diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 4 | ||||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 | ||||
| -rw-r--r-- | old/69123-0.txt | 7340 | ||||
| -rw-r--r-- | old/69123-0.zip | bin | 117407 -> 0 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/69123-h.zip | bin | 727835 -> 0 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/69123-h/69123-h.htm | 7404 | ||||
| -rw-r--r-- | old/69123-h/images/cover.jpg | bin | 585744 -> 0 bytes | |||
| -rw-r--r-- | old/69123-h/images/fosu1.png | bin | 20265 -> 0 bytes |
9 files changed, 17 insertions, 14744 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..d7b82bc --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,4 @@ +*.txt text eol=lf +*.htm text eol=lf +*.html text eol=lf +*.md text eol=lf diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..cefff7b --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #69123 (https://www.gutenberg.org/ebooks/69123) diff --git a/old/69123-0.txt b/old/69123-0.txt deleted file mode 100644 index 499318a..0000000 --- a/old/69123-0.txt +++ /dev/null @@ -1,7340 +0,0 @@ -The Project Gutenberg eBook of Saltego trans jarmiloj, by Jean Forge - -This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and -most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions -whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms -of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at -www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you -will have to check the laws of the country where you are located before -using this eBook. - -Title: Saltego trans jarmiloj - -Author: Jean Forge - -Release Date: October 9, 2022 [eBook #69123] - -Language: Esperanto - -Produced by: Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online Distributed - Proofreading Team at https://www.pgdp.net - -*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK SALTEGO TRANS JARMILOJ *** - - - -JEAN FORGE - -SALTEGO TRANS JARMILOJ - -Romano originale verkita - -[Devizo: Ni fosu nian sulkon] - - FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1924 - ESPERANTO-FAKO - - - - -ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ - -COPYRIGHT 1924 BY FERDINAND HIRT & SOHN, LEIPZIG - -MADE IN GERMANY - -PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG - - - - -ANTAŬPAROLO - - -Esperantistoj estas ĝenerale homoj bonhumoraj kaj fantaziemaj. Mi do -esperas ĝojigi ilin per ĉi tiu verko konforma al iliaj ecoj. - -Romanoj de simila speco ekzistas diversaj en naciaj lingvoj. Ili -incitis mian fantazion, precipe ideoj de D-ro Oelwein, kies motivo -- -kun lia afabla permeso -- estis parte mia gvidanto. - -Romano fantazia pli valoras, se ĝi ne estas mistere malklara kaj -malkonsekvenca, sed restas laŭeble klara kaj logika kaj -- kion mi -nepre akcentas ĉe originala Esperanto-romano -- _facile komprenebla -por ĉiu!_ - -Pri tio lasta mi klopodis speciale. Ke la romano do trovu multajn -amikojn! - -_Jean Forge._ - - - - -ĈEFAJ PERSONOJ DE LA ROMANO - - Mateo Fromaĝi, eksperimentisto kaj inventisto - Sinjorino Kamilo, lia edzino - Maria, lia filino - Profesoro Sovaĝi, lia amiko - Fraŭlino Snob, edukistino - Tabakaĉ, nenionfaristo - Karolo, aŭtomobilisto kaj servisto - Cili, ĉambristino - Sabino, kuiristino - Sinjoro Kovalo, verkisto - - - - -ENKONDUKO - - -Horloĝo super mia skribtablo ekparolas per kvinobla bato: - -„Kvina horo! Ĉu vi ne ĉesos skribi?...“ - -Tiam mi forĵetas la plumon kaj eksaltas. Enpense mi foliumas la -skribitajn paĝojn, kiuj kuŝas sur la skribotablo... - -Kio? Ĉu estas eble? Ke mi sidis la tutan nokton super mia -manuskripto? Tion mi tute ne rimarkis kaj -- por konfesi la veron -- -mi estus verkinta ankoraŭ ĝis tagmezo aŭ pli longe. Efektive, -forte ekkaptis min mia nova romano „La ombro“, kiun mi ĵus havas -„subplume“... - -Kvina horo matene!... - -Mi flankenŝovas la kurtenojn. Mi rigardas en la ruĝan matenon. Kion -fari nun? Dormi? Tio estus peko; ĉar belega somera tago staras -antaŭ la fenestro. Per rozaj fingroj karesas min la suno. Kaj la -naturo brilas en multkolora vestaĵaro. Birdoj trilas en la arboj. -Kaj blovas juna freŝa vento... - -Kio do? Ĉu promeneti tra la juna tago? Per plenaj pulmoj spirante la -matenon, ektrinki novan energion kaj inspiron por la glora verko?... - -Ha, ideo! Kompreneble. - -Mallaŭte mi paŝas tra la dormeganta domo. Kun kuraĝaj paŝoj. Kun -gaja entreprenemo en la koro. Malsupren. Trans la korton. En -remizon... - -Mi eltiras mian aŭtomobilon. Mi plenigas la rezervujojn per benzino. -Palpe glitas miaj fingroj super la motoron: en ordo ĉio! - -Ekzumas la maŝino. La veturilo tremas kvazaŭ hundo ekkurema. - -„Vi kuros, kara mia besto“, mi diras kun dorlota voĉo. „Vi -kuros en la junan freŝan tagon vete kun la vento!...“ - -Antaŭen! - -Ekbruas la motoro. Ekbruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En -eleganta kurbo mi traveturas la pordegon de la korto. Transsaltas la -pavimon de senhomaj longaj stratoj. Veturas inter grandaj dormegantaj -domŝtonaĵoj, kiuj formas sufokan malvaston. Kaj liberiĝas fine: -aperas rekta ŝoseo! - -Ekkrakas la motoro. Ekkuregas veturilaj radoj. Ekblovas forta freŝa -vento. Ĝi levas min... - -Mi ŝajnas ŝvebi meze en la suna lumo... - - * * * * * - -Vespero venas. - -Tutan tagon mi veturis. Senĉese sidis ĉe la direktila rado. -Trarapidegis sennombrajn kilometrojn. Trapasis vilaĝon post vilaĝo, -urbon post urbo... - -Kie mi estas nun? Ĉu mi scias? Ie, ĉe voja kurbo la vento forportis -malice mian stratan planon. Ĉu mi bezonas scii, kien mi veturas? -Kiun straton mi devas elekti, kiun direkton? ... eh, afero enuiga! -Por mi estas ĉefaĵo, senti subrade novan rektegan ŝoseon... - -Ha! Eksaltegas la montrilo de l’ takimetro! Ektondras la motoro. -Antaŭen kun triobla rapideco!... - -La vojo kuregas kontraŭ min. - -La pinte-akra antaŭaĵo de la veturilo tranĉas kvazaŭ glavo la -aeron. Furioze muĝegas la vento. Ĝi forŝiregus sendube mian kapon, -se mi ne kaŝus ĝin malantaŭ la duonronda ŝirmanta vitro. La -bruego de la maŝino kvazaŭ droniĝas en la venta fajfado. Mi estas -surda jam. Mi sentas nur la delikatan tremon, kiu vibras tra la -veturila torso, regule, kvazaŭ batas koro. Ŝajnas efektive al mi, -ke mia veturilo estas vivanta estaĵo... - -Vilaĝo aperas ... infanoj ludantaj ... hundoj bojantaj ... -flugetanta kokaro ... averte kriegas mia sireno ... for ... antaŭen! -... pli rapide!... - -Mi rapidegas plu. Ju pli longe mi veturadas, des pli kreskas mia -forto kaj libersenta certeco. Vojajn kurbojn mi veturas lude ... nur -sur du pneŭmatikoj ... apud mi disflugas ĉio flanken ... homoj ... -bestoj ... arboj ... herbejoj ... kampoj ... arbaroj ... pli rapide -ol filmo ruliĝas preter mi la multkoloraj bildoj... - -Vespero venas ... mi maltrankviliĝas ... de tempo al tempo laco -pendiĝas salte je miaj palpebroj ... dum momento mi fermas la -okulojn ... sed tuj denove ekflamas en mia interno la deziro: -veturi! ... veturegi!... - -Meze sur ŝoseo staras ruĝa globo. Kvazaŭ grandega purpura disko -troviĝas antaŭ mi la suno ... mi veturegas kontraŭ ĝin ... -freneze saltas la takimetro ... la vento fariĝas uragano... - -La arboj ĉe la flankoj formas jam barilon, tra kiu brilas la verdo -de herbejoj ... mi vidas nur rubandojn multkolorajn, kiuj ŝoviĝas -al mi renkonte ... la ŝoseo fariĝas rubandego de griza tolo, kiu -tiriĝas sub mi ... ĉu mi veturas? ... ĉu mi staras? ... senmove -sur unu loko meze en ĉi tiu ĥaosego da koloroj?... - -Mi flugas! Mi transiĝas en feliĉegan staton, en ebrian ŝanceliĝon -... mi balanciĝas ... kviete lulmoviĝas mia veturilo ... mi sentas, -ke la radoj forlasas la teron, ke ili pli kaj pli liberiĝas for de -la grundo... - -Mi flugas ... for de l’ tero ... renkonte al la fajra globo! Ha, mi -sentas, ke mi rule grimpas sur ĝiaj longaj radioj pli kaj pli alten -... ke mi veturas sur ĝiaj radioj kvazaŭ sur senfinaj brilegantaj -reloj ... ke la pneŭmatikoj ruliĝas sur ĉi tiu rela vojo pli kaj -pli supren ... en sferojn de eterna lumo! - -Mi estas libera kaj malpeza. - -Miaj okuloj rigardas en la fajroglobon, el kiu fluas stranga varmego. -Kaj ĉi tiu varmego flame penetras en mian animon... - -Mi volas kanti pro ĝojego kaj feliĉo... - -Jam mi ne aŭdas la ĝemojn de l’ motoro ... jam mi ne aŭdas la -furiozantan orkanon, kiu muĝegas ĉirkaŭ mi kvazaŭ bolanta maro... - -Mi vidas nur la lumon, al kiu mi rapidas ... la ruĝebrilan -arkaĵegon, de flamoj konstruitan, sub kiun mi enveturegas... - -Kaj meze en ĥaoso da koloroj, kiuj min ĉirkaŭas kvazaŭ gigantegaj -muroj, en ondo de purpura lumo, mi leviĝas ... stariĝas ... etendas -vaste ambaŭ brakojn ... renkonte al la fajra disko... - -Ĉirkaŭ mi kantegas la orkano potencan melodion... - - * * * * * - -Elteriĝas danĝeraĵo. Subite. Proksimiĝas rapidege. - -Sed mi ne vidas la vojan kurbon, kiu nun minace kuregas kontraŭ -min!... - - - - -ĈEFA PARTO - - - - -1. - - -Subite mi scias, ke mi dormis. Iu vekis min ... aŭ io. - -Aŭskultu! En la ejon, en kiu mi kuŝas, fluadas muĝanta maro da -muzikaj ondoj. Tonoj fluas tra la ĉambro. Antaŭ miaj spiritaj -okuloj ili formiĝas je lumaj ŝvebantaj anĝeloj. Kaj la anĝeloj -ŝutas sur min florojn, kiuj disvastigas svenigan bonodoron. Mi -trinkas tiun odoron, kiu metiĝas dolĉe sur miajn tempiojn... - -La muziko plilaŭtiĝas. Ĝi venas de ie, el iu loko de la ejo. Mi -aŭskultas kun muta piemo. Virina voĉo kantas en alta soprano. Ĝi -kantas en lingvo nekonata. Poste respondas tenoro. Denove eksonas la -muziko. Mallaŭte ĝi ŝvebas laŭlonge sur la planko, supren al mi -kaj blovetas super mian korpon dolĉan senforton. Ŝajnas, ke ĝi -penetras en mian korpon, ke ĝi fluas de la plandoj supren tra miaj -membroj kvazaŭ ia saniga ondofluo... - -Nur en mia kapo ŝajnas regi ĥaoso. Malantaŭ mia frunto la pensoj -kazeiĝis je granda malorda bulo. Kaj strange, ke tiu bulo ŝajnas -esti plumba; ĉar ĝi pezas tiom en mia kranio, ke mia kapo kvazaŭ -volas forkuri. Aŭ ĉu mi ne havas sub ĝi kusenon? Ha, mi sentas, ke -mia kapo pli kaj pli disiĝas de mia kolo... - -Pordo malfermiĝas ie. Furioza vira voĉo krias: - -„Kaptu vin diablo! Ĉesigu vian muzikaĉon! Mi devas supre -labori!“ - -La voĉo ruliĝas tondre tra la ĉambro. Sed virino respondas kun -indignego: - -„Ho, vi estas malbonulo! Vi ne volas aŭskulti la belan London-an -operon!...“ - -„Pri via London-a opero mi mokfajfas! Ĝi estas ludata hodiaŭ jam -dekduan fojon. Mi forŝiregos al vi la antenojn de la tegmento aŭ -enkarcerigos vin ie kaj radiofonigos en viajn orelojn dum dekdu horoj -la ‚Relativecan teorion de Einstein‘, ĉu vi komprenas?!“ - -La muziko ĉesas. Pordo krakas. Ĝema krio el virina buŝo. Paŝoj. - -„Kio okazis?“ demandas kviete alia virina voĉo. „Mi devas -peti, ke oni ne faru tian bruon. Vi bone scias, ke apude dormas -malsanulo...“ - -„Sed ĉu mi toleru tian arogantecon?“ respondas akrasone la alia -voĉo. „La profesoro estas homo netolerebla. Li eĉ ne volas -permesi, ke mi aŭskultu mian London-an operon...“ - -„Pst! Pli mallaŭte, kara Snob, prefere ni forlasu la ĉambron...“ - -Silento... - -Nenio moviĝas. Nur malproksime, ekstere, ie sur korto krias koko... - -La aero muĝas en miaj oreloj en monotona ritmo ... en ĉi tiun -muĝadon miksiĝas la dormema mallaŭta tik-tako de horloĝo, kiu -ŝajnas troviĝi apude ... tik-tak-tik-tak ... kun freneziga -reguleco... - -Mi sentas, ke mi malleviĝas. Ke mi faladas pli kaj pli profunden -post ĉiu tik-tak de la horloĝo. Kun mi ĉio kunfalas. En senfundan -profundon, en nemezureblan mallumegan abismon malsupren... Vane mi -provas haltigi la faladon... - -Mallumo kaj silento ĉirkaŭe... - - - - -2. - - -Krepuskas en la ĉambro. Mi ne scias, ĉu komencas tagiĝi aŭ -vesperiĝi. - -Ĉu mi dormis ĵus? Verŝajne. Kompreneble mi dormis kaj havis -diversajn sonĝojn. Ah, kiel bone mi memoras la eksterordinaran -muzikon, la strangan interparolon de iuj personoj ... kuriozaj, vere -kuriozaj tiaj sonĝoj... - -Estas jam tempo por leviĝi. Mi devas nepre paroli. Kial mi estas -tiel laca kaj malforta? Eh, sensencaĵo. Per unu salto ellitiĝi, -hop, kiel mi kutimas ... nu? Mi levas min kaj volas apogi min per la -maldekstra brako. Sed akra doloro tuj paralizas ĝin kaj mi refalas -senforte en la kusenojn. - -Mi aŭdas mallaŭtajn proksimiĝantajn paŝojn. Kapo de juna -fraŭlino kliniĝas super mi. Paro de brunaj mirindaj okuloj -fiksiĝas en la miajn. Ŝiaj lipoj flustras: - -„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“ - -„Ne, ne,“ mi respondas duonkonscie kaj estas konvinkita, ke mi -jam falis en novan sonĝon. „Sed kie mi estas? Kio okazis?...“ - -„Trankviliĝu! Vi estas ĉe bonaj homoj. Nenio okazos al vi,“ ŝi -respondas. - -„Sed diru, ĉu mi sonĝas nun?