diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 21269-0.txt | 3632 | ||||
| -rw-r--r-- | 21269-0.zip | bin | 0 -> 80507 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 21269-h.zip | bin | 0 -> 316960 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 21269-h/21269-h.htm | 3857 | ||||
| -rw-r--r-- | 21269-h/images/hugo.jpg | bin | 0 -> 65240 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 21269-h/images/kist1.jpg | bin | 0 -> 90550 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 21269-h/images/kist2.jpg | bin | 0 -> 81679 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 | ||||
| -rw-r--r-- | old/21269-8.txt | 3632 | ||||
| -rw-r--r-- | old/21269-8.zip | bin | 0 -> 80387 bytes |
12 files changed, 11137 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/21269-0.txt b/21269-0.txt new file mode 100644 index 0000000..a190ad2 --- /dev/null +++ b/21269-0.txt @@ -0,0 +1,3632 @@ +The Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Het leven van Hugo de Groot + +Author: J.B. Elwe + D.M. Langefelt + +Release Date: May 2, 2007 [EBook #21269] + +Language: Dutch + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + + + + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + + + + + H E T + + L E V E N + + V A N + + H U G O D E G R O O T, + + + + GETROKKEN UIT DE VOORNAAMSTE HISTORIE- + SCHRYVERS EN DICHTERS; DOORMENGD + MET ONPARTYDIGE AANMERKINGEN, + EN VERSIERD MET + + + TWEE JUISTE AFBEELDINGEN + + VAN HET + + K O F F E R, + + WAARIN DE GROOT ZYNE GEVANGENIS + ONTKOMEN IS: + + GETEKEND NAAR HET ECHTE KOFFER ZELF, + THANS BERUSTENDE ONDER DEN HEER, + + Mr. _JACOB KLINKHAMER_. + + ----- + + _Te AMSTELDAM,_ + + By J.B. ELWE EN D.M. LANGEVELD. + + MDCCLXXXV. + + +[Afbeelding: Hugo de Groot, met onderschrift van W. den Elger: + + Door deugd des afgunst dood +Door geest een waerelds wonder +Door naam een schelle donder + Was de ed'le Huig de Groot +] + + + + + V O O R R E D E. + + +_Het in 't licht verschynen van de beide echte aftekeningen des koffers, +doormiddel van 't welk de beroemde _Hugo de Groot_, het bange Loevestein +ontkomen, en welk Vaderlandsch Gedenkstuk thans berustende is, onder den +Heer, Mr. _Jacob Klinkhamer_, heeft ons aanleiding gegeeven tot het +vervaardigen van deeze weinige bladen, bevattende alle de voornaamste +levensgebeurtenissen van den gemelden grooten Staats- en Letterheld: wy +hebben de Dichters te hulp geroepen om onzen styl te veraangenaamen, en +laaten ons voorstaan geene zaaken van belang overgeslagen, en tevens de +nietsbetekenende kleinigheden vermeld te hebben; indien dit bevonden +wordt zodanig te zyn, hebben wy hoop dat onze arbeid goedkeuring zal +verwerven, want by veelen is het leven van onzen _Hugo_ als, aangestipt, +terwyl anderen er een zwaar boekdeel van gemaakt hebben._ + +_De tydsomstandigheden welken wy belevenen, hebben ons byna op ieder +regel de voorzichtigheid voorgepredikt; wy hebben ons bepaald tot het +geeven van een beknopt verbaal van 't gebeurde, zonder over het gebeurde +te oordeelen; hier en daar hebben wy den Lezer op den weg gebragt, en +hem dan aan zyne eigene krachten overgelaaten;----wy hoopen dat zulks +goedgekeurd zal voor den:--men geloove echter niet dat wy om die reden +onzen naam verzweegen hebben; wy schaamen ons denzelven niet, ook niet +de gevoelens welken wy over den tyd van den grooten _HUGO_, zo min als +die welken wy over onzen tyd koesteren; geenzins; eene reden waarby de +Lezer geheel geen belang kan hebben, heeft ons tot dat verzwygen +verpligt._ + +_Met eene beknopte beschryving van het koffer te geeven, hebben wy +gemeend den Liefhebberen geenen ondienst te zullen doen? dat die +beschryving zeer juist is, is ons naderhand door den Tekenaar verzekerd, +alzo hy zelf alles naauwkeurig opgenomen, en zyne aantekeningen den +Graveerder medegedeeld heeft._ + + + + + H E T + + L E V E N + + V A N + + H U G O D E G R O O T, + + +Onder het aanzienlyk getal van voornaame mannen, welken, van tyd tot +tyd, op het tooneel van _Nederland_ hunne rol gespeeld hebben, is HUGO +DE GROOT één der uitmuntendsten, en zal, zo lang de Republiek, wier +lotgevallen de gantsche wereld zo menigmaal hebben doen verbaazen, zo +lang _Nederland_ bestaat, in gedachtenisse blyven by hen, die niet +onverschillig zyn omtrent her land dat zy bewoonen, en het navorschen +van deszelfs voorledenen en tegenwoordigen staat, voor eene ten hoogsten +nuttige, niet alleen, maar ook noodige bezigheid houden--zy die gewoon +zyn, den ongelukkigen grysaart, den beroemden OLDENBARNEVELD, met +traanen van medelyden naar het verachtelyke schavot te vergezellen--zy +die niet zonder innerlyke ontroering, dien grooten Vaderlander, op den +oever des grafs staande, kunnen hooren zeggen: _Mannen, gelooft het +niet, dat ik een Landtverrader ben, ik hebbe oprecht, en vroom +gehandelt, als een goed Patriot, en die zal ik sterven_--zy wier hart +scheurt, wanneer zy dien bukkenden grysaart, op een stoksken steunende, +en met zwakke treden, het blikzemende zwaard, dat opgeheven is om hem te +ontzielen, ten gemoete zien waggelen; hem zyne oogen ten hemel zien +slaan, onder het uitroepen van deze hartlyke woorden: _Jesus Christus +zal myn leidsman zyn: Heere God, Hemelsche Vader, ontvang mynen +Geest_----zy die zig by aanhoudendheid verwonderen, over de zonderlinge +bedaardheid van ziel, waarmede die onvoorbeeldige yveraar voor zyn +Vaderland, de kortstondige, maar niet te min geduchte reis, naar de +eeuwigheid, aangenomen heeft, zy kennen den Letterheld, met wiens +lotgevallen wy ons voor een oogenblik zullen bezig houden; zy kennen den +grooten HUGO, den tyd- en, gedeeltelyk, ook den ramp-genoot van den +voornoemden grysaart; zy zyn gewoon ook hem met traanen van medelyden +naar het bange _Loevestein_ te vergezellen, en met een hart, dobberende +tusschen hoop en vrees, hem, door een geoorloofde list zyne banden te +zien ontkomen: maar de groote man verdient dat ook de gantsche wereld +hem kenne; ieder Vaderlander is verpligt het zyne daartoe bytebrengen; +dit billykt ons voorneemen, en zal niet minder ons den arbeid aangenaam +maaken. + +Om een algemeen denkbeeld van 's mans uitmuntendheid te verkrygen, is +zeer geschikt het vierregelig versje van W. DEN ELGER, geplaatst onder +een afbeeldzel van onzen held, door VAN GUNST in 't koper gebragt: dus +luidt het: + + _Door deugd des afgunst dood,_ + _Door geest een waerelds wonder,_ + _Door naam een schelle donder,_ + _Was de ed'le _HUIG DE GROOT_._ + +Onder een ander afbeeldzel, geschilderd door MIEREVELD, en gegraveerd +door VAN DER WENNE, leest men het volgende versje, van den beroemden +G. BRANDT, 't welk niet minder den lof van den edelen vluchteling +verbreidt: + + _Dus leeft de Fenix der Geleerden, _HUIG DE GROOT_,_ + _Des aartryx wonder, gift des hemels, die de doodt_ + _De tydt en nydt beschaamt: die Neêrlandts Staatsgevaaren,_ + _Het oorlogh en 't bestandt beschreef in gulde blaêren._ + _Het vaderlandt, dat hem verstiet wordt hier verplicht:_ + _En Hollandts vryheit trekt haar luister uit dit licht._ + +VONDEL schreef onder een derde afbeeldzel, door den beroemden HOUBRAKEN, +naar 't origineele van gezegden MIEREVELD vervaardigd, deze versen: + + _De zon des Lants wert dus van Mierevelts penseel,_ + _Geschildert, toenze gaf haer schynsel op 't panneel;_ + _Doch niet gelykze straalt op 't heerlykste in onze oogen,_ + _Maer met een dunne wolk van sterflykheit betogen,_ + _Om Duitsch te spreken, dit 's de Fenix _HUIG DE GROOT_,_ + _Wiens wyze Majesteit beschynt den Weereltkloot._ + _Wie vraegt nu, wat Cefis of Delfos eertyts zeide?_ + _Een Delfsch Orakel melt meer wysheit dan die beide._ + +Onder nog een ander afbeeldzel van onzen Held, schreef de geleerde +D. HEINSIUS, een zinryk _Latynsch Puntdichtje_, 't welk door den Heer +BRANDT dus vertaald is: + + _Dit 's 't pand van 's hemels gunst, van Holland voortgebragt,_ + _Dat zich met recht ontzette en by zich zelve dacht,_ + _Heb ik dien grooten Huig wel voor my zelf gebaard?_ + _Dit zichtbaar menschlyk is, de rest naar 't godlyk aart._ + +Immers doet dit alles ons denken op een' man, zo groot van verstand als +verheven van ziel? en onze HUGO was inderdaad zulk een zeldzaam +voorbeeld: DE GROOT was waarlyk _Groot_, en had dus dezen zynen eigen +naam ook als een' eernaam moge voeren: hem daardoor in den rang der +Vorsten te stellen, is niets minder dan vlyery--'t wordt by de +Historiekundigen ook geloofd, dat de voorzaaten van onzen Held, zig, +door uitmuntende diensten het Vaderland beweezen, den gezegden eernaam +verworven hebben, zynde het geslacht van DE GROOT eigenlyk +voordgesprooten uit dat van KRAAIJENBURG, welks adelyk huis van dien +naam, welëer gestaan heeft tusschen _Delft_ en _'s Gravenhagen_: de +gezegde afkomst van het geslacht onzes Helds, wordt bevestigd door +deszelfs wapen, 't welk 't zelfde is met dat van den huize KRAAIJENBURG +voornoemd. + +Door de uitwerkzelen van den alles vernielenden twist, het monster dat +in ons lieve Vaderland zo menigmaal zyne haatelyke rol gespeeld heeft, +werden de voorzaaten van onzen HUGO genoodzaakt de wyk te neemen naar +het nabuurig _Delft_, alwaar zy vervolgends, onder den naam van DE GROOT, +de aanzienlykste eeramten bekleed hebben: op de regeringslysten van +_Delft_ voornoemd, vindt men, volgends de aantekening van zekeren +_Aper Melisz. van Melisdyk_, getrokken uit een oud register, op den +jaare 1485 reeds, Mr. HUGO HUGOSZ. DE GROOT, die gestorven is den 8 Mei +des jaars 1509: DIRK HUIGENSZ. DE GROOT, mede een vermaard man, dien wy +'t laatst op den jaare 1521 als Burgemeester van _Delft_ vermeld vinden, +stierf omtrent den jaare 1530, zonder kinderen van het manlyke geslacht +natelaaten, waardoor derhalven de beroemde naam van DE GROOT welhaast +verlooren geraakt zou weezen, ware het niet dat ERMGARDT DE GROOT, +dochter van Heer DIRK voornoemd, daarin voorzien hadde; deze in 't +huwelyk zullende treeden met den Heere CORNELIS CORNETS, een man +afkomstig uit de Hertogen van _Bourgondiën_, werd zo sterk door de zucht +voor haar beroemd geslacht gedreeven, dat zy den voorgenomen echt niet +wilde voltrekken, dan onder beding, dat de zoonen, welken uit haar +geboren mogten worden, den naam van DE GROOT zouden voeren: volgends dit +voorbeding werd een zoon van vrouwe ERMGARDT, HUGO CORNELISZ. DE GROOT +genoemd, zynde de grootvader van onzen Held: deze HUGO voegde de wapens, +enz. van beide de geslachten, waaruit hy gesprooten was, CORNETS en +DE GROOT, byéén; ook werden de waardigheden, sedert zo veele jaaren +herwaards door de voorzaaten van vrouwe ERMGARDT bekleed, en die op +haaren man, CORNETS, niet overgebragt hadden kunnen worden, om dat hy +geen geboren _Hollander_ was, nu weder, met algemeene toejuichinge, aan +Heer HUGO opgedraagen: en niet alleenlyk de aanzienlykste waardigheden, +maar ook de weetenschappen scheenen in dit beroemd geslacht ervelyk te +weezen, waarvan wy de spreekendste bewyzen zullen opleveren; wat den +laatstgemelden HUGO desaangaande betreft, van dezen wordt gezegd, dat hy +was, "een man in de _Latynsche_, _Griexe_, en ook _Hebreeusche Taalen_ +ervaaren, meer dan die tyden meêbraghten;" hy huwde met ELSELINGH +HEEMSKERK, (anderen geeven hem nog eene vroegere gemaalin, naamlyk, +MARIA STEFFENS,) een telg uit het doorluchtig en aloud _Nederlandsch +Geslacht_ van dien naam, waaruit zo veele groote mannen voordgesprooten, +en waarvan de nakomelingen nog heden in aanzien zyn: om slechts iets +tot lof der HEEMSKERKEN te zeggen, wyzen wy den Lezer op den beroemden +JACOB HEEMSKERK, of VAN HEEMSKERK, gelyk wy hem ook genoemd vinden, een +held, "die door verscheidene togten, in bekende en onbekende landen, en +naar de _Oostindiën_, den Vaderlande veele onwaardeerbaare diensten +beweezen heeft, tot dat hy voor _Gibralter_, in den jaare 1607, zyn +doorluchtig leven al vechtende afleide;" onze wereldstad roemt op het +bewaaren van 't overschot dezes helds: zyn grafstede, in de _Oude-Kerk_, +prykt met het volgende zinryke versje van den onstervelyken Ridder, +P.C. HOOFT: + + _Heemskerk, die dwars door 't ys, en 't yzer dorste streeven,_ + _Liet d'eer aan 't Land, hier 't lyf, voor Gibralter het leven._ + +HUGO DE GROOT, verwekte by vrouwe ELSELINGH, onder andere kinderen, twee +zoons, naamlyk, JAN en CORNELIS, beiden mannen, wier roem door onze +Vaderlandsche Historieschryvers mede ten breedsten uitgemeeten wordt; +volgends BOXHORN, is de laatstgemelde geboren te _Delft_, in den jaare +1546: in zyne vroege jeugd oefende hy zig te _Parys_ in de Wysbegeerte +en de Historiën; van daar vertrok hy naar _Orleans_, alwaar hy in de +rechten studeerde; weder t'huis gekomen zynde, werd hy, in 1575, tot +Leeraar in de rechten, op de Hooge School te _Leiden_, verkoozen; na +veele waardige diensten gedaan te hebben, is hy te dier stede overleden, +op den verjaardag zyner geboorte, dat is, op den 25 July des jaars 1610, +bekleedende toen voor de zesde maal de waardigheid van _Rector +magnificus_ der Universiteit: hy was by de geleerdste lieden van zynen +tyd, en boven all' by den vermaarden JUSTUS LIPSIUS, zeer gezien: zyn +broeder JAN DE GROOT was de vader van onzen Held; deze heeft op zyn +beurt mede de wetten en 't welzyn der Stad _Delft_ helpen handhaven; ook +werd hem de zorg voor _Leidens Hooge School_ aanbetrouwd; hy huwde met +ALIDA VAN OVERSCHIE, mede geboren uit een oud adelyk _Delftsch +Geslachte_: de Ambachtsheerlykheid van dien naam, wordt onder de oudste +eigendommen van _Delft_ geteld: een andere zoon van Heer JAN, een jonger +broeder van HUGO, 't voorwerp onzer tegenwoordige bemoeijingen, was +WILLEM DE GROOT: had gezegde HUGO welëer, en 't geen wy nader zien +zullen, geschreeven, de _Inleiding tot de Hollandsche Rechtsgeleerdheid_, +deze verledigde zig ter vervaardiginge van een werk, ten tytel voerende: +_Inleiding tot de praktyk van den Hove van Holland_, eerst in de +_Latynsche_, en daarna in de _Nederduitsche Taale_; hy droeg hetzelve op +aan de Burgemeesteren van _Delft_: de geestige J. WESTERBAAN maakte op +beide werken een dichtstukje, waarvan dit de laatste versen zyn: + + _Aankomelingen, ziet hoe dese Groote mannen,_ + _Uyt liefde t' uwer dienst sich hebben ingespannen,_ + _En toont haar alle bey, dat u haar wel-doen raeckt:_ + _'t Geen _HUGO_ had begost heeft _WILHEM_ opgemaeckt._ + +Deze WILLEM DE GROOT wordt by uitneemendheid een zeer vroom, nederig, en +oprecht man van leven genoemd; welken lof hem ook toegezwaaid is, door +den geleerden N. HEINSIUS, in een _Latynsch Vers_, door dien Dichter op +het afbeeldzel van Heer WILLEM gemaakt: HUGO's geleerde broeder stierf +den 12 Maart des jaars 1662, in den ouderdom van 65 jaaren, en ruim één +maand. + +Zie daar het geen wy verkoozen vooraf te zeggen; thans zullen wy ons +nader bepaalen by onzen grooten HUGO, de eeuwige eer en 't orakel van +_Delft_, welken eertytel hem elders gegeeven wordt; en iets dergelyks +van onzen Letterheld geboekt te vinden, is waarlyk niets nieuws, gelyk +in het vervolg ten overvloede zal blyken: Professor BAUDIUS noemt hem, +_de allergrootste, de wonderbaare _GROTIUS_, het sieraad en puikjuweel +der Hollandsche jeugd_; ter gelegenheid dat CLAUDIUS SALMASIUS, den Heer +DE GROOT, na zyn overlyden, met eenige schriften, onder den naam van +_Simplicium Verinus_ aanrandde, schreef de schrandere VONDEL, in den +jaare 1646, desaangaande, aan den Heere HOOFT, onder anderen deze +regelen: + + "onze _goede_ en WYZE GROTIUS is ook al heene; Salmasius kan dit + gebeente niet laaten rusten; de Bourgonjons hebben het altydt te + Delft op levenden of dooden geladen, Balthazar Gerards op Prins + Wilhem, en deeze op Grotius assche:" + +het komt ons voor dat uit de zamenvoeging van misdaaden, die de Dichter +hier maakt, zonneklaar blykt, welk een hoog gevoelen hy van onzen HUGO +gehad moet hebben: de eer van dien Letterheld aanteranden, vindt hy +overeenkomstig met den gruwelyken moord, aan den grondlegger van +_Neêrlands Vryheid_ gepleegd; terwyl hy tevens den gezegden Held, en den +Vader des Vaderlands, nevens elkander plaatst: hoe VONDEL over GROTIUS +gedacht heeft, blykt niet minder uit het Dichtstukje, door dien +beroemden Dichter den gemelden lasteraar toegezongen; dus luidt het: + + _ô Phariseeusche gryns, met schyngeloof vernist,_ + _Die 't _Groote_ lyk vervolgt ook in zyn tweede kist;_ + _Gy Helhont past het u dien Herkles na te bassen,_ + _Te sleuren op 't autaer den Fenix in zyn asschen,_ + _Den mond van 't Hollandsch Recht, by Themis zelf beweent?_ + _Zo knaeg uw tanden stomp aan 't heilige gebeent._ + +Deze voortreffelyke Geleerde, onze HUGO, is dan geboren te _Delft_, op +den tienden van Grasmaand des jaars 1583: nog een kind zynde, gaf hy +reeds doorslaande blyken van zyn zonderling vernuft: dus doet de Dichter +DUIM hem, naar waarheid, tegen zyne kinderen spreeken: + + _'k Schreef op myn achtste jaar al vaerzen in 't Latyn[1],_ + _'k Wou, niet alleen des daags, maar, 's nachts ook werkzaam zyn._ + +In zyne nachtstudie werd hy echter door zyne zorgelyke moeder verhinderd, +waardoor hy genoodzaakt was, zyn _Zondagsgeld_, gelyk zekere schryver +zig uitdrukt, te besteeden, om kaarsen te koopen: nog naauwlyks den +ouderdom van elf jaaren bereikt hebbende, werd hy reeds bekwaam gekeurd +om naar de Hooge School te _Leiden_ gezonden te worden: in dien +kweektuin van geleerdheid arbeidde hy onvermoeid, oefenende zig in de +Wysbegeerte, Godgeleerdheid, Rechtsgeleerdheid, Sterreloopkunde en +Wiskunst: nog geen jaar lang dus bezig geweest zynde, ontwierp hy drie +versen, twee in de _Latynsche_ en één in de _Grieksche Taale_, die, in +'t licht verschynende, de gantsche wereld deeden verstommen: met zyn +vyftiende jaar had hy den loop zyner studiën reeds volbragt, en verliet +niet alleenlyk _Leidens Hooge School_, maar ook het Vaderland, gaande +(1598) in het gevolg van den Heere OLDENBARNEVELD voornoemd, naar +_Frankryk_, werwaards die Heer, als Gezant van Hunne Hoog Mogende aan +Koning HENDRIK DEN VIERDEN, vertrok: OLDENBARNEVELD, de schranderheid en +zeldzaame geleerdheid van den zo veel beloovenden jongeling, op hoogen +prys stellende, beschikte hem gelegenheid, om voor zyne Majesteit den +Koning van _Frankryk_ eene redevoering te doen, in dewelke hy zyne +onvergelykelyke geleerdheid en verwonderlyke bekwaamheden, met zo veel +luisters ten toon spreidde, dat de Vorst, daardoor verbaasd, tegen zyne +aanwezende Hovelingen zeide: _Voila le miracle d'Hollande_; dat is: +_Ziet daar het wonder van Holland_; dees eertytel, hoe veel betekenende +ook, voldeed echter niet aan 's Konings hoogachting, derhalven beschonk +zyne Majesteit den jongen redenaar met een goudene keten, waaraan hing +'s Vorsten beeldenis, op een medaille van 't zelfde metaal. + +Na zig een jaar lang in _Frankryk_ opgehouden te hebben, binnen welken +tyd hy ook, te _Orleans_, den tytel van _Doctor in de Rechten_ +verkreeg[2], keerde hy naar zyn vaderland te rug, alwaar zyne +bekwaamheden niet minder geacht werden; ten bewyze daarvan, dat hy op +zyn zestiende jaar reeds Advocaat voor den Hove van _Holland_ was; en +nog geen vier-en-twintig jaaren bereikt hebbende, (in 1607,) werd hy +door de Heeren Staaten van _Holland_, _Zeeland_ en _Westfriesland_ tot +Advocaat Fiscaal aangesteld. + +Ons bestek verbiedt ons verslag te doen van alle 's mans geleerde +schriften, welken hy van tyd tot tyd in 't licht gaf, wy moeten ons +alleenlyk tot de hoofdpunten van zyne levensbeschryving bepaalen; des +staat ons te melden dat hy zig, in den jaare 1608, in 't huwelyk begaf +met _Maria van Reigersbergen_, dochter van den Heere _Pieter van +Reigersbergen_, Burgemeester der Stad _Veere_, een man, van wien getuigd +wordt, dat hy den Lande, en niet minder den Huize van _Nassau_, groote +diensten beweezen had; welke trouw echter met schande is betaald +geworden; want in de _Leicestersche tyden_ is hy ter Stad uitgezet, en +heeft vervolgends als balling moeten omzwerven. + +In 1613, het dertigste jaar zyns ouderdoms, aanvaardde de beroemde HUGO +het gewigtig amt van Pensionaris der Stad _Rotterdam_: + + _Wat zyn my in dien dienst al woedende zeebaaren_ + _Gevlogen over 't hooft,_ + +dus laat de meergemelde Dichter DUIM hem, desaangaande, zeggen; dan, +geen dier woedende baaren heeft hem kunnen doen bezwyken: hy vond reden +om het gemelde moeijelyke amt niet aanteneemen, dan onder voorwaarde, +dat het in de magt der Magistraat van _Rotterdam_ niet zou staan, hem +immer, tegen zyn' wil, van hetzelve aftezetten: de inwilliging van dit +voorbeding, 't welk eene volstrekte beperking van het gezegde vermogen +insloot, bewyst andermaal welke gedachten men van onzen HUGO gevoed, en +hoe groot het vertrouwen was dat men op zyne bekwaamheid gesteld heeft. + +Terwyl men bezig was met deze en geene voorwaarde te beraamen, werd hy, +met nog drie andere Heeren, in gezantschap naar het nabuurig _Engeland_ +gezonden, ter vereffeninge van eenige geschillen, ontstaan tuschen +JACOBUS DEN EERSTEN, die toen den _Britschen Zetel_ bekleedde, en de +_Hollandsche Oostïndische Maatschapy_, van welke bezending hy zig +ongetwyfeld mede by uitneemendheid verdienstelyk gekweeten moet hebben, +aangezien hy, niettegenstaande zyne nederigheid, van zig zelven, +desaangaande, zulk een hoog gevoelen had, dat hy naderhand betuigde, +_van die Compagnie wel zoveel verdiend te hebben, dat, al ware het dat +alle anderen sliepen, zy voor hem behoorde te waaken_: het hevige +geschil tusschen de _Remonstranten_ en _Contraremonstranten_, 't welk, +ten dien tyde, ons lieve Vaderland beroerde en dat, niettegenstaande het +een kerklyk geschil was, een twist over den Godsdienst, of liever eene +betwisting van een vryen Godsdienst, dat zalige genot waarop alle +menschen aanspraak hebben; niettegenstaande Christenen met Christenen, +allen belyders van een' God van liefde, twistten, oorzaak werd van de +smaadelykste en verachtelykste handelwyzen; dat hevige geschil, 't welk +wy niet behoeven voor te draagen, aangezien het reeds menigvuldigmaal en +met de natuurlykste verwen afgebeeld en dus by ieder bekend is, dat +geschil werd door onzen HUGO, by zyne _Britsche Majesteit_ verhandeld, +en mede met een goed gevolg:--_hy sprak in alles ten voordeele van de +Remonstranten_. + +Zyn gedrag omtrent deze vredelievende menschen, over 't algemeen +genomen, bragt hem in groote opspraak; men vond het onbegrypelyk, en +althans ten hoogsten te bejammeren, dat een man, die, wegens zyne veele +kundigheden, voor iets vreemds in de Natuur mogt gehouden worden, die +den onsterfelyken _Erasmus_ in veele opzichten gelyk was; in weinigen +hem moest wyken, en in eenigen overtrof; dat zulk een man de +_Remonstranten_ toegedaan scheen te weezen: ondertusschen beoogde hy in +alles niet anders dan de bevordering der kerklyke eendragt; dit +betuigde hy in een' brief aan zynen vertrouwden vriend, VOSSIUS, +zeggende: _Dat hy eeniglyk, waarvan _GOD_ zyn getuige was, daarop +toelei, dat 'er omtrent de kerklyke verschillen eene gemaatigde vryheid +mogt vergund worden, dewyl zonder dezelve de eene scheuring uit de +andere moest groeien._ + +Onder alle de bezigheden en zorgen, welken deze onrustige tyden hem +verschaften, vergat hy zyne geliefde studiën niet: de edele Dichtkunst, +zulk eene verhevene ziel dubbeld waardig, was zyne verkwikkende +uitspanning; ja hy verliet zyne boekoefening niet, hoewel zyne +staatsbemoeijingen ook van tyd tot tyd nog vermeerderden, 't geen onder +anderen mede veroorzaakt werd door dat de _Rotterdamsche Vroedschap_ +hem, in den jaare 1616, benoemde, tot het Collegie der Gecommitteerde +Raaden, mits evenwel dat hy het Pensionarisschap tevens bleef +waarneemen. Zyn letterarbeid moest hy niet zelden besteeden tot het +wederleggen van deze en geene geschriften, en tot het rechtvaardigen van +het gedrag, by sommige Regenten gehouden: het beroepen van een Synode, +ter vereffeninge der verschillen, was een der voornaamste pointen +waarover men het niet eens kon worden, en dat den arbeidzaamen HUGO veel +werks verschafte: de meeste Steden van _Holland_ hadden staatswyze +beslooten, dat het byeenroepen van zulk eene vergadering niet raadzaam +was, en hadden tevens de Magistraaten magt verleend, om meer volk van +wapenen, of Waardgelders, tot haare verzekering en tot afweering van +daadlykheden aanteneemen: deze resolutie werd door anderen afgekeurd; +waarop agt Steden beslooten zig desaangaande te verdedigen, en daartoe +gebruikten zy "wel voornaamlyk de pen van onzen DE GROOT:" deze zag niet +dan gevaar in het houden van een Synode, zo wel als in het afdanken der +Waardgelders: zyn Exell. Prins MAURITS, was in beide opzichten van het +tegengesteld gevoelen, meenende _dat de Waardgelders erger waren dan de +_SPAANSCHE KASTEELEN_, en dat ze af moesten_, al het welk wy thans niet +breeder kunnen verhandelen; het zy voor het tegenwoordige genoeg, +aangeweezen te hebben, wat eigenlyk de oorzaak was, dat onze groote HUGO +in ongenade verviel, want die ongenade had niets anders dan het +voorgemelde ten grondslage, en had ten gevolge, dat hy, benevens de +Advocaat, VAN OLDENBARNEVELD, en HOGERBEETS, Pensionaris van _Leiden_, +op den 29, (BRAND en anderen zeggen den 28,) Augustus des jaars 1618, te +_'s Gravenhagen_ in hechtenis genomen werd: ten zelfden dage viel ook +het zelfde lot te beurt aan den Heere LEDENBERG, Secretaris van de +Staaten van _Utrecht_, die mede naar _'s Gravenhagen_ gebragt werd. + +Vermits de gevangenneeming geschied was uit naame van de Staaten +Generaal, waren de Staaten van _Holland_ daarover niet weinig gebelgd, +aangezien zy alleen de wettige Heeren en Meesters over de gevangenen +oordeelden te zyn: men begeerde dat hunne huizen hun ter gevangenisse +zouden verstrekken: de _Remonstranten_ waren neêrslagtig, ziende dat +hunne voornaamste begunstigers ontwapend waren; de _Contra-Remonstranten_, +integendeel, hieven daarover een triumphlied aan: de vrouwen der +gevangenen leverden requesten in, ter verkryginge van 't geen de Staaten +van _Holland_ begeerd hadden: de _Rotterdammers_ verlieten hunnen +geliefden DE GROOT niet, zy vorderden van zyne Excellentie, dat hy, by +de Staaten Generaal, het ontslag van dien waardigen man zoude bewerken, +maar deze gaf ten antwoord: _het is myn zaak niet_; en ook waren alle +andere pogingen vruchtloos. + +Onze held zat mede niet stil om zyne verlossing te verkrygen, en zyne +reeds bezoedelde eer, (wat heeft een braaf man toch waardigers!) te +zuiveren, doch mede te vergeefsch; zelfs liet men, om zyn misdryf +schynbaar te maaken, zyne papieren uit zyn logement haalen; men +verplaatste hem in eene andere kamer, en gaf bevel, dat hy niemand mogt +zien.--Hy verviel in ziektens; zyne onvergelykelyke Gemalin wendde alle +moeite aan, om by hem te mogen komen, ja ook zelfs met aanbieding van +mede gevangen te willen blyven; edel voorwerp!--met hoe veel gronds +heeft de Prins der _Nederlandsche Dichteren_ niet gezongen: + + _Waer wert oprechter trou,_ + _Dan tusschen man en vrou_ + _Ter werelt ooit gevonden?_ + _Twee zielen, gloênde aan een gesmeet,_ + _Of vast geschakelt en verbonden_ + _In lief en leedt._ + +Deze braave vrouw, eenen Echtgenoot als de groote HUGO overwaardig, mogt +echter het zoete byzyn van haar lieven man niet genieten, ook niet, +schoon hy korts daarna zo gevaarlyk ziek werd, dat men hem twee +Geneesheeren moest zenden--was dit eene geoorloofde handelwys, of was +het wreedheid? de staatkunde zal hier anders oordeelen, dan de +menschlykheid: wy oordeelen niet: Prins MAURITS heeft gesteld, _dat men +op het recht niet moest zien, als het gevaar groot was_; mogelyk heeft +de staatkunde ook stelregels, volgends welken zy de menschlykheid mag +doen zwygen! wat hier van zy, onze doorluchtige Gevangene had niemand +anders tot gezelschap, dan zynen Dienaar, WILLEM VAN DE VELDE: in eenige +ons ter hand gestelde berichten, vinden wy dezen Dienaar, CORNELIS VAN +DE VELDE genoemd, en by VONDEL ontmoeten wy nog een andere Dienaar van +onzen grooter letterheld, in het volgende vierregelig versje, ten +opschrifte voerende: _In het Stamboek van _CHRISTIAEN KAS_, Dienaar van +zyne Excellentie _HUGO DE GROOT_:_ + + _Een Kristen Kas bewaert ter noot_ + _Ons heilig Lantjuweel, de Groot,_ + _Toen 't Vaderlant hem viel te kleen_ + _O blintheit! ô verkeerde zeên!_ + +Wy zullen ons vergenoegen, met dit alleenlyk aangetekend te hebben.--Op +den derden September eerstkomende, werden de gevangenen voor de +eerstemaal verhoord, door eenigen uit de vergadering der Staaten +Generaal, niettegenstaande de _Rotterdamsche Vroedschap_ begeerd had, +dat sommige leden uit de vergadering van _Holland_ daar by tegenwoordig +zouden weezen: te vergeefsch ook zeide DE GROOT, begrypende dat hy niet +voor zyn competenten rechter zou staan; _dat hy, als geboren in Holland, +een dienaar van een Stad van Holland, en gevangen genomen op den grond +van Holland, geen Rechters kende dan van Holland; doch_, voegde hy, om +de bewustheid van zyne onschuld, en de gerustheid van zyn hart te doen +blyken, daar by; _ik wil des onverminderd, myne daaden voor ieder wel +verantwoorden._ + +Op den gezegden dag werden hem, zo vóór als na den middag zestien +vraagen gedaan, die alle voldoende door hem beantwoord werden. + +Na dien tyd ontving hy verscheidene bezoeken, en moest weder op +veelerleije ondervraagingen antwoorden; veele schynbezwaaren deeden zig +voor hem op, die hy, de vryheid verlooren hebbende, niet kon oplossen, +waarover hy zig eenige jaaren daarna ook beklaagde, zeggende: +_ongelukkig zyn ze, die, zonder toegang van Vrienden gevangen zittende, +zig tegen zulke slinksche slagen niet kunnen verweeren._ + +Den 9den November werd het geval in de vergadering der Staaten van +_Holland_ in overweeginge genomen, en beslooten, dat 'er eenigen uit die +vergadering zouden gecommitteerd worden, om, benevens de Gedeputeerden +der andere Provinciën, over de examinatie te staan: onze Held moest +wederom een en andermaal op de vraagen van dezen voldoen, en zelfs had +men zo weinig medelyden met hem, dat hy genoodzaakt werd, staande eenen +hevigen aanval van koorts, voor zyne ondervraagers te verschynen. + +Op den 21 February des volgenden jaars, (1619), werden vier-en-twintig +Rechters over de Gevangenen benoemd, aan elk van die Heeren werd +verleend een bezegelde acte, dat niemant hun over deze zaak iets zou +miszeggen of misdoen; en na gedaanen eed van getrouwheid en oprechtheid, +leiden zy onderling in elkanders handen ook eenen eed af, behelzende dat +zy aan niemand zouden openbaaren, iets "van 't geen in deze handelinge +voor haar zoude passeeren."--Zeldzaame voorzorg!--kan eene rechtvaardige +zaak...... maar wy verkiezen hier liefst geene aanmerkingen te +maaken.--Op den 5 Maart, werd de ongelukkige voor de gezegde rechters +gebragt, en den 16 April daaraanvolgende, voor de tweedemaal, door +dezelven ondervraagd: wy vinden aangetekend, dat onze Held in dat +verhoor verzocht, om zyne Deductie op het papier te mogen stellen; dat +hem zulks eindelyk toegestaan werd; maar, (welk een zonderling +voorbeding!) dat hy niet meer dan vyf uuren tyds, en niet meer dan één +vel papiers daartoe mogt gebruiken: men begrype hoe hinderlyk deze +bepaalingen hem hebben moeten weezen; evenwel omhelsde hy die bekrompene +vergunning, en vervaardigde een geschrift, over welke inëengedrongenheid +en kleinheid van letter, ieder verbaasd stond. + +Zo lang hem het gebruik van pen en inkt vergund werd, verliet hy zyne +geliefde studie niet, in weêrwil van alle de smartlykheden welken hem +drukten, en die eene minder kloekmoedige ziel dan de zyne, zouden hebben +doen kweinen. + +Eindelyk werd de volle vierschaar over de gevangene Heeren gespannen, en +hun vonnis geveld: wy zullen kortheids halven ons alleenlyk by onzen +DE GROOT bepaalen, en denken den Lezer geen ondienst te zullen doen, met +de Sententie, over hem uitgesproken, woordelyk over te neemen; dus luidt +dezelve: + +Alsoo _Hugo de Groot_, gewesen Pensionaris van _Rotterdam_, tegenwoordigh +gevanghen: De Heeren Commissarissen by de _Hoog Mogende Heeren Staten +Generaal_, tot examinatie van syn Persoon geordonneert; ende daar naar de +Heeren Rechteren by de welgemelte hare Ho. Mog. tot vordere kennisse ende +judicature van syne saacke gecommitteert, buyten pijne ende banden van +ysere bekent heeft; ende de selve Heeren Rechteren voorts ghebleken is, dat +niet tegenstaande niemandt gheoorloft en is, den bandt ende Fondamentele +Wetten daar op de Regeeringe der Vereenighde Nederlanden gefundeert, ende +de selve Landen door Godes genadigen zeghen teghen alle gheweldt, meneen +ende machinatien haarder Vyanden ende quaadtwillighen, tot noch toe +beschermt zijn, te violeren, ofte te verbreecken: hy Gevangen hem +onderstaan heeft den standt van de Religie te helpen perturberen, ende de +Kercke Godes grootelijcx te beswaren ende bedroeven; toe dien eynde +sustinerende ende in 't werk stellende exorbitante ende voor den Staat van +den Landen pernitieuse maximen; ende onder dien krachtich gesustineert ende +anderen ingescherpt: ende in publycque vergaderingen, oock by diversche +geschriften, propositien ende anders alomme helpen sustineren ende +inscherpen heeft, dat elcke Provintie in 't syne alleen toequam de macht +omme over de Religie te disponeren, en dat d'andere Provintien haar daar +mede niet te bemoeijen en hadden. Dat hy mede toegestaan, ende by diversche +gheschriften helpen vorderen heeft, dat verscheyden nieuwe opinien, +strydende mette Formulieren van eenicheyt; te vooren in de Ghereformeerde +Kercke noyt aanghenomen, nochte Wettelyck geexamineert, tegen alle +Kerckelycke ordre in de Kercken hier te Lande zijn inghevoert, ende +gedefendeert gheworden. Dat hy Ghevangen daar inne soo verre is gheckomen, +dat hy wel wetende dat in de macht van Mannen van _Schielandt_ niet en was, +eenighe Placcaten te moghen maacken, hy op der selver Naame inghesteldt, +ende gheconcipieert heeft een seecker rigoureus Placcaadt, het welcke +uytgegeven is op den een-en-twintighsten Junij sesthien honderd sesthien, +op den Name van Bailliu, Schepenen ende Mannen van _Schielandt_: de welcke +wetende dat alle de publycke Kercken in 't selve Bailliuschap ingenomen +waren by Predicanten mette voorsz. Nieuwicheden besmet, nochtans by 't +selve Placcaat verboden hebben alle byeenkomsten tot oeffeninghe van de +waren Ghereformeerde Religie, anders als in de voorsz. Kercken. Verklarende +voor verbeurt Huys, Schuyr, Berch, Schip, Schuyt, Velt ofte andere plaatsen +daar soodanighe oeffeninghe anders soude moghen werden ghedaan; alwaart +schoon soo dat den Eygenaar daar toe gheen consent gegeven en hadde, den +welcken ghereserveert werdt alleenelijck zijn regres tegens den Huyrman, +ofte den ghenen die d'selfe vergaderinge daar beroepen hebben, oock met +impositie van een mulcte van drie hondert gulden, tot laste van den ghenen +die daar ghepredickt, Sacramenten gheadministreert, voorghelesen ofte +andere Kerckelijke exercitien gedaan: Mitsgaders oock van de ghenen die de +vergaderinghe by een geroepen soude hebben, ofte in de plaatse woont daar +de selve soude gheschieden, daar voor hy datelijck sal mogen werden +verseeckert, ende niet mogen werden ontslagen, aleer d'selve somme sal zijn +ghenamptiseert, met ongewoonelijcke clausulen van proceduyren daar in te +houden, als dat weygeringe van antwoort sal strecken confessie, ende dat op +'t seggen van de Ghetuygen alleen recht gedaan sal werden. Dat hy Gevangen, +omme te verhinderen dat daar tegen, nochte tegen het onwettelijck invoeren +van de voorsz. nieuwe opinien, gheen remedie en soude werden ghestelt, ofte +versien naar behooren, hy ghestadelijck helpen teghenstaan heeft, dat in de +Vereenighde Nederlanden gheen Synode Nationaal soude gehouden ofte +geaccordeert werden, niet teghenstaande de Coninghlijcke Majesteyt van +_Groot Brittannien_, _syn Excellentie_ ende de meeste Provintien, met vele +van de notabelste Leden van Hollandt, oordeelden dat 't selve een seecker +ende nootwendigh remedie was tot afweeringhe van alle de voorsz. +swaricheden in den standt van de Religie verweckt. Dat hy Gevangen daar toe +voorghegeven heeft, dat de Synode prejudiciabel waren 't recht van de Hooge +Overicheyt deser Landen: dat in 't stuck van de Synode noch stemminghe noch +overstemminghe en viel, ende dattet tegen de Hoocheyt, vry ende +gerechtigheyt van den Lande van _Hollandt_ soude strecken, dat men haar, +ofte de meeste Leden van dien, teghen haaren danck, een Nationale Synode +soude willen overdringhen. Dat hy Gevanghen om 't selve beter te +verhinderen, met de Ghedeputeerden van eenighe Steden aparte vergaderinghen +heeft ghehouden, om malkanderen te hooren, verstaan ende overkomen, ende +dan met ghecomplotteerde eenigheyt, haare stemmen in de vergaderinghen van +de _Heeren Staten_ in te brengen. Dat hy Ghevangen sonder last van de +_Heeren Staten van Hollandt_, ende sonder dat hem gebleecken is geweest van +eenigen last der _Heeren Staten van Uytrecht_, ende _Over-Yssel_, hem +vervordert heeft ten huyse van _Johan van Olden Barnevelt_, op den naam van +de Provintien van _Holland_, _Uytrecht_ ende _Over Yssel_ conjunctim, te +schryven seker protest, 't welcke sy oock in de vergaderinghe van de +_Heeren Staten Generaal_ inghebracht hebben, daar by sy t'samen teghen alle +ordre in de selve vergaderinghe ghebruyckelijck, by forme van complot +ghelijckelijck protesteerden tegen de Ghecommitteerden van de andere +Provintien, dat sy wesen souden Autheurs ende veroorsaackers van onheylen +ende swaricheden, door 't vorderen van de Nationale Synode: Welk protest hy +oock te vooren op een onghewoonelijcke wijse in 't Collegie van de +Ghecommitteerde Raden van _Hollandt_ inghebracht ende voorghelesen hadde, +sonder ordentelijcke resolutie daar op af te wachten. Dat hy Gevangen mede +helpen toestemmen, ende mette vorder Gedeputeerden van de acht Steden +doordringen ende helpen effectueren heeft, dat tot groote verachtinghe van +de Bondtgenoten, den Brief by de _Heeren Staten Generaal_ totte convocatie +van de Nationale Synode gheschreven, aan de _Heeren Staten van Hollandt_ +ongheopent weder te rugghe ghesonden is gheweest. Dat hy mede helpen +instellen heeft den Brief op de Naam van de _Heeren Staten van Hollandt_, +geschreven aan de _Konincklijcke Majesteyt van Vranckrijck_, daar by +gearbeyt werd omme de selve syne _Majesteyt_ inne te beelden teghen de +waarheyt, dat de meyninge in 't uitschrijven van de Synode Nationaal was, +omme de Hooge Overicheyt, de Edelen ende notable Vasalen van den Landen te +benemen haar recht van collatie ofte Patronaatschap. Dat de _Heeren Staten +Generaal_ in de uitschryvinge van de selve Synoden usurpeerden den naam van +de _Staten Generaal_, ende daar by de selve _Majesteyt_ versocht werdt, +niet te willen toelaten dat eenighe van syne Onderdanen op de selve Synode +souden komen, maar veel eer die van _Hollandt_ teghen de Factie der andere +Provintien (soo sy dat daar noemen) te assisteren, alle omme de voorschreve +Nationale Synode, ende 't remedie tegen de swarigheydt in de Religie +voorghenomen, te verhinderen. Dat hy Gevangen daar toe in _Enghelandt_ op +het aanmanen van _Johan van Olden-Barnevelt_, mede ghefondeert heeft de +humeuren van de Bisschoppen, omme ten uytersten komende eenige op de Synode +te moghen krijghen, die de voorsz. nieuwigheyt niet teghen en waaren. Alles +niet teghenstaande alle de Geunieerde Provintien by diversche Recessen, +Tractaten Accoorden ende Resolutien, onderlinghe den anderen belooft +hebben, ende verbonden zijn, met lijf, goedt ende bloedt te maintineren de +Gereformeerde Euangelische Religie, alomme in dese Landen aangenomen, +sonder eenige veranderinghe daar inne te doen, ofte ghedoogen ghedaan te +worden; ende dat in conformiteyt van de selve in den Jare vijfthienhondert +acht-en-tachtigh, alle de Eeden van de Gouverneurs, Oversten, Capiteynen +ende Soldaaten, ghedresseert, ende sulcx gearresteert waren, dat sy +getrouwigheydt mosten sweeren aan de _Heeren Staten Generaal_, die by de +Unie, ende de hanthoudinghe van de ware Ghereformeerde Religie souden +blyven: ende dat in alle Tractaten van 't overgaan van de Steden bedonghen +is gheweest, datse souden moeten aannemen de oeffeninge van de voorsz. +Religie, sulcks die by de Bondtgenooten alomme aanghenoomen was, Dat hy +Gevangen dit alles achtende niet ghenoegh te zijn, hem mede onderstaan +heeft den standt van de Politie te helpen turberen, omme daar inne oock +alles naar haren appetijdt te mogen bestellen: Dat hy Gevangen daar inne +sulcken cours heeft helpen handhaven, dat diversche Persoonen soo +Kerckelijke als Wereltlijcke, die klaaghden teghens recht beswaart, +gebannen, uitgeleydt ofte geoppresseert te wesen, daar teghen in Justitie +niet en hebben moghen werden ghehoort, nochte 't complement van dien +ghenieten: maar dat de Magistraten van de Steden ghestijft zijn gheworden, +omme de bevelen van de ordinaris Collegien van Justitie dies aangaande niet +te gehoorsamen. Ende omme malkanderen daar inne te stijven, ende alle dit +voornemen met de authoriteyt van de _Heeren Staten_ te mogen bedecken: dat +hy Gevangen daar op ende op andere saacken met de Gedeputeerden van de +voornoemde Steden, ter aanmaaninghe van den voornoemden _Jan van +Olden-Barnevelt_, veele ende diversche aparte vergaderingen, ende +Conventiculen heeft gehouden, omme malkanderen oock daar inne te hooren, +verstaan ende overkomen, ende alsoo haare stemmen met ghecomplotteerde +eenigheydt in de vergaaderinghe in te brenghen, ende te formeren resolutien +haar daar toe dienstigh: alwaar mede gherecapituleert zijn diversche +poincten, soo nu ende dan in de deliberatie van de _Staten_ gebracht, omme +daar van een generale conclusie te maken, ghelijck oock dienvolgende +ghedaan, ende by den voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_ inghestelt is, +ende voorts in een mondelinge gheneraale conclusie ghebracht, de scharpe +resolutie van den vierden Augusti 1617, by de welke de bevelen van de +ordinaris Justitie teghen haar voorsz. voornemen verleent, verklaardt +werden nul ende van onwaarden, ende de Magistraaten van de Steden gestijft +die niet te ghehoorsamen: ende voorts gheauthoriseert, omme haar selven te +moghen stercken met nieu gewapent Krijghsvolk, by elck van hemluyden te +lichten in haren particulieren ende besonderen Eedt, buyten den ghemeynen +Eedt van de Bondtgenoten, ende daar by mede alle Officeren, Justicieren, +ende die in den Eedt van den Lande van _Hollandt_ zijn, op haaren Eedt +geastringeert werden, de selve resolutie te moeten helpen uytvoeren: ende +voorts oock gheordonneert, dat alle Oversten, Capiteynen, Officieren ende +Soldaaten van 't ordinaris Krijgsvolck ernstelijck belast ende bevolen sal +werden, de _Heeren Staten_ van de particuliere respective Provintien haare +betaals-Heeren, ende de Magistraaten van de Steeden daar sy in Guarnisoen +ghebruyckt werden (niet tegenstaande eenige andere bevelen) getrouw ende +gehoorsaam te wesen op peine van cassatie. Waar op ghevolght is dat men de +Justitie noch vorder heeft beginnen teghen te staan, ende dat op den Naam +van de Magistraat van _Haarlem_, by openbaare publicatie, met kennisse van +hem Gevangen inghestelt, ende by hem gevisiteert wesende, den Hoogen Rade +in _Hollandt_ in hare Persoonen voor wederhoorige, ende als ghedaan +hebbende tegen haare Eere en Eedt, ende haare Sententien voor nul zyn +verklaart gheweest, om datse Justitie gheadministreert hadden aan eenige +Persoonen die klaaghden teghen recht geoppresseert te wesen, daar op mede +gevolght is dat de Magistraaten van de voorsz. acht Steden, op diversche +aanmaninghen haar ghedaan by den voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_, +van wel op haar hoede te wesen, nieuw ghewapent, ende onder Vaandelen +ghedresseert Krijgshvolck hebben aanghenomen, ofte die sy te vooren +aanghenomen hadden, verandert, ende versterckt, ende dat in elcx heuren +particulieren ende bysonderen Eedt, met uytsluytinge van de Generaliteyt +ende syne _Excell._ als Capiteyn Generaal, ende met last de bevelen van de +respective Magistraten alleen te ghehoorsamen tegens allen ende eenen +yegelijcken, oock selfs teghen de Generaliteyt ende syn _Excellentie_, als +de voornoemde Magistraaten meynen souden by de selve, yet voorghenoomen te +werden, dat sy achten souden teghen haar recht ende vryheyt te strecken. +Dat hy Gevangen mede aanghenoomen heeft de voorsz. vermaaninge van den +voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_, ende toeghestaan dat tot +_Rotterdam_, gelijcke lichtingen zijn gedaan: ghelijck mede dat in krachte +van de voorsz. resolutie Commissarisen naar den _Briele_ zijn gesonden, +buiten weten van syn _Excellentie_ als Capiteyn Generaal, om 't ordinaris +Krijghsvolck, daar in Guarnisoen legghende, te dringhen tot den +voorverhaalden Eedt, ofte die te casseren. Dat hem Gevanghen wel kennelijck +is geweest, dat 't voorsz. nieuw Gewaapent Krijghsvolck, niet en is +ghelicht gheweest alleen teghen populaire factien, soo om dat de selve mede +ghelicht zijn by die van der _Goude_, ende _Hoorn_, daar gheen populaire +factien en stonden te vreesen, als mede tot _Uytrecht_, daar de Stadt +t'zedert den Jaaren sesthien hondert thien tegen alle populaire factien, +met een sterck Guarnisoen was beset, ende dat die van _Rotterdam_ ende +_Uytrecht_ haare nieuwe Soldaaten, toeghesonden hebben, om de Stadt van +_Schoonhooven_, daar twee Compagnien van de Gheneraliteyt, in Guarnisoen +laaghen, mede voor haare factie te verseeckeren. Gelijck hy Gevanghen mede +ghepoocht heeft eenighe van de Vroedschap van _Delft_ te induceren, datse +mede nieuw Krijghsvolck souden behooren te lichten, ende dat tot +afweeringhe van populaire factien, soo grooten ghetal nieuwe Soldaaten niet +van noode en waren, nochte oock datse daaromme ghehouden souden werden +buyten den Eedt van de Generaliteyt, ende van den Capiteyn Generaal. Dat hy +Gevangen mede helpen delibereren heeft, omme de onkosten ende betaalinghe +van 't selve nieuw gelichte Krijghsvolck onder de geintresseerde Steden by +repartitie te vinden, ofte oock tot laste van de Generaliteyt te brenghen: +daar hy Gevangen nochtans selfs bekent dat de selve ongehouden waren de +_Staten-Generaal_ te ghehoorsamen, als de bevelen van de respective +Magistraaten van de Steden daar teghen souden wesen. Dat hy Gevangen oock +helpen delibereren heeft, omme de Fransche Troupen te casseren, ofte de +starcke Compagnien te reduceren, omme met de penninghen van dien de voorsz. +nieuwe Soldaaten, te moghen betaalen. Dat hy Gevangen, in krachte van de +voorsz. resolutie, den Eedt, van 't ordinaris Krijghsvolk soo mede heeft +willen ende helpen duyden, dat die voor al de _Staaten_ van de respective +Provintien haare Betaals-Heeren, ende der selver resolutien mosten +obedieren ende gehoorsaamen, ende mede van de Magistraaten van de Steden +daar sy in Guarnisoen legghen, oock teghen de Generaliteyt ende syn +_Excellentie_ als de bevelen van de respective Betaals-Heeren ende +Magistraaten anders wesen souden als de bevelen van de Generaliteyt ende +syn _Excell._ omme die van haare factie, soo daar door, als door 't lichten +van de nieuwe Soldaaten, Meester te maacken van 't meeste deel van 't volk +van Oorloge van de Landen. Dat hy Gevanghen in de voorsz. aparte +vergaaderinghen mede toegestaan heeft, dat een verklaringe by hem Gevangen, +_Haan_, ende _Hoogerbeetz_, ingestelt met advijs van de voorsz. _Johan van +Olden-Barnevelt_, ende op den Naam van die van _Haarlem_ in de _Staten van +Hollandt_ ghebracht, ende by de andere Leden van haare factie goedt +gevonden is, daar by gheseyt werdt datse niet en sullen ghedoogen dat by de +andere Provintien van de Unie in het stuck van de Religie buyten haar +consent yet ghedaan soude werden: Dat teghen haare resolutien by de Hooven +van Justitie, gheen provisien en souden werden verleent: Dat de middelen +van de Landen voor al tot afweeringhe van dien sullen werden ghebruyckt: +Dat 't voorsz. Krijghsvolck Eedt souden moeten doen aan de Magistraaten, +daar sy in Guarnisoen gheleydt werden om de selve te defenderen, alwaart +dat by haar yet bevoolen mochte werden, oorsaacke oft pretext nemende uyt +'t stuck van de Religie, ende daar mede sy op onghewoonelijcke wyse haare +consenten waaren limiterende, ende in effecte andere Steden, ende Leden, +als tot een nieuw verbondt inviterende, de selve mede doende translateren +in Franchoys, ende buytens Landts seyndende, daar van hy Gevangen mede +communicatie heeft ghehouden met een uytheems Ambassadeur. Dat hy Gevangen +over 't besetten van den _Brielle_ met ordinaris Garnisoen van de +Generaliteyt, op dat gheen nieuwe Soldaaten daar ghelicht en souden werden, +syn misnoegen ghetoont heeft, doende met eenighe andere Ghecommitteerde +Raden daar over seer bedenckelijck schrijven, aan den voornoemden _Johan +van Olden-Barnevelt_, ende de Steden van _Hollandt_, ende naar den _Briele_ +deputeren uyten haaren, omme syne _Excellentie_, daar inne te +contrequarreren. Dat hy Gevangen omme haare factie noch vorder te styven +met de Ghedeputeerden van de voorsz. acht Steden, goedt gevonden ende +ontworpen hebben seeckere procuratie van den veerthienden May, sesthien +hondert achthien, by de voorsz. acht Steden verleden op haare +Ghedeputeerden, in krachte van de welcke, de selve sonder vorder rapport +souden mooghen resolveren, met alsulcke middelen als alreede by der handt +ghenoomen, ofte noch te nemen souden zyn, tot feytelijcke teghenstandt, van +alle de gheenen die de _Synode Nationaal_, souden willen vorderen, ofte +voornemen omme haare nieuwe ghelichte Soldaten te casseren, dat tegen +niemandt anders en konde dienen dan tegen syn _Excellentie_, ende de +_Staten Generaal_, die tot beide de voorsz. poincten vorderinghe deden. Dat +oock de selve Ghedeputeerden in krachte van dien, malkanderen souden mogen +versien ende verseeckeren met alsulcke belofte, bystandt, hulpe ende +indemniteyt als sy bevinden souden noodich te wesen: streckende alsoo een +nieuw verbondt onder malkanderen aangegaan, ende daar toe mede gepoocht is +gheweest te trecken de _Staten van Uytrecht_, op wiens name op den derden +Juny sesthien hondert achthien, _Stilo veteri_, daar naar ghelijcke +procuratie is uytgegheven: maar de Magistraat der Stadt _Utrecht_ +apprehenderen waar toe die ghevordert werde, en heeft daar inne niet willen +consenteren, dan onder expresse limitatie den thienden Junij daar aan +volgende daar by ghedaan, dat haare Gedeputeerden de selve niet en souden +mogen gebruycken omme tot datelyckheyt ofte extremiteyten te procederen, +ofte nieuwe verbonden buyten de gemeene Unie te maken. Ende als de _Heeren +Staten van Uytrecht_ bemerckten dat het onderhout ende continueren van +haare nieuwe Soldaten ruyneerden den staat van haare Finantien, ende +daaromme in Junio sesthien hondert achthien, haare Gecommitteerden in +competenten ghetale naa den _Haghe_ gesonden hadden, omme met _syn +Excellentie_ op 't casseren derselver te handelen, dat hy Gevangen mette +Pensionarissen _Haan_ ende _Hoogerbeetz_ ten huyse van _Johan +Uytenbogaart_, ende metten Secretaris _Ledenbergh_, beraamt hebbende +redenen ende middelen waar mede men de vordere Gecommitteerden van +_Uytrecht_ soude mogen moveren ende disponeren omme haaren last dien +aangaande niet te openen, ende daar af rapport ghedaan hebbende aan den +voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_: Dat hy Gevangen daar naar mette +voorsz. Pensionarissen, sonder last van syne Principalen daar toe te +hebben, hem laten vinden heeft by de voorsz. Ghecommitteerden van +_Uytrecht_ ten huyse van _Daniel Tresel_, expresselyck daar toe vergadert, +ende de selve met vele scherpe pernicieuse ende voor den staat ende ruste +van de Landen ondienstige middelen ende motiven, ende oock belofte van +assistentie, ghepersuadeert heeft, omme haren last aan _syn Excellentie_ +niet te openen, maar weder te keeren naar _Uytrecht_, tot groot ghevaar +ende prejuditie van die Staat ende Stad: Dat hy in de selve motiven de +_Heeren Staten Generaal_ ende _syne Excellentie_ ghetaxeert heeft voor +parthyen, quaatwillighen, daar men met couragie moste teghen gaan, ende de +middelen van de Landen voor al daar toe gebruycken: Dat 't casseren der +nieuwe Soldaten de voorsz. quaatgunstighen goeden moet soude gheven, ende +een irreparabel prejuditie voor haar factie maaken, oock vol peryckels was +van in meerder ghevaar te vallen, ende de andere gheinteresseerde Steden t' +onvrede te maken, dat men mette ordinaris Garnisoen niet vast en ginghe, +datse in desen couragie mosten thoonen: Dat de gheinteresseerde Steden ende +Leden van _Hollandt_ haar de handt souden bieden ende de saacke met +ghemeender handt helpen uytvoeren, ende met alle moghelycke devoiren +onbeweeghlyck daar by blyven. Dat die van _Hollandt_ sulcke ordre op haare +Finantien souden stellen, dat die van _Uytrecht_ daar af verlichtinghe +souden voelen, ende dat de selve oock sulcke ordre souden stellen op de +Soldaaten van haare repartitie, dat se weten souden wie te betrouwen, ofte +niet te vertrouwen souden wesen: alles niet teghenstaande hy Gevangen +bekent, in syn gemoet de openinge van den voorsz. last, een goedt ende +bequaam middel gheacht te hebben, om vele swaricheden te ontgaan. Ende als +de _Heeren Staten Generaal_, _syn Excellentie_ hadden versocht, ende +eenighen uyten haaren ghecommitteert, omme naar _Uytrecht_ te gaan, ende de +cassatie der voorsz. nieuwe aanghenomen Soldaten, ende het inwillighen van +de Synode Nationaal, ende eenighe andere saacken daar te bevorderen, dat hy +Gevanghen by weynighe uyt den Heeren Edelen, ende de Gecommitteerde van +drie Steden, ende van weynighe Gecommitteerde Raden, die tot sulcks gheenen +last van hare Principalen en hadden, hem heeft laten deputeren, om neffens +den Pensionaris _Hoogerbeets_ ende anderen naar _Uytrecht_ te gaan, omme de +_Heeren Staten_ aldaar, ende de Magistraat van de Stadt aan te bieden +assistentie van raadt ende daadt: ende indien _Syne Excellentie_ ende de +Gecommitteerden van de Generaliteyt souden willen poogen de cassatie der +nieuwe Soldaten aldaar te doen, sonder consent van de Staten van +_Uytrecht_, 't selve datelijck te helpen beletten: Bekennende heure +intentie gheweest te zyn, de intentie van de Heeren Staten van _Uytrecht_ +te seconderen, ende by de ordinaris Soldaten te doen seconderen, daar toe +mede nemende brieven aan de Kryghs-Oversten van 't ordinaris Kryghsvolck, +staande op de repartitie van _Hollandt_, geminuteert by den voornoemden +_Johan van Olden-Barnevelt_, noch in de Vergaderinghe (soo die was) niet +gelesen, waar by de selve aangheschreven werde, dat sy ghehouden ende +verbonden waren haare Betaalsheeren, midtsgaders de _Heeren Staten_ van de +respective Provintien, daar inne sy zyn ofte gebruyckt werden, gehouw, +getrouw ende gehoorsaam te wesen, ende de selve te assisteren in 't +onderhouden ende doen onderhouden van alle derselver resolutien, sonder +daar teghens yet te moghen doen ofte te attenteren, nochte gedoogen ghedaan +ofte geattenteert te worden. Dat hy Gevanghen in haaste tot _Uytrecht_ +ghekomen wesende, ende aldaar in aparte vergaderinghe geconsulteert +hebbende metten voornoemden _Ledenbergh_, op de middelen ende presentatien +die men de _Heeren Staten_ aldaar soude moghen voorhouden, omme de cassatie +der nieuwe Soldaten ofte Waardgelders niet toe te staan, maar de selve te +verhinderen, dat hy Gevanghen met _Hoogherbeetz_ ende andere syne Complicen +daar naar in de vergaderinghe van de _Heeren Staten_ haare propositie +hebben ghedaan, ende assistentie van raadt ende daat belooft als vooren, +ende oock van ghelycken ghedaan by de Magistraat van de Stadt, selfs met +bedenckelicke redenen in regard van de _Heeren Staten Generaal_, ende syne +_Excellentie_. Alles daar toe streckende omme deselve te encourageren, ten +syne datse sonder haar consent de nieuwe aanghenomen Soldaten niet en +souden laten casseren. Ende als syn _Excellentie_ ende de Gecommitteerden +van de _Staten Generaal_ aldaar mede ghekomen waren, ende haare propositie, +volghende haaren last hadden ghedaan, dat hy Gevanghen hem heeft laten +employeren, omme inne te stellen de antwoordt aan de selve, op den Naam van +de _Heeren Staten van Uytrecht_ te gheven, daar inne hy de Ghecommitteerden +voorsz. niet en heeft willen erkennen in de qualiteyt als Gecommitteerden +van de _Heeren Staten Generaal_, aan de welcke nochtans sy haare credentie +overgelevert, ende haare propositie ghedaan hadden. Dat hy Gevangen tot +_Uytrecht_ hem mede bemoeyt heeft mette saacken van de State van 't Lant +van _Uytrecht_, ende in aparte vergaderinghen daar over ghestaan, daar aan +den Capiteyn _Hartevelt_ gegheven werde 't Commandament over de nieuwe +Soldaten. Dat hy mede gepoogt heeft in 't particulier een van de +Burghemeesteren van _Uytrecht_ te disponeren totte continuatie der nieuwe +Soldaaten: Oock metten Commandeur in deliberatie gheleydt wat men doen +soude indien _syn Excellentie_ tot feytelijcke cassatie wilde procederen. +Dat hy ghearbeyt heeft om de _Heeren Staten_ aldaar tot feytelycke +teghenstandt van dien te beweghen, radende dat sy aan haare Poorten goede +Wacht houden, ende op haar verseeckertheyt wel letten souden, oock op haar +Stadhuys, ende daar eenighe Schutters doen waacken: ende verstaande dat den +Capiteyn _Hartevelt_ swaricheyt maackte teghen de _Heeren Staten Generaal_ +ende _syn Excellentie_ te dienen, dat hy Gevangen daar op gheseyt heeft, +dattet een rechte poltronnie ende groote ontrouwicheyt was, die niet +strecken en konde tot reputatie ofte dienst, hem daar over seer +verwonderende. Dat hy Gevanghen om 't ordinaris Krijghsvolck van de +Generaliteyt mede tot teghenstant als vooren te beweghen, deselve +voorghehouden heeft haaren Eedt, ende die alsoo willen duyden, datse niet +gehouden en waren de Generaliteyt ende _syn Excellentie_ te obedieren in 't +ghene strecken soude teghen de bevelen van de _Staten van Uytrecht_, maar +ter contrarien de bevelen ende resolutien van hare betaals-Heeren ende van +de _Staten van Uytrecht_ te volbrengen ende doen volbrengen, sonder daar +tegen te doen ofte attenteren, ofte ghedoogen ghedaan te werden, dreyghende +de selve datmense niet betalen en soude, indien sy yet daar teghen deden. +Dat hy ende syne Complicen haar niet ontsien en hebben den Commandeur te +bevelen niemant anders als haar, ende de _Staten van Uytrecht_ te pareren: +ende omme syne intentie totte voorsz. tegenstant wel te bethoonen, dat hy +Gevangen even daachs voor het casseren der nieuwe aanghenomen Soldaten +voornoemt, de Brieven die sy aan de Kryghs Oversten van 't ordinaris +Kryghsvolck hadden, noch overgelevert hebben, omme de selve ten minsten +stille te doen staan. In welcken ghevalle den voornoemden _Ledenbergh_ ende +anderen, voorgaven haar saacke wel te boven te konnen komen, mette ordre +die sy seyden over haare nieuwe Soldaten ghestelt te hebben. Dat mede hy +Gevangen den selven nacht communicatie metten Commandeur heeft gehouden, +ende met hem ghedelibereert by wat middelen men soude konnen beletten, dat +syne _Excellentie_ geen meer Kryghsvolck in de Stadt en dede komen, ende +omme ten dien eynde, goede Wacht aan de Poorte van _Amersfoort_ te houden, +noemende te wesen ghewelt, indien _Syn Excellentie_ daar toe de Poorten +wilde doen openen. Alle welcke proceduyren daar toe ghestreckt hebben, om +niet alleen de _Stadt van Uytrecht_ in een bloedtbadt, maar oock de Staat +van de Landen, ende de Persoon van syne _Excellentie_ in 't uyterste +ghevaar te brenghen, daar door, ende door alle syne vordere machinatien +ende conspiratien gevolgt is; datter Staaten in Staaten, Regieringe in +Regieringe, ende nieuwe verbonden in, ende teghen de Unie opgherecht, +generale perturbatie in den staat der Landen, in 't Kerckelycke ende +Polityck ghekomen, de Finantien uytgheput, ende de Landen op ettelycke +milioenen aan kosten gebracht, gheneraale dissidentien, ende dissensien, +onder de Bondtgenoten, ende Ingesetenen van de Landen inghevoert: De Unie +verbroocken: De Landen tot haar eyghen defensie onbequaam gemaackt, ende in +pericule ghebracht zijn van te moeten vervallen, tot eenighe schandelycke +handelinghe, ofte tot haaren gheheelen onderganck; die daaromme, in een +Welghestelde Regeeringhe niet en behooren gheleeden, maar anderen ten +exempel ghestraft te werden. SOO IS 'T, Dat de Heeren Rechteren voornoemt, +met rype deliberatie van Rade, doorghesien, ende overwoghen hebbende, alle +'t ghene ter materie dienende is, ende heeft mogen moveren, doende recht in +den Name, ende van weghen de Hoochgemelte _Heeren Staten Generaal der +Vereenigde Nederlanden_, den selvighen Gevangen gecondempneert hebben, ende +condempneeren hem mits desen, tot een eeuwige gevangenisse, ende +indien-volgende gebrocht te worden in een verseeckerde plaatse, by de +Hooghgemelte _Heeren Staten Generaal_ te ordonneren, ende aldaar syn leven +lang gehouden en bewaart te worden; ende verklaren alle syne Goederen +geconfisqueert. Aldus ghedaan in de Vergaderinge van de voorsz. Heeren +Rechteren in _'s Gravenhage_, ende gepronuncieert den 18. May, anno 1619. + +Zie daar een zeer aanmerkelyk stuk--welk een drom van beschuldigingen!--en +dat ten laste van een man zo groot als DE GROOT!--De aankanters tegen het +huis van _Oranje_ kennen deze Sententie genoegzaam van buiten: de Hemel +weet hoe veel duizende maalen dezelve in onze dagen niet wel geleezen en +herleezen is! + +Zeide de meergemelde groote Dichter, VONDEL, in zyne _Opdragt van +_HIPPOLYTUS_ aan den getrouwen Hollander_, (onzen DE GROOT naamlyk,) niet +te recht: + + _Een kyfaes[3], en niet meer, dat baet u 't lieve leven;_ + _Sprak flauwelyk de tong der ongerechte schael,_ + _Daer vrijdom tegens bloed gewogen wierd, het stael_ + _Gestroopt en reê was om den tweeden slach te geeven._ + +Met groote aandacht en blyken van eene zonderlinge gerustheid van ziel, +werd het vonnis door den gevangenen aangehoord; alleenlyk keerde hy zyn +hoofd om, wanneer 'er iets geleezen werd, dat, naar zyn oordeel, met de +waarheid niet overëenkwam: naderhand schreef hy in zyne gedrukte +verantwoording, _dat 'er in de Sententie veele pointen stonden, die +nooit by hem bekend, maar wel uitdrukkelyk ontkend waren, en gesteld met +uitlaating van de noodige omstandigheden, en met byvoeging van ongegronde +gevolgen, uit zyne woorden getrokken; ja zelfs dat 'er eenige opstonden, +daar hy nooit op gehoord was_: wanneer men dit zeggen van onzen Held +nagaat, is zeer gemaklyk te begrypen, wat de drangreden geweest is tot +de bovengemelde zeldzaame voorzorg, omtrent de verkozene Rechters +genomen; welke voorzorg, trouwens alleenlyk tot nadeel der gevangenen, +uit het oog verlooren werd, in de uitschryving van een' Biddag, die den +17den April gehouden stond te worden; want in die uitschryving werden de +gevangenen niet weinig beschuldigd, regelrecht strydig met het gemaakte +verbond, van daaromtrent niets te zullen openbaaren, gelyk dan ook door +veele Predikanten geweigerd werd, gezegde uitschryving van den +Predikstoel den volke voor te leezen; schoon zy om die weigering van +hunne kostwinning ontzet werden. + +Op den 5den Juny eerstvolgende, des avonds, tusschen elf en twaalf +uuren, werd HUGO naar het bekende _Loevestein_ gevoerd, met bevel, dat +niemand by hem mogt komen, zelfs ook zyn oude vader niet: voords werd +hem 24 stuivers daags toegelegd, welk sober tractement echter door zyne +heldhaftige Gemaalin geweigerd werd, alzo zy voorneemens was, den haar +zo dierbaaren gevangenen op haare eigene kosten te onderhouden. + +Zie daar dan den grooten HUGO binnen den omtrek der muuren van een kamer +bepaald--welk eene ommekeer!--van pas herinneren wy ons de woorden +waarmede de laatstgenoemde Dichter zynen _Palamedes_ ten tooneele doet +verschynen: + + _Die zorgt, en waekt, en slaeft, en ploegt, en zwoegt, en zweet,_ + _Ten oirbaer van het lant een lastig ampt bekleet,_ + _En waent de menschen aen zyn vroomheit te verbinden,_ + _Zal zig te jammerlyk in 't endt bedrogen vinden._ + _Van 't wispelturig volk, dat, veel te los van hooft,_ + _Genoten dienst vergeet, en 't ergste liefst gelooft._ + +De Commandeur van het Slot, zynde de Luitenant JACOB PROUNINK, genaamd +_Deventer_, had bevel, dat de Huisvrouwen der gevangene Heeren in de +keuken zouden mogen kooken; dat de Dienstmaagd de spyzen bovenbrengen en +weder afhaalen mogt, mits door den Commandeur in- en uit-gelaaten te +worden, en dat de Huisvrouwen tot _Workum_ of _Gorkum_ mogten reizen, om +het noodige te koopen: korten tyd daarna werden de vrouwen nog nader +bepaald, naamlyk in diervoegen, dat ze by haare mannen opgeslooten +mogten blyven, zo lang zy wilden, maar niet van hun afgaan, dan met +consent: ook werd den Commandeur gelast, voor het bepaalde geld van 24 +stuivers daags, zelf de gevangenen te moeten spyzigen; waarop de braave +REIGERSBERGEN zeide, dat haar man niet gewoon was zo soberlyk te leeven; +_dat men, ingevalle de meening van de Heeren was, hem de keel toe te +binden, en van gebrek of ongezondheid te laaten vergaan, hem dan alzo +lief had mogen handelen, gelyk men den Advokaat gedaan had_: recht +manlyke taal! uitmuntende vrouw! overwaardig dat het verstandige +gedeelte uwer sexe u bewondere, gelyk het u bewondert--zouden myne +leezers hiervan onkundig kunnen weezen? te berucht zyn, om my by het +schitterendst vernuft van onzen tyd; by de schranderste vrouw, het +voorbeeld van gezond verstand, doordringend oordeel, levendige +verbeelding, ongeveinsd hart, vrolyken en arbeidzaamen aart, om my by +het pronkjuweel van _Neêrlands geleerde vrouwen_ te bepaalen; te berucht +zyn de werken van de groote ELIZABETH WOLFF, geboren BEKKER, die +ontelbaare lauwers, en nog onlangs eenen voor alle ander vernuft +onverkrygbaaren krans behaald heeft; te veel worden de werken dier +voorbeeldige vrouwe geleezen, dan dat men niet zou weeten, hoe breed de +lof van HUGO'S Gemaalinne door haar uitgemeeten wordt: dus zingt zy +onder anderen in haar _Walcheren_,[4]: + + _ó Reigersberg! 'k ontroer daar ik uw beeld beschouw;_ + _'k Doorzoek uw helder oog!.... gy zyt een groote vrouw!_ + _Gy waart een Grotius of niemand was hem waardig:_ + _Hoe zweeft uw geest op uw gelaat!_ + _Wat kwam u uwen moed te baat!_ + _Die vlugge werkzaamheid! dat oordeel, vast en vaardig!_ + +Het antwoord dat REIGERSBERGEN haare vrienden gaf, toen dezen haar +aanspoorden tot het verzoeken van pardon voor haar' man, welk verzoek +zelfs door den Raadsheer VOSBERGEN, op begeerte van zyne Exellentie, +ondersteund werd, is door de gemelde groote Dichteres, in de volgende +verzen gebragt,[5]: + + _Wat rustig antwoord gaaft ge aan uwe vrienden niet,_ + _Daar elk u bad, dat ge om vergeeving bidden liet!_ + _"Men sla hem 't hoofd af, is hy schuldig. Hoe! vergeeven!_ + _Wel, heeft myn Grotius misdaan,_ + _In recht en wetten voortestaan?_ + _Hy sterv' met Barneveld: ik bid nooit om zyn leven."_ + +Wy zullen terstond de geleerde ELIZABETH nog eens van de kloekmoedige +MARIA hooren zingen. + +De fiere uitdrukking, door de laatstgenoemde, wegens het spyzigen van +haaren man, gebruikt, veroorzaakte veel moeite, om van PROUNINK verlof +te verkrygen, dat zy naar den _Haag_ mogt gaan, om haare bezwaaren by +H.H.M. intebrengen, eindelyk gelukte dit evenwel, en de roemwaardige +vrouw bragt, niet zonder veel loopens en biddens, ten wege, dat zy met +haare vyf kinderen, vier of vyf weeken op het Slot zou mogen blyven, en +twee of drie maal daags af- en toe-gang hebben; dat ze ook van de keuke, +en de kinderen en dienstboden van slaapplaatzen zouden voorzien worden; +mitsgaders dat 'er dagelyks een geneesheer uit _Gorkum_, by DE GROOT, +die door de koorts in 't bed gehouden werd, mogt komen: zie daar +schreeuwende gunstbewyzen!--dan men kon dezelven ligtlyk toestaan, want +de gevangene had nog genoeg te lyden: sterk drukt de bovengemelde groote +Dichteres zig desaangaande uit, in een' brief van ARNOLD GEESTERANUS aan +MARIA VAN REIGERSBERGEN (_Bladz. 45_), daar zy ARNOLD deze woorden laat +schryven: + + _Men bragt me op Loevestein, daar veele broeders zaten._ + _Men zegge: dit 's het loon van al wie stout weêrstreeft,_ + _Het geen de magt des Lands gesteld heeft by Placacaten:_ + _Maar dat men ons zo hard--zo wreed mishandeld heeft!_ + _Of heeft de Magt des Lands dit ook met een geboden?_ + _Men wyz' de wettigheid van zulk een handel aan;_ + _Wat heeft men uw' Gemaal, door uw beleid ontvloden,_ + _In dees Gevangenis al kwelling aangedaan!_ + +Bevreesd dat HUGO, door middel van touw en rappe handen, zyn lyden zou +ontvluchten, had men reeds beslooten, de kleine vengsters zyner +gevangenis nog digter te maaken, "waardoor hy meer benaauwing van licht +en lucht, ten nadeele zyner gezondheid zou gehad hebben," maar zyn +Geneesheer wist zo veel dringends, nopens zyne zwakheid te zeggen, dat +men hem de genade bewees, om het lieve daglicht te mogen zien, en de +gezonde werking van versche lucht te mogen genieten: ô ja, de groote +HUGO, het uitmuntend mensch, werd tot zo verre van den medemensch, +waarschynelyk vry minder groot, begenadigd, dat hy in 't algemeene +geschenk van GOD mogt deelen: hy mogt den dageraad zien aanbreeken--maar +zuchtende: hy mogt de avondschemering al 't aardsche zien bedekken--maar +klaagende--des niettegenstaande werd de mensch door den mensch +begenadigd. + +Men denke echter niet dat zyn ryk verstand hem geene onuitputtelyke bron +van troost zou verschaft hebben; ongetwyfeld zyn 't slechts oogenblikjes +geweest, dat de mensch het roer in handen gehad heeft, en zekerlyk is 't +getal dier oogenblikjes nog verminderd door de toegenegenheid zyner +geleerde vrienden, waaronder boven allen te tellen zyn, de Heeren VAN +MAURIER, SCRIVERIUS, ERPENIUS en VOSSIUS, die heimelyk briefwisseling +met hem hielden: VOSSIUS vermaande hem, dat hy moest denken aan zynen +naam, en aan de gulde spreuk van SENECA: + + __GROOT_ is de man alleen;_ + _Die 't groot kan achten kleen._ + +Men kon niet weeten, schreef die geleerde man, wat GOD nog met hem voor +had--voorwaar uitmuntende troostwoorden in de ooren des verstandigen; +wat weet ik, zegt deze, ik die het algemeene plan niet kan overzien..... +maar wy moeten by onzen HUGO blyven. + +Dezelfde VOSSIUS zond hem nu en dan eenige boeken, zulks deed ook +ERPENIUS, die te _Gorkum_ geboren was, en aldaar een zuster had, +getrouwd met zekeren ADRIAAN DAATSELAAR, welke op verzoek van den Heere +ERPENIUS, de gevangene Heeren DE GROOT en HOGERBEETS, getrouwlyk met +raad en daad bystond: alles wat, ten behoeven van de gezegde Gevangenen, +uit _Holland_ naar _Loevestein_, of vandaar herwaards overgezonden werd, +kwam eerst aan het huis van DAATSELAAR; dus ook het koffer, waarin de +boeken, bovengemeld, van wegen ERPENIUS gezonden werden, en door middel +van welk koffer de beroemde HUGO, op aandrang van zyne Gemalinne, uit +het bange _Loevestein_ ontsnapt is; te beter gelukte deze list, om dat +dezelve niet te overhaast in 't werk gesteld werd, want men ondernam +niets, voor dat het af- en aan-brengen van het boekenkoffer als eene +gewoonte geworden was; niets voor dat men het koffer niet meer opende, +om te zien wat 'er in was, 't geen in den beginne telkens gedaan was +geworden. + +Veel viel 'er intusschen nog voor, zo over het verkoopen der verbeurd +verklaarde goederen van den Gevangenen, als over het uitgeeven van +deszelfs afbeeldzel, al het welk door anderen breedvoerig beschreeven +is, en niet tot ons plan behoort; PROUNINK bleef ook bestendig zyn best +doen, in het onredelyk behandelen van den ongelukkigen DE GROOT; terwyl +evenwel de braave MARIA, niet zonder groote moeite, vergund werd, eens +ter week om nooddruft te mogen uitgaan, of te zenden. + +Onze Held bragt zyn' tyd door met leezen en schryven, en ook somtyds met +het naloopen van een' dryftol, ter bevorderinge of onderhoudinge zyner +gezondheid--Onder zynen _Loevesteinschen arbeid_, muntte uit, het reeds +door ons genoemde werk, _Inleiding tot de Hollandsche Rechtsgeleerdheid_, +en, _Het bewys van den waaren Godsdienst_, dat hy met deze verzen sloot: + + _Vindt gy hier iet, het welk u dunkt te weezen goedt,_ + _Bedank hem, zonder wien geen mensch iets goeds en doet:_ + _Is hier of daar gemist, herinner met medoogen,_ + _U zelven, wat een wolk bedwelmt der menschen oogen:_ + _Verschoon veel liever 't werk, dan dat gy 't bitter laakt,_ + _En denk, och Heer, het is te Louvestein gemaakt!_ + +Een gedeelte van den gezegden arbeid bestond ook daarin, dat hy zynen +Dienaar VAN DEN VELDE, in de _Latynsche Taale_, en de gronden, der +Rechtsgeleerdheid onderwees; en deze moeite is voorwaar met den +allerzonderlingsten uitslag bekroond; want by vervolg van tyd, huwde die +braave dienaar met de Dienstmaagd van Mevrouw VAN REIGERSBERGEN, genaamd +ELSJE VAN HOUWENING, welke, gelyk welhaast blyken zal, een voornaam +hulpmiddel geweest is, ter ontkominge van den ongelukkigen HUGO; VAN +DEN VELDE, verwierf den tytel van _Advocaat voor het Hof_, ja heeft +zelfs de eer gehad, van den uitersten wille zyner Hoogheid FREDRIK +HENDRIK, te schryven. + +Na onze Held nu byna twee jaaren op de voorgemelde wyze doorgebragt had, +viel het oog van zyne schrandere Gemalinne op het koffer van den Heere +ERPENIUS, en zy sloeg haaren man voor, om zig, onder den naam van +boeken, met hetzelve, naar den vriend DAATSELAAR, te laaten brengen: men +stelle zig voor de verbaasdheid die onzen Held bevong, toen de +kloekmoedige MARIA hem dezen voorslag deed: + + _Lief, hoe komt het in uw' zin?