Sentinels relocatedHEADmain

3 files changed, 2488 insertions, 3287 deletions

diff --git a/60429-0.txt b/60429-0.txt
new file mode 100644
index 0000000..d7d7946
--- /dev/null
+++ b/60429-0.txt
@@ -0,0 +1,2485 @@
+*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 60429 ***
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+  INTERNACIA
+  MONDLITERATURO
+
+  Kolekto de la plej famaj verkoj
+  el ĉiuj naciaj literaturoj
+
+  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922
+  ESPERANTO-FAKO
+
+
+J. W. v. GOETHE
+
+HERMANO KAJ DOROTEO
+
+Eposo idilia
+
+  El la germana originalo tradukis
+  Benno Küster
+
+2a, korektita eldono
+
+[devizo: Ni fosu nian sulkon]
+
+  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922
+  ESPERANTO-FAKO
+
+
+
+
+  ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ
+  COPYRIGHT 1922 BY FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG
+
+PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG
+
+
+
+
+AntaÅ­parolo.
+
+
+Depost la jaro 1790 Goethe travivis periodon, dum kiu ĉesis lia
+kapableco kaj ankaÅ­ lia emo, krei kiel verkisto de dramoj. Li okupis
+sin nun--precipe sub la influo de sia nova amiko Schiller--pri la
+eposa poezio. Krome li nun havis personajn interrilatojn kun Joh. H.
+Voß, la tradukinto de Homer-o, kaj mem studis la Homer-an poezion.
+
+En ĉi tiu „eposa periodo“ (1796-97) naskiĝis la Germana eposo
+„Hermann und Dorothea“, la unua pli granda poeziaĵo, kiu estas
+signifa por la amikeco de Goethe kaj Schiller. Ĝi estas poezia
+produktaĵo, nepre specife Germana, en antikva formo, pri kiu ĉiuj
+konsentas, ke ĝi estas unu el la plej eminentaj verkoj ne nur de
+Goethe kaj de la Germana literaturo, sed de la tuta mondliteraturo.
+
+Schiller esprimis sian opinion pri ĉi tiu poemo (la 20an de aŭgusto
+1797) per jenaj vortoj: „mi nun denove legis la poemon kun la ĉiam
+nova, nemalfortigebla impreso kaj kun nova kortuŝeco; ĝi estas
+nepre perfekta en sia speco, ĝi estas, kvankam pasia-patosa, tamen
+alloga en la plej alta grado, resume, ĝi estas bela, kion ajn oni
+volas esprimi per ĉi tiu vorto“.
+
+Ĉu la anoj de negermanaj popoloj legos ĝin same impresataj? Certe
+jam ankaŭ multaj Germanoj ne havos la tutan ĉarmplenan impreson de
+la poemo, se ili ne konas kaj sentas la ĉarmon de la Homer-a poezio.
+Kaj ĉiu, kiu volas havi la plenan ĝuon de Hermano kaj Doroteo
+nature devas legi la poemon en la lingvo de la Germana originalo.
+Tamen traduko en Esperanto pli multe ol tradukoj en aliaj lingvoj,
+kiuj ne kapablas imiti la formon de la heksametra verso, donos la
+eblecon, iomete senti la ĉarmojn de la Germana eposo. Pro tio mi
+forigis ĉiujn dubojn kaj metis ĉi tiun verkon--„nepre perfektan
+(laŭ Schiller) en sia speco“--en la unuan lokon de la nova
+„Mondliteraturo“, eldonota laŭ la plano de la eldonejo F. Hirt kaj
+filo.
+
+  *  *  *  * *
+
+La traduko de Hermano kaj Doroteo unuafoje aperis en la jaro 1911,
+verkita de nia Germana samideano Benno Küster, kiun subtenis dum la
+presigo la redaktoroj Mangelsdorf kaj Hoen. Mangelsdorf aldonis
+„postparolon“, el kiu mi nur citas jenajn vortojn: „B. Küster certe
+mem pruviĝis poeto, esperantigante tiun verkon.“ Mi konsentas ĉi
+tiun juĝon kaj dankeme rememoras la ĉefajn datojn el la vivo de
+Benno Küster. -- Li naskiĝis la 9an de julio 1861 en Wildeshausen
+(Oldenburg) kaj mortis kiel kalkulkonsilanto post longa malsano
+la 24an de oktobro 1916 en Breslaŭ. Li fariĝis Esperantisto jam
+dum sia antaŭa restado en Görlitz, kie li, en malgranda rondo,
+tre diligente studis nian lingvon kaj per korespondado amike
+interrilatiĝis precipe kun Anglaj kaj Rusaj samideanoj. Li estis
+kunlaboranto de la „Revuo“ kaj de la „Vagabondo“. Dum sia partopreno
+al la Dresden-a internacia kongreso li interkonatiĝis kun D-ro
+Zamenhof, kiu kuraĝigis lin, eldoni la tradukon de Hermano kaj
+Doroteo. Jam depost la jaro 1910 Küster malsaniĝis kaj restis
+malsana ĝis sia morto.
+
+  *  *  *  * *
+
+Tradukante la Germanan eposon, Küster--kun sendube laŭdinda gusto--ne
+imitis la heksametran verson de Goethe, kiu--laÅ­ maniero
+taÅ­ga por la Germana, sed ne por la Esperanta poezio--almiksas
+kvazaŭ-spondeojn (– –) kaj -troĥeojn (– ⏑) al la daktiloj
+(– ⏑ ⏑). Küster uzis nur daktilojn. -- Mi ĉi tie ne volas paroli pri
+la fakto, ke en Esperanto (ankaÅ­ ne en la Germana lingvo) ne
+ekzistas „daktiloj“ – ⏑ ⏑ en la senco de la greka kaj latina
+lingvoj, ĉar nia lingvo havas nek longedaŭrajn nek mallongedaŭrajn
+silabojn. Tamen ĝi havas akcentatajn kaj ne akcentatajn silabojn kaj
+krom tio aliajn kun ŝvebanta akcento. Do, oni en Esperanto povas
+imiti la formojn de la antikvaj, klasikaj versoj.
+
+Küster konsekvente kaj senerare formis pure daktilajn heksametrojn
+
+–́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑
+
+-- procedo des pli admirinda, ĉar la manko de unusilabaj vortoj
+(krom la personaj pronomoj, kelkaj konjunkcioj, prepozicioj,
+interjekcioj kaj adverboj) treege malfaciligas la Esperantigon de la
+heksametra formo. Nenie mi, korektante la verkon, estas devigita,
+korekti la verson pro iu ajn metrika eraro. Do, restis nur: 1e)
+la korektado de evidentaj preseraroj, kaj 2e) de tiaj partoj kaj
+esprimoj, kiujn laŭ mia opinio samideano Küster tradukis tro
+laŭvorte kaj pro tio ne sufiĉe kompreneble por anoj de aliaj
+popoloj. -- Precipe admirinda estas ankaŭ la fakto, ke Küster
+nenie, eĉ ne unufoje, apostrofis la „o“-n de la substantivo. Mi ne
+volas mallaÅ­di la kutimon de tia apostrofado en aliaj versritmoj;
+persone mi ne tre ŝatas ĝin, kaj laŭ mia opinio ĝi estu nepre
+evitata en la heksametra verso. Küster nur apostrofas la artikolon
+-- kaj plej ofte, farante tion, li estas prava. Sed kelkfoje li
+eraras; tamen la eraro ne estas tiom grava, ke mi pro ĝi aliformigis
+la tutan verson.
+
+  D-ro Dietterle.
+
+
+
+
+I. Kalliope.
+
+Sorto kaj kompatemo.
+
+
+  „Stratojn ja kaj foirejon neniam mi vidis dezertaj
+  Kiel nun! Ŝajnas al mi balaita, senviva la urbo!
+  Kvindek ne hejme restadis el ĉiuj loĝantoj, mi kredas.
+  Kion ne kaŭzas scivolo! Nun ĉiu rapidas por vidi
+  La irantaron de l' forelpelitoj tre malfeliĉegaj.              5
+  Ĝis la digvojo, de ili uzata, ja unu horeto
+  Estas kaj oni en polvo varmega tagmeze kuregas
+  Tamen malsupren. Mi vere ne irus de tie ĉi, sole
+  Nur por observi mizeron de tiuj senkulpaj migrantoj,
+  Kiuj el lando transrheina[1], la bela, savinte havaĵon       10
+  Sian, nun venas al ni kaj tramigras ĉi tiun feliĉan
+  Nian angulon de l' valo fruktdona kaj ĝiajn kurbiĝojn.
+  Faris bonege, edzino, vi, ke vi forsendis la filon,
+  Ke li alportu malnovan tolaĵon, manĝaĵon, trinkaĵon
+  Al mizeruloj; ĉar por la riĉuloj konvenas donaci. --          15
+  Kiel la knabo veture dresadas la virajn ĉevalojn!
+  Estas tre bona vidaĵo, ĉu ne? Kaleŝeto la nova,
+  Spacon ĝi havas por kvar kaj ankoraŭ por veturigisto.
+  Sola foriris li nun kaj malpeze ĝi tien ruliĝis!“
+
+  Tiel al sia edzino la mastro „Al Ora Leono“                   20
+  Diris, plezure sidante sub la foireja dompordo.
+  Kaj la prudenta mastrino, la sperta, al tio respondis:
+  „Mi ne volonte donacas tolaĵon de ni eluzitan;
+  Ofte ĝi estas utila kaj ne por moneroj havebla,
+  Kiam ĝin oni bezonas. Bonvole mi donis hodiaŭ                 25
+  Kelkan pli bonan peceton de lit- kaj ĉemizaj tolaĵoj;
+  Ĉar pri maljunaj kaj junaj mi aŭdis tutnudaj migrantoj.
+  Ĉu vi pardonos min? Ŝrankon la vian sekrete elrabis
+  Mi ja, kaj vian domrobon el plej delikata katuno,
+  Hindaj floretoj sur ĝi, delikata flanelo interne,             30
+  Ankaŭ mi donis; ĝi estas malnova kaj ne plu laŭmoda.“
+  Sed la bonega dommastro pri tio ridetis kaj diris:
+
+  „Vere volonte ne perdis mi tiun katunan domrobon
+  El orienta Hindujo; mi saman neniam ricevos.
+  Plu mi ne portis ĝin. Vere ja estas, ke viro nun ĉiam         35
+  Iru en botoj, surtuto, vidigu sin en la bekeŝo,
+  Kaj forigitaj ekstere nun estas pantoflo kaj ĉapo.“
+
+  „Vidu nur tien,“ respondis ŝi, „kelkaj de tie revenas
+  Kiuj rigardis jam la irantaron; ĝi certe nun pasis.
+  Kiel la ŝuoj de polvo nun estas kovritaj kaj ardas            40
+  Ĉiuj vizaĝoj! Per sia naztuko forviŝas la ŝviton
+  Ĉiu. Mi nepre ne kurus hodiaŭ pro tia vidaĵo
+  Kaj kunsuferus! Min vere jam plenkontentigos rakonto.“
+  Tiam la patro, la bona respondis gravege la jenon:
+  „Tia vetero malofte aperis al tia rikolto,                    45
+  Kaj ni enportos la grenon nun, kiel la fojnon, sekita;
+  Ĉar la ĉielo heliĝis, neniu nubeto vidiĝas
+  Kaj malvarmigon alblovas la vento al ni orienta.
+  Vere konstanta vetero; la greno jam tromaturiĝis;
+  Morgaŭ matene ekfalĉos ni nian riĉegan rikolton.“             50
+
+  Dum li ĉi tion parolis, multiĝis la aroj da viroj
+  Kaj da virinoj nun tra l' foirejo jam hejmrevenantaj.
+  AnkaÅ­ de tie veture revenis kun siaj filinoj
+  Al la kontraŭa placflanko rapide la riĉa najbaro,
+  Ĉefa vendisto de l' loko, al domo la renovigita,              55
+  En nefermita kaleŝo (en „Landaŭ“ ĝin oni fabrikis).
+  Stratoj viviĝis; ĉar nombris la urbo sufiĉe da burĝoj,
+  Ankaŭ ĝi havis fabrikojn kaj plu metiistojn diversajn.
+
+  Tiel la paro pacema kunsidis nun en la pordejo
+  Inter si paroladante pri la revenantoj bonkore.               60
+  „Vidu,“ subite la tre respektinda edzino ekvokis,
+  „Tie alvenas la pastro, la apotekisto najbara
+  Kune kun li. Ili certe raportos pri multaj suferoj,
+  Kiujn la forelpelitoj travivis dum sia migrado.“
+
+  Ili alvenis, afable kaj kore salutis la paron,                65
+  Poste eksidis sur benkojn el ligno, apude starantajn,
+  Skuis la polvon de siaj piedoj, ventumis sin ankaÅ­.
+  Post reciproka saluto unue la apotekisto
+  Interparoli komencis kaj diris nun preskaŭ ĉagrene:
+  „Tiaj nun estas la homoj, verdire, kaj ĉiuj egalas            70
+  Okulumante plezure malĝojon de siaj kunfratoj!
+  Ĉiu rapidas por vidi flamantan la fajron teruran,
+  Eĉ la krimulon mizeran al ekzekutejo irantan.
+  Nun por rigardi de l' forelpelitoj mizeron aliras
+  Ĉiu, pripensas neniu, ke eble li ankaŭ suferos                75
+  Saman mizeron, ĉu baldaŭ, ĉu poste en tempoj venontaj.
+  Nepardonebla facilanimeco! sed homa ĝi estas.“
+
+  Poste parolis la pastro, la nobla, prudenta klerulo,
+  Li, la ornamo de l' urbo, junulo, sed preskaÅ­ jam viro.
+  Tiu ĉi konis la vivon kaj sciis la homajn bezonojn,           80
+  Li konvinkiĝis pri l' grava valoro de l' Sankta Biblio,
+  Kiu malkovras la sorton kaj senton internan de l' homoj;
+  AnkaÅ­ li konis bonege la librojn plej bonajn profanajn.
+  „Kiajn ajn nemalutilajn instinktojn la bona naturo
+  Donis patrine al ni, ne volonte mi tion mallaÅ­das;            85
+  Kion prudento kaj saĝo ne ĉiam atingas, ja povas
+  Tia feliĉa emeco, ĝi pelas nekontraŭstareble.
+  Se ne allogus la homon per fortaj incitoj scivolo,
+  Ĉu li entute sciiĝus do, kiel la mondaj aferoj
+  Interrilatas belege? Unue li volas novaĵon,                   90
+  Poste li serĉas utilon, senlaca en sia fervoro,
+  Laste bonaĵon, per kiu li havas valoron, indecon.
+  Al la juneco do estas kunulo la senpripensemo,
+  Kiu danĝeron kaŝemas kaj tuje postsignojn estingas
+  De la dolora, feliĉe nun preterpasinta malbono.               95
+  Estas laŭdota la viro, verdire, al kiu naskiĝis
+  Poste matura prudento el tia gajecanimeco,
+  Kiu ageme penadas en tagoj feliĉaj aŭ malaj;
+  Ĉar ĝi estigas la bonon kaj ĝi la malbonon forigas.“
+
+  Tuj la mastrino ekdiris aminde, sed senpacience:             100
+  „Kion vi vidis, nun diru, ĉar tion mi scii deziras.“
+
+  „Vere ja,“ nun energie respondis la apotekisto,
+  „Nur malfacile mi baldaŭ ekĝojos post ĉio vidita.
+  Kiu ajn povas rakonti pri tiu multobla mizero!
+  De malproksime ni vidis la polvon, jam antaÅ­ ol veni         105
+  Al la herbejoj malsupren; de unu monteto jam marŝis
+  Ĝis la alia l' amaso, ni povis malmulte ekkoni.
+  Kiam ni poste atingis la vojon tra l' valo irantan,
+  Estis ankoraŭ terura tumulto de l' homoj kaj ĉaroj.
+  Preterpasantajn sufiĉe da malfeliĉuloj ni tie                110
+  Vidis, bedaÅ­re, kaj aÅ­dis pri tiu dolora forkuro
+  Kaj pri la ĝoja sentado de l' vivo rapide savita.
+  Estis malĝoja vidaĵo, la tuta diversa havaĵo,
+  Kiun alie enhavas la domo bonstata, kaj kiun
+  Mastro bonega starigas en lokojn konvenajn, por uzi          115
+  Ĝin ĉiutage, ĉar ĉio do estas necesa, utila,
+  Ĉio videbla nun sur veturiloj diversaj kaj ĉaroj,
+  Pro la rapida foriro, lokita sen ia elekto:
+  Jen la kribilo, la lana kovrilo nun kuŝas sur ŝranko,
+  En la knedujo la lito kaj super spegulo la tolo.             120
+  Ĉar la danĝero forprenas, estinte ni tion ja vidis,
+  Antaŭ duoble dek jaroj, ĉe l' brulo, al homo pripenson
+  Ĉian, li kaptas malgravajn, sed lasas valorajn objektojn.
+  Ankaŭ simile ĉi tie nun ili fortrenis sensperte
+  Sennecesaĵojn ajn, ĉiujn ĉevalojn ŝarĝinte kaj bovojn,       125
+  Lignojn malnovajn, barelojn, birdkaĝon kaj eĉ anserujon.
+  Tiel pakaĵojn portante spiregis l' infanoj, virinoj
+  Same sub korboj kaj kuvoj kun ĉiaj objektoj negravaj.
+  Ĉar ja la laston de l' havo la homo klopodas konservi.
+  Tiel senorde kaj tutkonfuzite la interpremantaj              130
+  En la polvaro nun tien foriris. Pro bestoj malfortaj
+  Volis la unu veturi senurĝe, l' alia rapidis.
+  Jen, ha, okazis kriado de tiuj premitaj virinoj
+  Kaj de l' infanoj, blekado de l' bestoj, bojado de l' hundoj,
+  Ankaŭ ĝemado de gemaljunuloj kaj gemalsanuloj                135
+  Balanciĝantaj en litoj sur ĉaro tro multe ŝarĝita.
+  Jen, al la rando de l' flanka altvojo premita el sia
+  Ĝusta vojsulko nun unu el tiuj en foson falegis
+  Kaj renversiĝis; la homoj terure kriantaj sur kampon
+  Kaj malproksimen per svingo elfalis; sed tamen feliĉe.       140
+  Ĉar la havaĵo, sekvante, defalis proksime de l' ĉaro;
+  Kiu, verdire, ĝin vidis elfali, li devis supozi
+  Certe, ke l' ŝarĝo de l' kestoj kaj ŝrankoj frakasus la homojn.
+  Tiel la ĉaro rompita kaj l' homoj senhelpaj jen kuŝis,
+  Ĉar preterpasis rapide kaj pluen foriris l' aliaj            145
+  Nur pro si mem singardemaj, kaj mem de l' amaso ŝovataj.
+  Sed ni rapidis al tio kaj trovis la malfeliĉulojn,
+  Kiuj sur hejma kuŝejo apenaŭ suferojn tolerus,
+  Jen sur la tero malmola, dolore ĝemantaj, plendantaj,
+  Sunbruligitaj kaj sufokiĝintaj per polvo fluganta.“          150
+
+  Tiam elvokis, tuŝite en koro, la mastro homama:
+  „Ilin Hermano renkontu kaj tuj refreŝigu, vestigu!
+  Mi nevolonte rigardus mizeron la trodolorigan.
+  Kortuŝiĝinte jam de la unua sciigo pri tiaj
+  Grandaj suferoj ni sendis rapide obolon de nia               155
+  Troa havaĵo por helpi al kelkaj kaj nin trankviligi.
+  Sed ni ne volas rakonti la pluajn malgajajn aferojn!
+  BaldaÅ­ ja vere la timo aliras la koron de l' homoj,
+  Ankaŭ la zorgo; ĝi pli min timigas ol eĉ la malbono.
+  Nun ni eniru la postan kaj pli malvarmetan haleton!          160
+  Tien neniam la suno briladis, nek varma aero
+  Murojn la multe pli dikajn penetras; alportos patrinjo
+  Da ‚okdektria‘ glaseton, kaj nia humoro revenos.
+  Tie ĉi estas negaja trinkado, pro l' muŝozumado.“
+
+  Ĉiuj eniris post tio kaj ĝojis pri l' malvarmetiĝo.          165
+  Portis la zorgemulino la vinon bonegan, la klaran,
+  En polurita botelo, sur pleto brilstana kun romaj
+  Glasoj verdetaj, jen por la rheinvino la ĝustaj pokaloj.
+  Ĉirkaŭ la bruna rondtablo, brilege vaksita,--ĝi staris
+  Sur multampleksaj piedoj--sidadis la tri nun amike.          170
+  Tuj kunsonoris la glaso de l' mastro kun tiu de l' pastro;
+  Gaje, sed senemocie, pripense ĝin tenis la tria,
+  Tiel ke lin ekadmonis la mastro kun vortoj afablaj:
+
+  „Trinku, najbaro, mi petas! Ankoraŭ protektis favore
+  Dio nin kaj ni esperu, ke plue nin ankaÅ­ li gardos.          175
+  Kiu el ni ne ekkonas, ke post la terura brulego,
+  Kiam Li grave nin punis, Li ĉiam ĝojigis kaj ĉiam
+  Ŝirmis nin, kiel la homo la multevaloran okulon
+  Gardas, prefere ŝatatan el ĉiuj aliaj de l' membroj.
+  Ĉu Li ne ankaŭ nin plue indulgos kaj helpos favore?          180
+  Ĉar en danĝeroj nur klare ekkonas ni, kiom Li povas.
+  Ĉu Li la urbon florantan, post kiam Li rekonstruigis
+  Ĝin el la cindro per laboremuloj kaj tiam ĝin benis
+  Riĉe, nun ree detruos kaj ĉiujn penadojn nuligos?
+
+  Tiam serene kaj milde la pastro bonega ekdiris:              185
+  „Ĉiam konservu la kredon, restadu ĉe sama sentado!
+  Dum la prospero ĝi faras nin saĝaj kaj certaj; cetere
+  Estas plej bona konsolo, vivigas plej belan esperon.“
+
+  Nun la prudenta kaj vira pensema gastmastro rediris:
+  „Kiel salutis mi ofte mirege de l' Rhein-o la ondojn,        190
+  Kiam laŭ mia negoco vojaĝe mi alproksimiĝis!
+  Ĉiam ĝi ŝajnis potenca, ĝojigis animon kaj koron.
+  Sed mi ne povis ekpensi, ke ĝia ĉarmega bordejo
+  Baldaŭ fariĝus remparo por certe deteni la Frankon,
+  Same la larĝa litego fosaĵo la limon baronta.                195
+  Tiel, jen, ŝirmas naturo, defendas la bravaj Germanoj,
+  Gardas mem Dio nin! Kiu do senkuraĝiĝos malsaĝe?
+  La batalantoj laciĝis, kaj pacon promesis jam ĉio.
+  Ho, ke nur en la preĝejo dum tago de ni dezirata,
+  Kiam sonoros kun nia orgeno la sonorilaro                    200
+  Kaj sonegantaj trumpetoj la altan ‚Tedeum‘ elvokos,
+  Ho, ke nur tiam Hermano je tiu ĉi tago, sinjoro
+  Pastro, decide aperu ĉe vi kaj ĉe via altaro
+  Kun fianĉino, ke festo konata en ĉiuj la landoj
+  Ankaŭ revenu ĉe mi, kiel tago festega de l' domo!            205
+  Sed mi ĉagrene ekvidas la filon ekstere timema
+  Kaj malrapida nur, dum laboreme li hejme rapidas,
+  Meze de l' homoj li sin kaj publike vidigi malŝatas;
+  Ja, li evitas eĉ ĉiun kunvenon kun belaj knabinoj,
+  Ankaŭ la gajan dancadon ŝatatan de ĉiu junulo.“              210
+
+  Tiel dirinte li nun ekaÅ­skultis. Jen oni ekaÅ­dis
+  De malproksime bruadi piedofrapantajn ĉevalojn
+  Kaj veturilon; rapide ĝi tondris nun sub la pordejon.
+
+
+
+
+II. Terpsichore.
+
+Hermano.
+
+
+  Kiam la filo bonforma eniris la ĉambron, atente
+  Lin observadis la pastro per fiksaj rigardoj, kaj ankaÅ­
+  Lian staturon kaj tutan konduton, per sperta okulo
+  De l' esploranto nun, kiu mienojn facile deĉifras,
+  Kaj ridetante al li li ekdiris per vortoj afablaj:             5
+  „Tute ja aliigita vi ŝajnas! neniam mi vidis
+  Tian viglecon ĉe vi kaj tielan vivplenan rigardon.
+  Gaje, serene vi venas; tuj oni eksentas, ke vi la
+  Malfeliĉulojn donacis kaj benon ilian ricevis.“
+
+  Sed serioze kaj tute trankvile la filo respondis:             10
+  „Ĉu mi laŭdinde ĝin faris, ne scias mi; ĉion ordonis
+  Fari la koro, pri kio precize al vi mi rakontos.
+  Kara patrino, vi serĉis tro longe malnovajn objektojn,
+  Kaj vi tro longe elektis; la pako malfrue pretiĝis;
+  AnkaÅ­ la vinon kaj vian bieron vi pakis trozorge.             15
+  Kiam mi fine elvenis ekstere de l' pordo sur straton,
+  Jam refluegis la multo da burĝoj, virinoj, infanoj,
+  Al mi renkonten, la forelpelitoj jam malproksimiĝis.
+  Mi rapidiĝis kaj tuje veturis al tiu vilaĝo,
+  Kie--mi tion eksciis ja--ĉiuj nun nokte ripozos.              20
+  Kiam mi pluen, laÅ­longe de l' nova kampstrato veturis
+  Jen veturilo el trunkoj fortikaj rigardojn altiris,
+  Kiun du bovoj fremdlandaj, tre grandaj kaj fortaj, fortiris;
+  Paŝis apude knabino, tutfreŝe antaŭeniranta,
+  Kiu per longa bastono la bestojn fortegajn direktis,          25
+  Ilin antaŭen jen puŝis kaj jen malakcelis prudente.
+  Min ekvidinte, trankvile ŝi miajn ĉevalojn aliris,
+  Jene dirante: Ne ĉiam ni estis en tia mizero,
+  Kiel hodiaŭ vi vidas nin kaj nun sur tiu ĉi marŝo.
+  Mi ne kutimis ĝis nun de l' fremdulo donacon petegi,          30
+  Kiun li donas malvole, nur por malriĉulon forigi;
+  Sed la neceso nun urĝas paroli. Ĉi tie sur pajlo
+  Kuŝas l' edzino de riĉa kampulo ĵus akuŝiĝinta,
+  Kiun apenaÅ­ mi savis kun bovoj kaj kun veturilo.
+  Laste ni sekvas l' aliajn; apenaŭ ŝi restis vivanta.          35
+  Kuŝas nun nuda, ĉe l' brusto, la ĵus naskiĝinta infano;
+  Nur per malmulto la niaj ja povos nin helpi, kondiĉe
+  Ke ni atingu l' aliajn hodiaŭ en tiu vilaĝo,
+  Kie ni volas restadi; mi timas neniun plu trovi.
+  Se superfluan tolaĵon vi havas kaj loĝas proksime,            40
+  Tiam donacu bonfare do ĝin al la malfeliĉuloj.
+
+  Tiel ŝi diris kaj lace leviĝis de l' pajlo la pala
+  Min rigardanta akuŝiĝintino; kaj mi nun respondis:
+  Superterulo do ofte instigas, ke l' koro bonfara
+  Antaŭeksentas mizeron de sia malriĉa homfrato;                45
+  Antaŭsentinte pri via ĉagreno do mia patrino
+  Pakon kunmetis, por doni ĝin tuj al la tutnudigitaj.
+  Kaj mi malligis la nodon de l' laĉo kaj donis la varman
+  Patran domrobon al ŝi kaj donacis ĉemizojn kaj tolon.
+  Ĝoje dankante ekkriis ŝi: Ho, feliĉulo ne kredas,             50
+  Ke mirindaĵo okazas ankoraŭ; nur en la mizero
+  Oni ekkonas la manon de Dio, ĉar Li la bonulon
+  Igas bonfari. Li helpu vin kiel vi helpis nin ĉiujn.
+  Kaj la akuŝiĝintinon mi vidis gajece pripalpi
+  Tolon diversan, aparte la molan flanelon de l' robo.--        55
+  Ni rapidiru al tiu vilaĝo, en kiu la niaj
+  Certe ripozos dumnokte!--ŝin petis la bona knabino--
+  Tie prizorgos mi tuj la infanan vestaĵon kaj ĉion.
+  Kaj salutante tutkore ŝi dankis min, puŝis la bovojn;
+  Jen ekveturis la ĉaro; sed mi plu ankoraŭ restadis,           60
+  Kaj la ĉevalojn retenis; ĉar mi konsideris ankoraŭ,
+  Ĉu mi rapide veturu ĝis tiu proksima vilaĝo,
+  Por la manĝaĵojn donaci al tie estantaj, aŭ donu
+  Ĉion al tiu knabino, por ke ŝi ĝin juste disdonu.
+  Tiel mi tuj decidiĝis en koro; mi post ŝi veturis             65
+  Nur malrapide kaj ŝin atinginte mi diris fervore:
+  Bona knabino! ne sole tolaĵon patrino surmetis
+  Zorge sur mian kaleŝon por vesti la indajn nudulojn,
+  Sed ŝi aldonis ankoraŭ manĝaĵojn kaj ĉian trinkaĵon,
+  Kaj mi posedas sufiĉe da ĉio en mia ĉarkesto.                 70
+  Sed nun mi volas transdoni ankoraŭ ĉi tiujn donacojn
+  AnkaÅ­ al vi kaj plej bone mi tiel plenumos l' ordonon;
+  Saĝe vi ĉion uzados, dum mi laŭhazarde disdonus.
+  Jen la knabino respondis: mi plej singardeme disdonos
+  Viajn donacojn; la plej mizerulo pri tio ekĝoju.              75
+  Tiel ŝi diris. Rapide malfermis mi de l' veturilo
+  Kestojn, elportis la ŝinkojn, la pezajn, eltiris la panojn,
+  Ankaŭ botelojn da vino, biero kaj ĉion transdonis.
+  Mi ja volonte ankoraÅ­ pli donus, sed pli mi ne havis.
+  Al la akuŝiĝintino ŝi ĉion nun metis manprete                 80
+  Kaj forpaŝadis; kun miaj ĉevaloj mi hejmen rapidis.“
+
+  Kiam Hermano silentis, la komunikema najbaro
+  Tuj ekkriante komencis: „Feliĉa do, kiu en tagoj
+  De la forkuro kaj tia konfuzo nur sola vivadas,
+  Kiun ne ĉirkaŭprenadas timeme l' edzino, infanoj!             85
+  Mi nun feliĉa min sentas; hodiaŭ mi tute ne volas
+  Patro nun esti kaj pri l' familio la zorgon trenadi.
+  AnkaÅ­ mi ofte pripensis forkuron kaj tial kunpakis
+  Ĉiujn plej bonajn objektojn, monerojn antikvajn, la ĉenojn
+  De la mortinta patrino, el kio nenion mi vendis.              90
+  Multo ankoraÅ­ postrestus do, kiun mi kare akiris.
+  Eĉ la radikojn kaj herbojn, la tre diligente serĉitajn,
+  Nur malvolonte mi perdus, cetere ne tre valorantajn.
+  Se l' provizoro postrestos, trankvile mi iros eksteren.
+  Se l' kontantaĵon mi savis kaj mian personon, mi savis        95
+  Ĉion; la unuopulo sendube sin savas facile.“
+
+  Tuj energie respondis la juna Hermano: „Najbaro,
+  Kiel vi tute ne mi opinias kaj mi ne konsentas.
+  Eble ĉu estas indulo, ho, kiu en tagoj feliĉaj
+  Aŭ malfeliĉaj pri si atentema nur estas, kaj kora            100
+  Partoprenanto en ĝojoj kaj zorgoj de l' homoj ne estas?
+  Mi decidiĝus edziĝi hodiaŭ prefere ol iam;
+  Kelka ĉar bona knabino por si defendanton bezonas
+  Kaj la gajigan edzinon la viro en malfeliĉaĵoj.“
+
+  Nun ridetante la patro! „Volonte vin tiel mi aŭdas!          105
+  Tian prudentan parolon al mi vi malofte parolis.“
+
+  Tuj ekparolis la bona patrino kun gaja vigleco:
+  „Vere, Hermano, vi estas tutprava, ni faris la samon.
+  Ĉar ne en tagoj serenaj ni ambaŭ korame nin trovis,
+  Sed nin kunigis kontraŭe malĝojo kaj eĉ malfeliĉo.           110
+  Lundon matene--mi scias ĝin certe, ĉar tagon antaŭe
+  Estis la brulo terura, per kiu pereis l' urbeto--
+  Antaŭ nun dudek da jaroj; dimanĉon hodiaŭ similan,
+  Estis varmege kaj seke, kaj akvo malmulte ekzistis.
+  Ĉiuj personoj promenis en festaj vestaĵoj aŭ gaje            115
+  En muelejoj, gastejoj kaj niaj vilaĝoj troviĝis.
+  Jen ĉe la fino de l' urbo la fajro naskiĝis. La brulo
+  Tiam rapidis tra l' stratoj, kreante nur novan ekbrulon.
+  Kaj la garbejoj bruladis, la tuta riĉega rikolto,
+  Kaj en la stratoj la domoj bruladis ĝis la foirejo.          120
+  Tiu ĉi domo kaj ankaŭ l' apuda gepatra pereis.
+  Kelkon nur povis ni savi. Mi sidis la nokton malgajan
+  Sur antaŭurba paŝtejo, la kestojn kaj litojn ŝirmante;
+  Fine mi lace ekdormis; kaj kiam matene nun vekis
+  Min la matena malvarmo, la ĉe la tagiĝo blovanta,            125
+  Tiam mi vidis la fumon, la ardon, muraĵojn kavitajn.
+  Tio premegis la koron al mi; jen la suno denove
+  Nun pli brilege ol iam leviĝis kaj min kuraĝigis.
+  Mi tuj rapide ekstaris. Mi volis nun vidi la lokon
+  De la antaŭa loĝejo kaj kien la kokoj rifuĝis,               130
+  Kiujn precipe mi amis; infane mi sentis ankoraÅ­.
+  Kiam mi nun la ruinojn de l' domo kaj korto transiris,
+  Kiuj ankoraŭ fumiĝis, kaj mi la loĝejon ekvidis
+  Tiel nun tutdetruitan, jen transe vi venis serĉante.
+  Restis en via bestejo ĉevalo, la subbruletantaj              135
+  Traboj kaj rubo ĝin kovris, la besto ne estis vidata.
+  Tiel ni kontraÅ­ ni staris, malgaje kaj konsiderante;
+  Ankaŭ la muro rompiĝis, komuna al niaj bienoj.
+  Poste ekkaptis vi min ĉe la mano kaj diris afable:
+  Kiel vi tien ĉi venas, Luinjo? Foriru! Vi viajn              140
+  Plandojn bruligos, la botojn pli multe fortikajn varmega
+  Rubo al mi bruldifektis. Vi tiam min levis kaj portis
+  Transen min! Tie ankoraŭ la doma pordego troviĝis,
+  Kiel nun, kun la arkaĵo; ĝi sola el ĉio nur restis.
+  Kaj vi nun teren min metis kaj kisis min; mi ja protestis,   145
+  Sed vi parolis al mi nun per vortoj afable signifaj:
+  Vidu, la fajro detruis la domon. Ĉi tie nun restu,
+  Helpu ĝin ree konstrui, mi helpos la vian starigi.
+  Mi ne komprenis, ĝis via patrino alvenis al mia
+  Patro kaj gaje fariĝis solena edziĝa promeso.                150
+  Ĝoje ankoraŭ memoras mi pri la duonbruligitaj
+  Traboj kaj vidas ankoraŭ la sunon belegan leviĝi;
+  Ĉar al mi donis la tago la edzon, la tempoj unuaj
+  De la terura detruo donacis al mi ja la filon.
+  Tial mi laÅ­das vin, ke vi kun fido sincera nun ankaÅ­         155
+  Pensas pri ia knabino en tiu ĉi tempo terura,
+  Kaj kuraĝiĝas edziĝi en nia malpaca epoko.“
+
+  Tuje la patro respondis kaj diris viglece al tio:
+  „Estas laŭdinda intenco kaj pri la fariĝo vi diris,
+  Panjo, la veron, ĉar ĉio okazis laŭ via rakonto.             160
+  Sed la pli bono restadas pli bona. Ne ĉiu bezonas
+  Sian vivadon kaj sian estadon denove komenci,
+  Kiel ni devis kaj kelkaj, ne ĉiu laboru en zorgoj.
+  Kiel feliĉa do estas, al kiu gepatroj bonstatan
+  Domon transdonas, kaj kiu prospere ĝin plue beligas?         165
+  Malfacilega ja estas komenco de ĉia mastrumo.
+  Homo bezonas ja multe da aĵoj; de tago al tago
+  Ĉio fariĝas pli kosta, li tial penadu riĉiĝi.
+  Tiel mi ankaÅ­ esperas, ke vi nun, Hermano, plej baldaÅ­
+  Hejmen kondukos kun doto riĉhava la fianĉineton;             170
+  Ĉar al la brava junulo konvenas akiri knabinon
+  Riĉan, kaj estas agrable, se kun dezirita edzino
+  AnkaÅ­ alvenas en korboj kaj kestoj la doto utila.
+  Ne senintence dum kelke da jaroj patrino pretigas
+  Multe da tolo, fortike teksita, al sia filino;               175
+  Ne senintence donacas baptanoj al ŝi arĝentaĵojn,
+  Kaj ormonerojn maloftajn la patro aparte konservas;
+  Ĉar ŝi kun sia havaĵo kaj ĉiuj donacoj ĝojigu
+  Iam la fraŭlon amatan do, kiu ŝin sola elektis.
+  Certe mi scias ĝin, kiel agrabla sin sentas edzino           180
+  Inter la propraj objektoj de l' ĉambroj kaj de l' kuirejo,
+  Kiam ŝi mem al si tute preparis la tablon kaj liton.
+  Nur fianĉinon bonege dotitan por vi mi dezirus;
+  Laste ĉar malriĉulinon ja nur malestimos la viro,
+  Eĉ servistino nur estos ŝi, kiu eniris senhava.              185
+  Estas nejustaj la viroj, foriĝas la tempoj de l' amo.
+  Mia Hermano, vi min maljunulon treege ĝojigus,
+  Se vi kondukus en domon plej baldaÅ­ la bofilineton
+  El najbaraĵo, de tie el tiu domego, la verda.
+  Vere, la viro riĉiĝis, komerco kaj liaj fabrikoj             190
+  Pli ĉiutage riĉigas lin. Ĉu li ne ĉiam profitas?
+  Nur tri filinoj ekzistas kaj lian propraĵon heredos.
+  Jam la unua elektis, mi scias ĝin, sed akireblaj
+  Estas ankoraÅ­ la dua, la tria, kaj eble ne longe.
+  Se mi anstataŭ vi estus, mi ne ŝanceliĝus ĝis nune,          195
+  Unu el tiuj knabinoj forportus mi, kiel la panjon.“
+
+  Tiam rediris modeste la filo al patro trudanta:
+  „Mi efektive intencis laŭ via deziro elekti
+  Unu el tiuj najbaraj filinoj. Ni kune lernadis,
+  Ludis apude de l' puto sur nia urbplaco pli frue,            200
+  Ofte kaj ilin protektis mi kontraÅ­ la knaboj petolaj.
+  Tio de longe jam pasis; kaj dece restadas en domo
+  Nun la plenkreskaj knabinoj, timante la ludojn petolajn.
+  Estas ja bonedukitaj knabinoj! LaÅ­ via deziro
+  Transen mi iris kelkfoje do kiel antaÅ­a konato;              205
+  Sed pri la interrilatoj kun ili neniam mi gajis,
+  Ili mallaŭdis min ĉiam; trankvile mi devis toleri
+  Ĝin: ĉar tro longa la jako, la drapo tro maldelikata
+  Estis, koloro tro simpla, la haroj ne bele frizitaj.
+  Fine mi ankaÅ­ intencis orname min vesti, simile              210
+  Kiel la buboj komercaj, ĉe ili dimanĉe estantaj,
+  Kiuj somere ornamas sin dande per duonsilkaĵoj.
+  Sed ĝustatempe ankoraŭ mi sentis, ke ili ridetis
+  Ĉiam min; tio do vere ofendis min, mian fieron;
+  Sed ĉagreniĝis mi ankaŭ treege, ke ili, precipe              215
+  Minjo, la tria, neniam ekkonis la emon amikan.
+  Laste, dum Pasko, mi ankaÅ­ transiris, mi vestis per nova
+  Jako min, kiu nun pendas nur supre en ŝranko, kaj ankaŭ
+  Estis laÅ­mode frizita mi, kiel l' aliaj junuloj.
+  Ili subridis dum mia eniro, pro mi--mi ne kredis.            220
+  Minjo ĉe l' fortepiano ĵus sidis; la patro ĉeestis,
+  Li bonhumore aÅ­skultis la kanton de siaj filinoj.
+  Mi ne komprenis ja kelkon pri kio la kanto rakontis;
+  Sed pri ‚Pamina‘ kaj ankaŭ ‚Tamino‘ mi multe aŭskultis.
+  Kaj mi do ankaÅ­ ne volis silenti. Post kanto finita          225
+  Mi nun demandis pri l' teksto kaj pri la personoj diritaj.
+  Ĉiuj post tio silentis kaj ĉiuj ridetis; nun ŝerce
+  Diris la patro: „Ĉu ne, vi ja konas nur ‚Adam‘ kaj ‚Eva‘!“
+  Sed reteniĝis neniu nun, laŭte ekridis la knaboj
+  Kaj la knabinoj, la patro ridante sin tenis la ventron.      230
+
+  Pro embaraso defalis ĵus mia ĉapelo, kaj daŭris
+  Nun subridado senĉesa, eĉ dum la kantado kaj ludo.
+  Mi hontigite kaj tede foriris rapide kaj ree
+  Hejmen, pendigis la jakon en ŝrankon, konfuzis la harojn
+  Ree kaj ĵuris, neniam transiri denove la sojlon.             235
+  Prava mi estis; ĉar ili ja estas senamaj, koketaj,
+  Kaj mi sciiĝis, ke ili ankoraŭ min nomas ‚Tamino‘.“
+
+  Nun la patrino rediris: „Hermano, vi do ne trolonge
+  Kun la infanoj koleru; ĉar ili ja estas infanoj.
+  Minjo ja estas bonega kaj ĉiam nur vin ŝi favoris;           240
+  Antaŭ ne longe pri vi ŝi demandis jam. Ŝin do elektu!“
+
+  Nun meditante la filo rediris: „Mi tamen ne scias,
+  Tiu ĉagreno troenradikiĝis ĉe mi; ŝin, je vero,
+  Mi nun ne volas rigardi ludantan kaj aŭdi kantantan.“
+
+  Sed nun la patro eksplodis kaj diris la vortojn kolerajn:    245
+  „Ĝojon malmultan mi havas pri vi! Mi jam ĉiam ĝin diris,
+  Ĉar vi deziris nur vin okupadi je l' kampoj, ĉevaloj;
+  Kion bienoservisto de riĉa kampulo plenumas,
+  Faras vi; sed via patro nur devas rezigni je l' filo,
+  Kiu ja ankaÅ­ laÅ­more sin povis prezenti publike.             250
+  Kaj la patrino min trompis pli frue per vanta espero,
+  Ĉar la legado, skribado, lernado neniam prosperis
+  En lecionoj longtempaj, kaj ĉiam vi estis la lasta.
+  Vere! de tio ĝi venas, se ne ambicio ekzistas
+  Ĉe la junulo kaj se li ne volas pli alten sin levi.          255
+  Se nur por mi la gepatroj egale estadus zorgintaj,
+  Kaj min sendintaj pli frue en bonan kaj taÅ­gan lernejon,
+  Certe mi estus alia ol mastro de l' Ora Leono.“
+
+  Jen la junulo sin levis kaj alproksimiĝis silente
+  Kaj malrapide, senbrue al pordo; sed kriis la patro          260
+  Tutindignite: „Foriru nur! vin obstinulon mi konas!
+  Kaj mastrumadu nur plue, por ke mi ne vin eĉ insultu.