“ - -„Vi ne sonĝas,“ ŝi respondas milde. - -Ŝia respondo konfuzas min. Kaj mi demandas tre distrite: - -„Ĉu mi estas malsana?“ - -„Trankviliĝu, vi resaniĝos. Vi devas dormi. Vi ne devas ekscitiĝi. -Nenion timu...“ - -„Mi estas malsana,“ mi ripetas malrapide kaj sentas grandan -kompaton pri mi mem. „Tre malsana kaj malforta. Kaj vi flegas -min...“ - -Ŝia gracia mano karesas mian varmegan frunton. - -„Dormu, mia kara!“ diras la knabino mallaŭte kaj ŝiaj brunaj -okuloj ekbrilas kiel du mirindaj steloj. - -Sub ŝia karesa ektuŝo, kiu metiĝas sur mian frunton kiel -malvarmetiga balzamo, miaj pensoj disflugas en la spaco. La krepusko -pli dense vualas miajn palpebrojn. La nigrohara kapo de la fraŭlino -malproksimiĝas kaj malklariĝas pli kaj pli. Kaj el longa distanco -atingas miajn orelojn la monotone sonantaj vortoj: - -„Dormu, mia kara! Dormu!...“ - - - - -3. - - -Teleroj bruas. Tranĉiloj kaj forketoj tintas. Manĝas pluraj -personoj. Apude, kiel ŝajnas. - -Ĉu nun estas tag- aŭ vespermanĝo? Kion manĝas la homoj? Kiu sidas -ĉe la tablo? Kial oni ne donas al mi manĝon? - -Dum momento ĉio silentas. Iu ŝmacas. Post tio diras voĉo kun -maĉantaj interrompoj: „Mi ne kredis, ke li transvivos. La hodiaŭa -homa organismo ne estas plu la sama kiel en pli fruaj tempoj. Ni -prenu kiel ekzemplon antikvan romanon! Jen, kia belega korpokonstruo, -kia muskolaro! Reiru ni plu ĝis la prahomo, pli kaj pli fortikaj kaj -potencaj fariĝas la figuroj --“ - -„Kiujn ni metus teren hodiaŭ per peceto da plumbo...“ - -„Estas malprogreso de l’ kulturo, ke tiel fariĝis, mia kara -Fromaĝi. Ĉi tiun malprogreson mi ne forgesos inde skurĝi en mia -verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘. Kio estas kulturo?“ - -„Tekniko,“ diras Fromaĝi. - -„Sensencaĵo!“ ekkrias la alia kaj nervoze tintegas sur sia -telero. - -„Mi petas, trankviliĝu, sinjoro profesoro!“ kvietigas voĉo de -virino. „Ni ne volas veki lin. La kompatindulo dormas. Li devas -kuŝi tute trankvile. Maria, ĉu vi renovigis lian kompreson?...“ - -„Li evidente havas fortikajn ostojn,“ parolas la profesoro -ŝmacante. „Ankaŭ al lia veturilo okazis nenio, escepte du -pneŭmatikoj, kiuj krevis. La barilon li -- por tiel diri -- -distranĉis...“ - -„O jes!“ flutas malgaje voĉo al mi konata. „Kaj la belan -jasmenan laŭbon li veturdetruis...“ - -Ĉiuj ekridas. - -„Sed kara Snob,“ diras la kvieta virina voĉo. „Konfesu mem, -kiel povus lokiĝi aŭtomobilo en ĉi tiu laŭbo?“ - -„Ĝoju,“ diras Fromaĝi, „ke vi tiam ĉi aŭskultis vian London-an -operon, alie li estus veturdetruinta ankaŭ vin -- aŭ pli ĝuste lia -benzinbestego. Ĉar li surteriĝis post grandega _salto mortale_ sur -la sterkejo...“ - -„Kaj nur elartikigis sian maldekstran brakon kaj vundigis sian -kapon je ŝtono...“ - -„Jes, hm, kiel utila okaze povas esti tia sterkejo...“ - -„La antikvuloj ne bezonis timi tiajn akcidentojn. Ili ankoraŭ ne -rapidegis per aŭtomobiloj tra la mondo,“ diras la profesoro. „Kaj -tion ĉi oni nomas kulturo! Estas ja efektive ridinda kaj malĝojiga -samtempe la fakto, kiom la hodiaŭuloj kove sidas super novaj -eltrovaĵoj! Kaj ilin uzante, ili ĵonglas per sia vivo, kvazaŭ ĝi -estas nur pilko por ludo. Ha, kaj plue: ĉie kien ajn mi rigardas, -malprogreso! Kio do estas la hodiaŭuloj? Maŝinoj ili estas, -konstruitaj de la spirito de nia tempo, de tiu spiritaĉo, kiu -regadas ĉie kaj forglutas ĉion, kio estas nobla kaj bela. Ĉu ankoraŭ -ekzistas hodiaŭ verkistoj, kiel estis Homero? Ĉu oni priskribas en -libroj ankoraŭ heroojn, kiel estis la dia heroo Odyssevs? Kion oni -verkas kaj legas hodiaŭ? Distaŭzitajn, neverŝajnajn, saturitajn per -tekniko historiojn, senspritajn vortobalbutojn de ridindaj homuloj! -Kie restas la versoj de Virgil, Horac, Ovid? Malprogreso, kien ajn -ni rigardas! Kaj en ju pli novajn tempojn ni venas, des pli ni -malproksimiĝas de la kulturo de l’ antikva tempo, kiu unu kaj sola -estas konsiderinda kiel vera kulturo! Kion ni nomas hodiaŭ kulturo, -estas malprogreso! _Tio estas fatala salto en la abismon de -spirita mallumiĝo!!!_“ - -Pugnobato sovaĝe saltigas ĉiujn telerojn kaj glasojn sur la tablo. - -„Mi ne povas perdi tempon,“ la parolanto saltegas de la seĝo, -„por mia verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘, mi ĉion ĉi enkapigos -al la homoj! Per flamantaj literoj mi enbruligos ĉion ĉi sur -iliajn fruntojn! Mi devas nun skribi --!“ - -Tion dirante, li forlasas la ĉambron. - -„Oh!“ diras la alta fraŭlina voĉo, „li estas grandulo! Oh, mi -scias, ĉar mi studis ĉe la universitato!“ - -Post tio denove ektintas tranĉiloj kaj forkoj. La monotona telera -muziko ne permesas, ke mi ion pensu nun. Ĝi fortintas ĉiujn -demandojn el mia cerbo. Mi kuŝas kvazaŭ ligna ŝtipo. Kaj tamen -sentas agrablan lacan oportunon. Nur en mia kapo ankoraŭ pezas la -pensobulo... - -Malrapide, agrablege tra miaj membroj rampas dormo. Ree parolas viro. -Sed lia voĉo sonas jam malproksime. Kvazaŭ li staras sur alta monto -kaj kvieta vento forblovas de lia buŝo la vortojn. Kaj mi tute ne -penas aŭdi aŭ kompreni lin. Alia voĉo parolas. Post tio ĉiuj -voĉoj intermiksiĝas. Teleroj tintas. Seĝoj bruas. Paŝoj rapidemas. -Malfermiĝas kaj fermiĝas pordoj! Malproksimege, en kilometra -distanco denove ekkrias la kokviro ... lia krio sone disperdiĝas -en dormema krepusko, en kiun trempiĝas ĉiuj miaj sentoj... - - - - -4. - - -Strigo sidas antaŭ mia lito. Ĝi observas min per grizaj okuloj, -scivole kaj esplore. Ĝiaj okuloj rigardas min senĉese, komence -kompate, poste sensente kun subita revema esprimo. Mi sentas strangan -maltrankvilon. Kion signifas tio? Mi forflugigos la strigon. Mi -provas movi mian maldekstran manon, sed tuj pikeganta doloro ekprenas -mian brakon, tiel ke mi ekĝemetas. - -„Nu, nu, mia kara,“ ekparolas la strigo. „La krizon vi feliĉe -preterpasis. Tio ĉi ne gravas, se ĝi iom doloras ankoraŭ. Ĝi -dank’ al Dio ne rompiĝis...“ - -Mi malfermegas miajn okulojn kaj rimarkas kun miro, ke antaŭ mi -sidas viro, kiu portas okulvitrojn kun grandaj rondaj vitroj. Lia -tuta vizaĝo ridas, kiam li vidas mian pro mirego malsaĝan mienon. -Mi provas levi mian kapon. - -„Aŭ-ha!“ mi dolorkrias. „Kion signifas tio?“ - -„Same nenion gravan!“ ridas la viro kun la strigosimilaj -okulvitroj. „Vi nur frapetis en vian kapon truon dum via beleta -aŭtomobilekskurso. Vi febris tre bele, sed tio ĉi estas nun for kaj -post kelkaj tagoj vi saltos ĉirkaŭ la domo kiel novbakita -Steinach-ulo...“ - -„Ĉu vi estas eble kuracisto?“ mi demandas mirigite. - -„Tute kiel vi komprenas tion... La medicino apartenas ankaŭ al mia -fako, kompreneble,“ li diras palpebrumante. - -„Kiu vi do estas?“ - -„Dio mia!“ li ekridas laŭte. „Konas nek mi vin, nek vi min. -Kiel vi eble ankoraŭ memoras, vi venis ĉi tien en maniero efektive -strangega, kaj mi apenaŭ kredas, ke oni ofte trovas tiajn -vizitmanierojn. Ĉar -- veturi per aŭtomobilo en freneza rapidego -tra la ĝardena barilo, traplugi per la pneŭmatikoj ĉiujn -florbedojn kaj fine enveturegi en laŭbon, tio ŝajnas al mi la pinto -de ĉia vizitoriginaleco. Malgraŭ ĉio ajn -- koran bonvenon en mia -ĉiam gastama domo!“ - -Forte li skuas mian dekstran manon. - -„Aha!“ mi diras kun rideto. „Vi do estas la domestro. Pardonu --- mia nomo estas Kovalo.“ - -„Fromaĝi -- Mateo Fromaĝi,“ li klinas sin. Ŝajnas, ke lia -propra nomo amuzas lin. - -„Sed Mateo,“ diras virina voĉo kun kvieta riproĉo. „Kiel vi -povas turmenti nian malsanan amikon en tia maniero... Viaj paroloj -nur maltrankviligas lin...“ - -„Ĉu vi opinias, Kamilo?“ diras Fromaĝi malkuraĝete kaj subite -tute distrite ŝovetas siajn grandajn strigajn vitrojn. Poste li -eksaltas: - -„Dormu, juna amiko! Tio freŝigos vin. Mi devas hodiaŭ ankoraŭ -multe labori. Fartu bone!“ - -Tion dirante, li klinas sian kapon al mi amike kaj foriras, kvazaŭ -li faris efektive malbonaĵon. Mi postrigardas lin. Lia figuro estas -konstruita malgrande kaj larĝe. Liaj movoj estas malkuraĝetaj kaj -mallertaj. - -La pordo fermiĝas malantaŭ li. Denove ĉirkaŭas min profunda -silento. Mi estas sola en la ĉambro. La fenestroj estas kovritaj per -kurtenoj. Duonhelo pendas sur la muroj, sur la multekostaj -malhele-ruĝaj tapetoj. La silento, kiu subite ekvipas en mi tutajn -demandarojn, kuŝegas en la ejo kun pezanta indiferento. Ĝi -kaŭriĝas en la molajn remburaĵojn de la seĝoj. Ĝi ungoteniĝas -je la dika tapiŝo, por fari ĉi tie agrablegan dormon. Sed la -ekvipitaj demandoj metas min en ŝanceliĝantan maltrankvilon... - -Kaj subite mi sentas la balanciĝon de la aŭtomobilo, tiun -ŝanceliĝon, kiu min transigis en tiu vespero en feliĉan revegon. -Ĉirkaŭ mi subite leviĝas ĉio. La malhela ruĝo de l’ tapetoj -eklumiĝas kiel tiam la purpura lumo de la sunarkaĵo, en kiun mi -veturegis -- kaj poste subite ĉirkaŭis min peĉonigra nokto, el kiu -levis min kviete anĝelomanoj de mirinda muziko... - -Senforte mi refalas. Ĉio ĉi kuregas kontraŭ min, surbrustiĝas -kvazaŭ inkubo kaj kaŭras sur mi kun moke grimacanta trankvilo. Mi -volas kriegi, ke revenu tiu homo kun la grandaj grizaj strigokuloj, -ke li venu kaj rakontu al mi ion, ion ajn, por ke mi ne kuŝadu ĉi -tie tiel senhelpe... Sed mi ne kuraĝas, per mia voĉo ŝiregi la -silenton malsupren de la mutaj muroj. Sed mi devas fari ion... Kie mi -estas? Kiu estas la homo, kiu ĵus sidis ĉi tie? Kiaj estas la -homoj, kiuj loĝas en ĉi tiu domo?... - -Miaj okuloj ekpendas je blanka punkto, kiu troviĝas en la muro. -Aŭtomate mi levas la dekstran manon... - -Sekundoj pasas. Mallaŭta susurado. Senbrue io malfermiĝas ie. -Elmuriĝas vira voĉo: - -„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“ - -„Ne!“ mi rekriegas maltrankvile. „Diru nur, kie mi troviĝas!...“ - -Iu knabino ridas kaŝe. Sed la vira voĉo respondas serioze: - -„Vi troviĝas en la domo de la instruitulo, eksperimentisto kaj -eltrovanto Mateo Fromaĝi!“ - -Post tio silentiĝas ĉio. Mi fermas la okulojn kaj profundiĝas en -kvietan dormeton... - - - - -5. - - -Pala vizaĝo fikse rigardas min. La haroj pendas super blankan -bandaĝon, kiu ĉirkaŭkuras la frunton. Sub tio du miraj okuloj, -kiuj malrapide elpaŝas el malhelaj kavoj. Kial rigardas min tiu ĉi -homo? Mi proksimigas al li mian kapon kaj observas lin severe kaj -moke. Li faras la samon. - -„Sinjoro,“ mi diras kolere, „kiel vi kuraĝas rigardaĉi min -tiel malsaĝe?“ - -Pac! Ni retiregiĝas ambaŭ kun teruro kaj samtempe alridas nin. La -granda spegula vitro, kiu redonas mian bildon laŭnature, ete -pendolas sub la ekpuŝo. Estas frapante, kiel mi ŝanĝiĝis dum la -tagoj de mia malsaneco -- aŭ ĉu estas eĉ semajnoj? -- kaj mi -supozas, ke mi estis efektive danĝere malsana. - -La mateno ĵus staras ruĝe antaŭ la kurtenoj de mia ĉambro. Ĝi -refreŝigas min al nova vivo. Ambaŭ brakojn mi volus etendi en -plenkonscio pri mia forto. Per granda ĉirkaŭpreno mi volus premi al -la brusto la unuajn ruĝajn radiojn, kiel mi kutimis pli frue. Sed -miaj brakoj ekpendas en malvigla senforto: la maldekstra en bandaĝo, -la dekstra trem-apoge sur seĝo. Sed la mateno vokas min per loga -voĉo. Kun penego mi vestigas min. Fine mi estas preta kaj malfermas -mallaŭte la pordon. - -Mi paŝas sur galerion, kiu supre ĉirkaŭkuras. De ĝi oni povas -eniri ĉiujn ĉambrojn de la unua etaĝo. Mirinde skulptitaj -ŝtuparoj kondukas malsupren en grandegan halon, super kiu -arkaĵiĝas vastega vitra kupolo. Ĉi tiu rotondo pendas super mi -kiel grandega vitra kloŝo. Ĝi kreas en mi nepriskribeblan senton: -mi mem ŝajnas al mi kvazaŭ pulo en fromaĝa kloŝo kaj malgrandiĝas -sub la giganta ejego en neniaĵon. Mirinda koloraro traondas ĉi tiun -arkaĵon, tra kies vitraj muroj la matena suno enpaŝas kun brilego. - -Mi iras el la domo. Grandaj ombrodonaj arboj staras tie ĉi. -Florantaj altaj arbetaĵoj. Ĝardeno, simila al parko, prezentas -idilian bildon. Ombroplenaj arbaĵejoj, allogaj kaŝejoj kun freŝa -verdo tiriĝas malantaŭ la legoma ĝardeno. Malantaŭ ĝi situas -ĉirkaŭ korto kelkaj domoj. - -La suno rigardas tra la arboj. Ĵus ĝi komencas leviĝi. Kokviro -sidante gaje sur barilo, salute krias. Malrapide mi iras laŭlonge de -la barilo. Mi paŝas en la junan matenon kun malfortaj ŝanceliĝantaj -kruroj. En silenta kaŝejeto mi malleviĝas en la herbon. Tro multon -mi postulis. La malsaneco forprenis miajn fortojn. Ĝi fikse sidas -ankoraŭ en ĉiuj miaj membroj. Laco ĉirkaŭprenas min. Ekposedas min -kvazaŭ eta sveno, en kies brakojn mi falas senvole kaj senforte. -Facila ruĝeta nebulo malleviĝas sur min. Ĝi estas kiel spiro anĝela, -kiu ĉirkaŭblovas min per feliĉiga malvarmeto. Kaj tiu blovo alportas -voĉojn jubilantajn, kiuj supre en ruĝete-blua etero trile salutas -la junan tagon... - -Memoro en