_ + _Ik leggen in die Kist! pas half kan ik 'er in;_ + _Een derde is zy te kort, ook zoude ik moeten smooren,_ + _Hier is geene opning, waar door lucht zou kunnen booren._ + +Dus laat de meergemelde Dichter, DUIM, hem, in dit tydsgewricht, +spreeken: indien alles was, gelyk het moest weezen, was het antwoord der +schrandere vrouwe, dan zou men te eerder achterdocht opvatten: om kort +te gaan, men besloot te beproeven, of het koffer groot genoeg was; en, +bevonden hebbende dat de Gevangene + + "'er ter naauwer nood, niet uitgestrekt of in de lengte, maar + gekromd en in bochten, in liggen konde, bezocht men daarna, of hy, + in die benaauwdheid liggende, zyn adem kon scheppen, en hoe lange hy + 't, in gevalle van stilte of tegenwind, daarin zou kunnen uithouden. + Vervolgens beval hy zyne huisvrouw, eenigen tyd op de kist te gaan + zitten, om te zien of hy, als 'er onderwegen by geval iemand op ging + zitten, zulks zoude konnen verdraagen:" + +een uurs zandlooper, schryft men elders, liet zy tweemaal uitloopen, +hangende haare klederen voor 't sleutelgat; + + "zy, merkende onder het zitten op de kist, dat haar man zig nu en + dan verroerde, en zyne beenen optrok of uitstrekte, waarschouwde + hem, dat zy zulks kon voelen. Na dat men dit alles verscheidene + maalen in 't heimelyk, zonder weeten van Knecht of Dienstmaagd, + beproefd, en naar wensch bevonden had, besloot men de zaak, in Gods + naam, te waagen:" + +WILLEM en ELSJE werd nu den aanslag ontdekt, die beiden hunne hulp van +harten toezeiden: by DAATSELAAR was de noodige voorzorg gebruikt, en de +huisvrouw van PROUNINK, was, door haar, geduurende eenigen tyd, eene en +andere kleinigheden te schenken, ingenomen; want men nam de gelegenheid +waar, dat PROUNINK zelf, naar _Heusden_ vertrokken was, om de Compagnie, +waarover hy tot Capitein aangesteld was geworden, te ontvangen, dus men +alleenlyk de toestemming van deszelfs vrouw noodig had, om het koffer, +naar gewoonte, te doen scheep brengen. + +Alles dus voorbereid zynde, verscheen den bepaalden dag, (22, BRAND zegt +13 Maart 1621); de groote HUGO vleide zig neder in het koffer, en begaf +zig dus uit de eene gevangenis, in eene nog veel engere, om door dat +middel, de vryheid, die natuurlyke schat van den mensch, hem te +jammerlyk ontnomen, weder te krygen: een nieuw Testament verstrekte hem +ten hoofdkussen, en dus kan men zeggen, dat HUGO zyn hoofd gerust op +GOD's woord nederleide; ook had hy niet te vergeefsch op zyn' Schepper +vertrouwd: met het aanbreeken van den dag, waarop de geoorloofde list in +'t werk gesteld zou worden, viel hy op zyne kniën, en bad, dat de +Almagtige zynen toeleg wilde zegenen: de verhooring van zyne bede was by +GOD bepaald; het koffer werd, na ontvangen verlof, met behulp van eenige +der wachten, aan boord gebragt, echter niet zonder groot gevaar voor den +benaauwden HUGO, van ontdekt te zullen worden; ELSJE had de zorg op zig +genomen, om met de kleine gevangenis over te steeken, en stapte +derhalven kloekmoedig mede op 't schip: zie daar onze Held ten deele +verlost: men begrype wat 'er in 't hart van de edele REIGERSBERGEN moet +omgegaan weezen: treffend was haar gedrag, na zy de nieuwe gevangenis +van haaren beminden HUGO geslooten had: hoor de bovengeroemde +onvergelykelyke Dichteres dat gedrag verhaalen: + + _ô Weêrgaêlooze vrouw! 'k denk nooit aan uw bestaan,_ + _Dan met een kloppend hart: hoe menig stille traan_ + _Heb ik om u geweend, geroerd door mededogen......_ + _Gy knielt ter neêr, gy kust het slot,_ + _Beveelt, al schreiende, uwen God,_ + _Uw lieven Grotius,--wiens ziel blyft onbewogen?_[6] + +De groote _Agrippyner_ heeft mede niet vergeeten, dat edele voorwerp te +vereeuwigen; dus zingt hy in een Dichtstukje, ten tytel voerende, HUGO +DE GROOTS _verlossing, aan Mevrouw_ MARIA VAN REIGERSBERGH: + + _Een vrouw is duizent mannen t' erg._ + _O eeuwige eer van Reigersbergh,_ + _De volgende eeuwen zullen spreeken_ + _Hoe gy den haet hebt uitgestreken:_ + _Na datge op 't droef gevangenhuis._ + _Gelyk Marye neffens 't kruis,_ + _Uw Bruigom, onder moordenaaren_ + _Gerekent, trooste heele jaaren:_ + _Zoo liet de trouwe Michol eer,_ + _Haer' liefsten schat met koorden neer,_ + _Toen Sauls zweerden hem bezetten,_ + _Gelyk de Jagers 't hart met netten._ + _Aldus werd Lynceus ook gered_ + _In zyn belegert bruiloftsbed,_ + _Toen zo veel ledekanten smoorden,_ + _In 't gruwlyk bloet der mannemoorden._ + +Dezelfde Prins der _Nederlandsche Dichteren_, maakte op de vlucht van +onzen Held, het volgende geestig dichtje: + + _Twee kisten bergden Huig de Groot,_ + _d'Een levendig, maer d'andre doot_. + +Had Mevrouw VAN REIGERSBERGEN zig kloekmoedig gedraagen, niets minder +kan van het trouwhartige ELSJE gezegd worden: verscheidene zwaarigheden, +die allen den aanslag zouden hebben kunnen doen mislukken, zo wel by 't +inscheepen, staande den overtogt, als by het overbrengen van den +dierbaaren vracht, uit het schip naar het huis van DAATSELAAR, had zy te +boven te komen; in alles gedroeg zy zig zo schrander als onverschrokken, +en ten loon daar voor smaakte zy het genoegen, van haaren Heer weder in +genoegzaame vyligheid te mogen zien. + +[Afbeelding: _Afbeelding (in twee Plaaten) van een KOFFER, waar mede +HUGO de GROOT van Loevestein naar Gorinchem, volgends alöude +Overleveringen zou zijn Getransporteerd, in den toestand zo als dezelve +thans binnen Amsteldam, berustende is, onder den Heer Mr JACOB +KLINKHAMER, die de Aftekening daar van, op gedaan versoek, heeft +toegestaan, in de maand December des Jaars 1783_. + +_J.C. Schultsz, del. 1783._ _J.B. Elwe, Excudit._ _C. Philips, Jz. fecit._] + +[Afbeelding: _J.C. Schultz, del. 1784._ _C. Philips, Jz. fecit._] + +Wat betreft het koffer, waarin onze Held zyne gevangenis ontkomen was, +en welke de Lezer op de nevensstaande plaaten, zeer uitvoerig vertoont +wordt; de Heer, Mr. JACOB KLINKHAMER, vleit zig dezelve te bezitten, en +het is met Zyn Ed. gunstige toestemming, dat de Kunstschilder J.C. +SCHULTZ, daarvan twee juiste aftekeningen vervaardigd heeft: de Heer +J.C. PHILIPS, door wiens bekwaame hand de gezegde tekeningen in 't koper +gebragt zyn, heeft ons de volgende beschryving daarvan medegedeeld. + + "Het koffer is gemaakt van boekenhout; heeft een boogswys dekzel, + zynde van buiten geheel overtrokken met dun zwart leder, en + beslagen met eene menigte van dunne, smalle, eizerene banden: de + sluiting bestaat in twee binnensloten, en één buiten- of hang-slot. + + "Van binnen is het koffer met wit linnen bekleed, zynde het zelve, + naar gewoonte, aan het dekzel, met elkander kruissende linten + belegd. + + "Men ziet dat de tyd, en het gebruik, of herhaalde overvoeringen, + het een en ander merkelyk beschadigd hebben; veelen der eizerene + banden zyn geheel of gedeeltelyk weg; doch men kan derzelver + plaatsen, door een roestige vlek, meer of min gewaar worden: van + het bekleedzel, zo wel binnen als buiten, zyn hier en daar geheele + lappen uitgevallen. + + "De rand van het dekzel is aan den voorkant, byna in 't midden, + (mogelyk door toeval,) sterk voorwaards gebogen, en steekt daar ter + plaatse wel een duim breed over; zo dat men 'er 't hangslot niet + heeft kunnen aandoen. + + "In den bodem is een vry groote kwast uitgevallen; dus kon door + deze zo wel als door den afgebogen rand, luchts genoeg inkomen; te + meer daar de bodem des koffers niet vlak op den grond staat, als + hebbende onder een soort van slede, van byna twee duimen hoogte:" + +----dit spreekt ons voorgaande verhaal wel niet volstrektlyk tegen, maar +evenwel kan het aanleiding tot bedenkingen geeven; wy laaten daaromtrent +ieder zyne vryheid, en den eigenaar van het _Vaderlandsche rariteit_ in +het onbetwiste bezit daar van. + + "De lengte van het koffer is buitenswerks vyf voet en byna vier + duim:" + +(by een ander vinden wy deze lengte bepaald op twee duim korter dan vier +voet:) + + "de breedte is twee voet en ruim één duim; de hoogte tot op 't + midden van het dekzel, twee voet en ruim twee duim; alles + _Rhynlandsche maat_." + +'t Zal hier niet oneigen zyn den Lezer te doen hooren, hoe de groote +HUGO zelf, deze zyne gelukkige tweede gevangenis beschouwd heeft: hy +schreef in vervolg van tyd een aanspraak aan dezelve, in _Latynsche +verzen_, welken in de volgende _Nederduitsche_ vertolkt zyn: + + _Zoete Schuilplaats, o voor korten tyd naauw huiske,_ + _Dat myn bedrukte ziel, beslooten in uw kluiske,_ + _Hebt vry gemaakt, en zo in open lucht gesteld_ + _Uw lieve last, die, naauw gepakt, door sterk geweld_ + _Van 't strenge Krygsvolk, werd allengskens uitgedraagen,_ + _En eindlyk, als een pand, doch dat ze niet en zaagen,_ + _Bevolen, op een schip, de Waals afloopend ty._ + _o Kist, wat danks, wat lofs verdiend gy wel van my?_ + _Gy hebt myn slaverny verjaagd en overstreden,_ + _Die 'k zeeven maanden meer dan twee jaar heb geleden_ + _Dat ik des hemels licht aanschouw met vry gelaat,_ + _Dat my geen Slot meer plaagt, myn ooren niet meer slaat_ + _Der grendelen geknars, en 't wreed gegraauw der wachten;_ + _Maar mag gerust en vry, het bly gegroet verwachten,_ + _Van vrienden, die gedoopt zyn in geleerdheids nat,_ + _(Als Puteäan, Thuaan, wiens trouw geen weêrga had,_ + _En dat geleerd verstand, Thilenus,) welker reden,_ + _Den onverdrooten tyd my vrolyk doen besteeden._ + _Dit al, en zo 'k nog meer geluks 't erdenken wist,_ + _Dit moet ik u alleen, dank weeten, lieve Kist,_ + _Doch wilde ik naar verdienste uw lof ten vollen roeren,_ + _Ik hoefde zo veel schrifts als gy ooit plag te voeren._ + +Men zegt, (wy begeeren alles onpartydig aan te tekenen,) dat het koffer +nog lang by een' Heer van aanzien bewaard, en fraai beschilderd is +geweest, met het opschrift: _Dees kist heeft Loevestein den Huig +geligt_: daarmede komt overëen 't geen de Heer BRAND het koffer doet +zeggen: + + _Wie heeft de vryheid meer verplicht?_ + _'k Heb Loevestein den Huig geligt._ + +Hoe die Heer aan het koffer gekomen is, zegt zeker schryver, weet men +niet, maar wel dat het langen tyd door DE GROOT'S ouders, te _Delft_ +bewaard, en naderhand ten huize van zyn' broeder WILLEM vermist is, +waarover onze HUGO groote spyt toonde te hebben. + +Wat betreft het schilderen, waarvan wy boven spraken, 't zelve wordt +door ons koffer, volgends opgaaf van den Graveerder, geheel +onaanneemelyk, zo niet logenachtig gemaakt:--dezen dank heeft men ten +minsten aan den Heere Mr. KLINKHAMER, dat wy thans weeten dat men het +koffer, waarin de beroemde HUGO, uit het bange _Loevestein_ ontkomen is, +waarschynelyk nimmer geschilderd heeft:--laat ons thans tot het +hoofdvoorwerp onzer bemoeijingen wederkeeren. + +Het ontbrak hem ten huize van DAATSELAAR, aan geene goede trouw en +hartlyken bystand; langen tyd aldaar te vertoeven was geheel ongeraaden, +en onvermomd zig voor het oog van ieder te vertoonen, was niet minder +gevaarlyk; men vond dan onderling goed, dat de edele vluchteling zig in +een metzelaars gewaad zou vermommen: zekeren metzelaar, JAN LAMBERTSZ, +werd de onderneeming toevertrouwd, en tot reisgezel van DE GROOT +verkoozen, van welken last de goede man zig ook zo kloekmoedig als +voorzichtig kweet; hy bezorgde den vluchteling het noodige gewaad, gaf +hem een metzelaars maatstok of rei in de handen, die, ter oorzaake van +derzelver blankheid, hier en daar met wat kalk besmeerd werden, en trok +met hem, des morgens, omtrent 11 uure, op weg; DE GROOT betuigde, in 't +uitgaan, _dat hy zeer ontsteld, was, en naauwlyks op zyn beenen staan +konde_; "want hy vreesde", voegt zeker schryver 'er by; + + "dat hy, moetende voorby een' boekverkooper gaan, alwaar toen eenige + Predikanten en andere lieden, in 't voorhuis stonden, van den een of + den ander, gekend en verraaden mogt worden;" + +doch men gaf hem moed, en zeide dat hy maar onbeschroomd voord moest +stappen. + +Na veel sukkelens kwam hy te _Waalwyk_, alwaar hy slechts twee uuren +vertoefde; vervolgends op _Antwerpen_ reed, terwyl LAMBERTSZ te rug +keerde, en een bode van goede tyding werd: onze Held reed den gantschen +nacht door, en kwam, na eene en andere wederwaardigheid, behouden te +_Antwerpen_ aan; begeevende zig aldaar terstond naar het huis van den +geweezenen _Rotterdamschen Predikant_ GREVINKHOVEN, met wien hy welëer +als met eenen broeder verkeerd had. + +Men kan ligtlyk begrypen hoe PROUNINK gesteld was, by de ondekking van +al het gebeurde: op zyn vraag aan Mevrouw DE GROOT, waar haar man was, +laat men die moedige Gemaalin antwoorden; _Myn vriend, dat vogeltje is u +ontvlogen, maar 't kooitje is 'er nog_; terstond valt hy met eenige +soldaaten in een; schuit vaart over naar _Gorkum_ en bewerkt dat het +huis van DAATZELAAR, schoon het reeds nacht geworden was, bezet werd; +doch deeze en ook alle andere poogingen om den vluchteling te ontdekken, +waren vruchtloos: op _Loevestein_ wedergekeerd zynde, deed hy ook aldaar +alle mogelyke navorschingen, dan men kon hem niet meer zeggen, als men +zelven wist. Het eerste gevolg van het manmoedig bedryf van Mevrouw DE +GROOT, was, dat zy, benevens haare dochter CORNELIA, omtrent veertien +dagen lang opgeslooten bleef, zelfs zonder dat de meid afkomen mogt om +spyzen gereed te maaken; "doch na drie dagen," dit vinden wy +aangetekend, + + "ontving ze een tarwen koek op de tafel, en in dezelve zat een brief + verborgen, die haar kennis gaf van haar mans gelukkige aankomst te + _Antwerpen_; want onze DE GROOT, was geenzins in gebreken gebleeven, + van ten eersten zyn verblyf aan zyn ouden Vader, en aan zyne + gemeenzaamste vrienden in _Holland_ te berichten": + +hy schreef ook aan zyne Excell. Prins MAURITS, die, toen hy hoorde op +welk eene wyze DE GROOT gevlucht was, van de moedige REIGERSBERGEN +zeide: _Ik dacht wel dat dat zwarte varken ons nog eens zou +bedriegen_[7]: "'t Is my leet", zeide hy in zynen brief aan dien grooten +oorlogsman, + + "dat eenige persoonen my soo wangunstig syn, dat zy uwe Excelentie + hebben konnen beletten, soo goeden voornemen te effectueren; 't + welck my ten langen laetsten heeft doen denken op middelen om my + selven te helpen; 't welck ik vertrouwe dat uwe Excellentie my niet + anders als wel sal afnemen; considererende hoe natuurlyck alle + menschen, jaa selfs den beesten is, de lust tot vryheit." + +Voords verzocht hy, zyne getrouwe diensten te gedenken, als mede wie de +vader was geweest van zyne huisvrouw, by welke hy vyf kinderen had, +ontbloot van 's vaders goederen, staat en winsten; en hoopende, dat zyn +Excell. niet zou gedoogen, dat zyn voorsz. huisvrouw en kinderen eenige +verdere bezwaarenissen werden aangedaan: niet minder hartlyk schreef hy +aan Prins HENDRIK, en aan hunne Hoog. Mogende, de Heeren Staaten +Generaal; aan welken hy onder anderen zeide: + + "Het valt my wel hardt, myne Heeren, dat ik soo veel tegens myne + vryheit en in myne goederen heb moeten lyden, en nog lyden moet, wel + verzekert zynde in myn conscientie, dat ik, na de kennis die ik van + de zaken gehadt heb, goede advysen en raedt gegeven heb tot slissing + van de zwaarigheden, ontstaan voor en al eer ik tot den dienst ben + beroepen geweest, altyt vertoonende alle getrouwigheid tegen myne + Meesters de Magistraat van _Rotterdam_, en de gehoorsaamheit aan + myne Heeren de Staten van Hollandt en Westvrieslandt. Maer al het + quaet dat my aangedaan is, en nog zou mogen aengedaen worden, zal my + nimmermeer afkeeren van de liefde, die ik altyt hebbe gedragen, en + naer myn klein vermogen betuigt tot myn Vaderlandt, voor welkers + vryheit, rust en voorspoedt, ik den Almogenden altyts bidden zal, en + dat tot dien einde 't Hem gelieve," enz. + +--deeze betuiging omtrent de liefde voor zyn vaderland, heeft hy ook met +'er daad bevestigd; want aangaande zyn verblyf te _Parys_, leezen wy, +dat hy altoos eene byzondere drift toonde, + + "om synen Vaderlande en syne Landsluyden, wanneerse yets aen dat + Hof te doen hadden, met raedt en daedt, en door de gunst die hy hadt + by eenighe van 's Koningks Bewintsluyden te dienen en hunne + belanghen, te bevorderen; hoewel hem niet onbekendt was, dat sy, die + in dat Ryk de saeken der Algemeene Staeten waernaemen, geen dingh + onbesogt lieten, om 't hart des Konings teeghen hem te verbitteren: + maar", + +voegt deeze schryver 'er by, + + "vergeefs was al hunnen arbeydt by eenen Prins, ten vollen + onderricht van alles wat 'er in de Jaeren 1618 en 1619, in Hollandt + was omgegaen: Jae ook zelfs verhaelt men, dat hy sich verwonderde + over de deught van dien man, die, soo quaelyk in syn Vaederlandt + gehandelt zynde, echter niet afliet van het te begunstighen en de + onderdaenen syne genegenheit te bewysen, en ook zelfs op allerhande + wysen, hem mooghelyk, wel te doen:" + +--LODEWYK moge zig daerover verwonderd hebben, 't komt ons echter +voor dat het niet zeer te bewonderen is, dat een man als onze HUGO, zo +edel van ziel, en zo doorgeoefend van verstand, schootvry geweest is +voor de aanvallen der wraak. + +Zo dra zyne vrienden vernamen, dat hy zig te _Antwerpen_ bevond, gingen +eenigen derzelven hem wel rasch bezoeken; ook werd hy van de voornaamste +mannen in geleerdheid dagelyks in geschrifte begroet, over zyne ontkoming: +onder die allen muntte uit, de beruchte _Leuvensche Hoog-Leeraar_, ERYCIUS +PUTEANUS: "Laet ze zich alle vry verwonderen," dus schreef deeze aan den +edelen vluchteling, volgends de vertaaling van K. BRAND: + + "DE GROOT was niet geheel in de kist: in de kist was 't lichaam, in + 't schip de kist, in den stroom 't schip; en in dit alles en buiten + dit alles scheent gy my te zyn; gy hadt de geheele werelt vervult. + Uw lichaam kon dan in den kerker bewaart worden, uw verstandt + niet."--"Laet zich derhalven anderen beklaegen," + +dus luidt een verder gedeelte van dien brief, + + "dat ze nae geleden schipbreuk naekt en bloot bleven zitten, en + hunne goederen verlooren hadden, gy hebt by u zelven alle goederen, + geen roof of geweldt onderworpen. Gy zyt GROTIUS, gy zyt groot, en + dat 's genoeg, om u te doen verstaan dat u niets ontbreekt": + +--Krachtig drukte de geleerde man zig uit over den aart eener Republiek, +en vooral over den toenmaaligen toestand van de onze, wy zwygen van den +tegenwoordigen toestand derzelve: "Al de outheit", zeide hy, + + "roept, _laat 'er een Heer, laet 'er een Koning zyn_: immers uw + ongeluk roept ons toe, dat 'er geen staet van menschen buiten gevaer + is, daer 't volk gaende wordt; geen haven zonder schipbreuk; daer + alle goddelyke en menschelyke zaeken over hoop storten; wat is daer + toorn? wat is daer haet? waer is daer rust of heil? Zoo veel waters + als 'er is, zoo veel viers en brants is 'er overal. Ik zou wel + zeggen, dat die zee door de helsche Geesten aen brandt is geraekt". + +DE GROOT, liet niet na deezen brief te beantwoorden[8], en in dat zyn +antwoord te toonen dat de Hoogleeraar niet ten onrechte van hem gezegd +had, _gy zyt groot!_ "Wie," zeide hy, + + "kon vryheit hoopen uit een engen kerker; of 't scheppen der open + lucht, uit eene benautheit, die naulyks een luchje voor d'ademende + ziele wou doorlaeten?" + +--Van zyne Gemaalinne spreekende, zeide hy: + + "Zy alleenlyk kennis hebbende dat ik was uitgedraegen, en den + uitslag, die nog onzeker was, met beangsten gemoede overleggende, + deedt een wensch, die niemant verwacht zou hebben van een Egaa, die + haren man op 't hertelykst bemint, dat haer man op 't verste van + haer mogt zyn. My, toen eerst verstaende van hoedanig een vrouw ik + was gescheiden, viel haer afzyn zoo lastig, dat ik my liever wederom + in de gevankenis had begeven, dan haer lang te missen." + +--Moedig bepleitte hy de eer van zyn vaderland, tegen het boven +bygebragte zeggen van den Hoogleeraar, daar op betrekkelyk: "Ook mag +het," zeide hy, + + "den Vaderlande niet geweten worden, 't geen in 't Vaderlandt + geschiedt. De dertig Tyrannen waren Athenen niet,--Cicero achtte de + geenen, die zyn huis onder de voet geworpen, en hem des levens + onwaerdig verklaert hadden, niet het volk van Rome, maar 't schuim + des volks te zyn." + +--Het zeggen van AUGUSTUS: _Die den tegenwoordigen staat der regeeringe +niet wil veranderen, is een eerlyk man en goed burger tevens_, oordeelde +hy eenen CATO waardig te weezen:--om reden wederhouden wy ons, anders +zoude het hier de plaats zyn iets op onze tegenwoordige +staatsgesteldheid aantemerken. + +Lieten de Geleerden onzen held niet onbegroet, de Dichters waren niet +minder yverig, om zyne zonderlinge ontkoming, in hunne verzen te +vereeuwigen: een Dichtstukje, dat op 's mans afbeelding vervaardigd +werd, sluit dus aartig: + + _De morrende Soldaat was vol van achterdocht,_ + _Of 't niet wat anders was dat hy ter schepen brocht;_ + _En of hy zelfs den Heer, om veylig heen te varen,_ + _Niet uit het Fort en droeg, daar hy hem moest bewaren,_ + _Hy brengt hem evenwel ter ysre deuren uit,_ + _Daar men den kerker toe, en hem daar buiten sluit:_ + _De stroom-goon haasten haar, om hem de lucht te geeven,_ + _De Maas en Waal, tezaam ten Merwen afgedreven,_ + _Geleyden haare vracht tot binnen Arkels stad;_ + _Daar ging den Hemel op voor die in 't koffer zat._ + +Onder anderen kwam ook in 't licht de volgende regelen, by wyze van een +antwoord van de kloekmoedige MARIA, aan den misnoegden Commandeur van +_Loevestein_: + + _Vrouw _REYGERSBERG_ spreek tot den Kastelyn,_ + _De Slotvoogt van het sterke _Loevestein_,_ + _Wat hebt gy (zeg toch) over my te klaagen_ + _Dat ik myn man' heb uit het fort doen dragen?_ + _Bemint my eer, als dat gy my beticht,_ + _Gy had de _HUICH_, en die heb ik geligt._ + +Het slot van dit dichtstukje, komt zeer wel overëen met het tweeregelig +versje van BRAND, door ons Bladz. 74 opgegeeven.--Den vyfden dag na zyne +aankomst te _Antwerpen_, verzocht de Heer D. KEMPENAAR, hem, dat hy iets +in zyn stamboek geliefde te schryven, gelyk hy deed, in vier _Latynsche +regels_, welken aldus vertaald zyn: + + _Die uit hun moeders buik, als uit een _kerker_ komen,_ + _Wier ziel in 't leven van 's lyfs _kerker_ wordt bewaard,_ + _En wachten na hun dood tot _kerkerplaatze_ de Aard,_ + _Die moeten niet te zeer voor boei, of _kerker_ schroomen._ + +Na den raad zyner goede vrienden ingenomen te hebben, verkoos hy _Parys_ +tot zyn verblyf, alwaar hy door de voornaamste Raaden des Konings, en +vervolgends ook door zyne Majesteit zelve, met de uiterste vriendschap +en blyken van toegenegenheid ontvangen werd: dit gaf aanleiding tot +verscheidene valsche geruchten, onder anderen ook dat hy den _Roomschen +Godsdienst_ stond aan te neemen, waartegen hy verzekerde, dat hy zig +hield aan die kerk, waarvan hy vóór zyne gevangenis een lid geweest was; +betuigende ondertusschen, dat hy de _Roomsche leer_ omhelzende, in +_Frankryk_; grootere amten en waardigheden zou kunnen deelachtig worden, +dan in zyn vaderland. + +De rust welke onze Held nu genoot, maakte hy zig ten nutte, en begaf +zig, met vernieuwden lust, aan de studie: reeds op den derden dag na +zyne aankomst aldaar, bezat hy bedaardheid van geest genoeg, om zyne +onvoorbeeldige Gemaalinne, zyne overkomst, in versmaat, bekend te +maaken; in dit zoetvloeijend dichtstuk, waarin het hart alleen spreekt, +drukte de groote Letterheld zig dus uit: + + Maar ghy Regeerders 's Lands, wat roem meent ghy te dragen, + Dat ghy bestaat een vrouw, en sulken vrouw te plagen? + Daer sullen rechters syn, die tusschen u en haer + Recht sullen spreecken nu, en noch nae hondert jaer; + Niet vier-en-twintig, niet eenzydelyk verkooren, + Maer honderd duysenden en hoogh en laegh gebooren; + Die sullen, u ter schandt, en haer ter eer verstaen, + Dat ghy seer qualyk hebt, en sy seer wel gedaen. + +Het eerste zyner werken, dat hy, na 't verkrygen van zyne vryheid in 't +licht gaf, was zyne verantwoording van de wettige regeering van +_Holland_: zie hier, hoe zeker schryver, van dit werk spreekende, zig +uitdrukt: + + "d'Algemeene Staeten hier van verwittight zynde, en niet onkundigh, + dat in dit Boek hunne konstenaeryen, en het geweldt, Hollandt + aangedaan, ontdekt wierden, hebben, dewylse niets anders hadden, om + de waerheit daar in uitgedrukt teeghen te spreeken of te + wederlegghen, gebruykende hunne voorlangh gewoone geweldenary, den + selven vervolght met bannissementen: welke krachteloose blixem, als + hy, door de bescherminghe des Alderchristelyxten Koninghs, die hem + in syne beschuttinge hadt genoomen, was verdweenen, is daer door + niets anders te weeghe gebraght, als dat de Groot geruster en + veyligher heeft konnen leeven; dat de winst der Boekverkooperen, die + deese Boeken verkoghten, is verdubbelt, en de nieuwsgierigheit der + leezeren soo geweldigh aangewassen, dat, de ooghen van veele + Regenten verlicht zynde, derselver gesagh niet alleen in 't publyk, + maer ook ter Vergaderingh der Staeten selve, en dat meer is, teeghen + d'Algemeene Staeten selfs is doorgedronghen": + +By een zeer scherp plakaat, werd dit boek niet slechts strenglyk +verboden, maar ook verklaard voor _fameux, séditieux_ en _schandeleux +libel_, en boven dien werd de schryver verklaard strafbaar aan lyf en +goed, toe alle plaatsen en tyden daar hy zou mogen gevonden worden, +zonder dat eenig verloop van jaaren hem daarvan zou kunnen bevryden: de +tyding van deeze gebeurtenis kwam hem te _Parys_ wel haast ter oore, en +was vermogend genoeg om 's mans hart te ontstellen: ondertusschen dacht +men in _Frankryk_ niet gunstig over dat gedrag der _Nederlanderen_; de +President JEANNIN, was van gevoelen dat hy zig over de onbillykheid +daarvan, by geschrifte moest verklaren; een ander zeide: _als men de +vernuften straft, zo groeit hunne achtbaarheid_; de Gezant MAURIER +schreef hem uit _'s Gravenhage_, onder anderen, het volgende: + + "Wat het Plakaat betreft, gy weet wat men zegt van de Excommunicatie + van Rome, die men _krachtlooze blixem_ noemt; ook weet gy dat de + geenen waar mense tegen uitwerpt, daarom niet minder welvaarende + zyn;" + +deeze hartlyke troost was ten hoogsten aangenaam, maar gaf echter geene +geruststelling; die moest van eenen anderen, van een vermogender kant +komen; zyne Majesteit alleen kon dezelve den doorluchtigen balling +bezorgen, en deeze werd ook, in een breedvoerig smeekschrift, daarom +verzocht, niet zonder de hoogste voldoening daarop te ontvangen, want +LODEWYK verklaarde in 't openbaar, dat hy DE GROOT wèl en gunstig +begeerde te behandelen, "gelyk wy voorheen gedaan hebben," zeide zyne +Majesteit, "om de achting, die wy voor hem hebben, ter oorzaake zyner +vroomheid, en uitneemende weetenschap, waarvan wy wel onderricht zyn +geweest, door veele groote Persoonaadjen van onzen Raad." + +"Zo is 't", dus luidde het slot deezer openbaare verklaaring; + + "Zo is 't, dat wy ten overvloede verklaard hebben, en verklaaren by + deezen tegenwoordigen brief, getekend met onze hand, dat wy genomen + en gesteld hebben, gelyk wy neemen en stellen in onze speciaale + Sauvegarde en bescherming, den Persoon van den voornoemden _de + Groot_, zyn huisgezin, goederen, en alle dingen hem toebehoorende in + dit ons Koningryk; doende verbod aan alle perzoonen van wat natie, + qualiteit en conditie dezelven zouden mogen weezen, van hem te + misdoen of te miszeggen, of ook iet te bestaan en te attendeeren + tegen zyn persoon, het zy directelyk of indirectelyk, op hoedanige + wyze of maniere, en onder wat protext of dekmantel zulks zoude mogen + zyn, _op lyfstrafe_. + + "Belastende aan alle onze Rechters, Amtlieden, Landdrosten, Archers + of Lyfwachten, en anderen, hem de sterke hand en hulpe te bieden, en + niet toe te laaten, dat hem eenig ongelyk of injurie aangedaan + worde, procedeerende tegen de genen, die hier tegen zouden durven + handelen, als tegen verbreekers van onze Sauvegarde, op poene als + vooren; en doende in zulker voege, dat de voornoemde _de Groot_ moge + leeven in alle zekerheid onder onze authoriteit en bescherming." + +BRAND zegt, dat de gemelde verantwoording wel schielyk verbooden, maar +nooit wederlegd is geworden.--De groote HUGO schreef, staande zyn +verblyf te _Parys_, onder anderen, ook nog zyn _Onderzoek van de +Pelagiaansche Leerstukken_, waarin by ruiterlyk voor de zaak der +_Remonstranten_ uitkwam; want hy toonde in dat geschrift aan, dat de +Leer der gezegde Kerkgemeente, niet _Pelagiaansch_ was, maar met het +gevoelen der oudste en zuiverste Leeraars overeenkwam. + +De diensten welken hy, staande zyn verblyf aan het _Fransche Hof_, zyne +landgenooten bewees, zyn indedaad niet gering geweest; trouwens een man +als onze DE GROOT was ook in alle opzichten te groot, dan dat zyn leven +niet eene aanëenschakeling van roemwaardige bedryven zoude geweest zyn; +Prins FREDRIK HENDRIK was zelfs één van de geenen welken hem +desaangaande dankbaarheid verschuldigd waren: een missive van dien +doorluchtigen Persoonaadje, in de _Fransche taale_ aan HUGO geschreeven, +onder dagtekening van den 4 Augustus 1621, begint met deeze woorden: + + "Ik dank u voor de goede diensten die gy my, by eenige Raaden des + Konings gedaan hebt[9], en bid u daarin te volharden, zo wel by + gemelde Raaden, als by anderen, waaromtrent gy zulks noodig zult + oordeelen; zyt verzekerd dat ik u desaangaande myne erkentenis zal + toonen, in alle gelegenheden, waarin ik u van eenigen dienst zal + kunnen weezen:" + +--"Ik wenschte", dus luidt een verder gedeelte van dien brief; + + "Ik wenschte in staat te zyn van u alhier nuttig te kunnen zyn in + uwe zaak, ik zou my daarin met al myn hart van myne verpligting + kwyten; maar gy weet, dat de gelegenheid der zaake zodaanig is, dat + noch ik, noch uwe andere vrienden u daarin niet kunnen dienen, zo + als wy wel zouden wenschen; ik hoop dat de tyd daarin eenige + verandering zal ten wege brengen, en dat ik u, ten eenigen tyde, in + deezen Lande, zal mogen wederzien, zo hoog geacht, zo algemeen + geëerd, als uwe zeldzaame talenten verdienen; het welk my niet + minder genoegen zou doen smaaken, _dan ik gesmaakt heb, by het + verneemen van uwe ontkoming_; ondertusschen," enz. + +Deed FREDRIK HENDRIK recht aan 's mans ongemeene bekwaamheden, LODEWYK +DE DERTIENDE was daarin evenmin nalaatig; niet alleenlyk zeide hy hem +mondling: DE GROOT, _gy zyt een treffelyk man, en ik wil u wel doen_, +maar had zulks ook reeds werkelyk getoond door hem, na hem eene +aanzienlyke vereering gedaan te hebben, een jaarlyks tractement van 3600 +guldens toeteleggen: in het koninglyk besluit desaangaande genomen, en +dat zyne Majesteit eigenhandig ondertekende, vindt men, dat de koning +hem dat pensioen toestond, om hem by zig te houden, _hebbende in achting +genomen de verdiensten, bequaamheit en zonderlinge geleertheit van den +Heer de Groot_. + +Na, gelyk wy boven, (bladz. 82) gezien hebben, de onvoorbeeldige +REIGERSBERGEN, weder op vrye voeten was gesteld worden, en na eenige +vergeefsche pogingen ter verdere verlossinge van haaren halsvriend +aangewend te hebben, toefde zy niet om zig ook weder in het bezit van +dien onwaardeerelyken schat te stellen; zy stak naar _Frankryk_ over: +het trouwhartig ELSJE was door te sterke banden aan haare Meesteresse +verbonden, dan dat zy dezelve niet op de reis vergezeld zou hebben; +_Parys_ ontving ook die lofwaardige Dienstmaagd binnen haare muuren, en +werd door veelen bewonderd; onder anderen toonde de President JEANNIN, +inzonderheid, groote begeerte om haar te zien, en zeide, toen hem zulks +mogt gebeuren: _Ma fille! _DIEU_ vous benira_; dat is: _Myn Dochter! +_GOD_ zal U zegenen_. + +Den geruimen tyd van elf jaaren, bragt onze Held in het _Lelieryk_ door, +in welken tyd hy meer dan ééns aangezocht was geworden, zo door +CHRISTIAAN DEN VIERDEN, Koning van _Deenemarken_, als door GUSTAVUS DEN +GROOTEN, Koning van _Zweeden_, en anderen, om in derzelver Ryken +aanzienlyke amten te bekleeden, maar hy hield nog altoos het oog op zyn +Vaderland gevestigd, en hoopte zekerlyk nog eens in deszelfs boezem zyne +verloorene rust te zullen wedervinden; gedeeltelyk tot dat einde had +zyne Gemaalinne reeds een reis derwaards gedaan, doch geheel zonder +vrucht: de gezegde hoop verkreeg echter van tyd tot tyd voedzel, schoon +dezelve ook wel eens weder geheel uitgebluscht werd; er vielen in +_Nederland_ zeer veele gewigtige veranderingen voor, waarvan als eene +der voornaamste genoemd mag worden, dat FREDRIK HENDRIK, dien wy gezien +hebben, dat niet tegen HUGO maar veelëer zyn vriend was, zynen broeder +MAURITS in de Stadhouderlyke waardigheid was opgevolgd, waarover zyne +Hoogheid door onzen Held geluk gewenscht werd: alle 's mans vrienden +yverden nu zeer hartlyk tot zyne herstelling, maar in _Frankryk_, liet +men in tegendeel niet na alles aan te wenden wat mogelyk was, om hem tot +de _Roomsche Kerk_ overtehaalen, tot welk einde zyne Gemaalin zelfs de +dringendste aanvallen moest doorstaan: "Myne huisvrouw", schreef hy in +zekeren brief, "wordt door de geleerdsten van _Parys_ aangevochten, maar +verdedigt zig treffelyk; ons hart", voegde hy 'er by, + + "zou beter strekken tot vereeniging met de Gereformeerden van ons + land, na eenige verzachting van de wat te onvoorzichtig (zo wy + oordeelen) gedaane decisie" + +--"En hier," schreef hy aan UITENBOGAARD, + + "wat zal ik zeggen? men ziet, dat ik door goed noch kwaad ter misse + wil gaan; men ziet dat ik geen voorneemen heb, ten aanzien van ons + land, dan tot behoudenis van wettige vryheid; men ziet dat myne + wederpartydigen sterk zyn, en in den Staat groot gezach hebben: wat + hier uit volgen zal by eene Natie, die zo wispeltuurig is als de + Fransche, zal UEd. best kunnen oordeelen;" + +--"Men wil hier niet ten halve gediend zyn", schreef hy op een anderen +tyd; + + "op de betaaling wordt my ook reeds groote zwaarigheid voorgewend: + men wil my wysmaaken dat het comptoir, waarop ik geordonneerd ben, + geledigd is, het welk geene verstandigen kunnen gelooven:" + +uit dit een en ander, waarby wy nog veele zaaken zouden kunnen voegen, +indien dezelven niet door anderen reeds breedvoerig waren geboekt +geworden, is gemaklyk optemaaken, in welk eene gesteltenis onzen HUGO +zig bevondt; evenwel verliet hy zyne letteroefeningen niet, maar +vervaardigde, van tyd tot tyd, veele schriften die zynen naam +onstervelyk gemaakt hebben. + +_Frankryk_ werd vervolgends door verdervelyke onlusten verdeelt en +geschud; de duurte der levensmiddelen nam dagelyks toe, en op de +betaaling der pensioenen kon geen staat meer gemaakt worden; de groote +HUGO was te groot van ziel om te smeeken, en derhalven nam hy het +besluit, zig naar elders te begeeven; evenwel wilde hy niet in vreemden +dienst overgaan, voor hy verzekerd ware van de gesteldheid der +gemoederen in 't Vaderland, omtrent hem: de kloekmoedige REIGERSBERGEN, +stak andermaal over, om met vrienden en bloedverwanten raad te +neemen;--ieder verlangde hem te zien; de zaaken hier ten lande werden +van de beste zyde beschouwd; DE GROOT wenschte ook zeer vuuriglyk zynen +ouden vader nog eens te mogen omhelzen--was dit niet genoeg om hem de +reis te doen aanneemen? hy nam in 't openbaar afscheid van den Koning, +die hem niet alleenlyk met alle beleefdheid ontving; maar zelfs +omhelsde, en hem aanbood, ten zynen voordeele, eigenhandig aan de Heeren +Staaten te schryven: in 't laatst van de maand October des jaars 1631, +kwam hy behouden te _Rotterdam_ aan. + +Men kan ligtlyk denken wat al beweegingen daardoor ontstonden, en welke +beweegingen niet weinig vermeerderden, toen de zaak ter ooren van zyne +vyanden gekomen was; tot by den Stadhouder toe, onderzocht men, op wiens +toestemming hy het gewaagd had, weder in 't Vaderland te verschynen; +ieder kende zig vry, hem daartoe verlof gegeeven te hebben; FREDRIK +HENDRIK zeide: _Ik heb hem niet doen komen_; men was geheel verdeeld +over de wyze waarop men den stap, door DE GROOT gedaan, zoude +behandelen; deezen waren voor de zachtheid, ten welke einde de Heeren +van _Delft_, zig zeer gelegen laatende leggen aan hunnen roemwaardigen +Inboreling, eene bezending naar den Prins Stadhouder afvaardigden; +_Amsteldam_ en _Rotterdam_ ondersteunden de lofwaardige poogingen van +_Delft_, maar anderen, zeer waarschynelyk door de Geestlykheid opgezet, +riepen, _dat hy _DE GROOT_ was, die Land en Kerk beroerde, dat hy de +tegenwoordige Regeering in zyne verantwoording voor onwettig gescholden +had, en dat hy op zyn eigen ban en boete, zonder voorafgaande +bewilliging der Staaten, in 't Land gekomen was_; en deeze party behield +de overhand; te vergeefsch had men hoop gevoed op den bystand van +FREDRIK HENDRIK; te vergeefsch hadden niet weinigen geloofd, dat hy +glory zou zoeken te behaalen door het herstellen van zo groot een man, +als deeze bewonderenswaardige vluchteling, in deszelfs voorige +waardigheden; men had dien Prins van zyne menschlievende en loflyke +oogmerken weeten te doen afzien: "maar gelyk meerendeels", zegt één van +HUGO'S levensbeschryveren; + + "op de gemoederen der genen, die by Vorsten doen en laaten zyn, meer + het nutte dan het eerlyke plaats grypt, en er geene ontbraken, die + hem voor oogen stelden, hoe gevaarlyk 't voor syne saeken zyn soude, + eenen man, die met soo groot een stantvastigheit de Vryheit en syn + Vaederland beminde, wederom in de Regeeringe in te neemen, heeft hy + beslooten veel eer te volghen 't gheen hem syne moogenheit dan 't + gheen hem syne weerdigheit raedde, en, als de Staeten + beraedtslaeghden oover 't verblyf van _de Groot_, sich gevoeght by + 't oordeel der genen, die gevoelden dat men hem 't verblyven in syn + Vaederlandt behoorde te verbieden": + +--wat zou de doorluchtige balling, na het verlies van zulk een veel +vermogenden voorstander, anders hebben moeten besluiten, dan zyne +zelfberging niet uit het oog te verliezen?--hy nam de wyk naar +_Amsteldam_, alwaar hy zig een geruimeren tyd, onder eenen verbloemden +naam onthield, ten huize van den Heere, JOOST BRASSER, terwyl er +volgends de aantekeningen van den onpartydigen BRAND, by de Heeren +Staaten van _Holland_ geresolveerd werd, dat alle 's Lands Officieren +zouden worden gelast, HUGO DE GROOT, in verzekering te brengen, op +privatie van hun amt, en dat 2000 Guldens zou gegeeven worden, aan die +geenen die hem in handen van de Justitie zoude leveren: _Amsteldam_ had +zig daartegen zeer sterk verzet, van gedachten zynde, dat de Provincie +van _Holland_ niet bevoegd was de poenen tegen DE GROOT, by voorgaande +plakaat der Heeren Staaten Generaal gesteld, te bezwaaren; andere +steden voegden zig weder by _Amsteldam_; maar te vergeefsch, men +begeerde de zaak door te zetten, zo als zy van den beginnen af aan +opgenomen was geworden; het moest er nu meê door; men scheen te ver +gegaan te weezen om wedertekeeren; FREDRIK HENDRIK, "vond niet geraaden +tegen deezen stroom van sterke driften opteroeijen"; dus werd het +besluit, by meerderheid van stemmen, tot zyn nadeel genomen, gelyk wy +boven gezien hebben. + +Ondertusschen werd zyn komst te _Amsteldam_ door de voornaamste Dichters +bezongen: de Heer HOOFT, vervaardigde een Dichtstukje, waarin hy van +onzen geleerden Held dus spreekt: + + _O Blaakende vernuft, zo puur_ + _Als 't rookelooze starrevuur,_ + _Wanneer hem wolk noch schaduw let!_ + _Gy stelt aan krygh en vreê de wet;_ + _'t Wargaaren van 't gerecht gy schift;_ + _Verlicht de duisternis der schrift;_ + _De naamen die uw' lof verbreidt,_ + _Vergoodt gy met onsterflykheit,_ + _Oft eeuwelyk onzaaligh maakt,_ + _De geene die uw' oordeel wraakt;_ + _Baardt wonderwerk by wonderdaadt;_ + _En altyds even zwanger gaat._ + _Maar alle wond'ren streeft verby,_ + _o Lief der deughde, dat, daar gy_ + _Die groote wonderen bedryft,_ + _Zoo kleen noch by u zelven blyft,_ + _Dan, mits dat gy u dus verneêrt,_ + _Houdt zich der Eng'len schaar vereert_ + _Met zich te draagen onderdaan,_ + _Aan u, en staâghs ten dienst te staan._ + +De groote VONDEL, die nooit zweeg, zweeg ook by deeze gelegenheid niet; +hy verwelkomende DE GROOT te _Amsteldam_, met deeze verzen: + + _Wat zaelge wint is 't, die van 't Lelistrant,_ + _Den stroom op, in 't ondankbre Vaderlant,_ + _Hervoert het Delfsche wetorakel, dat_ + _Gekoffert, als een kostelyken schat,_ + _Wel eer de bange Maes afdryven quam,_ + _Tot dat de sein het in haar armen nam,_ + _En zette dat gebergde Gods kleinoot,_ + _Met blydschap, op den koninglyken schoot_ + _Des allerkristelyksten Luidewyks,_ + _Die 't herberg schonk, tot glorie zynes Ryks;_ + _Op dat het, na 't verstuiven van die wolk_ + _Des druks, verscheen tot heil van 't vrye volk,_ + _En 't misverstant, aenziende 's helts gedult_ + _Hem weder eerde, en riep; het is myn schult, enz._ + +Ten blyke van de genegenheid die de wethouderschap der Stad _Amsteldam_ +onzen DE GROOT toedroeg, verstrekt het geen wy aangetekend vinden, +naamlyk, dat hy, na zig omtrent drie maanden schuil gehouden te hebben, +de vryheid nam van openlyk langs de straaten te gaan; de kerklyke +vergadering der _Remonstranten_ by te woonen, en in de _Fransche Kerk_ +te verschynen, niettegenstaande hy de straaten niet betreeden konde, +zonder een grooten toeloop van menschen, die hem eer beweezen en +beklaagden, waar uit te besluiten is dat het neemen van die vryheid, ter +ooren van de Regeering moet gekomen weezen; men verzekert evenwel dat +hem geen vrygelei gegeeven was geworden, hoe zeer anderen zulks ook +voorgaven; 't kan zyn dat het niet uitdrukkelyk geschied zy, echter is +het wel waarschynelyk dat onze Held de gemelde vryheid niet genomen zal +hebben zonder te weeten, dat de Wethouderschap den Hoofdofficier, en +door hem den Onderschouten, heimelyk gelast had, niets tot zyn nadeel te +onderneemen, want die last was door de Heeren Burgemeesteren gegeeven +geworden. + +Zy die hem genegen waren, zaten ondertusschen niet stil, met hunne +pogingen aantewenden, om hem een gerust en vreedzaam verblyf in den +Lande te bezorgen; men vorderde van hem dat hy daartoe een +verzoekschrift zou opstellen, 't welk hy echter onwillens deed; maar men +oordeelde dat hy zig daarin veel te fier uitdrukte, 't geen een gevolg +was van zyn gevoelen wegens zig zelven; hy wilde met zyne partyen gaarne +bevredigen, maar alles wat slechts eenigzins naar belydenis van schuld +zweemde, hoe ingewikkeld ook, of de minste gunstvorderende uitdrukking, +was voor zyne waarlyk verhevene ziel onverdraagelyk; zyn verzoekschrift, +bovengemeld, werd dan afgekeurd en een ander opgesteld, doch dit +weigerde hy te tekenen, ronduit verklaarende, _dat hy geen pardon, +hoegenaamd, begeerde, maar wel vergeeven wilde den geenen, die hem +misdaan hadden_: na men langen tyd over zyn te houden gedrag geraadpleegd, +en elkanders gedachten onderling medegedeeld had, nam onze HUGO een +onverzettelyk besluit om het vaderland te verlaaten: begeerende dat het +ook niet zyn koud gebeente toevertrouwd zou worden; men poogde hem van +dat voorneemen aftebrengen, maar te vergeefsch, hy ging te scheep naar +_Hamburg_, waardoor hy zyne vyanden verheugde, doch zyne vrienden nog +veel meer bedroefde, vooral die geenen van hun, welken de hoop op eene +volkomene bevrediging nog niet geheel opgegeeven hadden; en waarin zy +versterkt werden door de betuiging van Prins FREDRIK HENDRIK, dat hy, +ingeval DE GROOT, door een request te presenteeren, zyne zaak eene +andere gedaante geeven, en zyne vrye inwooning verzoeken wilde, hy in +zulk een geval de hand aan zyne zaak houden, en alles ten zynen besten +zoude helpen bestuuren. + +Te _Hamburg_ werd onze Held, met alle minzaamheid en hoogachting +ontvangen, ja veelëer, volgends zyn eigen schryven, als een staatelyken +Afgezant, dan als een verdreeven balling; hier voegde zyne Echtgenoote, +die zig eenigen tyd elders opgehouden had, zig weder by hem, en HUGO, +leide in het byzyn van haar, en zyn verder gezin, als mede onder het +onvermoeid navorschen en beoefenen der weetenschappen, een leven, zo +gelukkig als een man in zyn omstandigheid zou hebben kunnen leiden. + +Eenigen tyd daarna werd hy, ('t geen reeds meermaalen geschied was, doch +nu ernstiger dan voorheen) aangezocht, van GUSTAAF ADOLF, Koning van +_Zweeden_, om in deszelfs dienst over te gaan; deeze Vorst was wegens +zyne geleerdheid, en doordringend oordeel, bekwaam om de zonderlinge +gaaven van den grooten HUGO, op haare rechte waarde te schatten; het +boek van onzen Held, over 't recht des oorlogs en des vredes, had zyne +Majesteit zig zeer ten nutten weeten te maaken, waarom zyne achting voor +het zelve ook zo groot was, dat hy het, ten dienste zyner onderdaanen, +in de _Zweedsche taale_ liet overzetten: DE GROOT werd, tot vreugd van +zyne vrienden, door den dood zyner Majesteit, die op het bed van eer +stierf, verhinderd, in het handelen over deezen overgang in _zweedschen +dienst_, maar zyne hoop op eene aanzienlyke verbindenis werd by het +leven behouden, door andere Mogendheden die hem, by aanhoudendheid, +aanzoeken van dien aart bleeven doen; de Koning van _Deenemarken_ +verzocht hem te _Glukstad_ te willen komen, om hem in persoon te +spreeken, aan welk verzoek onze Held voldeed, en, ter gezegde plaatze, +door zyne _Deensche Majesteit_, met zonderlinge blyken van gunst en +genegenheid, ontvangen werd;--intusschen wees DE GROOT alle aanzoeken +van dien aart vriendlyk van de hand, het welk 't _Zweedsche Hof_ weder +gelegenheid gaf om het meer dan eens hervatte verzoek te vernieuwen, 't +geen AXEL OXENSTIERN, groot Cancelier van dat Ryk, dien benevens nog +drie andere Raaden, 't Staatsroer was toebetrouwd, ter oorzaake van de +minderjarigheid van Koninginne CHRISTINA, op zig nam, en daarover, in +het begin des jaars 1633 aan den geleerden HUGO schreef: "Kan UE," dus +drukte OXENSTIERN zig in dien brief uit, + + "zyne studien zo veel tyds onttrekken, dat gy my in dit gewest komt + bezoeken, zyt verzekert, dat UE. my den aangenaamsten dienst zult + doen, dien ik, zo ik niet anders vermag, ten minsten zo hoog zal + achten en erkennen, dat ge over de moeijelykheid uwer reize niets te + klaagen zult hebben, en in der daad bevinden, dat ik de ongemakken + uwer ballingschap heb getracht te verlichten. Meer mag ik voor + deezen tyd niet schryven", enz: + +--zeide de beroemde VONDEL niet te recht van onzen HUGO: + + _Hoe zou de duisternis dit Hollandsch licht gedoogen,_ + _Dat al te hemels scheen in aller blinden oogen!_ + _Het ging een wyle schuil, om klaarder op te gaan:_ + _Wy haaten 't groote licht, een ander bidt het aan._ + +Onze Held dit dringende aanzoek, dat waarschynelyk verscheidene keeren +hervat zal weezen, overweegende, en begrypende dat de hoop om voor eerst +in zyn vaderland een gerust verblyf te zullen vinden, op een zeer +zwakken grond steunde, besloot het oor te leenen aan de begeerte van +_Oxenstiern_; vertrok in de Maand Mei des jaars 1634 van _Hamburg_ naar +_Zweeden_ alwaar hy met de uitsteekendste blyken van eere en gunst +ontvangen werd. + +Men begrypt ligtlyk dat men zo veel moeite om DE GROOT derwaards te doen +trekken niet gedaan had, alleenlyk om in hem een voorwerp van verwondering +te kunnen hebben; geenzins, het welzyn van 't Ryk was de voornaamste +dryfveer dier aanzoeken, dit toonde men ook wel rasch, want onze HUGO +werd vereerd met de waardigheid van _Zweedsche Afgezant_ aan 't Hof van +_Frankryk_, benevens die van Staadsraad des _Zweedschen Ryks_; de eerste +op een jaarwedde van 15000 en de andere op eene van 5000 guldens: in 't +begin des volgenden jaars, (1635) vertrok hy van _Mentz_ naar _Parys_, +en verscheen nu andermaal aan het Hof van LODEWYK DEN DERTIENDEN, +trouwens in zeer verschillende omstandigheden, thans ten hoogsten +aanzienlyk, niet zo zeer door den luister zyns Gezantschaps, als wel +door den roem zyner geleerdheid, en zyner deugden: ondertusschen lieten +zyne vyanden nog niet af hem te vervolgen, aan 't _Fransche Hof_, alle +pogingen aantewenden, om te beletten, dat door DE GROOT toetelaaten, in +de gezegde waardigheid, zyn voorgaand gedrag, waarom hy zo veel geleeden +had, niet gerechtveerdigd werd; men begreep zeer wel dat als HUGO +braafheids genoeg bezat, om als _Zweedsch Afgezant_ aan 't Hof van +_Frankryk_ geduld te worden, dat hy dan onmogelyk een man kon weezen, +schuldig genoeg om als balling buiten zyn Vaderland te moeten zwerven; +evenwel was alles te vergeefsch, en DE GROOT had reden te zeggen: + + Al scherpt de magre Twist haar tand, + God slaat haar voor my neêr met schand. + +Ons voorneemen en bestek laaten niet toe ons breedvoerig over zyne +verrichtingen als Afgezant uittelaaten, alleenlyk kunnen wy desaangaande +zeggen, dat hy veele wederwaardigheden te boven te komen had, echter in +'t _Fransche Ryk_ leefde, zo aangenaam by den geenen aan welken, als by +hun van welken hy gezonden was; zynen tyd bestedede hy grootendeels in +de bezigheden zyns Gezantschaps, gedeeltelyk ook in zyne studien, maar +ook gedeeltelyk met de bezoeken en aanspraaken der geenen, die van alle +kanten als zamenvloeiden om hem te zien, en met hem te raade te gaan: +voor allen, zegt zeker schryver, stond zyn deur, voor alle zyn tafel, +voor allen zyn dienst open, zelfs zonderde hy daarvan niet uit, die +geenen, wier ouders, na hem tallooze ongelyken aangedaan te hebben, +oorzaak van zyne gevangenis en ballingschap geweest waren. + +Boven gaven wy te kennen dat de toestemming van het _Fransche Hof_ om +DE GROOT als Afgezant van _Zweeden_ te ontvangen, eene soort van +verontschuldiging voor dien edelen balling was; dien dit vreemd mogt +voorkomen, uit aanmerking van het vonnis dat in zyn vaderland over hem +was uitgesproken geworden, zal zig nog meer verwonderen over de volgende +_Verklaaring_, welke in 1637, van wege de Heeren van _Delft_, in 't +licht verscheen; dus luidende: + + "Wy Schout, Burgemeesteren, Schepenen en Raaden der Stad _Delft_, + certificeeren mits deezen voor de waarheid, dat voor ons + gecompareerd zyn, de Heeren JOOST VAN ADRICHEM, Burgemeester der + voorschrevene Stad; EWOUT VAN DER DUSSEN, en, Mr. CORNELIS VAN + BEERESTEIN, Oud Burgemeester, mitsgaders Mr. JOHAN CAMERLING, + Raad-pensionaris derzelver Stad, de welken gezamentlyk, en elk in 't + byzonder, ten verzoeke van den Heere WILLEM DE GROOT, Advocaat voor + den Hove van _Holland_, van wege zynen broeder HUGO DE GROOT, thans + Ambassadeur van haar Majesteit, en de kroon _Zweeden_, by zyne + Majesteit van _Frankryk_, hebben verklaard en getuigd, by den eed by + hem respectivelyk in hunne amten gedaan, dat zy comparanten, als + gedeputeerden deezer stad, present zyn geweest, in de vergadering + van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten van _Holland_ en _Westfriesland_, + gehouden vóór Paasschen van den jaare 1632, en dat zylieden + comparanten ten zelven tyde de Gedeputeerden der Stad _Rotterdam_, + dewelken ter voorschreevene Vergaderinge, de voornoemde Stede + _Rotterdam_ waren representeerende, hebben hooren mondeling uit + verklaaren, dat de voornoemde HUGO DE GROOT, ten tyde dat hy het + Pensionarisschap, en 't Gecommitteerde Raadschap, der voorschrevene + Stede was waarneemende, en naamlyk, in den jaare 1618, niet anders + heeft geproponeerd, voorgedraagen, en gedaan had, dan 't geen was + conform de resolutiën van zyne Meesters, de Heeren Regeerders van + _Rotterdam_, en hem dien volgende belast was, daar het behoorde, + voor te draagen, en de genomene resolutie te effectueeren, zonder + dat hy buiten of tegen den last van voorschrevene zyne Meesters, zig + zelven eenigzins heeft verloopen: daar by voegende, indien de + voornoemde HUGO DE GROOT daarin misdaan heeft, zo hebben wy-luiden + misdaan." + +--De aanmerkingen die na het leezen van deeze _Verklaaring_, over de +zamenhang der zaake van onzen HUGO, te maaken zyn, laaten wy aan den +kundigen Leezer over. + +Eene en andere omstandigheden begonnen hem nu een groot ongenoegen te +geeven, en daartoe behoort het nalaatig weezen in 't betaalen van zyne +jaarwedden, welke hy reeds van twee volle jaaren, dus ter somma van +40.000 guldens te vorderen had, behalven zyne groote verschotten: "Ik +heb", schreef hy, + + "al myn geld, dat ik met verkorting van myn jaarlyks inkomen, uit + _Holland_ heb doen overkomen, reeds uitgegeeven, en daarom penningen + noodig: ik verzoek dat men my van de ongemakken en bekommeringen + daar ik mede gedrukt worde verlosse; _om groote zaaken te doen moet + het hart van zorgen vry zyn_; en 't is onmogelyk, als de byzondere + zaaken niet wèl zyn gesteld, dat alles naar zyne behoorelyke + waardigheid kan geschieden: _'t is een hard lot voor een blinkende + eernaam zo nadeelig een schatting te betaalen_". + +Zyne onvoorbeeldige Gemaalinne deed weder een reis haar _Holland_, om +zyne achterstallen aldaar intevorderen, waarin zy ook gelukkiglyk +slaagde, schoon haar aan den anderen kant het verdriet trof, dat, +staande haar verblyf aldaar, de vader en zuster van haaren dierbaaren +HUGO, den laatsten tol aan natuur betaalden, in welke omstandigheden +haare tegenwoordigheid zeer wel te passe kwam. + +Dat de _Zweedsche Ambassade_ hem begon tegentestaan, blykt duidelyk uit +zyn schryven, by gelegenheid van een verspreid gerucht, dat men in +_Zweeden_ genegen was hem te herroepen, en een ander in zyne plaats te, +zenden: "De Ambassade", schreef hy, + + "brengt my geen profyt in; ik heb eers genoeg ingelegd; en ben 'er + zat van. Zo men my de minste occasie geeft, zal ik ligt een stille + plaats vinden om myn leven in goede gedachten te eindigen, en de + wereld, die ik meer en meer moede worde, te laaten woelen. Wat het + Hof alhier aangaat, ik meen, dat ik hier in achting ben; maar datze + liever een slechthoofd hier hadden, doch, gy kunt verzekerd zyn, dat + ik 'er my in 't minst niet over bekommere". + +Zyne gedachten op een stil afgezonderd leven, en op zyn' dood, moeten, +van tyd tot tyd, gemeenzaamer by hem geworden zyn; want hy zond zynen +broeder een tweeregelig versje, in de _Latynsche taale_ geschreeven, met +verzoek van hetzelve, als het GODE behaagde hem uit het leven +opteontbieden, als zyn grafschrift, by zyne overige verzen, in die taale +opgesteld, te voegen; dus vinden wy het vertolkt: + + _Dit is het graf van _HUIG DE GROOT_,_ + _Dien Holland in zyn kerker sloot;_ + _En daaruit vrygeraakt, in ballingschap deed leeven,_ + _o Magtig Zweeden! tot uw Ryksgezant verheven._ + +Het voorgemelde gerucht van zyn ontslag, werd eindelyk met 'er daad +bevestigd; na den onvermoeiden Letterheld, nog eenige onaangenaamheden, +over het uitgeeven van sommige zyner herssenvruchten getroffen hadden; +na omtrent elf jaaren, aan het _Fransche Hof_, in den dienst van +_Zweeden_ doorgebragt te hebben, ontving hy eene eigenhandige missive +van de Koninginne CHRISTINA, zyne Meesteresse, die nu den ouderdom van +agttien jaaren bereikt had, dus meerderjaarig geworden was, en het +bestuur over haar Ryk en Staaten aanvaard had: in deeze missive, +gedateerd, 30 December, 1644, sprak de Vorstin onzen held aan, met den +loflyken eernaam van, _Edele en voortreffelyke persoon, overgegeeven aan +onzen dienst!_ betuigende in het slot des briefs, dat hy zig ten vollen +verzekerd konde houden, dat haare Majesteit ten hoogsten voldaan was +over zyne diensten, welken hy de Kroon van _Zweeden_ beweezen had; hem +tevens verzekerende, dat, gelyk haare Majesteit dezelven niet uit haar +geheugen zou laaten gaan, zy ook hem en zyne famille blyken zou geeven +van 't gevoel haarer erkentenisse: in den brief aan zyne Majesteit den +Koning van _Frankryk_, ter kennisgeevinge van dat opontbod, noemde zy +onzen Held, _de edele_, _voortreffelyke_, _onze geliefde_ HUGO GROTIUS. + +Na eene en andere bedenkingen op het bevel zyner Meesteresse gemaakt te +hebben, besloot hy eindelyk zig naar _Zweeden_ te begeeven, en maakte +ten dien einde de noodige schikkingen in zyne byzondere zaaken: ook was +hy, staande die bezigheid, weder bedacht op zyn opontbod uit deeze +wereld, naar het vaderland der ziele, want nog eer hy op reis ging, +schreef hy zynen uitersten wille, welke dus luidde: + + "Ik, HUGO DE GROOT, weetende dat wy zyn geboren om overtegaan tot + een beter leven, wenscht dit tegenwoordige te eindigen in den + Christelyken Godsdienst, gelyk ik denzelven heb uitgelegd in myne + boeken, overeenkomende met de H. Schriftuur, en de Leeraars by de + kerk goedgekeurd; God biddende, dat hy de Christenen wil verëenigen + tot één kerk, onder eene heilige reformatie: en om te disponeeren + van myne goederen, erkennende de groote trouw, en liefde voor onze + kinderen, van Vrouwe Maria Reigersbergen, myne zeer geliefde + Echtgenoote, zo bidde ik God, dat hy haar vergelde het goede, dat zy + my beweezen heeft, en stelle dezelve tot myne universeele erfgenaame + van alle myne goederen, tegenwoordige en toekomende, van hoedanige + natuur en plaatse die zouden mogen zyn; en begeere, dat zy aan onze + kinderen, by hun huwelyk, of anderzins, uitkeere, 't geen zy zal + redelyk oordeelen: en indien één van myne kinderen niet mogte + vergenoegd zyn met deeze myne dispositie, zo stel ik dien tot + erfgenaam alleen, van zyne legitime portie, hem toerekenende al het + geene hem naar de Wetten en Costumen kan toegerekend worden. + + "Gedaan te Parys den 27 Maart, in 't jaar van onzen Zaligmaaker, + 1645: getekend met myn hand, en gezegeld met het Signet van myn + wapen; enz." + +Te zonderling is het volgende geval, dat wy aangetekend vinden in 't +verslag van het geen onze HUGO in _Frankryk_ bejegend is, dan dat wy het +onzen Leezers niet zouden mededeelen: liefst volgen wy hier den +voorgemelden Dichter, DUIM, die 't één van DE GROOT's volgjonkers, in +deeze verzen doet verhaalen: + + _Mynheer, reed op een' tyd wat driftig van den Koning_ + _Door zeker dorp, verzelt met Kroeze[10], naar zyn woning;_ + _In 't Dorp men bezig was misdadigers, ten schrik_ + _Van anderen, ter dood te brengen, door een' strik;_ + _De mening was, men kwam de schellemen ontzetten,_ + _En door 't gedruis van 't volk, zy op 't geroep niet letten,_ + _Om op te ruimen voor den Zweedschen Afgezant,_ + _Maar verr' van zulks te doen; men schoot van allen kant_ + _Van achtren door de koets, digt langs zyn hoofd, naar vooren._ + _En trefte den koetzier; twee kogels kwamen boren_ + _In 't lichaam, dus gegrieft, stierf korts hy van die wond._ + +Na dan alle noodige bestellingen verricht te hebben; ging hy t'scheep, +achterlaatende zyne vrouw en dochter, vermits de eerstgemelde zig niet +in staat bevond, om hem op zyne reis naar _Zweeden_ te vergezellen, en +de Geneesheeren haar geraaden hadden, ter herstellinge van haare +Gezondheid, de wateren van _Spa_ te gaan gebruiken. + +Hy nam zyne reis door _Holland_, en te _Rotterdam_, zyne oude woonplaats, +gekomen zynde, werd hy aldaar met groote toejuichingen en gunst der +burgeren ontvangen; maar zyne vyanden, niet vergenoegd met de lasteringen +en ongelyken, waarmede zy hem zo langen tyd geplaagd hadden, liepen by +hunnen aanhang rond, en arbeidden, om wien ze konden aan hun snoer te +krygen: "Heemel en aarde", zegt één zyner Levensbeschryveren, dien wy, +met anderen, hier volgen. + + "Heemel en aarde beweeghenden, om te beletten, dat de Staeten van + _Hollandt_, juyst toen ter tydt vergaedert, toelieten, dat DE GROOT + ongestraft door hunne Landen en Steeden synen wegh nam: maer 't + weesen der saeken was verandert;" + +voegt dees schryver er by: + + "Seer veelen der genen, die in den jaere 1618 den staat der + Republyke ontrust hadden, waeren nu overleden; eenighe der genen die + in 't selfde jaar waeren geschopt uit hunne weerdigheeden, hadt de + saghte gemaetightheid des Prinsen FREDERYK HENRIK; weeder tot hunne + voorighe bedieninghe geroepen, en die nieuw in de Regeeringhe + waeren gekoomen, gelykse in de partyschappen niet waeren gemenght + geweest, soo ook des te meer bequaemheits hadden ze, om de waerheit + t'onderscheyden. Dus is 't gebeurt, dat als de Heer JACOB KATS, toen + ter tydt Raedtpensionaris der Staeten van _Hollandt_, ter + vergaderinghe der gemelte staeten voordroegh, 't geen hem + dienaangaande was voorgekoomen, haere Eed. Grootmooghende hem tot + antwoordt gaeven, _dat hy de menschen, welker vreese wat te verre + gingh, van die ongegronde vreese ontslaen soude, dat sy souden + sorghe draeghen dat de Republyk geen schaede quaeme te lyden_." + +Te _Rotterdam_ vertoefde hy geen langen tyd, maar vertrok van daar naar +_Amsteldam_, alwaar toen de Burgemeesterlyke waardigheid, bekleed werd, +door de Heeren, PIETER HASSELAAR, ANDRIES BIKKER, GERBRAND PANCRAS, en +WILLEM BACKER; het gedrag van deeze Heeren, daarin bestaande, dat zy, +terstond na het verneemen van 's man aankomst in hunne stad, by hem +gegaan zyn; hem alle goede diensten aangeboden; van stads wege ten +maaltyde onthaald, en hem een schip tot zyne overtogt bezorgd hebben; +dit gedrag, zeggen wy, doet den onpartydigen aanmerkingen maaken over +het lot dat de beroemde HUGO, welëer, had moeten ondergaan; een lot, het +welk hem in den rang der boosdoenders stelde: tog heeft zyne vlucht, of +lange afweezigheid zyne vooronderstelde schuld niet kunnen uitwisschen; +hy was niet veroordeeld tot eene ballingschap van zo veele jaaren; dan +zou men hebben kunnen zeggen, dat het recht voldaan, en 's mans schuld +uitgewischt was geworden; neen, hy had niet als balling maar als +vluchteling gezworven; nu werd hy gehouden voor een voorwerp wel waardig +de achting en bezorgdheid van mannen, die wy beschreeven vinden geweest +te zyn, _wyze_ en _bescheidene mannen_--maar, door welke mannen is DE +GROOT dan gevonnisd geworden?--alles zy zo, jammer is het maar, dat de +verleiding ten dien tyde zo groot geweest is, dat men zig tegen den +grooten stroom niet heeft durven verzetten; want daardoor moet het +nakomelingschap nog verwyting hooren, en vind daarin een medebron van +het bittere leven dat hetzelve smaakt--de verwyters en pynigers zyn +ondertusschen niet ervaaren in de kennis van het menschlyke hart; in de +kennis der byzondere charakters van de voorvaderen des kroosts dat zy +doen lyden, ook niet in de historie van den tyd van onzen HUGO.... maar +het staat thans niet aan ons, daarover breedvoeriger te spreeken. + +Zyn vertrek van _Amsteldam_ naar _Hamburg_, werd, door tegenwind, +vertraagd, 't welk de groote VONDEL aangenaam genoeg was om _Boreas_ +daarvoor een dankdicht op te draagen, beginnende met deeze +zoetvloeijende verzen, dien onvergelykelyken Prins der _Nederlandsche +Dichteren_ dubbeld waardig: + + _Noorden wint, die langs ons stroomen_ + _Knaegt de bloessem op de boomen;_ + _d'Opgeloken telgen schent;_ + _Wiltzang steurt, en lieve lent,_ + _En den Mai, die met zyn zonnen_ + _Quam aanminnig aangeronnen;_ + _Wintervogel, guur en schrael,_ + _Steur den zoeten nachtegael;_ + _Schen de bloemen in de hoven,_ + _Met de lucht van geur bestoven;_ + _Knaeg, en eet vry ongetoomt_ + _Zoo veel bloesems op 't geboomt,_ + _Dat vast jammert om genade:_ + _'t Is geen noot; want al die schade_ + _Moet nu uit voor d'overbaet,_ + _Die de wyze Magistraat_ + _Rekent by uw schorre buien,_ + _Die den adem van het zuien,_ + _En den blaesbalg van het west,_ + _Stuiten, keeren al hun best;_ + _Zonder dat, gewis, wy zouden_ + _Groote Huigen hier niet houden,_ + _Noch festeeren in ons stad,_ + _Nu verrykt door zulk een' schat,_ + _Dien de verreziendste Heeren_ + _En Gekroonden recht waardeeren._ + +Toen de beroemde Letterheld eindelyk vertrokken was, bragt dezelfde +Dichter de volgende zinryke regels op het papier: + + _'s Avonts daelt het Hemels wonder_ + _Met zyn straelende aengezicht:_ + _Maar _DE GROOT_, ons Hollands licht,_ + _Gaet, helaes! hier 's morgens onder:_ + _Hoe gelukkig, is de nacht_ + _Die den dag uit hem verwacht!_ + +Te _Hamburg_, alwaar hy, door tegenwind, eerst op den agtsten dag na zyn +vertrek van _Amsteldam_ aankwam, werd hy door de Regeering, mede met +alle blyken van eerbied, ontvangen; hy reisde verder, over land, naar +_Lubek_, alwaar hy even groote eere genoot; vandaar is hy gekomen te +_Wismar_, alwaar de Graaf WRANGEL, Opper-Admiraal van _Zweeden_, hem +zeer prachtig ter maaltyd onthaalde; anderen zeggen dat de Admiraal, +verwittigd van de aankomst van DE GROOT, met inzicht om naar _Zweeden_ +te vaaren, hem, in allerhaast, een oorlogschip, om zyne reize +voordtezetten, heeft toegezonden. + +Dit _in allerhaast toezenden van een oorlogschip_, door den Heer WRANGEL, +komt niet wel overëen met het geen wy leezen in een' brief van onzen DE +GROOT, aan zynen broeder, hierin bestaande: + + "Te _Wismar_, hebben wy elf dagen zeer ledig doorgebragt, om dat de + Gezachhebber van dat gewest, de Heer WRANGEL, de vloot niet durfde + verdeelen, dewyl hy tyding had, dat de _Deenen_ voorhadden de vloot + in brand te steeken: hy meende dat ze toestel maakten om zulks + gewapenderhand te doen; maar het was heel anders met de zaak + gelegen, want hun toeleg was zulks door list te verrichten; doch men + nam een' man in hechtenis, die, zo men zeide, van sommige + _Lubekkers_ omgekocht was, en eenige kisten met brandstoffen + toebereid had, omze aan boord te zenden, welken, door eenige + vuurwerken, op zekeren tyd, zouden aangaan". + +--Door deeze "ontdekking", zegt een van 's mans levensbeschryveren, + + "behaagde het de Voorzienigheid, hem, die eenmaal door een koffer + of kist, zyne eeuwige gevangenis ontkomen was, wederom te redden + uit het dreigende gevaar, waardoor het geschapen stond, dat hy, met + vele anderen, door deeze springkoffers, jammerlyk zou zyn + omgekomen:" + +--wat van het een en ander zy, onze Held vertrok van _Wismar_ naar +_Colmar_, om naar _Stokholm_ voordtereizen: de tyding van zyne nabyheid, +deed de geleerde CHRISTINA[11], haar vertrek, van _Upsal_, alwaar zy zig +bevond, naar _Stokholm_ verhaasten, vermits zy reeds sedert een geruimen +tyd eene vuurige begeerte gehad had om DE GROOT te zien: als met opene +armen werd hy van de Vorstinne ontvangen: weinig tyds daarna, gaf hy +haare Majesteit verslag en rekenschap van zyne verrichtingen, in +hoedanigheid van haaren afgezant, over al het welke zy betuigde zeer +voldaan te zyn; maar toen hy om zyn ontslag verzocht, kreeg hy geen +voldoend antwoord, 't geen hem duidelyk deed begrypen, dat het de mening +van haare Majesteit niet was, hem uit haar Ryk weder te laaten +vertrekken: zy liet hem vervolgends weeten, dat zo hy zyn verblyf in +_Zweeden_ wilde neemen, en zyn huisgezin derwaards doen overkomen, zy +hem met veel genegenheid in haaren dienst zoude houden, op eene +jaarwedde overëenkomstig met zyne verdiensten; maar onze held verkoos +niets minder dan dat; behalven dat hy begreep dat deeze genegenheid +alleen genoeg was om de afgunst, welke hy, reeds terstond by zyne komst, +in verscheidene ryksgrooten bespeurd had, nog meer gaande te maaken, +behalven dat, zeggen wy, was het in 't geheel zyne verkiezing niet, zig +nedertezetten, in een gewest des werelds, alwaar hy dagelyks niet minder +met den aart der menschen, als met de strengheid der luchtsgesteltenis +te kampen zou hebben; derhalven nam hy alle mogelyke gelegenheden waar +om op zyn ontslag aantehouden, dat hem door CHRISTINA, eindelyk, ook +toegestaan werd: de schrandere Vorstinne begreep duidelyk hoe +bezwaarelyk het was, een gemoed dat noch door gierigheid, noch door +staatzucht beheerscht werd, maar zig alleenlyk vergenoegde met zyne +studiën en in den ommegang met geleerde lieden, te beweegen, een land te +verlaaten waarin hy zo langen tyd geleefd had, en hetzelve te +verwisselen voor een gewest der wereld, dat zelfs naauwlyks haar, die +aldaar geboren en opgevoed was, ja die er het gebied voerde, kon +behaagen: met dat alles toonde de groote Vorstinne dat zy over het +besluit van haaren roemwaardigen Ambassadeur niet voldaan was, en liet +hem zeggen, dat, indien zy gedacht had, dit genoegen niet van hem te +zullen verkrygen, 't genoegen, naamlyk, van hem in haar Ryk te mogen +houden, zy hem niet uit _Frankryk_ herroepen zou hebben; evenwel bleef +DE GROOT by zyn besluit maar kon geen vrygeleibrief van de _Zweedsche +Vorstinne_ erlangen, welke nalaatigheid, gelyk naderhand bleek, nergens +aan toegeschreven moest worden, dan daaraan, dat eenige schoone +geschenke, nog niet gereed waren: by verscheidene Schryvers vinden wy +deeze stukken niet afzonderlyk genoemd; doch volgends den meergemelden +Dichter DUIM, hebben dezelven bestaan in keurelyk zilverwerk; want deeze +doet de Vorstin dus tegen den grooten HUGO spreeken: + + _Ontfang, tot dankbaarheit, dees beurs met goude kroonen,_ + _En uit genegenheid, dit beeltryk zilverwerk,_ + _Op dat gy t' allen tydt, wen gy 't aanschouwt, bemerk',_ + _'t Genoegen, 't geen ik heb van uwen dienst ontfangen;_ + _'k Wil, tot bekrachtinge, om uwen halze hangen,_ + _Dees keten, waaraan is myn Beeltenis gestrikt._ + _Dit alles hebbe ik voor uw' dienst, u toegeschikt,_ + _En uit genegenheit, gulhartig willen schenken,_ + _Hier aan zult gy aan my, ten allen tyd gedenken._ + +De beurs waarvan in deeze verzen gesproken wordt, was gevuld ter waarde +van 12000 Ryksdaalders, voorwaar geen gering geschenk, en dus zeer +beantwoordende aan de grootheid van haar die gaf, en van hem dien +gegeeven werd: de goudene keten waaraan het afbeeldzel van haare +Majesteit hong, was drie dik; en by het schenken daarvan gebruikte de +Vorstin eene omstandigheid, welke onzen HUGO zo zeer verëerde als ze +aandoenlyk voor hem moet geweest zyn; zy deed naamlyk, dezelve eerst om +haar eigen hals, en hong haar daarna om dien van DE GROOT, die dat alles +beantwoordde, met de hartlykste betuigingen van dankbaarheid, en de +ernstigste verzekering dat hy, werwaards zyn lot hem ook mogt voeren, +nooit vergeeten zou, de hoogachting die hy verschuldigd was aan de +uitmuntende verdiensten van haare Majesteit. + +Na eindelyk hartlyk afscheid genomen te hebben vertrok hy, voorzien van +eenen vrygeleibrief, die van den volgenden inhoud was: + + "_Wy Christina, door Gods genade, Koninginne enz. enz._ aan allen + die dezen tegenwoordigen zullen zien en leezen, doen te weeten, dat + de edele, voortreffelyke, en onze zeer beminde Heer, HUGO GROTIUS, + na in onzen naame de bediening bekleed te hebben van onzen gewoonen + Ambassadeur by den Allerchristelyksten Koning, geduurende den tyd + van meer dan tien jaaren, van ons alhier verkreegen heeft een + gunstig afscheid: en ingevolge van dien, voorneemens zynde zig + elders te begeeven, zo hebben wij, uit achting voor de treffelyke + hoedanigheden, waarmede hy begaafd is, en zyne verdiensten jegens + ons en ons Koningryk, uit zonderlinge gunst die wy hem toedraagen, + en om het groot genoegen dat wy ontvangen hebben van zyne diensten + aan ons beweezen, in zyne gemelde bediening, hem willen begunstigen, + en zyn vertrek verzekeren, door deezen tegenwoordigen brieve van + vrygelei." + + "En derhalven verzoeken wy van de vriendschap, goedwilligheid, en + genade van alle Mogendheden ter zee en te lande, van wat staat en + aanzien die mogen zyn, en voornaamlyk de Koningen, Prinsen, vrye + Republieken, en Steden, waardoor de reize zal mogen genomen worden, + door gemelden Heer GROTIUS, voorheen onzen Ambassadeur in + _Frankryk_, en tegenwoordig van ons ontslaagen, de zonderlinge + gunst, om te gaan, keeren en komen, in _Duitschland_, _Frankryk_, de + _Nederlanden_, of eenige andere plaatzen, daar 't hem behaagen zal + naar toe te vertrekken, om hem, en zyn gevolg, met zyne dienaars en + goederen, te laaten doortrekken, in alle vryheid, veiligheid, en + zonder ophouden of beletzels, hoe dat zou mogen weezen: gelyk ook + aan hem te bewyzen alle tekenen van goedwilligheid en vriendschap. + + "Voords beveelen wy aan allen, die ons getrouwheid en onderdanigheid + schuldig zyn, in hoedanigheid van Afgezanten, Krygsbevelhebbers, + Admiraalen, Generaalen, Gouverneurs van de Provinciën, Vlooten, + Steden, Vaartuigen en Havens, waardoor hy zal komen te reizen, met + al het geene hem toebehoort, te gehoorzaamen aan dit ons bevel en + ernstige wille, zig wel wachtende eenige verhindering te doen ofte + laten doen aan gemelden Heere GROTIUS, op den weg dien hy zal + neemen, het zy om wedertekeeren in _Frankryk_, 't zy om te + vertrekken naar _Duitschland_, _Nederland_ of andere plaatsen; maar + veel meer, dat zy hem de behulpzaame hand zullen bieden, en helpen + bevorderen in zyn oogmerk naar hun vermogen. + + "Die bevonden zullen worden zig anders te gedraagen, zullen van + onzent wege worden gestraft. Ter bevestiginge hiervan hebben wy dit + doen verzegelen met ons Koninglyk zegel, en den tegenwoordigen + getekend met onzen eigen hand: enz." + +Schoon alles wat wy van die voortreffelyke Vorstinne, met betrekking tot +onzen Held, gezegd hebben, genoegzaame blyken opgeeft van de hoogachting +welke zy voor 's mans gaêdelooze talenten had, kunnen wy echter niet +nalaaten nog daarby te voegen den volgenden brief, door haare Majesteit, +na den dood van haaren geliefden HUGO, aan deszelfs Weduwe geschreeven: +dus luidt dezelve: + + "Ik heb uit uwen brief van den 16 van hooimaand verstaan, hoe mynen + gezant heeft uitgevoerd de bevelen, die ik hem gegeeven had, + raakende de boeken van wylen Mynheer DE GROOT, uwen man, en dat gy, + onaangezien de aanbiedingen u gedaan van anderen, om die in hunne + handen te krygen, meer in acht genomen hebt het vernoegen van myne + begeerten, als de voordeelen, welken men u van dien kant deed + hoopen: ik beken, dat in het vermaak dat ik schep, in 't leezen van + goede Schryvers, ik dermaate op de schriften van Mynheer DE GROOT + verliefd ben, dat ik my niet zoude vergenoegd houden, indien ik my + vervallen zag van de hoop om die te kunnen plaatzen in myne + boekerye. Myn Gezant zal u mogelyk verhaald hebben een gedeelte van + de hooge achting, waarin by my zyn, zyn wonderlyk verstand, en de + goede diensten, die hy my heeft beweezen, maar hy zoude u niet + volkomelyk kunnen uitdrukken, hoe verre zyn geheugen my dierbaar is, + en in wat waarde ik houde de vruchten zyns arbeids; en inderdaad + indien goud of zilver iets konden bybrengen, om zo doorluchtig een + leven wederom te koopen, in myn vermogen zoude niets zyn, 't geen ik + niet van harte ten dien einde besteeden zoude: oordeel hier uit, dat + gy die schoone gedenkschriften en overblyfzelen in geen betere + handen zoudt kunnen stellen, of van welken zy beter zouden ontvangen + en gehandeld worden, als van de myne: en dewyl my het leven van + haaren schryver zo dienstig geweest is, gedoog niet dat zyn dood my + ten eenemaale vervoere van de vruchten van zynen doorluchtigen + arbeid. Ik versta, dat nevens de boeken van anderen, gy my zult doen + hebben alle zyne geschrevene memoriën en extracten, volgens de + belofte die gy my doet in uwen brief: nimmer zoudt gy my beter + kunnen betuigen uwe goede genegenheid, als by dit voorval en ik heb, + God dank, waarmede het te erkennen, en u te beloonen, gelyk myn + Gezant u breeder zal te kennen geeven, waartoe my verlaatende, bid + ik God dat Hy u verder wil behouden in zyne heilige bescherminge". + +In het begin van de maand Augustus des jaars 1645, begaf de beroemde +HUGO zig dan aan boord om naar _Lubek_ te stevenen, terwyl zyne gezondheid +reeds in een wankelen staat was, doch die hem vergezelden hoopten dat +het verlangen om eerstdaags zyne beminde Gemaalin, en verder huisgezin +weder te zien, zo groot een vermogen op hem zou hebben, dat het wel 't +voornaamste gedeelte van zyn smart, die hun afweezen hem veroorzaakt +had, zou kunnen verdryven. Hy stak met helder weêr en een vry goeden +wind in zee, doch de hoop op eene voorspoedige reis verdween welhaast, +en verwisselde in de vrees voor in de hollende baaren begraaven te +zullen worden; reeds ten volgenden dage was men, ter oorzaake van een +hevigen storm, genoodzaakt kleiner zeil te maaken: de wind, tegen den +avond nog woedender uitbarstende, wierp den grooten mast overboord; het +schip liep verscheidene keeren gevaar van te zullen zinken; het werd +door de winden, die van alle kanten toeliepen, zodanig geslingerd, dat +het, na ook de andere mast gebroken was, ten laatsten op de kust van +_Cassubien_, lek en reddeloos op 't strand geraakte: dit gevaar duurde +volle agt dagen, na welken tyd de beangste, vermoeide en geteisterde +togtgenooten, middel vonden om, naby het dorp _Liba_, veertien _Duitsche +mylen_ van _Dantzig_ voet aan land te zetten: DE GROOT, zegt zeker +schryver, was ziek, niet min van verdriet als van lichaam, en daar hy +van zyn hart, dat zig spoedde om weder naar de zynen te keeren, zelfs +niet éénen dag om zyn lichaam te verkwikken en te bezorgen konde +verkrygen, heeft hy op een boerenwagen, dien hy aldaar ter naauwernood +gekreegen had, door regen en wind, nog andere agt dagen zyne reis +vervolgd, tot dat hy ten laatsten, nu zyne krachten door te hevige +schokken en vermoeidheid waren uitgeput, den 26sten der bovengemelde +maand, te _Rostok_ is aangekomen: de Hertogin van _Pommeren_, had hem te +_Stolke_ doen verwelkomen, en ten Hove noodigen, doch hy liet zig +verontschuldigen, en haar bedanken: zyne reis vervorderende, zond de +Hertogin haare koets hem na, die hem te _Coslin_ bragt, alwaar zy hem +ter maaltyd liet onthaalen, met bevel van hem kosteloos te stellen tot +aan _Stettyn_, doch hy zondt de koets te rug, met een' brief van +dankzegging, waardoor de gezegde Hertogin de eer genoot van den laatsten +brief, dien de groote Staats- en Letter-held geschreeven heeft, te +bezitten. + +Terstond na zyne aankomst te _Rostok_, begaf hy zig te bedde, waarvan hy +ook niet weder is opgestaan: de geneesheer die by hem ontboden werd, +oordeelde dat eene te groote vermoeidheid alleen de oorzaak was van 's mans +ongesteldheid, en begreep derhalven dat hy door rust en versterkende spyzen +hersteld moest worden; doch des anderen daags wederkomende, zeide hy onzen +held den dood aan; waarom men, volgends gewoonte, een Geestlyke by hem +ontbood, verkiezende daartoe den Heer, JOHANNES QUISTORPIUS, Doctor en +Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, mitsgaders bedienaar des Godlyken woords +by de _Luthersche Gemeente_ te _Rostok_, een man, zegt men, door zyne +schriften in de geleerde wereld bekend; wy kennen hem niet, maar wel zyn +gedrag dat hy by den stervenden HUGO hield, en bekennen dat wy daarin den +geleerden man niet kunnen vinden; wel den gewoonen Geestlyke, die zig by +alle stervenden op een zelfde wys gedraagt, als wilde hy te kennen geeven +dat hy zyn ambacht oefent gelyk een timmermans- of metzelaars-gezel 't +zyne; 't behaagt my als ik QUISTORPIUS voor het sterfbed van onzen HUGO +hoor zeggen, _dat hem niets aangenaamers zou geweest zyn, dan dat hy met +zyn Ed., nog gezond zynde, in gesprek had mogen komen_: maar 't komt my van +zyn' kant zeer ambachtlyk voor, de verbaazende kunde, (en met nadruk in de +Godgeleerdheid,) van DE GROOT, in aanmerking neemende, wanneer ik die man, +zulk een onvoorbeeldig mensch hoor vermanen, _dat hy zig tot een gelukkige +verhuizing uit dit leven moest gereed maaken; dat hy zig van alle aardsche +zaaken moest ontlasten; dat hy bekennen moest een zondaar te zyn, met +betuiging van leedweezen over de zonden waar in hy mogt zyn gevallen_; (de +Hoogleeraar stelde het zondigen van onzen HUGO, met dat, _mogt_, +ondertusschen vry twyfelachtig,) _dat hy de oneindige goedertierenheid Gods +in de zonden te vergeeven voor oogen moest houden_; wanneer ik hem het +voorbeeld van den bekenden Tollenaar hoor bybrengen; wanneer ik hem hoor +zeggen, _dat _DE GROOT_ zyn toevlucht tot _CHRISTUS_ moest neemen, als +buiten wien geen zaligheid is_; benevens meer andere dingen, die men GEWOON +is, zegt zeker schryver, den stervenden voortehouden; die men GEWOON is; zo +is 't ambachtlyk! de Dichter DUIM, behaagt my, ter plaatse alwaar hy +QUISTORPIUS, tegen onzen held doet zeggen: + + _----Ik reken,_ + _U zyn de paden wel bekend, om op den weg_ + _Der eeuwigheid, met wys, en ryplyk overleg,_ + _Te wandlen._ + +Immers was het op dien toon dat hy tegen een uitgeleerd man, en die in +zyn gantsche leven, naar zyn besten vermogen, deugdzaam geweest was, had +moeten spreeken! hoe verdienstlyk zou QUISTORPIUS zig gedraagen hebben, +wanneer hy den grooten HUGO, nu stervende, als by de hand, het koningryk +der hemelen ingeleid had! wanneer hy, in een wel geordend tafreel, zyn +zwak levenshulkje, dat zedert zo veele jaaren op de ongestuime zee des +tyds gesukkeld had, en geslingerd geweest was door storm en donderbuijen, +had doen aanlanden in behoudenen have, om daar te omhelzen de geenen die +hem reeds vooruitgegaan waren, en zonder ongeduld te verwachten die +voorwerpen zyner liefde, welken hy moest achterlaaten!