+  Tamen ne kredu, ke iam vi volos al ni enirigi
+  Iun vilaĝan knabinon edziĝe, la nelertulinon.
+  Longe mi vivis kaj scias traktadi la homojn kaj scias        265
+  Ankaŭ gastigi sinjorojn kaj eĉ sinjorinojn, ke ili
+  Estas kontentaj; mi scias kompleze flatadi fremdulojn.
+  Sed mi deziras nun bofilineton ĉi tie ricevi,
+  Kiu amuze dolĉigos al mi la multegajn penadojn.
+  Ankaŭ ŝi ludu por mi la pianon! La plej eminentaj            270
+  Homoj de l' urbo plezure alvenu en mian gastejon,
+  Kiel dimanĉe okazas en domo najbara.“ Mallaŭte
+  Premis Hermano la anson kaj tiel forlasis la ĉambron.
+
+
+
+
+III. Thalia.
+
+La burĝoj.
+
+
+  Tiel la filo evitis la pluajn parolojn kolerajn
+  Tute modeste; sed kiel antaÅ­e la patro daÅ­rigis:
+  „Kio en homo ne estas, el li ne elvenas: apenaŭ
+  Iam la efektiviĝo de mia korega deziro
+  Min do ĝojigos, ke l' filo pli multe valoru ol mi mem.         5
+  Kiaj fariĝus la domo, la urbo, se ĉiu ne ĉiam
+  Ĝoje penadus pro kunkonservado kaj renovigado
+  AnkaÅ­ pro plibonigado, laÅ­tempe kaj laÅ­alilande!
+  Certe la homo ne kiel la fungo elkresku el tero
+  Kaj reputriĝu rapide en loko ĝin nur produktinta,             10
+  Ne postlasinte postsignojn de sia vivplena estado!
+  Kia la mastro, la domo tuj klare vidigas al ĉiuj,
+  Kiel ja oni prijuĝas l' estraron, venante urbeton.
+  Kie nun jam ruiniĝas la turoj kaj muroj, la fosoj
+  Nur malpuraĵon enhavas kaj tiu ĉi ĉie vastiĝas,               15
+  Kie murŝtono moviĝas, kaj oni ĝin ne remasonas,
+  Kie la trabo putriĝas kaj vane la dome atendas
+  Novan apogon: La urbo malbone regata restadas.
+  Ĉar la estraro atentu la ordon kaj ĉie purecon,
+  Burĝo alie facile fariĝas senzorga, nepura,                   20
+  Kiel kutimas je vestoj ĉifonaj ĉe ni almozulo.
+  Tial mi volus, ke baldaŭ Hermano vojaĝu, almenaŭ
+  Vidu la belajn Strassburg-on, Frankfurt-on, la ĉarman Mannheim-on[2],
+  Kies bonega, regula konstruo gajigas; ĉar kiu
+  Vidis la urbojn, la grandajn kaj purajn, penados ornami       25
+  Tiam la urbon gepatran, eĉ se ĝi nur estas malgranda.
+  Ĉu la fremdulo la bonriparitajn pordegojn, la turon
+  Novblankigitan, la renovigitan preĝejon ne laŭdas
+  Tie ĉi? Aŭ la pavimon, la bone lokitajn, kovritajn
+  Tre akvoriĉajn kanalojn eĉ, kiuj utilon, certecon             30
+  Al ni promesas jam tuj ĉe l' unua naskiĝo de fajro?
+  Ĉu ne ĉi ĉio fariĝis de tiu terura brulego?
+  Mi ja sesfoje konstrukonsilano fariĝis kaj koran
+  Dankon meritis al mi kaj aprobon de bonaj geburĝoj.
+  Kion mi faris, mi faris fervore kaj tiel mi finis             35
+  AnkaÅ­ projektojn de viroj honestaj ne tute finitajn.
+  Tiel ekkaptis fervoro nun ĉiun konsilantaranon.
+  Ĉiuj klopodas nun; ankaŭ la nova ŝosekonstruaĵo,
+  Kiu kunigos nin kun la ĉefstrato, definitiviĝis.
+  Sed mi nur timas, ke tiel la nunaj junuloj ne faros!          40
+  Ĉar nur plezuron kaj ornamiĝamon paseman la unuj
+  Celas; l' aliaj malvigle restadas malantaÅ­ la forno.
+  Kiel la lastaj, mi timas, Hermano do ĉiam estados.“
+
+  Tuj nun la bona prudenta patrino rediris: „Ho, ĉiam,
+  Patro, vi estas tromulte nejusta al nia Hermano!              45
+  Kaj plenumiĝos per tio plej laste nur via deziro.
+  Ĉar ni ne povas modeli la idojn laŭ niaj projektoj;
+  Kiel ajn ilin donacis Dipatro, nun ilin ni amu,
+  Ilin plej bone eduku kaj maltrankviligu neniun.
+  Unu posedas ĉi tiujn didonojn, alia aliajn;                   50
+  Ĉiu aplikas la siajn kaj ĉiu laŭ sia naturo
+  Estas feliĉa kaj bona; ne mian Hermanon insultu;
+  Ĉar li, mi scias, tutplene meritas l' estontan heredon,
+  Estos bonega dommastro, modelo al burĝoj, kampuloj,
+  Kaj ne la lasta, mi kredas, de l' konsilantaro li estos.      55
+  Sed per insultaj mallaŭdoj vi ja malakcelas nur ĉiam
+  Ĉiun kuraĝon de l' filo, jen kiel hodiaŭ vi faris.“
+  Kaj ŝi forlasis la ĉambron kaj posten rapide ŝi iris,
+  Por ke ŝi ie la filon retrovu kaj lin reĝojigu
+  Per kompatemaj paroloj laÅ­ lia reala merito.                  60
+
+  Poste la patro ridante, tuj kiam ŝi estis irinta,
+  Diris nun: „Strangaj estadas virinoj kaj niaj infanoj!
+  Ĉiu nur vivas volonte laŭ sia arbitro kaj plaĉo,
+  Kaj ni post tio nur ĉiam karesu kaj laŭdu la niajn.
+  Sed unufoje por ĉiam valoras malnova proverbo:                65
+  Kiu antaŭen ne iras, reiros! Proverbo tre prava!“
+
+  Tiam pripense rediris la apotekisto: „Volonte
+  Mi vin konsentas, najbaro, kaj pri plibonaĵo mi ĉiam
+  Zorgas volonte, kondiĉe: ĝi estu ne kosta, sed nova;
+  Sed ĉu utilas, verdire, se oni ne havas da mono               70
+  Pli ol sufiĉe, ageme labori, interne, ekstere?
+  Estas ĝenata la burĝo tro multe; konatan bonaĵon
+  Do li ne povas akiri pro sia neplena monujo;
+  Ĉia bezono grandiĝas, kaj ĉio malhelpas lin tiel.
+  Kelkon mi estus farinta, sed kiu ne timas elspezojn           75
+  Tiajn de ŝanĝo, precipe en tiuj ĉi tempoj danĝeraj!
+  Longe jam starus la domo al mi ja en vesto laÅ­moda,
+  Kaj la fenestroj brilegus per vitrotavoloj grandegaj:
+  Sed kiu povas provizi simile sin al komercisto,
+  Kiu, riĉulo, la vojon de bona aĉeto ekscias.                  80
+  Vidu nur transe la domon, la novan! Belege vidiĝas
+  De l' spiralaĵoj blankegaj stukaĵo sur verdebenaĵoj!
+  Ĉiuj fenestroj tre grandaj, la vitroj spegulas kaj brilas,
+  Staras nun mallumigitaj l' aliaj fenestroj de l' placo.
+  Tiam tuj post la brulego aspektis plej bone la domoj          25
+  ‚L' Ora Leono‘ kaj ‚Al la Anĝelo‘, la apotekejo.
+  Ĉie do ankaŭ ja ĉiu la mian ĝardenon ĉi tie
+  Gloris kaj ĉiu vojaĝe ekstaris kaj tra la barilo
+  Ruĝa rigardis al l' ŝtonalmozuloj, pigmeoj koloraj.
+  Poste, al kiu mi donis la kafon eĉ en la belega               90
+  Groto, staranta nun plena je polvo kaj preskaÅ­ duone
+  Ruiniĝinta, li ĝojis pri ĝia kolora brillumo
+  De la bonordaj konkegoj, kaj per surprizitaj okuloj
+  Eĉ la konanto rigardis la belan galenon, koralojn.
+  Same ja oni admiris en ĝia ĉambrego pentraĵon,                95
+  Kies belegornamitaj sinjoroj kaj sinjorinetoj
+  Ĝardenpromenas, la florojn per fingroj afektaj tenante.
+  Kiu ankoraŭ rigardus ĉi tion! Ĉagrene, apenaŭ
+  Mi ja eliras; ĉar ĉio nun estu alia, plengusta,
+  Kiel ĝin ili nun nomas, kaj blankaj la latoj kaj benkoj.     100
+  Ĉio nun estas tre simpla kaj glata, skulptaĵon, oraĵon
+  Oni ne volas plu, kaj la fremdlignoj valoras plej multe.
+  Nun mi kontenta ja estus provizi je iu novaĵo,
+  Ankaŭ progresi laŭtempe kaj ŝanĝi la doman meblaron.
+  Ĉiu sed timas, la eĉ plej malgrandan nur nun aliigi,         105
+  Kiu ĉar povus do pagi nuntempe la gelaborantojn?
+  Antaŭ ne longe ekpensis mi, ree l' anĝelon Miĥael,
+  Kiu la apotekejon distingas, belege orumi,
+  AnkaÅ­ la drakon teruran piede de li sin tordantan;
+  Tamen mi lasis ĝin bruna, ĉar min la postulo timigis.“       110
+
+
+
+
+IV. Euterpe.
+
+Patrino kaj filo.
+
+
+  Tiel la viroj tre vigle parolis. La bona patrino
+  Dume iradis, por antaŭ la domo komence serĉadi
+  Sur la ŝtonbenko la filon, sur kiu li sidis kutime.
+  Sed ne trovinte lin tie ŝi iris al stalo, por vidi,
+  Ĉu li la virajn ĉevalojn, la belajn, persone provizos,         5
+  Kiujn li junaj aĉetis kaj ne al fremdulo konfidis.
+  Sed la servisto parolis: „Li iris en vian ĝardenon.“
+  Tiam rapide trapaŝis ŝi ambaŭ la vastajn domkortojn,
+  Preter la staloj kaj bonkonstruitaj garbejoj, eniris
+  En la ĝardenon nun, etendiĝantan ĝis muro de l' urbo,         10
+  Paŝis tra ĝi kaj ekĝojis pri ĉia kreskado, starigis
+  Tuj apogilojn bonorde, sur kiuj la branĉoj plenegaj
+  De la pomujo kaj de la pirujo fruktportaj kuŝadis,
+  AnkaÅ­ forprenis tuj kelke da raÅ­poj de l' bela brasiko,
+  Ĉar laborema virino ne faros eĉ unu vanpaŝon                  15
+  Tiel ŝi estis veninta al fino de l' vasta ĝardeno
+  Nun ĝis la laŭbo kovrita de loniceraro; ne trovis
+  Tie ŝi lin kaj nenie ŝi vidis lin en la ĝardeno.
+  Sed fermetita nur estis pordeto nun, kiun de laÅ­bo
+  Iam kun tute aparta permeso tra l' muro de l' urbo            20
+  Estis rompinta prapatro, la tre honorinda urbestro.
+  Kaj oportune ŝi tiel nun iris trans foson tutsekan,
+  Kie ĉe l' strato la bonĉirkaŭita vinmonto pli krute
+  Tuje stariĝas kaj sian ebenon alturnas al suno.
+  Tiun ŝi nun suprenpaŝis kaj ĝojis irante pri l' multo         25
+  Da vinberaroj apenaŭ kaŝantaj sin sub la folioj.
+  Per foliaro kovrita kaj ombra la alta mezvojo
+  Supren kondukis sur ŝtupoj el nepretigitaj plataĵoj.
+  Pendis beraroj de l' vino „Bonnoblo“ kaj de l' muskatvino
+  Tie ĉi, kaj ruĝetbluaj, aparte grandegaj, apude,              30
+  Ĉiuj zorgeme plantitaj, por gastan deserton ornami.
+  Sed izolitaj vintrunkoj surstaris l' alian montparton
+  Kun pli malgrandaj beraroj donantaj la vinon ĉarmegan.
+  Tiel ŝi nun suprenpaŝis ĝojante jam pri la aŭtuno
+  Kaj la festtago, en kiu ĉi tie la homoj gajege                35
+  Berojn kolektos kaj frapos piede, per mosto plenigos
+  Ĉiujn barelojn, en kiu vespere ĉi ĉie fajraĵoj
+  Lumos kaj krakos honore al tiu plej bela rikolto.
+  Pli malkviete ŝi iris, post kiam ŝi vokis la filon
+  Du- aŭ trifoje, kaj sole revenis multfoje la eĥo,             40
+  Kiu nun tre babileme sonoris de l' turoj de l' urbo.
+  Ĉar ŝi neniam bezonis lin serĉi; li malproksimiĝis,
+  Ne ĝin dirinte, neniam, por ke li detenu la zorgon
+  Pri malfeliĉa okazo de sia amanta patrino.
+  Sed ŝi esperis ankoraŭ lin jen sur la vojo eltrovi,           45
+  Ĉar de l' vinmonto pordetoj, la supra kaj ankaŭ malsupra,
+  Ja malfermitaj nun estis. Ŝi plue eniris la kampon,
+  Kiu ebene kaj vaste la dorson de l' monto plenkovris.
+  Ĉiam ankoraŭ ŝi iris sur propra kamparo kaj pri la
+  Propra semaĵo ekĝojis kaj pri la belega grenaro,              50
+  Balanciĝanta fortike kaj ore sur ĉiu loketo.
+  Plue la limovojeton laŭlonge de l' kampoj ŝi paŝis
+  Kaj sin direktis al tiu grandega pirujo, staranta
+  Sur la monteto ĉe limo de l' kampoj de ŝia bieno.
+  Kiu ĝin plantis? neniu ĝin sciis; ĝi estis videbla            55
+  Vaste ĉirkaŭe, kaj estis tre famaj la fruktoj de l' arbo;
+  Sub ĝi kutime la grenrikoltistoj kun ĝojo tagmanĝis,
+  Kaj la paŝtistoj la bestojn gardadis, ĝuante la ombron;
+  Benkoj el ŝtonoj, per herbo kovritaj, troviĝis ja tie.
+  Kaj ne eraris ŝi; tie trankvile sidadis Hermano               60
+  Sin apogante per brakoj kaj transen li ŝajnis rigardi
+  Al la montaro; li turnis la dorson al sia patrino.
+  Al li senbrue ŝi glitis kaj tuŝis mallaŭte la ŝultron.
+  Tuj li rapide sin turnis: jen larmojn de l' filo ŝi vidis.
+
+  Embarasite li diris: „Patrino, ho, vi min surprizas!“         65
+  Kaj li forviŝis la larmojn, honteme li kaŝis molecon.
+  „Kiel? vi ploras, Hermano?“ rediris ŝi, ektimigite:
+  „Mi vin ne konas hodiaŭ! Neniam mi vidis vin tia!
+  Diru nur, kiu premegas la koron al vi kaj vin urĝas,
+  Tie ĉi sidi solece, kaj kaŭzis la larmojn maloftajn.“         70
+
+  Sed la bonega junulo ŝajnigis sin tute trankvila.
+  „Tiu“, li diris, „ja koron rigidan posedus, verdire,
+  Kiu hodiaÅ­ ne sentus de l' forelpelitoj mizeron.
+  Tiu neĝuste eksentus nun, kiu ne zorgus pri sia
+  Propra bonfarto kaj pri la bonstato de sia patrujo.           75
+  Kion hodiaŭ mi vidis kaj aŭdis, min forte kortuŝis;
+  Nun mi eliris kaj vidis la vastan belegan pejzaĝon,
+  Kiu ĉirkaŭe jen antaŭ ni kuŝas sur fruktaj montetoj,
+  AnkaÅ­ mi vidis la grenon orflavan nun baldaÅ­ maturan,
+  Riĉan fruktaron, al ni promesantan tutplenajn grenejojn.      80
+  Sed, ho ve! kiel proksimaj nun estas malbonaj fremduloj;
+  Nin la ondegoj de l' Rhein-o ja ŝirmas; sed ondoj kaj montoj
+  Ne la teruran popolon fulmtondre venontan detenos!
+  Ĉar la junulojn kaj eĉ maljunulojn el ĉie kunvokas
+  Ili kaj iras antaÅ­en fortege kaj ankaÅ­ la morton              85
+  Tiu amaso ne timas; tuj post ĝi postvenas alia.
+  Ha! kaj Germano ne hontas nun dome restadi kaj eble
+  Tion eviti esperas li, kio nun ĉion minacas!
+  Kara patrino, mi diras al vi, ke mi nun ĉagreniĝas,
+  Ke liberiĝis mi tiam, dum oni elektis aliajn                  90
+  Burĝojn al servo milita. Mi estas ja via solulo
+  Kaj vi posedas tre grandan bienon kaj gravan metion;
+  Sed ĉu ne estus pli bone por mi, kunbatali ĉe limo
+  Tie, ol tie ĉi malliberecon mizeran atendi?
+  Ja, la sentado min tute vivigis kaj pleje interne             95
+  Nun ekmoviĝas kuraĝo kaj granda celemo, por vivi
+  Pro la patrujo kaj morti kaj doni bonegan ekzemplon.
+  Vere, se niaj Germanaj junuloj kuniĝus, la fortaj,
+  Apud la limo por nun kontraÅ­stari al tiuj fremduloj,
+  Certe, ha, ili neniam enirus la belan hejmteron,             100
+  Nek forkonsumus en nia ĉeesto la fruktojn de l' kampoj,
+  Kaj ne komandus la virojn kaj rabus virinojn, knabinojn!
+  Vidu, patrino, mi nun decidiĝis profunde, ekfari,
+  Kio nun ŝajnas prudenta kaj ĝusta al mi; ĉar verdire,
+  Kiu trolonge pripensas, ne ĉiam plej bone sukcesos.          105
+  Tial mi nun ne revenos, sed iros de tiu ĉi loko
+  Urbon kaj tiun ĉi brakon kaj tiun ĉi koron transdonos
+  Al militestro, por ankaÅ­ servadi al nia patrujo.
+  Tiam la patro do diru, ĉu ne de l' honoro eksento
+  Ankaŭ vivigas min, ĉu mi ne volas pli alten celadi.“         110
+
+  Nun la prudenta kaj bona patrino respondis gravege,
+  Larmojn sekretajn, facile al ŝi eliĝantajn, verŝante:
+  „Kio, Hermano, en vi aliiĝis, en via animo,
+  Ke vi ne kiel hieraŭ kaj ĉiam al via patrino
+  Tute libere parolas kaj vian deziron esprimas?               115
+  Se nun alia ekaŭdus ĉi tion, li, vere, treege
+  LaÅ­dus vin, ankaÅ­ laÅ­degus l' intencon ja kiel plejnoblan,
+  Sed nur logite de via gravega parolo kaj diro.
+  Sed mi mallaŭdas vin nur, ĉar mi konas vin certe plibone,
+  Koron la vian vi kaŝas; pri io alia vi pensas.               120
+  Ĉar mi ja scias, ne logas vin iaj tamburoj, trumpetoj,
+  Vi ne deziras vidigi vin al la knabinoj soldato.
+  Via destino ja, kiel ajn estas vi brava kaj bona,
+  Estas, mastrume la domon konservi, la kampon provizi.
+  Tial konfesu do: kio vin trudas al tiu decido?“              125
+
+  Tuj serioze la filo: „Patrino, vi certe trompiĝas.
+  Estas egalaj neniam la tagoj; junulo viriĝas
+  Ofte sekrete pli bone ol en la bruego de l' vivo
+  Ŝanceliĝanta, sovaĝa, en kiu pereis kelkiu.
+  Se ajn trankvila mi estas kaj estis, nun tamen naskiĝis      130
+  Koro en mi, malamanta l' aferojn maljustajn, malbonajn,
+  Ankaŭ mi scias tre bone nun diferencigi mondaĵojn;
+  Kaj la laboro fortigis treege piedojn kaj brakojn.
+  Ĉio ĉi estas vereca, kuraĝe mi tion certigas.
+  Tamen sed prave vi nun min mallaÅ­dis, patrino, kaj kaptis    135
+  Min ĉe paroloj duone nur veraj, duone ŝajnigaj.
+  Ĉar mi konfesas ja, ne la proksima danĝero min vokas
+  El la gepatra bieno kaj ne la altega deziro,
+  Helpi al mia patrujo, kontraÅ­i al la malamikoj.
+  Estis nur vortoj, ĉar ili nur antaŭ vi estis kaŝontaj        140
+  Ĉiujn eksentojn al mi disŝirantajn la koron malgajan.
+  Tial min lasu, patrino! ĉar mi en la koro konservas
+  Vanajn dezirojn, kaj vane pasadu nun mia vivado.
+  Bone mi scias ja: La unuopa sin mem malutilas,
+  Sin dediĉante, se ne al ĉiomo sin ĉiuj aligas.“              145
+
+  „Ĉiam daŭrigu nur“--tiel instigis la sperta patrino--
+  „Ĉion rakontu al mi, la gravegan kaj ankaŭ negravan,
+  Ĉar koleriĝas la viroj, pripensas nur ĉiam la laston,
+  Ia baraĵo facile do ilin depuŝas de l' vojo;
+  Sed la virino nur estas kapabla por trovi rimedojn,          150
+  Migras eĉ vojon malrektan por lerte intencon plenumi.
+  Diru nur ĉion, pri kio vi nun kortuŝiĝis troforte,
+  Kiel neniam, kaj kial la sango en vi ekscitiĝis,
+  Kial malvole en viaj okuloj la larmoj montriĝas.“
+
+  Jen la junulo sin tute al sia doloro transdonis              155
+  Kaj ĉe la brusto de sia patrino ploregis kaj diris:
+  „Vere, hodiaŭ la diroj insultaj de l' patro ofendis
+  Min, sed neniam mi tion meritis, ne nun nek antaÅ­e,
+  Ĉar la gepatrojn honori de ĉiam mi kore penadis,
+  Kaj al mi ŝajnis neniu pli esti prudenta kaj saĝa,           160
+  Nepre ol vi nur, l' infanon malkleran, min, ĉiam gvidintaj.
+  Multon mi vere suferis de l' gekunludantoj iamaj,
+  Ili ja ofte repagis per ruzo nur mian bonvolon;
+  Ofte mi ankaŭ ne venĝis la ĵetojn kaj batojn de ili;
+  Sed kiam ili ekmokis la patron, dimanĉe per paŝo             165
+  Inda kaj grava el nia preĝejo venantan, kaj ridis
+  Pri la rubando de l' ĉapo, pri l' floroj de lia domrobo,
+  Kiun li portis gravege, kaj ni fordonacis hodiaÅ­:
+  Miaj du manoj terure pugniĝis; jen tutfurioze
+  Ilin mi tuje atakis kaj batis blindule kaj trafis,           170
+  Tute ne, kien, vidinte. Nun ili ploregis kun sangaj
+  Nazoj, forsaltis pro batoj kaj miaj piedoj frapantaj.
+  Tiel mi kreskis, grandiĝis, kaj multon suferis de l' patro,
+  Kiu anstataÅ­ aliaj min ofte per vortoj insultis,
+  Kiam dum konsilantara kunsido lin io ekscitis;               175
+  Kaj mi suferis pro ĉiuj ruzaĵoj de liaj kolegoj.
+  Ofte vi mem min bedaŭris, ĉar multon mi ĉiam toleris,
+  Ĉiam peninte honori bonfarojn de miaj gepatroj,
+  Kiuj nur zorgis pripense, bienon kaj havon riĉigi
+  Nian kaj ofte rezignis, por ŝpari nur por la infanoj.        180
+  Sed, ho, ne sola ŝparado, por ĝui pli poste, feliĉon
+  Faras, kaj ankaŭ ne l' aro ĉe l' aro kaj kampo ĉe kampo,
+  Kiel praktike kaj bele eĉ ankaŭ la kampoj kuniĝas.
+  Ĉar maljuniĝas la patro, kaj ankaŭ mi, filo, sen ia
+  Ĝojo pri l' taga vivado kaj nur kun la zorgo pri morgaŭ.     185
+  Diru al mi kaj malsupren rigardu jen, kiel belege
+  Kuŝas la riĉa kamparo kaj sube vinmonto, ĝardeno,
+  Tie la staloj kaj niaj garbejoj, la bela komplekso!
+  Sed kiam tie mi vidas la postan dometon, jen, kie
+  En la frontono vidiĝas al ni la fenestro de mia              190
+  Gaja ĉambreto, kaj mi rememoras pri l' tempoj, en kiuj
+  Ofte mi nokte atendis la lunon, matene la sunan
+  Lumon, ĉar por mi sufiĉis malmulta saniga dormado:
+  Sed nun al mi ekaperas nur nepre solecaj la ĉambro,
+  Nia ĝardeno kaj korto kaj kampoj belegaj vastegaj;           195
+  Ĉio nun estas dezerta, ĉar mankas al mi la edzino.“
+
+  Sed nun post tio la bona patrino prudente respondis:
+  „Vi ne pli multe deziras, Hermano, ol mi kaj la patro,
+  Hejmen konduki al vi fianĉinon, ke l' nokto fariĝu
+  Bela duono por vi de la vivo, kaj ĉia laboro                 200
+  Tage fariĝu al vi pli libera. Ni ĉiam konsilis
+  Vigle, ja preskaŭ vin puŝis, elekti knabinon plej baldaŭ.
+  Sed mi ja scias kaj ankaÅ­ la koro nun laÅ­te ripetas:
+  Kiam ne venas la horo la ĝusta, la ĝusta knabino
+  Ne nun vidiĝas, nur tre malproksime elekto restados,         205
+  Kaj des pli multe superas la timo, elekti malĝustan.
+  Mi al vi diras, Hermano, ke vi jam elektis, mi kredas;
+  Ĉar korfrapita vi estas kaj pli ol kutime sentema.
+  Rekte konfesu nur, ĉar la animo jam ĝin al mi diras:
+  Estas la forelpelita knabino; vi tiun elektis.“              210
+
+  „Kara patrino, tutprave!“, respondis virece Hermano,
+  „Jes, ŝi nur estas kaj se ne hodiaŭ fianĉe mi gajnos
+  Ŝin, ŝi foriros kaj nun malaperos, kredeble por ĉiam
+  En la milita konfuzo kaj en la malĝoja vagado.
+  Ĉiam tutvane, patrino, la riĉa bieno prosperos               215
+  Por mi, kaj estos benitaj nur vane la jaroj venontaj.
+  Antipatiaj ja estos la domo kaj nia ĝardeno;
+  Ho, mem la amo patrina konsolos ne min kompatindan.
+  Ĉar, mi eksentas, la amo disigas tuj ĉian kuniĝon,
+  Kiam ĝi kreas la novan; nek sole knabino forlasas            220
+  Siajn gepatrojn, sekvante la viron de ŝi elektitan,
+  AnkaÅ­ junulo forgesas patrinon kaj patron, vidante
+  La forirantan knabinon, korege de li adoratan.
+  Tial mi iros nun, kien min la malespero instigas!
+  Nun ja la patro parolis la vortojn por mi decidigajn,        225
+  Kaj ne la domo gepatra plu estos la mia, se l' patro
+  Tiun knabinon forpuŝos, je kiu mi sole edziĝos.“
+
+  Tuj nun rapide respondis la bona prudenta patrino:
+  „Kiel ŝtonegoj jen staras du viroj amataj kontraŭe!
+  Kun obstinega fiero neniu aliras l' alian,                   230
+  AmbaÅ­ rifuzas paroli, unue esprimi bondiron.
+  Tial mi diras, Hermano, ankoraÅ­ mi kore esperas,
+  Ke li al vi ne rifuzos ŝin, se ŝi fidela kaj bona,
+  Kvankam malriĉa, eĉ kiam decide li tion esprimis.
+  Kelkon ja, koleriĝante, li ofte parolas kaj tamen            235
+  Tion ne efektivigas; li ankaÅ­ nun ne kontraÅ­staros.
+  Sed li postulas infanan bondiron kaj povas postuli;
+  Estas li patro. Ni scias, ke lia kolero post manĝo,
+  Kiam li forte parolas kaj pri la aliaj rezonoj
+  Dubas, ne estas gravega, ĉar tiam la vino grandigas          240
+  Lian memvolon kaj igas, ke li ne komprenas la dirojn
+  De la aliaj, li aÅ­das kaj sentas ja tiam sin mem nur.
+  Sed la vespero alvenas; kaj estas finitaj la multaj
+  Konversacioj nun inter li mem kaj la paroladintoj.
+  Vere li pli malseveras, tuj kiam la ebrieteco                245
+  Tute foriĝis kaj li maljustaĵon faritan nun sentas.
+  Venu, ni riskos ĝin tuj; nur la tuja riskado sukcesas.
+  Kaj ni bezonas ja liajn amikojn, ankoraÅ­ konvene
+  Ĉe li sidantajn, precipe nin helpos la pastra sinjoro.“
+
+  Tiel ŝi vigle parolis kaj de l' ŝtonsidejo leviĝis           250
+  Manon prenante de l' filo, bonvole sekvanta. Silente
+  AmbaÅ­ malsupren foriris, pensante la gravan projekton.
+
+
+
+
+V. Polyhymnia.
+
+La kosmopolito.
+
+
+  Ili triope ankoraÅ­ kunsidis kaj interparolis,
+  Apud la pastra sinjoro la apotekisto ĉe l' mastro;
+  Ĉiam ankoraŭ la konversacio nun estis la sama,
+  Kiu turniĝis multoble jen tien kaj reen, jen ĉien.
+  Sed nun la pastro bonege respondis kun bela indeco:
+  „Mi ne protestos vin! Tion mi scias, ke l' homo aspire         5
+  Ĉiam al io pli bona; kaj, kiel ni vidas, li ankaŭ
+  Celas al io pli alta, almenaŭ li serĉas la novan.
+  Sed ne tromulton postulu! Ĉar krom la dirita sentado
+  AnkaÅ­ donacis al ni la naturo la emon, persisti
+  Je la malnova kaj ĝoji pri longe provita kutimo.              10
+  Ĉiu natura kaj ankaŭ prudenta estado bonestas.
+  Multon deziras la homo, sed fakte bezonas malmulton;
+  Estas mallongaj la tagoj, malvasta la sorto de l' homoj;
+  Tiun neniam mallaÅ­dis mi, kiu sen ia ripozo
+  Ĉiam ageme tra l' maro kaj stratoj de l' mondo vagadas,       15
+  Ne laciĝante, kuraĝe, kaj ĝojas pri ĉia profito
+  Amasiĝinta riĉege por li kaj la liaj ĉirkaŭe.
+  Sed ankaŭ tiun mi ŝatas, verdire, la burĝon trankvilan,
+  Kiu silente trapaŝas la patran heredon kaj lerte,             20
+  Kiel sezono postulas, laboras sur sia kamparo.
+  Ne ĉiujare al li aliiĝas la tero, kaj l' arbo,
+  Ĵus nur plantita, ne siajn branĉbrakojn etendas ĉielon
+  Tute rapide kaj tuj ornamite per multaj floretoj.
+  Ne, tia viro bezonas je pacienceco, kaj ankaÅ­                 25
+  Ĉiam je sento pureca, trankvila, je ĝusta prudento;
+  Ĉar li konfidas nur semojn malmultajn al tero nutranta,
+  Kaj li penadas nur bestojn malmultajn profite kreskigi,
+  Sole ja lia pensado koncernas aferojn utilajn.
+  Al feliĉulo nur donis naturo tielan sentadon!                 30
+  Ĉiujn nin nutras li. Benon al burĝo de urbo malgranda,
+  Kiu kunigas kamparan metion kun urba metio!
+  Sur li ne pezas la premo, sub kiu timeme kampulo
+  Zorgas, kaj lin ne konfuzas la zorgo de l' burĝoj avidaj,
+  Kiuj sen havo kutimas nur ĉiam imiti pli riĉajn               35
+  Klasojn de samurbanaro; precipe virinoj, knabinoj.
+  Tial do benu trankvilan penadon de l' filo kaj ankaÅ­
+  Lian edzinon, la samideanan, de li elektotan.“
+
+  Tiel la pastro. Nun kune la filo kun sia patrino
+  Ĉambron eniris; ŝi manekondukis lin antaŭ la patron           40
+  Kaj nun parolis: „Dum ofte jam, patro, ni interbabilis,
+  Ĝoje ni pensis pri l' tago venonta, en kiu Hermano,
+  Fianĉineton estontan trovinte, nin fine ĝojigus!
+  Tien kaj reen ni pensis; jen tiun knabinon proponis
+  Ni, jen ĉi tiun, al li babilante gepatre kaj zorge.           45
+  Vidu, nun venis la tago; al li la ĉielo kondukis
+  Nun fianĉinon kaj certe la koro nun mem decidiĝis.
+  Tiam ĉu ni ne konsentis, ke iam li sole elektu?
+  Ĉu vi ne antaŭ ne longe deziris, ke li por knabino
+  Sentu afable kaj vigle? Nun estas veninta la horo!            50
+  Ja li eksentis, elektis kaj vire nun mem decidiĝis.
+  Tiu knabino jen estas, la fremda, al li renkontinta.
+  Donu aprobon pro ŝi, aŭ li restos, laŭĵure, fraŭlulo.“
+
+  Ankaŭ la filo parolis: „Konsentu do, patro! La koro
+  Ĝuste kaj pure elektis; ŝi estos plej inda filino.“           55
+
+  Sed ĉar la patro silentis, la pastro rapide sin levis
+  Kaj nun parolis: „Jes, nur la momento decidas pri l' vivo
+  Kaj pri la sorto, la tuta, de l' homo; ĉar ankaŭ ja estas
+  Ĉiu decido post konsiderado eĉ longa nur kreo
+  De la momento; saĝulo do sole la ĝustan ektrovas.             60
+  Ĉiam danĝere ja estas, apude pripensi ĉi tion
+  Ĉe l' elektado, aŭ tion, kaj tiel konfuzi la senton.
+  Pura li estas, Hermano--; mi konas lin de la naskiĝo;
+  Li ne etendis la manojn al tio aŭ tio ĉi; kion
+  Li ĉu junulo ĉu knabo deziris, konvena ĝi estis.              65
+  Vi ne ekmiru timeme, ke nun jam subite okazis,
+  Kion vi longe deziris. La formo de via deziro
+  Al vi alia aperas nun, ol vi antaÅ­e imagis.
+  Ĉar la deziroj ja mem al ni kaŝas la celon de l' volo;
+  Venas de supre la donoj en sia natura apero.                  70
+  Ne la knabinon malŝatu, unue movintan la koron
+  Puran de l' filo amata, prudenta kaj bona, Hermano.
+  Ho feliĉulo, al kiu unua jam la amatino
+  Sekvas, al kiu la ĉarma sopiro ne svenas fantome.
+  Lia aspekto ja montras, ke nun decidiĝis la sorto.            75
+  Vera inklino virigas junulon, lin faras matura.
+  Li ŝanĝanima ne estas; mi timas, se tion rifuzos
+  Vi, li pasigos la jarojn plej belajn dum vivo malgaja.“
+
+  Tuje post tio la apotekisto, al kiu jam longe
+  Volis la vorto desalti de lipoj, pripense respondis:          80
+  „Ni tiufoje do ankaŭ nur iru sur meza la vojo!
+  Nur malrapide rapidu! Devizo jen jam de AÅ­gusto
+  Imperiestro. Volonte mi servos al karaj najbaroj
+  Kaj per malgrava kapablo vin helpos por via utilo;
+  La junularo precipe bezonas, ke oni ĝin gvidu.                85
+  Lasu eksteren min nun! La knabinon mi volas esplori,
+  La komunumon demandi, en kiu ŝi vivas konata.
+  Tiel facile neniu min trompos; mi scias esplori.“
+
+  Tiam la filo respondis tuj vigle per vortoj rapidaj:
+  „Faru, najbaro, ĝin! Iru, demandu, sed kore mi petas,         90
+  Ke la sinjoro, la pastro, troviĝu en via proksimo;
+  Tiel du viroj indegaj atestos malkaŝe kaj ĝuste.
+  Patro, ŝi certe devenas de bonaj gepatroj kaj ŝi ne
+  Vagas tra landoj serĉante nur aventuraĉojn, kaj ŝi ne
+  Ruze klopodas delogi kaj gajni senspertan junulon.            95
+  Ne, nur la sorto terura de la pereiga milito,
+  Kiu detruas la mondon kaj eĉ konstruaĵojn firmegajn
+  Levis el fundo, senhelpe elpelis la virtan knabinon.
+  Ĉu ne mizere nun vagas ranguloj de alta deveno?
+  Princoj forkuras en fremdaj vestaĵoj, kaj reĝoj ekzile       100
+  Vivas. Ho, oni ŝin ankaŭ nun tiel elpelis el lando,
+  Ŝin, la plej bonan; ja ŝi forgesante la propran mizeron
+  Helpas l' aliajn kaj estas senhelpa ankoraÅ­ helpema.
+  Estas mizero, ĉagreno grandegaj, tra l' mondo irantaj;
+  Povus ne ankaŭ fariĝi feliĉo el tiu mizero,                  105
+  Ke en la brako de l' fianĉineto, edzino fidinda,
+  Benus militon mi, kiel vi mem la pasintan brulegon?“
+
+  Tiam respondis la patro per akcentigata parolo:
+  „Kiel do nun liberiĝis, Hermano, la lango, konstante,
+  Longe en buŝo ligita kaj nur moviĝinta malofte!              110
+  Tion hodiaŭ mi spertas, kaj tio minacas al ĉiu,
+  Ke la patrino volonte la volon de l' filo favoras
+  Milde, indulge, kaj ĉiu najbaro fariĝas partia,
+  Kiam nur oni atakas la patron aÅ­ ankaÅ­ la edzon.
+  Sed mi ne volas vin nun kontraŭstari, ĉar kion utilus?       115
+  Ĉar mi jam vidas antaŭe ĉi tie nur larmojn, obstinon.
+  Iru kaj provu kaj domen konduku en nomo de Dio
+  Tiun filinon! Se ne, jen li tiun knabinon forgesu!“
+
+  Tiel la patro. Sed tuje la filo elvokis ĝojgeste:
+  „Antaŭ vespero ankoraŭ filino plej bona ĉeestos,             120
+  Kiel ŝin viro prudenta elektas plej taŭga edzino.
+  Tiam ŝi ankaŭ fariĝos feliĉa, mi tion esperas.
+  Ja ŝi eterne min dankos, ke anstataŭante gepatrojn
+  Vin mi redonis al ŝi kaj prudente ŝi tion komprenos.
+  Sed mi ne plue prokrastos, mi tuj la ĉevalojn aljungos       125
+  Kaj la amikojn kondukos eksteren en ŝian proksimon;
+  Sole l' amikojn laÅ­ propra prudento mi lasos agadi
+  Kaj, mi ĝin ĵuras, mi tute ilian decidon obeos,
+  Kaj ne pli frue mi vidos ŝin, ĝis ŝi fariĝis la mia.“
+  Tiel eksteren li iris, kaj dume l' aliaj l' aferon           130
+  Gravan saĝece pripensis kaj konsiderante pritraktis.
+
+  Sed rapidegis Hermano al stalo, en kiu troviĝis
+  Liaj kuraĝaj ĉevaloj kaj manĝis la puran avenon,
+  Fojnon la sekan kaj sur la plej bona herbejo tranĉitan.
+  Tiam rapide al ili enmetis li ŝtalenbuŝaĵon                  135
+  Brilan, li tiris rimenojn tra bukoj, la arĝentumitaj,
+  Tiam almetis li longajn pli larĝajn rimenkondukilojn
+  Kaj elkondukis la bestojn en korton, sur kiun servisto
+  Jam la kaleŝon bonvole alŝovis, timonon tirinte.             140
+  Ili aljungis per ŝnuroj fortikaj al tiu kaleŝo
+  Tiam bonorde la fortajn, facile tirantajn ĉevalojn,
+  Poste Hermano ekkaptis la vipon kaj nun veturigis.
+  Kiam l' amikoj okupis la vastajn sidbenkojn, ruliĝis
+  La veturilo rapide for sur la pavimo de l' urbo,
+  Kaj ĝi postlasis la murojn kaj turojn, la novblankigitajn.   145
+  Tiel Hermano veturis al tiu konata ŝoseo
+  Nun senprokraste, rapide, de l' monto malsupren kaj supren.
+  Sed kiam li nun ekvidis la turon de tiu vilaĝo,
+  Kaj jam proksime troviĝis la domoj ĝardenĉirkaŭitaj,
+  Li tuj ekpensis haltigi surstrate nun siajn ĉevalojn.        150
+
+  De l' serioza mallumo de altaj tilioj ombrita,
+  Kiuj jam enradikiĝis ĉi tie dum kelkaj jarcentoj,
+  Estis vastega herbejo, verdanta, de herboj kovrita,
+  Antaŭ l' vilaĝo, gajejo kampara kaj por la urbanoj.
+  Nur malprofunde fosita troviĝis sub arboj la puto.           155
+  Dum la irado sur ŝtupoj malsupren, jen ŝtonaj sidbenkoj
+  Ĉirkaŭmetitaj ĉe fonto vidiĝis; ĝi fluis senĉese,
+  Nur borderita malalte, facile ĉerpebla kaj pura.
+  Tie en ombra mallumo Hermano decidis haltigi
+  Kun veturilo la fortajn ĉevalojn. Kaj tiel farinte           160
+  Li nun parolis: „Eliru, amikoj kaj iru, por ke vi
+  Baldaŭ sciiĝu, ĉu vere ŝi indas la manon de mi ja
+  Ame donatan! Mi kredas ĝin certe; vi diros nenion
+  Novan pri ŝi; se mi sole nun agus, mi irus rapide
+  Tien kaj baldaŭ malkaŝe ŝi mian vivsorton destinus.          165
+  Kaj vi ŝin certe kaj baldaŭ el ĉiuj aliaj ekkonos;
+  Ĉar malfacile al ŝi komparebla nur estas alia
+  Laŭ edukeco. Mi vin atentigas pri ŝiaj vestaĵoj:
+  Kovras la ruĝa tuketo kaj montras la volbon de l' brusto,
+  Bele laĉitan, kaj nigrekoloran korsaĵon ŝi havas,            170
+  Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu
+  Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaŭen aspektas;
+  Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo;
+  Ĉirkaŭ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj
+  Estas volvitaj; la jupo, la blua kaj multe faldita           175
+  La maleolojn belformajn dum ŝia irado ĉirkaŭas.
+  Sed vin ankoraÅ­ mi volas sciigi kaj kore petegi:
+  Ke vi kun ŝi ne parolu nek nian intencon konigu,
+  Sed pridemandu kaj aÅ­du pri kio aliaj rakontos!
+  Kiam vi havos sciigon sufiĉan por miaj gepatroj,             180
+  Tiam revenu al mi kaj ni poste pripensos la pluon.
+  Tiel mi ĉion pripensis dum nia veturo ĉi tien.“
+  Tiel li diris. L' amikoj nun paŝis al tiu vilaĝo,
+  Kie en domoj, ĝardenoj, garbejoj la multo da homoj
+  Svarmis kaj ĉaro post ĉaro sur strato la larĝa staradis.     185
+  Viroj provizis la bestojn blekantajn, ĉevalojn ĉe l' ĉaroj,
+  Kaj diligente virinoj sekigis tolaĵon sur ĉiuj
+  Plektobariloj, kaj ludis infanoj en akvo plaÅ­danta.
+  Tiel premante sin tra l' veturiloj, tra l' homoj kaj bestoj
+  Dekstren, maldekstren la du alsenditoj rigardis, ĉu ili      190
+  Ne la staturon de tiu knabino spione ekvidus;
+  Tamen nenie ĝis nun virgulino la bela aperis.