mi leviĝas. Ie, en ĝardeno de lazareto, mi kuŝis kun -trapafita mano en la verdaĵo. Ofte mi aŭskultadis sub ombrodonaj -arboj la birdojn, kiuj kantis en blua etero. Kaj la suno staris -oblikve super mi. Mi fiksis miajn rigardojn en la bluaĵon, -rigardadis la malgrandajn blankajn nubojn, kiuj salutis min el -malproksime, kaj miaj pensoj pendiĝis je iliaj blankaj veloj... - -Mi ne scias, kiel longe mi kuŝis en ĉi tiu dormeto. Subite mi -eklevetas min. Motoro zumas ie. Mi volas eksalti, sed miaj fortoj -malsufiĉas. Ĉu tio eble estas mia aŭtomobilo? Sed ne, mi ŝajne -eraras. Mia maŝino kuras multe pli laŭte kaj akre. Tio ĉi estas -stranga zumado, tiel delikata kaj diskreta, kiel la zumado de abelo -en distanco de unu metro. - -Mi levetas la kapon. Ĉio kuŝas senmove. Sur la korto migras pace -anasaro. La vilao staras antaŭ mi en blindiga blanko. Sur ĝia -antaŭa ebena tegmento brilegas kaj arĝentas strangaj kolonoj. -Malantaŭ ili leviĝas delikata fumo en la bluan ĉielon. Jen, rava -multkolora bildo, kiun la arbetaĵo, post kiu mi ripozas, eltranĉas -el la pejzaĝo per mirinda verda kadro. - -La zumado daŭras. Kaj subite ĝi plilaŭtiĝas je muĝado ... -leviĝas el post la tegmento ... ruliĝas kontraŭ min kun venta -rapideco ... ekkaptas min per ventega turniĝo ... mi kaŭre -kuntiriĝas kun teruro ... sed jam ĝi transpasis min ... siblegas -supren... - -Mi rigardegas en la blueteron: aeroplano! - -Ĝiaj portiloj fulmas en la suno. Majeste ĝi flugas super mi en -granda rondo. Ĝi ŝvebas en la etero kvazaŭ birdego kun rigidaj -flugiloj: Ĝia sunflugo simbolas liberecon kaj fieron. Kaj ĝia -voĉo, muĝegante tra la jun-mateno, ekkantas jubilan kanton de l’ -tekniko... - -Longan tempon mi postrigardas ĉi tiun brilantan birdegon, ĝis tiu -malaperas post la arbojn. Ankoraŭ mi aŭskultas ĝian zumadon, ĝis -ankaŭ ĝi perdiĝas super mi en la branĉaro... - -La suno staras jam oblikve super mi. - -Longe tiriĝanta fajfo sonas trans la korton. Ĉu oni eble serĉas -min? Aŭ oni fajfe vokas iun alian ... la kortohundon eble?... - -Venteto blovas tra la arbopintoj. Ĝi incitetas apenaŭ aŭdeblan -simfonion de l’ folioj, kiu penetras muĝetante en miajn orelojn -kaj flustras en mian animon solenan harmonion... - -Senmove mi kuŝas. Mi profundiĝas en ravajn revojn... - - - - -6. - - -La suno eklevas miajn palpebrojn per piketantaj radioj. Vespero -venis. Vere, mi preterdormis la tutan tagon. Ĉi tie, en la agrable -silenta verda kaŝejo. Mi frostetas. La malvarmeto, kiu vespere -elteriĝas el malseketa herbaro, rigidigis miajn membrojn. Malrapide -mi leviĝas. - -Mi paŝas antaŭ la domon. Sed tie ĉi staras viro. Li star-apogas -sin je la pordo. Li havas pipon en la buŝo, fumegas kiel kamena tubo -de fabriko kaj rikanas kun gajete palpebrumantaj okuloj. - -„Aŭskultu, kara homo,“ mi diras kun rideto. „Vi ŝajnas esti -la gardisto de la domo?“ - -Konsenta grunto respondas. Subite mi levas la nazon kaj flaretas. Mi -krias terurigite: „Vi ja fumas tabakaĉon?“ - -Li levas la ŝultrojn: - -„Se mi ne havas pli bonan?...“ - -„Sed vi ja fumaĵigas la tutan domon!“ mi diras kun prava -indigno. - -„Tio ne domaĝas,“ li diras trankvilege kaj elpipigas tutan -nubaron de ĉi tiu stranga tabakaĉa fumo. - -Rapidege mi volas endomiĝi preter la pipulo. Sed mi puŝiĝas -kontraŭ brakon, kiu metiĝas antaŭ min kiel bariero, barante la -vojon. - -„Kien?“ li demandas suspekteme. - -„En la domon.“ - -„Ne permesas.“ - -„Kial ne?“ - -„Mi ne enlasas fremdulon.“ - -„Sed mi ja apartenas al la domanaro!“ mi krias kolere. - -„Mi ne konas vin.“ - -„Do bonvolu min anonci al gesinjoroj Fromaĝi,“ mi diras pacience. - -„Mi ne povas.“ - -„Ĉu neniu estas hejme?“ - -Li faras longan tiron el sia pipo kaj klarigas: - -„Kio koncernas la inojn, ili ambaŭ flugis for, la profesoro -skribas libron kaj aperas nur, kiam sonoras al manĝo. La sinjora kaj -sinjorina moŝtoj estas supre. Ili sorĉas.“ - -„Sorĉas?“ - -„Jes, ili sorĉas.“ - -Senvorte mi rigardadas la fumanton kaj miregas. Jen originala -domgardisto! Li forpelas ĉiujn neagrablajn vizitantojn per ankoraŭ -pli originala tabakaĉa fumo. Mi sentas, ke ankaŭ mi devas cedi, se -mi ne pereu en ĉi tiu fumego. Ankoraŭ mi hezitas... - -Tiam ĉi tiu stranga homo ekflugigas fumnubegon, kiu minace ruliĝas -kontraŭ min kaj fumaĵante forpelas min kiel trudeman insektaĉon... - - - - -7. - - -Mi ŝanceliĝas for. Mi marŝas trans la korton, kiu trempiĝas en -sangan ruĝon de l’ vespero. - -Ĝis nun mi faris al mi neniajn pensojn: kiaj do estas la homoj, kiuj -loĝas en ĉi tiu vilao? Sed nun komencas aperadi demandoj unu post -alia: unue, kiel entute mi venis ĉi tien? Tion mi scias. Bone. Due, -kie situas ĉi tiu domo? Kia homo estas tiu Fromaĝi? Eltrovanto, -inventisto, instruitulo? Pri iu Fromaĝi ankoraŭ neniam mi aŭdis -ion. - -Pordego malfermiĝas grincante. Juna viro, vestita per blua -laborjako, eliris. Per stupo li viŝpurigas siajn manojn de oleo. -Vidante min, li ridas kaj diras: „Bonan vesperon, sinjoro!“ - -„Kiu estas vi?“ mi demandas. - -„Mi estas Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto.“ - -„Tio ĝojigas min,“ mi diras kaj trajtigas mian buŝon je embarasa -rideto. „Ĉu vi povas diri, kiel mi povas endomiĝi? Jen, antaŭ -la pordo staras homo, kiu fumas teruran tabakaĉon.“ - -„Ah, vi devas pardoni, estimata sinjoro,“ klarigas Karolo -fervore, „la afero estas jena: sinjoro Parkwer kaj la tabako estas -vera turmentado en ĉi tiu domo, malbonaĵo ĉiutaga, kiu daŭras -bedaŭrinde jam depost jaroj.“ - -„Kaj kian okupon li havas en ĉi tiu domo?“ - -„Nu, li estas ĉionfaristo --“ - -„-- sed faras nenion,“ mi aldonas bonhumore. „Li do estas pli -ĝuste nenionfaristo, haha!“ - -„Vi estas prava,“ diras Karolo ridante. „Li faras ion nur, kiam -oni promesas al li cigaron aŭ ion alian fumeblan. Sed ankaŭ ion -‚trinkeblan‘ li volontege akceptas...“ - -Sciavide mi aŭskultas la aŭtomobiliston, kiu faras sur min impreson -de normala homo. Mi demandas pri mia aŭtomobilo. - -Li malfermas la pordegon de la domo, kiu estas vasta aŭtomobilejo. - -„Ankaŭ via veturilo resaniĝas,“ li diras. „Pli grandaj riparoj -estis bezonaj, unue aksorompo, due difekto je la direktilo.“ - -El la granda kvadrato, en kiun subite la suno eniras flamante, -ekfulmas mia veturilo per grandaj rondaj lanternokuloj. Ĉi tiuj -okuloj ŝajnas direktitaj sur min. Kun detruitaj vitroj ili -rigardegas min grande kaj mire. Mutaj demandoj fluas el ili kaj -kuregas en senkomprena mirego: kio okazis? Kial vi enŝlosis nin en -ĉi tiun vastan ejon kaj traktas nin kiel kaptitojn? Kial vi ne -zorgis pri ni dum tiel longa tempo?... - -La juna viro antaŭ mi parolas fervore. Li laŭdas la motoron, kiu -estas eksterordinare forta. Ke certe estas plezurego, flugadi per ĝi -tra la naturo... - -Mi ne aŭskultas lin. Mi aŭdas nur la demandegojn de l’ rondaj -brilantaj okuloj. Mi vidas la deformitajn kot-ŝirmilojn, kiuj -malrekte kaj kurbigite pendas super la pneŭmatikojn. Mi paŝas pli -proksimen. - -Mia sana mano glitas super la aŭtomobilon en delikata karesa -tuŝeto... - - * * * * * - -Sinjoro Tabakaĉ’ -- tiel mi baptas lin -- la domgardisto kaj -„nenionfaristo“ malaperis. - -Mi trapenetras kun peno la fumegon, kiu kuŝas en sufoka denso en la -ŝtuparejo. Mi paŝas en la grandan vitran arkaĵon, kiun nun -plenigas purpura fajro. Volontege mi nun ripoze falus en angulo sur -unu el la multaj vulpaj kaj ursaj feloj. Mi plene fordonus min al ĉi -tiu fabela belego kaj reva atmosfero, kiu ĉirkaŭvolvas min en ĉi -tiu sunbrilegata arkaĵo per dolĉa sveno kaj agrablega ebrio. Sed mi -sufokas mian emegon. Mi ŝanceliĝas plu kvazaŭ laca papilio en suna -lumo. Laŭlonge de l’ ŝtuparo mi treniĝas supren kaj faletas en -mia ĉambro sur molan divanon. Mi estas lacega. - -Ĉu oni rimarkis mian foreston? Certe oni serĉis min? Aŭ supozis, -ke mi dormis en la lito tutan tagon? - -Malrapide mi senvestigas min kaj falas en dormegon... - - - - -8. - - -Mia lito balanciĝas kvazaŭ ŝipo sur Oceano, kiun ondovipas -ventego. Samtempe krakego kiel pafo el kanono. La fenestraj vitroj -tintas. La muroj de mia ĉambro ŝanceliĝas. Tremegas la tuta domo. - -Timigite mi saltas el la lito. En unua momento mi pensas, ke tertremo -erartrafis ĉi tien. Kion signifas tio? Sed nun denove silentegas -ĉio... - -La mateno pendas ankoraŭ grize je la kurtenoj. Tremante mi staras en -ĉemizo meze en la ĉambro kaj ĉirkaŭrigardas senhelpe. En la domo -regas trankvilo. Tio ankoraŭ plitimigas min. Neniu ŝajnas atenti -pri ĉi tiu pafego. Ĉu mi sonĝas? - -Mi kuregas el la ĉambro, malsupren la ŝtuparon en la grandan vitran -halon. Sed ankaŭ ĉi tie moviĝas nenio. Timtremiga silentego! Eĉ -miaj paŝoj sonperdiĝas en la molaj tapiŝoj kaj felaĵoj... - -Subite pordo malfermiĝas supre. Eksterordinare hela lumkonuso -ĵetiĝas en la halon. Kaj en ĉi tiu blanka blindiga lumo mi staras -senhelpe en ĉemizo kaj prezentas bildon de kompato. - -Supre paŝas al la galerio Fromaĝi. Li estas volvita en blankan -kemiistan mantelon. Kaj dum li fikse rigardas malsupren per grandaj -okuloj sur mian blankan fantomon, kiu senhelpe baraktas per brakoj en -la lumkonuso, mi kriegas: „Kio okazis? Kio okazis?“ - -„Ĉu vi estas lunatika?“ li demandas mirigite. - -„Ne!“ mi spiregas. „Sed io terura okazis en la domo...“ - -„Iru dormi,“ li konsilas. „Vi povas malvarmumiĝi...“ - -„Ĉu vi ne aŭdis la teruran ekkrakon?“ mi kriegas. „Io terura -certe okazis ĉi tie!“ - -„Ah, la eksplodo,“ li diras ridante. „Efektive, afero malagrabla. -Malatentaĵo. Preskaŭ tuta mia provizo da faruno monta perdiĝis -ĉi-okaze...“ - -„Kion do vi faras nun meze en la nokto?“ mi demandas mirfrapite. - -„Kemiajn eksperimentojn,“ li diras. „Nun trankvile enlitiĝu...“ - -Tion dirinte, li malaperas. Kaj kun li la helega lumo. Kun klakantaj -dentoj mi palpas supren laŭlonge de l’ ŝtuparo. Mi eniras mian -ĉambron. - -Dum kiam mi kuŝas en la lito, super mi aŭdiĝas mistera bruo. Poste -zumado de elektraj baterioj, kiu kantante flugas tra la ejo kvazaŭ -abelego. Ĉi tiu abelego ĉirkaŭzumas en mallumo mian kapon... pli -kaj pli laŭte kaj penetre... pli kaj pli proksime... - -Kun terurego mi metas mian kapon sub la litkovrilon... - - - - -9. - - -Vespera duonhelo regas en mia ĉambro. La kurtenoj, pendantaj antaŭ -la fenestroj kiel ruĝe-flamaj teksaĵoj, trempas ĉion en malhelan -ruĝeton. Ree mi enbrakiĝas al dolĉa laco. Ŝajnas al mi, ke mi -migris dum tuta tago. Ke mi marŝegis trans montoj kaj valoj en -ardega suna varmeco. Ke mi ŝvitis kaj soifis. Ke mi treniĝis kun -brulantaj plandoj. Kaj ke mi nun, reveninte de ĉi tiu laciga -tagomarŝo, kun plene elĉerpitaj fortoj, lacega kuŝas kaj jam ne -povas fari eĉ unu paŝon... - -Jes, mi sentas, ke mi riskis tro multe, ke mi tro multon postulis de -mia ankoraŭ malforta organismo. Sed ankaŭ hodiaŭ la suno logis min -en la arbareton kaj la verda kaŝejo akceptis min kiel bona patrino -sian infanon... - -Super mia ĉambro mi aŭdas denove strangan bruadon kvazaŭ de -seĝoj. Post tio trasiblas nekutima fajfado la tutan domon, kvazaŭ -subite leviĝanta vento, kiu ĝemante kuras laŭlonge de la tegmenta -defluilo. Mi ekmemoras, kion diris Tabakaĉ: „Ili sorĉas!“ - -Mi ektremas. Mi subite rememoras la teruran nokton. Strangaĵoj -okazas tie ĉi. La hazardo ĵetis min inter homojn nenormalajn, kiel -ŝajnas. Kion ili intencas? Kial ili ne permesas al mi, simple -forlasi ilian domon? Kial ili retenas min? - -Timema frostiga antaŭsento trakuras miajn nervojn: se mi ne forlasos -ĉi tiun domon, kie eksperimentas evidenta frenezulo, okazos -teruraĵoj. Mi mem travivos ĉion, kion supre la freneza homo -preparas kun mistera bruo... - -Subita eksilento. Mallaŭte homo frapas pordon. La strigaj okulvitroj -de Fromaĝi fantome ŝoviĝas el malantaŭ pordo. Trans la krepuske-ruĝaj -ondoj, kiuj plenigas la ĉambron, ruliĝas ride lia voĉo: - -„Hi, hi, forkuremulo vi! Revenis de la ekskurseto? Mi devos -enkarcerigi vin estonte!“ - -Senvorte mi rigardas lin. Lia malgranda figuro enĉambriĝas. Liaj -brakoj moviĝas kvazaŭ fiŝaj naĝiloj. Li ŝajnas naĝi sur min en -la krepuske-ruĝa trema brilo. Timigite mi levas min. Mia hararo -stariĝas hirte. Miaj piedoj komencas ŝanceliĝi. Iu ŝutis malice -pizojn sub iliajn plandojn. - -„Ne!“ mi kriaĉas kun timego. „Mi ne restos tie ĉi. Mi dankas -vin pro via gastemo, sed tuj mi forlasos vian domon. Mi iros en la -urbon, en plej proksiman hotelon...“ - -Li respondas per laŭtega rido: - -„En la urbon volas iri tiu ĉi hometo, hahaha! Kaj tuj, ankoraŭ -hodiaŭ. Vi estas tre humorema sinjoro...“ - -„Kial?