diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 36116-0.txt | 4782 | ||||
| -rw-r--r-- | 36116-0.zip | bin | 0 -> 103001 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
5 files changed, 4798 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/36116-0.txt b/36116-0.txt new file mode 100644 index 0000000..6213c9e --- /dev/null +++ b/36116-0.txt @@ -0,0 +1,4782 @@ +The Project Gutenberg EBook of Laws and Epinomis, by Plato + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Laws and Epinomis + Volume B + +Author: Plato + +Translator: Kyriakos Zambas + +Release Date: May 15, 2011 [EBook #36116] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LAWS AND EPINOMIS *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + + + + +Note: The tonic system has been changed from polytonic to +monotonic. The spelling of the book has not been changed otherwise. +Words in italics are included in _. Footnotes have been placed at +the end of the book. + +Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως +έχει. Λέξεις με πλάγιους χαρακτήρες περικλείονται σε _. Οι +υποσημειώσεις των σελίδων έχουν τεθεί στο τέλος του βιβλίου. + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ + + +ΠΛΑΤΩΝ + +ΝΟΜΟΙ +ΚΑΙ +ΕΠΙΝΟΜΙΣ + +ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ +ΚΥΡ. ΖΑΜΠΑ + +ΤΟΜΟΣ +Β.' + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ + + + +ΠΛΑΤΩΝΟΣ + +ΝΟΜΟΙ +ΚΑΙ +ΕΠΙΝΟΜΙΣ + + + +ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΣ ΚΥΡ. Ζ Α Μ Π Α + + + +ΤΟΜΟΣ Β ' + + + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά ομιλείς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Φιλόθεον δε κάπως και ευτυχή θεωρούντες τον έβδομον + βαθμόν ας τον εμπιστευθώμεν εις κάποιον κλήρον και όποιος μεν + κληρωθή ας εξουσιάζη, όστις δε αποτύχη ας ειπούμεν ότι είναι + δικαιότατον να αποσυρθή και να εξουσιάζεται. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό είναι πολύ αληθές. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βλέπεις λοιπόν, φίλε νομοθέτα, ημπορούν να μας + αντιτείνουν, αστειευόμενοι με κανένα από τους απερισκέπτως + ερχομένους διά να θέσουν νόμους, πόσοι βαθμοί εξουσιών υπάρχουν και + πόσον αντίθετοι εκ φύσεως μεταξύ των; Διότι τόρα βεβαίως ημείς + ανεκαλύψαμεν κάποιαν πηγήν των διχονοιών, την οποίαν συ πρέπει να + θεραπεύσης. Πρώτον δε μαζί μας σκέψου αναδρομικώς, πώς και εις τι + έσφαλαν παραβαίνοντες αυτά οι βασιλείς του Άργους και της Μεσσήνης + και κατέστρεφαν και το εαυτόν των και την δύναμιν των Ελλήνων, η + οποία ήτο αξιοθαύμαστος την εποχήν εκείνην. Όχι άραγε διότι δεν + ενόησαν τον Ησίοδον, ο οποίος λέγει πολύ ορθά ότι πολλάκις το μισό + είναι περισσότερον από το όλον, και ότι όταν είναι ζημία να λάβης + το όλον, ενώ το μισό είναι μέτριον, τότε εθεώρησε ότι το μέτριον + είναι περισσότερον από το αλογάριαστον, διότι εκείνο είναι + καλλίτερον, τούτο δε χειρότερον; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά βεβαίως. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν άραγε περισσότερον θα νομίσωμεν ότι τούτο βλάπτει, + όταν συμβή εις τας βασιλείας ή εις τας δημοκρατίας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Το λογικόν και το συχνότερον είναι, να είναι των βασιλέων + αυτή η ασθένεια, επειδή ζουν με υπερηφάνειαν ένεκα της + τρυφηλότητος. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν δεν είναι φανερόν, ότι πρώτα πρώτα οι τότε + βασιλείς αυτό είχαν, δηλαδή το να καταχρώνται τους θεσπισθέντας + νόμους, και ό,τι ενέκριναν με λόγους και με όρκον, δεν το ετήρησαν + πιστώς, αλλά η ασυμφωνία με τον εαυτόν των, καθώς ημείς το + χαρακτηρίζομεν, η οποία είναι η μεγαλιτέρα αμάθεια, και μόνον + νομίζεται ως σοφία, όλα εκείνα τα κατέστρεcε από πλάνην και πικράν + απαιδευσίαν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό φαίνεται πιθανόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Πολύ καλά. Λοιπόν ο νομοθέτης τι έπρεπε να φοβάται τότε + που ενομοθέτει διά την γέννησιν τούτου του παθήματος; Μήπως άραγε + δι' όνομα των θεών τόρα μεν δεν είναι διόλου σοφόν να εννοήσωμεν + αυτό ούτε δύσκολον να το ειπούμεν, εάν όμως ήτο δυνατόν να το + προβλέψη κανείς τότε, θα ήτο ίσως σοφώτερος από ημάς ο προβλέπων + αυτό; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ποίον λοιπόν εννοείς; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τόρα είναι δυνατόν, καλέ Μέγιλλε, να ρίψωμε βλέμμα εις τα + γεγονότα του τόπου σας, διά να εννοήσωμεν, και αφού εννοήσωμεν, + είναι εύκολον να ειπούμεν τι έπρεπε να γίνη τότε. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ειπέ το ακόμη καθαρώτερα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν το καθαρώτερον από όλα ίσως είναι το εξής. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ποίον; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εάν κανείς εις μικρότερα πράγματα προσθέση μεγαλιτέραν + δύναμιν παραμελήσας τα μέτριον, λόγου χάριν εις τα πλοία ιστία και + εις τα σώματα τροφήν και εις τας ψυχάς κυριαρχίαν, όλα βεβαίως αυτά + ανατρέπονται και εκτροχιαζόμενα άλλα μεν ρίπτονται εις ασθενείας, + άλλα δε εις την αδικίαν, η οποία κατάγεται από τον εκτροχιασμόν. Τι + λοιπόν εννοούμεν; Άραγε, αγαπητοί μου φίλοι, ότι δηλαδή δεν είναι + δυνατόν να υπάρξη φύσις θνητής ψυχής, η οποία θα ημπορέση να φέρη + την μεγαλιτέραν κυριαρχίαν μεταξύ των ανθρώπων, όταν είναι νεαρά + και ανυπεύθυνος, ώστε να μη φορτωθή από την μεγαλιτέραν ασθένειαν, + δηλ. την ανοησίαν, ο νους της και να τρέφη μίσος προς τους + πλησιεστάτους φίλους της, το οποίον, όταν συμβή, αμέσως καταστρέφει + αυτήν και εξαφανίζει την δύναμίν της; Αυτό λοιπόν να προσέξουν και + να εύρουν το μέτριον, είναι ιδιότης των μεγάλων νομοθετών. Εφ' όσον + λοιπόν είναι δυνατόν να το ερμηνεύσωμεν τόρα, έν τόσον παλαιόν + γεγονός, ιδού τι φαίνεται να είναι αυτό. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Τι πράγμα; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ότι υπάρχει κάποιος θεός φροντίζων διά σας, ο οποίος, + επειδή προβλέπει τα μέλλοντα, εφύτευσε εις τον τόπον σας διδυμικήν + την γέννησιν τον βασιλέων από μονογενή, και την περιώρισε + περισσότερον εις το μέτριον. Και κατόπιν πάλιν κάποια ανθρωπίνη + φύσις ανάμικτος με κάποιαν θείαν δύναμιν, αφού ενόησε ότι η εξουσία + σας είχε ακόμη κάποιαν φλεγμονήν, αναμιγνύει την σώφρονα δύναμιν + του γήρατος με την αυθάδη ρωμαλεότητα της γενεάς, δηλαδή των + εικοσιοκτώ δημογερόντων, την οποίαν κατέστησε ισόψηφον με την + δύναμιν των βασιλέων εις τα κυριώτερα ζητήματα. Ο δε τρίτος + σωτήριος παράγων του τόπου σας βλέπων ότι η εξουσία ήτο ακόμη + σπαργωμένη και αχαλίνωτος έβαλε μέσα εις αυτήν ωσάν χαλινόν την + δύναμιν των εφόρων, την οποίαν επλησίασε προς κληρωτήν δύναμιν. + Λοιπόν συμφώνως με αυτήν η βασιλεία εις τον τόπον σας έγινε + ανάμικτος (συνταγματική) και αποκτήσασα μέτρον, και αυτή εσώθη και + εις τους άλλους έγινε αιτία σωτηρίας. Άλλως βεβαίως επί Τημένου και + Κρεσφόντου και των τότε νομοθετών, οποιοιδήποτε και αν νομοθετούν, + δεν θα εσώζετο ούτε η μερίς του Αριστομένους. Διότι δεν ήσαν αρκετά + έμπειροι νομοθέται. Δηλαδή αυτοί σχεδόν δεν εσκέφθησαν να + συγκρατήσουν με όρκων ψυχήν νεαράν, όταν καταλάβη την εξουσίαν, από + την οποίαν ήτο δυνατόν να παραχθή τυραννία. Τόρα όμως ο θεός έδειξε + οποία έπρεπε και πρέπει μάλιστα να είναι η αρχή η οποία θέλει να + διατηρηθή. Το να εννοούνται δε αυτά από ημάς, καθώς είπα + προηγουμένως, αν γίνεται τόρα, δεν αποτελεί καμμίαν σοφίαν. Διότι + το να παρατηρή κανείς από εκτελεσθέν παράδειγμα δεν είναι διόλου + δύσκολον. Εάν όμως υπήρχε κανείς να το προβλέψη τότε και να + ημπορέση να μετριάση τας αρχάς και να τας κάμη μίαν από τρεις, και + τα ορθώς εννοηθέντα τότε θα έσωζαν τα πάντα και ίσως δεν θα ήρχετο + εναντίον της Ελλάδος ούτε η Περσική ούτε καμμία άλλη εκστρατεία, + διότι μας επεριφρόνησε και μας εθεώρησε μηδαμινούς. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Λέγεις την αλήθειαν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τουλάχιστον αισχρώς τους απέκρουσαν, φίλε μου Κλεινεία. + Όταν δε λέγω αισχρώς, δεν εννοώ ότι δεν ενίκησαν οι τοτινοί λαμπράς + μάχας κατά ξηράν και κατά θάλασσαν, αλλά το εξής εννοώ αισχρόν, + πρώτον δηλαδή ότι, ενώ εκείναι αι πολιτείαι ήσαν τρεις, μία + υπερήσπισε την Ελλάδα, αι δε δύο ήσαν τόσον πολύ διεφθαρμέναι, ώστε + η μεν μία παρεμπόδιζε και την Λακεδαίμονα να βοηθήση αυτήν, διότι + επολεμούσε εναντίον της με όλας τας δυνάμεις, η δε άλλη, η οποία + κατά τους χρόνους εκείνους της διανομής ήτο η πρώτη, δηλαδή το + Άργος, ενώ προσεκλήθη να αποκρούση τους βαρβάρους, ούτε ακρόασιν + έδωκε ούτε εβοήθησε. Θα ημπορούσε δε κανείς πολλά να αναφέρη και να + κατηγορήση την Ελλάδα ότι συνέβησαν πολύ επαισχύντως εις εκείνον + τον πόλεμον, και ούτε πάλιν ημπορεί να ειπή ορθώς ότι η Ελλάς + αντέκρουσε τον εχθρόν. Αλλ' εάν οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι + δεν απέκρουαν την επικειμένην υποδούλωσιν, σχεδόν τόρα πλέον θα + ήσαν ανάμικτα όλα τα γένη των Ελλήνων και μεταξύ των και βάρβαρα + μεταξύ Ελλήνων και Ελληνικά μεταξύ βαρβάρων, καθώς εις τας χώρας, + τας οποίας σήμερον κυριαρχούν οι Πέρσαι, κατοικούν ανομοιογενή και + συμφυρόμενα με κακήν διανομήν. Αυτά, καλέ Κλεινία και Μέγιλλε, + έχομεν να κατακρίνωμεν εις τους αρχαίους πολιτικούς λεγομένους και + νομοθέτας και εις τους σημερινούς, διά να ζητούμεν τας αιτίας των + και να ευρίσκωμεν τι άλλο έπρεπε να πράξουν έξω από αυτά. Καθώς + μάλιστα και τόρα είπαμεν ότι δεν πρέπει να νομοθετήσωμεν μεγάλας + εξουσίας ούτε αμιγείς, σκεφθέντες ότι η πολιτεία πρέπει να είναι + ελευθέρα, και ο νομοθέτης αυτό πρέπει να έχη υπ' όψει του, όταν + νομοθετή. Ας μη απορούμεν δε πώς έως τόρα πολλάς φοράς επροτείναμεν + μερικάς προτάσεις και είπαμεν ότι αυτάς πρέπει να έχει υπ' όψει του + ο νομοθέτης, όταν νομοθετή, και όμως όλα όσα επροτιμήσαμεν να + προτείνωμεν δεν είναι πάντοτε τα ίδια. Αλλά πρέπει να συλλογισθώμεν + ότι, όταν ειπούμεν ότι πρέπει να έχωμεν υπ' όψει την σωφροσύνην ή + την φρόνησιν ή την φιλίαν, δεν είναι διάφορος αυτός ο σκοπός μας, + αλλά ο ίδιος, και μάλιστα και άλλαι πολλαί παρόμοιαι λέξεις αν + λέγωνται, ας μη μας ταράττουν διόλου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Θα προσπαθήσωμεν να κάμωμεν καθώς λέγεις αναθεωρούντες + τας συζητήσεις. Και τόρα δε ομοίως ας ιδούμεν περί φιλίας και + φρονήσεως και ελευθερίας, τι εννοούσες, όταν έλεγες ότι πρέπει να + τας λάβη υπ' όψιν του ο νομοθέτης, λέγε το. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν άκουσε τόρα. Υπάρχουν δύο είδη πολιτευμάτων ωσάν + μητέρες, από τας οποίας εάν ειπούμεν ότι παράγονται όλα τα άλλα, θα + ελέγαμεν ορθά, και το μεν έν είναι ορθόν να ονομάζεται μοναρχία, το + δε άλλο δημοκρατία. Και την μεν μίαν την εξασκεί εις το έπακρον το + έθνος των Περσών, την δε άλλην ημείς. Όλαι δε αι άλλαι σχεδόν, + καθώς είπα, αποτελούν παραλλαγάς τούτων, επομένως είναι πρέπον και + ανάγκη να μετέχη και από τα δύο αυτά, εάν πρόκειται να υπάρχη + ελευθερία και φιλία μαζί με φρόνησιν. Λοιπόν το εξής θέλει να μας + επιβάλη ο λόγος μας, δηλαδή λέγει ότι μία πόλις μη έχουσα μερίδιον + από αυτά δεν είναι δυνατόν να πολιτευθή καλώς. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως πώς είναι δυνατόν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αφού λοιπόν το μεν έν ησπάσθη την μοναρχίαν, το δε άλλο + την ελευθερίαν περισσότερον από όσον έπρεπε, κανέν από τα δύο δεν + κατέχει τα μέτρια από αυτάς. Τα ιδικά σας όμως πολιτεύματα, δηλαδή + και της Λακωνικής και της Κρήτης, κατέχουν περισσότερον τα μέτρια, + οι Αθηναίοι όμως και οι Πέρσαι τον παλαιόν μεν καιρόν ήσαν όμοιοι, + τόρα όμως πολύ ολίγον. Τας αιτίας δε αυτάς ας τας εξετάσωμεν. Δεν + είναι έτσι; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα, εάν βεβαίως πρόκειται να τελειώσωμεν το + ζήτημά μας. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας ακούσωμεν λοιπόν. Δηλαδή οι Πέρσαι, όταν εφύλατταν τον + μέτριον βαθμόν της δουλείας και ελευθερίας επί Κύρου, πρώτον μεν + αυτοί ήσαν ελεύθεροι, έπειτα δε κυρίαρχοι πολλών άλλων. Διότι οι + άρχοντες μετέδιδαν την ελευθερίαν εις τους εξουσιαζομένους και + σύροντες αυτούς μάλλον προς την ισότητα ήσαν φίλοι οι στρατιώται με + τους στρατηγούς και προθύμως επρόσφεραν τον εαυτόν των εις τους + κινδύνους. Και πάλιν, εάν μεταξύ αυτών υπήρχε κανείς συνετός και + ικανός να είναι σύμβουλος, δεν ήτο φθονερός ο βασιλεύς, αλλά του + έδιδε θάρρος και ετίμα τους ικανούς να τον συμβουλεύσουν εις κάτι + τι, και παρεχώρει κοινώς εις όλους το αξίωμα της φρονήσεως, διά + τούτο ακριβώς και όλα τα πράγματα προώδευσαν εις την χώραν ένεκα + της ελευθερίας και της φιλίας και της ανταλλαγής σκέψεων. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Φαίνεται κάπως ότι έτσι έγιναν όσα λέγεις. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Πώς λοιπόν πάλιν κατεστράφησαν επί Καμβύσου και πάλιν επί + Δαρείου σχεδόν διεσώθησαν, θέλετε να τα σκεφθώμεν μεταχειριζόμενοι + κάπως μαντικήν σκέψιν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τουλάχιστον το ζήτημα εις το οποίον εφθάσαμεν προκαλεί + αυτήν την εξέτασιν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τόρα λοιπόν μαντεύω περί του Κύρου ότι εις τα άλλα μεν + ήτο στρατηγός καλός και φιλόπατρις, αλλά δεν έλαβε διόλου ορθήν + εκπαίδευσιν και εις την οικιακήν οικονομίαν δεν επρόσεξε διόλου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς λοιπόν να το εξηγήσωμεν αυτό; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Φαίνεται ότι εκ νεαράς ηλικίας εις όλην του την ζωήν + έκαμνε εκστρατείας, και παρέδωκε τους υιούς του εις τας γυναίκας + του, διά να τους ανατρέφουν, εκείναι δε τους ανέτρεφαν ως να ήσαν + πλέον ευτυχείς αμέσως από την παιδικήν των ηλικίαν και + αξιομακάριστοι και να μη στερούνται τίποτε από αυτά. Επειδή δε + εμπόδιζαν τον καθένα να εναντιώνεται εις αυτούς, διότι δήθεν ήσαν + όσον χρειάζεται ευτυχείς, και επειδή ηνάγκαζαν όλους να + επιδοκιμάζουν παν ό,τι έλεγαν ή έπρατταν αυτοί, τους έκαμαν διά της + ανατροφής των τοιούτου είδους ανθρώπους. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ωραίαν, καθώς φαίνεται, ανατροφήν ανέφερες. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως θηλυπρεπή από βασιλικάς γυναίκας, νεοπλούτους και + εν απουσία των ανδρών των ανατρεφούσας τους παίδας των, διότι + εκείνοι δεν ευκαιρούν εξ αιτίας των πολέμων και των πολλών + κινδύνων. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό είναι λογικόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ο δε πατήρ των πάλιν μεν ποίμνια και πρόβατα και αγέλας + και ανθρώπων και άλλων πολλών ζώων είχε πολλά, οι υιοί του όμως, + εις τους οποίους επρόκειτο να τα παραδώση, δεν εγνώριζε, ότι δεν + ανατρέφονται εις την πατροπαράδοτον τέχνην, η οποία ήτο Περσική, + διότι οι Πέρσαι ήσαν ποιμένες, επειδή εγεννήθησαν εις χώραν + ορεινήν, τραχείαν και ικανήν να παρουσιάση ποιμένας πολύ δυνατούς + και ικανούς να ξενυχτούν και να αγρυπνούν και, όταν γίνη ανάγκη, να + εκστρατεύουν. Δεν αντελήφθη δε ότι τα παιδιά του επήραν + διεφθαρμένην Μηδικήν ανατροφήν εξ αιτίας της φαινομενικής ευτυχίας + των από τας γυναίκας και τους ευνούχους. Δι' αυτό έγιναν ό,τι ήτο + επόμενον να γίνουν, αφού επήραν ανατροφήν χωρίς επιπλήξεις. Καθώς + λοιπόν ήτο επόμενον, αφού μετά τον θάνατον του Κύρου ανέλαβαν οι + παίδες του την εξουσίαν φορτωμένοι από τρυφηλότητα και μη δεχόμενοι + παρατηρήσεις, πρώτον μεν ο είς εφόνευσε τον άλλον μη ανεχόμενος την + ισότητα (1), κατόπιν δε ο ίδιος παραφρονήσας από την μέθην και την + απαιδευσίαν εστερήθη την κυριαρχίαν από τους Μήδους και από τον + λεγόμενον τότε ευνούχον, ο οποίος επεριφρόνησε την μωρίαν του + Καμβύσου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως λέγονται αυτά, και σχεδόν φαίνεται ότι έγιναν + κατ' αυτόν τον τρόπον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως λέγεται βεβαίως ότι πάλιν η εξουσία περιήλθε εις + τους Πέρσας διά μέσου του Δαρείου και των επτά οπαδών του. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αμέ τι άλλο; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας συλλογιζώμεθα λοιπόν, ενώ παρακολουθούμεν τον λόγον. + Δηλαδή ο Δαρείος δεν ήτο βασιλόπαις ούτε ανετράφη με τρυφηλήν + μόρφωσιν, όταν δε ανήλθε εις την εξουσίαν και κατέλαβε αυτήν επί + κεφαλής των επτά, την εχώρισε εις επτά μέρη, από τα οποία και + σήμερον ακόμη σώζονται μερικά ίχνη. Και, αφού εθέσπισε νόμους, + εθεώρησε δίκαιον να απονέμη κάποιαν ισότητα κοινήν εις όλους, και + την φορολογίαν, την οποίαν είχεν υποσχεθή ο Κύρος εις τους Πέρσας, + την εστερέωσε διά νόμου, προμηθεύων εις όλους τους Πέρσας φιλίαν + και επιμιξίαν και προσελκύων τον δήμον των Περσών με χρήματα και με + δωρεάς. Διά τούτο λοιπόν τα στρατεύματά του με προθυμίαν του + κατέκτησαν χώρας όχι ολιγωτέρας από όσας είχε αφήσει ο Κύρος. Μετά + τον Δαρείον όμως ήλθε εις την εξουσίαν ο Ξέρξης, όστις ανετράφη + πάλιν με την βασιλικήν και την τρυφηλήν εκπαίδευσιν: Καϊμένε Δαρείε + — ίσως είναι πολύ δίκαιον να ειπούμεν — συ που δεν εσωφρονίσθης από + το πάθημα του Κύρου, αλλά ανέθρεψες τον Ξέρξην με τας ιδίας + συνηθείας, με τας οποίας και ο Κύρος τον Καμβύσην. — Αυτός λοιπόν, + επειδή έλαβε την ιδίαν ανατροφήν, έπαθε τα ίδια με τα παθήματα του + Καμβύσου. Και σχεδόν από τότε δεν ανεφάνη πλέον εις την Περσίαν + βασιλεύς πραγματικώς μέγας, παρά μόνον ονομαστικώς. Αιτία δε δεν + είναι η τύχη, καθώς νομίζω εγώ, αλλά ο κακός βίος, τον οποίον + διάγουν συνήθως οι παίδες των υπερβολικά πλουσίων και των τυράννων. + Διότι είναι τελείως αδύνατον να μορφωθή με αυτήν την ανατροφήν ποτέ + παις και ανήρ και γέρων υπερέχων κατά την αρετήν. Τα οποία βεβαίως, + φρονούμεν, πρέπει να τα σκεφθή ο νομοθέτης, ομοίως δε και ημείς + προς το παρόν. Λοιπόν είναι δίκαιον, ω Λακεδαιμόνιοι, τούτο + τουλάχιστον να αποδώσωμεν εις την ιδικήν σας πολιτείαν, ότι δηλαδή + καμμίαν διαφορετικήν τιμήν και ανατροφήν δεν αποδίδετε εις τον + πτωχόν και τον πλούσιον ή εις τον ιδιώτην και τον βασιλέα, παρά + μόνον όσας εξ αρχής ο θείος νομοθέτης σας ενεπιστεύθη από κάποιον + θεόν. Διότι βεβαίως δεν πρέπει να υπάρχουν εις μίαν πόλιν τιμαί + υπερβολικαί, καθ' όσον κανείς υπερτερεί κατά τον πλούτον, αφού δεν + υπάρχουν ούτε καθ' όσον είναι ταχύς ή ωραίος ή ισχυρός χωρίς + κάποιαν αρετήν, ούτε με την αρετήν, αν δεν συνυπάρχη η σωφροσύνη. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πώς το εννοείς αυτό, καλέ Ξένε; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Η ανδρεία, αν δεν απατώμαι, είναι έν μέρος της αρετής; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Και πώς δεν είναι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν δίκασε μόνος σου τον λόγον μου, αφού τον ακούσης, + αν δηλαδή συ θα παρεδέχεσο να έχης κανένα σύνοικον ή γείτονα + υπερβολικά μεν ανδρείον, συγχρόνως όμως όχι σώφρονα, αλλά + ακόλαστον. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Κλείσε το στόμα σου και μη ασεβείς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αλλά πάλιν; Ένα τεχνίτην και σοφόν εις τοιαύτα πράγματα, + άδικον όμως; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Διόλου μάλιστα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως το δίκαιον δεν φυτρώνει χωρίς σωφροσύνην. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Βεβαίως πώς είναι δυνατόν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ούτε βεβαίως αυτός ο σοφός, τον οποίον ημείς ωρίσαμεν προ + ολίγου, δηλαδή ο οποίος έχει ηδονάς και λύπας συμφώνους και + συμβιβαζομένας με τον ορθόν λόγον. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Βεβαίως ούτε αυτός. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας εξετάσωμεν όμως ακόμη και το εξής χάριν των εκτιμήσεων + της κοινωνίας, διά να ιδούμεν ποίαι είναι ορθαί και ποίαι όχι + εκάστοτε. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ποίον δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Η σωφροσύνη, εάν απομονωθή μέσα εις καμμίαν ψυχήν + χωρισμένη από όλην την άλλην αρετήν, είναι δίκαιον να θεωρήται + πολύτιμον πράγμα ή ουτιδανόν; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Δεν γνωρίζω πώς να απαντήσω. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως αυτό είναι αρκετή απάντησις. Δηλαδή, οποιονδήποτε και + αν απαντήσης από αυτά τα δύο που σε ηρώτησα, μου φαίνεται ότι + θα ομιλήσης με δυσαρμονίαν. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Τότε λοιπόν ίσως έκαμα καλά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας είναι. Λοιπόν το προτέρημα, εις το οποίον ανήκουν αι + τιμαί και αι ατιμίαι, ίσως δεν είναι άξιον να συζητηθή με λόγον, + αλλά μάλλον με κάποιαν άφωνον σιγήν. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Μου φαίνεται ότι θα εννοής την σωφροσύνην. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Μάλιστα. Και βεβαίως εκείνο το οποίον μας ωφελεί πάρα + πολύ θα ήτο ορθόν προ πάντων να τιμάται μαζί με το προτέρημά του, + το δε δεύτερον κατά δεύτερον λόγον. Και ούτω λοιπόν καθεξής με την + ιδίαν αναλογίαν, εάν λαμβάνη έκαστον τας τιμάς, θα τας ελάμβανε + όρθιος. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Είναι καθώς λέγεις. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τι λοιπόν; Δεν θα παραδεχθώμεν ότι είναι έργον του + νομοθέτου να μοιράζη και αυτά; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πολύ μάλιστα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Θέλεις λοιπόν να αφήσωμεν εις εκείνον να τα κανονίση όλα + και διά το όλον εκάστου έργου και διά τας λεπτομερείας του, ημείς + δε, αφού και οι ίδιοι είμεθα κάπως ερασιτέχναι των νόμων, να + προσπαθήσωμεν να εκτελέσωμεν την τριχοτόμησιν και χωρίσωμεν χωριστά + τα μεγαλίτερα και τα δεύτερα και τα τρίτα; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ορίζομεν ότι μία πολιτεία, η οποία τυχόν πρόκειται + να σωθή και να ευτυχήση, είναι πρέπον και αναγκαίον, όσον είναι + δυνατόν εις τον άνθρωπον, να μοιράζη ορθώς τας τιμάς και τας + ατιμίας. Και βεβαίως ορθόν είναι να θεωρούνται τιμαλφέστερα και + πρώτα τα αγαθά τα περιστρεφόμενα εις την ψυχήν, όταν αυτή έχη + σωφροσύνην, δεύτερα δε τα καλά και αγαθά τα περιστρεφόμενα εις το + σώμα, και τρίτα τα αναφερόμενα εις την περιουσίαν και τα κινητά. + Από αυτά δε εάν κανείς νομοθέτης ή πολιτεία εκτροχιάζεται και + προτάσση εις τας τιμάς τα κινητά ή κανέν άλλο από τα τελευταία, δεν + θα κάμη ούτε ευσεβή ούτε πολιτικήν πράξιν. Αυτά να ειπούμεν ή πώς + αλλέως; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πολύ καθαρά μάλιστα να τα ειπούμεν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτά λοιπόν μας έκαμε να ειπούμεν περιπλέον η εξέτασις + του πολιτεύματος των Περσών. Ευρίσκομεν δε ότι με τον καιρόν έγιναν + χειρότεροι. Αιτία δε είπαμεν ότι είναι ότι αφήρεσαν την ελευθερίαν + του δήμου, και εφήρμοσαν τον δεσποτισμόν περισσότερον του + πρέποντος, και διά τούτο έχασαν την φιλίαν και το κοινόν συμφέρον + της πόλεως. Αφού δε αυτό κατεστράφη, δεν φροντίζει το συμβούλιον + των αρχόντων διά τους υπηκόους και τον δήμον, αλλά διά την + διατήρησιν της εξουσίας των, οσονδήποτε ολίγον και αν νομίζουν ότι + θα κερδίσουν οι ίδιοι, και αφού έφεραν εις παραλυσίαν τας πόλεις + και ανεστάτωσαν με πυρ και με σίδηρον έθνη φιλικά, τόρα μισούν και + μισούνται εχθρικώς και αδιαλλάκτως. Οσάκις δε λαμβάνουν ανάγκην των + δήμων, διά να πολεμήσουν προς χάριν των (των αρχόντων), τότε πάλιν + δεν ευρίσκουν εις αυτούς ούτε κοινότητα συμφερόντων ούτε προθυμίαν + διά τους κινδύνους και τας μάχας, αλλά, ενώ έχουν χιλιάδας των + χιλιάδων ανυπολογίστους, τας έχουν όλας αχρήστους διά τον πόλεμον, + και ως να στερούνται ανθρώπους ζητούν μισθωτούς και νομίζουν ότι + είναι δυνατόν ποτέ να σωθούν από μισθωτούς και ξενικούς ανθρώπους. + Εκτός δε τούτου αναγκάζονται να είναι αμαθείς, διότι λέγουν + εμπράκτως ότι απέναντι του χρυσού και του αργύρου είναι φλυαρίαι + όσα θεωρούνται έντιμα και ένδοξα εις μίαν πόλιν. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και λοιπόν το ζήτημα των Περσών, ότι δηλαδή δεν + διοικούνται σήμερον ορθώς ένεκα της υπερβολικής δουλείας και του + δεσποτισμού, ας λάβη τέλος. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πολύ καλά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τόρα δε πάλιν είναι ανάγκη να εξετάσωμεν ομοίως το + πολίτευμα της Αττικής, διά να ιδούμεν ότι η απόλυτος ελευθερία από + όλας τας αρχάς δεν είναι ασημάντως χειροτέρα παρά η μετριασμένη + εξάρτησις από άλλους. Δηλαδή ημείς, κατά την εποχήν εκείνην που + έγινε η επίθεσις των Περσών εναντίον της Ελλάδος, ίσως δε και + εναντίον όλης σχεδόν της Ευρώπης, είχαμεν πολίτευμα παλαιόν και τα + αξιώματα εδίδοντο συμφώνως προς τας τέσσαρας τάξεις τιμημάτων και + εβασίλευε κάποια κυρίαρχος εντροπή, χάριν της οποίας ήμεθα τότε + πρόθυμοι να ζώμεν ως υπηρέται των νόμων. Και ακριβώς επειδή εκτός + τούτων η κατά ξηράν και θάλασσαν εκστρατεία ήτο κολοσσιαία και + επροξένησεν απέραντον φόβον, μας ενέπνευσε ακόμη μεγαλιτέραν + δουλείαν προς τους άρχοντας και τους νόμους, και από όλα αυτά μας + ήλθε μεταξύ μας μία υπερβολική φιλία. Δηλαδή σχεδόν δέκα έτη προ + της εν Σαλαμίνι ναυμαχίας είχε έλθει ο Δάτις οδηγών μίαν Περσικήν + εκστρατείαν, διότι τον έστειλε ο Δαρείος ρητώς εναντίον των + Αθηναίων και των Ερετριέων, διά να τους εξανδραποδίση και τους + μεταφέρη, δηλώσας εις αυτόν ότι θα φονευθή, εάν δεν επιτύχη. Και ο + Δάτις τους μεν Ερετριείς εις ολίγον διάστημα τους ενίκησε κατά + κράτος με πολλάς χιλιάδας στρατού και άφησε εις την πόλιν μας + κάποιαν φοβεράν διάδοσιν, ότι κανείς Ερετριεύς δε του εξέφυγε. + Δηλαδή συνέδεσαν τάχα μεταξύ των τας χείρας των οι στρατιώται του + Δάτιδος και εψάρευσαν όλην την Ερέτριαν. Αυτός λοιπόν ο λόγος, είτε + αληθής είτε οποιαδήποτε εφεύρεσις είναι, ετρόμαξε και όλους τους + άλλους Έλληνας και προ πάντων τους Αθηναίους, και, όταν έστειλαν + πρεσβείαν παντού διά βοήθειαν, κανείς δεν ήθελε να τους βοηθήση + εκτός των Λακεδαιμονίων. Αυτοί όμως ένεκα του πολέμου τον οποίον + είχαν τότε με τους Μεσσηνίους και ίσως και διά κανέν άλλο εμπόδιον, + το οποίον δεν γνωρίζομεν ρητώς, οπωσδήποτε έφθασαν μίαν ημέραν + αργότερα από την μάχην, η οποία έγινε εις τον Μαραθώνα. Κατόπιν δε + ηκούοντο μεγάλαι προπαρασκευαί και ήρχοντο συχνά απειλαί εκ μέρους + του βασιλέως της Περσίας, εις ολίγον όμως διεδόθη ότι ο μεν Δαρείος + απέθανε, ο δε υιός του, νέος και ακάθεκτος, ανέλαβε την εξουσίαν + και διόλου δεν απεμακρύνθη από την επίθεσιν. Οι δε Αθηναίοι + ενόμιζαν ότι όλη αυτή η προετοιμασία γίνεται εναντίον των διά το + συμβάν του Μαραθώνος και, επειδή εμάνθαναν ότι ο Άθως κόπτεται διά + διώρυγος και ότι ο Ελλήσποντος ενώνεται διά γεφύρας και ότι είναι + μέγας ο στόλος, ενόμισαν ότι δεν υπάρχει δι' αυτούς σωτηρία ούτε + κατά ξηράν ούτε κατά θάλασσαν. Διότι εφαντάζοντο ότι δεν θα τους + εβοήθει κανείς — επειδή ενθυμούντο ότι, και όταν οι Πέρσαι ήλθαν + διά πρώτην φοράν και διέπραξαν τας βιαιότητας εις την Ερέτριαν, και + τότε τους Αθηναίους κανείς δεν τους εβοήθησε ούτε ερριψοκινδύνευσε + εις την μάχην, επομένως το ίδιον επερίμεναν ότι θα γίνη και τότε + τουλάχιστον κατά ξηράν — και κατά θάλασσαν δε πάλιν έβλεπαν + απόλυτον έλλειψιν σωτηρίας, διότι ήρχοντο εναντίον των πλοία χίλια + και ακόμη περισσότερα. Λοιπόν μίαν σωτηρίαν εσκέφθησαν, απίθανον + μεν και απελπιστικήν, οπωσδήποτε όμως μόνην, αφού έλαβαν υπ' όψιν + των το προηγούμενον γεγονός, δηλαδή ότι από απελπισίαν και τότε + εφάνη ότι ενίκησαν εις την μάχην. Εις αυτήν λοιπόν την ελπίδα + στηριζόμενοι εύρισκαν ότι καταφύγιον διά τον εαυτόν των είναι μόνον + αυτοί οι ίδιοι και οι θεοί. Όλα αυτά λοιπόν ενέπνεαν εις αυτούς + φιλίαν μεταξύ των, δηλαδή ο φόβος ο παρουσιασθείς τότε και ο + γεννηθείς από τους προηγουμένους νόμους, ο οποίος ήτο υποδούλωσις + εις τους νόμους εκείνους, αυτόν που ωνομάσαμεν πολλάκις εις τα + προηγούμενα εντροπήν, εις την οποίαν είπαμεν ότι πρέπει να είναι + υπόδουλοι όσοι θέλουν να γίνουν αγαθοί, και από την οποίαν ο δήμος + είναι ελεύθερος και άφοβος. Διότι αυτός, εάν τότε δεν τον εκυρίευε + ο τρόμος, δεν ήτο δυνατόν να συνασπισθή και να αμυνθή ούτε να + υπερασπίση τα ιερά και τους τάφους και την πατρίδα και όλους τους + ιδικούς του και συγχρόνως και φίλους, καθώς εβοήθησε τότε, αλλά θα + εχωριζόμεθα εις μικρά τμήματα όλοι μας και θα εσκορπιζόμεθα άλλος + εδώ και άλλος εκεί. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πολύ ορθά ωμίλησες, Ξένε μου, και καθώς αρμόζει εις σε + και εις την πατρίδα σου. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εις αυτό έχεις δίκαιον, καλέ Μέγιλλε. Και βεβαίως προς σε + είναι δίκαιον να ειπώ όσα συνέβησαν εκείνην την εποχήν, διότι + μετέχεις εκ φύσεως της φιλίας των πατέρων σου προς τας Αθήνας. + Πρόσεχε όμως και συ και ο Κλεινίας αν λέγομεν πράγματα αρμόζοντα + εις την νομοθεσίαν. Διότι βεβαίως δεν ομιλώ χάριν διηγήσεως μύθων, + αλλά χάριν του ζητήματός μας. Και προσέξετε να ιδήτε. Επειδή κάπως + το ίδιον πάθημα συνέβη εις ημάς καθώς εις τους Πέρσας, εις εκείνους + μεν με το να σύρουν τον δήμον εις την δουλείαν, εις ημάς δε πάλιν + αντιθέτως με το να προτρέπωμεν τον λαόν εις απόλυτον ελευθερίαν, + τόρα λοιπόν τι συμπέρασμα έχομεν να ειπούμεν από αυτά; Η + προηγηθείσα συζήτησίς μας σχεδόν είναι πολύ ορθή. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Καλά λέγεις, αλλά προσπάθησε να εξηγήσης καθαρώτερα εις + ημάς αυτό που λέγεις τόρα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτό θα γίνη. Αγαπητοί μου φίλοι, εις την εποχήν των + παλαιών νόμων δεν ήτο κανενός κυρίαρχος ο δήμος, αλλά κάπως ήτο + εκουσίως υπόδουλος εις τους νόμους. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ποίους εννοείς; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τους περιστρεφομένους εις την μουσικήν πρώτον της εποχής + εκείνης, αν θέλης να εξετάσωμεν από την αρχήν την μεγάλην πρόοδον + του φιλελευθέρου βίου. Δηλαδή τότε η μουσική μας ήτο διηρημένη εις + τα διάφορα είδη της και τα σχήματα, και κάποιον είδος άσματος ήσαν + αι ευχαί προς τους θεούς, αι οποίαι ωνομάζοντο ύμνοι. Και εις αυτό + δε υπήρχε έν αντίθετον είδος άσματος, και αυτό ημπορούσε κανείς + κυρίως να το ονομάση θρήνους. Και άλλο είδος ήσαν οι παιάνες, και + έν άλλο η γέννησις του Διονύσου, το οποίον, νομίζω, ελέγετο + διθύραμβος. Αυτό δε το ίδιον είδος το ωνόμαζαν ακριβώς νόμους, ως + κάποιον διαφορετικόν άσμα· επρόσθεταν δε τον χαρακτηρισμόν + κιθαρωδικούς. Αφού λοιπόν όλα αυτά και μερικά άλλα είχαν + τακτοποιηθή, δεν επετρέπετο να εφαρμόση κανείς παρανόμως άλλο άσμα + εις άλλο είδος μελωδίας. Το δε κύρος εις αυτά διά την ανακάλυψιν + και την δίκην έπειτα και τιμωρίαν του ανακαλυφθέντος ως παραβάτου + δεν απετελείτο από καμμίαν σφυρίκτραν ούτε από απειροκάλους φωνάς + του λαού, καθώς τόρα, ούτε πάλιν από χειροκροτήματα εκφράζοντα + επιδοκιμασίαν, αλλά όσοι μεν ήσαν τελείως κατηρτισμένοι έπρεπε να + ακούουν μέχρι τέλους με σιωπήν, εις δε τους παίδας και τους + παιδονόμους και τον περισσότερον λαόν ο συνετισμός εγίνετο με την + ευλογημένην (σωφρονιστικήν) ράβδον, εις αυτά λοιπόν τόσον πρόθυμον + ήτο το πλήθος των πολιτών να εξουσιάζεται, και να μη τολμά να κρίνη + με θόρυβον. Κατόπιν όμως με τον καιρόν αρχηγοί μεν της απειροκάλου + παρανομίας έγιναν οι εκ φύσεως μεν συνθέται, αλλά αμαθείς ως προς + το δίκαιον της Μούσης και το νόμιμον, μεθύοντες και περισσότερον + του δέοντος κυριευόμενοι από την ηδονήν, και αναμιγνύοντες θρήνους + με ύμνους και παιάνας διθυράμβους, και μάλιστα τας αυλωδίας + νοθεύοντες με τας κιθαρωδίας, και όλα με όλα συνδυάζοντες, ακουσίως + ένεκα της αμαθείας ψευδόμενοι περί της μουσικής, ότι αυτή δεν έχει + καμμίαν ορθότητα, αλλά μόνον από την ηδονήν του απολαμβάνοντος + αυτήν ημπορεί να κριθή ορθότατα αν είναι καλλιτέρα ή χειροτέρα. + Συνθέτοντες λοιπόν τοιαύτα έργα και προσθέτοντες αναλόγους στίχους + ενέπνευσαν εις τους περισσοτέρους παρανομίαν και πραξικοπήματα + απέναντι της μουσικής, ως να είναι ικανοί να την κρίνουν. Από αυτό + λοιπόν τα ακροατήρια από σιωπηλά έγιναν θορυβώδη, ως να γνωρίζουν + το καλόν και το κακόν εις την μούσαν, και αντί της υπερισχύσεως + των καλλιτέρων επεκράτησεν εις αυτήν πονηρά θεατροκρατία. + + Διότι βεβαίως, εάν μόνον δημοκρατία υπήρχε εις αυτήν από ελευθέρους + άνδρας, δεν θα ήτο τόσον πολύ κακόν το πράγμα. Τόρα όμως εις ημάς, + εις τον τόπον της μουσικής, ήρχισε η δοκησισοφία όλων εις όλα και η + παρανομία, την ηκολούθησε η ελευθερία. Διότι εγίνοντο άφοβοι, ωσάν + τάχα να την εγνώριζαν, η δε αφοβία εγέννησε την αναίδειαν. Δηλαδή + το να μη φοβήται κανείς την γνώμην του καλλιτέρου από θρασύτητα, + αυτό ακριβώς αποτελεί την πονηράν αναίδειαν, με κάποιαν βεβαίως + πολύ παράτολμον ελευθερίαν. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ομιλείς πολύ ορθά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ως συνέχεια λοιπόν αυτής της ελευθερίας είναι εύκολον να + προκύψη το να μη θέλη κανείς να είναι υποχείριος εις τους άρχοντας, + και κατόπιν από αυτήν το να αποφεύγη του πατρός και της μητρός και + των μεγαλιτέρων την υπακοήν και την νομοθέτησιν, και όταν + πλησιάσουν εις το τέλος πλέον να ζητούν να μην υπακούουν εις τους + νόμους, όταν δε φθάσουν πλέον εις το τέλος, να μη σκοτίζωνται + διόλου δι' όρκους και διά τον λόγον της τιμής των και διά τους + θεούς, αποδεικνύοντες και αντιγράφοντες την λεγομένην Τιτανικήν + (ανυπότακτον) φύσιν, και, αφού καταντήσουν εις εκείνην πάλιν την + κατάστασιν, να ζουν εις κακήν εποχήν και ποτέ να μη παύσουν τα + δυστυχήματά των. Και λοιπόν προς τι ελέχθησαν μεταξύ μας και αυτά + όλα; Μου φαίνεται ότι πρέπει τον λόγον να τον σύρωμεν εις τα οπίσω + καθώς τον ίππον, και όχι να έχη αχαλίνωτον στόμα, το οποίον + παρασύρεται διά της βίας από τον λόγον, και να πέσωμεν, καθώς λέγει + η παροιμία, από τον όνον, αλλά να εξαναρωτούμεν διά το προ ολίγου + λεχθέν, διά ποίον λόγον άραγε ελέχθη. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πολύ ορθά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν αυτά ελέχθησαν χάριν εκείνων. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Ποίων; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Είπαμεν ότι ο νομοθέτης οφείλει εις τρία να προσέχη, όταν + νομοθετή, δηλαδή πώς να είναι ελευθέρα η νομοθετουμένη πόλις, και + αστασίαστος, και να έχη νουν. Αυτά είπαμεν. Δεν είναι έτσι; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν εξ αιτίας αυτών επροτιμήσαμεν από τας πολιτείας + την πλέον απολυταρχικήν και την πλέον φιλελευθέραν, και τόρα + εξετάζομεν ποία από αυτάς τας δυο πολιτεύεται ορθώς, υποθέσαντες δε + διά καθεμίαν από αυτάς κάποιαν μετριότητα, εκείνης μεν ως προς τον + δεσποτισμόν, αυτής δε ως προς την ελευθερίαν, ενοήσαμεν ότι τότε + περισσότερον επήλθε ευτυχία με αυτάς, εν ώ, όταν εξώκειλαν εις τα + άκρα, εκείνη μεν ως προς την υποδούλωσιν, αυτή δε ως προς το + αντίθετον, δεν τας ωφέλησε ούτε εκείνας ούτε αυτάς. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Αυτό είναι μεγάλη αλήθεια. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και βεβαίως χάριν αυτών εξετάσαμεν και τον συνοικισμόν + του Δωρικού στρατοπέδου και τους πρόποδας του Δαρδάνου μαζί με τον + παραλιακόν συνοικισμόν, και τους πρώτους εκείνους οι οποίοι + εσώθησαν από την καταστροφήν. Ακόμη δε και την προηγουμένην από + αυτά συζήτησιν μας περί μουσικής και μέθης και όσα προηγήθησαν + ακόμη από αυτά. Δηλαδή όλα αυτά τα είπαμεν με σκοπόν να εννοήσωμεν + πώς είναι δυνατόν άραγε να κτισθή καλλίτερον μία πόλις, και + ιδιωτικώς πώς ημπορεί ο καθείς να ζη την ζωήν του καλλίτερα, εάν δε + ωφελήσαμεν εις τίποτε ή όχι, ποία εξέλεγξις ημπορεί να λεχθή μεταξύ + μας από τον εαυτόν μας, αγαπητέ Μέγιλλε και Κλεινία; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Εγώ, καλέ Ξένε, νομίζω ότι εννοώ κάποιαν εξέλεγξιν. + Φαίνεται ότι με κάποιαν τύχην έγιναν όλοι αυτοί οι λόγοι μεταξύ + μας, τους οποίους είπαμεν: Δηλαδή σχεδόν συμπίπτει να έχω την + ανάγκην αυτών σήμερον, και πάλιν επικαίρως κάπως παρευρίσκεστε εδώ + και συ και ο Μέγιλλος απ' εδώ. Διότι δεν θα σας αποκρύψω τι μου + συμβαίνει προς το παρόν, αλλά και ως καλόν οιωνόν κάπως το θεωρώ. + Δηλαδή το μεγαλίτερον μέρος της Κρήτης σχεδιάζει να κάμη κάποιαν + αποικίαν, και δίδει εντολήν εις τους Κνωσίους να λάβουν την + πρωτοβουλίαν του ζητήματος, η δε πόλις των Κνωσίων αναθέτει την + εντολήν εις εμέ και εις άλλους εννέα άνδρας. Συγχρόνως δε μας + αναθέτει και νόμους να θέσωμεν και από τους εντοπίους, όσοι τυχόν + μας αρέσουν, και από κανέν άλλο μέρος, χωρίς να λάβωμεν υπ' όψιν το + ξενικόν αυτών, αρκεί να φαίνωνται καλλίτεροι. Τόρα λοιπόν ας + λάβωμεν όλοι μαζί δι' όλους αυτήν την ευχαρίστησιν. Από όσα είπαμεν + ας εκλέξωμεν συζητητικώς και ας δημιουργήσωμεν μίαν πόλιν, ως να + την κτίζωμεν από την αρχήν, και ούτω συγχρόνως θα εξετάζωμεν αφ' + ενός το ζήτημά μας, και αφ' ετέρου εγώ πολύ πιθανόν να + χρησιμοποιήσω εις την μέλλουσαν πόλιν αυτό το σχέδιον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως δεν μας φέρεις κανένα πόλεμον, καλέ Κλεινία. + Αλλά, αν δεν υπάρχη κανέν εμπόδιον εις τον Μέγιλλον, πίστευε ότι το + κατ' εμέ όσον είναι δυνατόν είμαι σύμφωνος μαζί σου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ καλά ομιλείς. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Και εγώ βεβαίως είμαι σύμφωνος. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Καλά είπατε και οι δύο. Λοιπόν ας δοκιμάσωμεν πρώτον με + την συζήτησιν να ιδρύσωμεν την πόλιν. + + + +ΒΙΒΛΙΟΝ Δ'. + + + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εμπρός λοιπόν, ποίου είδους πρέπει άραγε να φαντασθώμεν + ότι θα είναι η πόλις; Το λέγω δε, όχι διά να ερωτήσω διά το όνομά + της ποίον είναι σήμερον, ούτε εις το μέλλον πώς θα χρειασθή να την + ονομάσωμεν. Διότι ως προς αυτό μεν ίσως και ο συνοικισμός της ή + κάποιος τόπος ή το όνομα κανενός ποταμού ή πηγής ή των επιτοπίων + θεοτήτων δώση το φημισμένον του όνομα εις την νεόκτιστον πόλιν. + Αλλά το εξής θέλω μάλλον να ερωτήσω περί αυτής, αν θα είναι παραλία + ή μεσόγειος. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Σχεδόν, καλέ Ξένε, απέχει από την θάλασσαν η πόλις, περί + της οποίας ωμιλήσαμεν προ ολίγου, σχεδόν ογδώντα στάδια. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και λοιπόν; Άραγε υπάρχουν και λιμένες εις τα μέρη της ή + είναι εντελώς χωρίς λιμένας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Απ' εναντίας έχει λιμένας καλούς όσον ημπορεί να γίνη, + καλέ Ξένε. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Θεέ μου, τι λόγον είπες! Και λοιπόν; Τα περίχωρα αυτής + είναι εύφορα δι' όλα τα είδη ή μήπως έχουν από μερικά έλλειψιν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Σχεδόν καμμίαν έλλειψιν δεν έχουν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αλλ' άραγε υπάρχει καμμία πόλις γειτονική με αυτήν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Όχι και τόσον, και δι' αυτό ιδρύεται. Δηλαδή προ καιρού + είχε γίνει κάποια μετανάστευσις από αυτόν τον τόπον και άφησε αυτήν + την χώραν έρημον εις χρονικόν διάστημα ανυπολόγιστον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και τόρα πάλιν; Ως προς τας πεδιάδας και τα όρη και τα + δάση πόσον της εδόθη από έκαστον από αυτά; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Παρομοιάζει όλη με την φύσιν της άλλης Κρήτης + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Χωρίς άλλο εννοείς όχι είναι μάλλον ορεινή παρά πεδινή. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τότε λοιπόν βεβαίως δεν είναι αθεράπευτος διά την + απόκτησιν της αρετής. Δηλαδή, εάν μεν επρόκειτο να είναι παραλία + και με καλούς λιμένας και όχι πολύ εύφορος αλλά στερουμένη πολλών, + τότε θα εχρειάζετο κανένα μεγάλον σωτήρα και κάποιους θείους + νομοθέτας, εάν δεν ηθέλαμεν να αποκτήση ήθη άστατα και μηδαμινά, + αφού έγινε εκ φύσεως τοιαύτη. Τόρα όμως έχει ως ανακούφισιν το + διάστημα των ογδώντα σταδίων. Και είναι μεν αληθές ότι είναι + πλησιέστερον από όσον πρέπει προς την θάλασσαν σχεδόν όσον λέγεις + ότι έχει καλλιτέρους λιμένας, οπωσδήποτε όμως και αυτό είναι + αρκετόν. Διότι η γειτονική εις μίαν χώραν θάλασσα προσωρινώς δι' + εκάστην ημέραν είναι ευχάριστον πράγμα. Είναι όμως αληθώς αλμυρά + γειτονία και πικρά. Διότι την παραγεμίζει από εμπόρια και + κερδοσκοπίας καπηλικάς, και γεννά εις τας ψυχάς ήθη άστατα και + άπιστα, και όχι μόνον την ιδίαν την πόλιν καθιστά ως προς τον + εαυτόν της χρεοκόπον και στερουμένην συμπνοίας, αλλά το ίδιον και + απέναντι των άλλων ανθρώπων. Εκτός αυτού όμως βεβαίως είναι + παρηγορία δι' αυτήν και ότι είναι εύφορος εις όλα τα είδη. Επειδή + όμως είναι ορεινή, είναι προφανές ότι δεν θα είναι πολύ εύφορος + καθώς είναι πάμφορος. Δηλαδή, αν είχε τούτο το πλεονέκτημα, επειδή + θα έδιδε πολλήν εξαγωγήν, θα εγέμιζε πάλιν απέναντι αυτής με + νομίσματα αργυρά και χρυσά, από τα οποία μεγαλίτερον κακόν, διά να + εκφρασθώ ούτω πώς, εις μίαν πόλιν κανέν απολύτως δεν ημπορεί να + υπάρξη ως προς την απόκτησιν ευγενών και δικαίων ηθών, καθώς + είπαμεν εις τους προηγουμένους λόγους, εάν ενθυμούμεθα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως ενθυμούμεθα και συμφωνούμεν ότι και τότε καλά το + ελέγαμεν και τόρα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και τόρα πάλιν; Άραγε από ναυπηγήσιμον ξυλείαν πώς + πηγαίνει η τοποθεσία της χώρας σας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Δεν υπάρχει ούτε καμμία ελάτη αξιόλογος ούτε πεύκος, ούτε + και πολλά κυπαρίσσια. Την δε πίτυν (κουκουναριάν) πάλιν και τον + πλάτανον σπανίως θα τα απαντήση κανείς, τα οποία χρειάζονται διά τα + εσωτερικά των πλοίων εις τους ναυπηγούς κάθε τόσον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και ως προς αυτά δεν είναι κακή η φύσις της χώρας. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Διατί άραγε; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Είναι αγαθόν πράγμα το να μη ημπορή ευκόλως μία πόλις να + μανθάνη τας πονηράς συνηθείας των εχθρών. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Εις ποίον από όσα είπαμεν αποβλέπει αυτός σου ο λόγος; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ευλογημένε μου, πρόσεχέ με λαμβάνων υπ' όψιν σου αυτό που + είπαμεν εις την αρχήν περί των Κρητικών νόμων, ότι δηλαδή εις έν + πράγμα αποβλέπουν, και μάλιστα σεις οι ίδιοι ελέγατε ότι αυτά είναι + τα πολεμικά πράγματα, εγώ όμως σας αντέκρουσα και είπα ότι εφ' όσον + μεν οι τοιούτοι νόμοι αποβλέπουν εις την αρετήν είναι βαλμένοι + καλά, το να αποβλέπουν όμως προς έν μέρος σχεδόν της αρετής και όχι + προς ολόκληρον δεν το παρεδεχόμην διόλου. + + Τόρα λοιπόν σεις προσέξατέ με εις την παρούσαν νομοθεσίαν + παρακολουθούντες με προσοχήν, μη τυχόν νομοθετώ τίποτε το οποίον + δεν αποβλέπει προς την αρετήν ή αποβλέπει μόνον προς κανέν μέρος + αυτής. Δηλαδή μόνον εκείνος ο νόμος νομίζω ότι τίθεται ορθώς, ο + οποίος ωσάν τοξότης σημαδεύει μόνον εκείνο το οποίον παρακολουθεί + πάντοτε κάτι καλόν, όλα δε τα άλλα τα παραλείπει, είτε πλούτος + είναι αυτά είτε ακόμη κανέν από όσα είπαμεν προηγουμένως. Και + ακριβώς αυτή έλεγα ότι είναι η αντιγραφή των εχθρών η κακή, όταν + κατοική κανείς πλησίον της θαλάσσης, βλάπτεται δε από τους εχθρούς, + καθώς λόγου χάριν — και δεν το λέγω, σας βεβαιώ, από μνησικακίαν: + Δηλαδή ο Μίνως, ως γνωστόν, τους κατοίκους της Αττικής μίαν φοράν + τους υπέβαλε εις ένα δύσκολον φόρον, επειδή είχε δύναμιν πολλήν + κατά θάλασσαν, ενώ αυτοί δεν είχαν τότε ακόμη, καθώς σήμερον, + πολεμικά πλοία ούτε πάλιν είχαν χώραν πλήρη ναυπηγησίμου ξυλείας, + ώστε με ευκολίαν να τους δίδη ναυτικήν δύναμιν. Λοιπόν δεν + κατώρθωσαν διά της ναυτικής αντιγραφής να γίνουν οι ίδιοι ναύται + αμέσως και να αποκρούσουν τους εχθρούς. Δηλαδή τους ήτο ευκολώτερον + να χάσουν πολλάς φοράς ακόμη ανά επτά νέους έως ότου από πεζοί + οπλίται μόνιμοι να γίνουν ναυτικοί και να συνηθίσουν με ταχύτητα να + κάμνουν αποβάσεις και πάλιν αμέσως να αποσύρωνται εις τα πλοία των + και να φρονούν ότι δεν κάμνουν κανέν αισχρόν πράγμα, διότι δεν + έχουν το θάρρος να αποθάνουν υπομένοντες την επίθεσιν των εχθρών, + αλλά να ευρίσκουν αρμοδίας εις αυτούς προφάσεις και να φεύγουν κάτι + φευγάλες όχι δήθεν αισχράς. Αύται δε βεβαίως αι λέξεις είναι + συνηθισμέναι από το πολεμικόν ναυτικόν, και δεν είναι τόσον πολλών + επαίνων άξιαι αλλά το αντίθετον. Διότι δεν πρέπει ποτέ να + εξοικειώνεται με πονηράς συνηθείας και μάλιστα το καλλίτερον μέρος + των πολιτών. Αυτό δε βεβαίως ήτο εύκολον να το μάθη κανείς και από + τον Όμηρον, ότι δηλαδή αυτή η ασχολία δεν ήτο ένδοξος. Διότι με + αυτό κατακρίνει ο Οδυσσεύς τον Αγαμέμνονα, ο οποίος, ενώ τότε οι + Έλληνες εδεσμεύοντο από τους Τρώας εις την μάχην, διέτασσε να + σύρουν τα πλοία εις την θάλασσαν, εκείνος όμως εθύμωσε εναντίον του + και του λέγει: + + Προστάζεις μέσ' 'ς τον πόλεμο και της φωτιάς τη ζάλη + 'ς τη θάλασσα να ρίψωμε τα λαξευτά μας πλοία, + Να ελθή 'ς τον τόπον η καρδιά των Τρώων παραπάνω, + 'σ εμάς δε μαύρη συμφορά. Διότι ο στρατός μας + δεν στέκεται να πολεμά, όταν συρθούν τα πλοία, + αλλά θα γίνη πλειο δειλός, τη μάχη θε ναφήση. + Κ' η συμβουλή σου συμφορά θα φέρη. Τι είναι τούτα; + + Αυτά λοιπόν τα εγνώριζε και εκείνος, ότι δηλαδή είναι κακόν πράγμα + να ευρίσκωνται εις την θάλασσαν εμπρός εις τα βλέμματά των τριήρεις + την ώραν που πολεμούν. Διότι και λέοντες θα εσυνήθιζαν να τρέπωνται + εις φυγήν από ελάφους, εάν έχουν τοιαύτας συνηθείας. Εκτός τούτου + όμως αι πόλεις αι ισχυραί εις τα ναυτικά δεν αποδίδουν τας τιμάς + εις το καλλίτερον πολεμικόν σώμα. Διότι, αφού η δύναμις αυτών + συνίσταται εις την πλοιαρχίαν και πεντηκονταρχίαν και κωπηλατικήν + και εις αναμίκτους και όχι πολύ σπουδαίους ανθρώπους, δεν θα ήτο + δυνατόν να μοιράζη εις έκαστον τας τιμάς ορθώς. Και όμως πώς + ημπορεί πλέον να υπάρξη ορθή πολιτεία, εάν στερηθή τούτο; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Σχεδόν είναι αδύνατον. Αλλ' όμως, καλέ Ξένε, η εν + Σαλαμίνι ναυμαχία εναντίον των βαρβάρων λέγομεν ημείς οι Κρήτες + τουλάχιστον ότι έσωσε όλην την Ελλάδα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως και Έλληνες και βάρβαροι πολλοί τα λέγουν αυτά. + Ημείς όμως, φίλε μου, δηλαδή εγώ και ο φίλος απ' εδώ ο Μέγιλλος, + ισχυριζόμεθα ότι η πεζή μάχη εις τον Μαραθώνα και τας Πλαταιάς, η + μεν μία έκαμε την έναρξιν της σωτηρίας της Ελλάδος, η δε άλλη + επέφερε το τέλος, και αύται μεν έκαμαν τους Έλληνας καλλιτέρους, + εκείναι όμως όχι καλλιτέρους διά να εκφρασθώμεν ούτως πως περί των + μαχών, αι οποίαι γενικώς μας έσωσαν τότε. Δηλαδή εις το μέρος της + εν Σαλαμίνι ναυμαχίας προσθέτω και την περί το Αρτεμίσιον. Αλλά + τόρα ημείς βεβαίως λαμβάνομεν υπ' όψιν την αρετήν του πολιτεύματος + και την φύσιν της χώρας και εξετάζομεν την διάταξιν των νόμων, + διότι δεν θεωρούμεν ως πολυτιμότερον διά τους ανθρώπους μόνον το να + σώζωνται οι πολίται και να υπάρχουν, καθώς οι περισσότεροι, αλλά + πώς να γίνουν όσον το δυνατόν, καλλίτερο και να μένουν τοιούτοι + ενόσω ζουν. Νομίζω δε ότι και τούτο το είπαμεν εις τα προηγούμενα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αμέ τι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τούτο μόνον λοιπόν ας εξετάσωμεν, αν δηλαδή βαδίζομεν τον + ίδιον δρόμον, ο οποίος είναι ο καλλίτερος διά τον συνοικισμόν των + πόλεων και διά τας νομοθεσίας. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πάρα πολύ μάλιστα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λέγε λοιπόν τόρα το συναφές ζήτημα, ποίος θα είναι ο + πληθυσμός ο οποίος θα συνοικισθή; Άραγε από όλην την Κρήτην όποιος + θέλει, διότι ίσως ηύξησε πολύ ο λαός εις εκάστην πόλιν παρ' όσον + απαιτεί η παραγομένη από την γην τροφή; Διότι βεβαίως δεν + συναθροίζετε, νομίζω, από όλην την Ελλάδα τους επιθυμούντας να + έλθουν. Αν και είναι αληθές ότι εις τον τόπον σας βλέπω ότι + υπάρχουν κάτοικοι και από το Άργος και από την Αίγιναν και από άλλα + μέρη της Ελλάδος. Και λοιπόν ο τορινός πληθυσμός των πολιτών, ειπέ + μας, από πού νομίζεις ότι θα γίνη; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Φαίνεται ότι θα γίνη και από όλην ανεξαιρέτως την Κρήτην, + αλλά και από την άλλην Ελλάδα, προ πάντων δε από την Πελοπόννησον + μου φαίνεται ότι θα δεχθή συνοίκους. Και βεβαίως αυτό, το οποίον + λέγεις τόρα, είναι αληθές, ότι δηλαδή υπάρχουν εδώ και από το + Άργος, και ότι η φυλή η οποία προκύπτει, περισσότερον εδώ είναι οι + Γορτύνιοι. Διότι έκαμε αποικίαν από την Γορτυνίαν, αυτήν την + Πελοποννησιακήν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τότε λοιπόν ίσως δεν ημπορεί να γίνη ομοιόμορφος ο + συνοικισμός των πόλεων, όταν δεν γίνεται καθώς εις τα μελίσσια, + δηλαδή να έρχεται μία γενεά από καθεμίαν χώραν εις τον συνοικισμόν + και να μένουν οι φίλοι πλησίον των φίλων, αφού τους έζωσε κάποια + στενοχωρία της γης ή τους εβίασε κάποια άλλη παρομοία ανάγκη. + Κάποτε δε και από φατριασμούς είναι ενδεχόμενον να αναγκασθή έν + μικρόν μέρος της πόλεως να αποξενωθή εις άλλον τόπον. Μάλιστα έως + τόρα κάποτε και ολόκληρος πόλις έφυγε άρδην, αφού ενικήθη εις τον + πόλεμον από ισχυροτέρους. Όλοι αυτοί λοιπόν εν μέρει μεν είναι + ευκολώτερον να συνοικισθούν και να δεχθούν νόμους, εν μέρει δε + δυσκολώτερον. Δηλαδή, όταν είναι μία μόνη γενεά ομόγλωσσος και + ομόνομος, έχει κάποιον φιλίαν, διότι συγκοινωνεί εις τα θρησκευτικά + και εις όλα τα παρόμοια, νόμους όμως διαφορετικούς και πολιτεύματα + διαφορετικά από τον τόπον της δεν τα ανέχεται ευκόλως, όσοι όμως + κάποτε εφατρίασαν ένεκα της πονηρίας των νόμων των και από + συνήθειαν ζητούν ακόμη να εφαρμόζουν τας ιδίας συνηθείας, εξ αιτίας + των οποίων και προηγουμένως κατεστράφησαν, αυτοί είναι δύσκολοι διά + τον αρχηγόν του συνοικισμού και ανυπότακτοι διά τον νομοθέτην. Όταν + όμως από όλα τα μέρη τρέξουν διαφόρων ειδών γένη, ίσως μεν φανούν + πρόθυμοι περισσότερον να υποταχθούν εις κάποιους νεοφανείς νόμους, + αλλά το να έχουν σύμπνοιαν και ωσάν έν ζεύγος ίππων όλοι μαζί κατά + την παροιμίαν να ξεφυσήσουν, απαιτεί πολύν καιρόν και είναι + δυσκολώτατον. Πάντοτε όμως πραγματικώς η νομοθεσία και οι + συνοικισμοί της πόλεως είναι το αποτελεσματικώτερον πράγμα διά την + αρετήν των ανδρών. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Είναι λογικόν βεβαίως. Αλλά είπε μας πάλιν σαφέστερον εις + τι αποβλέπεις και λέγεις αυτά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αγαπητέ μου, τόρα που επανέρχομαι και ερευνώ το ζήτημα + των νομοθετών μου φαίνεται ότι έχω να είπω και κάτι τι + εξευτελιστικόν δι' αυτούς. Πάλιν όμως, εάν το ειπούμεν κάπως + επικαίρως, δεν θα μας βλάπτη διόλου πλέον. Και όμως διατί τάχα + στενοχωρούμαι; Διότι βεβαίως όλα τα ανθρώπινα πράγματα φαίνεται ότι + είναι τοιαύτα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ως προς τι τα λέγεις αυτά; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Μου κατέβη να ειπώ ότι κανείς άνθρωπος ποτέ του δεν + νομοθετεί τίποτε, αλλά τύχαι και συμπτώσεις πολυειδείς ερχόμεναι + ποικιλοτρόπως μας νομοθετούν όλα τα πράγματα. Δηλαδή ή κανείς + πόλεμος διά της βίας ανατρέπει τα πολιτεύματα και μεταβάλλει τους + νόμους, ή η ανυπόφορος δυσκολία της πτωχείας. Εις πολλά δε και αι + ασθένειαι μας αναγκάζουν να νεωτερίζωμεν, όταν ενσκήπτουν επιδημίαι + και όταν υπάρχη πολλά έτη διαρκώς κακοκαιρία. Λοιπόν, εάν όλα αυτά + λάβη κανείς υπ' όψιν, σπεύδει να ειπή αυτό που είπα εγώ προ ολίγου, + ότι δηλαδή κανείς θνητός δεν νομοθετεί τίποτε, αλλά συμπτώσεις + είναι σχεδόν όλα τα ανθρώπινα πράγματα. Νομίζω δε ότι ημπορεί + κανείς να κάμη καλήν εντύπωσιν, αν όλα αυτά τα εφαρμόση και εις την + ναυτιλίαν και την πλοιαρχικήν και την ιατρικήν και την στρατηγίαν, + αλλά πάλιν και το εξής επίσης ημπορεί να ειπή εις αυτά τα ίδια και + να φαίνεται ότι ομιλεί ορθώς. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι πράγμα; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ότι όλα τα ανθρώπινα ο θεός και μαζί με τον θεόν η τύχη + και η ευκαιρία τα διοικεί ανεξαιρέτως. Είναι όμως ανθρωπινώτερον να + παραδεχθώμεν ότι εις αυτά είναι ανάγκη να ακολουθή και τρίτον τι, η + τέχνη. Δηλαδή εν καιρώ χειμώνος να χρησιμοποιή κανείς την + πλοιαρχικήν ή όχι, εγώ το θεωρώ μέγα πλεονέκτημα. Ή πώς αλλέως; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Καθώς λέγεις. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν και εις τα άλλα επίσης το ίδιον συμβαίνει και + μάλιστα και εις την νομοθεσίαν αυτό το ίδιον πρέπει ν' + αναγνωρίσωμεν. Όταν οι άλλοι όροι συντρέχουν, όσοι πρέπει να + συμπέσουν, εάν πρόκειται να καταστή ευτυχής ο συνοικισμός πρέπει + πάντοτε να συμπέση να υπάρχη εις την πόλιν και νομοθέτης + εξοικειωμένος με την αλήθειαν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά ομιλείς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν όστις δι' όλας τας περιπτώσεις που είπαμεν κατέχει + την τέχνην, δεν θα ημπορούσε και να ευχηθή ορθώς, τι πρέπει να δοθή + από την τύχην, ώστε μόνον η τέχνη να χρειάζεται; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν και όλοι βεβαίως οι άλλοι όσους ανεφέραμεν προ + ολίγου, αν παρακινηθούν να ειπούν την ευχήν των, θα την έλεγαν. Δεν + είναι έτσι; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αμέ τι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Το ίδιον δε νομίζω ότι θα ημπορούσε να κάμη και ο + νομοθέτης. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτή είναι η γνώμη μου. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εμπρός λοιπόν, νομοθέτα, ας του ειπούμεν. Ποίαν πόλιν και + με ποίους όρους θέλεις να σου παραδώσωμεν, ώστε, αφού την παραλάβης + συ, να ημπορέσης με τα υπόλοιπα μόνος σου να την τακτοποιήσης καλά; + Τι πρέπει άραγε να απαντήσωμεν ορθώς κατόπιν αυτού; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ως απάντησιν του νομοθέτου να το ειπούμεν αυτό. Δεν είναι + έτσι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Μάλιστα, το εξής. Δόστε μου πόλιν τυραννουμένην, θα ειπή + αυτός, ο δε τύραννός της ας είναι νέος και μνημονικός και + επιδεκτικός μαθήσεως και ανδρείος και μεγαλοπρεπής εκ φύσεως. Και + εκείνο που είπαμεν εις τα προηγούμενα, ότι πρέπει να συνοδεύη όλα + τα μέρη της αρετής, τόρα πάλιν αυτά ας συνοδεύη την τυραννουμένην + ψυχήν, εάν πρόκειται με τους υπάρχοντας όρους να κερδίση κάτι. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Μου φαίνεται ότι ο Ξένος εννοεί, καλέ Μέγιλλε, ότι πρέπει + η σωφροσύνη να συνυπάρχη. Δεν είναι έτσι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως η δημώδης, καλέ Κλεινία, και όχι εκείνη την + οποίαν ημπορούσε κανείς να την ειπή επιδεικτικώτερον, επιμένων ότι + η σωφροσύνη είναι φρόνησις, αλλά αυτό το οποίον και εις τα παιδιά + εξ αρχής και εις τα ζώα αναπτύσσεται, και εκείνα μεν τα κάμνει + ακράτητα εις τας ηδονάς, αυτά δε εγκρατή. Το οποίον, όταν απομονωθή + από τα πολλά αγαθά, καθώς τα ονομάζουν, είπαμεν ότι δεν είναι + αξιόλογον. Δηλαδή εννοείτε σχεδόν εκείνο που θέλω να είπω. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτό λοιπόν το φυσικόν ας έχη ο τύραννος εκτός εκείνων + των άλλων φυσικών του, εάν πρόκειται μία πόλις να αποκτήση + πολίτευμα όσον το δυνατόν ταχύτερον και καλλίτερον και, αφού το + αποκτήση, να ζήση ευτυχέστατα. Δηλαδή ταχυτέρα από αυτήν την + εγκαθίδρυσιν πολιτεύματος και καλλιτέρα ούτε υπάρχει ούτε ημπορεί + να υπάρξη. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς δηλαδή και με ποίον επιχείρημα, καλέ Ξένε, ημπορεί να + πείση τον εαυτόν του κανείς ότι ομιλεί ορθώς; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτό βεβαίως είναι εύκολον να το εννοήσης, καλέ Κλεινία, + ότι δηλαδή αυτό συμβαίνει κατά φύσιν ούτω πως. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς εννοείς; εάν ευρεθή, λέγεις, ο τύραννος νέος, σώφρων, + επιδεκτικός μαθήσεως, μνημονικός, ανδρείος, μεγαλοπρεπής; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Πρόσθεσε, και ευτυχής, όχι εις τίποτε άλλο, παρά εις το + να εμφανισθή επί της εποχής του νομοθέτης αξιέπαινος και κάποια + τύχη να τον φέρη εις συνάντησίν του. Διότι, όταν γίνη τούτο, όλα + σχεδόν τα ετελείωσε ο θεός, όσα δίδει, όταν θέλη να κάμη υπερβολικά + ευτυχή μίαν πόλιν. Δευτερεύουσα όμως τύχη είναι, όταν κάποτε συμβή + να υπάρξουν δύο τοιούτοι άρχοντες, τρίτη δε πάλιν και αναλόγως + επίσης χειροτέρα είναι, όταν υπάρξουν όσον το δυνατόν περισσότεροι, + όσον δε αντιστρόφως είναι ολιγώτεροι, τόσον είναι καλλιτέρα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Χωρίς άλλο φρονείς ότι από τυραννίαν ημπορεί να καταστή + καλλιτέρα μία πόλις, καθώς φαίνεται, όταν έχη νομοθέτην + απολυταρχικόν και τύραννον αξιοπρεπή, και ότι ευκολώτατα και + τάχιστα θα αλλάξη από την κατάστασίν της, κατά δεύτερον δε λόγον + από ολιγαρχίαν. Ή πώς αλλέως εννοείς; Κατά τρίτον δε λόγον από + δημοκρατίαν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Διόλου μάλιστα, αλλά πρώτον μεν από τυραννίαν, δεύτερον + δε από βασιλικόν πολίτευμα, τρίτον δε από κάποιον δημοκρατικόν, ως + τετάρτη δε η ολιγαρχία πολύ δυσκόλως ημπορούσε να επιτρέψη την + εγκαθίδρυσιν αυτού. Διότι οι περισσότεροι απολυταρχικοί εις αυτήν + υπάρχουν. Λέγομεν λοιπόν ότι αυτά εκτελούνται μόνον όταν + παρουσιασθή αληθής νομοθέτης εκ φύσεως γεννημένος, συγχρόνως όμως + υπάρξη εις αυτόν κοινή άμυνα με τους έχοντας περισσοτέραν ισχύν εις + την πόλιν. Όπου όμως τούτο συμβαίνει αριθμητικώς μεν συντομώτερον, + αλλά όμως ισχυρότατον, καθώς εις την τυραννίαν, εκεί μόνον και τότε + συνηθίζει να εισέρχεται με ταχύτητα και ευκολίαν η μεταπολίτευσις. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς; Διότι δεν εννοούμεν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως το είπαμεν όχι άπαξ, αλλά πολλάκις νομίζω. Σεις + όμως ίσως ούτε είδατε ακόμη πόλιν με τυραννίαν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ούτε θιασώτης είμαι εγώ τουλάχιστον τοιούτου θεάματος. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως ακριβώς θα έβλεπες μέσα εις αυτήν ό,τι λέγομεν + τόρα εδώ. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι πράγμα;. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Δεν απαιτείται διόλου κόπος ούτε πάρα πολύς καιρός εις + ένα τύραννον, εάν θελήση να μεταβάλη τα ήθη της πόλεως, πρέπει όμως + πρώτον ο ίδιος να εφαρμόζη όσα θέλει να εκτελούνται, δηλ. είτε + θέλει να προτρέπη τους πολίτας εις εναρέτους ασχολίας είτε και + αντιθέτως, αυτός πρώτος πρέπει να είναι τύπος και υπογραμμός εις + όλα αυτά, άλλα μεν επαινών και τιμών, άλλα δε κατακρίνων, και τον + απειθή ατιμάζων εις εκάστην πράξιν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Και πώς θα παραδεχθώμεν ότι γλήγορα θα συμμορφωθούν οι + άλλοι πολίται με αυτόν που ανέλαβε την τοιαύτην νουθέτησιν και + συγχρόνως και βίαν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας μην ημπορέση άλλος κανείς να σας πείση ότι είναι + ευκολώτερον άλλως πως να μεταβάλη μία πόλις τους νόμους της παρά με + το καλόν παράδειγμα των κυριάρχων της ούτε ότι σήμερον συμβαίνει + κατ' άλλον τρόπον, ούτε ότι ημπορεί να γίνη εις το μέλλον. Και + βεβαίως δι' ημάς δεν είναι το πλέον αδύνατον ούτε το πλέον δύσκολον + που ημπορεί να υπάρξη. Αλλά το δυσκολώτερον και εκείνο που + συμβαίνει σπανιώτατα εις μεγάλα χρονικά διαστήματα, και, όταν + συμβή, φέρει άπειρα και όλα τα αγαθά εις μίαν πόλιν, εις την οποίαν + θα συμβή, είναι το εξής. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποίον εννοείς δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Όταν εμπνευσθή έρως θείος των φρονίμων και των δικαίων + ασχολιών εις κάποιας μεγάλας δυναστείας, που κυριαρχούν ή + μοναρχικώς ή από υπερβολικόν πλούτον, ή από την υπεροχήν της + καταγωγής, ή εάν κανείς επαναφέρη εκ νέου τα φυσικά του Νέστορος, ο + οποίος, ενώ λέγουν ότι εις την δύναμιν του λόγου υπερτέρησε όλους + τους ανθρώπους, όμως πολύ περισσότερον διεκρίθη εις την σωφροσύνην. + Αυτό τουλάχιστον εις την Τρωικήν εποχήν συνέβη μίαν φοράν, καθώς + λέγεται, εις την εποχήν μας όμως δεν συνέβη διόλου (!). Εάν λοιπόν + υπήρξε ή θα υπάρξη κανείς τοιούτος, ή είναι τόρα κανείς από ημάς + (!), αυτός μεν ζη αξιομακαρίστως, είναι δε αξιομακάριστοι και οι + ακροαταί των λόγων των εξερχομένων από το συνετόν του στόμα. Επίσης + δε το ίδιον εφαρμόζεται και εις κάθε είδους ικανότητα, δηλαδή, όταν + εις το ίδιον πρόσωπον συναντηθή η μεγαλιτέρα δύναμις και της + φρονήσεως και της σωφροσύνης, τότε παράγεται αρχή της καλλιτέρας + πολιτείας και των ομοίων νόμων, αλλέως όμως ποτέ δεν είναι δυνατόν + να παραχθή. Αυτά λοιπόν ας τα θεωρήσωμεν ως μαντείας από κάποιαν + διάδοσιν και ας θεωρήσωμεν αποδεδειγμένον ότι κάπως μεν είναι + δύσκολον μία πόλις να γίνη εύνομος, κάποτε όμως, εάν συμβή αυτό το + οποίον λέγομεν, είναι πολύ γλήγορον και εύκολον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας προσπαθήσωμεν ωσάν γεροντικά παιδιά να τα εφαρμόζωμεν + εις την πόλιν σου και να πλάττωμεν με τον λόγον νόμους. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Εμπρός λοιπόν και ας μη αργούμεν πλέον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν τον θεόν ας επικαλεσθώμεν διά την διαρρύθμισιν της + πόλεως· εκείνος δε είθε να μας εισακούση και να μας έλθη ίλεως και + ευνοϊκός εις την διακόσμησιν της πόλεως και των νόμων. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως είθε να μας έλθη. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αλλά τόρα ποίον άραγε πολίτευμα έχομεν κατά νουν να + επιβάλωμεν εις την πόλιν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι δηλαδή θέλεις να ειπής; ειπέ το καθαρώτερα, λόγου + χάριν καμμίαν δημοκρατίαν ή ολιγαρχίαν ή αριστοκρατίαν ή βασιλείαν; + Διότι βεβαιότατα δεν εννοείς τυραννίδα εξ όσων ημείς ημπορούμεν να + φαντασθώμεν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εμπρός λοιπόν ποίος από τους δύο σας θέλει να απαντήση + προηγουμένως, και να ειπή ποίου είδους από αυτά είναι το πολίτευμα + της πατρίδος του; + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Μήπως λοιπόν είναι δικαιότερον να απαντήσω προηγουμένως + εγώ ο γεροντότερος; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ίσως. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Και όμως, καλέ Ξένε, αν και κατέχω εντελώς εις τον νουν + μου το όλον του πολιτεύματος των Λακεδαιμονίων + δεν ημπορώ τόσον καλά να σου εξηγήσω ποίου είδους πρέπει να το + θεωρήσωμεν. Δηλαδή και με τυραννίαν μου φαίνεται ότι ομοιάζει. + Διότι ο θεσμός των εφόρων έγινε εις αυτό τυραννικός εις + αξιοθαύμαστον βαθμόν. Και όμως κάποτε μου φαίνεται ότι είναι + περισσότερον δημοκρατικόν από όλας τας πόλεις. Αλλά πάλιν να μην + ειπώ ότι είναι αριστοκρατία, είναι εντελώς άτοπον. Και όμως επίσης + και βασιλεία ισόβιος υπάρχει εις αυτό αρχαιοτάτη από όλας, καθώς + κρίνεται και από ημάς και από όλους τους ανθρώπους. Εγώ όμως, καθώς + με ερώτησες εξαφνικά, δεν ημπορώ να ειπώ με ακρίβειαν εις ποίον από + αυτά τα πολιτεύματα ανήκει. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Το ίδιον πάθημα με σε φαίνεται, καλέ Μέγιλλε, ότι έπαθα + και εγώ. Διότι ευρίσκομαι εις μεγάλην δυσκολίαν να ειπώ εις ποίον + από αυτά ανήκει το πολίτευμα της Κνωσού. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Διότι, αγαπητοί μου, σεις ανήκετε εις αληθινά + πολιτεύματα. Αυτά όμως που ανεφέραμεν τόρα δεν είναι πολιτεύματα, + αλλά συνοικισμοί πόλεων, αι οποίαι δεσπόζονται ή είναι υποχείριαι + εις μερικά ιδικά των μέρη, και υπερισχύει εις εκάστην το όνομα του + κυριάρχου, θα ήτο όμως ορθόν, αν υπήρχε ανάγκη από αυτόν να λάβη το + όνομα το πολίτευμα, τότε να λάβη το όνομα του θεού, ο οποίος αληθώς + κυριαρχεί όλων όσοι έχουν νουν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Και ποίος είναι αυτός ο θεός; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Μήπως άραγε ολίγον ακόμη πρέπει να μεταχειρισθώμεν μύθον + (2), εάν πρόκειται να εξηγήσωμεν αρμονικώς το ζήτημά μας τούτο; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν αυτό πρέπει να γίνη. Δηλαδή από τας πόλεις, των + οποίων προηγουμένως εξετάσαμεν τους συνοικισμούς, πολύ αρχαιοτέρα + φημίζεται ότι υπήρξε μία εξουσία και συνοικισμός επί Κρόνου πολύ + ευτυχής, της οποίας μίμησις είναι όποια διοικείται σήμερον + καλλίτερον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τότε λοιπόν, καθώς φαίνεται, ίσως είναι πολλή ανάγκη να + ακούσωμεν περί αυτής. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εγώ τουλάχιστον αυτό νομίζω. Και διά τούτο έφερα αυτό το + ζήτημα εις το μέσον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ καλά έκαμες. Ώστε, και τον σχετικόν μύθον αν μας τον + τελειώσης, αφού είναι κατάλληλος, θα κάμης πολύ ορθά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Πρέπει να κάμω καθώς λέγετε. Λοιπόν υπάρχει παράδοσις διά + την αξιομακάριστον ζωήν της εποχής εκείνης ότι τα είχε όλα με + αφθονίαν, και αυτομάτως, η δε αιτία τούτων λέγουν ότι ήτο η εξής. Ο + Κρόνος, επειδή εγνώριζε, λέγει, καθώς είπαμεν ημείς, ότι καμμία + ανθρωπίνη φύσις δεν είναι ικανή, όταν διοική όλα τα ανθρώπινα + απολυταρχικώς, να μη φορτωθή ύβριν και αδικίαν, συμφώνως με αυτά + διώρισε τότε βασιλείς και άρχοντας εις τας πόλεις ημών όχι + ανθρώπους, αλλά θεότητας από θείον γένος και ανώτερον. Καθώς τόρα + ημείς κάμνομεν εις τα ποίμνια και εις όλα όσα σχηματίζουν αγέλας + ημέρων ζώων, όπου δεν διορίζομεν βους εις τους βους ούτε αίγας εις + τας αίγας ως αρχηγούς, αλλά ημείς κυριαρχούμεν εις αυτάς, οι οποίοι + είμεθα ανώτερον γένος από αυτάς. Το ίδιον λοιπόν και ο θεός, λέγει, + καθό φιλάνθρωπος, διώρισε τότε το ανώτερον γένος των θεοτήτων ως + επιστάτας, το οποίον με πολλήν ευκολίαν ιδικήν του αλλά και ιδικήν + μας επεριποιείτο, και μας έδιδε ειρήνην και αιδημοσύνην και + ευνομίαν και πλήρη δικαιοσύνην και κατέστησε αφατριάστους και + ευτυχείς τας φυλάς των ανθρώπων. Εννοεί λοιπόν και σήμερον αυτή η + παράδοσις ότι εις όσας πόλεις δεν κυριαρχεί κάποιος θεός, αλλά + κάποιος θνητός, εις αυτήν δεν είναι δυνατόν να ξεφύγη την δυστυχίαν + ούτε τους κόπους. Αλλά φρονεί ότι ημείς πρέπει να μιμούμεθα με κάθε + τρόπον τον βίον της εποχής του Κρόνου και όσον μέρος αθάνατον + υπάρχει εντός μας εις αυτό να υπακούωμεν και δημοσία και ιδιωτικώς + να διοικούμεν τας πόλεις και να ονομάζωμεν νόμον την διανομήν του + νου (3). Εάν όμως είς άνθρωπος ή μία ολιγαρχία ή και δημοκρατία + έχουσα ψυχήν η οποία επιθυμεί τας ηδονάς και επιθυμίας και + χρειάζεται να παραγεμισθή από αυτάς, επίσης δε δεν αποκρούει + τίποτε, αλλά βυθίζεται εις παμφάγον κακόν νόσημα, κυριαρχήση μιας + πόλεως ή κανενός ατόμου και καταπατήση τους νόμους, καθώς είπαμεν + προ ολίγου, δεν υπάρχει μέσον σωτηρίας. Λοιπόν πρέπει να εξετάσωμεν + αυτόν τον λόγον, καλέ Κλεινία, αν πρέπει να τον ακούσωμεν, ή πώς + αλλέως να κάμωμεν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Είναι βεβαίως ανάγκη να υπακούσωμεν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εννοείς λοιπόν, ότι μερικοί λέγουν ότι υπάρχουν τόσα είδη + νόμων, όσα και πολιτευμάτων, και ότι των πολιτευμάτων είπαμεν προ + ολίγου πόσα είδη παραδέχονται οι περισσότεροι; Λοιπόν μη νομίσης + ότι η συζήτησίς μας εδώ γίνεται διά μηδαμινόν πράγμα, αλλά διά το + σπουδαιότερον από όλα. Δηλαδή το δίκαιον και το άδικον ήλθε πάλιν + εις αμφιβολίαν μεταξύ μας εις τι πρέπει να αποβλέπη. Διότι λέγουν + ότι οι νόμοι δεν πρέπει να αποβλέπουν ούτε εις τον πόλεμον ούτε εις + την συνολικήν αρετήν, αλλά αναλόγως του καθεστώτος να αποβλέπουν + εις το συμφέρον του πώς θα κυριαρχήση διά παντός και δεν θα + καταργηθή, και ότι ο φυσικός ορισμός του δικαίου καλλίτερον είναι + να λέγεται ούτω πως. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ότι αυτός αποτελεί το συμφέρον του ανωτέρου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ειπέ ακόμη καθαρώτερα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ιδού. Λέγουν βεβαίως, ότι τους νόμους τους νομοθετούν + εκάστοτε εις την πόλιν οι υπερισχύοντες. Δεν είναι έτσι; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Λέγεις την αλήθειαν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν φρονείς, λέγουν αυτοί, ότι, εάν κάποτε νικήση ο + δήμος ή κανέν άλλο πολίτευμα ή τύραννος, θα θέση εκουσίως νόμους + διά κάποιον άλλον σκοπόν πρώτον, παρά διά το συμφέρον της + διατηρήσεως της κυριαρχίας του; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς είναι δυνατόν αυτό βεβαίως; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν και όποιος παραβαίνει αυτούς τους θεσπισθέντας + νόμους δεν θα τον τιμωρήση ο νομοθέτης ως αδικούντα, διότι θα + προσθέση ότι αυτά αποτελούν το δίκαιον; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό φαίνεται τουλάχιστον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Επομένως πάντοτε αυτό και τοιούτου είδους θα είναι το + δίκαιον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τουλάχιστον αυτά λέγει αυτός ο λόγος. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως, διότι αυτός είναι είς από εκείνους τους βαθμούς + της κυριαρχίας. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποίους δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εκείνους που εξετάζαμεν τότε, δηλαδή ποίοι ποίους πρέπει + να εξουσιάζουν. Και βεβαίως απεδείχθη ότι οι γονείς πρέπει να + εξουσιάζουν τους απογόνους, οι δε γεροντότεροι τους νεωτέρους και + οι ευγενείς τους αγενείς, και πολλοί άλλοι βαθμοί είπαμεν ότι + υπάρχουν, εάν το ενθυμούμεθα, και διάφορα εμπόδια εις τον καθένα. + Και μάλιστα είς από αυτούς ήτο και αυτός, και είπαμεν ότι κατά + φύσιν ο Πίνδαρος τρόπον τινά εισάγει το δίκαιον του ισχυροτέρου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Μάλιστα, αυτά είπαμεν τότε. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Σκέψου λοιπόν εις ποίους άραγε πρέπει να παραδώσωμεν την + πόλιν. Διότι βεβαίως το τοιούτον συνέβη έως τόρα μυριάκις εις + μερικάς πόλεις. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι πράγμα; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Όταν διαφιλονικούνται αι εξουσίαι, τότε οι νικηταί τόσον + πολύ οικειοποιούνται και το καθεστώς και την πόλιν, ώστε ούτε + ελάχιστον μέρος της εξουσίας δεν δίδουν εις τους νικημένους, ούτε + εις τους ιδίους ούτε εις τους απογόνους των, και εις όλην των την + ζωήν παραφυλάττουν ο είς τον άλλον, διά να μη τυχόν φθάση κανείς + εις την εξουσίαν και αρχίση τα παλαιά του ενθυμούμενος τα + προηγούμενα παθήματά του. Αυτά λοιπόν ημείς φρονούμεν ότι ούτε + πολιτεύματα είναι ούτε νόμοι, όσοι δεν εθεσπίσθησαν διά το κοινόν + συμφέρον όλης της πόλεως. Όσα δε εθεσπίσθησαν προς χάριν ολίγων, + αυτά τα ονομάζομεν ημείς φατριεύματα και όχι πολιτεύματα, και τα + δίκαια αυτών, τα οποία παραδέχονται ότι υπάρχουν, ημείς φρονούμεν + ότι είναι μάταιος λόγος. Λέγομεν δε αυτά, διότι ημείς εις την + ιδικήν σου πόλιν δεν θα αναθέσωμεν την εξουσίαν εις κανένα, καθόσον + είναι πλούσιος, ούτε καθόσον έχει κανέν άλλο παρόμοιον προσόν, + δηλαδή ισχύν ή ανάστημα ή κάποιαν καταγωγήν. Αλλά όποιος είναι + ευπειθέστατος εις τους θεσπισθέντας νόμους και νικά αυτού του + είδους νίκην εντός της πόλεως, εις αυτόν φρονούμεν ότι πρέπει να + αναθέσωμεν και την υπηρεσίαν των θεών, και την μεν σπουδαιοτέραν + εις τον πρώτον, την δε δευτέραν εις τον δεύτερον νικητήν, και + αναλόγως κατόπιν κατά σειράν να αναθέσωμεν το καθέν. Τους δε + ονομαζομένους άρχοντας τόρα τους ωνόμασα υπηρέτας των νόμων, όχι + διά να καινοτομώ εις τας λέξεις, αλλά διότι νομίζω ότι με αυτό προ + πάντων υπάρχει σωτηρία εις την πόλιν και το αντίθετον. Δηλαδή εις + όποιαν πόλιν κυριαρχείται και ακυρώνεται ο νόμος, βλέπω ότι η + καταστροφή της είναι ταχεία. Εις όποιαν όμως πόλιν ο νόμος είναι + κυρίαρχος των αρχόντων, οι δε άρχοντες δούλοι του νόμου, βλέπω καλά + ότι υπάρχει σωτηρία και όλα τα καλά όσα εδώκαν οι θεοί εις τας + πόλεις. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως μα τον Δία, φίλε Ξένε. Διότι ως εκ της ηλικίας + σου έχεις οξυδερκές βλέμμα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως, διότι έκαστος, όσον είναι νέος, αυτά τα πράγματα + τα βλέπει από όλας τας άλλας ηλικίας αδυνατώτερα, όταν γηράση όμως, + τα βλέπει οξυδερκέστατα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τι λοιπόν θα κάμωμεν κατόπιν από αυτά; Άραγε δεν θα + υποθέσωμεν ότι έφθασαν και είναι παρόντες οι μετανάσται και τόρα + πρέπει να εξετάσωμεν την συνέχειαν του ζητήματος; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ας ειπούμεν εις αυτούς: Κύριοι, ο μεν βεβαίως, + καθώς λέγει η παλαιά παράδοσις, αποτελεί την αρχήν και το τέλος και + το μέσον όλων των όντων και τα διαπερά κατ' ευθείαν γραμμήν + συμφώνως με την φύσιν, ενώ τα περιβάλλει. Αυτόν δε ακολουθεί + πάντοτε η θεία δίκη, η οποία τιμωρεί τους παραβάτας του θείου + νόμου, και την οποίαν όστις θέλει να ευτυχήση την ακολουθεί στενώς + με ταπεινοφροσύνην και κοσμιότητα. Αν δε κανείς υψωθή από + καυχησιολογίας ή υπερηφανευθή διά τα χρήματά του ή διά τας τιμάς ή + και διά την ευμορφίαν του σώματός του και συγχρόνως από + επιπολαιότητα νεανικήν και ανοησίαν φλογίζεται εις την ψυχήν του με + υβριστικόν τρόπον, ως να μην έχη ανάγκην ούτε κανενός άρχοντος ούτε + αρχηγού, αλλά μάλλον ως να είναι ικανός και άλλους να οδηγή, τότε + εγκαταλείπεται έρημος από τον θεόν, αφού δε εγκαταλειφθή και + προσελκύση και άλλους ομοίους του, σκιρτά και διαταράσσει τα πάντα, + και εις πολλούς ημπορεί να νομισθή ως κάτι σπουδαίον πράγμα, αλλά + εις ολίγον καιρόν υποφέρει τιμωρίαν κοινώς επιδοκιμαζομένην από την + δικαιοσύνην και εκ βάθρων αναστατώνει και τον εαυτόν του και την + οικογένειάν του και την πόλιν. Λοιπόν εμπρός εις αυτά, τα οποία + εδημιουργήθησαν ούτω πως, τι πρέπει να κάμνη ή να φρονή όστις έχει + φρόνησιν και τι να μη κάμνη; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως τούτο είναι προφανές, ότι δηλαδή έκαστος οφείλει + να σκεφθή ότι πρέπει να είναι πιστός οπαδός του θεού. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ποία πράξις είναι φιλική και σύμφωνος με τον θεόν; + Μία (πράξις) και εις μίαν παράδοσιν αρχαίαν στηρίζεται, ότι δηλαδή + το όμοιον με το όμοιον, όταν είναι μέτριον, ημπορεί να είναι + φιλικόν, ενώ τα αμέτρητα δεν είναι φιλικά ούτε μεταξύ των ούτε με + τα μετρημένα. Ο θεός λοιπόν προ πάντων φαίνεται ότι είναι δι' ημάς + μέτρον εις όλα τα πράγματα, και πολύ περισσότερον παρά κανείς + άνθρωπος, καθώς λέγουν. Όποιος λοιπόν θέλει να γίνη προσφιλής εις + αυτόν πρέπει όσον το δυνατόν και ο ίδιος να γίνη τοιούτος, και + επομένως συμφώνως με αυτόν τον λόγον όποιος από ημάς είναι σώφρων + είναι αγαπητός εις τον θεόν, διότι είναι όμοιος, όποιος όμως δεν + είναι σώφρων είναι ανόμοιος και διαφορετικός και άδικος. Και τα + άλλα συμβαίνουν με την ιδίαν αναλογίαν. Ας συλλογισθώμεν δε ότι + σύμφωνος με αυτά είναι ο εξής ισχυρισμός, ο οποίος νομίζω ότι είναι + ωραιότερος και αληθέστερος από όλους τους λόγους, ότι δηλαδή ο μεν + αγαθός να θυσιάζη και να επικοινωνή με τους θεούς με προσευχάς και + αφιερώματα και με όλην την λατρείαν των θεών είναι το ωραιότερον + και καλλίτερον και ωφελιμώτερον διά την ευτυχή ζωήν και προ πάντων + υπερβολικά ευπρεπές, ενώ διά τον κακόν προωρίσθησαν όλως τα + αντίθετα από αυτά. Διότι ο κακός είναι βεβαίως ακάθαρτος εις την + ψυχήν, είναι όμως καθαρός ο αντίθετός του. Από μικρόν δε να δεχθή + δώρα δεν είναι ορθόν ούτε άνθρωπος αγαθός ούτε θεός. Επομένως + μάταιος είναι ο πολύς κόπος των ανοσίων διά τους θεούς, ενώ των + ευσεβών είναι επικαιρότατος. Αυτός λοιπόν είναι ο σκοπός μας, εις + τον οποίον πρέπει να σημαδεύωμεν, ως βέλη όμως αυτού και κάπως ως + ορμή των βελών ποίοι λόγοι ημπορούν να ριφθούν όσον το δυνατόν + επιτυχώς; Νομίζομεν ότι πρώτον μετά τους Ολυμπίους και τους + πολιούχους θεούς εάν αποδώση κανείς τα ζυγά (4) και τα δεύτερα + θύματα και τα αριστερά των μέλη εις τους θεούς του Άδου, θα επιτύχη + ορθότατα τον σκοπόν της ευσεβείας, εις δε τους θεούς οι οποίοι + ευρίσκονται επάνω από αυτούς τα μονά και τα αντίστροφα με όσα + είπαμεν προηγουμένως. Κατόπιν δε από αυτούς τους θεούς είναι ορθόν + όστις έχει φρόνησιν να ιερουργή εις τους δαίμονας και κατόπιν εις + τους ήρωας. Κατόπιν έρχεται η ιερουργία των ιδιωτικών πατρικών θεών + συμφώνως με τον νόμον, κατόπιν δε αι τιμαί των γονέων ενόσω ζουν, + εις τους οποίους είναι ευσεβές να πληρώνωμεν τα πρώτα και τα + σπουδαιότερα χρέη, τα οποία προηγούνται από όλα τα άλλα χρέη, να + νομίζη δε κανείς ότι όσα απέκτησε και έχει είναι όλα κτήμα εκείνων, + οι οποίοι τον εγέννησαν και τον ανέθρεψαν, ώστε να τα προσφέρη όσον + του είναι δυνατόν εις την υπηρεσίαν εκείνων, πρώτον την περιουσίαν, + δεύτερον το σώμα του και τρίτον την ψυχήν ως αποζημίωσιν δανείων + και φροντίδων και παλαιών οχληρών κόπων δοθέντων απέναντι νέων, + τους οποίους μάλιστα αποδίδει εις γέροντας έχοντας μεγάλην ανάγκην + ως εκ της ηλικίας των. Εις όλην δε την ζωήν του πρέπει κανείς να + έχη και να απέδειξε προς τους γονείς του γλώσσαν ευσεβή, διότι των + αβαρών και των πτερωτών λέξεων η προσβολή είναι πολύ βαρεία. Διότι + ως επιθεωρητής όλων αυτών διωρίσθη η Νέμεσις ο αγγελιοφόρος της + Δικαιοσύνης. Λοιπόν πρέπει εις αυτούς να υποχωρή κανείς, και όταν + οργίζωνται και όταν ξεσπά ο θυμός των, και είτε με λόγους κάμνουν + τούτο είτε με έργα να τους συγχωρή, διότι πολύ δικαίως οργίζεται ο + πατήρ προς τον υιόν, εάν νομίζη ότι αδικείται. Όταν δε αποθάνουν οι + γονείς του, κηδεία μεν καλλιτέρα είναι η αξιοπρεπεστέρα, χωρίς να + υπερβάλη τα συνηθισμένα (μνημεία) ούτε να υστερή εις όσα έκαμαν οι + προπάτορές του εις τους ιδικούς των γονείς, και εξ άλλου να αποδίδη + τα επέτεια μνημόσυνα, όσα φέρουν τιμήν εις τους αποθανόντας. + Πάντοτε δε να φροντίζη κυρίως πώς να καταστήση την μνήμην των + αείμνηστον και να μοιράζη εις τους μεταστάντας το ανάλογον μέρος + από τας δαπάνας τας οποίας του χαρίζει η τύχη. Λοιπόν, εάν κάμνωμεν + πάντοτε αυτά και ζώμεν συμφώνως με αυτά, όλοι θα λάβωμεν τον μισθόν + μας από τους θεούς και τους καλλιτέρους μας και θα ζώμεν με καλάς + ελπίδας εις την περισσοτέραν μας ζωήν. Εις όσα δε χρειάζονται κατά + νόμον ως στολισμός απέναντι των απογόνων και συγγενών και φίλων και + συμπολιτών και διά την φιλοξενίαν την οποίαν εκτιμούν οι θεοί, και + την διαχυτικήν ζωήν, την οποίαν θα προξενήση η εκτέλεσις όλων + αυτών, όλα αυτά θα τα εκτελέση η εξέτασις των ίδιων νόμων, άλλοτε + μεν πείθουσα, άλλοτε δε τιμωρούσα με βίαν και δικαιοσύνην τους μη + ενδίδοντας εις τας συμβουλάς, και θα κάμη την πόλιν μας + αξιομακάριστον και ευτυχή, εάν θέλουν και οι θεοί. Όσα δε πάλιν + είναι ανάγκη να τα ειπή ο νομοθέτης, ο οποίος σκέπτεται καθώς εγώ, + δεν είναι όμως πρέπον να λάβουν μορφήν νόμου, δι' αυτά νομίζω ότι + αρκεί να παρουσιάση έν δείγμα και εις τον εαυτόν του και εις + εκείνους χάριν των οποίων νομοθετεί, όλα δε τα άλλα όσον είναι + δυνατόν να τα εξετάση και κατόπιν να αρχίση την νομοθεσίαν. Αλλά + τότε λοιπόν ποία είναι η καλλιτέρα μορφή αυτών; Δεν είναι δύσκολον + συνοπτικώς όλα να τα συμπεριλάβωμεν κάπως εις ένα γενικόν κανόνα, + αλλά ας τα συνοψίσωμεν με τον εξής τρόπον, ίσως ημπορέσωμεν να + εύρωμεν μίαν ασφάλειαν δι' αυτά. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Λέγε πώς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Επιθυμούσα αυτοί να είναι όσον το δυνατόν ευπειθέστατοι + εις την αρετήν, και είναι φανερόν ότι ο νομοθέτης αυτό θα + προσπαθήση να πραγματοποιήση εις όλην την νομοθεσίαν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν όσα είπαμεν προ ολίγου μου εφάνησαν ότι φέρουν + κάποιαν ωφέλειαν εις όσα συμβουλεύουν, εάν δεν αποτείνωνται όλως + διόλου εις αγρίαν ψυχήν, και ότι τον κάμνουν ημερώτερον εις το να + προσέχη και ευνοϊκώτερον. Ώστε, και αν ακόμη δεν καθιστούν τον + ακροατήν πάρα πολύ ευνοϊκόν και επιδεικτικόν, καθώς είπαμεν, αλλά + ολίγον, πάλιν είναι αρκετόν. Διότι είναι πρόχειροι και άφθονοι όσοι + είναι πρόθυμοι να γίνουν άριστοι όσον το δυνατόν περισσότερον και + ταχύτερον, και τον Ησίοδον οι περισσότεροι τον θεωρούν σοφόν, διότι + λέγει ότι η μεν οδός της κακίας είναι ομαλή και διαβαίνεται χωρίς + να ιδρώση κανείς, διότι είναι πολύ σύντομος, λέγει όμως ότι στην + αρετή: + + Μπροστά οι αθάνατοι θεοί ιδρώτα έχουν βάλη + Είναι μακρός και ανωφερής ο δρόμος της 'ς τα πρώτα + και δύσκολος. Αλλ' όταν πλεια 'ς την κορυφήν ανέβης, + Γίνεται τότε εύκολος, και δύσκολος αν είναι. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Και βεβαίως φαίνεται ότι ομιλεί ορθά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαιότατα. Αλλά πόσον ο διαφωτιστικός λόγος επέδρασε εις + εμέ, θέλω να σας το παρουσιάσω εις το μέσον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Παρουσίασέ το λοιπόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας λέγωμεν λοιπόν συζητούντες με τον νομοθέτην το εξής· + είπε μας, νομοθέτα, αφού γνωρίζεις τι πρέπει να κάμνωμεν ημείς και + να λέγωμεν, άραγε δεν έπεται ότι και ημπορείς να το ειπής; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Είναι επόμενον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ολίγον προηγουμένως άραγε δεν σε ηκούσαμεν που + έλεγες, ότι ο νομοθέτης δεν πρέπει να επιτρέπη εις τους ποιητάς να + συνθέτουν ό,τι τους αρέσει; Διότι δεν γνωρίζουν τι ημπορεί να + λέγουν εναντίον των νόμων και να βλάπτουν την πόλιν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτά που λέγεις είναι βεβαίως αληθή. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν, εάν χάριν των ποιητών ειπούμεν τα εξής εις αυτόν, + δεν θα ήσαν μέτρια τα λεγόμενά μας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποία; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τα εξής: υπάρχει παλαιός μύθος, φίλε νομοθέτα, τον οποίον + και ημείς οι ίδιοι πάντοτε τον λέγομεν, και όλοι οι άλλοι τον + παραδέχονται, ότι δηλαδή ο ποιητής, όταν κάθηται εις τον τρίποδα + της Μούσης, τότε δεν είναι 'ςτα λογικά του, αλλά ωσάν καμμία βρύσις + η έμπνευσίς του εξέρχεται προχείρως, και επειδή η τέχνη είναι + μίμησις και επειδή παρουσιάζει ανθρώπους με αντιθέτους διαθέσεις + μεταξύ των, αναγκάζεται να λέγη πολλάκις αντιφατικά προς τον εαυτόν + του, και δεν γνωρίζει ούτε αν αυτά είναι αληθή από τα λεγόμενά του + ούτε αν τα άλλα. Ο νομοθέτης όμως δεν επιτρέπεται να το κάμη αυτό + μέσα εις τον νόμον, δηλαδή να δίδη δύο γνώμας δι' έν πράγμα, αλλά + οφείλει πάντοτε να δίδη μίαν δι' έκαστον. Κάμε δε συμπέρασμα από + αυτά που είπες συ ο ίδιος προ ολίγου. Δηλαδή, ενώ υπάρχει κηδεία + άλλη μεν υπερβολική, άλλη δε ελλιπής, άλλη δε μετρία, συ + επροτίμησες την μίαν, την μετρίαν, και την επιβάλλεις και την + επήνεσες απολύτως. Εγώ όμως, εάν μεν είχα γυναίκα κατά το ποίημα + υπέροχον εις τον πλούτον και μου επέβαλλε να την θάψω, την + υπερβολικήν κηδείαν θα ενέκρινα, αλλά πάλιν κάποιος γλίσχρος και + πτωχός άνθρωπος θα εγκρίνη την ολιγοέξοδον, όποιος δε έχει μετρίαν + περιουσίαν και είναι και ο ίδιος μέτριος, θα επαινέση την ανάλογον + κηδείαν. Συ όμως δεν πρέπει να το λέγης απλώς, καθώς το είπες, + μέτριον, αλλά να ειπής τι πράγμα είναι το μέτριον και πόσον· αλλέως + αυτός ο ορισμός σου μη φαντασθής ποτε ότι θα γίνη νόμος. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά ομιλείς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν άραγε ο αρμόδιος επόπτης των νόμων δεν πρέπει να + λέγη κανέν παρόμοιον εις την αρχήν των νόμων, αλλά αμέσως να λέγη + τι πρέπει να κάμνωμεν, χωρίς να μας τον εξηγή και αφού μας + υπενθυμίση απειλητικώς την τιμωρίαν να προχωρή εις άλλον νόμον, και + χωρίς να προσθέτη το ελάχιστον από παρηγορίας και συμβουλάς εις + τους δεχομένους τους νόμους; Απλώς δε ωσάν οι ιατροί, από τους + οποίους άλλοι μεν συνηθίζουν να μας θεραπεύουν κατά τούτον, άλλοι + δε κατ' εκείνον τον τρόπον; Και πρέπει άραγε να ενθυμούμεθα και του + ενός και του άλλου την μέθοδον, διά να παρακαλούμεν τον νομοθέτην + καθώς τον ιατρόν παρακαλούν τα παιδιά να τα θεραπεύση με τον + γλυκύτερον τρόπον; Και ιδού τι θέλω να ειπώ: υπάρχουν βεβαίως, + νομίζω, κάποιοι ιατροί και κάποιοι άλλοι υπηρέται των ιατρών, αλλά + βεβαίως και αυτούς τους ονομάζομεν ιατρούς. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αδιάφορον αν είναι ελεύθεροι ή δούλοι και κατά διαταγήν + των κυρίων των και μανθάνουν την τέχνην θεωρητικώς και εμπειρικώς + και όχι εκ φύσεως, καθώς και οι ίδιοι οι ελεύθεροι έμαθαν, και τους + υιούς των διδάσκουν. Δέχεσαι ότι αυτά είναι τα δύο γένη των + λεγομένων ιατρών; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Άραγε όμως εννοείς συγχρόνως, ότι, αφού και οι ασθενείς + είναι και δούλοι και ελεύθεροι εις τας πόλεις, τους μεν δούλους το + περισσότερον τους ιατρεύουν οι δούλοι περιοδεύοντες και + περιμένοντες εις τα ιατρεία, και ούτε λόγον δίδει ή λαμβάνει ποτέ + δι' έκαστον νόσημα από έκαστον δούλον κανείς από τους τοιούτους + ιατρούς, απλώς δε διατάσσει ό,τι εγκρίνει εκ πείρας ως να το + γνωρίζη ακριβώς και καθώς ο τύραννος, σηκώνεται με τον αγέρωχον + τρόπον και φεύγει διά να υπάγη εις άλλον δούλον ασθενή, και ούτω + πως διευκολύνει την θέσιν του κυρίου ως προς την περιποίησιν των + ασθενών; Ο ελεύθερος όμως συνήθως θεραπεύει τας ασθενείας των + ελευθέρων και τους επιθεωρεί και αφού εξετάση αυτάς από την αρχήν + και κατά φύσιν, ζητών γνώμην και από τον ίδιον τον ασθενή και από + τους φίλους του, συγχρόνως μεν και ο ίδιος πληροφορείται κάτι από + τους ασθενείς, συγχρόνως δε, όσον είναι ικανός, διαφωτίζει τον + ίδιον τον ασθενή, και δεν του επιβάλλει γνώμην προηγουμένως πριν να + τον καταπείση κάπως, και τότε πλέον τον καθησυχάζει με συμβουλάς + και διαρκώς προδιαθέτει αυτόν, και βελτιώνει την κατάστασίν του, + και προσπαθεί να φέρη αποτέλεσμα. Λοιπόν άραγε κατ' αυτόν τον + τρόπον και ο θεραπεύων ιατρός και ο γυμνάζων γυμναστής είναι + καλλίτερος, ή κατ' εκείνον, δηλαδή όταν διττώς εκτελή την μίαν + ικανότητα ή όταν εκτελή απλώς (μονώς) και με χειρότερον τρόπον και + αγριώτερον από τον διττόν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ανώτερος είναι, καλέ Ξένε, ο διττός. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν θέλεις συγχρόνως και να εξετάσωμεν πώς εφαρμόζεται + αυτά το διττόν και το μονόν εις αυτάς τας νομοθεσίας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Και πώς δεν θέλω; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Εμπρός λοιπόν δι' όνομα των θεών, ποίον νόμον άραγε θα + θέση πρώτον ο νομοθέτης; Άραγε δεν θα διακοσμήση συμφώνως με την + φύσιν πρώτον την βάσιν της δημιουργίας μιας πόλεως; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αμέ τι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βάσις όμως της δημιουργίας εις όλας τας πόλεις δεν είναι + η συμμετοχή και επιμιξία των γάμων; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Επομένως φαίνεται ότι, όταν οι γαμήλιοι νόμοι πρώτον + τεθούν καλώς, όλη η πόλις ορθοποδεί. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας ειπούμεν λοιπόν πρώτον τον μονόν τρόπον, ο οποίος ίσως + είναι ο εξής: Να νυμφεύεται δε κανείς από τα τριάντα έως τα + τριανταπέντε έτη της ηλικίας του, ειδεμή να ζημιώνεται χρηματικώς + και περιφρονητικώς, με χρήμα μεν τόσον και τόσον, με περιφρόνησιν + δε αυτήν και αυτήν. Και ο μεν μονός νόμος περί γάμων ας είναι κάπως + τοιούτος, ο δε διπλούς ας είναι ο εξής: Να νυμφεύεται δε από τα + τριάντα έως τα τριανταπέντε έτη της ηλικίας του, λαμβάνων υπ' όψιν, + ότι το ανθρώπινον γένος με κάποιον φυσικόν μέσον έλαβε την + αθανασίαν και δι' αυτό εκ φύσεως επλάσθη έκαστον να έχη τον πόθον + αυτής. Διότι το να θέλη να δοξασθή και να μη μείνη αφανές μετά + θάνατον είναι πόθος της αθανασίας. Και λοιπόν κάποια γενεά των + ανθρώπων διατηρείται εις όλους τους αιώνας, και συμβαδίζει και θα + συμβαδίζη με τον χρόνον μέχρι συντελείας των αιώνων, και κατά + τοιούτον τρόπον είναι αθάνατος, δηλαδή, καθόσον αφήνει τέκνα των + τέκνων και διά της γεννήσεως μένει η ιδία και μία πάντοτε, έλαβε + την αθανασίαν. Αυτής λοιπόν να στερήση κανείς τον εαυτόν του + εκουσίως δεν είναι διόλου ευσεβές, εκ προβλέψεως δε τον στερεί + όστις δεν φροντίζει διά γυναίκα και παιδιά. Λοιπόν, εάν υπακούση + εις τον νόμον, θα απαλλαχθή χωρίς τιμωρίαν, εάν όμως δεν υπακούση + και δεν νυμφευθή, όταν φθάση εις τα τριανταπέντε έτη της ηλικίας + του, ας πληρώνη πρόστιμον κατ' έτος τόσον και τόσον, διά να μη + νομίζη ότι η μοναξιά τού φέρει κέρδος και ησυχίαν. Ας μη απολαμβάνη + δε τας τιμάς, τας οποίας αποδίδουν οι νεώτεροι πολίται εις τους + γεροντοτέρους των πάντοτε. Όταν λοιπόν πλησίον εκείνου ακούση + κανείς τούτον τον νόμον, ημπορεί να σκεφθή δι' έκαστον αν πρέπει να + γίνωνται όλοι διπλοί με την δυνατήν συντομίαν, διά να πείθουν + συγχρόνως και να απειλούν, ή αν πρέπει να μεταχειρίζωνται μόνον την + απειλήν και να είναι απλοί εις το μήκος των. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Σύμφωνον με τον Λακωνισμόν, καλέ Ξένε, είναι να + προτιμώμεν πάντοτε τα συντομώτερα. Δι' αυτάς όμως τας γραπτάς + διατάξεις, εάν κανείς ζητή να κρίνω εγώ ποία προτιμώ να θεσπισθούν + γραπτώς εις την πόλιν, θα επροτιμούσα τας εκτενεστέρας και μάλιστα + θα επροτιμούσα ακριβώς τούτο το παράδειγμα να εφαρμοσθή εις όλους + τους νόμους, δηλαδή να γίνουν και τα δύο. Βεβαίως όμως και εις τον + Κλεινίαν απ' εδώ πρέπει να αρέσουν όσα νομοθετούμεν τόρα. Διότι + ιδική του είναι η πόλις, η οποία έχει σκοπόν να μεταχειρισθή τους + νόμους τούτους. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ καλά ωμίλησες βεβαίως, φίλε Μέγιλλε. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν το να συζητούμεν διά τας μακράς ή συντόμους + διατάξεις είναι πολύ μωρόν. Διότι, νομίζω, πρέπει τα καλλίτερα μήκη + να προτιμώμεν και όχι τα συντομώτερα ούτε τα εκτενέστερα. Ο δε + δεύτερος τύπος των νόμων, τους οποίους ανεφέραμεν προ ολίγου, δεν + είναι μόνον διπλασίως ανώτερος από τον άλλον, αλλά, καθώς είπαμεν + προηγουμένως, πολύ ορθά συγκρίνονται με το διττόν γένος των ιατρών. + Και όμως κανείς από τους νομοθέτας δεν φαίνεται να έλαβε τούτο υπ' + όψιν του, ότι δηλαδή, ενώ επιτρέπεται να χρησιμοποιήσωμεν δύο + πράγματα εις την νομοθεσίαν, την συμβουλήν και την βίαν, αυτοί όσον + είναι δυνατόν εφαρμόζουν εις τον απαίδευτον λαόν μόνον το έν. + Δηλαδή δεν μετριάζουν την εξουσίαν με συμβουλάς, αλλά την εκτελούν + μόνον με καθαράν βίαν. Εγώ όμως, αξιομακάριστοι φίλοι, βλέπω ότι + και κάτι τρίτον πρέπει να γίνη, το οποίον τόρα δεν γίνεται εις + κανέν μέρος. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι εννοείς δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Κάτι το οποίον με την δύναμιν καμμιάς θεότητος προκύπτει + από αυτά τα οποία είπαμεν προηγουμένως. Δηλαδή αφ' ότου σχεδόν + αρχίσαμεν να συζητούμεν περί των νόμων, δηλαδή από την αυγήν, έγινε + μεσημέρι και εφθάσαμεν εις το πολύ καλόν και αναπαυτικόν αυτό + μέρος, χωρίς να ομιλούμεν δι' άλλο τίποτε παρά διά νόμους, και όμως + μόλις τόρα τελευταίως μου φαίνεται ότι ηρχίσαμεν να ομιλούμεν + κυρίως διά νόμους, όλα δε τα προηγούμενα ήσαν απλά προοίμια νόμων. + Αλλά διατί το είπα αυτό; Διότι θέλω να ειπώ ότι εις όλας τας + συζητήσεις και εις όσα λαμβάνει μέρος η φωνή υπάρχουν προοίμια και + σχεδόν κάποιαι προγυμνάσεις, αι οποίαι περιέχουν τεχνικήν δοκιμήν + χρήσιμον δι' αυτό που μέλλει να εκτελεστή. Και βεβαίως εις τους + λεγομένους νόμους του κιθαρωδικού άσματος και όλης της μουσικής + προηγούνται προοίμια με θαυμασίαν τέχνην. Τόρα όμως εις τους αληθώς + υπάρχοντας νόμους, τους οποίους βεβαίως (προς διάκρισιν) τους + ονομάζομεν πολιτικούς (και όχι μουσικούς), κανείς έως τόρα ποτέ δεν + επρόσθεσε ούτε κανέν προοίμιον ούτε έγινε συνθέτης, διά να το φέρη + εις φως, ως να μην έγκειται τούτο εις την φύσιν του πράγματος. Και + όμως η ιδική μας συζήτησις, καθώς φρονώ, αποδεικνύει ότι έγκειται + εις την φύσιν του, έπειτα δε αυτοί που εφάνησαν εις την συζήτησίν + μας προ ολίγου διπλοί νόμοι, δεν είναι απολύτως διπλοί, αλλά δύο + χωριστά πράγματα, δηλαδή νόμος και προοίμιον του νόμου. Και το μεν + πρόσταγμα του τυράννου, το οποίον παρωμοιώθη με το πρόσταγμα + εκείνων των ιατρών, τους οποίους ωνομάσαμεν δουλοπρεπείς, αποτελεί + τον καθαρόν νόμον, εκείνο δε το οποίον προηγήθη εις την συζήτησιν + και εθεωρήθη ως συμβουλευτικόν από τον φίλον απ' εδώ, αυτό είναι + πραγματικώς συμβουλευτικόν, επέχει όμως θέσιν προοιμίου μιας + συζητήσεως. Δηλαδή, διά να παραδεχθή ευνοϊκώτερον και ευκολώτερον + την διαταγήν, η οποία βεβαίως είναι νόμος, το πρόσωπον, εις το + οποίον ο νομοθέτης προτείνει τον νόμον, μου φαίνεται ότι ελέχθη + όλος αυτός ο λόγος, τον οποίον είπε με πειστικότητα ο ομιλών. Δι' + αυτό λοιπόν συμφώνως με τον διισχυρισμόν μου προοίμιον και όχι + συζήτησις του νόμου έπρεπε να ονομασθή τούτο. Αφού λοιπόν είπα + αυτά, τι θα ήθελα να λεχθή κατόπιν; Το εξής, ότι ο νομοθέτης + γενικώς όλους τους νόμους δεν πρέπει να τους αφήση χωρίς προοίμιον + και ιδιαιτέρως εις τον καθένα να προσθέτη πόσον θα είναι ανώτερον + το έν είδος από το άλλο, καθώς εφάνησαν οι προηγούμενοι. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Όσον δι' εμέ ποτέ δεν θα εσυμβούλευα να δώση διαφορετικήν + νομοθεσίαν όστις είναι ειδικός εις αυτά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Καλά λοιπόν, φίλε Κλεινία, μου φαίνεται ότι λέγεις αυτό + τουλάχιστον, ότι δηλαδή εις όλους τους νόμους υπάρχουν προοίμια και + ότι πρέπει εις την αρχήν πάσης νομοθεσίας να προτάσσωμεν το φυσικόν + προοίμιον δι' έκαστον. Διότι αυτό που πρόκειται να λεχθή κατόπιν + δεν είναι μικρόν πράγμα, ούτε είναι μικρά η διαφορά, αν εκτεθούν + αυτά σαφώς ή όχι σαφώς. Ότι όμως και εις τους μεγάλους λεγομένους + νόμους και εις τους μικρούς πρέπει να θέτωμεν όμοιον προοίμιον, + ίσως δεν το λέγαμεν ορθώς. Διότι βεβαίως ούτε εις παν άσμα ούτε εις + πάσαν συζήτησιν πρέπει να το κάμνωμεν αυτό. Και αν δε εκ φύσεως + υπάρχη δι' όλα, δεν πρέπει να το εφαρμόζωμεν εις όλα. Αλλά αυτό + πρέπει να το αναθέτωμεν εκάστοτε εις τον ίδιον τον ρήτορα και τον + μελοποιόν και τον νομοθέτην. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά μου φαίνεται ότι ομιλείς. Αλλά τόρα, καλέ Ξένε, + ας μη αναβάλλωμεν περισσότερον την ουσίαν της συζητήσεως, αλλά ας + επιστρέψωμεν εις το ζήτημά μας, και ας αρχίσωμεν από εκείνα, αν + αγαπάς, τα οποία δεν τα είπες τότε ως προοίμιον. Λοιπόν και πάλιν, + καθώς λέγουν οι παίκται, ας ενθυμηθούμεν τας καλλιτέρας + επαναλήψεις, ως να εξετάζωμεν το προοίμιον και όχι έν τυχαίον + ζήτημα, καθώς προ ολίγου. Ας κάμωμεν δε αρχήν ομολογούντες ρητώς + ότι λέγομεν το προοίμιον. Και όσον μεν διά την λατρείαν των θεών + και την φροντίδα διά τους προγόνους είναι αρκετά και όσα ελέχθησαν + και προηγουμένως. Τα κατόπιν δε ας προσπαθήσωμεν να είπωμεν, έως + ότου να σχηματίσωμεν γνώμην ότι το προοίμιον συνεζητήθη αρκετά. + Κατόπιν δε από αυτό προχώρει εις την εξέτασιν των νόμων. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν διά τους θεούς και τας θεότητας και διά τους + ζώντας γονείς και τους αποθανόντας είναι αρκετόν προοίμιον όσα + είπαμεν. Τόρα όμως μου φαίνεται ότι συ με παρακινείς το υπόλοιπον + αυτό να το φέρω κάπως εις φως. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαιότατα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και όμως πρέπει κατόπιν από αυτά να εξετάσωμεν πώς πρέπει + να φροντίζουν διά τας ψυχάς των και τα σώματά των και την + περιουσίαν των και πόσον να τα παραβλέπουν και όλοι μαζί + αναθεωρούντες αυτά, δηλαδή και ο ομιλών και οι ακούοντες να γίνωμεν + κάτοχοι όσον το δυνατόν μεγαλιτέρας μορφώσεως. Λοιπόν κατόπιν από + εκείνα αυτά πρέπει πραγματικώς να ειπούμεν και να ακούσωμεν μεταξύ + μας. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά ομιλείς. + + + +ΒΙΒΛΙΟΝ Ε'. + + + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας προσέξουν λοιπόν να ακούσουν όλοι όσοι ήκουσαν προ + ολίγου όσα είπαμεν περί των θεών και των φίλων προπατόρων. Δηλαδή + από όλα τα κτήματα δι' έκαστον είναι η ψυχή του το θεϊκώτερον + πράγμα κατόπιν από τους θεούς, διότι είναι το ατομικώτερόν του. Όλα + δε τα ιδικά του είναι δύο ειδών, και τα μεν ανώτερα και καλλίτερα + είναι κυρίαρχα, τα δε κατώτερα και χειρότερα υπόδουλα. Και λοιπόν + από τα ιδικά του πρέπει πάντοτε να προτιμά τα κυρίαρχα παρά τα + υπόδουλα. Δι' αυτό λοιπόν, εάν ειπώ ότι πρέπει κατόπιν από τους + θεούς και τους ακολούθους αυτών να τιμά κανείς την ψυχήν του ως + δευτέραν, πολύ ορθά συμβουλεύω. Και βεβαίως κανείς από ημάς, τολμώ + να ειπώ, δεν τιμά αυτήν ορθώς, αλλά απλώς νομίζει. Διότι βεβαίως η + τιμή είναι θείον αγαθόν, από δε τα κακά δεν είναι κανέν άξιον + τιμής, όστις δε νομίζει ότι ή με κάποιους λόγους ή με δώρα ή με + υποχωρήσεις ωφελεί αυτήν, χωρίς να βελτιώνη την κατάστασίν της από + χειροτέραν, νομίζει μεν ότι την τιμά, διόλου όμως δεν το εκτελεί + αυτό. Αίφνης, μόλις ο παις γίνη άνθρωπος, νομίζει πάντοτε ότι είναι + ικανός να γνωρίζη τα πάντα και νομίζει ότι τιμά την ψυχήν του, όταν + την επαινή, και περιποιητικώς της επιτρέπει να κάμνη ό,τι θέλει. Ο + λόγος μας αυτός όμως λέγει ότι, όταν κάμνη αυτά, βλάπτει, αλλά δεν + τιμά αυτήν. Και όμως πρέπει να τιμά αυτήν κατόπιν από τους θεούς ως + δευτέραν. Ούτε πάλιν ο άνθρωπος που δεν θεωρεί τον εαυτόν του + αίτιον των σφαλμάτων του και των περισσοτέρων και μεγαλιτέρων + δυστυχημάτων, αλλά άλλους, τον εαυτόν του δε τον ξεχωρίζει ως + αλάνθαστον, τιμά την ψυχήν του, καθώς δήθεν φρονεί. Αλλά πολύ + απέχει από το να κάμνη τούτο, διότι την βλάπτει. Και πάλιν, όταν + υποχωρή εις τας ηδονάς παραβαίνων την συμβουλήν και τον έπαινον του + νομοθέτου, και τότε διόλου δεν την τιμά, αλλά την ατιμάζει, διότι + την παραγεμίζει από κακά και από μετανοίας. Ούτε πάλιν, όταν + αντιθέτως δεν κοπιάζη, να υποφέρη τους αξιεπαίνους κόπους και + φόβους και πόνους και λύπας, αλλά υποχωρή, και τότε δεν τιμά αυτήν + με την υποχώρησιν. Διότι την καθιστά άτιμον, όταν κάμνη όλα αυτά. + Ούτε όταν νομίζη ότι η ζωή πάντως είναι αγαθόν, δεν τιμά, αλλά + ατιμάζει αυτήν και τότε ακόμη. Διότι, όταν η ψυχή του όλα τα + πράγματα του Άδου τα θεωρή κακά, αυτός υποχωρεί και δεν αντιτείνει + διαφωτίζων και εξελέγχων αυτήν, ότι δεν γνωρίζει αν είναι όλως + διόλου αντιθέτως από όλα τα αγαθά μας μεγαλίτερα τα περιστρεφόμενα + εις τους θεούς τους εκεί. Και πάλιν, όταν κανείς από την αρετήν + προτιμά το κάλλος, αυτό δεν σημαίνει άλλο τίποτε παρά την αληθινήν + και πραγματικήν ατιμίαν της ψυχής. Διότι ο λόγος αυτός λέγει ότι το + σώμα είναι εντιμότερον από την ψυχήν, και λέγει ψέμμα. Διότι κανέν + πράγμα της γης δεν είναι εντιμότερον από τα επουράνια, αλλά όστις + φρονεί διαφορετικά περί της ψυχής, δεν γνωρίζει πόσον θαυμάσιον + είναι αυτό το κτήμα του, το οποίον παραμελεί. Ούτε βεβαίως, όταν + κανείς ζητή να κερδίση χρήματα όχι εντίμως, ή όταν δεν δυσφορή, εάν + τα κερδίζη ούτω πως, τιμά δήθεν με δώρα τότε την ψυχήν του. Απ' + εναντίας μάλιστα ωρισμένως την περιφρονεί. Διότι την πολύτιμον και + καλήν αξίαν της την ανταλλάσσει με ολίγον χρυσόν. Διότι ολόκληρος ο + χρυσός που είναι επάνω και κάτω από την γην δεν έχει αξίαν ίσην με + την αρετήν. Με μίαν λέξιν όστις δεν θέλει να απέχη με κάθε τρόπον + από όσα ο νομοθέτης θεωρεί ότι είναι αισχρά και κακά, και αντιθέτως + όσα εκείνος θεωρεί αγαθά και καλά, δεν τα εκτελεί με όλην του την + δύναμιν, δεν γνωρίζει εις όλα αυτά, οποιοσδήποτε άνθρωπος και αν + είναι αυτός, ότι την ψυχήν του, η οποία είναι το θεϊκώτερον πράγμα, + την καθιστά το ατιμότερον και το ασχημότερον πράγμα. Δηλαδή κανείς + σχεδόν δεν συλλογίζεται την μεγαλιτέραν, καθώς λέγουν, δίκην της + κακουργίας, είναι δε αυτή η μεγαλιτέρα, δηλαδή το να γίνεται όμοιος + με τους κακούς άνδρας, και, αφού γίνη όμοιος, τους μεν αγαθούς + λόγους και άνδρας να τους αποφεύγη και να τους αποχωρίζεται, εις + αυτούς δε να προσκολλάται ακολουθών τας συναναστροφάς των. Αφού δε + προσαρμοσθή με αυτούς, είναι επόμενον να δίδη και παίρνη με αυτούς + ό,τι επλάσθησαν να δίδουν και παίρνουν μεταξύ των οι τοιούτοι με + έργα και λόγους. Αυτό λοιπόν το πάθημα δεν είναι η τιμωρία, διότι + το δίκαιον και η τιμωρία είναι καλόν πράγμα, αλλά η εκδίκησις η + οποία ακολουθεί την αδικίαν, την οποίαν και όστις την εύρη και + όστις δεν την εύρη είναι άθλιος, διότι εκείνος μεν δεν θεραπεύεται, + αυτός δε καταστρέφεται, διά να σωθούν άλλοι πολλοί. Τιμήν δε φέρει + εις ημάς γενικώς το να ακολουθούμεν τα καλλίτερα, όσα δε είναι + χειρότερα, αλλά επιδέχονται βελτίωσιν, κυριολεκτικώς να τα + καταστήσωμεν όσον το δυνατόν άριστα. Λοιπόν εις τον άνθρωπον δεν + υπάρχει άλλο κτήμα προσφυέστερον από την ψυχήν εις το να αποφεύγη + μεν το κακόν, να ανιχνεύση δε και να συλλάβη το καλλίτερον από όλα, + και, αφού πάλιν το συλλάβη, να το έχη σύνοικον εις όλην της την + ζωήν. Διά τούτο έχει την δευτέραν θέσιν εις την εκτίμησιν. Όσον δε + διά το τρίτον έκαστος ημπορεί να το εννοήση ότι είναι η εκτίμησις + του σώματος συμφώνως με την φύσιν. Και πάλιν δε πρέπει να + εξετάσωμεν ποίαι από αυτάς τας εκτιμήσεις είναι αληθείς και ποίαι + κίβδηλοι. Αυτό δε ανήκει εις τον νομοθέτην. Μου φαίνεται λοιπόν ότι + μας πληροφορούν τα εξής και τα παρόμοια δι' αυτάς, ότι δηλαδή + πολύτιμον σώμα είναι όχι το ωραίον, ούτε το ισχυρόν, ούτε το ταχύ, + ούτε το υψηλόν, ούτε βεβαίως το υγιεινόν — μολονότι εις πολλούς + ίσως αυτό φαίνεται — , αλλά βεβαίως ούτε και τα αντίθετα από αυτά, + αλλά τα ευρισκόμενα εις το μέσον και εγγίζοντα αυτήν την διάθεσιν + φαίνεται ότι είναι σωφρονέστατα και μακροβίως ασφαλή. Διότι εκείνα + μεν καθιστούν τας ψυχάς χαύνους και θρασείας, αυτά δε ταπεινάς και + δουλοπρεπείς ομοίως δε και η απόκτησις χρημάτων και κτημάτων και η + εκτίμησις αυτών έχει την ιδίαν αναλογίαν. Δηλαδή ενός εκάστου από + αυτά τα μεν υπέρογκα (υπερβολικά) γεννούν έχθρας και διχονοίας εις + τας πόλεις και εις τα άτομα, τα δε ελλιπή φέρουν δουλοπρέπειαν + συνήθως. Λοιπόν ας μην είναι κανείς πολύ φιλοχρήματος όσον διά τα + τέκνα του, διά να τα αφήση όσον τα δυνατόν πλουσιώτερα. Διότι τούτο + ούτε εις εκείνα ούτε εις την πόλιν είναι το καλλίτερον. Διότι όση + περιουσία των νέων δεν γεννά κόλακας, ενώ δεν στερείται τα + απαραίτητα, είναι η πλέον αρμονική από όλας και η καλλιτέρα. Διότι + συμφωνεί μαζί μας και προσαρμόζει εις όλα την ζωήν μας και την + καθιστά ανενόχλητον. Εις τα τέκνα δε πρέπει να αφήνωμεν αιδημοσύνην + πολλήν και όχι χρυσόν. Νομίζομεν δε ότι αυτήν θα την αφήσωμεν, εάν + κάμνωμεν παρατηρήσεις εις τους νέους, όταν κάμνουν αναισχυντίας. + Αλλά η συμβουλή μας αυτή δεν εννοεί διά τους νέους εκείνο το οποίον + λέγουν συνήθως, ότι δηλαδή οι νέοι πρέπει δι' όλα να εντρέπωνται. Ο + δε νοήμων νομοθέτης μάλλον τους γεροντοτέρους θα συμβουλεύση να + εντρέπωνται τους νέους και περισσότερον από όλους τους άλλους να + προσέχουν, μήπως τους ιδή κανείς από τους νέους ή και τους ακούση + να κάμνουν ή να λέγουν κανέν αισχρόν πράγμα, διότι, όπου είναι + αναίσχυντοι οι γέροντες, είναι λογικόν εκεί και οι νέοι να είναι + αναιδέστατοι. Διότι η μόρφωσις είναι διά τους νέους, συγχρόνως δε + προτέρημα τούτων είναι όχι το να συμβουλεύουν, αλλά, όσα θα έλεγε + εις άλλον κανείς ως συμβουλάς, αυτά να αποδεικνύη ο ίδιος ότι τα + εκτελεί εις όλην του την ζωήν όστις δε τιμά και σέβεται τους + συγγενείς του και τους εφεστίους θεούς, οι οποίοι προστατεύουν όλην + την γενεάν του ιδίου αίματος, είναι λογικόν να έχη ευνοϊκούς τους + γενεθλίους θεούς εις την τεκνοποίησίν του. Αλλά βεβαίως και τους + φίλους και συντρόφους θα τους έχη ευνοϊκούς εις τας συναναστροφάς + της ζωής, εάν θεωρή ανωτέρας και σοβαρωτέρας τας υπηρεσίας εκείνων + προς τον εαυτόν του παρ' όσον τας θεωρούν εκείνοι, ως μικροτέρας δε + πάλιν εκτιμά τας ιδικάς του εκδουλεύσεις προς τους φίλους παρ' όσον + τας θεωρούν οι ίδιοι φίλοι και συνέταιροι. Εις την πόλιν δε βεβαίως + και τους πολίτας πολύ καλλίτερος είναι όστις περισσότερον από μίαν + νίκην των Ολυμπίων και όλων των πολεμικών και ειρηνικών αγώνων θα + εδέχετο να νικήση εις την φήμην της υποταγής εις τους νόμους της + πατρίδος, ότι δηλαδή έγινε υπηρέτης αυτών περισσότερον από όλους + τους ανθρώπους εις όλην του την ζωήν. Διά τους φιλοξενουμένους δε + ας νομίζη ότι υπάρχουν σεβαστότατα συμβόλαια. Διότι σχεδόν όλα τα + σφάλματα των ξένων και τα γινόμενα προς τους ξένους από τους + πολίτας είναι εμπιστευμένα περισσότερον εις θεόν ως εκδικητήν. + Διότι ο ξένος είναι έρημος από φίλους και συγγενείς και διά τούτο + είναι συμπαθέστερος και εις τους ανθρώπους και εις τους θεούς. + Λοιπόν όστις έχει δύναμιν να τον εκδικηθή περισσότερον τον βοηθεί + προθυμότερον. Έχει δε περισσοτέραν δύναμιν ο δαίμων και θεός της + φιλοξενίας δι' έκαστον ο οποίος ακολουθεί τον ξένιον Δία. Λοιπόν + πρέπει πολύ να προσέχη όστις έχει και την ελαχίστην προσοχήν, να μη + κάμη κανέν σφάλμα εις τους ξένους έως ότου να φθάση εις το τέλος + της ζωής του. Από όλα δε τα φιλοξενικά και τοπικά σφάλματα + μεγαλίτερον είναι δι' έκαστον το σχετικόν με τους ικετεύοντας. + Διότι ο ίδιος θεός, τον οποίον ο ικετεύων επικαλέσθη μάρτυρα των + υποσχέσεων, αυτός είναι υπέροχος φύλαξ του παθόντος, ώστε δεν είναι + δυνατόν να μείνη ανεκδίκητος οποιοσδήποτε από όσα έπαθε. + + Λοιπόν όσαι σχέσεις περιστρέφονται εις τους γονείς και τον εαυτόν + μας και τα ιδικά μας και εις την πόλιν δε και τους φίλους και τους + συγγενείς και την φιλοξενίαν και την εστίαν σχεδόν τας εξετάσαμεν. + Αλλά τόρα είναι η σειρά να εξετάσωμεν ποίας ιδιότητας πρέπει να έχη + κανείς, διά να περάση όσον το δυνατόν καλλίτερα την ζωήν του, + δηλαδή εις όσα δεν ορίζει ο νόμος αλλά η επιδοκιμασία η μεθοδική + και η κατάκρισις κάμνει έκαστον πλειότερον πειθήνιον και ευνοϊκόν + διά τους μέλλοντας να θεσπισθούν νόμους, αυτά ακριβώς πρέπει τόρα + πλέον να εξετάσωμεν. Λοιπόν η αλήθεια από όλα τα αγαθά είναι πρώτον + εις τους θεούς και πρώτον εις τους ανθρώπους. Και αυτήν όστις θέλει + να γίνη αξιομακάριστος και ευτυχής πρέπει από την αρχήν να την + αποκτήση, διά να ζη όσον το δυνατόν περισσότερον χρόνον ως + φιλαλήθης. Διότι αυτός είναι πιστευτός. Απίστευτος δε είναι όστις + αγαπά το ψεύδος εκουσίως, όστις δε το αγαπά ακουσίως, είναι + ανόητος. Αλλά κανέν από αυτά τα δύο δεν είναι ζηλευτόν. Διότι + βεβαίως δεν είναι κατάλληλος διά φιλίαν ούτε ο απίστευτος ούτε ο + αμαθής· όταν δε παρέλθη καιρός εις το βαρύ γήρας του προετοιμάζει + διά τον εαυτόν του απόλυτον εγκατάλειψιν κατά το τέλος της ζωής + του, ώστε, είτε ζουν οι φίλοι του και τα τέκνα του είτε όχι, σχεδόν + εξ ίσου να είναι ορφανός ο βίος του. Άξιος δε υπολήψεως είναι + βεβαίως και όστις δεν αδικεί διόλου. Όστις όμως ούτε επιτρέπει την + αδικίαν εις τους αδίκους είναι άξιος πλειοτέρας τιμής από την + διπλασίαν παρά εκείνος. Διότι εκείνος μεν ισοδυναμεί με ένα, αυτός + όμως με πολλούς άλλους, διότι καταγγέλλει εις τους άρχοντας την + αδικίαν των άλλων. Όστις όμως εκτός τούτου συντείνει όσον ημπορεί + να τιμωρή μαζί με τους άρχοντας, αυτός ας ανακηρυχθή εις την πόλιν + ως ο κατ' εξοχήν μέγας ανήρ ο νικητής εις την αρετήν. Τον ίδιον δε + έπαινον ακριβώς πρέπει να εφαρμόσωμεν και εις την σωφροσύνην και + την φρόνησιν και όσα άλλα αγαθά έχει κανείς, τα οποία είναι δυνατόν + όχι μόνον ο ίδιος να τα έχη, αλλά και εις τους άλλους να τα + μοιράζη. Και όστις μεν τα μοιράζει πρέπει να τον τιμώμεν εις τον + ανώτατον βαθμόν, όστις δε πάλιν δεν ημπορεί, αλλά θέλει, να τον + αφήσωμεν δεύτερον, όστις δε φθονεί και εκουσίως δεν μοιράζει + φιλικώς εις κανένα τα αγαθά, τον ίδιον μεν να τον κατακρίνωμεν, το + προσόν του όμως να μη το περιφρονούμεν εξ αιτίας του κατόχου του, + αλλά όσον είναι δυνατόν να το αποκτώμεν. Ας αμιλλάται δε μαζί μας + διά την αρετήν ο καθείς χωρίς να τον φθονούμεν. Διότι ο τοιούτος + αυξάνει τας πόλεις, διότι και ο ίδιος αμιλλάται και τους άλλους δε + τους παρεμποδίζει με συκοφαντίας. Ο φθονερός όμως, επειδή νομίζει + ότι πρέπει να γίνη ανώτερος διά της συκοφαντίας των άλλων, και ο + ίδιος ολιγώτερον αγωνίζεται διά την αληθινήν αρετήν και τους + συναγωνιζομένους με αυτούς τους φέρει εις απελπισίαν με την άδικον + κατάκρισιν, και, επειδή ολόκληρον την πόλιν την κάμνει να μη + γυμνάζεται εις τον συναγωνισμόν της αρετής, την καθιστά, καθόσον + εξαρτάται από αυτόν, μικροτέραν εις την δόξαν της^ λοιπόν πρέπει + έκαστος ανήρ να είναι ευέξαπτος, αλλά όσον το δυνατόν μειλίχιος. + Διότι τα κακά και δυσκολοθεράπευτα ή εντελώς αθεράπευτα αδικήματα + των άλλων δεν είναι δυνατόν να τα αποφύγη αλλέως παρά εάν τους + πολεμήση και τους αποκρούση θριαμβευτικώς και εάν δεν παραβλέπη + τίποτε εις την τιμωρίαν, τούτο όμως χωρίς ανδρείαν καρδίαν πάσα + ψυχή είναι ανίκανος να το εκτελέση. Όσον όμως πάλιν δι' όσους + αδικούν, αλλά εις πράγματα ευκολοθεράπευτα, είναι ανάγκη να + γνωρίζωμεν, ότι όλοι όσοι αδικούν δεν αδικούν εκουσίως. Διότι κανέν + από τα μεγαλίτερα κακά ποτέ κανείς πουθενά δεν είναι δυνατόν να το + αποκτήση εκουσίως, πολύ δε ολιγώτερα μέσα εις τα πολυτιμότερά του + πράγματα. Η ψυχή δε, καθώς είπαμεν, είναι βεβαίως δι' όλους το + πολυτιμότερον. Λοιπόν μέσα εις το πολυτιμότερον ποτέ κανείς δεν + είναι δυνατόν να δεχθή το μεγαλίτερον κακόν και να ζη ισοβίως έχων + αυτό. Αλλά αξιολύπητος μεν είναι ωρισμένως ο άδικος και ο έχων τα + ελαττώματα, αλλά τον μεν ευκολοθεράπευτον επιτρέπεται να τον + λυπηθούμεν και δεσμεύοντες την έξαψίν μας να την καταπραΰνωμεν και + να μην είμεθα διαρκώς ακρόχολοι και γυναικείως πικροί, εις δε τον + τελείως και απειθώς ελαττωματικόν και κακόν πρέπει να απολύσωμεν + την οργήν μας. Διά τούτο λοιπόν πρέπει, νομίζομεν, να είναι + ευέξαπτος και μειλίχιος πάντοτε ο αγαθός. + + Αλλά από όλα τα κακά το μεγαλίτερον διά τους περισσοτέρους + ανθρώπους είναι έμφυτον εις τας ψυχάς των, το οποίον έκαστος + συγχωρεί εις τον εαυτόν του και δεν εφευρίσκει καμμίαν αποφυγήν + αυτού. Τούτο δε είναι αυτό που λέγουν ότι έκαστος άνθρωπος είναι εκ + φύσεως φίλος του εαυτού του και βεβαίως είναι ορθόν ότι πρέπει να + είναι τοιούτος. Εις το πραγματικόν όμως γίνεται πάντοτε αιτία όλων + των σφαλμάτων αυτή η υπερβολική αγάπη του εαυτού του. Διότι όστις + αγαπά αποτυφλώνεται ως προς το αγαπητόν του πράγμα, ώστε κρίνει + κακώς τα δίκαια και τα αγαθά και τα καλά, επειδή νομίζει ότι πρέπει + να υπερτιμά περισσότερον τον ατομισμόν του από την αλήθειαν. Δηλαδή + ούτε τον εαυτόν του ούτε τα ιδικά του πρέπει να υπεραγαπά όστις + θέλει να γίνη μέγας ανήρ, αλλά τα δίκαια, είτε από αυτόν τον ίδιον + τύχη να εκτελούνται είτε από κανένα άλλον περισσότερον. Λοιπόν από + αυτό ακριβώς το σφάλμα εγεννήθη και το να νομίζη την ιδικήν του + αμάθειαν ότι είναι σοφία. Δι' αυτά, ενώ δεν γνωρίζομεν τίποτε, διά + να εκφρασθώ ούτω πως, νομίζομεν ότι όλα τα γνωρίζομεν, και, επειδή + δεν αναθέτομεν εις άλλους να εκτελέσουν όσα δεν γνωρίζομεν, + αναγκαζόμεθα να τα κάμωμεν οι ίδιοι και να σφάλλωμεν. Διά τούτο + πρέπει έκαστος ν' αποφεύγη να αγαπά πολύ τον εαυτόν του, πρέπει δε + να επιζητή τον καλλίτερόν του, χωρίς να έχη κανέν εμπόδιον εις + τούτο από καμμίαν εντροπήν. Όσα δε είναι μικρότερα από αυτά και + επαναλαμβάνονται πολλάκις, είναι όμως όχι ολιγώτερον από αυτά + χρήσιμα, αυτά πρέπει να τα λέγη υπενθυμίζων εις τον εαυτόν του. + Δηλαδή, ωσάν να ξεχύνεται κάτι, είναι ανάγκη να ρέη κάτι νέον, και + η ανάμνησις είναι εισροή της απελθούσης φρονήσεως. + + Διά τούτο πρέπει και τους υπερβολικούς γέλωτας να αποφεύγωμεν και + τα δάκρυα, να συμβουλεύη δε πάντα άνδρα έκαστος να κρύπτη την + μεγάλην χαράν και την μεγάλην θλίψιν και να προσπαθή να είναι + αξιοπρεπής, και εις τας ευτυχίας, τας οποίας φέρει ο αγαθός δαίμων + εις έκαστον, και εις τους περισπασμούς, όταν οι δαίμονες του + αντιτάσσουν κάπως υψηλά και ανωφελή εμπόδια εις τας πράξεις του, να + ελπίζει δε πάντοτε ότι ο θεός εις όσα χαρίζει εις τους αγαθούς τους + μεν απαιτουμένους κόπους από μεγαλιτέρους θα τους κάμη μικροτέρους, + τα δε υπάρχοντά του θα τα μεταβάλη εις το καλλίτερον, όλα δε τα + αντίθετα από αυτά αγαθά θα έλθουν εις αυτούς με αγαθήν τύχην. Με + αυτάς λοιπόν τας ελπίδας πρέπει να ζη έκαστος και με τας + υπενθυμίσεις όλων αυτών χωρίς να αποφεύγη, αλλά πάντοτε και εις τας + διασκεδάσεις και εις τας σπουδάς του να τα υπενθυμίζη και εις τους + άλλους και εις τον εαυτόν του καθαρά. + + Λοιπόν τόρα πλέον ελέχθησαν σχεδόν όλα όσα είναι θεία και διά τας + ασχολίας και διά το άτομον έκαστον, ποίου χαρακτήρος οφείλει να + είναι. Τα ανθρώπινα όμως δεν τα είπαμεν, και πρέπει να τα ειπούμεν. + Διότι με ανθρώπους ομιλούμεν εδώ και όχι με θεούς. Είναι δε εκ + φύσεως ιδιότης του ανθρώπου προ πάντων αι ηδοναί και αι λύπαι και + αι επιθυμίαι, από τας οποίας κατ' ανάγκην παν θνητόν ζώον είναι + κρεμασμένον, διά να εκφρασθώ ούτω πως, και εξηρτημένον με πολλήν + προθυμίαν. Λοιπόν πρέπει να επαινούμεν τον καλλίτερον βίον όχι + μόνον ότι είναι ανώτερος κατά την ευπρέπειαν εις την κοινήν γνώμην, + αλλά και ότι, εάν θελήση κανείς να τον δοκιμάση και να μη + λιποτακτήση από αυτόν, ενόσω είναι νέος, υπερισχύει και εις αυτό το + οποίον όλοι ζητούμεν, δηλαδή εις την περισσοτέραν χάριν και την + ολιγωτέραν λύπην από όλους τους άλλους βίους. Ότι δε τούτο θα γίνη + σαφές, όταν τον απολαμβάνη κανείς ορθώς, ευκόλως θα αποδειχθή και + πάρα πολύ καλά! Αλλά ποία είναι η ορθότης; Αυτό πρέπει τόρα να το + λάβωμεν και να το εξετάσωμεν με το λογικόν, εάν μας εδόθη ούτως πως + συμφώνως με την φύσιν ή αλλέως έξω από την φύσιν. Η δε εξέτασις του + ηδονικωτέρου βίου πλησίον του λυπηροτέρου πρέπει να γίνη ως εξής. + Την ηδονήν την θέλομεν να την απολαμβάνωμεν, την λύπην όμως ούτε + την προτιμώμεν ούτε την θέλομεν, το δε ουδέτερον αίσθημα από την + ηδονήν και την λύπην, εις την θέσιν μεν της ηδονής δεν το + επιθυμούμεν, εις την θέσιν όμως της λύπης