+  Nun interpremo pli forta okazis: Jen estis disputo
+  De malpaculoj pro ĉaroj, en kiu virinoj kriante
+  Intermiksiĝis. Jen alproksimiĝis rapide, gravege             195
+  Viro maljuna, aliris al malpacemuloj; la bruo
+  Tuj silentiĝis nun, kiam li patre postulis trankvilon,
+  Jenon dirante: „Ĉu ne kvietigis nin nia mizero,
+  Ke ni nun fine komprenu toleri kaj interkonsenti
+  Unu l' alian, se ankaŭ ne ĉiu la agojn pripensas?            200
+  Homo feliĉa ne estas indulga. Ĉu fine instruos
+  Vin la suferoj, ne, kiel alie, malpaci kun frato?
+  Ha, malenviu do nur reciproke la lokon sur fremda
+  Tero kaj, kion vi havas, dividu, por trovi kompaton.“
+
+  Tiel li diris kaj ĉiuj silentis; paceme la homoj             205
+  Ree nun kvietigitaj ordigis la bestojn kaj ĉarojn.
+  Sed nun la pastro, aÅ­dinte de l' viro parolojn laÅ­dindajn,
+  Ankaŭ sentinte la senton, la pacan, de l' fremda juĝanto,
+  Tiun aliris kaj diris la jenajn gravegajn parolojn:
+  „Patro, se, vere, en tagoj feliĉaj vivadas popolo            210
+  Kaj sin nutradas de l' tero, la larĝe kaj vaste kreita,
+  Kiu rekreas monate kaj jare la donojn petitajn,
+  Ĉio fariĝas per si, per si mem ja, kaj ĉiu sin sentas
+  Pleje prudenta kaj bona; kaj ĉiuj komune ekzistas,
+  Ankaŭ la viro plej saĝa valoras nur kiel alia;               215
+  Ĉio ja, kio okazas, sen ia alhelpo daŭriĝas.
+  Kiam mizero disŝiras la vojojn kutimajn de l' vivo,
+  Domojn kaj ejojn detruas, ĝardenojn kaj kampojn subfosas,
+  Kaj la virinon kaj viron forpelas de l' hejma loĝejo,
+  Ilin fortrenas en sorton malcertan dum tempoj timigaj:       220
+  Tiam, ho, oni ĉirkaŭe tuj serĉas la viron plej saĝan
+  Kaj nun ĉi tiu parolos ne vane prudentajn parolojn.
+  Patro, permesu; vi estas ja certe la estro de tiuj
+  Forelpelitoj, ĉar tuje vi nun trankviligis l' animojn?
+  Vere simila al tiuj plej saĝaj gvidantoj vi estas,           225
+  Kiuj la forelpelitojn gvidadis tra vastaj dezertoj.
+  Ĵus mi ekpensas, ke mi kun Josua aŭ Moses parolas.“
+
+  Kaj serioze rigardis la estro post tio kaj diris:
+  „Vere, similas la nuno al tempoj eĉ plej maloftegaj,
+  Kiujn konigas la temphistorio profana aÅ­ sankta;             230
+  Ĉar kiu vivis en tiuj ĉi tagoj, hieraŭ, hodiaŭ,
+  Vivis jam jarojn; ĉar tiel premiĝas nun ĉiuj aferoj.
+  Kiam mi iom pripensas, jam aĝo grizega sur mia
+  Kapo jen ŝajnas kuŝadi kaj tamen la forto tradaŭras.
+  Ni nur komparu nin mem eĉ al tiuj, al kiuj aperis            235
+  En arbareto fajrega la Dia Sinjoro en grava
+  Horo; Li ankaŭ al ni ja aperis per nuboj kaj fajro.“
+
+  Kiam la pastro nun estis volema ankoraÅ­ paroli
+  Plu kaj deziris sciiĝi pri l' sorto de l' forelpelitoj,
+  Tuj la kunulo sekrete parolis al li en l' orelon:            240
+  „Plu nur parolu kun l' estro kaj pri la knabino esploru!
+  Sed mi nun iros ĉirkaŭe por serĉi ŝin, poste mi, kiam
+  Mi ŝin eltrovis, revenos.“ La pastro jesante konsentis;
+  Sed tiu serĉis tra l' plektobariloj, ĝardenoj, garbejoj.
+
+
+
+
+VI. Klio.
+
+La epoko[3].
+
+
+  Kiam la pastro demandis la estron fremdlandan nun, kion
+  La komunumo suferis, de kiom da tempo de l' hejmo
+  Estis pelita ĝi, tiam la viro respondis: „Ni longe
+  Jam nun suferas, kaj ĉion maldolĉan ni trinkis de ĉiuj
+  Jaroj teruraj, ĉar oni detruis l' esperon plej belan           5
+  Nian: Ĉar kiu ne dirus, ke alte la koro sin levis
+  Kaj pli libere la brusto per pulsoj pli puraj moviĝis;
+  Kiam eklumis la brilo unua de l' suno noviga,
+  Kiam ni aŭdis pri l' rajto de l' homoj, al ĉiuj komuna,
+  Pri libereco belega kaj pri l' egaleco laÅ­dinda!
+  Tiam ja ĉiu esperis vivadi al si mem, solviĝi                 10
+  Ŝajnis la ĉeno, la landojn plej multajn perforte kaptinta,
+  Kiun mantenis nur senokupado kaj nur profitemo.
+  Ĉu ne rigardis en tagoj tiamaj la homoj de ĉie
+  Al la ĉefurbo de l' mondo nur, kiu ja tia jam longe           15
+  Estis kaj nun pli ol iam meritus la nomon belegan?
+  Ĉu ne la nomoj de tiuj eĉ, kiuj unue anoncis
+  Tiun promeson, egalis al niaj plej famaj sur tero?
+  Ĉu ne altkreskis al ĉiu l' animo, kuraĝo kaj lingvo?
+  Kaj ni unue ja kiel najbaroj vivege flamiĝis.                 20
+  Jen la milito komencis kaj bandoj de Frankoj armitaj
+  Alproksimiĝis; sed ili ja ŝajne alportis bonaĵon.
+  Fakte ĝin ili alportis; ĉar ĉies animo nun revis.
+  Ili plezure plantadis la arbojn de la libereco,
+  Nur promesinte al ĉiu la lian kaj propran regadon.            25
+  Jen la junuloj ekĝojis kaj ankaŭ la maljunularo,
+  Vigla dancado komencis nun ĉirkaŭ la nova standardo.
+  Tiel la Frankoj, supere, komence, plej baldaÅ­ okupis
+  Per entreprenoj afablaj l' animon de l' viroj, kaj tiam
+  Tute la korojn virinajn per ĉarmo nekontraŭstarebla.          30
+  Ŝajnis la premo do eĉ de la multpostulema milito
+  Eta al ni, ĉar l' espero vualis l' okazojn venontajn,
+  Kaj la rigardojn forlogis en novmalfermitan arenon.
+
+  Tempo ĉarmega ja! Kiam fianĉo sin kun fianĉino
+  Svingas dancante kaj baldaŭ kuniĝon celatan atendas.          35
+  Sed eĉ pli bele nun, kiam vidiĝis al ni la plej alta
+  Kiel proksima nun kaj atingebla laÅ­ homa pensado.
+  Ĉiuj libere parolis; la viroj, junuloj kaj ankaŭ
+  Eĉ maljunuloj parolis nun laŭte kaj entuziasme.
+
+  Sed malheliĝis ĉielo. Ĉar pro la estreco batalis              40
+  Malbonigita viraro, neinda por krei la bonon.
+  Unu l' alian mortigis kaj ili subpremis la novajn
+  Fratojn najbarajn kaj sendis ĉi tien avidajn amasojn.
+  Ĉe ni diboĉis la viroj altrangaj kaj rabis senĝene
+  Kaj tielsame la malaltranguloj diboĉis kaj rabis;             45
+  Ĉiu nur zorgis, por ke ja nenio restadu por morgaŭ.
+  Estis trogranda mizero kaj tagon post tago la premo
+  Kreskis; neniu aÅ­skultis la krion; kaj tiuj nur estris.
+  Jen kolerego, ĉagreno ekkaptis eĉ ankaŭ l' animon
+  Indiferentan; nur ĉiu meditis kaj ĵuris l' ofendojn           50
+  Venĝi kaj de la duoble trompita espero malgajnon.
+  Kaj la feliĉo turniĝis al flanko Germana, kaj fine
+  Tuj returniĝis la Frankoj per marŝoj rapidaj. Ho, tiam
+  Ni nur eksentis la sorton malgajan de tiu milito!
+  Ĉar la venkinto ja estas potenca kaj bona; almenaŭ            55
+  Ŝajne; la viron venkitan indulgas li kiel propraĵon,
+  Se li utilas al li ĉiutage kaj servas laŭpovo.
+  Sed forkurinto ne leĝon obeas; ĉar li nur la morton
+  KontraÅ­batalas kaj nur senindulge konsumas la sian.
+  Tiam ja ankaŭ pasio ardiĝas kaj la malespero                  60
+  Kreas la kriman agadon el ĉies profundo de l' koro.
+  Ia sanktaĵo ne estas; li rabas ĝin. La avideco
+  Seksa perfortas virinojn kaj faras plezuron teruro.
+  Ĉie li vidas la morton, la lastajn minutojn kruele
+  Ĝuas kaj ĝojas pri sango kaj pri krieganta ĝemado.            65
+
+  La kolerego post tio ĉe ni avidege ekflamis,
+  Nun la perditan venĝadi, defendi la lastajn restaĵojn.
+  Ĉiuj ekkaptis l' armilojn nun kontraŭ la fremdaj rabistoj,
+  Kiuj fuĝadis kun pala vizaĝo, timemaj rigardoj.
+  Tiam ĉe ni sonoriloj senĉese svingataj bruadis                70
+  Kaj la danĝero venonta ne tenis la furiozantojn.
+  Aliformiĝis rapide la paca ilaro de l' kampo
+  Nun al armiloj, kaj sango gutegis de forkoj, falĉiloj.
+  La malamiko pereis nun sen amnestia indulgo;
+  Ĉie nur koleregeco kaj malkuraĝeco kaj ruzo                   75
+  Nun furiozis. Mi plu ne revidu samspecan eraron
+  Homan! La besto sovaĝa ja estas pli bona vidaĵo.
+  Iu parolu ne pri libereco, ha, kvazaÅ­ sin mem li
+  Povus regadi! Vidiĝas libera tuj ĉio malbona,
+  Kiam bariloj forestas, ĝi flanken forpuŝas la leĝon.“         80
+
+  „Viro bonega!“ post tio la pastro gravege rediris:
+  „Se vi la homon riproĉas, pro tio mi ne vin mallaŭdi
+  Povas, ĉar vi ja sufiĉan malbonon suferis pro tiuj
+  Faktoj teruraj! Sed nun rigardante la tagojn malgajajn
+  Ree, vi certe konsentus, ke ofte vi ankaŭ bonaĵon             85
+  Vidis, ja kelkon bonegan en koro sekrete restintan,
+  Se la danĝero ne tiun ekscitas kaj homon mizero
+  Urĝas, ke kiel anĝelo li al la aliaj vidiĝis.“
+
+  Nun kun rideto respondis la estro maljuna kaj inda:
+  „Vi memorigas prudente min, kiel ni mastron malĝojan          90
+  Ofte post brulo de l' domo pri oro, arĝento avizas
+  Eble en rubo kuŝanta, fandita nun kaj disĵetita.
+  Vere, ĝi estas malmulta, sed certe ĉi tio valora,
+  Kaj ĝin elfosas la malriĉiĝinta kaj ĝojas pri l' trovo.
+  Tiel mi turnas la pensojn serenajn volonte al tiuj            95
+  Tagoj malmultaj sed bruaj, en mia memoro restintaj.
+  Ja, mi ne povas ĝin nei, mi vidis eĉ malpacemulojn
+  Sin repacigi por savi la urbon de io malbona,
+  AnkaÅ­ la amon de kelkaj amikoj, gepatroj, infanoj
+  Riski neeblon, ja, kiel subite junulo viriĝis                100
+  Kaj maljunulo juniĝis, kaj eĉ junuliĝis infano.
+  Ja, kaj la ‚gento malforta‘, pri kiu tre ofte ni mokas,
+  Forta vidiĝis kaj brava kaj de atentema spirito.
+  Tuj do mi volas precipe aludi la faron bravegan,
+  Kiun bonega knabino plej grandaanime plenumis,               105
+  Kiu en granda bieno postrestis nur kun knabinetoj
+  Sola; ĉar kontraŭ la bando fremdula la viroj foriris.
+  Jen diskurinta amaso de tiaj kanajloj, rabante,
+  Tiun bienon atakis kaj ĵetis sin tuj en la ĉambron
+  De la virinoj. Nun ili ekvidis la belan knabinon,            110
+  La knabinetojn aliajn, la preskaÅ­ ankoraÅ­ infanajn.
+  Jen avideco sovaĝa ekkaptis la virojn; sensente
+  Ili kuregis al tiu tremanta anaro kaj tiu
+  Grandaanima knabino. Sed tuj ŝi forkaptis al unu
+  Sabron de l' flanko kaj teren lin batis; li falis sangante.  115
+  Poste per batoj tutviraj ŝi brave defendis la siajn,
+  Kvar de l' rabantoj ŝi trafis ankoraŭ; nun ili forkuris.
+  Tiam ŝi fermis la domon kaj helpon atendis armita.“
+
+  Kiam la pastro ekaÅ­dis la laÅ­don nun pri la knabino,
+  Kreskis tuj en la animo l' espero por lia amiko,             120
+  Kaj demandonta li estus plu, kie ŝi estas kaj ĉu nun
+  Inter la aro malĝoja, senhejma ŝi ankaŭ troviĝas.
+
+  Sed jen la apotekisto rapide aliris, pinĉetis
+  Tiam la pastran sinjoron kaj murmuretante parolis:
+  „Fine mi trovis ĉi tiun knabinon el multe da centoj          125
+  Tute laŭskize! Nun venu kaj vidu ŝin mem per okuloj!
+  Kun vi alprenu la estron, por ke ni la pluon aŭskultu!“
+  Ili sin turnis, sed foren vokita jam estis de l' siaj
+  L' estro, ĉar ili treege bezonis je lia konsilo.
+  Kaj nun la pastro tuj sekvis la apotekiston al breĉo         130
+  De la barilo kaj tiu ruzete almontris kaj diris:
+  „Ĉu la knabinon vi vidas? l' infanon ŝi vindis. Kaj bone
+  Tiun malnovan katunon kaj bluan kusenotegilon,
+  Kiun Hermano en pako alportis al ŝi, mi rekonas.
+  Vere! Rapide kaj bone ŝi tiujn donacojn uzadis.              135
+  Signoj tre klaraj! Kaj eĉ akordiĝas la ĉiuj ceteraj:
+  Kovras la ruĝa tuketo kaj levas la volbon de l' brusto,
+  Bele laĉitan, kaj nigrekoloran ŝi havas korsaĵon.
+  Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu
+  Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaŭen aspektas,              140
+  Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo;
+  Ĉirkaŭ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj
+  Estas volvitaj; ni, kvankam ŝi sidas, la grandan staturon
+  Vidas, la jupon, la bluan, la multefaldite kaj bele
+  Ĝis maleoloj belformaj pendantan malsupren de l' brusto.     145
+  Estas, sendube, ĉi tiu. Nun venu, por ke ni sciiĝu,
+  Ĉu bonmastruma knabino ŝi estas kaj bona kaj virta.“
+
+  Sed, la sidantan okulesplorante, la pastro respondis:
+  „Vere, mi tute ne miras, ke ŝi la junulon ekravis,
+  Ĉar ŝi plenumas la provon eĉ antaŭ ekvido plej sperta.       150
+  Homo feliĉa, al kiu patrina naturo donacis
+  Ĝustan figuron! Ĉar lin rekomendas ĝi ĉiam, nenie
+  Estas fremdulo li. Ĉiu volonte alvenos kaj restos,
+  Se afableco ankoraŭ kuniĝas kun tia figuro.
+  Mi vin certigas, Hermano ĉi tie eltrovis knabinon,           155
+  Kiu belege gajigos la tagojn venontajn de l' vivo
+  Kaj al li ĉiam fidele asistos kun forto virina.
+  Ĉar tia korpo perfekta konservas ja certe animon
+  Puran, kaj sana juneco promesas daŭrantan feliĉon.“
+
+  Poste la apotekisto dubeme respondis: „La ŝajno              160
+  Trompas pli ofte! Mi povas ne fidi nur al eksteraĵo;
+  Ĉar mi tre ofte jam trovis ĉi tiun proverbon provita:
+  Antaŭ ol manĝi buŝelon da salo kun novaj konatoj
+  Vi ne facile konfidu al iu; vin faros la tempo
+  Sole pli certa, ĉu inda li estas kaj restos amiko.           165
+  Tial unue ni volas demandi ĉe bonaj personoj,
+  Kiuj ŝin konas kaj pluon rakontos nun pri la knabino.“
+
+  „Ankaŭ mi laŭdas singardon“, rediris la pastro sekvante.
+  „Ni ja ne svatas por ni; kaj responde ja estas ĝin fari
+  Por la aliaj.“ Kaj ili iradis renkonte la bravan             170
+  Estron, jen kiu sur straton revenis ĵus multokupita.
+  Tuj singardeme la pastro prudenta parolis al tiu:
+  „Diru, ni vidis knabinon ĵus, kiu proksime sidadas
+  Sub la ĝardena pomujo kaj vestojn infanajn pretigas
+  El eluzita katuno, verŝajne al ŝi donacita.                  175
+  Plaĉas al ni la staturo; ŝi ŝajnas al ni bravulino,
+  Diru do, kion vi scias; ni petas pro celo laŭdinda.“
+
+  Kiam la estro aliris por vidi en tiun ĝardenon,
+  Diris li: „Vi jam ĉi tiun nun konas, ĉar kiam rakontis
+  Mi pri la faro bonega de iu bravega knabino,                 180
+  Kiu ekkaptis la glavon kaj sin kaj la siajn defendis--
+  Estis ĉi tiu! Vi vidas, ŝi estas el gento fortika,
+  Sed al forteco la ŝia egalas boneco; parencon
+  Sian maljunan ŝi flegis ĝis morto, ĉar lin la ĉagreno
+  Pri la danĝera mizero de l' urbo kaj havo mortigis.          185
+  Ankaŭ ŝi vere trankvile toleris dolorojn pri l' morto
+  De la fianĉo, tre nobla junulo, ho, kiu ardege
+  Kaptis la penson altegan celadi al homlibereco,
+  Kaj alirinte Paris-on suferis mem morton teruran;
+  Ĉar li atakis, kaj dome kaj tie, arbitron kaj ruzon.“        190
+
+  Tiel parolis la estro. Nun ambaÅ­ dankante salutis,
+  Kaj unu oran moneron la pastro elprenis (l' arĝenton
+  El la monujo li antaÅ­ ne longe bonfare fordonis,
+  Kiam li vidis trapasi la forelpelitojn malgajajn)
+  Kaj al la estro ĝin donis dirante: „Dividu la monon          195
+  Inter la malfeliĉuloj kaj Dio multigu la donon!“
+  Sed ĝin rifuzis la viro kaj diris: „Ni kelkan taleron
+  Savis kaj kelkajn vestaĵojn kaj aĵojn; mi certe esperas
+  Ke ni ankoraŭ revenos ja, antaŭ ol ĝin ni konsumis.“
+
+  Tiam respondis la pastro kaj premis la monon en manon:       200
+  „Doni neniu prokrastu en tiuj ĉi tagoj, neniu
+  Ion akcepti rifuzu do, kion boneco donacis,
+  Ĉar, kiel longe li havos trankvile la nunan posedon
+  Scias neniu, kaj ne, kiel longe li restos fremdulo,
+  Devos rezigni je l' kampo, ĝardeno, lin bone nutrantaj.“     205
+
+  „Se mi do havus“--post tio la apotekisto ekkriis
+  Tede, „nun monon en poŝo, vi ĉion ricevus, valoran,
+  Malpli valoran; ĉar multe da viaj ja tian bezonas.
+  Tamen mi vin ne forlasos sen ia donaco, por ke vi
+  Vidu la volon, eĉ kiam la faro postrestas post volo.“        210
+
+  Tiel li diris, eltiris la ledan broditan saketon
+  Per la rimenoj, en kiu tabako troviĝis, gracie
+  Ĝin nun malfermis, dividis; sufiĉis por kelke da pipoj.
+  „Estas malgranda donaco“, li diris. Sed l' estro maljuna
+  Gaje rediris: „Bonega tabako ja estas agrabla                215
+  Dum la vojaĝo.“ Treege ĝin laŭdis la apotekisto.
+
+  Sed lin la pastro fortiris kaj ili disiĝis de l' estro.
+  „Ni rapidiĝu“,--ekkriis la viro prudenta,--„timeme
+  Nin la junulo atendos. Li baldaŭ ekaŭdu gajaĵon.“
+  Ili rapide alvenis kaj trovis lin apud la ĉaro               220
+  Sub la tilioj. La bestoj vivege la herbokovraĵon
+  Frapis: li ilin je brido tenadis kaj staris pripense,
+  AntaÅ­ si nun rigardante li nur la amikojn rimarkis,
+  Kiam lin ili venantaj alvokis per signoj gajigaj.
+  De malproksime jam l' apotekisto komencis paroli;            225
+  Sed pli proksime nun ili aliris. La pastro manprenis
+  Tiam lin kaj, forprenante al sia kunulo la diron,
+  Diris; „Ha, savon! junulo! elektis l' okulo kaj via
+  Koro fidela tre ĝuste! Feliĉon al vi kaj la via!
+  Inda ŝi estas, kaj tial nun venu kaj turnu kaleŝon,          230
+  Ke ni atingu l' angulon de tiu vilaĝo! ŝin svatu
+  Kaj ŝin, la bonan, konduku plej baldaŭ al patra bieno!“
+
+  Sed la junulo staradis kaj, ĝojon nun ne vidigante,
+  Aŭdis li tiujn ĉielajn konsolajn parolojn de l' pastro,
+  Ĝemis kaj diris: „Ni venis per rapidiĝanta kaleŝo            235
+  Kaj ni kredeble veturos kun honto kaj nur malrapide
+  Hejmen; ĉar, ho, min ekkaptis, de kiam mi tie atendis,
+  Zorgo, suspekto kaj dubo kaj kio turmentas amanton.
+  Ĉu vi fidadas, ke ŝi al ni sekvos tuj kiam ni venos,
+  Tial ke riĉaj ni estas, sed ŝi elpelita, malriĉa             240
+  Vagas? Ho, eĉ malriĉeco, la nemeritita, fieron
+  Kreas. Ŝi ŝajnas ja kontentiĝema, agema kaj tial
+  Mondo al ŝi apartenas; ĉu vere ne tia virino,
+  Tiel belega, bonega, jam iun junulon ekscitis?
+  Ĉu vi supozas, ke ŝi ĝis hodiaŭ fermadis la koron?           245
+  Ni ne rapide veturu ĝis tien! Trankvile ni eble
+  Domen la bestojn returnos je nia hontiĝo. Mi timas:
+  Iu junulo posedas la koron; la manon bravegan
+  Ŝi promesinte fidelon jam donis al iu feliĉa.
+  Antaŭ ŝi tre hontigite mi starus kun mia propono.“           250
+
+  Por lin konsoli la pastro malfermis la buŝon jam, tamen
+  Lia kunulo lin tuj interrompis nun komunikeme:
+  „Tiel neniam ni estus ja embarasitaj pli frue,
+  Kiam ni ĉian aferon laŭ modo tiama finigis!
+  Kiam gepatroj knabinon elektis edzino por filo,              255
+  Oni unue alvokis konfide amikon de l' domo;
+  Tiun ĉi oni post tio alsendis nun kiel svatiston
+  Al la gepatroj de la fianĉino; li belornamita
+  Tiam vizitis dimanĉe post meztagmanĝado la burĝon,
+  Kun li komence parolojn afablajn komunajn ŝanĝante           260
+  Kaj jam prudente turnante la diron laÅ­ sia intenco.
+  Fine post longa preteksto li ankaÅ­ aludis glorante
+  Ties filinon kaj ankaÅ­ la viron kaj domon, de kiu
+  Estis sendita li. Saĝaj personoj rimarkis la celon
+  BaldaÅ­; li sentis aprobon kaj povis la pluon klarigi.        265
+  Se oni tiun proponon rifuzis, ja tia rifuzo
+  Estis ne teda; sed se li sukcesis, svatisto l' unua
+  En familio kaj domo ĉeestis al ĉia festeno.
+  Ĉar la geedzoj memoris dum tuta la vivo, ke lerta
+  Mano la nodon unuan ligadis. Sed ĉio ĉi estas                270
+  Nun kun aliaj bonegaj kutimoj ja ne plu laÅ­modo,
+  Ĉiu junulo nun mem por si svatas. Jen kial li ankaŭ
+  Prenu sur sin propramane rifuzon al li fariĝontan
+  Eble, kaj mem hontigite li staru nun antaŭ knabino.“
+
+  „Estu do, kiel ĝi estas!“ respondis Hermano. Li preskaŭ      275
+  Ne la parolojn aŭskultis kaj jam decidiĝis sekrete;
+  „Mem nun mi iros kaj volas sciiĝi pri mia vivsorto
+  Mem el la buŝo de tiu knabino, al kiu konfidas
+  Tiel mi, kiel ajn viro konfidas al ia virino.
+  Kion ŝi diros, ĝi estos prudenta kaj bona, mi scias.         280
+  Se mi ŝin ankaŭ lastfoje ekvidos, mi tamen denove
+  Volas ankoraÅ­ renkonti nun tiun puregan rigardon
+  De la nigrega okulo, eĉ se mi ne premos al koro
+  Ŝin nun, la bruston kaj ŝultrojn, ha, kiujn mi kore deziras
+  Ĉirkaŭprenadi, kaj ankaŭ la buŝon rigardi, ho, kies          285
+  Kiso kaj ‚jes‘ feliĉigos min, malfeliĉigos la neo.
+  Sed nun forlasu min! Vi ne atendu! Reiru al patro
+  Kaj al patrino, ke ili sciiĝu, ke mi ne trompiĝis
+  Kaj la knabinon vi inda estimas. Jes, lasu min sola!
+  Sur la limvojo trans tiu monteto kaj preter pirujo           290
+  Nia, malsupren sur nia vinmonto mi ja pli proksime
+  Domen reiros. Ho, ke mi la bonegulinon rapide
+  Hejmenkonduku kaj gaje! Sed eble mi sola sekrete
+  Domen reglitos kaj ĝoje ne iros denove la vojojn.“
+
+  Tiel dirinte li donis al pastro la bestkondukilojn.          295
+  Tiu ĉi ilin tutsperte ekkaptis, la bestojn ŝaŭmantajn
+  Regis, rapide eniris kaleŝon kaj de l' kondukanto
+  Sidon okupis. Sed l' apotekisto atendis dirante:
+  „Mi ja volonte transdonas al vi, plejkarulo, l' animon
+  Kaj la spiriton, sed korpo kaj ostoj ne bone ŝirmataj        300
+  Estas, se al si proprigas la pastro la mondan gvidilon.“
+
+  Sed jen la pastro prudenta ridetis al tio kaj diris:
+  „Ha, nur eniru, transdonu senzorge al mi nur la korpon
+  Kiel l' animon! mi longe jam bestkondukilojn uzadi
+  Scias, kaj sperte la ĉaron laŭ deco kaj arto turnadi.        305
+  Ĉar mi kutimis en Strassburg direkti la etan kaleŝon,
+  Kiam mi tien kondukis la junan baronon; ruliĝis
+  Ja ĉiutage kaleŝo, de mi direktita, eksteren
+  Tra la sonanta pordego ĝis malproksimegaj herbejoj,
+  Meze tra aroj da homoj, ĉi tie plezure irantaj.“             310
+
+  Iom nun trankviligita la apotekisto eniris,
+  Sidis, sed kiel al tuja elsalto singarde pretega.
+  Nun la ĉevaloj, avidaj je l' stalo, kuregis al hejmo,
+  Kaj sub iliaj fortegaj hufegoj polvaro naskiĝis.
+  Longe ankoraÅ­ Hermano staradis--vidante la polvon,           315
+  Jen leviĝantan kaj jen disflugantan--sen ia pensado.
+
+
+
+
+VII. Erato.
+
+Doroteo.
+
+
+  Kiel la viro migranta ĉe sunmalleviĝo la sunon
+  Foje ankoraŭ atente rigardas, la ĵus foriĝantan,
+  Ĝian la bildon tiame ekvidas en tute malluma
+  Arbetareto kaj ĉe la apuda ŝtonego, kaj ĉie
+  Ĝi balanciĝas, en plej diversspecaj koloroj brilanta:          5
+  Tiel la ĉarma figuro de lia knabino moviĝis
+  Antaŭ Hermano preteren kaj ŝajnis eniri grenkampon.
+  Sed li subite vekiĝis el sonĝo miriga, trankvile
+  Turnis sin al la vilaĝo kaj ree miregis; ĉar ree
+  Venis renkonte al li nun la alta belega knabino.              10
+  Fikse rigardis li ŝin; ŝi ne estis fantomo; ŝi vere
+  Venis. Ŝi paŝis portante kruĉegon kaj kruĉon malgrandan,
+  Ĉe la prenilo po unu, zorgeme en mano, al puto.
+  Ĝoje li iris renkonte al ŝi. La vidaĵo redonis
+  Forton al li kaj kuraĝon. Ŝi miris, sed vive li diris:        15
+  „Nun mi renkontas denove vin, kara knabino, kaj ree
+  Jam okupitan asisti aliajn helpeme, volonte!
+  Diru nur, kial vi venas al tiu ĉi fonto ekstera,
+  Dum kontentiĝas l' aliaj per akvo de tiu vilaĝo?
+  Certe ĉi tiu aparte fortigas kaj havas ĉarmguston.            20
+  Ĉu vi alportos ĝin al la malsana virino, fidele
+  De vi savita?“ Tuj gaje salutis ŝi nun la junulon:
+  „Nun mi ja havas ĉi tie jam la rekompencon de l' iro,
+  Vin, la bonulon, mi trovis ja, kiu alportis multegon
+  Por ni; ĉar kiel donacoj ĝojigas, ĝojigas l' aspekto          25
+  De l' donacinto. Nun venu kaj vidu do, kiuj ricevis
+  Vian bonaĵon, akceptu la dankon de l' refreŝiĝintoj!
+  Sed ke vi aŭdu nun, kial mi venis elĉerpi ĉi tie,
+  Kie senĉese kaj pure la fonto elfluas, mi diras
+  Jenon al vi: Nesingardaj el ni malklarigis la tutan           30
+  Akvon vilaĝan, ĉar ili travadis kun bovoj, ĉevaloj
+  Tuje la fonton, donantan al ĉiuj loĝantoj la akvon.
+  Per la purigo kaj lavo nun estas la trogoj vilaĝaj
+  Malpurigitaj kaj ankaŭ eĉ makulegitaj la putoj.
+  Ĉiu nur pensis sin mem kontentigi rapide kaj baldaŭ           35
+  Sian plej urĝan bezonon, kaj ne pri l' afero venonta.“
+
+  Tiel dirante ŝi kun la kunulo alvenis la larĝajn
+  Ŝtupojn malsupren; nun ili sidigis sin sur la mureton
+  Rondan de l' puto. Ŝi klinis sin por elĉerpadi la akvon,
+  Kaj li ekkaptis la kruĉon alian kaj ankaŭ sin klinis.         40
+  Ili ekvidis nun siajn vizaĝojn, la speguliĝantajn
+  En la ĉiela bluaĵo kaj gaje salutis sin ambaŭ.
+  „Lasu min trinki“, post tio gajege parolis Hermano;
+  Kaj ŝi prezentis la kruĉon. Nun ambaŭ ripozis, kviete
+  Sin apogante sur kruĉo po unu; kaj tiam ŝi diris:             45
+  „Diru do, kial mi trovas vin tie ĉi sen veturilo
+  Kaj sen ĉevaloj nun, tro malproksime de l' loko en kiu
+  Jam mi vin vidis, kaj kiel vi venis?“ Hermano pripense
+  Teren rigardis; kaj tiam li ŝin ekrigardis afabla
+  Kaj li esperis; sed plue paroli pri amo, neeble               50
+  Estis al li nun; ĉar ŝia okulo ne montris la amon
+  Sed nur prudenton kaj klare postulis, prudente paroli.
+  Li trankviliĝis rapide kaj poste afable parolis:
+  „Tion mi diros, knabino, kaj viajn demandojn respondos!
+  Venis pro vi nur ĉi tien mi! Kial ankoraŭ ĝin kaŝi?           55
+  Ĉar mi vivadas feliĉe kun miaj amantaj gepatroj,
+  Kiujn mi helpas fidele mastrumi la domon, bienon,
+  Kiel la filo, la sola, kaj niaj aferoj multoblaj
+  Estas. La kampojn mi zorgas; la patro disponas en domo
+  Kaj la patrino agema vivigas la tutan mastraĵon.              60
+  Certe vi scias jam, kiom per malfideleco turmentas
+  La servistaro mastrinon kaj per la facilanimeco,
+  Ĉiam devigas ŝin, ŝanĝi kaj ĝiajn erarojn korekti.
+  Tial jam longe deziris patrino, la mia, knabinon
+  Dome ja, kiu ne sole per mano sed ankaÅ­ el koro               65
+  Helpus, anstataÅ­ filino, la frue, bedaÅ­re, mortinta.
+  Kiam nun vin mi ĝojlerta hodiaŭ ĉe l' ĉaro ekvidis,
+  Kaj la fortecon de l' brako kaj plenan sanecon de l' membroj,
+  Kiam mi aÅ­dis la dirojn prudentajn, mi tute miregis,
+  Domen rapidis kaj gloris nun tuj laÅ­merite la fremdan         70
+  Inon al miaj gepatroj, amikoj. Por ke mi sciigu
+  Vin pri iliaj deziroj kaj miaj mi venis. -- Pardonu
+  La balbutatan diradon. „Sed tuj ŝi elvokis:“ Ne timu
+  Pluon paroli; vi ne min ofendas, mi danke sentadas.
+  Diru senĝene! Min tia parolo ne povas timiĝi.                 75
+  Kiel bienservistinon vi dungus min al la gepatroj,
+  Pro mastrumado de l' domo, de l' bonkonservita propraĵo;
+  Vi opinias en mi la kapablan knabinon eltrovi,
+  Spertan je ĉia laboro kaj virtan kaj tute fidelan.
+  Via propono nur estis mallonga; jen estu egala                80
+  Mia respondo: Jes, mi kun vi iros kaj sekvos sortvokon.
+  Mi ja plenumis la devon, alportis la akuŝintinon
+  Ree al ŝiaj parencoj kaj ĉiuj la savon priĝojis;
+  Jam la plej multaj kunestas, kaj ankaÅ­ l' aliaj alvenos.
+  Ĉiuj esperas post kelke da tagoj ja hejmen reveni;
+  Tiel de l' forelpelito kutimo ja estas, esperi.               85
+  Tamen mi mem ne trompiĝas per vanta espero, en tiuj
+  Tagoj malĝojaj, al ni promesantaj ankoraŭ aliajn;
+  Ĉiuj ĉar ligoj de l' mondo solviĝis kaj ilin denove
+  Ĉiujn kunligos nenio ol nur la plej granda mizero!            90
+  Se mi servante ĉe viro bonega min povos nutradi
+  Kaj ĉe aĝema virino, mi faros volonte ĝin; ĉiam
+  Pri la vaganta knabino malice la homoj moketas.
+  Jes, mi vin sekvos, tuj kiam al miaj amikoj mi portis
+  Tiujn ĉi kruĉojn kaj petis ankoraŭ la benon de ili:           95
+  Venu! Vi vidu ĉi tiujn, ke min vi de ili ricevu.“
+
+  Ĝoje ekaŭdis Hermano de l' preta knabino decidon,
+  Dube, ĉu li nun konfesu la tutan veraĵon. Sed ŝajnis
+  Esti al li konsilinde, ŝin lasi en ŝia bonkredo,
+  Ŝin nur konduki al hejmo, kaj tie klopodi pro amo.           100
+  Ha! Jen li vidis orringon ĉe l' fingro de l' kara knabino!
+  Kaj li ŝin lasis paroli, atente aŭdante la diron.
+  Sed ŝi daŭrigis: „Ni reen nun iru! Knabinojn ĉe l' puto
+  Longe restantajn ja oni mallaŭdas nur ĉiam; kaj tamen
+  Estas tro ĉarme babili ĉe ia fluanta fontakvo.“              105
+  Ili ekstaris kaj foje ankoraÅ­ nun ili rigardis
+  Ree la puton kaj ambaÅ­ jen ilin ekkaptis sopiro.
+
+  Poste silente ŝi prenis la kruĉojn po ĉe la prenilo
+  Kaj supreniris la ŝtupojn; li sekvis l' amatan knabinon,
+  Unu de l' kruĉoj de ŝi, por dividi la ŝarĝon, li petis.      110
+  „Lasu,“ ŝi diris, „pli bone la ŝarĝon egalan mi portos.
+  Kaj ne la mastro, la poste estonta, nun devas min servi.
+  Ne min rigardu do tro serioze, eĉ kvazaŭ la sorto
+  Mia nun estus dubinda! Ĝusttempe eklernu virino
+  Laŭ la destino servadi! Ĉar sole per tio alvenos             115
+  Fine ŝi al la regado kaj povo konvena, en hejmo
+  Apartenanta al ŝi. Ha! Unue fratino ja servas
+  Fraton kaj tiam gepatrojn kaj ĉiam ĉiama irado
+  Kaj revenado, levado, portado, zorgado por iuj
+  Ŝian vivadon regadas; kaj bone, se ŝi nun kutimas,           120
+  Ke tro maldolĉa nenia vojeto fariĝu, ke l' horoj
+  Nokte kaj tage egalu, kaj ŝi ne tro grava laboron
+  Trovu, ke ŝi sin forgesu kaj vivu nur por la aliaj!
+  Certe, patrino bezonas la virtojn ja ĉiujn, tuj kiam
+  La suĉinfano, vekante la malsanulinon, postulas              125
+  Sian nutraĵon, kaj zorgoj aliĝas al ŝiaj doloroj.
+  Dudek da viroj eĉ kune ne tian turmenton tolerus;
+  Ili ne devas plenumi ĝin, sed ĝin dankeme kompreni.“
+
+  Tiel ŝi diris kaj venis kun sia silenta kunulo
+  Tra la ĝardeno, kaj ĝis la draŝejo de tiu garbejo,           130
+  Kie la akuŝintino troviĝis nun, kiu ŝin gaje
+  Kun la savitaj filinoj, emblemoj de virto, atendis.
+  AmbaÅ­ eniris kaj de aliflanke samtempe eniris
+  L' estro ĉe ĉiu de l' manoj tenante infanon. Ĉi tiuj
+  Ĝis nun perdiĝis de sia ĝemanta patrino. Sed ilin            135
+  Tiu maljuna eltrovis nun el la svarmado. Kaj ili
+  Gaje alsaltis, saluti la karan patrinon, kaj ĝojis
+  Pri la frateto, la tutnekonata ĝis nun kunludonto;
+  Tiam alsaltis la du Doroteon kaj gaje salutis
+  Ankaŭ ŝin, panon petante kaj fruktojn, precipe trinkaĵon.    140
+  Nun ŝi prezentis la akvon al ĉiuj. L' infanoj tuj trinkis,
+  Trinkis kun siaj filinoj la akuŝintino kaj fine
+  L' estro; nun ĉiuj satinte laŭdegis la akvon belegan;
+  Estis ĝi ja acideta kaj freŝa, saniga por ĉiuj.
+
+  Nun Doroteo parolis, ĉirkaŭen vidante, pripense:             145
+  „Eble lastfoje mi, vi geamikoj, prezentas la kruĉon,
+  Por el ĝi trinki, kaj nun malsekigas la lipojn per akvo;
+  Tamen vi, kiam dum tago varmega vin trinko freŝigos,
+  Kaj vi ĝuados en ombro trankvilon kaj fontojn la purajn,
+  Tiam memoru do ankaÅ­ pri mi kaj pri l' servo afabla,         150
+  Kiun mi pli pro la amo ol pro parenceco plenumis!
+  Ĉiun bonfaron de vi dum la vivo estonta mi dankos.
+  Mi ne volonte forlasas vin; ĉiu sed estas nuntempe
+  Al la alia pli ŝarĝo ol ia konsolo, kaj ĉiuj
+  Fine ni devos disiĝi ja, se ni ne povos reiri.               155
+  Vidu ĉi tiun junulon, al kiu ni ŝuldas la donojn,
+  Tiun ĉi kovron por via infano kaj tiujn manĝaĵojn
+  Tute ŝatindajn. Ĉi tiu min dungis por sia bieno,
+  Por ke mi servu ĉi tie la riĉajn bonegajn gepatrojn.
+  Mi ne rifuzas; ĉar ĉie knabino servadas kaj por ŝi           160
+  Ŝarĝo fariĝus, servate ripozi anstataŭ labori.
+  Tial volonte mi sekvos, li ŝajnas prudenta junulo,
+  Kaj tielsamaj do estos nature la riĉaj gepatroj.
+  Tial adiaŭ, amata karino, kaj ĝoju pri via
+  Suĉinfaneto, jen kiu vin jam tutprudente rigardas!           165
+  Kiam vi poste ĝin premos al brusto en tiuj bindaĵoj
+  Multekoloraj, memoru pri l' bona junulo, jen, kiu
+  Ilin alportis kaj min nun, la vian, nutrados, vestigos!
+  Kaj mi vin dankas korege“--ŝi diris al l' estro maljuna,
+  „Viro bonega, ke vi por mi estis multfoje la patro.“         170
+
+  Poste genuis ŝi al la akuŝiĝintino, kisadis
+  Nun la plorantan virinon kaj aÅ­dis de l' beno murmuron.
+  Dume la estro, la tre honorinda, parolis al Herman':
+  „Vi apartenas, amiko, sendube al mastroj bonegaj,
+  Kiuj zorgadas mastrumi kun homoj kapablaj kaj bravaj.        175
+  Mi ja jam ofte observis, ke oni ĉevalojn kaj bovojn
+  Ankaŭ la ŝafojn detale rigardas dum ŝanĝo, komerco;
+  Homon nur, kiu konservas la tuton, se bona li estas,
+  Sed kiu ĉion detruas kaj disas per falsa uzado,
+  Tiun ĉi oni alprenas nur kvazaŭ laŭ ŝanco en domon           180
+  Kaj tro malfrue pentante decidon trorapidiĝintan.
+  Ŝajnas, ke bone vi scias ĝin; ĉar vi elektis bravegan,
+  Bonan knabinon por servi al vi kaj al viaj gepatroj.
+  Sciu ŝin ŝati nur! Ĉiam, dum kiam ŝi pro l' mastrumado
+  Penos, al vi kaj gepatroj ne mankos fratino, filino.“        185
+
+  Dume alvenis parencoj de tiu akuŝiĝintino,
+  Kelkon portante kaj eĉ anoncante pli bonan loĝejon.
+  Ĉiuj aŭskultis de l' kara knabino decidon kaj benis
+  Nun kun signifaj ekvidoj kaj pensoj apartaj Hermanon.
+  AnkaÅ­ parolis virino al iu alia mallaÅ­te:                    190
+  „Se el la estro fariĝos fianĉo, ŝi venis havenon.“
+
+  Poste ŝin prenis Hermano ĉe l' mano kaj diris: „Ni iru!
+  Jam ekfiniĝas la tago, l' urbeto ne estas proksima.“
+  Vivbabileme la multaj virinoj nun ŝin ĉirkaŭprenis.
+  Foren ŝin tiris Hermano kaj multajn salutojn ŝi mendis.      195
+  Sed jen l' infanoj kriante kaj laŭtploregante ŝin prenis
+  Ĉe la vestaĵoj, ne volis forlasi la duan patrinon.
+  Tamen nun kelkaj virinoj ordone parolis: „Infanoj,
+  Nun trankviliĝu! Ŝi iros al urbo kaj reen alportos
+  Dolĉajn, bonegajn frandaĵojn, de frato por vi ja menditajn,  200
+  Kiam lin super la sukeraĵistoj ĉi tien flugportis
+  La cikonio, kaj baldaŭ vi vidos ŝin kun sukeraĵoj.“
+  Jen la infanoj eklasis ŝin, kaj ŝin apenaŭ Hermano
+  Povis forŝiri el ĉirkaŭprenadoj kaj lastaj salutoj.
+
+
+
+
+VIII. Melpomene.