“ mi demandas kun timvastigitaj okuloj. - -„Nu, mia amiketo,“ li gaje diras kaj patrece frapas mian -ŝultron. „Ĉu vi ankoraŭ ne ĵetis rigardon tra via fenestro? Sur -la domaron, sur la homamasojn, kiuj puŝiĝas laŭlonge de l’ -stratoj, sur la bruan svarmadon de la elektraj tramveturiloj, de la -aŭtomobiloj, de la veturiloj? Kaj vi ne aŭdis ankoraŭ la -sonorigadon, bruegon kaj kriadon de la urbego? Ne? Do, unu -momenton!“ - -Mistere lia malgranda figuro ŝvebas al la fenestro. Liaj brakoj -ŝiregas flanken la ruĝajn kurtenojn. Li malfermas la fenestron. - -Antaŭ mi vastiĝas senfina nuda plataĵo. Vastega erikejo sen arboj -kaj arbetaĵoj etendiĝas antaŭ miaj okuloj kiel ebena, granda -senborda, glata lago, en kiun enakviĝas ĵus la suno en brileganta -vespera purpuro. Kvazaŭ vasta sabla maro, kiun ne povas ĉirkaŭpreni -la rigardoj, kvazaŭ ruĝa dezertejo de ebenaj dimensiegoj -- kuŝas -antaŭ mi la lando... - -Fromaĝi staras malantaŭ mi. Li diras triumfe: „Ĝis plej proksima -urbo estas cent mejloj, miaj kara!“ - -Tion dirante, li ekfrapas gaje mian dorson... - - - - -10. - - -Efektive! Mi troviĝas en la domo de la eltrovanto, instruitulo -kaj eksperimentisto Fromaĝi! Tion mi eksentas ĉiupaŝe. Mi falegas -el unu surprizo en alian kaj palpas tra la domo kiel blindulo. -Kaj staras ĉiam denove antaŭ misteraĵoj. Mi surpriziĝas kaj -malekvilibriĝas tiom, ke ofte mi demandas min, ĉu mi mem ne estas -jam normala aŭ ĉu la domo, en kiun mi falegis per hazardo, staras -surkape? Ĉar verŝajne ambaŭaĵoj estas veraj, mi estas trankvila -kaj kontenta, ke mi entute vivas. Aŭ ĉu estas ĉio ĉi nur sonĝo? -Stato simila al dormo, en kiun mi falis? Kaj se ĉi tiu lasta supozo -estus ĝusta ... ĉu domaĝus iel?... - -La regionon, en kiu mi troviĝas, mi komparus kun granda dezertejo. -Kaj la domon, en kiu mi loĝas, kaj la ĉirkaŭan belegan ĝardenon -kun agrabla ombroplena oazo. - -„Kiel okazis, ke vi loĝas ĉi tie?“ mi demandas Fromaĝi. - -„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ li respondas. - -„Kion faras al vi la homoj?“ mi demandas kun miro. - -„Ili malhelpas min.“ - -„Ah!“ - -„Mi ŝatas la trankvilon.“ - -„Kaj mi eniĝis en ĉi tiun trankvilon kiel trudema rompanto de -l’ paco --“ - -Fromaĝi levas la manon kiel policisto: - -„Haltu, juna amiko!“ - -„Kiam mi resaniĝos, mi ne volas esti plu al vi ŝarĝo. Mi ne -volas profite elpremi vian gastemon kiel citronon...“ - -Tion aŭdante, Fromaĝi fariĝas furiozega. Sovaĝe li fingre kombas -sian hararon. Liaj okuloj ruliĝas minace malantaŭ la okulvitroj. -Malrapide li paŝas al mi. Li kriegas: - -„Ĉu vi freneziĝis? Parolante tiel, vi ofendas min! Kiaj ideaĉoj -venis en vian kapon, vi hometo? Vi restos tie ĉi! Finita la -afero!“ - -Ekscitite li kuras tien kaj reen kun sovaĝaj gestoj. Post tio subite -lia mieno trajtiĝas gaje kaj li demandas ridante: - -„Kaj vi ja tute ne volas foriri, ĉu ne? Ĉio ĉi estas malsaĝa -babilo. Ĉar sciu: vi imponas min! Ni estos bonaj amikoj.“ - -Li ekprenas mian sanan brakon. - -„Venu kun mi!“ li diras kaj fortiras min. „Mi montros al vi -miajn laborejojn. Vi travivos aferegojn! Jes, aferegojn, ĉar -Fromaĝi estas ĵus malkovranta interesegan novaĵon, jes!...“ - -Senvole mi fortreniĝas tiregate de li... - - - - -11. - - -Knabino kun nigra hararo sidas kontraŭe de mi. Ŝiaj brunaj revemaj -okuloj rigardas min esplore. Miaj rigardoj perdiĝas en ili kvazaŭ -sendirektilaj ŝipoj en alklifiĝo. Mi leviĝas. Miaj tremantaj manoj -ekprenas ŝiajn ŝultrojn. - -„Kiel nomiĝas vi?“ mi demandas la knabinon, kiu rigardas min -senparole kun brilegantaj okuloj. - -„Maria,“ ŝi respondas mallaŭte. - -„Ma-ri-a!“ mi ripetas kun rompita voĉo. - -Mallume, malklare ekŝvebas memoro en mia cerbo. Ŝajnas al mi, -kvazaŭ mi kuŝas denove malsana kaj malforta. Kvazaŭ kapo kun nigra -hararo ekaperas antaŭ mi. Kaj brunaj okuloj kun longaj revemaj -palpebroj ridetas malgaje. Kaj blanka mano tuŝetas miajn ardantajn -tempiojn kun malvarmetiga kareso... - -„Maria!“ mi diras, dum subita kortuŝo forprenas mian spiron. -„Do estas vi, kiu min flegis. Estas vi, kiu senlace sidis apud mi, -kiam mi ŝvebis en febro inter vivo kaj morto... Kiel mi danku -vin?“ - -Rideto konvulsias ĉirkaŭ ŝiaj ruĝaj lipoj. - -„Mi faris tion volonte,“ ŝi diras reveme. „Mi ja nenion havas -ĉi tie por fari...“ - -Mirinda infano estas Maria. Kvazaŭ soleca belega floro ŝi -elkreskis, jen meze en la erikeja dezerto. Netuŝita de malnoblaj -avidoj de l’ moderna mondo estas tiu ĉi knabino... - -„Kial vi estas tiom malgaja?“ mi demandas. - -„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ ŝi respondas. - -„Kion vi volas de la homoj?“ mi demandas mirigite. - -„Mi volas esti inter ili.“ - -„Ah!“ - -„Vivi! Vivi mi volas!“ - -Ŝi leviĝas kaj paŝas sur la malfermitan balkonon. - -„Rigardu tiun sunon! Tie, kie ĝi malaperas, situas granda urbo. -Ho, mi scias, vespere oni lumigas tie multkolorajn lampojn, milojn da -kolorflamantaj lumoj, kiuj brilegas pli hele ol ĉi tie la steloj sur -la ĉielo. Kaj la homoj, feste vestitaj, sidas kun ŝerco kaj ridoj -en tiu lumomaro, meze en tiu brila, fabela brilego... Gaja muziko -lulas ilin en la ebrion de l’ vivo... Kaj mi?... Mi soife pereas en -tiu ĉi dezerto kaj seko, kiu ĉirkaŭas min! Mi malviviĝas en tiu -ĉi soleco, kiu ĉie ĉi kuŝas per pezanta sufoko...“ - -„Ne parolu tiel!“ mi diras petegante. - -„Rakontu al mi pri la homoj!“ ŝi petas. - -Tremante mi metas la manon sur ŝian ŝultron. Mi levas la malfortan, -maldekstran brakon kaj etendas ĝin. - -„Jen, kie loĝas la homoj!“ mi diras obtuze. „Sed ili ne estas -tiaj, kiaj oni priskribas ilin en tiuj libroj, kiujn vi legis. Ili -estas malbonaj. Oni ne povas fidi ilin. Seniluziiĝo kaŝatendas en -tiu urbo! Kredu al mi: vi ĉiam elkreskis ĉi tie, sub la zorgemo de -via patrino, sub la eduko de fraŭlino Snob kaj opinias, ke la vivo -en la granda mondo prezentiĝas belege. Bedaŭrinde ne estas tiel. -Kion ajn vi serĉas, vi trovos ĝin en tiu mondo neniam...“ - -Mi eksilentas. - -Denove venis vespero. La elrigardo, kiun ni ĝuas sur la belegan -ĝardenon kaj la proksiman arbareton, estas idilia. Ŝajnas al mi, ke -mi troviĝas en malgranda paradizo. En ĝi loĝas vere strangaj -homoj. Sed netuŝite de la tumulto de la granda moderna mondo, ĝi -pentras en mian animon malofte pacsolenan bildon. Mondeto por si mem -estas la oazo de Fromaĝi! Malgranda silueta tranĉo el dia -pranaturo, en kiu la aero ŝajnas saturita de dolĉa agrabla -revemo... - -Mallaŭte leviĝas la krepusko el la arbareto. Ĝi rampas kaŝe -sur la vojoj de l’ ĝardeno laŭlonge de florantaj arbetaĵoj. -Solenvualajn ombrojn ĝi tiras super la balkonon... - -Mi sentas sorĉan potencon, kiu transfluas sur min de tiu juna -stranga knabino. Ho, leviĝi mi volus en ĉi tiu krepuska horo de -feliĉega ravo kaj tiri al mia brusto tiun hominfanon! Ne impete mi -farus tion, sed tute kviete kaj delikate, kiel ŝajnas ordoni la -revema ombra horo ... sed io retenas min... - -Sub ni staras la malluma ombro de l’ vespero. Super ni steleto -amike brilas. Ĉirkaŭ ni paca trankvilo. La proksimaj arboj klinetas -siajn pintojn en malvarmeta vespera vento. Paco ŝvebas tra la -domo... - -Kaj la facila vento alportas melodiajn sonorilajn sonojn. Per -tremantaj flugiloj ili flugas tra la silento en egalaj sinsekvaj -intertempoj... - -„Oni sonorigas al vespera manĝo,“ ŝi diras kaj eksaltas. - -Kvazaŭ en sonĝo mi ŝanceliĝas de la balkono en la ĉambron... - - - - -12. - - -Ĉiuj ni sidiĝas al tablo. Karolo serve prezentas la manĝaĵojn, -kiuj alvenis el la kuirejo per elektra levilo. Ni vespermanĝas. - -Ses personoj sidas ĉirkaŭ la ovala tablo: sinjoro Fromaĝi, -sinjorino Kamilo, fraŭlino Maria, mi, fraŭlino Snob kaj profesoro -Sovaĝi. Disvolviĝas sekvanta interparolo: - -Fromaĝi entrepreneme: „Ĉu ni ne volas aŭskulti radiomuzikon aŭ -paroladon?“ - -Sinjorino Kamilo riproĉe: „Mateo, vi scias bone, ke tio nur -malhelpas la vespermanĝon.“ - -Maria petante: „Sed panjo, ni ja povas elekti muzikon.“ - -Fraŭlino Snob ravite: „O jes, London-an operon!“ - -La profesoro mallaŭdege: „Radiomuziko estas sensencaĵo. Ĝi sonas -ĉiam kiel foruzita gramofono! Mi protestas kontraŭ ĉia radiomuziko...“ - -Fromaĝi pacience: „Per tio ĉi vi ofendas miajn bonegajn radiofonojn. -Sed mi ne volas klarigi al vi, kiurilate miaj aparatoj superas -ĉiujn aliajn, ĉar pri tekniko vi ja komprenas nenion... Kion dezirus -vi, sinjoro Kovalo?“ - -„Al mi estas indiferente. Mi ĉion aŭskultos volonte,“ mi diras. - -„Do bone, ni aŭskultu paroladon,“ diras Fromaĝi. „Estas nun -oka horo... Karolo, alportu de la radioprogramon, kiu estis radie -akceptita hodiaŭ matene. Certe ĝi kuŝas supre en ĉambro R...“ - -Karolo transdonas flavan slipon. Fromaĝi ĝuste ŝovas siajn -okulvitrojn kaj legas: - -„Sed Mateo, manĝu unue,“ admonas sinjorino Kamilo. „La manĝaĵoj -ja malvarmiĝos al vi.“ - -„Mi proponas ‚Turboaeroplanoj‘ de profesoro Chester-New York,“ -diras Fromaĝi kaj rigardas en rondo. „Se ĉiu konsentas?...“ - -„Ne!“ krias kvar voĉoj samtempe. - -„Ni volas aŭdi ion pri nova modo,“ diras fraŭlino Snob. - -„Tekniko nun ne konvenus,“ deklaras la profesoro. - -Fromaĝi embarasite gratetas malantaŭ sia orelo. - -„Hm,“ li diras. „Krome estas ĉi tie ‚La antikva greka poezio‘ -de profesoro D-ro Mayer-Vieno.“ - -„Nepre!“ subite ekkrias la profesoro laŭte kaj per la osto, kiun -li estas primaĉanta, ekscitite gestas al Karolo. „Funkciigu! -Funkciigu!“ - -„1234!“ ordonas Fromaĝi kaj turnas la atenton denove al sia -telero. - -„O, ni ne volas aŭdi grekaĵojn,“ diras ekscitite fraŭlino -Snob. Ŝia malgrasa figuro rotacias pro indigno sur la seĝo kaj -kolera rigardo trafas la profesoron. - -„Ankaŭ mi proponus prefere ion alian,“ aldonas Maria. - -„Nu, ni faru la komplezon al la profesoro,“ kvietigas sinjorino -Kamilo. - -„Silentu!“ krias la profesoro. „Mi nenion aŭdas!“ - -Sed subite trafluas muĝado la silenton. Post tio parolas voĉo klare -kaj laŭte: - -„... komenciĝis. Se ni parolas pri poezio, unue ni devas klarigi -al ni, kio vere estis poezio. Poezio estas versigo kontraŭe al -prozo. Sed ni esploru unue, kion oni komprenis pli frue sub -poezio. Ĉar estas ja evidente, ke ankaŭ la esprimo poezio kiel ja -multo alia en la sinsekvo de l’ tempoj iom post iom venis en tute -alian signifon, kaj kiajn ajn imagojn ni hodiaŭ ligas kun la esprimo -poezio, ili tamen estas tre malproksimaj de tio, kion oni en tiu -antikva tempo nomis poezio...“ - -„Estimataj gesinjoroj,“ diras la profesoro. „Kion tiu sinjoro -Mayer el Vieno surtabligas al ni, malhavas ĉian logikon. Mi nepre ne -povas konsenti pri lia teorio, kiun li disvolvas al ni ĉi tie en -altesonaj vortoj. Mi deklaras, ke tiu homo distrumpetas en la mondon -komplete falsan hipotezon pri la antikva poezio!“ - -„Silentu, mi petas“, diras Fromaĝi nervoze. „Oni ja ne komprenas -lin, se vi krias.“ - -„Ĉu oni povas aŭskulti trankvile tiajn senfundajn mallogikaĵojn?“ -grumblas la profesoro. „Estas ja kvazaŭ...“ - -„Silentu!“ krias Fromaĝi kolere. - -„... ludis la heksametro. Ĝi estas versa ritmo, kiu estis multe -uzata kaj ŝatata ne nur en la latina sed ankaŭ en la greka poezio -de l’ antikvaj tempoj. La antikvaj poetoj tre ŝatis apliki en siaj -verkoj la heksametron. Kaj certe ĉiu, kiu studis antikvan poezion, -konfesos, ke tiu ĉi versformo tre konvenas kaj vere mirinde taŭgas -por antikvaj lingvoj. La heksametro fariĝis baldaŭ populara kaj -mi trankvile povas aserti, ke ĝian taŭgecon pruvas kaj ĝian -popularecon fundamentigis la glora Homera majstroverko de l’ -antikva greka poezio. La eraraj vagadoj de Odysseus estas bone -konataj tra tuta mondo...“ - -„Terure!“ ekĝemas la profesoro. „Li eĉ ne scias, ke la antikvuloj -parolis Odyssevs!“ - -„Tio ne rilatas la temon,“ rimarkigas Fromaĝi. - -„Kion?“ bruas la profesoro sovaĝe. „Tio estas gravega hipotezo, -kiun mi starigis!...“ - -„Nu, ankaŭ mi ĉiam parolis Odysseus,“ mi interdiras. - -„Neniam!“ - -„Sed Odyssevs sonas ja abomene,“ mi diras. - -„... de la heroo Odysseus, vere majstra verko de Homero...“ -interrompe parolas la radiofono. - -„Odyssevs!“ korektas kriege la profesoro. - -Kaj nun krias ĉiuj samtempe unu tra la alia: - -„... sed oni ja nenion komprenas ... kaj kvankam la migroj de -Odysseus ... _Odyssevs_!! ... silentu! ... mi nenion aŭdas ... ni -ne volas aŭdi grekaĵojn ... eble parolado pri modo ... sed mi -nepre petas silenton ... devas konfesi, ke Odysseus ... _Odyssevs_!! -... ŝajnas, ke oni parolas Odysseus ... neniam! ... mi nenion aŭdas -... tio ne rilatas la temon ... ĉio je evs, ĉu vi komprenas?! -Basilevs, Zevs, Achillevs ktp...