θέλομεν να το + ανταλλάξωμεν. Την λύπην δε την ολιγωτέραν με την περισσοτέραν + ηδονήν την θέλομεν, αλλά την ολιγωτέραν ηδονήν με την περισσοτέραν + λύπην δεν την θέλομεν, τα ίσα δε απέναντι των ίσων, και διά τα δύο + αυτά δεν ημπορούμεν να ειπούμεν σαφώς πώς τα επιθυμούμεν. Όλα αυτά + όμως κατά το ποσόν και το μέγεθος και την σφοδρότητα και την + ισότητα και τα αντίθετα αυτών ως προς την θέλησίν μας μεν έχουν + διαφοράν, ως προς την προαίρεσίν μας όμως δεν έχουν. Αφού λοιπόν + αυτά εδημιουργήθησαν κατ' ανάγκην ούτω πως, εις όποιον μεν βίον + υπάρχει μεγάλη ποσότης και από τα δύο και μέγεθος και σφοδρότης, + αλλά είναι ανώτερα τα ηδονικά, εκείνον τον θέλομεν, εις όποιον όμως + υπάρχουν τα αντίθετα δεν τον θέλομεν. Και πάλιν εις όποιον υπάρχουν + ολίγα και τα δύο και μικρά και ήσυχα, αλλά είναι ανώτερα τα λυπηρά, + δεν τον θέλομεν, εις όποιον δε υπάρχουν τα αντίθετα, τον θέλομεν. + Εις όποιον δε βίον πάλιν ισορροπούν, πρέπει να φρονούμεν, καθώς + προηγουμένως, ότι τον ισόρροπον βίον, εφ' όσον είναι ανώτερα τα + ευχάριστα εις ημάς, τον θέλομεν, εφόσον όμως είναι ανώτερα τα + μισούμενα, δεν τον θέλομεν. Πρέπει δε να έχωμεν υπ' όψει μας ότι + όλοι οι βίοι περικλείονται εις αυτούς τους δύο και να εννοήσωμεν + ποίους θέλομεν εκ φύσεως. Εάν δε νομίζωμεν ότι θέλομεν τίποτε άλλο + έξω από αυτά, αυτό το φρονούμεν, διότι δεν γνωρίζομεν εκ πείρας + τους υπάρχοντας βίους. + + Ποίοι λοιπόν και πόσοι είναι οι βίοι, διά τους οποίους πρέπει να + προτιμήσωμεν τον θεληματικόν και εκούσιον, αφού εννοήσωμεν τον + αθέλητον και ακούσιον και να τον θέσωμεν εις τον εαυτόν μας ως + νόμον, και αφού εκλέξωμεν τον αγαπητόν και συγχρόνως τον ηδονικόν + και άριστον και ωραιότατον να ζώμεν όσον είναι δυνατόν εις τον + άνθρωπον μακαριώτερον; Λοιπόν ας δεχθώμεν ότι ο σώφρων βίος είναι + είς και είς ο φρόνιμος και είς ο ανδρείος και είς ο υγιεινός. Και + εις αυτούς, οι οποίοι είναι τέσσαρες, ας αντιτάξωμεν ως αντιθέτους + άλλους τέσσαρας, τον ανόητον, τον δειλόν, τον ακόλαστον, τον + νοσηρόν. Και λοιπόν όποιος γνωρίζει τον σώφρονα βίον θα δεχθή ότι + είναι μειλίχιος εις όλα και ότι δίδει ησύχους λύπας και ησύχους + ηδονάς, και μαλακάς επιθυμίας και έρωτας όχι μανιώδεις. Ο δε + ακόλαστος ότι είναι εις όλα ακράτητος και δίδει σφοδράς λύπας και + σφοδράς ηδονάς, επιμόνους δε και παραφόρους επιθυμίας και έρωτας + όσον το δυνατόν μανιωδεστέρους. Ότι δε είναι υπερβολικώτεραι εις + μεν τον σώφρονα βίον αι ηδοναί παρά οι πόνοι, εις δε τον ακόλαστον + ότι είναι ανώτεραι αι λύπαι από τας ηδονάς και εις το μέγεθος και + εις το ποσόν και εις την πυκνότητα. Δι' αυτό ο είς μεν από αυτούς + τους βίους είναι λογικώς ηδονικώτερος κατά φύσιν, ο δε άλλος + λυπηρότερος, και όστις βεβαίως θέλει να ζήση ηδονικώς δεν + επιτρέπεται εκουσίως να ζη ακολάστως, αλλά πλέον έγινε φανερόν, + ότι, αν αυτό που λέγομεν τόρα, είναι ορθόν, τότε έπεται λογικώς ότι + έκαστος είναι ακουσίως ακόλαστος. Δηλαδή ή από αμάθειαν ή από + ακράτειαν ή και από τα δύο στερείται σωφροσύνης πας όχλος των + ανθρώπων. Αυτά λοιπόν πρέπει να φρονούμεν διά τον νοσηρόν και + υγιεινόν βίον, ότι δηλαδή έχουν ηδονάς και λύπας, αλλ' ότι + υπερτερούν αι ηδοναί τας λύπας εις την υγείαν, αι δε λύπαι τας + ηδονάς εις τας ασθενείας. Η θέλησίς μας όμως εις την προτίμησιν των + βίων δεν είναι να υπερτερή το λυπηρόν, όπου δε αυτό υπερτερείται, + αυτόν τον βίον τον εκρίναμεν ηδονικώτερον. Λοιπόν, ημπορούμεν να + ειπούμεν, επειδή ο σώφρων από τον ακόλαστον και ο φρόνιμος από τον + άφρονα και ο βίος της ανδρείας από τον βίον της δειλίας έχει και τα + δύο ολιγώτερα και μικρότερα και πυκνότερα και υπερτερεί ο είς τον + άλλον κατά σειράν από αυτούς εδώ ως προς την υπερβολήν της ηδονής, + ενώ εκείνοι υπερτερούν αυτούς ως προς την λύπην, διά τούτο ο μεν + ανδρείος νικά τον δειλόν, ο δε φρόνιμος τον ανόητον, ώστε είναι + ηδονικώτεροι εκείνοι από αυτούς, ο σώφρων και ο ανδρείος και ο + φρόνιμος και ο υγιεινός, από τον δειλόν και ανόητον και ακόλαστον + και νοσηρόν, και συντόμως, ο σχετικός με την αρετήν εις το σώμα και + εις την ψυχήν από τον σχετικόν με την μοχθηρίαν, και ηδονικώτερος + είναι και εις τα άλλα υπερτερεί περισσώς με το κάλλος του και την + ορθότητα και την αρετήν και την δόξαν, ώστε όστις έχει αυτόν τον + κάμνει να ζη ευτυχέστερον από τον αντίθετον εις όλα εξ ολοκλήρου. + + Και το μεν προοίμιον των νόμων ας λάβη τέλος εις αυτό το σημείον + της συζητήσεώς μας. Κατόπιν όμως από το προοίμιον είναι βεβαίως + λογικόν να ακολουθήση ο νόμος, ή μάλλον, καθώς είναι αληθές, το + υπόδειγμα των νόμων της πολιτείας. Καθώς λοιπόν εις έν ύφασμα ή και + εις οποιονδήποτε άλλο πράγμα δεν είναι δυνατόν να κατασκευάσωμεν με + τα ίδια υλικά το υφάδι και το στημόνι, αλλά πρέπει να υπερέχη εις + την αξίαν το είδος των στημόνων, διότι αυτό πρέπει να είναι ισχυρόν + και να έχη κάποιαν σταθερότητα εις τας μετατροπάς, το δε άλλο να + είναι μαλακόν και δικαίως να έχη κάποιαν υποχώρησιν, δι' αυτό + λοιπόν όσοι πρόκειται να λάβουν μεγάλα αξιώματα εις τας πόλεις + πρέπει κάπως να διακρίνωνται εις τούτο, καθώς και όσοι με μικράν + παιδείαν γυμνάζονται πάντοτε αναλόγως. Δηλαδή υπάρχουν δύο είδη + πολιτευμάτων, και το μεν έν είναι εγκαταστάσεις αρχών εις εκάστους, + το δε άλλο είναι νόμοι εμπιστευμένοι εις τας αρχάς. Αλλά + προηγουμένως από αυτά πρέπει να έχωμεν υπ' όψει μας τα εξής: + + Πάσαν αγέλην, αφού την παραλάβη ο ποιμήν και ο βοσκός και ο + ιπποκόμος και όσοι άλλοι παρόμοιοι υπάρξουν, δεν είναι τρόπος να + δοκιμάση να την περιποιηθή κατ' άλλον τρόπον παρά εάν πρώτον + καθαρίση τα ζώα καθώς απαιτείται διά την συντροφίαν των, αφού δε + διαλέξη και τα υγιή και τα μη υγιή και τα ευγενή και τα αγενή, άλλα + μεν αποστείλη εις κάποιας άλλας αγέλας, άλλα δε περιποιηθή, έχων + υπ' όψει του ότι θα μείνη μάταιος και ανωφελής ο κόπος του και διά + τα σώματα και διά τας ψυχάς, τας οποίας η φύσις και η πονηρά + ανατροφή διαφθείρει και καταστρέφει το γένος των υγιών και + αμολύντων ηθών και σωμάτων εις παν πράγμα, όταν κανείς δεν καθαρίζη + τα πρώτα. Και βεβαίως διά τα άλλα ζώα είναι μικροτέρα η σπουδή και + μόνον χάριν παραδείγματος αξίζει να τα παρουσιάσωμεν εις την + συζήτησίν μας, τα ανθρώπινα όμως είναι άξια της μεγαλιτέρας σπουδής + και ο νομοθέτης πρέπει να τα ερευνά πολύ και να εξηγή τι χρειάζεται + εις έκαστον ως προς τον καθαρισμόν και όλας τας άλλας πράξεις. + Λόγου χάριν το ζήτημα του καθαρισμού της πόλεως ημπορεί να γίνη ως + εξής. Από τους πολλούς καθαρισμούς που υπάρχουν άλλοι μεν είναι + ευκολώτεροι, άλλοι δε δυσκολώτεροι. Και όσοι μεν είναι δύσκολοι και + καλλίτεροι, εάν ο ηγεμών είναι ο ίδιος και νομοθέτης, ημπορεί να + τους εκτελέση, ο νομοθέτης όμως που δεν έχει ηγεμονίαν (!) ιδρύων + νέον πολίτευμα και νόμους, εάν και τον ευκολώτερον καθαρισμόν + εκτελέση, πρέπει να είναι ευχαριστημένος και από αυτό. Είναι δε ο + μεν καλλίτερος βασανιστικός, καθώς και όσα φάρμακα είναι + τοιουτότροπα, δηλαδή όστις σύρει εις την τιμωρίαν με εκδίκησιν, + προσθέτων ως τέλος της εκδικήσεως τον θάνατον ή την εξορίαν. Διότι + όσοι έσφαλαν τα μέγιστα και είναι αθεράπευτοι και μεγίστη βλάβη εις + την πόλιν, συνηθίζει να τους απομακρύνη. Ο δε μαλακότερος + καθαρισμός είναι ο εξής· όσοι από στέρησιν της τροφής φαίνονται + πρόθυμοι και έτοιμοι να ακολουθήσουν τους αρχηγούς, εναντίον των + ευπόρων ως άποροι, αυτούς ως ασθένειαν ενσκήψασαν εις την πόλιν διά + να τους απομακρύνη ευφήμως, εθέσπισε το όνομα της αποικίας και τους + αποστέλλει όσον το δυνατόν φιλικώτερον. Λοιπόν αυτό πας νομοθέτης + οπωσδήποτε πρέπει να το εκτελέση εις την αρχήν, εις ημάς όμως πολύ + παραδοξότερα είναι όσα συνέβησαν τόρα ως προς αυτά. Δηλαδή ούτε + αποικίαν ούτε κάποιαν εκλογήν καθαρισμού οφείλομεν να εφεύρωμεν + προς το παρόν, αλλά, ως να κατασταλάζουν πολλαί πηγαί και χείμαρροι + εις μίαν λίμνην, είναι ανάγκη να προσέχωμεν πώς να μείνη όσον το + δυνατόν καθαρώτερον το συναθροιζόμενον νερόν, και αλλού μεν να το + αδειάζωμεν, αλλού δε να το διοχετεύωμεν και το απομακρύνωμεν. + Υπάρχει δε, καθώς φαίνεται, κόπος και κίνδυνος εις πάσαν + εγκαθίδρυσιν πολιτεύματος. Αφού όμως τόρα ημείς με λόγους τα + συζητούμεν και δεν τα εκτελούμεν εμπράκτως, ας λάβη τέλος η εκλογή + μας και ας θεωρήσωμεν ότι ο καθαρισμός της έγινε καθώς τον + φανταζόμεθα. Δηλαδή από όλους όσοι θα δοκιμάσουν να έλθουν ως + πολίται εις την πόλιν αυτήν τους μεν κακούς θα τους εξετάσωμεν με + όλας τας συμβουλάς και με πολύν καιρόν, και θα τους εμποδίσωμεν να + έλθουν, τους δε αγαθούς όσον είναι δυνατόν ευνοϊκώς και + συμπαθητικώς ας δεχόμεθα. + + Ας μη μας διαφεύγη δε ότι συμβαίνει το εξής ευτύχημα. Δηλαδή, καθώς + είπαμεν, ήτο ευτυχής η αποικία των Ηρακλειδών, διότι απέφυγε την + φοβεράν και επικίνδυνον φιλονικίαν διά την αποκοπήν των χρεών και + την διανομήν της γης, την οποίαν, όταν μία αρχαία πόλις αναγκασθή + να νομοθετήση, δεν ημπορεί ούτε να την αφήση ακίνητον ούτε πάλιν + είναι δυνατόν να την μετακινήση κάπως, αλλά μόνον ευχή απομένει, + διά να ομιλήσω ούτω πως, και ολίγη μετατροπή προσεκτική εις πολύ + χρονικόν διάστημα βαθμηδόν εκτελουμένη. Η δε βαθμιαία μετατροπή + αυτή εξαρτάται από αυτούς τους έχοντας άφθονον γην και πολλούς + χρεοδούλους, όταν θελήσουν κάπως από επιείκειαν να γίνουν + μεταδοτικοί εις τους στερουμένους και άλλα μεν να χαρίσουν, άλλα δε + να κατέχουν, και οπωσδήποτε να αποκτήσουν μετριότητα και να + νομίζουν πτωχείαν όχι το να ολιγοστεύση η περιουσία των, αλλά το να + μεγαλώση η απληστία των. Διότι αυτό γίνεται και η μεγαλιτέρα αρχή + της σωτηρίας της πόλεως, και επάνω εις αυτήν, ως εις στερεόν + θεμέλιον, είναι δυνατόν να κτίση κανείς όλον τον διάκοσμον τον + πολιτικόν, τον οποίον θα εύρισκε κατάλληλον εις την τοιαύτην + εγκατάστασιν. Όταν όμως αυτή η μεταβατική γέφυρα είναι σαθρά, τότε + δεν είναι δυνατόν να είναι κατόπιν πλουσιοπάροχος εις καμμίαν πόλιν + η πολιτική δράσις. Την οποίαν ημείς μεν, καθώς νομίζομεν, την + αποφεύγομεν. Αλλά είναι ορθότερον να ειπούμεν, αν δεν την + αποφύγωμεν, με ποίον μέσον θα εφροντίζαμεν να την αποφύγωμεν. + Λοιπόν λέγομεν τόρα ότι με την δικαίαν αφιλοχρηματίαν, άλλη όμως + αποφυγή δεν υπάρχει τοιαύτης εφευρέσεως ούτε ευρύχωρος ούτε στενή. + Και αυτό μεν ας το θεωρήσωμεν ως ασφάλειαν της πόλεως. Διότι πρέπει + να καταστήσωμεν τας περιουσίας μεταξύ των πολιτών αδιαφιλονικήτους + οπωσδήποτε, άλλως να μη προχωρούν προηγουμένως εκουσίως εις την + άλλην διαρρύθμισιν όσοι έχουν παλαιά παράπονα μεταξύ των και όσοι + έχουν έστω και ελάχιστον νουν. Εις όσους δε, καθώς εις ημάς τόρα, + έδωκε ο θεός να κατοικήσουν νέαν πόλιν και να μην έχουν πλέον + μεταξύ των καμμίαν έχθραν, αυτοί να γίνουν αίτιοι μεταξύ των έχθρας + χάριν της διανομής της γης και των κατοικιών δεν θα είναι ανθρωπίνη + (υποφερτή) αμάθεια με όλην των την κακίαν. + + Λοιπόν ποίος είναι ο τρόπος της ορθής διανομής; Πρώτον πρέπει να + ορισθή ο αριθμός των ατόμων των πόσος πρέπει να είναι. Κατόπιν δε + πρέπει όσον το δυνατόν να μοιράσωμεν εξ ίσου και την γην και τας + κατοικίας. Λοιπόν ο αριθμός του πληθυσμού δεν θα ήτο ορθόν να + ορισθή αλλέως παρά εν σχέσει προς την γην και τας πλησιοχώρους + πόλεις, η μεν γη πόση είναι ικανή να τρέφη τόσους μετριόφρονας, + χωρίς να χρειάζεται τίποτε περισσότερον, ο δε πληθυσμός πόσος είναι + αρκετός χωρίς δυσκολίαν να αποκρούση τα περίχωρα, όταν τον αδικούν + και να βοηθήση τους γείτονάς του, όταν αδικούνται. Αυτά θα τα + ορίσωμεν εμπράκτως και όχι με λόγους, όταν ιδούμεν την χώραν και + τους γείτονας. Τόρα όμως χάριν του σχεδίου και του γενικού ορισμού, + διά να τελειώνωμεν, ας εξακολουθήση η συζήτησις διά την νομοθεσίαν. + Ας δεχθώμεν να είναι πέντε χιλιάδες σαράντα (5040), διά να είναι + κάπως αρμονικός ο αριθμός, οι γεωμόροι και οι υπερασπισταί της + διανομής. Η γη δε και αι κατοικίαι ας μοιρασθούν εις τα ίδια μέρη, + και ας γίνη διά την διανομήν είς κλήρος δι' έκαστον άνδρα. Έπειτα + ας διαιρεθή όλος αυτός ο αριθμός εις δύο, κατόπιν εις τρία και + τέσσαρα και πέντε έως εις τα δέκα κατά σειράν. Πρέπει δε βεβαίως + πας νομοθέτης τούτο τουλάχιστον να γνωρίζη περί των αριθμών, ποίος + αριθμός ημπορεί να χρησιμεύση εις όλας τας πόλεις. Ας θεωρήσωμεν + λοιπόν τοιούτον εκείνον, ο οποίος επιδέχεται τας περισσοτέρας + διαιρέσεις κατά σειράν. Λοιπόν πας αριθμός δεν επιδέχεται όλας τας + διαιρέσεις. Αλλά ο αριθμός πέντε χιλιάδες σαράντα και διά τον + πόλεμον και διά την ειρήνην εις όλας τας συμφωνίας και επιμιξίας, + και δι' όλας τας συνεισφοράς και διανομάς, όχι ολιγωτέρας από + πενήντα εννέα διαιρέσεις επιδέχεται, κατά σειράν δε από τον αριθμόν + ένα έως τα δέκα. + + Αυτά λοιπόν πρέπει να τα αποκτήσουν ασφαλώς και με την ευκαιρίαν + όσους διατάσσει ο νόμος να τα αποκτήσουν. Διότι βεβαίως μόνον κατ' + αυτόν τον τρόπον συμβαίνουν. Πρέπει δε να λεχθούν διά τον εξής + λόγον εις εκείνον που ιδρύει πόλιν. Ούτε όταν κτίζη νέαν πόλιν εξ + αρχής ούτε όταν επισκευάζη παλαιάν κατεστραμμένην όσον διά τους + θεούς και τους ναούς, οι οποίοι πρέπει να είναι κτισμένοι εις + εκάστην πόλιν και να φέρουν οποιωνδήποτε θεών την ονομασίαν, κανείς + δεν θα δοκιμάση να μετακινήση, εάν έχη νουν, τας συμβουλάς, όσαι + προήλθαν από τους Δελφούς ή από την Δωδώνην ή από τον Άμμωνα ή από + άλλας παλαιάς παραδόσεις και κατέπεισαν οπωσδήποτε μερικούς διά της + εμφανίσεως φαντασμάτων ή θείας εμπνεύσεως, και εθέσπισαν θυσίας + συνδυασμένας με τελετάς είτε από εδώ εγχωρίας είτε Τυρρηνικάς είτε + Κυπριακάς είτε από κανέν άλλο μέρος. Και με τοιαύτας παραδόσεις + καθιέρωσαν χρησμούς και αγάλματα και βωμούς και ναούς και + παρεκκλήσια εις έκαστον από αυτούς. Από αυτά ούτε το ελάχιστον δεν + πρέπει να μετακινήση ο νομοθέτης, αλλά πρέπει εις όλα τα μέρη να + εγκαταστήση ένα θεόν ή δαίμονα ή ήρωα και κατά την διανομήν της γης + πρώτον εις αυτούς πρέπει να δώση αποδεκατίσματα, διά να γίνωνται + συγκεντρώσεις εις έκαστον μέρος κατά περιόδους ωρισμένας και να + προετοιμάζουν δι' όλας τας ανάγκας ευκολίας και να συσχετίζωνται + φιλικώς μέσα εις τας θυσίας και να συνδέωνται και γνωρίζωνται, από + το οποίον δεν υπάρχει κανέν μεγαλίτερον αγαθόν εις μίαν πόλιν παρά + να είναι γνωστοί μεταξύ των οι πολίται. Διότι, όπου δεν υπάρχει φως + μεταξύ της συμπεριφοράς των πολιτών αλλά σκότος, δεν είναι δυνατόν + να εύρη κανείς ούτε την εκτίμησιν που του αξίζει ούτε το δίκαιον + που του αρμόζει. Και όμως πρέπει έκαστος πολίτης εις πάσαν πόλιν, + βήμα προς βήμα, τούτο και μόνον να επιδιώκη, πώς δηλαδή ούτε ο + ίδιος να φανή κίβδηλος εις οποιονδήποτε αλλά ειλικρινής και + φιλαλήθης, ούτε άλλος να υπάρχη τοιούτος και να τον απατήση. + + Και λοιπόν η κατόπιν τούτων εύνοια της τύχης εις την κατασκευήν των + νόμων, ως άλλος κύβος ιερός, επειδή είναι ασυνήθιστος, ίσως εις την + αρχήν κάμνει εκείνον που την ακούει να απορή. Και όμως εις τον + συλλογιζόμενον θα φανή ότι κατά δεύτερον λόγον η πόλις μας + λαμβάνει, τον καλλίτερον συνοικισμόν. Ίσως όμως δεν την παραδεχθή + κανείς, διότι δεν συμμορφώνεται με νομοθέτην μη αυταρχικόν. Αλλά το + ορθότερον είναι να προτείνη κανείς τελείως το καλλίτερον πολίτευμα, + και το δευτερεύον και το τριτεύον, να αφήση όμως ελευθέραν εκλογήν + εις έκαστον πληρεξούσιον του συνοικισμού. Λοιπόν και ημείς τόρα ας + κάμωμεν συμφώνως με αυτόν τον λόγον, αφού αναπτύξωμεν ποίον είναι + το πρώτον κατά την τελειότητα πολίτευμα και ποίον δεύτερον και + τρίτον. Την δε εκλογήν ας την αναθέσωμεν τόρα εις τον Κλεινίαν και, + οποιοσδήποτε άλλος θελήση, ας επιστατήση εις την παρομοίαν εκλογήν, + συμφώνως με τον χαρακτήρα του να μοιράση ό,τι είναι αρεστόν εις + αυτόν από τους νόμους της πατρίδος του. + + Η πρώτη λοιπόν πόλις και το πολίτευμα και οι καλλίτεροι νόμοι + υπάρχουν εκεί, όπου συμβαίνει όσον το δυνατόν περισσότερον η παλαιά + παροιμία. Λέγεται δε ότι πραγματικώς είναι κοινά τα πράγματα των + φίλων. Αυτό λοιπόν είτε υπάρχει κάπου τόρα είτε θα υπάρξη άλλοτε, + δηλαδή να είναι κοιναί αι γυναίκες, κοινοί οι παίδες, κοινά όλα τα + πράγματα και διά παντός μέσου, εξεδιώχθη από όλα τα μέρη του βίου + παν ό,τι γίνεται ατομικόν, να ευρεθή δε και τρόπος, διά να γίνουν + όσον το δυνατόν κοινά κάπως και τα εκ φύσεως ατομικά, λόγου χάριν + τα ομμάτια και τα ώτα και αι χείρες να φαίνωνται κοινά εις το να + βλέπουν και ακούουν και εργάζωνται, και πάλιν όλοι ομού να + εγκρίνουν και να κατακρίνουν το καθέν πράγμα όσον είναι δυνατόν, + και να ευχαριστούνται και λυπούνται διά τα ίδια πράγματα, και + όμοιοι νόμοι να καθιστούν όσον το δυνατόν περισσότερον μίαν + ηνωμένην την πόλιν, από αυτήν την αρετήν κανείς ποτε δεν ημπορεί να + θεσπίση ανωτέραν ούτε να θέση σκοπόν ανώτερον ούτε ορθότερον. + Λοιπόν η τοιαύτη πόλις, είτε θεοί βεβαίως την κατοικούν είτε παίδες + θεών περισσότεροι από ένα, εάν ζουν κατά αυτόν τον τρόπον, θα + μένουν ευχαριστημένοι. Διά τούτο λοιπόν δεν πρέπει αλλού να + ζητούμεν πρότυπον πολιτεύματος, αλλά ασπαζόμενοι τούτο να ζητούμεν + το όσον το δυνατόν όμοιον με αυτό. Αυτό όμως το οποίον ημείς τόρα + ηρχίσαμεν, ίσως είναι το πλησιέστερον προς την αθανασίαν και το + μόνον δεύτερον. Το τρίτον δε, εάν θέλη ο θεός, θα εξετάσωμεν + κατόπιν. Λοιπόν τόρα ποία φρονούμεν ότι πρέπει να είναι αυτή και + πώς ημπορεί να γίνη τοιαύτη; Λοιπόν ας μοιρασθούν πρώτον την γην + και τας οικίας και ας μη καλλιεργούν κοινώς, διότι τούτο είναι + ανώτερον από την σημερινήν γέννησιν και ανατροφήν και εκπαίδευσιν. + Ας μοιρασθούν δε κάπως με το εξής πνεύμα, ότι δηλαδή όστις επιτύχη + τον κλήρον τούτον πρέπει να τον θεωρή κοινόν όλης της πόλεως, + επειδή όμως η χώρα αυτή είναι πατρίς του, πρέπει να τον περιποιήται + περισσότερον παρά την μητέρα οι παίδες, διότι είναι και σεβαστή θεά + (Δημήτηρ = γη μήτηρ) αυτών οι οποίοι είναι θνητοί. Τα ίδια δε να + φρονούν και διά τους εγχωρίους θεούς και δαίμονας. + + Διά να μείνουν δε αυτά εις αιώνα τον άπαντα εις αυτήν την + κατάστασιν, πρέπει να σκεφθούν ακόμη και τα εξής. Όσας εστίας + έχομεν τόρα μοιρασμένας εις τον καθένα, αυταί πρέπει πάντοτε να + μένουν εις το ίδιον ποσόν και ούτε να περισσεύουν διόλου ούτε να + ολιγοστεύουν. Αυτό λοιπόν ημπορούσε να συμβαίνη ασφαλώς εις εκάστην + πόλιν κατά τον εξής τρόπον. Όστις λάβη την κληρονομίαν ας αφήνη εις + αυτήν την κατοικίαν πάντοτε ένα κληρονόμον από όλα τα τέκνα του, + εκείνον τον οποίον αγαπά περισσότερον, ως διάδοχον και λάτρην των + θεών και του γένους του και της πόλεως από τους ζώντας και από + όσους πλέον έως εκείνον τον χρόνον, κατέλαβε ο θάνατος. Όλα δε τα + άλλα του τέκνα, αν έχη περισσότερα από έν, και τα κορίτσια να τα + υπανδρεύση συμφώνως με τον νόμον, τον οποίον θα επιβάλωμεν κατόπιν, + και τα αγόρια να τα μοιράση εις όσους πολίτας έχουν έλλειψιν + παιδιών, όταν έχουν ευχαρίστησιν κυρίως. Εάν όμως εις μερικούς + λείπη η ευχαρίστησις, ή γεννώνται περισσότεροι απόγονοι θήλεις ή + άρρενες εις έκαστον, ή και αντιθέτως, όταν είναι ολιγώτεροι, διότι + δεν υπήρξε αφθονία τέκνων, δι' όλα αυτά η εξουσία, την οποίαν θα + ορίσωμεν ως ανωτάτην και πολυτιμοτάτην, θα σκεφθή τι πρέπει να γίνη + διά τους περισσεύοντας ή τους ελλείποντας, και ας εφεύρη μέθοδον + διά να μείνουν όσον το δυνατόν διαρκώς μόναι αι πέντε χιλιάδες + σαράντα (5040) κατοικίαι. Μέθοδοι δε υπάρχουν πολλαί. Δηλαδή και η + αναστολή των γεννήσεων εις όσας είναι ταχεία η γέννησις και + αντιθέτως επιμέλεια και φροντίδες διά την αύξησιν των γεννήσεων με + τιμάς και ατιμίας και προτροπάς των γεροντοτέρων προς τους νέους, + επιβαλλομένας διά λόγων συμβουλευτικών, ημπορούν να κάμουν αυτό που + λέγομεν. + + Και μάλιστα εις το τέλος, εάν υπάρχη απόλυτος δυσκολία εις την + εξίσωσιν των πέντε χιλιάδων σαράντα κατοικιών, και αν μας έλθη + πληθώρα υπερβολική πολιτών από την αφοσίωσιν των συνοικεσίων και + δεν ευρίσκωμεν τρόπον, τότε υπάρχει το παλαιόν μηχάνημα, το οποίον + είπαμεν πολλάκις, δηλαδή η αποστολή αποικιών φιλικώς γινομένη + πλησίον των φίλων, τους οποίους θα εκρίναμεν καταλλήλους. Εάν δε + πάλιν αντιθέτως μας έλθη ως τρικυμία και μας φέρη κατακλυσμόν + καμμία καταστροφή από ασθενείας ή πολέμους και μείνουν πολύ + ολιγώτεροι από τον προσδιωρισμένον αριθμόν, τότε εκουσίως μεν δεν + πρέπει να παρεμβάλλωμεν πολίτας ανατραφέντας με νόθον εκπαίδευσιν, + την ανάγκην όμως λέγει η παροιμία ότι ούτε ο θεός δεν ημπορεί να + την καταπολεμήση. Λοιπόν ας φαντασθώμεν ότι ο λόγος μας αυτός μας + συμβουλεύει τα εξής: Ω λαμπρότατοι άνθρωποι, μη παύετε να τιμάτε + την ομοιότητα και ισότητα και την ταυτότητα και συμφωνίαν καθώς + είναι φυσικόν και εις τους αριθμούς και εις πάσαν ικανότητα διά τα + καλά και αγαθά πράγματα. Και λοιπόν και τόρα τον αριθμόν που + είπαμεν πρώτον διατηρήσατέ τον εις όλην σας την ζωήν, έπειτα της + περιουσίας σας το ύψος και το μέγεθος, το οποίον επήρατε εξ αρχής + και είναι μέτριον, μη το ατιμάσετε με αγοράν και πώλησιν μεταξύ + σας. Διότι ούτε ο θεός, όστις επεστάτησε εις την διανομήν των + κλήρων, θα σας είναι σύμμαχος ούτε ο νομοθέτης. Διότι τόρα διά + πρώτην φοράν ο νόμος διατάσσει τον απειθούντα, δηλ. προλέγει με + αυτήν την συμφωνίαν να λάβη ή να μη λάβη κλήρον όστις θέλει, διότι + κατ' αρχάς μεν η γη είναι ιερά και ανήκει εις όλους τους θεούς, + έπειτα δε οι ιερείς και αι ιέρειαι θα κάμουν προσευχάς επάνω εις + τας πρώτας και δευτέρας και τρίτας θυσίας, και θα ευχηθούν όστις + αγοράση ή πωλήση όσα του έτυχαν εις τον κλήρον του οικόπεδα ή + γήπεδα να πάθη ότι του αρμόζει, θα αναγράψουν δε έκαστον εις + πίνακας από κυπάρισσον και θα τους τοποθετήσουν μέσα εις τους ναούς + ως ενθύμιον δι' όλους τους κατόπιν χρόνους, εκτός δε τούτων θα + αφήσουν εγγύησιν διά την εκτέλεσιν τούτων εις εκείνην την αρχήν, η + οποία φαίνεται ότι έχει οξυδερκέστερον βλέμμα, διά να μη τους + διαφεύγουν αι παραβάσεις αυτών, αλλά τιμωρούν τον απειθούντα + συμφώνως με τον νόμον και με τον θεόν. Διότι πόσον βεβαίως είναι το + ενταύθα επιβαλλόμενον αγαθόν εις όλας τας πειθομένας πόλεις, αφού + λάβη την ανάλογον διευθέτησιν, κανείς, καθώς λέγει η αρχαία + παροιμία, δεν ημπορεί να το εννοήση ενόσω είναι κακός, αλλά αφού + γίνη έμπειρος και καθώς πρέπει εις τα ήθη του. Δηλαδή ο χρηματισμός + δεν επιτρέπεται τόσον πολύ εις την τοιαύτην διευθέτησιν, και + μάλιστα συμβαδίζει με αυτήν και το ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται να + δοσοληπτή δουλοπρεπώς κανείς με κανένα, εφ' όσον η επονείδιστος + θεωρουμένη βαναυσότης παραλύει το φιλελεύθερον ήθος, αλλ' ούτε κατ' + αρχήν να απαιτούν να συναθροίζουν χρήματα με αυτά τα μέσα. + + Εκτός δε τούτου υπάρχει εις όλα αυτά άλλος νόμος, να μη επιτρέπεται + να αποκτήση ούτε χρυσόν ούτε άργυρον κανείς ιδιώτης, μόνον δε + νόμισμα χρειάζεται εις την καθημερινήν συναλλαγήν, το οποίον είναι + σχεδόν ανάγκη να έχουν μεταξύ των οι εργάται και όλοι όσοι + λαμβάνουν την ανάγκην αυτών, διά να πληρώνουν τους μισθούς εις τους + μισθωμένους δούλους και πλησιοχώρους. Διά τα οποία θεωρούμεν ότι + είναι μεν έγκυρον το νόμισμα μεταξύ των, αλλά διά τους άλλους + ανθρώπους είναι άκυρον. Όσον δε διά κοινόν Ελληνικόν νόμισμα διά + τας εκστρατείας και τας αποδημήσεις εις άλλας χώρας, λόγου χάριν + διά αποστολάς ή διά καμμίαν αντιπροσωπείαν αναγκαίαν χάριν της + πόλεως, όταν είναι ανάγκη να σταλή κανείς, δι' αυτό μόνον πρέπει + πάντοτε η πόλις να έχη κοινόν Ελληνικόν νόμισμα, εις δε τους + ιδιώτας, αν τυχόν γίνη καμμία ανάγκη να περιοδεύσουν, ας ζητήσουν + από τους άρχοντας και ας αναχωρήσουν, εάν όμως επιστρέψη κανείς από + κανέν μέρος και φέρη μαζί του εις την πατρίδα νόμισμα ξενικόν ως + περίσσευμα, ας το καταθέση εις την πόλιν και ας λάβη αναλόγως το + εγχώριον. Εάν όμως κανείς αποδειχθή ότι το οικειοποιείται, ας + δημευθή, και όστις το γνωρίζει και δεν το μαρτυρεί ας είναι + συνένοχος με τον μετακομιστήν του εις την κατάραν και το όνειδος + και περιπλέον εις πρόστιμον όχι ολιγώτερον από το ξένον νόμισμα, το + οποίον έφερε. + + Όταν δε νυμφεύεται ή υπανδρεύη κόρην, να μη του δίδη ούτε να παίρνη + από αυτόν προίκα οποιανδήποτε κατ' αρχήν, ούτε νόμισμα να αφήνη ως + παρακαταθήκην εις όποιον δεν έχει κανείς εμπιστοσύνην, ούτε να + δανείζη με τόκον, διότι είναι δυνατόν ο δανεισθείς να μην επιστρέψη + διόλου ούτε τον τόκον ούτε το κεφάλαιον. Ότι δε αυτή είναι + λαμπροτάτη ασχολία διά να την εκτελή κανείς χάριν της πόλεως, ως + εξής ημπορεί κανείς να τα εξετάση, διά να τα κρίνη ορθώς σχετίζων + αυτά πάντοτε με την αρχήν και με το πνεύμα του νομοθέτου. Λοιπόν + του νοήμονος πολιτικού ο πόθος είναι, κατά την γνώμην μας, όχι αυτό + που νομίζουν οι περισσότεροι, ότι δηλαδή πρέπει αληθής νομοθέτης να + ποθή να γίνη όσον το δυνατόν μεγαλιτέρα η πόλις εις την οποίαν + νομοθετεί με εύνοιαν, και πλουσία, και έχουσα πολύν χρυσόν και + άργυρον, και κυριαρχούσα κατά ξηράν και κατά θάλασσαν όσον το + δυνατόν περισσοτέρους. Ημπορεί δε να προσθέση κανείς και ότι πρέπει + να θέλη ο νομοθέτης να είναι όσον το δυνατόν καλλιτέρα η πόλις και + ευτυχεστέρα. Από αυτά δε άλλα μεν είναι δυνατόν να εκτελεσθούν, + άλλα όμως όχι. Και λοιπόν όσα μεν είναι δυνατόν να εκτελεσθούν + ημπορεί να τα θέλη ο διαρρυθμιστής αυτής, όσα όμως δεν είναι + δυνατόν να εκτελεσθούν ούτε τα θέλει ούτε κάμνει ματαίας δοκιμάς. + Δηλαδή το να γίνουν οι πολίται αγαθοί και συγχρόνως ευτυχείς σχεδόν + είναι δυνατόν. + + Αυτό λοιπόν θα το ποθήση. Αλλά πάλιν να είναι πολύ πλούσιοι και + συγχρόνως αγαθοί, είναι αδύνατον, τουλάχιστον όσους θεωρούν + πλουσίους οι περισσότεροι άνθρωποι, θεωρούν δε τοιούτους εκείνους + οι οποίοι μεταξύ ολίγων κατέχουν κτήματα άξια πάρα πολλού + νομίσματος, τα οποία είναι δυνατόν να τα έχη και ο κακός. Αλλά, αν + αυτό είναι αληθές, τότε εγώ ποτέ δεν συμφωνώ μαζί των ότι ο + πλούσιος είναι όντως ευτυχής, εάν δεν είναι συγχρόνως και αγαθός. + Αλλά πάλιν, εάν είναι υπερόχως αγαθός, είναι αδύνατον να είναι και + υπερόχως πλούσιος. Διατί λοιπόν; Ίσως είπη κανείς. Διότι, θα του + ειπούμεν, η απόκτησις από δίκαια και άδικα συγχρόνως είναι διπλασία + παρά η απόκτησις μόνον από δίκαια, και τα έξοδα του μη εξοδεύοντος + ούτε εις καλάς πράξεις ούτε εις αισχράς είναι διπλασίως ολιγώτερα + από τους θέλοντας να εξοδεύουν εις καλάς πράξεις. Επομένως δεν + είναι ποτέ δυνατόν, από τον αποκτώντα διπλάσια και εξοδεύοντα τα + μισά να γίνη πλουσιώτερος όστις κάμνει τα αντίθετα από αυτά. Είναι + δε από αυτούς τους δύο ο μεν είς αγαθός, ο δε άλλος όχι κακός, εάν + είναι απλώς φιλάργυρος. Πολλάκις όμως είναι και πάγκακος. Αγαθός + όμως, καθώς είπαμεν προ ολίγου, ποτέ δεν είναι. Δηλαδή όστις + λαμβάνει και δικαίως και αδίκως, αλλά δεν εξοδεύει ούτε δικαίως + ούτε αδίκως, είναι πλούσιος, όταν συγχρόνως είναι και φιλάργυρος. Ο + δε πάγκακος συνήθως, επειδή είναι πολύ άσωτος, είναι υπερβολικά + πτωχός. Όστις δε εξοδεύει εις καλά έργα και απολαμβάνει μόνον από + δίκαια, ούτε υπέροχος εις τον πλούτον είναι δυνατόν να γίνη ευκόλως + ούτε πάλιν πολύ πτωχός. Ώστε ο διισχυρισμός μας είναι ορθός, ότι + δεν είναι οι βαθύπλουτοι αγαθοί. Αφού δε δεν είναι αγαθοί, δεν + είναι ούτε ευτυχείς. + + Αλλά η νομοθεσία μας αυτή απέβλεπε, πώς να είναι ευτυχέστατοι οι + πολίται και φίλοι μεταξύ των. Δεν ημπορούν όμως ποτέ οι πολίται να + είναι φίλοι, όπου υπάρχουν πολλαί δίκαι μεταξύ των και πολλαί + αδικίαι, αλλά όταν είναι όσον το δυνατόν ολιγώτεραι. Λοιπόν λέγομεν + ότι δεν πρέπει να υπάρχη εις την πόλιν ούτε χρυσός ούτε άργυρος, + ούτε πάλιν κερδοσκοπεία μεγάλη με βαναυσότητας και με τόκους, ούτε + με ποίμνια άσχημα, αλλά με όσα παράγει η γεωργία, και από αυτά + πάλιν όσα δεν θα τον κάμουν να κερδοσκοπή και να παραμελή εκείνα + χάριν των οποίων επλάσθησαν τα χρήματα. Αυτά δε είναι η ψυχή και το + σώμα, τα οποία χωρίς γυμναστικήν και την άλλην εκπαίδευσιν δεν + είναι ποτέ δυνατόν να γίνουν αξιόλογα. Δι' αυτό λοιπόν δεν το + είπαμεν μίαν φοράν μόνον, ότι ως τελευταίον πρέπει να εκτιμώμεν την + φροντίδα διά τα χρήματα. Διότι τρία είναι όλα όσα επιδιώκει ο + άνθρωπος, από αυτά δε τελευταίον και τρίτον είναι η ορθή φροντίς + διά τα χρήματα, η δε του σώματος είναι μέση, και πρώτη είναι η + φροντίς της ψυχής. Και τόρα λοιπόν και η πολιτεία την οποίαν + συζητούμεν, εάν μεν αυτήν την σειράν δίδη εις τας τιμάς, είναι + ορθώς νομοθετημένη. Εάν όμως από τους επιβαλλομένους εις αυτήν + νόμους αποδειχθή ότι προτιμά από την φρόνησιν την υγείαν ή τον + πλούτον από την υγείαν και την φρόνησιν, θα αποδειχθή ότι δεν + νομοθετεί ορθώς. + + Αυτά λοιπόν πρέπει ο νομοθέτης να ερωτά τον εαυτόν του: «Τι + επιδιώκω