+
+Hermano kaj Doroteo.
+
+
+  Ili nun iris renkonte al suno la malleviĝanta,
+  Kiu sin, jam avizante fulmtondron, profunde en nuboj
+  Kaŝis kaj el la vualo jen tien, jen tien ĉi lumis
+  Super la kampojn per flamaj kaj suspektigantaj radioj.
+  „Ke ne alportu la nun minacanta vetero pluvegon“,              5
+  Diris Hermano, „kaj hajlon, ĉar bela ja estos rikolto.“
+  Kaj pri la greno altkreska kaj ŝanceliĝanta ekĝojis
+  Ili nun, kiu la altajn paŝantajn staturojn atingis
+  PreskaÅ­. Sed jen Doroteo al l' akompananto parolis:
+  „Baldaŭ, bonulo, al kiu precipe mi ŝuldas afablan             10
+  Sorton kaj hejmon, ha, dume ekstere ventego minacas
+  Ĉiujn aliajn senhejmajn, instruu min pri la gepatroj,
+  Kiujn fervore servadi mi estas volema; se iu
+  Konas la mastron, li povas al li pli facile sufiĉi,
+  Se li pripensas la aĵojn al tiu laŭŝajne plej gravajn         15
+  Kaj deziratajn de li plej volonte aÅ­ jam destinitajn.
+  Tial ekdiru: Kiamaniere mi gajnos la patron
+  Kaj la patrinon?“ La bona prudenta junulo respondis:
+  „Certe vi estas tutprava, vi kara, perfekta knabino,
+  Ke vi unue demandas pri de la gepatroj proprecoj.             20
+  Vere! Ĉar vane mi penis ĝis nun kontentigi la patron,
+  Kiam mi zorgis pri nia mastraĵo samkiel pri mia,
+  Frue, malfrue la kampon, vinmonton kaj ĉion prizorgis.
+  Mian patrinon mi ja kontentigis, ŝi sciis min ŝati.
+  Ankaŭ ŝi vin el la plej diligentaj knabinoj preferos,         25
+  Se vi mastrumos en domo, pensante zorgadi la vian.
+  Tia ne estas la patro; la ŝajnon li ankaŭ estimas.
+  Bona knabino, ne trovu min tute senkora, sensenta,
+  Ke mi la patron al vi, fremdulino, malkaŝe priskribas:
+  Ja, mi ĝin ĵuras, ke estas la fojo unua, ke tia               30
+  Diro memvole forlasas la langon, alie silentan.
+  Sed vi ja logas el brusto la mia nun ĉiun konfidon.
+  Kelkan ornamon postulas en vivo la patro, la bona,
+  AnkaÅ­ li signojn eksterajn de l' amo, estimo deziras;
+  Eble li estus kontenta pri ia malbona servisto,               35
+  Kiu lin scias flateti, kaj eĉ malfavorus pli bonan.“
+
+  Ĝoje al tio ŝi diris, samtempe la paŝojn rapidajn
+  Nun facilmove sur vojo mallumiĝadanta ankoraŭ
+  Duobligante: „Mi certe esperas ilian kontenton;
+  Ĉar la patrina sentado egalas al mia esenco,                  40
+  Kaj la eksteran ornamon mi ŝatas de l' tempo infana.
+  Niaj najbaroj, la Frankoj, tre ŝatis en tempoj pli fruaj
+  Homĝentilecon, ĝi estis kaj al nobeluloj kaj burĝoj
+  Kaj vilaĝanoj mempropra, kaj ili ĝin plu rekomendis.
+  Tiel ja ankaŭ ĉe ni Germanflanke esprimis l' infanoj          45
+  Per manokisoj kaj genufleksetoj matene kutime
+  Benodezirojn al siaj gepatroj kaj estis modestaj
+  Tage. Ja, kion mi lernis kaj de l' infaneco kutimis,
+  Kion la koro ordonas--mi ĉion al patro plenumos.
+  Sed kiu nun al mi diros: Kiamaniere kondutu                   50
+  Poste mi mem en rilato al vi, la estonta domestro?“
+
+  Tiel ŝi diris kaj ili ĵus sub la pirujo alvenis.
+  Brilis belege la luno, la plena, de l' vasta ĉielo;
+  Baldaŭ noktiĝis kaj tute kovriĝis la lasta sunbrilo.
+  Antaŭ la du jen kuŝadis amaso da lumoj taghelaj               55
+  Kaj la ombregoj de l' nokto malluma. Hermano aÅ­skulti
+  Ŝian afablan demandon volonte en ombro de tiu
+  Arbo belega, sur loko de li plej amata, kaj kiu
+  Vidis ankoraÅ­ hodiaÅ­ la larmojn pri l' elpelitino.
+  Kiam nun ili sidiĝis, por ankaŭ malmulte ripozi,              60
+  Diris l' amanta junulo, la manon la ŝian prenante:
+  „Lasu paroli la koron, libere obeu ĝin ĉiel“.
+  Sed li ne pluan parolon riskemis--la horo ja ŝajnis
+  Esti favora--li timis nur ŝian trofruan rifuzon.
+  Ha! Kaj li sentis la ringon ĉe l' fingro, doloran la signon.  65
+  Ili do sidis nun kune trankvile, silente. Komencis
+  Jen la knabino: „Ha, kiel dolĉega mi trovas la belan
+  Brilon de luno! Ĝi al la klareco de l' tago similas.
+  Tie en l' urbo mi vidas tutklare la domojn kaj kortojn,
+  Ĉe la frontono fenestron; facile mi nombrus la vitrojn.“      70
+
+  „Kion vi vidas,“ respondis al tio la gaja junulo,
+  „Nia loĝejo ja estas, en kiu mi vin nun kondukos,
+  Kaj la fenestro ĝi estas fenestro de mia ĉambreto,
+  Kiu kredeble fariĝos la via; ni ŝanĝos en domo.
+  Tiuj ĉi kampoj, la maturiĝantaj al posta rikolto,             75
+  Estas la niaj; ĉi tie en ombro ni poste ripozos!
+  Sed ni nun iru malsupren tra nia vinmonto, ĝardeno;
+  Ĉar, vidu, alproksimiĝas jam la fulmotondro gravega,
+  Tie sentondre fulmante, kovronte la ĉarman plenlunon.“
+  Ili ekstaris kaj migris malsupren la kampon nun plue          80
+  Tra la grandega grenaro, ĝojante pri l' nokta klareco,
+  Al la vinmonto alvenis kaj en malhelaĵon eniris.
+
+  Tie ĉi ŝin li gvidadis malsupren la multajn plataĵojn,
+  Kiuj kuŝadis tutnepretigite jam kiel ŝtonŝtupoj.
+  Ŝi malrapide malsupren paŝadis, la manon sur liaj             85
+  Ŝultroj, kaj tra l' foliaro la luno tremanta rigardis,
+  Antaŭ ol ĝi nun kovrite de nuboj la paron relasis
+  En malhelaĵo, sur ilin. Li zorge kaj forte subtenis
+  Ŝin. Sed ŝi neinformite pri l' vojo kaj krudaj ŝtonŝtupoj
+  Unu maltrafis; tuj krakis piedo; ŝi estis falonta.            90
+  Tuj la zorgema junulo sin turnis, etendis la brakon
+  Kaj l' amatinon starigis; sed ŝi malleviĝis malpeze
+  Al li sur ŝultron; jen brusto al brusto kaj vango al vango
+  AmbaÅ­. Kaj tiel li staris, rigide, ja kiel marmoro,
+  Kaj sin regante li ŝin ne alpremis pli forte; li kontraŭ      95
+  Ŝian pezaĵon apogis sin. Jen li sentadis la ĉarman
+  Ŝarĝon, de l' koro varmecon, la spiron balzaman de lipoj,
+  Portis kun vira sentado la bravan, heroan virinon.
+
+  Tamen ŝi kaŝis doloron kaj diris la vortojn ŝercantajn:
+  „Tio signifas ĉagrenon--la homoj dubemaj parolas--           100
+  Se la piedo, la domeniranta, proksime de l' sojlo
+  Krakas; mi estus ja nun dezirinta pli bonan versignon!
+  Iom restadu ni, por ke vin ne la gepatroj mallaÅ­du
+  Pro l' servistino lamanta, kaj ŝajnu vi mastro malbona.“
+
+
+
+
+IX. Urania.
+
+Plenumo.
+
+
+  Muzoj, vi, kiuj volonte favoras la amon koregan,
+  Ĝis nun sur vojo kondukis la bravan junulon, al lia
+  Brusto ankoraŭ ja antaŭ la fianĉiĝfesto knabinon
+  Premis: Bonvolu do helpi konfirmi la ligon de l' ĉarma
+  Paro, tuj distri la nubojn, ĝenantajn l' ambaŭan feliĉon!      5
+  Plue precipe rakontu do, kio nun dome okazas!
+
+  Nun la mastrino jam malpacience eniris je l' tria
+  Fojo la ĉambron de l' viroj--apenaŭ ŝi ĝin nur forlasis--
+  Pri l' fulmotondro venonta, pri l' lunmallumiĝo rapida,
+  Pri l' forrestado de l' filo kaj pri la danĝeroj de l' noktoj 10
+  Paroladante kaj tre mallaÅ­dante l' amikojn, ke ili,
+  Ne parolinte, svatinte knabinon, forlasis Hermanon.
+
+  „Ne la malbonon grandigu pli!“ tede respondis la patro;
+  „Ĉar vi ja vidas, ke mem ni ĉi tie decidon atendas.“
+
+  Sed la najbaro, sidante, trankvile komencis paroli:           15
+  „Vere mi ŝuldas ja en maltrankvilaj okazoj nur dankon
+  Al mia patro, ĉar li al la knabo elŝiris de ĉia
+  Malpacienco radikojn, ke restis neniu fibreto,
+  Kaj ke mi lernis atendi, pli bone ol ĉiu alia.“
+  „Diru“, demandis la pastro nun; „kiel ĝin faris la patro?“    20
+  „Ĝin mi volonte rakontos, ĉar tio utilos al ĉiu“,
+  Tuj la najbaro respondis: „Mi kiel infano dimanĉe
+  Malpacience starante, kaleŝon sopire atendis,
+  Kiu transportus eksteren nin al la tilioj ĉe l' puto.
+  Sed ĝi ne venis; ĉi tien kaj tien mi kvazaŭ mustelo           25
+  Kuris, malsupren kaj supren la ŝtupojn, kaj de la fenestro
+  Ĝis la dompordo, kaj malkvietiĝis la manoj; mi gratis
+  Tablojn, piedobatadis ĉirkaŭe kaj jam mi ekploris.
+  Ĉion la patro trankvile rigardis, sed kiam mi fine
+  Tromalprudente kondutis, li prenis trankvile nun mian         30
+  Brakon, kondukis min al la fenestro kaj diris instrue:
+  Ĉu vi jen vidas la lignaĵistejon, hodiaŭ fermitan,
+  Transe? Sed morgaŭ moviĝos segilo kaj la rabotilo,
+  Kaj de l' mateno ĝis lasta taghoro jen oni laboros
+  Tre diligente. Sed tion pripensu: Mateno aperos,              35
+  Kiam la majstro kun ĉiuj el siaj kunuloj penados,
+  Por vi prepari la ĉerkon kaj lerte, rapide fabriki,
+  Kaj laboreme alportos la domon el ligno, ja kiu
+  Pacienculon kaj ankaÅ­ malpacienculon plejlaste
+  Certe akceptos, kaj portos eĉ baldaŭ premantan tegmenton.     40
+  Ĉion spirite mi vidis reale okazi kaj vidis
+  Jen kunmetitajn tabulojn kaj jen kolorilon la nigran;
+  Nun pacience mi sidis kaj tiel kaleŝon atendis.
+  Kiam aliaj ĉirkaŭe kuregas en duba atendo
+  Malpacience kaj tede nun, mi rememoras la ĉerkon.“            45
+
+  Sed ridetante la pastro: „De l' morto altega bildaĵo
+  Ne al saĝulo teruron, piulo finiĝon signifas.
+  Tiun ĝi en la vivadon repuŝas kaj igas lin agi;
+  Ĝi al ĉi tiu fortigas l' esperon al posta feliĉo;
+  Tiel la morto fariĝas al ambaŭ la vivo. La patro              50
+  Montris malprave al vi, la sentema infano, la morton
+  Per mortbildaĵo. Do de l' maljuneco valoran al knabo
+  Oni vidigu kaj al maljunulo junecon, ke ĉiu
+  Ĝoju pri l' rondo eterna, ke vivo en vivo solviĝu!“
+
+  Ĵus malfermiĝis la pordo. Vidiĝis la paro belega              55
+  Kaj la amikoj miregis kaj ankaÅ­ l' amantaj gepatroj
+  Pri la knabina figuro, simila al tiu de l' filo;
+  Ja, tro malalta nun ŝajnis la pordo, la altajn staturojn,
+  Kiuj nun kune transiris la sojlon, tralasi. Hermano
+  Ŝin nun prezentis al siaj gepatroj, rapide dirante:           60
+  „Vidu knabinon, jen, kian vi dome deziras. Amata
+  Patro, akceptu ŝin bone laŭ ŝia merito. Kaj kara
+  Panjo, tuj pri l' mastrumado entute demandu ŝin, por ke
+  Vi nun sciiĝu, ke ŝi bonmeritas fariĝi la via.“
+  Poste rapide li tiris aparten la pastron bonegan.             65
+  „Inda sinjoro,“ li diris, „min helpu nun baldaŭ el tiu
+  Zorgo, malligu la nodon tuj, kies disvolvon mi timas!
+  Mi ne jam diris al ŝi, ke fariĝu ŝi mia edziĝo,
+  Sed servistino ŝi pensas eniri la domon; mi timas
+  Ke ŝi indigne foriros aŭdinte pri posta edziĝo.               70
+  Tuja klarigo fariĝu. Ŝi ne en eraro plilonge
+  Devas restadi kaj mi ne pli longe eltenos la dubon.
+  Nun rapidiĝu kaj vian saĝecon de ni honoratan
+  Montru ĉi tie.“ La pastro tuj turnis sin al la aliaj.
+  Sed bedaŭrinde nun estis jam malĝojigita l' animo             75
+  De la knabino per konversacio de l' patro. Afable
+  Kaj bonanime li estis dirinta la gajajn parolojn:
+  „Tio, infano, tre plaĉas al mi, ĉar mi vidas plezure,
+  Kiel la patro posedas la filo do guston; mi pruvis
+  Ĝin miatempe, kaj ĉiam kondukis la plej belulinon             80
+  Al la dancado kaj fine venigis ŝin domen: la panjon.
+  Tuj ja elekto de l' fianĉineto tutklare vidigas,
+  Kian spiriton la viro posedas kaj mem ĉu li sentas
+  Propran valoran. Sed certe mallonge vi ĝin konsideris?
+  Mi opinias, ke estis ne tro malfacile, lin sekvi.“            85
+
+  Nur senatente Hermano aÅ­skultis la diron, la membroj
+  Tremis al li, silentiĝis subite la ĉeestantaro.
+
+  Sed la bonega knabino, nun emociita profunde
+  Kaj ofendita interne de tiaj tre mokaj paroloj,
+  Superŝutita sur vango ĝis nuko per tuja ruĝiĝo                90
+  Staris; sed ŝi tuj sin regis kaj restis ekstere trankvila
+  Kiam ŝi al la dommastro parolis, ne tute kaŝante
+  Siajn dolorojn: „Ho, vere, al tia akcepto la filo
+  Ne min preparis; li mem ja priskribis la patron bonega;
+  Kaj mi bonscias, ke antaÅ­ vi, viro klerula, mi staras,        95
+  Kiu prudente kondutas al ĉiuj, kaj laŭ la personoj.
+  Tamen nun ŝajnas, ke vi ne sufiĉan kompaton sentadas
+  Pri mi, la malriĉulino, mi, kiu la sojlon transiris
+  Por vin servadi; alie vi certe ne montrus per akra
+  Moko, ke tre diferencas la sorto la mia de via.              100
+  Certe, malriĉe nur mi kun malgranda paketo eniras.
+  Domo per ĉio por vi provizita vin igas fieraj.
+  Kiu mi estas, mi scias kaj sentas la tutan rilaton
+  Inter ni. Sed ĉu nun estas kornoble per tiaj mokvortoj
+  Tuj min akcepti, min preskaŭ sur sojlo jam reen forpuŝi?“    105
+
+  Maltrankvilege Hermano al pastro nun faris per mano
+  Signon, ke li enmiksiĝu helpeme, l' eraron forpeli.
+  Tuj la saĝulo aliris kaj jen de l' knabino ĉagrenon
+  Kaŝan, bridatan doloron, plorantan okulon rigardis.
+  Sed li decidis ne tuje la dubon dissolvi, kontraÅ­e           110
+  Provi la emociplenan animon de tiu knabino.
+  Kaj li post tio al ŝi per tentantaj paroloj komencis:
+  „Certe vi ne konsideris sufiĉe, fremdlanda knabino,
+  Kiam vi trorapidege pretiĝis servadi ĉe l' homoj
+  Fremdaj, ha, kiom signifas, eniri la domon de l' estro;      115
+  Ĉar la manpremo destinas la sorton de tuta la jaro,
+  Kaj unuopa jesdiro ŝuldigas vin, multon suferi.
+  Vojoj lacigaj ne estas la pleja gravaĵo de servo,
+  Ankaŭ ne l' ŝvito maldolĉa de ĉiam urĝanta laboro;
+  Kune ĉar kun la servisto penadas la mastro agema.            120
+  Sed la kapricon de l' estro elteni, se li tutmaljuste
+  Ĉion mallaŭdas, aŭ li kun si mem malkonsente postulas
+  Tion ĉi, tion; kaj plu de l' mastrino koleron facile
+  Okaziĝantan kaj de la infanoj petolajn, malklerajn
+  Malĝentilaĵojn: Ja, tion toleri kaj lerte plenumi            125
+  Devon kaj mem ne malgaje haltadi, ne estas facile.
+  Sed vi ne ŝajnas kapabla al tio, ĉar ŝercoj de l' patro
+  Vin jam ofendis, kaj tamen nenio pli ofte okazas
+  Ol inciteti knabinon, ke plaĉas al ŝi la junulo.“
+
+  Kaj Dorotea komprenis la ĝustajn bonegajn parolojn           130
+  Kaj sin ne plue retenis; montriĝis nun ŝiaj sentaĵoj,
+  Forte leviĝis la brusto, el kiu ekĝemo eliris;
+  Kaj ploregante ŝi tuj nun parolis: „Neniam ja scias
+  Viro prudenta, celanta al ni dum doloro konsili,
+  Kiel malmulte nur lia rigida parolo sukcesas,                135
+  Bruston senigi je iu sufero al ni destinita.
+  Kiel do ŝerco vin vundus; vi estas feliĉaj kaj gajaj!
+  Sed malsanulo eksentas eĉ plej delikatan tuŝadon.
+  Ne; ĉar neniel utilus eĉ trompa ŝajnigo, montriĝu
+  BaldaÅ­ nun, kio en tempoj venontaj pli grandajn dolorojn     140
+  Kaŭzus kaj eble min puŝus en mutan mortigan mizeron.
+  Lasu min ree foriri! Ĉe vi mi do povas ne resti;
+  Foren mi volas kaj iros, la miajn, la tre kompatindajn
+  En malfeliĉo de mi forlasitajn, serĉadi; pli bonon
+  Nur por mi mem mi elektis. Ja tiel mi nun decidiĝis;         145
+  Tial mi povas konfesi nun, kio alie dum jaroj
+  Estus ĉe mi kaŝiĝinta. Jes, trafis profunde de l' patro
+  Moko min, ne, ĉar mi estas fiera, maljuste sentema,
+  Sed ĉar, verdire, en koro la mia inklino naskiĝis
+  Al la junulo, jen kiu hodiaÅ­ helpinto aperis.                150
+  Kiam li min nur forlasis sur strato, mi lin rememoris
+  Ĉiam; mi pensis pri tiu feliĉa knabino, ho, kiu
+  Eble jam fianĉineto la lia fariĝis. Kaj kiam
+  Mi lin retrovis ĉe l' puto, mi ĝojis revidi lin, tiel,
+  Kvazaŭ ja estus al mi aperinta de la ĉieluloj                155
+  Unu; kaj mi nun lin sekvis volonte, post kiam li kiel
+  Domservistinon min dungis. Sed mi ja konfesas, la koro
+  Flatis survoje al mi, ke mi eble lin povus meriti
+  Iam, se mi helpulino valora de l' domo fariĝus.
+  Sed, ho, mi vidis nur nun la danĝerojn, en kiujn mi iris,    160
+  Tiel proksime ĉe tiu sekrete amato loĝadi.
+  Nun nur mi sentas, ha, kiom malriĉa knabino valoras
+  Male al riĉa junulo, se eĉ ŝi mem estus plej taŭga.
+  Ĉion mi diris, por ke vi do ne malkomprenu la koron,
+  Kiun okazo ofendis, al kiu mi ŝuldas la propran              165
+  Rekonsciiĝon. Ĉar mi, la sekretajn dezirojn kaŝante,
+  Devis supozi, ke baldaŭ li la fianĉinon kondukus
+  Hejmen. Kaj kiel mi tiam eltenus la mutajn dolorojn!
+  Mi avertita ja estas feliĉe kaj elliberiĝis
+  Mia sekreto el l' brusto, nun, dum ĝi ankoraŭ saniĝos        170
+  De la malbono. Nenio plu min nun ĉi tie restigos,
+  Kie mi staras timeme nur kaj hontigite, ĉar mi ja
+  Tutmalkaŝeme konfesis l' inklinon, l' esperon malsaĝan.
+  Kaj ne la nokto per malleviĝanta nubaro vastege
+  Nun kovriĝanta, nek tondro rulanta (mi aŭdas ĝin) povas      175
+  Min embarasi, nek la flueganta pluvego ekstere,
+  Nek la bruanta ventego. Ĉi ĉion mi dum la forkuro
+  En la proksimo de la malamikoj nin persekutintaj
+  Ĉiel eltenis. Mi ree nun iros eksteren. De longe
+  Mi ja kutimis, laŭtempe puŝite, disiĝi de ĉio.               180
+  Restu feliĉaj! Mi ne plu pli longe restadas; adiaŭ.“
+
+  Tiel ŝi diris kaj reen rapide turniĝis al pordo
+  Ŝi, sub la brako ankoraŭ tenante la pakon la sian.
+  Sed la patrino ekkaptis, per manoj ŝin tuj kaj la korpon
+  Ĉirkaŭprenante, kaj tutsurprizite en miro elvokis:           185
+  „Diru do, kion signifas ĉi tio kaj tiuj ĉi larmoj?
+  Mi ne forlasas vin. Ĉar fianĉino de l' filo vi por mi
+  Estas!“ Sed nun malvolonte la patro kontraŭis kaj diris,
+  Al la ploranta vidante, la tedajn parolojn: „Jen, kio
+  Laste hodiaŭ fariĝas pro mia plej granda indulgo,            190
+  Ke min ankoraŭ je l' tagofiniĝo la plej malagrabla
+  Trafas! Nenio ĉar estas pli netolerebla por mi ol
+  Larmoj virinaj, pasia kriado, ho, kiu komencas
+  Tion absurde nur, kion ni, iom pripense, plenumus
+  Vere kviete. Sed plu mi ne havas inklinon rigardi
+  Viajn strangaĵojn. Do finu ĝin mem nur! Sed mi nun kuŝiĝos.“ 195
+  Kaj li rapide sin turnis por iri en sian ĉambreton,
+  Kie la litoj troviĝis kaj li ja kutime ripozis.
+  Sed lin retenis la filo, dirante kaj lin petegante:
+  „Patro, ne iru nun foren kaj ne pri l' knabino koleru!       200
+  Mi ja nur kulpas je l' tuta konfuzo, kaj poste l' amiko
+  Ne atendite ankoraŭ ĝin per ŝajnigado pliigis.
+  Inda sinjoro, parolu! Al vi mi konfidis l' aferon.
+  Ne amasigu ĉagrenon kaj timon, plenumu pli bone
+  Ĉion! Ĉar mi vin ne poste honorus samalte, se vi nur         205
+  Ĝojon malican vidigus anstataŭ belegan saĝecon.“
+
+  Nun ridetante la pastro respondis: „Ja, kia prudento
+  Estus do nun elloginta el nia knabino la belan
+  Ŝian konfeson, al ni malkovrintan la virgan animon?
+  Ĉu ne la zorgo samtempe fariĝis por vi plezurego,            210
+  Ĝojo! Parolu vi mem! Ne atendu pri fremda klarigo.“
+  Tiam Hermano aliris kaj diris afable: „Vi do ne
+  Pentu la larmojn, nek tiujn ĉi malaperontajn dolorojn!
+  Ili ĉar mian feliĉon plenigas, kaj vian, espere.
+  Mi ne por dungi la fremdan bonegan knabinon pro servo        215
+  Venis al puto; mi venis, por amon la vian akiri.
+  Mia sed, ho, malkuraĝa rigardo l' inklinon de via
+  Koro ne vidis, sed nur afablecon en via okulo,
+  Kiam vi el la spegulo de l' puto trankvila salutis.
+  Domen vin gvidi, jam estis duono de mia feliĉo,              220
+  Sed nun vi tute por mi ĝin plenigas. Ho, estu benita!“--
+  Kaj la knabino, la kortuŝiĝinta rigardis Hermanon
+  Kaj ne rifuzis nun la ĉirkaŭprenon kaj kison, de l' ĝojo
+  Supron plej altan, ĉar ili ja estas certigo jam longe
+  Deziregita de l' posta feliĉo, senfina ŝajnanta.             225
+
+  Dume la pastro klarigis al ĉiuj aliaj l' aferon.
+  Nun la knabino alvenis kaj, antaŭ la patro ĉarmege
+  Kapon klinante kaj manon la lian kisante, parolis:
+  „Certe vi juste pardonos al tutsurprizita knabino
+  Larmojn unue de ŝia doloro, nun larmojn de l' ĝojo.          230
+  Tiun sentaĵon pardonu kaj ankaŭ ĉi tiun, kaj lasu
+  Min entroviĝi en mian feliĉon, la nove gajnitan.
+  Ja, la unua ĉagreno, de mi konfuzite kaŭzita
+  Estu samtempe la lasta. Al kio sin la servistino
+  Ligis, al servo plenama, ĝin via filino plenumos.“           235
+
+  Kaj ĉirkaŭprenis la patro ŝin tuje, kaŝante la larmojn;
+  Kaj la patrino ameme alvenis kaj kisis ŝin kore,
+  Ŝiajn du manojn skuante, kaj ambaŭ plorante silentis.
+
+  Poste rapide la pastro prudenta ekkaptis unue
+  Manon de l' patro kaj poste de l' fingro fortiris l' edziĝan 240
+  Ringon (ne tiel facile, ĝin tenis la membro diketa),
+  Kaj de l' patrino ringeton, kaj nun fianĉigis l' infanojn.
+  Diris li: „Foje ankoraŭ de l' oraj ringetoj destino
+  Estu, firmligi kunligon nun, kiu egalu tutplene
+  Al la maljuna. Ĉi tiun junulon profunde penetras             245
+  L' amo al tiu knabino kaj ŝi ja konfesas l' inklinon
+  Al la junulo. Jen kiel mi vin fianĉigas benante
+  Kun la gepatra konsento kaj de la amiko atesto.“
+
+  Tuj la najbaro kun benodeziroj aliris. Sed kiam
+  Fine la pastra sinjoro la oran ringeton je l' fingro         250
+  De la knabino ekmetis, li nun miregante alian
+  Ringon ekvidis, la jam de Hermano pli frue ĉe l' puto
+  Tie viditan, kaj diris afable la ŝercajn parolojn:
+  „Kiel, vi fianĉiniĝis je fojo la dua jam? Ke ne
+  Via unua fianĉo vidiĝu kun ia protesto                       255
+  Ĉe la altaro.“ Sed ŝi tuj parolis: „Permesu, ke mi nun
+  Unu momenton dediĉu al tiu memoro! Ĉar tute
+  Ĝin la bonulo meritas, ho, kiu la ringon donacis
+  Ĉe la foriro kaj reen ne venis. Li ĉion suspektis,
+  Kiam la amo al homlibereco, la volo agadi                    260
+  Plu en aliaj rilatoj lin pelis Paris-on, ho, kie
+  Malliberecon kaj morton li trovis. ‚Vivadu feliĉe!‘
+  Tiel li diris. -- ‚Mi iras; nun ĉio moviĝas sur tero,
+  Ĉio ja ŝajnas solviĝi, praleĝoj de l' ŝtatoj plej firmaj
+  Ankaŭ nuliĝas, kaj la posedaĵo disiĝas de l' nuna            265
+  Rajtposedanto, l' amikoj disiĝas kaj amo de amo.
+  Mi vin forlasas ĉie tie, kaj kie mi iam vin trovos,
+  Kiu ĝin scias? Ja, eble ĉi tiuj paroloj nun estos
+  Niaj plej lastaj. Fremdulo nur estas la homo sur tero,
+  (Oni ĝin rajte asertas), sed nun pli ol iam do, ĉiu.         270
+  Ne plu al ni apartenas la tero; trezoroj ŝanĝiĝas;
+  Oro, arĝento fandiĝas el sanktaj antikvaj figuroj;
+  Ĉio moviĝas, ja kvazaŭ la mondo formita solviĝus
+  Remalantaŭen en nokton, ĥaoson, kaj nove formiĝus.
+  Ĉiam konservu fidelon! Ni kiam nin poste retrovos            275
+  Sur la ruinoj de l' mondo, ni estos pli bone kreitaj,
+  Aliformitaj, liberaj kaj tutsendependaj de l' sorto.
+  Tiun nenio katenos ja, kiu travivis tielajn
+  Tagojn! Sed se ĝi ne estos, ke iam ni post la danĝeroj
+  Nin ĉirkaŭprenos, denove feliĉe kaj ĝoje, ho, tiam           280
+  Mian memoron konservu en koro kaj pensoj, ke ĉiam
+  Vi kun egala kuraĝo pretiĝu al ĉiuj okazoj.
+  Kiam vin logos la fremda loĝejo kaj nova kuniĝo,
+  Danke ĝuadu nur, kion la sorto al vi nun pretigos.
+  Amu amotojn sincere kaj restu dankema por ĉio,               285
+  Sed ankaŭ tiam ne tro al ŝanĝema fatalo vi fidu.
+  Ĉar la duobla doloro de l' nova malgajno minacas.
+  Ŝatu la vivon, sed nepre ne ŝatu ĉi tiun pli alte
+  Ol nur alian donacon, ĉar ĉio ja estas trompema.‘
+  Tiel li diris. Neniam mi lin, la noblulon, revidis.          290
+  Dume mi ĉion forperdis kaj pensis milfoje l' averton.
+  Ankaŭ mi nun pri la vortoj memoras, ĉar l' amo donacas
+  Novan kaj belan feliĉon al mi kaj promesas esperojn
+  Tute belegajn. Pardonu, amiko, ke mi vin tenante
+  Tremas! Ja tiel al ĉiu maristo nun albordiĝinta              295
+  Ŝajnas la tero kaj fundo plej firmaj ankoraŭ tremantaj.“
+
+  Tiel dirante ŝi kune surmetis la ringojn sur fingron.
+  Sed la fianĉo parolis kun nobla kaj vira kortuŝo:
+  „Estu ĉe l' revolucio ĉiea la ligo pli firma
+  Nur, Doroteo! Ja, daÅ­re la bonon konservi ni volas,          300
+  Firme nin teni kaj ankaÅ­ posedon de l' bela bieno.
+  Homo ĉar, kiu en tempo ŝanĝema mem ŝanceliĝema
+  Estas, ja nur multobligas malbonon kaj ĝin disvastigas
+  Plue. Sed kiu konstante persistas, la mondon por si mem
+  Formas. Ne al la Germano konvenas, daÅ­rigi aferon            305
+  Vere teruran kaj mem ŝanceliĝi ĉi tien kaj tien.
+  Tio ĉi estas la nia! Ja, tiel ni diru kaj tiel
+  Ĝin ni konservu. Ĉar ĉiam nur oni laŭdegas popolojn,
+  Kiuj decide batalis por Dio kaj leĝo, gepatroj,
+  Idoj, virinoj, kaj mortis, al la malamikoj komune            310
+  KontraÅ­starinte. Vi estas la mia; la mio nun estas
+  Multe pli mia ol iam. Mi ne kun ĉagreno kaj zorgo
+  Ĝuos, sed forte, kuraĝe. Kaj kiam nin la malamikoj
+  Nun ekminacos aÅ­ poste, mem armu min per la armiloj!
+  Se mi nur scias per vi defendata la domon, la miajn,         315
+  Al malamiko sentime sin kontraÅ­starigos la brusto.
+  Kaj se nur ĉiu eksentus simile al mi, la potenco
+  Kontraŭ potenco leviĝus, kaj ĉiuj ni ĝojus pri paco.“
+
+
+
+
+Piednotoj
+
+
+[1] Parolu: rejna (t. e. la adjektivo de „Rhein“, la granda germana
+rivero).
+
+[2] Germanaj urboj.
+
+[3] En ĉi tiu parto de la poemo Goethe aludas la okazintaĵojn de la
+granda Franca revolucio, dum kiu la „elpelitoj“, pri kiuj rakontas
+la poemo, devis forlasi sian hejmlandon.
+
+
+
+
+Bennemann, Paul: Internacia legolibro
+
+TRA LA MONDO
+
+1a parto: Por komencantoj. Kun multaj bildoj kaj muziknotoj.
+1922. 2a eldono. 96 paĝoj. Kartonita.
+
+2a parto: Por progresintoj. Kun aldono de 4 komponaĵoj.
+1922. 144 paĝoj. Kun 12 paĝa muzika aldono. Kartonita.
+
+-- Internacia Kantaro. 3a eldono de la Esperantista
+Kantaro. Kolekto de 64 popolaj kantoj el 26 nacioj.
+Kun aldono de 3 famaj koncertarioj (Händel--Mozart--Wagner)
+Tekstaro. 1922. 64 paĝoj. Broŝurita.
+
+-- -- Muzika eldono. Aranĝita de Josef Achtélik, iama
+orkestrestro ĉe la opero en Leipzig. 1922. 80 paĝoj. Broŝurita.
+Bindita.
+
+Dietterle, Joh., Prof. D-ro.: La Vendreda Klubo. 11 diversaj
+originalaj artikoloj, verkitaj de la Vendredoklubanoj en Leipzig.
+Kun unu portreto kaj kelkaj desegnaĵoj. 1921. 115 paĝoj. Broŝurita.
+
+Hankel, M.: Sableroj. Poeziaĵoj kaj skizoj. Kun portreto
+de la altŝatata aŭtorino. 1911. 91 paĝoj. Broŝurita.
+
+Hebbel, Friedrich: Gyges kaj lia ringo. Tragedio kvinakta.
+El la germana originalo trad. P. Bennemann. 1916. 151 paĝoj. Bindita.
+
+Luyken, H. A., F. B. E. A.: Stranga Heredaĵo. Romano
+originale verkita. 1922. 320 paĝoj. Broŝurita kaj bindita.
+
+Molière: La malsanulo pro imago. Komedio en tri aktoj.
+El la franca originalo trad. W. Velten. 1913. 98 paĝoj. Broŝurita.
+
+Zahn, Ernst: Svisaj rakontoj. El la germana originalo trad.
+Ch. Pulvers. 1913. 68 paĝoj. Broŝurita.
+
+  FERDINAND HIRT & SOHN--LEIPZIG
+  ESPERANTO-FAKO
+
+
+
+
+Internacia Mondliteraturo
+
+La kolekto estas submetita al la gvidado de Prof. D-ro Joh. Dietterle,
+direktoro de la Esperanto-Instituto por la Germana Respubliko.
+
+Ĝi enhavas nur la plej famajn verkojn el ĉiuj naciaj literaturoj.
+Nur tiuj tradukoj estas publikigotaj, kiujn faris samnacianoj de
+la koncernaj naciaj verkistoj. Ĝis nun aperis la jenaj verkoj:
+
+Volumo 1:
+
+Goethe, J. W. von: Hermano kaj Doroteo. Eposo idilia. El la
+germana originalo trad. B. Küster. 2a, korektita eldono. Kun
+antaŭparolo de Prof. D-ro Joh. Dietterle. 1922. 77 paĝoj. Kartonita.
+
+Volumo 2/3:
+
+Niemojewski, A.: 12 Legendoj. El la pola originalo trad. B.
+Kuhl. Kun antaŭparolo de Antoni Grabowski. 1911. 232 paĝoj. Bindita.
+
+Volumo 4:
+
+Raabe, Wilhelm: La nigra galero. Historia rakonto. El la
+germana originalo trad. Prof. D-ro Fritz Wicke. 2a, korektita eldono.
+1922. 64 paĝoj. Kartonita.
+
+Volumo 5/6:
+
+Meier, E. L.: Kvin germanaj noveloj de bone konataj aÅ­toroj
+(Rumohr--Körner--Seidl--Grillparzer--Halm). 1914. 254 paĝoj. Bindita.
+
+Volumo 7:
+
+Chamisso, A. de: La mirinda historio de Petro Schlemihl. El la
+germana originalo trad. Eug. Wüster. 1922. 84 paĝoj. Kartonita.
+
+Volumo 8:
+
+Stamatov, G. P.: Nuntempaj rakontoj. El la bulgara originalo
+trad. Iv. H. Krestanoff. Kartonita.
+
+La kolekto estas daÅ­rigota.
+
+  FERDINAND HIRT & SOHN-LEIPZIG
+  ESPERANTO-FAKO
+
+
+
+
+Noto de transskribinto:
+
+Mi ĝustigis malmultajn mispresaĵojn de la originala libro, kaj
+registriĝis ilin per html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn
+paĝkomencojn mi simile registris.
+
+
+
+
+
+
+
+End of Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
+
+*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 60429 ***
diff --git a/60429-8.txt b/60429-8.txt
deleted file mode 100644
index 316b36b..0000000
--- a/60429-8.txt
+++ /dev/null
@@ -1,2873 +0,0 @@
-Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
-
-
-Title: Hermano kaj Doroteo
-       Eposo idilia
-
-Author: Johann Wolfgang von Goethe
-
-Translator: Benno K�ster
-
-Release Date: October 6, 2019 [EBook #60429]
-
-Language: Esperanto
-
-Character set encoding: ISO-8859-1
-
-*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
-
-
-
-
-Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
-Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
-book was produced from scanned images of public domain
-material from the Google Books project.)
-
-
-
-
-
-
-  INTERNACIA
-  MONDLITERATURO
-
-  Kolekto de la plej famaj verkoj
-  el ĉiuj naciaj literaturoj
-
-  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922
-  ESPERANTO-FAKO
-
-
-J. W. v. GOETHE
-
-HERMANO KAJ DOROTEO
-
-Eposo idilia
-
-  El la germana originalo tradukis
-  Benno Küster
-
-2a, korektita eldono
-
-[devizo: Ni fosu nian sulkon]
-
-  FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922
-  ESPERANTO-FAKO
-
-
-
-
-  ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ
-  COPYRIGHT 1922 BY FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG
-
-PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG
-
-
-
-
-Antaŭparolo.
-
-
-Depost la jaro 1790 Goethe travivis periodon, dum kiu ĉesis lia
-kapableco kaj ankaŭ lia emo, krei kiel verkisto de dramoj. Li okupis
-sin nun--precipe sub la influo de sia nova amiko Schiller--pri la
-eposa poezio. Krome li nun havis personajn interrilatojn kun Joh. H.
-Voß, la tradukinto de Homer-o, kaj mem studis la Homer-an poezion.
-
-En ĉi tiu „eposa periodo“ (1796-97) naskiĝis la Germana eposo
-„Hermann und Dorothea“, la unua pli granda poeziaĵo, kiu estas
-signifa por la amikeco de Goethe kaj Schiller. Ĝi estas poezia
-produktaĵo, nepre specife Germana, en antikva formo, pri kiu ĉiuj
-konsentas, ke ĝi estas unu el la plej eminentaj verkoj ne nur de
-Goethe kaj de la Germana literaturo, sed de la tuta mondliteraturo.
-
-Schiller esprimis sian opinion pri ĉi tiu poemo (la 20an de aŭgusto
-1797) per jenaj vortoj: „mi nun denove legis la poemon kun la ĉiam
-nova, nemalfortigebla impreso kaj kun nova kortuŝeco; ĝi estas
-nepre perfekta en sia speco, ĝi estas, kvankam pasia-patosa, tamen
-alloga en la plej alta grado, resume, ĝi estas bela, kion ajn oni
-volas esprimi per ĉi tiu vorto“.
-
-Ĉu la anoj de negermanaj popoloj legos ĝin same impresataj? Certe
-jam ankaŭ multaj Germanoj ne havos la tutan ĉarmplenan impreson de
-la poemo, se ili ne konas kaj sentas la ĉarmon de la Homer-a poezio.
-Kaj ĉiu, kiu volas havi la plenan ĝuon de Hermano kaj Doroteo
-nature devas legi la poemon en la lingvo de la Germana originalo.
-Tamen traduko en Esperanto pli multe ol tradukoj en aliaj lingvoj,
-kiuj ne kapablas imiti la formon de la heksametra verso, donos la
-eblecon, iomete senti la ĉarmojn de la Germana eposo. Pro tio mi
-forigis ĉiujn dubojn kaj metis ĉi tiun verkon--„nepre perfektan
-(laŭ Schiller) en sia speco“--en la unuan lokon de la nova
-„Mondliteraturo“, eldonota laŭ la plano de la eldonejo F. Hirt kaj
-filo.
-
-  *  *  *  * *
-
-La traduko de Hermano kaj Doroteo unuafoje aperis en la jaro 1911,
-verkita de nia Germana samideano Benno Küster, kiun subtenis dum la
-presigo la redaktoroj Mangelsdorf kaj Hoen. Mangelsdorf aldonis
-„postparolon“, el kiu mi nur citas jenajn vortojn: „B. Küster certe
-mem pruviĝis poeto, esperantigante tiun verkon.“ Mi konsentas ĉi
-tiun juĝon kaj dankeme rememoras la ĉefajn datojn el la vivo de
-Benno Küster. -- Li naskiĝis la 9an de julio 1861 en Wildeshausen
-(Oldenburg) kaj mortis kiel kalkulkonsilanto post longa malsano
-la 24an de oktobro 1916 en Breslaŭ. Li fariĝis Esperantisto jam
-dum sia antaŭa restado en Görlitz, kie li, en malgranda rondo,
-tre diligente studis nian lingvon kaj per korespondado amike
-interrilatiĝis precipe kun Anglaj kaj Rusaj samideanoj. Li estis
-kunlaboranto de la „Revuo“ kaj de la „Vagabondo“. Dum sia partopreno
-al la Dresden-a internacia kongreso li interkonatiĝis kun D-ro
-Zamenhof, kiu kuraĝigis lin, eldoni la tradukon de Hermano kaj
-Doroteo. Jam depost la jaro 1910 Küster malsaniĝis kaj restis
-malsana ĝis sia morto.
-
-  *  *  *  * *
-
-Tradukante la Germanan eposon, Küster--kun sendube laŭdinda gusto--ne
-imitis la heksametran verson de Goethe, kiu--laŭ maniero
-taŭga por la Germana, sed ne por la Esperanta poezio--almiksas
-kvazaŭ-spondeojn (– –) kaj -troĥeojn (– ⏑) al la daktiloj
-(– ⏑ ⏑). Küster uzis nur daktilojn. -- Mi ĉi tie ne volas paroli pri
-la fakto, ke en Esperanto (ankaŭ ne en la Germana lingvo) ne
-ekzistas „daktiloj“ – ⏑ ⏑ en la senco de la greka kaj latina
-lingvoj, ĉar nia lingvo havas nek longedaŭrajn nek mallongedaŭrajn
-silabojn. Tamen ĝi havas akcentatajn kaj ne akcentatajn silabojn kaj
-krom tio aliajn kun ŝvebanta akcento. Do, oni en Esperanto povas
-imiti la formojn de la antikvaj, klasikaj versoj.