--wat waren toch +de aardsche zaaken waarvan hy zig moest ontlasten? zou de voornaamste +daarvan niet wel geweest zyn, de bewonderenswaardige MARIA, zyne +hartvriendinne, zyne verlosscheresse? ô zekerlyk, en ook zonder twyfel +zyne lieve kinderen; (de Groote man zal de laatste oogenblikken zyns +levens tog niet besteed hebben aan het peinzen over de zaaken van +staat!) hy mogt in de armen van die gadelooze panden den geest niet +geeven; zou dit den dood voor hem niet akelig hebben kunnen maaken? die +dat van een stervenden man en vader vordert, is nooit man en vader +geweest, of moet door eenige gewyde drogredenen, alle natuurlyk en +beminnelyk gevoel des harten verdoofd hebben: moest HUGO zig ontslagen +hebben van zyne lieve vrouw, die hy zekerlyk in 't stervende hart goeden +nacht gekuscht heeft? ô dat waare haare betoonde liefde voor hem +schandelyk geweest! neen, maar QUISTORPIUS had hem moeten vertoonen den +zaligen hemel; hy had hem moeten doen denken, dat duizend jaaren aldaar +als een dag voorby snellen; dat hy dus byna by het uitstappen uit het +levensbootje in de eeuwige rust, zyne lieve MARIA, en na nog weinige +oogenblikjes ook haare telgen zou zien aanlanden;--zou zulks ook +ambachtlyk geweest zyn?--neen zeker, maar thans verdiende het gedrag van +den Geestlyken dien naam zo veel te meer, daar hy zelfs niet eens een +toepasselyk en krachtig gebed voor den stervenden deed, maar _met luider +stemme_, het gewoone _Hoogduitsche Gebed_, beginnende; _Her Jesu wahrer +mensch und Godt_, uitbazuinde, (men zegt dat DE GROOT zyn slaapmuts +afnam:) aanmerkelyk is het, dat hy den grooten man na het eindigen van +dat gebed, vroeg, _of hy hem wel verstaan had_?--hy ontving ook niet +anders tot antwoord als: _ik heb het wel verstaan_.... dan laat ons +hiervan verder zwygen,--DE GROOT gaf den geest op den tweeden dag na +zynen aankomst _Rostok_, (den 28 Augustus des jaars 1645), omtrent +middernacht, in den ouderdom van 62 jaaren, en ruim 4 maanden: zyne +ingewanden werden geslooten in een koperene bus, en zyn in een zeer +eerlyke plaatse in de hoofdkerk begraaven; 't lichaam is, met sterke +kruiden gebalzemd, overgevoerd naar zyn vaderland, en tot _Delft_, zyne +geboortestad, niet zonder groote pracht by zyne uitvaart, gelegd in 't +graf zyner voorouderen, in 't Choor van de Nieuwe kerk, ter rechter +zyde van de vermaarde grafplaats der Prinsen van _Oranje_: + + "Een zeer groot getal menschen vloeide by zyne begraavinge uit de + omliggende plaatsen derwaards, en van _Rotterdam_ alleen, zag men + zes schuiten, opgepropt met volk, om de eer te hebben van zyne + lykstatie bytewoonen; men telde vier honderd paar in rouwgewaad + bekleed, behalven nog een groote stoet, die zonder rouwgewaad + volgde:" + +ondertusschen is dit gedeelte van des grooten mans overschot iets +bejegend, dat, om de zamenhang van alle zyne wederwaardigheden, +aanmerkelijk is; het werd naamlyk, te _Rotterdam_ aangekomen zynde, door +den schipper, die hetzelve had overgebragt, voor de vrachtpenningen +gearresteerd, tot dat de Heer HENDRIK ZWAARDENKROON, vader van den +Geneesheer, PETRUS ZWAARDENKROON, schoonvader van den Heere, CASPAR +BRANDT, op verzoek van JAN VAN REIGERSBERGEN, de geëischte penningen +betaalde, en dus het lyk van onzen Held ontsloeg. + +De gestalte zyns lichaams was niet ver boven de middenmaatige, zyne +gedaante vry schoon, de verwe frisch, de neus een weinig geboogen, zyne +oogen glinsterende, het wezen helder, de leden geslooten, en zo sterk, +dat hy in 't wandelen, in 't loopen, in 't springen, onder lieden van +zyne jaren, weinig of naauwlyks weêrgaê vond: in 't bedryf van zaaken +was hy ernsthaftig, onder zyne vrienden vrolyk, by allen gespraakzaam, +en meêwarig; doch met wat nyverheid, wat verstand; met wat oordeel, met +wat godvruchtigheid, liefde omtrent zyne naasten, liefde omtrent zyn +vaderland, hy begaafd is geweest, zal klaarder uit zyne schriften +zelven, dan uit de getuigenissen van anderen kunnen afgenomen worden. + +Dus hebben wy dan onzen Held, op zynen moeijelyken levensweg gevolgd, +tot daar hy door den dood in een beter leven overgegaan is: laat ons nu, +eer wy verder kortlyk aantekenen, wat na zyn overlyden nog ten zynen +opzichte is voorgevallen, hooren, hoe de dichters van dien tyd den +uitvaart bezongen hebben van dien grooten man, die het heil des +vaderlands altoos bedoeld heeft, doch onder de slagen der doemwaardige +onëenigheid heeft moeten bezwyken: deeze gedachten omtrent hem drukt de +Dichter G. BRANDT, dus kunstig uit: + + _o Delf, beny geen Maes den grooten Rotterdammer,_ + __DE GROOT_ is ruim zoo groot. d'Een' zocht het Hollands jammer_ + _Te stuiten, door zyn' raadt: maar 't oor der twist bleef doof;_ + _Men scheurde veel te licht om liefdeloos geloof;_ + _Indien zyn Fenixgeest verdeelt waer onder zeven,_ + _'t Vereenight Nederlandt waar onverdeelt gebleven._ + +De groote VONDEL, vervaardigde het volgende dichtstuk, waarboven hy +schreef: _Uitvaart van zyn Excellentie den Heere _HUGO DE GROOT_, aan de +wethouders van Delft_: + + _Helaes! wie komt myn hoop vermoorden?_ + _Wat onweêr ruischt 'er uit den Noorden?_ + _Verzekert fluks ons beste pant:_ + _Verzekert, bergt het Hollantsch wonder,_ + _Hoe haelt de zon haer aanschyn onder!_ + _O Baltisch meir! o storm! o strant!_ + _Helaes! waar is _DE GROOT_ gebleeven,_ + _Die voor de schipbreuk van zyn leven,_ + _Zelf onder opgeheven zwaert,_ + _'t Gezicht des doods braveerde, en sterker_ + _Dan stael, voor eeuwigheid van kerker_ + _Noch bittren laster was vervaert?_ + _Dit was 't, Kristyn, dat u verraste,_ + _Toen ghy naer uwe Ryckskroon taste,_ + _En zocht den schoonsten diamant,_ + _U tot cieraat en roem beschoren;_ + _Maer zocht vergeefs; hy bleef verloren:_ + _Een voorspook van uw Rycksgezant!_ + _Hoe luysterden noch stracks uw ooren,_ + _Die onverzaet 't orakel hooren,_ + _Dat in uw koningklyck paleis_ + _U zyn geheimenissen melde;_ + _U in den dagh der wysheit stelde,_ + _En toonde d'eere van den Pais:_ + _Dan zagh men Pais uw hart bewegen;_ + _Zoo dat ghy den geschaerden degen_ + _Scheent op te steecken, op zyn woort,_ + _En met uw heiren aftetrecken;_ + _Die nu de Kristenweerelt decken,_ + _En openen den Krygh de poort._ + _Flus hoopte Munster hem t' ontfangen;_ + _Nu delft heel Delft met lyckgezangen- + _Zyn' ingeboren in het graf;_ + _Daar d'Afgunst, entlyck afgeronnen,_ + _Zyn doot gebeente rust moet gonnen,_ + _Die zy den levende nooit gaf._ + _Och krancke troost in zulk een jammer_ + _Men stell', gelyk den Rotterdammer,_ + _Een beelt den wyzen Delvenaar:_ + _Men paer' die groote nageburen,_ + _Wier faem alle eeuwen zal verduuren,_ + _Zo sta de Wysheit op 't altaer._ + +G. BRAND, bovengenoemd, heeft mede de uitvaart van onzen Held gezongen, +in een uitgebreid dichtstuk, waarin hy zig, onder anderen, dus laat +hooren: + + _Vraag Hollant nu naar haar doorluchtigsten _DE GROOT_._ + _Wie zal nu met zyn pen haar afgezette Staaten_ + _Verdedigen? wie zal de slaverny zo haaten?_ + _Of wie was zo gehaat van dwingelanden? want_ + _Hy leet niet van, maar om, en met zyn Vaderlant;_ + _'k Zing nu niet hoe de haat heeft over hem gezeten;_ + _Noch hoe men hem (God weet, en veele menschen weeten_ + _Door wiens gewelt en list!) onwettiglyk verwees:_ + _Noch hoe hy levendig begraven lag, en rees,_ + _Door 't ysre grafslot uit: noch hoe ze t'zamen spanden,_ + _In zynen ondergang, en maakten hem die landen_ + _Te naauw, wier grenzen hy had uitgebreit: noch hoe_ + _De wysheit met hem ging in ballingschap: waar toe_ + _Dat opgehaalt? had hy geen ongeluk verdragen,_ + _Waar was nu zyn geluk geweest? laat ons niet klaagen_ + _Om dat hy balling was; zyn Vaderlant is niet_ + _Bepaalt van Oceaan, noch Ryn, noch Maas; neen, ziet_ + _Den heelen Hemel aan, die heeft in zich beslooten_ + _Zyn Vaderlant; wie daar nog niet is uitgestooten_ + _Is in geen ballingschap; enz._ + +In een volgend gedeelte van dit Dichtstuk zegt de Heer BRAND; daar hy +HUGO in den hemel ziet: + + _----van te voren_ + _Had men zyn rechters meest uit vyanden verkooren:_ + _Maar daar spant Godt voor hem een strenge vierschaar, om_ + _Hem recht te doen; daar is 't myneedig recht nu stom;_ + _Daar zal men 't recht met geen gekochte stemmen kreuken;_ + _Daar leezen Seraphyns zyn goude Goden spreuken;_ + _Daar spreekt de mont nu van d'onmondige Vorstin_ + _Der Gotten; daar is nu de vryheit met hem in_ + _Geen Loevestein; zy zyn van slaverny ontslagen;_ + _Daar sleept men hem niet weg, door de onverwagte lagen,_ + _Daar d'ouden vader van het vaderlant meê wiert_ + _Verrast: enz._ + +Men vervaardigde ook het volgende grafschrift, waaruit men het jaartal +zyns overlydens (1645) kan tellen. + + _hVgo de groot een LICht, Was aLLer WereLts Wonder;_ + _sIIn sIeLe Leeft bII godt, sIIn LIChaaM Leght hIer onder._ + +De Heer SARRAVIUS, zeide, wegens het overlyden van dien wonderbaaren +man: _Hy is 'er, ô droefheid! geweest: de man met naam en daad groot, en +een heldere flonkerster onzer eeuwe, _HUGO DE GROOT_; ô bitter ongeval +voor de geleerdheid! ô overzwaar verlies! de aarde zy hem ligt, en de +bloemen moeten zyn grafstede bedekken! zo lang de boeken en +weetenschappen zullen geëert worden, zal de naam van _DE GROOT_ waarlyk +groot wezen; zo lang myn bloed in de aderen zweeft, zal ik zekerlyk +altyd roemen dat ik gemeenzaam by hem bekend geweest ben_. + +Nog zullen wy hier byvoegen, het volgende grafschrift, gedicht door +WYBO FYNJE: + + _Europa's wonder, dat geleerdheid doet verstommen;_ + _Het werkstuk daar Natuur zig zelve in overtreft;_ + _Het beeld der deugd; 't verstand, in 's hemels top geklommen,_ + _'t Sieraad dat boven 't lot des menschdoms zich verheft;_ + _Dien waaren Godsdienst, voor wiens eer hy streed, beloonde,_ + _Met fraaije Cederen van Libans kruin gehaald;_ + _Dien Pallas met olyf, en Mars met laauwren kroonde,_ + _Toen hy het recht van vrede en oorlog heeft bepaald;_ + _Dien Theems en Seine, om stryd, een wonderwerk beleeden_ + _Van Neêrland; dien de Zweed zig eigende als gezant;_ + __DE GROOT_ ligt hier; wyk van dit graf met snelle schreden,_ + _Die niet door vaderlands- noch wysheids-liefde brandt._ + +Dit ter neder gesteld hebbende kunnen wy tot het waardige overschot van +onzen Held wederkeeren. + +Zo dra sommige heethoofdige Predikanten vernamen, dat de ingewanden van +HUGO eene eerlyke verblyfplaats genooten, hebben zy zulks hooglyk niet +alleen afgekeurd, maar zig ook met kracht daartegen verzet; denkelyk ter +oorzaake van zyne toegeevendheid voor de _Remonstranten_, of mogelyk +geloofden die zonderlinge Geloovigen, die zekerlyk, in den geloove, +gantsche kemels kunnen doorslikken, en te dikwyls zo ryk in +ligtgeloovigheid, als arm in broederliefde zyn; mogelyk, zeggen wy, +geloofden zy de taal van den laster, die uitstrooide, dat DE GROOT met +_papistery_ besmet geweest was; die geestlyke stookebranden wisten dan +te bewerken, want hunne invloed is van alle tyden af zonderling groot +geweest, dat het overschot van dien geleerden man, uit zyne rustplaatze +weggenomen, en elders in een vreemd oord gebragt is geworden:--hoe +haatelyk is niet de vuige haat, wanneer zy 't hart van een' Godstolk +bewoont, en zig zelfs op het levenloos overschot der broederen wreekt! + +Deeze gruwelyke en allerverachtelykste daad, werd echter niet met +toestemming des volks verricht, inzonderheid waren de studenten van +_Rostoks Hooge Schoole_, over een bedryf dat de menschlykheid schande +aandeed, zeer gebelgd, en toonden zulks ook in 't openbaar, want zy zyn, + + "kort daarna, gelykelyk, met een geheelen drom en opgeheven toon, + toegevloogen, om op nieuw de uitvaart te houden van den grooten man, + en zyn overschot weder in zyne oude grafstede te brengen; deeze + studenten, die door eenen rechtmaatigen yver waren ontstoken, + dreigden tevens dat zy, indien dat eerwaardig pand in het toekomende + niet onaangeroerd en ongemoeid bleeve, altemaal terstond hun goed + oppakken, en naar een andere studeerplaats vertrekken zouden, daar + men de zeergeleerde mannen, ten minsten na hunnen dood, veilig zou + laaten rusten". + +Een geruimen tyd na het overlyden van onzen held, werd by de Regeering +der stad _Delft_ beraadslaagd, over eene openbaare vereeuwiging van 's +mans zonderlinge verdiensten; men was van gevoelen hem een standbeeld +opterichten, in navolging van die van _Rotterdam_, welken den grooten +_Erasmus_ op die wyze verëerd hadden; dan, eenigen waren meer genegen +tot het vervaardigen van een prachtigen graftombe, om dat het oude +_Delft_ wel de meeste praalgraven bezit; deeze wisten hunne begeerte +doortedringen, en hun voorstel werd tot zo verre voordgezet, dat de +Overheid van _Delft_, het volgende besluit nam: + + "De Heeren Burgemeesters en Regeerders der stad _Delft_, hebben, + op verzoek van den Heere, Mr. PIETER DE GROOT, Pensionaris der stad + _Amsteldam_, zo van hem zelven, als van wegen zyne zuster, vrouwe + CORNELIA DE GROOT, aan hunne Achtbaarheden gedaan, na ingenomen + advies en bericht van de Heeren Kerkmeesteren binnen de + voorschrevene stad, geconsenteerd en toegestaan, gelyk hunne + Achtbaarheden consenteeren en toestaan mits deezen, dat gemelde Heer + DE GROOT zal mogen doen oprichten, in 't Choor van de Nieuwe Kerk + alhier, op de graven daar de Heer HUGO DE GROOT, hunlieder vader + Zal. Ged. begraaven is, een tombe met de ornamenten daartoe + behoorende, ter eere en gedachtenisse van hun gemelden Heer vader; + mits dat alvorens van de inscriptie daarop te doen stellen, + communicatie aan de Heeren Burgemeesteren gegeeven, en derzelver + approbatie daarop erlangd zal moeten worden. Gedaan by alle de + Heeren, 21 July 1663". + +Dit besluit, hoe billyk, werd echter niet verder ter uitvoer gebragt, +dan dat een ontwerp, van het beraamde praalgraf getekend, en in aarde +geboetseerd werd, door den vermaarden kunstenaar en beeldhouwer, ROMBOUT +VERHULST, door wien, naderhand, ook getekend is, de tombe werkelyk +vervaardigd ter gedachtenisse van den vermaarden Zeeheld, DE RUITER, met +welke tombe het Choor der Nieuwe Kerk te _Amsteldam_ is versierd +geworden: op den voorgrond zag men den beroemden letterheld, den grooten +HUGO, levensgrootte nederliggen, rustende met zyn' hoofd op een stapel +boeken, en houdende een boek in zyn rechterhand; op den achtergrond was +een voetstal uitgewerkt, met boeken en papieren versierd, en daarop, in +'t midden, een zon, ten zinnebeelde, dat gelyk deeze het aardryk met +haare straalen, alzo ook DE GROOT, de geleerde wereld met zyne schriften +verlichtte: rondsom den voetstal vloogen eenige naakte kindertjes, met +boeken, rollen papieren, en lauwerkransen in de handen; in het verschiet, +zag men, aan wederzyde een grafnaald, en boven den voetstal vloog de +Faam, die 's mans lof en geleerdheid, met twee trompetten, uitblies: op +de kroonlyst zag men zyn wapen, en aan iedere zyde van hetzelve een +opengeslagen boek: deeze beraamde praaltombe gaat in prent uit, en is +den Landgenooten eerst medegedeeld, door den Heer CORNELIS VAN ALKEMADE, +in zyn werk, ten tytel voerende: _Inleiding tot het Ceremoniëel en de +plechtigheden der begravenissen_: op den voet der tombe leest men het +volgende vierregelig versje: + + __De Phenix van zyn vaderland,_ + _Het Delfs-orakel, 't groot verstand,_ + _De zon die 't aardryk heeft verpligt,_ + _Was waard dit graf van eer gesticht._ + +Zynde deeze regels op het onderwerp toepasselijk gemaakt, oorspronglyk +zyn zy van den Heere G. BRAND, en gedicht om geplaatst te worden, op de +tegenzyde van eenen eerepenning waarop onzen held afgebeeld is; alwaar +zy dus luiden: + + _De Fenix van het vaderlandt,_ + _Het Delfs-orakel, 't groot verstandt,_ + _Het licht dat d'aarde alom bescheen,_ + __DE GROOT_, vertoont zich hier in 't kleen._ + +De meergemelde Dichter DUIM, heeft zyne Leezers ook een afbeeldzel van +de gezegde beraamde tombe medegedeeld, maar DE GROOT, een pen in de hand +gegeeven, en 'er bygevoegd, de twee gedenkpenningen, waarvan wy daadlyk +zullen spreeken, die hy geplaatst heeft, aan de kroonlyst, ter wederzyde +van de geopende boeken; het zelfde bovengenoemd versje van BRAND heeft +hy mede op de tombe geschreeven, maar met nog eene andere verandering; +by zyn Ed. luidt het als volgt: + + _De Fenix van het vaderlant,_ + _Het Delfs Orakel, 't groot verstand._ + _Het licht dat d'aarde alom bescheen,_ + _De groote _HUIG_ rust hier beneên._ + +Dezelfde Dichter heeft eene uitlegging der tombe, in versmaat, +vervaardigd, waarvan wy den Lezer een gedeelte zullen mededeelen, als +bevattende eene beknopte beschryving van het leven, van onzen +onvergelykelyken HUGO; dus luidt dezelve: + + _Zie hier de tombe van den grooten _HUIG DE GROOT_,_ + _Eerst Advocaat Fiskaal, om Hollands heilge wetten_ + _En zyn gerechtigheên, (wie tegenstand hen boodt,)_ + _Te schraagen, en voor 't recht zig in de bres te zetten._ + _Toen Raatsman van den Raadt der koopstad Rotterdam:_ + _Hy zette zyne borst, voor onze aloude rechten,_ + _Als eenen koopren muur, toen die verwoede vlam,_ + _Van kerk- en staat-twist, uit kwam barsten, om te slechten_ + _Den band der eendracht. Hy, met onvermoeide vlyt,_ + _'t Roer wendde van de kerk en staat, naar alle boegen;_ + _Op dat die band niet wierd verbroken, in dien tyd,_ + _Zocht hy, ter wederzyds, elk een te vergenoegen:_ + _Om zulks te doen, was 't wit van hem, verdraagzaamheid,_ + _Hierop hy doeldde, doch party wou 't niet gedogen;_ + _Hy wierd, om deeze drift, naar Loevestein geleid,_ + _En levendig, als dood, ontrukt der menschen oogen,_ + _Tot hy na der d'half jaar verlost wierd, door een kist;_ + _Hy leefde in ballingschap, na 't vluchten, all' zyn dagen,_ + _Maar Zweden, die 't geweld, hom aangedaan, wel wist,_ + _Heeft 't ampt, als Afgezant, hem gunstig opgedraagen._ + _Dit heeft hy loffelyk bediend; maar, door den dood,_ + _Nu eindelyk ontlast van alle de aardsche zorgen,_ + _Rust hier het lichaam van den wakkeren _DE GROOT_,_ + _Voor wien (wat wetenschap betreft,) niets was verborgen._ + _Des rust hy met zyn hoofd op boeken; in de hand_ + _Voert hy een veder, die de vrucht des geestes baarde;_ + _Kenmerken van zyn groot en doorgeleerd verstand._ + _In d'achtergrond ziet gy den schat, dien hy vergaarde,_ + _Een gantsche boekzaal, waarin hy begraaven lag;_ + _Dit gaf men naderhand voor twaalef duizend kroonen,_ + _In handen van Katryn[12], op dat ik, schreef zy, mag._ + _Myn' grooten Afgezant, my, in zyn schrift vertoonen_ + _In 't midden van dien schat, ziet gy een helder zon,_ + _Wier glans alom verlicht het aardryk, met haar straalen_ + _Van zynen geest, die in zyn schrift met luister praalen;_ + _Die schriften vliegen al de wereld door en door,_ + _In Englen handen; en met kransen van Lauwrieren,_ + _Ontwonden Rollen, elk een draaft op 't letterspoor;_ + _Gy zietze, wederzyds om deeze zonne zwieren._ + _Wat hooger blaast de faam, met twee trompetten, uit,_ + _'s Mans lof, zyn wysheid, in religie, en staatkunde._ + _Zyn wapen ziet men op de lyst. Een boek ontsluit,_ + _Ter wederzyde, zig, wyl 't yder toegang gunde,_ + _Om, nevens Huig de Groot, de bladren in te zien_: enz. + +Wat betreft de gedenkpenningen, tot 's mans eere geslagen, en waarvan wy +boven reeds gewag gemaakt hebben; beiden vertoonden zyn borstbeeld, doch +in verschillende standen; op de tegenzyde van den eenen, zag men een +koffer, indedaad in alles zeer gelykende naar dat welk onder den Heer +Mr. KLINKHAMER berustende is, en dat wy den Leezer in plaat medegedeeld +hebben; op het koffer stonden twee kroonen, verbeeldende die van +_Frankryk_ en _Zweeden_, te kennen geevende zyn vlucht in 't eerstgemelde +ryk, en zyn gezantschap ten dienste van het tweede; aan de eene zyde van +het koffer vertoonde zig een opgaande zon, en aan de andere zyde, in een +flaauw verschiet, het Slot van _Loevestein_; de opgaande zon verstrekte + + "ten zinnebeeld van de vernieuwing zyner tydlyke gelukzaligheid en + glorie, als die lang verborgen geweest zynde onder de duisternis van + veele rampen, eindelyk te helder weder doorbrak": + +De Dichter DUIM, laat de flaauwe vertooning van het _Loevesteinsche +slot_, te kennen geeven, dat deszelfs vermogen door de groote HUGO +overwonnen is: dus zingt hy, in de bovengenoemde Uitlegging: + + _Men ziet, aan de eene zyde, een halve opgaande zon,_ + _Het slot van Loevestein verflaauwd aan de andre zyde,_ + _Ten teken dat zyn glans verryst, en hy verwon_ + _Het Loevesteinsche slot, dat hem zyne eer benydde._ + +Boven aan den rand van deezen penning las men de woorden: + + MELIOR POST ASPERA FATA RESURGO. + +Dat is: + + _Ik kom na myne rampen weder ten voorschyn_: + +Onder aan stond: + + N. 1583. O. 1645. + +Dat is: + + _Geboren in 't jaar 1583, en overleden 1645._ + +Op den tweeden penning, zag men, gelyk gezegd is, mede 's mans sierlyk +borstbeeld, en daar rondsom de volgende woorden: + + HUGO GROTIUS NATUS MDLXXXIII, 10 APR. + OBIIT, MDCXLV. 28 AUGUS. + +Dat is: + + _Hugo de Groot, geboren den 10 April 1583,_ + _En gestorven den 28 Augustus 1645_. + +Op de tegenzyde las men, onder drie bloemtrossen, en boven twee +lauwertakken, het versje van den Heere BRAND, gelyk wy het Bladz. 153 +opgegeeven hebben. + +Laat ons by dit alles nog eenige weinige regels ten slotte voegen:--de +gewoone spreuk van den onstervelyke HUGO was; _Ruit Hora_, dat is, _Het +uur snelt voord_, welke woorden hem altoos de kostlykheid van den tyd te +binnen bragt: hy was gewoon des morgens ten zes uure optestaan: wanneer +hy vermoeid was door de studie, las hy iets vrolyks, of onderhield zig +met zyne kinderen: _Ik heb de genade van God_, zeide hy, _als ik de +sleutel uit myn Comptoir trek, dat ik my van alle ingespannene gedachten +ontledig_: hy was hartig in 't eeten; hoorde gaarne dat men hem +tegensprak: zynen Geheimschryver, den Heer PELS, raadde hy, den bybel te +leezen, zonder enige aantekeningen te raadplegen, zeggende: _Komt U iets +voor, dat gy niet verstaat, leg daar een vouwtje by, en lees voord; het +een zal 't ander verklaaren, en God zal u helpen_. + +Zyne weduwe, de onvoorbeeldige MARIA, volgde haaren zaligen Echtgenoot, +op de reis naar de eeuwigheid, den 19 April des jaars 1653: haare +dochter CORNELIA was gehuwd aan den Heere JOAN BARTON, Graaf van +_Mombas_: behalven deeze dochter, liet onze held na, drie zoonen, +CORNELIS, PIETER, en DIEDERIK, waarvan de oudste en jongste ongehuwd +gestorven zyn; de middenste, door wien het beroemde geslacht van den +grooten HUGO voordgeplant is, werd, na in vreemden dienst geweest te +zyn, aangesteld tot Pensionaris van _Amsteldam_; vervolgends bekleedde +hy de hooge waardigheid van Afgezant van Hun Hoog Mogende, by de +_Noordsche Kroonen_, en werd daarna Pensionaris en Lid in de Vroedschap +van _Rotterdam_; doch hy heeft ook eindelyk het lot van zyn' vader +ondergaan, en buiten zyn vaderland moeten zwerven, tot dat hy, na dat de +tyd de benevelde oogen een weinig verklaard had, wederkeerde, en zyn +verblyf nam op een buitenplaats naby _Haarlem_, alwaar hy zyne dagen +sleet, in het opvoeden van zyne kinderen en het leezen van goede +schryvers: hy overleed in den ouderdom van 70 jaaren. + + + + + A A N H A N G Z E L. + + +Indien wy ons, onder het zamenstellen van de voorgaande bladen, hadden +willen bedienen, van eenige papieren, in den tegenwoordigen tyd van +beklaagenswaardige verdeeldheid ten voorschyn gebragt, zouden wy +menigvuldige trekken hebben kunnen bybrengen, zo wel die den braaven +HUGO DE GROOT ongunstig zyn, als anderen die van zynen lof gewaagen; +dan, daar wy het grootste gedeelte van die geschriften houden voor +schandzuilen, den lande opgericht, om dat ze hunne geboorte verschuldigd +zyn aan eene verfoeijelyke partyzucht, en verdervenden geest van +nieuwigheden, hebben wy dezelven allen ter zyde gelegd, als onwaardige +werktuigen in de hand van een onpartydigen; 't kan de nagedachtenis van +DE GROOT niet verheerelyken, dat men zyner uitmuntendheid gedenkt, ten +koste van de openbaare rust; maar, daar de onlusten binnen de stad +_Rotterdam_ voorgevallen, en de gevolgen van dien, de achtbaare +Regeering van _Amsteldam_, onlangs, aanleiding gegeeven hebben, om in +den lof van onzen Held uitteweiden, en eenige uitdrukkingen te doen, +welken over het geval van dien grooten man, een zeer helder licht +verspreiden, hebben wy geoordeeld die lofspraak, en verdere +uitdrukkingen, by onze voorgaande beknopte beschryving van 's mans leven +te moeten voegen; aangezien dergelyke straatsstukken, schoon niet altoos +bevattende onwrikbaare grondslagen, waarop men mag bouwen, of +onwederlegbaare regelen, waarnaar men mag oordeelen, echter te stellen +zyn, verre boven de verachtelyke papieren waarvan wy boven spraken:--de +bedoelde lofspraak is vervat in de volgende woorden, te vinden in de +_Nadere Aantekening van _Amsteldam_, ter Staatsvergaderinge van Holland +en West-Frieslaand gedaan, op eene Resolutie van den 24 December 1784, +concerneerende het onderzoek van het voorgevallene te _Rotterdam_:_ + + "En dit wel uit denzelven __VOORTREFLYKEN_ en _BY DE NATIE + HOOGGESCHATTEN_ Rechtsgeleerden, _HUGO DE GROOT_, op wiens Leer en + Gezag de Supplianten van zeker Request, op den 2 December + laatstleden aan Hun Ed. Gr. Mog. gepresenteerd_, ter adstructie van + het Sentiment en Advys van bovengemelde Heeren Gedeputeerdens, + _zich met zoo veel fiducie beroepen hebben_." + + "Dat men ten dien einde vooraf moet remarqueren, dat de Memorie, by + voorschreve Requeste geallegueert, speciaal was ingerigt, zo als uit + de Introductie klaar te zien is, tegen de Hoven van Justitie, + dewelke IN DIE ONGELUKKIGE TYDEN VAN SCHEURINGEN EN VERDEELDHEDEN IN + KERKE EN BURGERSTAAT, _zich aanmatigden kennis te nemen van + dispositien en politique orders, die de Steden goedvonden in den + hare te stellen tot conservatie van de Rust en Vrede onder hare + Ingezetenen_; doch welken de Hoven, door Mandamenten en andere + Provisien van Justitie illusoir tragtten te maken." + + "Dat men dus in het oog houdende de gelegenheid by welke, en het + oogmerk, waar mede voornoemde Heer DE GROOT dit Advys, in den Jare + 1617 heeft gesteld, en het zelve in zyn geheel met oordeel en + attentie nalezende, ligt bemerken zal, dat hy daar by niets anders + heeft willen betogen, als dat de Hoven van Justitie zich de klagten + en quæstien tusschen de Magistraten der Steden en derzelver + Ingezetenen over gezegde politique Ordonnantien of Correctien van + die Magistraten tot maintien van de publyke rust, niet vermogen aan + te trekken, en wel _voornaamlyk_, dat zulks egter by de Hoven + ondernomen wezende, de Staten volkomen bevoegd waren zoodanige + quæstien den Hove te onttrekken en aan zich te evoceren, zonder dat + _daar door_ enige Privilegien verkort wierden." + + * * * * * + +En Pag. 150 sprekende van de DEFECTEN in de Personen, die gecommitteerd +waren geweest tot zyne Rechters, zegt hy: + + "dat eerst hier op staat te letten, dat _die niet en waren + ordinarisse Rechters_; indien de Staten Generaal het regt van de + Commissie te geven toekwam, (vervolgt hy) waarom en hebben zy + daartoe niet gecommitteert den Hoogen of Provincialen Raad van + Holland? waarom niet de Raden van Staten, die _ordinaris Recht doen_ + uit den naam van de Generaliteit? In alle vrye Regering is hatelyk + over het bloed, eer en goed van de Ingezetenen, _andere als + ordinarisse Rechters_ te stellen, veel meer, als die Personen, gelyk + het meerendeel van deze, niet en zyn in dienst van de Justitie, + maar _politicque persoonen_." + + * * * * * + +Doch zoo men nog al zoude willen beweren, dat hy, in 1619 gesmaakt +hebbende, wat het te zeggen is van zynen dagelykschen Rechter vis factie +te werden geëvoceert, van een ander begrip geweest zy, dan in 1617, zal +men teffens moeten erkennen, DAT HY HET SLAGTOFFER VAN ZYN EIGEN SYSTEMA +IS GEWORDEN; en dat DE VIOLENTE EN ONWETTIGE HANDELWYZE OMTRENT HEM EN +ANDERE BEROEMDE VOORSTANDERS DER VRYHEID GEHOUDEN, de hooge waarde van +de Privilegien _de non evocando_, zoo wel hebben leeren kennen, dat +sints alle tyd elk Liefhebber van het Vaderland een afgryzen van den +naam zelfs van gedelegeerde Rechters als aangeboren is; zoo als men ook +sedert altoos tegens dergelyke inbreuken en violentien, met de uiterste +zorg heeft gevigileert, uitwyzens Hun Ed. Groot Mog. bekende verklaring +van den 15 September 1677: + + "dat het binnen den Lande van _Holland_ en _West Friesland_ een + indisputabel recht is, dat geene Ingezetenen anders dan voor hunnen + ordinaris en daaglykschen Rechter mogen te recht gesteld worden." + + * * * * * + + BERICHT VOOR DEN BINDER. + _De Plaaten te voegen, tegenover Bladz. 70._ + + + + + NOTEN. + + +Noot 1: _Eén op de verovering van _Nymegen_, door Prins _MAURITS_, +en een ander tot vertroosting van zynen vader, over 't verlies van +deszelfs vroeg gestorven zoon, _JAN DE GROOT_, welk versje van dezen +inhoud is:_ + + Eerwaarde Vader, 'k bid dat ge uw gezucht bepaalt; + Wyl die Johannes, wien de dood heeft weggehaald, + Heeft met zyn dood, schoon noô, de groote schuld betaald. + + +Noot 2: _Hierop ziet een Latynsch tweeregelig versje, onder een +zeer vroeg afbeeldsel van onzen Held, gegraveerd door _JACOB DE GEIN_: +dus luidt het in onze taale_: + + Ik, van myn vyftien jaar ter pleitrol opgeschreeven, + HUIG JANSZ. DE GROOT, word dus in plaat verbeeld naar 't leven. + + +Noot 3: _Toen welëer veel gouds in _Holland_ omging, was men gewoon +de dukaten en andere speciën te weegen, om te weeten of ze wigtig waren +of niet; Wanneer nu de evenaar wat doorsloeg, of niet in 't midden bleef +stil staan, werd dat leste aas _een kyfäas_ genoemd, om dat men twistte +of het 'er by moest gerekend worden of niet--nu wil _VONDEL_ zeggen, dat +het ook zo wankel stond met de Rechtbank in _Holland_, dat het maar een +_Kyfäas_ scheelde, zus of zo stond, of de Heer _HUGO DE GROOT_ zou ook +voor 't zwaard hebben moeten bukken; voor 't zwaard dat nu _gestroopt en +reê was om den tweeden slach te geeven_._ + + _De _AANTEKENAAR_ op _VONDEL'S_ Hekeldichten_. + + +Noot 4: _Zie Bladz. 225 van de _Nieuwe Uitgaave_, onlangs by de +Heeren _ELWE en LANGEVELD_ van de pers gekomen._ + + +Noot 5: _Ibid._ + + +Noot 6: Walcheren, _tweede uitgaaf_, Bladz. 226. + + +Noot 7: Anderen willen dat die Vorst zou gezegd hebben: _Ik dacht +wel datze hem niet opgeslooten zouden houden; want hy was wyzer dan alle +zyne rechters_. + + +Noot 8: _Dit geschiedde in 't begin van April, na dat zyn huisvrouw +even te vooren ontslagen was; want den vyfden dier maand werd, by +geschrifte, van haaren wege aan de Staaten Generaal geklaagd, dat men +haar op _Loevestein_ gevangen hield, en dat zy haare natuurlyke vryheid +verzocht: dit verzoek overwogen, en aangemerkt zynde, dat de Soldaaten +zelven _DE GROOT_ uitgedraagen hadden; dat gevolglyk by de kloekmoedige +Echtgenoote niets zonderlings misdreeven was, werd zy twee dagen daar na +ontslagen._ + + +Noot 9: _Dit betrof Hoogstdeszelfs erffenis van zyne Moeder, +_LOUISA DE COLIGNY_, wier goederen meestall' in _Frankryk_ lagen._ + + +Noot 10: Deeze was een Neef van den Rykskancelier OXENSTIERN, die +DE GROOT aan den Koning gepresenteerd had, en nevens hem in 't gevaar +was, vermits de kogels, op naauwlyks twee duimen afstands voorbij hunne +hoofden vloogen. + + +Noot 11: _Deeze Vorstin, was, zegt zeker historieschryver, +"ervaaren in alle saeken, haerer kennisse weerdigh; uitsteekende beminde +sy geleertheid en geleerden, en ook _DE GROOT_ selven; met een +doordringhendt oordeel wist sy syne uitgegeevene schriften te +schatten"--op eene andere plaats beschryft hy deeze Vorstinne, als, +"nogh onweetende in de verscheyde Landtschappen des aerdtboodems, nogh +in de verschillende seeden der menschen"._ + + +Noot 12: _Mevrouw _DE GROOT_, heeft, op verzoek van de _Zweedsche +Vorstinne_, (_Zie Bladz. 133_), de nagelaatene schriften van haaren +overledenen man, voor 24000 Guldens, aan haare Majesteit overgedaan_. + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + +***** This file should be named 21269-0.txt or 21269-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/2/1/2/6/21269/ + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
\ No newline at end of file diff --git a/21269-0.zip b/21269-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..37f1892 --- /dev/null +++ b/21269-0.zip diff --git a/21269-h.zip b/21269-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ef33bee --- /dev/null +++ b/21269-h.zip diff --git a/21269-h/21269-h.htm b/21269-h/21269-h.htm new file mode 100644 index 0000000..ea1e5a0 --- /dev/null +++ b/21269-h/21269-h.htm @@ -0,0 +1,3857 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" + "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> + +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> + <head> + <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html;charset=utf-8" /> + <title> + The Project Gutenberg eBook of Het Leven van Hugo de Groot, by J.B. Elwe en D.M. Langeveld. + </title> + <style type="text/css"> + + p { margin-top: .75em; + text-align: justify; + margin-bottom: .75em; + } + h1,h2,h3,h4,h5,h6 { + text-align: center; /* all headings centered */ + clear: both; + } + hr { width: 33%; + margin-top: 2em; + margin-bottom: 2em; + margin-left: auto; + margin-right: auto; + clear: both; + } + + table {margin-left: auto; margin-right: auto;} + + body{margin-left: 10%; + margin-right: 10%; + } + + .pagenum { /* uncomment the next line for invisible page numbers */ + /* visibility: hidden; */ + position: absolute; + left: 92%; + font-size: smaller; + text-align: right; + } /* page numbers */ + + .linenum {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */ + .blockquot{margin-left: 5%; margin-right: 10%;} + .blockquot2 {margin-left: 10%; margin-right: 10%;} + .sidenote {width: 20%; padding-bottom: .5em; padding-top: .5em; + padding-left: .5em; padding-right: .5em; margin-left: 1em; + float: right; clear: right; margin-top: 1em; + font-size: smaller; color: black; background: #eeeeee; border: dashed 1px;} + + .center {text-align: center;} + .ralign {text-align: right;} + + .bb {border-bottom: solid 2px;} + .bl {border-left: solid 2px;} + .bt {border-top: solid 2px;} + .br {border-right: solid 2px;} + .bbox {border: solid 2px;} + + .center {text-align: center;} + .smcap {font-variant: small-caps; font-style: normal;} + .u {text-decoration: underline;} + + .caption {font-weight: bold;} + + .figcenter {margin: auto; text-align: center;} + + .figleft {float: left; clear: left; margin-left: 0; margin-bottom: 1em; margin-top: + 1em; margin-right: 1em; padding: 0; text-align: center;} + + .figright {float: right; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; + margin-top: 1em; margin-right: 0; padding: 0; text-align: center;} + + .footnotes {border: dashed 1px;} + .footnote {margin-left: 10%; margin-right: 10%; font-size: 0.9em;} + .footnote .label {position: absolute; right: 84%; text-align: right;} + .fnanchor {vertical-align: super; font-size: .8em; text-decoration: none;} + + .poem {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left; font-style: italic;} + .poem br {display: none;} + .poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .poem span.i0 {display: block; margin-left: 0em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i2 {display: block; margin-left: 2em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i4 {display: block; margin-left: 4em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i10 {display: block; margin-left: 10em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i14 {display: block; margin-left: 14em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .poem span.i8 {display: block; margin-left: 8em; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + + .title1 {font-size: xx-large; font-weight: bold; text-align: center; margin-top: 20pt; margin-bottom: 20pt;} + .title2 {font-size: large; font-weight: bold; text-align: center; margin-top: 20pt;} + .title3 {font-size: medium; font-weight: normal; text-align: center; margin-top: 20pt;} + .title4 {text-align: center; margin-top: 20pt; } + + </style> + </head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Het leven van Hugo de Groot + +Author: J.B. Elwe + D.M. Langefelt + +Release Date: May 2, 2007 [EBook #21269] + +Language: Dutch + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + + + + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + + + + + +</pre> + + +<div class="title2">HET</div> +<div class="title1">LEVEN</div> +<div class="title2">VAN</div> +<div class="title1">HUGO DE GROOT,</div> + + +<div class="title3 smcap"> +getrokken uit de voornaamste historie-schryvers<br/> +en dichters; doormengd met onpartydige aanmerkingen,<br/> +en versierd met</div> + +<div class="title2">TWEE JUISTE AFBEELDINGEN</div> +<div class="title3">VAN HET</div> +<div class="title1">KOFFER,</div> + +<div class="title3 smcap">waarin DE GROOT zyne gevangenis +ontkomen is:</div> + +<div class="title3 smcap">getekend naar het echte koffer zelf,<br/> +thans berustende onder den heer,</div> + +<div class="title2">Mr. <i>JACOB KLINKHAMER</i>.</div> + +<hr style='width: 25%;' /> + +<div class="title3"><i>Te A M S T E L D A M,</i></div> + +<div class="title3">By J.B. ELWE <span class="smcap">en</span> D.M. LANGEVELD.</div> + +<div class="title3 smcap"><abbr title="1785">mdcclxxxv.</abbr></div> + +<p> </p> + +<div class="figcenter" style="width: 319px;"> +<img src="images/hugo.jpg" width="319" height="520" alt="Hugo de Groot" title="" /> +</div> + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="VOORREDE" id="VOORREDE"></a>VOORREDE.</h2> + +<p><i>Het in 't licht verschynen van de beide echte aftekeningen des koffers, +doormiddel van 't welk de beroemde </i>Hugo de Groot<i>, het bange Loevestein +ontkomen, en welk Vaderlandsch Gedenkstuk thans berustende is, onder den +Heer, Mr. </i>Jacob Klinkhamer<i>, heeft ons aanleiding gegeeven tot het +vervaardigen van deeze weinige bladen, bevattende alle de voornaamste +levensgebeurtenissen van den gemelden grooten Staats- en Letterheld: wy +hebben de Dichters te hulp geroepen om onzen styl te veraangenaamen, en +laaten ons voorstaan geene zaaken van belang overgeslagen, en tevens de +nietsbetekenende kleinigheden vermeld te hebben; indien dit bevonden +wordt zodanig te zyn, hebben wy hoop dat onze arbeid goedkeuring zal +verwerven, want by veelen is het leven van onzen</i> Hugo <i>als, aangestipt, +terwyl anderen er een zwaar boekdeel van gemaakt hebben.</i></p> + +<p><i>De tydsomstandigheden welken wy belevenen, hebben ons byna op ieder +regel de voorzichtigheid voorgepredikt; wy hebben ons bepaald tot het +geeven van een beknopt verbaal van 't gebeurde, zonder over het gebeurde +te oordeelen; hier en daar hebben wy den Lezer op den weg gebragt, en +hem dan aan zyne eigene krachten overgelaaten;——wy hoopen dat zulks +goedgekeurd zal voor den:—men geloove echter niet dat wy om die reden +onzen naam verzweegen hebben; wy schaamen ons denzelven niet, ook niet +de gevoelens welken wy over den tyd van den grooten</i> <span class="smcap">Hugo</span>, zo <i>min als +die welken wy over onzen tyd koesteren; geenzins; eene reden waarby de +Lezer geheel geen belang kan hebben, heeft ons tot dat verzwygen</i> +verpligt.</p> + +<p><i>Met eene beknopte beschryving van het koffer te geeven, hebben wy +gemeend den Liefhebberen geenen ondienst te zullen doen? dat die +beschryving zeer juist is, is ons naderhand door den Tekenaar verzekerd, +alzo hy zelf alles naauwkeurig opgenomen, en zyne aantekeningen den +Graveerder medegedeeld heeft.</i></p> + +<hr style="width: 45%"/> + +<div class="title2">HET</div> +<div class="title1">LEVEN</div> +<div class="title2">VAN</div> +<div class="title1"><i>HUGO DE GROOT</i>.</div> + + +<p>Onder het aanzienlyk getal van voornaame mannen, welken, van tyd tot +tyd, op het tooneel van <i>Nederland</i> hunne rol gespeeld hebben, is <span class="smcap">Hugo +de Groot</span> één der uitmuntendsten, en zal, zo lang de Republiek, wier +lotgevallen de gantsche wereld zo menigmaal hebben doen verbaazen, zo +lang <i>Nederland</i> bestaat, in gedachtenisse blyven by hen, die niet +onverschillig zyn omtrent her land dat zy bewoonen, en het navorschen +van deszelfs voorledenen en tegenwoordigen staat, voor eene ten hoogsten +nuttige, niet alleen, maar ook noodige bezigheid houden—zy die gewoon +zyn, den ongelukkigen grysaart, den beroemden <span class="smcap">Oldenbarneveld</span>, met +traanen van medelyden naar het verachtelyke schavot te vergezellen—zy +die niet zonder innerlyke ontroering, dien grooten Vaderlander, op den +oever des grafs staande, kunnen hooren zeggen: <i>Mannen, gelooft het +niet, dat ik een Landtverrader ben, ik hebbe oprecht, en vroom +gehandelt, als een goed Patriot, en die zal ik sterven</i>—zy wier hart +scheurt, wanneer zy dien bukkenden grysaart, op een stoksken steunende, +en met zwakke treden, het blikzemende zwaard, dat opgeheven is om hem te +ontzielen, ten gemoete zien waggelen; hem zyne oogen ten hemel zien +slaan, onder het uitroepen van deze hartlyke woorden: <i>Jesus Christus +zal myn leidsman zyn: Heere God, Hemelsche Vader, ontvang mynen +Geest</i>——zy die zig by aanhoudendheid verwonderen, over de zonderlinge +bedaardheid van ziel, waarmede die onvoorbeeldige yveraar voor zyn +Vaderland, de kortstondige, maar niet te min geduchte reis, naar de +eeuwigheid, aangenomen heeft, zy kennen den Letterheld, met wiens +lotgevallen wy ons voor een oogenblik zullen bezig houden; zy kennen den +grooten <span class="smcap">Hugo</span>, den tyd- en, gedeeltelyk, ook den ramp-genoot van den +voornoemden grysaart; zy zyn gewoon ook hem met traanen van medelyden +naar het bange <i>Loevestein</i> te vergezellen, en met een hart, dobberende +tusschen hoop en vrees, hem, door een geoorloofde list zyne banden te +zien ontkomen: maar de groote man verdient dat ook de gantsche wereld +hem kenne; ieder Vaderlander is verpligt het zyne daartoe bytebrengen; +dit billykt ons voorneemen, en zal niet minder ons den arbeid aangenaam +maaken.</p> + +<p>Om een algemeen denkbeeld van 's mans uitmuntendheid te verkrygen, is +zeer geschikt het vierregelig versje van <span class="smcap">W. den Elger</span>, geplaatst onder +een afbeeldzel van onzen held, door <span class="smcap">Van Gunst</span> in 't koper gebragt: dus +luidt het:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Door deugd des afgunst dood,<br /></span> +<span class="i0">Door geest een waerelds wonder,<br /></span> +<span class="i0">Door naam een schelle donder,<br /></span> +<span class="i0">Was de ed'le <span class="smcap">Huig de Groot</span>.<br /></span> +</div></div> + +<p>Onder een ander afbeeldzel, geschilderd door <span class="smcap">Miereveld</span>, en gegraveerd +door <span class="smcap">Van der Wenne</span>, leest men het volgende versje, van den beroemden <span class="smcap">G. +Brandt</span>, 't welk niet minder den lof van den edelen vluchteling +verbreidt:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Dus leeft de Fenix der Geleerden, <span class="smcap">Huig de Groot</span>,<br /></span> +<span class="i0">Des aartryx wonder, gift des hemels, die de doodt<br /></span> +<span class="i0">De tydt en nydt beschaamt: die Neêrlandts Staatsgevaaren,<br /></span> +<span class="i0">Het oorlogh en 't bestandt beschreef in gulde blaêren.<br /></span> +<span class="i0">Het vaderlandt, dat hem verstiet wordt hier verplicht:<br /></span> +<span class="i0">En Hollandts vryheit trekt haar luister uit dit licht.<br /></span> +</div></div> + +<p><span class="smcap">Vondel</span> schreef onder een derde afbeeldzel, door den beroemden <span class="smcap">Houbraken</span>, +naar 't origineele van gezegden <span class="smcap">Miereveld</span> vervaardigd, deze versen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">De zon des Lants wert dus van Mierevelts penseel,<br /></span> +<span class="i0">Geschildert, toenze gaf haer schynsel op 't panneel;<br /></span> +<span class="i0">Doch niet gelykze straalt op 't heerlykste in onze oogen,<br /></span> +<span class="i0">Maer met een dunne wolk van sterflykheit betogen,<br /></span> +<span class="i0">Om Duitsch te spreken, dit 's de Fenix <span class="smcap">Huig de Groot</span>,<br /></span> +<span class="i0">Wiens wyze Majesteit beschynt den Weereltkloot.<br /></span> +<span class="i0">Wie vraegt nu, wat Cefis of Delfos eertyts zeide?<br /></span> +<span class="i0">Een Delfsch Orakel melt meer wysheit dan die beide.<br /></span> +</div></div> + +<p>Onder nog een ander afbeeldzel van onzen Held, schreef de geleerde <span class="smcap">D. +Heinsius</span>, een zinryk <i>Latynsch Puntdichtje</i>, 't welk door den Heer +<span class="smcap">Brandt</span> dus vertaald is:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Dit 's 't pand van 's hemels gunst, van Holland voortgebragt,<br /></span> +<span class="i0">Dat zich met recht ontzette en by zich zelve dacht,<br /></span> +<span class="i0">Heb ik dien grooten Huig wel voor my zelf gebaard?<br /></span> +<span class="i0">Dit zichtbaar menschlyk is, de rest naar 't godlyk aart.<br /></span> +</div></div> + +<p>Immers doet dit alles ons denken op een' man, zo groot van verstand als +verheven van ziel? en onze <span class="smcap">Hugo</span> was inderdaad zulk een zeldzaam +voorbeeld: <span class="smcap">de Groot</span> was waarlyk <i>Groot</i>, en had dus dezen zynen eigen +naam ook als een' eernaam moge voeren: hem daardoor in den rang der +Vorsten te stellen, is niets minder dan vlyery—'t wordt by de +Historiekundigen ook geloofd, dat de voorzaaten van onzen Held, zig, +door uitmuntende diensten het Vaderland beweezen, den gezegden eernaam +verworven hebben, zynde het geslacht van <span class="smcap">de Groot</span> eigenlyk +voordgesprooten uit dat van <span class="smcap">Kraaijenburg</span>, welks adelyk huis van dien +naam, welëer gestaan heeft tusschen <i>Delft</i> en <i>'s Gravenhagen</i>: de +gezegde afkomst van het geslacht onzes Helds, wordt bevestigd door +deszelfs wapen, 't welk 't zelfde is met dat van den huize <span class="smcap">Kraaijenburg</span> +voornoemd.</p> + +<p>Door de uitwerkzelen van den alles vernielenden twist, het monster dat +in ons lieve Vaderland zo menigmaal zyne haatelyke rol gespeeld heeft, +werden de voorzaaten van onzen <span class="smcap">Hugo</span> genoodzaakt de wyk te neemen naar +het nabuurig <i>Delft</i>, alwaar zy vervolgends, onder den naam van <span class="smcap">de +Groot</span>, de aanzienlykste eeramten bekleed hebben: op de regeringslysten +van <i>Delft</i> voornoemd, vindt men, volgends de aantekening van zekeren +<i>Aper Melisz. van Melisdyk</i>, getrokken uit een oud register, op den +jaare 1485 reeds, Mr. <span class="smcap">Hugo Hugosz. de Groot</span>, die gestorven is den 8 Mei +des jaars 1509: <span class="smcap">Dirk Huigensz. de Groot</span>, mede een vermaard man, dien wy +'t laatst op den jaare 1521 als Burgemeester van <i>Delft</i> vermeld vinden, +stierf omtrent den jaare 1530, zonder kinderen van het manlyke geslacht +natelaaten, waardoor derhalven de beroemde naam van <span class="smcap">de Groot</span> welhaast +verlooren geraakt zou weezen, ware het niet dat <span class="smcap">Ermgardt de Groot</span>, +dochter van Heer <span class="smcap">Dirk</span> voornoemd, daarin voorzien hadde; deze in 't +huwelyk zullende treeden met den Heere <span class="smcap">Cornelis Cornets</span>, een man +afkomstig uit de Hertogen van <i>Bourgondiën</i>, werd zo sterk door de zucht +voor haar beroemd geslacht gedreeven, dat zy den voorgenomen echt niet +wilde voltrekken, dan onder beding, dat de zoonen, welken uit haar +geboren mogten worden, den naam van <span class="smcap">de Groot</span> zouden voeren: volgends dit +voorbeding werd een zoon van vrouwe <span class="smcap">Ermgardt</span>, <span class="smcap">Hugo Cornelisz. de Groot</span> +genoemd, zynde de grootvader van onzen Held: deze <span class="smcap">Hugo</span> voegde de wapens, +enz. van beide de geslachten, waaruit hy gesprooten was, <span class="smcap">Cornets</span> en <span class="smcap">de +Groot</span>, byéén; ook werden de waardigheden, sedert zo veele jaaren +herwaards door de voorzaaten van vrouwe <span class="smcap">Ermgardt</span> bekleed, en die op +haaren man, <span class="smcap">Cornets</span>, niet overgebragt hadden kunnen worden, om dat hy +geen geboren <i>Hollander</i> was, nu weder, met algemeene toejuichinge, aan +Heer <span class="smcap">Hugo</span> opgedraagen: en niet alleenlyk de aanzienlykste waardigheden, +maar ook de weetenschappen scheenen in dit beroemd geslacht ervelyk te +weezen, waarvan wy de spreekendste bewyzen zullen opleveren; wat den +laatstgemelden <span class="smcap">Hugo</span> desaangaande betreft, van dezen wordt gezegd, dat hy +was, "een man in de <i>Latynsche</i>, <i>Griexe</i>, en ook <i>Hebreeusche Taalen</i> +ervaaren, meer dan die tyden meêbraghten;" hy huwde met <span class="smcap">Elselingh +Heemskerk</span>, (anderen geeven hem nog eene vroegere gemaalin, naamlyk, +<span class="smcap">Maria Steffens</span>,) een telg uit het doorluchtig en aloud <i>Nederlandsch +Geslacht</i> van dien naam, waaruit zo veele groote mannen voordgesprooten, +en waarvan de nakomelingen nog heden in aanzien zyn: om slechts iets +tot lof der <span class="smcap">Heemskerken</span> te zeggen, wyzen wy den Lezer op den beroemden +<span class="smcap">Jacob Heemskerk</span>, of <span class="smcap">van Heemskerk</span>, gelyk wy hem ook genoemd vinden, een +held, "die door verscheidene togten, in bekende en onbekende landen, en +naar de <i>Oostindiën</i>, den Vaderlande veele onwaardeerbaare diensten +beweezen heeft, tot dat hy voor <i>Gibralter</i>, in den jaare 1607, zyn +doorluchtig leven al vechtende afleide;" onze wereldstad roemt op het +bewaaren van 't overschot dezes helds: zyn grafstede, in de <i>Oude-Kerk</i>, +prykt met het volgende zinryke versje van den onstervelyken Ridder, <span class="smcap">P.C. +Hooft</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Heemskerk, die dwars door 't ys, en 't yzer dorste streeven,<br /></span> +<span class="i0">Liet d'eer aan 't Land, hier 't lyf, voor Gibralter het leven.<br /></span> +</div></div> + +<p><span class="smcap">Hugo de Groot</span>, verwekte by vrouwe <span class="smcap">Elselingh</span>, onder andere kinderen, twee +zoons, naamlyk, <span class="smcap">Jan</span> en <span class="smcap">Cornelis</span>, beiden mannen, wier roem door onze +Vaderlandsche Historieschryvers mede ten breedsten uitgemeeten wordt; +volgends <span class="smcap">Boxhorn</span>, is de laatstgemelde geboren te <i>Delft</i>, in den jaare +1546: in zyne vroege jeugd oefende hy zig te <i>Parys</i> in de Wysbegeerte +en de Historiën; van daar vertrok hy naar <i>Orleans</i>, alwaar hy in de +rechten studeerde; weder t'huis gekomen zynde, werd hy, in 1575, tot +Leeraar in de rechten, op de Hooge School te <i>Leiden</i>, verkoozen; na +veele waardige diensten gedaan te hebben, is hy te dier stede overleden, +op den verjaardag zyner geboorte, dat is, op den 25 July des jaars 1610, +bekleedende toen voor de zesde maal de waardigheid van <i>Rector +magnificus</i> der Universiteit: hy was by de geleerdste lieden van zynen +tyd, en boven all' by den vermaarden <span class="smcap">Justus Lipsius</span>, zeer gezien: zyn +broeder <span class="smcap">Jan de Groot</span> was de vader van onzen Held; deze heeft op zyn +beurt mede de wetten en 't welzyn der Stad <i>Delft</i> helpen handhaven; ook +werd hem de zorg voor <i>Leidens Hooge School</i> aanbetrouwd; hy huwde met +<span class="smcap">Alida van Overschie</span>, mede geboren uit een oud adelyk <i>Delftsch +Geslachte</i>: de Ambachtsheerlykheid van dien naam, wordt onder de oudste +eigendommen van <i>Delft</i> geteld: een andere zoon van Heer <span class="smcap">Jan</span>, een jonger +broeder van <span class="smcap">Hugo</span>, 't voorwerp onzer tegenwoordige bemoeijingen, was +<span class="smcap">Willem De Groot</span>: had gezegde <span class="smcap">Hugo</span> welëer, en 't geen wy nader zien +zullen, geschreeven, de <i>Inleiding tot de Hollandsche +Rechtsgeleerdheid</i>, deze verledigde zig ter vervaardiginge van een werk, +ten tytel voerende: <i>Inleiding tot de praktyk van den Hove van Holland</i>, +eerst in de <i>Latynsche</i>, en daarna in de <i>Nederduitsche Taale</i>; hy droeg +hetzelve op aan de Burgemeesteren van <i>Delft</i>: de geestige <span class="smcap">J. Westerbaan</span> +maakte op beide werken een dichtstukje, waarvan dit de laatste versen +zyn:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Aankomelingen, ziet hoe dese Groote mannen,<br /></span> +<span class="i0">Uyt liefde t' uwer dienst sich hebben ingespannen,<br /></span> +<span class="i0">En toont haar alle bey, dat u haar wel-doen raeckt:<br /></span> +<span class="i0">'t Geen <span class="smcap">Hugo</span> had begost heeft <span class="smcap">Wilhem</span> opgemaeckt.<br /></span> +</div></div> + +<p>Deze <span class="smcap">Willem de Groot</span> wordt by uitneemendheid een zeer vroom, nederig, en +oprecht man van leven genoemd; welken lof hem ook toegezwaaid is, door +den geleerden <span class="smcap">N. Heinsius</span>, in een <i>Latynsch Vers</i>, door dien Dichter op +het afbeeldzel van Heer <span class="smcap">Willem</span> gemaakt: <span class="smcap">Hugo</span>'s geleerde broeder stierf +den 12 Maart des jaars 1662, in den ouderdom van 65 jaaren, en ruim één +maand.</p> + +<p>Zie daar het geen wy verkoozen vooraf te zeggen; thans zullen wy ons +nader bepaalen by onzen grooten <span class="smcap">Hugo</span>, de eeuwige eer en 't orakel van +<i>Delft</i>, welken eertytel hem elders gegeeven wordt; en iets dergelyks +van onzen Letterheld geboekt te vinden, is waarlyk niets nieuws, gelyk +in het vervolg ten overvloede zal blyken: Professor <span class="smcap">Baudius</span> noemt hem, +<i>de allergrootste, de wonderbaare</i> <span class="smcap">Grotius</span>, <i>het sieraad en puikjuweel +der Hollandsche jeugd</i>; ter gelegenheid dat <span class="smcap">Claudius Salmasius</span>, den Heer +<span class="smcap">de Groot</span>, na zyn overlyden, met eenige schriften, onder den naam van +<i>Simplicium Verinus</i> aanrandde, schreef de schrandere <span class="smcap">Vondel</span>, in den +jaare 1646, desaangaande, aan den Heere <span class="smcap">Hooft</span>, onder anderen deze +regelen:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"onze <i>goede</i> en <span class="smcap">wyze Grotius</span> is ook al heene; Salmasius kan +dit gebeente niet laaten rusten; de Bourgonjons hebben het altydt te +Delft op levenden of dooden geladen, Balthazar Gerards op Prins Wilhem, +en deeze op Grotius assche:"</p></div> + +<p>het komt ons voor dat uit de zamenvoeging +van misdaaden, die de Dichter hier maakt, zonneklaar blykt, welk een +hoog gevoelen hy van onzen <span class="smcap">Hugo</span> gehad moet hebben: de eer van dien +Letterheld aanteranden, vindt hy overeenkomstig met den gruwelyken +moord, aan den grondlegger van <i>Neêrlands Vryheid</i> gepleegd; terwyl hy +tevens den gezegden Held, en den Vader des Vaderlands, nevens elkander +plaatst: hoe <span class="smcap">Vondel</span> over <span class="smcap">Grotius</span> gedacht heeft, blykt niet minder uit +het Dichtstukje, door dien beroemden Dichter den gemelden lasteraar +toegezongen; dus luidt het:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">ô Phariseeusche gryns, met schyngeloof vernist,<br /></span> +<span class="i0">Die 't Groote lyk vervolgt ook in zyn tweede kist;<br /></span> +<span class="i0">Gy Helhont past het u dien Herkles na te bassen,<br /></span> +<span class="i0">Te sleuren op 't autaer den Fenix in zyn asschen,<br /></span> +<span class="i0">Den mond van 't Hollandsch Recht, by Themis zelf beweent?<br /></span> +<span class="i0">Zo knaeg uw tanden stomp aan 't heilige gebeent.<br /></span> +</div></div> + +<p>Deze voortreffelyke Geleerde, onze <span class="smcap">Hugo</span>, is dan geboren te <i>Delft</i>, op +den tienden van Grasmaand des jaars 1583: nog een kind zynde, gaf hy +reeds doorslaande blyken van zyn zonderling vernuft: dus doet de Dichter +<span class="smcap">Duim</span> hem, naar waarheid, tegen zyne kinderen spreeken:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">'k Schreef op myn achtste jaar al vaerzen in 't Latyn<a name="FNanchor_1_1" id="FNanchor_1_1"></a><a href="#Footnote_1_1" class="fnanchor">[1]</a>,<br /></span> +<span class="i0">'k Wou, niet alleen des daags, maar, 's nachts ook werkzaam zyn.<br /></span> +</div></div> + +<p>In zyne nachtstudie werd hy echter door zyne zorgelyke moeder +verhinderd, waardoor hy genoodzaakt was, zyn <i>Zondagsgeld</i>, gelyk zekere +schryver zig uitdrukt, te besteeden, om kaarsen te koopen: nog naauwlyks +den ouderdom van elf jaaren bereikt hebbende, werd hy reeds bekwaam +gekeurd om naar de Hooge School te <i>Leiden</i> gezonden te worden: in dien +kweektuin van geleerdheid arbeidde hy onvermoeid, oefenende zig in de +Wysbegeerte, Godgeleerdheid, Rechtsgeleerdheid, Sterreloopkunde en +Wiskunst: nog geen jaar lang dus bezig geweest zynde, ontwierp hy drie +versen, twee in de <i>Latynsche</i> en één in de <i>Grieksche Taale</i>, die, in +'t licht verschynende, de gantsche wereld deeden verstommen: met zyn +vyftiende jaar had hy den loop zyner studiën reeds volbragt, en verliet +niet alleenlyk <i>Leidens Hooge School</i>, maar ook het Vaderland, gaande +(1598) in het gevolg van den Heere <span class="smcap">Oldenbarneveld</span> voornoemd, naar +<i>Frankryk</i>, werwaards die Heer, als Gezant van Hunne Hoog Mogende aan +Koning <span class="smcap">Hendrik den Vierden</span>, vertrok: <span class="smcap">Oldenbarneveld</span>, de schranderheid en +zeldzaame geleerdheid van den zo veel beloovenden jongeling, op hoogen +prys stellende, beschikte hem gelegenheid, om voor zyne Majesteit den +Koning van <i>Frankryk</i> eene redevoering te doen, in dewelke hy zyne +onvergelykelyke geleerdheid en verwonderlyke bekwaamheden, met zo veel +luisters ten toon spreidde, dat de Vorst, daardoor verbaasd, tegen zyne +aanwezende Hovelingen zeide: <i>Voila le miracle d'Hollande</i>; dat is: +<i>Ziet daar het wonder van Holland</i>; dees eertytel, hoe veel betekenende +ook, voldeed echter niet aan 's Konings hoogachting, derhalven beschonk +zyne Majesteit den jongen redenaar met een goudene keten, waaraan hing +'s Vorsten beeldenis, op een medaille van 't zelfde metaal.</p> + +<p>Na zig een jaar lang in <i>Frankryk</i> opgehouden te hebben, binnen welken +tyd hy ook, te <i>Orleans</i>, den tytel van <i>Doctor in de Rechten</i> +verkreeg<a name="FNanchor_2_2" id="FNanchor_2_2"></a><a href="#Footnote_2_2" class="fnanchor">[2]</a>, keerde hy naar zyn vaderland te rug, alwaar zyne +bekwaamheden niet minder geacht werden; ten bewyze daarvan, dat hy op +zyn zestiende jaar reeds Advocaat voor den Hove van <i>Holland</i> was; en +nog geen vier-en-twintig jaaren bereikt hebbende, (in 1607,) werd hy +door de Heeren Staaten van <i>Holland</i>, <i>Zeeland</i> en <i>Westfriesland</i> tot +Advocaat Fiscaal aangesteld.</p> + +<p>Ons bestek verbiedt ons verslag te doen van alle 's mans geleerde +schriften, welken hy van tyd tot tyd in 't licht gaf, wy moeten ons +alleenlyk tot de hoofdpunten van zyne levensbeschryving bepaalen; des +staat ons te melden dat hy zig, in den jaare 1608, in 't huwelyk begaf +met <i>Maria van Reigersbergen</i>, dochter van den Heere <i>Pieter van +Reigersbergen</i>, Burgemeester der Stad <i>Veere</i>, een man, van wien getuigd +wordt, dat hy den Lande, en niet minder den Huize van <i>Nassau</i>, groote +diensten beweezen had; welke trouw echter met schande is betaald +geworden; want in de <i>Leicestersche tyden</i> is hy ter Stad uitgezet, en +heeft vervolgends als balling moeten omzwerven.</p> + +<p>In 1613, het dertigste jaar zyns ouderdoms, aanvaardde de beroemde <span class="smcap">Hugo</span> +het gewigtig amt van Pensionaris der Stad <i>Rotterdam</i>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Wat zyn my in dien dienst al woedende zeebaaren<br /></span> +<span class="i0">Gevlogen over 't hooft,<br /></span> +</div></div> + +<p>dus laat de meergemelde Dichter <span class="smcap">Duim</span> hem, desaangaande, zeggen; dan, +geen dier woedende baaren heeft hem kunnen doen bezwyken: hy vond reden +om het gemelde moeijelyke amt niet aanteneemen, dan onder voorwaarde, +dat het in de magt der Magistraat van <i>Rotterdam</i> niet zou staan, hem +immer, tegen zyn' wil, van hetzelve aftezetten: de inwilliging van dit +voorbeding, 't welk eene volstrekte beperking van het gezegde vermogen +insloot, bewyst andermaal welke gedachten men van onzen <span class="smcap">Hugo</span> gevoed, en +hoe groot het vertrouwen was dat men op zyne bekwaamheid gesteld heeft.</p> + +<p>Terwyl men bezig was met deze en geene voorwaarde te beraamen, werd hy, +met nog drie andere Heeren, in gezantschap naar het nabuurig <i>Engeland</i> +gezonden, ter vereffeninge van eenige geschillen, ontstaan tuschen +<span class="smcap">Jacobus den Eersten</span>, die toen den <i>Britschen Zetel</i> bekleedde, en de +<i>Hollandsche Oostïndische Maatschapy</i>, van welke bezending hy zig +ongetwyfeld mede by uitneemendheid verdienstelyk gekweeten moet hebben, +aangezien hy, niettegenstaande zyne nederigheid, van zig zelven, +desaangaande, zulk een hoog gevoelen had, dat hy naderhand betuigde, +<i>van die Compagnie wel zoveel verdiend te hebben, dat, al ware het dat +alle anderen sliepen, zy voor hem behoorde te waaken</i>: het hevige +geschil tusschen de <i>Remonstranten</i> en <i>Contraremonstranten</i>, 't welk, +ten dien tyde, ons lieve Vaderland beroerde en dat, niettegenstaande het +een kerklyk geschil was, een twist over den Godsdienst, of liever eene +betwisting van een vryen Godsdienst, dat zalige genot waarop alle +menschen aanspraak hebben; niettegenstaande Christenen met Christenen, +allen belyders van een' God van liefde, twistten, oorzaak werd van de +smaadelykste en verachtelykste handelwyzen; dat hevige geschil, 't welk +wy niet behoeven voor te draagen, aangezien het reeds menigvuldigmaal en +met de natuurlykste verwen afgebeeld en dus by ieder bekend is, dat +geschil werd door onzen <span class="smcap">Hugo</span>, by zyne <i>Britsche Majesteit</i> verhandeld, +en mede met een goed gevolg:—<i>hy sprak in alles ten voordeele van de +Remonstranten</i>.</p> + +<p>Zyn gedrag omtrent deze vredelievende menschen, over 't algemeen +genomen, bragt hem in groote opspraak; men vond het onbegrypelyk, en +althans ten hoogsten te bejammeren, dat een man, die, wegens zyne veele +kundigheden, voor iets vreemds in de Natuur mogt gehouden worden, die +den onsterfelyken <i>Erasmus</i> in veele opzichten gelyk was; in weinigen +hem moest wyken, en in eenigen overtrof; dat zulk een man de +<i>Remonstranten</i> toegedaan scheen te weezen: ondertusschen beoogde hy in +alles niet anders dan de bevordering der kerklyke eendragt; dit +betuigde hy in een' brief aan zynen vertrouwden vriend, <span class="smcap">Vossius</span>, +zeggende: <i>Dat hy eeniglyk, waarvan</i> <span class="smcap">God</span> <i>zyn getuige was, daarop +toelei, dat 'er omtrent de kerklyke verschillen eene gemaatigde vryheid +mogt vergund worden, dewyl zonder dezelve de eene scheuring uit de +andere moest groeien.</i></p> + +<p>Onder alle de bezigheden en zorgen, welken deze onrustige tyden hem +verschaften, vergat hy zyne geliefde studiën niet: de edele Dichtkunst, +zulk eene verhevene ziel dubbeld waardig, was zyne verkwikkende +uitspanning; ja hy verliet zyne boekoefening niet, hoewel zyne +staatsbemoeijingen ook van tyd tot tyd nog vermeerderden, 't geen onder +anderen mede veroorzaakt werd door dat de <i>Rotterdamsche Vroedschap</i> +hem, in den jaare 1616, benoemde, tot het Collegie der Gecommitteerde +Raaden, mits evenwel dat hy het Pensionarisschap tevens bleef +waarneemen. Zyn letterarbeid moest hy niet zelden besteeden tot het +wederleggen van deze en geene geschriften, en tot het rechtvaardigen van +het gedrag, by sommige Regenten gehouden: het beroepen van een Synode, +ter vereffeninge der verschillen, was een der voornaamste pointen +waarover men het niet eens kon worden, en dat den arbeidzaamen <span class="smcap">Hugo</span> veel +werks verschafte: de meeste Steden van <i>Holland</i> hadden staatswyze +beslooten, dat het byeenroepen van zulk eene vergadering niet raadzaam +was, en hadden tevens de Magistraaten magt verleend, om meer volk van +wapenen, of Waardgelders, tot haare verzekering en tot afweering van +daadlykheden aanteneemen: deze resolutie werd door anderen afgekeurd; +waarop agt Steden beslooten zig desaangaande te verdedigen, en daartoe +gebruikten zy "wel voornaamlyk de pen van onzen <span class="smcap">de Groot</span>:" deze zag niet +dan gevaar in het houden van een Synode, zo wel als in het afdanken der +Waardgelders: zyn Exell. Prins <span class="smcap">Maurits</span>, was in beide opzichten van het +tegengesteld gevoelen, meenende <i>dat de Waardgelders erger waren dan de +</i><span class="smcap">Spaansche Kasteelen</span><i>, en dat ze af moesten</i>, al het welk wy thans niet +breeder kunnen verhandelen; het zy voor het tegenwoordige genoeg, +aangeweezen te hebben, wat eigenlyk de oorzaak was, dat onze groote <span class="smcap">Hugo</span> +in ongenade verviel, want die ongenade had niets anders dan het +voorgemelde ten grondslage, en had ten gevolge, dat hy, benevens de +Advocaat, <span class="smcap">van Oldenbarneveld</span>, en <span class="smcap">Hogerbeets</span>, Pensionaris van <i>Leiden</i>, +op den 29, (<span class="smcap">Brand</span> en anderen zeggen den 28,) Augustus des jaars 1618, te +<i>'s Gravenhagen</i> in hechtenis genomen werd: ten zelfden dage viel ook +het zelfde lot te beurt aan den Heere <span class="smcap">Ledenberg</span>, Secretaris van de +Staaten van <i>Utrecht</i>, die mede naar <i>'s Gravenhagen</i> gebragt werd.</p> + +<p>Vermits de gevangenneeming geschied was uit naame van de Staaten +Generaal, waren de Staaten van <i>Holland</i> daarover niet weinig gebelgd, +aangezien zy alleen de wettige Heeren en Meesters over de gevangenen +oordeelden te zyn: men begeerde dat hunne huizen hun ter gevangenisse +zouden verstrekken: de <i>Remonstranten</i> waren neêrslagtig, ziende dat +hunne voornaamste begunstigers ontwapend waren; de +<i>Contra-Remonstranten</i>, integendeel, hieven daarover een triumphlied +aan: de vrouwen der gevangenen leverden requesten in, ter verkryginge +van 't geen de Staaten van <i>Holland</i> begeerd hadden: de <i>Rotterdammers</i> +verlieten hunnen geliefden <span class="smcap">de Groot</span> niet, zy vorderden van zyne +Excellentie, dat hy, by de Staaten Generaal, het ontslag van dien +waardigen man zoude bewerken, maar deze gaf ten antwoord: <i>het is myn +zaak niet</i>; en ook waren alle andere pogingen vruchtloos.</p> + +<p>Onze held zat mede niet stil om zyne verlossing te verkrygen, en zyne +reeds bezoedelde eer, (wat heeft een braaf man toch waardigers!) te +zuiveren, doch mede te vergeefsch; zelfs liet men, om zyn misdryf +schynbaar te maaken, zyne papieren uit zyn logement haalen; men +verplaatste hem in eene andere kamer, en gaf bevel, dat hy niemand mogt +zien.—Hy verviel in ziektens; zyne onvergelykelyke Gemalin wendde alle +moeite aan, om by hem te mogen komen, ja ook zelfs met aanbieding van +mede gevangen te willen blyven; edel voorwerp!—met hoe veel gronds +heeft de Prins der <i>Nederlandsche Dichteren</i> niet gezongen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i2">Waer wert oprechter trou,<br /></span> +<span class="i2">Dan tusschen man en vrou<br /></span> +<span class="i2">Ter werelt ooit gevonden?<br /></span> +<span class="i0">Twee zielen, gloênde aan een gesmeet,<br /></span> +<span class="i0">Of vast geschakelt en verbonden<br /></span> +<span class="i2">In lief en leedt.<br /></span> +</div></div> + +<p>Deze braave vrouw, eenen Echtgenoot als de groote <span class="smcap">Hugo</span> overwaardig, mogt +echter het zoete byzyn van haar lieven man niet genieten, ook niet, +schoon hy korts daarna zo gevaarlyk ziek werd, dat men hem twee +Geneesheeren moest zenden—was dit eene geoorloofde handelwys, of was +het wreedheid? de staatkunde zal hier anders oordeelen, dan de +menschlykheid: wy oordeelen niet: Prins <span class="smcap">Maurits</span> heeft gesteld, <i>dat men +op het recht niet moest zien, als het gevaar groot was</i>; mogelyk heeft +de staatkunde ook stelregels, volgends welken zy de menschlykheid mag +doen zwygen! wat hier van zy, onze doorluchtige Gevangene had niemand +anders tot gezelschap, dan zynen Dienaar, <span class="smcap">Willem van de Velde</span>: in eenige +ons ter hand gestelde berichten, vinden wy dezen Dienaar, <span class="smcap">Cornelis van +de Velde</span> genoemd, en by <span class="smcap">Vondel</span> ontmoeten wy nog een andere Dienaar van +onzen grooter letterheld, in het volgende vierregelig versje, ten +opschrifte voerende: <i>In het Stamboek van</i> <span class="smcap">Christiaen Kas</span>, <i>Dienaar van +zyne Excellentie</i> <span class="smcap">Hugo de Groot</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Een Kristen Kas bewaert ter noot<br /></span> +<span class="i0">Ons heilig Lantjuweel, de Groot,<br /></span> +<span class="i0">Toen 't Vaderlant hem viel te kleen<br /></span> +<span class="i0">O blintheit! ô verkeerde zeên!<br /></span> +</div></div> + +<p>Wy zullen ons vergenoegen, met dit alleenlyk aangetekend te hebben.