και αν εκτελείται τούτο ή αποτυγχάνω τον σκοπόν μου». Και + τότε ίσως και ο ίδιος να αλλάξη την νομοθεσίαν και τους άλλους να + ελαφρύνη, κατ' άλλον τρόπον όμως ποτέ δεν είναι δυνατόν απολύτως. + Λοιπόν όστις επέτυχε τον κλήρον του ας τον έχη, λέγομεν, συμφώνως + με τους όρους που είπαμεν. Και βεβαίως καλόν θα ήτο αν ήρχετο ο + καθείς εις την αποικίαν έχων ίσα και όλα τα άλλα. Επειδή όμως δεν + είναι δυνατόν, αλλά άλλος μεν θα φέρη μαζί του περισσότερα χρήματα, + άλλος δε ολιγώτερα, είναι βεβαίως ανάγκη και διά πολλούς άλλους + λόγους και χάριν αναλογίας των παροχών της πόλεως να γίνουν άνισα + τιμήματα, ώστε εις τας εξουσίας και τας συνεισφοράς και τας + διανομάς να λαμβάνεται υπ' όψιν η αξία εκάστου, όχι μόνον της + αρετής των προγόνων και της ιδικής του, ούτε της σωματικής του + δυνάμεως και πλαστικότητος, αλλά της χρησιμοποιήσεως του πλούτου + και της πτωχείας, και εάν λαμβάνουν τιμάς και αρχάς όσον το δυνατόν + ίσας με την άνισον αναλογίαν, να μη φιλονικούν. Διά τούτο πρέπει να + ορισθούν ως μεγέθη της περιουσίας τέσσαρα τιμήματα, ο πρώτος βαθμός + και ο δεύτερος και ο τρίτος και ο τέταρτος, ή με κανέν άλλο όνομα + αν ονομασθούν, είτε μένουν εις το ίδιον τίμημα, είτε γίνονται + πλουσιώτεροι από πτωχούς και πτωχοί από πλουσίους και μεταβαίνουν + εις το αρμόδιον δι' αυτούς τίμημα. Εκτός τούτων όμως εγώ θεωρώ ως + συναφή τον εξής νόμον. Δηλαδή φρονώ ότι πρέπει, όταν μία πόλις δεν + θέλη να γνωρίση την μεγαλιτέραν ασθένειαν, η οποία λέγεται στάσις, + αλλά θα ήτο ορθότερον να ονομασθή διάστασις (5), να μην υπάρχη + ούτε η φοβερά πτωχεία εις μερικούς πολίτας ούτε πάλιν ο πλούτος, + διότι και τα δύο αυτά φέρουν εκείνα τα δύο. Τόρα λοιπόν ο νομοθέτης + πρέπει να θέση όριον και εις τα δύο αυτά. Και λοιπόν όριον μεν της + πτωχείας ας είναι η αξία του κλήρου του, ο οποίος πρέπει να μένη + και τον οποίον ποτέ κανείς άρχων δεν θα επιτρέψη να ελαττωθή, αλλά + και από τους άλλους κανείς δεν θα το επιτρέψη, όστις έχει + φιλοδοξίαν διά την αρετήν, Αφού δε ορίση αυτόν ως μέτρον ο + νομοθέτης, θα επιτρέψη να έχη κανείς διπλάσια και τριπλάσια από + αυτόν μέχρι του τετραπλασίου. Εάν όμως έχη κανείς περισσότερα από + αυτά ή διότι τα εύρε ή διότι του εδόθησαν από κάποιον μέρος, ή + διότι εκερδοσκόπησε ή με καμμίαν παρομοίαν τύχην απέκτησε όσα είναι + ανώτερα από το ωρισμένον ποσόν, αν αποδώση αυτά εις την πόλιν και + εις τους προστάτας της πόλεως θεούς, θα είναι δοξασμένος και + ατιμώρητος. Εάν όμως κανείς παρακούη τούτον τον νόμον, τότε θα τον + αποκαλύψη όστις θέλει με τον όρον να λάβη τα μισά, όστις δε + ενοχοποιηθή, θα πληρώση άλλα τόσα από την ιδιοκτησίαν του, τα δε + μισά ανήκουν εις τους θεούς. Η δε ιδιοκτησία όλη του καθενός έξω + από τον κλήρον ας καταγραφή εις τα φανερά εις την επιθεωρητικήν + εξουσίαν, την οποίαν θα ορίση ο νόμος, διά να γίνωνται ευκόλως και + πολύ καθαρά αι δίκαι, όσαι περιστρέφονται εις χρήματα. + + Κατόπιν δε πρέπει πρώτον μεν η πόλις να κτισθή όσον το δυνατόν εις + το κέντρον της χώρας το οποίον να το εκλέξωμεν διά να έχη όλα τα + άλλα όσα είναι πρόσφορα διά την πόλιν, τα οποία δεν είναι δύσκολον + να τα εννοήσωμεν και να τα ειπούμεν. Έπειτα δε να την χωρίσωμεν εις + δώδεκα μέρη, αφού ιδρύσωμεν πρώτον ναόν της Εστίας και του Διός και + της Αθηνάς ονομάζοντες αυτό το μέρος ακρόπολιν και περιτειχίζοντες + αυτό, από αυτό δε να αρχίσωμεν να χωρίζωμεν τα δώδεκα μέρη και της + πόλεως και όλης της χώρας. Πρέπει δε να γίνουν ίσα τα δώδεκα μέρη, + εάν τα μεν μερίδια της καλής γης γίνουν μικρά, της δε χειροτέρας + μεγαλίτερα. Κλήρους δε να χωρίσωμεν πέντε χιλιάδες σαράντα, έκαστον + δε πάλιν από αυτούς να τον χωρίσωμεν εις δύο, διά να είναι ο είς + εις τα μακρινά, ο δε άλλος εις τα πλησιέστερα. Και το πλησιέστερον + της πόλεως με τα μακρινώτερον να γίνουν είς κλήρος, και πάλιν το + δευτεροβαθμίως γειτονικόν εις την πόλιν μαζί με το δευτεροβαθμίως + μακρινόν είς κλήρος, και όλα τα άλλα με την ιδίαν αναλογίαν. Να + επιδιώξη δε και εις τα δύο τιμήματα να εφαρμοσθή το ίδιον ως προς + την ευφορωτέραν και αφορωτέραν χώραν, δηλαδή να επαναφέρη την + ισότητα με το περισσότερον και ολιγώτερον της διανομής. Πρέπει δε + και τους άνδρας να μοιράση εις δώδεκα μέρη, αφού εκτελέση την + απογραφήν όλων και αφού συμποσώση όσον το δυνατόν εξ ίσου τα δώδεκα + μέρη. Και μάλιστα κατόπιν να θέση και δώδεκα κλήρους διά τους + δώδεκα θεούς και να ονοματίση και να αφιερώση το πληρωθέν μέρος εις + έκαστον θεόν, και αυτό να ονομάση φυλήν. Να διαιρέση δε πάλιν τα + δώδεκα τμήματα της πόλεως με τον ίδιον τρόπον που εμοίρασε την γην. + Και έκαστος να λάβη δύο κατοικίας, μίαν πλησιεστέραν από το μέσον + και μίαν μακρινωτέραν. Και ο μεν συνοικισμός να τελειώση ούτω πως. + + Πρέπει όμως ημείς διά παντός τρόπου να εννοήσωμεν τα εξής, ότι αυτά + που λέγομεν τόρα δεν είναι δυνατόν να συμπέσουν εις παρομοίας + περιστάσεις, ώστε όλα να συμβούν όπως τα λογαριάζομεν και οι άνδρες + να είναι τοιούτοι ώστε να μη δυστροπήσουν δι' αυτόν τον + συνοικισμόν, αλλά να υπομείνουν να έχουν ωρισμένον ποσόν χρημάτων + και μέτριον εις όλην των την ζωήν και τεκνοποιίαν οποίαν είπαμεν + δι' έκαστον και να στερούνται χρυσόν και όσα άλλα είναι φανερόν ότι + θα τους διδάξη ο νομοθέτης συμφώνως με τα προηγούμενα, ακόμη δε + καθώς είπα τον μέσον όρον της χώρας και της πόλεως και τας κυκλικάς + κατοικίας, σχεδόν εντελώς ως να λέγη όνειρα ή να πλάττη πόλιν από + κερί και πολίτας. Και βεβαίως αυτά που είπαμεν κάπως δεν είναι + εσφαλμένα, πρέπει όμως κανείς να επαναλαμβάνη με τον εαυτόν του τα + εξής. Πάλιν ο νομοθέτης φαίνεται ότι μας λέγει το εξής: φίλοι μου, + εις αυτήν την συζήτησιν μήτε εγώ να νομίζετε ότι απατώμαι ως προς + αυτά που λέγω, ότι δηλαδή διηγούμαι κάπως αληθινά πράγματα. Αλλ' + απλώς νομίζω ότι τα εξής είναι δικαιότατον εις όλα όσα πρόκειται να + συζητηθούν, δηλαδή όστις παρουσιάζει το πρότυπον συμφώνως προς το + οποίον πρόκειται να κατασκευασθή το σχεδιαζόμενον πράγμα, δεν + πρέπει να παραλείψη τίποτε από τα κάλλιστα και αληθέστατα εις + όποιον όμως είναι αδύνατον να πραγματοποιήση αυτό, να το αφήση και + να μη το εκτελέση, να συλλογίζεται όμως πώς να εκτελεσθή ό,τι είναι + πλησιέστερον προς αυτό και ομοιότερον από όλα τα συγγενή. Να + επιτρέψη δε εις τον νομοθέτην να θέση τέλος εις τον σκοπόν του, και + αφού γίνη αυτό, τότε πλέον να σκεφθή μαζί με αυτόν, ποίον από όσα + ελέχθησαν συμφέρει και ποίον εις την νομοθεσίαν είναι ανηφορικόν. + Δηλαδή εκείνο που συμβιβάζεται προς τον εαυτόν του πρέπει υπό πάσαν + έποψιν να τελειοποιή όστις θέλει να φανή άξιος δημιουργός και της + χειροτέρας συζητήσεως. + + Τόρα λοιπόν μετά την παραδοχήν αυτής της διανομής εις δώδεκα μέρη, + πρέπει να φροντίσωμεν να νοήσωμεν με ποίον τρόπον πρέπει να + χωρίσωμεν αυτά τα δώδεκα μέρη, αφού έκαστον από αυτά θα περιέχη + πάρα πολλάς υποδιαιρέσεις και εκείναι πάλιν θα φέρουν άλλας μέχρι + των πέντε χιλιάδων σαράντα. Από αυτάς δε πρέπει ο νόμος να ορίση + τας συνοικίας και τους δήμους και τα χωρία και πάλιν τας πολεμικάς + τάξεις και τας συναθροίσεις, ακόμη δε τα νομίσματα και τα ξηρά και + υγρά μέτρα και τα σταθμά και όλα ανεξαιρέτως να είναι συμμετρικά + και σύμφωνα μεταξύ των. Εκτός τούτου όμως δεν πρέπει από τον φόβον + μήπως νομισθή μικρολογία να οπισθοχωρήση εάν διατάξη να μη μένη + τίποτε αμέτρητον από όλα τα σκεύη τα οποία έχουν, και κατά γενικόν + κανόνα να παραδεχθή ότι εις όλα είναι χρήσιμοι αι διαιρέσεις και οι + συνδυασμοί των αριθμών και καθ' εαυτούς και εις την εφαρμογήν των + εις τα μήκη και τα βάθη και τους συνδυασμούς και μάλιστα εις τους + τόνους και τας κινήσεις και της ευθυγράμμου καθέτου ανυψώσεως και + καταβιβάσεως και διαγραφής κύκλου. Δηλαδή εις όλα αυτά πρέπει να + αποβλέψη ο νομοθέτης και όσον του είναι δυνατόν να μη απομακρύνεται + από αυτό εις την σύνταξιν των διατάξεων δι' όλους τους πολίτας. + Αλλά και διά την οικιακήν οικονομίαν και την πολιτείαν και όλας τας + τέχνας ουδέν άλλο μάθημα έχει διδακτικήν δύναμιν, όσην η μελέτη των + αριθμών. Και το σπουδαιότερον είναι ότι τον φύσει νυσταλέον και + αμαθή τον εξυπνά και τον κάμνει επιδεκτικόν και μνημονικόν και + αγχίνουν, προκόπτοντα περισσότερον από την ιδιοφυίαν του με θείαν + παιδαγωγικήν μέθοδον. Όλαι αύται λοιπόν αι ασχολίαι ημπορούν να + είναι καλαί και ευπρεπείς, όταν κανείς με άλλους νόμους και + ασχολίας αφαιρή την ανελευθερίαν και φιλαργυρίαν από τας ψυχάς + εκείνων οι οποίοι θέλουν να τας αποκτήσουν επαρκώς και επωφελώς. + Ειδεμή χωρίς να το αντιληφθή κανείς, είναι δυνατόν να δημιουργή + αντί της σοφίας την πανουργίαν, καθώς λέγουν, καθώς ημπορεί να ιδή + τους Αιγυπτίους και τους Φοίνικας και πολλά άλλα έθνη που + κατήντησαν από την ανελευθερίαν των άλλων ασχολιών και κτημάτων + των, είτε διότι ανεφάνη εις αυτούς κάποιος μηδαμινός νομοθέτης και + τα έκαμε αυτά, είτε κακή τύχη τους έπεσε, είτε και κάποια παρομοία + φύσις. + + Και βεβαίως, καλέ Μέγιλλε και Κλεινία, ας μη σας διαφύγη ούτε τούτο + περί των γεωγραφικών τοποθεσιών, ότι τάχα δεν υπάρχουν άλλοι τόποι + διαφορετικοί από άλλους ως προς το να παράγουν ανθρώπους + καλλιτέρους και χειροτέρους και ότι η νομοθεσία δεν πρέπει να + αντιβαίνη εις αυτούς. Και άλλων μεν οι κάτοικοι από τους διαφόρους + ανέμους και τα καύματα γίνονται χυδαίοι και εξωφρενικοί, άλλων δε + από τα νερά και την σχετικήν τροφήν την παραγομένην από την γην όχι + μόνον τα σώματα είναι καλλίτερα ή χειρότερα, αλλά και η ψυχή των + ημπορεί να πάθη τα ίδια. Από αυτούς πάλιν πολύ ανωτέρα είναι η + τοποθεσία της χώρας εις την οποίαν έτυχε κάποια θεία έμπνευσις και + λαχνός θεοτήτων, και δέχονται με ευμένειαν πάντοτε τους + αποικιζομένους εις αυτούς ή αντιθέτως. Τα οποία όλα πρέπει να τα + εξετάση ο νοήμων νομοθέτης όσον είναι δυνατόν εις τον άνθρωπον, και + τότε να δοκιμάση να θέση τους νόμους. Αυτό λοιπόν πρέπει να κάμης + και συ, Κλεινία. Πρώτον πρέπει εις αυτά να στραφής, αφού σκοπεύεις + να συνοικίσης αυτήν την χώραν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ξένε Αθηναίε, και συ ωραιότατα ομιλείς και εγώ ομοίως + πρέπει να κάμω. + + + +ΒΙΒΛΙΟΝ ΣΤ'. + + + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Κατόπιν όμως από όσα είπαμεν τόρα, σχεδόν πρέπει να + γίνουν αι εγκαταστάσεις των αρχών εις την πόλιν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως αυτό είναι ορθόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτά τα δύο πράγματα υπάρχουν διά την διακόσμησιν της + πολιτείας. Πρώτον μεν η εγκατάστασις των αρχών και των προσώπων τα + οποία θα τας αναλάβουν, και πόσαι πρέπει να είναι και με ποίον + τρόπον να είναι και με ποίον τρόπον να διορίζονται. Έπειτα πρέπει + εις εκάστην αρχήν να ορίσωμεν πάλιν πόσοι και ποίοι νόμοι αρμόζουν + εις εκάστην. Ας σταματήσωμεν όμως ολίγον προ της εκλογής των και ας + ειπούμεν μίαν εξήγησιν, η οποία αρμόζει να λεχθή δι' αυτήν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποία είναι αυτή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Η εξής. Είναι βεβαίως εις τον καθένα φανερόν ότι, ενώ το + έργον της νομοθεσίας είναι μέγα εις την καλήν διοργάνωσιν της + πόλεως, όμως, εάν εις τους καλώς θεσπισθέντας νόμους διορισθούν + άρχοντες ανεπιτήδειοι, όχι μόνον δεν ωφελούν αυτοί οι καλοί νόμοι, + αλλά εκτός του ότι ημπορούν να γίνουν εντελώς άξιοι εμπαιγμού, + σχεδόν ημπορούν να φέρουν την μεγαλιτέραν βλάβην και συμφοράν εις + τας πόλεις. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν, φίλε μου, τούτο ας φαντασθώμεν ότι συμβαίνει τόρα + εις εσέ ως προς το πολίτευμά σου και την πόλιν. Δηλαδή βλέπεις ότι + όσοι αναλαμβάνουν ορθώς τας εξουσίας πρέπει πρώτον μεν να δώσουν + προηγουμένως απόδειξιν αρκετήν και οι ίδιοι και τα γένος των από + την παιδικήν ηλικίαν μέχρι της εκλογής των. Έπειτα πάλιν όσοι + πρόκειται να εκλεγούν πρέπει να έλαβαν ανατροφήν σύμφωνον με τους + νόμους ως προς το να είναι δύστροποι ή εύκολοι εις την ορθήν κρίσιν + και απόφασιν περί των ικανών ή μη ικανών. Τόρα όμως οι + νεοσύλλεκτοι, αυτοί οι οποίοι δεν γνωρίζονται μεταξύ των, και ακόμη + είναι και απαίδευτοι, πώς είναι δυνατόν να εκλέξουν αμέμπτως τους + άρχοντας; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Σχεδόν ποτέ δεν είναι δυνατόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αλλά βεβαίως η παροιμία λέγει ότι ο αγών δεν επιτρέπει + προφάσεις. Και λοιπόν και συ τόρα και εγώ το ίδιον πρέπει να + κάμωμεν, αφού συ μεν τόρα ανέλαβες προθύμως να κτίσης την πόλιν διά + την φυλήν των Κρητών επί κεφαλής δέκα αντιπροσώπων, καθώς το λέγεις + μόνος σου, εγώ δε πάλιν ανέλαβα να σε συνδράμω με την τορινήν μας + διήγησιν. Λοιπόν βεβαίως δεν πρέπει να αφήσω τον λόγον ακέφαλον. + Διότι οπουδήποτε και αν υπάγη, αν είναι τοιούτος, θα φανή εντελώς + χωρίς γόητρον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ωραία ωμίλησες, φίλε Ξένε. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Όχι μόνον ωμίλησα, αλλά και θα εκτελέσω ομοίως, όσον + εξαρτάται από τας δυνάμεις μου. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως ας εκτελούμεν, καθώς λέγομεν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτό θα γίνη, αν θέλη ο θεός και υπερνικήσωμεν το γήρας, + το τόσον υπερβολικόν βεβαίως. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Είναι ορθόν να έχωμεν προθυμίαν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Βεβαίως ορθόν. Συμφώνως δε με αυτήν ας έχωμεν υπ' όψει + μας και το εξής. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι πράγμα; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ότι με ανδρείαν και τόλμην θα κτισθή προς το παρόν η + πόλι. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Εις τι κυρίως αποβλέπων είπες αυτά τόρα πάλιν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ότι ευκόλως και αφόβως νομοθετούμεν διά πρωτοπείρους + ανθρώπους, χωρίς πολύ πολύ να σκοτισθώμεν πώς θα παραδεχθούν τους + θεσπιζομένους αυτήν την στιγμήν νόμους. Είναι δε φανερόν, καλέ + Κλεινία, εις έκαστον, και αν δεν είναι πολύ σοφός, ότι αυτοί ποτέ + δεν θα τους δεχθούν με ευκολίαν εις την αρχήν, αλλά μόνον εάν κάπως + περιμείνωμεν έως ότου οι λαβόντες την μόρφωσιν των νόμων και + ανατραφέντες με αυτούς και συνηθίσαντες αυτούς έλαβαν μέρος εις τας + αρχαιρεσίας όλης της πόλεως. Εάν όμως γίνη αυτό που λέγομεν, εάν + βεβαίως υπάρχη καμμία μέθοδος διά να εκτελεσθή ορθώς, εγώ νομίζω + ότι θα υπάρχη πολλή ασφάλεια και εις το μέλλον να διατηρηθή η + διαπαιδαγωγηθείσα πόλις. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό φαίνεται τουλάχιστον λογικόν. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ας ιδούμεν αν προμηθεύομεν δι' αυτά καμμίαν + ευκολίαν με τα εξής. Δηλαδή φρονώ, φίλε Κλεινία, ότι περισσότερον + από όλους τους Κρήτας οι Κνώσιοι πρέπει όχι μόνον να ιερουργήσουν + χάριν της χώρας, η οποία τόρα αποικίζεται, αλλά και συντόνως να + επιμεληθούν να αναγορεύσουν τους πρώτους άρχοντας όσον το δυνατόν + ασφαλέστερα και καλλίτερα. Διά μεν τας άλλας λοιπόν είναι κάπως + συντομώτερος ο κόπος, οι νομοφύλακες όμως είναι μεγάλη ανάγκη να + εκλεχθούν πρώτοι με μεγάλην βίαν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποίαν λοιπόν ευκολίαν και εξήγησιν έχομεν να ειπούμεν + κατόπιν από αυτήν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Την εξής. Εγώ φρονώ, παιδιά της Κρήτης, ότι οι Κνώσιοι, + επειδή πρωτοστατούν όλων των άλλων πόλεων εκ συμφώνου με όλους τους + συμμετέχοντας εις τον συνοικισμόν τούτον, πρέπει να εκλέξουν από + τους ιδικούς των και από εκείνους άρχοντας εν συνόλω τριάντα επτά, + δεκαεννέα όμως από τας προσθέτους πόλεις, τους δε άλλους από αυτήν + την Κνωσόν. Αυτούς δε ας τους δώσουν χάριν της πόλεως αυτής οι + Κνώσιοι, και σε τον ίδιον ως πολίτην αυτής της αποικίας, ίνα από + τους δέκα οκτώ, αφού σε καταπείσουν ή σου το επιβάλουν με μέτριον + εξαναγκασμόν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι δηλαδή; Τάχα και συ, καλέ ξένε, και ο Μέγιλλος δεν + λαμβάνετε μέρος εις αυτήν την πολιτείαν; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Φίλε Κλεινία, και αι Αθήναι και η Σπάρτη είναι πολύ + υπερήφανοι, εξ άλλου όμως και αι δύο ευρίσκονται πολύ μακράν. Διά + σε όμως είναι καθ' όλα αρμονικόν, ομοίως δε και διά τους άλλους + αποικιστάς, καθώς φαίνεται από όσα λέγεις τόρα. Λοιπόν ας ειπούμεν + όσον το δυνατόν καλλίτερον πώς είναι δυνατόν να γίνη τελειότερον + προς το παρόν. Αφού δε παρέλθη καιρός και στερεωθή το πολίτευμα, ας + γίνη εκλογή μεταξύ αυτών ως εξής κάπως. Ας λάβουν μέρος εις την + υποψηφιότητα των αρχόντων όλοι όσοι ακριβώς φέρουν όπλα ιππικά και + πεζικά και έλαβαν μέρος εις τον πόλεμον κατά την σειράν της ηλικίας + των. Να γίνεται δε η εκλογή εις εκείνον τον ναόν, τον οποίον η + πόλις θα θεωρήση σεμνοπρεπέστερον, να φέρη δε έκαστος επάνω εις τον + βωμόν του θεού τα όνομά του γραμμένον εις ψηφοδέλτιον με το όνομα + του πατρός του και της φυλής του και του δήμου του, όπου είναι + εγγεγραμμένος, να προσθέση δε συμφώνως με αυτά και το ιδικόν του + όνομα. + + Να επιτρέπεται δε εις οποιονδήποτε, όποιον ψηφοδέλτιον φρονεί ότι + δεν είναι καθώς πρέπει γραμμένον, να το σηκώση και να το εκθέση εις + την αγοράν όχι ολιγώτερον από τριάντα ημέρας. Όσα δε ψηφοδέλτια + εκλεχθούν πρώτα μέχρι των τριακοσίων, αυτά οι άρχοντες να τα + παρουσιάσουν εις όλην την πόλιν να τα ιδή, η δε πόλις από αυτά + πάλιν να εκλέγη όποιον προτιμά έκαστος, και τους εκατόν εξ αυτών + που θα εκλεχθούν διά δευτέραν φοράν να τους δείξουν εις όλους. Και + τρίτην δε φοράν ας εκλέγη από τους εκατόν όποιον θέλει έκαστος + προχωρών έως εις τας τελευταίας υποδιαιρέσεις. Αφού δε εκλέξουν + τους τριανταεπτά, οι οποίοι συνεκέντρωσαν τας περισσοτέρας ψήφους, + ας τους αναγορεύσουν άρχοντας. Λοιπόν, φίλε Κλεινία και Μέγιλλε, + ποίοι θα εκτελέσουν εις την πόλιν μας όλα αυτά όσα περιστρέφονται + εις τους άρχοντας και την έγκρισιν αυτών; Άραγε εννοούμεν ότι εις + τας πόλεις αι οποίαι διά πρώτην φοράν διοργανώνονται πρέπει να + υπάρχουν κάποιοι, αλλά ότι δεν είναι δυνατόν αυτοί να προηγούνται + από όλους τους άρχοντας; Και όμως οπωσδήποτε είναι ανάγκη και + μάλιστα να είναι όχι μηδαμινοί αλλά όσον το δυνατόν υπέροχοι. + + Διότι η αρχή λέγεται μεν το ήμισυ του παντός εις τας παροιμιώδεις + εκφράσεις και βεβαίως όλοι εγκωμιάζομεν μίαν καλήν αρχήν Αλλ' αυτή + μου φαίνεται ότι είναι περισσότερον από ήμισυ και κανείς δεν την + εγκωμίασε αρκούντως όταν γίνεται καλά. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ ορθά ομιλείς. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν, αφού την γνωρίζομεν, ας μη το αποσιωπήσωμεν, + χωρίς να την εξετάσωμεν σαφώς μεταξύ μας, με ποίον τρόπον θα γίνη. + Εγώ λοιπόν δεν έχω άλλο τίποτε πρόχειρον παρά να ειπώ προς το παρόν + ένα αναγκαίον και συμφέροντα λόγον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποίον δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Φρονώ ότι εις την πόλιν αυτήν, την οποίαν σκοπεύομεν να + συνοικίσωμεν, δεν υπάρχει άλλη ως μήτηρ και πατήρ της παρά η πόλις + η οποία την συνοικίζει, αν και γνωρίζω ότι πολλαί αποικίαι κάποτε + εφάνησαν και θα φαίνωνται ασύμφωνοι με τας μητροπόλεις των. Τόρα + όμως προς το παρόν καθώς το παιδί, έστω και αν αργότερα θα γίνη + διαφορετικόν από τους γονείς του, μέσα όμως εις την προσωρινήν + έλλειψιν ανατροφής αγαπά τούς γονείς του και αγαπάται από αυτούς, + και πάντοτε καταφεύγει εις τους συγγενείς του και τους ευρίσκει ως + μόνους ασφαλείς συμμάχους. Αυτά λοιπόν φρονώ ότι θα υπάρξουν + ευχαρίστως εις τους Κνωσίους, διά να περιποιηθούν την νέαν πόλιν + και από την νέαν πόλιν εις την Κνωσόν. Εννοώ δε καθώς το είπα προ + ολίγου (και βεβαίως το καλόν δεν είναι ζημία, αν το ειπούμεν δύο + φοράς), ότι οι Κνώσιοι πρέπει ομού να φροντίσουν δι' όλα αυτά, αφού + εκλέξουν όσον το δυνατόν τους γεροντοτέρους και τους καλλιτέρους + από όσους θα έλθουν εις την αποικίαν, όχι ολιγωτέρους δε από εκατόν + άνδρας. Και από τους ιδίους Κνωσίους ας είναι άλλοι εκατόν. Αυτοί + δε φρονώ ότι πρέπει να έλθουν μαζί εις την νέαν πόλιν και να + φροντίσουν, πώς να εκλεχθούν οι άρχοντες συμφώνως με τους νόμους + και να επικυρωθούν. Αφού δε γίνουν αυτά, οι μεν Κνώσιοι να + κατοικούν εις την Κνωσόν, η δε νέα πόλις μόνη της να προσπαθή να + διατηρήται και να ευτυχή. Οι δε τριάντα επτά που είπαμεν και τόρα + και κατόπιν εις αιώνα τον άπαντα ας ακλέγωνται υπό τους εξής όρους. + Πρώτον μεν να είναι φύλακες των νόμων, έπειτα δε των αρχείων, όπου + θα δηλώση έκαστος πολίτης εις τους άρχοντας το ποσόν της περιουσίας + του, εκτός του τιμήματος του, το οποίον διά την πρώτην τάξιν είναι + τέσσαρες μναι (6), διά δε την δευτέραν τρεις, διά την τρίτην δύο + και διά την τετάρτην μία μνα· εάν όμως κανείς αποδειχθή ότι κατέχει + και άλλο τίποτε έξω από τα δηλωθέντα, αυτό ας δημευθή ολόκληρον, + εκτός αυτού δε ας τον εναγάγη εις δίκην όποιος θέλει όχι καλήν ούτε + εύφημον, αλλά ατιμωτικήν, εάν αποδειχθή ότι χάριν του κέρδους + περιφρονεί τους νόμους. Λοιπόν ας τον καταγγείλη δι' αισχροκέρδειαν + όστις θέλει και ας διεξαγάγη την δίκην εμπρός εις τους ιδίους τους + νομοφύλακας. Εάν δε καταδικασθή ο εγκαλούμενος, ας μη μετέχη των + κοινών κτημάτων, και όταν γίνη εις την πόλιν καμμία διανομή, ας μη + λάβη μερίδων, εκτός του κλήρου του, ας γραφή δε η καταδίκη του, + ενόσω ζη, εις μέρος όπου θα την αναγνώση όστις θέλει. Να μη μένη δε + εις την εξουσίαν περισσότερον από είκοσι έτη ο νομοφύλαξ, και να μη + απολαμβάνη την αρχήν, εάν δεν γίνη πενήντα ετών. Εάν δε την αναλάβη + εξήντα ετών, τότε ας την διατηρήση μόνον δέκα έτη, και με αυτήν την + αναλογίαν, όσα έτη κανείς επέρασε το εξηκοστόν έτος της ηλικίας, ας + μη φρονή ότι θα διατηρήση μεταξύ αυτών των αρχόντων την τόσον + σπουδαίαν εξουσίαν. + + Λοιπόν περί των νομοφυλάκων αυτά τα τρία προστάγματα ας είναι + αρκετά, όσον δε οι νόμοι προχωρούν θα προστάξη ο καθείς μας εις + αυτούς τους άνδρας τι άλλο πρέπει να επιμεληθούν εκτός αυτών που + λέγομεν τόρα. Τόρα όμως ας ομιλήσωμεν περί της εκλογής άλλων αρχών. + Δηλαδή κατόπιν από αυτούς πρέπει να εκλέξωμεν στρατηγούς, και χάριν + αυτών ως άλλους υποβοηθούς εις τον πόλεμον τους ιππάρχους και + φυλάρχους και κοσμήτορας των τάξεων των πεζών φυλών, εις τους + οποίους προ πάντων αυτό το όνομα αρμόζει, καθώς οι περισσότεροι το + αποδίδουν και τους ονομάζουν ταξιάρχους. Από όλους δε αυτούς τους + μεν στρατηγούς ας τους υποδείξουν από μέσα από αυτήν την πόλιν οι + νομοφύλακες, ας εκλεχθούν δε από τους υποδειχθέντας όσοι έλαβαν + μέρος εις τον πόλεμον κατά σειράν ηλικίας και λαμβάνουν πάντοτε. + Εάν δε βεβαίως νομισθή κανείς από τους μη υποδειχθέντας ότι είναι + καλλίτερος από κανένα υποδειχθέντα, ας δηλώση ποίον εις την θέσιν + ποίου προτείνει, και βεβαιώσας αυτό με όρκον ας προτείνη ως + αντικαταστάτην τον άλλον, όποιος δε προτιμηθή διά χειροτονίας ας + εγκριθή διά την υποψηφιότητα. Οι τρεις δε, οι οποίοι θα + συγκεντρώσουν τας περισσοτέρας ψήφους, να είναι στρατηγοί και + επιμεληταί των πολεμικών υποθέσεων, και ας επικυρωθούν καθώς οι + νομοφύλακες. Ταξιάρχους δε να προτείνουν δώδεκα οι ίδιοι + εκλεχθέντες στρατηγοί, ανά ένα δι' εκάστην φυλήν. Η δε αντιπρότασις + να γίνεται καθώς εις τους στρατηγούς, ομοίως δε και η χειροτονία + και η επικύρωσις. Αυτήν δε την συνάθροισιν προς το παρόν πριν να + εκλεχθούν οι πρυτάνεις και η βουλή ας την συγκεντρώσουν οι + νομοφύλακες εις τόπον όσον το δυνατόν ιερόν και ευρύχωρον και ας + τοποθετήσουν χωριστά τους οπλίτας και χωριστά τους ιππείς, τρίτον + δε, κατόπιν από αυτούς, όλους όσοι είναι δι' επιστράτευσιν. Ας + χειροτονούν δε τους μεν στρατηγούς και τους ιππάρχους όλοι, τους δε + ταξιάρχους όσοι φέρουν ασπίδα, τους φυλάρχους δε πάλιν αυτών ας + τους εκλέγη ολόκληρον το ιππικόν, των δε ψιλών ή των τοξοτών ή + κανενός άλλου σώματος τους αρχηγούς ας τους διορίζουν οι στρατηγοί. + + Τόρα μένει πλέον να ομιλήσωμεν περί της εκλογής των ιππάρχων. + Αυτούς λοιπόν ας τους προτείνουν μεν εκείνοι οι οποίοι επρότειναν + και τους στρατηγούς, η δε εκλογή και η αντιπρότασις αυτών να γίνη + ομοίως, καθώς των στρατηγών, ας τους χειροτονή δε το ιππικόν εμπρός + εις τα όμματα των πεζών, οι δύο δε οι οποίοι θα συγκεντρώσουν τας + περισσοτέρας ψήφους (χειροτονίας) ας είναι αρχηγοί όλων των ιππέων. + Αι δε ισοψηφίαι εις τας χειροτονίας να διαφιλονικούνται μέχρι + δευτέρας εκλογής, Την τρίτην φοράν, εάν δεν μείνουν σύμφωνοι, να + αποφασίζουν οι προεδρεύοντες εις εκάστην χειροτονίαν. + + Η δε βουλή ας αποτελείται από τριάντα δωδεκάδας βουλευτών, ήτοι το + όλον να είναι τριακόσιοι εξήντα, αριθμόν ο οποίος είναι πολύ + αρμόδιος διά τας υποδιαιρέσεις. Και πρώτον θα διαιρεθή εις τέσσαρα + μέρη ανά ενενήντα και έκαστον τίμημα πρέπει να φέρη ενενήντα + βουλευτάς. Και πρώτον μεν από τα ανώτερα τιμήματα όλοι να φέρουν + ψηφοδέλτια υποχρεωτικώς, ειδεμή να τιμωρήται με το ανάλογον + πρόστιμον όστις δεν συμμορφώνεται. Όταν δε δοθούν τα ψηφοδέλτια, να + σφραγισθούν. Την δε άλλην ημέραν να φέρουν κατά τον ίδιον τρόπον + από τα δεύτερα τιμήματα καθώς την προηγουμένην, την τρίτην δε + ημέραν να φέρη από τα τρίτα τιμήματα, όστις θέλει· να είναι όμως + τούτο υποχρεωτικόν και εις τα τρία τιμήματα, από δε το τέταρτον και + μικρότερον να είναι απηλλαγμένος από το πρόστιμον όποιος δεν θέλει + να φέρη ψηφοδέλτιον. Την τετάρτην δε ημέραν όλοι μεν να φέρουν + ψηφοδέλτια, από το τέταρτον και μικρότερον τίμημα, να μη δίδη όμως + πρόστιμον όστις από το τέταρτον και τρίτον τίμημα δεν θέλει να + φέρη. Όστις όμως δεν θέλει να φέρη από το δεύτερον και το πρώτον να + τιμωρήται, ο μεν του δευτέρου με τριπλάσιον πρόστιμον από το + πρώτον, ο δε του πρώτου με τετραπλάσιον. Την δε πέμπτην ημέραν να + παρουσιάσουν οι άρχοντες τα σφραγισμένα ονόματα εις όλους τους + πολίτας, διά να τα ιδούν, από αυτά δε πάλιν υποχρεούται έκαστος + πολίτης να εκλέξη, αλλέως τιμωρείται με το πρώτον πρόστιμον. Αφού + δε εκλέξουν από έκαστον τίμημα εκατόν ογδώντα, κατόπιν θα + επικυρώσουν τους ημίσεις από αυτούς διά κλήρου, αυτοί δε θα είναι + οι βουλευταί του έτους εκείνου. Η εκλογή λοιπόν, εάν γίνη ούτω πως, + θα αποτελή μέσον βαθμόν μεταξύ μοναρχικού και δημοκρατικού + πολιτεύματος, μεταξύ των οποίων πάντοτε πρέπει να ευρίσκεται εις το + μέσον το πολίτευμα. Διότι οι δούλοι και οι κυρίαρχοι ποτέ δεν είναι + δυνατόν να γίνουν φίλοι, ούτε όταν ανυψώνονται εις ίσας τιμάς οι + μηδαμινοί και οι σπουδαίοι. Διότι εις ανίσους ανθρώπους τα ίσα + έρχονται άνισα, εάν δεν επιτύχουν το μέτρον των. Και βεβαίως δι' + αυτά τα δύο είναι φορτωμένα τα πολιτεύματα από φατριασμούς. Διότι + βεβαίως η παλαιά και αληθής παροιμία που λέγει ότι η ισότης είναι + αδελφότης, πολύ ορθά και αρμονικά ελέχθη. Ποία όμως είναι αυτή η + ισότης, η οποία φέρει αυτήν την αδελφότητα, επειδή δεν είναι πολύ + σαφής, μας φέρει ταραχάς. Δηλαδή δύο ισότητες υπάρχουν, αι οποίαι + έχουν μεν το ίδιον όνομα, αλλά εις την πραγματικότητα είναι σχεδόν + αντίθετοι εις πολλά, και την μεν μίαν ημπορεί πάσα πόλις και πας + νομοθέτης να την εφαρμόση εις τας τιμάς, δηλαδή, εκείνην η οποία + συνίσταται εις τα μέτρα και τα βάρη και τους αριθμούς, εάν την + αποδώση με τον κλήρον εις όλους εξ ίσου. Αλλά την αληθεστάτην και + αρίστην ισότητα δεν είναι εύκολον να την αντιληφθή ο καθείς. Διότι + η κρίσις αυτής ανήκει εις τον Δία, εις δε τους ανθρώπους πάντοτε + ολίγη δίδεται, αλλά όση δοθή εις τας πόλεις ή εις τους ιδιώτας + προξενεί παντός είδους αγαθά. Δηλαδή εις τον μεγαλίτερον μοιράζει + περισσότερα και εις τον μικρότερον ολιγώτερα, διότι δίδει ανάλογα + με το φυσικόν του εις έκαστον, και το κυριώτερον τιμάς μεν πάντοτε + μεγαλιτέρας δίδει εις τους ανωτέρους ως προς την αρετήν, εις όσους + δε είναι το αντίθετον ως προς την αρετήν και την παιδείαν μοιράζει + το αρμόδιον εις έκαστον αναλόγως. Και βεβαίως αυτό είναι πάντοτε + και το πολιτικόν μας δίκαιον. Το οποίον και ημείς τόρα πρέπει να το + ποθούμεν, και προς αυτό το είδος της ισότητος αποβλέποντες, φίλε + Κλεινία, να ιδρύσωμεν την σήμερον συνοικιζομένην πόλιν. Και αν + κανείς κάποτε ιδρύση άλλην πρέπει εις αυτό το ίδιον να αποβλέπη, + και να νομοθετή, και όχι προς ολίγους τυράννους ή προς ένα ή ακόμη + και προς την υπεροχήν του δήμου, αλλά πάντοτε προς το δίκαιον. + Τούτο δε είναι αυτό ακριβώς που είπαμεν προ ολίγου, το ίσον το + σύμφωνον με την φύσιν, το οποίον αποδίδεται με ανισότητα. Είναι δε + βεβαίως ανάγκη και τοιαύτα παρανόματα να μεταχειρισθή όλη η πόλις, + εάν θέλη