-
-Küster konsekvente kaj senerare formis pure daktilajn heksametrojn
-
-–́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑
-
--- procedo des pli admirinda, ĉar la manko de unusilabaj vortoj
-(krom la personaj pronomoj, kelkaj konjunkcioj, prepozicioj,
-interjekcioj kaj adverboj) treege malfaciligas la Esperantigon de la
-heksametra formo. Nenie mi, korektante la verkon, estas devigita,
-korekti la verson pro iu ajn metrika eraro. Do, restis nur: 1e)
-la korektado de evidentaj preseraroj, kaj 2e) de tiaj partoj kaj
-esprimoj, kiujn laŭ mia opinio samideano Küster tradukis tro
-laŭvorte kaj pro tio ne sufiĉe kompreneble por anoj de aliaj
-popoloj. -- Precipe admirinda estas ankaŭ la fakto, ke Küster
-nenie, eĉ ne unufoje, apostrofis la „o“-n de la substantivo. Mi ne
-volas mallaŭdi la kutimon de tia apostrofado en aliaj versritmoj;
-persone mi ne tre ŝatas ĝin, kaj laŭ mia opinio ĝi estu nepre
-evitata en la heksametra verso. Küster nur apostrofas la artikolon
--- kaj plej ofte, farante tion, li estas prava. Sed kelkfoje li
-eraras; tamen la eraro ne estas tiom grava, ke mi pro ĝi aliformigis
-la tutan verson.
-
-  D-ro Dietterle.
-
-
-
-
-I. Kalliope.
-
-Sorto kaj kompatemo.
-
-
-  „Stratojn ja kaj foirejon neniam mi vidis dezertaj
-  Kiel nun! Ŝajnas al mi balaita, senviva la urbo!
-  Kvindek ne hejme restadis el ĉiuj loĝantoj, mi kredas.
-  Kion ne kaŭzas scivolo! Nun ĉiu rapidas por vidi
-  La irantaron de l' forelpelitoj tre malfeliĉegaj.              5
-  Ĝis la digvojo, de ili uzata, ja unu horeto
-  Estas kaj oni en polvo varmega tagmeze kuregas
-  Tamen malsupren. Mi vere ne irus de tie ĉi, sole
-  Nur por observi mizeron de tiuj senkulpaj migrantoj,
-  Kiuj el lando transrheina[1], la bela, savinte havaĵon       10
-  Sian, nun venas al ni kaj tramigras ĉi tiun feliĉan
-  Nian angulon de l' valo fruktdona kaj ĝiajn kurbiĝojn.
-  Faris bonege, edzino, vi, ke vi forsendis la filon,
-  Ke li alportu malnovan tolaĵon, manĝaĵon, trinkaĵon
-  Al mizeruloj; ĉar por la riĉuloj konvenas donaci. --          15
-  Kiel la knabo veture dresadas la virajn ĉevalojn!
-  Estas tre bona vidaĵo, ĉu ne? Kaleŝeto la nova,
-  Spacon ĝi havas por kvar kaj ankoraŭ por veturigisto.
-  Sola foriris li nun kaj malpeze ĝi tien ruliĝis!“
-
-  Tiel al sia edzino la mastro „Al Ora Leono“                   20
-  Diris, plezure sidante sub la foireja dompordo.
-  Kaj la prudenta mastrino, la sperta, al tio respondis:
-  „Mi ne volonte donacas tolaĵon de ni eluzitan;
-  Ofte ĝi estas utila kaj ne por moneroj havebla,
-  Kiam ĝin oni bezonas. Bonvole mi donis hodiaŭ                 25
-  Kelkan pli bonan peceton de lit- kaj ĉemizaj tolaĵoj;
-  Ĉar pri maljunaj kaj junaj mi aŭdis tutnudaj migrantoj.
-  Ĉu vi pardonos min? Ŝrankon la vian sekrete elrabis
-  Mi ja, kaj vian domrobon el plej delikata katuno,
-  Hindaj floretoj sur ĝi, delikata flanelo interne,             30
-  Ankaŭ mi donis; ĝi estas malnova kaj ne plu laŭmoda.“
-  Sed la bonega dommastro pri tio ridetis kaj diris:
-
-  „Vere volonte ne perdis mi tiun katunan domrobon
-  El orienta Hindujo; mi saman neniam ricevos.
-  Plu mi ne portis ĝin. Vere ja estas, ke viro nun ĉiam         35
-  Iru en botoj, surtuto, vidigu sin en la bekeŝo,
-  Kaj forigitaj ekstere nun estas pantoflo kaj ĉapo.“
-
-  „Vidu nur tien,“ respondis ŝi, „kelkaj de tie revenas
-  Kiuj rigardis jam la irantaron; ĝi certe nun pasis.
-  Kiel la ŝuoj de polvo nun estas kovritaj kaj ardas            40
-  Ĉiuj vizaĝoj! Per sia naztuko forviŝas la ŝviton
-  Ĉiu. Mi nepre ne kurus hodiaŭ pro tia vidaĵo
-  Kaj kunsuferus! Min vere jam plenkontentigos rakonto.“
-  Tiam la patro, la bona respondis gravege la jenon:
-  „Tia vetero malofte aperis al tia rikolto,                    45
-  Kaj ni enportos la grenon nun, kiel la fojnon, sekita;
-  Ĉar la ĉielo heliĝis, neniu nubeto vidiĝas
-  Kaj malvarmigon alblovas la vento al ni orienta.
-  Vere konstanta vetero; la greno jam tromaturiĝis;
-  Morgaŭ matene ekfalĉos ni nian riĉegan rikolton.“             50
-
-  Dum li ĉi tion parolis, multiĝis la aroj da viroj
-  Kaj da virinoj nun tra l' foirejo jam hejmrevenantaj.
-  Ankaŭ de tie veture revenis kun siaj filinoj
-  Al la kontraŭa placflanko rapide la riĉa najbaro,
-  Ĉefa vendisto de l' loko, al domo la renovigita,              55
-  En nefermita kaleŝo (en „Landaŭ“ ĝin oni fabrikis).
-  Stratoj viviĝis; ĉar nombris la urbo sufiĉe da burĝoj,
-  Ankaŭ ĝi havis fabrikojn kaj plu metiistojn diversajn.
-
-  Tiel la paro pacema kunsidis nun en la pordejo
-  Inter si paroladante pri la revenantoj bonkore.               60
-  „Vidu,“ subite la tre respektinda edzino ekvokis,
-  „Tie alvenas la pastro, la apotekisto najbara
-  Kune kun li. Ili certe raportos pri multaj suferoj,
-  Kiujn la forelpelitoj travivis dum sia migrado.“
-
-  Ili alvenis, afable kaj kore salutis la paron,                65
-  Poste eksidis sur benkojn el ligno, apude starantajn,
-  Skuis la polvon de siaj piedoj, ventumis sin ankaŭ.
-  Post reciproka saluto unue la apotekisto
-  Interparoli komencis kaj diris nun preskaŭ ĉagrene:
-  „Tiaj nun estas la homoj, verdire, kaj ĉiuj egalas            70
-  Okulumante plezure malĝojon de siaj kunfratoj!
-  Ĉiu rapidas por vidi flamantan la fajron teruran,
-  Eĉ la krimulon mizeran al ekzekutejo irantan.
-  Nun por rigardi de l' forelpelitoj mizeron aliras
-  Ĉiu, pripensas neniu, ke eble li ankaŭ suferos                75
-  Saman mizeron, ĉu baldaŭ, ĉu poste en tempoj venontaj.
-  Nepardonebla facilanimeco! sed homa ĝi estas.“
-
-  Poste parolis la pastro, la nobla, prudenta klerulo,
-  Li, la ornamo de l' urbo, junulo, sed preskaŭ jam viro.
-  Tiu ĉi konis la vivon kaj sciis la homajn bezonojn,           80
-  Li konvinkiĝis pri l' grava valoro de l' Sankta Biblio,
-  Kiu malkovras la sorton kaj senton internan de l' homoj;
-  Ankaŭ li konis bonege la librojn plej bonajn profanajn.
-  „Kiajn ajn nemalutilajn instinktojn la bona naturo
-  Donis patrine al ni, ne volonte mi tion mallaŭdas;            85
-  Kion prudento kaj saĝo ne ĉiam atingas, ja povas
-  Tia feliĉa emeco, ĝi pelas nekontraŭstareble.
-  Se ne allogus la homon per fortaj incitoj scivolo,
-  Ĉu li entute sciiĝus do, kiel la mondaj aferoj
-  Interrilatas belege? Unue li volas novaĵon,                   90
-  Poste li serĉas utilon, senlaca en sia fervoro,
-  Laste bonaĵon, per kiu li havas valoron, indecon.
-  Al la juneco do estas kunulo la senpripensemo,
-  Kiu danĝeron kaŝemas kaj tuje postsignojn estingas
-  De la dolora, feliĉe nun preterpasinta malbono.               95
-  Estas laŭdota la viro, verdire, al kiu naskiĝis
-  Poste matura prudento el tia gajecanimeco,
-  Kiu ageme penadas en tagoj feliĉaj aŭ malaj;
-  Ĉar ĝi estigas la bonon kaj ĝi la malbonon forigas.“
-
-  Tuj la mastrino ekdiris aminde, sed senpacience:             100
-  „Kion vi vidis, nun diru, ĉar tion mi scii deziras.“
-
-  „Vere ja,“ nun energie respondis la apotekisto,
-  „Nur malfacile mi baldaŭ ekĝojos post ĉio vidita.
-  Kiu ajn povas rakonti pri tiu multobla mizero!
-  De malproksime ni vidis la polvon, jam antaŭ ol veni         105
-  Al la herbejoj malsupren; de unu monteto jam marŝis
-  Ĝis la alia l' amaso, ni povis malmulte ekkoni.
-  Kiam ni poste atingis la vojon tra l' valo irantan,
-  Estis ankoraŭ terura tumulto de l' homoj kaj ĉaroj.
-  Preterpasantajn sufiĉe da malfeliĉuloj ni tie                110
-  Vidis, bedaŭre, kaj aŭdis pri tiu dolora forkuro
-  Kaj pri la ĝoja sentado de l' vivo rapide savita.
-  Estis malĝoja vidaĵo, la tuta diversa havaĵo,
-  Kiun alie enhavas la domo bonstata, kaj kiun
-  Mastro bonega starigas en lokojn konvenajn, por uzi          115
-  Ĝin ĉiutage, ĉar ĉio do estas necesa, utila,
-  Ĉio videbla nun sur veturiloj diversaj kaj ĉaroj,
-  Pro la rapida foriro, lokita sen ia elekto:
-  Jen la kribilo, la lana kovrilo nun kuŝas sur ŝranko,
-  En la knedujo la lito kaj super spegulo la tolo.             120
-  Ĉar la danĝero forprenas, estinte ni tion ja vidis,
-  Antaŭ duoble dek jaroj, ĉe l' brulo, al homo pripenson
-  Ĉian, li kaptas malgravajn, sed lasas valorajn objektojn.
-  Ankaŭ simile ĉi tie nun ili fortrenis sensperte
-  Sennecesaĵojn ajn, ĉiujn ĉevalojn ŝarĝinte kaj bovojn,       125
-  Lignojn malnovajn, barelojn, birdkaĝon kaj eĉ anserujon.
-  Tiel pakaĵojn portante spiregis l' infanoj, virinoj
-  Same sub korboj kaj kuvoj kun ĉiaj objektoj negravaj.
-  Ĉar ja la laston de l' havo la homo klopodas konservi.
-  Tiel senorde kaj tutkonfuzite la interpremantaj              130
-  En la polvaro nun tien foriris. Pro bestoj malfortaj
-  Volis la unu veturi senurĝe, l' alia rapidis.
-  Jen, ha, okazis kriado de tiuj premitaj virinoj
-  Kaj de l' infanoj, blekado de l' bestoj, bojado de l' hundoj,
-  Ankaŭ ĝemado de gemaljunuloj kaj gemalsanuloj                135
-  Balanciĝantaj en litoj sur ĉaro tro multe ŝarĝita.
-  Jen, al la rando de l' flanka altvojo premita el sia
-  Ĝusta vojsulko nun unu el tiuj en foson falegis
-  Kaj renversiĝis; la homoj terure kriantaj sur kampon
-  Kaj malproksimen per svingo elfalis; sed tamen feliĉe.       140
-  Ĉar la havaĵo, sekvante, defalis proksime de l' ĉaro;
-  Kiu, verdire, ĝin vidis elfali, li devis supozi
-  Certe, ke l' ŝarĝo de l' kestoj kaj ŝrankoj frakasus la homojn.
-  Tiel la ĉaro rompita kaj l' homoj senhelpaj jen kuŝis,
-  Ĉar preterpasis rapide kaj pluen foriris l' aliaj            145
-  Nur pro si mem singardemaj, kaj mem de l' amaso ŝovataj.
-  Sed ni rapidis al tio kaj trovis la malfeliĉulojn,
-  Kiuj sur hejma kuŝejo apenaŭ suferojn tolerus,
-  Jen sur la tero malmola, dolore ĝemantaj, plendantaj,
-  Sunbruligitaj kaj sufokiĝintaj per polvo fluganta.“          150
-
-  Tiam elvokis, tuŝite en koro, la mastro homama:
-  „Ilin Hermano renkontu kaj tuj refreŝigu, vestigu!
-  Mi nevolonte rigardus mizeron la trodolorigan.
-  Kortuŝiĝinte jam de la unua sciigo pri tiaj
-  Grandaj suferoj ni sendis rapide obolon de nia               155
-  Troa havaĵo por helpi al kelkaj kaj nin trankviligi.
-  Sed ni ne volas rakonti la pluajn malgajajn aferojn!
-  Baldaŭ ja vere la timo aliras la koron de l' homoj,
-  Ankaŭ la zorgo; ĝi pli min timigas ol eĉ la malbono.
-  Nun ni eniru la postan kaj pli malvarmetan haleton!          160
-  Tien neniam la suno briladis, nek varma aero
-  Murojn la multe pli dikajn penetras; alportos patrinjo
-  Da ‚okdektria‘ glaseton, kaj nia humoro revenos.
-  Tie ĉi estas negaja trinkado, pro l' muŝozumado.“
-
-  Ĉiuj eniris post tio kaj ĝojis pri l' malvarmetiĝo.          165
-  Portis la zorgemulino la vinon bonegan, la klaran,
-  En polurita botelo, sur pleto brilstana kun romaj
-  Glasoj verdetaj, jen por la rheinvino la ĝustaj pokaloj.
-  Ĉirkaŭ la bruna rondtablo, brilege vaksita,--ĝi staris
-  Sur multampleksaj piedoj--sidadis la tri nun amike.          170
-  Tuj kunsonoris la glaso de l' mastro kun tiu de l' pastro;
-  Gaje, sed senemocie, pripense ĝin tenis la tria,
-  Tiel ke lin ekadmonis la mastro kun vortoj afablaj:
-
-  „Trinku, najbaro, mi petas! Ankoraŭ protektis favore
-  Dio nin kaj ni esperu, ke plue nin ankaŭ li gardos.          175
-  Kiu el ni ne ekkonas, ke post la terura brulego,
-  Kiam Li grave nin punis, Li ĉiam ĝojigis kaj ĉiam
-  Ŝirmis nin, kiel la homo la multevaloran okulon
-  Gardas, prefere ŝatatan el ĉiuj aliaj de l' membroj.
-  Ĉu Li ne ankaŭ nin plue indulgos kaj helpos favore?          180
-  Ĉar en danĝeroj nur klare ekkonas ni, kiom Li povas.
-  Ĉu Li la urbon florantan, post kiam Li rekonstruigis
-  Ĝin el la cindro per laboremuloj kaj tiam ĝin benis
-  Riĉe, nun ree detruos kaj ĉiujn penadojn nuligos?
-
-  Tiam serene kaj milde la pastro bonega ekdiris:              185
-  „Ĉiam konservu la kredon, restadu ĉe sama sentado!
-  Dum la prospero ĝi faras nin saĝaj kaj certaj; cetere
-  Estas plej bona konsolo, vivigas plej belan esperon.“
-
-  Nun la prudenta kaj vira pensema gastmastro rediris:
-  „Kiel salutis mi ofte mirege de l' Rhein-o la ondojn,        190
-  Kiam laŭ mia negoco vojaĝe mi alproksimiĝis!
-  Ĉiam ĝi ŝajnis potenca, ĝojigis animon kaj koron.
-  Sed mi ne povis ekpensi, ke ĝia ĉarmega bordejo
-  Baldaŭ fariĝus remparo por certe deteni la Frankon,
-  Same la larĝa litego fosaĵo la limon baronta.                195
-  Tiel, jen, ŝirmas naturo, defendas la bravaj Germanoj,
-  Gardas mem Dio nin! Kiu do senkuraĝiĝos malsaĝe?
-  La batalantoj laciĝis, kaj pacon promesis jam ĉio.
-  Ho, ke nur en la preĝejo dum tago de ni dezirata,
-  Kiam sonoros kun nia orgeno la sonorilaro                    200
-  Kaj sonegantaj trumpetoj la altan ‚Tedeum‘ elvokos,
-  Ho, ke nur tiam Hermano je tiu ĉi tago, sinjoro
-  Pastro, decide aperu ĉe vi kaj ĉe via altaro
-  Kun fianĉino, ke festo konata en ĉiuj la landoj
-  Ankaŭ revenu ĉe mi, kiel tago festega de l' domo!            205
-  Sed mi ĉagrene ekvidas la filon ekstere timema
-  Kaj malrapida nur, dum laboreme li hejme rapidas,
-  Meze de l' homoj li sin kaj publike vidigi malŝatas;
-  Ja, li evitas eĉ ĉiun kunvenon kun belaj knabinoj,
-  Ankaŭ la gajan dancadon ŝatatan de ĉiu junulo.“              210
-
-  Tiel dirinte li nun ekaŭskultis. Jen oni ekaŭdis
-  De malproksime bruadi piedofrapantajn ĉevalojn
-  Kaj veturilon; rapide ĝi tondris nun sub la pordejon.
-
-
-
-
-II. Terpsichore.
-
-Hermano.
-
-
-  Kiam la filo bonforma eniris la ĉambron, atente
-  Lin observadis la pastro per fiksaj rigardoj, kaj ankaŭ
-  Lian staturon kaj tutan konduton, per sperta okulo
-  De l' esploranto nun, kiu mienojn facile deĉifras,
-  Kaj ridetante al li li ekdiris per vortoj afablaj:             5
-  „Tute ja aliigita vi ŝajnas! neniam mi vidis
-  Tian viglecon ĉe vi kaj tielan vivplenan rigardon.
-  Gaje, serene vi venas; tuj oni eksentas, ke vi la
-  Malfeliĉulojn donacis kaj benon ilian ricevis.“
-
-  Sed serioze kaj tute trankvile la filo respondis:             10
-  „Ĉu mi laŭdinde ĝin faris, ne scias mi; ĉion ordonis
-  Fari la koro, pri kio precize al vi mi rakontos.
-  Kara patrino, vi serĉis tro longe malnovajn objektojn,
-  Kaj vi tro longe elektis; la pako malfrue pretiĝis;
-  Ankaŭ la vinon kaj vian bieron vi pakis trozorge.             15
-  Kiam mi fine elvenis ekstere de l' pordo sur straton,
-  Jam refluegis la multo da burĝoj, virinoj, infanoj,
-  Al mi renkonten, la forelpelitoj jam malproksimiĝis.
-  Mi rapidiĝis kaj tuje veturis al tiu vilaĝo,
-  Kie--mi tion eksciis ja--ĉiuj nun nokte ripozos.              20
-  Kiam mi pluen, laŭlonge de l' nova kampstrato veturis
-  Jen veturilo el trunkoj fortikaj rigardojn altiris,
-  Kiun du bovoj fremdlandaj, tre grandaj kaj fortaj, fortiris;
-  Paŝis apude knabino, tutfreŝe antaŭeniranta,
-  Kiu per longa bastono la bestojn fortegajn direktis,          25
-  Ilin antaŭen jen puŝis kaj jen malakcelis prudente.
-  Min ekvidinte, trankvile ŝi miajn ĉevalojn aliris,
-  Jene dirante: Ne ĉiam ni estis en tia mizero,
-  Kiel hodiaŭ vi vidas nin kaj nun sur tiu ĉi marŝo.
-  Mi ne kutimis ĝis nun de l' fremdulo donacon petegi,          30
-  Kiun li donas malvole, nur por malriĉulon forigi;
-  Sed la neceso nun urĝas paroli. Ĉi tie sur pajlo
-  Kuŝas l' edzino de riĉa kampulo ĵus akuŝiĝinta,
-  Kiun apenaŭ mi savis kun bovoj kaj kun veturilo.
-  Laste ni sekvas l' aliajn; apenaŭ ŝi restis vivanta.          35
-  Kuŝas nun nuda, ĉe l' brusto, la ĵus naskiĝinta infano;
-  Nur per malmulto la niaj ja povos nin helpi, kondiĉe
-  Ke ni atingu l' aliajn hodiaŭ en tiu vilaĝo,
-  Kie ni volas restadi; mi timas neniun plu trovi.
-  Se superfluan tolaĵon vi havas kaj loĝas proksime,            40
-  Tiam donacu bonfare do ĝin al la malfeliĉuloj.
-
-  Tiel ŝi diris kaj lace leviĝis de l' pajlo la pala
-  Min rigardanta akuŝiĝintino; kaj mi nun respondis:
-  Superterulo do ofte instigas, ke l' koro bonfara
-  Antaŭeksentas mizeron de sia malriĉa homfrato;                45
-  Antaŭsentinte pri via ĉagreno do mia patrino
-  Pakon kunmetis, por doni ĝin tuj al la tutnudigitaj.
-  Kaj mi malligis la nodon de l' laĉo kaj donis la varman
-  Patran domrobon al ŝi kaj donacis ĉemizojn kaj tolon.
-  Ĝoje dankante ekkriis ŝi: Ho, feliĉulo ne kredas,             50
-  Ke mirindaĵo okazas ankoraŭ; nur en la mizero
-  Oni ekkonas la manon de Dio, ĉar Li la bonulon
-  Igas bonfari. Li helpu vin kiel vi helpis nin ĉiujn.
-  Kaj la akuŝiĝintinon mi vidis gajece pripalpi
-  Tolon diversan, aparte la molan flanelon de l' robo.--        55
-  Ni rapidiru al tiu vilaĝo, en kiu la niaj
-  Certe ripozos dumnokte!--ŝin petis la bona knabino--
-  Tie prizorgos mi tuj la infanan vestaĵon kaj ĉion.
-  Kaj salutante tutkore ŝi dankis min, puŝis la bovojn;
-  Jen ekveturis la ĉaro; sed mi plu ankoraŭ restadis,           60
-  Kaj la ĉevalojn retenis; ĉar mi konsideris ankoraŭ,
-  Ĉu mi rapide veturu ĝis tiu proksima vilaĝo,
-  Por la manĝaĵojn donaci al tie estantaj, aŭ donu
-  Ĉion al tiu knabino, por ke ŝi ĝin juste disdonu.
-  Tiel mi tuj decidiĝis en koro; mi post ŝi veturis             65
-  Nur malrapide kaj ŝin atinginte mi diris fervore:
-  Bona knabino! ne sole tolaĵon patrino surmetis
-  Zorge sur mian kaleŝon por vesti la indajn nudulojn,
-  Sed ŝi aldonis ankoraŭ manĝaĵojn kaj ĉian trinkaĵon,
-  Kaj mi posedas sufiĉe da ĉio en mia ĉarkesto.                 70
-  Sed nun mi volas transdoni ankoraŭ ĉi tiujn donacojn
-  Ankaŭ al vi kaj plej bone mi tiel plenumos l' ordonon;
-  Saĝe vi ĉion uzados, dum mi laŭhazarde disdonus.
-  Jen la knabino respondis: mi plej singardeme disdonos
-  Viajn donacojn; la plej mizerulo pri tio ekĝoju.              75
-  Tiel ŝi diris. Rapide malfermis mi de l' veturilo
-  Kestojn, elportis la ŝinkojn, la pezajn, eltiris la panojn,
-  Ankaŭ botelojn da vino, biero kaj ĉion transdonis.
-  Mi ja volonte ankoraŭ pli donus, sed pli mi ne havis.
-  Al la akuŝiĝintino ŝi ĉion nun metis manprete                 80
-  Kaj forpaŝadis; kun miaj ĉevaloj mi hejmen rapidis.“
-
-  Kiam Hermano silentis, la komunikema najbaro
-  Tuj ekkriante komencis: „Feliĉa do, kiu en tagoj
-  De la forkuro kaj tia konfuzo nur sola vivadas,
-  Kiun ne ĉirkaŭprenadas timeme l' edzino, infanoj!             85
-  Mi nun feliĉa min sentas; hodiaŭ mi tute ne volas
-  Patro nun esti kaj pri l' familio la zorgon trenadi.
-  Ankaŭ mi ofte pripensis forkuron kaj tial kunpakis
-  Ĉiujn plej bonajn objektojn, monerojn antikvajn, la ĉenojn
-  De la mortinta patrino, el kio nenion mi vendis.              90
-  Multo ankoraŭ postrestus do, kiun mi kare akiris.
-  Eĉ la radikojn kaj herbojn, la tre diligente serĉitajn,
-  Nur malvolonte mi perdus, cetere ne tre valorantajn.
-  Se l' provizoro postrestos, trankvile mi iros eksteren.
-  Se l' kontantaĵon mi savis kaj mian personon, mi savis        95
-  Ĉion; la unuopulo sendube sin savas facile.“
-
-  Tuj energie respondis la juna Hermano: „Najbaro,
-  Kiel vi tute ne mi opinias kaj mi ne konsentas.
-  Eble ĉu estas indulo, ho, kiu en tagoj feliĉaj
-  Aŭ malfeliĉaj pri si atentema nur estas, kaj kora            100
-  Partoprenanto en ĝojoj kaj zorgoj de l' homoj ne estas?
-  Mi decidiĝus edziĝi hodiaŭ prefere ol iam;
-  Kelka ĉar bona knabino por si defendanton bezonas
-  Kaj la gajigan edzinon la viro en malfeliĉaĵoj.“
-
-  Nun ridetante la patro! „Volonte vin tiel mi aŭdas!          105
-  Tian prudentan parolon al mi vi malofte parolis.“
-
-  Tuj ekparolis la bona patrino kun gaja vigleco:
-  „Vere, Hermano, vi estas tutprava, ni faris la samon.
-  Ĉar ne en tagoj serenaj ni ambaŭ korame nin trovis,
-  Sed nin kunigis kontraŭe malĝojo kaj eĉ malfeliĉo.           110
-  Lundon matene--mi scias ĝin certe, ĉar tagon antaŭe
-  Estis la brulo terura, per kiu pereis l' urbeto--
-  Antaŭ nun dudek da jaroj; dimanĉon hodiaŭ similan,
-  Estis varmege kaj seke, kaj akvo malmulte ekzistis.
-  Ĉiuj personoj promenis en festaj vestaĵoj aŭ gaje            115
-  En muelejoj, gastejoj kaj niaj vilaĝoj troviĝis.
-  Jen ĉe la fino de l' urbo la fajro naskiĝis. La brulo
-  Tiam rapidis tra l' stratoj, kreante nur novan ekbrulon.
-  Kaj la garbejoj bruladis, la tuta riĉega rikolto,
-  Kaj en la stratoj la domoj bruladis ĝis la foirejo.          120
-  Tiu ĉi domo kaj ankaŭ l' apuda gepatra pereis.
-  Kelkon nur povis ni savi. Mi sidis la nokton malgajan
-  Sur antaŭurba paŝtejo, la kestojn kaj litojn ŝirmante;
-  Fine mi lace ekdormis; kaj kiam matene nun vekis
-  Min la matena malvarmo, la ĉe la tagiĝo blovanta,            125
-  Tiam mi vidis la fumon, la ardon, muraĵojn kavitajn.
-  Tio premegis la koron al mi; jen la suno denove
-  Nun pli brilege ol iam leviĝis kaj min kuraĝigis.
-  Mi tuj rapide ekstaris. Mi volis nun vidi la lokon
-  De la antaŭa loĝejo kaj kien la kokoj rifuĝis,               130
-  Kiujn precipe mi amis; infane mi sentis ankoraŭ.
-  Kiam mi nun la ruinojn de l' domo kaj korto transiris,
-  Kiuj ankoraŭ fumiĝis, kaj mi la loĝejon ekvidis
-  Tiel nun tutdetruitan, jen transe vi venis serĉante.
-  Restis en via bestejo ĉevalo, la subbruletantaj              135
-  Traboj kaj rubo ĝin kovris, la besto ne estis vidata.
-  Tiel ni kontraŭ ni staris, malgaje kaj konsiderante;
-  Ankaŭ la muro rompiĝis, komuna al niaj bienoj.
-  Poste ekkaptis vi min ĉe la mano kaj diris afable:
-  Kiel vi tien ĉi venas, Luinjo? Foriru! Vi viajn              140
-  Plandojn bruligos, la botojn pli multe fortikajn varmega
-  Rubo al mi bruldifektis. Vi tiam min levis kaj portis
-  Transen min! Tie ankoraŭ la doma pordego troviĝis,
-  Kiel nun, kun la arkaĵo; ĝi sola el ĉio nur restis.
-  Kaj vi nun teren min metis kaj kisis min; mi ja protestis,   145
-  Sed vi parolis al mi nun per vortoj afable signifaj:
-  Vidu, la fajro detruis la domon. Ĉi tie nun restu,
-  Helpu ĝin ree konstrui, mi helpos la vian starigi.
-  Mi ne komprenis, ĝis via patrino alvenis al mia
-  Patro kaj gaje fariĝis solena edziĝa promeso.                150
-  Ĝoje ankoraŭ memoras mi pri la duonbruligitaj
-  Traboj kaj vidas ankoraŭ la sunon belegan leviĝi;
-  Ĉar al mi donis la tago la edzon, la tempoj unuaj
-  De la terura detruo donacis al mi ja la filon.
-  Tial mi laŭdas vin, ke vi kun fido sincera nun ankaŭ         155
-  Pensas pri ia knabino en tiu ĉi tempo terura,
-  Kaj kuraĝiĝas edziĝi en nia malpaca epoko.“
-
-  Tuje la patro respondis kaj diris viglece al tio:
-  „Estas laŭdinda intenco kaj pri la fariĝo vi diris,
-  Panjo, la veron, ĉar ĉio okazis laŭ via rakonto.             160
-  Sed la pli bono restadas pli bona. Ne ĉiu bezonas
-  Sian vivadon kaj sian estadon denove komenci,
-  Kiel ni devis kaj kelkaj, ne ĉiu laboru en zorgoj.
-  Kiel feliĉa do estas, al kiu gepatroj bonstatan
-  Domon transdonas, kaj kiu prospere ĝin plue beligas?         165
-  Malfacilega ja estas komenco de ĉia mastrumo.
-  Homo bezonas ja multe da aĵoj; de tago al tago
-  Ĉio fariĝas pli kosta, li tial penadu riĉiĝi.
-  Tiel mi ankaŭ esperas, ke vi nun, Hermano, plej baldaŭ
-  Hejmen kondukos kun doto riĉhava la fianĉineton;             170
-  Ĉar al la brava junulo konvenas akiri knabinon
-  Riĉan, kaj estas agrable, se kun dezirita edzino
-  Ankaŭ alvenas en korboj kaj kestoj la doto utila.
-  Ne senintence dum kelke da jaroj patrino pretigas
-  Multe da tolo, fortike teksita, al sia filino;               175
-  Ne senintence donacas baptanoj al ŝi arĝentaĵojn,
-  Kaj ormonerojn maloftajn la patro aparte konservas;
-  Ĉar ŝi kun sia havaĵo kaj ĉiuj donacoj ĝojigu
-  Iam la fraŭlon amatan do, kiu ŝin sola elektis.
-  Certe mi scias ĝin, kiel agrabla sin sentas edzino           180
-  Inter la propraj objektoj de l' ĉambroj kaj de l' kuirejo,
-  Kiam ŝi mem al si tute preparis la tablon kaj liton.
-  Nur fianĉinon bonege dotitan por vi mi dezirus;
-  Laste ĉar malriĉulinon ja nur malestimos la viro,
-  Eĉ servistino nur estos ŝi, kiu eniris senhava.              185
-  Estas nejustaj la viroj, foriĝas la tempoj de l' amo.
-  Mia Hermano, vi min maljunulon treege ĝojigus,
-  Se vi kondukus en domon plej baldaŭ la bofilineton
-  El najbaraĵo, de tie el tiu domego, la verda.
-  Vere, la viro riĉiĝis, komerco kaj liaj fabrikoj             190
-  Pli ĉiutage riĉigas lin. Ĉu li ne ĉiam profitas?
-  Nur tri filinoj ekzistas kaj lian propraĵon heredos.
-  Jam la unua elektis, mi scias ĝin, sed akireblaj
-  Estas ankoraŭ la dua, la tria, kaj eble ne longe.
-  Se mi anstataŭ vi estus, mi ne ŝanceliĝus ĝis nune,          195
-  Unu el tiuj knabinoj forportus mi, kiel la panjon.“
-
-  Tiam rediris modeste la filo al patro trudanta:
-  „Mi efektive intencis laŭ via deziro elekti
-  Unu el tiuj najbaraj filinoj. Ni kune lernadis,
-  Ludis apude de l' puto sur nia urbplaco pli frue,            200
-  Ofte kaj ilin protektis mi kontraŭ la knaboj petolaj.
-  Tio de longe jam pasis; kaj dece restadas en domo
-  Nun la plenkreskaj knabinoj, timante la ludojn petolajn.
-  Estas ja bonedukitaj knabinoj! Laŭ via deziro
-  Transen mi iris kelkfoje do kiel antaŭa konato;              205
-  Sed pri la interrilatoj kun ili neniam mi gajis,
-  Ili mallaŭdis min ĉiam; trankvile mi devis toleri
-  Ĝin: ĉar tro longa la jako, la drapo tro maldelikata
-  Estis, koloro tro simpla, la haroj ne bele frizitaj.
-  Fine mi ankaŭ intencis orname min vesti, simile              210
-  Kiel la buboj komercaj, ĉe ili dimanĉe estantaj,
-  Kiuj somere ornamas sin dande per duonsilkaĵoj.
-  Sed ĝustatempe ankoraŭ mi sentis, ke ili ridetis
-  Ĉiam min; tio do vere ofendis min, mian fieron;
-  Sed ĉagreniĝis mi ankaŭ treege, ke ili, precipe              215
-  Minjo, la tria, neniam ekkonis la emon amikan.
-  Laste, dum Pasko, mi ankaŭ transiris, mi vestis per nova
-  Jako min, kiu nun pendas nur supre en ŝranko, kaj ankaŭ
-  Estis laŭmode frizita mi, kiel l' aliaj junuloj.
-  Ili subridis dum mia eniro, pro mi--mi ne kredis.            220
-  Minjo ĉe l' fortepiano ĵus sidis; la patro ĉeestis,
-  Li bonhumore aŭskultis la kanton de siaj filinoj.
-  Mi ne komprenis ja kelkon pri kio la kanto rakontis;
-  Sed pri ‚Pamina‘ kaj ankaŭ ‚Tamino‘ mi multe aŭskultis.
-  Kaj mi do ankaŭ ne volis silenti. Post kanto finita          225
-  Mi nun demandis pri l' teksto kaj pri la personoj diritaj.
-  Ĉiuj post tio silentis kaj ĉiuj ridetis; nun ŝerce
-  Diris la patro: „Ĉu ne, vi ja konas nur ‚Adam‘ kaj ‚Eva‘!“
-  Sed reteniĝis neniu nun, laŭte ekridis la knaboj
-  Kaj la knabinoj, la patro ridante sin tenis la ventron.      230
-
-  Pro embaraso defalis ĵus mia ĉapelo, kaj daŭris
-  Nun subridado senĉesa, eĉ dum la kantado kaj ludo.
-  Mi hontigite kaj tede foriris rapide kaj ree
-  Hejmen, pendigis la jakon en ŝrankon, konfuzis la harojn
-  Ree kaj ĵuris, neniam transiri denove la sojlon.             235
-  Prava mi estis; ĉar ili ja estas senamaj, koketaj,
-  Kaj mi sciiĝis, ke ili ankoraŭ min nomas ‚Tamino‘.“
-
-  Nun la patrino rediris: „Hermano, vi do ne trolonge
-  Kun la infanoj koleru; ĉar ili ja estas infanoj.
-  Minjo ja estas bonega kaj ĉiam nur vin ŝi favoris;           240
-  Antaŭ ne longe pri vi ŝi demandis jam. Ŝin do elektu!“
-
-  Nun meditante la filo rediris: „Mi tamen ne scias,
-  Tiu ĉagreno troenradikiĝis ĉe mi; ŝin, je vero,
-  Mi nun ne volas rigardi ludantan kaj aŭdi kantantan.“
-
-  Sed nun la patro eksplodis kaj diris la vortojn kolerajn:    245
-  „Ĝojon malmultan mi havas pri vi! Mi jam ĉiam ĝin diris,
-  Ĉar vi deziris nur vin okupadi je l' kampoj, ĉevaloj;
-  Kion bienoservisto de riĉa kampulo plenumas,
-  Faras vi; sed via patro nur devas rezigni je l' filo,
-  Kiu ja ankaŭ laŭmore sin povis prezenti publike.             250
-  Kaj la patrino min trompis pli frue per vanta espero,
-  Ĉar la legado, skribado, lernado neniam prosperis
-  En lecionoj longtempaj, kaj ĉiam vi estis la lasta.
-  Vere! de tio ĝi venas, se ne ambicio ekzistas
-  Ĉe la junulo kaj se li ne volas pli alten sin levi.          255
-  Se nur por mi la gepatroj egale estadus zorgintaj,
-  Kaj min sendintaj pli frue en bonan kaj taŭgan lernejon,
-  Certe mi estus alia ol mastro de l' Ora Leono.“
-
-  Jen la junulo sin levis kaj alproksimiĝis silente
-  Kaj malrapide, senbrue al pordo; sed kriis la patro          260
-  Tutindignite: „Foriru nur! vin obstinulon mi konas!
-  Kaj mastrumadu nur plue, por ke mi ne vin eĉ insultu.
-  Tamen ne kredu, ke iam vi volos al ni enirigi
-  Iun vilaĝan knabinon edziĝe, la nelertulinon.
-  Longe mi vivis kaj scias traktadi la homojn kaj scias        265
-  Ankaŭ gastigi sinjorojn kaj eĉ sinjorinojn, ke ili
-  Estas kontentaj; mi scias kompleze flatadi fremdulojn.
-  Sed mi deziras nun bofilineton ĉi tie ricevi,
-  Kiu amuze dolĉigos al mi la multegajn penadojn.
-  Ankaŭ ŝi ludu por mi la pianon! La plej eminentaj            270
-  Homoj de l' urbo plezure alvenu en mian gastejon,
-  Kiel dimanĉe okazas en domo najbara.“ Mallaŭte
-  Premis Hermano la anson kaj tiel forlasis la ĉambron.
-
-
-
-
-III. Thalia.
-
-La burĝoj.
-
-
-  Tiel la filo evitis la pluajn parolojn kolerajn
-  Tute modeste; sed kiel antaŭe la patro daŭrigis:
-  „Kio en homo ne estas, el li ne elvenas: apenaŭ
-  Iam la efektiviĝo de mia korega deziro
-  Min do ĝojigos, ke l' filo pli multe valoru ol mi mem.         5
-  Kiaj fariĝus la domo, la urbo, se ĉiu ne ĉiam
-  Ĝoje penadus pro kunkonservado kaj renovigado
-  Ankaŭ pro plibonigado, laŭtempe kaj laŭalilande!
-  Certe la homo ne kiel la fungo elkresku el tero
-  Kaj reputriĝu rapide en loko ĝin nur produktinta,             10
-  Ne postlasinte postsignojn de sia vivplena estado!
-  Kia la mastro, la domo tuj klare vidigas al ĉiuj,
-  Kiel ja oni prijuĝas l' estraron, venante urbeton.
-  Kie nun jam ruiniĝas la turoj kaj muroj, la fosoj
-  Nur malpuraĵon enhavas kaj tiu ĉi ĉie vastiĝas,               15
-  Kie murŝtono moviĝas, kaj oni ĝin ne remasonas,
-  Kie la trabo putriĝas kaj vane la dome atendas
-  Novan apogon: La urbo malbone regata restadas.
-  Ĉar la estraro atentu la ordon kaj ĉie purecon,
-  Burĝo alie facile fariĝas senzorga, nepura,                   20
-  Kiel kutimas je vestoj ĉifonaj ĉe ni almozulo.
-  Tial mi volus, ke baldaŭ Hermano vojaĝu, almenaŭ
-  Vidu la belajn Strassburg-on, Frankfurt-on, la ĉarman Mannheim-on[2],
-  Kies bonega, regula konstruo gajigas; ĉar kiu
-  Vidis la urbojn, la grandajn kaj purajn, penados ornami       25
-  Tiam la urbon gepatran, eĉ se ĝi nur estas malgranda.
-  Ĉu la fremdulo la bonriparitajn pordegojn, la turon
-  Novblankigitan, la renovigitan preĝejon ne laŭdas
-  Tie ĉi? Aŭ la pavimon, la bone lokitajn, kovritajn
-  Tre akvoriĉajn kanalojn eĉ, kiuj utilon, certecon             30
-  Al ni promesas jam tuj ĉe l' unua naskiĝo de fajro?
-  Ĉu ne ĉi ĉio fariĝis de tiu terura brulego?
-  Mi ja sesfoje konstrukonsilano fariĝis kaj koran
-  Dankon meritis al mi kaj aprobon de bonaj geburĝoj.
-  Kion mi faris, mi faris fervore kaj tiel mi finis             35
-  Ankaŭ projektojn de viroj honestaj ne tute finitajn.
-  Tiel ekkaptis fervoro nun ĉiun konsilantaranon.
-  Ĉiuj klopodas nun; ankaŭ la nova ŝosekonstruaĵo,
-  Kiu kunigos nin kun la ĉefstrato, definitiviĝis.
-  Sed mi nur timas, ke tiel la nunaj junuloj ne faros!          40
-  Ĉar nur plezuron kaj ornamiĝamon paseman la unuj
-  Celas; l' aliaj malvigle restadas malantaŭ la forno.
-  Kiel la lastaj, mi timas, Hermano do ĉiam estados.“
-
-  Tuj nun la bona prudenta patrino rediris: „Ho, ĉiam,
-  Patro, vi estas tromulte nejusta al nia Hermano!              45
-  Kaj plenumiĝos per tio plej laste nur via deziro.
-  Ĉar ni ne povas modeli la idojn laŭ niaj projektoj;
-  Kiel ajn ilin donacis Dipatro, nun ilin ni amu,
-  Ilin plej bone eduku kaj maltrankviligu neniun.
-  Unu posedas ĉi tiujn didonojn, alia aliajn;                   50
-  Ĉiu aplikas la siajn kaj ĉiu laŭ sia naturo
-  Estas feliĉa kaj bona; ne mian Hermanon insultu;
-  Ĉar li, mi scias, tutplene meritas l' estontan heredon,
-  Estos bonega dommastro, modelo al burĝoj, kampuloj,
-  Kaj ne la lasta, mi kredas, de l' konsilantaro li estos.      55
-  Sed per insultaj mallaŭdoj vi ja malakcelas nur ĉiam
-  Ĉiun kuraĝon de l' filo, jen kiel hodiaŭ vi faris.“
-  Kaj ŝi forlasis la ĉambron kaj posten rapide ŝi iris,
-  Por ke ŝi ie la filon retrovu kaj lin reĝojigu
-  Per kompatemaj paroloj laŭ lia reala merito.                  60
-
-  Poste la patro ridante, tuj kiam ŝi estis irinta,
-  Diris nun: „Strangaj estadas virinoj kaj niaj infanoj!
-  Ĉiu nur vivas volonte laŭ sia arbitro kaj plaĉo,
-  Kaj ni post tio nur ĉiam karesu kaj laŭdu la niajn.
-  Sed unufoje por ĉiam valoras malnova proverbo:                65
-  Kiu antaŭen ne iras, reiros! Proverbo tre prava!“
-
-  Tiam pripense rediris la apotekisto: „Volonte
-  Mi vin konsentas, najbaro, kaj pri plibonaĵo mi ĉiam
-  Zorgas volonte, kondiĉe: ĝi estu ne kosta, sed nova;
-  Sed ĉu utilas, verdire, se oni ne havas da mono               70
-  Pli ol sufiĉe, ageme labori, interne, ekstere?