—Op +den derden September eerstkomende, werden de gevangenen voor de +eerstemaal verhoord, door eenigen uit de vergadering der Staaten +Generaal, niettegenstaande de <i>Rotterdamsche Vroedschap</i> begeerd had, +dat sommige leden uit de vergadering van <i>Holland</i> daar by tegenwoordig +zouden weezen: te vergeefsch ook zeide <span class="smcap">de Groot</span>, begrypende dat hy niet +voor zyn competenten rechter zou staan; <i>dat hy, als geboren in Holland, +een dienaar van een Stad van Holland, en gevangen genomen op den grond +van Holland, geen Rechters kende dan van Holland; doch,</i> voegde hy, om +de bewustheid van zyne onschuld, en de gerustheid van zyn hart te doen +blyken, daar by; <i>ik wil des onverminderd, myne daaden voor ieder wel +verantwoorden.</i></p> + +<p>Op den gezegden dag werden hem, zo vóór als na den middag zestien +vraagen gedaan, die alle voldoende door hem beantwoord werden.</p> + +<p>Na dien tyd ontving hy verscheidene bezoeken, en moest weder op +veelerleije ondervraagingen antwoorden; veele schynbezwaaren deeden zig +voor hem op, die hy, de vryheid verlooren hebbende, niet kon oplossen, +waarover hy zig eenige jaaren daarna ook beklaagde, zeggende: +<i>ongelukkig zyn ze, die, zonder toegang van Vrienden gevangen zittende, +zig tegen zulke slinksche slagen niet kunnen verweeren.</i></p> + +<p>Den 9<sup>den</sup> November werd het geval in de vergadering der Staaten van +<i>Holland</i> in overweeginge genomen, en beslooten, dat 'er eenigen uit die +vergadering zouden gecommitteerd worden, om, benevens de Gedeputeerden +der andere Provinciën, over de examinatie te staan: onze Held moest +wederom een en andermaal op de vraagen van dezen voldoen, en zelfs had +men zo weinig medelyden met hem, dat hy genoodzaakt werd, staande eenen +hevigen aanval van koorts, voor zyne ondervraagers te verschynen.</p> + +<p>Op den 21 February des volgenden jaars, (1619), werden vier-en-twintig +Rechters over de Gevangenen benoemd, aan elk van die Heeren werd +verleend een bezegelde acte, dat niemant hun over deze zaak iets zou +miszeggen of misdoen; en na gedaanen eed van getrouwheid en oprechtheid, +leiden zy onderling in elkanders handen ook eenen eed af, behelzende dat +zy aan niemand zouden openbaaren, iets "van 't geen in deze handelinge +voor haar zoude passeeren."—Zeldzaame voorzorg!—kan eene rechtvaardige +zaak...... maar wy verkiezen hier liefst geene aanmerkingen te +maaken.—Op den 5 Maart, werd de ongelukkige voor de gezegde rechters +gebragt, en den 16 April daaraanvolgende, voor de tweedemaal, door +dezelven ondervraagd: wy vinden aangetekend, dat onze Held in dat +verhoor verzocht, om zyne Deductie op het papier te mogen stellen; dat +hem zulks eindelyk toegestaan werd; maar, (welk een zonderling +voorbeding!) dat hy niet meer dan vyf uuren tyds, en niet meer dan één +vel papiers daartoe mogt gebruiken: men begrype hoe hinderlyk deze +bepaalingen hem hebben moeten weezen; evenwel omhelsde hy die bekrompene +vergunning, en vervaardigde een geschrift, over welke inëengedrongenheid +en kleinheid van letter, ieder verbaasd stond.</p> + +<p>Zo lang hem het gebruik van pen en inkt vergund werd, verliet hy zyne +geliefde studie niet, in weêrwil van alle de smartlykheden welken hem +drukten, en die eene minder kloekmoedige ziel dan de zyne, zouden hebben +doen kweinen.</p> + +<p>Eindelyk werd de volle vierschaar over de gevangene Heeren gespannen, en +hun vonnis geveld: wy zullen kortheids halven ons alleenlyk by onzen <span class="smcap">de +Groot</span> bepaalen, en denken den Lezer geen ondienst te zullen doen, met de +Sententie, over hem uitgesproken, woordelyk over te neemen; dus luidt +dezelve:</p> + +<p>Alsoo <i>Hugo de Groot</i>, gewesen Pensionaris van <i>Rotterdam</i>, +tegenwoordigh gevanghen: De Heeren Commissarissen by de <i>Hoog Mogende +Heeren Staten Generaal</i>, tot examinatie van syn Persoon geordonneert; +ende daar naar de Heeren Rechteren by de welgemelte hare Ho. Mog. tot +vordere kennisse ende judicature van syne saacke gecommitteert, buyten +pijne ende banden van ysere bekent heeft; ende de selve Heeren Rechteren +voorts ghebleken is, dat niet tegenstaande niemandt gheoorloft en is, +den bandt ende Fondamentele Wetten daar op de Regeeringe der Vereenighde +Nederlanden gefundeert, ende de selve Landen door Godes genadigen +zeghen teghen alle gheweldt, meneen ende machinatien haarder Vyanden +ende quaadtwillighen, tot noch toe beschermt zijn, te violeren, ofte te +verbreecken: hy Gevangen hem onderstaan heeft den standt van de Religie +te helpen perturberen, ende de Kercke Godes grootelijcx te beswaren ende +bedroeven; toe dien eynde sustinerende ende in 't werk stellende +exorbitante ende voor den Staat van den Landen pernitieuse maximen; ende +onder dien krachtich gesustineert ende anderen ingescherpt: ende in +publycque vergaderingen, oock by diversche geschriften, propositien ende +anders alomme helpen sustineren ende inscherpen heeft, dat elcke +Provintie in 't syne alleen toequam de macht omme over de Religie te +disponeren, en dat d'andere Provintien haar daar mede niet te bemoeijen +en hadden. Dat hy mede toegestaan, ende by diversche gheschriften helpen +vorderen heeft, dat verscheyden nieuwe opinien, strydende mette +Formulieren van eenicheyt; te vooren in de Ghereformeerde Kercke noyt +aanghenomen, nochte Wettelyck geexamineert, tegen alle Kerckelycke ordre +in de Kercken hier te Lande zijn inghevoert, ende gedefendeert +gheworden. Dat hy Ghevangen daar inne soo verre is gheckomen, dat hy wel +wetende dat in de macht van Mannen van <i>Schielandt</i> niet en was, eenighe +Placcaten te moghen maacken, hy op der selver Naame inghesteldt, ende +gheconcipieert heeft een seecker rigoureus Placcaadt, het welcke +uytgegeven is op den een-en-twintighsten Junij sesthien honderd +sesthien, op den Name van Bailliu, Schepenen ende Mannen van +<i>Schielandt</i>: de welcke wetende dat alle de publycke Kercken in 't selve +Bailliuschap ingenomen waren by Predicanten mette voorsz. Nieuwicheden +besmet, nochtans by 't selve Placcaat verboden hebben alle byeenkomsten +tot oeffeninghe van de waren Ghereformeerde Religie, anders als in de +voorsz. Kercken. Verklarende voor verbeurt Huys, Schuyr, Berch, Schip, +Schuyt, Velt ofte andere plaatsen daar soodanighe oeffeninghe anders +soude moghen werden ghedaan; alwaart schoon soo dat den Eygenaar daar +toe gheen consent gegeven en hadde, den welcken ghereserveert werdt +alleenelijck zijn regres tegens den Huyrman, ofte den ghenen die d'selfe +vergaderinge daar beroepen hebben, oock met impositie van een mulcte +van drie hondert gulden, tot laste van den ghenen die daar ghepredickt, +Sacramenten gheadministreert, voorghelesen ofte andere Kerckelijke +exercitien gedaan: Mitsgaders oock van de ghenen die de vergaderinghe by +een geroepen soude hebben, ofte in de plaatse woont daar de selve soude +gheschieden, daar voor hy datelijck sal mogen werden verseeckert, ende +niet mogen werden ontslagen, aleer d'selve somme sal zijn +ghenamptiseert, met ongewoonelijcke clausulen van proceduyren daar in te +houden, als dat weygeringe van antwoort sal strecken confessie, ende dat +op 't seggen van de Ghetuygen alleen recht gedaan sal werden. Dat hy +Gevangen, omme te verhinderen dat daar tegen, nochte tegen het +onwettelijck invoeren van de voorsz. nieuwe opinien, gheen remedie en +soude werden ghestelt, ofte versien naar behooren, hy ghestadelijck +helpen teghenstaan heeft, dat in de Vereenighde Nederlanden gheen Synode +Nationaal soude gehouden ofte geaccordeert werden, niet teghenstaande de +Coninghlijcke Majesteyt van <i>Groot Brittannien</i>, <i>syn Excellentie</i> ende +de meeste Provintien, met vele van de notabelste Leden van Hollandt, +oordeelden dat 't selve een seecker ende nootwendigh remedie was tot +afweeringhe van alle de voorsz. swaricheden in den standt van de Religie +verweckt. Dat hy Gevangen daar toe voorghegeven heeft, dat de Synode +prejudiciabel waren 't recht van de Hooge Overicheyt deser Landen: dat +in 't stuck van de Synode noch stemminghe noch overstemminghe en viel, +ende dattet tegen de Hoocheyt, vry ende gerechtigheyt van den Lande van +<i>Hollandt</i> soude strecken, dat men haar, ofte de meeste Leden van dien, +teghen haaren danck, een Nationale Synode soude willen overdringhen. Dat +hy Gevanghen om 't selve beter te verhinderen, met de Ghedeputeerden van +eenighe Steden aparte vergaderinghen heeft ghehouden, om malkanderen te +hooren, verstaan ende overkomen, ende dan met ghecomplotteerde +eenigheyt, haare stemmen in de vergaderinghen van de <i>Heeren Staten</i> in +te brengen. Dat hy Ghevangen sonder last van de <i>Heeren Staten van +Hollandt</i>, ende sonder dat hem gebleecken is geweest van eenigen last +der <i>Heeren Staten van Uytrecht</i>, ende <i>Over-Yssel</i>, hem vervordert +heeft ten huyse van <i>Johan van Olden Barnevelt</i>, op den naam van de +Provintien van <i>Holland</i>, <i>Uytrecht</i> ende <i>Over Yssel</i> conjunctim, te +schryven seker protest, 't welcke sy oock in de vergaderinghe van de +<i>Heeren Staten Generaal</i> inghebracht hebben, daar by sy t'samen teghen +alle ordre in de selve vergaderinghe ghebruyckelijck, by forme van +complot ghelijckelijck protesteerden tegen de Ghecommitteerden van de +andere Provintien, dat sy wesen souden Autheurs ende veroorsaackers van +onheylen ende swaricheden, door 't vorderen van de Nationale Synode: +Welk protest hy oock te vooren op een onghewoonelijcke wijse in 't +Collegie van de Ghecommitteerde Raden van <i>Hollandt</i> inghebracht ende +voorghelesen hadde, sonder ordentelijcke resolutie daar op af te +wachten. Dat hy Gevangen mede helpen toestemmen, ende mette vorder +Gedeputeerden van de acht Steden doordringen ende helpen effectueren +heeft, dat tot groote verachtinghe van de Bondtgenoten, den Brief by de +<i>Heeren Staten Generaal</i> totte convocatie van de Nationale Synode +gheschreven, aan de <i>Heeren Staten van Hollandt</i> ongheopent weder te +rugghe ghesonden is gheweest. Dat hy mede helpen instellen heeft den +Brief op de Naam van de <i>Heeren Staten van Hollandt</i>, geschreven aan de +<i>Konincklijcke Majesteyt van Vranckrijck</i>, daar by gearbeyt werd omme de +selve syne <i>Majesteyt</i> inne te beelden teghen de waarheyt, dat de +meyninge in 't uitschrijven van de Synode Nationaal was, omme de Hooge +Overicheyt, de Edelen ende notable Vasalen van den Landen te benemen +haar recht van collatie ofte Patronaatschap. Dat de <i>Heeren Staten +Generaal</i> in de uitschryvinge van de selve Synoden usurpeerden den naam +van de <i>Staten Generaal</i>, ende daar by de selve <i>Majesteyt</i> versocht +werdt, niet te willen toelaten dat eenighe van syne Onderdanen op de +selve Synode souden komen, maar veel eer die van <i>Hollandt</i> teghen de +Factie der andere Provintien (soo sy dat daar noemen) te assisteren, +alle omme de voorschreve Nationale Synode, ende 't remedie tegen de +swarigheydt in de Religie voorghenomen, te verhinderen. Dat hy Gevangen +daar toe in <i>Enghelandt</i> op het aanmanen van <i>Johan van +Olden-Barnevelt</i>, mede ghefondeert heeft de humeuren van de Bisschoppen, +omme ten uytersten komende eenige op de Synode te moghen krijghen, die +de voorsz. nieuwigheyt niet teghen en waaren. Alles niet teghenstaande +alle de Geunieerde Provintien by diversche Recessen, Tractaten +Accoorden ende Resolutien, onderlinghe den anderen belooft hebben, ende +verbonden zijn, met lijf, goedt ende bloedt te maintineren de +Gereformeerde Euangelische Religie, alomme in dese Landen aangenomen, +sonder eenige veranderinghe daar inne te doen, ofte ghedoogen ghedaan te +worden; ende dat in conformiteyt van de selve in den Jare +vijfthienhondert acht-en-tachtigh, alle de Eeden van de Gouverneurs, +Oversten, Capiteynen ende Soldaaten, ghedresseert, ende sulcx +gearresteert waren, dat sy getrouwigheydt mosten sweeren aan de <i>Heeren +Staten Generaal</i>, die by de Unie, ende de hanthoudinghe van de ware +Ghereformeerde Religie souden blyven: ende dat in alle Tractaten van 't +overgaan van de Steden bedonghen is gheweest, datse souden moeten +aannemen de oeffeninge van de voorsz. Religie, sulcks die by de +Bondtgenooten alomme aanghenoomen was, Dat hy Gevangen dit alles +achtende niet ghenoegh te zijn, hem mede onderstaan heeft den standt van +de Politie te helpen turberen, omme daar inne oock alles naar haren +appetijdt te mogen bestellen: Dat hy Gevangen daar inne sulcken cours +heeft helpen handhaven, dat diversche Persoonen soo Kerckelijke als +Wereltlijcke, die klaaghden teghens recht beswaart, gebannen, uitgeleydt +ofte geoppresseert te wesen, daar teghen in Justitie niet en hebben +moghen werden ghehoort, nochte 't complement van dien ghenieten: maar +dat de Magistraten van de Steden ghestijft zijn gheworden, omme de +bevelen van de ordinaris Collegien van Justitie dies aangaande niet te +gehoorsamen. Ende omme malkanderen daar inne te stijven, ende alle dit +voornemen met de authoriteyt van de <i>Heeren Staten</i> te mogen bedecken: +dat hy Gevangen daar op ende op andere saacken met de Gedeputeerden van +de voornoemde Steden, ter aanmaaninghe van den voornoemden <i>Jan van +Olden-Barnevelt</i>, veele ende diversche aparte vergaderingen, ende +Conventiculen heeft gehouden, omme malkanderen oock daar inne te hooren, +verstaan ende overkomen, ende alsoo haare stemmen met ghecomplotteerde +eenigheydt in de vergaaderinghe in te brenghen, ende te formeren +resolutien haar daar toe dienstigh: alwaar mede gherecapituleert zijn +diversche poincten, soo nu ende dan in de deliberatie van de <i>Staten</i> +gebracht, omme daar van een generale conclusie te maken, ghelijck oock +dienvolgende ghedaan, ende by den voornoemden <i>Johan van +Olden-Barnevelt</i> inghestelt is, ende voorts in een mondelinge gheneraale +conclusie ghebracht, de scharpe resolutie van den vierden Augusti 1617, +by de welke de bevelen van de ordinaris Justitie teghen haar voorsz. +voornemen verleent, verklaardt werden nul ende van onwaarden, ende de +Magistraaten van de Steden gestijft die niet te ghehoorsamen: ende +voorts gheauthoriseert, omme haar selven te moghen stercken met nieu +gewapent Krijghsvolk, by elck van hemluyden te lichten in haren +particulieren ende besonderen Eedt, buyten den ghemeynen Eedt van de +Bondtgenoten, ende daar by mede alle Officeren, Justicieren, ende die in +den Eedt van den Lande van <i>Hollandt</i> zijn, op haaren Eedt geastringeert +werden, de selve resolutie te moeten helpen uytvoeren: ende voorts oock +gheordonneert, dat alle Oversten, Capiteynen, Officieren ende Soldaaten +van 't ordinaris Krijgsvolck ernstelijck belast ende bevolen sal werden, +de <i>Heeren Staten</i> van de particuliere respective Provintien haare +betaals-Heeren, ende de Magistraaten van de Steeden daar sy in +Guarnisoen ghebruyckt werden (niet tegenstaande eenige andere bevelen) +getrouw ende gehoorsaam te wesen op peine van cassatie. Waar op +ghevolght is dat men de Justitie noch vorder heeft beginnen teghen te +staan, ende dat op den Naam van de Magistraat van <i>Haarlem</i>, by +openbaare publicatie, met kennisse van hem Gevangen inghestelt, ende by +hem gevisiteert wesende, den Hoogen Rade in <i>Hollandt</i> in hare Persoonen +voor wederhoorige, ende als ghedaan hebbende tegen haare Eere en Eedt, +ende haare Sententien voor nul zyn verklaart gheweest, om datse Justitie +gheadministreert hadden aan eenige Persoonen die klaaghden teghen recht +geoppresseert te wesen, daar op mede gevolght is dat de Magistraaten van +de voorsz. acht Steden, op diversche aanmaninghen haar ghedaan by den +voornoemden <i>Johan van Olden-Barnevelt</i>, van wel op haar hoede te wesen, +nieuw ghewapent, ende onder Vaandelen ghedresseert Krijgshvolck hebben +aanghenomen, ofte die sy te vooren aanghenomen hadden, verandert, ende +versterckt, ende dat in elcx heuren particulieren ende bysonderen Eedt, +met uytsluytinge van de Generaliteyt ende syne <i>Excell.</i> als Capiteyn +Generaal, ende met last de bevelen van de respective Magistraten alleen +te ghehoorsamen tegens allen ende eenen yegelijcken, oock selfs teghen +de Generaliteyt ende syn <i>Excellentie</i>, als de voornoemde Magistraaten +meynen souden by de selve, yet voorghenoomen te werden, dat sy achten +souden teghen haar recht ende vryheyt te strecken. Dat hy Gevangen mede +aanghenoomen heeft de voorsz. vermaaninge van den voornoemden <i>Johan van +Olden-Barnevelt</i>, ende toeghestaan dat tot <i>Rotterdam</i>, gelijcke +lichtingen zijn gedaan: ghelijck mede dat in krachte van de voorsz. +resolutie Commissarisen naar den <i>Briele</i> zijn gesonden, buiten weten +van syn <i>Excellentie</i> als Capiteyn Generaal, om 't ordinaris +Krijghsvolck, daar in Guarnisoen legghende, te dringhen tot den +voorverhaalden Eedt, ofte die te casseren. Dat hem Gevanghen wel +kennelijck is geweest, dat 't voorsz. nieuw Gewaapent Krijghsvolck, niet +en is ghelicht gheweest alleen teghen populaire factien, soo om dat de +selve mede ghelicht zijn by die van der <i>Goude</i>, ende <i>Hoorn</i>, daar +gheen populaire factien en stonden te vreesen, als mede tot <i>Uytrecht</i>, +daar de Stadt t'zedert den Jaaren sesthien hondert thien tegen alle +populaire factien, met een sterck Guarnisoen was beset, ende dat die van +<i>Rotterdam</i> ende <i>Uytrecht</i> haare nieuwe Soldaaten, toeghesonden hebben, +om de Stadt van <i>Schoonhooven</i>, daar twee Compagnien van de +Gheneraliteyt, in Guarnisoen laaghen, mede voor haare factie te +verseeckeren. Gelijck hy Gevanghen mede ghepoocht heeft eenighe van de +Vroedschap van <i>Delft</i> te induceren, datse mede nieuw Krijghsvolck +souden behooren te lichten, ende dat tot afweeringhe van populaire +factien, soo grooten ghetal nieuwe Soldaaten niet van noode en waren, +nochte oock datse daaromme ghehouden souden werden buyten den Eedt van +de Generaliteyt, ende van den Capiteyn Generaal. Dat hy Gevangen mede +helpen delibereren heeft, omme de onkosten ende betaalinghe van 't selve +nieuw gelichte Krijghsvolck onder de geintresseerde Steden by repartitie +te vinden, ofte oock tot laste van de Generaliteyt te brenghen: daar hy +Gevangen nochtans selfs bekent dat de selve ongehouden waren de +<i>Staten-Generaal</i> te ghehoorsamen, als de bevelen van de respective +Magistraaten van de Steden daar teghen souden wesen. Dat hy Gevangen +oock helpen delibereren heeft, omme de Fransche Troupen te casseren, +ofte de starcke Compagnien te reduceren, omme met de penninghen van dien +de voorsz. nieuwe Soldaaten, te moghen betaalen. Dat hy Gevangen, in +krachte van de voorsz. resolutie, den Eedt, van 't ordinaris Krijghsvolk +soo mede heeft willen ende helpen duyden, dat die voor al de <i>Staaten</i> +van de respective Provintien haare Betaals-Heeren, ende der selver +resolutien mosten obedieren ende gehoorsaamen, ende mede van de +Magistraaten van de Steden daar sy in Guarnisoen legghen, oock teghen de +Generaliteyt ende syn <i>Excellentie</i> als de bevelen van de respective +Betaals-Heeren ende Magistraaten anders wesen souden als de bevelen van +de Generaliteyt ende syn <i>Excell.</i> omme die van haare factie, soo daar +door, als door 't lichten van de nieuwe Soldaaten, Meester te maacken +van 't meeste deel van 't volk van Oorloge van de Landen. Dat hy +Gevanghen in de voorsz. aparte vergaaderinghen mede toegestaan heeft, +dat een verklaringe by hem Gevangen, <i>Haan</i>, ende <i>Hoogerbeetz</i>, +ingestelt met advijs van de voorsz. <i>Johan van Olden-Barnevelt</i>, ende op +den Naam van die van <i>Haarlem</i> in de <i>Staten van Hollandt</i> ghebracht, +ende by de andere Leden van haare factie goedt gevonden is, daar by +gheseyt werdt datse niet en sullen ghedoogen dat by de andere Provintien +van de Unie in het stuck van de Religie buyten haar consent yet ghedaan +soude werden: Dat teghen haare resolutien by de Hooven van Justitie, +gheen provisien en souden werden verleent: Dat de middelen van de Landen +voor al tot afweeringhe van dien sullen werden ghebruyckt: Dat 't +voorsz. Krijghsvolck Eedt souden moeten doen aan de Magistraaten, daar +sy in Guarnisoen gheleydt werden om de selve te defenderen, alwaart dat +by haar yet bevoolen mochte werden, oorsaacke oft pretext nemende uyt 't +stuck van de Religie, ende daar mede sy op onghewoonelijcke wyse haare +consenten waaren limiterende, ende in effecte andere Steden, ende Leden, +als tot een nieuw verbondt inviterende, de selve mede doende +translateren in Franchoys, ende buytens Landts seyndende, daar van hy +Gevangen mede communicatie heeft ghehouden met een uytheems Ambassadeur. +Dat hy Gevangen over 't besetten van den <i>Brielle</i> met ordinaris +Garnisoen van de Generaliteyt, op dat gheen nieuwe Soldaaten daar +ghelicht en souden werden, syn misnoegen ghetoont heeft, doende met +eenighe andere Ghecommitteerde Raden daar over seer bedenckelijck +schrijven, aan den voornoemden <i>Johan van Olden-Barnevelt</i>, ende de +Steden van <i>Hollandt</i>, ende naar den <i>Briele</i> deputeren uyten haaren, +omme syne <i>Excellentie</i>, daar inne te contrequarreren. Dat hy Gevangen +omme haare factie noch vorder te styven met de Ghedeputeerden van de +voorsz. acht Steden, goedt gevonden ende ontworpen hebben seeckere +procuratie van den veerthienden May, sesthien hondert achthien, by de +voorsz. acht Steden verleden op haare Ghedeputeerden, in krachte van de +welcke, de selve sonder vorder rapport souden mooghen resolveren, met +alsulcke middelen als alreede by der handt ghenoomen, ofte noch te nemen +souden zyn, tot feytelijcke teghenstandt, van alle de gheenen die de +<i>Synode Nationaal</i>, souden willen vorderen, ofte voornemen omme haare +nieuwe ghelichte Soldaten te casseren, dat tegen niemandt anders en +konde dienen dan tegen syn <i>Excellentie</i>, ende de <i>Staten Generaal</i>, die +tot beide de voorsz. poincten vorderinghe deden. Dat oock de selve +Ghedeputeerden in krachte van dien, malkanderen souden mogen versien +ende verseeckeren met alsulcke belofte, bystandt, hulpe ende indemniteyt +als sy bevinden souden noodich te wesen: streckende alsoo een nieuw +verbondt onder malkanderen aangegaan, ende daar toe mede gepoocht is +gheweest te trecken de <i>Staten van Uytrecht</i>, op wiens name op den +derden Juny sesthien hondert achthien, <i>Stilo veteri</i>, daar naar +ghelijcke procuratie is uytgegheven: maar de Magistraat der Stadt +<i>Utrecht</i> apprehenderen waar toe die ghevordert werde, en heeft daar +inne niet willen consenteren, dan onder expresse limitatie den thienden +Junij daar aan volgende daar by ghedaan, dat haare Gedeputeerden de +selve niet en souden mogen gebruycken omme tot datelyckheyt ofte +extremiteyten te procederen, ofte nieuwe verbonden buyten de gemeene +Unie te maken. Ende als de <i>Heeren Staten van Uytrecht</i> bemerckten dat +het onderhout ende continueren van haare nieuwe Soldaten ruyneerden den +staat van haare Finantien, ende daaromme in Junio sesthien hondert +achthien, haare Gecommitteerden in competenten ghetale naa den <i>Haghe</i> +gesonden hadden, omme met <i>syn Excellentie</i> op 't casseren derselver te +handelen, dat hy Gevangen mette Pensionarissen <i>Haan</i> ende <i>Hoogerbeetz</i> +ten huyse van <i>Johan Uytenbogaart</i>, ende metten Secretaris <i>Ledenbergh</i>, +beraamt hebbende redenen ende middelen waar mede men de vordere +Gecommitteerden van <i>Uytrecht</i> soude mogen moveren ende disponeren omme +haaren last dien aangaande niet te openen, ende daar af rapport ghedaan +hebbende aan den voornoemden <i>Johan van Olden-Barnevelt</i>: Dat hy +Gevangen daar naar mette voorsz. Pensionarissen, sonder last van syne +Principalen daar toe te hebben, hem laten vinden heeft by de voorsz. +Ghecommitteerden van <i>Uytrecht</i> ten huyse van <i>Daniel Tresel</i>, +expresselyck daar toe vergadert, ende de selve met vele scherpe +pernicieuse ende voor den staat ende ruste van de Landen ondienstige +middelen ende motiven, ende oock belofte van assistentie, ghepersuadeert +heeft, omme haren last aan <i>syn Excellentie</i> niet te openen, maar weder +te keeren naar <i>Uytrecht</i>, tot groot ghevaar ende prejuditie van die +Staat ende Stad: Dat hy in de selve motiven de <i>Heeren Staten Generaal</i> +ende <i>syne Excellentie</i> ghetaxeert heeft voor parthyen, quaatwillighen, +daar men met couragie moste teghen gaan, ende de middelen van de Landen +voor al daar toe gebruycken: Dat 't casseren der nieuwe Soldaten de +voorsz. quaatgunstighen goeden moet soude gheven, ende een irreparabel +prejuditie voor haar factie maaken, oock vol peryckels was van in +meerder ghevaar te vallen, ende de andere gheinteresseerde Steden t' +onvrede te maken, dat men mette ordinaris Garnisoen niet vast en ginghe, +datse in desen couragie mosten thoonen: Dat de gheinteresseerde Steden +ende Leden van <i>Hollandt</i> haar de handt souden bieden ende de saacke met +ghemeender handt helpen uytvoeren, ende met alle moghelycke devoiren +onbeweeghlyck daar by blyven. Dat die van <i>Hollandt</i> sulcke ordre op +haare Finantien souden stellen, dat die van <i>Uytrecht</i> daar af +verlichtinghe souden voelen, ende dat de selve oock sulcke ordre souden +stellen op de Soldaaten van haare repartitie, dat se weten souden wie te +betrouwen, ofte niet te vertrouwen souden wesen: alles niet +teghenstaande hy Gevangen bekent, in syn gemoet de openinge van den +voorsz. last, een goedt ende bequaam middel gheacht te hebben, om vele +swaricheden te ontgaan. Ende als de <i>Heeren Staten Generaal</i>, <i>syn +Excellentie</i> hadden versocht, ende eenighen uyten haaren ghecommitteert, +omme naar <i>Uytrecht</i> te gaan, ende de cassatie der voorsz. nieuwe +aanghenomen Soldaten, ende het inwillighen van de Synode Nationaal, ende +eenighe andere saacken daar te bevorderen, dat hy Gevanghen by weynighe +uyt den Heeren Edelen, ende de Gecommitteerde van drie Steden, ende van +weynighe Gecommitteerde Raden, die tot sulcks gheenen last van hare +Principalen en hadden, hem heeft laten deputeren, om neffens den +Pensionaris <i>Hoogerbeets</i> ende anderen naar <i>Uytrecht</i> te gaan, omme de +<i>Heeren Staten</i> aldaar, ende de Magistraat van de Stadt aan te bieden +assistentie van raadt ende daadt: ende indien <i>Syne Excellentie</i> ende de +Gecommitteerden van de Generaliteyt souden willen poogen de cassatie der +nieuwe Soldaten aldaar te doen, sonder consent van de Staten van +<i>Uytrecht</i>, 't selve datelijck te helpen beletten: Bekennende heure +intentie gheweest te zyn, de intentie van de Heeren Staten van +<i>Uytrecht</i> te seconderen, ende by de ordinaris Soldaten te doen +seconderen, daar toe mede nemende brieven aan de Kryghs-Oversten van 't +ordinaris Kryghsvolck, staande op de repartitie van <i>Hollandt</i>, +geminuteert by den voornoemden <i>Johan van Olden-Barnevelt</i>, noch in de +Vergaderinghe (soo die was) niet gelesen, waar by de selve +aangheschreven werde, dat sy ghehouden ende verbonden waren haare +Betaalsheeren, midtsgaders de <i>Heeren Staten</i> van de respective +Provintien, daar inne sy zyn ofte gebruyckt werden, gehouw, getrouw ende +gehoorsaam te wesen, ende de selve te assisteren in 't onderhouden ende +doen onderhouden van alle derselver resolutien, sonder daar teghens yet +te moghen doen ofte te attenteren, nochte gedoogen ghedaan ofte +geattenteert te worden. Dat hy Gevanghen in haaste tot <i>Uytrecht</i> +ghekomen wesende, ende aldaar in aparte vergaderinghe geconsulteert +hebbende metten voornoemden <i>Ledenbergh</i>, op de middelen ende +presentatien die men de <i>Heeren Staten</i> aldaar soude moghen voorhouden, +omme de cassatie der nieuwe Soldaten ofte Waardgelders niet toe te +staan, maar de selve te verhinderen, dat hy Gevanghen met <i>Hoogherbeetz</i> +ende andere syne Complicen daar naar in de vergaderinghe van de <i>Heeren +Staten</i> haare propositie hebben ghedaan, ende assistentie van raadt +ende daat belooft als vooren, ende oock van ghelycken ghedaan by de +Magistraat van de Stadt, selfs met bedenckelicke redenen in regard van +de <i>Heeren Staten Generaal</i>, ende syne <i>Excellentie</i>. Alles daar toe +streckende omme deselve te encourageren, ten syne datse sonder haar +consent de nieuwe aanghenomen Soldaten niet en souden laten casseren. +Ende als syn <i>Excellentie</i> ende de Gecommitteerden van de <i>Staten +Generaal</i> aldaar mede ghekomen waren, ende haare propositie, volghende +haaren last hadden ghedaan, dat hy Gevanghen hem heeft laten employeren, +omme inne te stellen de antwoordt aan de selve, op den Naam van de +<i>Heeren Staten van Uytrecht</i> te gheven, daar inne hy de Ghecommitteerden +voorsz. niet en heeft willen erkennen in de qualiteyt als +Gecommitteerden van de <i>Heeren Staten Generaal</i>, aan de welcke nochtans +sy haare credentie overgelevert, ende haare propositie ghedaan hadden. +Dat hy Gevangen tot <i>Uytrecht</i> hem mede bemoeyt heeft mette saacken van +de State van 't Lant van <i>Uytrecht</i>, ende in aparte vergaderinghen daar +over ghestaan, daar aan den Capiteyn <i>Hartevelt</i> gegheven werde 't +Commandament over de nieuwe Soldaten. Dat hy mede gepoogt heeft in 't +particulier een van de Burghemeesteren van <i>Uytrecht</i> te disponeren +totte continuatie der nieuwe Soldaaten: Oock metten Commandeur in +deliberatie gheleydt wat men doen soude indien <i>syn Excellentie</i> tot +feytelijcke cassatie wilde procederen. Dat hy ghearbeyt heeft om de +<i>Heeren Staten</i> aldaar tot feytelycke teghenstandt van dien te beweghen, +radende dat sy aan haare Poorten goede Wacht houden, ende op haar +verseeckertheyt wel letten souden, oock op haar Stadhuys, ende daar +eenighe Schutters doen waacken: ende verstaande dat den Capiteyn +<i>Hartevelt</i> swaricheyt maackte teghen de <i>Heeren Staten Generaal</i> ende +<i>syn Excellentie</i> te dienen, dat hy Gevangen daar op gheseyt heeft, +dattet een rechte poltronnie ende groote ontrouwicheyt was, die niet +strecken en konde tot reputatie ofte dienst, hem daar over seer +verwonderende. Dat hy Gevanghen om 't ordinaris Krijghsvolck van de +Generaliteyt mede tot teghenstant als vooren te beweghen, deselve +voorghehouden heeft haaren Eedt, ende die alsoo willen duyden, datse +niet gehouden en waren de Generaliteyt ende <i>syn Excellentie</i> te +obedieren in 't ghene strecken soude teghen de bevelen van de <i>Staten +van Uytrecht</i>, maar ter contrarien de bevelen ende resolutien van hare +betaals-Heeren ende van de <i>Staten van Uytrecht</i> te volbrengen ende doen +volbrengen, sonder daar tegen te doen ofte attenteren, ofte ghedoogen +ghedaan te werden, dreyghende de selve datmense niet betalen en soude, +indien sy yet daar teghen deden. Dat hy ende syne Complicen haar niet +ontsien en hebben den Commandeur te bevelen niemant anders als haar, +ende de <i>Staten van Uytrecht</i> te pareren: ende omme syne intentie totte +voorsz. tegenstant wel te bethoonen, dat hy Gevangen even daachs voor +het casseren der nieuwe aanghenomen Soldaten voornoemt, de Brieven die +sy aan de Kryghs Oversten van 't ordinaris Kryghsvolck hadden, noch +overgelevert hebben, omme de selve ten minsten stille te doen staan. In +welcken ghevalle den voornoemden <i>Ledenbergh</i> ende anderen, voorgaven +haar saacke wel te boven te konnen komen, mette ordre die sy seyden over +haare nieuwe Soldaten ghestelt te hebben. Dat mede hy Gevangen den +selven nacht communicatie metten Commandeur heeft gehouden, ende met hem +ghedelibereert by wat middelen men soude konnen beletten, dat syne +<i>Excellentie</i> geen meer Kryghsvolck in de Stadt en dede komen, ende omme +ten dien eynde, goede Wacht aan de Poorte van <i>Amersfoort</i> te houden, +noemende te wesen ghewelt, indien <i>Syn Excellentie</i> daar toe de Poorten +wilde doen openen. Alle welcke proceduyren daar toe ghestreckt hebben, +om niet alleen de <i>Stadt van Uytrecht</i> in een bloedtbadt, maar oock de +Staat van de Landen, ende de Persoon van syne <i>Excellentie</i> in 't +uyterste ghevaar te brenghen, daar door, ende door alle syne vordere +machinatien ende conspiratien gevolgt is; datter Staaten in Staaten, +Regieringe in Regieringe, ende nieuwe verbonden in, ende teghen de Unie +opgherecht, generale perturbatie in den staat der Landen, in 't +Kerckelycke ende Polityck ghekomen, de Finantien uytgheput, ende de +Landen op ettelycke milioenen aan kosten gebracht, gheneraale +dissidentien, ende dissensien, onder de Bondtgenoten, ende Ingesetenen +van de Landen inghevoert: De Unie verbroocken: De Landen tot haar eyghen +defensie onbequaam gemaackt, ende in pericule ghebracht zijn van te +moeten vervallen, tot eenighe schandelycke handelinghe, ofte tot haaren +gheheelen onderganck; die daaromme, in een Welghestelde Regeeringhe niet +en behooren gheleeden, maar anderen ten exempel ghestraft te werden. SOO +IS 'T, Dat de Heeren Rechteren voornoemt, met rype deliberatie van Rade, +doorghesien, ende overwoghen hebbende, alle 't ghene ter materie +dienende is, ende heeft mogen moveren, doende recht in den Name, ende +van weghen de Hoochgemelte <i>Heeren Staten Generaal der Vereenigde +Nederlanden</i>, den selvighen Gevangen gecondempneert hebben, ende +condempneeren hem mits desen, tot een eeuwige gevangenisse, ende +indien-volgende gebrocht te worden in een verseeckerde plaatse, by de +Hooghgemelte <i>Heeren Staten Generaal</i> te ordonneren, ende aldaar syn +leven lang gehouden en bewaart te worden; ende verklaren alle syne +Goederen geconfisqueert. Aldus ghedaan in de Vergaderinge van de +voorsz. Heeren Rechteren in <i>'s Gravenhage</i>, ende gepronuncieert den 18. +May, anno 1619.</p> + +<p>Zie daar een zeer aanmerkelyk stuk—welk een drom van +beschuldigingen!—en dat ten laste van een man zo groot als <span class="smcap">De +Groot!</span>—De aankanters tegen het huis van <i>Oranje</i> kennen deze Sententie +genoegzaam van buiten: de Hemel weet hoe veel duizende maalen dezelve in +onze dagen niet wel geleezen en herleezen is!</p> + +<p>Zeide de meergemelde groote Dichter, <span class="smcap">Vondel</span>, in zyne <i>Opdragt van</i> +<span class="smcap">Hippolytus</span> <i>aan den getrouwen Hollander</i>, (onzen <span class="smcap">De Groot</span> naamlyk,) niet +te recht:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Een kyfaes<a name="FNanchor_3_3" id="FNanchor_3_3"></a><a href="#Footnote_3_3" class="fnanchor">[3]</a>, en niet meer, dat baet u 't lieve leven;<br /></span> +<span class="i0">Sprak flauwelyk de tong der ongerechte schael,<br /></span> +<span class="i0">Daer vrijdom tegens bloed gewogen wierd, het stael<br /></span> +<span class="i0">Gestroopt en reê was om den tweeden slach te geeven.<br /></span> +</div></div> + +<p>Met groote aandacht en blyken van eene zonderlinge gerustheid van ziel, +werd het vonnis door den gevangenen aangehoord; alleenlyk keerde hy zyn +hoofd om, wanneer 'er iets geleezen werd, dat, naar zyn oordeel, met de +waarheid niet overëenkwam: naderhand schreef hy in zyne gedrukte +verantwoording, <i>dat 'er in de Sententie veele pointen stonden, die +nooit by hem bekend, maar wel uitdrukkelyk ontkend waren, en gesteld met +uitlaating van de noodige omstandigheden, en met byvoeging van +ongegronde gevolgen, uit zyne woorden getrokken; ja zelfs dat 'er eenige +opstonden, daar hy nooit op gehoord was</i>: wanneer men dit zeggen van +onzen Held nagaat, is zeer gemaklyk te begrypen, wat de drangreden +geweest is tot de bovengemelde zeldzaame voorzorg, omtrent de verkozene +Rechters genomen; welke voorzorg, trouwens alleenlyk tot nadeel der +gevangenen, uit het oog verlooren werd, in de uitschryving van een' +Biddag, die den 17den April gehouden stond te worden; want in die +uitschryving werden de gevangenen niet weinig beschuldigd, regelrecht +strydig met het gemaakte verbond, van daaromtrent niets te zullen +openbaaren, gelyk dan ook door veele Predikanten geweigerd werd, gezegde +uitschryving van den Predikstoel den volke voor te leezen; schoon zy om +die weigering van hunne kostwinning ontzet werden.</p> + +<p>Op den 5den Juny eerstvolgende, des avonds, tusschen elf en twaalf +uuren, werd <span class="smcap">Hugo</span> naar het bekende <i>Loevestein</i> gevoerd, met bevel, dat +niemand by hem mogt komen, zelfs ook zyn oude vader niet: voords werd +hem 24 stuivers daags toegelegd, welk sober tractement echter door zyne +heldhaftige Gemaalin geweigerd werd, alzo zy voorneemens was, den haar +zo dierbaaren gevangenen op haare eigene kosten te onderhouden.</p> + +<p>Zie daar dan den grooten <span class="smcap">Hugo</span> binnen den omtrek der muuren van een kamer +bepaald—welk eene ommekeer!—van pas herinneren wy ons de woorden +waarmede de laatstgenoemde Dichter zynen <i>Palamedes</i> ten tooneele doet +verschynen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Die zorgt, en waekt, en slaeft, en ploegt, en zwoegt, en zweet,<br /></span> +<span class="i0">Ten oirbaer van het lant een lastig ampt bekleet,<br /></span> +<span class="i0">En waent de menschen aen zyn vroomheit te verbinden,<br /></span> +<span class="i0">Zal zig te jammerlyk in 't endt bedrogen vinden.<br /></span> +<span class="i0">Van 't wispelturig volk, dat, veel te los van hooft,<br /></span> +<span class="i0">Genoten dienst vergeet, en 't ergste liefst gelooft.<br /></span> +</div></div> + +<p>De Commandeur van het Slot, zynde de Luitenant <span class="smcap">Jacob Prounink</span>, genaamd +<i>Deventer</i>, had bevel, dat de Huisvrouwen der gevangene Heeren in de +keuken zouden mogen kooken; dat de Dienstmaagd de spyzen bovenbrengen en +weder afhaalen mogt, mits door den Commandeur in- en uit-gelaaten te +worden, en dat de Huisvrouwen tot <i>Workum</i> of <i>Gorkum</i> mogten reizen, om +het noodige te koopen: korten tyd daarna werden de vrouwen nog nader +bepaald, naamlyk in diervoegen, dat ze by haare mannen opgeslooten +mogten blyven, zo lang zy wilden, maar niet van hun afgaan, dan met +consent: ook werd den Commandeur gelast, voor het bepaalde geld van 24 +stuivers daags, zelf de gevangenen te moeten spyzigen; waarop de braave +<span class="smcap">Reigersbergen</span> zeide, dat haar man niet gewoon was zo soberlyk te leeven; +<i>dat men, ingevalle de meening van de Heeren was, hem de keel toe te +binden, en van gebrek of ongezondheid te laaten vergaan, hem dan alzo +lief had mogen handelen, gelyk men den Advokaat gedaan had</i>: recht +manlyke taal! uitmuntende vrouw! overwaardig dat het verstandige +gedeelte uwer sexe u bewondere, gelyk het u bewondert—zouden myne +leezers hiervan onkundig kunnen weezen? te berucht zyn, om my by het +schitterendst vernuft van onzen tyd; by de schranderste vrouw, het +voorbeeld van gezond verstand, doordringend oordeel, levendige +verbeelding, ongeveinsd hart, vrolyken en arbeidzaamen aart, om my by +het pronkjuweel van <i>Neêrlands geleerde vrouwen</i> te bepaalen; te berucht +zyn de werken van de groote <span class="smcap">Elizabeth Wolff</span>, geboren <span class="smcap">Bekker</span>, die +ontelbaare lauwers, en nog onlangs eenen voor alle ander vernuft +onverkrygbaaren krans behaald heeft; te veel worden de werken dier +voorbeeldige vrouwe geleezen, dan dat men niet zou weeten, hoe breed de +lof van <span class="smcap">Hugo's</span> Gemaalinne door haar uitgemeeten wordt: dus zingt zy +onder anderen in haar <i>Walcheren</i>,<a name="FNanchor_4_4" id="FNanchor_4_4"></a><a href="#Footnote_4_4" class="fnanchor">[4]</a>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">ó Reigersberg! 'k ontroer daar ik uw beeld beschouw;<br /></span> +<span class="i0">'k Doorzoek uw helder oog!.... gy zyt een groote vrouw!<br /></span> +<span class="i0">Gy waart een Grotius of niemand was hem waardig:<br /></span> +<span class="i0">Hoe zweeft uw geest op uw gelaat!<br /></span> +<span class="i0">Wat kwam u uwen moed te baat!<br /></span> +<span class="i0">Die vlugge werkzaamheid! dat oordeel, vast en vaardig!<br /></span> +</div></div> + +<p>Het antwoord dat <span class="smcap">Reigersbergen</span> haare vrienden gaf, toen dezen haar +aanspoorden tot het verzoeken van pardon voor haar' man, welk verzoek +zelfs door den Raadsheer <span class="smcap">Vosbergen</span>, op begeerte van zyne Exellentie, +ondersteund werd, is door de gemelde groote Dichteres, in de volgende +verzen gebragt,<a name="FNanchor_5_5" id="FNanchor_5_5"></a><a href="#Footnote_5_5" class="fnanchor">[5]</a>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Wat rustig antwoord gaaft ge aan uwe vrienden niet,<br /></span> +<span class="i0">Daar elk u bad, dat ge om vergeeving bidden liet!<br /></span> +<span class="i0">"Men sla hem 't hoofd af, is hy schuldig. Hoe! vergeeven!<br /></span> +<span class="i0">Wel, heeft myn Grotius misdaan,<br /></span> +<span class="i0">In recht en wetten voortestaan?<br /></span> +<span class="i0">Hy sterv' met Barneveld: ik bid nooit om zyn leven."<br /></span> +</div></div> + +<p>Wy zullen terstond de geleerde <span class="smcap">Elizabeth</span> nog eens van de kloekmoedige +<span class="smcap">Maria</span> hooren zingen.</p> + +<p>De fiere uitdrukking, door de laatstgenoemde, wegens het spyzigen van +haaren man, gebruikt, veroorzaakte veel moeite, om van <span class="smcap">Prounink</span> verlof +te verkrygen, dat zy naar den <i>Haag</i> mogt gaan, om haare bezwaaren by +H.H.M. intebrengen, eindelyk gelukte dit evenwel, en de roemwaardige +vrouw bragt, niet zonder veel loopens en biddens, ten wege, dat zy met +haare vyf kinderen, vier of vyf weeken op het Slot zou mogen blyven, en +twee of drie maal daags af- en toe-gang hebben; dat ze ook van de keuke, +en de kinderen en dienstboden van slaapplaatzen zouden voorzien worden; +mitsgaders dat 'er dagelyks een geneesheer uit <i>Gorkum</i>, by <span class="smcap">De Groot</span>, +die door de koorts in 't bed gehouden werd, mogt komen: zie daar +schreeuwende gunstbewyzen!—dan men kon dezelven ligtlyk toestaan, want +de gevangene had nog genoeg te lyden: sterk drukt de bovengemelde groote +Dichteres zig desaangaande uit, in een' brief van <span class="smcap">Arnold Geesteranus</span> aan +<span class="smcap">Maria van Reigersbergen</span> (<i>Bladz. 45</i>), daar zy <span class="smcap">Arnold</span> deze woorden laat +schryven:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Men bragt me op Loevestein, daar veele broeders zaten.<br /></span> +<span class="i0">Men zegge: dit 's het loon van al wie stout weêrstreeft,<br /></span> +<span class="i0">Het geen de magt des Lands gesteld heeft by Placacaten:<br /></span> +<span class="i0">Maar dat men ons zo hard—zo wreed mishandeld heeft!<br /></span> +<span class="i0">Of heeft de Magt des Lands dit ook met een geboden?<br /></span> +<span class="i0">Men wyz' de wettigheid van zulk een handel aan;<br /></span> +<span class="i0">Wat heeft men uw' Gemaal, door uw beleid ontvloden,<br /></span> +<span class="i0">In dees Gevangenis al kwelling aangedaan!<br /></span> +</div></div> + +<p>Bevreesd dat <span class="smcap">Hugo</span>, door middel van touw en rappe handen, zyn lyden zou +ontvluchten, had men reeds beslooten, de kleine vengsters zyner +gevangenis nog digter te maaken, "waardoor hy meer benaauwing van licht +en lucht, ten nadeele zyner gezondheid zou gehad hebben," maar zyn +Geneesheer wist zo veel dringends, nopens zyne zwakheid te zeggen, dat +men hem de genade bewees, om het lieve daglicht te mogen zien, en de +gezonde werking van versche lucht te mogen genieten: ô ja, de groote +<span class="smcap">Hugo</span>, het uitmuntend mensch, werd tot zo verre van den medemensch, +waarschynelyk vry minder groot, begenadigd, dat hy in 't algemeene +geschenk van <span class="smcap">God</span> mogt deelen: hy mogt den dageraad zien aanbreeken—maar +zuchtende: hy mogt de avondschemering al 't aardsche zien bedekken—maar +klaagende—des niettegenstaande werd de mensch door den mensch +begenadigd.</p> + +<p>Men denke echter niet dat zyn ryk verstand hem geene onuitputtelyke bron +van troost zou verschaft hebben; ongetwyfeld zyn 't slechts oogenblikjes +geweest, dat de mensch het roer in handen gehad heeft, en zekerlyk is 't +getal dier oogenblikjes nog verminderd door de toegenegenheid zyner +geleerde vrienden, waaronder boven allen te tellen zyn, de Heeren <span class="smcap">Van +Maurier</span>, <span class="smcap">Scriverius</span>, <span class="smcap">Erpenius</span> en <span class="smcap">Vossius</span>, die heimelyk briefwisseling +met hem hielden: <span class="smcap">Vossius</span> vermaande hem, dat hy moest denken aan zynen +naam, en aan de gulde spreuk van <span class="smcap">Seneca</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0"><span class="smcap">Groot</span> is de man alleen;<br /></span> +<span class="i0">Die 't groot kan achten kleen.<br /></span> +</div></div> + +<p>Men kon niet weeten, schreef die geleerde man, wat <span class="smcap">God</span> nog met hem voor +had—voorwaar uitmuntende troostwoorden in de ooren des verstandigen; +wat weet ik, zegt deze, ik die het algemeene plan niet kan overzien..... +maar wy moeten by onzen <span class="smcap">Hugo</span> blyven.</p> + +<p>Dezelfde <span class="smcap">Vossius</span> zond hem nu en dan eenige boeken, zulks deed ook +<span class="smcap">Erpenius</span>, die te <i>Gorkum</i> geboren was, en aldaar een zuster had, +getrouwd met zekeren <span class="smcap">Adriaan Daatselaar</span>, welke op verzoek van den Heere +<span class="smcap">Erpenius</span>, de gevangene Heeren <span class="smcap">De Groot</span> en <span class="smcap">Hogerbeets</span>, getrouwlyk met +raad en daad bystond: alles wat, ten behoeven van de gezegde Gevangenen, +uit <i>Holland</i> naar <i>Loevestein</i>, of vandaar herwaards overgezonden werd, +kwam eerst aan het huis van <span class="smcap">Daatselaar</span>; dus ook het koffer, waarin de +boeken, bovengemeld, van wegen <span class="smcap">Erpenius</span> gezonden werden, en door middel +van welk koffer de beroemde <span class="smcap">Hugo</span>, op aandrang van zyne Gemalinne, uit +het bange <i>Loevestein</i> ontsnapt is; te beter gelukte deze list, om dat +dezelve niet te overhaast in 't werk gesteld werd, want men ondernam +niets, voor dat het af- en aan-brengen van het boekenkoffer als eene +gewoonte geworden was; niets voor dat men het koffer niet meer opende, +om te zien wat 'er in was, 't geen in den beginne telkens gedaan was +geworden.</p> + +<p>Veel viel 'er intusschen nog voor, zo over het verkoopen der verbeurd +verklaarde goederen van den Gevangenen, als over het uitgeeven van +deszelfs afbeeldzel, al het welk door anderen breedvoerig beschreeven +is, en niet tot ons plan behoort; <span class="smcap">Prounink</span> bleef ook bestendig zyn best +doen, in het onredelyk behandelen van den ongelukkigen <span class="smcap">De Groot</span>; terwyl +evenwel de braave <span class="smcap">Maria</span>, niet zonder groote moeite, vergund werd, eens +ter week om nooddruft te mogen uitgaan, of te zenden.</p> + +<p>Onze Held bragt zyn' tyd door met leezen en schryven, en ook somtyds met +het naloopen van een' dryftol, ter bevorderinge of onderhoudinge zyner +gezondheid—Onder zynen <i>Loevesteinschen arbeid</i>, muntte uit, het reeds +door ons genoemde werk, <i>Inleiding tot de Hollandsche +Rechtsgeleerdheid</i>, en, <i>Het bewys van den waaren Godsdienst</i>, dat hy +met deze verzen sloot:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Vindt gy hier iet, het welk u dunkt te weezen goedt,<br /></span> +<span class="i0">Bedank hem, zonder wien geen mensch iets goeds en doet:<br /></span> +<span class="i0">Is hier of daar gemist, herinner met medoogen,<br /></span> +<span class="i0">U zelven, wat een wolk bedwelmt der menschen oogen:<br /></span> +<span class="i0">Verschoon veel liever 't werk, dan dat gy 't bitter laakt,<br /></span> +<span class="i0">En denk, och Heer, het is te Louvestein gemaakt!<br /></span> +</div></div> + +<p>Een gedeelte van den gezegden arbeid bestond ook daarin, dat hy zynen +Dienaar <span class="smcap">van den Velde</span>, in de <i>Latynsche Taale</i>, en de gronden, der +Rechtsgeleerdheid onderwees; en deze moeite is voorwaar met den +allerzonderlingsten uitslag bekroond; want by vervolg van tyd, huwde die +braave dienaar met de Dienstmaagd van Mevrouw <span class="smcap">van Reigersbergen</span>, genaamd +<span class="smcap">Elsje van Houwening</span>, welke, gelyk welhaast blyken zal, een voornaam +hulpmiddel geweest is, ter ontkominge van den ongelukkigen <span class="smcap">Hugo</span>; <span class="smcap">van +den Velde</span>, verwierf den tytel van <i>Advocaat voor het Hof</i>, ja heeft +zelfs de eer gehad, van den uitersten wille zyner Hoogheid <span class="smcap">Fredrik +Hendrik</span>, te schryven.</p> + +<p>Na onze Held nu byna twee jaaren op de voorgemelde wyze doorgebragt had, +viel het oog van zyne schrandere Gemalinne op het koffer van den Heere +<span class="smcap">Erpenius</span>, en zy sloeg haaren man voor, om zig, onder den naam van +boeken, met hetzelve, naar den vriend <span class="smcap">Daatselaar</span>, te laaten brengen: men +stelle zig voor de verbaasdheid die onzen Held bevong, toen de +kloekmoedige <span class="smcap">Maria</span> hem dezen voorslag deed:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Lief, hoe komt het in uw' zin?<br /></span> +<span class="i0">Ik leggen in die Kist! pas half kan ik 'er in;<br /></span> +<span class="i0">Een derde is zy te kort, ook zoude ik moeten smooren,<br /></span> +<span class="i0">Hier is geene opning, waar door lucht zou kunnen booren.<br /></span> +</div></div> + +<p>Dus laat de meergemelde Dichter, <span class="smcap">Duim</span>, hem, in dit tydsgewricht, +spreeken: indien alles was, gelyk het moest weezen, was het antwoord der +schrandere vrouwe, dan zou men te eerder achterdocht opvatten: om kort +te gaan, men besloot te beproeven, of het koffer groot genoeg was; en, +bevonden hebbende dat de Gevangene </p> +<div class="blockquot"> +<p>"'er ter naauwer nood, niet +uitgestrekt of in de lengte, maar gekromd en in bochten, in liggen +konde, bezocht men daarna, of hy, in die benaauwdheid liggende, zyn adem +kon scheppen, en hoe lange hy 't, in gevalle van stilte of tegenwind, +daarin zou kunnen uithouden. Vervolgens beval hy zyne huisvrouw, eenigen +tyd op de kist te gaan zitten, om te zien of hy, als 'er onderwegen by +geval iemand op ging zitten, zulks zoude konnen verdraagen:"</p></div> + +<p>een uurs zandlooper, schryft men elders, liet zy tweemaal uitloopen, hangende +haare klederen voor 't sleutelgat;</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"zy, merkende onder het zitten op de +kist, dat haar man zig nu en dan verroerde, en zyne beenen optrok of +uitstrekte, waarschouwde hem, dat zy zulks kon voelen. Na dat men dit +alles verscheidene maalen in 't heimelyk, zonder weeten van Knecht of +Dienstmaagd, beproefd, en naar wensch bevonden had, besloot men de zaak, +in Gods naam, te waagen:"</p></div> +<p><span class="smcap">Willem</span> en <span class="smcap">Elsje</span> werd nu den aanslag ontdekt, +die beiden hunne hulp van harten toezeiden: by <span class="smcap">Daatselaar</span> was de +noodige voorzorg gebruikt, en de huisvrouw van <span class="smcap">Prounink</span>, was, door haar, +geduurende eenigen tyd, eene en andere kleinigheden te schenken, +ingenomen; want men nam de gelegenheid waar, dat <span class="smcap">Prounink</span> zelf, naar +<i>Heusden</i> vertrokken was, om de Compagnie, waarover hy tot Capitein +aangesteld was geworden, te ontvangen, dus men alleenlyk de toestemming +van deszelfs vrouw noodig had, om het koffer, naar gewoonte, te doen +scheep brengen.</p> + +<p>Alles dus voorbereid zynde, verscheen den bepaalden dag, (22, <span class="smcap">Brand</span> zegt +13 Maart 1621); de groote <span class="smcap">Hugo</span> vleide zig neder in het koffer, en begaf +zig dus uit de eene gevangenis, in eene nog veel engere, om door dat +middel, de vryheid, die natuurlyke schat van den mensch, hem te +jammerlyk ontnomen, weder te krygen: een nieuw Testament verstrekte hem +ten hoofdkussen, en dus kan men zeggen, dat <span class="smcap">Hugo</span> zyn hoofd gerust op +<span class="smcap">God</span>'s woord nederleide; ook had hy niet te vergeefsch op zyn' Schepper +vertrouwd: met het aanbreeken van den dag, waarop de geoorloofde list in +'t werk gesteld zou worden, viel hy op zyne kniën, en bad, dat de +Almagtige zynen toeleg wilde zegenen: de verhooring van zyne bede was by +<span class="smcap">God</span> bepaald; het koffer werd, na ontvangen verlof, met behulp van eenige +der wachten, aan boord gebragt, echter niet zonder groot gevaar voor den +benaauwden <span class="smcap">Hugo</span>, van ontdekt te zullen worden; <span class="smcap">Elsje</span> had de zorg op zig +genomen, om met de kleine gevangenis over te steeken, en stapte +derhalven kloekmoedig mede op 't schip: zie daar onze Held ten deele +verlost: men begrype wat 'er in 't hart van de edele <span class="smcap">Reigersbergen</span> moet +omgegaan weezen: treffend was haar gedrag, na zy de nieuwe gevangenis +van haaren beminden <span class="smcap">Hugo</span> geslooten had: hoor de bovengeroemde +onvergelykelyke Dichteres dat gedrag verhaalen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">ô Weêrgaêlooze vrouw! 'k denk nooit aan uw bestaan,<br /></span> +<span class="i0">Dan met een kloppend hart: hoe menig stille traan<br /></span> +<span class="i0">Heb ik om u geweend, geroerd door mededogen......<br /></span> +<span class="i0">Gy knielt ter neêr, gy kust het slot,<br /></span> +<span class="i0">Beveelt, al schreiende, uwen God,<br /></span> +<span class="i0">Uw lieven Grotius,—wiens ziel blyft onbewogen?<a name="FNanchor_6_6" id="FNanchor_6_6"></a><a href="#Footnote_6_6" class="fnanchor">[6]</a><br /></span> +</div></div> + +<p>De groote <i>Agrippyner</i> heeft mede niet vergeeten, dat edele voorwerp te +vereeuwigen; dus zingt hy in een Dichtstukje, ten tytel voerende, <span class="smcap">Hugo +De Groots</span> <i>verlossing, aan Mevrouw</i> <span class="smcap">Maria van Reigersbergh</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Een vrouw is duizent mannen t' erg.<br /></span> +<span class="i0">O eeuwige eer van Reigersbergh,<br /></span> +<span class="i0">De volgende eeuwen zullen spreeken<br /></span> +<span class="i0">Hoe gy den haet hebt uitgestreken:<br /></span> +<span class="i0">Na datge op 't droef gevangenhuis.<br /></span> +<span class="i0">Gelyk Marye neffens 't kruis,<br /></span> +<span class="i0">Uw Bruigom, onder moordenaaren<br /></span> +<span class="i0">Gerekent, trooste heele jaaren:<br /></span> +<span class="i0">Zoo liet de trouwe Michol eer,<br /></span> +<span class="i0">Haer' liefsten schat met koorden neer,<br /></span> +<span class="i0">Toen Sauls zweerden hem bezetten,<br /></span> +<span class="i0">Gelyk de Jagers 't hart met netten.<br /></span> +<span class="i0">Aldus werd Lynceus ook gered<br /></span> +<span class="i0">In zyn belegert bruiloftsbed,<br /></span> +<span class="i0">Toen zo veel ledekanten smoorden,<br /></span> +<span class="i0">In 't gruwlyk bloet der mannemoorden.<br /></span> +</div></div> + +<p>Dezelfde Prins der <i>Nederlandsche Dichteren</i>, maakte op de vlucht van +onzen Held, het volgende geestig dichtje:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Twee kisten bergden Huig de Groot,<br /></span> +<span class="i0">d'Een levendig, maer d'andre doot.<br /></span> +</div></div> + +<p>Had Mevrouw <span class="smcap">Van Reigersbergen</span> zig kloekmoedig gedraagen, niets minder +kan van het trouwhartige <span class="smcap">Elsje</span> gezegd worden: verscheidene zwaarigheden, +die allen den aanslag zouden hebben kunnen doen mislukken, zo wel by 't +inscheepen, staande den overtogt, als by het overbrengen van den +dierbaaren vracht, uit het schip naar het huis van <span class="smcap">Daatselaar</span>, had zy te +boven te komen; in alles gedroeg zy zig zo schrander als onverschrokken, +en ten loon daar voor smaakte zy het genoegen, van haaren Heer weder in +genoegzaame vyligheid te mogen zien.</p> + + + +<div class="figcenter" style="width: 640px;"> +<img src="images/kist1.jpg" width="640" height="541" alt="Twee platen van Hugo's koffer" title="Koffer, in gesloten stand" /> +</div> +<div class="figcenter" style="width: 640px;"> +<img src="images/kist2.jpg" width="640" height="545" alt="J.C. Schultz, del. 1784. C. Philips, Jz. fecit." title="Koffer, in geopend stand" /> +<span class="caption">Afbeelding (in twee Plaaten) van een <span class="smcap">koffer</span>, waar mede +<span class="smcap">hugo</span> de <span class="smcap">groot</span> van Loevestein naar Gorinchem, volgends alöude +Overleveringen zou zijn Getransporteerd, in den toestand zo als dezelve +thans binnen Amsteldam, berustende is, onder den Heer Mr <span class="smcap">jacob +klinkhamer</span>, die de Aftekening daar van, op gedaan versoek, heeft +toegestaan, in de maand December des Jaars 1783.<br/> +<i>J.C. Schultsz, del. 1783.</i> <i>J.B. Elwe, Excudit.</i> <i>C. Philips, Jz. fecit.</i></span> +</div> + +<p>Wat betreft het koffer, waarin onze Held zyne gevangenis ontkomen was, +en welke de Lezer op de nevensstaande plaaten, zeer uitvoerig vertoont +wordt; de Heer, Mr. <span class="smcap">Jacob Klinkhamer</span>, vleit zig dezelve te bezitten, en +het is met Zyn Ed. gunstige toestemming, dat de Kunstschilder <span class="smcap">J.C. +Schultz</span>, daarvan twee juiste aftekeningen vervaardigd heeft: de Heer +<span class="smcap">J.C. Philips</span>, door wiens bekwaame hand de gezegde tekeningen in 't koper +gebragt zyn, heeft ons de volgende beschryving daarvan medegedeeld.</p> + +<div class="blockquot"><p>"Het koffer is gemaakt van boekenhout; heeft een boogswys dekzel, +zynde van buiten geheel overtrokken met dun zwart leder, en +beslagen met eene menigte van dunne, smalle, eizerene banden: de +sluiting bestaat in twee binnensloten, en één buiten- of hang-slot.</p> + +<p>"Van binnen is het koffer met wit linnen bekleed, zynde het zelve, +naar gewoonte, aan het dekzel, met elkander kruissende linten +belegd.</p> + +<p>"Men ziet dat de tyd, en het gebruik, of herhaalde overvoeringen, +het een en ander merkelyk beschadigd hebben; veelen der eizerene +banden zyn geheel of gedeeltelyk weg; doch men kan derzelver +plaatsen, door een roestige vlek, meer of min gewaar worden: van +het bekleedzel, zo wel binnen als buiten, zyn hier en daar geheele +lappen uitgevallen.</p> + +<p>"De rand van het dekzel is aan den voorkant, byna in 't midden, +(mogelyk door toeval,) sterk voorwaards gebogen, en steekt daar ter +plaatse wel een duim breed over; zo dat men 'er 't hangslot niet +heeft kunnen aandoen.</p> + +<p>"In den bodem is een vry groote kwast uitgevallen; dus kon door deze +zo wel als door den afgebogen rand, luchts genoeg inkomen; te meer +daar de bodem des koffers niet vlak op den grond staat, als +hebbende onder een soort van slede, van byna twee duimen hoogte:"</p></div> + +<p>——dit spreekt ons voorgaande verhaal wel niet volstrektlyk tegen, maar +evenwel kan het aanleiding tot bedenkingen geeven; wy laaten daaromtrent +ieder zyne vryheid, en den eigenaar van het <i>Vaderlandsche rariteit</i> in +het onbetwiste bezit daar van.</p> + +<div class="blockquot"><p>"De lengte van het koffer is buitenswerks vyf voet en byna vier +duim:"</p></div> + +<p>(by een ander vinden wy deze lengte bepaald op twee duim +korter dan vier voet:)</p> + +<div class="blockquot"><p>"de breedte is twee voet en ruim één duim; +de hoogte tot op 't midden van het dekzel, twee voet en ruim twee +duim; alles <i>Rhynlandsche maat</i>."</p></div> + +<p>'t Zal hier niet oneigen zyn den Lezer te doen hooren, hoe de groote +<span class="smcap">Hugo</span> zelf, deze zyne gelukkige tweede gevangenis beschouwd heeft: hy +schreef in vervolg van tyd een aanspraak aan dezelve, in <i>Latynsche +verzen</i>, welken in de volgende <i>Nederduitsche</i> vertolkt zyn:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Zoete Schuilplaats, o voor korten tyd naauw huiske,<br /></span> +<span class="i0">Dat myn bedrukte ziel, beslooten in uw kluiske,<br /></span> +<span class="i0">Hebt vry gemaakt, en zo in open lucht gesteld<br /></span> +<span class="i0">Uw lieve last, die, naauw gepakt, door sterk geweld<br /></span> +<span class="i0">Van 't strenge Krygsvolk, werd allengskens uitgedraagen,<br /></span> +<span class="i0">En eindlyk, als een pand, doch dat ze niet en zaagen,<br /></span> +<span class="i0">Bevolen, op een schip, de Waals afloopend ty.<br /></span> +<span class="i0">o Kist, wat danks, wat lofs verdiend gy wel van my?<br /></span> +<span class="i0">Gy hebt myn slaverny verjaagd en overstreden,<br /></span> +<span class="i0">Die 'k zeeven maanden meer dan twee jaar heb geleden<br /></span> +<span class="i0">Dat ik des hemels licht aanschouw met vry gelaat,<br /></span> +<span class="i0">Dat my geen Slot meer plaagt, myn ooren niet meer slaat<br /></span> +<span class="i0">Der grendelen geknars, en 't wreed gegraauw der wachten;<br /></span> +<span class="i0">Maar mag gerust en vry, het bly gegroet verwachten,<br /></span> +<span class="i0">Van vrienden, die gedoopt zyn in geleerdheids nat,<br /></span> +<span class="i0">(Als Puteäan, Thuaan, wiens trouw geen weêrga had,<br /></span> +<span class="i0">En dat geleerd verstand, Thilenus,) welker reden,<br /></span> +<span class="i0">Den onverdrooten tyd my vrolyk doen besteeden.<br /></span> +<span class="i0">Dit al, en zo 'k nog meer geluks 't erdenken wist,<br /></span> +<span class="i0">Dit moet ik u alleen, dank weeten, lieve Kist,<br /></span> +<span class="i0">Doch wilde ik naar verdienste uw lof ten vollen roeren,<br /></span> +<span class="i0">Ik hoefde zo veel schrifts als gy ooit plag te voeren.<br /></span> +</div></div> + +<p>Men zegt, (wy begeeren alles onpartydig aan te tekenen,) dat het koffer +nog lang by een' Heer van aanzien bewaard, en fraai beschilderd is +geweest, met het opschrift: <i>Dees kist heeft Loevestein den Huig +geligt</i>: daarmede komt overëen 't geen de Heer <span class="smcap">Brand</span> het koffer doet +zeggen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Wie heeft de vryheid meer verplicht?<br /></span> +<span class="i0">'k Heb Loevestein den Huig geligt.<br /></span> +</div></div> + +<p>Hoe die Heer aan het koffer gekomen is, zegt zeker schryver, weet men +niet, maar wel dat het langen tyd door <span class="smcap">De Groot's</span> ouders, te <i>Delft</i> +bewaard, en naderhand ten huize van zyn' broeder <span class="smcap">Willem</span> vermist is, +waarover onze <span class="smcap">Hugo</span> groote spyt toonde te hebben.</p> + +<p>Wat betreft het schilderen, waarvan wy boven spraken, 't zelve wordt +door ons koffer, volgends opgaaf van den Graveerder, geheel +onaanneemelyk, zo niet logenachtig gemaakt:—dezen dank heeft men ten +minsten aan den Heere Mr. <span class="smcap">Klinkhamer</span>, dat wy thans weeten dat men het +koffer, waarin de beroemde <span class="smcap">Hugo</span>, uit het bange <i>Loevestein</i> ontkomen is, +waarschynelyk nimmer geschilderd heeft:—laat ons thans tot het +hoofdvoorwerp onzer bemoeijingen wederkeeren.</p> + +<p>Het ontbrak hem ten huize van <span class="smcap">Daatselaar</span>, aan geene goede trouw en +hartlyken bystand; langen tyd aldaar te vertoeven was geheel ongeraaden, +en onvermomd zig voor het oog van ieder te vertoonen, was niet minder +gevaarlyk; men vond dan onderling goed, dat de edele vluchteling zig in +een metzelaars gewaad zou vermommen: zekeren metzelaar, <span class="smcap">Jan Lambertsz</span>, +werd de onderneeming toevertrouwd, en tot reisgezel van <span class="smcap">De Groot</span> +verkoozen, van welken last de goede man zig ook zo kloekmoedig als +voorzichtig kweet; hy bezorgde den vluchteling het noodige gewaad, gaf +hem een metzelaars maatstok of rei in de handen, die, ter oorzaake van +derzelver blankheid, hier en daar met wat kalk besmeerd werden, en trok +met hem, des morgens, omtrent 11 uure, op weg; <span class="smcap">De Groot</span> betuigde, in 't +uitgaan, <i>dat hy zeer ontsteld, was, en naauwlyks op zyn beenen staan +konde</i>; "want hy vreesde", voegt zeker schryver 'er by;</p> +<div class="blockquot"> +<p>"dat hy, moetende voorby een' boekverkooper gaan, alwaar toen eenige Predikanten +en andere lieden, in 't voorhuis stonden, van den een of den ander, +gekend en verraaden mogt worden;"</p></div> +<p>doch men gaf hem moed, en zeide dat hy maar onbeschroomd voord moest stappen.</p> + +<p>Na veel sukkelens kwam hy te <i>Waalwyk</i>, alwaar hy slechts twee uuren +vertoefde; vervolgends op <i>Antwerpen</i> reed, terwyl <span class="smcap">Lambertsz</span> te rug +keerde, en een bode van goede tyding werd: onze Held reed den gantschen +nacht door, en kwam, na eene en andere wederwaardigheid, behouden te +<i>Antwerpen</i> aan; begeevende zig aldaar terstond naar het huis van den +geweezenen <i>Rotterdamschen Predikant</i> <span class="smcap">Grevinkhoven</span>, met wien hy welëer +als met eenen broeder verkeerd had.</p> + +<p>Men kan ligtlyk begrypen hoe <span class="smcap">Prounink</span> gesteld was, by de ondekking van +al het gebeurde: op zyn vraag aan Mevrouw <span class="smcap">De Groot</span>, waar haar man was, +laat men die moedige Gemaalin antwoorden; <i>Myn vriend, dat vogeltje is u +ontvlogen, maar 't kooitje is 'er nog</i>; terstond valt hy met eenige +soldaaten in een; schuit vaart over naar <i>Gorkum</i> en bewerkt dat het +huis van <span class="smcap">Daatzelaar</span>, schoon het reeds nacht geworden was, bezet werd; +doch deeze en ook alle andere poogingen om den vluchteling te ontdekken, +waren vruchtloos: op <i>Loevestein</i> wedergekeerd zynde, deed hy ook aldaar +alle mogelyke navorschingen, dan men kon hem niet meer zeggen, als men +zelven wist. Het eerste gevolg van het manmoedig bedryf van Mevrouw <span class="smcap">De +Groot</span>, was, dat zy, benevens haare dochter <span class="smcap">Cornelia</span>, omtrent veertien +dagen lang opgeslooten bleef, zelfs zonder dat de meid afkomen mogt om +spyzen gereed te maaken; "doch na drie dagen," dit vinden wy +aangetekend,</p> + +<div class="blockquot"><p>"ontving ze een tarwen koek op de tafel, en in dezelve zat +een brief verborgen, die haar kennis gaf van haar mans gelukkige +aankomst te <i>Antwerpen</i>; want onze <span class="smcap">De Groot</span>, was geenzins in gebreken +gebleeven, van ten eersten zyn verblyf aan zyn ouden Vader, en aan zyne +gemeenzaamste vrienden in <i>Holland</i> te berichten":</p></div> +<p>hy schreef ook aan zyne Excell. Prins <span class="smcap">Maurits</span>, die, toen hy hoorde op welk eene wyze <span class="smcap">De +Groot</span> gevlucht was, van de moedige <span class="smcap">Reigersbergen</span> zeide: <i>Ik dacht wel +dat dat zwarte varken ons nog eens zou bedriegen</i><a name="FNanchor_7_7" id="FNanchor_7_7"></a><a href="#Footnote_7_7" class="fnanchor">[7]</a>: "'t Is my leet", +zeide hy in zynen brief aan dien grooten oorlogsman,</p> +<div class="blockquot"> +<p>"dat eenige persoonen my soo wangunstig syn, dat zy uwe Excelentie hebben konnen +beletten, soo goeden voornemen te effectueren; 't welck my ten langen +laetsten heeft doen denken op middelen om my selven te helpen; 't welck +ik vertrouwe dat uwe Excellentie my niet anders als wel sal afnemen; +considererende hoe natuurlyck alle menschen, jaa selfs den beesten is, +de lust tot vryheit."</p></div> + +<p>Voords verzocht hy, zyne getrouwe diensten te gedenken, als mede wie de +vader was geweest van zyne huisvrouw, by welke hy vyf kinderen had, +ontbloot van 's vaders goederen, staat en winsten; en hoopende, dat zyn +Excell. niet zou gedoogen, dat zyn voorsz. huisvrouw en kinderen eenige +verdere bezwaarenissen werden aangedaan: niet minder hartlyk schreef hy +aan Prins <span class="smcap">Hendrik</span>, en aan hunne Hoog. Mogende, de Heeren Staaten +Generaal; aan welken hy onder anderen zeide:</p> +<div class="blockquot"> +<p>"Het valt my wel hardt, myne Heeren, dat ik soo veel tegens myne vryheit en in myne goederen heb +moeten lyden, en nog lyden moet, wel verzekert zynde in myn conscientie, +dat ik, na de kennis die ik van de zaken gehadt heb, goede advysen en +raedt gegeven heb tot slissing van de zwaarigheden, ontstaan voor en al +eer ik tot den dienst ben beroepen geweest, altyt vertoonende alle +getrouwigheid tegen myne Meesters de Magistraat van <i>Rotterdam</i>, en de +gehoorsaamheit aan myne Heeren de Staten van Hollandt en Westvrieslandt. +Maer al het quaet dat my aangedaan is, en nog zou mogen aengedaen +worden, zal my nimmermeer afkeeren van de liefde, die ik altyt hebbe +gedragen, en naer myn klein vermogen betuigt tot myn Vaderlandt, voor +welkers vryheit, rust en voorspoedt, ik den Almogenden altyts bidden +zal, en dat tot dien einde 't Hem gelieve," enz.</p></div> +<p>—deeze betuiging +omtrent de liefde voor zyn vaderland, heeft hy ook met 'er daad +bevestigd; want aangaande zyn verblyf te <i>Parys</i>, leezen wy, dat hy +altoos eene byzondere drift toonde,</p> +<div class="blockquot"><p>"om synen Vaderlande en syne +Landsluyden, wanneerse yets aen dat Hof te doen hadden, met raedt en +daedt, en door de gunst die hy hadt by eenighe van 's Koningks +Bewintsluyden te dienen en hunne belanghen, te bevorderen; hoewel hem +niet onbekendt was, dat sy, die in dat Ryk de saeken der Algemeene +Staeten waernaemen, geen dingh onbesogt lieten, om 't hart des Konings +teeghen hem te verbitteren: maar",</p></div> +<p>voegt deeze schryver 'er by,</p> +<div class="blockquot"> +<p>"vergeefs was al hunnen arbeydt by eenen Prins, ten vollen onderricht +van alles wat 'er in de Jaeren 1618 en 1619, in Hollandt was omgegaen: +Jae ook zelfs verhaelt men, dat hy sich verwonderde over de deught van +dien man, die, soo quaelyk in syn Vaederlandt gehandelt zynde, echter +niet afliet van het te begunstighen en de onderdaenen syne genegenheit +te bewysen, en ook zelfs op allerhande wysen, hem mooghelyk, wel te +doen:"</p></div> + +<p>—<span class="smcap">Lodewyk</span> moge zig daerover verwonderd hebben, 't komt ons echter +voor dat het niet zeer te bewonderen is, dat een man als onze <span class="smcap">Hugo</span>, zo +edel van ziel, en zo doorgeoefend van verstand, schootvry geweest is +voor de aanvallen der wraak.</p> + +<p>Zo dra zyne vrienden vernamen, dat hy zig te <i>Antwerpen</i> bevond, gingen +eenigen derzelven hem wel rasch bezoeken; ook werd hy van de voornaamste +mannen in geleerdheid dagelyks in geschrifte begroet, over zyne +ontkoming: onder die allen muntte uit, de beruchte <i>Leuvensche +Hoog-Leeraar</i>, <span class="smcap">Erycius Puteanus</span>: "Laet ze zich alle vry verwonderen," +dus schreef deeze aan den edelen vluchteling, volgends de vertaaling van +<span class="smcap">K. Brand</span>:</p> +<div class="blockquot"> +<p>"<span class="smcap">De Groot</span> was niet geheel in de kist: in de kist was 't +lichaam, in 't schip de kist, in den stroom 't schip; en in dit alles en +buiten dit alles scheent gy my te zyn; gy hadt de geheele werelt +vervult. Uw lichaam kon dan in den kerker bewaart worden, uw verstandt +niet."—"Laet zich derhalven anderen beklaegen,"</p></div> +<p>dus luidt een verder gedeelte van dien brief, </p> + +<div class="blockquot"> +<p>"dat ze nae geleden schipbreuk naekt en bloot +bleven zitten, en hunne goederen verlooren hadden, gy hebt by u zelven +alle goederen, geen roof of geweldt onderworpen. Gy zyt <span class="smcap">Grotius</span>, gy zyt +groot, en dat 's genoeg, om u te doen verstaan dat u niets +ontbreekt":</p></div> + +<p>——Krachtig drukte de geleerde man zig uit over den aart eener +Republiek, en vooral over den toenmaaligen toestand van de onze, wy +zwygen van den tegenwoordigen toestand derzelve: "Al de outheit", zeide +hy,</p> + +<div class="blockquot"><p>"roept, <i>laat 'er een Heer, laet 'er een Koning zyn</i>: immers uw +ongeluk roept ons toe, dat 'er geen staet van menschen buiten gevaer is, +daer 't volk gaende wordt; geen haven zonder schipbreuk; daer alle +goddelyke en menschelyke zaeken over hoop storten; wat is daer toorn? +wat is daer haet? waer is daer rust of heil? Zoo veel waters als 'er is, +zoo veel viers en brants is 'er overal. Ik zou wel zeggen, dat die zee +door de helsche Geesten aen brandt is geraekt".</p></div> + +<p><span class="smcap">De Groot</span>, liet niet na deezen brief te beantwoorden<a name="FNanchor_8_8" id="FNanchor_8_8"></a><a href="#Footnote_8_8" class="fnanchor">[8]</a>, en in dat zyn +antwoord te toonen dat de Hoogleeraar niet ten onrechte van hem gezegd +had, <i>gy zyt groot!</i> "Wie," zeide hy, </p> +<div class="blockquot"> +<p>"kon vryheit hoopen uit een engen kerker; of 't +scheppen der open lucht, uit eene benautheit, die naulyks een luchje +voor d'ademende ziele wou doorlaeten?"</p></div> +<p>—Van zyne Gemaalinne spreekende, zeide hy:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Zy alleenlyk kennis hebbende dat ik was uitgedraegen, en den +uitslag, die nog onzeker was, met beangsten gemoede overleggende, deedt +een wensch, die niemant verwacht zou hebben van een Egaa, die haren man +op 't hertelykst bemint, dat haer man op 't verste van haer mogt zyn. +My, toen eerst verstaende van hoedanig een vrouw ik was gescheiden, viel +haer afzyn zoo lastig, dat ik my liever wederom in de gevankenis had +begeven, dan haer lang te missen."</p></div> + +<p>—Moedig bepleitte hy de eer van zyn +vaderland, tegen het boven bygebragte zeggen van den Hoogleeraar, daar +op betrekkelyk: "Ook mag het," zeide hy,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"den Vaderlande niet geweten +worden, 't geen in 't Vaderlandt geschiedt. De dertig Tyrannen waren +Athenen niet,—Cicero achtte de geenen, die zyn huis onder de voet +geworpen, en hem des levens onwaerdig verklaert hadden, niet het volk +van Rome, maar 't schuim des volks te zyn."</p></div> + +<p>—Het zeggen van <span class="smcap">Augustus</span>: +<i>Die den tegenwoordigen staat der regeeringe niet wil veranderen, is een +eerlyk man en goed burger tevens</i>, oordeelde hy eenen <span class="smcap">Cato</span> waardig te +weezen:—om reden wederhouden wy ons, anders zoude het hier de plaats +zyn iets op onze tegenwoordige staatsgesteldheid aantemerken.