“ - -Estas laŭta vortosvarmego. La profesoro, kontraŭ kies kapon ĵetegas -D-ro Mayer el Vieno senĉese sian „Odysseus“, fine furioziĝas tiom, -ke li pugnobategas la tablon, eksaltas kaj elĉambriĝas vokegante -laŭte „Odyssevs“. Ni ĉiuj laŭte diskutas unu tra alia: Fromaĝi -insultante kolere, sinjorino Kamilo kvietigante, Maria senkulpigante, -fraŭlino Snob pepante kun indigno kaj mi kuraĝe subtenante la -Odysseus-hipotezon. Kaj ni -- ĉiu laŭ sia maniero -- interkrias -en la paroladon de D-ro Mayer el Vieno ... ĝis kiam Karolo kun -spiritregeco ĉesigas la radiofonon. - -Jen, ni staras ĉiuj mute en duona rondo kaj fikse rigardas unu la -alian. - -„Ĉu mi tuj ne diris, ke la radiofono nur malhelpas la vespermanĝon?“ -diras riproĉeme sinjorino Kamilo al sia edzo. Tiu ĉi kun embaraso -gratetas sin malantaŭ orelo kaj nervoze ŝovetas la okulvitrojn. - -„Domaĝe ... domaĝe ... ke ni ne elektis ‚Turboaeroplanoj‘ -...“ li diras malkuraĝete. - -La profesoro enmetas en la ĉambron sian kapon kun strange-malsaĝa -mieno. - -„Ĉu tiu Mayer finfinis sian ‚Odysseus?‘“ li demandas. - -„Jes, venu nur,“ vokas Fromaĝi ridante kaj denove estas tute -bonhumora. - -Li enverŝas vinon kaj levas sian glason. - -„Vivu la tekniko!“ li diras kun fiero. - -„Vivu Odyssevs!“ rekrias la profesoro. - -Gaje ektintas la glasoj... - - - - -13. - - -Mi ripozas en la jasmena laŭbo. Mi siatempe mem veturdetruis ĝin -per mia aŭtomobilo. Sed mi riparis kaj novstarigis ĝin per propraj -manoj. Per tio mi akiris ioman ŝaton ĉe fraŭlino Snob. - -Kiu kaj kio estas tiu ĉi fraŭlino? Nu, afero malklara kaj nebula. -Ie ekzistis iam edukejo por junaj knabinoj. Kaj en ĉi tiu edukejo -sinjorino Kamilo kaj fraŭlino Snob estis edukataj kaj instruataj -komune. Kaj el ĉi tiu tempo devenas ilia amikeco. Sed kia -kontrastego inter ambaŭ amikinoj: fraŭlino Snob aspektas, kvazaŭ -ŝi dormis dum siaj „universitataj studoj“ en polvoplena kesto, -kaj sinjorino Kamilo posedas ankoraŭ plenajn kaj rozkolorajn -vangojn. Sinjorino Kamilo vivgaja kaj bonkora, fraŭlino Snob osteca -kaj grumblema. Fraŭlino Snob estas do ĉi tie edukistino kaj -instruistino. Por karakterizo sufiĉu la fakto, ke ŝi estas -maljuneta virgino, kiu studis ĉe la universitato kaj pasie ŝatas -London-an operon... - -Tagmezo proksimiĝas. Mia stomako murmuras. Mi sentas jam grandan -apetiton je tagmanĝo. Ĉu hodiaŭ estos io bona ... io speciala? -Efektive la homo ĉiam pensas nur pri manĝado. Sed ĉu estas mia -kulpo, ke la kuiristino Sabino en la domo de Fromaĝi estas fenomeno? -Kaj la manĝaĵoj, kiujn ŝi kuiras, fenomenaĵoj?... - -„Ĉu eble vi ne scias, kion oni preparas hodiaŭ por tagmanĝo?“ -mi demandas timeme. - -Fraŭlino Snob levas siajn okulojn de la libro, kiun ŝi legas. - -„Vi parolas nur pri manĝado, sinjoro!“ ŝi riproĉas mallaŭde -kaj daŭrigas la legadon. - -Sed mi retenas ŝin. - -„Nu, nu,“ mi diras humile kaj flate, „vi ja estas konfidatino -ĉe sinjorino Kamilo kaj certe povos informi min...“ - -Ŝi ĵetas evidente kondamnan rigardon sur min kaj diras: - -„Kapreolaĵo. La dorso de juna cervo.“ - -Mi ekaŭskultas. - -„Oho,“ mi diras. „Vi parolas pri kapreolo kaj cervo en unu -spiro. Tio ĉi ne estas al mi indiferenta. Kapreolaĵon mi tre -ŝatas, cervaĵon malpli.“ - -„Tio ĉi ja estas samaĵoj!“ ekridas pikece fraŭlino Snob. - -„Kio?“ mi vokas mirigite. „Kapreolo kaj cervo ja estas bestoj -diversaj.“ - -Fraŭlino Snob levetas la nazon kaj asertas seke: - -„La kapreolo estas ido de cervo!“ - -„Kio?“ mi demandas kaj rigidiĝas pro miro, „vi ŝercas, fraŭlino! -Ĉiu bubo kaj infano scias, ke cervo kaj kapreolo estas malsamaj -specoj.“ - -La skandalaj natursciencaj scioj de fraŭlino Snob svenigas min. - -Ŝi silentas, nerveme foliumas en sia libro kaj ignoras mian -kontraŭdiron. Tia konduto tre kolerigas min. Ĉu mi povas toleri, ke -tia skandala eraro plu ekzistu kaj kiel fia lekanto plu kreskaĉu? Mi -devas elŝiri ĝin radike! - -„Vi tre eraras,“ mi diras laŭte, „kaj vi konfesos mem...“ - -Tiam ŝi ekkrias triumfe: - -„Kion vi volas? Mi ja studis ĉe la universitato!“ - -Pum! Kvazaŭ bombo frapegas en mian turmentatan cerbon tiu ĉi -„universitato“ kaj detruas senkompate ĉiujn miajn cervohipotezojn. -Ĉiam eksplodas tiu bombo, kiam fraŭlino Snob troviĝas sur erara -vojo. Ĝis nun neniu esploris, ĉe kiu universitato studis fraŭlino -Snob kaj -- kiajn studojn ŝi faris en tiu ĉi mistera loko. Sed -estas fakto, ke la „universitato“ estas bombo, kiun fraŭlino -Snob kutimas ekĵeti kontraŭ la senkulpajn kapojn de tiuj homoj, -kiuj kuraĝas kontraŭstari ŝiajn ofte absurdajn asertojn... - -Mi eksilentas kun rezigno kaj fraŭlino Snob reklinas sin triumfe. - -Antaŭ nelonga tempo ni parolis pri la mondpotenco de l’ antikvaj -romanoj. Fraŭlino Snob kuraĝis aserti, ke la romanoj akiris tiun -ĉi potencon pro tio, ĉar ili vivadis fidele laŭ la biblio. Kaj -kiam mi deklaris, ke la romanoj ankoraŭ tute ne konis la biblion, -ĉar tiu ĉi libro ankoraŭ ne estis presita, ŝi moke tiris supren -siajn brovojn kaj -- ekĵetis sian bombon! Kaj post tio neniu plu -kontraŭstaris, ĉar -- kiel ŝajnas al mi -- neniu el ni studis ĉe -„tia“ universitato... - -Jes, nun vi scias, kia estas fraŭlino Snob! Sed estu certaj, ke mi -ne permesas, ke ŝi rabus al mi la apetiton je la kapreolaĵo per -tiaj aferaĉoj... - - - - -14. - - -Mi estas freneziĝanta! - -La cervohipotezo de fraŭlino Snob ne volas elkapiĝi. Kaj kio estas -plej freneziga kaj stranga: neniu en la tuta domo volas diri al mi, -kiu pravas! Skandalo! Sed ĉar oni konsideras la universitatajn -studojn de fraŭlino Snob, oni pli inklinas al ŝia hipotezo. Ke -ĝenerale ĉi tiu hipotezo estas ankoraŭ problemo... - -„Sinjoro profesoro!“ mi vokas laŭte kaj senspire kuras al la -arbareto. - -La profesoro Sovaĝi ekhaltas mirigite. Lia senhara kapo brilas en la -suno kiel granda bilarda pilko. Lia frunto sulkiĝas konstante, -kvazaŭ li cerbumas ĉiam pri plej malfacilaj problemoj. Tial lia -vizaĝo aspektas ĉiam malserene... - -„Kio okazis?“ li demandas scivole. - -Fervore mi disvolvas al li la cervohipotezon de fraŭlino Snob. Ke li -decidu kaj ke volonte ni ambaŭ submetos nin al lia kompetenta juĝo. - -„Tio ĉi estas afero, kiu ne apartenas al mia fako,“ li diras kaj -faras malgravigan geston. „Tio ĉi estas bagateloj, pri kiuj ne -penindas paroli. Sed jen estas aferoj multe pli gravaj. Kaj pripensu, -ke mi feliĉe povas hodiaŭ diri al vi, ke mi starigis novan gravan -hipotezon. Vi ja konas tiun pri Odyssevs, ĉu ne?“ - -„Mi opinias ĝin erara,“ mi diras sincere. - -„Kio?“ li ekkrias incitite. „Vi ne kredas je ĉi tiu hipotezo?“ - -„Argumenti...“ - -„Hipotezon oni neniam povas argumenti,“ rediras la profesoro -mallaŭde. „Sed vi ja bezonas nur rigardi la novgrekan lingvon, kaj -vi trovas sufiĉajn argumentojn...“ - -„Nu, kaj la nova hipotezo?“ mi demandas scivole. - -„Grandiozega, mi diras!“ li krias. „Pripensu, ke mi eltrovis -post longa scienca esploro de la latinaj praskriptoj, ke la romanoj -parolis la konsonanton ‚c‘ ne nur antaŭ a, o ktp. kiel ‚k‘, -sed nepre ĉiam kaj ĉie. Do ‚Kikerono‘, ‚Kezaro‘ ktp.“ - -„Tion mi ne kredas,“ mi diras. „Ankaŭ tiun ĉi hipotezon mi -opinias erara. Mi restas konvinkita, ke la antikvuloj parolis -‚Cicerono‘...“ - -„Vi estas grandega malsaĝulo, se vi ne kredas tion!“ krias -furioze Sovaĝi. „Oni parolas Kikerono, ĉu vi komprenas?!“ - -„Ne, Cicerono,“ mi vokas. - -„Kikerono!“ - -„Cicerono!“ - -„Kikerono!“ - -„Cicerono!“ - -„Kikerono!“ kriaĉas la profesoro. - -„Cicerono!“ mi rediris trankvile. - -„Ki-ke-ro-no!“ li krias laŭte. - -„Ĉu vi estas koko?“ mi demandas moke. - -„Kikerono!“ respondas Sovaĝi. - -Furioze li kuras en la arbareton, kie fraŭlino Snob -- gardu min -Dio! -- ripozas en hamako. - -„Fraŭlino Snob!“ li krias senspire. „Oni parolas Kikerono!“ - -Fraŭlino Snob aprobe klinetas la kapon al la profesoro kaj diras kun -rideto: „Vi estas prava. Mi studis ĉe la universitato!“ - -Kiam mi ekaŭdas tion, mi forkuregas kun teruro, dum la profesoro kun -moko kaj triumfo postsendas al mi sian „Kikerono“... - -Depost tiu tago la profesoro ĉiam kaj ĉie „kikerikas“ sian -novan hipotezon kaj mi devas konfesi, ke mia cervohipotezo tre perdis -jam je aktualeco. - -Sed mi ĵuras, ke mi pendigos iam la profesoron ... je lia propra -hipotezo!... - - - - -15. - - -Du fumkolonoj leviĝas al paca vespera ĉielo. - -La unua, la pli granda vekas en mi senton de oportunsereno. Ĝi venas -el kamena tubo de oblikve-kontraŭa domo kaj anoncas, ke oni preparas -en la kuirejo bongustan vespermanĝon. La kuiristino Sabino jam -delonge okupas en mia koro specialan lokon; ĉar ŝi kuiras bonege -kaj mirinde. Mi estas konvinkita, ke ŝi kuiras tute laŭ propraj -receptoj, kiujn ŝi mem eltrovis kaj elprovis kun genia kuiristina -spirito... - -La dua fumkolono estas malpli agrabla. Kvankam ĝi ne penetras ĝis -mi, ĝi tamen kreas en mia stomako malagrablan senton. Ĝi devenas el -la pipo de mia amiko Tabakaĉ, la nenionfaristo. Jen, li staras, laŭ -sia maniero apogita je la aŭtomobileja pordo kaj tute profundiĝis -en interparoladon kun Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto... - -Serena paca bildo, kiun mi ĝuas tra fenestro de mia ĉambro. Se mi -estus pentristo, mi nepre pentrus ĉi tiun belegan naturvidaĵon... - -Ho jes, ĝuego estas vivi en la oazo de Fromaĝi. Oni estas ĉi tie -libera kaj senkatena. Ĉiu povas fari kaj ne fari, kion ajn li volas. -Al la ĉefaj manĝoj vokas sonorilo. Kiu venas, ricevas bonegan -manĝon, kiu forestas, simple ricevas nenion. - -Fromaĝi eksperimentadas. Jam depost tri tagoj li ne aperis ĉe -tagmanĝo. Sovaĝi kove sidas super novaj hipotezoj. Li ankoraŭ -verkas sian libron „De praulo ĝis radiohomo“ kaj nun feliĉe -finis la „antaŭparolon“. Sinjorino Kamilo estas plene okupita -per la mastrumado. Fraŭlino Snob ankoraŭ aŭskultas London-an -operon (pro kio ŝi estas en konstanta batalo kun la profesoro, kiu -ne toleras muzikon) aŭ perdiĝas ie kun libro. Kaj fraŭlino Maria -aliĝas al mia societo. Kaj mi -- nu, mi estas ravita pri tio kaj -ignoras la multajn „shoking“, kiujn fraŭlino Snob ĵetas kontraŭ -mian kapon. Nu, al maljuna virgino oni tion pardonas volonte. Mi ja -estas tute certa, ke ŝi tion faras pro nura ĵaluzo!... - -Depost kelkaj tagoj mi denove veturas aŭtomobile. Sinjorino Kamilo -minacetas per fingro kaj ridetas bonkore: - -„Prefere ne faru tion, sinjoro Kovalo! Ĉar povas okazi io simila -kiel tiam...“ - -„Trankviliĝu panjo, jam mi atentos, ke li veturos tute malrapide -kaj malsovaĝe,“ diras Maria. - -Kaj vere, mi veturas tre malrapide, depost kiam Maria sidas apud mi. -La aŭtomobilaj ekskursoj ja... - -Diable! Mi devas terni. Kia odoraĉo? - -Mi rimarkas, ke de malsupre fumkolono leviĝas tikle rektege en mian -nazon. La fumo venas el la pipo de Tabakaĉ, kiu, nenion suspektante, -starigis sin sub mia fenestro. - -Kun teruro mi fermas la fenestron... - - - - -16. - - -Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Ĝi fluas de tegmentoj kaj muĝas -strange en la defluiloj. Lagetoj formiĝas en la korto, de kiu -forrifuĝis ĉiuj kokbirdoj. - -Ni sidas en la komforte kaj agrable aranĝita legoĉambro: Maria en -balanca seĝo, mi en profunda, oportuna apogseĝo. Miaj rigardoj -glitas de la kameno, en kiu bruletas ruĝa hejmeca fajro, al la -masivaj kverkaj ŝrankoj, en kiuj staras libro apud libro en longaj -ordaj vicoj. Iliaj titoloj, kiuj ore brilas sur iliaj dorsoj, -evidentigas, ke ĉi tie loĝas granda sciencisto. Pri ĉio oni povas -trovi tie ĉi: ĉu pri medicino, ĉu pri naturscienco, ĉu pri -ĥemio, ĉu pri maŝintekniko... vere, eminenta sciencisto estas tiu -viro, kiu senlace sidas en siaj laborejoj kaj esploradas kaj -malkovras iajn novajn elementajn fortojn de l’ naturo... kaj -ĝojas, ke la mondo ne malhelpas lin, ke la homoj, kiuj ne komprenas -la signifon de l’ sciencoj, estas malproksimaj... - -Dume tie sidas juna knabino, kiu sopiregas homojn. Ete balanciĝas -ŝia seĝo. Ŝi estas vestita per simpla modesta vestaĵo. Ŝi ne -konas la pompon, kiun surmetas moderna virino por inciti la pasion de -viroj. Kaj tamen aŭ -- ĝuste pro tio ŝi estas pli ĉarma kaj bela -ol ĉiu virino, kiun mi renkontis dumvive. Ŝi ne efikas per afektaj -incitiloj, ŝi estas vera ido de l’ naturo. Ŝi ne konas tiun -ridindan flirtan konduton kaj knabinan ridon, kiu rezultas el -malĉastaj avidoj. Libere kaj nature ŝi parolas pri temoj, kiujn la -ekstera mondo konsiderus ŝokaj. Kaj ŝia sopiro al ĉi tiu mondo? -Ĝi ne sekvas de iaj malnoblaj pensoj aŭ imagoj. Ĝin kaŭzas tute -nature la izoleco, en kiu ŝi elkreskis. Nenion ŝi scias aŭ -suspektas pri la malboneco de la mondo. - -Mirinda infano estas Maria. Mi volus kompari ŝin kun libro, kies -paĝojn mi turnadas unu post alia. Kaj sur ĉiu paĝo mi legas novajn -mirindaĵojn. Kaj mi estas tiom mirigita kaj konfuzita de la infana -pureco kaj natura mondkompreno, kiun brile respegulas ĉiu paĝo, ke -mi ne kuraĝas marĝene noti kaj ŝanĝi la tekstojn laŭ vidpunkto -de hodiaŭa modernulo... - -Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Senmove mi sidas kaj aŭskultas -ĝian monotonan kanton. Kaj rigardante la belan knabinan kapon, -klinitan super libro, mi profundiĝas en melankoliajn verkistajn -revojn. Miaj verkoj, kiujn mi komencis hejme, nun kuŝas forgesitaj. -Semajnoj pasis kaj mi ankoraŭ ne pensas pri hejmena reveno. Laboro, -laborego atendas min en tiu dua mondo, laboro, famo, gloro ... kaj -tamen, tamen ... ne, ne, mi ne volas pensi pri tio. Mi timas, ke mi -devos reiri en ĉi tiun modernan mondon, el kiu mi venis, inter tiujn -malbonajn homojn ... mi timas kaj malgajiĝas pensante tion... - -Ŝi ĉesas legi. Levante siajn brunajn okulojn kun tiuj longaj -revemaj palpebroj, ŝi rigardas en la pluvon. Poste ŝi diras: - -„Mi legas libron, en kiu la aŭtoro skribas multon pri literaturo. -Sed kio estas literaturo? Diru al mi, klarigu tion, mi petas...