-  Estas ĝenata la burĝo tro multe; konatan bonaĵon
-  Do li ne povas akiri pro sia neplena monujo;
-  Ĉia bezono grandiĝas, kaj ĉio malhelpas lin tiel.
-  Kelkon mi estus farinta, sed kiu ne timas elspezojn           75
-  Tiajn de ŝanĝo, precipe en tiuj ĉi tempoj danĝeraj!
-  Longe jam starus la domo al mi ja en vesto laŭmoda,
-  Kaj la fenestroj brilegus per vitrotavoloj grandegaj:
-  Sed kiu povas provizi simile sin al komercisto,
-  Kiu, riĉulo, la vojon de bona aĉeto ekscias.                  80
-  Vidu nur transe la domon, la novan! Belege vidiĝas
-  De l' spiralaĵoj blankegaj stukaĵo sur verdebenaĵoj!
-  Ĉiuj fenestroj tre grandaj, la vitroj spegulas kaj brilas,
-  Staras nun mallumigitaj l' aliaj fenestroj de l' placo.
-  Tiam tuj post la brulego aspektis plej bone la domoj          25
-  ‚L' Ora Leono‘ kaj ‚Al la Anĝelo‘, la apotekejo.
-  Ĉie do ankaŭ ja ĉiu la mian ĝardenon ĉi tie
-  Gloris kaj ĉiu vojaĝe ekstaris kaj tra la barilo
-  Ruĝa rigardis al l' ŝtonalmozuloj, pigmeoj koloraj.
-  Poste, al kiu mi donis la kafon eĉ en la belega               90
-  Groto, staranta nun plena je polvo kaj preskaŭ duone
-  Ruiniĝinta, li ĝojis pri ĝia kolora brillumo
-  De la bonordaj konkegoj, kaj per surprizitaj okuloj
-  Eĉ la konanto rigardis la belan galenon, koralojn.
-  Same ja oni admiris en ĝia ĉambrego pentraĵon,                95
-  Kies belegornamitaj sinjoroj kaj sinjorinetoj
-  Ĝardenpromenas, la florojn per fingroj afektaj tenante.
-  Kiu ankoraŭ rigardus ĉi tion! Ĉagrene, apenaŭ
-  Mi ja eliras; ĉar ĉio nun estu alia, plengusta,
-  Kiel ĝin ili nun nomas, kaj blankaj la latoj kaj benkoj.     100
-  Ĉio nun estas tre simpla kaj glata, skulptaĵon, oraĵon
-  Oni ne volas plu, kaj la fremdlignoj valoras plej multe.
-  Nun mi kontenta ja estus provizi je iu novaĵo,
-  Ankaŭ progresi laŭtempe kaj ŝanĝi la doman meblaron.
-  Ĉiu sed timas, la eĉ plej malgrandan nur nun aliigi,         105
-  Kiu ĉar povus do pagi nuntempe la gelaborantojn?
-  Antaŭ ne longe ekpensis mi, ree l' anĝelon Miĥael,
-  Kiu la apotekejon distingas, belege orumi,
-  Ankaŭ la drakon teruran piede de li sin tordantan;
-  Tamen mi lasis ĝin bruna, ĉar min la postulo timigis.“       110
-
-
-
-
-IV. Euterpe.
-
-Patrino kaj filo.
-
-
-  Tiel la viroj tre vigle parolis. La bona patrino
-  Dume iradis, por antaŭ la domo komence serĉadi
-  Sur la ŝtonbenko la filon, sur kiu li sidis kutime.
-  Sed ne trovinte lin tie ŝi iris al stalo, por vidi,
-  Ĉu li la virajn ĉevalojn, la belajn, persone provizos,         5
-  Kiujn li junaj aĉetis kaj ne al fremdulo konfidis.
-  Sed la servisto parolis: „Li iris en vian ĝardenon.“
-  Tiam rapide trapaŝis ŝi ambaŭ la vastajn domkortojn,
-  Preter la staloj kaj bonkonstruitaj garbejoj, eniris
-  En la ĝardenon nun, etendiĝantan ĝis muro de l' urbo,         10
-  Paŝis tra ĝi kaj ekĝojis pri ĉia kreskado, starigis
-  Tuj apogilojn bonorde, sur kiuj la branĉoj plenegaj
-  De la pomujo kaj de la pirujo fruktportaj kuŝadis,
-  Ankaŭ forprenis tuj kelke da raŭpoj de l' bela brasiko,
-  Ĉar laborema virino ne faros eĉ unu vanpaŝon                  15
-  Tiel ŝi estis veninta al fino de l' vasta ĝardeno
-  Nun ĝis la laŭbo kovrita de loniceraro; ne trovis
-  Tie ŝi lin kaj nenie ŝi vidis lin en la ĝardeno.
-  Sed fermetita nur estis pordeto nun, kiun de laŭbo
-  Iam kun tute aparta permeso tra l' muro de l' urbo            20
-  Estis rompinta prapatro, la tre honorinda urbestro.
-  Kaj oportune ŝi tiel nun iris trans foson tutsekan,
-  Kie ĉe l' strato la bonĉirkaŭita vinmonto pli krute
-  Tuje stariĝas kaj sian ebenon alturnas al suno.
-  Tiun ŝi nun suprenpaŝis kaj ĝojis irante pri l' multo         25
-  Da vinberaroj apenaŭ kaŝantaj sin sub la folioj.
-  Per foliaro kovrita kaj ombra la alta mezvojo
-  Supren kondukis sur ŝtupoj el nepretigitaj plataĵoj.
-  Pendis beraroj de l' vino „Bonnoblo“ kaj de l' muskatvino
-  Tie ĉi, kaj ruĝetbluaj, aparte grandegaj, apude,              30
-  Ĉiuj zorgeme plantitaj, por gastan deserton ornami.
-  Sed izolitaj vintrunkoj surstaris l' alian montparton
-  Kun pli malgrandaj beraroj donantaj la vinon ĉarmegan.
-  Tiel ŝi nun suprenpaŝis ĝojante jam pri la aŭtuno
-  Kaj la festtago, en kiu ĉi tie la homoj gajege                35
-  Berojn kolektos kaj frapos piede, per mosto plenigos
-  Ĉiujn barelojn, en kiu vespere ĉi ĉie fajraĵoj
-  Lumos kaj krakos honore al tiu plej bela rikolto.
-  Pli malkviete ŝi iris, post kiam ŝi vokis la filon
-  Du- aŭ trifoje, kaj sole revenis multfoje la eĥo,             40
-  Kiu nun tre babileme sonoris de l' turoj de l' urbo.
-  Ĉar ŝi neniam bezonis lin serĉi; li malproksimiĝis,
-  Ne ĝin dirinte, neniam, por ke li detenu la zorgon
-  Pri malfeliĉa okazo de sia amanta patrino.
-  Sed ŝi esperis ankoraŭ lin jen sur la vojo eltrovi,           45
-  Ĉar de l' vinmonto pordetoj, la supra kaj ankaŭ malsupra,
-  Ja malfermitaj nun estis. Ŝi plue eniris la kampon,
-  Kiu ebene kaj vaste la dorson de l' monto plenkovris.
-  Ĉiam ankoraŭ ŝi iris sur propra kamparo kaj pri la
-  Propra semaĵo ekĝojis kaj pri la belega grenaro,              50
-  Balanciĝanta fortike kaj ore sur ĉiu loketo.
-  Plue la limovojeton laŭlonge de l' kampoj ŝi paŝis
-  Kaj sin direktis al tiu grandega pirujo, staranta
-  Sur la monteto ĉe limo de l' kampoj de ŝia bieno.
-  Kiu ĝin plantis? neniu ĝin sciis; ĝi estis videbla            55
-  Vaste ĉirkaŭe, kaj estis tre famaj la fruktoj de l' arbo;
-  Sub ĝi kutime la grenrikoltistoj kun ĝojo tagmanĝis,
-  Kaj la paŝtistoj la bestojn gardadis, ĝuante la ombron;
-  Benkoj el ŝtonoj, per herbo kovritaj, troviĝis ja tie.
-  Kaj ne eraris ŝi; tie trankvile sidadis Hermano               60
-  Sin apogante per brakoj kaj transen li ŝajnis rigardi
-  Al la montaro; li turnis la dorson al sia patrino.
-  Al li senbrue ŝi glitis kaj tuŝis mallaŭte la ŝultron.
-  Tuj li rapide sin turnis: jen larmojn de l' filo ŝi vidis.
-
-  Embarasite li diris: „Patrino, ho, vi min surprizas!“         65
-  Kaj li forviŝis la larmojn, honteme li kaŝis molecon.
-  „Kiel? vi ploras, Hermano?“ rediris ŝi, ektimigite:
-  „Mi vin ne konas hodiaŭ! Neniam mi vidis vin tia!
-  Diru nur, kiu premegas la koron al vi kaj vin urĝas,
-  Tie ĉi sidi solece, kaj kaŭzis la larmojn maloftajn.“         70
-
-  Sed la bonega junulo ŝajnigis sin tute trankvila.
-  „Tiu“, li diris, „ja koron rigidan posedus, verdire,
-  Kiu hodiaŭ ne sentus de l' forelpelitoj mizeron.
-  Tiu neĝuste eksentus nun, kiu ne zorgus pri sia
-  Propra bonfarto kaj pri la bonstato de sia patrujo.           75
-  Kion hodiaŭ mi vidis kaj aŭdis, min forte kortuŝis;
-  Nun mi eliris kaj vidis la vastan belegan pejzaĝon,
-  Kiu ĉirkaŭe jen antaŭ ni kuŝas sur fruktaj montetoj,
-  Ankaŭ mi vidis la grenon orflavan nun baldaŭ maturan,
-  Riĉan fruktaron, al ni promesantan tutplenajn grenejojn.      80
-  Sed, ho ve! kiel proksimaj nun estas malbonaj fremduloj;
-  Nin la ondegoj de l' Rhein-o ja ŝirmas; sed ondoj kaj montoj
-  Ne la teruran popolon fulmtondre venontan detenos!
-  Ĉar la junulojn kaj eĉ maljunulojn el ĉie kunvokas
-  Ili kaj iras antaŭen fortege kaj ankaŭ la morton              85
-  Tiu amaso ne timas; tuj post ĝi postvenas alia.
-  Ha! kaj Germano ne hontas nun dome restadi kaj eble
-  Tion eviti esperas li, kio nun ĉion minacas!
-  Kara patrino, mi diras al vi, ke mi nun ĉagreniĝas,
-  Ke liberiĝis mi tiam, dum oni elektis aliajn                  90
-  Burĝojn al servo milita. Mi estas ja via solulo
-  Kaj vi posedas tre grandan bienon kaj gravan metion;
-  Sed ĉu ne estus pli bone por mi, kunbatali ĉe limo
-  Tie, ol tie ĉi malliberecon mizeran atendi?
-  Ja, la sentado min tute vivigis kaj pleje interne             95
-  Nun ekmoviĝas kuraĝo kaj granda celemo, por vivi
-  Pro la patrujo kaj morti kaj doni bonegan ekzemplon.
-  Vere, se niaj Germanaj junuloj kuniĝus, la fortaj,
-  Apud la limo por nun kontraŭstari al tiuj fremduloj,
-  Certe, ha, ili neniam enirus la belan hejmteron,             100
-  Nek forkonsumus en nia ĉeesto la fruktojn de l' kampoj,
-  Kaj ne komandus la virojn kaj rabus virinojn, knabinojn!
-  Vidu, patrino, mi nun decidiĝis profunde, ekfari,
-  Kio nun ŝajnas prudenta kaj ĝusta al mi; ĉar verdire,
-  Kiu trolonge pripensas, ne ĉiam plej bone sukcesos.          105
-  Tial mi nun ne revenos, sed iros de tiu ĉi loko
-  Urbon kaj tiun ĉi brakon kaj tiun ĉi koron transdonos
-  Al militestro, por ankaŭ servadi al nia patrujo.
-  Tiam la patro do diru, ĉu ne de l' honoro eksento
-  Ankaŭ vivigas min, ĉu mi ne volas pli alten celadi.“         110
-
-  Nun la prudenta kaj bona patrino respondis gravege,
-  Larmojn sekretajn, facile al ŝi eliĝantajn, verŝante:
-  „Kio, Hermano, en vi aliiĝis, en via animo,
-  Ke vi ne kiel hieraŭ kaj ĉiam al via patrino
-  Tute libere parolas kaj vian deziron esprimas?               115
-  Se nun alia ekaŭdus ĉi tion, li, vere, treege
-  Laŭdus vin, ankaŭ laŭdegus l' intencon ja kiel plejnoblan,
-  Sed nur logite de via gravega parolo kaj diro.
-  Sed mi mallaŭdas vin nur, ĉar mi konas vin certe plibone,
-  Koron la vian vi kaŝas; pri io alia vi pensas.               120
-  Ĉar mi ja scias, ne logas vin iaj tamburoj, trumpetoj,
-  Vi ne deziras vidigi vin al la knabinoj soldato.
-  Via destino ja, kiel ajn estas vi brava kaj bona,
-  Estas, mastrume la domon konservi, la kampon provizi.
-  Tial konfesu do: kio vin trudas al tiu decido?“              125
-
-  Tuj serioze la filo: „Patrino, vi certe trompiĝas.
-  Estas egalaj neniam la tagoj; junulo viriĝas
-  Ofte sekrete pli bone ol en la bruego de l' vivo
-  Ŝanceliĝanta, sovaĝa, en kiu pereis kelkiu.
-  Se ajn trankvila mi estas kaj estis, nun tamen naskiĝis      130
-  Koro en mi, malamanta l' aferojn maljustajn, malbonajn,
-  Ankaŭ mi scias tre bone nun diferencigi mondaĵojn;
-  Kaj la laboro fortigis treege piedojn kaj brakojn.
-  Ĉio ĉi estas vereca, kuraĝe mi tion certigas.
-  Tamen sed prave vi nun min mallaŭdis, patrino, kaj kaptis    135
-  Min ĉe paroloj duone nur veraj, duone ŝajnigaj.
-  Ĉar mi konfesas ja, ne la proksima danĝero min vokas
-  El la gepatra bieno kaj ne la altega deziro,
-  Helpi al mia patrujo, kontraŭi al la malamikoj.
-  Estis nur vortoj, ĉar ili nur antaŭ vi estis kaŝontaj        140
-  Ĉiujn eksentojn al mi disŝirantajn la koron malgajan.
-  Tial min lasu, patrino! ĉar mi en la koro konservas
-  Vanajn dezirojn, kaj vane pasadu nun mia vivado.
-  Bone mi scias ja: La unuopa sin mem malutilas,
-  Sin dediĉante, se ne al ĉiomo sin ĉiuj aligas.“              145
-
-  „Ĉiam daŭrigu nur“--tiel instigis la sperta patrino--
-  „Ĉion rakontu al mi, la gravegan kaj ankaŭ negravan,
-  Ĉar koleriĝas la viroj, pripensas nur ĉiam la laston,
-  Ia baraĵo facile do ilin depuŝas de l' vojo;
-  Sed la virino nur estas kapabla por trovi rimedojn,          150
-  Migras eĉ vojon malrektan por lerte intencon plenumi.
-  Diru nur ĉion, pri kio vi nun kortuŝiĝis troforte,
-  Kiel neniam, kaj kial la sango en vi ekscitiĝis,
-  Kial malvole en viaj okuloj la larmoj montriĝas.“
-
-  Jen la junulo sin tute al sia doloro transdonis              155
-  Kaj ĉe la brusto de sia patrino ploregis kaj diris:
-  „Vere, hodiaŭ la diroj insultaj de l' patro ofendis
-  Min, sed neniam mi tion meritis, ne nun nek antaŭe,
-  Ĉar la gepatrojn honori de ĉiam mi kore penadis,
-  Kaj al mi ŝajnis neniu pli esti prudenta kaj saĝa,           160
-  Nepre ol vi nur, l' infanon malkleran, min, ĉiam gvidintaj.
-  Multon mi vere suferis de l' gekunludantoj iamaj,
-  Ili ja ofte repagis per ruzo nur mian bonvolon;
-  Ofte mi ankaŭ ne venĝis la ĵetojn kaj batojn de ili;
-  Sed kiam ili ekmokis la patron, dimanĉe per paŝo             165
-  Inda kaj grava el nia preĝejo venantan, kaj ridis
-  Pri la rubando de l' ĉapo, pri l' floroj de lia domrobo,
-  Kiun li portis gravege, kaj ni fordonacis hodiaŭ:
-  Miaj du manoj terure pugniĝis; jen tutfurioze
-  Ilin mi tuje atakis kaj batis blindule kaj trafis,           170
-  Tute ne, kien, vidinte. Nun ili ploregis kun sangaj
-  Nazoj, forsaltis pro batoj kaj miaj piedoj frapantaj.
-  Tiel mi kreskis, grandiĝis, kaj multon suferis de l' patro,
-  Kiu anstataŭ aliaj min ofte per vortoj insultis,
-  Kiam dum konsilantara kunsido lin io ekscitis;               175
-  Kaj mi suferis pro ĉiuj ruzaĵoj de liaj kolegoj.
-  Ofte vi mem min bedaŭris, ĉar multon mi ĉiam toleris,
-  Ĉiam peninte honori bonfarojn de miaj gepatroj,
-  Kiuj nur zorgis pripense, bienon kaj havon riĉigi
-  Nian kaj ofte rezignis, por ŝpari nur por la infanoj.        180
-  Sed, ho, ne sola ŝparado, por ĝui pli poste, feliĉon
-  Faras, kaj ankaŭ ne l' aro ĉe l' aro kaj kampo ĉe kampo,
-  Kiel praktike kaj bele eĉ ankaŭ la kampoj kuniĝas.
-  Ĉar maljuniĝas la patro, kaj ankaŭ mi, filo, sen ia
-  Ĝojo pri l' taga vivado kaj nur kun la zorgo pri morgaŭ.     185
-  Diru al mi kaj malsupren rigardu jen, kiel belege
-  Kuŝas la riĉa kamparo kaj sube vinmonto, ĝardeno,
-  Tie la staloj kaj niaj garbejoj, la bela komplekso!
-  Sed kiam tie mi vidas la postan dometon, jen, kie
-  En la frontono vidiĝas al ni la fenestro de mia              190
-  Gaja ĉambreto, kaj mi rememoras pri l' tempoj, en kiuj
-  Ofte mi nokte atendis la lunon, matene la sunan
-  Lumon, ĉar por mi sufiĉis malmulta saniga dormado:
-  Sed nun al mi ekaperas nur nepre solecaj la ĉambro,
-  Nia ĝardeno kaj korto kaj kampoj belegaj vastegaj;           195
-  Ĉio nun estas dezerta, ĉar mankas al mi la edzino.“
-
-  Sed nun post tio la bona patrino prudente respondis:
-  „Vi ne pli multe deziras, Hermano, ol mi kaj la patro,
-  Hejmen konduki al vi fianĉinon, ke l' nokto fariĝu
-  Bela duono por vi de la vivo, kaj ĉia laboro                 200
-  Tage fariĝu al vi pli libera. Ni ĉiam konsilis
-  Vigle, ja preskaŭ vin puŝis, elekti knabinon plej baldaŭ.
-  Sed mi ja scias kaj ankaŭ la koro nun laŭte ripetas:
-  Kiam ne venas la horo la ĝusta, la ĝusta knabino
-  Ne nun vidiĝas, nur tre malproksime elekto restados,         205
-  Kaj des pli multe superas la timo, elekti malĝustan.
-  Mi al vi diras, Hermano, ke vi jam elektis, mi kredas;
-  Ĉar korfrapita vi estas kaj pli ol kutime sentema.
-  Rekte konfesu nur, ĉar la animo jam ĝin al mi diras:
-  Estas la forelpelita knabino; vi tiun elektis.“              210
-
-  „Kara patrino, tutprave!“, respondis virece Hermano,
-  „Jes, ŝi nur estas kaj se ne hodiaŭ fianĉe mi gajnos
-  Ŝin, ŝi foriros kaj nun malaperos, kredeble por ĉiam
-  En la milita konfuzo kaj en la malĝoja vagado.
-  Ĉiam tutvane, patrino, la riĉa bieno prosperos               215
-  Por mi, kaj estos benitaj nur vane la jaroj venontaj.
-  Antipatiaj ja estos la domo kaj nia ĝardeno;
-  Ho, mem la amo patrina konsolos ne min kompatindan.
-  Ĉar, mi eksentas, la amo disigas tuj ĉian kuniĝon,
-  Kiam ĝi kreas la novan; nek sole knabino forlasas            220
-  Siajn gepatrojn, sekvante la viron de ŝi elektitan,
-  Ankaŭ junulo forgesas patrinon kaj patron, vidante
-  La forirantan knabinon, korege de li adoratan.
-  Tial mi iros nun, kien min la malespero instigas!
-  Nun ja la patro parolis la vortojn por mi decidigajn,        225
-  Kaj ne la domo gepatra plu estos la mia, se l' patro
-  Tiun knabinon forpuŝos, je kiu mi sole edziĝos.“
-
-  Tuj nun rapide respondis la bona prudenta patrino:
-  „Kiel ŝtonegoj jen staras du viroj amataj kontraŭe!
-  Kun obstinega fiero neniu aliras l' alian,                   230
-  Ambaŭ rifuzas paroli, unue esprimi bondiron.
-  Tial mi diras, Hermano, ankoraŭ mi kore esperas,
-  Ke li al vi ne rifuzos ŝin, se ŝi fidela kaj bona,
-  Kvankam malriĉa, eĉ kiam decide li tion esprimis.
-  Kelkon ja, koleriĝante, li ofte parolas kaj tamen            235
-  Tion ne efektivigas; li ankaŭ nun ne kontraŭstaros.
-  Sed li postulas infanan bondiron kaj povas postuli;
-  Estas li patro. Ni scias, ke lia kolero post manĝo,
-  Kiam li forte parolas kaj pri la aliaj rezonoj
-  Dubas, ne estas gravega, ĉar tiam la vino grandigas          240
-  Lian memvolon kaj igas, ke li ne komprenas la dirojn
-  De la aliaj, li aŭdas kaj sentas ja tiam sin mem nur.
-  Sed la vespero alvenas; kaj estas finitaj la multaj
-  Konversacioj nun inter li mem kaj la paroladintoj.
-  Vere li pli malseveras, tuj kiam la ebrieteco                245
-  Tute foriĝis kaj li maljustaĵon faritan nun sentas.
-  Venu, ni riskos ĝin tuj; nur la tuja riskado sukcesas.
-  Kaj ni bezonas ja liajn amikojn, ankoraŭ konvene
-  Ĉe li sidantajn, precipe nin helpos la pastra sinjoro.“
-
-  Tiel ŝi vigle parolis kaj de l' ŝtonsidejo leviĝis           250
-  Manon prenante de l' filo, bonvole sekvanta. Silente
-  Ambaŭ malsupren foriris, pensante la gravan projekton.
-
-
-
-
-V. Polyhymnia.
-
-La kosmopolito.
-
-
-  Ili triope ankoraŭ kunsidis kaj interparolis,
-  Apud la pastra sinjoro la apotekisto ĉe l' mastro;
-  Ĉiam ankoraŭ la konversacio nun estis la sama,
-  Kiu turniĝis multoble jen tien kaj reen, jen ĉien.
-  Sed nun la pastro bonege respondis kun bela indeco:
-  „Mi ne protestos vin! Tion mi scias, ke l' homo aspire         5
-  Ĉiam al io pli bona; kaj, kiel ni vidas, li ankaŭ
-  Celas al io pli alta, almenaŭ li serĉas la novan.
-  Sed ne tromulton postulu! Ĉar krom la dirita sentado
-  Ankaŭ donacis al ni la naturo la emon, persisti
-  Je la malnova kaj ĝoji pri longe provita kutimo.              10
-  Ĉiu natura kaj ankaŭ prudenta estado bonestas.
-  Multon deziras la homo, sed fakte bezonas malmulton;
-  Estas mallongaj la tagoj, malvasta la sorto de l' homoj;
-  Tiun neniam mallaŭdis mi, kiu sen ia ripozo
-  Ĉiam ageme tra l' maro kaj stratoj de l' mondo vagadas,       15
-  Ne laciĝante, kuraĝe, kaj ĝojas pri ĉia profito
-  Amasiĝinta riĉege por li kaj la liaj ĉirkaŭe.
-  Sed ankaŭ tiun mi ŝatas, verdire, la burĝon trankvilan,
-  Kiu silente trapaŝas la patran heredon kaj lerte,             20
-  Kiel sezono postulas, laboras sur sia kamparo.
-  Ne ĉiujare al li aliiĝas la tero, kaj l' arbo,
-  Ĵus nur plantita, ne siajn branĉbrakojn etendas ĉielon
-  Tute rapide kaj tuj ornamite per multaj floretoj.
-  Ne, tia viro bezonas je pacienceco, kaj ankaŭ                 25
-  Ĉiam je sento pureca, trankvila, je ĝusta prudento;
-  Ĉar li konfidas nur semojn malmultajn al tero nutranta,
-  Kaj li penadas nur bestojn malmultajn profite kreskigi,
-  Sole ja lia pensado koncernas aferojn utilajn.
-  Al feliĉulo nur donis naturo tielan sentadon!                 30
-  Ĉiujn nin nutras li. Benon al burĝo de urbo malgranda,
-  Kiu kunigas kamparan metion kun urba metio!
-  Sur li ne pezas la premo, sub kiu timeme kampulo
-  Zorgas, kaj lin ne konfuzas la zorgo de l' burĝoj avidaj,
-  Kiuj sen havo kutimas nur ĉiam imiti pli riĉajn               35
-  Klasojn de samurbanaro; precipe virinoj, knabinoj.
-  Tial do benu trankvilan penadon de l' filo kaj ankaŭ
-  Lian edzinon, la samideanan, de li elektotan.“
-
-  Tiel la pastro. Nun kune la filo kun sia patrino
-  Ĉambron eniris; ŝi manekondukis lin antaŭ la patron           40
-  Kaj nun parolis: „Dum ofte jam, patro, ni interbabilis,
-  Ĝoje ni pensis pri l' tago venonta, en kiu Hermano,
-  Fianĉineton estontan trovinte, nin fine ĝojigus!
-  Tien kaj reen ni pensis; jen tiun knabinon proponis
-  Ni, jen ĉi tiun, al li babilante gepatre kaj zorge.           45
-  Vidu, nun venis la tago; al li la ĉielo kondukis
-  Nun fianĉinon kaj certe la koro nun mem decidiĝis.
-  Tiam ĉu ni ne konsentis, ke iam li sole elektu?
-  Ĉu vi ne antaŭ ne longe deziris, ke li por knabino
-  Sentu afable kaj vigle? Nun estas veninta la horo!            50
-  Ja li eksentis, elektis kaj vire nun mem decidiĝis.
-  Tiu knabino jen estas, la fremda, al li renkontinta.
-  Donu aprobon pro ŝi, aŭ li restos, laŭĵure, fraŭlulo.“
-
-  Ankaŭ la filo parolis: „Konsentu do, patro! La koro
-  Ĝuste kaj pure elektis; ŝi estos plej inda filino.“           55
-
-  Sed ĉar la patro silentis, la pastro rapide sin levis
-  Kaj nun parolis: „Jes, nur la momento decidas pri l' vivo
-  Kaj pri la sorto, la tuta, de l' homo; ĉar ankaŭ ja estas
-  Ĉiu decido post konsiderado eĉ longa nur kreo
-  De la momento; saĝulo do sole la ĝustan ektrovas.             60
-  Ĉiam danĝere ja estas, apude pripensi ĉi tion
-  Ĉe l' elektado, aŭ tion, kaj tiel konfuzi la senton.
-  Pura li estas, Hermano--; mi konas lin de la naskiĝo;
-  Li ne etendis la manojn al tio aŭ tio ĉi; kion
-  Li ĉu junulo ĉu knabo deziris, konvena ĝi estis.              65
-  Vi ne ekmiru timeme, ke nun jam subite okazis,
-  Kion vi longe deziris. La formo de via deziro
-  Al vi alia aperas nun, ol vi antaŭe imagis.
-  Ĉar la deziroj ja mem al ni kaŝas la celon de l' volo;
-  Venas de supre la donoj en sia natura apero.                  70
-  Ne la knabinon malŝatu, unue movintan la koron
-  Puran de l' filo amata, prudenta kaj bona, Hermano.
-  Ho feliĉulo, al kiu unua jam la amatino
-  Sekvas, al kiu la ĉarma sopiro ne svenas fantome.
-  Lia aspekto ja montras, ke nun decidiĝis la sorto.            75
-  Vera inklino virigas junulon, lin faras matura.
-  Li ŝanĝanima ne estas; mi timas, se tion rifuzos
-  Vi, li pasigos la jarojn plej belajn dum vivo malgaja.“
-
-  Tuje post tio la apotekisto, al kiu jam longe
-  Volis la vorto desalti de lipoj, pripense respondis:          80
-  „Ni tiufoje do ankaŭ nur iru sur meza la vojo!
-  Nur malrapide rapidu! Devizo jen jam de Aŭgusto
-  Imperiestro. Volonte mi servos al karaj najbaroj
-  Kaj per malgrava kapablo vin helpos por via utilo;
-  La junularo precipe bezonas, ke oni ĝin gvidu.                85
-  Lasu eksteren min nun! La knabinon mi volas esplori,
-  La komunumon demandi, en kiu ŝi vivas konata.
-  Tiel facile neniu min trompos; mi scias esplori.“
-
-  Tiam la filo respondis tuj vigle per vortoj rapidaj:
-  „Faru, najbaro, ĝin! Iru, demandu, sed kore mi petas,         90
-  Ke la sinjoro, la pastro, troviĝu en via proksimo;
-  Tiel du viroj indegaj atestos malkaŝe kaj ĝuste.
-  Patro, ŝi certe devenas de bonaj gepatroj kaj ŝi ne
-  Vagas tra landoj serĉante nur aventuraĉojn, kaj ŝi ne
-  Ruze klopodas delogi kaj gajni senspertan junulon.            95
-  Ne, nur la sorto terura de la pereiga milito,
-  Kiu detruas la mondon kaj eĉ konstruaĵojn firmegajn
-  Levis el fundo, senhelpe elpelis la virtan knabinon.
-  Ĉu ne mizere nun vagas ranguloj de alta deveno?
-  Princoj forkuras en fremdaj vestaĵoj, kaj reĝoj ekzile       100
-  Vivas. Ho, oni ŝin ankaŭ nun tiel elpelis el lando,
-  Ŝin, la plej bonan; ja ŝi forgesante la propran mizeron
-  Helpas l' aliajn kaj estas senhelpa ankoraŭ helpema.
-  Estas mizero, ĉagreno grandegaj, tra l' mondo irantaj;
-  Povus ne ankaŭ fariĝi feliĉo el tiu mizero,                  105
-  Ke en la brako de l' fianĉineto, edzino fidinda,
-  Benus militon mi, kiel vi mem la pasintan brulegon?“
-
-  Tiam respondis la patro per akcentigata parolo:
-  „Kiel do nun liberiĝis, Hermano, la lango, konstante,
-  Longe en buŝo ligita kaj nur moviĝinta malofte!              110
-  Tion hodiaŭ mi spertas, kaj tio minacas al ĉiu,
-  Ke la patrino volonte la volon de l' filo favoras
-  Milde, indulge, kaj ĉiu najbaro fariĝas partia,
-  Kiam nur oni atakas la patron aŭ ankaŭ la edzon.
-  Sed mi ne volas vin nun kontraŭstari, ĉar kion utilus?       115
-  Ĉar mi jam vidas antaŭe ĉi tie nur larmojn, obstinon.
-  Iru kaj provu kaj domen konduku en nomo de Dio
-  Tiun filinon! Se ne, jen li tiun knabinon forgesu!“
-
-  Tiel la patro. Sed tuje la filo elvokis ĝojgeste:
-  „Antaŭ vespero ankoraŭ filino plej bona ĉeestos,             120
-  Kiel ŝin viro prudenta elektas plej taŭga edzino.
-  Tiam ŝi ankaŭ fariĝos feliĉa, mi tion esperas.
-  Ja ŝi eterne min dankos, ke anstataŭante gepatrojn
-  Vin mi redonis al ŝi kaj prudente ŝi tion komprenos.
-  Sed mi ne plue prokrastos, mi tuj la ĉevalojn aljungos       125
-  Kaj la amikojn kondukos eksteren en ŝian proksimon;
-  Sole l' amikojn laŭ propra prudento mi lasos agadi
-  Kaj, mi ĝin ĵuras, mi tute ilian decidon obeos,
-  Kaj ne pli frue mi vidos ŝin, ĝis ŝi fariĝis la mia.“
-  Tiel eksteren li iris, kaj dume l' aliaj l' aferon           130
-  Gravan saĝece pripensis kaj konsiderante pritraktis.
-
-  Sed rapidegis Hermano al stalo, en kiu troviĝis
-  Liaj kuraĝaj ĉevaloj kaj manĝis la puran avenon,
-  Fojnon la sekan kaj sur la plej bona herbejo tranĉitan.
-  Tiam rapide al ili enmetis li ŝtalenbuŝaĵon                  135
-  Brilan, li tiris rimenojn tra bukoj, la arĝentumitaj,
-  Tiam almetis li longajn pli larĝajn rimenkondukilojn
-  Kaj elkondukis la bestojn en korton, sur kiun servisto
-  Jam la kaleŝon bonvole alŝovis, timonon tirinte.             140
-  Ili aljungis per ŝnuroj fortikaj al tiu kaleŝo
-  Tiam bonorde la fortajn, facile tirantajn ĉevalojn,
-  Poste Hermano ekkaptis la vipon kaj nun veturigis.
-  Kiam l' amikoj okupis la vastajn sidbenkojn, ruliĝis
-  La veturilo rapide for sur la pavimo de l' urbo,
-  Kaj ĝi postlasis la murojn kaj turojn, la novblankigitajn.   145
-  Tiel Hermano veturis al tiu konata ŝoseo
-  Nun senprokraste, rapide, de l' monto malsupren kaj supren.
-  Sed kiam li nun ekvidis la turon de tiu vilaĝo,
-  Kaj jam proksime troviĝis la domoj ĝardenĉirkaŭitaj,
-  Li tuj ekpensis haltigi surstrate nun siajn ĉevalojn.        150
-
-  De l' serioza mallumo de altaj tilioj ombrita,
-  Kiuj jam enradikiĝis ĉi tie dum kelkaj jarcentoj,
-  Estis vastega herbejo, verdanta, de herboj kovrita,
-  Antaŭ l' vilaĝo, gajejo kampara kaj por la urbanoj.
-  Nur malprofunde fosita troviĝis sub arboj la puto.           155
-  Dum la irado sur ŝtupoj malsupren, jen ŝtonaj sidbenkoj
-  Ĉirkaŭmetitaj ĉe fonto vidiĝis; ĝi fluis senĉese,
-  Nur borderita malalte, facile ĉerpebla kaj pura.
-  Tie en ombra mallumo Hermano decidis haltigi
-  Kun veturilo la fortajn ĉevalojn. Kaj tiel farinte           160
-  Li nun parolis: „Eliru, amikoj kaj iru, por ke vi
-  Baldaŭ sciiĝu, ĉu vere ŝi indas la manon de mi ja
-  Ame donatan! Mi kredas ĝin certe; vi diros nenion
-  Novan pri ŝi; se mi sole nun agus, mi irus rapide
-  Tien kaj baldaŭ malkaŝe ŝi mian vivsorton destinus.          165
-  Kaj vi ŝin certe kaj baldaŭ el ĉiuj aliaj ekkonos;
-  Ĉar malfacile al ŝi komparebla nur estas alia
-  Laŭ edukeco. Mi vin atentigas pri ŝiaj vestaĵoj:
-  Kovras la ruĝa tuketo kaj montras la volbon de l' brusto,
-  Bele laĉitan, kaj nigrekoloran korsaĵon ŝi havas,            170
-  Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu
-  Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaŭen aspektas;
-  Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo;
-  Ĉirkaŭ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj
-  Estas volvitaj; la jupo, la blua kaj multe faldita           175
-  La maleolojn belformajn dum ŝia irado ĉirkaŭas.
-  Sed vin ankoraŭ mi volas sciigi kaj kore petegi:
-  Ke vi kun ŝi ne parolu nek nian intencon konigu,
-  Sed pridemandu kaj aŭdu pri kio aliaj rakontos!
-  Kiam vi havos sciigon sufiĉan por miaj gepatroj,             180
-  Tiam revenu al mi kaj ni poste pripensos la pluon.
-  Tiel mi ĉion pripensis dum nia veturo ĉi tien.“
-  Tiel li diris. L' amikoj nun paŝis al tiu vilaĝo,
-  Kie en domoj, ĝardenoj, garbejoj la multo da homoj
-  Svarmis kaj ĉaro post ĉaro sur strato la larĝa staradis.     185
-  Viroj provizis la bestojn blekantajn, ĉevalojn ĉe l' ĉaroj,
-  Kaj diligente virinoj sekigis tolaĵon sur ĉiuj
-  Plektobariloj, kaj ludis infanoj en akvo plaŭdanta.
-  Tiel premante sin tra l' veturiloj, tra l' homoj kaj bestoj
-  Dekstren, maldekstren la du alsenditoj rigardis, ĉu ili      190
-  Ne la staturon de tiu knabino spione ekvidus;
-  Tamen nenie ĝis nun virgulino la bela aperis.
-  Nun interpremo pli forta okazis: Jen estis disputo
-  De malpaculoj pro ĉaroj, en kiu virinoj kriante
-  Intermiksiĝis. Jen alproksimiĝis rapide, gravege             195
-  Viro maljuna, aliris al malpacemuloj; la bruo
-  Tuj silentiĝis nun, kiam li patre postulis trankvilon,
-  Jenon dirante: „Ĉu ne kvietigis nin nia mizero,
-  Ke ni nun fine komprenu toleri kaj interkonsenti
-  Unu l' alian, se ankaŭ ne ĉiu la agojn pripensas?            200
-  Homo feliĉa ne estas indulga. Ĉu fine instruos
-  Vin la suferoj, ne, kiel alie, malpaci kun frato?
-  Ha, malenviu do nur reciproke la lokon sur fremda
-  Tero kaj, kion vi havas, dividu, por trovi kompaton.“
-
-  Tiel li diris kaj ĉiuj silentis; paceme la homoj             205
-  Ree nun kvietigitaj ordigis la bestojn kaj ĉarojn.
-  Sed nun la pastro, aŭdinte de l' viro parolojn laŭdindajn,
-  Ankaŭ sentinte la senton, la pacan, de l' fremda juĝanto,
-  Tiun aliris kaj diris la jenajn gravegajn parolojn:
-  „Patro, se, vere, en tagoj feliĉaj vivadas popolo            210
-  Kaj sin nutradas de l' tero, la larĝe kaj vaste kreita,
-  Kiu rekreas monate kaj jare la donojn petitajn,
-  Ĉio fariĝas per si, per si mem ja, kaj ĉiu sin sentas
-  Pleje prudenta kaj bona; kaj ĉiuj komune ekzistas,
-  Ankaŭ la viro plej saĝa valoras nur kiel alia;               215
-  Ĉio ja, kio okazas, sen ia alhelpo daŭriĝas.
-  Kiam mizero disŝiras la vojojn kutimajn de l' vivo,
-  Domojn kaj ejojn detruas, ĝardenojn kaj kampojn subfosas,
-  Kaj la virinon kaj viron forpelas de l' hejma loĝejo,
-  Ilin fortrenas en sorton malcertan dum tempoj timigaj:       220
-  Tiam, ho, oni ĉirkaŭe tuj serĉas la viron plej saĝan
-  Kaj nun ĉi tiu parolos ne vane prudentajn parolojn.
-  Patro, permesu; vi estas ja certe la estro de tiuj
-  Forelpelitoj, ĉar tuje vi nun trankviligis l' animojn?
-  Vere simila al tiuj plej saĝaj gvidantoj vi estas,           225
-  Kiuj la forelpelitojn gvidadis tra vastaj dezertoj.
-  Ĵus mi ekpensas, ke mi kun Josua aŭ Moses parolas.“
-
-  Kaj serioze rigardis la estro post tio kaj diris:
-  „Vere, similas la nuno al tempoj eĉ plej maloftegaj,
-  Kiujn konigas la temphistorio profana aŭ sankta;             230
-  Ĉar kiu vivis en tiuj ĉi tagoj, hieraŭ, hodiaŭ,
-  Vivis jam jarojn; ĉar tiel premiĝas nun ĉiuj aferoj.
-  Kiam mi iom pripensas, jam aĝo grizega sur mia
-  Kapo jen ŝajnas kuŝadi kaj tamen la forto tradaŭras.
-  Ni nur komparu nin mem eĉ al tiuj, al kiuj aperis            235
-  En arbareto fajrega la Dia Sinjoro en grava
-  Horo; Li ankaŭ al ni ja aperis per nuboj kaj fajro.“
-
-  Kiam la pastro nun estis volema ankoraŭ paroli
-  Plu kaj deziris sciiĝi pri l' sorto de l' forelpelitoj,
-  Tuj la kunulo sekrete parolis al li en l' orelon:            240
-  „Plu nur parolu kun l' estro kaj pri la knabino esploru!
-  Sed mi nun iros ĉirkaŭe por serĉi ŝin, poste mi, kiam
-  Mi ŝin eltrovis, revenos.“ La pastro jesante konsentis;
-  Sed tiu serĉis tra l' plektobariloj, ĝardenoj, garbejoj.
-
-
-
-
-VI. Klio.
-
-La epoko[3].
-
-
-  Kiam la pastro demandis la estron fremdlandan nun, kion
-  La komunumo suferis, de kiom da tempo de l' hejmo
-  Estis pelita ĝi, tiam la viro respondis: „Ni longe
-  Jam nun suferas, kaj ĉion maldolĉan ni trinkis de ĉiuj
-  Jaroj teruraj, ĉar oni detruis l' esperon plej belan           5
-  Nian: Ĉar kiu ne dirus, ke alte la koro sin levis
-  Kaj pli libere la brusto per pulsoj pli puraj moviĝis;
-  Kiam eklumis la brilo unua de l' suno noviga,
-  Kiam ni aŭdis pri l' rajto de l' homoj, al ĉiuj komuna,
-  Pri libereco belega kaj pri l' egaleco laŭdinda!
-  Tiam ja ĉiu esperis vivadi al si mem, solviĝi                 10
-  Ŝajnis la ĉeno, la landojn plej multajn perforte kaptinta,
-  Kiun mantenis nur senokupado kaj nur profitemo.
-  Ĉu ne rigardis en tagoj tiamaj la homoj de ĉie
-  Al la ĉefurbo de l' mondo nur, kiu ja tia jam longe           15
-  Estis kaj nun pli ol iam meritus la nomon belegan?
-  Ĉu ne la nomoj de tiuj eĉ, kiuj unue anoncis
-  Tiun promeson, egalis al niaj plej famaj sur tero?
-  Ĉu ne altkreskis al ĉiu l' animo, kuraĝo kaj lingvo?
-  Kaj ni unue ja kiel najbaroj vivege flamiĝis.                 20
-  Jen la milito komencis kaj bandoj de Frankoj armitaj
-  Alproksimiĝis; sed ili ja ŝajne alportis bonaĵon.
-  Fakte ĝin ili alportis; ĉar ĉies animo nun revis.
-  Ili plezure plantadis la arbojn de la libereco,
-  Nur promesinte al ĉiu la lian kaj propran regadon.            25
-  Jen la junuloj ekĝojis kaj ankaŭ la maljunularo,
-  Vigla dancado komencis nun ĉirkaŭ la nova standardo.
-  Tiel la Frankoj, supere, komence, plej baldaŭ okupis
-  Per entreprenoj afablaj l' animon de l' viroj, kaj tiam
-  Tute la korojn virinajn per ĉarmo nekontraŭstarebla.          30
-  Ŝajnis la premo do eĉ de la multpostulema milito
-  Eta al ni, ĉar l' espero vualis l' okazojn venontajn,
-  Kaj la rigardojn forlogis en novmalfermitan arenon.