</p> + +<p>Lieten de Geleerden onzen held niet onbegroet, de Dichters waren niet +minder yverig, om zyne zonderlinge ontkoming, in hunne verzen te +vereeuwigen: een Dichtstukje, dat op 's mans afbeelding vervaardigd +werd, sluit dus aartig:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">De morrende Soldaat was vol van achterdocht,<br /></span> +<span class="i0">Of 't niet wat anders was dat hy ter schepen brocht;<br /></span> +<span class="i0">En of hy zelfs den Heer, om veylig heen te varen,<br /></span> +<span class="i0">Niet uit het Fort en droeg, daar hy hem moest bewaren,<br /></span> +<span class="i0">Hy brengt hem evenwel ter ysre deuren uit,<br /></span> +<span class="i0">Daar men den kerker toe, en hem daar buiten sluit:<br /></span> +<span class="i0">De stroom-goon haasten haar, om hem de lucht te geeven,<br /></span> +<span class="i0">De Maas en Waal, tezaam ten Merwen afgedreven,<br /></span> +<span class="i0">Geleyden haare vracht tot binnen Arkels stad;<br /></span> +<span class="i0">Daar ging den Hemel op voor die in 't koffer zat.<br /></span> +</div></div> + +<p>Onder anderen kwam ook in 't licht de volgende regelen, by wyze van een +antwoord van de kloekmoedige <span class="smcap">Maria</span>, aan den misnoegden Commandeur van +<i>Loevestein</i>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Vrouw <span class="smcap">Reygersberg</span> spreek tot den Kastelyn,<br /></span> +<span class="i0">De Slotvoogt van het sterke <span style="font-style: normal;">Loevestein</span>,<br /></span> +<span class="i0">Wat hebt gy (zeg toch) over my te klaagen<br /></span> +<span class="i0">Dat ik myn man' heb uit het fort doen dragen?<br /></span> +<span class="i0">Bemint my eer, als dat gy my beticht,<br /></span> +<span class="i0">Gy had de <span class="smcap">Huich</span>, en die heb ik geligt.<br /></span> +</div></div> + +<p>Het slot van dit dichtstukje, komt zeer wel overëen met het tweeregelig +versje van <span class="smcap">Brand</span>, door ons Bladz. 74 opgegeeven.—Den vyfden dag na zyne +aankomst te <i>Antwerpen</i>, verzocht de Heer <span class="smcap">D. Kempenaar</span>, hem, dat hy iets +in zyn stamboek geliefde te schryven, gelyk hy deed, in vier <i>Latynsche +regels</i>, welken aldus vertaald zyn:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Die uit hun moeders buik, als uit een <span style="font-style: normal;">kerker</span> komen,<br /></span> +<span class="i0">Wier ziel in 't leven van 's lyfs <span style="font-style: normal;">kerker</span> wordt bewaard,<br /></span> +<span class="i0">En wachten na hun dood tot <span style="font-style: normal;">kerkerplaatze</span> de Aard,<br /></span> +<span class="i0">Die moeten niet te zeer voor boei, of <span style="font-style: normal;">kerker</span> schroomen.<br /></span> +</div></div> + +<p>Na den raad zyner goede vrienden ingenomen te hebben, verkoos hy <i>Parys</i> +tot zyn verblyf, alwaar hy door de voornaamste Raaden des Konings, en +vervolgends ook door zyne Majesteit zelve, met de uiterste vriendschap +en blyken van toegenegenheid ontvangen werd: dit gaf aanleiding tot +verscheidene valsche geruchten, onder anderen ook dat hy den <i>Roomschen +Godsdienst</i> stond aan te neemen, waartegen hy verzekerde, dat hy zig +hield aan die kerk, waarvan hy vóór zyne gevangenis een lid geweest was; +betuigende ondertusschen, dat hy de <i>Roomsche leer</i> omhelzende, in +<i>Frankryk</i>; grootere amten en waardigheden zou kunnen deelachtig worden, +dan in zyn vaderland.</p> + +<p>De rust welke onze Held nu genoot, maakte hy zig ten nutte, en begaf +zig, met vernieuwden lust, aan de studie: reeds op den derden dag na +zyne aankomst aldaar, bezat hy bedaardheid van geest genoeg, om zyne +onvoorbeeldige Gemaalinne, zyne overkomst, in versmaat, bekend te +maaken; in dit zoetvloeijend dichtstuk, waarin het hart alleen spreekt, +drukte de groote Letterheld zig dus uit:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Maar ghy Regeerders 's Lands, wat roem meent ghy te dragen,<br /></span> +<span class="i0">Dat ghy bestaat een vrouw, en sulken vrouw te plagen?<br /></span> +<span class="i0">Daer sullen rechters syn, die tusschen u en haer<br /></span> +<span class="i0">Recht sullen spreecken nu, en noch nae hondert jaer;<br /></span> +<span class="i0">Niet vier-en-twintig, niet eenzydelyk verkooren,<br /></span> +<span class="i0">Maer honderd duysenden en hoogh en laegh gebooren;<br /></span> +<span class="i0">Die sullen, u ter schandt, en haer ter eer verstaen,<br /></span> +<span class="i0">Dat ghy seer qualyk hebt, en sy seer wel gedaen.<br /></span> +</div></div> + +<p>Het eerste zyner werken, dat hy, na 't verkrygen van zyne vryheid in 't +licht gaf, was zyne verantwoording van de wettige regeering van +<i>Holland</i>: zie hier, hoe zeker schryver, van dit werk spreekende, zig +uitdrukt:</p> +<div class="blockquot"> +<p>"d'Algemeene Staeten hier van verwittight zynde, en niet +onkundigh, dat in dit Boek hunne konstenaeryen, en het geweldt, Hollandt +aangedaan, ontdekt wierden, hebben, dewylse niets anders hadden, om de +waerheit daar in uitgedrukt teeghen te spreeken of te wederlegghen, +gebruykende hunne voorlangh gewoone geweldenary, den selven vervolght +met bannissementen: welke krachteloose blixem, als hy, door de +bescherminghe des Alderchristelyxten Koninghs, die hem in syne +beschuttinge hadt genoomen, was verdweenen, is daer door niets anders te +weeghe gebraght, als dat de Groot geruster en veyligher heeft konnen +leeven; dat de winst der Boekverkooperen, die deese Boeken verkoghten, +is verdubbelt, en de nieuwsgierigheit der leezeren soo geweldigh +aangewassen, dat, de ooghen van veele Regenten verlicht zynde, derselver +gesagh niet alleen in 't publyk, maer ook ter Vergaderingh der Staeten +selve, en dat meer is, teeghen d'Algemeene Staeten selfs is +doorgedronghen":</p></div> + +<p>By een zeer scherp plakaat, werd dit boek niet slechts +strenglyk verboden, maar ook verklaard voor <i>fameux, séditieux</i> en +<i>schandeleux libel</i>, en boven dien werd de schryver verklaard strafbaar +aan lyf en goed, toe alle plaatsen en tyden daar hy zou mogen gevonden +worden, zonder dat eenig verloop van jaaren hem daarvan zou kunnen +bevryden: de tyding van deeze gebeurtenis kwam hem te <i>Parys</i> wel haast +ter oore, en was vermogend genoeg om 's mans hart te ontstellen: +ondertusschen dacht men in <i>Frankryk</i> niet gunstig over dat gedrag der +<i>Nederlanderen</i>; de President <span class="smcap">Jeannin</span>, was van gevoelen dat hy zig over +de onbillykheid daarvan, by geschrifte moest verklaren; een ander zeide: +<i>als men de vernuften straft, zo groeit hunne achtbaarheid</i>; de Gezant +<span class="smcap">Maurier</span> schreef hem uit <i>'s Gravenhage</i>, onder anderen, het volgende:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Wat het Plakaat betreft, gy weet wat men zegt van de Excommunicatie van +Rome, die men <i>krachtlooze blixem</i> noemt; ook weet gy dat de geenen waar +mense tegen uitwerpt, daarom niet minder welvaarende zyn;"</p></div> + +<p>deeze hartlyke troost was ten hoogsten aangenaam, maar gaf echter geene +geruststelling; die moest van eenen anderen, van een vermogender kant +komen; zyne Majesteit alleen kon dezelve den doorluchtigen balling +bezorgen, en deeze werd ook, in een breedvoerig smeekschrift, daarom +verzocht, niet zonder de hoogste voldoening daarop te ontvangen, want +<span class="smcap">Lodewyk</span> verklaarde in 't openbaar, dat hy <span class="smcap">de Groot</span> wèl en gunstig +begeerde te behandelen, "gelyk wy voorheen gedaan hebben," zeide zyne +Majesteit, "om de achting, die wy voor hem hebben, ter oorzaake zyner +vroomheid, en uitneemende weetenschap, waarvan wy wel onderricht zyn +geweest, door veele groote Persoonaadjen van onzen Raad."</p> + +<p>"Zo is 't", dus luidde het slot deezer openbaare verklaaring;</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Zo is 't, dat wy ten overvloede verklaard hebben, en verklaaren by deezen +tegenwoordigen brief, getekend met onze hand, dat wy genomen en gesteld +hebben, gelyk wy neemen en stellen in onze speciaale Sauvegarde en +bescherming, den Persoon van den voornoemden <i>de Groot</i>, zyn huisgezin, +goederen, en alle dingen hem toebehoorende in dit ons Koningryk; doende +verbod aan alle perzoonen van wat natie, qualiteit en conditie dezelven +zouden mogen weezen, van hem te misdoen of te miszeggen, of ook iet te +bestaan en te attendeeren tegen zyn persoon, het zy directelyk of +indirectelyk, op hoedanige wyze of maniere, en onder wat protext of +dekmantel zulks zoude mogen zyn, <i>op lyfstrafe</i>.</p> + +<p>"Belastende aan alle onze Rechters, Amtlieden, Landdrosten, Archers of +Lyfwachten, en anderen, hem de sterke hand en hulpe te bieden, en niet +toe te laaten, dat hem eenig ongelyk of injurie aangedaan worde, +procedeerende tegen de genen, die hier tegen zouden durven handelen, als +tegen verbreekers van onze Sauvegarde, op poene als vooren; en doende in +zulker voege, dat de voornoemde <i>de Groot</i> moge leeven in alle zekerheid +onder onze authoriteit en bescherming."</p></div> + +<p><span class="smcap">Brand</span> zegt, dat de gemelde verantwoording wel schielyk verbooden, maar +nooit wederlegd is geworden.—De groote <span class="smcap">Hugo</span> schreef, staande zyn +verblyf te <i>Parys</i>, onder anderen, ook nog zyn <i>Onderzoek van de +Pelagiaansche Leerstukken</i>, waarin by ruiterlyk voor de zaak der +<i>Remonstranten</i> uitkwam; want hy toonde in dat geschrift aan, dat de +Leer der gezegde Kerkgemeente, niet <i>Pelagiaansch</i> was, maar met het +gevoelen der oudste en zuiverste Leeraars overeenkwam.</p> + +<p>De diensten welken hy, staande zyn verblyf aan het <i>Fransche Hof</i>, zyne +landgenooten bewees, zyn indedaad niet gering geweest; trouwens een man +als onze <span class="smcap">de Groot</span> was ook in alle opzichten te groot, dan dat zyn leven +niet eene aanëenschakeling van roemwaardige bedryven zoude geweest zyn; +Prins <span class="smcap">Fredrik Hendrik</span> was zelfs één van de geenen welken hem +desaangaande dankbaarheid verschuldigd waren: een missive van dien +doorluchtigen Persoonaadje, in de <i>Fransche taale</i> aan <span class="smcap">Hugo</span> geschreeven, +onder dagtekening van den 4 Augustus 1621, begint met deeze woorden:</p> +<div class="blockquot"> +<p>"Ik dank u voor de goede diensten die gy my, by eenige Raaden des Konings +gedaan hebt<a name="FNanchor_9_9" id="FNanchor_9_9"></a><a href="#Footnote_9_9" class="fnanchor">[9]</a>, en bid u daarin te volharden, zo wel by gemelde Raaden, +als by anderen, waaromtrent gy zulks noodig zult oordeelen; zyt +verzekerd dat ik u desaangaande myne erkentenis zal toonen, in alle +gelegenheden, waarin ik u van eenigen dienst zal kunnen weezen:"</p></div> + +<p>—"Ik wenschte", dus luidt een verder gedeelte van dien brief;</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Ik wenschte +in staat te zyn van u alhier nuttig te kunnen zyn in uwe zaak, ik zou my +daarin met al myn hart van myne verpligting kwyten; maar gy weet, dat de +gelegenheid der zaake zodaanig is, dat noch ik, noch uwe andere vrienden +u daarin niet kunnen dienen, zo als wy wel zouden wenschen; ik hoop dat +de tyd daarin eenige verandering zal ten wege brengen, en dat ik u, ten +eenigen tyde, in deezen Lande, zal mogen wederzien, zo hoog geacht, zo +algemeen geëerd, als uwe zeldzaame talenten verdienen; het welk my niet +minder genoegen zou doen smaaken, <i>dan ik gesmaakt heb, by het verneemen +van uwe ontkoming</i>; ondertusschen," enz.</p></div> + +<p>Deed <span class="smcap">Fredrik Hendrik</span> recht aan 's mans ongemeene bekwaamheden, <span class="smcap">Lodewyk +de Dertiende</span> was daarin evenmin nalaatig; niet alleenlyk zeide hy hem +mondling: <span class="smcap">de Groot</span>, <i>gy zyt een treffelyk man, en ik wil u wel doen</i>, +maar had zulks ook reeds werkelyk getoond door hem, na hem eene +aanzienlyke vereering gedaan te hebben, een jaarlyks tractement van 3600 +guldens toeteleggen: in het koninglyk besluit desaangaande genomen, en +dat zyne Majesteit eigenhandig ondertekende, vindt men, dat de koning +hem dat pensioen toestond, om hem by zig te houden, <i>hebbende in achting +genomen de verdiensten, bequaamheit en zonderlinge geleertheit van den +Heer de Groot</i>.</p> + +<p>Na, gelyk wy boven, (bladz. 82) gezien hebben, de onvoorbeeldige +<span class="smcap">Reigersbergen</span>, weder op vrye voeten was gesteld worden, en na eenige +vergeefsche pogingen ter verdere verlossinge van haaren halsvriend +aangewend te hebben, toefde zy niet om zig ook weder in het bezit van +dien onwaardeerelyken schat te stellen; zy stak naar <i>Frankryk</i> over: +het trouwhartig <span class="smcap">Elsje</span> was door te sterke banden aan haare Meesteresse +verbonden, dan dat zy dezelve niet op de reis vergezeld zou hebben; +<i>Parys</i> ontving ook die lofwaardige Dienstmaagd binnen haare muuren, en +werd door veelen bewonderd; onder anderen toonde de President <span class="smcap">Jeannin</span>, +inzonderheid, groote begeerte om haar te zien, en zeide, toen hem zulks +mogt gebeuren: <i>Ma fille!</i> <span class="smcap">Dieu</span> <i>vous benira</i>; dat is: <i>Myn Dochter!</i> +<span class="smcap">God</span> <i>zal U zegenen</i>.</p> + +<p>Den geruimen tyd van elf jaaren, bragt onze Held in het <i>Lelieryk</i> door, +in welken tyd hy meer dan ééns aangezocht was geworden, zo door +<span class="smcap">Christiaan den Vierden</span>, Koning van <i>Deenemarken</i>, als door <span class="smcap">Gustavus den +Grooten</span>, Koning van <i>Zweeden</i>, en anderen, om in derzelver Ryken +aanzienlyke amten te bekleeden, maar hy hield nog altoos het oog op zyn +Vaderland gevestigd, en hoopte zekerlyk nog eens in deszelfs boezem zyne +verloorene rust te zullen wedervinden; gedeeltelyk tot dat einde had +zyne Gemaalinne reeds een reis derwaards gedaan, doch geheel zonder +vrucht: de gezegde hoop verkreeg echter van tyd tot tyd voedzel, schoon +dezelve ook wel eens weder geheel uitgebluscht werd; er vielen in +<i>Nederland</i> zeer veele gewigtige veranderingen voor, waarvan als eene +der voornaamste genoemd mag worden, dat <span class="smcap">Fredrik Hendrik</span>, dien wy gezien +hebben, dat niet tegen <span class="smcap">Hugo</span> maar veelëer zyn vriend was, zynen broeder +<span class="smcap">Maurits</span> in de Stadhouderlyke waardigheid was opgevolgd, waarover zyne +Hoogheid door onzen Held geluk gewenscht werd: alle 's mans vrienden +yverden nu zeer hartlyk tot zyne herstelling, maar in <i>Frankryk</i>, liet +men in tegendeel niet na alles aan te wenden wat mogelyk was, om hem tot +de <i>Roomsche Kerk</i> overtehaalen, tot welk einde zyne Gemaalin zelfs de +dringendste aanvallen moest doorstaan: "Myne huisvrouw", schreef hy in +zekeren brief, "wordt door de geleerdsten van <i>Parys</i> aangevochten, maar +verdedigt zig treffelyk; ons hart", voegde hy 'er by,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"zou beter strekken tot vereeniging met de Gereformeerden van ons land, na eenige +verzachting van de wat te onvoorzichtig (zo wy oordeelen) gedaane +decisie"</p></div> + +<p>—"En hier," schreef hy aan <span class="smcap">Uitenbogaard</span>,</p> +<div class="blockquot"> +<p>"wat zal ik zeggen? men ziet, dat ik door goed noch kwaad ter misse wil gaan; men ziet dat +ik geen voorneemen heb, ten aanzien van ons land, dan tot behoudenis van +wettige vryheid; men ziet dat myne wederpartydigen sterk zyn, en in den +Staat groot gezach hebben: wat hier uit volgen zal by eene Natie, die zo +wispeltuurig is als de Fransche, zal UEd. best kunnen oordeelen;"</p></div> + +<p>—"Men wil hier niet ten halve gediend zyn", schreef hy op een anderen tyd;</p> +<div class="blockquot"> +<p>"op de betaaling wordt my ook reeds groote zwaarigheid voorgewend: men wil +my wysmaaken dat het comptoir, waarop ik geordonneerd ben, geledigd is, +het welk geene verstandigen kunnen gelooven:"</p></div> +<p>uit dit een en ander, +waarby wy nog veele zaaken zouden kunnen voegen, indien dezelven niet +door anderen reeds breedvoerig waren geboekt geworden, is gemaklyk +optemaaken, in welk eene gesteltenis onzen <span class="smcap">Hugo</span> zig bevondt; evenwel +verliet hy zyne letteroefeningen niet, maar vervaardigde, van tyd tot +tyd, veele schriften die zynen naam onstervelyk gemaakt hebben.</p> + +<p><i>Frankryk</i> werd vervolgends door verdervelyke onlusten verdeelt en +geschud; de duurte der levensmiddelen nam dagelyks toe, en op de +betaaling der pensioenen kon geen staat meer gemaakt worden; de groote +<span class="smcap">Hugo</span> was te groot van ziel om te smeeken, en derhalven nam hy het +besluit, zig naar elders te begeeven; evenwel wilde hy niet in vreemden +dienst overgaan, voor hy verzekerd ware van de gesteldheid der +gemoederen in 't Vaderland, omtrent hem: de kloekmoedige <span class="smcap">Reigersbergen</span>, +stak andermaal over, om met vrienden en bloedverwanten raad te +neemen;—ieder verlangde hem te zien; de zaaken hier ten lande werden +van de beste zyde beschouwd; <span class="smcap">de Groot</span> wenschte ook zeer vuuriglyk zynen +ouden vader nog eens te mogen omhelzen—was dit niet genoeg om hem de +reis te doen aanneemen? hy nam in 't openbaar afscheid van den Koning, +die hem niet alleenlyk met alle beleefdheid ontving; maar zelfs +omhelsde, en hem aanbood, ten zynen voordeele, eigenhandig aan de Heeren +Staaten te schryven: in 't laatst van de maand October des jaars 1631, +kwam hy behouden te <i>Rotterdam</i> aan.</p> + +<p>Men kan ligtlyk denken wat al beweegingen daardoor ontstonden, en welke +beweegingen niet weinig vermeerderden, toen de zaak ter ooren van zyne +vyanden gekomen was; tot by den Stadhouder toe, onderzocht men, op wiens +toestemming hy het gewaagd had, weder in 't Vaderland te verschynen; +ieder kende zig vry, hem daartoe verlof gegeeven te hebben; <span class="smcap">Fredrik +Hendrik</span> zeide: <i>Ik heb hem niet doen komen</i>; men was geheel verdeeld +over de wyze waarop men den stap, door <span class="smcap">de Groot</span> gedaan, zoude +behandelen; deezen waren voor de zachtheid, ten welke einde de Heeren +van <i>Delft</i>, zig zeer gelegen laatende leggen aan hunnen roemwaardigen +Inboreling, eene bezending naar den Prins Stadhouder afvaardigden; +<i>Amsteldam</i> en <i>Rotterdam</i> ondersteunden de lofwaardige poogingen van +<i>Delft</i>, maar anderen, zeer waarschynelyk door de Geestlykheid opgezet, +riepen, <i>dat hy</i> <span class="smcap">de Groot</span> <i>was, die Land en Kerk beroerde, dat hy de +tegenwoordige Regeering in zyne verantwoording voor onwettig gescholden +had, en dat hy op zyn eigen ban en boete, zonder voorafgaande +bewilliging der Staaten, in 't Land gekomen was</i>; en deeze party behield +de overhand; te vergeefsch had men hoop gevoed op den bystand van +<span class="smcap">Fredrik Hendrik</span>; te vergeefsch hadden niet weinigen geloofd, dat hy +glory zou zoeken te behaalen door het herstellen van zo groot een man, +als deeze bewonderenswaardige vluchteling, in deszelfs voorige +waardigheden; men had dien Prins van zyne menschlievende en loflyke +oogmerken weeten te doen afzien: "maar gelyk meerendeels", zegt één van +<span class="smcap">Hugo's</span> levensbeschryveren;</p> +<div class="blockquot"> +<p>"op de gemoederen der genen, die by Vorsten +doen en laaten zyn, meer het nutte dan het eerlyke plaats grypt, en er +geene ontbraken, die hem voor oogen stelden, hoe gevaarlyk 't voor syne +saeken zyn soude, eenen man, die met soo groot een stantvastigheit de +Vryheit en syn Vaederland beminde, wederom in de Regeeringe in te +neemen, heeft hy beslooten veel eer te volghen 't gheen hem syne +moogenheit dan 't gheen hem syne weerdigheit raedde, en, als de Staeten +beraedtslaeghden oover 't verblyf van <i>de Groot</i>, sich gevoeght by 't +oordeel der genen, die gevoelden dat men hem 't verblyven in syn +Vaederlandt behoorde te verbieden":</p></div> + +<p>—wat zou de doorluchtige balling, na +het verlies van zulk een veel vermogenden voorstander, anders hebben +moeten besluiten, dan zyne zelfberging niet uit het oog te +verliezen?—hy nam de wyk naar <i>Amsteldam</i>, alwaar hy zig een geruimeren +tyd, onder eenen verbloemden naam onthield, ten huize van den Heere, +<span class="smcap">Joost Brasser</span>, terwyl er volgends de aantekeningen van den onpartydigen +<span class="smcap">Brand</span>, by de Heeren Staaten van <i>Holland</i> geresolveerd werd, dat alle 's +Lands Officieren zouden worden gelast, <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, in verzekering te +brengen, op privatie van hun amt, en dat 2000 Guldens zou gegeeven +worden, aan die geenen die hem in handen van de Justitie zoude leveren: +<i>Amsteldam</i> had zig daartegen zeer sterk verzet, van gedachten zynde, +dat de Provincie van <i>Holland</i> niet bevoegd was de poenen tegen <span class="smcap">de +Groot</span>, by voorgaande plakaat der Heeren Staaten Generaal gesteld, te +bezwaaren; andere steden voegden zig weder by <i>Amsteldam</i>; maar te +vergeefsch, men begeerde de zaak door te zetten, zo als zy van den +beginnen af aan opgenomen was geworden; het moest er nu meê door; men +scheen te ver gegaan te weezen om wedertekeeren; <span class="smcap">Fredrik Hendrik</span>, +"vond niet geraaden tegen deezen stroom van sterke driften opteroeijen"; +dus werd het besluit, by meerderheid van stemmen, tot zyn nadeel genomen, +gelyk wy boven gezien hebben.</p> + +<p>Ondertusschen werd zyn komst te <i>Amsteldam</i> door de voornaamste Dichters +bezongen: de Heer <span class="smcap">Hooft</span>, vervaardigde een Dichtstukje, waarin hy van +onzen geleerden Held dus spreekt:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">O Blaakende vernuft, zo puur<br /></span> +<span class="i0">Als 't rookelooze starrevuur,<br /></span> +<span class="i0">Wanneer hem wolk noch schaduw let!<br /></span> +<span class="i0">Gy stelt aan krygh en vreê de wet;<br /></span> +<span class="i0">'t Wargaaren van 't gerecht gy schift;<br /></span> +<span class="i0">Verlicht de duisternis der schrift;<br /></span> +<span class="i0">De naamen die uw' lof verbreidt,<br /></span> +<span class="i0">Vergoodt gy met onsterflykheit,<br /></span> +<span class="i0">Oft eeuwelyk onzaaligh maakt,<br /></span> +<span class="i0">De geene die uw' oordeel wraakt;<br /></span> +<span class="i0">Baardt wonderwerk by wonderdaadt;<br /></span> +<span class="i0">En altyds even zwanger gaat.<br /></span> +<span class="i0">Maar alle wond'ren streeft verby,<br /></span> +<span class="i0">o Lief der deughde, dat, daar gy<br /></span> +<span class="i0">Die groote wonderen bedryft,<br /></span> +<span class="i0">Zoo kleen noch by u zelven blyft,<br /></span> +<span class="i0">Dan, mits dat gy u dus verneêrt,<br /></span> +<span class="i0">Houdt zich der Eng'len schaar vereert<br /></span> +<span class="i0">Met zich te draagen onderdaan,<br /></span> +<span class="i0">Aan u, en staâghs ten dienst te staan.<br /></span> +</div></div> + +<p>De groote <span class="smcap">Vondel</span>, die nooit zweeg, zweeg ook by deeze gelegenheid niet; +hy verwelkomende <span class="smcap">de Groot</span> te <i>Amsteldam</i>, met deeze verzen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Wat zaelge wint is 't, die van 't Lelistrant,<br /></span> +<span class="i0">Den stroom op, in 't ondankbre Vaderlant,<br /></span> +<span class="i0">Hervoert het Delfsche wetorakel, dat<br /></span> +<span class="i0">Gekoffert, als een kostelyken schat,<br /></span> +<span class="i0">Wel eer de bange Maes afdryven quam,<br /></span> +<span class="i0">Tot dat de sein het in haar armen nam,<br /></span> +<span class="i0">En zette dat gebergde Gods kleinoot,<br /></span> +<span class="i0">Met blydschap, op den koninglyken schoot<br /></span> +<span class="i0">Des allerkristelyksten Luidewyks,<br /></span> +<span class="i0">Die 't herberg schonk, tot glorie zynes Ryks;<br /></span> +<span class="i0">Op dat het, na 't verstuiven van die wolk<br /></span> +<span class="i0">Des druks, verscheen tot heil van 't vrye volk,<br /></span> +<span class="i0">En 't misverstant, aenziende 's helts gedult<br /></span> +<span class="i0">Hem weder eerde, en riep; het is myn schult, enz.<br /></span> +</div></div> + +<p>Ten blyke van de genegenheid die de wethouderschap der Stad <i>Amsteldam</i> +onzen <span class="smcap">de Groot</span> toedroeg, verstrekt het geen wy aangetekend vinden, +naamlyk, dat hy, na zig omtrent drie maanden schuil gehouden te hebben, +de vryheid nam van openlyk langs de straaten te gaan; de kerklyke +vergadering der <i>Remonstranten</i> by te woonen, en in de <i>Fransche Kerk</i> +te verschynen, niettegenstaande hy de straaten niet betreeden konde, +zonder een grooten toeloop van menschen, die hem eer beweezen en +beklaagden, waar uit te besluiten is dat het neemen van die vryheid, ter +ooren van de Regeering moet gekomen weezen; men verzekert evenwel dat +hem geen vrygelei gegeeven was geworden, hoe zeer anderen zulks ook +voorgaven; 't kan zyn dat het niet uitdrukkelyk geschied zy, echter is +het wel waarschynelyk dat onze Held de gemelde vryheid niet genomen zal +hebben zonder te weeten, dat de Wethouderschap den Hoofdofficier, en +door hem den Onderschouten, heimelyk gelast had, niets tot zyn nadeel te +onderneemen, want die last was door de Heeren Burgemeesteren gegeeven +geworden.</p> + +<p>Zy die hem genegen waren, zaten ondertusschen niet stil, met hunne +pogingen aantewenden, om hem een gerust en vreedzaam verblyf in den +Lande te bezorgen; men vorderde van hem dat hy daartoe een +verzoekschrift zou opstellen, 't welk hy echter onwillens deed; maar men +oordeelde dat hy zig daarin veel te fier uitdrukte, 't geen een gevolg +was van zyn gevoelen wegens zig zelven; hy wilde met zyne partyen gaarne +bevredigen, maar alles wat slechts eenigzins naar belydenis van schuld +zweemde, hoe ingewikkeld ook, of de minste gunstvorderende uitdrukking, +was voor zyne waarlyk verhevene ziel onverdraagelyk; zyn verzoekschrift, +bovengemeld, werd dan afgekeurd en een ander opgesteld, doch dit +weigerde hy te tekenen, ronduit verklaarende, <i>dat hy geen pardon, +hoegenaamd, begeerde, maar wel vergeeven wilde den geenen, die hem +misdaan hadden</i>: na men langen tyd over zyn te houden gedrag +geraadpleegd, en elkanders gedachten onderling medegedeeld had, nam onze +<span class="smcap">Hugo</span> een onverzettelyk besluit om het vaderland te verlaaten: begeerende +dat het ook niet zyn koud gebeente toevertrouwd zou worden; men poogde +hem van dat voorneemen aftebrengen, maar te vergeefsch, hy ging te +scheep naar <i>Hamburg</i>, waardoor hy zyne vyanden verheugde, doch zyne +vrienden nog veel meer bedroefde, vooral die geenen van hun, welken de +hoop op eene volkomene bevrediging nog niet geheel opgegeeven hadden; +en waarin zy versterkt werden door de betuiging van Prins <span class="smcap">Fredrik +Hendrik</span>, dat hy, ingeval <span class="smcap">de Groot</span>, door een request te presenteeren, +zyne zaak eene andere gedaante geeven, en zyne vrye inwooning verzoeken +wilde, hy in zulk een geval de hand aan zyne zaak houden, en alles ten +zynen besten zoude helpen bestuuren.</p> + +<p>Te <i>Hamburg</i> werd onze Held, met alle minzaamheid en hoogachting +ontvangen, ja veelëer, volgends zyn eigen schryven, als een staatelyken +Afgezant, dan als een verdreeven balling; hier voegde zyne Echtgenoote, +die zig eenigen tyd elders opgehouden had, zig weder by hem, en <span class="smcap">Hugo</span>, +leide in het byzyn van haar, en zyn verder gezin, als mede onder het +onvermoeid navorschen en beoefenen der weetenschappen, een leven, zo +gelukkig als een man in zyn omstandigheid zou hebben kunnen leiden.</p> + +<p>Eenigen tyd daarna werd hy, ('t geen reeds meermaalen geschied was, doch +nu ernstiger dan voorheen) aangezocht, van <span class="smcap">Gustaaf Adolf</span>, Koning van +<i>Zweeden</i>, om in deszelfs dienst over te gaan; deeze Vorst was wegens +zyne geleerdheid, en doordringend oordeel, bekwaam om de zonderlinge +gaaven van den grooten <span class="smcap">Hugo</span>, op haare rechte waarde te schatten; het +boek van onzen Held, over 't recht des oorlogs en des vredes, had zyne +Majesteit zig zeer ten nutten weeten te maaken, waarom zyne achting voor +het zelve ook zo groot was, dat hy het, ten dienste zyner onderdaanen, +in de <i>Zweedsche taale</i> liet overzetten: <span class="smcap">de Groot</span> werd, tot vreugd van +zyne vrienden, door den dood zyner Majesteit, die op het bed van eer +stierf, verhinderd, in het handelen over deezen overgang in <i>zweedschen +dienst</i>, maar zyne hoop op eene aanzienlyke verbindenis werd by het +leven behouden, door andere Mogendheden die hem, by aanhoudendheid, +aanzoeken van dien aart bleeven doen; de Koning van <i>Deenemarken</i> +verzocht hem te <i>Glukstad</i> te willen komen, om hem in persoon te +spreeken, aan welk verzoek onze Held voldeed, en, ter gezegde plaatze, +door zyne <i>Deensche Majesteit</i>, met zonderlinge blyken van gunst en +genegenheid, ontvangen werd;—intusschen wees <span class="smcap">de Groot</span> alle aanzoeken +van dien aart vriendlyk van de hand, het welk 't <i>Zweedsche Hof</i> weder +gelegenheid gaf om het meer dan eens hervatte verzoek te vernieuwen, 't +geen <span class="smcap">Axel Oxenstiern</span>, groot Cancelier van dat Ryk, dien benevens nog +drie andere Raaden, 't Staatsroer was toebetrouwd, ter oorzaake van de +minderjarigheid van Koninginne <span class="smcap">Christina</span>, op zig nam, en daarover, in +het begin des jaars 1633 aan den geleerden <span class="smcap">Hugo</span> schreef: "Kan UE," dus +drukte <span class="smcap">Oxenstiern</span> zig in dien brief uit,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"zyne studien zo veel tyds +onttrekken, dat gy my in dit gewest komt bezoeken, zyt verzekert, dat +UE. my den aangenaamsten dienst zult doen, dien ik, zo ik niet anders +vermag, ten minsten zo hoog zal achten en erkennen, dat ge over de +moeijelykheid uwer reize niets te klaagen zult hebben, en in der daad +bevinden, dat ik de ongemakken uwer ballingschap heb getracht te +verlichten. Meer mag ik voor deezen tyd niet schryven", enz:</p></div> +<p>—zeide de +beroemde <span class="smcap">Vondel</span> niet te recht van onzen <span class="smcap">Hugo</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Hoe zou de duisternis dit Hollandsch licht gedoogen,<br /></span> +<span class="i0">Dat al te hemels scheen in aller blinden oogen!<br /></span> +<span class="i0">Het ging een wyle schuil, om klaarder op te gaan:<br /></span> +<span class="i0">Wy haaten 't groote licht, een ander bidt het aan.<br /></span> +</div></div> + +<p>Onze Held dit dringende aanzoek, dat waarschynelyk verscheidene keeren +hervat zal weezen, overweegende, en begrypende dat de hoop om voor eerst +in zyn vaderland een gerust verblyf te zullen vinden, op een zeer +zwakken grond steunde, besloot het oor te leenen aan de begeerte van +<i>Oxenstiern</i>; vertrok in de Maand Mei des jaars 1634 van <i>Hamburg</i> naar +<i>Zweeden</i> alwaar hy met de uitsteekendste blyken van eere en gunst +ontvangen werd.</p> + +<p>Men begrypt ligtlyk dat men zo veel moeite om <span class="smcap">de Groot</span> derwaards te doen +trekken niet gedaan had, alleenlyk om in hem een voorwerp van +verwondering te kunnen hebben; geenzins, het welzyn van 't Ryk was de +voornaamste dryfveer dier aanzoeken, dit toonde men ook wel rasch, want +onze <span class="smcap">Hugo</span> werd vereerd met de waardigheid van <i>Zweedsche Afgezant</i> aan +'t Hof van <i>Frankryk</i>, benevens die van Staadsraad des <i>Zweedschen +Ryks</i>; de eerste op een jaarwedde van 15000 en de andere op eene van +5000 guldens: in 't begin des volgenden jaars, (1635) vertrok hy van +<i>Mentz</i> naar <i>Parys</i>, en verscheen nu andermaal aan het Hof van <span class="smcap">Lodewyk +den Dertienden</span>, trouwens in zeer verschillende omstandigheden, thans ten +hoogsten aanzienlyk, niet zo zeer door den luister zyns Gezantschaps, +als wel door den roem zyner geleerdheid, en zyner deugden: ondertusschen +lieten zyne vyanden nog niet af hem te vervolgen, aan 't <i>Fransche +Hof</i>, alle pogingen aantewenden, om te beletten, dat door <span class="smcap">De Groot</span> +toetelaaten, in de gezegde waardigheid, zyn voorgaand gedrag, waarom hy +zo veel geleeden had, niet gerechtveerdigd werd; men begreep zeer wel +dat als <span class="smcap">Hugo</span> braafheids genoeg bezat, om als <i>Zweedsch Afgezant</i> aan 't +Hof van <i>Frankryk</i> geduld te worden, dat hy dan onmogelyk een man kon +weezen, schuldig genoeg om als balling buiten zyn Vaderland te moeten +zwerven; evenwel was alles te vergeefsch, en <span class="smcap">de Groot</span> had reden te +zeggen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Al scherpt de magre Twist haar tand,<br /></span> +<span class="i0">God slaat haar voor my neêr met schand.<br /></span> +</div></div> + +<p>Ons voorneemen en bestek laaten niet toe ons breedvoerig over zyne +verrichtingen als Afgezant uittelaaten, alleenlyk kunnen wy desaangaande +zeggen, dat hy veele wederwaardigheden te boven te komen had, echter in +'t <i>Fransche Ryk</i> leefde, zo aangenaam by den geenen aan welken, als by +hun van welken hy gezonden was; zynen tyd bestedede hy grootendeels in +de bezigheden zyns Gezantschaps, gedeeltelyk ook in zyne studien, maar +ook gedeeltelyk met de bezoeken en aanspraaken der geenen, die van alle +kanten als zamenvloeiden om hem te zien, en met hem te raade te gaan: +voor allen, zegt zeker schryver, stond zyn deur, voor alle zyn tafel, +voor allen zyn dienst open, zelfs zonderde hy daarvan niet uit, die +geenen, wier ouders, na hem tallooze ongelyken aangedaan te hebben, +oorzaak van zyne gevangenis en ballingschap geweest waren.</p> + +<p>Boven gaven wy te kennen dat de toestemming van het <i>Fransche Hof</i> om <span class="smcap">de +Groot</span> als Afgezant van <i>Zweeden</i> te ontvangen, eene soort van +verontschuldiging voor dien edelen balling was; dien dit vreemd mogt +voorkomen, uit aanmerking van het vonnis dat in zyn vaderland over hem +was uitgesproken geworden, zal zig nog meer verwonderen over de volgende +<i>Verklaaring</i>, welke in 1637, van wege de Heeren van <i>Delft</i>, in 't +licht verscheen; dus luidende:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Wy Schout, Burgemeesteren, Schepenen en Raaden der Stad <i>Delft</i>, +certificeeren mits deezen voor de waarheid, dat voor ons gecompareerd +zyn, de Heeren <span class="smcap">Joost van Adrichem</span>, Burgemeester der voorschrevene Stad; +<span class="smcap">Ewout van der Dussen</span>, en, Mr. <span class="smcap">Cornelis van Beerestein</span>, Oud +Burgemeester, mitsgaders Mr. <span class="smcap">Johan Camerling</span>, Raad-pensionaris derzelver +Stad, de welken gezamentlyk, en elk in 't byzonder, ten verzoeke van den +Heere <span class="smcap">Willem de Groot</span>, Advocaat voor den Hove van <i>Holland</i>, van wege +zynen broeder <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, thans Ambassadeur van haar Majesteit, en de +kroon <i>Zweeden</i>, by zyne Majesteit van <i>Frankryk</i>, hebben verklaard en +getuigd, by den eed by hem respectivelyk in hunne amten gedaan, dat zy +comparanten, als gedeputeerden deezer stad, present zyn geweest, in de +vergadering van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten van <i>Holland</i> en +<i>Westfriesland</i>, gehouden vóór Paasschen van den jaare 1632, en dat +zylieden comparanten ten zelven tyde de Gedeputeerden der Stad +<i>Rotterdam</i>, dewelken ter voorschreevene Vergaderinge, de voornoemde +Stede <i>Rotterdam</i> waren representeerende, hebben hooren mondeling uit +verklaaren, dat de voornoemde <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, ten tyde dat hy het +Pensionarisschap, en 't Gecommitteerde Raadschap, der voorschrevene +Stede was waarneemende, en naamlyk, in den jaare 1618, niet anders heeft +geproponeerd, voorgedraagen, en gedaan had, dan 't geen was conform de +resolutiën van zyne Meesters, de Heeren Regeerders van <i>Rotterdam</i>, en +hem dien volgende belast was, daar het behoorde, voor te draagen, en de +genomene resolutie te effectueeren, zonder dat hy buiten of tegen den +last van voorschrevene zyne Meesters, zig zelven eenigzins heeft +verloopen: daar by voegende, indien de voornoemde <span class="smcap">Hugo de Groot</span> daarin +misdaan heeft, zo hebben wy-luiden misdaan."</p></div> + +<p>—De aanmerkingen die na het +leezen van deeze <i>Verklaaring</i>, over de zamenhang der zaake van onzen +<span class="smcap">Hugo</span>, te maaken zyn, laaten wy aan den kundigen Leezer over.</p> + +<p>Eene en andere omstandigheden begonnen hem nu een groot ongenoegen te +geeven, en daartoe behoort het nalaatig weezen in 't betaalen van zyne +jaarwedden, welke hy reeds van twee volle jaaren, dus ter somma van +40.000 guldens te vorderen had, behalven zyne groote verschotten: "Ik +heb", schreef hy,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"al myn geld, dat ik met verkorting van myn jaarlyks +inkomen, uit <i>Holland</i> heb doen overkomen, reeds uitgegeeven, en daarom +penningen noodig: ik verzoek dat men my van de ongemakken en +bekommeringen daar ik mede gedrukt worde verlosse; <i>om groote zaaken te +doen moet het hart van zorgen vry zyn</i>; en 't is onmogelyk, als de +byzondere zaaken niet wèl zyn gesteld, dat alles naar zyne behoorelyke +waardigheid kan geschieden: <i>'t is een hard lot voor een blinkende +eernaam zo nadeelig een schatting te betaalen</i>".</p></div> + +<p>Zyne onvoorbeeldige +Gemaalinne deed weder een reis haar <i>Holland</i>, om zyne achterstallen +aldaar intevorderen, waarin zy ook gelukkiglyk slaagde, schoon haar aan +den anderen kant het verdriet trof, dat, staande haar verblyf aldaar, de +vader en zuster van haaren dierbaaren <span class="smcap">Hugo</span>, den laatsten tol aan natuur +betaalden, in welke omstandigheden haare tegenwoordigheid zeer wel te +passe kwam.</p> + +<p>Dat de <i>Zweedsche Ambassade</i> hem begon tegentestaan, blykt duidelyk uit +zyn schryven, by gelegenheid van een verspreid gerucht, dat men in +<i>Zweeden</i> genegen was hem te herroepen, en een ander in zyne plaats te, +zenden: "De Ambassade", schreef hy,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"brengt my geen profyt in; ik heb +eers genoeg ingelegd; en ben 'er zat van. Zo men my de minste occasie +geeft, zal ik ligt een stille plaats vinden om myn leven in goede +gedachten te eindigen, en de wereld, die ik meer en meer moede worde, +te laaten woelen. Wat het Hof alhier aangaat, ik meen, dat ik hier in +achting ben; maar datze liever een slechthoofd hier hadden, doch, gy +kunt verzekerd zyn, dat ik 'er my in 't minst niet over bekommere".</p></div> + +<p>Zyne gedachten op een stil afgezonderd leven, en op zyn' dood, moeten, van +tyd tot tyd, gemeenzaamer by hem geworden zyn; want hy zond zynen +broeder een tweeregelig versje, in de <i>Latynsche taale</i> geschreeven, met +verzoek van hetzelve, als het <span class="smcap">Gode</span> behaagde hem uit het leven +opteontbieden, als zyn grafschrift, by zyne overige verzen, in die taale +opgesteld, te voegen; dus vinden wy het vertolkt:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Dit is het graf van <span class="smcap">Huig de Groot</span>,<br /></span> +<span class="i0">Dien Holland in zyn kerker sloot;<br /></span> +<span class="i0">En daaruit vrygeraakt, in ballingschap deed leeven,<br /></span> +<span class="i0">o Magtig Zweeden! tot uw Ryksgezant verheven.<br /></span> +</div></div> + +<p>Het voorgemelde gerucht van zyn ontslag, werd eindelyk met 'er daad +bevestigd; na den onvermoeiden Letterheld, nog eenige onaangenaamheden, +over het uitgeeven van sommige zyner herssenvruchten getroffen hadden; +na omtrent elf jaaren, aan het <i>Fransche Hof</i>, in den dienst van +<i>Zweeden</i> doorgebragt te hebben, ontving hy eene eigenhandige missive +van de Koninginne <span class="smcap">Christina</span>, zyne Meesteresse, die nu den ouderdom van +agttien jaaren bereikt had, dus meerderjaarig geworden was, en het +bestuur over haar Ryk en Staaten aanvaard had: in deeze missive, +gedateerd, 30 December, 1644, sprak de Vorstin onzen held aan, met den +loflyken eernaam van, <i>Edele en voortreffelyke persoon, overgegeeven aan +onzen dienst!</i> betuigende in het slot des briefs, dat hy zig ten vollen +verzekerd konde houden, dat haare Majesteit ten hoogsten voldaan was +over zyne diensten, welken hy de Kroon van <i>Zweeden</i> beweezen had; hem +tevens verzekerende, dat, gelyk haare Majesteit dezelven niet uit haar +geheugen zou laaten gaan, zy ook hem en zyne famille blyken zou geeven +van 't gevoel haarer erkentenisse: in den brief aan zyne Majesteit den +Koning van <i>Frankryk</i>, ter kennisgeevinge van dat opontbod, noemde zy +onzen Held, <i>de edele</i>, <i>voortreffelyke</i>, <i>onze geliefde</i> <span class="smcap">Hugo Grotius</span>.</p> + +<p>Na eene en andere bedenkingen op het bevel zyner Meesteresse gemaakt te +hebben, besloot hy eindelyk zig naar <i>Zweeden</i> te begeeven, en maakte +ten dien einde de noodige schikkingen in zyne byzondere zaaken: ook was +hy, staande die bezigheid, weder bedacht op zyn opontbod uit deeze +wereld, naar het vaderland der ziele, want nog eer hy op reis ging, +schreef hy zynen uitersten wille, welke dus luidde:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Ik, <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, weetende dat wy zyn geboren om overtegaan tot een +beter leven, wenscht dit tegenwoordige te eindigen in den Christelyken +Godsdienst, gelyk ik denzelven heb uitgelegd in myne boeken, +overeenkomende met de H. Schriftuur, en de Leeraars by de kerk +goedgekeurd; God biddende, dat hy de Christenen wil verëenigen tot één +kerk, onder eene heilige reformatie: en om te disponeeren van myne +goederen, erkennende de groote trouw, en liefde voor onze kinderen, van +Vrouwe Maria Reigersbergen, myne zeer geliefde Echtgenoote, zo bidde ik +God, dat hy haar vergelde het goede, dat zy my beweezen heeft, en stelle +dezelve tot myne universeele erfgenaame van alle myne goederen, +tegenwoordige en toekomende, van hoedanige natuur en plaatse die zouden +mogen zyn; en begeere, dat zy aan onze kinderen, by hun huwelyk, of +anderzins, uitkeere, 't geen zy zal redelyk oordeelen: en indien één van +myne kinderen niet mogte vergenoegd zyn met deeze myne dispositie, zo +stel ik dien tot erfgenaam alleen, van zyne legitime portie, hem +toerekenende al het geene hem naar de Wetten en Costumen kan toegerekend +worden.</p> + +<p>"Gedaan te Parys den 27 Maart, in 't jaar van onzen Zaligmaaker, 1645: +getekend met myn hand, en gezegeld met het Signet van myn wapen; enz."</p></div> + +<p>Te zonderling is het volgende geval, dat wy aangetekend vinden in 't +verslag van het geen onze <span class="smcap">Hugo</span> in <i>Frankryk</i> bejegend is, dan dat wy het +onzen Leezers niet zouden mededeelen: liefst volgen wy hier den +voorgemelden Dichter, <span class="smcap">Duim</span>, die 't één van <span class="smcap">de Groot</span>'s volgjonkers, in +deeze verzen doet verhaalen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Mynheer, reed op een' tyd wat driftig van den Koning<br /></span> +<span class="i0">Door zeker dorp, verzelt met Kroeze<a name="FNanchor_10_10" id="FNanchor_10_10"></a><a href="#Footnote_10_10" class="fnanchor">[10]</a>, naar zyn woning;<br /></span> +<span class="i0">In 't Dorp men bezig was misdadigers, ten schrik<br /></span> +<span class="i0">Van anderen, ter dood te brengen, door een' strik;<br /></span> +<span class="i0">De mening was, men kwam de schellemen ontzetten,<br /></span> +<span class="i0">En door 't gedruis van 't volk, zy op 't geroep niet letten,<br /></span> +<span class="i0">Om op te ruimen voor den Zweedschen Afgezant,<br /></span> +<span class="i0">Maar verr' van zulks te doen; men schoot van allen kant<br /></span> +<span class="i0">Van achtren door de koets, digt langs zyn hoofd, naar vooren.<br /></span> +<span class="i0">En trefte den koetzier; twee kogels kwamen boren<br /></span> +<span class="i0">In 't lichaam, dus gegrieft, stierf korts hy van die wond.<br /></span> +</div></div> + +<p>Na dan alle noodige bestellingen verricht te hebben; ging hy t'scheep, +achterlaatende zyne vrouw en dochter, vermits de eerstgemelde zig niet +in staat bevond, om hem op zyne reis naar <i>Zweeden</i> te vergezellen, en +de Geneesheeren haar geraaden hadden, ter herstellinge van haare +Gezondheid, de wateren van <i>Spa</i> te gaan gebruiken.</p> + +<p>Hy nam zyne reis door <i>Holland</i>, en te <i>Rotterdam</i>, zyne oude +woonplaats, gekomen zynde, werd hy aldaar met groote toejuichingen en +gunst der burgeren ontvangen; maar zyne vyanden, niet vergenoegd met de +lasteringen en ongelyken, waarmede zy hem zo langen tyd geplaagd hadden, +liepen by hunnen aanhang rond, en arbeidden, om wien ze konden aan hun +snoer te krygen: "Heemel en aarde", zegt één zyner Levensbeschryveren, +dien wy, met anderen, hier volgen.</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Heemel en aarde beweeghenden, om te +beletten, dat de Staeten van <i>Hollandt</i>, juyst toen ter tydt vergaedert, +toelieten, dat <span class="smcap">de Groot</span> ongestraft door hunne Landen en Steeden synen +wegh nam: maer 't weesen der saeken was verandert;"</p></div> + +<p>voegt dees schryver er by:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Seer veelen der genen, die in den jaere 1618 den staat der +Republyke ontrust hadden, waeren nu overleden; eenighe der genen die in +'t selfde jaar waeren geschopt uit hunne weerdigheeden, hadt de saghte +gemaetightheid des Prinsen <span class="smcap">Frederyk Henrik</span>; weeder tot hunne voorighe +bedieninghe geroepen, en die nieuw in de Regeeringhe waeren gekoomen, +gelykse in de partyschappen niet waeren gemenght geweest, soo ook des te +meer bequaemheits hadden ze, om de waerheit t'onderscheyden. Dus is 't +gebeurt, dat als de Heer <span class="smcap">Jacob Kats</span>, toen ter tydt Raedtpensionaris der +Staeten van <i>Hollandt</i>, ter vergaderinghe der gemelte staeten +voordroegh, 't geen hem dienaangaande was voorgekoomen, haere Eed. +Grootmooghende hem tot antwoordt gaeven, <i>dat hy de menschen, welker +vreese wat te verre gingh, van die ongegronde vreese ontslaen soude, dat +sy souden sorghe draeghen dat de Republyk geen schaede quaeme te +lyden</i>."</p></div> + +<p>Te <i>Rotterdam</i> vertoefde hy geen langen tyd, maar vertrok van daar naar +<i>Amsteldam</i>, alwaar toen de Burgemeesterlyke waardigheid, bekleed werd, +door de Heeren, <span class="smcap">Pieter Hasselaar</span>, <span class="smcap">Andries Bikker</span>, <span class="smcap">Gerbrand Pancras</span>, en +<span class="smcap">Willem Backer</span>; het gedrag van deeze Heeren, daarin bestaande, dat zy, +terstond na het verneemen van 's man aankomst in hunne stad, by hem +gegaan zyn; hem alle goede diensten aangeboden; van stads wege ten +maaltyde onthaald, en hem een schip tot zyne overtogt bezorgd hebben; +dit gedrag, zeggen wy, doet den onpartydigen aanmerkingen maaken over +het lot dat de beroemde <span class="smcap">Hugo</span>, welëer, had moeten ondergaan; een lot, het +welk hem in den rang der boosdoenders stelde: tog heeft zyne vlucht, of +lange afweezigheid zyne vooronderstelde schuld niet kunnen uitwisschen; +hy was niet veroordeeld tot eene ballingschap van zo veele jaaren; dan +zou men hebben kunnen zeggen, dat het recht voldaan, en 's mans schuld +uitgewischt was geworden; neen, hy had niet als balling maar als +vluchteling gezworven; nu werd hy gehouden voor een voorwerp wel waardig +de achting en bezorgdheid van mannen, die wy beschreeven vinden geweest +te zyn, <i>wyze</i> en <i>bescheidene mannen</i>—maar, door welke mannen is <span class="smcap">de +Groot</span> dan gevonnisd geworden?—alles zy zo, jammer is het maar, dat de +verleiding ten dien tyde zo groot geweest is, dat men zig tegen den +grooten stroom niet heeft durven verzetten; want daardoor moet het +nakomelingschap nog verwyting hooren, en vind daarin een medebron van +het bittere leven dat hetzelve smaakt—de verwyters en pynigers zyn +ondertusschen niet ervaaren in de kennis van het menschlyke hart; in de +kennis der byzondere charakters van de voorvaderen des kroosts dat zy +doen lyden, ook niet in de historie van den tyd van onzen <span class="smcap">Hugo</span>.... maar +het staat thans niet aan ons, daarover breedvoeriger te spreeken.</p> + +<p>Zyn vertrek van <i>Amsteldam</i> naar <i>Hamburg</i>, werd, door tegenwind, +vertraagd, 't welk de groote <span class="smcap">Vondel</span> aangenaam genoeg was om <i>Boreas</i> +daarvoor een dankdicht op te draagen, beginnende met deeze +zoetvloeijende verzen, dien onvergelykelyken Prins der <i>Nederlandsche +Dichteren</i> dubbeld waardig:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Noorden wint, die langs ons stroomen<br /></span> +<span class="i0">Knaegt de bloessem op de boomen;<br /></span> +<span class="i0">d'Opgeloken telgen schent;<br /></span> +<span class="i0">Wiltzang steurt, en lieve lent,<br /></span> +<span class="i0">En den Mai, die met zyn zonnen<br /></span> +<span class="i0">Quam aanminnig aangeronnen;<br /></span> +<span class="i0">Wintervogel, guur en schrael,<br /></span> +<span class="i0">Steur den zoeten nachtegael;<br /></span> +<span class="i0">Schen de bloemen in de hoven,<br /></span> +<span class="i0">Met de lucht van geur bestoven;<br /></span> +<span class="i0">Knaeg, en eet vry ongetoomt<br /></span> +<span class="i0">Zoo veel bloesems op 't geboomt,<br /></span> +<span class="i0">Dat vast jammert om genade:<br /></span> +<span class="i0">'t Is geen noot; want al die schade<br /></span> +<span class="i0">Moet nu uit voor d'overbaet,<br /></span> +<span class="i0">Die de wyze Magistraat<br /></span> +<span class="i0">Rekent by uw schorre buien,<br /></span> +<span class="i0">Die den adem van het zuien,<br /></span> +<span class="i0">En den blaesbalg van het west,<br /></span> +<span class="i0">Stuiten, keeren al hun best;<br /></span> +<span class="i0">Zonder dat, gewis, wy zouden<br /></span> +<span class="i0">Groote Huigen hier niet houden,<br /></span> +<span class="i0">Noch festeeren in ons stad,<br /></span> +<span class="i0">Nu verrykt door zulk een' schat,<br /></span> +<span class="i0">Dien de verreziendste Heeren<br /></span> +<span class="i0">En Gekroonden recht waardeeren.<br /></span> +</div></div> + +<p>Toen de beroemde Letterheld eindelyk vertrokken was, bragt dezelfde +Dichter de volgende zinryke regels op het papier:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">'s Avonts daelt het Hemels wonder<br /></span> +<span class="i0">Met zyn straelende aengezicht:<br /></span> +<span class="i0">Maar <span class="smcap">de Groot</span>, ons Hollands licht,<br /></span> +<span class="i0">Gaet, helaes! hier 's morgens onder:<br /></span> +<span class="i0">Hoe gelukkig, is de nacht<br /></span> +<span class="i0">Die den dag uit hem verwacht!<br /></span> +</div></div> + +<p>Te <i>Hamburg</i>, alwaar hy, door tegenwind, eerst op den agtsten dag na zyn +vertrek van <i>Amsteldam</i> aankwam, werd hy door de Regeering, mede met +alle blyken van eerbied, ontvangen; hy reisde verder, over land, naar +<i>Lubek</i>, alwaar hy even groote eere genoot; vandaar is hy gekomen te +<i>Wismar</i>, alwaar de Graaf <span class="smcap">Wrangel</span>, Opper-Admiraal van <i>Zweeden</i>, hem +zeer prachtig ter maaltyd onthaalde; anderen zeggen dat de Admiraal, +verwittigd van de aankomst van <span class="smcap">de Groot</span>, met inzicht om naar <i>Zweeden</i> +te vaaren, hem, in allerhaast, een oorlogschip, om zyne reize +voordtezetten, heeft toegezonden.</p> + +<p>Dit <i>in allerhaast toezenden van een oorlogschip</i>, door den Heer +<span class="smcap">Wrangel</span>, komt niet wel overëen met het geen wy leezen in een' brief van +onzen <span class="smcap">de Groot</span>, aan zynen broeder, hierin bestaande:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Te <i>Wismar</i>, +hebben wy elf dagen zeer ledig doorgebragt, om dat de Gezachhebber van +dat gewest, de Heer <span class="smcap">Wrangel</span>, de vloot niet durfde verdeelen, dewyl hy +tyding had, dat de <i>Deenen</i> voorhadden de vloot in brand te steeken: hy +meende dat ze toestel maakten om zulks gewapenderhand te doen; maar het +was heel anders met de zaak gelegen, want hun toeleg was zulks door list +te verrichten; doch men nam een' man in hechtenis, die, zo men zeide, +van sommige <i>Lubekkers</i> omgekocht was, en eenige kisten met brandstoffen +toebereid had, omze aan boord te zenden, welken, door eenige vuurwerken, +op zekeren tyd, zouden aangaan".</p></div> + +<p>—Door deeze "ontdekking", zegt een van 's mans levensbeschryveren,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"behaagde het de Voorzienigheid, hem, die +eenmaal door een koffer of kist, zyne eeuwige gevangenis ontkomen was, +wederom te redden uit het dreigende gevaar, waardoor het geschapen +stond, dat hy, met vele anderen, door deeze springkoffers, jammerlyk zou +zyn omgekomen:"</p></div> + +<p>—wat van het een en ander zy, onze Held vertrok van +<i>Wismar</i> naar <i>Colmar</i>, om naar <i>Stokholm</i> voordtereizen: de tyding van +zyne nabyheid, deed de geleerde <span class="smcap">Christina</span><a name="FNanchor_11_11" id="FNanchor_11_11"></a><a href="#Footnote_11_11" class="fnanchor">[11]</a>, haar vertrek, van +<i>Upsal</i>, alwaar zy zig bevond, naar <i>Stokholm</i> verhaasten, vermits zy +reeds sedert een geruimen tyd eene vuurige begeerte gehad had om <span class="smcap">de +Groot</span> te zien: als met opene armen werd hy van de Vorstinne ontvangen: weinig tyds +daarna, gaf hy haare Majesteit verslag en rekenschap van zyne +verrichtingen, in hoedanigheid van haaren afgezant, over al het welke +zy betuigde zeer voldaan te zyn; maar toen hy om zyn ontslag verzocht, +kreeg hy geen voldoend antwoord, 't geen hem duidelyk deed begrypen, dat +het de mening van haare Majesteit niet was, hem uit haar Ryk weder te +laaten vertrekken: zy liet hem vervolgends weeten, dat zo hy zyn verblyf +in <i>Zweeden</i> wilde neemen, en zyn huisgezin derwaards doen overkomen, zy +hem met veel genegenheid in haaren dienst zoude houden, op eene +jaarwedde overëenkomstig met zyne verdiensten; maar onze held verkoos +niets minder dan dat; behalven dat hy begreep dat deeze genegenheid +alleen genoeg was om de afgunst, welke hy, reeds terstond by zyne komst, +in verscheidene ryksgrooten bespeurd had, nog meer gaande te maaken, +behalven dat, zeggen wy, was het in 't geheel zyne verkiezing niet, zig +nedertezetten, in een gewest des werelds, alwaar hy dagelyks niet minder +met den aart der menschen, als met de strengheid der luchtsgesteltenis +te kampen zou hebben; derhalven nam hy alle mogelyke gelegenheden waar +om op zyn ontslag aantehouden, dat hem door <span class="smcap">Christina</span>, eindelyk, ook +toegestaan werd: de schrandere Vorstinne begreep duidelyk hoe +bezwaarelyk het was, een gemoed dat noch door gierigheid, noch door +staatzucht beheerscht werd, maar zig alleenlyk vergenoegde met zyne +studiën en in den ommegang met geleerde lieden, te beweegen, een land te +verlaaten waarin hy zo langen tyd geleefd had, en hetzelve te +verwisselen voor een gewest der wereld, dat zelfs naauwlyks haar, die +aldaar geboren en opgevoed was, ja die er het gebied voerde, kon +behaagen: met dat alles toonde de groote Vorstinne dat zy over het +besluit van haaren roemwaardigen Ambassadeur niet voldaan was, en liet +hem zeggen, dat, indien zy gedacht had, dit genoegen niet van hem te +zullen verkrygen, 't genoegen, naamlyk, van hem in haar Ryk te mogen +houden, zy hem niet uit <i>Frankryk</i> herroepen zou hebben; evenwel bleef +<span class="smcap">de Groot</span> by zyn besluit maar kon geen vrygeleibrief van de <i>Zweedsche +Vorstinne</i> erlangen, welke nalaatigheid, gelyk naderhand bleek, nergens +aan toegeschreven moest worden, dan daaraan, dat eenige schoone +geschenke, nog niet gereed waren: by verscheidene Schryvers vinden wy +deeze stukken niet afzonderlyk genoemd; doch volgends den meergemelden +Dichter <span class="smcap">Duim</span>, hebben dezelven bestaan in keurelyk zilverwerk; want +deeze doet de Vorstin dus tegen den grooten <span class="smcap">Hugo</span> spreeken:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Ontfang, tot dankbaarheit, dees beurs met goude kroonen,<br /></span> +<span class="i0">En uit genegenheid, dit beeltryk zilverwerk,<br /></span> +<span class="i0">Op dat gy t' allen tydt, wen gy 't aanschouwt, bemerk',<br /></span> +<span class="i0">'t Genoegen, 't geen ik heb van uwen dienst ontfangen;<br /></span> +<span class="i0">'k Wil, tot bekrachtinge, om uwen halze hangen,<br /></span> +<span class="i0">Dees keten, waaraan is myn Beeltenis gestrikt.<br /></span> +<span class="i0">Dit alles hebbe ik voor uw' dienst, u toegeschikt,<br /></span> +<span class="i0">En uit genegenheit, gulhartig willen schenken,<br /></span> +<span class="i0">Hier aan zult gy aan my, ten allen tyd gedenken.<br /></span> +</div></div> + +<p>De beurs waarvan in deeze verzen gesproken wordt, was gevuld ter waarde +van 12000 Ryksdaalders, voorwaar geen gering geschenk, en dus zeer +beantwoordende aan de grootheid van haar die gaf, en van hem dien +gegeeven werd: de goudene keten waaraan het afbeeldzel van haare +Majesteit hong, was drie dik; en by het schenken daarvan gebruikte de +Vorstin eene omstandigheid, welke onzen <span class="smcap">Hugo</span> zo zeer verëerde als ze +aandoenlyk voor hem moet geweest zyn; zy deed naamlyk, dezelve eerst om +haar eigen hals, en hong haar daarna om dien van <span class="smcap">de Groot</span>, die dat alles +beantwoordde, met de hartlykste betuigingen van dankbaarheid, en de +ernstigste verzekering dat hy, werwaards zyn lot hem ook mogt voeren, +nooit vergeeten zou, de hoogachting die hy verschuldigd was aan de +uitmuntende verdiensten van haare Majesteit.</p> + +<p>Na eindelyk hartlyk afscheid genomen te hebben vertrok hy, voorzien van +eenen vrygeleibrief, die van den volgenden inhoud was:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"<i>Wy Christina, door Gods genade, Koninginne enz. enz.</i> aan allen die +dezen tegenwoordigen zullen zien en leezen, doen te weeten, dat de +edele, voortreffelyke, en onze zeer beminde Heer, <span class="smcap">Hugo Grotius</span>, na in +onzen naame de bediening bekleed te hebben van onzen gewoonen +Ambassadeur by den Allerchristelyksten Koning, geduurende den tyd van +meer dan tien jaaren, van ons alhier verkreegen heeft een gunstig +afscheid: en ingevolge van dien, voorneemens zynde zig elders te +begeeven, zo hebben wij, uit achting voor de treffelyke hoedanigheden, +waarmede hy begaafd is, en zyne verdiensten jegens ons en ons Koningryk, +uit zonderlinge gunst die wy hem toedraagen, en om het groot genoegen +dat wy ontvangen hebben van zyne diensten aan ons beweezen, in zyne +gemelde bediening, hem willen begunstigen, en zyn vertrek verzekeren, +door deezen tegenwoordigen brieve van vrygelei."</p> + +<p>"En derhalven verzoeken wy van de vriendschap, goedwilligheid, en genade +van alle Mogendheden ter zee en te lande, van wat staat en aanzien die +mogen zyn, en voornaamlyk de Koningen, Prinsen, vrye Republieken, en +Steden, waardoor de reize zal mogen genomen worden, door gemelden Heer +<span class="smcap">Grotius</span>, voorheen onzen Ambassadeur in <i>Frankryk</i>, en tegenwoordig van +ons ontslaagen, de zonderlinge gunst, om te gaan, keeren en komen, in +<i>Duitschland</i>, <i>Frankryk</i>, de <i>Nederlanden</i>, of eenige andere plaatzen, +daar 't hem behaagen zal naar toe te vertrekken, om hem, en zyn gevolg, +met zyne dienaars en goederen, te laaten doortrekken, in alle vryheid, +veiligheid, en zonder ophouden of beletzels, hoe dat zou mogen weezen: +gelyk ook aan hem te bewyzen alle tekenen van goedwilligheid en +vriendschap.</p> + +<p>"Voords beveelen wy aan allen, die ons getrouwheid en onderdanigheid +schuldig zyn, in hoedanigheid van Afgezanten, Krygsbevelhebbers, +Admiraalen, Generaalen, Gouverneurs van de Provinciën, Vlooten, Steden, +Vaartuigen en Havens, waardoor hy zal komen te reizen, met al het geene +hem toebehoort, te gehoorzaamen aan dit ons bevel en ernstige wille, zig +wel wachtende eenige verhindering te doen ofte laten doen aan gemelden +Heere <span class="smcap">Grotius</span>, op den weg dien hy zal neemen, het zy om wedertekeeren in +<i>Frankryk</i>, 't zy om te vertrekken naar <i>Duitschland</i>, <i>Nederland</i> of +andere plaatsen; maar veel meer, dat zy hem de behulpzaame hand zullen +bieden, en helpen bevorderen in zyn oogmerk naar hun vermogen.</p> + +<p>"Die bevonden zullen worden zig anders te gedraagen, zullen van onzent +wege worden gestraft. Ter bevestiginge hiervan hebben wy dit doen +verzegelen met ons Koninglyk zegel, en den tegenwoordigen getekend met +onzen eigen hand: enz."</p></div> + +<p>Schoon alles wat wy van die voortreffelyke Vorstinne, met betrekking tot +onzen Held, gezegd hebben, genoegzaame blyken opgeeft van de +hoogachting welke zy voor 's mans gaêdelooze talenten had, kunnen wy +echter niet nalaaten nog daarby te voegen den volgenden brief, door +haare Majesteit, na den dood van haaren geliefden <span class="smcap">Hugo</span>, aan deszelfs +Weduwe geschreeven: dus luidt dezelve:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Ik heb uit uwen brief van den 16 van hooimaand verstaan, hoe mynen +gezant heeft uitgevoerd de bevelen, die ik hem gegeeven had, raakende de +boeken van wylen Mynheer <span class="smcap">de Groot</span>, uwen man, en dat gy, onaangezien de +aanbiedingen u gedaan van anderen, om die in hunne handen te krygen, +meer in acht genomen hebt het vernoegen van myne begeerten, als de +voordeelen, welken men u van dien kant deed hoopen: ik beken, dat in het +vermaak dat ik schep, in 't leezen van goede Schryvers, ik dermaate op +de schriften van Mynheer <span class="smcap">de Groot</span> verliefd ben, dat ik my niet zoude +vergenoegd houden, indien ik my vervallen zag van de hoop om die te +kunnen plaatzen in myne boekerye. Myn Gezant zal u mogelyk verhaald +hebben een gedeelte van de hooge achting, waarin by my zyn, zyn +wonderlyk verstand, en de goede diensten, die hy my heeft beweezen, maar +hy zoude u niet volkomelyk kunnen uitdrukken, hoe verre zyn geheugen my +dierbaar is, en in wat waarde ik houde de vruchten zyns arbeids; en +inderdaad indien goud of zilver iets konden bybrengen, om zo doorluchtig +een leven wederom te koopen, in myn vermogen zoude niets zyn, 't geen ik +niet van harte ten dien einde besteeden zoude: oordeel hier uit, dat gy +die schoone gedenkschriften en overblyfzelen in geen betere handen zoudt +kunnen stellen, of van welken zy beter zouden ontvangen en gehandeld +worden, als van de myne: en dewyl my het leven van haaren schryver zo +dienstig geweest is, gedoog niet dat zyn dood my ten eenemaale vervoere +van de vruchten van zynen doorluchtigen arbeid. Ik versta, dat nevens de +boeken van anderen, gy my zult doen hebben alle zyne geschrevene +memoriën en extracten, volgens de belofte die gy my doet in uwen brief: +nimmer zoudt gy my beter kunnen betuigen uwe goede genegenheid, als by +dit voorval en ik heb, God dank, waarmede het te erkennen, en u te +beloonen, gelyk myn Gezant u breeder zal te kennen geeven, waartoe my +verlaatende, bid ik God dat Hy u verder wil behouden in zyne heilige +bescherminge".</p></div> + +<p>In het begin van de maand Augustus des jaars 1645, begaf de beroemde +<span class="smcap">Hugo</span> zig dan aan boord om naar <i>Lubek</i> te stevenen, terwyl zyne +gezondheid reeds in een wankelen staat was, doch die hem vergezelden +hoopten dat het verlangen om eerstdaags zyne beminde Gemaalin, en verder +huisgezin weder te zien, zo groot een vermogen op hem zou hebben, dat +het wel 't voornaamste gedeelte van zyn smart, die hun afweezen hem +veroorzaakt had, zou kunnen verdryven. Hy stak met helder weêr en een +vry goeden wind in zee, doch de hoop op eene voorspoedige reis verdween +welhaast, en verwisselde in de vrees voor in de hollende baaren +begraaven te zullen worden; reeds ten volgenden dage was men, ter +oorzaake van een hevigen storm, genoodzaakt kleiner zeil te maaken: de +wind, tegen den avond nog woedender uitbarstende, wierp den grooten mast +overboord; het schip liep verscheidene keeren gevaar van te zullen +zinken; het werd door de winden, die van alle kanten toeliepen, zodanig +geslingerd, dat het, na ook de andere mast gebroken was, ten laatsten +op de kust van <i>Cassubien</i>, lek en reddeloos op 't strand geraakte: dit +gevaar duurde volle agt dagen, na welken tyd de beangste, vermoeide en +geteisterde togtgenooten, middel vonden om, naby het dorp <i>Liba</i>, +veertien <i>Duitsche mylen</i> van <i>Dantzig</i> voet aan land te zetten: <span class="smcap">de +Groot</span>, zegt zeker schryver, was ziek, niet min van verdriet als van +lichaam, en daar hy van zyn hart, dat zig spoedde om weder naar de zynen +te keeren, zelfs niet éénen dag om zyn lichaam te verkwikken en te +bezorgen konde verkrygen, heeft hy op een boerenwagen, dien hy aldaar +ter naauwernood gekreegen had, door regen en wind, nog andere agt dagen +zyne reis vervolgd, tot dat hy ten laatsten, nu zyne krachten door te +hevige schokken en vermoeidheid waren uitgeput, den 26sten der +bovengemelde maand, te <i>Rostok</i> is aangekomen: de Hertogin van +<i>Pommeren</i>, had hem te <i>Stolke</i> doen verwelkomen, en ten Hove noodigen, +doch hy liet zig verontschuldigen, en haar bedanken: zyne reis +vervorderende, zond de Hertogin haare koets hem na, die hem te <i>Coslin</i> +bragt, alwaar zy hem ter maaltyd liet onthaalen, met bevel van hem +kosteloos te stellen tot aan <i>Stettyn</i>, doch hy zondt de koets te rug, +met een' brief van dankzegging, waardoor de gezegde Hertogin de eer +genoot van den laatsten brief, dien de groote Staats- en Letter-held +geschreeven heeft, te bezitten.</p> + +<p>Terstond na zyne aankomst te <i>Rostok</i>, begaf hy zig te bedde, waarvan hy +ook niet weder is opgestaan: de geneesheer die by hem ontboden werd, +oordeelde dat eene te groote vermoeidheid alleen de oorzaak was van 's +mans ongesteldheid, en begreep derhalven dat hy door rust en +versterkende spyzen hersteld moest worden; doch des anderen daags +wederkomende, zeide hy onzen held den dood aan; waarom men, volgends +gewoonte, een Geestlyke by hem ontbood, verkiezende daartoe den Heer, +<span class="smcap">Johannes Quistorpius</span>, Doctor en Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, +mitsgaders bedienaar des Godlyken woords by de <i>Luthersche Gemeente</i> te +<i>Rostok</i>, een man, zegt men, door zyne schriften in de geleerde wereld +bekend; wy kennen hem niet, maar wel zyn gedrag dat hy by den stervenden +<span class="smcap">Hugo</span> hield, en bekennen dat wy daarin den geleerden man niet kunnen +vinden; wel den gewoonen Geestlyke, die zig by alle stervenden op een +zelfde wys gedraagt, als wilde hy te kennen geeven dat hy zyn ambacht +oefent gelyk een timmermans- of metzelaars-gezel 't zyne; 't behaagt my +als ik <span class="smcap">Quistorpius</span> voor het sterfbed van onzen <span class="smcap">Hugo</span> hoor zeggen, <i>dat +hem niets aangenaamers zou geweest zyn, dan dat hy met zyn Ed., nog +gezond zynde, in gesprek had mogen komen</i>: maar 't komt my van zyn' kant +zeer ambachtlyk voor, de verbaazende kunde, (en met nadruk in de +Godgeleerdheid,) van <span class="smcap">de Groot</span>, in aanmerking neemende, wanneer ik die +man, zulk een onvoorbeeldig mensch hoor vermanen, <i>dat hy zig tot een +gelukkige verhuizing uit dit leven moest gereed maaken; dat hy zig van +alle aardsche zaaken moest ontlasten; dat hy bekennen moest een zondaar +te zyn, met betuiging van leedweezen over de zonden waar in hy mogt zyn +gevallen</i>; (de Hoogleeraar stelde het zondigen van onzen <span class="smcap">Hugo</span>, met dat, +<i>mogt</i>, ondertusschen vry twyfelachtig,) <i>dat hy de oneindige +goedertierenheid Gods in de zonden te vergeeven voor oogen moest +houden</i>; wanneer ik hem het voorbeeld van den bekenden Tollenaar hoor +bybrengen; wanneer ik hem hoor zeggen, <i>dat</i> <span class="smcap">de Groot</span> <i>zyn toevlucht +tot</i> <span class="smcap">Christus</span> <i>moest neemen, als buiten wien geen zaligheid is</i>; +benevens meer andere dingen, die men <span class="smcap">Gewoon</span> is, zegt zeker schryver, +den stervenden voortehouden; die men <span class="smcap">Gewoon</span> is; zo is 't ambachtlyk! de +Dichter <span class="smcap">Duim</span>, behaagt my, ter plaatse alwaar hy <span class="smcap">Quistorpius</span>, tegen onzen +held doet zeggen:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">——Ik reken,<br /></span> +<span class="i0">U zyn de paden wel bekend, om op den weg<br /></span> +<span class="i0">Der eeuwigheid, met wys, en ryplyk overleg,<br /></span> +<span class="i0">Te wandlen.<br /></span> +</div></div> + +<p>Immers was het op dien toon dat hy tegen een uitgeleerd man, en die in +zyn gantsche leven, naar zyn besten vermogen, deugdzaam geweest was, had +moeten spreeken! hoe verdienstlyk zou <span class="smcap">Quistorpius</span> zig gedraagen hebben, +wanneer hy den grooten <span class="smcap">Hugo</span>, nu stervende, als by de hand, het koningryk +der hemelen ingeleid had! wanneer hy, in een wel geordend tafreel, zyn +zwak levenshulkje, dat zedert zo veele jaaren op de ongestuime zee des +tyds gesukkeld had, en geslingerd geweest was door storm en +donderbuijen, had doen aanlanden in behoudenen have, om daar te omhelzen +de geenen die hem reeds vooruitgegaan waren, en zonder ongeduld te +verwachten die voorwerpen zyner liefde, welken hy moest +achterlaaten!—wat waren toch de aardsche zaaken waarvan hy zig moest +ontlasten? zou de voornaamste daarvan niet wel geweest zyn, de +bewonderenswaardige <span class="smcap">Maria</span>, zyne hartvriendinne, zyne verlosscheresse? ô +zekerlyk, en ook zonder twyfel zyne lieve kinderen; (de Groote man zal +de laatste oogenblikken zyns levens tog niet besteed hebben aan het +peinzen over de zaaken van staat!) hy mogt in de armen van die gadelooze +panden den geest niet geeven; zou dit den dood voor hem niet akelig +hebben kunnen maaken? die dat van een stervenden man en vader vordert, +is nooit man en vader geweest, of moet door eenige gewyde drogredenen, +alle natuurlyk en beminnelyk gevoel des harten verdoofd hebben: moest +<span class="smcap">Hugo</span> zig ontslagen hebben van zyne lieve vrouw, die hy zekerlyk in 't +stervende hart goeden nacht gekuscht heeft? ô dat waare haare betoonde +liefde voor hem schandelyk geweest! neen, maar <span class="smcap">Quistorpius</span> had hem +moeten vertoonen den zaligen hemel; hy had hem moeten doen denken, dat +duizend jaaren aldaar als een dag voorby snellen; dat hy dus byna by het +uitstappen uit het levensbootje in de eeuwige rust, zyne lieve <span class="smcap">Maria</span>, en +na nog weinige oogenblikjes ook haare telgen zou zien aanlanden;—zou +zulks ook ambachtlyk geweest zyn?—neen zeker, maar thans verdiende het +gedrag van den Geestlyken dien naam zo veel te meer, daar hy zelfs niet +eens een toepasselyk en krachtig gebed voor den stervenden deed, maar +<i>met luider stemme</i>, het gewoone <i>Hoogduitsche Gebed</i>, beginnende; <i>Her +Jesu wahrer mensch und Godt</i>, uitbazuinde, (men zegt dat <span class="smcap">de Groot</span> zyn +slaapmuts afnam:) aanmerkelyk is het, dat hy den grooten man na het +eindigen van dat gebed, vroeg, <i>of hy hem wel verstaan had</i>?—hy ontving +ook niet anders tot antwoord als: <i>ik heb het wel verstaan</i>.... dan laat +ons hiervan verder zwygen,—<span class="smcap">de Groot</span> gaf den geest op den tweeden dag na +zynen aankomst <i>Rostok</i>, (den 28 Augustus des jaars 1645), omtrent +middernacht, in den ouderdom van 62 jaaren, en ruim 4 maanden: zyne +ingewanden werden geslooten in een koperene bus, en zyn in een zeer +eerlyke plaatse in de hoofdkerk begraaven; 't lichaam is, met sterke +kruiden gebalzemd, overgevoerd naar zyn vaderland, en tot <i>Delft</i>, zyne +geboortestad, niet zonder groote pracht by zyne uitvaart, gelegd in 't +graf zyner voorouderen, in 't Choor van de Nieuwe kerk, ter rechter +zyde van de vermaarde grafplaats der Prinsen van <i>Oranje</i>:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"Een zeer groot getal menschen vloeide by zyne begraavinge uit de omliggende +plaatsen derwaards, en van <i>Rotterdam</i> alleen, zag men zes schuiten, +opgepropt met volk, om de eer te hebben van zyne lykstatie bytewoonen; +men telde vier honderd paar in rouwgewaad bekleed, behalven nog een +groote stoet, die zonder rouwgewaad volgde:"</p></div> + +<p>ondertusschen is dit gedeelte van des grooten mans overschot iets bejegend, dat, om de +zamenhang van alle zyne wederwaardigheden, aanmerkelijk is; het werd +naamlyk, te <i>Rotterdam</i> aangekomen zynde, door den schipper, die +hetzelve had overgebragt, voor de vrachtpenningen gearresteerd, tot dat +de Heer <span class="smcap">Hendrik Zwaardenkroon</span>, vader van den Geneesheer, <span class="smcap">Petrus +Zwaardenkroon</span>, schoonvader van den Heere, <span class="smcap">Caspar Brandt</span>, op verzoek van +<span class="smcap">Jan van Reigersbergen</span>, de geëischte penningen betaalde, en dus het lyk +van onzen Held ontsloeg.</p> + +<p>De gestalte zyns lichaams was niet ver boven de middenmaatige, zyne +gedaante vry schoon, de verwe frisch, de neus een weinig geboogen, zyne +oogen glinsterende, het wezen helder, de leden geslooten, en zo sterk, +dat hy in 't wandelen, in 't loopen, in 't springen, onder lieden van +zyne jaren, weinig of naauwlyks weêrgaê vond: in 't bedryf van zaaken +was hy ernsthaftig, onder zyne vrienden vrolyk, by allen gespraakzaam, +en meêwarig; doch met wat nyverheid, wat verstand; met wat oordeel, met +wat godvruchtigheid, liefde omtrent zyne naasten, liefde omtrent zyn +vaderland, hy begaafd is geweest, zal klaarder uit zyne schriften +zelven, dan uit de getuigenissen van anderen kunnen afgenomen worden.