να μην ιδή εντός της φατριασμούς εις κανέν μέρος. Διότι η + ευπρέπεια και η παραχωρητικότης του τελείου και του ακριβούς είναι + παράκαμψις της (αυστηράς) δικαιοσύνης, όταν γίνεται. Διά τούτο + είναι ανάγκη να μεταχειρίζεται την ισότητα του κλήρου ένεκα της + δυστροπίας των πολλών, και μόνον τον θεόν και την αγαθήν τύχην να + επικαλούνται, διά να επανορθώση τον κλήρον συμφώνως με το πλήρες + δίκαιον. Και λοιπόν κατ' αυτόν τον τρόπον πρέπει να μεταχειρίζονται + και τα δύο είδη της ισότητος, αλλά όσον το δυνατόν ολιγώτερον το + είδος εκείνο το οποίον χρειάζεται τύχην. + + Αυτά, φίλοι μου, πρέπει δι' αυτούς τους λόγους να τα εκτελέση ούτω + πως η πόλις, η οποία θέλει να διατηρήται. Επειδή δε και το πλοίον, + όταν πλέη εις την θάλασσαν, χρειάζεται φρουράν πάντοτε, και την + ημέραν και την νύκτα, ομοίως δε και η πόλις η απειλουμένη από την + τρικυμίαν των άλλων πόλεων και η οποία ευρίσκεται εις διαφόρους + εποφθαλμιάσεις και κινδυνεύει να κυριευθή, δι' αυτό χρειάζεται από + την ημέραν έως την νύκτα και από την νύκτα έως την ημέραν να + έρχωνται κατά σειράν οι άρχοντες, διαδεχόμενοι πάντοτε οι φρουροί + τους φρουρούς και παραδίδοντες εις τους άλλους χωρίς να παύουν + ποτέ. Ο υπερβολικός αριθμός όμως δεν ημπορεί να κάμη ποτέ τοιούτον + τι. Λοιπόν είναι ανάγκη τους περισσοτέρους βουλευτάς τον + περισσότερον καιρόν να τους αφήσωμεν να μείνουν εις τας ιδιωτικάς + των υποθέσεις και να τακτοποιούν τα οικογενειακά των, το δε + δωδέκατον μέρος των να το μοιράσωμεν εις έκαστον από τους δώδεκα + μήνας και να τους καθιστώμεν κατά σειράν επί ένα μήνα φύλακας, + ώστε, και όταν έρχεται κανείς από καμμίαν εξωτερικήν πόλιν είτε + είναι και από αυτήν την πόλιν να τους συναντά ευκόλως και εάν + κανείς θέλη να αναγγείλη τίποτε ή να ζητήση πληροφορίας δι' όσα + αρμόζει να αποκρίνεται μία πόλις προς άλλην πόλιν και να δεχθή + δευτέρας ερωτήσεις και απαντήσεις, και μάλιστα και διά τας + εσωτερικάς της πόλεως ποικίλας ταραχάς, αι οποίαι συνηθίζουν να + γίνωνται κάθε τόσον, κυρίως μεν να φροντίζουν πώς να μη συμβαίνουν, + αφού γίνουν όμως, να πληροφορηθή αμέσως η πόλις το συμβάν και να + θεραπευθή. Διά τούτο και των συναθροίσεων πληρεξούσιον πρέπει να + είναι αυτό το μέρος το προεδρικόν της πόλεως και των διαλύσεων και + των νομίμων και των αιφνιδίως επερχομένων εις την πόλιν. Αυτά όλα + λοιπόν πρέπει να τα διακοσμή το δωδέκατον μέρος της βουλής, το + οποίον θα αναπαύεται κατά τα άλλα ένδεκα μέρη του έτους. Πρέπει δε + το μέρος αυτό της βουλής να συνεννοήται πάντοτε με τας άλλας αρχάς + διά τας φρουράς αυτάς της πόλεως. + + Και τα μεν εσωτερικά της πόλεως, εάν γίνουν ούτω πως, θα είναι καλά + τακτοποιημένα. Αλλά τόρα όλης της άλλης χώρας ποία πρέπει να είναι + η επιμέλεια και η τάξις; Άραγε, αφού όλη η πόλις και ολόκληρος η + χώρα είναι διηρημένη εις δώδεκα μέρη, δεν πρέπει να αναγορευθούν + κάποιοι επιμεληταί και των οδών της πόλεως και των κατοικιών και + των οικοδομών και των λιμένων και της αγοράς και των βρύσεων και + μάλιστα των προσκυνημάτων και των ναών και όλων των τοιούτων; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Ας ειπούμεν λοιπόν ότι πρέπει να διορισθούν εις τους + ναούς επίτροποι και ιερείς και ιέρειαι. Διά δε τας οδούς και τας + οικοδομάς και την περιστρεφομένην εις αυτά τάξιν και διά τους + ανθρώπους πώς να μη αδικούν και διά τα άλλα ζώα, και εντός της + ιδίας περιοχής της πόλεως και του πρώτου άστεως πώς να γίνωνται όσα + αρμόζουν εις τας πόλεις, δι' όλα αυτά πρέπει να εκλέξουν τριών + ειδών άρχοντας και τους μεν εκλεχθέντας διά το σχετικόν μέρος με + αυτά που είπαμεν να τους ονομάσουν αστυνόμους, τους δε εκλεχθέντας + διά την διακόσμησιν της αγοράς αγορανόμους. Όσον δε διά τους ιερείς + διά τους ναούς, να μη ανταλλάσσουν άλλους έξω από εκείνους, οι + οποίοι έχουν ως πατροπαράδοτον επάγγελμα την ιερωσύνην, ειδεμή, + καθώς είναι επόμενον να συμβή ως προς αυτά εις τους διά πρώτην + φοράν συνοικιζομένους, ή εις κανένα ή εις ολίγους μόνον από τους μη + συνηθισμένους ας επιτρέψουν να γίνουν ιερείς και ιέρειαι ως + επίτροποι των θεών. Από όλα δε αυτά άλλα μεν πρέπει να γίνωνται δι' + εκλογής και άλλα διά κλήρου, διά να σχετίζωνται φιλικώς μεταξύ των + ο δήμος με τους αριστοκράτας εις εκάστην χώραν και πόλιν, διά να + έχουν όσον το δυνατόν περισσοτέραν ομόνοιαν. Και λοιπόν τα μεν + περιστρεφόμενα εις τους ναούς ας αναθέση εις τον θεόν, διά να + γίνουν κατά την αρέσκειάν του, και να τα εκλέγη με κλήρον, διότι + ούτω πως τα αποδίδει εις την θεϊκήν τύχην, όστις δε επιτύχη να + επικυρώνεται (εγκρίνεται), εάν είναι πρώτον αρτιμελής και γνήσιος, + έπειτα όσον το δυνατόν από αμόλυντον οικογένειαν, να είναι δε + ακηλίδωτος από φόνον και από όλα τα παρόμοια όσα αποτελούν αμάρτημα + κατά των θεών και να έχη ζήσει και αυτός και ο πατήρ του και η + μήτηρ του κατά τον ίδιον τρόπον. Πρέπει δε από τους Δελφούς να + φέρουν νόμους διά τα θεία πράγματα, και να διορίσουν δι' αυτά + ερμηνευτάς. Να διατηρήται δε έν έτος και όχι περισσότερον πάσα + ιερωσύνη, να μην είναι δε ηλικίας κατωτέρας των εξήντα ετών όστις + θέλει να ιερουργή τελείως συμφώνως με τους ιερούς νόμους. Αυτά δε + τα νόμιμα ας ισχύουν και διά τας ιερείας. Τους δε ερμηνευτάς ας + τους προτείνουν αι τέσσαρες φυλαί τρεις φοράς τεσσάρας, ανά ένα + εκάστη, και αφού εγκρίνουν τους τρεις, οι οποίοι θα συγκεντρώσουν + τας περισσοτέρους ψήφους, τους άλλους εννέα να στείλουν εις τους + Δελφούς, διά να εκλέξη η Πυθία από εκάστην τριάδα ένα. Η δε + έγκρισις αυτών ως προς την ηλικίαν να γίνη καθώς των ιερέων. Αυτοί + όμως ας μείνουν ερμηνευταί ισοβίως. Τον δε εκλείψαντα ας τον + εκλέξουν συμπληρωματικώς αι τέσσαρες φυλαί από όποιαν εκλείψη. Ως + ταμίας δε των ιερών χρημάτων δι' έκαστον ναόν και των + προσκυνημάτων, και των καρπών και των μισθώσεων να εκλέξουν τρεις + πληρεξουσίους από τα ανώτερα τιμήματα, διά τους μεγαλιτέρους ναούς, + δύο δε διά τα μικρότερα προσκυνήματα, διά δε τα πολύ μικρά ένα. Η + δε εκλογή και η έγκρισις τούτων να γίνη καθώς έγινε η εκλογή των + στρατηγών. Και λοιπόν, επαναλαμβάνομεν, διά τους ναούς αυτά πρέπει + να γίνουν. + + Αφρούρητον δε ας μη μένη τίποτε όσον είναι δυνατόν. Λοιπόν της μεν + πόλεως αι φρουραί ας εκτελούνται κατ' αυτόν τον τρόπον, με την + επιμέλειαν των στρατηγών και των ταξιάρχων και των ιππάρχων και των + φυλάρχων και των πρυτάνεων και μάλιστα των αστυνόμων και των + αγορανόμων, όταν εκλεχθούν και εγκατασταθούν όσοι χρειάζονται. Όλην + δε την άλλην χώραν να την φυλάττουν κατά τον εξής τρόπον. Ολόκληρος + η χώρα διεμοιράσθη εις δώδεκα όσον το δυνατόν ίσα μέρη, μία δε φυλή + οριζομένη διά κλήρου εις έκαστον μέρος ας δίδη κατ' έτος πέντε + αγρονόμους και φρουράρχους, διά να εκφρασθώ ούτω πως, αυτοί δε ας + έχουν δικαίωμα να εκλέξουν από την φυλήν των έκαστος εκ των πέντε + ανά δώδεκα νέους, όχι κατωτέρους από το εικοστόν πέμπτον έτος της + ηλικίας των, ούτε άνω του τριακοστού. Εις αυτούς δε ας δοθούν με + κλήρον τα μέρη της χώρας ανά έν κατά μήνα εις έκαστον, διά να + ημπορέσουν να γίνουν έμπειροι και επιστήμονες όλης ανεξαιρέτως της + χώρας όλοι των. Δύο δε έτη να μένη η αρχή και η φρουρά εις τους + φρουρούς και άρχοντας. Καθώς δε θα λάβουν με τον κλήρον την πρώτην + φοράν τα μέρη των, να αλλάζουν διαρκώς τον άλλον μήνα κατά σειράν + τας τοποθεσίας της χώρας υπό την αρχηγίαν του φρουράρχου + προχωρούντες δεξιά κυκλικώς. Ως δεξιόν δε ας θεωρηθή το ανατολικόν + μέρος. Όταν δε γυρίση το έτος ολόκληρον κατά το δεύτερον έτος διά + να γίνουν όσον το δυνατόν περισσότεροι φρουροί όχι μόνον έμπειροι + της χώρας, εις μίαν ώραν του έτους, αλλά εκτός της εμπειρίας όλης + της χώρας διά να είναι έμπειροι όσον το δυνατόν περισσότεροι εις + εκάστην ώραν του έτους δι' όσα συμβαίνουν εις έκαστον τόπον, οι + τοτινοί αρχηγοί των ας τους οδηγούν πάλιν εις τα αριστερά διαρκώς + μετατοπιζόμενοι, έως ότου να περάσουν το δεύτερον έτος. Το τρίτον + δε έτος ας εκλέξουν άλλους πέντε αγρονόμους και φρουράρχους ως + επιμελητάς των δώδεκα. Και λοιπόν κατά την διαμονήν εις έκαστον + τόπον η επιμέλεια ας γίνη ως εξής: + + Πρώτον μεν διά να είναι περιφρουρημένη η χώρα όσον το δυνατόν + καλλίτερα από τους εχθρούς, να κάμουν τάφρους όσον + είναι ανάγκη και δι' εκσκαφής και δι' επιτειχίσεως, διά να + εμποδίζουν όσον είναι δυνατόν τους προσπαθούντας να βλάψουν την + χώραν και τα κτήματα έστω και ολίγον, να μεταχειρισθούν δε + διαμετακομιστικά φορτηγά εις αυτά και αυτούς τους δούλους του τόπου + εκείνου και με εκείνα μεν να εκτελούν, εις αυτούς δε να επιστατούν, + εκλέγοντες όσον το δυνατόν την στιγμήν της αργίας από τας οικιακάς + των εργασίας. Να καταστήσουν δε δύσβατα τα πάντα εις τους εχθρούς, + εις δε τους φίλους όσον το δυνατόν ευπρόσιτα όχι μόνον τους + ανθρώπους, αλλά και τα φορτηγά και τα βοσκήματα και να φροντίζουν + διά τους δρόμους, ώστε να είναι όσον το δυνατόν ασφαλείς και διά τα + νερά της βροχής, ώστε να μη καταστρέφουν την χώραν, αλλά μάλλον να + την ωφελούν καταρρέοντα από τας υψηλάς κατωφερείας των ορέων, όσαι + είναι ως κοιλότητες, και να εμποδίζουν την εκροήν αυτών με + οικοδομάς και με υδραυλικά έργα, διά να χωνεύουν και πίνουν τα + βρόχινα νερά, και να δίδουν εις όλους τους χαμηλοτέρους αγρούς και + τόπους νάματα και βρύσεις, και καταστήσουν και αυτούς τους + διψασμένους τόπους δροσισμένους και ποτισμένους. Και τα νερά των + πηγών και των ποταμών και των βρύσεων εάν υπάρχουν, να τα στολίζουν + με δένδρα και οικοδομάς ωραίας, και διοχετεύοντας με υπονόμους όλας + τας πηγάς να τα καταστήσουν άφθονα διά την ύδρευσιν εις όλας τας + εποχάς του έτους, και αν υπάρχη κανέν ιερόν δάσος ή προσκύνημα + πλησίον εις αυτά παρημελημένον, να διοχετεύουν τα ρεύματα εις αυτά + και να τακτοποιούν των θεών τα ιερά. Εις όλα δε αυτά τα μέρη πρέπει + οι νέοι να κατασκευάζουν γυμνάσια διά τον εαυτόν των και με θερμά + λουτρά διά τους γέροντας με καύσιμον ξυλείαν στεγνήν και ξηράν, διά + να ωφελήσουν και τους πάσχοντας από ασθενείας και τους κουρασμένους + από την γεωργίαν, τους οποίους να δέχωνται ευμενώς ως άλλοι ιατροί + όχι μεν τόσον σοφοί, πολλάκις όμως καλλίτεροι από εκείνους. + + Αυτά λοιπόν και όλα τα παρόμοια θα είναι στολισμός και ωφέλεια εις + τας τοποθεσίας με διασκέδασιν όχι διόλου δυσάρεστον. Η δε σοβαρά + εργασία δι' αυτά ας είναι η εξής. Έκαστον σώμα των εξήντα να + φυλάττη τον τόπον του όχι μόνον εξ αιτίας των εχθρών, αλλά και των + προσποιουμένων φιλίαν. Από δε τους γείτονας και τους άλλους + πολίτας, εάν αδική ο είς τον άλλον, είτε δούλος είτε ελεύθερος, να + αποδίδουν το δίκαιον εις τον αδικούμενον, διά μεν τας μικράς + υποθέσεις οι πέντε άρχοντες, διά δε τας μεγαλιτέρας μέχρι τριών + μνων εν όλω δέκα επτά μαζί με τους δώδεκα να δικάζουν οτιδήποτε ο + είς καταγγέλλει εναντίον του άλλου. Δικαστής δε και άρχων ανεύθυνος + δεν πρέπει να δικάζη και άρχη ποτέ εκτός των επισφραγιζόντων το + τέλος καθώς είναι οι βασιλείς. Και ωρισμένως αυτοί οι αγρονόμοι, + εάν παραβούν κάτι τι ως προς εκείνους τους οποίους προστατεύουν, + είτε επιβάλλοντες άνισα προστάγματα είτε δοκιμάζοντες, να δέχωνται + και να παίρνουν από τα προϊόντα της γης χωρίς την συγκατάθεσίν των, + και εάν δέχωνται κάτι από εκείνους οι οποίοι το δίδουν διά + κολακείας ή αποδίδουν αδίκως την δικαιοσύνην, διά μεν την + υποχώρησιν εις τας περιποιήσεις ας εξευτελίζωνται ονειδιστικώς εις + όλην την πόλιν, διά δε τα άλλα άδικα αποκτήματα οτιδήποτε αδικήσουν + τους μένοντας εις το διαμέρισμά των, εάν φθάση έως μίαν μναν, ας + δικασθούν εκουσίως εμπρός εις τους χωριανούς και γείτονας, διά δε + τα μεγαλίτερα αδικήματα ή και τα μικρότερα, εάν δεν θέλουν να + δικασθούν βασιζόμενοι εις το ότι με την κατά μήνα μετάθεσίν των θα + φεύγουν πάντοτε εις άλλο διαμέρισμα και θα αποφεύγουν την δίκην, + δι' όλα αυτά ο παθών ας τους καταγγέλλη εις τα κοινά δικαστήρια, + εάν δε κερδίση την δίκην, ας εισπράξη το τριπλάσιον πρόστιμον από + τον προσπαθούντα να διαφύγη και μη υφιστάμενον εκουσίως την + τιμωρίαν. Ας ζουν δε οι άρχοντες και οι αγρονόμοι κατά τα δύο αυτά + έτη κατά τον εξής τρόπον. Πρώτον μεν να υπάρχουν εις όλα τα + διαμερίσματα συσσίτια, εις τα οποία όλοι να τρέφωνται μαζί, όστις + δε απουσιάση έστω και μίαν ημέραν ή ξενοκοιμηθή μίαν νύκτα χωρίς + την διαταγήν των αρχόντων ή χωρίς να παρουσιασθή κάποια έκτακτος + ανάγκη, εάν τον καταγγείλουν οι πέντε άρχοντες και εκθέσουν το + όνομά του εις την αγοράν ως καταλύοντα την φρουράν, ας εξευτελισθή + ως προδότης της πολιτείας ως προς το ανάλογον μέρος του, και ας + βασανισθή με ραβδισμούς από τον τυχόντα και τον θέλοντα, ο οποίος + να μη τιμωρήται. Εάν δε από τους ιδίους άρχοντας κανείς κάμνη κάτι + παρόμοιον, ας φροντίζουν δι αυτό όλοι οι εξήντα, όστις δε το + εννοήση και πληροφορηθή, εάν δεν τον καταγγείλη, ας υπόκειται εις + την ιδίαν ενοχήν με εκείνον και ας τιμωρήται με περισσότερον + πρόστιμον από τους νέους, ακόμη δε ας στερηθή όλα τα αξιώματα των + νέων. Δι' αυτά δε ας είναι αυστηροί επιθεωρηταί οι νομοφύλακες, + ώστε ή να μη γίνωνται εξ αρχής ή, αφού γίνουν, να εύρουν την + ανταξίαν τιμωρίαν. + + Πρέπει λοιπόν πας άνθρωπος να φρονή δι' όλους ότι όστις δεν + υπηρετήση, δεν ημπορεί να γίνη ούτε κύριος επαίνου, και πρέπει να + υπερηφανεύεται μάλλον διότι υπηρέτησε καλά παρά διότι εκυριάρχησε, + και πρώτον μεν εις τους νόμους, διότι αυτό είναι υπηρεσία εις τους + θεούς, έπειτα δε εις τους γεροντοτέρους και τους εντίμως ζήσαντας + όστις είναι νέος. Κατόπιν δε πρέπει να έχη δοκιμάσει αυτήν την + καθημερινήν ταπεινήν και στερημένην δίαιταν εις αυτά τα δύο έτη + όστις εκλεχθή αγρονόμος. Δηλαδή μόλις εισαχθούν οι δώδεκα θα + συναντηθούν με τους πέντε και θα συνεννοηθούν ότι ως άλλοι υπηρέται + δεν θα έχουν πλησίον των άλλους υπηρέτας και δούλους, ούτε από τους + άλλους γεωργούς και τους συγχωριανούς εκείνων θα μεταχειρίζωνται ως + υπαλλήλους διά τας ιδικάς των υπηρεσίας, αλλά μόνον δι' όσας + αναφέρονται εις τα δημόσια. Όλας δε τας άλλας πρέπει να σκεφθούν + ότι διαρκώς θα τας εκτελούν μόνοι των υπηρετούντες και + υπηρετούμενοι μεταξύ των, εκτός δε τούτου θα ερευνούν καλώς την + χώραν χειμώνα καλοκαίρι με τα όπλα και χάριν φυλακής και διά να + γνωρίζουν πάντοτε όλας τας τοποθεσίας. Διότι σχεδόν δεν είναι από + κανέν άλλο κατώτερον το μάθημα του να γνωρίζουν όλοι την χώραν των + με ακρίβειαν. Λοιπόν πρέπει οι νέοι όχι ολιγώτερον δι' αυτό να + ασχολούνται εις τα κυνήγια και τα άλλα είδη της θηρευτικής όσον και + διά την άλλην ηδονήν και ωφέλειαν, η οποία προέρχεται από αυτά. + Αυτούς λοιπόν και τας ασχολίας των, είτε θέλει κανείς να τους + ονομάζη κρυπτούς είτε αγρονόμους είτε οτιδήποτε άλλο, ας τους + αναλαμβάνη έκαστος προθύμως όσον του είναι δυνατόν, από εκείνους + όσοι θέλουν να διατηρηθή αρκετά η πόλις των. + + Κατόπιν δε είπαμεν ότι έρχεται το ζήτημα της εκλογής αγορανόμων και + αστυνόμων. Καλόν δε θα ήτο να ακολουθούν τρεις αστυνόμοι τους + αγρονόμους, οι οποίοι είναι εξήντα μοιρασθέντες εις τρία τα δώδεκα + μέρη της πόλεως, και κατά μίμησιν εκείνων και διά τας οδούς + φροντίζοντες της πόλεως και των λεωφόρων, αι οποίαι από την χώραν + προχωρούν εις την πόλιν, και των οικοδομών, διά να γίνωνται όλαι + συμφώνως με τους νόμους, και μαλιστα και διά τα νερά, όσα + αποστέλλουν και παραδίδουν εις αυτούς οι φρουροί περιποιημένα, διά + να έρχωνται άφθονα και καθαρά εις τας βρύσεις και στολίζουν και + ωφελούν συγχρόνως την πόλιν. Πρέπει λοιπόν και αυτοί να έχουν + ικανότητα και καιρόν να φροντίζουν διά τα κοινά. Διά τούτο ας + προτείνη μεν πας άνθρωπος όποιον θέλει ως αστυνόμον από τα ανώτερα + τιμήματα, όταν δε χειροτονηθούν και γίνουν έξ οι συγκεντρώσαντες + περισσοτέρας ψήφους, ας εκλέξουν με κλήρον τους τρεις από αυτούς, + εκείνοι οι οποίοι έχουν αυτήν την φροντίδα. Αφού δε επικυρωθούν ας + αναλάβουν τα καθήκοντά των συμφώνως με τους τεθέντας δι' αυτούς + νόμους. Κατόπιν δε από αυτούς να εκλέξουν πέντε αγορανόμους από τα + δεύτερα και πρώτα τιμήματα, κατά τα άλλα δε η εκλογή αυτών να + γίνεται καθώς των αστυνόμων, δηλαδή να χειροτονηθούν από τα άλλα + τιμήματα δέκα και να εκλεχθούν οι πέντε διά κλήρου, και αυτοί, αφού + επικυρωθούν, να αναγορευθούν άρχοντες. Ας προτείνη δε διά ανυψώσεως + της χειρός πας πάντα. Όστις δε δεν θέλει, αφού καταγγελθή εις τους + άρχοντας, ας τιμωρηθή με πενήντα δραχμάς και εκτός τούτου ας + θεωρήται και κακός. Ας πηγαίνη δε εις την εκκλησίαν και την κοινήν + συνέλευσιν όποιος θέλει, να είναι όμως υποχρεωτικόν εις τους + ανήκοντας εις τα δεύτερα και πρώτα τιμήματα, με πρόστιμον δέκα + δραχμών, εάν αποδειχθή ότι δεν παρευρίσκεται εις τας συνελεύσεις. + Διά δε το τρίτον και τέταρτον τίμημα δεν είναι υποχρεωτικόν, αλλά + αφήνεται ατιμώρητος, εκτός εάν κάποτε παραγγείλουν οι άρχοντες εις + όλους να συνεδριάσουν διά κάποιαν ανάγκην. Οι αγορανόμοι λοιπόν + αυτοί πρέπει να διατηρούν την τάξιν εις την αγοράν συμφώνως με τους + νόμους και να φροντίζουν διά τους ναούς και τας βρύσεις της αγοράς, + διά να μη βλάπτη κανείς τίποτε, τον δε βλάπτοντα να τον τιμωρούν με + ξύλον μεν και δέσιμον, όταν είναι δούλος και ξένος, εάν δε είναι + εντόπιος όστις παρεκτρέπεται ως προς τα τοιαύτα, μέχρι μεν του + ποσού των εκατόν δραχμών να είναι οι ίδιοι πληρεξούσιοι να τον + δικάσουν, μέχρι δε του διπλασίου από αυτό μαζί με τους αστυνόμους + να επιβάλλουν πρόστιμον δικάζοντες τον βλάπτοντα. Αι ίδιαι δε + επιβολαί προστίμων και τιμωρίαι ας επιτρέπωνται και εις τους + αστυνόμους, όταν είναι εις την εξουσίαν, και μέχρι μεν μιας μνας οι + ίδιοι να τιμωρούν, διά δε το διπλάσιον μαζί με τους κληρονόμους. + + Κατόπιν δε θα είναι πρέπον να διορίσουν άρχοντας της μουσικής και + της γυμναστικής, διπλούς δι' εκάστην, εκείνους μεν διά την + διδασκαλίαν αυτών, αυτούς δε διά τον ανταγωνισμόν. Και ως προς μεν + την διδασκαλίαν εννοεί ο νόμος τους επιμελητάς των γυμναστηρίων και + των σχολείων και ως προς την τάξιν και ως προς την μόρφωσιν και ως + προς την φροντίδα της φοιτήσεως εις αυτά και της ασκήσεως των + αρρένων τέκνων και των θηλέων, ως προς δε τον ανταγωνισμόν εννοεί + και διά τους γυμνικούς αγώνας και διά την μουσικήν τους αθλοθέτας + των αθλητών, οι οποίοι είναι επίσης διπλοί, άλλοι διά την μουσικήν + και άλλοι διά την γυμναστικήν. Και διά μεν την γυμναστικήν των + ανθρώπων και των ίππων να είναι οι ίδιοι, διά δε την μουσικήν, + άλλοι μεν να είναι διά την μονωδίαν και την μιμητικήν, καθώς θα ήτο + πρέπον να γίνωνται αθλοθέται και διά τους ραψωδούς και κιθαρωδούς + και αυλητάς και όλους τους τοιούτους, άλλοι δε διά την χορωδίαν. + Πρώτον λοιπόν ως προς την διασκέδασιν εις τον χορόν των παίδων και + των ανδρών και των κορών με χοροπηδήματα και όλον τον ρυθμόν, ο + οποίος συνοδεύεται με μουσικήν, πρέπει βεβαίως να εκλέξουν τους + άρχοντας. Είναι δε αρκετός είς άρχων εις αυτούς, όχι κατωτέρας + ηλικίας των σαράντα ετών, επίσης δε και εις την μονωδίαν είναι + αρκετός είς, όχι κατωτέρας ηλικίας των τριάντα ετών, διά να εγκρίνη + ποίοι θα εισάγωνται και διά να αποδίδη την υπεροχήν μεταξύ των + συναγωνιζομένων. Ο χορός δε τόρα πρέπει να εκλέγη άρχοντα και + δοκιμαστήν με τον εξής τρόπον. Όσοι μεν έχουν κλίσιν εις τα τοιαύτα + ας συναντηθούν εις την συνέλευσιν, εάν δε δεν υπάγουν, ας + τιμωρηθούν. Αυτό δε θα το κρίνουν οι νομοφύλακες. Οι άλλοι όμως, + εάν δεν θέλουν, δεν είναι υποχρεωμένοι. Και την πρότασιν περί + εκλογής λοιπόν πρέπει ο εκλογεύς να την κάμνη μεταξύ των εμπείρων, + και εις την επικύρωσιν ας επικρατή η εξής μόνον επιδοκιμασία και + αποδοκιμασία, ή ότι είναι άπειρος ο εκλεχθείς ή ότι είναι έμπειρος. + Ο είς δε όστις θα επιτύχη διά κλήρου εκ των δέκα χειροτονηθέντων, + αφού επικυρωθή, ας προΐσταται καθ' όλον το έτος εις τους χορούς + συμφώνως με τον νόμον. + + Ομοίως δε με αυτά και κατά τον ίδιον τρόπον όστις κληρωθή εκείνο το + έτος από τους ελθόντας εις έγκρισιν ας προΐσταται εις τας μονωδίας + και τας συναυλίας, την δε επικύρωσιν την αναθέτει ο κληρωθείς εις + τους κριτάς. Κατόπιν δε πρέπει να εκλέξουν αθλοθέτας των + αγωνισμάτων διά την γύμνασιν των ίππων και των ανθρώπων από τα + τρίτα και από αυτά ακόμη τα τέταρτα τιμήματα. Εις δε την εκλογήν ας + είναι υποχρεωτικόν να συνέρχωνται τα τρία τιμήματα, το δε κατώτερον + ας μείνη ατιμώρητον. Ας είναι δε τρεις οι κληρούμενοι, και είκοσι + μεν ας προχειροτονηθούν, αλλά ας κληρωθούν από τους είκοσι οι + τρεις, όποιους εγκρίνει η ψήφος των επικυρωτών. Εάν δε κανείς + αποδοκιμασθή εις οποιανδήποτε κλήρωσιν και επικύρωσιν αρχής, να + εκλέγουν άλλους εις την θέσιν των κατά τον ίδιον τρόπον και η + επικύρωσις αυτών να γίνεται ομοίως. + + Υπολείπεται ως άρχων σύμφωνος με όσα είπαμεν ο επιμελητής της + εκπαιδεύσεως όλης των θηλέων και των αρρένων. Λοιπόν ας είναι είς + και όστις μέλλει να προΐσταται αυτών κατά τους νόμους, ηλικίας μεν + όχι κατωτέρας των πενήντα ετών, πατήρ δε γνησίων τέκνων, και κυρίως + μεν και υιών και θυγατέρων, ειδεμή του ενός από τα δύο. Ας φρονή δε + και ο ίδιος ο εκλεχθείς και όστις τον εκλέγει ότι αυτή η αρχή είναι + από όλας τας ανωτάτας αρχάς της πόλεως πολύ σπουδαιοτέρα. Διότι + βεβαίως παντός φυτού η πρώτη βλάστησις, εάν προτραπή καλώς εις την + πρόοδον της φύσεώς του, είναι η κυριωτέρα αιτία, διά να προστεθή + τέλος κατάλληλον, και εις τα άλλα φυτά και εις τα ζώα και τα ήμερα + και τα άγρια και τους ανθρώπους. Ο δε άνθρωπος, καθώς νομίζομεν, + είναι ήμερος, και όμως, εάν μεν λάβη ορθήν εκπαίδευσιν και φυσικά + επιτυχημένην, γίνεται συνήθως θειότατον και ημερώτατον από όλα τα + ζώα, εάν όμως δεν ανατραφή αρκετά ή καλά, τότε γίνεται το + αγριώτερον από όσα τρέφει η γη. + + Δι' αυτό δεν πρέπει ο νομοθέτης να αφήση να γίνη ως δεύτερον ή + πάρεργον η ανατροφή των παίδων. Πρώτον δε πρέπει να αρχίση καλώς + εις την πόλιν η εκλογή αυτού, ο οποίος θα επιμεληθή αυτούς τους + νέους, όστις δε είναι ο καλλίτερος εις όλα όσον το δυνατόν, αυτόν + πρέπει να διορίσουν προϊστάμενον εις αυτούς και επιμελητήν. Όλαι + λοιπόν αι αρχαί εκτός της βουλής και των πρυτάνεων, ας συνέλθουν + εις τον ναόν του Απόλλωνος και ας δώσουν μυστικήν ψήφον εις εκείνον + εκ των νομοφυλάκων, διά τον οποίον έκαστος νομίζει ότι θα + ευδοκιμήση ως προϊστάμενος εις την εκπαίδευσιν. Όστις δε + συγκεντρώση τας περισσοτέρους ψήφους, ας επικυρωθή από τους άλλους + εκλέκτορας άρχοντας εκτός των νομοφυλάκων, και ας προΐσταται επί + πέντε έτη, το δε έκτον κατά τον ίδιον τρόπον ας εκλέγουν άλλον εις + αυτήν την αρχήν. Εάν δε αποθάνη κανείς κατέχων δημοσίαν αρχήν, ενώ + χρειάζεται περισσοτέρας των τριάντα ημερών, διά να τελειώση η + διορία του, κατά τον ίδιον τρόπον να διορίζουν άλλον εις την θέσιν, + όσοι είχαν την φροντίδα αυτήν ορθώς. Και εάν αποθάνη κανείς + επίτροπος ορφανών, οι παρόντες συγγενείς του πατρός και της μητρός + μέχρι των τέκνων των εξαδέλφων ας διορίσουν άλλον εντός δέκα + ημερών, άλλως ας τιμωρήται έκαστος με μίαν δραχμήν την ημέραν, έως + ότου να διορίσουν τον επίτροπον. + + Πάσα δε πόλις βεβαίως θα ήτο κάθε άλλο παρά πόλις, εάν δεν υπάρχουν + εις αυτήν δικαστήρια καθώς πρέπει. Εάν δε πάλιν είναι σιωπηλός ο + δικαστής και δεν λέγη περισσότερα από τους αντιδίκους εις τας + ανακρίσεις του, καθώς συμβαίνει εις τας διαιτησίας, δεν είναι + δυνατόν να είναι ικανός εις την κρίσιν του δικαίου. Διά τούτο ούτε + αν είναι πολλοί είναι εύκολον να δικάζουν, ούτε ολίγοι και κακοί. + Πρέπει δε πάντοτε το φιλονικούμενον να καταστή σαφές και εις τα δύο + μέρη, ο δε καιρός και η αργοπορία και η συχνή ανάκρισις είναι + συντελεστικά εις την διαφώτισιν της φιλονικίας. Διά τούτο οι + εγκαλούμενοι μεταξύ των πρέπει πρώτον να πηγαίνουν εις τους + γείτονας και τους φίλους και τους γνωρίζοντας όσον τα δυνατόν + καλλίτερον τας φιλονικουμένας πράξεις. Εάν δε πλέον από αυτούς λάβη + κανείς αρκετήν γνώμην, ας υπάγη εις άλλο δικαστήριον. Το δε τρίτον + δικαστήριον, εάν τα δύο προηγούμενα δεν ημπορέσουν να τον + συμβιβάσουν, ας θέση τέλος εις την δίκην. Κατά τινα δε τρόπον επί + των δικαστηρίων αι εγκαταστάσεις είναι εκλογαί αρχόντων. Διότι πας + άρχων κατ' ανάγκην είναι και δικαστής μερικών, ο δε δικαστής, αν + και δεν είναι άρχων, γίνεται όμως άρχων και μάλιστα όχι τόσον + μηδαμινός την ημέραν εκείνην, κατά την οποίαν εξακολουθεί να δικάζη + την δίκην. Παραδεχόμενοι δε και τους δικαστάς ως άρχοντας ας + ειπούμεν ποίοι είναι κατάλληλοι και ποίων υποθέσεων δικασταί και + πόσοι εις εκάστην. Και λοιπόν σπουδαιότερον δικαστήριον ας είναι + εκείνο το οποίον θα διορίσουν μόνοι των μεταξύ των οι αντίδικοι, + εκλέγοντες μερικούς από κοινού. Τα δε άλλα δικαστήρια ας είναι δυο, + το έν μεν όταν ο ιδιώτης τον ιδιώτην κατηγορή ότι τον αδικεί, θέλη + δε να αποφασισθή η υπόθεσις με την δίκην, το δε άλλο όταν νομίση + κανείς ότι το δημόσιον αδικείται από κανένα πολίτην και θέλη να + υπερασπισθή το κοινόν συμφέρον. + + Ας ειπούμεν δε ποίου είδους και ποίοι είναι οι κριταί. Λοιπόν ας + παραδεχθώμεν πρώτον ως κοινόν δικαστήριον δι' όλους τους + εικαζομένους μεταξύ των εις τρίτην δίκην τα εξής. Όλαι αι αρχαί και + αι διαρκούσαι έν έτος και αι διαρκούσαι πλειότερα, εάν πρόκειται να + αρχίση νέον έτος κατόπιν από τας θερινάς τροπάς του ερχομένου + μηνός, την προηγουμένην ημέραν από αυτήν πρέπει όλοι οι άρχοντες να + συνέλθουν εις ένα ναόν και, αφού ορκισθούν εις τον θεόν, να κάμουν + ως είδος απαρχής διά πάσαν εξουσίαν ένα δικαστήν, οστισδήποτε εις + όλην του την διαχείρισιν εφάνη ότι είναι άριστος και φαίνεται ότι + θα δικάζη κάλλιστα και ευσεβέστατα τας δίκας των συμπολιτών του το + ερχόμενον έτος. Αφού δε εκλεχθούν αυτοί, να γίνη η επικύρωσις + εμπρός εις τους ιδίους εκλέκτορας, εάν δε αποδοκιμασθή κανείς, να + εκλέξουν άλλον εις την θέσιν του κατά τον ίδιον τρόπον, οι δε + εγκριθέντες να δικάζουν τους κατηγορηθέντας εις τα άλλα δικαστήρια, + την δε ψήφον των να την δίδουν φανερά. Να είναι δε ακροαταί και + θεαταί τούτων των δικών υποχρεωτικώς οι βουλευταί, και οι άλλοι + άρχοντες οι εκλέξαντες αυτούς, από δε τους άλλους όστις θέλει. Εάν + δε κανείς κατηγορή κανένα ότι εδίκασε αδίκως την δίκην, ας + παρουσιασθή να τον καταγγείλη εις τους νομοφύλακας. Όστις δε + καταδικασθή εις τοιαύτην δίκην ας υποχρεωθή να πληρώση το ήμισυ της + βλάβης εις τον παθόντα, εάν δε φανή ότι είναι άξιος μεγαλιτέρας + τιμωρίας, να ορίσουν οι κρίναντες την δίκην, τι πρέπει να πάθη + περιπλέον ή να πληρώση αυτός εις το κοινόν και εις τον δικάσαντα + την δίκην. Περί δε των δημοσίων εγκλημάτων είναι ανάγκη πρώτον να + λάβη μέρος εις την κρίσιν ο λαός. Διότι όλοι αδικούνται, όταν + κανείς αδική την πόλιν, και δικαίως οργίζονται, όταν δεν λαμβάνουν + μέρος εις τοιαύτας κρίσεις. Αλλά πρέπει και η αρχή και το τέλος της + τοιαύτης δίκης να αποδίδεται εις τον δήμον, η δε εξέλεγξις εις + τρεις από τας μεγίστας αρχάς, εις όποιας συμφωνήσουν και ο + εγκαλούμενος και ο εγκαλών. Εάν δε δεν συμφωνήσουν εις τούτο, η + βουλή να επικρίνη την εκλογήν εκάστου. Πρέπει δε βεβαίως να + λαμβάνουν μέρος και εις τας ιδιωτικάς δίκας όλοι εφ' όσον είναι + δυνατόν. Διότι όστις δεν μετέχει του δικαιώματος του να δικάζη, + νομίζει ότι όλως διόλου δεν ανήκει εις την πόλιν. Δι' αυτό λοιπόν + πρέπει να γίνωνται και κατά φυλάς δικαστήρια και με κλήρον + εκλεγόμενοι δικασταί να δικάζουν αμέσως χωρίς να δεκασθούν με + παρακλήσεις, το δε τέλος όλων αυτών να το δικάζη εκείνο το + δικαστήριον, το οποίον φρονούμεν ότι όσον είναι δυνατόν εις την + ανθρωπίνην φύσιν κατηρτίσθη όσον το δυνατόν αδέκαστον διά τους μη + δυναμένους να τελειώσουν τας δίκας των ούτε εμπρός εις τους + γείτονας ούτε εις τα κατά φυλάς δικαστήρια. + + Τόρα λοιπόν, επειδή δεν είναι εύκολον να ομιλήσωμεν αλανθάστως διά + τα δικαστήρια, τα οποία δεν τα θεωρούμεν ούτε ως αρχάς ούτε ως μη + αρχάς, η συζήτησίς μας περί αυτών ως γενικός τύπος και περιεκτικός + άλλα μεν τα είπε, άλλα δε σχεδόν τα παραλείπει. Διότι εις το τέλος + της νομοθεσίας ημπορεί να γίνη πολύ ορθότερον η ακριβής θέσις και + διαίρεσις των περί δικών νόμων. Εις αυτάς λοιπόν ας ειπούμεν να + περιμένουν προς το τέλος, αι δε εγκαταστάσεις των άλλων αρχών + σχεδόν έλαβαν την περισσοτέραν νομοθεσίαν. Το όλον όμως και η + ακρίβεια εις έν και εις όλα τα ζητήματα της πόλεως και την + πολιτικήν διοίκησιν δεν είναι δυνατόν να γίνη σαφές, πριν η έρευνα + από την αρχήν να λάβη και τα δεύτερα και τα μεσαία μέρη της και να + προχωρήση προς το τέλος. Τόρα λοιπόν προς το παρόν μέχρι της + εκτελέσεως της εκλογής των αρχόντων, ως τέλος μεν εις όλα τα + προηγούμενα ημπορεί να θεωρηθή τούτο αρκετόν, αλλά της θεσπίσεως + νόμων είναι αρχή και δι' αυτό δεν χρειάζεται πλέον αναβολάς και + δισταγμούς. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Εντελώς σύμφωνα με την γνώμην μου είπες, καλέ ξένε, τα + προηγούμενα, και τόρα, που συνέδεσες την αρχήν με το τέλος όσων + είπες και με όσα θα ειπής, πολύ ευπροσδεκτότερα είπες αυτά. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τότε λοιπόν ίσως καλά επαίζαμεν ημείς οι γέροντες έως + τόρα την διασκέδασίν μας. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Καλά υπαινίττεσαι, καθώς φαίνεται, την μελέτην των + ανδρών. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Αυτό φαίνεται πιθανόν. Αλλά το εξής ας σκεφθώμεν, μήπως + σου φαίνεται καθώς φαίνεται εις εμέ. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Ποίον δηλαδή και περί ποίων; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Γνωρίζεις ότι καθώς των ζωγράφων φαίνεται ότι η εξέτασις + περί εκάστου ζώου δεν έχει τέλος, αλλά είτε εις το δυνατά + χρωματισμένον ή το αποσβυσμένον ή ό,τι δήποτε το ονομάζουν αυτό οι + ζωγράφοι ποτέ δεν φαίνεται ότι ημπορεί να παύση να το τελειοποιή, + ώστε πλέον να μην επιδέχεται πρόοδον εις το να φαίνωνται καλλίτερα + και ζωντανώτερα τα ζωγραφισμένα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Σχεδόν σε εννοώ, διότι και ο ίδιος ακούω όσα λέγεις, + άλλως τε δεν είμαι ειδικός εις αυτήν την τέχνην. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και δεν έχασες τίποτε βεβαίως. Ημείς όμως θα + χρησιμοποιήσωμεν τον συμπεσόντα τόρα περί αυτής λόγον εις το εξής. + Δηλαδή, εάν κανείς σκεφθή να ζωγραφίση εικόνα ζώου και τούτο να μη + χειροτερεύη, αλλά να γίνεται καλλίτερον εις το μέλλον διαρκώς, αφού + είναι θνητός, εάν δεν αφήση κανένα διάδοχον, ο οποίος θα ημπορή να + επιδιορθώνη το ζώον, εάν με τον καιρόν δεικνύη λάθη, και να + προσθέτη ό,τι παρέλειψε η τέχνη του, διά να το ζωογονή και να το + τελειοποιή, εννοείς ότι τότε διατηρείται πολύ ολίγον καιρόν ο τόσον + υπερβολικός του αυτός κόπος; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αυτό είναι αληθές. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και λοιπόν; Άραγε δεν σου φαίνεται ότι τοιούτος είναι + κάπως ο σκοπός του νομοθέτου; Πρώτον μεν να γράψη τους νόμους όσον + το δυνατόν αρκετούς ως προς την ακρίβειαν. Έπειτα όμως όσον περνά ο + καιρός και δοκιμάζει εμπράκτως (!) όσα είχε νομίσει ορθά, άραγε + νομίζεις ότι υπάρχει κανείς νομοθέτης τόσον ανόητος, ώστε να μη + γνωρίζη, ότι είναι επόμενον να παραλείπωνται πάρα πολλά τοιαύτα, τα + οποία πρέπει κάποιος να τα ακολουθή και να τα διορθώνη, διά να μη + γίνεται διαρκώς χειροτέρα αλλά καλλιτέρα η πολιτεία και η τάξις εις + την συνοικισθείσαν πόλιν; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Βεβαίως είναι επόμενον — πώς όχι; — να επιθυμή οποιοσδήποτε το + τοιούτον. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν, εάν είχε κανείς καμμίαν μέθοδον δι' αυτό με έργα και + με λόγους, διά να εύρη με ποίον τρόπον θα ημπορούσε να διδάξη άλλον + είτε περισσότερον είτε ολιγώτερον να εννοήση τούτο, δηλαδή πώς + πρέπει να προσέχη και να διορθώνη τους νόμους, δεν είναι αληθές ότι + θα εκουράζετο να ομιλή πριν να φθάση εις το τέλος; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πως όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν προς το παρόν δεν πρέπει και εγώ με σας τους δύο + να κάμωμεν το ίδιον; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Τι εννοείς δηλαδή; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Επειδή πρόκειται να νομοθετήσωμεν, εξελέξαμεν δε + νομοφύλακας, και επειδή ημείς ευρισκόμεθα εις την δύσιν του βίου + μας, αυτοί δε σχετικώς με ημάς είναι νέοι, συγχρόνως μεν, καθώς + είπαμεν, πρέπει να νομοθετήσωμεν ημείς, συγχρόνως όμως να + προσπαθήσωμεν και αυτούς να τους καταστήσωμεν νομοθέτας και + νομοφύλακας όσον είναι δυνατόν. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Αμέ τι άλλο; Εάν βεβαίως έχωμεν αρκετήν ικανότητα. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Όπωσδήποτε πρέπει να προσπαθήσωμεν και να είμεθα + πρόθυμοι. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πώς όχι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν ας ειπούμεν εις αυτούς: Φίλοι συντηρηταί των + νόμων, ημείς εις κάθε ζήτημα διά το όποιον θέτομεν τους νόμους παρά + πολλά θα παραλείψωμεν. Διότι αυτό είναι επόμενον. Μολαταύτα, εις + όσα δεν είναι μικρά, και το σύνολον όσον εξαρτάται από τας δυνάμεις + μας δεν θα το αφήσωμεν αδιαφώτιστον με κάποιαν σκιαγραφίαν. Τούτο + όμως το σκιαγράφημα θα είναι ανάγκη να το συμπληρώσετε σεις. Πού + όμως πρέπει να αποβλέπετε, διά να εκτελέσετε αυτό, πρέπει να το + μάθετε. Δηλαδή ο Μέγιλλος και εγώ και ο Κλεινίας και τα είπαμεν + αυτά μεταξύ μας όχι ολίγας φοράς και συμφωνούμεν ότι τα λέγομεν + καλά. Σεις όμως θέλομεν να φανήτε εις ημάς ομόφρονες και μαθηταί + αποβλέποντες εις όσα και ημείς εσυμφωνήσαμεν μεταξύ μας ότι πρέπει + πάντοτε να προσέχη ο νομοφύλαξ και ο νομοθέτης. Η δε συνάντησις + γνωμών είχεν ως κυριώτερον προσόν το εξής. Δηλαδή πώς να γίνη + κανείς ανήρ ενάρετος αποκτήσας την αρμόζουσαν εις τον άνθρωπον + αρετήν της ψυχής από καμμίαν ασχολίαν ή από ήθος ή από κάποιαν + κατάκτησιν ή επιθυμίαν ή γνώμην ή κάποια μαθήματα, είτε είναι η + φύσις του αρσενική από όλους τους συνοικιστάς είτε θηλυκή, είτε + νέου είτε γέροντος, διά να τείνη όλη του η δραστηριότης εις αυτό το + ίδιον εις όλην του την ζωήν, από όλα δε τα άλλα όσα είναι εμπόδια + εις αυτό να μη φανή ότι προτιμά κανέν οποιοσδήποτε, εις το τέλος + δε, και αν φανή αναγκαίον να αναστατωθή η πόλις, να προτιμήση να + υποστή τον ζυγόν της δουλείας και να υποταχθή από κατωτέρους του + παρά να αφήση την πόλιν και να φύγη. Επομένως όλα αυτά πρέπει να + υπομείνουν να τα πάθουν, παρά να δεχθούν άλλο πολίτευμα, το οποίον + είναι προωρισμένον να κάμνη χειροτέρους τους ανθρώπους. Αυτά και + ημείς προηγουμένως τα παρεδέχθημεν, και σεις τόρα αποβλέποντες και + εις τα δύο αυτά, να επαινήτε και να κατακρίνετε τους νόμους, όσοι + δεν είναι ικανοί εις αυτά, τους δε ικανούς να τους ασπάζεσθε και να + τους δέχεσθε φιλικώς, διά να ζήτε συμφώνως με αυτούς. Τας δε άλλας + ασχολίας και τα νομιζόμενα αγαθά, τα οποία τείνουν προς άλλα, + πρέπει να τα αποχαιρετήσετε διά παντός. Η αρχή δε των κατόπιν νόμων + μας ας είναι πλέον η εξής, λαμβάνουσα έναρξιν από τα ιερά. + + Δηλαδή πρέπει πρώτον να εντυπώσωμεν τον αριθμόν των πέντε χιλιάδων + σαράντα, πόσας τομάς καταλλήλους είχε και έχει και ολόκληρος και ο + χωρισμένος διά τας φυλάς, τον οποίον μάλιστα ωρίσαμεν ως + δωδεκατημόριον του όλου σχηματίζον είκοσι φοράς είκοσι ένα. Έχει δε + διαιρέσεις δώδεκα μεν ολόκληρος ο αριθμός, δώδεκα δε επίσης και ο + αριθμός της φυλής. Λοιπόν έκαστον τμήμα πρέπει να το θεωρώμεν ως + ιερόν δώρον του θεού, το οποίον συνοδεύει τους μήνας και την + περιστροφήν του σύμπαντος. Διά τούτο και ολόκληρον την πολιτείαν + την οδηγεί το θείον έμφυτον και την καθαγιάζει. Ίσως δε άλλοι + ορθότερον από άλλους διεμοίρασαν και επιτυχέστερον καθαγίασαν αυτήν + την διανομήν. Οπωσδήποτε όμως ημείς τόρα ορθότατα φρονούμεν ότι + προτιμώμεν τον αριθμόν πέντε χιλιάδες σαράντα, ο οποίος επιδέχεται + όλας τας διαιρέσεις μέχρι των δώδεκα κατά σειράν από το έν εκτός + του ένδεκα. Αλλά και αυτός επιδέχεται ελαφράν θεραπείαν. Διότι + γίνεται τελείως υγιής, εάν αποχωρισθούν δύο εστίαι (7) Ότι δε αυτά + είναι αληθινά, δεν απαιτείται πολύς λόγος, διά να τα αποδείξη με + ησυχίαν. Λοιπόν πιστεύσαντες προς το παρόν εις αυτήν την διάδοσιν + και τον λόγον ας μοιράσωμεν αυτήν και δι' έκαστον τμήμα ας + επικαλεσθώμεν ένα θεόν ή έν τέκνον των θεών και ας του αποδώσωμεν + βωμούς και τα σχετικά με αυτούς, και ας εκτελούμεν συγκεντρώσεις + διά τας θυσίας των δύο φοράς τον μήνα, ήτοι δώδεκα μεν φοράς το + έτος διά την διαίρεσιν της φυλής, δώδεκα δε άλλας διά την όλην + διαίρεσιν της πόλεως, πρώτον μεν βεβαίως χάριν των θεών και των + σχετικών με τους θεούς, δεύτερον δε χάριν της εξοικειώσεώς μας + μεταξύ μας και της γνωριμίας μας, καθώς θα ελέγαμεν, και όλης της + επιμιξίας. Διότι διά την συγκοινωνίαν και επιμιξίαν του γάμου είναι + ανάγκη να λείψη η άγνοια των προσώπων από τα οποία παίρνει κανείς + γυναίκα και εις τα οποία δίδει, και πρέπει προ παντός να φροντίζη + κανείς όσον είναι δυνατόν να μην απατάται διόλου εις τα τοιαύτα. + Λοιπόν χάριν αυτού του σκοπού πρέπει να κάμνουν και τας + διασκεδάσεις, όταν χορεύουν, οι νέοι και αι κόραι, και συγχρόνως να + βλέπουν και να βλέπωνται με ώριμον σκέψιν και ηλικίαν, η οποία έχει + ευλογοφανείς αφορμάς, γυμνοί και γυμναί έκαστοι έως εις το σημείον + της φρονίμου εντροπής. Δι' όλα δε αυτά να γίνωνται επιμεληταί και + κοσμήτορες οι άρχοντες των χορών και οι νομοθέται μετά των + νομοφυλάκων, εφ' όσον ημείς παραλείψωμεν να ορίσωμεν διατάξεις. + Είναι δε επόμενον, καθώς είπαμεν, εις όλα αυτά τα οποία είναι μικρά + και πολλά ο μεν νομοθέτης να παραλείψη τίποτε, όσοι δε γίνονται + κατ' έτος έμπειροι αυτών από την εφαρμογήν να συνηθίζουν να τα + τακτοποιούν και να τα τροποποιούν εις το ορθότερον κατ' έτος, έως + ότου να φανή ότι ευρέθη ένας ικανός ορισμός των τοιούτων νομίμων + και ασχολιών. Και βεβαίως είναι μέτριον και αρκετόν το δεκαετές + διάστημα διά την εμπειρίαν των θυσιών και των χορών διά το όλον και + διά τας λεπτομερείας, ενόσω μεν ζη και ο θεσπίσας αυτά νομοθέτης, + από κοινού με αυτόν, μετά δε τον θάνατόν του εκάστη αρχή να + συνεισφέρη εις την επανόρθωσιν των ελλείψεων της αρχής της, έως + ότου να φανή ότι εδόθη πέρας εις την καλήν επεξεργασίαν. Τότε δε + πλέον να τους θεσπίσουν ως αμετακινήτους θεσμούς και να τους + μεταχειρίζωνται μαζί με τους άλλους νόμους, τους οποίους ώρισε εις + την αρχήν ο θέσας τους νόμους εις αυτούς, ώστε να μη τους + μεταθέτουν εκουσίως, ποτέ εις τίποτε. Εάν δε εφαίνετό ποτε ότι τους + ευρήκε κάποια ανωτέρα βία, τότε να συνέλθουν εις συμβούλιον όλαι αι + αρχαί, και όλος ο λαός και όλαι αι μαντείαι των θεών, και, αν + μείνουν σύμφωνοι όλοι, τότε μόνον να τους μετακινήσουν, αλλέως όμως + ουδέποτε με κανένα τρόπον, αλλά πάντοτε να νικά ο αντιδραστικός + συμφώνως με τον νόμον. + + Λοιπόν οσάκις κανείς από τους εικοσιπενταετείς την ηλικίαν + παρατηρών και παρατηρούμενος από άλλους νομίση ότι ευρήκε πρόσωπον + καθώς το σκέπτεται και αρμόδιον διά να αποκτήση και γεννήση τέκνα, + ας υπανδρευθή οποιοσδήποτε και αν είναι εντός των τριανταπέντε + ετών. Πώς όμως πρέπει να ζητή το πρέπον και αρμόδιον πρόσωπον ας το + ακούση πρώτον. Δηλαδή, καθώς λέγει ο Κλεινίας, πρέπει να προτάξωμεν + εις έκαστον νόμον το σχετικόν προοίμιον. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Πολύ καλά, φίλε Ξένε, το εκράτησες εις την μνήμην σου, + και επέτυχες ευκαιρίαν διά τον λόγον πολύ κανονικήν, καθώς μου + φαίνεται. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Καλά λέγεις. Λοιπόν ας ειπούμεν: Καλό παιδί γεννημένον + από καλούς γονείς, οφείλεις να κάμης γάμους που εγκρίνονται από + τους ορθοφρονούντας, οι οποίοι θα σε εσυμβούλευαν να μην αποφεύγης + τον γάμον με πτωχούς ούτε να επιδιώκης εξαιρετικώς τον γάμον με + τους πλουσίους, αλλά, εάν όλα τα άλλα ισοφαρίζουν, να προτιμάς + πάντοτε να έλθης εις επιμιξίαν με τον υποδεέστερον. Διότι τούτο και + εις την πόλιν είναι συμφέρον και εις τας συνδεομένας οικογενείας. + Διότι το ομαλόν και κανονικόν είναι χιλιάκις προτιμότερον από το + ασύμμετρον ως προς την αρετήν. Και πρέπει να φροντίση να γίνη + συγγενής με συνετούς πατέρας όστις γνωρίζει διά τον εαυτόν του ότι + είναι ακάθεκτος και προβαίνει ορμητικώτερον του δέοντος εις όλας + του τας πράξεις. Όστις δε έχει αντίθετα φυσικά πρέπει να επιζητή τα + αντίθετα συμπεθερικά. Και γενικώς δι' όλους τους γάμους ας υπάρχη + είς κανών. Δηλαδή έκαστος οφείλει να συνάπτη τον συμφέροντα εις την + πόλιν γάμον και όχι τον ηδονικώτερον διά το άτομόν του. Αλλά + έκαστος ωθείται φυσικά προς τον ομοιότατόν του, και διά τούτο όλη η + πόλις γίνεται ανώμαλος και εις τα χρήματα και εις τους χαρακτήρας. + Ως εκ τούτου όσα δεν θέλομεν να μας συμβούν, αυτά περισσότερον + συμβαίνουν εις όλας τας πόλεις. Λοιπόν το να επιβάλλωμεν αυτά ρητώς + διά νόμου, δηλαδή να μην υπανδρεύεται ο πλούσιος με πλουσίαν κόρην, + ούτε ο έχων μεγάλην πολιτικήν δύναμιν με κόρην άλλου ομοίου του, + τους δε ζωηρούς εις τα ήθη να τους αναγκάζωμεν να ζητήσουν εις + γάμον από τους νωθροτέρους, και τους νωθροτέρους από τους + ζωηροτέρους, όχι μόνο θα ήτο γελοίον, αλλά πιθανόν και να προκαλέση + εμπάθειαν εις πολλούς. Διότι δεν είναι εύκολον να εννοήσουν ότι η + πόλις πρέπει να μετριασθή ωσάν κρατήρ, του οποίου ο φλογισμένος μεν + οίνος βράζει και χύνεται, ο δε μετριαζόμενος από άλλον νηφάλιον + θεόν, αφού λάβη καλήν συμμετοχήν, κατασκευάζει καλόν ποτόν και + μετριασμένον. Αυτό λοιπόν, διά να ειπώ ούτω πως, κανείς δεν έχει + την ικανότητα να το ιδή ότι συμβαίνει εις την επιμιξίαν της + τεκνοποιίας. Δι' αυτό λοιπόν είναι ανάγκη τα τοιαύτα από μεν τον + νόμον να παραλειφθούν, διηγούμενος δε κανείς αυτά μαγικώς να + προσπαθή να πείση έκαστον να θεωρή πολύ προτιμοτέραν την ομαλότητα + των υιών του παρά την ισότητα εις προίκα η οποία είναι ακόρεστος + απληστία, και με ονειδισμούς να αποτρέπη τον φροντίζοντα διά + χρήματα εις τον γάμον, όχι όμως να τον υποχρεώνη με γραπτόν νόμον. + + Λοιπόν διά τους γάμους αυτά τα ανακουφιστικά λόγια ας είναι αρκετά, + και μάλιστα και όσα ελέχθησαν προηγουμένως από αυτά, ότι δηλ. + πρέπει να διατηρούμεν την διαιώνισιν της φύσεώς μας αφήνοντες τέκνα + των τέκνων μας και να τα παραδίδωμεν εις τον θεόν ως υπηρέτας εις + αντικατάστασίν μας. Λοιπόν όλα αυτά και ακόμη περισσότερα ημπορεί + να ειπή κανείς διά το ζήτημα των γάμων, πώς πρέπει να γίνωνται, διά + να κάμη ορθόν προοίμιον. Αν δε τυχόν κανείς δεν πείθεται εκουσίως, + κρατή δε τον εαυτόν του ξένον και ακοινώνητον μέσα εις την πόλιν + και μένων άγαμος φθάση εις το τριακοστόν πέμπτον έτος της ηλικίας + του, ας πληρώνη πρόστιμον κατ' έτος, και, εάν μεν ανήκη εις το + ανώτερον τίμημα, ας πληρώνη εκατόν δραχμάς, εάν δε εις το δεύτερον, + εβδομήντα, εάν δε εις το τρίτον, εξήντα, εάν εις δε το τέταρτον, + τριάντα. Αυτό δε ας είναι ιερόν χρήμα της Ήρας. Όστις δε δεν + πληρώνει κατ' έτος ας χρεωστή δεκαπλάσιον. Ας το εισπράττη δε ο + ταμίας της θεάς αυτής, εάν δε δεν το εισπράξη, ας το χρεωστή ο + ίδιος, και κατά την παράδοσιν της διαχειρίσεως ας είναι υπόχρεος να + δώση λόγον εις όλους δι' αυτό. Ως προς τα χρήματα λοιπόν όστις δεν + θέλει να υπανδρευθή ας τιμωρήται κατ' αυτόν τον τρόπον, από πάσαν + τιμήν δε προερχομένην από τους νεωτέρους ας είναι άτιμος, και + κανείς από τους νέους ας μην υπακούη προθύμως εις αυτόν. Εάν δε + δοκιμάση να τιμωρήση κανένα, ας βοηθήση ο καθείς τον αδικούμενον + και ας τον υπερασπισθή εάν δε δεν βοηθήση όστις παρευρεθή, ας + θεωρήται από τον νόμον ότι είναι δειλός και κακός πολίτης. Περί δε + της προικός ωμιλήσαμεν μεν και προηγουμένως, αλλά ας ομιλήσωμεν και + πάλιν ότι ίσα απέναντι ίσων ζημιώνεται κανείς, όταν ούτε λαμβάνη + γυναίκα ούτε προικίζη κόρην ένεκα ελλείψεως χρημάτων, διά να + γηράσκουν άγαμοι οι πτωχοί. Διότι βεβαίως τα απολύτως αναγκαία + υπάρχουν εις όλους τους κατοίκους αυτής της πόλεως, εξ άλλου όμως + ολιγωτέρα υπερηφάνεια, θα υπάρχη εις τας παροίκους γυναίκας, και + πάλιν δουλοπρέπεια ανελεύθερος εις τους υπανδρευθέντας χάριν των + χρημάτων. Και όστις μεν πείθεται θα κάμη αυτό το οποίον είναι έν + από τα ωραία πράγματα, όστις όμως δεν πείθεται και δίδει ή λαμβάνει + άνω των πενήντα δραχμών εις τόπον φορεμάτων, (προικιών) άλλος δε + άνω της μνας και άλλος μιάμιση μναν και άλλος δύο μνας από τους + ανήκοντας εις το ανώτατον τίμημα, ας χρεωστή εις το δημόσιον άλλο + τόσον, το δε δοθέν ή ληφθέν ας είναι ιερόν χρήμα της Ήρας και του + Διός, ας το εισπράττουν δε οι ταμίαι αυτών των θεών, καθώς είπαμεν + διά τους αγάμους ότι πρέπει να το εισπράττουν εκάστοτε οι ταμίαι + της Ήρας, ειδεμή να το πληρώνουν εξ ιδίων των. Ευθύνη δε πληρωμής + έγκυρος ας είναι πρώτη μεν του πατρός, δευτέρα δε του πάππου, τρίτη + δε των ομοπατρίων αδελφών εάν όμως δεν υπάρχη κανείς από αυτούς, + κατόπιν να είναι έγκυρος επίσης η εγγύησις των αναλόγων συγγενών εκ + μέρους της μητρός. Εάν δε συμβή έκτακτος σύμπτωσις ορφανίας, τότε + να έχουν κύρος οι σχετικώς πλησιέστεροι εκάστοτε συγγενείς μαζί με + τους επιτρόπους. Όσον δε διά τους αρραβώνας προ των γάμων ή διά + καμμίαν παρομοίαν ιερουργίαν, η οποία είναι πρέπον να γίνη διά τους + μέλλοντας ή γινομένους ή γενομένους γάμους, πρέπει κανείς να ερωτά + τους ερμηνευτάς και υπακούων εις εκείνους να φρονή ότι όλα τα + κάμνει καθώς πρέπει. + + Διά δε τα φιλεύματα πρέπει να προσκαλούμεν φίλους και φίλας όχι + περισσοτέρους των πέντε από έκαστον φύλον, από τους συγγενείς δε + και τους οικιακούς επίσης άλλους τόσους, έξοδα δε να μη γίνωνται + περισσότερα από ό,τι επιτρέπει η περιουσία κανενός, και ο μεν + ανώτερος εις τον πλούτον ας εξοδεύη μίαν μναν, ο δε δεύτερος το + ήμισυ του ποσού αυτού, οι δε άλλοι κατά την ιδίαν αναλογίαν της + ελαττώσεως του τιμήματος εκάστου. Και τον μεν πειθόμενον εις τον + νόμον όλοι πρέπει να επαινούν, τον δε απειθή ας τον τιμωρούν οι + νομοφύλακες ως απειρόκαλον και απαίδευτον ως προς τους νόμους των + γαμηλίων Μουσών. Να πίνουν δε διά μέθην ούτε εις άλλας περιστάσεις + αρμόζει εκτός εις τας εορτάς του θεού ο οποίος έδωκε τον οίνον (8) + ούτε είναι ασφαλές τούτο. Επομένως δεν πρέπει να πίνη ούτε όστις + φροντίζει σοβαρώς διά τον γάμον, εις τον οποίον πρέπει προ παντός + να είναι νηφάλιος και η νύμφη και ο γαμβρός, αφού υφίστανται όχι + επουσιώδη μεταβολήν της ζωής των, συγχρόνως δε διά να γεννηθή και + το γεννώμενον όσον το δυνατόν από γονείς φρονιμωτέρους. Διότι + σχεδόν είναι αβέβαιον ποία νυξ ή ποίον φως θα γεννήση αυτό με + θέλημα θεού. Εκτός τούτου δεν πρέπει η τεκνοποιία να γίνεται με + σώματα παραλυμένα από την μέθην, αλλά να δημιουργηθή το φυτευόμενον + τέκνον συμπαγές και αδιάσπαστον και φιλήσυχον με καλήν ώραν. Ο δε + μεθυσμένος και ο ίδιος σύρεται παντού και σύρει λυσσαλέως και με το + σώμα και με την ψυχήν, επομένως είναι ακατάλληλος διά να σπείρη ο + μεθυσμένος και συγχρόνως κακός, ώστε θα γεννήση ακανόνιστον και + άπιστον και όχι ορθόφρον ήθος ούτε σώμα καλόν καθ' όλα τα + φαινόμενα. Διά τούτο και εις το άλλο διάστημα του έτους και την + ζωήν, προ πάντων όμως εις το διάστημα της τεκνοποιίας, πρέπει να + προσέχη και να μη πράττη ούτε όσα είναι νοσηρά, όσον εξαρτάται από + την θέλησίν του, ούτε όσα σχετίζονται με την ατασθαλίαν και την + αδικίαν. Διότι τούτο κατ' ανάγκην αποτυπώνεται εις τας ψυχάς και τα + σώματα των γεννωμένων και γεννά όλως διόλου μηδαμινώτερα. + Εξαιρετικώς δε εκείνην την ημέραν και την νύκτα πρέπει να απέχουν + από αυτά τα πράγματα. Διότι η καλή αρχή και ο θεός πρωτοστατούν εις + τους ανθρώπους και σώζουν τα πάντα, εάν απολαμβάνουν από έκαστον + την αρμόζουσαν εις αυτούς τιμήν. Όστις δε υπανδρεύεται πρέπει να + φρονή ότι από τας δύο οικίας του κλήρου του η μία είναι ως άλλη + φωλεά προς γέννησιν και ανατροφήν νεοσσών και ότι πρέπει να + αποχωρισθή από τον πατέρα του και την μητέρα του και εκεί να + κατοικήση και να ανατρέφη τα τέκνα του. Διότι εις τας φιλίας, εάν + μεν γίνωνται επιθυμητά τα πρόσωπα από απουσίαν, στερεώνουν και + συσφίγγονται τα ήθη των. Όταν όμως η συναναστροφή είναι βαρετή και + δεν συνοδεύεται από τον πόθον ένεκα απουσίας, κάμνει αυτήν να + εξατμίζεται και από τους δύο, εκ του υπερβολικού κορεσμού. Δι' αυτό + λοιπόν πρέπει να παραιτήσουν εις τον πατέρα των και την μητέρα των + και εις τους συγγενείς της γυναικός των τας οικίας αυτών, και αυτοί + να έλθουν ως εις αποικίαν εις την άλλην οικίαν και εκεί να είναι οι + ίδιοι επιθεωρηταί και επιθεωρούμενοι και να γεννούν και να + ανατρέφουν τέκνα, διά να συνεχίζουν την ζωήν ωσάν + μεταλαμπαδευόμενον φως από χέρι εις χέρι και να λατρεύουν διαρκώς + τους θεούς συμφώνως με τους νόμους. + + Αλλά τόρα ως προς τα κτήματα, ποία είναι η αρμονικωτέρα περιουσία + που πρέπει να έχη κανείς; Και λοιπόν ως προς τα περισσότερα ούτε να + εννοήσωμεν είναι δύσκολον, ούτε να αποκτήσωμεν. Το ζήτημα όμως των + δούλων είναι εντελώς δύσκολον. Την δε αιτίαν αυτού κάπως ορθώς, + αλλά και κάπως όχι ορθώς την λέγομεν συνήθως. Δηλαδή αντιθέτως από + την συνήθειαν, και πάλιν συμφώνως με την συνήθειαν που επικρατεί + διά τους δούλους πρόκειται να ομιλήσωμεν. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Πώς το εννοούμεν αυτό πάλιν, καλέ Ξένε; Διότι ημείς δεν + ενοήσαμεν ακόμη αυτό που λέγεις. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Και πολύ ορθά βεβαίως, φίλε Μέγιλλε. Δηλαδή σχεδόν από + όλον τον Ελληνισμόν η ειλωτεία των Λακεδαιμονίων ημπορεί να γεννήση + την μεγαλιτέραν απορίαν και φιλονικίαν, εις άλλους μεν ότι είναι + καμωμένη καλώς, εις άλλους δε κακώς. Μικροτέραν όμως φιλονικίαν + προξενεί η υπό των Ηρακλεωτών υποδούλωσις των Μαριανδυνών, επίσης + δε και οι Πενέσται της Θεσσαλίας. Εις αυτά δε και όλα τα παρόμοια + ρίπτοντες βλέμμα πρέπει να εξετάσωμεν τι πρέπει να κάμωμεν ως προς + τους δούλους. Λοιπόν το εξής είναι αυτό που έθιξα εξωδίκως εις τον + λόγον μου και συ με ερώτησες τι εννοώ με αυτό. Είναι γνωστόν ότι + όλοι σχεδόν θα έλεγαν ότι πρέπει να έχωμεν δούλους όσον το δυνατόν + συμπαθείς και καλούς. Διότι έως τόρα πολλοί δούλοι ανεδείχθησαν διά + μερικούς καλλίτεροι από τους αδελφούς και τους υιούς των εις πάσαν + αρετήν, και έσωσαν και τους κυρίους και τα κτήματα και τας + κατοικίας των όλας. Αυτά βεβαίως γνωρίζομεν ότι λέγονται περί + δούλων. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ + + Αμέ τι; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν δεν γνωρίζομεν και το αντίθετον, ότι δηλαδή, + τίποτε υγιές δεν έχει η δουλική ψυχή, και ότι ποτέ δεν πρέπει + διόλου να βασίζεται εις αυτήν την γενεάν όστις έχει νουν; Ο δε + σοφώτερος από τους ποιητάς μας εγνωμοδότησε περί του Διός και είπε: + + Του παίρνει την μισή αρετή ο Ζευς ο παντεπόπτης + Του ανθρώπου, που η δουλική ημέρα θα υποτάξη. + + Από αυτά λοιπόν έκαστος λαμβάνει με την διάνοιάν του διαφοροτρόπως, + και άλλοι μεν δεν βασίζονται διόλου εις την γενεάν των δούλων, + αλλά, καθώς την φύσιν των ζώων, με κέντρα και με μάστιγας όχι τρεις + φοράς μόνον κτυπούν και κάμνουν δουλικάς τας ψυχάς των δούλων. + Άλλοι δε πάλιν κάμνουν όλως τα αντίθετα από αυτά. + +ΜΕΓΙΛΛΟΣ. + + Αμέ τι; + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Λοιπόν, φίλε Ξένε, τι πρέπει να κάμωμεν ημείς, αφού αυτοί + έχουν τόσην ασυμφωνίαν και ως προς την χώραν μας και ως προς την + απόκτησιν και τον σωφρονισμόν των δούλων; + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Τι άλλο, φίλε Κλεινία; Είναι προφανές ότι, αφού είναι + δύσκολον θρέμμα ο άνθρωπος διά να υποστή ακριβείς όρους, διά τούτο + το να ορισθή εμπράκτως ο δούλος και ο ελεύθερος και ο κυρίαρχος δεν + ημπορεί να είναι και να γίνη διόλου εύκολον πράγμα. + +ΚΛΕΙΝΙΑΣ. + + Έτσι φαίνεται. + +ΑΘΗΝΑΙΟΣ. + + Λοιπόν είναι βαρύ αυτό το απόκτημα. Διότι εμπράκτως + απεδείχθη πολλάκις από τας συχνώς συνηθιζομένας επαναστάσεις των + Μεσσηνίων, και από τας πόλεις, αι οποίαι έχουν πολλούς δούλους + ομιλούντας την ιδίαν γλώσσαν πόσα κακά συμβαίνουν, ακόμη δε και από + τους λεγομένους _περιδίνους_ της Ιταλίας με τας ποικίλας κλοπάς των + και τα πάθη των. Εις τα οποία όταν ρίψη κανείς βλέμμα, θα απορήση + τι πρέπει να κάμη ως προς όλα αυτά. Λοιπόν μένουν δύο μόνον + μέθοδοι. Να μην είναι ούτε πατριώται μεταξύ των όσοι πρόκειται να + υπηρετήσουν με ευκολίαν και όσον το δυνατόν να είναι ασυμβίβαστοι + εις την δύναμίν των. Έπειτα δε να τρέφουν αυτούς ορθώς όχι μόνον + αναλόγως του ατόμου των αλλά και περισσότερον από τον εαυτόν των. Η + δε ανατροφή αυτών είναι να μη υβρίζη κανείς τους δούλους, και + ολιγώτερον να τους αδική από τους ίσους του, αν είναι δυνατόν. + Διότι είναι ολοφάνερος όστις εκ φύσεως και όχι πλαστώς αγαπά την + δικαιοσύνην και όστις μισεί την αδικίαν περισσότερον εις το + πρόσωπον εκείνων τους οποίους είναι ευκολώτερον να αδικήση. Όστις + λοιπόν εις τα σχετικά με τους δούλους ήθη και πράξεις του φανή + αμόλυντος εις το να ασεβή και να αδική, αυτός θα είναι ικανώτατος + εις την καρποφόρον σποράν της αρετής. Αυτό το ίδιον δε ημπορούμεν + να το εφαρμόσωμεν και εις τον απολυταρχικόν και τον ηγεμόνα και εις + παντός είδους κυρίαρχον απέναντι του αδυνατωτέρου του. Πρέπει όμως + να τιμωρούμεν με το δίκαιον τους δούλους, και όχι να τους + συμβουλεύωμεν ως ελευθέρους, και να τους κάμνωμεν να + υπερηφανεύωνται. Πάντοτε δε ο λόγος μας προς τον δούλον πρέπει να + είναι σχεδόν προσταγή, χωρίς να χαριεντίζεται κανείς ποτέ του με + κανένα τρόπον με δούλους, ούτε θηλυκούς ούτε αρσενικούς. Αυτά όμως + πολλοί τα συνηθίζουν με τους δούλους και τους καμαρώνουν ανοήτως + και δι' αυτό κάμνουν δύσκολον την συμβίωσιν και δι' εκείνους ως + προς το να υποτάσσωνται και διά τον εαυτόν των ως προς το να + κυριαρχούν. + + + +ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Β' ΤΟΜΟΥ + + + +Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, υπήρξεν +ένας σταθμός στα ελληνικά χρονικά. Για πρώτη φορά προσφερόταν +συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία ελληνική σκέψη +(Ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και πολιτικός λόγος) +σε δημιουργικές μεταφορές της, από τους άριστους μεταφραστές του +τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε εξελισσόμενο το γλωσσικό +της όργανο. Ο Όμηρος, οι Τραγικοί κι ο Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο +Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο +Θεόφραστος, ο Επίκτητος, ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. +προσφέρονται και σήμερα, στις κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, +Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, +Καμπάνη, Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, +Φιλαδελφέως, Τσοκόπουλου, Σιγούρου, Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια +σύγχρονη σειρά εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται +για πρώτη φορά, συστηματικά, στην Ελλάδα. + +Νόμοι και Επινομίς Το πιο ώριμο από τα έργα του Πλάτωνος, σε δώδεκα +βιβλία. Ο διάλογος, στον οποίο δεν παρουσιάζεται πια, διδάσκοντας ή +ελέγχοντας, ο Σωκράτης, μα κάποιος ανώνυμος Αθηναίος, δηλαδή ο +Πλάτων, διεξάγεται κατά το διάστημα μιας πορείας από την Κνωσσό ως +το άντρο του Διός: μιας ημέρας. Στον διάλογο παίρνουνε μέρος ο +Λακεδαιμόνιος Μέγιλος, και ο Κρητικός Κλεινίας, που εκπροσωπούν τα +δύο περιφημότερα αρχαία πολιτεύματα, το μινωικό και το σπαρτιατικό. +Εδώ δε θα συναντήσουμε περιγραφές χαρακτήρων και επεισόδια, κάθε +συζητητής παρουσιάζεται απλά σαν εκπρόσωπος μιας ωρισμένης θεωρίας, +για να διατυπωθή τελικά η ώριμη φιλοσοφική αντίληψη του Πλάτωνος σε +πολιτικό σύστημα, επιδεχτικό εφαρμογής. Η «Επινομίς», αποτελώντας +συνέχεια των «Νόμων» είναι ταυτόχρονα και μια επεξήγησή τους συχνά. +Μεταφραστής ο Κ. Ζάμπας. Τόμοι τέσσερις. + + +ΤΙΜΗ ΤΟΜΟΥ ΔΡΑΧΜΕΣ 10 + + +1) Ηροδότου III 61. + +2) Ο ίδιος ο μύθος υπάρχει εκτενέστατα εις τον Πολιτικόν. + +3) Νεωτάτη ετυμολογία μη υπάρχουσα εις τον Κρατύλον. Ιδέ και χορός +— χαρά σελ. 43 (Σημείωση: όπου αναφέρει . . . χορούς μεταξύ μας και +ωνόμασαν τους χορούς με αυτό το όνομα το φυσικώς παραγόμενον από +την χαράν.) + +4) Συμφώνως με την διδασκαλίαν του Πυθαγόρα. + +5) Γλωσσική παρατήρηση σπουδαιοτάτη περί τελειοποιήσεως των λέξεων +υπό έποψιν λογικήν, μη περιεχομένη εις τον Κρατύλον. + +6) Μία μνα ισοδυναμεί, ως γνωστόν, με 100 δραχμάς + +7) Ο 5.040 διαιρούμενος διά του 11 δίδει υπόλοιπον 2 το οποίον +προς εξοικονόμησιν της δυσκολίας το αποκόπτει. + +8) Διόνυσος = Δίδοινος ίδ. Κρατύλον, σελ. 48. + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Laws and Epinomis, by Plato + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LAWS AND EPINOMIS *** + +***** This file should be named 36116-0.txt or 36116-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/6/1/1/36116/ + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/36116-0.zip b/36116-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a366ed5 --- /dev/null +++ b/36116-0.zip diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..87fe2db --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #36116 (https://www.gutenberg.org/ebooks/36116) |