-
-  Tempo ĉarmega ja! Kiam fianĉo sin kun fianĉino
-  Svingas dancante kaj baldaŭ kuniĝon celatan atendas.          35
-  Sed eĉ pli bele nun, kiam vidiĝis al ni la plej alta
-  Kiel proksima nun kaj atingebla laŭ homa pensado.
-  Ĉiuj libere parolis; la viroj, junuloj kaj ankaŭ
-  Eĉ maljunuloj parolis nun laŭte kaj entuziasme.
-
-  Sed malheliĝis ĉielo. Ĉar pro la estreco batalis              40
-  Malbonigita viraro, neinda por krei la bonon.
-  Unu l' alian mortigis kaj ili subpremis la novajn
-  Fratojn najbarajn kaj sendis ĉi tien avidajn amasojn.
-  Ĉe ni diboĉis la viroj altrangaj kaj rabis senĝene
-  Kaj tielsame la malaltranguloj diboĉis kaj rabis;             45
-  Ĉiu nur zorgis, por ke ja nenio restadu por morgaŭ.
-  Estis trogranda mizero kaj tagon post tago la premo
-  Kreskis; neniu aŭskultis la krion; kaj tiuj nur estris.
-  Jen kolerego, ĉagreno ekkaptis eĉ ankaŭ l' animon
-  Indiferentan; nur ĉiu meditis kaj ĵuris l' ofendojn           50
-  Venĝi kaj de la duoble trompita espero malgajnon.
-  Kaj la feliĉo turniĝis al flanko Germana, kaj fine
-  Tuj returniĝis la Frankoj per marŝoj rapidaj. Ho, tiam
-  Ni nur eksentis la sorton malgajan de tiu milito!
-  Ĉar la venkinto ja estas potenca kaj bona; almenaŭ            55
-  Ŝajne; la viron venkitan indulgas li kiel propraĵon,
-  Se li utilas al li ĉiutage kaj servas laŭpovo.
-  Sed forkurinto ne leĝon obeas; ĉar li nur la morton
-  Kontraŭbatalas kaj nur senindulge konsumas la sian.
-  Tiam ja ankaŭ pasio ardiĝas kaj la malespero                  60
-  Kreas la kriman agadon el ĉies profundo de l' koro.
-  Ia sanktaĵo ne estas; li rabas ĝin. La avideco
-  Seksa perfortas virinojn kaj faras plezuron teruro.
-  Ĉie li vidas la morton, la lastajn minutojn kruele
-  Ĝuas kaj ĝojas pri sango kaj pri krieganta ĝemado.            65
-
-  La kolerego post tio ĉe ni avidege ekflamis,
-  Nun la perditan venĝadi, defendi la lastajn restaĵojn.
-  Ĉiuj ekkaptis l' armilojn nun kontraŭ la fremdaj rabistoj,
-  Kiuj fuĝadis kun pala vizaĝo, timemaj rigardoj.
-  Tiam ĉe ni sonoriloj senĉese svingataj bruadis                70
-  Kaj la danĝero venonta ne tenis la furiozantojn.
-  Aliformiĝis rapide la paca ilaro de l' kampo
-  Nun al armiloj, kaj sango gutegis de forkoj, falĉiloj.
-  La malamiko pereis nun sen amnestia indulgo;
-  Ĉie nur koleregeco kaj malkuraĝeco kaj ruzo                   75
-  Nun furiozis. Mi plu ne revidu samspecan eraron
-  Homan! La besto sovaĝa ja estas pli bona vidaĵo.
-  Iu parolu ne pri libereco, ha, kvazaŭ sin mem li
-  Povus regadi! Vidiĝas libera tuj ĉio malbona,
-  Kiam bariloj forestas, ĝi flanken forpuŝas la leĝon.“         80
-
-  „Viro bonega!“ post tio la pastro gravege rediris:
-  „Se vi la homon riproĉas, pro tio mi ne vin mallaŭdi
-  Povas, ĉar vi ja sufiĉan malbonon suferis pro tiuj
-  Faktoj teruraj! Sed nun rigardante la tagojn malgajajn
-  Ree, vi certe konsentus, ke ofte vi ankaŭ bonaĵon             85
-  Vidis, ja kelkon bonegan en koro sekrete restintan,
-  Se la danĝero ne tiun ekscitas kaj homon mizero
-  Urĝas, ke kiel anĝelo li al la aliaj vidiĝis.“
-
-  Nun kun rideto respondis la estro maljuna kaj inda:
-  „Vi memorigas prudente min, kiel ni mastron malĝojan          90
-  Ofte post brulo de l' domo pri oro, arĝento avizas
-  Eble en rubo kuŝanta, fandita nun kaj disĵetita.
-  Vere, ĝi estas malmulta, sed certe ĉi tio valora,
-  Kaj ĝin elfosas la malriĉiĝinta kaj ĝojas pri l' trovo.
-  Tiel mi turnas la pensojn serenajn volonte al tiuj            95
-  Tagoj malmultaj sed bruaj, en mia memoro restintaj.
-  Ja, mi ne povas ĝin nei, mi vidis eĉ malpacemulojn
-  Sin repacigi por savi la urbon de io malbona,
-  Ankaŭ la amon de kelkaj amikoj, gepatroj, infanoj
-  Riski neeblon, ja, kiel subite junulo viriĝis                100
-  Kaj maljunulo juniĝis, kaj eĉ junuliĝis infano.
-  Ja, kaj la ‚gento malforta‘, pri kiu tre ofte ni mokas,
-  Forta vidiĝis kaj brava kaj de atentema spirito.
-  Tuj do mi volas precipe aludi la faron bravegan,
-  Kiun bonega knabino plej grandaanime plenumis,               105
-  Kiu en granda bieno postrestis nur kun knabinetoj
-  Sola; ĉar kontraŭ la bando fremdula la viroj foriris.
-  Jen diskurinta amaso de tiaj kanajloj, rabante,
-  Tiun bienon atakis kaj ĵetis sin tuj en la ĉambron
-  De la virinoj. Nun ili ekvidis la belan knabinon,            110
-  La knabinetojn aliajn, la preskaŭ ankoraŭ infanajn.
-  Jen avideco sovaĝa ekkaptis la virojn; sensente
-  Ili kuregis al tiu tremanta anaro kaj tiu
-  Grandaanima knabino. Sed tuj ŝi forkaptis al unu
-  Sabron de l' flanko kaj teren lin batis; li falis sangante.  115
-  Poste per batoj tutviraj ŝi brave defendis la siajn,
-  Kvar de l' rabantoj ŝi trafis ankoraŭ; nun ili forkuris.
-  Tiam ŝi fermis la domon kaj helpon atendis armita.“
-
-  Kiam la pastro ekaŭdis la laŭdon nun pri la knabino,
-  Kreskis tuj en la animo l' espero por lia amiko,             120
-  Kaj demandonta li estus plu, kie ŝi estas kaj ĉu nun
-  Inter la aro malĝoja, senhejma ŝi ankaŭ troviĝas.
-
-  Sed jen la apotekisto rapide aliris, pinĉetis
-  Tiam la pastran sinjoron kaj murmuretante parolis:
-  „Fine mi trovis ĉi tiun knabinon el multe da centoj          125
-  Tute laŭskize! Nun venu kaj vidu ŝin mem per okuloj!
-  Kun vi alprenu la estron, por ke ni la pluon aŭskultu!“
-  Ili sin turnis, sed foren vokita jam estis de l' siaj
-  L' estro, ĉar ili treege bezonis je lia konsilo.
-  Kaj nun la pastro tuj sekvis la apotekiston al breĉo         130
-  De la barilo kaj tiu ruzete almontris kaj diris:
-  „Ĉu la knabinon vi vidas? l' infanon ŝi vindis. Kaj bone
-  Tiun malnovan katunon kaj bluan kusenotegilon,
-  Kiun Hermano en pako alportis al ŝi, mi rekonas.
-  Vere! Rapide kaj bone ŝi tiujn donacojn uzadis.              135
-  Signoj tre klaraj! Kaj eĉ akordiĝas la ĉiuj ceteraj:
-  Kovras la ruĝa tuketo kaj levas la volbon de l' brusto,
-  Bele laĉitan, kaj nigrekoloran ŝi havas korsaĵon.
-  Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu
-  Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaŭen aspektas,              140
-  Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo;
-  Ĉirkaŭ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj
-  Estas volvitaj; ni, kvankam ŝi sidas, la grandan staturon
-  Vidas, la jupon, la bluan, la multefaldite kaj bele
-  Ĝis maleoloj belformaj pendantan malsupren de l' brusto.     145
-  Estas, sendube, ĉi tiu. Nun venu, por ke ni sciiĝu,
-  Ĉu bonmastruma knabino ŝi estas kaj bona kaj virta.“
-
-  Sed, la sidantan okulesplorante, la pastro respondis:
-  „Vere, mi tute ne miras, ke ŝi la junulon ekravis,
-  Ĉar ŝi plenumas la provon eĉ antaŭ ekvido plej sperta.       150
-  Homo feliĉa, al kiu patrina naturo donacis
-  Ĝustan figuron! Ĉar lin rekomendas ĝi ĉiam, nenie
-  Estas fremdulo li. Ĉiu volonte alvenos kaj restos,
-  Se afableco ankoraŭ kuniĝas kun tia figuro.
-  Mi vin certigas, Hermano ĉi tie eltrovis knabinon,           155
-  Kiu belege gajigos la tagojn venontajn de l' vivo
-  Kaj al li ĉiam fidele asistos kun forto virina.
-  Ĉar tia korpo perfekta konservas ja certe animon
-  Puran, kaj sana juneco promesas daŭrantan feliĉon.“
-
-  Poste la apotekisto dubeme respondis: „La ŝajno              160
-  Trompas pli ofte! Mi povas ne fidi nur al eksteraĵo;
-  Ĉar mi tre ofte jam trovis ĉi tiun proverbon provita:
-  Antaŭ ol manĝi buŝelon da salo kun novaj konatoj
-  Vi ne facile konfidu al iu; vin faros la tempo
-  Sole pli certa, ĉu inda li estas kaj restos amiko.           165
-  Tial unue ni volas demandi ĉe bonaj personoj,
-  Kiuj ŝin konas kaj pluon rakontos nun pri la knabino.“
-
-  „Ankaŭ mi laŭdas singardon“, rediris la pastro sekvante.
-  „Ni ja ne svatas por ni; kaj responde ja estas ĝin fari
-  Por la aliaj.“ Kaj ili iradis renkonte la bravan             170
-  Estron, jen kiu sur straton revenis ĵus multokupita.
-  Tuj singardeme la pastro prudenta parolis al tiu:
-  „Diru, ni vidis knabinon ĵus, kiu proksime sidadas
-  Sub la ĝardena pomujo kaj vestojn infanajn pretigas
-  El eluzita katuno, verŝajne al ŝi donacita.                  175
-  Plaĉas al ni la staturo; ŝi ŝajnas al ni bravulino,
-  Diru do, kion vi scias; ni petas pro celo laŭdinda.“
-
-  Kiam la estro aliris por vidi en tiun ĝardenon,
-  Diris li: „Vi jam ĉi tiun nun konas, ĉar kiam rakontis
-  Mi pri la faro bonega de iu bravega knabino,                 180
-  Kiu ekkaptis la glavon kaj sin kaj la siajn defendis--
-  Estis ĉi tiu! Vi vidas, ŝi estas el gento fortika,
-  Sed al forteco la ŝia egalas boneco; parencon
-  Sian maljunan ŝi flegis ĝis morto, ĉar lin la ĉagreno
-  Pri la danĝera mizero de l' urbo kaj havo mortigis.          185
-  Ankaŭ ŝi vere trankvile toleris dolorojn pri l' morto
-  De la fianĉo, tre nobla junulo, ho, kiu ardege
-  Kaptis la penson altegan celadi al homlibereco,
-  Kaj alirinte Paris-on suferis mem morton teruran;
-  Ĉar li atakis, kaj dome kaj tie, arbitron kaj ruzon.“        190
-
-  Tiel parolis la estro. Nun ambaŭ dankante salutis,
-  Kaj unu oran moneron la pastro elprenis (l' arĝenton
-  El la monujo li antaŭ ne longe bonfare fordonis,
-  Kiam li vidis trapasi la forelpelitojn malgajajn)
-  Kaj al la estro ĝin donis dirante: „Dividu la monon          195
-  Inter la malfeliĉuloj kaj Dio multigu la donon!“
-  Sed ĝin rifuzis la viro kaj diris: „Ni kelkan taleron
-  Savis kaj kelkajn vestaĵojn kaj aĵojn; mi certe esperas
-  Ke ni ankoraŭ revenos ja, antaŭ ol ĝin ni konsumis.“
-
-  Tiam respondis la pastro kaj premis la monon en manon:       200
-  „Doni neniu prokrastu en tiuj ĉi tagoj, neniu
-  Ion akcepti rifuzu do, kion boneco donacis,
-  Ĉar, kiel longe li havos trankvile la nunan posedon
-  Scias neniu, kaj ne, kiel longe li restos fremdulo,
-  Devos rezigni je l' kampo, ĝardeno, lin bone nutrantaj.“     205
-
-  „Se mi do havus“--post tio la apotekisto ekkriis
-  Tede, „nun monon en poŝo, vi ĉion ricevus, valoran,
-  Malpli valoran; ĉar multe da viaj ja tian bezonas.
-  Tamen mi vin ne forlasos sen ia donaco, por ke vi
-  Vidu la volon, eĉ kiam la faro postrestas post volo.“        210
-
-  Tiel li diris, eltiris la ledan broditan saketon
-  Per la rimenoj, en kiu tabako troviĝis, gracie
-  Ĝin nun malfermis, dividis; sufiĉis por kelke da pipoj.
-  „Estas malgranda donaco“, li diris. Sed l' estro maljuna
-  Gaje rediris: „Bonega tabako ja estas agrabla                215
-  Dum la vojaĝo.“ Treege ĝin laŭdis la apotekisto.
-
-  Sed lin la pastro fortiris kaj ili disiĝis de l' estro.
-  „Ni rapidiĝu“,--ekkriis la viro prudenta,--„timeme
-  Nin la junulo atendos. Li baldaŭ ekaŭdu gajaĵon.“
-  Ili rapide alvenis kaj trovis lin apud la ĉaro               220
-  Sub la tilioj. La bestoj vivege la herbokovraĵon
-  Frapis: li ilin je brido tenadis kaj staris pripense,
-  Antaŭ si nun rigardante li nur la amikojn rimarkis,
-  Kiam lin ili venantaj alvokis per signoj gajigaj.
-  De malproksime jam l' apotekisto komencis paroli;            225
-  Sed pli proksime nun ili aliris. La pastro manprenis
-  Tiam lin kaj, forprenante al sia kunulo la diron,
-  Diris; „Ha, savon! junulo! elektis l' okulo kaj via
-  Koro fidela tre ĝuste! Feliĉon al vi kaj la via!
-  Inda ŝi estas, kaj tial nun venu kaj turnu kaleŝon,          230
-  Ke ni atingu l' angulon de tiu vilaĝo! ŝin svatu
-  Kaj ŝin, la bonan, konduku plej baldaŭ al patra bieno!“
-
-  Sed la junulo staradis kaj, ĝojon nun ne vidigante,
-  Aŭdis li tiujn ĉielajn konsolajn parolojn de l' pastro,
-  Ĝemis kaj diris: „Ni venis per rapidiĝanta kaleŝo            235
-  Kaj ni kredeble veturos kun honto kaj nur malrapide
-  Hejmen; ĉar, ho, min ekkaptis, de kiam mi tie atendis,
-  Zorgo, suspekto kaj dubo kaj kio turmentas amanton.
-  Ĉu vi fidadas, ke ŝi al ni sekvos tuj kiam ni venos,
-  Tial ke riĉaj ni estas, sed ŝi elpelita, malriĉa             240
-  Vagas? Ho, eĉ malriĉeco, la nemeritita, fieron
-  Kreas. Ŝi ŝajnas ja kontentiĝema, agema kaj tial
-  Mondo al ŝi apartenas; ĉu vere ne tia virino,
-  Tiel belega, bonega, jam iun junulon ekscitis?
-  Ĉu vi supozas, ke ŝi ĝis hodiaŭ fermadis la koron?           245
-  Ni ne rapide veturu ĝis tien! Trankvile ni eble
-  Domen la bestojn returnos je nia hontiĝo. Mi timas:
-  Iu junulo posedas la koron; la manon bravegan
-  Ŝi promesinte fidelon jam donis al iu feliĉa.
-  Antaŭ ŝi tre hontigite mi starus kun mia propono.“           250
-
-  Por lin konsoli la pastro malfermis la buŝon jam, tamen
-  Lia kunulo lin tuj interrompis nun komunikeme:
-  „Tiel neniam ni estus ja embarasitaj pli frue,
-  Kiam ni ĉian aferon laŭ modo tiama finigis!
-  Kiam gepatroj knabinon elektis edzino por filo,              255
-  Oni unue alvokis konfide amikon de l' domo;
-  Tiun ĉi oni post tio alsendis nun kiel svatiston
-  Al la gepatroj de la fianĉino; li belornamita
-  Tiam vizitis dimanĉe post meztagmanĝado la burĝon,
-  Kun li komence parolojn afablajn komunajn ŝanĝante           260
-  Kaj jam prudente turnante la diron laŭ sia intenco.
-  Fine post longa preteksto li ankaŭ aludis glorante
-  Ties filinon kaj ankaŭ la viron kaj domon, de kiu
-  Estis sendita li. Saĝaj personoj rimarkis la celon
-  Baldaŭ; li sentis aprobon kaj povis la pluon klarigi.        265
-  Se oni tiun proponon rifuzis, ja tia rifuzo
-  Estis ne teda; sed se li sukcesis, svatisto l' unua
-  En familio kaj domo ĉeestis al ĉia festeno.
-  Ĉar la geedzoj memoris dum tuta la vivo, ke lerta
-  Mano la nodon unuan ligadis. Sed ĉio ĉi estas                270
-  Nun kun aliaj bonegaj kutimoj ja ne plu laŭmodo,
-  Ĉiu junulo nun mem por si svatas. Jen kial li ankaŭ
-  Prenu sur sin propramane rifuzon al li fariĝontan
-  Eble, kaj mem hontigite li staru nun antaŭ knabino.“
-
-  „Estu do, kiel ĝi estas!“ respondis Hermano. Li preskaŭ      275
-  Ne la parolojn aŭskultis kaj jam decidiĝis sekrete;
-  „Mem nun mi iros kaj volas sciiĝi pri mia vivsorto
-  Mem el la buŝo de tiu knabino, al kiu konfidas
-  Tiel mi, kiel ajn viro konfidas al ia virino.
-  Kion ŝi diros, ĝi estos prudenta kaj bona, mi scias.         280
-  Se mi ŝin ankaŭ lastfoje ekvidos, mi tamen denove
-  Volas ankoraŭ renkonti nun tiun puregan rigardon
-  De la nigrega okulo, eĉ se mi ne premos al koro
-  Ŝin nun, la bruston kaj ŝultrojn, ha, kiujn mi kore deziras
-  Ĉirkaŭprenadi, kaj ankaŭ la buŝon rigardi, ho, kies          285
-  Kiso kaj ‚jes‘ feliĉigos min, malfeliĉigos la neo.
-  Sed nun forlasu min! Vi ne atendu! Reiru al patro
-  Kaj al patrino, ke ili sciiĝu, ke mi ne trompiĝis
-  Kaj la knabinon vi inda estimas. Jes, lasu min sola!
-  Sur la limvojo trans tiu monteto kaj preter pirujo           290
-  Nia, malsupren sur nia vinmonto mi ja pli proksime
-  Domen reiros. Ho, ke mi la bonegulinon rapide
-  Hejmenkonduku kaj gaje! Sed eble mi sola sekrete
-  Domen reglitos kaj ĝoje ne iros denove la vojojn.“
-
-  Tiel dirinte li donis al pastro la bestkondukilojn.          295
-  Tiu ĉi ilin tutsperte ekkaptis, la bestojn ŝaŭmantajn
-  Regis, rapide eniris kaleŝon kaj de l' kondukanto
-  Sidon okupis. Sed l' apotekisto atendis dirante:
-  „Mi ja volonte transdonas al vi, plejkarulo, l' animon
-  Kaj la spiriton, sed korpo kaj ostoj ne bone ŝirmataj        300
-  Estas, se al si proprigas la pastro la mondan gvidilon.“
-
-  Sed jen la pastro prudenta ridetis al tio kaj diris:
-  „Ha, nur eniru, transdonu senzorge al mi nur la korpon
-  Kiel l' animon! mi longe jam bestkondukilojn uzadi
-  Scias, kaj sperte la ĉaron laŭ deco kaj arto turnadi.        305
-  Ĉar mi kutimis en Strassburg direkti la etan kaleŝon,
-  Kiam mi tien kondukis la junan baronon; ruliĝis
-  Ja ĉiutage kaleŝo, de mi direktita, eksteren
-  Tra la sonanta pordego ĝis malproksimegaj herbejoj,
-  Meze tra aroj da homoj, ĉi tie plezure irantaj.“             310
-
-  Iom nun trankviligita la apotekisto eniris,
-  Sidis, sed kiel al tuja elsalto singarde pretega.
-  Nun la ĉevaloj, avidaj je l' stalo, kuregis al hejmo,
-  Kaj sub iliaj fortegaj hufegoj polvaro naskiĝis.
-  Longe ankoraŭ Hermano staradis--vidante la polvon,           315
-  Jen leviĝantan kaj jen disflugantan--sen ia pensado.
-
-
-
-
-VII. Erato.
-
-Doroteo.
-
-
-  Kiel la viro migranta ĉe sunmalleviĝo la sunon
-  Foje ankoraŭ atente rigardas, la ĵus foriĝantan,
-  Ĝian la bildon tiame ekvidas en tute malluma
-  Arbetareto kaj ĉe la apuda ŝtonego, kaj ĉie
-  Ĝi balanciĝas, en plej diversspecaj koloroj brilanta:          5
-  Tiel la ĉarma figuro de lia knabino moviĝis
-  Antaŭ Hermano preteren kaj ŝajnis eniri grenkampon.
-  Sed li subite vekiĝis el sonĝo miriga, trankvile
-  Turnis sin al la vilaĝo kaj ree miregis; ĉar ree
-  Venis renkonte al li nun la alta belega knabino.              10
-  Fikse rigardis li ŝin; ŝi ne estis fantomo; ŝi vere
-  Venis. Ŝi paŝis portante kruĉegon kaj kruĉon malgrandan,
-  Ĉe la prenilo po unu, zorgeme en mano, al puto.
-  Ĝoje li iris renkonte al ŝi. La vidaĵo redonis
-  Forton al li kaj kuraĝon. Ŝi miris, sed vive li diris:        15
-  „Nun mi renkontas denove vin, kara knabino, kaj ree
-  Jam okupitan asisti aliajn helpeme, volonte!
-  Diru nur, kial vi venas al tiu ĉi fonto ekstera,
-  Dum kontentiĝas l' aliaj per akvo de tiu vilaĝo?
-  Certe ĉi tiu aparte fortigas kaj havas ĉarmguston.            20
-  Ĉu vi alportos ĝin al la malsana virino, fidele
-  De vi savita?“ Tuj gaje salutis ŝi nun la junulon:
-  „Nun mi ja havas ĉi tie jam la rekompencon de l' iro,
-  Vin, la bonulon, mi trovis ja, kiu alportis multegon
-  Por ni; ĉar kiel donacoj ĝojigas, ĝojigas l' aspekto          25
-  De l' donacinto. Nun venu kaj vidu do, kiuj ricevis
-  Vian bonaĵon, akceptu la dankon de l' refreŝiĝintoj!
-  Sed ke vi aŭdu nun, kial mi venis elĉerpi ĉi tie,
-  Kie senĉese kaj pure la fonto elfluas, mi diras
-  Jenon al vi: Nesingardaj el ni malklarigis la tutan           30
-  Akvon vilaĝan, ĉar ili travadis kun bovoj, ĉevaloj
-  Tuje la fonton, donantan al ĉiuj loĝantoj la akvon.
-  Per la purigo kaj lavo nun estas la trogoj vilaĝaj
-  Malpurigitaj kaj ankaŭ eĉ makulegitaj la putoj.
-  Ĉiu nur pensis sin mem kontentigi rapide kaj baldaŭ           35
-  Sian plej urĝan bezonon, kaj ne pri l' afero venonta.“
-
-  Tiel dirante ŝi kun la kunulo alvenis la larĝajn
-  Ŝtupojn malsupren; nun ili sidigis sin sur la mureton
-  Rondan de l' puto. Ŝi klinis sin por elĉerpadi la akvon,
-  Kaj li ekkaptis la kruĉon alian kaj ankaŭ sin klinis.         40
-  Ili ekvidis nun siajn vizaĝojn, la speguliĝantajn
-  En la ĉiela bluaĵo kaj gaje salutis sin ambaŭ.
-  „Lasu min trinki“, post tio gajege parolis Hermano;
-  Kaj ŝi prezentis la kruĉon. Nun ambaŭ ripozis, kviete
-  Sin apogante sur kruĉo po unu; kaj tiam ŝi diris:             45
-  „Diru do, kial mi trovas vin tie ĉi sen veturilo
-  Kaj sen ĉevaloj nun, tro malproksime de l' loko en kiu
-  Jam mi vin vidis, kaj kiel vi venis?“ Hermano pripense
-  Teren rigardis; kaj tiam li ŝin ekrigardis afabla
-  Kaj li esperis; sed plue paroli pri amo, neeble               50
-  Estis al li nun; ĉar ŝia okulo ne montris la amon
-  Sed nur prudenton kaj klare postulis, prudente paroli.
-  Li trankviliĝis rapide kaj poste afable parolis:
-  „Tion mi diros, knabino, kaj viajn demandojn respondos!
-  Venis pro vi nur ĉi tien mi! Kial ankoraŭ ĝin kaŝi?           55
-  Ĉar mi vivadas feliĉe kun miaj amantaj gepatroj,
-  Kiujn mi helpas fidele mastrumi la domon, bienon,
-  Kiel la filo, la sola, kaj niaj aferoj multoblaj
-  Estas. La kampojn mi zorgas; la patro disponas en domo
-  Kaj la patrino agema vivigas la tutan mastraĵon.              60
-  Certe vi scias jam, kiom per malfideleco turmentas
-  La servistaro mastrinon kaj per la facilanimeco,
-  Ĉiam devigas ŝin, ŝanĝi kaj ĝiajn erarojn korekti.
-  Tial jam longe deziris patrino, la mia, knabinon
-  Dome ja, kiu ne sole per mano sed ankaŭ el koro               65
-  Helpus, anstataŭ filino, la frue, bedaŭre, mortinta.
-  Kiam nun vin mi ĝojlerta hodiaŭ ĉe l' ĉaro ekvidis,
-  Kaj la fortecon de l' brako kaj plenan sanecon de l' membroj,
-  Kiam mi aŭdis la dirojn prudentajn, mi tute miregis,
-  Domen rapidis kaj gloris nun tuj laŭmerite la fremdan         70
-  Inon al miaj gepatroj, amikoj. Por ke mi sciigu
-  Vin pri iliaj deziroj kaj miaj mi venis. -- Pardonu
-  La balbutatan diradon. „Sed tuj ŝi elvokis:“ Ne timu
-  Pluon paroli; vi ne min ofendas, mi danke sentadas.
-  Diru senĝene! Min tia parolo ne povas timiĝi.                 75
-  Kiel bienservistinon vi dungus min al la gepatroj,
-  Pro mastrumado de l' domo, de l' bonkonservita propraĵo;
-  Vi opinias en mi la kapablan knabinon eltrovi,
-  Spertan je ĉia laboro kaj virtan kaj tute fidelan.
-  Via propono nur estis mallonga; jen estu egala                80
-  Mia respondo: Jes, mi kun vi iros kaj sekvos sortvokon.
-  Mi ja plenumis la devon, alportis la akuŝintinon
-  Ree al ŝiaj parencoj kaj ĉiuj la savon priĝojis;
-  Jam la plej multaj kunestas, kaj ankaŭ l' aliaj alvenos.
-  Ĉiuj esperas post kelke da tagoj ja hejmen reveni;
-  Tiel de l' forelpelito kutimo ja estas, esperi.               85
-  Tamen mi mem ne trompiĝas per vanta espero, en tiuj
-  Tagoj malĝojaj, al ni promesantaj ankoraŭ aliajn;
-  Ĉiuj ĉar ligoj de l' mondo solviĝis kaj ilin denove
-  Ĉiujn kunligos nenio ol nur la plej granda mizero!            90
-  Se mi servante ĉe viro bonega min povos nutradi
-  Kaj ĉe aĝema virino, mi faros volonte ĝin; ĉiam
-  Pri la vaganta knabino malice la homoj moketas.
-  Jes, mi vin sekvos, tuj kiam al miaj amikoj mi portis
-  Tiujn ĉi kruĉojn kaj petis ankoraŭ la benon de ili:           95
-  Venu! Vi vidu ĉi tiujn, ke min vi de ili ricevu.“
-
-  Ĝoje ekaŭdis Hermano de l' preta knabino decidon,
-  Dube, ĉu li nun konfesu la tutan veraĵon. Sed ŝajnis
-  Esti al li konsilinde, ŝin lasi en ŝia bonkredo,
-  Ŝin nur konduki al hejmo, kaj tie klopodi pro amo.           100
-  Ha! Jen li vidis orringon ĉe l' fingro de l' kara knabino!
-  Kaj li ŝin lasis paroli, atente aŭdante la diron.
-  Sed ŝi daŭrigis: „Ni reen nun iru! Knabinojn ĉe l' puto
-  Longe restantajn ja oni mallaŭdas nur ĉiam; kaj tamen
-  Estas tro ĉarme babili ĉe ia fluanta fontakvo.“              105
-  Ili ekstaris kaj foje ankoraŭ nun ili rigardis
-  Ree la puton kaj ambaŭ jen ilin ekkaptis sopiro.
-
-  Poste silente ŝi prenis la kruĉojn po ĉe la prenilo
-  Kaj supreniris la ŝtupojn; li sekvis l' amatan knabinon,
-  Unu de l' kruĉoj de ŝi, por dividi la ŝarĝon, li petis.      110
-  „Lasu,“ ŝi diris, „pli bone la ŝarĝon egalan mi portos.
-  Kaj ne la mastro, la poste estonta, nun devas min servi.
-  Ne min rigardu do tro serioze, eĉ kvazaŭ la sorto
-  Mia nun estus dubinda! Ĝusttempe eklernu virino
-  Laŭ la destino servadi! Ĉar sole per tio alvenos             115
-  Fine ŝi al la regado kaj povo konvena, en hejmo
-  Apartenanta al ŝi. Ha! Unue fratino ja servas
-  Fraton kaj tiam gepatrojn kaj ĉiam ĉiama irado
-  Kaj revenado, levado, portado, zorgado por iuj
-  Ŝian vivadon regadas; kaj bone, se ŝi nun kutimas,           120
-  Ke tro maldolĉa nenia vojeto fariĝu, ke l' horoj
-  Nokte kaj tage egalu, kaj ŝi ne tro grava laboron
-  Trovu, ke ŝi sin forgesu kaj vivu nur por la aliaj!
-  Certe, patrino bezonas la virtojn ja ĉiujn, tuj kiam
-  La suĉinfano, vekante la malsanulinon, postulas              125
-  Sian nutraĵon, kaj zorgoj aliĝas al ŝiaj doloroj.
-  Dudek da viroj eĉ kune ne tian turmenton tolerus;
-  Ili ne devas plenumi ĝin, sed ĝin dankeme kompreni.“
-
-  Tiel ŝi diris kaj venis kun sia silenta kunulo
-  Tra la ĝardeno, kaj ĝis la draŝejo de tiu garbejo,           130
-  Kie la akuŝintino troviĝis nun, kiu ŝin gaje
-  Kun la savitaj filinoj, emblemoj de virto, atendis.
-  Ambaŭ eniris kaj de aliflanke samtempe eniris
-  L' estro ĉe ĉiu de l' manoj tenante infanon. Ĉi tiuj
-  Ĝis nun perdiĝis de sia ĝemanta patrino. Sed ilin            135
-  Tiu maljuna eltrovis nun el la svarmado. Kaj ili
-  Gaje alsaltis, saluti la karan patrinon, kaj ĝojis
-  Pri la frateto, la tutnekonata ĝis nun kunludonto;
-  Tiam alsaltis la du Doroteon kaj gaje salutis
-  Ankaŭ ŝin, panon petante kaj fruktojn, precipe trinkaĵon.    140
-  Nun ŝi prezentis la akvon al ĉiuj. L' infanoj tuj trinkis,
-  Trinkis kun siaj filinoj la akuŝintino kaj fine
-  L' estro; nun ĉiuj satinte laŭdegis la akvon belegan;
-  Estis ĝi ja acideta kaj freŝa, saniga por ĉiuj.
-
-  Nun Doroteo parolis, ĉirkaŭen vidante, pripense:             145
-  „Eble lastfoje mi, vi geamikoj, prezentas la kruĉon,
-  Por el ĝi trinki, kaj nun malsekigas la lipojn per akvo;
-  Tamen vi, kiam dum tago varmega vin trinko freŝigos,
-  Kaj vi ĝuados en ombro trankvilon kaj fontojn la purajn,
-  Tiam memoru do ankaŭ pri mi kaj pri l' servo afabla,         150
-  Kiun mi pli pro la amo ol pro parenceco plenumis!
-  Ĉiun bonfaron de vi dum la vivo estonta mi dankos.
-  Mi ne volonte forlasas vin; ĉiu sed estas nuntempe
-  Al la alia pli ŝarĝo ol ia konsolo, kaj ĉiuj
-  Fine ni devos disiĝi ja, se ni ne povos reiri.               155
-  Vidu ĉi tiun junulon, al kiu ni ŝuldas la donojn,
-  Tiun ĉi kovron por via infano kaj tiujn manĝaĵojn
-  Tute ŝatindajn. Ĉi tiu min dungis por sia bieno,
-  Por ke mi servu ĉi tie la riĉajn bonegajn gepatrojn.
-  Mi ne rifuzas; ĉar ĉie knabino servadas kaj por ŝi           160
-  Ŝarĝo fariĝus, servate ripozi anstataŭ labori.
-  Tial volonte mi sekvos, li ŝajnas prudenta junulo,
-  Kaj tielsamaj do estos nature la riĉaj gepatroj.
-  Tial adiaŭ, amata karino, kaj ĝoju pri via
-  Suĉinfaneto, jen kiu vin jam tutprudente rigardas!           165
-  Kiam vi poste ĝin premos al brusto en tiuj bindaĵoj
-  Multekoloraj, memoru pri l' bona junulo, jen, kiu
-  Ilin alportis kaj min nun, la vian, nutrados, vestigos!
-  Kaj mi vin dankas korege“--ŝi diris al l' estro maljuna,
-  „Viro bonega, ke vi por mi estis multfoje la patro.“         170
-
-  Poste genuis ŝi al la akuŝiĝintino, kisadis
-  Nun la plorantan virinon kaj aŭdis de l' beno murmuron.
-  Dume la estro, la tre honorinda, parolis al Herman':
-  „Vi apartenas, amiko, sendube al mastroj bonegaj,
-  Kiuj zorgadas mastrumi kun homoj kapablaj kaj bravaj.        175
-  Mi ja jam ofte observis, ke oni ĉevalojn kaj bovojn
-  Ankaŭ la ŝafojn detale rigardas dum ŝanĝo, komerco;
-  Homon nur, kiu konservas la tuton, se bona li estas,
-  Sed kiu ĉion detruas kaj disas per falsa uzado,
-  Tiun ĉi oni alprenas nur kvazaŭ laŭ ŝanco en domon           180
-  Kaj tro malfrue pentante decidon trorapidiĝintan.
-  Ŝajnas, ke bone vi scias ĝin; ĉar vi elektis bravegan,
-  Bonan knabinon por servi al vi kaj al viaj gepatroj.
-  Sciu ŝin ŝati nur! Ĉiam, dum kiam ŝi pro l' mastrumado
-  Penos, al vi kaj gepatroj ne mankos fratino, filino.“        185
-
-  Dume alvenis parencoj de tiu akuŝiĝintino,
-  Kelkon portante kaj eĉ anoncante pli bonan loĝejon.
-  Ĉiuj aŭskultis de l' kara knabino decidon kaj benis
-  Nun kun signifaj ekvidoj kaj pensoj apartaj Hermanon.
-  Ankaŭ parolis virino al iu alia mallaŭte:                    190
-  „Se el la estro fariĝos fianĉo, ŝi venis havenon.“
-
-  Poste ŝin prenis Hermano ĉe l' mano kaj diris: „Ni iru!
-  Jam ekfiniĝas la tago, l' urbeto ne estas proksima.“
-  Vivbabileme la multaj virinoj nun ŝin ĉirkaŭprenis.
-  Foren ŝin tiris Hermano kaj multajn salutojn ŝi mendis.      195
-  Sed jen l' infanoj kriante kaj laŭtploregante ŝin prenis
-  Ĉe la vestaĵoj, ne volis forlasi la duan patrinon.
-  Tamen nun kelkaj virinoj ordone parolis: „Infanoj,
-  Nun trankviliĝu! Ŝi iros al urbo kaj reen alportos
-  Dolĉajn, bonegajn frandaĵojn, de frato por vi ja menditajn,  200
-  Kiam lin super la sukeraĵistoj ĉi tien flugportis
-  La cikonio, kaj baldaŭ vi vidos ŝin kun sukeraĵoj.“
-  Jen la infanoj eklasis ŝin, kaj ŝin apenaŭ Hermano
-  Povis forŝiri el ĉirkaŭprenadoj kaj lastaj salutoj.
-
-
-
-
-VIII. Melpomene.
-
-Hermano kaj Doroteo.
-
-
-  Ili nun iris renkonte al suno la malleviĝanta,
-  Kiu sin, jam avizante fulmtondron, profunde en nuboj
-  Kaŝis kaj el la vualo jen tien, jen tien ĉi lumis
-  Super la kampojn per flamaj kaj suspektigantaj radioj.
-  „Ke ne alportu la nun minacanta vetero pluvegon“,              5
-  Diris Hermano, „kaj hajlon, ĉar bela ja estos rikolto.“
-  Kaj pri la greno altkreska kaj ŝanceliĝanta ekĝojis
-  Ili nun, kiu la altajn paŝantajn staturojn atingis
-  Preskaŭ. Sed jen Doroteo al l' akompananto parolis:
-  „Baldaŭ, bonulo, al kiu precipe mi ŝuldas afablan             10
-  Sorton kaj hejmon, ha, dume ekstere ventego minacas
-  Ĉiujn aliajn senhejmajn, instruu min pri la gepatroj,
-  Kiujn fervore servadi mi estas volema; se iu
-  Konas la mastron, li povas al li pli facile sufiĉi,
-  Se li pripensas la aĵojn al tiu laŭŝajne plej gravajn         15
-  Kaj deziratajn de li plej volonte aŭ jam destinitajn.
-  Tial ekdiru: Kiamaniere mi gajnos la patron
-  Kaj la patrinon?“ La bona prudenta junulo respondis:
-  „Certe vi estas tutprava, vi kara, perfekta knabino,
-  Ke vi unue demandas pri de la gepatroj proprecoj.             20
-  Vere! Ĉar vane mi penis ĝis nun kontentigi la patron,
-  Kiam mi zorgis pri nia mastraĵo samkiel pri mia,
-  Frue, malfrue la kampon, vinmonton kaj ĉion prizorgis.
-  Mian patrinon mi ja kontentigis, ŝi sciis min ŝati.
-  Ankaŭ ŝi vin el la plej diligentaj knabinoj preferos,         25
-  Se vi mastrumos en domo, pensante zorgadi la vian.
-  Tia ne estas la patro; la ŝajnon li ankaŭ estimas.
-  Bona knabino, ne trovu min tute senkora, sensenta,
-  Ke mi la patron al vi, fremdulino, malkaŝe priskribas:
-  Ja, mi ĝin ĵuras, ke estas la fojo unua, ke tia               30
-  Diro memvole forlasas la langon, alie silentan.
-  Sed vi ja logas el brusto la mia nun ĉiun konfidon.
-  Kelkan ornamon postulas en vivo la patro, la bona,
-  Ankaŭ li signojn eksterajn de l' amo, estimo deziras;
-  Eble li estus kontenta pri ia malbona servisto,               35
-  Kiu lin scias flateti, kaj eĉ malfavorus pli bonan.“
-
-  Ĝoje al tio ŝi diris, samtempe la paŝojn rapidajn
-  Nun facilmove sur vojo mallumiĝadanta ankoraŭ
-  Duobligante: „Mi certe esperas ilian kontenton;
-  Ĉar la patrina sentado egalas al mia esenco,                  40
-  Kaj la eksteran ornamon mi ŝatas de l' tempo infana.
-  Niaj najbaroj, la Frankoj, tre ŝatis en tempoj pli fruaj
-  Homĝentilecon, ĝi estis kaj al nobeluloj kaj burĝoj
-  Kaj vilaĝanoj mempropra, kaj ili ĝin plu rekomendis.
-  Tiel ja ankaŭ ĉe ni Germanflanke esprimis l' infanoj          45
-  Per manokisoj kaj genufleksetoj matene kutime
-  Benodezirojn al siaj gepatroj kaj estis modestaj
-  Tage. Ja, kion mi lernis kaj de l' infaneco kutimis,
-  Kion la koro ordonas--mi ĉion al patro plenumos.
-  Sed kiu nun al mi diros: Kiamaniere kondutu                   50
-  Poste mi mem en rilato al vi, la estonta domestro?“
-
-  Tiel ŝi diris kaj ili ĵus sub la pirujo alvenis.
-  Brilis belege la luno, la plena, de l' vasta ĉielo;
-  Baldaŭ noktiĝis kaj tute kovriĝis la lasta sunbrilo.
-  Antaŭ la du jen kuŝadis amaso da lumoj taghelaj               55
-  Kaj la ombregoj de l' nokto malluma. Hermano aŭskulti
-  Ŝian afablan demandon volonte en ombro de tiu
-  Arbo belega, sur loko de li plej amata, kaj kiu
-  Vidis ankoraŭ hodiaŭ la larmojn pri l' elpelitino.
-  Kiam nun ili sidiĝis, por ankaŭ malmulte ripozi,              60
-  Diris l' amanta junulo, la manon la ŝian prenante:
-  „Lasu paroli la koron, libere obeu ĝin ĉiel“.
-  Sed li ne pluan parolon riskemis--la horo ja ŝajnis
-  Esti favora--li timis nur ŝian trofruan rifuzon.
-  Ha! Kaj li sentis la ringon ĉe l' fingro, doloran la signon.  65
-  Ili do sidis nun kune trankvile, silente. Komencis
-  Jen la knabino: „Ha, kiel dolĉega mi trovas la belan
-  Brilon de luno! Ĝi al la klareco de l' tago similas.
-  Tie en l' urbo mi vidas tutklare la domojn kaj kortojn,
-  Ĉe la frontono fenestron; facile mi nombrus la vitrojn.“      70
-
-  „Kion vi vidas,“ respondis al tio la gaja junulo,
-  „Nia loĝejo ja estas, en kiu mi vin nun kondukos,
-  Kaj la fenestro ĝi estas fenestro de mia ĉambreto,
-  Kiu kredeble fariĝos la via; ni ŝanĝos en domo.
-  Tiuj ĉi kampoj, la maturiĝantaj al posta rikolto,             75
-  Estas la niaj; ĉi tie en ombro ni poste ripozos!
-  Sed ni nun iru malsupren tra nia vinmonto, ĝardeno;
-  Ĉar, vidu, alproksimiĝas jam la fulmotondro gravega,
-  Tie sentondre fulmante, kovronte la ĉarman plenlunon.“
-  Ili ekstaris kaj migris malsupren la kampon nun plue          80
-  Tra la grandega grenaro, ĝojante pri l' nokta klareco,
-  Al la vinmonto alvenis kaj en malhelaĵon eniris.
-
-  Tie ĉi ŝin li gvidadis malsupren la multajn plataĵojn,
-  Kiuj kuŝadis tutnepretigite jam kiel ŝtonŝtupoj.