</p> + +<p>Dus hebben wy dan onzen Held, op zynen moeijelyken levensweg gevolgd, +tot daar hy door den dood in een beter leven overgegaan is: laat ons nu, +eer wy verder kortlyk aantekenen, wat na zyn overlyden nog ten zynen +opzichte is voorgevallen, hooren, hoe de dichters van dien tyd den +uitvaart bezongen hebben van dien grooten man, die het heil des +vaderlands altoos bedoeld heeft, doch onder de slagen der doemwaardige +onëenigheid heeft moeten bezwyken: deeze gedachten omtrent hem drukt de +Dichter <span class="smcap">G. Brandt</span>, dus kunstig uit:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">o Delf, beny geen Maes den grooten Rotterdammer,<br /></span> +<span class="i0"><span class="smcap">de Groot</span> is ruim zoo groot. d'Een' zocht het Hollands jammer<br /></span> +<span class="i0">Te stuiten, door zyn' raadt: maar 't oor der twist bleef doof;<br /></span> +<span class="i0">Men scheurde veel te licht om liefdeloos geloof;<br /></span> +<span class="i0">Indien zyn Fenixgeest verdeelt waer onder zeven,<br /></span> +<span class="i0">'t Vereenight Nederlandt waar onverdeelt gebleven.<br /></span> +</div></div> + +<p>De groote <span class="smcap">Vondel</span>, vervaardigde het volgende dichtstuk, waarboven hy +schreef: <i>Uitvaart van zyn Excellentie den Heere</i> <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, <i>aan de +wethouders van Delft</i>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Helaes! wie komt myn hoop vermoorden?<br /></span> +<span class="i0">Wat onweêr ruischt 'er uit den Noorden?<br /></span> +<span class="i0">Verzekert fluks ons beste pant:<br /></span> +<span class="i0">Verzekert, bergt het Hollantsch wonder,<br /></span> +<span class="i0">Hoe haelt de zon haer aanschyn onder!<br /></span> +<span class="i0">O Baltisch meir! o storm! o strant!<br /></span> +<span class="i0">Helaes! waar is <span class="smcap">de Groot</span> gebleeven,<br /></span> +<span class="i0">Die voor de schipbreuk van zyn leven,<br /></span> +<span class="i0">Zelf onder opgeheven zwaert,<br /></span> +<span class="i0">'t Gezicht des doods braveerde, en sterker<br /></span> +<span class="i0">Dan stael, voor eeuwigheid van kerker<br /></span> +<span class="i0">Noch bittren laster was vervaert?<br /></span> +<span class="i0">Dit was 't, Kristyn, dat u verraste,<br /></span> +<span class="i0">Toen ghy naer uwe Ryckskroon taste,<br /></span> +<span class="i0">En zocht den schoonsten diamant,<br /></span> +<span class="i0">U tot cieraat en roem beschoren;<br /></span> +<span class="i0">Maer zocht vergeefs; hy bleef verloren:<br /></span> +<span class="i0">Een voorspook van uw Rycksgezant!<br /></span> +<span class="i0">Hoe luysterden noch stracks uw ooren,<br /></span> +<span class="i0">Die onverzaet 't orakel hooren,<br /></span> +<span class="i0">Dat in uw koningklyck paleis<br /></span> +<span class="i0">U zyn geheimenissen melde;<br /></span> +<span class="i0">U in den dagh der wysheit stelde,<br /></span> +<span class="i0">En toonde d'eere van den Pais:<br /></span> +<span class="i0">Dan zagh men Pais uw hart bewegen;<br /></span> +<span class="i0">Zoo dat ghy den geschaerden degen<br /></span> +<span class="i0">Scheent op te steecken, op zyn woort,<br /></span> +<span class="i0">En met uw heiren aftetrecken;<br /></span> +<span class="i0">Die nu de Kristenweerelt decken,<br /></span> +<span class="i0">En openen den Krygh de poort.<br /></span> +<span class="i0">Flus hoopte Munster hem t' ontfangen;<br /></span> +<span class="i0">Nu delft heel Delft met lyckgezangen<br /></span> +<span class="i0">Zyn' ingeboren in het graf;<br /></span> +<span class="i0">Daar d'Afgunst, entlyck afgeronnen,<br /></span> +<span class="i0">Zyn doot gebeente rust moet gonnen,<br /></span> +<span class="i0">Die zy den levende nooit gaf.<br /></span> +<span class="i0">Och krancke troost in zulk een jammer<br /></span> +<span class="i0">Men stell', gelyk den Rotterdammer,<br /></span> +<span class="i0">Een beelt den wyzen Delvenaar:<br /></span> +<span class="i0">Men paer' die groote nageburen,<br /></span> +<span class="i0">Wier faem alle eeuwen zal verduuren,<br /></span> +<span class="i0">Zo sta de Wysheit op 't altaer.<br /></span> +</div></div> + +<p><span class="smcap">G. Brand</span>, bovengenoemd, heeft mede de uitvaart van onzen Held gezongen, +in een uitgebreid dichtstuk, waarin hy zig, onder anderen, dus laat +hooren:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Vraag Hollant nu naar haar doorluchtigsten <span class="smcap">de Groot</span>.<br /></span> +<span class="i0">Wie zal nu met zyn pen haar afgezette Staaten<br /></span> +<span class="i0">Verdedigen? wie zal de slaverny zo haaten?<br /></span> +<span class="i0">Of wie was zo gehaat van dwingelanden? want<br /></span> +<span class="i0">Hy leet niet van, maar om, en met zyn Vaderlant;<br /></span> +<span class="i0">'k Zing nu niet hoe de haat heeft over hem gezeten;<br /></span> +<span class="i0">Noch hoe men hem (God weet, en veele menschen weeten<br /></span> +<span class="i0">Door wiens gewelt en list!) onwettiglyk verwees:<br /></span> +<span class="i0">Noch hoe hy levendig begraven lag, en rees,<br /></span> +<span class="i0">Door 't ysre grafslot uit: noch hoe ze t'zamen spanden,<br /></span> +<span class="i0">In zynen ondergang, en maakten hem die landen<br /></span> +<span class="i0">Te naauw, wier grenzen hy had uitgebreit: noch hoe<br /></span> +<span class="i0">De wysheit met hem ging in ballingschap: waar toe<br /></span> +<span class="i0">Dat opgehaalt? had hy geen ongeluk verdragen,<br /></span> +<span class="i0">Waar was nu zyn geluk geweest? laat ons niet klaagen<br /></span> +<span class="i0">Om dat hy balling was; zyn Vaderlant is niet<br /></span> +<span class="i0">Bepaalt van Oceaan, noch Ryn, noch Maas; neen, ziet<br /></span> +<span class="i0">Den heelen Hemel aan, die heeft in zich beslooten<br /></span> +<span class="i0">Zyn Vaderlant; wie daar nog niet is uitgestooten<br /></span> +<span class="i0">Is in geen ballingschap; enz.<br /></span> +</div></div> + +<p>In een volgend gedeelte van dit Dichtstuk zegt de Heer <span class="smcap">Brand</span>; daar hy +<span class="smcap">Hugo</span> in den hemel ziet:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">——van te voren<br /></span> +<span class="i0">Had men zyn rechters meest uit vyanden verkooren:<br /></span> +<span class="i0">Maar daar spant Godt voor hem een strenge vierschaar, om<br /></span> +<span class="i0">Hem recht te doen; daar is 't myneedig recht nu stom;<br /></span> +<span class="i0">Daar zal men 't recht met geen gekochte stemmen kreuken;<br /></span> +<span class="i0">Daar leezen Seraphyns zyn goude Goden spreuken;<br /></span> +<span class="i0">Daar spreekt de mont nu van d'onmondige Vorstin<br /></span> +<span class="i0">Der Gotten; daar is nu de vryheit met hem in<br /></span> +<span class="i0">Geen Loevestein; zy zyn van slaverny ontslagen;<br /></span> +<span class="i0">Daar sleept men hem niet weg, door de onverwagte lagen,<br /></span> +<span class="i0">Daar d'ouden vader van het vaderlant meê wiert<br /></span> +<span class="i0">Verrast: enz.<br /></span> +</div></div> + +<p>Men vervaardigde ook het volgende grafschrift, waaruit men het jaartal +zyns overlydens (1645) kan tellen.</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">hVgo de groot een LICht, Was aLLer WereLts Wonder;<br /></span> +<span class="i0">sIIn sIeLe Leeft bII godt, sIIn LIChaaM Leght hIer onder.<br /></span> +</div></div> + +<p>De Heer <span class="smcap">Sarravius</span>, zeide, wegens het overlyden van dien wonderbaaren +man: <i>Hy is 'er, ô droefheid! geweest: de man met naam en daad groot, en +een heldere flonkerster onzer eeuwe</i>, <span class="smcap">Hugo de Groot</span><i>; ô bitter ongeval +voor de geleerdheid! ô overzwaar verlies! de aarde zy hem ligt, en de +bloemen moeten zyn grafstede bedekken! zo lang de boeken en +weetenschappen zullen geëert worden, zal de naam van</i> <span class="smcap">de Groot</span> <i>waarlyk +groot wezen; zo lang myn bloed in de aderen zweeft, zal ik zekerlyk +altyd roemen dat ik gemeenzaam by hem bekend geweest ben</i>.</p> + +<p>Nog zullen wy hier byvoegen, het volgende grafschrift, gedicht door <span class="smcap">Wybo +Fynje</span>:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Europa's wonder, dat geleerdheid doet verstommen;<br /></span> +<span class="i0">Het werkstuk daar Natuur zig zelve in overtreft;<br /></span> +<span class="i0">Het beeld der deugd; 't verstand, in 's hemels top geklommen,<br /></span> +<span class="i0">'t Sieraad dat boven 't lot des menschdoms zich verheft;<br /></span> +<span class="i0">Dien waaren Godsdienst, voor wiens eer hy streed, beloonde,<br /></span> +<span class="i0">Met fraaije Cederen van Libans kruin gehaald;<br /></span> +<span class="i0">Dien Pallas met olyf, en Mars met laauwren kroonde,<br /></span> +<span class="i0">Toen hy het recht van vrede en oorlog heeft bepaald;<br /></span> +<span class="i0">Dien Theems en Seine, om stryd, een wonderwerk beleeden<br /></span> +<span class="i0">Van Neêrland; dien de Zweed zig eigende als gezant;<br /></span> +<span class="i0"><span class="smcap">de Groot</span> <i>ligt hier; wyk van dit graf met snelle schreden,</i><br /></span> +<span class="i0">Die niet door vaderlands- noch wysheids-liefde brandt.<br /></span> +</div></div> + +<p>Dit ter neder gesteld hebbende kunnen wy tot het waardige overschot van +onzen Held wederkeeren.</p> + +<p>Zo dra sommige heethoofdige Predikanten vernamen, dat de ingewanden van +<span class="smcap">Hugo</span> eene eerlyke verblyfplaats genooten, hebben zy zulks hooglyk niet +alleen afgekeurd, maar zig ook met kracht daartegen verzet; denkelyk ter +oorzaake van zyne toegeevendheid voor de <i>Remonstranten</i>, of mogelyk +geloofden die zonderlinge Geloovigen, die zekerlyk, in den geloove, +gantsche kemels kunnen doorslikken, en te dikwyls zo ryk in +ligtgeloovigheid, als arm in broederliefde zyn; mogelyk, zeggen wy, +geloofden zy de taal van den laster, die uitstrooide, dat <span class="smcap">de Groot</span> met +<i>papistery</i> besmet geweest was; die geestlyke stookebranden wisten dan +te bewerken, want hunne invloed is van alle tyden af zonderling groot +geweest, dat het overschot van dien geleerden man, uit zyne rustplaatze +weggenomen, en elders in een vreemd oord gebragt is geworden:—hoe +haatelyk is niet de vuige haat, wanneer zy 't hart van een' Godstolk +bewoont, en zig zelfs op het levenloos overschot der broederen wreekt!</p> + +<p>Deeze gruwelyke en allerverachtelykste daad, werd echter niet met +toestemming des volks verricht, inzonderheid waren de studenten van +<i>Rostoks Hooge Schoole</i>, over een bedryf dat de menschlykheid schande +aandeed, zeer gebelgd, en toonden zulks ook in 't openbaar, want zy zyn,</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"kort daarna, gelykelyk, met een geheelen drom en opgeheven toon, +toegevloogen, om op nieuw de uitvaart te houden van den grooten man, en +zyn overschot weder in zyne oude grafstede te brengen; deeze studenten, +die door eenen rechtmaatigen yver waren ontstoken, dreigden tevens dat +zy, indien dat eerwaardig pand in het toekomende niet onaangeroerd en +ongemoeid bleeve, altemaal terstond hun goed oppakken, en naar een +andere studeerplaats vertrekken zouden, daar men de zeergeleerde mannen, +ten minsten na hunnen dood, veilig zou laaten rusten".</p></div> + +<p>Een geruimen tyd na het overlyden van onzen held, werd by de Regeering +der stad <i>Delft</i> beraadslaagd, over eene openbaare vereeuwiging van 's +mans zonderlinge verdiensten; men was van gevoelen hem een standbeeld +opterichten, in navolging van die van <i>Rotterdam</i>, welken den grooten +<i>Erasmus</i> op die wyze verëerd hadden; dan, eenigen waren meer genegen +tot het vervaardigen van een prachtigen graftombe, om dat het oude +<i>Delft</i> wel de meeste praalgraven bezit; deeze wisten hunne begeerte +doortedringen, en hun voorstel werd tot zo verre voordgezet, dat de +Overheid van <i>Delft</i>, het volgende besluit nam:</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"De Heeren Burgemeesters en Regeerders der stad <i>Delft</i>, hebben, op +verzoek van den Heere, Mr. <span class="smcap">Pieter de Groot</span>, Pensionaris der stad +<i>Amsteldam</i>, zo van hem zelven, als van wegen zyne zuster, vrouwe +<span class="smcap">Cornelia de Groot</span>, aan hunne Achtbaarheden gedaan, na ingenomen advies +en bericht van de Heeren Kerkmeesteren binnen de voorschrevene stad, +geconsenteerd en toegestaan, gelyk hunne Achtbaarheden consenteeren en +toestaan mits deezen, dat gemelde Heer <span class="smcap">de Groot</span> zal mogen doen +oprichten, in 't Choor van de Nieuwe Kerk alhier, op de graven daar de +Heer <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, hunlieder vader Zal. Ged. begraaven is, een tombe +met de ornamenten daartoe behoorende, ter eere en gedachtenisse van hun +gemelden Heer vader; mits dat alvorens van de inscriptie daarop te doen +stellen, communicatie aan de Heeren Burgemeesteren gegeeven, en +derzelver approbatie daarop erlangd zal moeten worden. Gedaan by alle de +Heeren, 21 July 1663".</p></div> + +<p>Dit besluit, hoe billyk, werd echter niet verder ter uitvoer gebragt, +dan dat een ontwerp, van het beraamde praalgraf getekend, en in aarde +geboetseerd werd, door den vermaarden kunstenaar en beeldhouwer, <span class="smcap">Rombout +Verhulst</span>, door wien, naderhand, ook getekend is, de tombe werkelyk +vervaardigd ter gedachtenisse van den vermaarden Zeeheld, <span class="smcap">de Ruiter</span>, met +welke tombe het Choor der Nieuwe Kerk te <i>Amsteldam</i> is versierd +geworden: op den voorgrond zag men den beroemden letterheld, den grooten +<span class="smcap">Hugo</span>, levensgrootte nederliggen, rustende met zyn' hoofd op een stapel +boeken, en houdende een boek in zyn rechterhand; op den achtergrond was +een voetstal uitgewerkt, met boeken en papieren versierd, en daarop, in +'t midden, een zon, ten zinnebeelde, dat gelyk deeze het aardryk met +haare straalen, alzo ook <span class="smcap">de Groot</span>, de geleerde wereld met zyne schriften +verlichtte: rondsom den voetstal vloogen eenige naakte kindertjes, met +boeken, rollen papieren, en lauwerkransen in de handen; in het +verschiet, zag men, aan wederzyde een grafnaald, en boven den voetstal +vloog de Faam, die 's mans lof en geleerdheid, met twee trompetten, +uitblies: op de kroonlyst zag men zyn wapen, en aan iedere zyde van +hetzelve een opengeslagen boek: deeze beraamde praaltombe gaat in prent +uit, en is den Landgenooten eerst medegedeeld, door den Heer <span class="smcap">Cornelis +van Alkemade</span>, in zyn werk, ten tytel voerende: <i>Inleiding tot het +Ceremoniëel en de plechtigheden der begravenissen</i>: op den voet der +tombe leest men het volgende vierregelig versje:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">De Phenix van zyn vaderland,<br /></span> +<span class="i0">Het Delfs-orakel, 't groot verstand,<br /></span> +<span class="i0">De zon die 't aardryk heeft verpligt,<br /></span> +<span class="i0">Was waard dit graf van eer gesticht.<br /></span> +</div></div> + +<p>Zynde deeze regels op het onderwerp toepasselijk gemaakt, oorspronglyk +zyn zy van den Heere <span class="smcap">G. Brand</span>, en gedicht om geplaatst te worden, op de +tegenzyde van eenen eerepenning waarop onzen held afgebeeld is; alwaar +zy dus luiden:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">De Fenix van het vaderlandt,<br /></span> +<span class="i0">Het Delfs-orakel, 't groot verstandt,<br /></span> +<span class="i0">Het licht dat d'aarde alom bescheen,<br /></span> +<span class="i0"><span class="smcap">de Groot</span>, vertoont zich hier in 't kleen.<br /></span> +</div></div> + +<p>De meergemelde Dichter <span class="smcap">Duim</span>, heeft zyne Leezers ook een afbeeldzel van +de gezegde beraamde tombe medegedeeld, maar <span class="smcap">de Groot</span>, een pen in de hand +gegeeven, en 'er bygevoegd, de twee gedenkpenningen, waarvan wy daadlyk +zullen spreeken, die hy geplaatst heeft, aan de kroonlyst, ter wederzyde +van de geopende boeken; het zelfde bovengenoemd versje van <span class="smcap">Brand</span> heeft +hy mede op de tombe geschreeven, maar met nog eene andere verandering; +by zyn Ed. luidt het als volgt:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">De Fenix van het vaderlant,<br /></span> +<span class="i0">Het Delfs Orakel, 't groot verstand.<br /></span> +<span class="i0">Het licht dat d'aarde alom bescheen,<br /></span> +<span class="i0">De groote <span class="smcap">Huig</span> rust hier beneên.<br /></span> +</div></div> + +<p>Dezelfde Dichter heeft eene uitlegging der tombe, in versmaat, +vervaardigd, waarvan wy den Lezer een gedeelte zullen mededeelen, als +bevattende eene beknopte beschryving van het leven, van onzen +onvergelykelyken <span class="smcap">Hugo</span>; dus luidt dezelve:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Zie hier de tombe van den grooten <span class="smcap">Huig de Groot</span>,<br /></span> +<span class="i0">Eerst Advocaat Fiskaal, om Hollands heilge wetten<br /></span> +<span class="i0">En zyn gerechtigheên, (wie tegenstand hen boodt,)<br /></span> +<span class="i0">Te schraagen, en voor 't recht zig in de bres te zetten.<br /></span> +<span class="i0">Toen Raatsman van den Raadt der koopstad Rotterdam:<br /></span> +<span class="i0">Hy zette zyne borst, voor onze aloude rechten,<br /></span> +<span class="i0">Als eenen koopren muur, toen die verwoede vlam,<br /></span> +<span class="i0">Van kerk- en staat-twist, uit kwam barsten, om te slechten<br /></span> +<span class="i0">Den band der eendracht. Hy, met onvermoeide vlyt,<br /></span> +<span class="i0">'t Roer wendde van de kerk en staat, naar alle boegen;<br /></span> +<span class="i0">Op dat die band niet wierd verbroken, in dien tyd,<br /></span> +<span class="i0">Zocht hy, ter wederzyds, elk een te vergenoegen:<br /></span> +<span class="i0">Om zulks te doen, was 't wit van hem, verdraagzaamheid,<br /></span> +<span class="i0">Hierop hy doeldde, doch party wou 't niet gedogen;<br /></span> +<span class="i0">Hy wierd, om deeze drift, naar Loevestein geleid,<br /></span> +<span class="i0">En levendig, als dood, ontrukt der menschen oogen,<br /></span> +<span class="i0">Tot hy na der d'half jaar verlost wierd, door een kist;<br /></span> +<span class="i0">Hy leefde in ballingschap, na 't vluchten, all' zyn dagen,<br /></span> +<span class="i0">Maar Zweden, die 't geweld, hom aangedaan, wel wist,<br /></span> +<span class="i0">Heeft 't ampt, als Afgezant, hem gunstig opgedraagen.<br /></span> +<span class="i0">Dit heeft hy loffelyk bediend; maar, door den dood,<br /></span> +<span class="i0">Nu eindelyk ontlast van alle de aardsche zorgen,<br /></span> +<span class="i0">Rust hier het lichaam van den wakkeren <span class="smcap">de Groot</span>,<br /></span> +<span class="i0">Voor wien (wat wetenschap betreft,) niets was verborgen.<br /></span> +<span class="i0">Des rust hy met zyn hoofd op boeken; in de hand<br /></span> +<span class="i0">Voert hy een veder, die de vrucht des geestes baarde;<br /></span> +<span class="i0">Kenmerken van zyn groot en doorgeleerd verstand.<br /></span> +<span class="i0">In d'achtergrond ziet gy den schat, dien hy vergaarde,<br /></span> +<span class="i0">Een gantsche boekzaal, waarin hy begraaven lag;<br /></span> +<span class="i0">Dit gaf men naderhand voor twaalef duizend kroonen,<br /></span> +<span class="i0">In handen van Katryn<a name="FNanchor_12_12" id="FNanchor_12_12"></a><a href="#Footnote_12_12" class="fnanchor">[12]</a>, op dat ik, schreef zy, mag.<br /></span> +<span class="i0">Myn' grooten Afgezant, my, in zyn schrift vertoonen<br /></span> +<span class="i0">In 't midden van dien schat, ziet gy een helder zon,<br /></span> +<span class="i0">Wier glans alom verlicht het aardryk, met haar straalen<br /></span> +<span class="i0">Van zynen geest, die in zyn schrift met luister praalen;<br /></span> +<span class="i0">Die schriften vliegen al de wereld door en door,<br /></span> +<span class="i0">In Englen handen; en met kransen van Lauwrieren,<br /></span> +<span class="i0">Ontwonden Rollen, elk een draaft op 't letterspoor;<br /></span> +<span class="i0">Gy zietze, wederzyds om deeze zonne zwieren.<br /></span> +<span class="i0">Wat hooger blaast de faam, met twee trompetten, uit,<br /></span> +<span class="i0">'s Mans lof, zyn wysheid, in religie, en staatkunde.<br /></span> +<span class="i0">Zyn wapen ziet men op de lyst. Een boek ontsluit,<br /></span> +<span class="i0">Ter wederzyde, zig, wyl 't yder toegang gunde,<br /></span> +<span class="i0">Om, nevens Huig de Groot, de bladren in te zien: enz.<br /></span> +</div></div> + +<p>Wat betreft de gedenkpenningen, tot 's mans eere geslagen, en waarvan wy +boven reeds gewag gemaakt hebben; beiden vertoonden zyn borstbeeld, doch +in verschillende standen; op de tegenzyde van den eenen, zag men een +koffer, indedaad in alles zeer gelykende naar dat welk onder den Heer +Mr. <span class="smcap">Klinkhamer</span> berustende is, en dat wy den Leezer in plaat medegedeeld +hebben; op het koffer stonden twee kroonen, verbeeldende die van +<i>Frankryk</i> en <i>Zweeden</i>, te kennen geevende zyn vlucht in 't +eerstgemelde ryk, en zyn gezantschap ten dienste van het tweede; aan de +eene zyde van het koffer vertoonde zig een opgaande zon, en aan de +andere zyde, in een flaauw verschiet, het Slot van <i>Loevestein</i>; de +opgaande zon verstrekte</p> + +<div class="blockquot"> +<p>"ten zinnebeeld van de vernieuwing zyner tydlyke +gelukzaligheid en glorie, als die lang verborgen geweest zynde onder de +duisternis van veele rampen, eindelyk te helder weder doorbrak":</p></div> + +<p>De Dichter <span class="smcap">Duim</span>, laat de flaauwe vertooning van het <i>Loevesteinsche slot</i>, +te kennen geeven, dat deszelfs vermogen door de groote <span class="smcap">Hugo</span> overwonnen +is: dus zingt hy, in de bovengenoemde Uitlegging:</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Men ziet, aan de eene zyde, een halve opgaande zon,<br /></span> +<span class="i0">Het slot van Loevestein verflaauwd aan de andre zyde,<br /></span> +<span class="i0">Ten teken dat zyn glans verryst, en hy verwon<br /></span> +<span class="i0">Het Loevesteinsche slot, dat hem zyne eer benydde.<br /></span> +</div></div> + +<p>Boven aan den rand van deezen penning las men de woorden:</p> + +<p class="blockquot smcap">melior post aspera fata resurgo.</p> +<p class="blockquot2">Dat is:</p> +<p class="blockquot"><i>Ik kom na myne rampen weder ten voorschyn:</i></p> +<p class="blockquot2">Onder aan stond:</p> +<p class="blockquot">N. 1583. O. 1645.</p> +<p class="blockquot2">Dat is:</p> +<p class="blockquot"><i>Geboren in 't jaar 1583, en overleden 1645.</i></p> + +<p>Op den tweeden penning, zag men, gelyk gezegd is, mede 's mans sierlyk +borstbeeld, en daar rondsom de volgende woorden:</p> + +<p class="blockquot smcap">hugo grotius natus mdlxxxiii, 10 apr.<br /> +obiit, mdcxlv. 28 augus.</p> +<p class="blockquot2">Dat is:</p> +<p class="blockquot"><i>Hugo de Groot, geboren den 10 April 1583,<br/> +En gestorven den 28 Augustus 1645</i>.</p> + + +<p>Op de tegenzyde las men, onder drie bloemtrossen, en boven twee +lauwertakken, het versje van den Heere <span class="smcap">Brand</span>, gelyk wy het Bladz. 153 +opgegeeven hebben.</p> + +<p>Laat ons by dit alles nog eenige weinige regels ten slotte voegen:—de +gewoone spreuk van den onstervelyke <span class="smcap">Hugo</span> was; <i>Ruit Hora</i>, dat is, <i>Het +uur snelt voord</i>, welke woorden hem altoos de kostlykheid van den tyd te +binnen bragt: hy was gewoon des morgens ten zes uure optestaan: wanneer +hy vermoeid was door de studie, las hy iets vrolyks, of onderhield zig +met zyne kinderen: <i>Ik heb de genade van God</i>, zeide hy, <i>als ik de +sleutel uit myn Comptoir trek, dat ik my van alle ingespannene gedachten +ontledig</i>: hy was hartig in 't eeten; hoorde gaarne dat men hem +tegensprak: zynen Geheimschryver, den Heer <span class="smcap">Pels</span>, raadde hy, den bybel te +leezen, zonder enige aantekeningen te raadplegen, zeggende: <i>Komt U iets +voor, dat gy niet verstaat, leg daar een vouwtje by, en lees voord; het +een zal 't ander verklaaren, en God zal u helpen</i>.</p> + +<p>Zyne weduwe, de onvoorbeeldige <span class="smcap">Maria</span>, volgde haaren zaligen Echtgenoot, +op de reis naar de eeuwigheid, den 19 April des jaars 1653: haare +dochter <span class="smcap">Cornelia</span> was gehuwd aan den Heere <span class="smcap">Joan Barton</span>, Graaf van +<i>Mombas</i>: behalven deeze dochter, liet onze held na, drie zoonen, +<span class="smcap">Cornelis</span>, <span class="smcap">Pieter</span>, en <span class="smcap">Diederik</span>, waarvan de oudste en jongste ongehuwd +gestorven zyn; de middenste, door wien het beroemde geslacht van den +grooten <span class="smcap">Hugo</span> voordgeplant is, werd, na in vreemden dienst geweest te +zyn, aangesteld tot Pensionaris van <i>Amsteldam</i>; vervolgends bekleedde +hy de hooge waardigheid van Afgezant van Hun Hoog Mogende, by de +<i>Noordsche Kroonen</i>, en werd daarna Pensionaris en Lid in de Vroedschap +van <i>Rotterdam</i>; doch hy heeft ook eindelyk het lot van zyn' vader +ondergaan, en buiten zyn vaderland moeten zwerven, tot dat hy, na dat de +tyd de benevelde oogen een weinig verklaard had, wederkeerde, en zyn +verblyf nam op een buitenplaats naby <i>Haarlem</i>, alwaar hy zyne dagen +sleet, in het opvoeden van zyne kinderen en het leezen van goede +schryvers: hy overleed in den ouderdom van 70 jaaren.</p> + + + +<hr style="width: 65%;" /> +<h2><a name="AANHANGZEL" id="AANHANGZEL"></a><span class="smcap">AANHANGZEL</span>.</h2> + + +<p>Indien wy ons, onder het zamenstellen van de voorgaande bladen, hadden +willen bedienen, van eenige papieren, in den tegenwoordigen tyd van +beklaagenswaardige verdeeldheid ten voorschyn gebragt, zouden wy +menigvuldige trekken hebben kunnen bybrengen, zo wel die den braaven +<span class="smcap">Hugo de Groot</span> ongunstig zyn, als anderen die van zynen lof gewaagen; +dan, daar wy het grootste gedeelte van die geschriften houden voor +schandzuilen, den lande opgericht, om dat ze hunne geboorte verschuldigd +zyn aan eene verfoeijelyke partyzucht, en verdervenden geest van +nieuwigheden, hebben wy dezelven allen ter zyde gelegd, als onwaardige +werktuigen in de hand van een onpartydigen; 't kan de nagedachtenis van +<span class="smcap">de Groot</span> niet verheerelyken, dat men zyner uitmuntendheid gedenkt, ten +koste van de openbaare rust; maar, daar de onlusten binnen de stad +<i>Rotterdam</i> voorgevallen, en de gevolgen van dien, de achtbaare +Regeering van <i>Amsteldam</i>, onlangs, aanleiding gegeeven hebben, om in +den lof van onzen Held uitteweiden, en eenige uitdrukkingen te doen, +welken over het geval van dien grooten man, een zeer helder licht +verspreiden, hebben wy geoordeeld die lofspraak, en verdere +uitdrukkingen, by onze voorgaande beknopte beschryving van 's mans leven +te moeten voegen; aangezien dergelyke straatsstukken, schoon niet altoos +bevattende onwrikbaare grondslagen, waarop men mag bouwen, of +onwederlegbaare regelen, waarnaar men mag oordeelen, echter te stellen +zyn, verre boven de verachtelyke papieren waarvan wy boven spraken:—de +bedoelde lofspraak is vervat in de volgende woorden, te vinden in de +<i>Nadere Aantekening van</i> Amsteldam, <i>ter Staatsvergaderinge van Holland +en West-Frieslaand gedaan, op eene Resolutie van den 24 December 1784, +concerneerende het onderzoek van het voorgevallene te</i> Rotterdam:</p> + +<div class="blockquot"><p>"En dit wel uit denzelven <span class="smcap">Voortreflyken</span> <i>en</i> <span class="smcap">by de Natie Hooggeschatten</span> +<i>Rechtsgeleerden</i>, <span class="smcap">Hugo de Groot</span>, <i>op wiens Leer en Gezag de Supplianten +van zeker Request, op den 2 December laatstleden aan Hun Ed. Gr. Mog. +gepresenteerd</i>, ter adstructie van het Sentiment en Advys van +bovengemelde Heeren Gedeputeerdens, <i>zich met zoo veel fiducie beroepen +hebben</i>."</p> + +<p>"Dat men ten dien einde vooraf moet remarqueren, dat de Memorie, by +voorschreve Requeste geallegueert, speciaal was ingerigt, zo als uit de +Introductie klaar te zien is, tegen de Hoven van Justitie, dewelke <span class="smcap">in +die ongelukkige tyden van scheuringen en verdeeldheden in kerke en +burgerstaat</span>, <i>zich aanmatigden kennis te nemen van dispositien en +politique orders, die de Steden goedvonden in den hare te stellen tot +conservatie van de Rust en Vrede onder hare Ingezetenen</i>; doch welken de +Hoven, door Mandamenten en andere Provisien van Justitie illusoir +tragtten te maken."</p> + +<p>"Dat men dus in het oog houdende de gelegenheid by welke, en het +oogmerk, waar mede voornoemde Heer <span class="smcap">de Groot</span> dit Advys, in den Jare 1617 +heeft gesteld, en het zelve in zyn geheel met oordeel en attentie +nalezende, ligt bemerken zal, dat hy daar by niets anders heeft willen +betogen, als dat de Hoven van Justitie zich de klagten en quæstien +tusschen de Magistraten der Steden en derzelver Ingezetenen over +gezegde politique Ordonnantien of Correctien van die Magistraten tot +maintien van de publyke rust, niet vermogen aan te trekken, en wel +<i>voornaamlyk</i>, dat zulks egter by de Hoven ondernomen wezende, de Staten +volkomen bevoegd waren zoodanige quæstien den Hove te onttrekken en aan +zich te evoceren, zonder dat <i>daar door</i> enige Privilegien verkort +wierden."</p></div> + +<hr style='width: 45%;' /> + +<p>En Pag. 150 sprekende van de <span class="smcap">defecten</span> in de Personen, die gecommitteerd +waren geweest tot zyne Rechters, zegt hy:</p> + +<div class="blockquot"><p>"dat eerst hier op staat te +letten, dat <i>die niet en waren ordinarisse Rechters</i>; indien de Staten +Generaal het regt van de Commissie te geven toekwam, (vervolgt hy) +waarom en hebben zy daartoe niet gecommitteert den Hoogen of +Provincialen Raad van Holland? waarom niet de Raden van Staten, die +<i>ordinaris Recht doen</i> uit den naam van de Generaliteit? In alle vrye +Regering is hatelyk over het bloed, eer en goed van de Ingezetenen, +<i>andere als ordinarisse Rechters</i> te stellen, veel meer, als die +Personen, gelyk het meerendeel van deze, niet en zyn in dienst van de +Justitie, maar <i>politicque persoonen</i>."</p></div> + +<hr style='width: 45%;' /> + +<p>Doch zoo men nog al zoude willen beweren, dat hy, in 1619 gesmaakt +hebbende, wat het te zeggen is van zynen dagelykschen Rechter vis factie +te werden geëvoceert, van een ander begrip geweest zy, dan in 1617, zal +men teffens moeten erkennen, <span class="smcap">dat hy het slagtoffer van zyn eigen systema +is geworden</span>; en dat <span class="smcap">de violente en onwettige handelwyze omtrent hem en +andere beroemde voorstanders der vryheid gehouden</span>, de hooge waarde van +de Privilegien <i>de non evocando</i>, zoo wel hebben leeren kennen, dat +sints alle tyd elk Liefhebber van het Vaderland een afgryzen van den +naam zelfs van gedelegeerde Rechters als aangeboren is; zoo als men ook +sedert altoos tegens dergelyke inbreuken en violentien, met de uiterste +zorg heeft gevigileert, uitwyzens Hun Ed. Groot Mog. bekende verklaring +van den 15 September 1677:</p> + +<div class="blockquot"><p>"dat het binnen den Lande van <i>Holland</i> en +<i>West Friesland</i> een indisputabel recht is, dat geene Ingezetenen anders +dan voor hunnen ordinaris en daaglykschen Rechter mogen te recht gesteld +worden."</p></div> + +<hr style='width: 45%;' /> + +<div class="center"> +<span class="smcap">BERICHT voor den BINDER.</span><br/> +<i>De Plaaten te voegen, tegenover Bladz. 70.</i> +</div> + +<hr style="width: 45%;" /> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_1_1" id="Footnote_1_1"></a><a href="#FNanchor_1_1"><span class="label">[1]</span></a> +<i>Eén op de verovering van</i> Nymegen, <i>door Prins</i> <span class="smcap">Maurits</span>, +<i>en een ander tot vertroosting van zynen vader, over 't verlies van +deszelfs vroeg gestorven zoon</i>, <span class="smcap">Jan de Groot</span>, <i>welk versje van dezen +inhoud is:</i> +</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Eerwaarde Vader, 'k bid dat ge uw gezucht bepaalt;<br /></span> +<span class="i0">Wyl die Johannes, wien de dood heeft weggehaald,<br /></span> +<span class="i0">Heeft met zyn dood, schoon noô, de groote schuld betaald.<br /></span> +</div></div></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_2_2" id="Footnote_2_2"></a><a href="#FNanchor_2_2"><span class="label">[2]</span></a> +<i>Hierop ziet een Latynsch tweeregelig versje, onder een zeer vroeg afbeeldsel van onzen Held, +gegraveerd door</i> <span class="smcap">Jacob de Gein</span>: <i>dus luidt het in onze taale</i>: +</p> + +<div class="poem"><div class="stanza"> +<span class="i0">Ik, van myn vyftien jaar ter pleitrol opgeschreeven,<br /></span> +<span class="i0"><span class="smcap">Huig Jansz. de Groot</span>, word dus in plaat verbeeld naar 't leven.<br /></span> +</div></div></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_3_3" id="Footnote_3_3"></a><a href="#FNanchor_3_3"><span class="label">[3]</span></a> +<i>Toen welëer veel gouds in</i> Holland <i>omging, was men gewoon +de dukaten en andere speciën te weegen, om te weeten of ze wigtig waren +of niet; Wanneer nu de evenaar wat doorsloeg, of niet in 't midden bleef +stil staan, werd dat leste aas</i> een kyfäas <i>genoemd, om dat men twistte +of het 'er by moest gerekend worden of niet—nu wil</i> <span class="smcap">Vondel</span> <i>zeggen, dat +het ook zo wankel stond met de Rechtbank in</i> Holland, <i>dat het maar een</i> +Kyfäas <i>scheelde, zus of zo stond, of de Heer</i> <span class="smcap">Hugo de Groot</span> <i>zou ook +voor 't zwaard hebben moeten bukken; voor 't zwaard dat nu</i> gestroopt en +reê was om den tweeden slach te geeven. +</p> +<div class="ralign"> +<i>De</i> <span class="smcap">Aantekenaar</span> <i>op</i> <span class="smcap">Vondel's</span> <i>Hekeldichten</i>. +</div></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_4_4" id="Footnote_4_4"></a><a href="#FNanchor_4_4"><span class="label">[4]</span></a> <i>Zie Bladz. 225 van de</i> Nieuwe Uitgaave, <i>onlangs by de +Heeren</i> <span class="smcap">Elwe</span> en <span class="smcap">Langeveld</span> <i>van de pers gekomen.</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_5_5" id="Footnote_5_5"></a><a href="#FNanchor_5_5"><span class="label">[5]</span></a> <i>Ibid.</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_6_6" id="Footnote_6_6"></a><a href="#FNanchor_6_6"><span class="label">[6]</span></a> Walcheren, <i>tweede uitgaaf</i>, Bladz. 226.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_7_7" id="Footnote_7_7"></a><a href="#FNanchor_7_7"><span class="label">[7]</span></a> Anderen willen dat die Vorst zou gezegd hebben: <i>Ik dacht +wel datze hem niet opgeslooten zouden houden; want hy was wyzer dan alle +zyne rechters</i>.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_8_8" id="Footnote_8_8"></a><a href="#FNanchor_8_8"><span class="label">[8]</span></a> <i>Dit geschiedde in 't begin van April, na dat zyn huisvrouw +even te vooren ontslagen was; want den vyfden dier maand werd, by +geschrifte, van haaren wege aan de Staaten Generaal geklaagd, dat men +haar op</i> Loevestein <i>gevangen hield, en dat zy haare natuurlyke vryheid +verzocht: dit verzoek overwogen, en aangemerkt zynde, dat de Soldaaten +zelven</i> <span class="smcap">De Groot</span> <i>uitgedraagen hadden; dat gevolglyk by de kloekmoedige +Echtgenoote niets zonderlings misdreeven was, werd zy twee dagen daar na +ontslagen.</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_9_9" id="Footnote_9_9"></a><a href="#FNanchor_9_9"><span class="label">[9]</span></a> <i>Dit betrof Hoogstdeszelfs erffenis van zyne Moeder</i>, +<span class="smcap">Louisa de Coligny</span>, <i>wier goederen meestall' in</i> Frankryk <i>lagen.</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_10_10" id="Footnote_10_10"></a><a href="#FNanchor_10_10"><span class="label">[10]</span></a> Deeze was een Neef van den Rykskancelier <span class="smcap">Oxenstiern</span>, die +<span class="smcap">de Groot</span> aan den Koning gepresenteerd had, en nevens hem in 't gevaar +was, vermits de kogels, op naauwlyks twee duimen afstands voorbij hunne +hoofden vloogen.</p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_11_11" id="Footnote_11_11"></a><a href="#FNanchor_11_11"><span class="label">[11]</span></a> <i>Deeze Vorstin, was, zegt zeker historieschryver, +"ervaaren in alle saeken, haerer kennisse weerdigh; uitsteekende beminde +sy geleertheid en geleerden, en ook</i> <span class="smcap">de Groot</span> <i>selven; met een +doordringhendt oordeel wist sy syne uitgegeevene schriften te +schatten"—op eene andere plaats beschryft hy deeze Vorstinne, als, +"nogh onweetende in de verscheyde Landtschappen des aerdtboodems, nogh +in de verschillende seeden der menschen".</i></p></div> + +<div class="footnote"><p><a name="Footnote_12_12" id="Footnote_12_12"></a><a href="#FNanchor_12_12"><span class="label">[12]</span></a> <i>Mevrouw</i> <span class="smcap">de Groot</span>, <i>heeft, op verzoek van de</i> Zweedsche +Vorstinne, (Zie Bladz. 133), <i>de nagelaatene schriften van haaren +overledenen man, voor 24000 Guldens, aan haare Majesteit overgedaan</i>.</p></div> + + + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + +***** This file should be named 21269-h.htm or 21269-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/2/1/2/6/21269/ + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/21269-h/images/hugo.jpg b/21269-h/images/hugo.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..4d3404a --- /dev/null +++ b/21269-h/images/hugo.jpg diff --git a/21269-h/images/kist1.jpg b/21269-h/images/kist1.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8166115 --- /dev/null +++ b/21269-h/images/kist1.jpg diff --git a/21269-h/images/kist2.jpg b/21269-h/images/kist2.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..5f86711 --- /dev/null +++ b/21269-h/images/kist2.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..bb26c85 --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #21269 (https://www.gutenberg.org/ebooks/21269) diff --git a/old/21269-8.txt b/old/21269-8.txt new file mode 100644 index 0000000..c94fc4a --- /dev/null +++ b/old/21269-8.txt @@ -0,0 +1,3632 @@ +The Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Het leven van Hugo de Groot + +Author: J.B. Elwe + D.M. Langefelt + +Release Date: May 2, 2007 [EBook #21269] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + + + + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + + + + + H E T + + L E V E N + + V A N + + H U G O D E G R O O T, + + + + GETROKKEN UIT DE VOORNAAMSTE HISTORIE- + SCHRYVERS EN DICHTERS; DOORMENGD + MET ONPARTYDIGE AANMERKINGEN, + EN VERSIERD MET + + + TWEE JUISTE AFBEELDINGEN + + VAN HET + + K O F F E R, + + WAARIN DE GROOT ZYNE GEVANGENIS + ONTKOMEN IS: + + GETEKEND NAAR HET ECHTE KOFFER ZELF, + THANS BERUSTENDE ONDER DEN HEER, + + Mr. _JACOB KLINKHAMER_. + + ----- + + _Te AMSTELDAM,_ + + By J.B. ELWE EN D.M. LANGEVELD. + + MDCCLXXXV. + + +[Afbeelding: Hugo de Groot, met onderschrift van W. den Elger: + + Door deugd des afgunst dood +Door geest een waerelds wonder +Door naam een schelle donder + Was de ed'le Huig de Groot +] + + + + + V O O R R E D E. + + +_Het in 't licht verschynen van de beide echte aftekeningen des koffers, +doormiddel van 't welk de beroemde _Hugo de Groot_, het bange Loevestein +ontkomen, en welk Vaderlandsch Gedenkstuk thans berustende is, onder den +Heer, Mr. _Jacob Klinkhamer_, heeft ons aanleiding gegeeven tot het +vervaardigen van deeze weinige bladen, bevattende alle de voornaamste +levensgebeurtenissen van den gemelden grooten Staats- en Letterheld: wy +hebben de Dichters te hulp geroepen om onzen styl te veraangenaamen, en +laaten ons voorstaan geene zaaken van belang overgeslagen, en tevens de +nietsbetekenende kleinigheden vermeld te hebben; indien dit bevonden +wordt zodanig te zyn, hebben wy hoop dat onze arbeid goedkeuring zal +verwerven, want by veelen is het leven van onzen _Hugo_ als, aangestipt, +terwyl anderen er een zwaar boekdeel van gemaakt hebben._ + +_De tydsomstandigheden welken wy belevenen, hebben ons byna op ieder +regel de voorzichtigheid voorgepredikt; wy hebben ons bepaald tot het +geeven van een beknopt verbaal van 't gebeurde, zonder over het gebeurde +te oordeelen; hier en daar hebben wy den Lezer op den weg gebragt, en +hem dan aan zyne eigene krachten overgelaaten;----wy hoopen dat zulks +goedgekeurd zal voor den:--men geloove echter niet dat wy om die reden +onzen naam verzweegen hebben; wy schaamen ons denzelven niet, ook niet +de gevoelens welken wy over den tyd van den grooten _HUGO_, zo min als +die welken wy over onzen tyd koesteren; geenzins; eene reden waarby de +Lezer geheel geen belang kan hebben, heeft ons tot dat verzwygen +verpligt._ + +_Met eene beknopte beschryving van het koffer te geeven, hebben wy +gemeend den Liefhebberen geenen ondienst te zullen doen? dat die +beschryving zeer juist is, is ons naderhand door den Tekenaar verzekerd, +alzo hy zelf alles naauwkeurig opgenomen, en zyne aantekeningen den +Graveerder medegedeeld heeft._ + + + + + H E T + + L E V E N + + V A N + + H U G O D E G R O O T, + + +Onder het aanzienlyk getal van voornaame mannen, welken, van tyd tot +tyd, op het tooneel van _Nederland_ hunne rol gespeeld hebben, is HUGO +DE GROOT één der uitmuntendsten, en zal, zo lang de Republiek, wier +lotgevallen de gantsche wereld zo menigmaal hebben doen verbaazen, zo +lang _Nederland_ bestaat, in gedachtenisse blyven by hen, die niet +onverschillig zyn omtrent her land dat zy bewoonen, en het navorschen +van deszelfs voorledenen en tegenwoordigen staat, voor eene ten hoogsten +nuttige, niet alleen, maar ook noodige bezigheid houden--zy die gewoon +zyn, den ongelukkigen grysaart, den beroemden OLDENBARNEVELD, met +traanen van medelyden naar het verachtelyke schavot te vergezellen--zy +die niet zonder innerlyke ontroering, dien grooten Vaderlander, op den +oever des grafs staande, kunnen hooren zeggen: _Mannen, gelooft het +niet, dat ik een Landtverrader ben, ik hebbe oprecht, en vroom +gehandelt, als een goed Patriot, en die zal ik sterven_--zy wier hart +scheurt, wanneer zy dien bukkenden grysaart, op een stoksken steunende, +en met zwakke treden, het blikzemende zwaard, dat opgeheven is om hem te +ontzielen, ten gemoete zien waggelen; hem zyne oogen ten hemel zien +slaan, onder het uitroepen van deze hartlyke woorden: _Jesus Christus +zal myn leidsman zyn: Heere God, Hemelsche Vader, ontvang mynen +Geest_----zy die zig by aanhoudendheid verwonderen, over de zonderlinge +bedaardheid van ziel, waarmede die onvoorbeeldige yveraar voor zyn +Vaderland, de kortstondige, maar niet te min geduchte reis, naar de +eeuwigheid, aangenomen heeft, zy kennen den Letterheld, met wiens +lotgevallen wy ons voor een oogenblik zullen bezig houden; zy kennen den +grooten HUGO, den tyd- en, gedeeltelyk, ook den ramp-genoot van den +voornoemden grysaart; zy zyn gewoon ook hem met traanen van medelyden +naar het bange _Loevestein_ te vergezellen, en met een hart, dobberende +tusschen hoop en vrees, hem, door een geoorloofde list zyne banden te +zien ontkomen: maar de groote man verdient dat ook de gantsche wereld +hem kenne; ieder Vaderlander is verpligt het zyne daartoe bytebrengen; +dit billykt ons voorneemen, en zal niet minder ons den arbeid aangenaam +maaken. + +Om een algemeen denkbeeld van 's mans uitmuntendheid te verkrygen, is +zeer geschikt het vierregelig versje van W. DEN ELGER, geplaatst onder +een afbeeldzel van onzen held, door VAN GUNST in 't koper gebragt: dus +luidt het: + + _Door deugd des afgunst dood,_ + _Door geest een waerelds wonder,_ + _Door naam een schelle donder,_ + _Was de ed'le _HUIG DE GROOT_._ + +Onder een ander afbeeldzel, geschilderd door MIEREVELD, en gegraveerd +door VAN DER WENNE, leest men het volgende versje, van den beroemden +G. BRANDT, 't welk niet minder den lof van den edelen vluchteling +verbreidt: + + _Dus leeft de Fenix der Geleerden, _HUIG DE GROOT_,_ + _Des aartryx wonder, gift des hemels, die de doodt_ + _De tydt en nydt beschaamt: die Neêrlandts Staatsgevaaren,_ + _Het oorlogh en 't bestandt beschreef in gulde blaêren._ + _Het vaderlandt, dat hem verstiet wordt hier verplicht:_ + _En Hollandts vryheit trekt haar luister uit dit licht._ + +VONDEL schreef onder een derde afbeeldzel, door den beroemden HOUBRAKEN, +naar 't origineele van gezegden MIEREVELD vervaardigd, deze versen: + + _De zon des Lants wert dus van Mierevelts penseel,_ + _Geschildert, toenze gaf haer schynsel op 't panneel;_ + _Doch niet gelykze straalt op 't heerlykste in onze oogen,_ + _Maer met een dunne wolk van sterflykheit betogen,_ + _Om Duitsch te spreken, dit 's de Fenix _HUIG DE GROOT_,_ + _Wiens wyze Majesteit beschynt den Weereltkloot._ + _Wie vraegt nu, wat Cefis of Delfos eertyts zeide?_ + _Een Delfsch Orakel melt meer wysheit dan die beide._ + +Onder nog een ander afbeeldzel van onzen Held, schreef de geleerde +D. HEINSIUS, een zinryk _Latynsch Puntdichtje_, 't welk door den Heer +BRANDT dus vertaald is: + + _Dit 's 't pand van 's hemels gunst, van Holland voortgebragt,_ + _Dat zich met recht ontzette en by zich zelve dacht,_ + _Heb ik dien grooten Huig wel voor my zelf gebaard?_ + _Dit zichtbaar menschlyk is, de rest naar 't godlyk aart._ + +Immers doet dit alles ons denken op een' man, zo groot van verstand als +verheven van ziel? en onze HUGO was inderdaad zulk een zeldzaam +voorbeeld: DE GROOT was waarlyk _Groot_, en had dus dezen zynen eigen +naam ook als een' eernaam moge voeren: hem daardoor in den rang der +Vorsten te stellen, is niets minder dan vlyery--'t wordt by de +Historiekundigen ook geloofd, dat de voorzaaten van onzen Held, zig, +door uitmuntende diensten het Vaderland beweezen, den gezegden eernaam +verworven hebben, zynde het geslacht van DE GROOT eigenlyk +voordgesprooten uit dat van KRAAIJENBURG, welks adelyk huis van dien +naam, welëer gestaan heeft tusschen _Delft_ en _'s Gravenhagen_: de +gezegde afkomst van het geslacht onzes Helds, wordt bevestigd door +deszelfs wapen, 't welk 't zelfde is met dat van den huize KRAAIJENBURG +voornoemd. + +Door de uitwerkzelen van den alles vernielenden twist, het monster dat +in ons lieve Vaderland zo menigmaal zyne haatelyke rol gespeeld heeft, +werden de voorzaaten van onzen HUGO genoodzaakt de wyk te neemen naar +het nabuurig _Delft_, alwaar zy vervolgends, onder den naam van DE GROOT, +de aanzienlykste eeramten bekleed hebben: op de regeringslysten van +_Delft_ voornoemd, vindt men, volgends de aantekening van zekeren +_Aper Melisz. van Melisdyk_, getrokken uit een oud register, op den +jaare 1485 reeds, Mr. HUGO HUGOSZ. DE GROOT, die gestorven is den 8 Mei +des jaars 1509: DIRK HUIGENSZ. DE GROOT, mede een vermaard man, dien wy +'t laatst op den jaare 1521 als Burgemeester van _Delft_ vermeld vinden, +stierf omtrent den jaare 1530, zonder kinderen van het manlyke geslacht +natelaaten, waardoor derhalven de beroemde naam van DE GROOT welhaast +verlooren geraakt zou weezen, ware het niet dat ERMGARDT DE GROOT, +dochter van Heer DIRK voornoemd, daarin voorzien hadde; deze in 't +huwelyk zullende treeden met den Heere CORNELIS CORNETS, een man +afkomstig uit de Hertogen van _Bourgondiën_, werd zo sterk door de zucht +voor haar beroemd geslacht gedreeven, dat zy den voorgenomen echt niet +wilde voltrekken, dan onder beding, dat de zoonen, welken uit haar +geboren mogten worden, den naam van DE GROOT zouden voeren: volgends dit +voorbeding werd een zoon van vrouwe ERMGARDT, HUGO CORNELISZ. DE GROOT +genoemd, zynde de grootvader van onzen Held: deze HUGO voegde de wapens, +enz. van beide de geslachten, waaruit hy gesprooten was, CORNETS en +DE GROOT, byéén; ook werden de waardigheden, sedert zo veele jaaren +herwaards door de voorzaaten van vrouwe ERMGARDT bekleed, en die op +haaren man, CORNETS, niet overgebragt hadden kunnen worden, om dat hy +geen geboren _Hollander_ was, nu weder, met algemeene toejuichinge, aan +Heer HUGO opgedraagen: en niet alleenlyk de aanzienlykste waardigheden, +maar ook de weetenschappen scheenen in dit beroemd geslacht ervelyk te +weezen, waarvan wy de spreekendste bewyzen zullen opleveren; wat den +laatstgemelden HUGO desaangaande betreft, van dezen wordt gezegd, dat hy +was, "een man in de _Latynsche_, _Griexe_, en ook _Hebreeusche Taalen_ +ervaaren, meer dan die tyden meêbraghten;" hy huwde met ELSELINGH +HEEMSKERK, (anderen geeven hem nog eene vroegere gemaalin, naamlyk, +MARIA STEFFENS,) een telg uit het doorluchtig en aloud _Nederlandsch +Geslacht_ van dien naam, waaruit zo veele groote mannen voordgesprooten, +en waarvan de nakomelingen nog heden in aanzien zyn: om slechts iets +tot lof der HEEMSKERKEN te zeggen, wyzen wy den Lezer op den beroemden +JACOB HEEMSKERK, of VAN HEEMSKERK, gelyk wy hem ook genoemd vinden, een +held, "die door verscheidene togten, in bekende en onbekende landen, en +naar de _Oostindiën_, den Vaderlande veele onwaardeerbaare diensten +beweezen heeft, tot dat hy voor _Gibralter_, in den jaare 1607, zyn +doorluchtig leven al vechtende afleide;" onze wereldstad roemt op het +bewaaren van 't overschot dezes helds: zyn grafstede, in de _Oude-Kerk_, +prykt met het volgende zinryke versje van den onstervelyken Ridder, +P.C. HOOFT: + + _Heemskerk, die dwars door 't ys, en 't yzer dorste streeven,_ + _Liet d'eer aan 't Land, hier 't lyf, voor Gibralter het leven._ + +HUGO DE GROOT, verwekte by vrouwe ELSELINGH, onder andere kinderen, twee +zoons, naamlyk, JAN en CORNELIS, beiden mannen, wier roem door onze +Vaderlandsche Historieschryvers mede ten breedsten uitgemeeten wordt; +volgends BOXHORN, is de laatstgemelde geboren te _Delft_, in den jaare +1546: in zyne vroege jeugd oefende hy zig te _Parys_ in de Wysbegeerte +en de Historiën; van daar vertrok hy naar _Orleans_, alwaar hy in de +rechten studeerde; weder t'huis gekomen zynde, werd hy, in 1575, tot +Leeraar in de rechten, op de Hooge School te _Leiden_, verkoozen; na +veele waardige diensten gedaan te hebben, is hy te dier stede overleden, +op den verjaardag zyner geboorte, dat is, op den 25 July des jaars 1610, +bekleedende toen voor de zesde maal de waardigheid van _Rector +magnificus_ der Universiteit: hy was by de geleerdste lieden van zynen +tyd, en boven all' by den vermaarden JUSTUS LIPSIUS, zeer gezien: zyn +broeder JAN DE GROOT was de vader van onzen Held; deze heeft op zyn +beurt mede de wetten en 't welzyn der Stad _Delft_ helpen handhaven; ook +werd hem de zorg voor _Leidens Hooge School_ aanbetrouwd; hy huwde met +ALIDA VAN OVERSCHIE, mede geboren uit een oud adelyk _Delftsch +Geslachte_: de Ambachtsheerlykheid van dien naam, wordt onder de oudste +eigendommen van _Delft_ geteld: een andere zoon van Heer JAN, een jonger +broeder van HUGO, 't voorwerp onzer tegenwoordige bemoeijingen, was +WILLEM DE GROOT: had gezegde HUGO welëer, en 't geen wy nader zien +zullen, geschreeven, de _Inleiding tot de Hollandsche Rechtsgeleerdheid_, +deze verledigde zig ter vervaardiginge van een werk, ten tytel voerende: +_Inleiding tot de praktyk van den Hove van Holland_, eerst in de +_Latynsche_, en daarna in de _Nederduitsche Taale_; hy droeg hetzelve op +aan de Burgemeesteren van _Delft_: de geestige J. WESTERBAAN maakte op +beide werken een dichtstukje, waarvan dit de laatste versen zyn: + + _Aankomelingen, ziet hoe dese Groote mannen,_ + _Uyt liefde t' uwer dienst sich hebben ingespannen,_ + _En toont haar alle bey, dat u haar wel-doen raeckt:_ + _'t Geen _HUGO_ had begost heeft _WILHEM_ opgemaeckt._ + +Deze WILLEM DE GROOT wordt by uitneemendheid een zeer vroom, nederig, en +oprecht man van leven genoemd; welken lof hem ook toegezwaaid is, door +den geleerden N. HEINSIUS, in een _Latynsch Vers_, door dien Dichter op +het afbeeldzel van Heer WILLEM gemaakt: HUGO's geleerde broeder stierf +den 12 Maart des jaars 1662, in den ouderdom van 65 jaaren, en ruim één +maand. + +Zie daar het geen wy verkoozen vooraf te zeggen; thans zullen wy ons +nader bepaalen by onzen grooten HUGO, de eeuwige eer en 't orakel van +_Delft_, welken eertytel hem elders gegeeven wordt; en iets dergelyks +van onzen Letterheld geboekt te vinden, is waarlyk niets nieuws, gelyk +in het vervolg ten overvloede zal blyken: Professor BAUDIUS noemt hem, +_de allergrootste, de wonderbaare _GROTIUS_, het sieraad en puikjuweel +der Hollandsche jeugd_; ter gelegenheid dat CLAUDIUS SALMASIUS, den Heer +DE GROOT, na zyn overlyden, met eenige schriften, onder den naam van +_Simplicium Verinus_ aanrandde, schreef de schrandere VONDEL, in den +jaare 1646, desaangaande, aan den Heere HOOFT, onder anderen deze +regelen: + + "onze _goede_ en WYZE GROTIUS is ook al heene; Salmasius kan dit + gebeente niet laaten rusten; de Bourgonjons hebben het altydt te + Delft op levenden of dooden geladen, Balthazar Gerards op Prins + Wilhem, en deeze op Grotius assche:" + +het komt ons voor dat uit de zamenvoeging van misdaaden, die de Dichter +hier maakt, zonneklaar blykt, welk een hoog gevoelen hy van onzen HUGO +gehad moet hebben: de eer van dien Letterheld aanteranden, vindt hy +overeenkomstig met den gruwelyken moord, aan den grondlegger van +_Neêrlands Vryheid_ gepleegd; terwyl hy tevens den gezegden Held, en den +Vader des Vaderlands, nevens elkander plaatst: hoe VONDEL over GROTIUS +gedacht heeft, blykt niet minder uit het Dichtstukje, door dien +beroemden Dichter den gemelden lasteraar toegezongen; dus luidt het: + + _ô Phariseeusche gryns, met schyngeloof vernist,_ + _Die 't _Groote_ lyk vervolgt ook in zyn tweede kist;_ + _Gy Helhont past het u dien Herkles na te bassen,_ + _Te sleuren op 't autaer den Fenix in zyn asschen,_ + _Den mond van 't Hollandsch Recht, by Themis zelf beweent?_ + _Zo knaeg uw tanden stomp aan 't heilige gebeent._ + +Deze voortreffelyke Geleerde, onze HUGO, is dan geboren te _Delft_, op +den tienden van Grasmaand des jaars 1583: nog een kind zynde, gaf hy +reeds doorslaande blyken van zyn zonderling vernuft: dus doet de Dichter +DUIM hem, naar waarheid, tegen zyne kinderen spreeken: + + _'k Schreef op myn achtste jaar al vaerzen in 't Latyn[1],_ + _'k Wou, niet alleen des daags, maar, 's nachts ook werkzaam zyn._ + +In zyne nachtstudie werd hy echter door zyne zorgelyke moeder verhinderd, +waardoor hy genoodzaakt was, zyn _Zondagsgeld_, gelyk zekere schryver +zig uitdrukt, te besteeden, om kaarsen te koopen: nog naauwlyks den +ouderdom van elf jaaren bereikt hebbende, werd hy reeds bekwaam gekeurd +om naar de Hooge School te _Leiden_ gezonden te worden: in dien +kweektuin van geleerdheid arbeidde hy onvermoeid, oefenende zig in de +Wysbegeerte, Godgeleerdheid, Rechtsgeleerdheid, Sterreloopkunde en +Wiskunst: nog geen jaar lang dus bezig geweest zynde, ontwierp hy drie +versen, twee in de _Latynsche_ en één in de _Grieksche Taale_, die, in +'t licht verschynende, de gantsche wereld deeden verstommen: met zyn +vyftiende jaar had hy den loop zyner studiën reeds volbragt, en verliet +niet alleenlyk _Leidens Hooge School_, maar ook het Vaderland, gaande +(1598) in het gevolg van den Heere OLDENBARNEVELD voornoemd, naar +_Frankryk_, werwaards die Heer, als Gezant van Hunne Hoog Mogende aan +Koning HENDRIK DEN VIERDEN, vertrok: OLDENBARNEVELD, de schranderheid en +zeldzaame geleerdheid van den zo veel beloovenden jongeling, op hoogen +prys stellende, beschikte hem gelegenheid, om voor zyne Majesteit den +Koning van _Frankryk_ eene redevoering te doen, in dewelke hy zyne +onvergelykelyke geleerdheid en verwonderlyke bekwaamheden, met zo veel +luisters ten toon spreidde, dat de Vorst, daardoor verbaasd, tegen zyne +aanwezende Hovelingen zeide: _Voila le miracle d'Hollande_; dat is: +_Ziet daar het wonder van Holland_; dees eertytel, hoe veel betekenende +ook, voldeed echter niet aan 's Konings hoogachting, derhalven beschonk +zyne Majesteit den jongen redenaar met een goudene keten, waaraan hing +'s Vorsten beeldenis, op een medaille van 't zelfde metaal. + +Na zig een jaar lang in _Frankryk_ opgehouden te hebben, binnen welken +tyd hy ook, te _Orleans_, den tytel van _Doctor in de Rechten_ +verkreeg[2], keerde hy naar zyn vaderland te rug, alwaar zyne +bekwaamheden niet minder geacht werden; ten bewyze daarvan, dat hy op +zyn zestiende jaar reeds Advocaat voor den Hove van _Holland_ was; en +nog geen vier-en-twintig jaaren bereikt hebbende, (in 1607,) werd hy +door de Heeren Staaten van _Holland_, _Zeeland_ en _Westfriesland_ tot +Advocaat Fiscaal aangesteld. + +Ons bestek verbiedt ons verslag te doen van alle 's mans geleerde +schriften, welken hy van tyd tot tyd in 't licht gaf, wy moeten ons +alleenlyk tot de hoofdpunten van zyne levensbeschryving bepaalen; des +staat ons te melden dat hy zig, in den jaare 1608, in 't huwelyk begaf +met _Maria van Reigersbergen_, dochter van den Heere _Pieter van +Reigersbergen_, Burgemeester der Stad _Veere_, een man, van wien getuigd +wordt, dat hy den Lande, en niet minder den Huize van _Nassau_, groote +diensten beweezen had; welke trouw echter met schande is betaald +geworden; want in de _Leicestersche tyden_ is hy ter Stad uitgezet, en +heeft vervolgends als balling moeten omzwerven. + +In 1613, het dertigste jaar zyns ouderdoms, aanvaardde de beroemde HUGO +het gewigtig amt van Pensionaris der Stad _Rotterdam_: + + _Wat zyn my in dien dienst al woedende zeebaaren_ + _Gevlogen over 't hooft,_ + +dus laat de meergemelde Dichter DUIM hem, desaangaande, zeggen; dan, +geen dier woedende baaren heeft hem kunnen doen bezwyken: hy vond reden +om het gemelde moeijelyke amt niet aanteneemen, dan onder voorwaarde, +dat het in de magt der Magistraat van _Rotterdam_ niet zou staan, hem +immer, tegen zyn' wil, van hetzelve aftezetten: de inwilliging van dit +voorbeding, 't welk eene volstrekte beperking van het gezegde vermogen +insloot, bewyst andermaal welke gedachten men van onzen HUGO gevoed, en +hoe groot het vertrouwen was dat men op zyne bekwaamheid gesteld heeft. + +Terwyl men bezig was met deze en geene voorwaarde te beraamen, werd hy, +met nog drie andere Heeren, in gezantschap naar het nabuurig _Engeland_ +gezonden, ter vereffeninge van eenige geschillen, ontstaan tuschen +JACOBUS DEN EERSTEN, die toen den _Britschen Zetel_ bekleedde, en de +_Hollandsche Oostïndische Maatschapy_, van welke bezending hy zig +ongetwyfeld mede by uitneemendheid verdienstelyk gekweeten moet hebben, +aangezien hy, niettegenstaande zyne nederigheid, van zig zelven, +desaangaande, zulk een hoog gevoelen had, dat hy naderhand betuigde, +_van die Compagnie wel zoveel verdiend te hebben, dat, al ware het dat +alle anderen sliepen, zy voor hem behoorde te waaken_: het hevige +geschil tusschen de _Remonstranten_ en _Contraremonstranten_, 't welk, +ten dien tyde, ons lieve Vaderland beroerde en dat, niettegenstaande het +een kerklyk geschil was, een twist over den Godsdienst, of liever eene +betwisting van een vryen Godsdienst, dat zalige genot waarop alle +menschen aanspraak hebben; niettegenstaande Christenen met Christenen, +allen belyders van een' God van liefde, twistten, oorzaak werd van de +smaadelykste en verachtelykste handelwyzen; dat hevige geschil, 't welk +wy niet behoeven voor te draagen, aangezien het reeds menigvuldigmaal en +met de natuurlykste verwen afgebeeld en dus by ieder bekend is, dat +geschil werd door onzen HUGO, by zyne _Britsche Majesteit_ verhandeld, +en mede met een goed gevolg:--_hy sprak in alles ten voordeele van de +Remonstranten_. + +Zyn gedrag omtrent deze vredelievende menschen, over 't algemeen +genomen, bragt hem in groote opspraak; men vond het onbegrypelyk, en +althans ten hoogsten te bejammeren, dat een man, die, wegens zyne veele +kundigheden, voor iets vreemds in de Natuur mogt gehouden worden, die +den onsterfelyken _Erasmus_ in veele opzichten gelyk was; in weinigen +hem moest wyken, en in eenigen overtrof; dat zulk een man de +_Remonstranten_ toegedaan scheen te weezen: ondertusschen beoogde hy in +alles niet anders dan de bevordering der kerklyke eendragt; dit +betuigde hy in een' brief aan zynen vertrouwden vriend, VOSSIUS, +zeggende: _Dat hy eeniglyk, waarvan _GOD_ zyn getuige was, daarop +toelei, dat 'er omtrent de kerklyke verschillen eene gemaatigde vryheid +mogt vergund worden, dewyl zonder dezelve de eene scheuring uit de +andere moest groeien._ + +Onder alle de bezigheden en zorgen, welken deze onrustige tyden hem +verschaften, vergat hy zyne geliefde studiën niet: de edele Dichtkunst, +zulk eene verhevene ziel dubbeld waardig, was zyne verkwikkende +uitspanning; ja hy verliet zyne boekoefening niet, hoewel zyne +staatsbemoeijingen ook van tyd tot tyd nog vermeerderden, 't geen onder +anderen mede veroorzaakt werd door dat de _Rotterdamsche Vroedschap_ +hem, in den jaare 1616, benoemde, tot het Collegie der Gecommitteerde +Raaden, mits evenwel dat hy het Pensionarisschap tevens bleef +waarneemen. Zyn letterarbeid moest hy niet zelden besteeden tot het +wederleggen van deze en geene geschriften, en tot het rechtvaardigen van +het gedrag, by sommige Regenten gehouden: het beroepen van een Synode, +ter vereffeninge der verschillen, was een der voornaamste pointen +waarover men het niet eens kon worden, en dat den arbeidzaamen HUGO veel +werks verschafte: de meeste Steden van _Holland_ hadden staatswyze +beslooten, dat het byeenroepen van zulk eene vergadering niet raadzaam +was, en hadden tevens de Magistraaten magt verleend, om meer volk van +wapenen, of Waardgelders, tot haare verzekering en tot afweering van +daadlykheden aanteneemen: deze resolutie werd door anderen afgekeurd; +waarop agt Steden beslooten zig desaangaande te verdedigen, en daartoe +gebruikten zy "wel voornaamlyk de pen van onzen DE GROOT:" deze zag niet +dan gevaar in het houden van een Synode, zo wel als in het afdanken der +Waardgelders: zyn Exell. Prins MAURITS, was in beide opzichten van het +tegengesteld gevoelen, meenende _dat de Waardgelders erger waren dan de +_SPAANSCHE KASTEELEN_, en dat ze af moesten_, al het welk wy thans niet +breeder kunnen verhandelen; het zy voor het tegenwoordige genoeg, +aangeweezen te hebben, wat eigenlyk de oorzaak was, dat onze groote HUGO +in ongenade verviel, want die ongenade had niets anders dan het +voorgemelde ten grondslage, en had ten gevolge, dat hy, benevens de +Advocaat, VAN OLDENBARNEVELD, en HOGERBEETS, Pensionaris van _Leiden_, +op den 29, (BRAND en anderen zeggen den 28,) Augustus des jaars 1618, te +_'s Gravenhagen_ in hechtenis genomen werd: ten zelfden dage viel ook +het zelfde lot te beurt aan den Heere LEDENBERG, Secretaris van de +Staaten van _Utrecht_, die mede naar _'s Gravenhagen_ gebragt werd. + +Vermits de gevangenneeming geschied was uit naame van de Staaten +Generaal, waren de Staaten van _Holland_ daarover niet weinig gebelgd, +aangezien zy alleen de wettige Heeren en Meesters over de gevangenen +oordeelden te zyn: men begeerde dat hunne huizen hun ter gevangenisse +zouden verstrekken: de _Remonstranten_ waren neêrslagtig, ziende dat +hunne voornaamste begunstigers ontwapend waren; de _Contra-Remonstranten_, +integendeel, hieven daarover een triumphlied aan: de vrouwen der +gevangenen leverden requesten in, ter verkryginge van 't geen de Staaten +van _Holland_ begeerd hadden: de _Rotterdammers_ verlieten hunnen +geliefden DE GROOT niet, zy vorderden van zyne Excellentie, dat hy, by +de Staaten Generaal, het ontslag van dien waardigen man zoude bewerken, +maar deze gaf ten antwoord: _het is myn zaak niet_; en ook waren alle +andere pogingen vruchtloos. + +Onze held zat mede niet stil om zyne verlossing te verkrygen, en zyne +reeds bezoedelde eer, (wat heeft een braaf man toch waardigers!) te +zuiveren, doch mede te vergeefsch; zelfs liet men, om zyn misdryf +schynbaar te maaken, zyne papieren uit zyn logement haalen; men +verplaatste hem in eene andere kamer, en gaf bevel, dat hy niemand mogt +zien.--Hy verviel in ziektens; zyne onvergelykelyke Gemalin wendde alle +moeite aan, om by hem te mogen komen, ja ook zelfs met aanbieding van +mede gevangen te willen blyven; edel voorwerp!--met hoe veel gronds +heeft de Prins der _Nederlandsche Dichteren_ niet gezongen: + + _Waer wert oprechter trou,_ + _Dan tusschen man en vrou_ + _Ter werelt ooit gevonden?_ + _Twee zielen, gloênde aan een gesmeet,_ + _Of vast geschakelt en verbonden_ + _In lief en leedt._ + +Deze braave vrouw, eenen Echtgenoot als de groote HUGO overwaardig, mogt +echter het zoete byzyn van haar lieven man niet genieten, ook niet, +schoon hy korts daarna zo gevaarlyk ziek werd, dat men hem twee +Geneesheeren moest zenden--was dit eene geoorloofde handelwys, of was +het wreedheid? de staatkunde zal hier anders oordeelen, dan de +menschlykheid: wy oordeelen niet: Prins MAURITS heeft gesteld, _dat men +op het recht niet moest zien, als het gevaar groot was_; mogelyk heeft +de staatkunde ook stelregels, volgends welken zy de menschlykheid mag +doen zwygen! wat hier van zy, onze doorluchtige Gevangene had niemand +anders tot gezelschap, dan zynen Dienaar, WILLEM VAN DE VELDE: in eenige +ons ter hand gestelde berichten, vinden wy dezen Dienaar, CORNELIS VAN +DE VELDE genoemd, en by VONDEL ontmoeten wy nog een andere Dienaar van +onzen grooter letterheld, in het volgende vierregelig versje, ten +opschrifte voerende: _In het Stamboek van _CHRISTIAEN KAS_, Dienaar van +zyne Excellentie _HUGO DE GROOT_:_ + + _Een Kristen Kas bewaert ter noot_ + _Ons heilig Lantjuweel, de Groot,_ + _Toen 't Vaderlant hem viel te kleen_ + _O blintheit! ô verkeerde zeên!_ + +Wy zullen ons vergenoegen, met dit alleenlyk aangetekend te hebben.--Op +den derden September eerstkomende, werden de gevangenen voor de +eerstemaal verhoord, door eenigen uit de vergadering der Staaten +Generaal, niettegenstaande de _Rotterdamsche Vroedschap_ begeerd had, +dat sommige leden uit de vergadering van _Holland_ daar by tegenwoordig +zouden weezen: te vergeefsch ook zeide DE GROOT, begrypende dat hy niet +voor zyn competenten rechter zou staan; _dat hy, als geboren in Holland, +een dienaar van een Stad van Holland, en gevangen genomen op den grond +van Holland, geen Rechters kende dan van Holland; doch_, voegde hy, om +de bewustheid van zyne onschuld, en de gerustheid van zyn hart te doen +blyken, daar by; _ik wil des onverminderd, myne daaden voor ieder wel +verantwoorden._ + +Op den gezegden dag werden hem, zo vóór als na den middag zestien +vraagen gedaan, die alle voldoende door hem beantwoord werden. + +Na dien tyd ontving hy verscheidene bezoeken, en moest weder op +veelerleije ondervraagingen antwoorden; veele schynbezwaaren deeden zig +voor hem op, die hy, de vryheid verlooren hebbende, niet kon oplossen, +waarover hy zig eenige jaaren daarna ook beklaagde, zeggende: +_ongelukkig zyn ze, die, zonder toegang van Vrienden gevangen zittende, +zig tegen zulke slinksche slagen niet kunnen verweeren._ + +Den 9den November werd het geval in de vergadering der Staaten van +_Holland_ in overweeginge genomen, en beslooten, dat 'er eenigen uit die +vergadering zouden gecommitteerd worden, om, benevens de Gedeputeerden +der andere Provinciën, over de examinatie te staan: onze Held moest +wederom een en andermaal op de vraagen van dezen voldoen, en zelfs had +men zo weinig medelyden met hem, dat hy genoodzaakt werd, staande eenen +hevigen aanval van koorts, voor zyne ondervraagers te verschynen. + +Op den 21 February des volgenden jaars, (1619), werden vier-en-twintig +Rechters over de Gevangenen benoemd, aan elk van die Heeren werd +verleend een bezegelde acte, dat niemant hun over deze zaak iets zou +miszeggen of misdoen; en na gedaanen eed van getrouwheid en oprechtheid, +leiden zy onderling in elkanders handen ook eenen eed af, behelzende dat +zy aan niemand zouden openbaaren, iets "van 't geen in deze handelinge +voor haar zoude passeeren."--Zeldzaame voorzorg!--kan eene rechtvaardige +zaak...... maar wy verkiezen hier liefst geene aanmerkingen te +maaken.