“ - -Mi vekiĝas el miaj malgajaj revoj kaj respondas: - -„Ĉu mi scias tion?“ - -„Eh, ne ŝercu!“ ŝi insistas. „Vi certe scias tion, vi ja mem -diris al mi, ke vi estas verkisto...“ - -Malrapide mi leviĝas. Mi fiksas miajn okulojn sur ŝian vizaĝon kaj -diras tre malgaje: - -„La literaturo jam mortis.“ - -„Mi ne komprenas...“ ŝi diras konfuzite. - -„Tion komprenos nur vera verkisto. Vi komprenos tion neniam ... -neniam!“ - -Mi paŝas al la fenestro. Dum momento silento regas en la ĉambro. Mi -rigardas fikse en la pluvogrizan ĉielon. Kaj mi sentas en mia -interno amaran doloron. Kiel mi komprenigu al ĉi tiu senkulpa kaj -nesperta hominfano tion, kio nun ondas en mia brusto? Kiel mi sentigu -al ŝi tion, kio vunde ŝiras mian koron?... - -Mola blanka brako tuŝas mian ŝultron. Kaj mallaŭta kompatema voĉo -diras: - -„Kial, diru kial vi ne volas klarigi al mi, kion la homoj komprenas -sub literaturo?“ - -„La homoj?“ mi diras malŝate. „Ili estas kulpaj, ke la literaturo -mortis. Iam, iam, antaŭ longaj tempoj, la homoj komprenis kaj -sciis, kio estis literaturo. Ili sentis, ke la literaturo estas -io, kio kondukas la homon sur pli altan kulturan nivelon. La -verkistoj iam klopodis per la potenco de sia voĉo veki en homoj -komprenon kaj emon je bono kaj belo. Ili edukis la homojn, ili tiris -ilin el la profundo de teraj zorgoj kaj malĝojoj en ĉielajn sferojn -de feliĉo kaj sereno, en kiuj ili mem migradis. Ili konstruis la -mondon per la literaturo, ili kreis en siaj verkoj lumajn figurojn, -ke la mondo aspiru imiton! Ho, feliĉaj tempoj, en kiuj verkisto -povis verki tiel, kiel li sentis en koro. - -Sed la literaturo mortis. La homoj mem sufokis ĝin. Hodiaŭ la -granda mondo moke levas la ŝultrojn pri tiaj antikvaj verkistoj. -Hodiaŭ la homoj jam ne migras en tiuj altaj sferoj. Ha, kaj la -verkistoj? La verkistoj, la sklavoj de la moderna publiko, sidas en -mallumaj profundoj. Ili klopodas kaj devigite klopodas tiri la homojn -pli kaj pli profunden en voluptajn abismojn. Per ŝajna belo kaj -maskita bono ili plenigas siajn librojn kaj la homoj ĝojas kaj -aplaŭdas tiujn verkojn, kiuj plej lerte vekas malnoblajn -instinktojn. La verkistoj hodiaŭaj malkonstruas la mondon, ili -detruas ĉion, kio vere estas nobla kaj bela, kaj predikas modernan -moralon. Literaturo ili nomas tion. Sed mi diras, ke la literaturo -mortis...“ - -Mi silentas. Per grandaj miraj okuloj rigardas min Maria. Poste -mallaŭte kaj hezite venas de ŝiaj lipoj demando: - -„Kaj vi, vi, kion verkas?...“ - -Delikate mi deprenas ŝian brakon de mia ŝultro. Kaj malgaje -rigardante en ŝiajn timigitajn okulojn, mi diras kviete: - -„Ni ne parolu pri tio...“ - -„Kial ne?“ - -„Ĉar tio ŝiras mian koron...“ - -„Mi konsolos vin...“ - -„Ne, lasu...“ - -Maltrankvile mi paŝas de la fenestro kaj ŝanceliĝas laŭlonge de -la kverkaj ŝrankoj. Libroj, libroj staras tie ĉi ... nur bonaj -libroj, ĉar sciencaj ... nun mi komprenas la malŝaton de Fromaĝi -kontraŭ homoj ... ankaŭ mi malamas ilin ... kaj se mi devos reiri -al ili?... - -„Ĉu mi kolerigis vin?“ demandas Maria. „Venu, estu gaja kaj -senzorga. Vi ne rigardu la vivon tra nigraj vitroj...“ - -Mi returnas min. Rideto kuras trans mian vizaĝon. Kial pensi pri -malserena morgaŭo? La hodiaŭo ankoraŭ estas bela. Mi tenu ĝin per -fortaj manoj. Revema nekonita sorĉo fluas de ŝia infana pureco. Ĝi -venas super min kiel nebulo kaj vualas ĉiujn miajn sentojn kaj -pensojn per sveniga dolĉo. Mi paŝas al ŝi. Mi metas miajn manojn -sur la tremantajn knabinajn ŝultrojn. Kaj dum miaj rigardoj -profunde penetras en ŝiajn brilantajn grandajn okulojn, miaj lipoj -formas unu vorton: - -„Maria!...“ - - - - -17. - - -Mi forlasas mian ĉambron. Kaj dum mi apogiĝas je la galerio enpense -kaj rigarde profundiĝas en la vastan vitran halon, parolas malantaŭ -mia dorso senlime kvieta voĉo de virino: - -„Kara sinjoro Kovalo! Vi farus al mi grandan komplezon, se vi pli -zorgemus pri mia edzo. Sciu, ke Mateo sidas en sia eksperimentejo jam -depost tri tagoj kaj ne estas eligebla. Provu do, ellogi lin al -vespermanĝo.“ - -„Tio estos por mi plezurego“, mi respondas afable. „Li ja -laboras super mia ĉambro, ĉu?“ - -„Vi supozas prave, iru nur supren...“ kuraĝigas kun rideto -sinjorino Kamilo. Kaj haltante meze sur la ŝtuparo ŝi postvokas -min: „Kaj nepre ne forgesu la vespermanĝon!“ - -Heziteme mi haltas antaŭ pordo, sur kiu estas fiksita malgranda -ŝildo kun la litero R. Mi malfermas la pordon. Hu! En la sama -momento mi ŝancele falas en teruran mallumon. El dua ĉambro, kies -pordo estas duone malfermita, radias blanka lumo. Mi faletas trans -aron de grandaj aĵoj, kiuj kuŝas sur la planko, kaj fine -tramallumiĝas al ĉi tiu lumo. - -Mi enpaŝas ejon, kies muroj estas malhelaj kaj vidigas nenion. Nur -en mezo de ĉi tiu nigra ĉambro staras granda blanke lakita ronda -tablo. De la plafono brilas intense blanka lumfonto, kiu staras sur -la tabloplato kiel granda blanka konuso. En ĉi tiun lumofacon subite -sian kapon metas Fromaĝi kaj rigardadas senparole kaj senmove per -siaj grandaj strigovitroj la platon. - -Mi paŝas pli proksimen. Kvazaŭ hipnote pendas miaj rigardoj je ĉi -tiu blanka ebeno, sur kiu subite ekdancas iaspecaj misteraj ombroj. - -„Ah, estas vi, juna amiko“, diras Fromaĝi rimarkante min, kaj -ŝovetas distrite siajn okulvitrojn. „Tre bone, ke ankaŭ vi -vizitas min. Vi travivos aferegojn, hometo! Rigardu nur, tio estas la -unuaj aperaĵoj, kiujn kreas la novaj aerooptikaj plataĵoj. Ili -estas nature treege intensigitaj per la radioaktiva lumo, kiun mi -funkciigis, ĉu vi komprenas?“ - -„Jes“, mi diras kaj komprenas nenion. - -„Bone“, li daŭrigas. „La plej grandan malfacilaĵon kaŭzas la -merkatoraj montriloj. Ili ne funkcias ankoraŭ ĝuste. Sed provadi -oni devas, eksperimentadi, jes...“ - -Ankaŭ mi klinas mian kapon sur la blankan tabloplaton. Por konfesi -la veron, mi ne scias, pro kio mi faras tion. Pri kio do temas ĉi -tie? Kion signifas ĉi tiu ombrodanco? - -Timeme mi ŝtelrigardas la vizaĝon de Fromaĝi. En tiu ĉi momento -mi ne scias, ĉu tie staras antaŭ mi frenezegulo aŭ efektiva granda -eltrovanto kaj malkovranto. - -„Jes“, mi diras, por paroli ion, „la merkatoraj montriloj -ankoraŭ tute malfunkcias.“ - -„Oho!“ diras Fromaĝi kviete. „Malfunkcias, vi ne diru, sed ne -ĝuste funkcias, ĉu vi komprenas? Sed mi ĝustigos ilin. Pri tio ne -timu!“ - -Tion dirante, li paŝas al nigra muro kaj turnas kontakton. - -„Rigardu tien ĉi!“ - -Mi levas la okulojn. Ĉi tiu muro estas kovrita de geografia kartego -de la terglobo laŭ projekto de Merkator. Mi rimarkas, ke delikata -plektaĵo de orbriletanta metalfadenaro estas fiksita super la -karto. Ĉi tiu orplektaĵo fulmas en la akra blanka lumo. Je unu -punkto ĝi densiĝas laŭ maniero de aranea reto. Kaj el ĉi tiu -aranea reto elstariĝas kelkaj montriloj kaj ĉiuj montras sur pli -malgrandan facon de la karto. Mi ekkonas, ke tio estas Palestino kaj -diras al mi, ke ĉi tiuj montriloj evidente estas la „merkatoraj.“ - -„Ili devas esti tiel malkomunigataj,“ parolas Fromaĝi kvazaŭ al -si mem, „ke ili ne estas plu influataj de la tavoloj, kiuj kuŝas -ekstere de tiuj per la plataĵoj influitaj“. - -„Jes“, mi diras kaj ree klinas min senkomprene super la ombroĥaoson -sur la tabloplato, „ĉar en alia okazo estiĝas tia konfuzaĵo kiel -ĉi tie“. - -„Vi estas tute prava!“ ekkrias Fromaĝi ĝojigite. „Vi estas -eksterordinare klara homo! Kompreneble, nesufiĉa izoligo nepre -kaŭzas tian konfuzegon, kian ni vidas tie ĉi. Sed, ju pli longe vi -rigardos, des pli vi komprenos el ĉi tiu ombroĥaoso!“ - -Kun pli granda atento mi rigardegas la tabloplaton. Kaj strange: mi -ekkonas diversaĵojn. Jen, ĉu tio ne estas homaj figuroj, kiuj -ekaperas el la dancetanta ombraro? Sed rapide, kiel ili venis, ili -denove disfluiĝas kvazaŭ en fumo. Poste ŝajnas al mi, ke subite -elstariĝas el la ĥaoso muroj de urbego... - -En tiu momento Fromaĝi fortege ekboksas mian flankon. - -„Ha!“ li kriegas subite. „Ĉu vi vidas lin? Ĉu vi vidas lin?“ - -„Kiun? Kiun?“ - -Lia mano montras kun ekscitita gesto sur ombraĵon, kiu estas klare -ekkonebla kiel rajdanto. Efektive, rajdanto en blanka flirtanta -mantelo. - -„Ha!“ krias Fromaĝi ankoraŭfoje kaj preskaŭ metas sian nazon -sur la rajdant-fantomaĵon. „Ha, malfermegu nur viajn okuletojn, -juna amiko! Rigardu nur la ombron precize, kiu ĉi tie saltetas sur -la tablo...“ - -En tiu ĉi momento eksonas la sonora laŭta bato de sonorilo kaj -anoncas la manĝohoron. - -Mia stomako krakas. Mi ekprenas la brakon de Fromaĝi. - -„Ĉu vi aŭdas? La sonorilo sonas“, mi diras. - -„Kiu sonorilo?“ li demandas distrite. - -„La sonorilo, kio vokas nin al vespermanĝo,“ mi enoreligas al li -kviete sed insiste. - -Li longe ekĝemas, deŝiras sian nazon de la rajdant-fantomo, -ŝovetas siajn okulvitrojn kaj rigardas min kun kvieta kompata -rideto: - -„Jes, juna amiko, mizera estas la aranĝo, ke la korpo havas -bagatelajn pretendojn, kiujn ni sklave devas plenumi...“ - -Post tio li turnas kontakton. La lumo estingiĝas subite. Nigra nokto -ĉirkaŭas nin. Kroĉe tenante unu la alian ni ŝanceliĝas eksteren... - - - - -18. - - -Ni promenveturas: Maria kaj mi! - -Preskaŭ ĉiun tagon mi eltiras mian veturilon, dum Karolo kun -diskreta rideto plenigas la rezervujon per benzino. Kaj poste ni -forflugas en la sunan lumon... - -Verdire mi ŝatus veturi per aeroplano. Sed Fromaĝi ne permesas, ke -ni flugus sen Karolo. Kaj tio ĉi ne plaĉus al mi, nu kompreneble... - -Sed mi trovis kelkajn kilometrojn malproksime de nia domo verdan -arbareton kun herbejo, kie plaŭdas vigla rivereto. Tien ni ekskursas -ĉiutage. - -Kaj ripozante sur la flortapiŝo, ni sentas nin feliĉaj naturinfanoj. -La suno brilas varme tra la verdaj branĉoj. La rivero plaŭdas en -arĝentaj sonoj. Super ni la birdoj kantas amajn melodiojn. Kaj ni -revas... - -„Maria“, mi demandas delikate, „ĉu vi ankoraŭ sopiras la -grandan bruan urbon?“ - -Ŝiaj belegaj okuldiamantoj rigardas min reveme. - -„Ne! Ne!“ ŝi respondas mallaŭte. „Nun ne.“ - -„Mi scias, kion vi sopiris“, mi diras malrapide. „Mi scias, pri -kio vi revadis tage kaj nokte. Ĉu mi diru tion?“ - -„Diru, diru“, ŝi petas kun ardantaj vangoj, „sed tute mallaŭte...“ - -„Amon vi sopiris, Maria,“ mi diras kun tremanta voĉo. „Vi -serĉis homon, kiu povus ami vin kaj kiun vi mem amus. Maria, mi bone -laŭsentas viajn knabinajn revojn. Mi scias, kiom vi devis soifi. Kaj -diru, ĉu iam vi kisis viron?“ - -„Neniam“, ŝi spiras kaj ruĝiĝas. - -„Neniam“, mi ripetas mallaŭte. - -Ni silentas. Niaj koroj estas plenplenaj je konfesoj, kaj ni -silentas. Mi observas ŝin. Kaj dum mi rigardas ŝin, mi raviĝas je -ŝia beleco. Tamen mi ne kuraĝas tuŝi ŝin. Tiu ĉi knabino kuŝas -kvazaŭ pura rozo inter la multnombraj floroj. Se mi kisus ŝin, mi -rompus tiun rozon. Ĉu mi rajtas rompi ĝin? Nur hazardo venigis min -ĉi tien en la domon de Fromaĝi. Kio? Se alia venus, tiu havus -samajn ŝancojn kiel mi. La knabino, kiu kreskas sola en dezerto, ja -soifas lipojn de ĉiu viro... - -Mi volas paroli al ŝi, sed mi silentas. Reve mi fermas la okulojn. - -Mi ne scias, kiel longe mi tiel kuŝis. Sed subite mi sentas varman -spiron apud mia vango. Kaj kiam mi levas la palpebrojn, du malhelaj -okuloj tute proksime estas super mi. Ili ŝajnas al mi kvazaŭ -profundaj arbaraj fontoj. Kaj la ruĝaj lipoj, kiuj vane sopiregis -kisojn, flustras: - -„Mi amas vin!...“ - -Kaj dum knabinaj manoj ekprenas mian kapon, lipoj freŝaj nekisitaj -premas en la miajn longan svenan kison... - - - - -19. - - -Mateo Fromaĝi sorĉas! - -En malluma laborejo li prezentas siajn sorĉaĵojn. Kiam mi alpaŝas -mallaŭte, mi rimarkas Maria-n, kiu sidas sur seĝo meze en la -ĉambro. Ŝiaj grandaj okuloj rigardas blankege lumigatan muron. -Mallaŭte mi sidiĝas apud ŝi. - -Malantaŭ ni Fromaĝi bruas post ekrano, el kiu tra truo estas -projektata la lumo sur la blankan ebenaĵon. - -„Maria!