-  Ŝi malrapide malsupren paŝadis, la manon sur liaj             85
-  Ŝultroj, kaj tra l' foliaro la luno tremanta rigardis,
-  Antaŭ ol ĝi nun kovrite de nuboj la paron relasis
-  En malhelaĵo, sur ilin. Li zorge kaj forte subtenis
-  Ŝin. Sed ŝi neinformite pri l' vojo kaj krudaj ŝtonŝtupoj
-  Unu maltrafis; tuj krakis piedo; ŝi estis falonta.            90
-  Tuj la zorgema junulo sin turnis, etendis la brakon
-  Kaj l' amatinon starigis; sed ŝi malleviĝis malpeze
-  Al li sur ŝultron; jen brusto al brusto kaj vango al vango
-  Ambaŭ. Kaj tiel li staris, rigide, ja kiel marmoro,
-  Kaj sin regante li ŝin ne alpremis pli forte; li kontraŭ      95
-  Ŝian pezaĵon apogis sin. Jen li sentadis la ĉarman
-  Ŝarĝon, de l' koro varmecon, la spiron balzaman de lipoj,
-  Portis kun vira sentado la bravan, heroan virinon.
-
-  Tamen ŝi kaŝis doloron kaj diris la vortojn ŝercantajn:
-  „Tio signifas ĉagrenon--la homoj dubemaj parolas--           100
-  Se la piedo, la domeniranta, proksime de l' sojlo
-  Krakas; mi estus ja nun dezirinta pli bonan versignon!
-  Iom restadu ni, por ke vin ne la gepatroj mallaŭdu
-  Pro l' servistino lamanta, kaj ŝajnu vi mastro malbona.“
-
-
-
-
-IX. Urania.
-
-Plenumo.
-
-
-  Muzoj, vi, kiuj volonte favoras la amon koregan,
-  Ĝis nun sur vojo kondukis la bravan junulon, al lia
-  Brusto ankoraŭ ja antaŭ la fianĉiĝfesto knabinon
-  Premis: Bonvolu do helpi konfirmi la ligon de l' ĉarma
-  Paro, tuj distri la nubojn, ĝenantajn l' ambaŭan feliĉon!      5
-  Plue precipe rakontu do, kio nun dome okazas!
-
-  Nun la mastrino jam malpacience eniris je l' tria
-  Fojo la ĉambron de l' viroj--apenaŭ ŝi ĝin nur forlasis--
-  Pri l' fulmotondro venonta, pri l' lunmallumiĝo rapida,
-  Pri l' forrestado de l' filo kaj pri la danĝeroj de l' noktoj 10
-  Paroladante kaj tre mallaŭdante l' amikojn, ke ili,
-  Ne parolinte, svatinte knabinon, forlasis Hermanon.
-
-  „Ne la malbonon grandigu pli!“ tede respondis la patro;
-  „Ĉar vi ja vidas, ke mem ni ĉi tie decidon atendas.“
-
-  Sed la najbaro, sidante, trankvile komencis paroli:           15
-  „Vere mi ŝuldas ja en maltrankvilaj okazoj nur dankon
-  Al mia patro, ĉar li al la knabo elŝiris de ĉia
-  Malpacienco radikojn, ke restis neniu fibreto,
-  Kaj ke mi lernis atendi, pli bone ol ĉiu alia.“
-  „Diru“, demandis la pastro nun; „kiel ĝin faris la patro?“    20
-  „Ĝin mi volonte rakontos, ĉar tio utilos al ĉiu“,
-  Tuj la najbaro respondis: „Mi kiel infano dimanĉe
-  Malpacience starante, kaleŝon sopire atendis,
-  Kiu transportus eksteren nin al la tilioj ĉe l' puto.
-  Sed ĝi ne venis; ĉi tien kaj tien mi kvazaŭ mustelo           25
-  Kuris, malsupren kaj supren la ŝtupojn, kaj de la fenestro
-  Ĝis la dompordo, kaj malkvietiĝis la manoj; mi gratis
-  Tablojn, piedobatadis ĉirkaŭe kaj jam mi ekploris.
-  Ĉion la patro trankvile rigardis, sed kiam mi fine
-  Tromalprudente kondutis, li prenis trankvile nun mian         30
-  Brakon, kondukis min al la fenestro kaj diris instrue:
-  Ĉu vi jen vidas la lignaĵistejon, hodiaŭ fermitan,
-  Transe? Sed morgaŭ moviĝos segilo kaj la rabotilo,
-  Kaj de l' mateno ĝis lasta taghoro jen oni laboros
-  Tre diligente. Sed tion pripensu: Mateno aperos,              35
-  Kiam la majstro kun ĉiuj el siaj kunuloj penados,
-  Por vi prepari la ĉerkon kaj lerte, rapide fabriki,
-  Kaj laboreme alportos la domon el ligno, ja kiu
-  Pacienculon kaj ankaŭ malpacienculon plejlaste
-  Certe akceptos, kaj portos eĉ baldaŭ premantan tegmenton.     40
-  Ĉion spirite mi vidis reale okazi kaj vidis
-  Jen kunmetitajn tabulojn kaj jen kolorilon la nigran;
-  Nun pacience mi sidis kaj tiel kaleŝon atendis.
-  Kiam aliaj ĉirkaŭe kuregas en duba atendo
-  Malpacience kaj tede nun, mi rememoras la ĉerkon.“            45
-
-  Sed ridetante la pastro: „De l' morto altega bildaĵo
-  Ne al saĝulo teruron, piulo finiĝon signifas.
-  Tiun ĝi en la vivadon repuŝas kaj igas lin agi;
-  Ĝi al ĉi tiu fortigas l' esperon al posta feliĉo;
-  Tiel la morto fariĝas al ambaŭ la vivo. La patro              50
-  Montris malprave al vi, la sentema infano, la morton
-  Per mortbildaĵo. Do de l' maljuneco valoran al knabo
-  Oni vidigu kaj al maljunulo junecon, ke ĉiu
-  Ĝoju pri l' rondo eterna, ke vivo en vivo solviĝu!“
-
-  Ĵus malfermiĝis la pordo. Vidiĝis la paro belega              55
-  Kaj la amikoj miregis kaj ankaŭ l' amantaj gepatroj
-  Pri la knabina figuro, simila al tiu de l' filo;
-  Ja, tro malalta nun ŝajnis la pordo, la altajn staturojn,
-  Kiuj nun kune transiris la sojlon, tralasi. Hermano
-  Ŝin nun prezentis al siaj gepatroj, rapide dirante:           60
-  „Vidu knabinon, jen, kian vi dome deziras. Amata
-  Patro, akceptu ŝin bone laŭ ŝia merito. Kaj kara
-  Panjo, tuj pri l' mastrumado entute demandu ŝin, por ke
-  Vi nun sciiĝu, ke ŝi bonmeritas fariĝi la via.“
-  Poste rapide li tiris aparten la pastron bonegan.             65
-  „Inda sinjoro,“ li diris, „min helpu nun baldaŭ el tiu
-  Zorgo, malligu la nodon tuj, kies disvolvon mi timas!
-  Mi ne jam diris al ŝi, ke fariĝu ŝi mia edziĝo,
-  Sed servistino ŝi pensas eniri la domon; mi timas
-  Ke ŝi indigne foriros aŭdinte pri posta edziĝo.               70
-  Tuja klarigo fariĝu. Ŝi ne en eraro plilonge
-  Devas restadi kaj mi ne pli longe eltenos la dubon.
-  Nun rapidiĝu kaj vian saĝecon de ni honoratan
-  Montru ĉi tie.“ La pastro tuj turnis sin al la aliaj.
-  Sed bedaŭrinde nun estis jam malĝojigita l' animo             75
-  De la knabino per konversacio de l' patro. Afable
-  Kaj bonanime li estis dirinta la gajajn parolojn:
-  „Tio, infano, tre plaĉas al mi, ĉar mi vidas plezure,
-  Kiel la patro posedas la filo do guston; mi pruvis
-  Ĝin miatempe, kaj ĉiam kondukis la plej belulinon             80
-  Al la dancado kaj fine venigis ŝin domen: la panjon.
-  Tuj ja elekto de l' fianĉineto tutklare vidigas,
-  Kian spiriton la viro posedas kaj mem ĉu li sentas
-  Propran valoran. Sed certe mallonge vi ĝin konsideris?
-  Mi opinias, ke estis ne tro malfacile, lin sekvi.“            85
-
-  Nur senatente Hermano aŭskultis la diron, la membroj
-  Tremis al li, silentiĝis subite la ĉeestantaro.
-
-  Sed la bonega knabino, nun emociita profunde
-  Kaj ofendita interne de tiaj tre mokaj paroloj,
-  Superŝutita sur vango ĝis nuko per tuja ruĝiĝo                90
-  Staris; sed ŝi tuj sin regis kaj restis ekstere trankvila
-  Kiam ŝi al la dommastro parolis, ne tute kaŝante
-  Siajn dolorojn: „Ho, vere, al tia akcepto la filo
-  Ne min preparis; li mem ja priskribis la patron bonega;
-  Kaj mi bonscias, ke antaŭ vi, viro klerula, mi staras,        95
-  Kiu prudente kondutas al ĉiuj, kaj laŭ la personoj.
-  Tamen nun ŝajnas, ke vi ne sufiĉan kompaton sentadas
-  Pri mi, la malriĉulino, mi, kiu la sojlon transiris
-  Por vin servadi; alie vi certe ne montrus per akra
-  Moko, ke tre diferencas la sorto la mia de via.              100
-  Certe, malriĉe nur mi kun malgranda paketo eniras.
-  Domo per ĉio por vi provizita vin igas fieraj.
-  Kiu mi estas, mi scias kaj sentas la tutan rilaton
-  Inter ni. Sed ĉu nun estas kornoble per tiaj mokvortoj
-  Tuj min akcepti, min preskaŭ sur sojlo jam reen forpuŝi?“    105
-
-  Maltrankvilege Hermano al pastro nun faris per mano
-  Signon, ke li enmiksiĝu helpeme, l' eraron forpeli.
-  Tuj la saĝulo aliris kaj jen de l' knabino ĉagrenon
-  Kaŝan, bridatan doloron, plorantan okulon rigardis.
-  Sed li decidis ne tuje la dubon dissolvi, kontraŭe           110
-  Provi la emociplenan animon de tiu knabino.
-  Kaj li post tio al ŝi per tentantaj paroloj komencis:
-  „Certe vi ne konsideris sufiĉe, fremdlanda knabino,
-  Kiam vi trorapidege pretiĝis servadi ĉe l' homoj
-  Fremdaj, ha, kiom signifas, eniri la domon de l' estro;      115
-  Ĉar la manpremo destinas la sorton de tuta la jaro,
-  Kaj unuopa jesdiro ŝuldigas vin, multon suferi.
-  Vojoj lacigaj ne estas la pleja gravaĵo de servo,
-  Ankaŭ ne l' ŝvito maldolĉa de ĉiam urĝanta laboro;
-  Kune ĉar kun la servisto penadas la mastro agema.            120
-  Sed la kapricon de l' estro elteni, se li tutmaljuste
-  Ĉion mallaŭdas, aŭ li kun si mem malkonsente postulas
-  Tion ĉi, tion; kaj plu de l' mastrino koleron facile
-  Okaziĝantan kaj de la infanoj petolajn, malklerajn
-  Malĝentilaĵojn: Ja, tion toleri kaj lerte plenumi            125
-  Devon kaj mem ne malgaje haltadi, ne estas facile.
-  Sed vi ne ŝajnas kapabla al tio, ĉar ŝercoj de l' patro
-  Vin jam ofendis, kaj tamen nenio pli ofte okazas
-  Ol inciteti knabinon, ke plaĉas al ŝi la junulo.“
-
-  Kaj Dorotea komprenis la ĝustajn bonegajn parolojn           130
-  Kaj sin ne plue retenis; montriĝis nun ŝiaj sentaĵoj,
-  Forte leviĝis la brusto, el kiu ekĝemo eliris;
-  Kaj ploregante ŝi tuj nun parolis: „Neniam ja scias
-  Viro prudenta, celanta al ni dum doloro konsili,
-  Kiel malmulte nur lia rigida parolo sukcesas,                135
-  Bruston senigi je iu sufero al ni destinita.
-  Kiel do ŝerco vin vundus; vi estas feliĉaj kaj gajaj!
-  Sed malsanulo eksentas eĉ plej delikatan tuŝadon.
-  Ne; ĉar neniel utilus eĉ trompa ŝajnigo, montriĝu
-  Baldaŭ nun, kio en tempoj venontaj pli grandajn dolorojn     140
-  Kaŭzus kaj eble min puŝus en mutan mortigan mizeron.
-  Lasu min ree foriri! Ĉe vi mi do povas ne resti;
-  Foren mi volas kaj iros, la miajn, la tre kompatindajn
-  En malfeliĉo de mi forlasitajn, serĉadi; pli bonon
-  Nur por mi mem mi elektis. Ja tiel mi nun decidiĝis;         145
-  Tial mi povas konfesi nun, kio alie dum jaroj
-  Estus ĉe mi kaŝiĝinta. Jes, trafis profunde de l' patro
-  Moko min, ne, ĉar mi estas fiera, maljuste sentema,
-  Sed ĉar, verdire, en koro la mia inklino naskiĝis
-  Al la junulo, jen kiu hodiaŭ helpinto aperis.                150
-  Kiam li min nur forlasis sur strato, mi lin rememoris
-  Ĉiam; mi pensis pri tiu feliĉa knabino, ho, kiu
-  Eble jam fianĉineto la lia fariĝis. Kaj kiam
-  Mi lin retrovis ĉe l' puto, mi ĝojis revidi lin, tiel,
-  Kvazaŭ ja estus al mi aperinta de la ĉieluloj                155
-  Unu; kaj mi nun lin sekvis volonte, post kiam li kiel
-  Domservistinon min dungis. Sed mi ja konfesas, la koro
-  Flatis survoje al mi, ke mi eble lin povus meriti
-  Iam, se mi helpulino valora de l' domo fariĝus.
-  Sed, ho, mi vidis nur nun la danĝerojn, en kiujn mi iris,    160
-  Tiel proksime ĉe tiu sekrete amato loĝadi.
-  Nun nur mi sentas, ha, kiom malriĉa knabino valoras
-  Male al riĉa junulo, se eĉ ŝi mem estus plej taŭga.
-  Ĉion mi diris, por ke vi do ne malkomprenu la koron,
-  Kiun okazo ofendis, al kiu mi ŝuldas la propran              165
-  Rekonsciiĝon. Ĉar mi, la sekretajn dezirojn kaŝante,
-  Devis supozi, ke baldaŭ li la fianĉinon kondukus
-  Hejmen. Kaj kiel mi tiam eltenus la mutajn dolorojn!
-  Mi avertita ja estas feliĉe kaj elliberiĝis
-  Mia sekreto el l' brusto, nun, dum ĝi ankoraŭ saniĝos        170
-  De la malbono. Nenio plu min nun ĉi tie restigos,
-  Kie mi staras timeme nur kaj hontigite, ĉar mi ja
-  Tutmalkaŝeme konfesis l' inklinon, l' esperon malsaĝan.
-  Kaj ne la nokto per malleviĝanta nubaro vastege
-  Nun kovriĝanta, nek tondro rulanta (mi aŭdas ĝin) povas      175
-  Min embarasi, nek la flueganta pluvego ekstere,
-  Nek la bruanta ventego. Ĉi ĉion mi dum la forkuro
-  En la proksimo de la malamikoj nin persekutintaj
-  Ĉiel eltenis. Mi ree nun iros eksteren. De longe
-  Mi ja kutimis, laŭtempe puŝite, disiĝi de ĉio.               180
-  Restu feliĉaj! Mi ne plu pli longe restadas; adiaŭ.“
-
-  Tiel ŝi diris kaj reen rapide turniĝis al pordo
-  Ŝi, sub la brako ankoraŭ tenante la pakon la sian.
-  Sed la patrino ekkaptis, per manoj ŝin tuj kaj la korpon
-  Ĉirkaŭprenante, kaj tutsurprizite en miro elvokis:           185
-  „Diru do, kion signifas ĉi tio kaj tiuj ĉi larmoj?
-  Mi ne forlasas vin. Ĉar fianĉino de l' filo vi por mi
-  Estas!“ Sed nun malvolonte la patro kontraŭis kaj diris,
-  Al la ploranta vidante, la tedajn parolojn: „Jen, kio
-  Laste hodiaŭ fariĝas pro mia plej granda indulgo,            190
-  Ke min ankoraŭ je l' tagofiniĝo la plej malagrabla
-  Trafas! Nenio ĉar estas pli netolerebla por mi ol
-  Larmoj virinaj, pasia kriado, ho, kiu komencas
-  Tion absurde nur, kion ni, iom pripense, plenumus
-  Vere kviete. Sed plu mi ne havas inklinon rigardi
-  Viajn strangaĵojn. Do finu ĝin mem nur! Sed mi nun kuŝiĝos.“ 195
-  Kaj li rapide sin turnis por iri en sian ĉambreton,
-  Kie la litoj troviĝis kaj li ja kutime ripozis.
-  Sed lin retenis la filo, dirante kaj lin petegante:
-  „Patro, ne iru nun foren kaj ne pri l' knabino koleru!       200
-  Mi ja nur kulpas je l' tuta konfuzo, kaj poste l' amiko
-  Ne atendite ankoraŭ ĝin per ŝajnigado pliigis.
-  Inda sinjoro, parolu! Al vi mi konfidis l' aferon.
-  Ne amasigu ĉagrenon kaj timon, plenumu pli bone
-  Ĉion! Ĉar mi vin ne poste honorus samalte, se vi nur         205
-  Ĝojon malican vidigus anstataŭ belegan saĝecon.“
-
-  Nun ridetante la pastro respondis: „Ja, kia prudento
-  Estus do nun elloginta el nia knabino la belan
-  Ŝian konfeson, al ni malkovrintan la virgan animon?
-  Ĉu ne la zorgo samtempe fariĝis por vi plezurego,            210
-  Ĝojo! Parolu vi mem! Ne atendu pri fremda klarigo.“
-  Tiam Hermano aliris kaj diris afable: „Vi do ne
-  Pentu la larmojn, nek tiujn ĉi malaperontajn dolorojn!
-  Ili ĉar mian feliĉon plenigas, kaj vian, espere.
-  Mi ne por dungi la fremdan bonegan knabinon pro servo        215
-  Venis al puto; mi venis, por amon la vian akiri.
-  Mia sed, ho, malkuraĝa rigardo l' inklinon de via
-  Koro ne vidis, sed nur afablecon en via okulo,
-  Kiam vi el la spegulo de l' puto trankvila salutis.
-  Domen vin gvidi, jam estis duono de mia feliĉo,              220
-  Sed nun vi tute por mi ĝin plenigas. Ho, estu benita!“--
-  Kaj la knabino, la kortuŝiĝinta rigardis Hermanon
-  Kaj ne rifuzis nun la ĉirkaŭprenon kaj kison, de l' ĝojo
-  Supron plej altan, ĉar ili ja estas certigo jam longe
-  Deziregita de l' posta feliĉo, senfina ŝajnanta.             225
-
-  Dume la pastro klarigis al ĉiuj aliaj l' aferon.
-  Nun la knabino alvenis kaj, antaŭ la patro ĉarmege
-  Kapon klinante kaj manon la lian kisante, parolis:
-  „Certe vi juste pardonos al tutsurprizita knabino
-  Larmojn unue de ŝia doloro, nun larmojn de l' ĝojo.          230
-  Tiun sentaĵon pardonu kaj ankaŭ ĉi tiun, kaj lasu
-  Min entroviĝi en mian feliĉon, la nove gajnitan.
-  Ja, la unua ĉagreno, de mi konfuzite kaŭzita
-  Estu samtempe la lasta. Al kio sin la servistino
-  Ligis, al servo plenama, ĝin via filino plenumos.“           235
-
-  Kaj ĉirkaŭprenis la patro ŝin tuje, kaŝante la larmojn;
-  Kaj la patrino ameme alvenis kaj kisis ŝin kore,
-  Ŝiajn du manojn skuante, kaj ambaŭ plorante silentis.
-
-  Poste rapide la pastro prudenta ekkaptis unue
-  Manon de l' patro kaj poste de l' fingro fortiris l' edziĝan 240
-  Ringon (ne tiel facile, ĝin tenis la membro diketa),
-  Kaj de l' patrino ringeton, kaj nun fianĉigis l' infanojn.
-  Diris li: „Foje ankoraŭ de l' oraj ringetoj destino
-  Estu, firmligi kunligon nun, kiu egalu tutplene
-  Al la maljuna. Ĉi tiun junulon profunde penetras             245
-  L' amo al tiu knabino kaj ŝi ja konfesas l' inklinon
-  Al la junulo. Jen kiel mi vin fianĉigas benante
-  Kun la gepatra konsento kaj de la amiko atesto.“
-
-  Tuj la najbaro kun benodeziroj aliris. Sed kiam
-  Fine la pastra sinjoro la oran ringeton je l' fingro         250
-  De la knabino ekmetis, li nun miregante alian
-  Ringon ekvidis, la jam de Hermano pli frue ĉe l' puto
-  Tie viditan, kaj diris afable la ŝercajn parolojn:
-  „Kiel, vi fianĉiniĝis je fojo la dua jam? Ke ne
-  Via unua fianĉo vidiĝu kun ia protesto                       255
-  Ĉe la altaro.“ Sed ŝi tuj parolis: „Permesu, ke mi nun
-  Unu momenton dediĉu al tiu memoro! Ĉar tute
-  Ĝin la bonulo meritas, ho, kiu la ringon donacis
-  Ĉe la foriro kaj reen ne venis. Li ĉion suspektis,
-  Kiam la amo al homlibereco, la volo agadi                    260
-  Plu en aliaj rilatoj lin pelis Paris-on, ho, kie
-  Malliberecon kaj morton li trovis. ‚Vivadu feliĉe!‘
-  Tiel li diris. -- ‚Mi iras; nun ĉio moviĝas sur tero,
-  Ĉio ja ŝajnas solviĝi, praleĝoj de l' ŝtatoj plej firmaj
-  Ankaŭ nuliĝas, kaj la posedaĵo disiĝas de l' nuna            265
-  Rajtposedanto, l' amikoj disiĝas kaj amo de amo.
-  Mi vin forlasas ĉie tie, kaj kie mi iam vin trovos,
-  Kiu ĝin scias? Ja, eble ĉi tiuj paroloj nun estos
-  Niaj plej lastaj. Fremdulo nur estas la homo sur tero,
-  (Oni ĝin rajte asertas), sed nun pli ol iam do, ĉiu.         270
-  Ne plu al ni apartenas la tero; trezoroj ŝanĝiĝas;
-  Oro, arĝento fandiĝas el sanktaj antikvaj figuroj;
-  Ĉio moviĝas, ja kvazaŭ la mondo formita solviĝus
-  Remalantaŭen en nokton, ĥaoson, kaj nove formiĝus.
-  Ĉiam konservu fidelon! Ni kiam nin poste retrovos            275
-  Sur la ruinoj de l' mondo, ni estos pli bone kreitaj,
-  Aliformitaj, liberaj kaj tutsendependaj de l' sorto.
-  Tiun nenio katenos ja, kiu travivis tielajn
-  Tagojn! Sed se ĝi ne estos, ke iam ni post la danĝeroj
-  Nin ĉirkaŭprenos, denove feliĉe kaj ĝoje, ho, tiam           280
-  Mian memoron konservu en koro kaj pensoj, ke ĉiam
-  Vi kun egala kuraĝo pretiĝu al ĉiuj okazoj.
-  Kiam vin logos la fremda loĝejo kaj nova kuniĝo,
-  Danke ĝuadu nur, kion la sorto al vi nun pretigos.
-  Amu amotojn sincere kaj restu dankema por ĉio,               285
-  Sed ankaŭ tiam ne tro al ŝanĝema fatalo vi fidu.
-  Ĉar la duobla doloro de l' nova malgajno minacas.
-  Ŝatu la vivon, sed nepre ne ŝatu ĉi tiun pli alte
-  Ol nur alian donacon, ĉar ĉio ja estas trompema.‘
-  Tiel li diris. Neniam mi lin, la noblulon, revidis.          290
-  Dume mi ĉion forperdis kaj pensis milfoje l' averton.
-  Ankaŭ mi nun pri la vortoj memoras, ĉar l' amo donacas
-  Novan kaj belan feliĉon al mi kaj promesas esperojn
-  Tute belegajn. Pardonu, amiko, ke mi vin tenante
-  Tremas! Ja tiel al ĉiu maristo nun albordiĝinta              295
-  Ŝajnas la tero kaj fundo plej firmaj ankoraŭ tremantaj.“
-
-  Tiel dirante ŝi kune surmetis la ringojn sur fingron.
-  Sed la fianĉo parolis kun nobla kaj vira kortuŝo:
-  „Estu ĉe l' revolucio ĉiea la ligo pli firma
-  Nur, Doroteo! Ja, daŭre la bonon konservi ni volas,          300
-  Firme nin teni kaj ankaŭ posedon de l' bela bieno.
-  Homo ĉar, kiu en tempo ŝanĝema mem ŝanceliĝema
-  Estas, ja nur multobligas malbonon kaj ĝin disvastigas
-  Plue. Sed kiu konstante persistas, la mondon por si mem
-  Formas. Ne al la Germano konvenas, daŭrigi aferon            305
-  Vere teruran kaj mem ŝanceliĝi ĉi tien kaj tien.
-  Tio ĉi estas la nia! Ja, tiel ni diru kaj tiel
-  Ĝin ni konservu. Ĉar ĉiam nur oni laŭdegas popolojn,
-  Kiuj decide batalis por Dio kaj leĝo, gepatroj,
-  Idoj, virinoj, kaj mortis, al la malamikoj komune            310
-  Kontraŭstarinte. Vi estas la mia; la mio nun estas
-  Multe pli mia ol iam. Mi ne kun ĉagreno kaj zorgo
-  Ĝuos, sed forte, kuraĝe. Kaj kiam nin la malamikoj
-  Nun ekminacos aŭ poste, mem armu min per la armiloj!
-  Se mi nur scias per vi defendata la domon, la miajn,         315
-  Al malamiko sentime sin kontraŭstarigos la brusto.
-  Kaj se nur ĉiu eksentus simile al mi, la potenco
-  Kontraŭ potenco leviĝus, kaj ĉiuj ni ĝojus pri paco.“
-
-
-
-
-Piednotoj
-
-
-[1] Parolu: rejna (t. e. la adjektivo de „Rhein“, la granda germana
-rivero).
-
-[2] Germanaj urboj.
-
-[3] En ĉi tiu parto de la poemo Goethe aludas la okazintaĵojn de la
-granda Franca revolucio, dum kiu la „elpelitoj“, pri kiuj rakontas
-la poemo, devis forlasi sian hejmlandon.
-
-
-
-
-Bennemann, Paul: Internacia legolibro
-
-TRA LA MONDO
-
-1a parto: Por komencantoj. Kun multaj bildoj kaj muziknotoj.
-1922. 2a eldono. 96 paĝoj. Kartonita.
-
-2a parto: Por progresintoj. Kun aldono de 4 komponaĵoj.
-1922. 144 paĝoj. Kun 12 paĝa muzika aldono. Kartonita.
-
--- Internacia Kantaro. 3a eldono de la Esperantista
-Kantaro. Kolekto de 64 popolaj kantoj el 26 nacioj.
-Kun aldono de 3 famaj koncertarioj (Händel--Mozart--Wagner)
-Tekstaro. 1922. 64 paĝoj. Broŝurita.
-
--- -- Muzika eldono. Aranĝita de Josef Achtélik, iama
-orkestrestro ĉe la opero en Leipzig. 1922. 80 paĝoj. Broŝurita.
-Bindita.
-
-Dietterle, Joh., Prof. D-ro.: La Vendreda Klubo. 11 diversaj
-originalaj artikoloj, verkitaj de la Vendredoklubanoj en Leipzig.
-Kun unu portreto kaj kelkaj desegnaĵoj. 1921. 115 paĝoj. Broŝurita.
-
-Hankel, M.: Sableroj. Poeziaĵoj kaj skizoj. Kun portreto
-de la altŝatata aŭtorino. 1911. 91 paĝoj. Broŝurita.
-
-Hebbel, Friedrich: Gyges kaj lia ringo. Tragedio kvinakta.
-El la germana originalo trad. P. Bennemann. 1916. 151 paĝoj. Bindita.
-
-Luyken, H. A., F. B. E. A.: Stranga Heredaĵo. Romano
-originale verkita. 1922. 320 paĝoj. Broŝurita kaj bindita.
-
-Molière: La malsanulo pro imago. Komedio en tri aktoj.
-El la franca originalo trad. W. Velten. 1913. 98 paĝoj. Broŝurita.
-
-Zahn, Ernst: Svisaj rakontoj. El la germana originalo trad.
-Ch. Pulvers. 1913. 68 paĝoj. Broŝurita.
-
-  FERDINAND HIRT & SOHN--LEIPZIG
-  ESPERANTO-FAKO
-
-
-
-
-Internacia Mondliteraturo
-
-La kolekto estas submetita al la gvidado de Prof. D-ro Joh. Dietterle,
-direktoro de la Esperanto-Instituto por la Germana Respubliko.
-
-Ĝi enhavas nur la plej famajn verkojn el ĉiuj naciaj literaturoj.
-Nur tiuj tradukoj estas publikigotaj, kiujn faris samnacianoj de
-la koncernaj naciaj verkistoj. Ĝis nun aperis la jenaj verkoj:
-
-Volumo 1:
-
-Goethe, J. W. von: Hermano kaj Doroteo. Eposo idilia. El la
-germana originalo trad. B. Küster. 2a, korektita eldono. Kun
-antaŭparolo de Prof. D-ro Joh. Dietterle. 1922. 77 paĝoj. Kartonita.
-
-Volumo 2/3:
-
-Niemojewski, A.: 12 Legendoj. El la pola originalo trad. B.
-Kuhl. Kun antaŭparolo de Antoni Grabowski. 1911. 232 paĝoj. Bindita.
-
-Volumo 4:
-
-Raabe, Wilhelm: La nigra galero. Historia rakonto. El la
-germana originalo trad. Prof. D-ro Fritz Wicke. 2a, korektita eldono.
-1922. 64 paĝoj. Kartonita.
-
-Volumo 5/6:
-
-Meier, E. L.: Kvin germanaj noveloj de bone konataj aŭtoroj
-(Rumohr--Körner--Seidl--Grillparzer--Halm). 1914. 254 paĝoj. Bindita.
-
-Volumo 7:
-
-Chamisso, A. de: La mirinda historio de Petro Schlemihl. El la
-germana originalo trad. Eug. Wüster. 1922. 84 paĝoj. Kartonita.
-
-Volumo 8:
-
-Stamatov, G. P.: Nuntempaj rakontoj. El la bulgara originalo
-trad. Iv. H. Krestanoff. Kartonita.
-
-La kolekto estas daŭrigota.
-
-  FERDINAND HIRT & SOHN-LEIPZIG
-  ESPERANTO-FAKO
-
-
-
-
-Noto de transskribinto:
-
-Mi ĝustigis malmultajn mispresaĵojn de la originala libro, kaj
-registriĝis ilin per html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn
-paĝkomencojn mi simile registris.
-
-
-
-
-
-
-
-End of Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
-
-*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
-
-***** This file should be named 60429-8.txt or 60429-8.zip *****
-This and all associated files of various formats will be found in:
-        http://www.gutenberg.org/6/0/4/2/60429/
-
-Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
-Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
-book was produced from scanned images of public domain
-material from the Google Books project.)
-
-
-Updated editions will replace the previous one--the old editions
-will be renamed.
-
-Creating the works from public domain print editions means that no
-one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
-(and you!) can copy and distribute it in the United States without
-permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
-set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
-copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
-protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
-Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
-charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
-do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
-rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
-such as creation of derivative works, reports, performances and
-research.  They may be modified and printed and given away--you may do
-practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
-subject to the trademark license, especially commercial
-redistribution.
-
-
-
-*** START: FULL LICENSE ***
-
-THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
-PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
-
-To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
-distribution of electronic works, by using or distributing this work
-(or any other work associated in any way with the phrase "Project
-Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
-Gutenberg-tm License (available with this file or online at
-http://gutenberg.org/license).
-
-
-Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
-electronic works
-
-1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
-electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
-and accept all the terms of this license and intellectual property
-(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
-the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
-all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
-If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
-Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
-terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
-entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
-
-1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
-used on or associated in any way with an electronic work by people who
-agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
-things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
-even without complying with the full terms of this agreement.  See
-paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
-Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
-and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
-works.  See paragraph 1.E below.
-
-1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
-or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
-Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
-collection are in the public domain in the United States.  If an
-individual work is in the public domain in the United States and you are
-located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
-copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
-works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
-are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
-Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
-freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
-this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
-the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
-keeping this work in the same format with its attached full Project
-Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
-
-1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
-what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
-a constant state of change.  If you are outside the United States, check
-the laws of your country in addition to the terms of this agreement
-before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
-creating derivative works based on this work or any other Project
-Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
-the copyright status of any work in any country outside the United
-States.
-
-1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
-
-1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
-access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
-whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
-phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
-Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
-copied or distributed:
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
-
-1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
-from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
-posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
-and distributed to anyone in the United States without paying any fees
-or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
-with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
-work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
-through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
-Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
-1.E.9.
-
-1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
-with the permission of the copyright holder, your use and distribution
-must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
-terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
-to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
-permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
-
-1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
-License terms from this work, or any files containing a part of this
-work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
-
-1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
-electronic work, or any part of this electronic work, without
-prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
-active links or immediate access to the full terms of the Project
-Gutenberg-tm License.
-
-1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
-compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
-word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
-distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
-"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
-posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
-you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
-copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
-request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
-form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
-License as specified in paragraph 1.E.1.
-
-1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
-performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
-unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
-
-1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
-access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
-that
-
-- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
-     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
-     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
-     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
-     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
-     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
-     must be paid within 60 days following each date on which you
-     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
-     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
-     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
-     address specified in Section 4, "Information about donations to
-     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
-
-- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
-     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
-     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
-     License.  You must require such a user to return or
-     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
-     and discontinue all use of and all access to other copies of
-     Project Gutenberg-tm works.
-
-- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
-     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
-     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
-     of receipt of the work.
-
-- You comply with all other terms of this agreement for free
-     distribution of Project Gutenberg-tm works.
-
-1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
-electronic work or group of works on different terms than are set
-forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
-both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
-Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
-Foundation as set forth in Section 3 below.
-
-1.F.
-
-1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
-effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
-public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
-collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
-works, and the medium on which they may be stored, may contain
-"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
-corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
-property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
-computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
-your equipment.
-
-1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
-of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
-Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
-Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
-liability to you for damages, costs and expenses, including legal
-fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
-LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
-PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
-TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
-LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
-INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
-DAMAGE.
-
-1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
-defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
-receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
-written explanation to the person you received the work from.  If you
-received the work on a physical medium, you must return the medium with
-your written explanation.  The person or entity that provided you with
-the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
-refund.  If you received the work electronically, the person or entity
-providing it to you may choose to give you a second opportunity to
-receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
-is also defective, you may demand a refund in writing without further
-opportunities to fix the problem.
-
-1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
-in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
-WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
-WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
-
-1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
-warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
-If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
-law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
-interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
-the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
-provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
-
-1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
-trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
-providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
-with this agreement, and any volunteers associated with the production,
-promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
-harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
-that arise directly or indirectly from any of the following which you do
-or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
-work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
-Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
-
-
-Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
-
-Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
-electronic works in formats readable by the widest variety of computers
-including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
-because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
-people in all walks of life.
-
-Volunteers and financial support to provide volunteers with the
-assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
-goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
-remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
-and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
-To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
-and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
-and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
-
-
-Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
-Foundation
-
-The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
-501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
-state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
-Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
-number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
-http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
-permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
-
-The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
-Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
-throughout numerous locations.  Its business office is located at
-809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
-business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
-information can be found at the Foundation's web site and official
-page at http://pglaf.org
-
-For additional contact information:
-     Dr. Gregory B. Newby
-     Chief Executive and Director
-     gbnewby@pglaf.org
-
-
-Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation
-
-Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
-spread public support and donations to carry out its mission of
-increasing the number of public domain and licensed works that can be
-freely distributed in machine readable form accessible by the widest
-array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
-($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
-status with the IRS.
-
-The Foundation is committed to complying with the laws regulating
-charities and charitable donations in all 50 states of the United
-States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
-considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
-with these requirements.  We do not solicit donations in locations
-where we have not received written confirmation of compliance.  To
-SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
-particular state visit http://pglaf.org
-
-While we cannot and do not solicit contributions from states where we
-have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
-against accepting unsolicited donations from donors in such states who
-approach us with offers to donate.
-
-International donations are gratefully accepted, but we cannot make
-any statements concerning tax treatment of donations received from
-outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
-
-Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
-methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
-ways including checks, online payments and credit card donations.
-To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
-
-
-Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
-works.
-
-Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
-concept of a library of electronic works that could be freely shared
-with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
-Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
-
-
-Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
-editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
-unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
-keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
-
-
-Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
-
-     http://www.gutenberg.org
-
-This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
-including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
-Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
-subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
diff --git a/60429-h/60429-h.htm b/60429-h/60429-h.htm
index 6020cda..f0582f0 100644
--- a/60429-h/60429-h.htm
+++ b/60429-h/60429-h.htm
@@ -1,4 +1,4 @@
-<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
+<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN"
     "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="eo" lang="eo">
   <head>
@@ -39,45 +39,7 @@ p.vol {text-align: center;}
 <body>
 
 
-<pre>
-
-Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
-
-
-Title: Hermano kaj Doroteo
-       Eposo idilia
-
-Author: Johann Wolfgang von Goethe
-
-Translator: Benno Küster
-
-Release Date: October 6, 2019 [EBook #60429]
-
-Language: Esperanto
-
-Character set encoding: UTF-8
-
-*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
-
-
-
-
-Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
-Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
-book was produced from scanned images of public domain
-material from the Google Books project.)
-
-
-
-
-
-
-</pre>
+<div>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 60429 ***</div>
 
 <div style="text-align: center;">
 <p style="font-size:170%;">INTERNACIA<br />
@@ -2580,380 +2542,7 @@ paĝkomencojn mi simile registris.</p>
 
 
 
-<pre>
-
-
-
-
-
-End of Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe
-
-*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO ***
-
-***** This file should be named 60429-h.htm or 60429-h.zip *****
-This and all associated files of various formats will be found in:
-        http://www.gutenberg.org/6/0/4/2/60429/
-
-Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online
-Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This
-book was produced from scanned images of public domain
-material from the Google Books project.)
-
-
-Updated editions will replace the previous one--the old editions
-will be renamed.
-
-Creating the works from public domain print editions means that no
-one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
-(and you!) can copy and distribute it in the United States without
-permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
-set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
-copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
-protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
-Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
-charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
-do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
-rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
-such as creation of derivative works, reports, performances and
-research.  They may be modified and printed and given away--you may do
-practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
-subject to the trademark license, especially commercial
-redistribution.
-
-
-
-*** START: FULL LICENSE ***
-
-THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
-PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
-
-To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
-distribution of electronic works, by using or distributing this work
-(or any other work associated in any way with the phrase "Project
-Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
-Gutenberg-tm License (available with this file or online at
-http://gutenberg.org/license).
-
-
-Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
-electronic works
-
-1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
-electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
-and accept all the terms of this license and intellectual property
-(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
-the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
-all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
-If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
-Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
-terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
-entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
-
-1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
-used on or associated in any way with an electronic work by people who
-agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
-things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
-even without complying with the full terms of this agreement.  See
-paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
-Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
-and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
-works.  See paragraph 1.E below.
-
-1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
-or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
-Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
-collection are in the public domain in the United States.  If an
-individual work is in the public domain in the United States and you are
-located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
-copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
-works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
-are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
-Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
-freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
-this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
-the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
-keeping this work in the same format with its attached full Project
-Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
-
-1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
-what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
-a constant state of change.  If you are outside the United States, check
-the laws of your country in addition to the terms of this agreement
-before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
-creating derivative works based on this work or any other Project
-Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
-the copyright status of any work in any country outside the United
-States.
-
-1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
-
-1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
-access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
-whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
-phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
-Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
-copied or distributed:
-
-This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
-almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
-re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
-with this eBook or online at www.gutenberg.org/license
-
-1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
-from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
-posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
-and distributed to anyone in the United States without paying any fees
-or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
-with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
-work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
-through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
-Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
-1.E.9.
-
-1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
-with the permission of the copyright holder, your use and distribution
-must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
-terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
-to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
-permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
-
-1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
-License terms from this work, or any files containing a part of this
-work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
-
-1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
-electronic work, or any part of this electronic work, without
-prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
-active links or immediate access to the full terms of the Project
-Gutenberg-tm License.
-
-1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
-compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
-word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
-distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
-"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
-posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
-you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
-copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
-request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
-form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
-License as specified in paragraph 1.E.1.
-
-1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
-performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
-unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
-
-1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
-access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
-that
-
-- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
-     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
-     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
-     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
-     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
-     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
-     must be paid within 60 days following each date on which you
-     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
-     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
-     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
-     address specified in Section 4, "Information about donations to
-     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
-
-- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
-     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
-     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
-     License.  You must require such a user to return or
-     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
-     and discontinue all use of and all access to other copies of
-     Project Gutenberg-tm works.
-
-- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
-     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
-     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
-     of receipt of the work.
-
-- You comply with all other terms of this agreement for free
-     distribution of Project Gutenberg-tm works.
-
-1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
-electronic work or group of works on different terms than are set
-forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
-both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
-Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
-Foundation as set forth in Section 3 below.
-
-1.F.
-
-1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
-effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
-public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
-collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
-works, and the medium on which they may be stored, may contain
-"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
-corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
-property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
-computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
-your equipment.
-
-1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
-of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
-Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
-Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
-liability to you for damages, costs and expenses, including legal
-fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
-LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
-PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
-TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
-LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
-INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
-DAMAGE.
-
-1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
-defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
-receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
-written explanation to the person you received the work from.  If you
-received the work on a physical medium, you must return the medium with
-your written explanation.  The person or entity that provided you with
-the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
-refund.  If you received the work electronically, the person or entity
-providing it to you may choose to give you a second opportunity to
-receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
-is also defective, you may demand a refund in writing without further
-opportunities to fix the problem.
-
-1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
-in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
-WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
-WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
-
-1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
-warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
-If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
-law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
-interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
-the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
-provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
-
-1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
-trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
-providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
-with this agreement, and any volunteers associated with the production,
-promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
-harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
-that arise directly or indirectly from any of the following which you do
-or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
-work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
-Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
-
-
-Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
-
-Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
-electronic works in formats readable by the widest variety of computers
-including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
-because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
-people in all walks of life.
-
-Volunteers and financial support to provide volunteers with the
-assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's
-goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
-remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
-Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
-and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
-To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
-and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
-and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
-
-
-Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
-Foundation
-
-The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
-501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
-state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
-Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
-number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
-http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
-permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
-
-The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
-Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
-throughout numerous locations.  Its business office is located at
-809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
-business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
-information can be found at the Foundation's web site and official
-page at http://pglaf.org
-
-For additional contact information:
-     Dr. Gregory B. Newby
-     Chief Executive and Director
-     gbnewby@pglaf.org
-
-
-Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
-Literary Archive Foundation
-
-Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
-spread public support and donations to carry out its mission of
-increasing the number of public domain and licensed works that can be
-freely distributed in machine readable form accessible by the widest
-array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
-($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
-status with the IRS.
-
-The Foundation is committed to complying with the laws regulating
-charities and charitable donations in all 50 states of the United
-States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
-considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
-with these requirements.  We do not solicit donations in locations
-where we have not received written confirmation of compliance.  To
-SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
-particular state visit http://pglaf.org
-
-While we cannot and do not solicit contributions from states where we
-have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
-against accepting unsolicited donations from donors in such states who
-approach us with offers to donate.
-
-International donations are gratefully accepted, but we cannot make
-any statements concerning tax treatment of donations received from
-outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
-
-Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
-methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
-ways including checks, online payments and credit card donations.
-To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
-
-
-Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
-works.
-
-Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
-concept of a library of electronic works that could be freely shared
-with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
-Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
-
-
-Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
-editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
-unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
-keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
-
-
-Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
-
-     http://www.gutenberg.org
-
-This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
-including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
-Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
-subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
-
-
-</pre>
+<div>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 60429 ***</div>
 
 </body>
 </html>