--Op den 5 Maart, werd de ongelukkige voor de gezegde rechters +gebragt, en den 16 April daaraanvolgende, voor de tweedemaal, door +dezelven ondervraagd: wy vinden aangetekend, dat onze Held in dat +verhoor verzocht, om zyne Deductie op het papier te mogen stellen; dat +hem zulks eindelyk toegestaan werd; maar, (welk een zonderling +voorbeding!) dat hy niet meer dan vyf uuren tyds, en niet meer dan één +vel papiers daartoe mogt gebruiken: men begrype hoe hinderlyk deze +bepaalingen hem hebben moeten weezen; evenwel omhelsde hy die bekrompene +vergunning, en vervaardigde een geschrift, over welke inëengedrongenheid +en kleinheid van letter, ieder verbaasd stond. + +Zo lang hem het gebruik van pen en inkt vergund werd, verliet hy zyne +geliefde studie niet, in weêrwil van alle de smartlykheden welken hem +drukten, en die eene minder kloekmoedige ziel dan de zyne, zouden hebben +doen kweinen. + +Eindelyk werd de volle vierschaar over de gevangene Heeren gespannen, en +hun vonnis geveld: wy zullen kortheids halven ons alleenlyk by onzen +DE GROOT bepaalen, en denken den Lezer geen ondienst te zullen doen, met +de Sententie, over hem uitgesproken, woordelyk over te neemen; dus luidt +dezelve: + +Alsoo _Hugo de Groot_, gewesen Pensionaris van _Rotterdam_, tegenwoordigh +gevanghen: De Heeren Commissarissen by de _Hoog Mogende Heeren Staten +Generaal_, tot examinatie van syn Persoon geordonneert; ende daar naar de +Heeren Rechteren by de welgemelte hare Ho. Mog. tot vordere kennisse ende +judicature van syne saacke gecommitteert, buyten pijne ende banden van +ysere bekent heeft; ende de selve Heeren Rechteren voorts ghebleken is, dat +niet tegenstaande niemandt gheoorloft en is, den bandt ende Fondamentele +Wetten daar op de Regeeringe der Vereenighde Nederlanden gefundeert, ende +de selve Landen door Godes genadigen zeghen teghen alle gheweldt, meneen +ende machinatien haarder Vyanden ende quaadtwillighen, tot noch toe +beschermt zijn, te violeren, ofte te verbreecken: hy Gevangen hem +onderstaan heeft den standt van de Religie te helpen perturberen, ende de +Kercke Godes grootelijcx te beswaren ende bedroeven; toe dien eynde +sustinerende ende in 't werk stellende exorbitante ende voor den Staat van +den Landen pernitieuse maximen; ende onder dien krachtich gesustineert ende +anderen ingescherpt: ende in publycque vergaderingen, oock by diversche +geschriften, propositien ende anders alomme helpen sustineren ende +inscherpen heeft, dat elcke Provintie in 't syne alleen toequam de macht +omme over de Religie te disponeren, en dat d'andere Provintien haar daar +mede niet te bemoeijen en hadden. Dat hy mede toegestaan, ende by diversche +gheschriften helpen vorderen heeft, dat verscheyden nieuwe opinien, +strydende mette Formulieren van eenicheyt; te vooren in de Ghereformeerde +Kercke noyt aanghenomen, nochte Wettelyck geexamineert, tegen alle +Kerckelycke ordre in de Kercken hier te Lande zijn inghevoert, ende +gedefendeert gheworden. Dat hy Ghevangen daar inne soo verre is gheckomen, +dat hy wel wetende dat in de macht van Mannen van _Schielandt_ niet en was, +eenighe Placcaten te moghen maacken, hy op der selver Naame inghesteldt, +ende gheconcipieert heeft een seecker rigoureus Placcaadt, het welcke +uytgegeven is op den een-en-twintighsten Junij sesthien honderd sesthien, +op den Name van Bailliu, Schepenen ende Mannen van _Schielandt_: de welcke +wetende dat alle de publycke Kercken in 't selve Bailliuschap ingenomen +waren by Predicanten mette voorsz. Nieuwicheden besmet, nochtans by 't +selve Placcaat verboden hebben alle byeenkomsten tot oeffeninghe van de +waren Ghereformeerde Religie, anders als in de voorsz. Kercken. Verklarende +voor verbeurt Huys, Schuyr, Berch, Schip, Schuyt, Velt ofte andere plaatsen +daar soodanighe oeffeninghe anders soude moghen werden ghedaan; alwaart +schoon soo dat den Eygenaar daar toe gheen consent gegeven en hadde, den +welcken ghereserveert werdt alleenelijck zijn regres tegens den Huyrman, +ofte den ghenen die d'selfe vergaderinge daar beroepen hebben, oock met +impositie van een mulcte van drie hondert gulden, tot laste van den ghenen +die daar ghepredickt, Sacramenten gheadministreert, voorghelesen ofte +andere Kerckelijke exercitien gedaan: Mitsgaders oock van de ghenen die de +vergaderinghe by een geroepen soude hebben, ofte in de plaatse woont daar +de selve soude gheschieden, daar voor hy datelijck sal mogen werden +verseeckert, ende niet mogen werden ontslagen, aleer d'selve somme sal zijn +ghenamptiseert, met ongewoonelijcke clausulen van proceduyren daar in te +houden, als dat weygeringe van antwoort sal strecken confessie, ende dat op +'t seggen van de Ghetuygen alleen recht gedaan sal werden. Dat hy Gevangen, +omme te verhinderen dat daar tegen, nochte tegen het onwettelijck invoeren +van de voorsz. nieuwe opinien, gheen remedie en soude werden ghestelt, ofte +versien naar behooren, hy ghestadelijck helpen teghenstaan heeft, dat in de +Vereenighde Nederlanden gheen Synode Nationaal soude gehouden ofte +geaccordeert werden, niet teghenstaande de Coninghlijcke Majesteyt van +_Groot Brittannien_, _syn Excellentie_ ende de meeste Provintien, met vele +van de notabelste Leden van Hollandt, oordeelden dat 't selve een seecker +ende nootwendigh remedie was tot afweeringhe van alle de voorsz. +swaricheden in den standt van de Religie verweckt. Dat hy Gevangen daar toe +voorghegeven heeft, dat de Synode prejudiciabel waren 't recht van de Hooge +Overicheyt deser Landen: dat in 't stuck van de Synode noch stemminghe noch +overstemminghe en viel, ende dattet tegen de Hoocheyt, vry ende +gerechtigheyt van den Lande van _Hollandt_ soude strecken, dat men haar, +ofte de meeste Leden van dien, teghen haaren danck, een Nationale Synode +soude willen overdringhen. Dat hy Gevanghen om 't selve beter te +verhinderen, met de Ghedeputeerden van eenighe Steden aparte vergaderinghen +heeft ghehouden, om malkanderen te hooren, verstaan ende overkomen, ende +dan met ghecomplotteerde eenigheyt, haare stemmen in de vergaderinghen van +de _Heeren Staten_ in te brengen. Dat hy Ghevangen sonder last van de +_Heeren Staten van Hollandt_, ende sonder dat hem gebleecken is geweest van +eenigen last der _Heeren Staten van Uytrecht_, ende _Over-Yssel_, hem +vervordert heeft ten huyse van _Johan van Olden Barnevelt_, op den naam van +de Provintien van _Holland_, _Uytrecht_ ende _Over Yssel_ conjunctim, te +schryven seker protest, 't welcke sy oock in de vergaderinghe van de +_Heeren Staten Generaal_ inghebracht hebben, daar by sy t'samen teghen alle +ordre in de selve vergaderinghe ghebruyckelijck, by forme van complot +ghelijckelijck protesteerden tegen de Ghecommitteerden van de andere +Provintien, dat sy wesen souden Autheurs ende veroorsaackers van onheylen +ende swaricheden, door 't vorderen van de Nationale Synode: Welk protest hy +oock te vooren op een onghewoonelijcke wijse in 't Collegie van de +Ghecommitteerde Raden van _Hollandt_ inghebracht ende voorghelesen hadde, +sonder ordentelijcke resolutie daar op af te wachten. Dat hy Gevangen mede +helpen toestemmen, ende mette vorder Gedeputeerden van de acht Steden +doordringen ende helpen effectueren heeft, dat tot groote verachtinghe van +de Bondtgenoten, den Brief by de _Heeren Staten Generaal_ totte convocatie +van de Nationale Synode gheschreven, aan de _Heeren Staten van Hollandt_ +ongheopent weder te rugghe ghesonden is gheweest. Dat hy mede helpen +instellen heeft den Brief op de Naam van de _Heeren Staten van Hollandt_, +geschreven aan de _Konincklijcke Majesteyt van Vranckrijck_, daar by +gearbeyt werd omme de selve syne _Majesteyt_ inne te beelden teghen de +waarheyt, dat de meyninge in 't uitschrijven van de Synode Nationaal was, +omme de Hooge Overicheyt, de Edelen ende notable Vasalen van den Landen te +benemen haar recht van collatie ofte Patronaatschap. Dat de _Heeren Staten +Generaal_ in de uitschryvinge van de selve Synoden usurpeerden den naam van +de _Staten Generaal_, ende daar by de selve _Majesteyt_ versocht werdt, +niet te willen toelaten dat eenighe van syne Onderdanen op de selve Synode +souden komen, maar veel eer die van _Hollandt_ teghen de Factie der andere +Provintien (soo sy dat daar noemen) te assisteren, alle omme de voorschreve +Nationale Synode, ende 't remedie tegen de swarigheydt in de Religie +voorghenomen, te verhinderen. Dat hy Gevangen daar toe in _Enghelandt_ op +het aanmanen van _Johan van Olden-Barnevelt_, mede ghefondeert heeft de +humeuren van de Bisschoppen, omme ten uytersten komende eenige op de Synode +te moghen krijghen, die de voorsz. nieuwigheyt niet teghen en waaren. Alles +niet teghenstaande alle de Geunieerde Provintien by diversche Recessen, +Tractaten Accoorden ende Resolutien, onderlinghe den anderen belooft +hebben, ende verbonden zijn, met lijf, goedt ende bloedt te maintineren de +Gereformeerde Euangelische Religie, alomme in dese Landen aangenomen, +sonder eenige veranderinghe daar inne te doen, ofte ghedoogen ghedaan te +worden; ende dat in conformiteyt van de selve in den Jare vijfthienhondert +acht-en-tachtigh, alle de Eeden van de Gouverneurs, Oversten, Capiteynen +ende Soldaaten, ghedresseert, ende sulcx gearresteert waren, dat sy +getrouwigheydt mosten sweeren aan de _Heeren Staten Generaal_, die by de +Unie, ende de hanthoudinghe van de ware Ghereformeerde Religie souden +blyven: ende dat in alle Tractaten van 't overgaan van de Steden bedonghen +is gheweest, datse souden moeten aannemen de oeffeninge van de voorsz. +Religie, sulcks die by de Bondtgenooten alomme aanghenoomen was, Dat hy +Gevangen dit alles achtende niet ghenoegh te zijn, hem mede onderstaan +heeft den standt van de Politie te helpen turberen, omme daar inne oock +alles naar haren appetijdt te mogen bestellen: Dat hy Gevangen daar inne +sulcken cours heeft helpen handhaven, dat diversche Persoonen soo +Kerckelijke als Wereltlijcke, die klaaghden teghens recht beswaart, +gebannen, uitgeleydt ofte geoppresseert te wesen, daar teghen in Justitie +niet en hebben moghen werden ghehoort, nochte 't complement van dien +ghenieten: maar dat de Magistraten van de Steden ghestijft zijn gheworden, +omme de bevelen van de ordinaris Collegien van Justitie dies aangaande niet +te gehoorsamen. Ende omme malkanderen daar inne te stijven, ende alle dit +voornemen met de authoriteyt van de _Heeren Staten_ te mogen bedecken: dat +hy Gevangen daar op ende op andere saacken met de Gedeputeerden van de +voornoemde Steden, ter aanmaaninghe van den voornoemden _Jan van +Olden-Barnevelt_, veele ende diversche aparte vergaderingen, ende +Conventiculen heeft gehouden, omme malkanderen oock daar inne te hooren, +verstaan ende overkomen, ende alsoo haare stemmen met ghecomplotteerde +eenigheydt in de vergaaderinghe in te brenghen, ende te formeren resolutien +haar daar toe dienstigh: alwaar mede gherecapituleert zijn diversche +poincten, soo nu ende dan in de deliberatie van de _Staten_ gebracht, omme +daar van een generale conclusie te maken, ghelijck oock dienvolgende +ghedaan, ende by den voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_ inghestelt is, +ende voorts in een mondelinge gheneraale conclusie ghebracht, de scharpe +resolutie van den vierden Augusti 1617, by de welke de bevelen van de +ordinaris Justitie teghen haar voorsz. voornemen verleent, verklaardt +werden nul ende van onwaarden, ende de Magistraaten van de Steden gestijft +die niet te ghehoorsamen: ende voorts gheauthoriseert, omme haar selven te +moghen stercken met nieu gewapent Krijghsvolk, by elck van hemluyden te +lichten in haren particulieren ende besonderen Eedt, buyten den ghemeynen +Eedt van de Bondtgenoten, ende daar by mede alle Officeren, Justicieren, +ende die in den Eedt van den Lande van _Hollandt_ zijn, op haaren Eedt +geastringeert werden, de selve resolutie te moeten helpen uytvoeren: ende +voorts oock gheordonneert, dat alle Oversten, Capiteynen, Officieren ende +Soldaaten van 't ordinaris Krijgsvolck ernstelijck belast ende bevolen sal +werden, de _Heeren Staten_ van de particuliere respective Provintien haare +betaals-Heeren, ende de Magistraaten van de Steeden daar sy in Guarnisoen +ghebruyckt werden (niet tegenstaande eenige andere bevelen) getrouw ende +gehoorsaam te wesen op peine van cassatie. Waar op ghevolght is dat men de +Justitie noch vorder heeft beginnen teghen te staan, ende dat op den Naam +van de Magistraat van _Haarlem_, by openbaare publicatie, met kennisse van +hem Gevangen inghestelt, ende by hem gevisiteert wesende, den Hoogen Rade +in _Hollandt_ in hare Persoonen voor wederhoorige, ende als ghedaan +hebbende tegen haare Eere en Eedt, ende haare Sententien voor nul zyn +verklaart gheweest, om datse Justitie gheadministreert hadden aan eenige +Persoonen die klaaghden teghen recht geoppresseert te wesen, daar op mede +gevolght is dat de Magistraaten van de voorsz. acht Steden, op diversche +aanmaninghen haar ghedaan by den voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_, +van wel op haar hoede te wesen, nieuw ghewapent, ende onder Vaandelen +ghedresseert Krijgshvolck hebben aanghenomen, ofte die sy te vooren +aanghenomen hadden, verandert, ende versterckt, ende dat in elcx heuren +particulieren ende bysonderen Eedt, met uytsluytinge van de Generaliteyt +ende syne _Excell._ als Capiteyn Generaal, ende met last de bevelen van de +respective Magistraten alleen te ghehoorsamen tegens allen ende eenen +yegelijcken, oock selfs teghen de Generaliteyt ende syn _Excellentie_, als +de voornoemde Magistraaten meynen souden by de selve, yet voorghenoomen te +werden, dat sy achten souden teghen haar recht ende vryheyt te strecken. +Dat hy Gevangen mede aanghenoomen heeft de voorsz. vermaaninge van den +voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_, ende toeghestaan dat tot +_Rotterdam_, gelijcke lichtingen zijn gedaan: ghelijck mede dat in krachte +van de voorsz. resolutie Commissarisen naar den _Briele_ zijn gesonden, +buiten weten van syn _Excellentie_ als Capiteyn Generaal, om 't ordinaris +Krijghsvolck, daar in Guarnisoen legghende, te dringhen tot den +voorverhaalden Eedt, ofte die te casseren. Dat hem Gevanghen wel kennelijck +is geweest, dat 't voorsz. nieuw Gewaapent Krijghsvolck, niet en is +ghelicht gheweest alleen teghen populaire factien, soo om dat de selve mede +ghelicht zijn by die van der _Goude_, ende _Hoorn_, daar gheen populaire +factien en stonden te vreesen, als mede tot _Uytrecht_, daar de Stadt +t'zedert den Jaaren sesthien hondert thien tegen alle populaire factien, +met een sterck Guarnisoen was beset, ende dat die van _Rotterdam_ ende +_Uytrecht_ haare nieuwe Soldaaten, toeghesonden hebben, om de Stadt van +_Schoonhooven_, daar twee Compagnien van de Gheneraliteyt, in Guarnisoen +laaghen, mede voor haare factie te verseeckeren. Gelijck hy Gevanghen mede +ghepoocht heeft eenighe van de Vroedschap van _Delft_ te induceren, datse +mede nieuw Krijghsvolck souden behooren te lichten, ende dat tot +afweeringhe van populaire factien, soo grooten ghetal nieuwe Soldaaten niet +van noode en waren, nochte oock datse daaromme ghehouden souden werden +buyten den Eedt van de Generaliteyt, ende van den Capiteyn Generaal. Dat hy +Gevangen mede helpen delibereren heeft, omme de onkosten ende betaalinghe +van 't selve nieuw gelichte Krijghsvolck onder de geintresseerde Steden by +repartitie te vinden, ofte oock tot laste van de Generaliteyt te brenghen: +daar hy Gevangen nochtans selfs bekent dat de selve ongehouden waren de +_Staten-Generaal_ te ghehoorsamen, als de bevelen van de respective +Magistraaten van de Steden daar teghen souden wesen. Dat hy Gevangen oock +helpen delibereren heeft, omme de Fransche Troupen te casseren, ofte de +starcke Compagnien te reduceren, omme met de penninghen van dien de voorsz. +nieuwe Soldaaten, te moghen betaalen. Dat hy Gevangen, in krachte van de +voorsz. resolutie, den Eedt, van 't ordinaris Krijghsvolk soo mede heeft +willen ende helpen duyden, dat die voor al de _Staaten_ van de respective +Provintien haare Betaals-Heeren, ende der selver resolutien mosten +obedieren ende gehoorsaamen, ende mede van de Magistraaten van de Steden +daar sy in Guarnisoen legghen, oock teghen de Generaliteyt ende syn +_Excellentie_ als de bevelen van de respective Betaals-Heeren ende +Magistraaten anders wesen souden als de bevelen van de Generaliteyt ende +syn _Excell._ omme die van haare factie, soo daar door, als door 't lichten +van de nieuwe Soldaaten, Meester te maacken van 't meeste deel van 't volk +van Oorloge van de Landen. Dat hy Gevanghen in de voorsz. aparte +vergaaderinghen mede toegestaan heeft, dat een verklaringe by hem Gevangen, +_Haan_, ende _Hoogerbeetz_, ingestelt met advijs van de voorsz. _Johan van +Olden-Barnevelt_, ende op den Naam van die van _Haarlem_ in de _Staten van +Hollandt_ ghebracht, ende by de andere Leden van haare factie goedt +gevonden is, daar by gheseyt werdt datse niet en sullen ghedoogen dat by de +andere Provintien van de Unie in het stuck van de Religie buyten haar +consent yet ghedaan soude werden: Dat teghen haare resolutien by de Hooven +van Justitie, gheen provisien en souden werden verleent: Dat de middelen +van de Landen voor al tot afweeringhe van dien sullen werden ghebruyckt: +Dat 't voorsz. Krijghsvolck Eedt souden moeten doen aan de Magistraaten, +daar sy in Guarnisoen gheleydt werden om de selve te defenderen, alwaart +dat by haar yet bevoolen mochte werden, oorsaacke oft pretext nemende uyt +'t stuck van de Religie, ende daar mede sy op onghewoonelijcke wyse haare +consenten waaren limiterende, ende in effecte andere Steden, ende Leden, +als tot een nieuw verbondt inviterende, de selve mede doende translateren +in Franchoys, ende buytens Landts seyndende, daar van hy Gevangen mede +communicatie heeft ghehouden met een uytheems Ambassadeur. Dat hy Gevangen +over 't besetten van den _Brielle_ met ordinaris Garnisoen van de +Generaliteyt, op dat gheen nieuwe Soldaaten daar ghelicht en souden werden, +syn misnoegen ghetoont heeft, doende met eenighe andere Ghecommitteerde +Raden daar over seer bedenckelijck schrijven, aan den voornoemden _Johan +van Olden-Barnevelt_, ende de Steden van _Hollandt_, ende naar den _Briele_ +deputeren uyten haaren, omme syne _Excellentie_, daar inne te +contrequarreren. Dat hy Gevangen omme haare factie noch vorder te styven +met de Ghedeputeerden van de voorsz. acht Steden, goedt gevonden ende +ontworpen hebben seeckere procuratie van den veerthienden May, sesthien +hondert achthien, by de voorsz. acht Steden verleden op haare +Ghedeputeerden, in krachte van de welcke, de selve sonder vorder rapport +souden mooghen resolveren, met alsulcke middelen als alreede by der handt +ghenoomen, ofte noch te nemen souden zyn, tot feytelijcke teghenstandt, van +alle de gheenen die de _Synode Nationaal_, souden willen vorderen, ofte +voornemen omme haare nieuwe ghelichte Soldaten te casseren, dat tegen +niemandt anders en konde dienen dan tegen syn _Excellentie_, ende de +_Staten Generaal_, die tot beide de voorsz. poincten vorderinghe deden. Dat +oock de selve Ghedeputeerden in krachte van dien, malkanderen souden mogen +versien ende verseeckeren met alsulcke belofte, bystandt, hulpe ende +indemniteyt als sy bevinden souden noodich te wesen: streckende alsoo een +nieuw verbondt onder malkanderen aangegaan, ende daar toe mede gepoocht is +gheweest te trecken de _Staten van Uytrecht_, op wiens name op den derden +Juny sesthien hondert achthien, _Stilo veteri_, daar naar ghelijcke +procuratie is uytgegheven: maar de Magistraat der Stadt _Utrecht_ +apprehenderen waar toe die ghevordert werde, en heeft daar inne niet willen +consenteren, dan onder expresse limitatie den thienden Junij daar aan +volgende daar by ghedaan, dat haare Gedeputeerden de selve niet en souden +mogen gebruycken omme tot datelyckheyt ofte extremiteyten te procederen, +ofte nieuwe verbonden buyten de gemeene Unie te maken. Ende als de _Heeren +Staten van Uytrecht_ bemerckten dat het onderhout ende continueren van +haare nieuwe Soldaten ruyneerden den staat van haare Finantien, ende +daaromme in Junio sesthien hondert achthien, haare Gecommitteerden in +competenten ghetale naa den _Haghe_ gesonden hadden, omme met _syn +Excellentie_ op 't casseren derselver te handelen, dat hy Gevangen mette +Pensionarissen _Haan_ ende _Hoogerbeetz_ ten huyse van _Johan +Uytenbogaart_, ende metten Secretaris _Ledenbergh_, beraamt hebbende +redenen ende middelen waar mede men de vordere Gecommitteerden van +_Uytrecht_ soude mogen moveren ende disponeren omme haaren last dien +aangaande niet te openen, ende daar af rapport ghedaan hebbende aan den +voornoemden _Johan van Olden-Barnevelt_: Dat hy Gevangen daar naar mette +voorsz. Pensionarissen, sonder last van syne Principalen daar toe te +hebben, hem laten vinden heeft by de voorsz. Ghecommitteerden van +_Uytrecht_ ten huyse van _Daniel Tresel_, expresselyck daar toe vergadert, +ende de selve met vele scherpe pernicieuse ende voor den staat ende ruste +van de Landen ondienstige middelen ende motiven, ende oock belofte van +assistentie, ghepersuadeert heeft, omme haren last aan _syn Excellentie_ +niet te openen, maar weder te keeren naar _Uytrecht_, tot groot ghevaar +ende prejuditie van die Staat ende Stad: Dat hy in de selve motiven de +_Heeren Staten Generaal_ ende _syne Excellentie_ ghetaxeert heeft voor +parthyen, quaatwillighen, daar men met couragie moste teghen gaan, ende de +middelen van de Landen voor al daar toe gebruycken: Dat 't casseren der +nieuwe Soldaten de voorsz. quaatgunstighen goeden moet soude gheven, ende +een irreparabel prejuditie voor haar factie maaken, oock vol peryckels was +van in meerder ghevaar te vallen, ende de andere gheinteresseerde Steden t' +onvrede te maken, dat men mette ordinaris Garnisoen niet vast en ginghe, +datse in desen couragie mosten thoonen: Dat de gheinteresseerde Steden ende +Leden van _Hollandt_ haar de handt souden bieden ende de saacke met +ghemeender handt helpen uytvoeren, ende met alle moghelycke devoiren +onbeweeghlyck daar by blyven. Dat die van _Hollandt_ sulcke ordre op haare +Finantien souden stellen, dat die van _Uytrecht_ daar af verlichtinghe +souden voelen, ende dat de selve oock sulcke ordre souden stellen op de +Soldaaten van haare repartitie, dat se weten souden wie te betrouwen, ofte +niet te vertrouwen souden wesen: alles niet teghenstaande hy Gevangen +bekent, in syn gemoet de openinge van den voorsz. last, een goedt ende +bequaam middel gheacht te hebben, om vele swaricheden te ontgaan. Ende als +de _Heeren Staten Generaal_, _syn Excellentie_ hadden versocht, ende +eenighen uyten haaren ghecommitteert, omme naar _Uytrecht_ te gaan, ende de +cassatie der voorsz. nieuwe aanghenomen Soldaten, ende het inwillighen van +de Synode Nationaal, ende eenighe andere saacken daar te bevorderen, dat hy +Gevanghen by weynighe uyt den Heeren Edelen, ende de Gecommitteerde van +drie Steden, ende van weynighe Gecommitteerde Raden, die tot sulcks gheenen +last van hare Principalen en hadden, hem heeft laten deputeren, om neffens +den Pensionaris _Hoogerbeets_ ende anderen naar _Uytrecht_ te gaan, omme de +_Heeren Staten_ aldaar, ende de Magistraat van de Stadt aan te bieden +assistentie van raadt ende daadt: ende indien _Syne Excellentie_ ende de +Gecommitteerden van de Generaliteyt souden willen poogen de cassatie der +nieuwe Soldaten aldaar te doen, sonder consent van de Staten van +_Uytrecht_, 't selve datelijck te helpen beletten: Bekennende heure +intentie gheweest te zyn, de intentie van de Heeren Staten van _Uytrecht_ +te seconderen, ende by de ordinaris Soldaten te doen seconderen, daar toe +mede nemende brieven aan de Kryghs-Oversten van 't ordinaris Kryghsvolck, +staande op de repartitie van _Hollandt_, geminuteert by den voornoemden +_Johan van Olden-Barnevelt_, noch in de Vergaderinghe (soo die was) niet +gelesen, waar by de selve aangheschreven werde, dat sy ghehouden ende +verbonden waren haare Betaalsheeren, midtsgaders de _Heeren Staten_ van de +respective Provintien, daar inne sy zyn ofte gebruyckt werden, gehouw, +getrouw ende gehoorsaam te wesen, ende de selve te assisteren in 't +onderhouden ende doen onderhouden van alle derselver resolutien, sonder +daar teghens yet te moghen doen ofte te attenteren, nochte gedoogen ghedaan +ofte geattenteert te worden. Dat hy Gevanghen in haaste tot _Uytrecht_ +ghekomen wesende, ende aldaar in aparte vergaderinghe geconsulteert +hebbende metten voornoemden _Ledenbergh_, op de middelen ende presentatien +die men de _Heeren Staten_ aldaar soude moghen voorhouden, omme de cassatie +der nieuwe Soldaten ofte Waardgelders niet toe te staan, maar de selve te +verhinderen, dat hy Gevanghen met _Hoogherbeetz_ ende andere syne Complicen +daar naar in de vergaderinghe van de _Heeren Staten_ haare propositie +hebben ghedaan, ende assistentie van raadt ende daat belooft als vooren, +ende oock van ghelycken ghedaan by de Magistraat van de Stadt, selfs met +bedenckelicke redenen in regard van de _Heeren Staten Generaal_, ende syne +_Excellentie_. Alles daar toe streckende omme deselve te encourageren, ten +syne datse sonder haar consent de nieuwe aanghenomen Soldaten niet en +souden laten casseren. Ende als syn _Excellentie_ ende de Gecommitteerden +van de _Staten Generaal_ aldaar mede ghekomen waren, ende haare propositie, +volghende haaren last hadden ghedaan, dat hy Gevanghen hem heeft laten +employeren, omme inne te stellen de antwoordt aan de selve, op den Naam van +de _Heeren Staten van Uytrecht_ te gheven, daar inne hy de Ghecommitteerden +voorsz. niet en heeft willen erkennen in de qualiteyt als Gecommitteerden +van de _Heeren Staten Generaal_, aan de welcke nochtans sy haare credentie +overgelevert, ende haare propositie ghedaan hadden. Dat hy Gevangen tot +_Uytrecht_ hem mede bemoeyt heeft mette saacken van de State van 't Lant +van _Uytrecht_, ende in aparte vergaderinghen daar over ghestaan, daar aan +den Capiteyn _Hartevelt_ gegheven werde 't Commandament over de nieuwe +Soldaten. Dat hy mede gepoogt heeft in 't particulier een van de +Burghemeesteren van _Uytrecht_ te disponeren totte continuatie der nieuwe +Soldaaten: Oock metten Commandeur in deliberatie gheleydt wat men doen +soude indien _syn Excellentie_ tot feytelijcke cassatie wilde procederen. +Dat hy ghearbeyt heeft om de _Heeren Staten_ aldaar tot feytelycke +teghenstandt van dien te beweghen, radende dat sy aan haare Poorten goede +Wacht houden, ende op haar verseeckertheyt wel letten souden, oock op haar +Stadhuys, ende daar eenighe Schutters doen waacken: ende verstaande dat den +Capiteyn _Hartevelt_ swaricheyt maackte teghen de _Heeren Staten Generaal_ +ende _syn Excellentie_ te dienen, dat hy Gevangen daar op gheseyt heeft, +dattet een rechte poltronnie ende groote ontrouwicheyt was, die niet +strecken en konde tot reputatie ofte dienst, hem daar over seer +verwonderende. Dat hy Gevanghen om 't ordinaris Krijghsvolck van de +Generaliteyt mede tot teghenstant als vooren te beweghen, deselve +voorghehouden heeft haaren Eedt, ende die alsoo willen duyden, datse niet +gehouden en waren de Generaliteyt ende _syn Excellentie_ te obedieren in 't +ghene strecken soude teghen de bevelen van de _Staten van Uytrecht_, maar +ter contrarien de bevelen ende resolutien van hare betaals-Heeren ende van +de _Staten van Uytrecht_ te volbrengen ende doen volbrengen, sonder daar +tegen te doen ofte attenteren, ofte ghedoogen ghedaan te werden, dreyghende +de selve datmense niet betalen en soude, indien sy yet daar teghen deden. +Dat hy ende syne Complicen haar niet ontsien en hebben den Commandeur te +bevelen niemant anders als haar, ende de _Staten van Uytrecht_ te pareren: +ende omme syne intentie totte voorsz. tegenstant wel te bethoonen, dat hy +Gevangen even daachs voor het casseren der nieuwe aanghenomen Soldaten +voornoemt, de Brieven die sy aan de Kryghs Oversten van 't ordinaris +Kryghsvolck hadden, noch overgelevert hebben, omme de selve ten minsten +stille te doen staan. In welcken ghevalle den voornoemden _Ledenbergh_ ende +anderen, voorgaven haar saacke wel te boven te konnen komen, mette ordre +die sy seyden over haare nieuwe Soldaten ghestelt te hebben. Dat mede hy +Gevangen den selven nacht communicatie metten Commandeur heeft gehouden, +ende met hem ghedelibereert by wat middelen men soude konnen beletten, dat +syne _Excellentie_ geen meer Kryghsvolck in de Stadt en dede komen, ende +omme ten dien eynde, goede Wacht aan de Poorte van _Amersfoort_ te houden, +noemende te wesen ghewelt, indien _Syn Excellentie_ daar toe de Poorten +wilde doen openen. Alle welcke proceduyren daar toe ghestreckt hebben, om +niet alleen de _Stadt van Uytrecht_ in een bloedtbadt, maar oock de Staat +van de Landen, ende de Persoon van syne _Excellentie_ in 't uyterste +ghevaar te brenghen, daar door, ende door alle syne vordere machinatien +ende conspiratien gevolgt is; datter Staaten in Staaten, Regieringe in +Regieringe, ende nieuwe verbonden in, ende teghen de Unie opgherecht, +generale perturbatie in den staat der Landen, in 't Kerckelycke ende +Polityck ghekomen, de Finantien uytgheput, ende de Landen op ettelycke +milioenen aan kosten gebracht, gheneraale dissidentien, ende dissensien, +onder de Bondtgenoten, ende Ingesetenen van de Landen inghevoert: De Unie +verbroocken: De Landen tot haar eyghen defensie onbequaam gemaackt, ende in +pericule ghebracht zijn van te moeten vervallen, tot eenighe schandelycke +handelinghe, ofte tot haaren gheheelen onderganck; die daaromme, in een +Welghestelde Regeeringhe niet en behooren gheleeden, maar anderen ten +exempel ghestraft te werden. SOO IS 'T, Dat de Heeren Rechteren voornoemt, +met rype deliberatie van Rade, doorghesien, ende overwoghen hebbende, alle +'t ghene ter materie dienende is, ende heeft mogen moveren, doende recht in +den Name, ende van weghen de Hoochgemelte _Heeren Staten Generaal der +Vereenigde Nederlanden_, den selvighen Gevangen gecondempneert hebben, ende +condempneeren hem mits desen, tot een eeuwige gevangenisse, ende +indien-volgende gebrocht te worden in een verseeckerde plaatse, by de +Hooghgemelte _Heeren Staten Generaal_ te ordonneren, ende aldaar syn leven +lang gehouden en bewaart te worden; ende verklaren alle syne Goederen +geconfisqueert. Aldus ghedaan in de Vergaderinge van de voorsz. Heeren +Rechteren in _'s Gravenhage_, ende gepronuncieert den 18. May, anno 1619. + +Zie daar een zeer aanmerkelyk stuk--welk een drom van beschuldigingen!--en +dat ten laste van een man zo groot als DE GROOT!--De aankanters tegen het +huis van _Oranje_ kennen deze Sententie genoegzaam van buiten: de Hemel +weet hoe veel duizende maalen dezelve in onze dagen niet wel geleezen en +herleezen is! + +Zeide de meergemelde groote Dichter, VONDEL, in zyne _Opdragt van +_HIPPOLYTUS_ aan den getrouwen Hollander_, (onzen DE GROOT naamlyk,) niet +te recht: + + _Een kyfaes[3], en niet meer, dat baet u 't lieve leven;_ + _Sprak flauwelyk de tong der ongerechte schael,_ + _Daer vrijdom tegens bloed gewogen wierd, het stael_ + _Gestroopt en reê was om den tweeden slach te geeven._ + +Met groote aandacht en blyken van eene zonderlinge gerustheid van ziel, +werd het vonnis door den gevangenen aangehoord; alleenlyk keerde hy zyn +hoofd om, wanneer 'er iets geleezen werd, dat, naar zyn oordeel, met de +waarheid niet overëenkwam: naderhand schreef hy in zyne gedrukte +verantwoording, _dat 'er in de Sententie veele pointen stonden, die +nooit by hem bekend, maar wel uitdrukkelyk ontkend waren, en gesteld met +uitlaating van de noodige omstandigheden, en met byvoeging van ongegronde +gevolgen, uit zyne woorden getrokken; ja zelfs dat 'er eenige opstonden, +daar hy nooit op gehoord was_: wanneer men dit zeggen van onzen Held +nagaat, is zeer gemaklyk te begrypen, wat de drangreden geweest is tot +de bovengemelde zeldzaame voorzorg, omtrent de verkozene Rechters +genomen; welke voorzorg, trouwens alleenlyk tot nadeel der gevangenen, +uit het oog verlooren werd, in de uitschryving van een' Biddag, die den +17den April gehouden stond te worden; want in die uitschryving werden de +gevangenen niet weinig beschuldigd, regelrecht strydig met het gemaakte +verbond, van daaromtrent niets te zullen openbaaren, gelyk dan ook door +veele Predikanten geweigerd werd, gezegde uitschryving van den +Predikstoel den volke voor te leezen; schoon zy om die weigering van +hunne kostwinning ontzet werden. + +Op den 5den Juny eerstvolgende, des avonds, tusschen elf en twaalf +uuren, werd HUGO naar het bekende _Loevestein_ gevoerd, met bevel, dat +niemand by hem mogt komen, zelfs ook zyn oude vader niet: voords werd +hem 24 stuivers daags toegelegd, welk sober tractement echter door zyne +heldhaftige Gemaalin geweigerd werd, alzo zy voorneemens was, den haar +zo dierbaaren gevangenen op haare eigene kosten te onderhouden. + +Zie daar dan den grooten HUGO binnen den omtrek der muuren van een kamer +bepaald--welk eene ommekeer!--van pas herinneren wy ons de woorden +waarmede de laatstgenoemde Dichter zynen _Palamedes_ ten tooneele doet +verschynen: + + _Die zorgt, en waekt, en slaeft, en ploegt, en zwoegt, en zweet,_ + _Ten oirbaer van het lant een lastig ampt bekleet,_ + _En waent de menschen aen zyn vroomheit te verbinden,_ + _Zal zig te jammerlyk in 't endt bedrogen vinden._ + _Van 't wispelturig volk, dat, veel te los van hooft,_ + _Genoten dienst vergeet, en 't ergste liefst gelooft._ + +De Commandeur van het Slot, zynde de Luitenant JACOB PROUNINK, genaamd +_Deventer_, had bevel, dat de Huisvrouwen der gevangene Heeren in de +keuken zouden mogen kooken; dat de Dienstmaagd de spyzen bovenbrengen en +weder afhaalen mogt, mits door den Commandeur in- en uit-gelaaten te +worden, en dat de Huisvrouwen tot _Workum_ of _Gorkum_ mogten reizen, om +het noodige te koopen: korten tyd daarna werden de vrouwen nog nader +bepaald, naamlyk in diervoegen, dat ze by haare mannen opgeslooten +mogten blyven, zo lang zy wilden, maar niet van hun afgaan, dan met +consent: ook werd den Commandeur gelast, voor het bepaalde geld van 24 +stuivers daags, zelf de gevangenen te moeten spyzigen; waarop de braave +REIGERSBERGEN zeide, dat haar man niet gewoon was zo soberlyk te leeven; +_dat men, ingevalle de meening van de Heeren was, hem de keel toe te +binden, en van gebrek of ongezondheid te laaten vergaan, hem dan alzo +lief had mogen handelen, gelyk men den Advokaat gedaan had_: recht +manlyke taal! uitmuntende vrouw! overwaardig dat het verstandige +gedeelte uwer sexe u bewondere, gelyk het u bewondert--zouden myne +leezers hiervan onkundig kunnen weezen? te berucht zyn, om my by het +schitterendst vernuft van onzen tyd; by de schranderste vrouw, het +voorbeeld van gezond verstand, doordringend oordeel, levendige +verbeelding, ongeveinsd hart, vrolyken en arbeidzaamen aart, om my by +het pronkjuweel van _Neêrlands geleerde vrouwen_ te bepaalen; te berucht +zyn de werken van de groote ELIZABETH WOLFF, geboren BEKKER, die +ontelbaare lauwers, en nog onlangs eenen voor alle ander vernuft +onverkrygbaaren krans behaald heeft; te veel worden de werken dier +voorbeeldige vrouwe geleezen, dan dat men niet zou weeten, hoe breed de +lof van HUGO'S Gemaalinne door haar uitgemeeten wordt: dus zingt zy +onder anderen in haar _Walcheren_,[4]: + + _ó Reigersberg! 'k ontroer daar ik uw beeld beschouw;_ + _'k Doorzoek uw helder oog!.... gy zyt een groote vrouw!_ + _Gy waart een Grotius of niemand was hem waardig:_ + _Hoe zweeft uw geest op uw gelaat!_ + _Wat kwam u uwen moed te baat!_ + _Die vlugge werkzaamheid! dat oordeel, vast en vaardig!_ + +Het antwoord dat REIGERSBERGEN haare vrienden gaf, toen dezen haar +aanspoorden tot het verzoeken van pardon voor haar' man, welk verzoek +zelfs door den Raadsheer VOSBERGEN, op begeerte van zyne Exellentie, +ondersteund werd, is door de gemelde groote Dichteres, in de volgende +verzen gebragt,[5]: + + _Wat rustig antwoord gaaft ge aan uwe vrienden niet,_ + _Daar elk u bad, dat ge om vergeeving bidden liet!_ + _"Men sla hem 't hoofd af, is hy schuldig. Hoe! vergeeven!_ + _Wel, heeft myn Grotius misdaan,_ + _In recht en wetten voortestaan?_ + _Hy sterv' met Barneveld: ik bid nooit om zyn leven."_ + +Wy zullen terstond de geleerde ELIZABETH nog eens van de kloekmoedige +MARIA hooren zingen. + +De fiere uitdrukking, door de laatstgenoemde, wegens het spyzigen van +haaren man, gebruikt, veroorzaakte veel moeite, om van PROUNINK verlof +te verkrygen, dat zy naar den _Haag_ mogt gaan, om haare bezwaaren by +H.H.M. intebrengen, eindelyk gelukte dit evenwel, en de roemwaardige +vrouw bragt, niet zonder veel loopens en biddens, ten wege, dat zy met +haare vyf kinderen, vier of vyf weeken op het Slot zou mogen blyven, en +twee of drie maal daags af- en toe-gang hebben; dat ze ook van de keuke, +en de kinderen en dienstboden van slaapplaatzen zouden voorzien worden; +mitsgaders dat 'er dagelyks een geneesheer uit _Gorkum_, by DE GROOT, +die door de koorts in 't bed gehouden werd, mogt komen: zie daar +schreeuwende gunstbewyzen!--dan men kon dezelven ligtlyk toestaan, want +de gevangene had nog genoeg te lyden: sterk drukt de bovengemelde groote +Dichteres zig desaangaande uit, in een' brief van ARNOLD GEESTERANUS aan +MARIA VAN REIGERSBERGEN (_Bladz. 45_), daar zy ARNOLD deze woorden laat +schryven: + + _Men bragt me op Loevestein, daar veele broeders zaten._ + _Men zegge: dit 's het loon van al wie stout weêrstreeft,_ + _Het geen de magt des Lands gesteld heeft by Placacaten:_ + _Maar dat men ons zo hard--zo wreed mishandeld heeft!_ + _Of heeft de Magt des Lands dit ook met een geboden?_ + _Men wyz' de wettigheid van zulk een handel aan;_ + _Wat heeft men uw' Gemaal, door uw beleid ontvloden,_ + _In dees Gevangenis al kwelling aangedaan!_ + +Bevreesd dat HUGO, door middel van touw en rappe handen, zyn lyden zou +ontvluchten, had men reeds beslooten, de kleine vengsters zyner +gevangenis nog digter te maaken, "waardoor hy meer benaauwing van licht +en lucht, ten nadeele zyner gezondheid zou gehad hebben," maar zyn +Geneesheer wist zo veel dringends, nopens zyne zwakheid te zeggen, dat +men hem de genade bewees, om het lieve daglicht te mogen zien, en de +gezonde werking van versche lucht te mogen genieten: ô ja, de groote +HUGO, het uitmuntend mensch, werd tot zo verre van den medemensch, +waarschynelyk vry minder groot, begenadigd, dat hy in 't algemeene +geschenk van GOD mogt deelen: hy mogt den dageraad zien aanbreeken--maar +zuchtende: hy mogt de avondschemering al 't aardsche zien bedekken--maar +klaagende--des niettegenstaande werd de mensch door den mensch +begenadigd. + +Men denke echter niet dat zyn ryk verstand hem geene onuitputtelyke bron +van troost zou verschaft hebben; ongetwyfeld zyn 't slechts oogenblikjes +geweest, dat de mensch het roer in handen gehad heeft, en zekerlyk is 't +getal dier oogenblikjes nog verminderd door de toegenegenheid zyner +geleerde vrienden, waaronder boven allen te tellen zyn, de Heeren VAN +MAURIER, SCRIVERIUS, ERPENIUS en VOSSIUS, die heimelyk briefwisseling +met hem hielden: VOSSIUS vermaande hem, dat hy moest denken aan zynen +naam, en aan de gulde spreuk van SENECA: + + __GROOT_ is de man alleen;_ + _Die 't groot kan achten kleen._ + +Men kon niet weeten, schreef die geleerde man, wat GOD nog met hem voor +had--voorwaar uitmuntende troostwoorden in de ooren des verstandigen; +wat weet ik, zegt deze, ik die het algemeene plan niet kan overzien..... +maar wy moeten by onzen HUGO blyven. + +Dezelfde VOSSIUS zond hem nu en dan eenige boeken, zulks deed ook +ERPENIUS, die te _Gorkum_ geboren was, en aldaar een zuster had, +getrouwd met zekeren ADRIAAN DAATSELAAR, welke op verzoek van den Heere +ERPENIUS, de gevangene Heeren DE GROOT en HOGERBEETS, getrouwlyk met +raad en daad bystond: alles wat, ten behoeven van de gezegde Gevangenen, +uit _Holland_ naar _Loevestein_, of vandaar herwaards overgezonden werd, +kwam eerst aan het huis van DAATSELAAR; dus ook het koffer, waarin de +boeken, bovengemeld, van wegen ERPENIUS gezonden werden, en door middel +van welk koffer de beroemde HUGO, op aandrang van zyne Gemalinne, uit +het bange _Loevestein_ ontsnapt is; te beter gelukte deze list, om dat +dezelve niet te overhaast in 't werk gesteld werd, want men ondernam +niets, voor dat het af- en aan-brengen van het boekenkoffer als eene +gewoonte geworden was; niets voor dat men het koffer niet meer opende, +om te zien wat 'er in was, 't geen in den beginne telkens gedaan was +geworden. + +Veel viel 'er intusschen nog voor, zo over het verkoopen der verbeurd +verklaarde goederen van den Gevangenen, als over het uitgeeven van +deszelfs afbeeldzel, al het welk door anderen breedvoerig beschreeven +is, en niet tot ons plan behoort; PROUNINK bleef ook bestendig zyn best +doen, in het onredelyk behandelen van den ongelukkigen DE GROOT; terwyl +evenwel de braave MARIA, niet zonder groote moeite, vergund werd, eens +ter week om nooddruft te mogen uitgaan, of te zenden. + +Onze Held bragt zyn' tyd door met leezen en schryven, en ook somtyds met +het naloopen van een' dryftol, ter bevorderinge of onderhoudinge zyner +gezondheid--Onder zynen _Loevesteinschen arbeid_, muntte uit, het reeds +door ons genoemde werk, _Inleiding tot de Hollandsche Rechtsgeleerdheid_, +en, _Het bewys van den waaren Godsdienst_, dat hy met deze verzen sloot: + + _Vindt gy hier iet, het welk u dunkt te weezen goedt,_ + _Bedank hem, zonder wien geen mensch iets goeds en doet:_ + _Is hier of daar gemist, herinner met medoogen,_ + _U zelven, wat een wolk bedwelmt der menschen oogen:_ + _Verschoon veel liever 't werk, dan dat gy 't bitter laakt,_ + _En denk, och Heer, het is te Louvestein gemaakt!_ + +Een gedeelte van den gezegden arbeid bestond ook daarin, dat hy zynen +Dienaar VAN DEN VELDE, in de _Latynsche Taale_, en de gronden, der +Rechtsgeleerdheid onderwees; en deze moeite is voorwaar met den +allerzonderlingsten uitslag bekroond; want by vervolg van tyd, huwde die +braave dienaar met de Dienstmaagd van Mevrouw VAN REIGERSBERGEN, genaamd +ELSJE VAN HOUWENING, welke, gelyk welhaast blyken zal, een voornaam +hulpmiddel geweest is, ter ontkominge van den ongelukkigen HUGO; VAN +DEN VELDE, verwierf den tytel van _Advocaat voor het Hof_, ja heeft +zelfs de eer gehad, van den uitersten wille zyner Hoogheid FREDRIK +HENDRIK, te schryven. + +Na onze Held nu byna twee jaaren op de voorgemelde wyze doorgebragt had, +viel het oog van zyne schrandere Gemalinne op het koffer van den Heere +ERPENIUS, en zy sloeg haaren man voor, om zig, onder den naam van +boeken, met hetzelve, naar den vriend DAATSELAAR, te laaten brengen: men +stelle zig voor de verbaasdheid die onzen Held bevong, toen de +kloekmoedige MARIA hem dezen voorslag deed: + + _Lief, hoe komt het in uw' zin?_ + _Ik leggen in die Kist! pas half kan ik 'er in;_ + _Een derde is zy te kort, ook zoude ik moeten smooren,_ + _Hier is geene opning, waar door lucht zou kunnen booren._ + +Dus laat de meergemelde Dichter, DUIM, hem, in dit tydsgewricht, +spreeken: indien alles was, gelyk het moest weezen, was het antwoord der +schrandere vrouwe, dan zou men te eerder achterdocht opvatten: om kort +te gaan, men besloot te beproeven, of het koffer groot genoeg was; en, +bevonden hebbende dat de Gevangene + + "'er ter naauwer nood, niet uitgestrekt of in de lengte, maar + gekromd en in bochten, in liggen konde, bezocht men daarna, of hy, + in die benaauwdheid liggende, zyn adem kon scheppen, en hoe lange hy + 't, in gevalle van stilte of tegenwind, daarin zou kunnen uithouden. + Vervolgens beval hy zyne huisvrouw, eenigen tyd op de kist te gaan + zitten, om te zien of hy, als 'er onderwegen by geval iemand op ging + zitten, zulks zoude konnen verdraagen:" + +een uurs zandlooper, schryft men elders, liet zy tweemaal uitloopen, +hangende haare klederen voor 't sleutelgat; + + "zy, merkende onder het zitten op de kist, dat haar man zig nu en + dan verroerde, en zyne beenen optrok of uitstrekte, waarschouwde + hem, dat zy zulks kon voelen. Na dat men dit alles verscheidene + maalen in 't heimelyk, zonder weeten van Knecht of Dienstmaagd, + beproefd, en naar wensch bevonden had, besloot men de zaak, in Gods + naam, te waagen:" + +WILLEM en ELSJE werd nu den aanslag ontdekt, die beiden hunne hulp van +harten toezeiden: by DAATSELAAR was de noodige voorzorg gebruikt, en de +huisvrouw van PROUNINK, was, door haar, geduurende eenigen tyd, eene en +andere kleinigheden te schenken, ingenomen; want men nam de gelegenheid +waar, dat PROUNINK zelf, naar _Heusden_ vertrokken was, om de Compagnie, +waarover hy tot Capitein aangesteld was geworden, te ontvangen, dus men +alleenlyk de toestemming van deszelfs vrouw noodig had, om het koffer, +naar gewoonte, te doen scheep brengen. + +Alles dus voorbereid zynde, verscheen den bepaalden dag, (22, BRAND zegt +13 Maart 1621); de groote HUGO vleide zig neder in het koffer, en begaf +zig dus uit de eene gevangenis, in eene nog veel engere, om door dat +middel, de vryheid, die natuurlyke schat van den mensch, hem te +jammerlyk ontnomen, weder te krygen: een nieuw Testament verstrekte hem +ten hoofdkussen, en dus kan men zeggen, dat HUGO zyn hoofd gerust op +GOD's woord nederleide; ook had hy niet te vergeefsch op zyn' Schepper +vertrouwd: met het aanbreeken van den dag, waarop de geoorloofde list in +'t werk gesteld zou worden, viel hy op zyne kniën, en bad, dat de +Almagtige zynen toeleg wilde zegenen: de verhooring van zyne bede was by +GOD bepaald; het koffer werd, na ontvangen verlof, met behulp van eenige +der wachten, aan boord gebragt, echter niet zonder groot gevaar voor den +benaauwden HUGO, van ontdekt te zullen worden; ELSJE had de zorg op zig +genomen, om met de kleine gevangenis over te steeken, en stapte +derhalven kloekmoedig mede op 't schip: zie daar onze Held ten deele +verlost: men begrype wat 'er in 't hart van de edele REIGERSBERGEN moet +omgegaan weezen: treffend was haar gedrag, na zy de nieuwe gevangenis +van haaren beminden HUGO geslooten had: hoor de bovengeroemde +onvergelykelyke Dichteres dat gedrag verhaalen: + + _ô Weêrgaêlooze vrouw! 'k denk nooit aan uw bestaan,_ + _Dan met een kloppend hart: hoe menig stille traan_ + _Heb ik om u geweend, geroerd door mededogen......_ + _Gy knielt ter neêr, gy kust het slot,_ + _Beveelt, al schreiende, uwen God,_ + _Uw lieven Grotius,--wiens ziel blyft onbewogen?_[6] + +De groote _Agrippyner_ heeft mede niet vergeeten, dat edele voorwerp te +vereeuwigen; dus zingt hy in een Dichtstukje, ten tytel voerende, HUGO +DE GROOTS _verlossing, aan Mevrouw_ MARIA VAN REIGERSBERGH: + + _Een vrouw is duizent mannen t' erg._ + _O eeuwige eer van Reigersbergh,_ + _De volgende eeuwen zullen spreeken_ + _Hoe gy den haet hebt uitgestreken:_ + _Na datge op 't droef gevangenhuis._ + _Gelyk Marye neffens 't kruis,_ + _Uw Bruigom, onder moordenaaren_ + _Gerekent, trooste heele jaaren:_ + _Zoo liet de trouwe Michol eer,_ + _Haer' liefsten schat met koorden neer,_ + _Toen Sauls zweerden hem bezetten,_ + _Gelyk de Jagers 't hart met netten._ + _Aldus werd Lynceus ook gered_ + _In zyn belegert bruiloftsbed,_ + _Toen zo veel ledekanten smoorden,_ + _In 't gruwlyk bloet der mannemoorden._ + +Dezelfde Prins der _Nederlandsche Dichteren_, maakte op de vlucht van +onzen Held, het volgende geestig dichtje: + + _Twee kisten bergden Huig de Groot,_ + _d'Een levendig, maer d'andre doot_. + +Had Mevrouw VAN REIGERSBERGEN zig kloekmoedig gedraagen, niets minder +kan van het trouwhartige ELSJE gezegd worden: verscheidene zwaarigheden, +die allen den aanslag zouden hebben kunnen doen mislukken, zo wel by 't +inscheepen, staande den overtogt, als by het overbrengen van den +dierbaaren vracht, uit het schip naar het huis van DAATSELAAR, had zy te +boven te komen; in alles gedroeg zy zig zo schrander als onverschrokken, +en ten loon daar voor smaakte zy het genoegen, van haaren Heer weder in +genoegzaame vyligheid te mogen zien. + +[Afbeelding: _Afbeelding (in twee Plaaten) van een KOFFER, waar mede +HUGO de GROOT van Loevestein naar Gorinchem, volgends alöude +Overleveringen zou zijn Getransporteerd, in den toestand zo als dezelve +thans binnen Amsteldam, berustende is, onder den Heer Mr JACOB +KLINKHAMER, die de Aftekening daar van, op gedaan versoek, heeft +toegestaan, in de maand December des Jaars 1783_. + +_J.C. Schultsz, del. 1783._ _J.B. Elwe, Excudit._ _C. Philips, Jz. fecit._] + +[Afbeelding: _J.C. Schultz, del. 1784._ _C. Philips, Jz. fecit._] + +Wat betreft het koffer, waarin onze Held zyne gevangenis ontkomen was, +en welke de Lezer op de nevensstaande plaaten, zeer uitvoerig vertoont +wordt; de Heer, Mr. JACOB KLINKHAMER, vleit zig dezelve te bezitten, en +het is met Zyn Ed. gunstige toestemming, dat de Kunstschilder J.C. +SCHULTZ, daarvan twee juiste aftekeningen vervaardigd heeft: de Heer +J.C. PHILIPS, door wiens bekwaame hand de gezegde tekeningen in 't koper +gebragt zyn, heeft ons de volgende beschryving daarvan medegedeeld. + + "Het koffer is gemaakt van boekenhout; heeft een boogswys dekzel, + zynde van buiten geheel overtrokken met dun zwart leder, en + beslagen met eene menigte van dunne, smalle, eizerene banden: de + sluiting bestaat in twee binnensloten, en één buiten- of hang-slot. + + "Van binnen is het koffer met wit linnen bekleed, zynde het zelve, + naar gewoonte, aan het dekzel, met elkander kruissende linten + belegd. + + "Men ziet dat de tyd, en het gebruik, of herhaalde overvoeringen, + het een en ander merkelyk beschadigd hebben; veelen der eizerene + banden zyn geheel of gedeeltelyk weg; doch men kan derzelver + plaatsen, door een roestige vlek, meer of min gewaar worden: van + het bekleedzel, zo wel binnen als buiten, zyn hier en daar geheele + lappen uitgevallen. + + "De rand van het dekzel is aan den voorkant, byna in 't midden, + (mogelyk door toeval,) sterk voorwaards gebogen, en steekt daar ter + plaatse wel een duim breed over; zo dat men 'er 't hangslot niet + heeft kunnen aandoen. + + "In den bodem is een vry groote kwast uitgevallen; dus kon door + deze zo wel als door den afgebogen rand, luchts genoeg inkomen; te + meer daar de bodem des koffers niet vlak op den grond staat, als + hebbende onder een soort van slede, van byna twee duimen hoogte:" + +----dit spreekt ons voorgaande verhaal wel niet volstrektlyk tegen, maar +evenwel kan het aanleiding tot bedenkingen geeven; wy laaten daaromtrent +ieder zyne vryheid, en den eigenaar van het _Vaderlandsche rariteit_ in +het onbetwiste bezit daar van. + + "De lengte van het koffer is buitenswerks vyf voet en byna vier + duim:" + +(by een ander vinden wy deze lengte bepaald op twee duim korter dan vier +voet:) + + "de breedte is twee voet en ruim één duim; de hoogte tot op 't + midden van het dekzel, twee voet en ruim twee duim; alles + _Rhynlandsche maat_." + +'t Zal hier niet oneigen zyn den Lezer te doen hooren, hoe de groote +HUGO zelf, deze zyne gelukkige tweede gevangenis beschouwd heeft: hy +schreef in vervolg van tyd een aanspraak aan dezelve, in _Latynsche +verzen_, welken in de volgende _Nederduitsche_ vertolkt zyn: + + _Zoete Schuilplaats, o voor korten tyd naauw huiske,_ + _Dat myn bedrukte ziel, beslooten in uw kluiske,_ + _Hebt vry gemaakt, en zo in open lucht gesteld_ + _Uw lieve last, die, naauw gepakt, door sterk geweld_ + _Van 't strenge Krygsvolk, werd allengskens uitgedraagen,_ + _En eindlyk, als een pand, doch dat ze niet en zaagen,_ + _Bevolen, op een schip, de Waals afloopend ty._ + _o Kist, wat danks, wat lofs verdiend gy wel van my?_ + _Gy hebt myn slaverny verjaagd en overstreden,_ + _Die 'k zeeven maanden meer dan twee jaar heb geleden_ + _Dat ik des hemels licht aanschouw met vry gelaat,_ + _Dat my geen Slot meer plaagt, myn ooren niet meer slaat_ + _Der grendelen geknars, en 't wreed gegraauw der wachten;_ + _Maar mag gerust en vry, het bly gegroet verwachten,_ + _Van vrienden, die gedoopt zyn in geleerdheids nat,_ + _(Als Puteäan, Thuaan, wiens trouw geen weêrga had,_ + _En dat geleerd verstand, Thilenus,) welker reden,_ + _Den onverdrooten tyd my vrolyk doen besteeden._ + _Dit al, en zo 'k nog meer geluks 't erdenken wist,_ + _Dit moet ik u alleen, dank weeten, lieve Kist,_ + _Doch wilde ik naar verdienste uw lof ten vollen roeren,_ + _Ik hoefde zo veel schrifts als gy ooit plag te voeren._ + +Men zegt, (wy begeeren alles onpartydig aan te tekenen,) dat het koffer +nog lang by een' Heer van aanzien bewaard, en fraai beschilderd is +geweest, met het opschrift: _Dees kist heeft Loevestein den Huig +geligt_: daarmede komt overëen 't geen de Heer BRAND het koffer doet +zeggen: + + _Wie heeft de vryheid meer verplicht?_ + _'k Heb Loevestein den Huig geligt._ + +Hoe die Heer aan het koffer gekomen is, zegt zeker schryver, weet men +niet, maar wel dat het langen tyd door DE GROOT'S ouders, te _Delft_ +bewaard, en naderhand ten huize van zyn' broeder WILLEM vermist is, +waarover onze HUGO groote spyt toonde te hebben. + +Wat betreft het schilderen, waarvan wy boven spraken, 't zelve wordt +door ons koffer, volgends opgaaf van den Graveerder, geheel +onaanneemelyk, zo niet logenachtig gemaakt:--dezen dank heeft men ten +minsten aan den Heere Mr. KLINKHAMER, dat wy thans weeten dat men het +koffer, waarin de beroemde HUGO, uit het bange _Loevestein_ ontkomen is, +waarschynelyk nimmer geschilderd heeft:--laat ons thans tot het +hoofdvoorwerp onzer bemoeijingen wederkeeren. + +Het ontbrak hem ten huize van DAATSELAAR, aan geene goede trouw en +hartlyken bystand; langen tyd aldaar te vertoeven was geheel ongeraaden, +en onvermomd zig voor het oog van ieder te vertoonen, was niet minder +gevaarlyk; men vond dan onderling goed, dat de edele vluchteling zig in +een metzelaars gewaad zou vermommen: zekeren metzelaar, JAN LAMBERTSZ, +werd de onderneeming toevertrouwd, en tot reisgezel van DE GROOT +verkoozen, van welken last de goede man zig ook zo kloekmoedig als +voorzichtig kweet; hy bezorgde den vluchteling het noodige gewaad, gaf +hem een metzelaars maatstok of rei in de handen, die, ter oorzaake van +derzelver blankheid, hier en daar met wat kalk besmeerd werden, en trok +met hem, des morgens, omtrent 11 uure, op weg; DE GROOT betuigde, in 't +uitgaan, _dat hy zeer ontsteld, was, en naauwlyks op zyn beenen staan +konde_; "want hy vreesde", voegt zeker schryver 'er by; + + "dat hy, moetende voorby een' boekverkooper gaan, alwaar toen eenige + Predikanten en andere lieden, in 't voorhuis stonden, van den een of + den ander, gekend en verraaden mogt worden;" + +doch men gaf hem moed, en zeide dat hy maar onbeschroomd voord moest +stappen. + +Na veel sukkelens kwam hy te _Waalwyk_, alwaar hy slechts twee uuren +vertoefde; vervolgends op _Antwerpen_ reed, terwyl LAMBERTSZ te rug +keerde, en een bode van goede tyding werd: onze Held reed den gantschen +nacht door, en kwam, na eene en andere wederwaardigheid, behouden te +_Antwerpen_ aan; begeevende zig aldaar terstond naar het huis van den +geweezenen _Rotterdamschen Predikant_ GREVINKHOVEN, met wien hy welëer +als met eenen broeder verkeerd had. + +Men kan ligtlyk begrypen hoe PROUNINK gesteld was, by de ondekking van +al het gebeurde: op zyn vraag aan Mevrouw DE GROOT, waar haar man was, +laat men die moedige Gemaalin antwoorden; _Myn vriend, dat vogeltje is u +ontvlogen, maar 't kooitje is 'er nog_; terstond valt hy met eenige +soldaaten in een; schuit vaart over naar _Gorkum_ en bewerkt dat het +huis van DAATZELAAR, schoon het reeds nacht geworden was, bezet werd; +doch deeze en ook alle andere poogingen om den vluchteling te ontdekken, +waren vruchtloos: op _Loevestein_ wedergekeerd zynde, deed hy ook aldaar +alle mogelyke navorschingen, dan men kon hem niet meer zeggen, als men +zelven wist. Het eerste gevolg van het manmoedig bedryf van Mevrouw DE +GROOT, was, dat zy, benevens haare dochter CORNELIA, omtrent veertien +dagen lang opgeslooten bleef, zelfs zonder dat de meid afkomen mogt om +spyzen gereed te maaken; "doch na drie dagen," dit vinden wy +aangetekend, + + "ontving ze een tarwen koek op de tafel, en in dezelve zat een brief + verborgen, die haar kennis gaf van haar mans gelukkige aankomst te + _Antwerpen_; want onze DE GROOT, was geenzins in gebreken gebleeven, + van ten eersten zyn verblyf aan zyn ouden Vader, en aan zyne + gemeenzaamste vrienden in _Holland_ te berichten": + +hy schreef ook aan zyne Excell. Prins MAURITS, die, toen hy hoorde op +welk eene wyze DE GROOT gevlucht was, van de moedige REIGERSBERGEN +zeide: _Ik dacht wel dat dat zwarte varken ons nog eens zou +bedriegen_[7]: "'t Is my leet", zeide hy in zynen brief aan dien grooten +oorlogsman, + + "dat eenige persoonen my soo wangunstig syn, dat zy uwe Excelentie + hebben konnen beletten, soo goeden voornemen te effectueren; 't + welck my ten langen laetsten heeft doen denken op middelen om my + selven te helpen; 't welck ik vertrouwe dat uwe Excellentie my niet + anders als wel sal afnemen; considererende hoe natuurlyck alle + menschen, jaa selfs den beesten is, de lust tot vryheit." + +Voords verzocht hy, zyne getrouwe diensten te gedenken, als mede wie de +vader was geweest van zyne huisvrouw, by welke hy vyf kinderen had, +ontbloot van 's vaders goederen, staat en winsten; en hoopende, dat zyn +Excell. niet zou gedoogen, dat zyn voorsz. huisvrouw en kinderen eenige +verdere bezwaarenissen werden aangedaan: niet minder hartlyk schreef hy +aan Prins HENDRIK, en aan hunne Hoog. Mogende, de Heeren Staaten +Generaal; aan welken hy onder anderen zeide: + + "Het valt my wel hardt, myne Heeren, dat ik soo veel tegens myne + vryheit en in myne goederen heb moeten lyden, en nog lyden moet, wel + verzekert zynde in myn conscientie, dat ik, na de kennis die ik van + de zaken gehadt heb, goede advysen en raedt gegeven heb tot slissing + van de zwaarigheden, ontstaan voor en al eer ik tot den dienst ben + beroepen geweest, altyt vertoonende alle getrouwigheid tegen myne + Meesters de Magistraat van _Rotterdam_, en de gehoorsaamheit aan + myne Heeren de Staten van Hollandt en Westvrieslandt. Maer al het + quaet dat my aangedaan is, en nog zou mogen aengedaen worden, zal my + nimmermeer afkeeren van de liefde, die ik altyt hebbe gedragen, en + naer myn klein vermogen betuigt tot myn Vaderlandt, voor welkers + vryheit, rust en voorspoedt, ik den Almogenden altyts bidden zal, en + dat tot dien einde 't Hem gelieve," enz. + +--deeze betuiging omtrent de liefde voor zyn vaderland, heeft hy ook met +'er daad bevestigd; want aangaande zyn verblyf te _Parys_, leezen wy, +dat hy altoos eene byzondere drift toonde, + + "om synen Vaderlande en syne Landsluyden, wanneerse yets aen dat + Hof te doen hadden, met raedt en daedt, en door de gunst die hy hadt + by eenighe van 's Koningks Bewintsluyden te dienen en hunne + belanghen, te bevorderen; hoewel hem niet onbekendt was, dat sy, die + in dat Ryk de saeken der Algemeene Staeten waernaemen, geen dingh + onbesogt lieten, om 't hart des Konings teeghen hem te verbitteren: + maar", + +voegt deeze schryver 'er by, + + "vergeefs was al hunnen arbeydt by eenen Prins, ten vollen + onderricht van alles wat 'er in de Jaeren 1618 en 1619, in Hollandt + was omgegaen: Jae ook zelfs verhaelt men, dat hy sich verwonderde + over de deught van dien man, die, soo quaelyk in syn Vaederlandt + gehandelt zynde, echter niet afliet van het te begunstighen en de + onderdaenen syne genegenheit te bewysen, en ook zelfs op allerhande + wysen, hem mooghelyk, wel te doen:" + +--LODEWYK moge zig daerover verwonderd hebben, 't komt ons echter +voor dat het niet zeer te bewonderen is, dat een man als onze HUGO, zo +edel van ziel, en zo doorgeoefend van verstand, schootvry geweest is +voor de aanvallen der wraak. + +Zo dra zyne vrienden vernamen, dat hy zig te _Antwerpen_ bevond, gingen +eenigen derzelven hem wel rasch bezoeken; ook werd hy van de voornaamste +mannen in geleerdheid dagelyks in geschrifte begroet, over zyne ontkoming: +onder die allen muntte uit, de beruchte _Leuvensche Hoog-Leeraar_, ERYCIUS +PUTEANUS: "Laet ze zich alle vry verwonderen," dus schreef deeze aan den +edelen vluchteling, volgends de vertaaling van K. BRAND: + + "DE GROOT was niet geheel in de kist: in de kist was 't lichaam, in + 't schip de kist, in den stroom 't schip; en in dit alles en buiten + dit alles scheent gy my te zyn; gy hadt de geheele werelt vervult. + Uw lichaam kon dan in den kerker bewaart worden, uw verstandt + niet."--"Laet zich derhalven anderen beklaegen," + +dus luidt een verder gedeelte van dien brief, + + "dat ze nae geleden schipbreuk naekt en bloot bleven zitten, en + hunne goederen verlooren hadden, gy hebt by u zelven alle goederen, + geen roof of geweldt onderworpen. Gy zyt GROTIUS, gy zyt groot, en + dat 's genoeg, om u te doen verstaan dat u niets ontbreekt": + +--Krachtig drukte de geleerde man zig uit over den aart eener Republiek, +en vooral over den toenmaaligen toestand van de onze, wy zwygen van den +tegenwoordigen toestand derzelve: "Al de outheit", zeide hy, + + "roept, _laat 'er een Heer, laet 'er een Koning zyn_: immers uw + ongeluk roept ons toe, dat 'er geen staet van menschen buiten gevaer + is, daer 't volk gaende wordt; geen haven zonder schipbreuk; daer + alle goddelyke en menschelyke zaeken over hoop storten; wat is daer + toorn? wat is daer haet? waer is daer rust of heil? Zoo veel waters + als 'er is, zoo veel viers en brants is 'er overal. Ik zou wel + zeggen, dat die zee door de helsche Geesten aen brandt is geraekt". + +DE GROOT, liet niet na deezen brief te beantwoorden[8], en in dat zyn +antwoord te toonen dat de Hoogleeraar niet ten onrechte van hem gezegd +had, _gy zyt groot!_ "Wie," zeide hy, + + "kon vryheit hoopen uit een engen kerker; of 't scheppen der open + lucht, uit eene benautheit, die naulyks een luchje voor d'ademende + ziele wou doorlaeten?" + +--Van zyne Gemaalinne spreekende, zeide hy: + + "Zy alleenlyk kennis hebbende dat ik was uitgedraegen, en den + uitslag, die nog onzeker was, met beangsten gemoede overleggende, + deedt een wensch, die niemant verwacht zou hebben van een Egaa, die + haren man op 't hertelykst bemint, dat haer man op 't verste van + haer mogt zyn. My, toen eerst verstaende van hoedanig een vrouw ik + was gescheiden, viel haer afzyn zoo lastig, dat ik my liever wederom + in de gevankenis had begeven, dan haer lang te missen." + +--Moedig bepleitte hy de eer van zyn vaderland, tegen het boven +bygebragte zeggen van den Hoogleeraar, daar op betrekkelyk: "Ook mag +het," zeide hy, + + "den Vaderlande niet geweten worden, 't geen in 't Vaderlandt + geschiedt. De dertig Tyrannen waren Athenen niet,--Cicero achtte de + geenen, die zyn huis onder de voet geworpen, en hem des levens + onwaerdig verklaert hadden, niet het volk van Rome, maar 't schuim + des volks te zyn." + +--Het zeggen van AUGUSTUS: _Die den tegenwoordigen staat der regeeringe +niet wil veranderen, is een eerlyk man en goed burger tevens_, oordeelde +hy eenen CATO waardig te weezen:--om reden wederhouden wy ons, anders +zoude het hier de plaats zyn iets op onze tegenwoordige +staatsgesteldheid aantemerken. + +Lieten de Geleerden onzen held niet onbegroet, de Dichters waren niet +minder yverig, om zyne zonderlinge ontkoming, in hunne verzen te +vereeuwigen: een Dichtstukje, dat op 's mans afbeelding vervaardigd +werd, sluit dus aartig: + + _De morrende Soldaat was vol van achterdocht,_ + _Of 't niet wat anders was dat hy ter schepen brocht;_ + _En of hy zelfs den Heer, om veylig heen te varen,_ + _Niet uit het Fort en droeg, daar hy hem moest bewaren,_ + _Hy brengt hem evenwel ter ysre deuren uit,_ + _Daar men den kerker toe, en hem daar buiten sluit:_ + _De stroom-goon haasten haar, om hem de lucht te geeven,_ + _De Maas en Waal, tezaam ten Merwen afgedreven,_ + _Geleyden haare vracht tot binnen Arkels stad;_ + _Daar ging den Hemel op voor die in 't koffer zat._ + +Onder anderen kwam ook in 't licht de volgende regelen, by wyze van een +antwoord van de kloekmoedige MARIA, aan den misnoegden Commandeur van +_Loevestein_: + + _Vrouw _REYGERSBERG_ spreek tot den Kastelyn,_ + _De Slotvoogt van het sterke _Loevestein_,_ + _Wat hebt gy (zeg toch) over my te klaagen_ + _Dat ik myn man' heb uit het fort doen dragen?_ + _Bemint my eer, als dat gy my beticht,_ + _Gy had de _HUICH_, en die heb ik geligt._ + +Het slot van dit dichtstukje, komt zeer wel overëen met het tweeregelig +versje van BRAND, door ons Bladz. 74 opgegeeven.--Den vyfden dag na zyne +aankomst te _Antwerpen_, verzocht de Heer D. KEMPENAAR, hem, dat hy iets +in zyn stamboek geliefde te schryven, gelyk hy deed, in vier _Latynsche +regels_, welken aldus vertaald zyn: + + _Die uit hun moeders buik, als uit een _kerker_ komen,_ + _Wier ziel in 't leven van 's lyfs _kerker_ wordt bewaard,_ + _En wachten na hun dood tot _kerkerplaatze_ de Aard,_ + _Die moeten niet te zeer voor boei, of _kerker_ schroomen._ + +Na den raad zyner goede vrienden ingenomen te hebben, verkoos hy _Parys_ +tot zyn verblyf, alwaar hy door de voornaamste Raaden des Konings, en +vervolgends ook door zyne Majesteit zelve, met de uiterste vriendschap +en blyken van toegenegenheid ontvangen werd: dit gaf aanleiding tot +verscheidene valsche geruchten, onder anderen ook dat hy den _Roomschen +Godsdienst_ stond aan te neemen, waartegen hy verzekerde, dat hy zig +hield aan die kerk, waarvan hy vóór zyne gevangenis een lid geweest was; +betuigende ondertusschen, dat hy de _Roomsche leer_ omhelzende, in +_Frankryk_; grootere amten en waardigheden zou kunnen deelachtig worden, +dan in zyn vaderland. + +De rust welke onze Held nu genoot, maakte hy zig ten nutte, en begaf +zig, met vernieuwden lust, aan de studie: reeds op den derden dag na +zyne aankomst aldaar, bezat hy bedaardheid van geest genoeg, om zyne +onvoorbeeldige Gemaalinne, zyne overkomst, in versmaat, bekend te +maaken; in dit zoetvloeijend dichtstuk, waarin het hart alleen spreekt, +drukte de groote Letterheld zig dus uit: + + Maar ghy Regeerders 's Lands, wat roem meent ghy te dragen, + Dat ghy bestaat een vrouw, en sulken vrouw te plagen? + Daer sullen rechters syn, die tusschen u en haer + Recht sullen spreecken nu, en noch nae hondert jaer; + Niet vier-en-twintig, niet eenzydelyk verkooren, + Maer honderd duysenden en hoogh en laegh gebooren; + Die sullen, u ter schandt, en haer ter eer verstaen, + Dat ghy seer qualyk hebt, en sy seer wel gedaen. + +Het eerste zyner werken, dat hy, na 't verkrygen van zyne vryheid in 't +licht gaf, was zyne verantwoording van de wettige regeering van +_Holland_: zie hier, hoe zeker schryver, van dit werk spreekende, zig +uitdrukt: + + "d'Algemeene Staeten hier van verwittight zynde, en niet onkundigh, + dat in dit Boek hunne konstenaeryen, en het geweldt, Hollandt + aangedaan, ontdekt wierden, hebben, dewylse niets anders hadden, om + de waerheit daar in uitgedrukt teeghen te spreeken of te + wederlegghen, gebruykende hunne voorlangh gewoone geweldenary, den + selven vervolght met bannissementen: welke krachteloose blixem, als + hy, door de bescherminghe des Alderchristelyxten Koninghs, die hem + in syne beschuttinge hadt genoomen, was verdweenen, is daer door + niets anders te weeghe gebraght, als dat de Groot geruster en + veyligher heeft konnen leeven; dat de winst der Boekverkooperen, die + deese Boeken verkoghten, is verdubbelt, en de nieuwsgierigheit der + leezeren soo geweldigh aangewassen, dat, de ooghen van veele + Regenten verlicht zynde, derselver gesagh niet alleen in 't publyk, + maer ook ter Vergaderingh der Staeten selve, en dat meer is, teeghen + d'Algemeene Staeten selfs is doorgedronghen": + +By een zeer scherp plakaat, werd dit boek niet slechts strenglyk +verboden, maar ook verklaard voor _fameux, séditieux_ en _schandeleux +libel_, en boven dien werd de schryver verklaard strafbaar aan lyf en +goed, toe alle plaatsen en tyden daar hy zou mogen gevonden worden, +zonder dat eenig verloop van jaaren hem daarvan zou kunnen bevryden: de +tyding van deeze gebeurtenis kwam hem te _Parys_ wel haast ter oore, en +was vermogend genoeg om 's mans hart te ontstellen: ondertusschen dacht +men in _Frankryk_ niet gunstig over dat gedrag der _Nederlanderen_; de +President JEANNIN, was van gevoelen dat hy zig over de onbillykheid +daarvan, by geschrifte moest verklaren; een ander zeide: _als men de +vernuften straft, zo groeit hunne achtbaarheid_; de Gezant MAURIER +schreef hem uit _'s Gravenhage_, onder anderen, het volgende: + + "Wat het Plakaat betreft, gy weet wat men zegt van de Excommunicatie + van Rome, die men _krachtlooze blixem_ noemt; ook weet gy dat de + geenen waar mense tegen uitwerpt, daarom niet minder welvaarende + zyn;" + +deeze hartlyke troost was ten hoogsten aangenaam, maar gaf echter geene +geruststelling; die moest van eenen anderen, van een vermogender kant +komen; zyne Majesteit alleen kon dezelve den doorluchtigen balling +bezorgen, en deeze werd ook, in een breedvoerig smeekschrift, daarom +verzocht, niet zonder de hoogste voldoening daarop te ontvangen, want +LODEWYK verklaarde in 't openbaar, dat hy DE GROOT wèl en gunstig +begeerde te behandelen, "gelyk wy voorheen gedaan hebben," zeide zyne +Majesteit, "om de achting, die wy voor hem hebben, ter oorzaake zyner +vroomheid, en uitneemende weetenschap, waarvan wy wel onderricht zyn +geweest, door veele groote Persoonaadjen van onzen Raad." + +"Zo is 't", dus luidde het slot deezer openbaare verklaaring; + + "Zo is 't, dat wy ten overvloede verklaard hebben, en verklaaren by + deezen tegenwoordigen brief, getekend met onze hand, dat wy genomen + en gesteld hebben, gelyk wy neemen en stellen in onze speciaale + Sauvegarde en bescherming, den Persoon van den voornoemden _de + Groot_, zyn huisgezin, goederen, en alle dingen hem toebehoorende in + dit ons Koningryk; doende verbod aan alle perzoonen van wat natie, + qualiteit en conditie dezelven zouden mogen weezen, van hem te + misdoen of te miszeggen, of ook iet te bestaan en te attendeeren + tegen zyn persoon, het zy directelyk of indirectelyk, op hoedanige + wyze of maniere, en onder wat protext of dekmantel zulks zoude mogen + zyn, _op lyfstrafe_. + + "Belastende aan alle onze Rechters, Amtlieden, Landdrosten, Archers + of Lyfwachten, en anderen, hem de sterke hand en hulpe te bieden, en + niet toe te laaten, dat hem eenig ongelyk of injurie aangedaan + worde, procedeerende tegen de genen, die hier tegen zouden durven + handelen, als tegen verbreekers van onze Sauvegarde, op poene als + vooren; en doende in zulker voege, dat de voornoemde _de Groot_ moge + leeven in alle zekerheid onder onze authoriteit en bescherming." + +BRAND zegt, dat de gemelde verantwoording wel schielyk verbooden, maar +nooit wederlegd is geworden.--De groote HUGO schreef, staande zyn +verblyf te _Parys_, onder anderen, ook nog zyn _Onderzoek van de +Pelagiaansche Leerstukken_, waarin by ruiterlyk voor de zaak der +_Remonstranten_ uitkwam; want hy toonde in dat geschrift aan, dat de +Leer der gezegde Kerkgemeente, niet _Pelagiaansch_ was, maar met het +gevoelen der oudste en zuiverste Leeraars overeenkwam. + +De diensten welken hy, staande zyn verblyf aan het _Fransche Hof_, zyne +landgenooten bewees, zyn indedaad niet gering geweest; trouwens een man +als onze DE GROOT was ook in alle opzichten te groot, dan dat zyn leven +niet eene aanëenschakeling van roemwaardige bedryven zoude geweest zyn; +Prins FREDRIK HENDRIK was zelfs één van de geenen welken hem +desaangaande dankbaarheid verschuldigd waren: een missive van dien +doorluchtigen Persoonaadje, in de _Fransche taale_ aan HUGO geschreeven, +onder dagtekening van den 4 Augustus 1621, begint met deeze woorden: + + "Ik dank u voor de goede diensten die gy my, by eenige Raaden des + Konings gedaan hebt[9], en bid u daarin te volharden, zo wel by + gemelde Raaden, als by anderen, waaromtrent gy zulks noodig zult + oordeelen; zyt verzekerd dat ik u desaangaande myne erkentenis zal + toonen, in alle gelegenheden, waarin ik u van eenigen dienst zal + kunnen weezen:" + +--"Ik wenschte", dus luidt een verder gedeelte van dien brief; + + "Ik wenschte in staat te zyn van u alhier nuttig te kunnen zyn in + uwe zaak, ik zou my daarin met al myn hart van myne verpligting + kwyten; maar gy weet, dat de gelegenheid der zaake zodaanig is, dat + noch ik, noch uwe andere vrienden u daarin niet kunnen dienen, zo + als wy wel zouden wenschen; ik hoop dat de tyd daarin eenige + verandering zal ten wege brengen, en dat ik u, ten eenigen tyde, in + deezen Lande, zal mogen wederzien, zo hoog geacht, zo algemeen + geëerd, als uwe zeldzaame talenten verdienen; het welk my niet + minder genoegen zou doen smaaken, _dan ik gesmaakt heb, by het + verneemen van uwe ontkoming_; ondertusschen," enz. + +Deed FREDRIK HENDRIK recht aan 's mans ongemeene bekwaamheden, LODEWYK +DE DERTIENDE was daarin evenmin nalaatig; niet alleenlyk zeide hy hem +mondling: DE GROOT, _gy zyt een treffelyk man, en ik wil u wel doen_, +maar had zulks ook reeds werkelyk getoond door hem, na hem eene +aanzienlyke vereering gedaan te hebben, een jaarlyks tractement van 3600 +guldens toeteleggen: in het koninglyk besluit desaangaande genomen, en +dat zyne Majesteit eigenhandig ondertekende, vindt men, dat de koning +hem dat pensioen toestond, om hem by zig te houden, _hebbende in achting +genomen de verdiensten, bequaamheit en zonderlinge geleertheit van den +Heer de Groot_. + +Na, gelyk wy boven, (bladz. 82) gezien hebben, de onvoorbeeldige +REIGERSBERGEN, weder op vrye voeten was gesteld worden, en na eenige +vergeefsche pogingen ter verdere verlossinge van haaren halsvriend +aangewend te hebben, toefde zy niet om zig ook weder in het bezit van +dien onwaardeerelyken schat te stellen; zy stak naar _Frankryk_ over: +het trouwhartig ELSJE was door te sterke banden aan haare Meesteresse +verbonden, dan dat zy dezelve niet op de reis vergezeld zou hebben; +_Parys_ ontving ook die lofwaardige Dienstmaagd binnen haare muuren, en +werd door veelen bewonderd; onder anderen toonde de President JEANNIN, +inzonderheid, groote begeerte om haar te zien, en zeide, toen hem zulks +mogt gebeuren: _Ma fille! _DIEU_ vous benira_; dat is: _Myn Dochter! +_GOD_ zal U zegenen_. + +Den geruimen tyd van elf jaaren, bragt onze Held in het _Lelieryk_ door, +in welken tyd hy meer dan ééns aangezocht was geworden, zo door +CHRISTIAAN DEN VIERDEN, Koning van _Deenemarken_, als door GUSTAVUS DEN +GROOTEN, Koning van _Zweeden_, en anderen, om in derzelver Ryken +aanzienlyke amten te bekleeden, maar hy hield nog altoos het oog op zyn +Vaderland gevestigd, en hoopte zekerlyk nog eens in deszelfs boezem zyne +verloorene rust te zullen wedervinden; gedeeltelyk tot dat einde had +zyne Gemaalinne reeds een reis derwaards gedaan, doch geheel zonder +vrucht: de gezegde hoop verkreeg echter van tyd tot tyd voedzel, schoon +dezelve ook wel eens weder geheel uitgebluscht werd; er vielen in +_Nederland_ zeer veele gewigtige veranderingen voor, waarvan als eene +der voornaamste genoemd mag worden, dat FREDRIK HENDRIK, dien wy gezien +hebben, dat niet tegen HUGO maar veelëer zyn vriend was, zynen broeder +MAURITS in de Stadhouderlyke waardigheid was opgevolgd, waarover zyne +Hoogheid door onzen Held geluk gewenscht werd: alle 's mans vrienden +yverden nu zeer hartlyk tot zyne herstelling, maar in _Frankryk_, liet +men in tegendeel niet na alles aan te wenden wat mogelyk was, om hem tot +de _Roomsche Kerk_ overtehaalen, tot welk einde zyne Gemaalin zelfs de +dringendste aanvallen moest doorstaan: "Myne huisvrouw", schreef hy in +zekeren brief, "wordt door de geleerdsten van _Parys_ aangevochten, maar +verdedigt zig treffelyk; ons hart", voegde hy 'er by, + + "zou beter strekken tot vereeniging met de Gereformeerden van ons + land, na eenige verzachting van de wat te onvoorzichtig (zo wy + oordeelen) gedaane decisie" + +--"En hier," schreef hy aan UITENBOGAARD, + + "wat zal ik zeggen? men ziet, dat ik door goed noch kwaad ter misse + wil gaan; men ziet dat ik geen voorneemen heb, ten aanzien van ons + land, dan tot behoudenis van wettige vryheid; men ziet dat myne + wederpartydigen sterk zyn, en in den Staat groot gezach hebben: wat + hier uit volgen zal by eene Natie, die zo wispeltuurig is als de + Fransche, zal UEd. best kunnen oordeelen;" + +--"Men wil hier niet ten halve gediend zyn", schreef hy op een anderen +tyd; + + "op de betaaling wordt my ook reeds groote zwaarigheid voorgewend: + men wil my wysmaaken dat het comptoir, waarop ik geordonneerd ben, + geledigd is, het welk geene verstandigen kunnen gelooven:" + +uit dit een en ander, waarby wy nog veele zaaken zouden kunnen voegen, +indien dezelven niet door anderen reeds breedvoerig waren geboekt +geworden, is gemaklyk optemaaken, in welk eene gesteltenis onzen HUGO +zig bevondt; evenwel verliet hy zyne letteroefeningen niet, maar +vervaardigde, van tyd tot tyd, veele schriften die zynen naam +onstervelyk gemaakt hebben. + +_Frankryk_ werd vervolgends door verdervelyke onlusten verdeelt en +geschud; de duurte der levensmiddelen nam dagelyks toe, en op de +betaaling der pensioenen kon geen staat meer gemaakt worden; de groote +HUGO was te groot van ziel om te smeeken, en derhalven nam hy het +besluit, zig naar elders te begeeven; evenwel wilde hy niet in vreemden +dienst overgaan, voor hy verzekerd ware van de gesteldheid der +gemoederen in 't Vaderland, omtrent hem: de kloekmoedige REIGERSBERGEN, +stak andermaal over, om met vrienden en bloedverwanten raad te +neemen;--ieder verlangde hem te zien; de zaaken hier ten lande werden +van de beste zyde beschouwd; DE GROOT wenschte ook zeer vuuriglyk zynen +ouden vader nog eens te mogen omhelzen--was dit niet genoeg om hem de +reis te doen aanneemen? hy nam in 't openbaar afscheid van den Koning, +die hem niet alleenlyk met alle beleefdheid ontving; maar zelfs +omhelsde, en hem aanbood, ten zynen voordeele, eigenhandig aan de Heeren +Staaten te schryven: in 't laatst van de maand October des jaars 1631, +kwam hy behouden te _Rotterdam_ aan. + +Men kan ligtlyk denken wat al beweegingen daardoor ontstonden, en welke +beweegingen niet weinig vermeerderden, toen de zaak ter ooren van zyne +vyanden gekomen was; tot by den Stadhouder toe, onderzocht men, op wiens +toestemming hy het gewaagd had, weder in 't Vaderland te verschynen; +ieder kende zig vry, hem daartoe verlof gegeeven te hebben; FREDRIK +HENDRIK zeide: _Ik heb hem niet doen komen_; men was geheel verdeeld +over de wyze waarop men den stap, door DE GROOT gedaan, zoude +behandelen; deezen waren voor de zachtheid, ten welke einde de Heeren +van _Delft_, zig zeer gelegen laatende leggen aan hunnen roemwaardigen +Inboreling, eene bezending naar den Prins Stadhouder afvaardigden; +_Amsteldam_ en _Rotterdam_ ondersteunden de lofwaardige poogingen van +_Delft_, maar anderen, zeer waarschynelyk door de Geestlykheid opgezet, +riepen, _dat hy _DE GROOT_ was, die Land en Kerk beroerde, dat hy de +tegenwoordige Regeering in zyne verantwoording voor onwettig gescholden +had, en dat hy op zyn eigen ban en boete, zonder voorafgaande +bewilliging der Staaten, in 't Land gekomen was_; en deeze party behield +de overhand; te vergeefsch had men hoop gevoed op den bystand van +FREDRIK HENDRIK; te vergeefsch hadden niet weinigen geloofd, dat hy +glory zou zoeken te behaalen door het herstellen van zo groot een man, +als deeze bewonderenswaardige vluchteling, in deszelfs voorige +waardigheden; men had dien Prins van zyne menschlievende en loflyke +oogmerken weeten te doen afzien: "maar gelyk meerendeels", zegt één van +HUGO'S levensbeschryveren; + + "op de gemoederen der genen, die by Vorsten doen en laaten zyn, meer + het nutte dan het eerlyke plaats grypt, en er geene ontbraken, die + hem voor oogen stelden, hoe gevaarlyk 't voor syne saeken zyn soude, + eenen man, die met soo groot een stantvastigheit de Vryheit en syn + Vaederland beminde, wederom in de Regeeringe in te neemen, heeft hy + beslooten veel eer te volghen 't gheen hem syne moogenheit dan 't + gheen hem syne weerdigheit raedde, en, als de Staeten + beraedtslaeghden oover 't verblyf van _de Groot_, sich gevoeght by + 't oordeel der genen, die gevoelden dat men hem 't verblyven in syn + Vaederlandt behoorde te verbieden": + +--wat zou de doorluchtige balling, na het verlies van zulk een veel +vermogenden voorstander, anders hebben moeten besluiten, dan zyne +zelfberging niet uit het oog te verliezen?--hy nam de wyk naar +_Amsteldam_, alwaar hy zig een geruimeren tyd, onder eenen verbloemden +naam onthield, ten huize van den Heere, JOOST BRASSER, terwyl er +volgends de aantekeningen van den onpartydigen BRAND, by de Heeren +Staaten van _Holland_ geresolveerd werd, dat alle 's Lands Officieren +zouden worden gelast, HUGO DE GROOT, in verzekering te brengen, op +privatie van hun amt, en dat 2000 Guldens zou gegeeven worden, aan die +geenen die hem in handen van de Justitie zoude leveren: _Amsteldam_ had +zig daartegen zeer sterk verzet, van gedachten zynde, dat de Provincie +van _Holland_ niet bevoegd was de poenen tegen DE GROOT, by voorgaande +plakaat der Heeren Staaten Generaal gesteld, te bezwaaren; andere +steden voegden zig weder by _Amsteldam_; maar te vergeefsch, men +begeerde de zaak door te zetten, zo als zy van den beginnen af aan +opgenomen was geworden; het moest er nu meê door; men scheen te ver +gegaan te weezen om wedertekeeren; FREDRIK HENDRIK, "vond niet geraaden +tegen deezen stroom van sterke driften opteroeijen"; dus werd het +besluit, by meerderheid van stemmen, tot zyn nadeel genomen, gelyk wy +boven gezien hebben. + +Ondertusschen werd zyn komst te _Amsteldam_ door de voornaamste Dichters +bezongen: de Heer HOOFT, vervaardigde een Dichtstukje, waarin hy van +onzen geleerden Held dus spreekt: + + _O Blaakende vernuft, zo puur_ + _Als 't rookelooze starrevuur,_ + _Wanneer hem wolk noch schaduw let!