“ mi diras mallaŭte. „Fine mi trovas vin. Ni ja volis -promenveturi.“ - -„Poste, poste, mia kara,“ ŝi respondas. - -„Kial?“ mi demandas kun ekmiro. „Kion do vi volas ĉi tie?“ - -„Paĉjo prezentas interesegaĵojn,“ ŝi diras kaj rigardas kun -streĉita atento la blankan facon. „Atentu nur, mia kara, kaj estu -obeema. Li tuj montros al ni scenon el Jerusalemo dum tempo de la -krucobatalantoj...“ - -„Ah, efektive tio estas interesa.“ - -En tiu momento Fromaĝi krianoncas el post sia ekrano: „Tuj la -prezentado komenciĝos! Atentu!“ - -Kun granda atentostreĉo mi rigardas al la blanka faco. - -Antikva urbo ekaperas: Jerusalemo! Alruliĝas amasegoj da soldatoj. -Ĉiuj ili portas potosimilajn kaskojn fermitajn. Ili svingas siajn -lancojn kun kuraĝa vervo. Tie kaj tie ĉi unu falas teren. Flirtas -en vento blankaj manteloj, sur kiuj brilas ruĝa kruco. Sur la muroj -de la urbo ekaperas defendantoj. Inter muraj elstaraĵoj ili kuras -kun fervoro tien kaj reen. Kaj ĉio ĉi okazas tute laŭnature. Vere, -amasegaj scenoj de giganta beleco!... - -Ĉi tiuj mirindaj scenoj ravas min tiom, ke mi laŭte aplaŭdas pro -entuziasmo kaj ekkrias kun infaneca ĝojo: - -„Brave! Brave! Belega filmo! Ankoraŭ mi ne vidis ion similan!...“ - -Maria metas sian manon sur mian buŝon: - -„Silentu! Ĉu vi freneziĝis?“ ŝi diras ekscitite. „Dio mia, -se tion aŭdos paĉjo!“ - -„Ĉu do mi ne laŭdu la filmon?“ mi kriegas kun kolero. „Jes, -vivu la kinotekniko! Kiaj scenoj de homamasoj! Jam delonge mi ne -vidis tiel bonegajn kinematografajn bildojn, sed hodiaŭtempe oni -faras tiajn scenojn en Parizo mirindege --“ - -La bildoj malaperas. Estingiĝas la blindiga lumo. Kutima helo -lumigas la ĉambron. Silentiĝas ĉio. - -Ambaŭ ni turnas la kapon al la ekrano, malantaŭ kiu troviĝas -Fromaĝi. Li elmetas tra la truo sian kapon. Grande kaj rigide -rigardas nin liaj okulvitregoj. Malorde lia hararo pendas sur lian -frunton. Kaj lia voĉo ruliĝas kontraŭ nin kun tondra rido: - -„Pravegas vi! Belega filmo, hahaha --!“ - -Post tio li rampe paŝas el post la ekrano. Denove li rigardas min -tra siaj grandaj vitroj. Li stariĝas piedpinte kaj frapetas mian -ŝultron. Tion farante, li enoreligas al mi konfidence: - -„Vi estas grandioza azenaĉo, mia kara!“ - - - - -20. - - -„Karaj infanoj!“ diras Fromaĝi kaj fingre kombas sian hararon. -„Ĵus vi vidis la sieĝon de Jerusalemo. Kaj sciu, ke tio ne estis -filmo, sed efektiveco!“ - -„Li ankoraŭ ne kredas tion, paĉjo!“ diras Maria. - -Mi montras embarasan rideton: - -„Sinjoro Fromaĝi, vi klarigis al mi tiujn ĉi aferojn ankoraŭ -neniel! Kiel do mi komprenu tiujn mirindaĵojn?“ - -La okuloj de Fromaĝi ekbrilas. - -„Vi estas prava! Efektive, mirindaĵoj ili estas, kiuj ĵus -prezentiĝis al niaj okuloj. Sed ni esploru la aferon ĝisfunde! Ni -rigardu, kiel fartas la aerooptikaj plataĵoj supre; ilia moviĝo nun -post estingo de la Co-lumo devas esti senfunkcia.“ - -„De la Co-lumo?“ mi ripetas konfuzite. „Kion signifas ĉio? La -aerooptiko, la merkatoraj montriloj kaj nun la Co-lumo ... mi -freneziĝos! mi freneziĝos!“ - -„Nu, nu“, ridas Fromaĝi. „Kiel mi klarigu tion al vi?“ - -„Mi helpos, paĉjo“, diras Maria. „Jam li konceptos...“ - -„Bone!“ konsentas Fromaĝi, „antaŭ ĉio ni nun rigardu la plataĵojn; -jen la ĉefaĵo, ĉio cetera sekvos.“ - -Tion dirante li ekprenas niajn manojn, kvazaŭ ni efektive estas -infanoj, kaj tiras nin sur la koridoron. Subite li ekhaltas. Li levas -la nazon. Ĉirkaŭflaretas kun ĉagreno en la aero kaj sulkigas -malserene la frunton. - -„Karaj infanoj!“ li diras malgaje. „La malbenita pipulo denove -estas proksima kaj vagaĉas tie ĉi. Kiel li nomiĝas ja?“ - -„Tabakaĉ!“ mi diras serioze. - -„Li fumaĉas denove. Vere, tiu homo kaŭzas multe da ĉagreno...“ - -Komforta ŝtuparo kondukas nin supren. Silente ni surpaŝas la -tegmenton. - -La suno staras varmege super ni. Ĝiaj radioj kaptiĝas inter la -sennombraj arĝentaj kolonoj, kies stangaro enaeriĝas kun -trembrilanta fadenaro. Vere, strangegan bildon prezentas tiu ĉi -tegmento. Kaj ŝajnas al mi, ke mi troviĝas en centra stacio por -senfadena telegrafio. Dometoj iaj, en kiu, staras aparatoj, estas -konstruitaj tie ĉi. Vidiĝas funeloformaj akceptiloj por iaj -atmosferaj influoj. - -Fromaĝi rapidemas al aĵo, kiu aspektas kiel gardista dometo. Ĝi -konsistas nur el latunaj stangoj, kiuj estas interligitaj per -trembrilantaj metalfadenaj plektaĵoj. Neniajn fenestrojn ĝi havas. -El ĉiuj flankoj la aero povas penetri libere al interno kaj influi -la vitrajn plataĵojn, kiuj tie estas vicigitaj en rondo kvazaŭ -ĉirkaŭ speco de bobeno. - -„Venu tien ĉi!“ vokas Fromaĝi. - -„Tio estas la aerooptikaj plataĵoj“, klarigas Maria. „Ĉar -paĉjo trovis la punkton, kiun li serĉis, ili nun ne moviĝas. Kiam -li serĉas la punkton, ili turniĝas.“ - -Mi metas miajn rigardojn sur la plataĵojn kaj diras nenion. - -Sed Fromaĝi frotas siajn manojn kaj konstatas kun ĝojo: - -„La Co-a tavolo, kiu kovras ilin, ne difektiĝis. Mi do ne bezonas -renovigi ĝin. La lumo briladas tra ili, ĉu vi komprenas?“ - -Post tio li ekturnas butonon kaj diras: - -„Do, nun brilas la lumo malsupre.“ - -Tion dirinte, li turnas sin al ni kaj parolas klarige: - -„Vi devas scii, ke estas ankoraŭ tre komplike, krei Co-n.“ - -„Ĉu?...“ mi diras senkomprene. - -„Kaj tiun Co malkovris paĉjo!“ krias Maria admire. - -„Kaj ne nur la Co-n mem, sed ankaŭ ĝian aplikon“, aldonas -Fromaĝi, „tio signifas: unu specon de ĝia apliko, ĉar ĝiaj -aplikeblecoj certe estas miloblaj!“ - -Mi staras kaj rigardegas ambaŭ homojn, kies certega sinteno mirigas -min. Mi ne komprenas, kion ili parolas... Miaj genuoj tremas ... io -peza premegas mian kapon, en kies malantaŭa parto sentiĝas pikado. -Estas preskaŭ la sama doloro kiel tiam, kiam mi malsanis. Kaj mi ne -kapablas nun klarigi al mi, ĉu ĝi devenas eble ankoraŭ de mia -malsaneco aŭ ĉu kaŭzas ĝin la suno, kiu ĉi tie kaptas je mia -kapo per ardegantaj radioj. - -Sed Fromaĝi ŝajnas tute ne rimarki mian animan malekvilibron. Li -diras: - -„Ĉar vi do vidis ĉion, mia juna amiko --“ - -„Kaj kvazaŭ ekkonis la kernon de la afero --“ daŭrigas Maria -ekprenante mian brakon. - -„-- do mi estingas denove la lumon kaj ni iru malsupren“, finas -Fromaĝi kun triumfo, ekturnas ree la kontakton kaj gaje ekprenas -mian duan brakon. - -Mi ŝanceliĝas senforte. Mi estas rompita korpe kaj spirite. Ili -trenas min malsupren la ŝtuparon kvazaŭ malfortan malsanulon. Kiam -Fromaĝi rimarkas mian rompitecon, li diras viglige: - -„Kuraĝon juna amiko! Nenio okazos al vi!...“ - - - - -21. - - -„Helpu --! Helpu --!“ - -La krio, kiu devenas el la gorĝo de fraŭlino Snob, elektras min. -Mia energio, kiu ĵus sur la tegmento disbloviĝis kvazaŭ pulvoro, -nun ekpuŝegas min antaŭen. - -„Kio okazis?“ ekkrias Fromaĝi kaj kuregas la ŝtuparon malsupren. -Ni sekvas lin kun venta rapideco. - -Sed kion signifas tio? Ŝajnas ke la domo brulas! Ni kuregas kontraŭ -muron de fumo, kiu morde penetras en niajn okulojn. Ha, tio estas la -pipo de Tabakaĉ! - -„Arogantegaĵo!“ kriegas furioze Fromaĝi. - -Tra la fumo barakte ŝanceliĝas fraŭlino Snob. Malespere ŝi tordas -la manojn super sia kapo. Ŝajnas, ke ŝi luktas kontraŭ sveno. - -„Savu lin! Savu lin!“ - -„Kiun?“ ni rekrias konsternite ĉiuj samtempe. - -„Ta-ba-kaĉ!“ ŝi spiretas, strabe rulas la okulojn kaj malleviĝas, -kaptite de sveneto, sur la stupojn. - -Sed Fromaĝi staras ĉe la sojlo de sia laborejo. Li etendas la -manojn kun tragika gesto. Li krias: - -„Ha! Arogantegaĵo! Homaĉo, vi kuraĝis per via pipa fumo profani -la sanktejon de l’ scienco! Vi kuraĝis penetri ĉi tien, vi -malbonulo! Senhonta estaĵo, vi!...“ - -Kun kontentego mi sentas, ke degeliĝas mia glaciiĝinta cerbo. Ĉar -viviga rido leviĝas el profundo de mia animo kvazaŭ suno. Serena -bildo prezentiĝas antaŭ miaj okuloj. - -De la karto, projektita merkatore, la briletanta fadenplektaĵo -dekroĉiĝis parte. Ĝi pendas super korpo de viro, kiu kaptiĝis iel -en la fadenaro. Ho, kompatinda Tabakaĉ! Kvazaŭ malpura muŝego li -pendetas en la brilanta aranea reto. Li jen fermas, jen malfermas -sian buŝon kiel karpego. Kaj tion farante, li rigardas nin per -malsaĝega rigardo. Kvazaŭ kontraŭstare li premas konvulsie la -manon kontraŭ la muran karton. - -La helpokrioj de fraŭlino Snob kunvokis ĉiujn domanojn. Ĉiuj ni -fikse rigardas senvorte la strangan spektaklon. - -Fromaĝi volas ĵetegi sin kontraŭ la malfeliĉulon kun furiozaj -krioj. Sed sinjorino Kamilo retenas lin kviete. Ankaŭ mi protekte -starigas min antaŭ la pendantan muŝegon kaj diras kun minaca voĉo: - -„Mi ne toleros, ke okazos ia malbonaĵo al mia kara Tabakaĉ!“ - -Dume Maria deprenas kun delikata mano la metalfadenan reton. -Sinjorino Kamilo kun helpo de la dika kuiristino eltrenas -Tabakaĉ-on. Tiu rigardas nin kun okuloj pro timo vastiĝintaj. -Ŝajnas ke li estas senkonscia. Rapide kaj zorgeme oni apoge kondukas -lin al la laborseĝo de Fromaĝi. Li sidfaliĝas en la seĝon, -klinas la kapon flanken kaj aspektas tute kiel dormiĝonto. - -Ĉiuj ni staras kaj ne scias, kion komenci. Nur Fromaĝi kuretas per -siaj mallongaj kruroj tien kaj reen. Liaj trolongaj brakoj rotacias -en la aero kvazaŭ ventmuelilaj flugiloj. Liaj hirtaj haroj flirtas -en ekscitita malordo. Kaj liaj okuloj rondruliĝas malantaŭ la -grandaj strigovitroj. Li indigne krias al la dormanto: - -„Vekiĝu, vi, homo -- kiel vi nomiĝas ja?“ - -„Tabakaĉ“, mi helpas. - -Tiam sinjorino Matildo alpaŝas kaj diras kviete: - -„Ho, kompatinda Tabakaĉ. Li ja estas tute senpensigita kvazaŭ -hipnota, unue li maldormiĝu...“ - -Fromaĝi subite ektremas. - -„Ha!“ li krias, poste turnas sin al ni. Li kunmetas la manojn -kvazaŭ al preĝo kaj balbutas: - -„Karaj geamikoj! Se efektiviĝas en tiu ĉi momento tio, kion mi -antaŭsentis --“ - -Interrompante sin, li kuregas al Tabakaĉ. Li ŝiras liajn ŝultrojn -tiom, ke la kapo de la bedaŭrindulo pendolas inter la ŝultroj kiel -infanluda baloneto je ŝnuro kaj enoreligas per fortega voĉo: - -„Vekiĝu! Vi! Leviĝu! Vi, homo -- kiel vi nomiĝas ja?“ - -„Tabakaĉ“, mi respondas. - -Sed helpo proksimiĝas en figuro de fraŭlino Snob, kiu ankoraŭ pala -pro la antaŭa sveneto, nun eniras kun glaso da akvo. Fromaĝi -malĝentile ŝiregas ĝin el ŝia mano kaj elverŝas la tutaĵon sur -la „pekozan“ kapon de Tabakaĉ. Tiu malfermas la okulojn, glutas -kelkfoje, subite vigliĝas, rigardas nin laŭvice. Poste li leviĝas -kun embaraseto kaj ekstaras antaŭ ni kun humila pentemo. - -Fromaĝi rigardas lin kun emocio kaj, kiel ŝajnas al mi, kun amaj -rigardoj. Post tio li paŝas antaŭen, faras ordonan geston: -„Repaŝu, vi ĉiuj!“ kvazaŭ ni estas sangavidaj leonoj, emaj -forŝiri el la manoj de Fromaĝi Tabakaĉ-on, kiu subite fariĝis por -li valoregaĵo. Li starigas sin antaŭ la pekinto. Li ŝovetas la -okulvitrojn kaj parolas kun profunda admiro: - -„Mia kara --“ - -„Tabakaĉ“, mi helpe diras. - -„Jes, mia kara Tabakaĉ! Mi suspektas, kie vi estis ĵus. _Kiel unua -vi eniris la Co-an vivon!_...“ - - - - -22. - - -Soleno regas en la ĉambro. Mute staras homoj en rondo. Iliaj mienoj -esprimas parte kompaton, parte miregon. Preĝeja atmosfero -ĉirkaŭblovas nin. Ŝajnas, ke super niaj kapoj ŝvebas nevideble, -tamen potence, io grandioza, io, kio estas ankoraŭ nekomprenebla, -sed ĝuste pro tiu sia nekompreneblo fluas kun mistera forto. Mi -sentas, ke io prepariĝas tie ĉi, ke ĝi evidentiĝos nun el la -buŝo de Tabakaĉ, je kies lipoj pendas ĉies rigardo. - -Kaj ekparolas Fromaĝi kun solena voĉo: - -„Kara Tabakaĉ! Vi estas al ni ĉiuj kara homo. Vi estis unua en la -Co-a vivo. Rakontu do, kion vi vidis kaj travivis. Ni volas scii la -veron! La veron! En la nomo de la scienco, al kiu ĉiuj ni servas, mi -postulas la veron! Kaj por ke ĝi elvenu trans viaj lipoj pli facile, -prenu tion, Tabakaĉ!“ - -Tion dirante kaj elparolante la nomon kun eksterordinara moleco, li -enverŝas el botelo, kiun zorgeme alportis sinjorino Kamilo, -likvoron. Tabakaĉ avide kaptas la glaseton kaj eltrinkas ĝin per -unu gluto. - -„Kaj nun rakontu! Post via rakonto vi ricevos duan“, solene -promesas Fromaĝi. - -Tabakaĉ rikanas kaj lekas tre kontente siajn lipojn. Li metas ĵure -la manon sur la koron: - -„Sinjora moŝto, nur la puran veron! La fulmo tuj trafu min, la -diablo disŝiru min en la aero milpece, se mi ne diros la veron. -Ruĝa hundo mi estu --“ - -„Haltu!“ interrompas Fromaĝi. Liaj okuloj fajras pro malpacienco: -„Faktojn! Faktojn!