_ + _Gy stelt aan krygh en vreê de wet;_ + _'t Wargaaren van 't gerecht gy schift;_ + _Verlicht de duisternis der schrift;_ + _De naamen die uw' lof verbreidt,_ + _Vergoodt gy met onsterflykheit,_ + _Oft eeuwelyk onzaaligh maakt,_ + _De geene die uw' oordeel wraakt;_ + _Baardt wonderwerk by wonderdaadt;_ + _En altyds even zwanger gaat._ + _Maar alle wond'ren streeft verby,_ + _o Lief der deughde, dat, daar gy_ + _Die groote wonderen bedryft,_ + _Zoo kleen noch by u zelven blyft,_ + _Dan, mits dat gy u dus verneêrt,_ + _Houdt zich der Eng'len schaar vereert_ + _Met zich te draagen onderdaan,_ + _Aan u, en staâghs ten dienst te staan._ + +De groote VONDEL, die nooit zweeg, zweeg ook by deeze gelegenheid niet; +hy verwelkomende DE GROOT te _Amsteldam_, met deeze verzen: + + _Wat zaelge wint is 't, die van 't Lelistrant,_ + _Den stroom op, in 't ondankbre Vaderlant,_ + _Hervoert het Delfsche wetorakel, dat_ + _Gekoffert, als een kostelyken schat,_ + _Wel eer de bange Maes afdryven quam,_ + _Tot dat de sein het in haar armen nam,_ + _En zette dat gebergde Gods kleinoot,_ + _Met blydschap, op den koninglyken schoot_ + _Des allerkristelyksten Luidewyks,_ + _Die 't herberg schonk, tot glorie zynes Ryks;_ + _Op dat het, na 't verstuiven van die wolk_ + _Des druks, verscheen tot heil van 't vrye volk,_ + _En 't misverstant, aenziende 's helts gedult_ + _Hem weder eerde, en riep; het is myn schult, enz._ + +Ten blyke van de genegenheid die de wethouderschap der Stad _Amsteldam_ +onzen DE GROOT toedroeg, verstrekt het geen wy aangetekend vinden, +naamlyk, dat hy, na zig omtrent drie maanden schuil gehouden te hebben, +de vryheid nam van openlyk langs de straaten te gaan; de kerklyke +vergadering der _Remonstranten_ by te woonen, en in de _Fransche Kerk_ +te verschynen, niettegenstaande hy de straaten niet betreeden konde, +zonder een grooten toeloop van menschen, die hem eer beweezen en +beklaagden, waar uit te besluiten is dat het neemen van die vryheid, ter +ooren van de Regeering moet gekomen weezen; men verzekert evenwel dat +hem geen vrygelei gegeeven was geworden, hoe zeer anderen zulks ook +voorgaven; 't kan zyn dat het niet uitdrukkelyk geschied zy, echter is +het wel waarschynelyk dat onze Held de gemelde vryheid niet genomen zal +hebben zonder te weeten, dat de Wethouderschap den Hoofdofficier, en +door hem den Onderschouten, heimelyk gelast had, niets tot zyn nadeel te +onderneemen, want die last was door de Heeren Burgemeesteren gegeeven +geworden. + +Zy die hem genegen waren, zaten ondertusschen niet stil, met hunne +pogingen aantewenden, om hem een gerust en vreedzaam verblyf in den +Lande te bezorgen; men vorderde van hem dat hy daartoe een +verzoekschrift zou opstellen, 't welk hy echter onwillens deed; maar men +oordeelde dat hy zig daarin veel te fier uitdrukte, 't geen een gevolg +was van zyn gevoelen wegens zig zelven; hy wilde met zyne partyen gaarne +bevredigen, maar alles wat slechts eenigzins naar belydenis van schuld +zweemde, hoe ingewikkeld ook, of de minste gunstvorderende uitdrukking, +was voor zyne waarlyk verhevene ziel onverdraagelyk; zyn verzoekschrift, +bovengemeld, werd dan afgekeurd en een ander opgesteld, doch dit +weigerde hy te tekenen, ronduit verklaarende, _dat hy geen pardon, +hoegenaamd, begeerde, maar wel vergeeven wilde den geenen, die hem +misdaan hadden_: na men langen tyd over zyn te houden gedrag geraadpleegd, +en elkanders gedachten onderling medegedeeld had, nam onze HUGO een +onverzettelyk besluit om het vaderland te verlaaten: begeerende dat het +ook niet zyn koud gebeente toevertrouwd zou worden; men poogde hem van +dat voorneemen aftebrengen, maar te vergeefsch, hy ging te scheep naar +_Hamburg_, waardoor hy zyne vyanden verheugde, doch zyne vrienden nog +veel meer bedroefde, vooral die geenen van hun, welken de hoop op eene +volkomene bevrediging nog niet geheel opgegeeven hadden; en waarin zy +versterkt werden door de betuiging van Prins FREDRIK HENDRIK, dat hy, +ingeval DE GROOT, door een request te presenteeren, zyne zaak eene +andere gedaante geeven, en zyne vrye inwooning verzoeken wilde, hy in +zulk een geval de hand aan zyne zaak houden, en alles ten zynen besten +zoude helpen bestuuren. + +Te _Hamburg_ werd onze Held, met alle minzaamheid en hoogachting +ontvangen, ja veelëer, volgends zyn eigen schryven, als een staatelyken +Afgezant, dan als een verdreeven balling; hier voegde zyne Echtgenoote, +die zig eenigen tyd elders opgehouden had, zig weder by hem, en HUGO, +leide in het byzyn van haar, en zyn verder gezin, als mede onder het +onvermoeid navorschen en beoefenen der weetenschappen, een leven, zo +gelukkig als een man in zyn omstandigheid zou hebben kunnen leiden. + +Eenigen tyd daarna werd hy, ('t geen reeds meermaalen geschied was, doch +nu ernstiger dan voorheen) aangezocht, van GUSTAAF ADOLF, Koning van +_Zweeden_, om in deszelfs dienst over te gaan; deeze Vorst was wegens +zyne geleerdheid, en doordringend oordeel, bekwaam om de zonderlinge +gaaven van den grooten HUGO, op haare rechte waarde te schatten; het +boek van onzen Held, over 't recht des oorlogs en des vredes, had zyne +Majesteit zig zeer ten nutten weeten te maaken, waarom zyne achting voor +het zelve ook zo groot was, dat hy het, ten dienste zyner onderdaanen, +in de _Zweedsche taale_ liet overzetten: DE GROOT werd, tot vreugd van +zyne vrienden, door den dood zyner Majesteit, die op het bed van eer +stierf, verhinderd, in het handelen over deezen overgang in _zweedschen +dienst_, maar zyne hoop op eene aanzienlyke verbindenis werd by het +leven behouden, door andere Mogendheden die hem, by aanhoudendheid, +aanzoeken van dien aart bleeven doen; de Koning van _Deenemarken_ +verzocht hem te _Glukstad_ te willen komen, om hem in persoon te +spreeken, aan welk verzoek onze Held voldeed, en, ter gezegde plaatze, +door zyne _Deensche Majesteit_, met zonderlinge blyken van gunst en +genegenheid, ontvangen werd;--intusschen wees DE GROOT alle aanzoeken +van dien aart vriendlyk van de hand, het welk 't _Zweedsche Hof_ weder +gelegenheid gaf om het meer dan eens hervatte verzoek te vernieuwen, 't +geen AXEL OXENSTIERN, groot Cancelier van dat Ryk, dien benevens nog +drie andere Raaden, 't Staatsroer was toebetrouwd, ter oorzaake van de +minderjarigheid van Koninginne CHRISTINA, op zig nam, en daarover, in +het begin des jaars 1633 aan den geleerden HUGO schreef: "Kan UE," dus +drukte OXENSTIERN zig in dien brief uit, + + "zyne studien zo veel tyds onttrekken, dat gy my in dit gewest komt + bezoeken, zyt verzekert, dat UE. my den aangenaamsten dienst zult + doen, dien ik, zo ik niet anders vermag, ten minsten zo hoog zal + achten en erkennen, dat ge over de moeijelykheid uwer reize niets te + klaagen zult hebben, en in der daad bevinden, dat ik de ongemakken + uwer ballingschap heb getracht te verlichten. Meer mag ik voor + deezen tyd niet schryven", enz: + +--zeide de beroemde VONDEL niet te recht van onzen HUGO: + + _Hoe zou de duisternis dit Hollandsch licht gedoogen,_ + _Dat al te hemels scheen in aller blinden oogen!_ + _Het ging een wyle schuil, om klaarder op te gaan:_ + _Wy haaten 't groote licht, een ander bidt het aan._ + +Onze Held dit dringende aanzoek, dat waarschynelyk verscheidene keeren +hervat zal weezen, overweegende, en begrypende dat de hoop om voor eerst +in zyn vaderland een gerust verblyf te zullen vinden, op een zeer +zwakken grond steunde, besloot het oor te leenen aan de begeerte van +_Oxenstiern_; vertrok in de Maand Mei des jaars 1634 van _Hamburg_ naar +_Zweeden_ alwaar hy met de uitsteekendste blyken van eere en gunst +ontvangen werd. + +Men begrypt ligtlyk dat men zo veel moeite om DE GROOT derwaards te doen +trekken niet gedaan had, alleenlyk om in hem een voorwerp van verwondering +te kunnen hebben; geenzins, het welzyn van 't Ryk was de voornaamste +dryfveer dier aanzoeken, dit toonde men ook wel rasch, want onze HUGO +werd vereerd met de waardigheid van _Zweedsche Afgezant_ aan 't Hof van +_Frankryk_, benevens die van Staadsraad des _Zweedschen Ryks_; de eerste +op een jaarwedde van 15000 en de andere op eene van 5000 guldens: in 't +begin des volgenden jaars, (1635) vertrok hy van _Mentz_ naar _Parys_, +en verscheen nu andermaal aan het Hof van LODEWYK DEN DERTIENDEN, +trouwens in zeer verschillende omstandigheden, thans ten hoogsten +aanzienlyk, niet zo zeer door den luister zyns Gezantschaps, als wel +door den roem zyner geleerdheid, en zyner deugden: ondertusschen lieten +zyne vyanden nog niet af hem te vervolgen, aan 't _Fransche Hof_, alle +pogingen aantewenden, om te beletten, dat door DE GROOT toetelaaten, in +de gezegde waardigheid, zyn voorgaand gedrag, waarom hy zo veel geleeden +had, niet gerechtveerdigd werd; men begreep zeer wel dat als HUGO +braafheids genoeg bezat, om als _Zweedsch Afgezant_ aan 't Hof van +_Frankryk_ geduld te worden, dat hy dan onmogelyk een man kon weezen, +schuldig genoeg om als balling buiten zyn Vaderland te moeten zwerven; +evenwel was alles te vergeefsch, en DE GROOT had reden te zeggen: + + Al scherpt de magre Twist haar tand, + God slaat haar voor my neêr met schand. + +Ons voorneemen en bestek laaten niet toe ons breedvoerig over zyne +verrichtingen als Afgezant uittelaaten, alleenlyk kunnen wy desaangaande +zeggen, dat hy veele wederwaardigheden te boven te komen had, echter in +'t _Fransche Ryk_ leefde, zo aangenaam by den geenen aan welken, als by +hun van welken hy gezonden was; zynen tyd bestedede hy grootendeels in +de bezigheden zyns Gezantschaps, gedeeltelyk ook in zyne studien, maar +ook gedeeltelyk met de bezoeken en aanspraaken der geenen, die van alle +kanten als zamenvloeiden om hem te zien, en met hem te raade te gaan: +voor allen, zegt zeker schryver, stond zyn deur, voor alle zyn tafel, +voor allen zyn dienst open, zelfs zonderde hy daarvan niet uit, die +geenen, wier ouders, na hem tallooze ongelyken aangedaan te hebben, +oorzaak van zyne gevangenis en ballingschap geweest waren. + +Boven gaven wy te kennen dat de toestemming van het _Fransche Hof_ om +DE GROOT als Afgezant van _Zweeden_ te ontvangen, eene soort van +verontschuldiging voor dien edelen balling was; dien dit vreemd mogt +voorkomen, uit aanmerking van het vonnis dat in zyn vaderland over hem +was uitgesproken geworden, zal zig nog meer verwonderen over de volgende +_Verklaaring_, welke in 1637, van wege de Heeren van _Delft_, in 't +licht verscheen; dus luidende: + + "Wy Schout, Burgemeesteren, Schepenen en Raaden der Stad _Delft_, + certificeeren mits deezen voor de waarheid, dat voor ons + gecompareerd zyn, de Heeren JOOST VAN ADRICHEM, Burgemeester der + voorschrevene Stad; EWOUT VAN DER DUSSEN, en, Mr. CORNELIS VAN + BEERESTEIN, Oud Burgemeester, mitsgaders Mr. JOHAN CAMERLING, + Raad-pensionaris derzelver Stad, de welken gezamentlyk, en elk in 't + byzonder, ten verzoeke van den Heere WILLEM DE GROOT, Advocaat voor + den Hove van _Holland_, van wege zynen broeder HUGO DE GROOT, thans + Ambassadeur van haar Majesteit, en de kroon _Zweeden_, by zyne + Majesteit van _Frankryk_, hebben verklaard en getuigd, by den eed by + hem respectivelyk in hunne amten gedaan, dat zy comparanten, als + gedeputeerden deezer stad, present zyn geweest, in de vergadering + van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staaten van _Holland_ en _Westfriesland_, + gehouden vóór Paasschen van den jaare 1632, en dat zylieden + comparanten ten zelven tyde de Gedeputeerden der Stad _Rotterdam_, + dewelken ter voorschreevene Vergaderinge, de voornoemde Stede + _Rotterdam_ waren representeerende, hebben hooren mondeling uit + verklaaren, dat de voornoemde HUGO DE GROOT, ten tyde dat hy het + Pensionarisschap, en 't Gecommitteerde Raadschap, der voorschrevene + Stede was waarneemende, en naamlyk, in den jaare 1618, niet anders + heeft geproponeerd, voorgedraagen, en gedaan had, dan 't geen was + conform de resolutiën van zyne Meesters, de Heeren Regeerders van + _Rotterdam_, en hem dien volgende belast was, daar het behoorde, + voor te draagen, en de genomene resolutie te effectueeren, zonder + dat hy buiten of tegen den last van voorschrevene zyne Meesters, zig + zelven eenigzins heeft verloopen: daar by voegende, indien de + voornoemde HUGO DE GROOT daarin misdaan heeft, zo hebben wy-luiden + misdaan." + +--De aanmerkingen die na het leezen van deeze _Verklaaring_, over de +zamenhang der zaake van onzen HUGO, te maaken zyn, laaten wy aan den +kundigen Leezer over. + +Eene en andere omstandigheden begonnen hem nu een groot ongenoegen te +geeven, en daartoe behoort het nalaatig weezen in 't betaalen van zyne +jaarwedden, welke hy reeds van twee volle jaaren, dus ter somma van +40.000 guldens te vorderen had, behalven zyne groote verschotten: "Ik +heb", schreef hy, + + "al myn geld, dat ik met verkorting van myn jaarlyks inkomen, uit + _Holland_ heb doen overkomen, reeds uitgegeeven, en daarom penningen + noodig: ik verzoek dat men my van de ongemakken en bekommeringen + daar ik mede gedrukt worde verlosse; _om groote zaaken te doen moet + het hart van zorgen vry zyn_; en 't is onmogelyk, als de byzondere + zaaken niet wèl zyn gesteld, dat alles naar zyne behoorelyke + waardigheid kan geschieden: _'t is een hard lot voor een blinkende + eernaam zo nadeelig een schatting te betaalen_". + +Zyne onvoorbeeldige Gemaalinne deed weder een reis haar _Holland_, om +zyne achterstallen aldaar intevorderen, waarin zy ook gelukkiglyk +slaagde, schoon haar aan den anderen kant het verdriet trof, dat, +staande haar verblyf aldaar, de vader en zuster van haaren dierbaaren +HUGO, den laatsten tol aan natuur betaalden, in welke omstandigheden +haare tegenwoordigheid zeer wel te passe kwam. + +Dat de _Zweedsche Ambassade_ hem begon tegentestaan, blykt duidelyk uit +zyn schryven, by gelegenheid van een verspreid gerucht, dat men in +_Zweeden_ genegen was hem te herroepen, en een ander in zyne plaats te, +zenden: "De Ambassade", schreef hy, + + "brengt my geen profyt in; ik heb eers genoeg ingelegd; en ben 'er + zat van. Zo men my de minste occasie geeft, zal ik ligt een stille + plaats vinden om myn leven in goede gedachten te eindigen, en de + wereld, die ik meer en meer moede worde, te laaten woelen. Wat het + Hof alhier aangaat, ik meen, dat ik hier in achting ben; maar datze + liever een slechthoofd hier hadden, doch, gy kunt verzekerd zyn, dat + ik 'er my in 't minst niet over bekommere". + +Zyne gedachten op een stil afgezonderd leven, en op zyn' dood, moeten, +van tyd tot tyd, gemeenzaamer by hem geworden zyn; want hy zond zynen +broeder een tweeregelig versje, in de _Latynsche taale_ geschreeven, met +verzoek van hetzelve, als het GODE behaagde hem uit het leven +opteontbieden, als zyn grafschrift, by zyne overige verzen, in die taale +opgesteld, te voegen; dus vinden wy het vertolkt: + + _Dit is het graf van _HUIG DE GROOT_,_ + _Dien Holland in zyn kerker sloot;_ + _En daaruit vrygeraakt, in ballingschap deed leeven,_ + _o Magtig Zweeden! tot uw Ryksgezant verheven._ + +Het voorgemelde gerucht van zyn ontslag, werd eindelyk met 'er daad +bevestigd; na den onvermoeiden Letterheld, nog eenige onaangenaamheden, +over het uitgeeven van sommige zyner herssenvruchten getroffen hadden; +na omtrent elf jaaren, aan het _Fransche Hof_, in den dienst van +_Zweeden_ doorgebragt te hebben, ontving hy eene eigenhandige missive +van de Koninginne CHRISTINA, zyne Meesteresse, die nu den ouderdom van +agttien jaaren bereikt had, dus meerderjaarig geworden was, en het +bestuur over haar Ryk en Staaten aanvaard had: in deeze missive, +gedateerd, 30 December, 1644, sprak de Vorstin onzen held aan, met den +loflyken eernaam van, _Edele en voortreffelyke persoon, overgegeeven aan +onzen dienst!_ betuigende in het slot des briefs, dat hy zig ten vollen +verzekerd konde houden, dat haare Majesteit ten hoogsten voldaan was +over zyne diensten, welken hy de Kroon van _Zweeden_ beweezen had; hem +tevens verzekerende, dat, gelyk haare Majesteit dezelven niet uit haar +geheugen zou laaten gaan, zy ook hem en zyne famille blyken zou geeven +van 't gevoel haarer erkentenisse: in den brief aan zyne Majesteit den +Koning van _Frankryk_, ter kennisgeevinge van dat opontbod, noemde zy +onzen Held, _de edele_, _voortreffelyke_, _onze geliefde_ HUGO GROTIUS. + +Na eene en andere bedenkingen op het bevel zyner Meesteresse gemaakt te +hebben, besloot hy eindelyk zig naar _Zweeden_ te begeeven, en maakte +ten dien einde de noodige schikkingen in zyne byzondere zaaken: ook was +hy, staande die bezigheid, weder bedacht op zyn opontbod uit deeze +wereld, naar het vaderland der ziele, want nog eer hy op reis ging, +schreef hy zynen uitersten wille, welke dus luidde: + + "Ik, HUGO DE GROOT, weetende dat wy zyn geboren om overtegaan tot + een beter leven, wenscht dit tegenwoordige te eindigen in den + Christelyken Godsdienst, gelyk ik denzelven heb uitgelegd in myne + boeken, overeenkomende met de H. Schriftuur, en de Leeraars by de + kerk goedgekeurd; God biddende, dat hy de Christenen wil verëenigen + tot één kerk, onder eene heilige reformatie: en om te disponeeren + van myne goederen, erkennende de groote trouw, en liefde voor onze + kinderen, van Vrouwe Maria Reigersbergen, myne zeer geliefde + Echtgenoote, zo bidde ik God, dat hy haar vergelde het goede, dat zy + my beweezen heeft, en stelle dezelve tot myne universeele erfgenaame + van alle myne goederen, tegenwoordige en toekomende, van hoedanige + natuur en plaatse die zouden mogen zyn; en begeere, dat zy aan onze + kinderen, by hun huwelyk, of anderzins, uitkeere, 't geen zy zal + redelyk oordeelen: en indien één van myne kinderen niet mogte + vergenoegd zyn met deeze myne dispositie, zo stel ik dien tot + erfgenaam alleen, van zyne legitime portie, hem toerekenende al het + geene hem naar de Wetten en Costumen kan toegerekend worden. + + "Gedaan te Parys den 27 Maart, in 't jaar van onzen Zaligmaaker, + 1645: getekend met myn hand, en gezegeld met het Signet van myn + wapen; enz." + +Te zonderling is het volgende geval, dat wy aangetekend vinden in 't +verslag van het geen onze HUGO in _Frankryk_ bejegend is, dan dat wy het +onzen Leezers niet zouden mededeelen: liefst volgen wy hier den +voorgemelden Dichter, DUIM, die 't één van DE GROOT's volgjonkers, in +deeze verzen doet verhaalen: + + _Mynheer, reed op een' tyd wat driftig van den Koning_ + _Door zeker dorp, verzelt met Kroeze[10], naar zyn woning;_ + _In 't Dorp men bezig was misdadigers, ten schrik_ + _Van anderen, ter dood te brengen, door een' strik;_ + _De mening was, men kwam de schellemen ontzetten,_ + _En door 't gedruis van 't volk, zy op 't geroep niet letten,_ + _Om op te ruimen voor den Zweedschen Afgezant,_ + _Maar verr' van zulks te doen; men schoot van allen kant_ + _Van achtren door de koets, digt langs zyn hoofd, naar vooren._ + _En trefte den koetzier; twee kogels kwamen boren_ + _In 't lichaam, dus gegrieft, stierf korts hy van die wond._ + +Na dan alle noodige bestellingen verricht te hebben; ging hy t'scheep, +achterlaatende zyne vrouw en dochter, vermits de eerstgemelde zig niet +in staat bevond, om hem op zyne reis naar _Zweeden_ te vergezellen, en +de Geneesheeren haar geraaden hadden, ter herstellinge van haare +Gezondheid, de wateren van _Spa_ te gaan gebruiken. + +Hy nam zyne reis door _Holland_, en te _Rotterdam_, zyne oude woonplaats, +gekomen zynde, werd hy aldaar met groote toejuichingen en gunst der +burgeren ontvangen; maar zyne vyanden, niet vergenoegd met de lasteringen +en ongelyken, waarmede zy hem zo langen tyd geplaagd hadden, liepen by +hunnen aanhang rond, en arbeidden, om wien ze konden aan hun snoer te +krygen: "Heemel en aarde", zegt één zyner Levensbeschryveren, dien wy, +met anderen, hier volgen. + + "Heemel en aarde beweeghenden, om te beletten, dat de Staeten van + _Hollandt_, juyst toen ter tydt vergaedert, toelieten, dat DE GROOT + ongestraft door hunne Landen en Steeden synen wegh nam: maer 't + weesen der saeken was verandert;" + +voegt dees schryver er by: + + "Seer veelen der genen, die in den jaere 1618 den staat der + Republyke ontrust hadden, waeren nu overleden; eenighe der genen die + in 't selfde jaar waeren geschopt uit hunne weerdigheeden, hadt de + saghte gemaetightheid des Prinsen FREDERYK HENRIK; weeder tot hunne + voorighe bedieninghe geroepen, en die nieuw in de Regeeringhe + waeren gekoomen, gelykse in de partyschappen niet waeren gemenght + geweest, soo ook des te meer bequaemheits hadden ze, om de waerheit + t'onderscheyden. Dus is 't gebeurt, dat als de Heer JACOB KATS, toen + ter tydt Raedtpensionaris der Staeten van _Hollandt_, ter + vergaderinghe der gemelte staeten voordroegh, 't geen hem + dienaangaande was voorgekoomen, haere Eed. Grootmooghende hem tot + antwoordt gaeven, _dat hy de menschen, welker vreese wat te verre + gingh, van die ongegronde vreese ontslaen soude, dat sy souden + sorghe draeghen dat de Republyk geen schaede quaeme te lyden_." + +Te _Rotterdam_ vertoefde hy geen langen tyd, maar vertrok van daar naar +_Amsteldam_, alwaar toen de Burgemeesterlyke waardigheid, bekleed werd, +door de Heeren, PIETER HASSELAAR, ANDRIES BIKKER, GERBRAND PANCRAS, en +WILLEM BACKER; het gedrag van deeze Heeren, daarin bestaande, dat zy, +terstond na het verneemen van 's man aankomst in hunne stad, by hem +gegaan zyn; hem alle goede diensten aangeboden; van stads wege ten +maaltyde onthaald, en hem een schip tot zyne overtogt bezorgd hebben; +dit gedrag, zeggen wy, doet den onpartydigen aanmerkingen maaken over +het lot dat de beroemde HUGO, welëer, had moeten ondergaan; een lot, het +welk hem in den rang der boosdoenders stelde: tog heeft zyne vlucht, of +lange afweezigheid zyne vooronderstelde schuld niet kunnen uitwisschen; +hy was niet veroordeeld tot eene ballingschap van zo veele jaaren; dan +zou men hebben kunnen zeggen, dat het recht voldaan, en 's mans schuld +uitgewischt was geworden; neen, hy had niet als balling maar als +vluchteling gezworven; nu werd hy gehouden voor een voorwerp wel waardig +de achting en bezorgdheid van mannen, die wy beschreeven vinden geweest +te zyn, _wyze_ en _bescheidene mannen_--maar, door welke mannen is DE +GROOT dan gevonnisd geworden?--alles zy zo, jammer is het maar, dat de +verleiding ten dien tyde zo groot geweest is, dat men zig tegen den +grooten stroom niet heeft durven verzetten; want daardoor moet het +nakomelingschap nog verwyting hooren, en vind daarin een medebron van +het bittere leven dat hetzelve smaakt--de verwyters en pynigers zyn +ondertusschen niet ervaaren in de kennis van het menschlyke hart; in de +kennis der byzondere charakters van de voorvaderen des kroosts dat zy +doen lyden, ook niet in de historie van den tyd van onzen HUGO.... maar +het staat thans niet aan ons, daarover breedvoeriger te spreeken. + +Zyn vertrek van _Amsteldam_ naar _Hamburg_, werd, door tegenwind, +vertraagd, 't welk de groote VONDEL aangenaam genoeg was om _Boreas_ +daarvoor een dankdicht op te draagen, beginnende met deeze +zoetvloeijende verzen, dien onvergelykelyken Prins der _Nederlandsche +Dichteren_ dubbeld waardig: + + _Noorden wint, die langs ons stroomen_ + _Knaegt de bloessem op de boomen;_ + _d'Opgeloken telgen schent;_ + _Wiltzang steurt, en lieve lent,_ + _En den Mai, die met zyn zonnen_ + _Quam aanminnig aangeronnen;_ + _Wintervogel, guur en schrael,_ + _Steur den zoeten nachtegael;_ + _Schen de bloemen in de hoven,_ + _Met de lucht van geur bestoven;_ + _Knaeg, en eet vry ongetoomt_ + _Zoo veel bloesems op 't geboomt,_ + _Dat vast jammert om genade:_ + _'t Is geen noot; want al die schade_ + _Moet nu uit voor d'overbaet,_ + _Die de wyze Magistraat_ + _Rekent by uw schorre buien,_ + _Die den adem van het zuien,_ + _En den blaesbalg van het west,_ + _Stuiten, keeren al hun best;_ + _Zonder dat, gewis, wy zouden_ + _Groote Huigen hier niet houden,_ + _Noch festeeren in ons stad,_ + _Nu verrykt door zulk een' schat,_ + _Dien de verreziendste Heeren_ + _En Gekroonden recht waardeeren._ + +Toen de beroemde Letterheld eindelyk vertrokken was, bragt dezelfde +Dichter de volgende zinryke regels op het papier: + + _'s Avonts daelt het Hemels wonder_ + _Met zyn straelende aengezicht:_ + _Maar _DE GROOT_, ons Hollands licht,_ + _Gaet, helaes! hier 's morgens onder:_ + _Hoe gelukkig, is de nacht_ + _Die den dag uit hem verwacht!_ + +Te _Hamburg_, alwaar hy, door tegenwind, eerst op den agtsten dag na zyn +vertrek van _Amsteldam_ aankwam, werd hy door de Regeering, mede met +alle blyken van eerbied, ontvangen; hy reisde verder, over land, naar +_Lubek_, alwaar hy even groote eere genoot; vandaar is hy gekomen te +_Wismar_, alwaar de Graaf WRANGEL, Opper-Admiraal van _Zweeden_, hem +zeer prachtig ter maaltyd onthaalde; anderen zeggen dat de Admiraal, +verwittigd van de aankomst van DE GROOT, met inzicht om naar _Zweeden_ +te vaaren, hem, in allerhaast, een oorlogschip, om zyne reize +voordtezetten, heeft toegezonden. + +Dit _in allerhaast toezenden van een oorlogschip_, door den Heer WRANGEL, +komt niet wel overëen met het geen wy leezen in een' brief van onzen DE +GROOT, aan zynen broeder, hierin bestaande: + + "Te _Wismar_, hebben wy elf dagen zeer ledig doorgebragt, om dat de + Gezachhebber van dat gewest, de Heer WRANGEL, de vloot niet durfde + verdeelen, dewyl hy tyding had, dat de _Deenen_ voorhadden de vloot + in brand te steeken: hy meende dat ze toestel maakten om zulks + gewapenderhand te doen; maar het was heel anders met de zaak + gelegen, want hun toeleg was zulks door list te verrichten; doch men + nam een' man in hechtenis, die, zo men zeide, van sommige + _Lubekkers_ omgekocht was, en eenige kisten met brandstoffen + toebereid had, omze aan boord te zenden, welken, door eenige + vuurwerken, op zekeren tyd, zouden aangaan". + +--Door deeze "ontdekking", zegt een van 's mans levensbeschryveren, + + "behaagde het de Voorzienigheid, hem, die eenmaal door een koffer + of kist, zyne eeuwige gevangenis ontkomen was, wederom te redden + uit het dreigende gevaar, waardoor het geschapen stond, dat hy, met + vele anderen, door deeze springkoffers, jammerlyk zou zyn + omgekomen:" + +--wat van het een en ander zy, onze Held vertrok van _Wismar_ naar +_Colmar_, om naar _Stokholm_ voordtereizen: de tyding van zyne nabyheid, +deed de geleerde CHRISTINA[11], haar vertrek, van _Upsal_, alwaar zy zig +bevond, naar _Stokholm_ verhaasten, vermits zy reeds sedert een geruimen +tyd eene vuurige begeerte gehad had om DE GROOT te zien: als met opene +armen werd hy van de Vorstinne ontvangen: weinig tyds daarna, gaf hy +haare Majesteit verslag en rekenschap van zyne verrichtingen, in +hoedanigheid van haaren afgezant, over al het welke zy betuigde zeer +voldaan te zyn; maar toen hy om zyn ontslag verzocht, kreeg hy geen +voldoend antwoord, 't geen hem duidelyk deed begrypen, dat het de mening +van haare Majesteit niet was, hem uit haar Ryk weder te laaten +vertrekken: zy liet hem vervolgends weeten, dat zo hy zyn verblyf in +_Zweeden_ wilde neemen, en zyn huisgezin derwaards doen overkomen, zy +hem met veel genegenheid in haaren dienst zoude houden, op eene +jaarwedde overëenkomstig met zyne verdiensten; maar onze held verkoos +niets minder dan dat; behalven dat hy begreep dat deeze genegenheid +alleen genoeg was om de afgunst, welke hy, reeds terstond by zyne komst, +in verscheidene ryksgrooten bespeurd had, nog meer gaande te maaken, +behalven dat, zeggen wy, was het in 't geheel zyne verkiezing niet, zig +nedertezetten, in een gewest des werelds, alwaar hy dagelyks niet minder +met den aart der menschen, als met de strengheid der luchtsgesteltenis +te kampen zou hebben; derhalven nam hy alle mogelyke gelegenheden waar +om op zyn ontslag aantehouden, dat hem door CHRISTINA, eindelyk, ook +toegestaan werd: de schrandere Vorstinne begreep duidelyk hoe +bezwaarelyk het was, een gemoed dat noch door gierigheid, noch door +staatzucht beheerscht werd, maar zig alleenlyk vergenoegde met zyne +studiën en in den ommegang met geleerde lieden, te beweegen, een land te +verlaaten waarin hy zo langen tyd geleefd had, en hetzelve te +verwisselen voor een gewest der wereld, dat zelfs naauwlyks haar, die +aldaar geboren en opgevoed was, ja die er het gebied voerde, kon +behaagen: met dat alles toonde de groote Vorstinne dat zy over het +besluit van haaren roemwaardigen Ambassadeur niet voldaan was, en liet +hem zeggen, dat, indien zy gedacht had, dit genoegen niet van hem te +zullen verkrygen, 't genoegen, naamlyk, van hem in haar Ryk te mogen +houden, zy hem niet uit _Frankryk_ herroepen zou hebben; evenwel bleef +DE GROOT by zyn besluit maar kon geen vrygeleibrief van de _Zweedsche +Vorstinne_ erlangen, welke nalaatigheid, gelyk naderhand bleek, nergens +aan toegeschreven moest worden, dan daaraan, dat eenige schoone +geschenke, nog niet gereed waren: by verscheidene Schryvers vinden wy +deeze stukken niet afzonderlyk genoemd; doch volgends den meergemelden +Dichter DUIM, hebben dezelven bestaan in keurelyk zilverwerk; want deeze +doet de Vorstin dus tegen den grooten HUGO spreeken: + + _Ontfang, tot dankbaarheit, dees beurs met goude kroonen,_ + _En uit genegenheid, dit beeltryk zilverwerk,_ + _Op dat gy t' allen tydt, wen gy 't aanschouwt, bemerk',_ + _'t Genoegen, 't geen ik heb van uwen dienst ontfangen;_ + _'k Wil, tot bekrachtinge, om uwen halze hangen,_ + _Dees keten, waaraan is myn Beeltenis gestrikt._ + _Dit alles hebbe ik voor uw' dienst, u toegeschikt,_ + _En uit genegenheit, gulhartig willen schenken,_ + _Hier aan zult gy aan my, ten allen tyd gedenken._ + +De beurs waarvan in deeze verzen gesproken wordt, was gevuld ter waarde +van 12000 Ryksdaalders, voorwaar geen gering geschenk, en dus zeer +beantwoordende aan de grootheid van haar die gaf, en van hem dien +gegeeven werd: de goudene keten waaraan het afbeeldzel van haare +Majesteit hong, was drie dik; en by het schenken daarvan gebruikte de +Vorstin eene omstandigheid, welke onzen HUGO zo zeer verëerde als ze +aandoenlyk voor hem moet geweest zyn; zy deed naamlyk, dezelve eerst om +haar eigen hals, en hong haar daarna om dien van DE GROOT, die dat alles +beantwoordde, met de hartlykste betuigingen van dankbaarheid, en de +ernstigste verzekering dat hy, werwaards zyn lot hem ook mogt voeren, +nooit vergeeten zou, de hoogachting die hy verschuldigd was aan de +uitmuntende verdiensten van haare Majesteit. + +Na eindelyk hartlyk afscheid genomen te hebben vertrok hy, voorzien van +eenen vrygeleibrief, die van den volgenden inhoud was: + + "_Wy Christina, door Gods genade, Koninginne enz. enz._ aan allen + die dezen tegenwoordigen zullen zien en leezen, doen te weeten, dat + de edele, voortreffelyke, en onze zeer beminde Heer, HUGO GROTIUS, + na in onzen naame de bediening bekleed te hebben van onzen gewoonen + Ambassadeur by den Allerchristelyksten Koning, geduurende den tyd + van meer dan tien jaaren, van ons alhier verkreegen heeft een + gunstig afscheid: en ingevolge van dien, voorneemens zynde zig + elders te begeeven, zo hebben wij, uit achting voor de treffelyke + hoedanigheden, waarmede hy begaafd is, en zyne verdiensten jegens + ons en ons Koningryk, uit zonderlinge gunst die wy hem toedraagen, + en om het groot genoegen dat wy ontvangen hebben van zyne diensten + aan ons beweezen, in zyne gemelde bediening, hem willen begunstigen, + en zyn vertrek verzekeren, door deezen tegenwoordigen brieve van + vrygelei." + + "En derhalven verzoeken wy van de vriendschap, goedwilligheid, en + genade van alle Mogendheden ter zee en te lande, van wat staat en + aanzien die mogen zyn, en voornaamlyk de Koningen, Prinsen, vrye + Republieken, en Steden, waardoor de reize zal mogen genomen worden, + door gemelden Heer GROTIUS, voorheen onzen Ambassadeur in + _Frankryk_, en tegenwoordig van ons ontslaagen, de zonderlinge + gunst, om te gaan, keeren en komen, in _Duitschland_, _Frankryk_, de + _Nederlanden_, of eenige andere plaatzen, daar 't hem behaagen zal + naar toe te vertrekken, om hem, en zyn gevolg, met zyne dienaars en + goederen, te laaten doortrekken, in alle vryheid, veiligheid, en + zonder ophouden of beletzels, hoe dat zou mogen weezen: gelyk ook + aan hem te bewyzen alle tekenen van goedwilligheid en vriendschap. + + "Voords beveelen wy aan allen, die ons getrouwheid en onderdanigheid + schuldig zyn, in hoedanigheid van Afgezanten, Krygsbevelhebbers, + Admiraalen, Generaalen, Gouverneurs van de Provinciën, Vlooten, + Steden, Vaartuigen en Havens, waardoor hy zal komen te reizen, met + al het geene hem toebehoort, te gehoorzaamen aan dit ons bevel en + ernstige wille, zig wel wachtende eenige verhindering te doen ofte + laten doen aan gemelden Heere GROTIUS, op den weg dien hy zal + neemen, het zy om wedertekeeren in _Frankryk_, 't zy om te + vertrekken naar _Duitschland_, _Nederland_ of andere plaatsen; maar + veel meer, dat zy hem de behulpzaame hand zullen bieden, en helpen + bevorderen in zyn oogmerk naar hun vermogen. + + "Die bevonden zullen worden zig anders te gedraagen, zullen van + onzent wege worden gestraft. Ter bevestiginge hiervan hebben wy dit + doen verzegelen met ons Koninglyk zegel, en den tegenwoordigen + getekend met onzen eigen hand: enz." + +Schoon alles wat wy van die voortreffelyke Vorstinne, met betrekking tot +onzen Held, gezegd hebben, genoegzaame blyken opgeeft van de hoogachting +welke zy voor 's mans gaêdelooze talenten had, kunnen wy echter niet +nalaaten nog daarby te voegen den volgenden brief, door haare Majesteit, +na den dood van haaren geliefden HUGO, aan deszelfs Weduwe geschreeven: +dus luidt dezelve: + + "Ik heb uit uwen brief van den 16 van hooimaand verstaan, hoe mynen + gezant heeft uitgevoerd de bevelen, die ik hem gegeeven had, + raakende de boeken van wylen Mynheer DE GROOT, uwen man, en dat gy, + onaangezien de aanbiedingen u gedaan van anderen, om die in hunne + handen te krygen, meer in acht genomen hebt het vernoegen van myne + begeerten, als de voordeelen, welken men u van dien kant deed + hoopen: ik beken, dat in het vermaak dat ik schep, in 't leezen van + goede Schryvers, ik dermaate op de schriften van Mynheer DE GROOT + verliefd ben, dat ik my niet zoude vergenoegd houden, indien ik my + vervallen zag van de hoop om die te kunnen plaatzen in myne + boekerye. Myn Gezant zal u mogelyk verhaald hebben een gedeelte van + de hooge achting, waarin by my zyn, zyn wonderlyk verstand, en de + goede diensten, die hy my heeft beweezen, maar hy zoude u niet + volkomelyk kunnen uitdrukken, hoe verre zyn geheugen my dierbaar is, + en in wat waarde ik houde de vruchten zyns arbeids; en inderdaad + indien goud of zilver iets konden bybrengen, om zo doorluchtig een + leven wederom te koopen, in myn vermogen zoude niets zyn, 't geen ik + niet van harte ten dien einde besteeden zoude: oordeel hier uit, dat + gy die schoone gedenkschriften en overblyfzelen in geen betere + handen zoudt kunnen stellen, of van welken zy beter zouden ontvangen + en gehandeld worden, als van de myne: en dewyl my het leven van + haaren schryver zo dienstig geweest is, gedoog niet dat zyn dood my + ten eenemaale vervoere van de vruchten van zynen doorluchtigen + arbeid. Ik versta, dat nevens de boeken van anderen, gy my zult doen + hebben alle zyne geschrevene memoriën en extracten, volgens de + belofte die gy my doet in uwen brief: nimmer zoudt gy my beter + kunnen betuigen uwe goede genegenheid, als by dit voorval en ik heb, + God dank, waarmede het te erkennen, en u te beloonen, gelyk myn + Gezant u breeder zal te kennen geeven, waartoe my verlaatende, bid + ik God dat Hy u verder wil behouden in zyne heilige bescherminge". + +In het begin van de maand Augustus des jaars 1645, begaf de beroemde +HUGO zig dan aan boord om naar _Lubek_ te stevenen, terwyl zyne gezondheid +reeds in een wankelen staat was, doch die hem vergezelden hoopten dat +het verlangen om eerstdaags zyne beminde Gemaalin, en verder huisgezin +weder te zien, zo groot een vermogen op hem zou hebben, dat het wel 't +voornaamste gedeelte van zyn smart, die hun afweezen hem veroorzaakt +had, zou kunnen verdryven. Hy stak met helder weêr en een vry goeden +wind in zee, doch de hoop op eene voorspoedige reis verdween welhaast, +en verwisselde in de vrees voor in de hollende baaren begraaven te +zullen worden; reeds ten volgenden dage was men, ter oorzaake van een +hevigen storm, genoodzaakt kleiner zeil te maaken: de wind, tegen den +avond nog woedender uitbarstende, wierp den grooten mast overboord; het +schip liep verscheidene keeren gevaar van te zullen zinken; het werd +door de winden, die van alle kanten toeliepen, zodanig geslingerd, dat +het, na ook de andere mast gebroken was, ten laatsten op de kust van +_Cassubien_, lek en reddeloos op 't strand geraakte: dit gevaar duurde +volle agt dagen, na welken tyd de beangste, vermoeide en geteisterde +togtgenooten, middel vonden om, naby het dorp _Liba_, veertien _Duitsche +mylen_ van _Dantzig_ voet aan land te zetten: DE GROOT, zegt zeker +schryver, was ziek, niet min van verdriet als van lichaam, en daar hy +van zyn hart, dat zig spoedde om weder naar de zynen te keeren, zelfs +niet éénen dag om zyn lichaam te verkwikken en te bezorgen konde +verkrygen, heeft hy op een boerenwagen, dien hy aldaar ter naauwernood +gekreegen had, door regen en wind, nog andere agt dagen zyne reis +vervolgd, tot dat hy ten laatsten, nu zyne krachten door te hevige +schokken en vermoeidheid waren uitgeput, den 26sten der bovengemelde +maand, te _Rostok_ is aangekomen: de Hertogin van _Pommeren_, had hem te +_Stolke_ doen verwelkomen, en ten Hove noodigen, doch hy liet zig +verontschuldigen, en haar bedanken: zyne reis vervorderende, zond de +Hertogin haare koets hem na, die hem te _Coslin_ bragt, alwaar zy hem +ter maaltyd liet onthaalen, met bevel van hem kosteloos te stellen tot +aan _Stettyn_, doch hy zondt de koets te rug, met een' brief van +dankzegging, waardoor de gezegde Hertogin de eer genoot van den laatsten +brief, dien de groote Staats- en Letter-held geschreeven heeft, te +bezitten. + +Terstond na zyne aankomst te _Rostok_, begaf hy zig te bedde, waarvan hy +ook niet weder is opgestaan: de geneesheer die by hem ontboden werd, +oordeelde dat eene te groote vermoeidheid alleen de oorzaak was van 's mans +ongesteldheid, en begreep derhalven dat hy door rust en versterkende spyzen +hersteld moest worden; doch des anderen daags wederkomende, zeide hy onzen +held den dood aan; waarom men, volgends gewoonte, een Geestlyke by hem +ontbood, verkiezende daartoe den Heer, JOHANNES QUISTORPIUS, Doctor en +Hoogleeraar in de Godgeleerdheid, mitsgaders bedienaar des Godlyken woords +by de _Luthersche Gemeente_ te _Rostok_, een man, zegt men, door zyne +schriften in de geleerde wereld bekend; wy kennen hem niet, maar wel zyn +gedrag dat hy by den stervenden HUGO hield, en bekennen dat wy daarin den +geleerden man niet kunnen vinden; wel den gewoonen Geestlyke, die zig by +alle stervenden op een zelfde wys gedraagt, als wilde hy te kennen geeven +dat hy zyn ambacht oefent gelyk een timmermans- of metzelaars-gezel 't +zyne; 't behaagt my als ik QUISTORPIUS voor het sterfbed van onzen HUGO +hoor zeggen, _dat hem niets aangenaamers zou geweest zyn, dan dat hy met +zyn Ed., nog gezond zynde, in gesprek had mogen komen_: maar 't komt my van +zyn' kant zeer ambachtlyk voor, de verbaazende kunde, (en met nadruk in de +Godgeleerdheid,) van DE GROOT, in aanmerking neemende, wanneer ik die man, +zulk een onvoorbeeldig mensch hoor vermanen, _dat hy zig tot een gelukkige +verhuizing uit dit leven moest gereed maaken; dat hy zig van alle aardsche +zaaken moest ontlasten; dat hy bekennen moest een zondaar te zyn, met +betuiging van leedweezen over de zonden waar in hy mogt zyn gevallen_; (de +Hoogleeraar stelde het zondigen van onzen HUGO, met dat, _mogt_, +ondertusschen vry twyfelachtig,) _dat hy de oneindige goedertierenheid Gods +in de zonden te vergeeven voor oogen moest houden_; wanneer ik hem het +voorbeeld van den bekenden Tollenaar hoor bybrengen; wanneer ik hem hoor +zeggen, _dat _DE GROOT_ zyn toevlucht tot _CHRISTUS_ moest neemen, als +buiten wien geen zaligheid is_; benevens meer andere dingen, die men GEWOON +is, zegt zeker schryver, den stervenden voortehouden; die men GEWOON is; zo +is 't ambachtlyk! de Dichter DUIM, behaagt my, ter plaatse alwaar hy +QUISTORPIUS, tegen onzen held doet zeggen: + + _----Ik reken,_ + _U zyn de paden wel bekend, om op den weg_ + _Der eeuwigheid, met wys, en ryplyk overleg,_ + _Te wandlen._ + +Immers was het op dien toon dat hy tegen een uitgeleerd man, en die in +zyn gantsche leven, naar zyn besten vermogen, deugdzaam geweest was, had +moeten spreeken! hoe verdienstlyk zou QUISTORPIUS zig gedraagen hebben, +wanneer hy den grooten HUGO, nu stervende, als by de hand, het koningryk +der hemelen ingeleid had! wanneer hy, in een wel geordend tafreel, zyn +zwak levenshulkje, dat zedert zo veele jaaren op de ongestuime zee des +tyds gesukkeld had, en geslingerd geweest was door storm en donderbuijen, +had doen aanlanden in behoudenen have, om daar te omhelzen de geenen die +hem reeds vooruitgegaan waren, en zonder ongeduld te verwachten die +voorwerpen zyner liefde, welken hy moest achterlaaten!--wat waren toch +de aardsche zaaken waarvan hy zig moest ontlasten? zou de voornaamste +daarvan niet wel geweest zyn, de bewonderenswaardige MARIA, zyne +hartvriendinne, zyne verlosscheresse? ô zekerlyk, en ook zonder twyfel +zyne lieve kinderen; (de Groote man zal de laatste oogenblikken zyns +levens tog niet besteed hebben aan het peinzen over de zaaken van +staat!) hy mogt in de armen van die gadelooze panden den geest niet +geeven; zou dit den dood voor hem niet akelig hebben kunnen maaken? die +dat van een stervenden man en vader vordert, is nooit man en vader +geweest, of moet door eenige gewyde drogredenen, alle natuurlyk en +beminnelyk gevoel des harten verdoofd hebben: moest HUGO zig ontslagen +hebben van zyne lieve vrouw, die hy zekerlyk in 't stervende hart goeden +nacht gekuscht heeft? ô dat waare haare betoonde liefde voor hem +schandelyk geweest! neen, maar QUISTORPIUS had hem moeten vertoonen den +zaligen hemel; hy had hem moeten doen denken, dat duizend jaaren aldaar +als een dag voorby snellen; dat hy dus byna by het uitstappen uit het +levensbootje in de eeuwige rust, zyne lieve MARIA, en na nog weinige +oogenblikjes ook haare telgen zou zien aanlanden;--zou zulks ook +ambachtlyk geweest zyn?--neen zeker, maar thans verdiende het gedrag van +den Geestlyken dien naam zo veel te meer, daar hy zelfs niet eens een +toepasselyk en krachtig gebed voor den stervenden deed, maar _met luider +stemme_, het gewoone _Hoogduitsche Gebed_, beginnende; _Her Jesu wahrer +mensch und Godt_, uitbazuinde, (men zegt dat DE GROOT zyn slaapmuts +afnam:) aanmerkelyk is het, dat hy den grooten man na het eindigen van +dat gebed, vroeg, _of hy hem wel verstaan had_?--hy ontving ook niet +anders tot antwoord als: _ik heb het wel verstaan_.... dan laat ons +hiervan verder zwygen,--DE GROOT gaf den geest op den tweeden dag na +zynen aankomst _Rostok_, (den 28 Augustus des jaars 1645), omtrent +middernacht, in den ouderdom van 62 jaaren, en ruim 4 maanden: zyne +ingewanden werden geslooten in een koperene bus, en zyn in een zeer +eerlyke plaatse in de hoofdkerk begraaven; 't lichaam is, met sterke +kruiden gebalzemd, overgevoerd naar zyn vaderland, en tot _Delft_, zyne +geboortestad, niet zonder groote pracht by zyne uitvaart, gelegd in 't +graf zyner voorouderen, in 't Choor van de Nieuwe kerk, ter rechter +zyde van de vermaarde grafplaats der Prinsen van _Oranje_: + + "Een zeer groot getal menschen vloeide by zyne begraavinge uit de + omliggende plaatsen derwaards, en van _Rotterdam_ alleen, zag men + zes schuiten, opgepropt met volk, om de eer te hebben van zyne + lykstatie bytewoonen; men telde vier honderd paar in rouwgewaad + bekleed, behalven nog een groote stoet, die zonder rouwgewaad + volgde:" + +ondertusschen is dit gedeelte van des grooten mans overschot iets +bejegend, dat, om de zamenhang van alle zyne wederwaardigheden, +aanmerkelijk is; het werd naamlyk, te _Rotterdam_ aangekomen zynde, door +den schipper, die hetzelve had overgebragt, voor de vrachtpenningen +gearresteerd, tot dat de Heer HENDRIK ZWAARDENKROON, vader van den +Geneesheer, PETRUS ZWAARDENKROON, schoonvader van den Heere, CASPAR +BRANDT, op verzoek van JAN VAN REIGERSBERGEN, de geëischte penningen +betaalde, en dus het lyk van onzen Held ontsloeg. + +De gestalte zyns lichaams was niet ver boven de middenmaatige, zyne +gedaante vry schoon, de verwe frisch, de neus een weinig geboogen, zyne +oogen glinsterende, het wezen helder, de leden geslooten, en zo sterk, +dat hy in 't wandelen, in 't loopen, in 't springen, onder lieden van +zyne jaren, weinig of naauwlyks weêrgaê vond: in 't bedryf van zaaken +was hy ernsthaftig, onder zyne vrienden vrolyk, by allen gespraakzaam, +en meêwarig; doch met wat nyverheid, wat verstand; met wat oordeel, met +wat godvruchtigheid, liefde omtrent zyne naasten, liefde omtrent zyn +vaderland, hy begaafd is geweest, zal klaarder uit zyne schriften +zelven, dan uit de getuigenissen van anderen kunnen afgenomen worden. + +Dus hebben wy dan onzen Held, op zynen moeijelyken levensweg gevolgd, +tot daar hy door den dood in een beter leven overgegaan is: laat ons nu, +eer wy verder kortlyk aantekenen, wat na zyn overlyden nog ten zynen +opzichte is voorgevallen, hooren, hoe de dichters van dien tyd den +uitvaart bezongen hebben van dien grooten man, die het heil des +vaderlands altoos bedoeld heeft, doch onder de slagen der doemwaardige +onëenigheid heeft moeten bezwyken: deeze gedachten omtrent hem drukt de +Dichter G. BRANDT, dus kunstig uit: + + _o Delf, beny geen Maes den grooten Rotterdammer,_ + __DE GROOT_ is ruim zoo groot. d'Een' zocht het Hollands jammer_ + _Te stuiten, door zyn' raadt: maar 't oor der twist bleef doof;_ + _Men scheurde veel te licht om liefdeloos geloof;_ + _Indien zyn Fenixgeest verdeelt waer onder zeven,_ + _'t Vereenight Nederlandt waar onverdeelt gebleven._ + +De groote VONDEL, vervaardigde het volgende dichtstuk, waarboven hy +schreef: _Uitvaart van zyn Excellentie den Heere _HUGO DE GROOT_, aan de +wethouders van Delft_: + + _Helaes! wie komt myn hoop vermoorden?_ + _Wat onweêr ruischt 'er uit den Noorden?_ + _Verzekert fluks ons beste pant:_ + _Verzekert, bergt het Hollantsch wonder,_ + _Hoe haelt de zon haer aanschyn onder!_ + _O Baltisch meir! o storm! o strant!_ + _Helaes! waar is _DE GROOT_ gebleeven,_ + _Die voor de schipbreuk van zyn leven,_ + _Zelf onder opgeheven zwaert,_ + _'t Gezicht des doods braveerde, en sterker_ + _Dan stael, voor eeuwigheid van kerker_ + _Noch bittren laster was vervaert?_ + _Dit was 't, Kristyn, dat u verraste,_ + _Toen ghy naer uwe Ryckskroon taste,_ + _En zocht den schoonsten diamant,_ + _U tot cieraat en roem beschoren;_ + _Maer zocht vergeefs; hy bleef verloren:_ + _Een voorspook van uw Rycksgezant!_ + _Hoe luysterden noch stracks uw ooren,_ + _Die onverzaet 't orakel hooren,_ + _Dat in uw koningklyck paleis_ + _U zyn geheimenissen melde;_ + _U in den dagh der wysheit stelde,_ + _En toonde d'eere van den Pais:_ + _Dan zagh men Pais uw hart bewegen;_ + _Zoo dat ghy den geschaerden degen_ + _Scheent op te steecken, op zyn woort,_ + _En met uw heiren aftetrecken;_ + _Die nu de Kristenweerelt decken,_ + _En openen den Krygh de poort._ + _Flus hoopte Munster hem t' ontfangen;_ + _Nu delft heel Delft met lyckgezangen- + _Zyn' ingeboren in het graf;_ + _Daar d'Afgunst, entlyck afgeronnen,_ + _Zyn doot gebeente rust moet gonnen,_ + _Die zy den levende nooit gaf._ + _Och krancke troost in zulk een jammer_ + _Men stell', gelyk den Rotterdammer,_ + _Een beelt den wyzen Delvenaar:_ + _Men paer' die groote nageburen,_ + _Wier faem alle eeuwen zal verduuren,_ + _Zo sta de Wysheit op 't altaer._ + +G. BRAND, bovengenoemd, heeft mede de uitvaart van onzen Held gezongen, +in een uitgebreid dichtstuk, waarin hy zig, onder anderen, dus laat +hooren: + + _Vraag Hollant nu naar haar doorluchtigsten _DE GROOT_._ + _Wie zal nu met zyn pen haar afgezette Staaten_ + _Verdedigen? wie zal de slaverny zo haaten?_ + _Of wie was zo gehaat van dwingelanden? want_ + _Hy leet niet van, maar om, en met zyn Vaderlant;_ + _'k Zing nu niet hoe de haat heeft over hem gezeten;_ + _Noch hoe men hem (God weet, en veele menschen weeten_ + _Door wiens gewelt en list!) onwettiglyk verwees:_ + _Noch hoe hy levendig begraven lag, en rees,_ + _Door 't ysre grafslot uit: noch hoe ze t'zamen spanden,_ + _In zynen ondergang, en maakten hem die landen_ + _Te naauw, wier grenzen hy had uitgebreit: noch hoe_ + _De wysheit met hem ging in ballingschap: waar toe_ + _Dat opgehaalt? had hy geen ongeluk verdragen,_ + _Waar was nu zyn geluk geweest? laat ons niet klaagen_ + _Om dat hy balling was; zyn Vaderlant is niet_ + _Bepaalt van Oceaan, noch Ryn, noch Maas; neen, ziet_ + _Den heelen Hemel aan, die heeft in zich beslooten_ + _Zyn Vaderlant; wie daar nog niet is uitgestooten_ + _Is in geen ballingschap; enz._ + +In een volgend gedeelte van dit Dichtstuk zegt de Heer BRAND; daar hy +HUGO in den hemel ziet: + + _----van te voren_ + _Had men zyn rechters meest uit vyanden verkooren:_ + _Maar daar spant Godt voor hem een strenge vierschaar, om_ + _Hem recht te doen; daar is 't myneedig recht nu stom;_ + _Daar zal men 't recht met geen gekochte stemmen kreuken;_ + _Daar leezen Seraphyns zyn goude Goden spreuken;_ + _Daar spreekt de mont nu van d'onmondige Vorstin_ + _Der Gotten; daar is nu de vryheit met hem in_ + _Geen Loevestein; zy zyn van slaverny ontslagen;_ + _Daar sleept men hem niet weg, door de onverwagte lagen,_ + _Daar d'ouden vader van het vaderlant meê wiert_ + _Verrast: enz._ + +Men vervaardigde ook het volgende grafschrift, waaruit men het jaartal +zyns overlydens (1645) kan tellen. + + _hVgo de groot een LICht, Was aLLer WereLts Wonder;_ + _sIIn sIeLe Leeft bII godt, sIIn LIChaaM Leght hIer onder._ + +De Heer SARRAVIUS, zeide, wegens het overlyden van dien wonderbaaren +man: _Hy is 'er, ô droefheid! geweest: de man met naam en daad groot, en +een heldere flonkerster onzer eeuwe, _HUGO DE GROOT_; ô bitter ongeval +voor de geleerdheid! ô overzwaar verlies! de aarde zy hem ligt, en de +bloemen moeten zyn grafstede bedekken! zo lang de boeken en +weetenschappen zullen geëert worden, zal de naam van _DE GROOT_ waarlyk +groot wezen; zo lang myn bloed in de aderen zweeft, zal ik zekerlyk +altyd roemen dat ik gemeenzaam by hem bekend geweest ben_. + +Nog zullen wy hier byvoegen, het volgende grafschrift, gedicht door +WYBO FYNJE: + + _Europa's wonder, dat geleerdheid doet verstommen;_ + _Het werkstuk daar Natuur zig zelve in overtreft;_ + _Het beeld der deugd; 't verstand, in 's hemels top geklommen,_ + _'t Sieraad dat boven 't lot des menschdoms zich verheft;_ + _Dien waaren Godsdienst, voor wiens eer hy streed, beloonde,_ + _Met fraaije Cederen van Libans kruin gehaald;_ + _Dien Pallas met olyf, en Mars met laauwren kroonde,_ + _Toen hy het recht van vrede en oorlog heeft bepaald;_ + _Dien Theems en Seine, om stryd, een wonderwerk beleeden_ + _Van Neêrland; dien de Zweed zig eigende als gezant;_ + __DE GROOT_ ligt hier; wyk van dit graf met snelle schreden,_ + _Die niet door vaderlands- noch wysheids-liefde brandt._ + +Dit ter neder gesteld hebbende kunnen wy tot het waardige overschot van +onzen Held wederkeeren. + +Zo dra sommige heethoofdige Predikanten vernamen, dat de ingewanden van +HUGO eene eerlyke verblyfplaats genooten, hebben zy zulks hooglyk niet +alleen afgekeurd, maar zig ook met kracht daartegen verzet; denkelyk ter +oorzaake van zyne toegeevendheid voor de _Remonstranten_, of mogelyk +geloofden die zonderlinge Geloovigen, die zekerlyk, in den geloove, +gantsche kemels kunnen doorslikken, en te dikwyls zo ryk in +ligtgeloovigheid, als arm in broederliefde zyn; mogelyk, zeggen wy, +geloofden zy de taal van den laster, die uitstrooide, dat DE GROOT met +_papistery_ besmet geweest was; die geestlyke stookebranden wisten dan +te bewerken, want hunne invloed is van alle tyden af zonderling groot +geweest, dat het overschot van dien geleerden man, uit zyne rustplaatze +weggenomen, en elders in een vreemd oord gebragt is geworden:--hoe +haatelyk is niet de vuige haat, wanneer zy 't hart van een' Godstolk +bewoont, en zig zelfs op het levenloos overschot der broederen wreekt! + +Deeze gruwelyke en allerverachtelykste daad, werd echter niet met +toestemming des volks verricht, inzonderheid waren de studenten van +_Rostoks Hooge Schoole_, over een bedryf dat de menschlykheid schande +aandeed, zeer gebelgd, en toonden zulks ook in 't openbaar, want zy zyn, + + "kort daarna, gelykelyk, met een geheelen drom en opgeheven toon, + toegevloogen, om op nieuw de uitvaart te houden van den grooten man, + en zyn overschot weder in zyne oude grafstede te brengen; deeze + studenten, die door eenen rechtmaatigen yver waren ontstoken, + dreigden tevens dat zy, indien dat eerwaardig pand in het toekomende + niet onaangeroerd en ongemoeid bleeve, altemaal terstond hun goed + oppakken, en naar een andere studeerplaats vertrekken zouden, daar + men de zeergeleerde mannen, ten minsten na hunnen dood, veilig zou + laaten rusten". + +Een geruimen tyd na het overlyden van onzen held, werd by de Regeering +der stad _Delft_ beraadslaagd, over eene openbaare vereeuwiging van 's +mans zonderlinge verdiensten; men was van gevoelen hem een standbeeld +opterichten, in navolging van die van _Rotterdam_, welken den grooten +_Erasmus_ op die wyze verëerd hadden; dan, eenigen waren meer genegen +tot het vervaardigen van een prachtigen graftombe, om dat het oude +_Delft_ wel de meeste praalgraven bezit; deeze wisten hunne begeerte +doortedringen, en hun voorstel werd tot zo verre voordgezet, dat de +Overheid van _Delft_, het volgende besluit nam: + + "De Heeren Burgemeesters en Regeerders der stad _Delft_, hebben, + op verzoek van den Heere, Mr. PIETER DE GROOT, Pensionaris der stad + _Amsteldam_, zo van hem zelven, als van wegen zyne zuster, vrouwe + CORNELIA DE GROOT, aan hunne Achtbaarheden gedaan, na ingenomen + advies en bericht van de Heeren Kerkmeesteren binnen de + voorschrevene stad, geconsenteerd en toegestaan, gelyk hunne + Achtbaarheden consenteeren en toestaan mits deezen, dat gemelde Heer + DE GROOT zal mogen doen oprichten, in 't Choor van de Nieuwe Kerk + alhier, op de graven daar de Heer HUGO DE GROOT, hunlieder vader + Zal. Ged. begraaven is, een tombe met de ornamenten daartoe + behoorende, ter eere en gedachtenisse van hun gemelden Heer vader; + mits dat alvorens van de inscriptie daarop te doen stellen, + communicatie aan de Heeren Burgemeesteren gegeeven, en derzelver + approbatie daarop erlangd zal moeten worden. Gedaan by alle de + Heeren, 21 July 1663". + +Dit besluit, hoe billyk, werd echter niet verder ter uitvoer gebragt, +dan dat een ontwerp, van het beraamde praalgraf getekend, en in aarde +geboetseerd werd, door den vermaarden kunstenaar en beeldhouwer, ROMBOUT +VERHULST, door wien, naderhand, ook getekend is, de tombe werkelyk +vervaardigd ter gedachtenisse van den vermaarden Zeeheld, DE RUITER, met +welke tombe het Choor der Nieuwe Kerk te _Amsteldam_ is versierd +geworden: op den voorgrond zag men den beroemden letterheld, den grooten +HUGO, levensgrootte nederliggen, rustende met zyn' hoofd op een stapel +boeken, en houdende een boek in zyn rechterhand; op den achtergrond was +een voetstal uitgewerkt, met boeken en papieren versierd, en daarop, in +'t midden, een zon, ten zinnebeelde, dat gelyk deeze het aardryk met +haare straalen, alzo ook DE GROOT, de geleerde wereld met zyne schriften +verlichtte: rondsom den voetstal vloogen eenige naakte kindertjes, met +boeken, rollen papieren, en lauwerkransen in de handen; in het verschiet, +zag men, aan wederzyde een grafnaald, en boven den voetstal vloog de +Faam, die 's mans lof en geleerdheid, met twee trompetten, uitblies: op +de kroonlyst zag men zyn wapen, en aan iedere zyde van hetzelve een +opengeslagen boek: deeze beraamde praaltombe gaat in prent uit, en is +den Landgenooten eerst medegedeeld, door den Heer CORNELIS VAN ALKEMADE, +in zyn werk, ten tytel voerende: _Inleiding tot het Ceremoniëel en de +plechtigheden der begravenissen_: op den voet der tombe leest men het +volgende vierregelig versje: + + __De Phenix van zyn vaderland,_ + _Het Delfs-orakel, 't groot verstand,_ + _De zon die 't aardryk heeft verpligt,_ + _Was waard dit graf van eer gesticht._ + +Zynde deeze regels op het onderwerp toepasselijk gemaakt, oorspronglyk +zyn zy van den Heere G. BRAND, en gedicht om geplaatst te worden, op de +tegenzyde van eenen eerepenning waarop onzen held afgebeeld is; alwaar +zy dus luiden: + + _De Fenix van het vaderlandt,_ + _Het Delfs-orakel, 't groot verstandt,_ + _Het licht dat d'aarde alom bescheen,_ + __DE GROOT_, vertoont zich hier in 't kleen._ + +De meergemelde Dichter DUIM, heeft zyne Leezers ook een afbeeldzel van +de gezegde beraamde tombe medegedeeld, maar DE GROOT, een pen in de hand +gegeeven, en 'er bygevoegd, de twee gedenkpenningen, waarvan wy daadlyk +zullen spreeken, die hy geplaatst heeft, aan de kroonlyst, ter wederzyde +van de geopende boeken; het zelfde bovengenoemd versje van BRAND heeft +hy mede op de tombe geschreeven, maar met nog eene andere verandering; +by zyn Ed. luidt het als volgt: + + _De Fenix van het vaderlant,_ + _Het Delfs Orakel, 't groot verstand._ + _Het licht dat d'aarde alom bescheen,_ + _De groote _HUIG_ rust hier beneên._ + +Dezelfde Dichter heeft eene uitlegging der tombe, in versmaat, +vervaardigd, waarvan wy den Lezer een gedeelte zullen mededeelen, als +bevattende eene beknopte beschryving van het leven, van onzen +onvergelykelyken HUGO; dus luidt dezelve: + + _Zie hier de tombe van den grooten _HUIG DE GROOT_,_ + _Eerst Advocaat Fiskaal, om Hollands heilge wetten_ + _En zyn gerechtigheên, (wie tegenstand hen boodt,)_ + _Te schraagen, en voor 't recht zig in de bres te zetten._ + _Toen Raatsman van den Raadt der koopstad Rotterdam:_ + _Hy zette zyne borst, voor onze aloude rechten,_ + _Als eenen koopren muur, toen die verwoede vlam,_ + _Van kerk- en staat-twist, uit kwam barsten, om te slechten_ + _Den band der eendracht. Hy, met onvermoeide vlyt,_ + _'t Roer wendde van de kerk en staat, naar alle boegen;_ + _Op dat die band niet wierd verbroken, in dien tyd,_ + _Zocht hy, ter wederzyds, elk een te vergenoegen:_ + _Om zulks te doen, was 't wit van hem, verdraagzaamheid,_ + _Hierop hy doeldde, doch party wou 't niet gedogen;_ + _Hy wierd, om deeze drift, naar Loevestein geleid,_ + _En levendig, als dood, ontrukt der menschen oogen,_ + _Tot hy na der d'half jaar verlost wierd, door een kist;_ + _Hy leefde in ballingschap, na 't vluchten, all' zyn dagen,_ + _Maar Zweden, die 't geweld, hom aangedaan, wel wist,_ + _Heeft 't ampt, als Afgezant, hem gunstig opgedraagen._ + _Dit heeft hy loffelyk bediend; maar, door den dood,_ + _Nu eindelyk ontlast van alle de aardsche zorgen,_ + _Rust hier het lichaam van den wakkeren _DE GROOT_,_ + _Voor wien (wat wetenschap betreft,) niets was verborgen._ + _Des rust hy met zyn hoofd op boeken; in de hand_ + _Voert hy een veder, die de vrucht des geestes baarde;_ + _Kenmerken van zyn groot en doorgeleerd verstand._ + _In d'achtergrond ziet gy den schat, dien hy vergaarde,_ + _Een gantsche boekzaal, waarin hy begraaven lag;_ + _Dit gaf men naderhand voor twaalef duizend kroonen,_ + _In handen van Katryn[12], op dat ik, schreef zy, mag._ + _Myn' grooten Afgezant, my, in zyn schrift vertoonen_ + _In 't midden van dien schat, ziet gy een helder zon,_ + _Wier glans alom verlicht het aardryk, met haar straalen_ + _Van zynen geest, die in zyn schrift met luister praalen;_ + _Die schriften vliegen al de wereld door en door,_ + _In Englen handen; en met kransen van Lauwrieren,_ + _Ontwonden Rollen, elk een draaft op 't letterspoor;_ + _Gy zietze, wederzyds om deeze zonne zwieren._ + _Wat hooger blaast de faam, met twee trompetten, uit,_ + _'s Mans lof, zyn wysheid, in religie, en staatkunde._ + _Zyn wapen ziet men op de lyst. Een boek ontsluit,_ + _Ter wederzyde, zig, wyl 't yder toegang gunde,_ + _Om, nevens Huig de Groot, de bladren in te zien_: enz. + +Wat betreft de gedenkpenningen, tot 's mans eere geslagen, en waarvan wy +boven reeds gewag gemaakt hebben; beiden vertoonden zyn borstbeeld, doch +in verschillende standen; op de tegenzyde van den eenen, zag men een +koffer, indedaad in alles zeer gelykende naar dat welk onder den Heer +Mr. KLINKHAMER berustende is, en dat wy den Leezer in plaat medegedeeld +hebben; op het koffer stonden twee kroonen, verbeeldende die van +_Frankryk_ en _Zweeden_, te kennen geevende zyn vlucht in 't eerstgemelde +ryk, en zyn gezantschap ten dienste van het tweede; aan de eene zyde van +het koffer vertoonde zig een opgaande zon, en aan de andere zyde, in een +flaauw verschiet, het Slot van _Loevestein_; de opgaande zon verstrekte + + "ten zinnebeeld van de vernieuwing zyner tydlyke gelukzaligheid en + glorie, als die lang verborgen geweest zynde onder de duisternis van + veele rampen, eindelyk te helder weder doorbrak": + +De Dichter DUIM, laat de flaauwe vertooning van het _Loevesteinsche +slot_, te kennen geeven, dat deszelfs vermogen door de groote HUGO +overwonnen is: dus zingt hy, in de bovengenoemde Uitlegging: + + _Men ziet, aan de eene zyde, een halve opgaande zon,_ + _Het slot van Loevestein verflaauwd aan de andre zyde,_ + _Ten teken dat zyn glans verryst, en hy verwon_ + _Het Loevesteinsche slot, dat hem zyne eer benydde._ + +Boven aan den rand van deezen penning las men de woorden: + + MELIOR POST ASPERA FATA RESURGO. + +Dat is: + + _Ik kom na myne rampen weder ten voorschyn_: + +Onder aan stond: + + N. 1583. O. 1645. + +Dat is: + + _Geboren in 't jaar 1583, en overleden 1645._ + +Op den tweeden penning, zag men, gelyk gezegd is, mede 's mans sierlyk +borstbeeld, en daar rondsom de volgende woorden: + + HUGO GROTIUS NATUS MDLXXXIII, 10 APR. + OBIIT, MDCXLV. 28 AUGUS. + +Dat is: + + _Hugo de Groot, geboren den 10 April 1583,_ + _En gestorven den 28 Augustus 1645_. + +Op de tegenzyde las men, onder drie bloemtrossen, en boven twee +lauwertakken, het versje van den Heere BRAND, gelyk wy het Bladz. 153 +opgegeeven hebben. + +Laat ons by dit alles nog eenige weinige regels ten slotte voegen:--de +gewoone spreuk van den onstervelyke HUGO was; _Ruit Hora_, dat is, _Het +uur snelt voord_, welke woorden hem altoos de kostlykheid van den tyd te +binnen bragt: hy was gewoon des morgens ten zes uure optestaan: wanneer +hy vermoeid was door de studie, las hy iets vrolyks, of onderhield zig +met zyne kinderen: _Ik heb de genade van God_, zeide hy, _als ik de +sleutel uit myn Comptoir trek, dat ik my van alle ingespannene gedachten +ontledig_: hy was hartig in 't eeten; hoorde gaarne dat men hem +tegensprak: zynen Geheimschryver, den Heer PELS, raadde hy, den bybel te +leezen, zonder enige aantekeningen te raadplegen, zeggende: _Komt U iets +voor, dat gy niet verstaat, leg daar een vouwtje by, en lees voord; het +een zal 't ander verklaaren, en God zal u helpen_. + +Zyne weduwe, de onvoorbeeldige MARIA, volgde haaren zaligen Echtgenoot, +op de reis naar de eeuwigheid, den 19 April des jaars 1653: haare +dochter CORNELIA was gehuwd aan den Heere JOAN BARTON, Graaf van +_Mombas_: behalven deeze dochter, liet onze held na, drie zoonen, +CORNELIS, PIETER, en DIEDERIK, waarvan de oudste en jongste ongehuwd +gestorven zyn; de middenste, door wien het beroemde geslacht van den +grooten HUGO voordgeplant is, werd, na in vreemden dienst geweest te +zyn, aangesteld tot Pensionaris van _Amsteldam_; vervolgends bekleedde +hy de hooge waardigheid van Afgezant van Hun Hoog Mogende, by de +_Noordsche Kroonen_, en werd daarna Pensionaris en Lid in de Vroedschap +van _Rotterdam_; doch hy heeft ook eindelyk het lot van zyn' vader +ondergaan, en buiten zyn vaderland moeten zwerven, tot dat hy, na dat de +tyd de benevelde oogen een weinig verklaard had, wederkeerde, en zyn +verblyf nam op een buitenplaats naby _Haarlem_, alwaar hy zyne dagen +sleet, in het opvoeden van zyne kinderen en het leezen van goede +schryvers: hy overleed in den ouderdom van 70 jaaren. + + + + + A A N H A N G Z E L. + + +Indien wy ons, onder het zamenstellen van de voorgaande bladen, hadden +willen bedienen, van eenige papieren, in den tegenwoordigen tyd van +beklaagenswaardige verdeeldheid ten voorschyn gebragt, zouden wy +menigvuldige trekken hebben kunnen bybrengen, zo wel die den braaven +HUGO DE GROOT ongunstig zyn, als anderen die van zynen lof gewaagen; +dan, daar wy het grootste gedeelte van die geschriften houden voor +schandzuilen, den lande opgericht, om dat ze hunne geboorte verschuldigd +zyn aan eene verfoeijelyke partyzucht, en verdervenden geest van +nieuwigheden, hebben wy dezelven allen ter zyde gelegd, als onwaardige +werktuigen in de hand van een onpartydigen; 't kan de nagedachtenis van +DE GROOT niet verheerelyken, dat men zyner uitmuntendheid gedenkt, ten +koste van de openbaare rust; maar, daar de onlusten binnen de stad +_Rotterdam_ voorgevallen, en de gevolgen van dien, de achtbaare +Regeering van _Amsteldam_, onlangs, aanleiding gegeeven hebben, om in +den lof van onzen Held uitteweiden, en eenige uitdrukkingen te doen, +welken over het geval van dien grooten man, een zeer helder licht +verspreiden, hebben wy geoordeeld die lofspraak, en verdere +uitdrukkingen, by onze voorgaande beknopte beschryving van 's mans leven +te moeten voegen; aangezien dergelyke straatsstukken, schoon niet altoos +bevattende onwrikbaare grondslagen, waarop men mag bouwen, of +onwederlegbaare regelen, waarnaar men mag oordeelen, echter te stellen +zyn, verre boven de verachtelyke papieren waarvan wy boven spraken:--de +bedoelde lofspraak is vervat in de volgende woorden, te vinden in de +_Nadere Aantekening van _Amsteldam_, ter Staatsvergaderinge van Holland +en West-Frieslaand gedaan, op eene Resolutie van den 24 December 1784, +concerneerende het onderzoek van het voorgevallene te _Rotterdam_:_ + + "En dit wel uit denzelven __VOORTREFLYKEN_ en _BY DE NATIE + HOOGGESCHATTEN_ Rechtsgeleerden, _HUGO DE GROOT_, op wiens Leer en + Gezag de Supplianten van zeker Request, op den 2 December + laatstleden aan Hun Ed. Gr. Mog. gepresenteerd_, ter adstructie van + het Sentiment en Advys van bovengemelde Heeren Gedeputeerdens, + _zich met zoo veel fiducie beroepen hebben_." + + "Dat men ten dien einde vooraf moet remarqueren, dat de Memorie, by + voorschreve Requeste geallegueert, speciaal was ingerigt, zo als uit + de Introductie klaar te zien is, tegen de Hoven van Justitie, + dewelke IN DIE ONGELUKKIGE TYDEN VAN SCHEURINGEN EN VERDEELDHEDEN IN + KERKE EN BURGERSTAAT, _zich aanmatigden kennis te nemen van + dispositien en politique orders, die de Steden goedvonden in den + hare te stellen tot conservatie van de Rust en Vrede onder hare + Ingezetenen_; doch welken de Hoven, door Mandamenten en andere + Provisien van Justitie illusoir tragtten te maken." + + "Dat men dus in het oog houdende de gelegenheid by welke, en het + oogmerk, waar mede voornoemde Heer DE GROOT dit Advys, in den Jare + 1617 heeft gesteld, en het zelve in zyn geheel met oordeel en + attentie nalezende, ligt bemerken zal, dat hy daar by niets anders + heeft willen betogen, als dat de Hoven van Justitie zich de klagten + en quæstien tusschen de Magistraten der Steden en derzelver + Ingezetenen over gezegde politique Ordonnantien of Correctien van + die Magistraten tot maintien van de publyke rust, niet vermogen aan + te trekken, en wel _voornaamlyk_, dat zulks egter by de Hoven + ondernomen wezende, de Staten volkomen bevoegd waren zoodanige + quæstien den Hove te onttrekken en aan zich te evoceren, zonder dat + _daar door_ enige Privilegien verkort wierden." + + * * * * * + +En Pag. 150 sprekende van de DEFECTEN in de Personen, die gecommitteerd +waren geweest tot zyne Rechters, zegt hy: + + "dat eerst hier op staat te letten, dat _die niet en waren + ordinarisse Rechters_; indien de Staten Generaal het regt van de + Commissie te geven toekwam, (vervolgt hy) waarom en hebben zy + daartoe niet gecommitteert den Hoogen of Provincialen Raad van + Holland? waarom niet de Raden van Staten, die _ordinaris Recht doen_ + uit den naam van de Generaliteit? In alle vrye Regering is hatelyk + over het bloed, eer en goed van de Ingezetenen, _andere als + ordinarisse Rechters_ te stellen, veel meer, als die Personen, gelyk + het meerendeel van deze, niet en zyn in dienst van de Justitie, + maar _politicque persoonen_." + + * * * * * + +Doch zoo men nog al zoude willen beweren, dat hy, in 1619 gesmaakt +hebbende, wat het te zeggen is van zynen dagelykschen Rechter vis factie +te werden geëvoceert, van een ander begrip geweest zy, dan in 1617, zal +men teffens moeten erkennen, DAT HY HET SLAGTOFFER VAN ZYN EIGEN SYSTEMA +IS GEWORDEN; en dat DE VIOLENTE EN ONWETTIGE HANDELWYZE OMTRENT HEM EN +ANDERE BEROEMDE VOORSTANDERS DER VRYHEID GEHOUDEN, de hooge waarde van +de Privilegien _de non evocando_, zoo wel hebben leeren kennen, dat +sints alle tyd elk Liefhebber van het Vaderland een afgryzen van den +naam zelfs van gedelegeerde Rechters als aangeboren is; zoo als men ook +sedert altoos tegens dergelyke inbreuken en violentien, met de uiterste +zorg heeft gevigileert, uitwyzens Hun Ed. Groot Mog. bekende verklaring +van den 15 September 1677: + + "dat het binnen den Lande van _Holland_ en _West Friesland_ een + indisputabel recht is, dat geene Ingezetenen anders dan voor hunnen + ordinaris en daaglykschen Rechter mogen te recht gesteld worden." + + * * * * * + + BERICHT VOOR DEN BINDER. + _De Plaaten te voegen, tegenover Bladz. 70._ + + + + + NOTEN. + + +Noot 1: _Eén op de verovering van _Nymegen_, door Prins _MAURITS_, +en een ander tot vertroosting van zynen vader, over 't verlies van +deszelfs vroeg gestorven zoon, _JAN DE GROOT_, welk versje van dezen +inhoud is:_ + + Eerwaarde Vader, 'k bid dat ge uw gezucht bepaalt; + Wyl die Johannes, wien de dood heeft weggehaald, + Heeft met zyn dood, schoon noô, de groote schuld betaald. + + +Noot 2: _Hierop ziet een Latynsch tweeregelig versje, onder een +zeer vroeg afbeeldsel van onzen Held, gegraveerd door _JACOB DE GEIN_: +dus luidt het in onze taale_: + + Ik, van myn vyftien jaar ter pleitrol opgeschreeven, + HUIG JANSZ. DE GROOT, word dus in plaat verbeeld naar 't leven. + + +Noot 3: _Toen welëer veel gouds in _Holland_ omging, was men gewoon +de dukaten en andere speciën te weegen, om te weeten of ze wigtig waren +of niet; Wanneer nu de evenaar wat doorsloeg, of niet in 't midden bleef +stil staan, werd dat leste aas _een kyfäas_ genoemd, om dat men twistte +of het 'er by moest gerekend worden of niet--nu wil _VONDEL_ zeggen, dat +het ook zo wankel stond met de Rechtbank in _Holland_, dat het maar een +_Kyfäas_ scheelde, zus of zo stond, of de Heer _HUGO DE GROOT_ zou ook +voor 't zwaard hebben moeten bukken; voor 't zwaard dat nu _gestroopt en +reê was om den tweeden slach te geeven_._ + + _De _AANTEKENAAR_ op _VONDEL'S_ Hekeldichten_. + + +Noot 4: _Zie Bladz. 225 van de _Nieuwe Uitgaave_, onlangs by de +Heeren _ELWE en LANGEVELD_ van de pers gekomen._ + + +Noot 5: _Ibid._ + + +Noot 6: Walcheren, _tweede uitgaaf_, Bladz. 226. + + +Noot 7: Anderen willen dat die Vorst zou gezegd hebben: _Ik dacht +wel datze hem niet opgeslooten zouden houden; want hy was wyzer dan alle +zyne rechters_. + + +Noot 8: _Dit geschiedde in 't begin van April, na dat zyn huisvrouw +even te vooren ontslagen was; want den vyfden dier maand werd, by +geschrifte, van haaren wege aan de Staaten Generaal geklaagd, dat men +haar op _Loevestein_ gevangen hield, en dat zy haare natuurlyke vryheid +verzocht: dit verzoek overwogen, en aangemerkt zynde, dat de Soldaaten +zelven _DE GROOT_ uitgedraagen hadden; dat gevolglyk by de kloekmoedige +Echtgenoote niets zonderlings misdreeven was, werd zy twee dagen daar na +ontslagen._ + + +Noot 9: _Dit betrof Hoogstdeszelfs erffenis van zyne Moeder, +_LOUISA DE COLIGNY_, wier goederen meestall' in _Frankryk_ lagen._ + + +Noot 10: Deeze was een Neef van den Rykskancelier OXENSTIERN, die +DE GROOT aan den Koning gepresenteerd had, en nevens hem in 't gevaar +was, vermits de kogels, op naauwlyks twee duimen afstands voorbij hunne +hoofden vloogen. + + +Noot 11: _Deeze Vorstin, was, zegt zeker historieschryver, +"ervaaren in alle saeken, haerer kennisse weerdigh; uitsteekende beminde +sy geleertheid en geleerden, en ook _DE GROOT_ selven; met een +doordringhendt oordeel wist sy syne uitgegeevene schriften te +schatten"--op eene andere plaats beschryft hy deeze Vorstinne, als, +"nogh onweetende in de verscheyde Landtschappen des aerdtboodems, nogh +in de verschillende seeden der menschen"._ + + +Noot 12: _Mevrouw _DE GROOT_, heeft, op verzoek van de _Zweedsche +Vorstinne_, (_Zie Bladz. 133_), de nagelaatene schriften van haaren +overledenen man, voor 24000 Guldens, aan haare Majesteit overgedaan_. + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Het leven van Hugo de Groot, by +J.B. Elwe and D.M. Langefelt + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN VAN HUGO DE GROOT *** + +***** This file should be named 21269-8.txt or 21269-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/2/1/2/6/21269/ + +Produced by Frank van Drogen, Jeroen van Luin and the +Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net +(This file was produced from images generously made +available by the Bibliothèque nationale de France +(BnF/Gallica) at http://gallica.bnf.fr) + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/old/21269-8.zip b/old/21269-8.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9f210dd --- /dev/null +++ b/old/21269-8.zip |