“ - -Tabakaĉ riverencas humile kaj raportas: - -„Jam delonge mi estis scivola pri la sorĉaĵoj de la sinjora -moŝto. Kaj mi volis unue rigardi tra la ŝlosila truo, sed vidis -nenion. Kiam mi aŭdas, ke la gemoŝtoj iras sur la tegmenton, mi -rapidas en la ĉambron. Sed vidas nur la reton kun metalfadenoj kaj -la geografian karton. Nu, mi pensas, kio estas tio? Kaj scivole mi -iom palpumas -- sed la reto restas en mia mano kaj mi iras malantaŭ -ĝin, ĉar mi pensas, ke tiel mi povos alkroĉi denove la reton. Sed --- kiam la reto pendas sur mia brusto, mi aŭdas tian strangan -zumzumon kaj vidas, ke hela lumo penetras en la ĉambron, mi ne -scias, de kie. Pikpikado trakuras min. Mi volas forĵeti la reton, -sed ne povas, ĉar mi estas kvazaŭ paralizita, poste io trakuras -mian kapon -- mi terure ektimas kaj pensas, kio okazas, ĉu mi -dormiĝas aŭ ne...“ - -„Mi turnis sur la tegmento la butonon, funkciigis la lumon, kaj la -Co fluis tra la reto --“ turnas sin Fromaĝi klarigante al ni. - -„Jes, io fluas tra la reto kaj fluas en min, kaj mi pensas, nun mi -dormas, ĉar mi tuj komencas sonĝi -- jes, mi sonĝas kaj tamen mi -ne dormas...“ - -„Ha, li nomas ĝin sonĝo!“ diras Fromaĝi kaj demandas: „kaj -kion vi vidis en tiu ĉi -- sonĝo?“ - -„Tre multajn homojn, grandajn amasegojn. Ili parte marŝas piede, -parte rajdas sur ĉevaloj. Kaj ĉiuj estas tre sovaĝaj. Ili -svingadas siajn lancojn, ke mi devas salti dekstren kaj maldekstren, -ke ili ne trafu min. Mi premas mian dorson al muro, de kiu la homoj -sendas sagojn kiel sovaĝuloj. Kaj efektive ili estis sovaĝuloj.“ - -„Kaj poste?“ demandas Fromaĝi kun tremanta voĉo. - -„Subite ĉio estis finita. La lumo estingiĝis, sed mi ankoraŭ ne -povis moviĝi, kiam la gemoŝtoj venis, ĉar mi ankoraŭ ne sciis, -ĉu estas mi aŭ ĉu ne estas mi, ĉu mi sonĝas aŭ ĉu mi ne sonĝas, -aŭ kio do okazas al mi...“ - -Longa silento ekregas post la rakonto de Tabakaĉ. Mi sentas, ke miaj -genuoj komencas tremi. Kion sonĝis tiu homo, tute similas al la -kinematografaj bildoj -- tondre! Per ambaŭ manoj mi ekprenas mian -kapon, en kiu komencas danci la ideoj en freneza rondo. Konfuzego -rotacias en la cerbo. Ĝi turniĝas kvazaŭ muela ŝtonego kaj -pulvorigas ĉiun klaran penson... - -Tra la solena silento mi aŭdas la voĉon de Fromaĝi: - -„Vi estas brava homo, Tabakaĉ, aŭ kiel vi nomiĝas ja. En via -memoro konservu tiun ĉi momenton, ĉar ĝi estas la plej grava -momento en via vivo...“ - -Fromaĝi ne finas la frazon. Emocio forte ekskuas lin kaj forprenas -lian spiron. Li ŝanceliĝas al ni... - -„Homoj!“ li krias kun sufokita voĉo. „Vi travivis ĵus la plej -gravan momenton de mia malkovrita epoko! Ankoraŭ mi ne kapablas -esprimi per vortoj, kio ĵus okazis!...“ - -Ni estas ĉiuj same emociitaj. Nur Tabakaĉ staras senkomprene kaj -ŝtelrigardas al la likvorbotelo. Kaj ankaŭ li devas sperti la -malnovan veron: ke multon oni promesas, malmulton plenumas. Sed tiam -ĉi rimarkas Fromaĝi liajn admonajn rigardojn. Li rapidas al la -tablo. - -„Prenu, prenu!“ li diras kaj kun larmobrilaj okuloj ŝovas la -tutan botelon sub la brakon de Tabakaĉ. - -Kaj Tabakaĉ rikanas pro kontento, ke vidiĝas liaj flavaj dentoj. Li -riverencas iel mallerte kaj -- pafas sin for!... - - - - -23. - - -Ĉiuj ni sidiĝas al ovala tablo. - -Mi rigardas ĉiun sidanton laŭvice kaj konstatas, ke ĉiu montras -alian mienon: Fromaĝi solenegon, sinjorino Kamilo fieron (pro la -nova malkovraĵo de sia edzo), Maria entuziasmobrilon, fraŭlino Snob -ofendeton kaj grumblemon (verŝajne pro la okazintaj malagrablaĵoj), -la profesoro senkomprenan malsaĝegon (pardonu!) -- kaj mi? Mi tute -ne montras iun esprimon. Ĉar sur mia vizaĝo aperas mikse teruro, -konfuzo, scivolo, ekscito, emocio kaj anima distaŭzo... - -Neniu parolas. Kaj ŝajnas, ke Fromaĝi nun ekludas la rolon de -Tabakaĉ. Ĉar li klinadas la kapon, kvazaŭ dormiĝanto. Kaj jam li -parolas en duona dormo: - -„Tiu estis la unua, kiu vivis en la Co-a vivo. Kiel unua homo li -eniris la Co-ujon.“ - -Fraŭlino Snob rimarkas seke: - -„La sorto vere povis elekti pli indan reprezentanton de la -homaro...“ - -Sed tiu rimarko efikas sur Fromaĝi kiel bombo -- eĉ pli forte ol la -„universitata“. Li eksaltas subite kaj diras kun profunda emocio: - -„Mi ne permesas, ke oni parolas pri li en tia maniero. Li estas nun -al mia koro tre proksima!“ - -Tiam eksplodas mia scivolego. - -„Geamikoj!“ mi vokas ekscitite. „Indulgu min! Ni sidas ĉi tie -kiel malsaĝuloj. Ĉirkaŭas nin mallumaj misteraĵoj. Ni rigardas en -malplenecon. Ĉiaj varioj de la Co vagas fantome ĉirkaŭ ni! Ni -sufokiĝos pro nescio!...“ - -„Ni ĉiuj rajtas pretendi klarecon“, kvietigas sinjorino Kamilo. -„Mateo, parolu -- kaj klare!“ - -Fromaĝi fingrokombas sian hararon, rigardas kun embaraso en rondo -kaj rediras malespere: - -„Ĉu mi kapablas fari tion? Maria, diru vi ion...“ - -Maria diras kun voĉo, kiu tremas pro la grandiozeco de l’ -klarigota problemo: - -„Ĉu mi kapablas tion? Sed mi volas helpi. Kaj mi komencas per tio, -ke mi diras: sur la tero perdiĝas nenio. Ĉio restas. Okazas simile, -kvazaŭ ni fotografas en iu ĉambro: ĉio fiksiĝas sur la plataĵo, -eĉ plej malgrava aĵo. Kaj tiamaniere nenio perdiĝas en la vivo: -faroj, agoj, okazintaĵoj -- ili ĉiuj restas kaj -- por tiel diri -- -estas fotografataj de la vivo...“ - -„Per la Co-tavoloj!“ interrompas Fromaĝi. Post tio li rapide -paŝas en la ĉambro. Li rondkuretas kun klarigantaj gestoj ĉirkaŭ -nia tablo kaj plu parolas: - -„Kio do, estimataj gesinjoroj, estas tio, kio kvazaŭ absorbas ĉi -tiun vivon? Kio estas tio, kio konservas la vivon por ni nevidebla en -la grandega arĥivo de la naturo? Ĝi estas kvazaŭ fotografita sur -sennombraj tavoloj. Tiujn tavolojn kompreneble ne imagu al ni iel -korpecaj, iel materiaj. -- Ili similas eble al iaj vibroj de la aero, -al iaj novaj ondolongoj -- por paroli radioteknike -- kaj tamen ili -ne estas aero, sed Co! --“ - -Li ekhaltas kaj ripetas krie: „Co-o-o!“ kaj frapante sian -bruston, ke ĝi resonas obtuze: „Kaj mi malkovris ĝin! Mi -malkovris la Co-n, mi! mi!“ - -Post tio li plukuras ĉirkaŭ la tablon. Maria anstataŭas lin -dirante: - -„Do, tio estas la Co, kiun malkovris paĉjo. Ni havas naturajn -fortojn de diversa speco, kiuj libere efikas ĉirkaŭ ni. Ni konas -nur malmultajn el ili, ekzemple la elektron. Unu el tiaj fortoj estas -Co, kiel paĉjo nomis ĝin, ĉar iun nomon ja devas havi tia aĵo, -kvankam ĝi ne estas aĵo...“ - -„Silentu! Viaj fuŝklarigoj estas tro komplikitaj!“ li mallaŭdas. -„La afero estas simplega: mi malkovris la Co-n en radiuma radiaro. -Mi sukcesis apartigi la Co-radiojn tiel, ke ili efikas kiel la -X-radioj. Por mallongigo mi nomas ilin la R-radioj. Nun daŭrigu!“ - -„La R-radioj do“, plu diras Maria kun fervoro, „estas la elfluo -de Co-a ekzisto, kiu ekstere vagas ie, kaj estas la pruvilo por ĉi -tiu ekzisto; ĉar estas kompreneble, se...“ - -„... se ekzistus nenia Co, do ekzistus ankaŭ neniaj R-radioj, tio -estas ja klara kaj evidenta!“ interrompas Fromaĝi malpacience. - -„Nature! Estis do nur solvota la tasko: akiri certajn bildojn el la -Co-ekzisto aŭ Co-vivo, kiu jam pasis kaj tamen ekzistas ankoraŭ. -Oni devis ĝin nur ĝuste apartigi aŭ izoligi. Kaj paĉjo -- ĉar la -radiumo ja estis la mediumo de la apero de la R-radioj -- konstruis -radioaktivajn vitrajn plataĵojn, kiuj -- por esprimi ĝin vulgare -- -fotografitaj en la Co, do kvazaŭ fotografitaĵojn daŭrige -fotografas -- por ni videblaj --“ - -„Sensencaĵo! Fuŝbabilaĵo!“ ekkriegas Fromaĝi kaj ektiras pro -malespero sian hirtan hararon. „La afero estas simplega: Co-vivo -venas sur miajn plataĵojn -- estas direktata kombine kun la R-radioj -en la ĉambron -- R- kaj X-radioj ĵetas komune la bildon sur la -lumigitan facon -- komence ĝi estis la tabloplato, poste la muro -- -la Co-ujo viviĝas antaŭ niaj okuloj, eĉ se ĝi estas malnova dudek -mil jarojn. Pa! Per du vortoj mi klarigis la aferon!“ - -Ankaŭ Maria ekscitiĝas. Ŝi krias kun ruĝaj vangoj, kiuj ardas pro -entuziasmo: - -„Kaj ĉar la tuta terglobo partoprenas ja en la Co, paĉjo starigis -la geografian karton por konatiĝi kun la Co laŭplaĉe el ĉiu -punkto de la terglobo. Kaj por kvazaŭ elaerigi la Co-n en unu loko, -kiun oni celas, li faris la metalfadenan plektaĵon, per ĝi tegis la -karton kaj faris la plektaĵon Co-aktiva kaj fiksis sur la karto la -koncernan punkton...“ - -„... kalkulita laŭ merkatora projekto, ĉar oni povas laŭ ĝi -kalkuli plej facile...“ - -„... pro tio la merkatoraj montriloj...“ - -„... kaj jen mi pensis pri Jerusalemo...“ - -„... li do prikalkulis la punkton...“ - -„... ĉar mi volis havi scenon interesan el antikva tempo...“ - -„... kaj krucbatalantoj efektive montriĝis antaŭ la muroj de -Jerusalemo...“ - -„... sur via belega kinematografa filmo!!“ - -Fromaĝi celas min per tiu ĉi frazo. Sed tuj li daŭrigas: - -„... mi ĉiam antaŭsentis, ke ne nur la okulo de la homo...“ - -„... sed ke ni korpe devos vivi en la Co...“ - -„... kaj tiu homo ... kiel li nomiĝas ja?...“ - -„Tabakaĉ!“ mi krias rapideme. - -„... montris al mi la vojon!...“ - -„... la korpo devas fariĝi Co-aktiva...“ - -„... li fariĝis Co-aktiva per la metalfadena reto...“ - -„... kiu falis sur lian korpon...“ - -„... vivis dum momento en la Co-ujo...“ - -„... kiam paĉjo funkciigis sur la tegmento la R-radiojn...“ - -„... vivis inter la krucbatalantoj antaŭ Jerusalemo...“ - -„... ĉar li estis Co-aktiva...“ - -„... li eniris kiel unua la mondon de l’ Co!...“ - -Fromaĝi ekscitiĝas pli kaj pli. Ni ĉiuj saltas de la seĝoj. La -giganta problemo, kiu disvolviĝas antaŭ niaj okuloj, ŝancelas nin -en ebrian staton... - -Fromaĝi faras grandan paŝon antaŭen. Li etendas la dekstran manon. -Lia voĉo krias raŭke: - -„Ankaŭ ni vojaĝos en ĉi tiun mondon!“ - -„En la kvaran dimension!“ kokokrias la profesoro. - -„Hahaha!“ ridegas Fromaĝi. „En la kvinan, en la dekan, en la -centan dimension, mia kara! _Ĉiuj ni faros la grandiozan saltegon -trans jarmiloj!_ Ni ĉiuj vojaĝos en la grizan pasintecon, kiu -mortis kaj por ceteraj homoj estas historio! Ni penetros en tiujn -pasintajn profundojn -- kaj tamen ne en mortan mondon, sed en veran -viglan vivon! Kaj ni vojaĝos ĉiuj: mi vojaĝos, Kamilo vojaĝos, la -tuta domo, la tuta domanaro kaj ĉiuj niaj karaj geamikoj!“ - -La profesoro salte stariĝas sur seĝo: - -„Vivu la Co!“ - -„Vivu la vojaĝo!“ bruas ĉiuj responde. - -Sed mi kriegas freneze: - -„Feliĉan vojaĝon!“ kaj -- elĉambriĝas. - -Ekstere mi metas mian ardegantan kapon sub la malvarman fluon de la -akvokonduko... - - - - -24. - - -Nokto! - -Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj -- -tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj -vastiĝas ... mi tremegas tutkorpe... - -Pensoj rampas el mallumo, nevideble, kaŝe ... kaj per malvarmegaj -ombraj brakoj ili premas miajn ardegantajn tempiojn ... ili -ĉirkaŭvagas min kiel kaŝaj ombrotigroj sian rabaĵon... - -Ha! En mia ŝveliĝanta kapo kuŝas dinamito! Mi sentas, ke ĉiumomente -eksplodos mia kapo, ke ĝi kreviĝos kvazaŭ sapveziko, ke ĝi disflugos -milpece al ĉiuj muroj de mia ĉambro kaj disfluiĝos en la ... Co! - -_Co! Co! Co!_... - -Kion diris Fromaĝi? - -Ke ni vojaĝos en la Co-n! Ke ni profundiĝos en la pasintecon... - -Ha! Ni ĉiuj vojaĝos en la Co-mirindujon. Ni transsaltos la leĝojn -de la vivo. Ni transsaltegos tiujn de la tempo. Kio okazis, denove -viviĝos por ni. Ni mem vivos en la historio, kiu fariĝos por ni -nuntempo! - -Ha! En ĉiujn tempojn, en ĉiujn epokojn ni penetros. Ni vidos, kion -vidis neniu hodiaŭulo! Kaj ni esploros malcertaĵojn. Ni promenos en -la marĉoj de l’ pratempo. Ni vizitos la fabelan Atlantidon. Ni -esploros la misterojn de la faraona lando. Kun plezurego ni rigardos, -kiel oni konstruas la piramidojn kaj -- eventuale helpos. Ni admiros -la brilegon de Susa kaj Ekbatana, ĉeestos en la Athena teatro la -unuan prezentadon de l’ „Antigone“. Ni matenmanĝos kun Sokrates kaj -Plato. Ni sciiĝos, kie restis la urboprotekta Pallas de Praxiteles -aŭ la Jupiter de la Kapitolo. Ni vidos Hannibal-on kaj Cezaron kaj -la lastan batalon de la gotoj! Esploros la misterojn de la Borgia, -admiros la ortrezoron de Montezuma, veturos sur la unua lokomotivo -de Stephenson, helpos lin per fakaj konsiloj, aŭskultos prelegon -de Schiller, vizitos Napoleon-on... - -Ho, ĉesu fantaziego! Mi freneziĝas, pensante plu. Mia kapo efektive -eksplodos. Sveno ekbalancas min... - -Gigantaj, gigantegaj estas tiuj perspektivoj! - -Sed la pensoj ne ĉesas turmenti min. Ili alkuregas pli kaj pli -rapide. En tutaj aroj. En novaj formoj. Kvazaŭ frenezaj koboldoj kun -burleskaj vestoj nun ili saltas ĉirkaŭ mi. En groteska fantaziodanco -ili kirliĝas kun diablaj grimacoj. Kaj iliaj flirte flugetantaj -brakoj baraktas ekscitite. El iliaj buŝoj penetras mokokrioj: - -Hihi! Vi volas riski la saltegon trans jarmiloj? Hihihi! Ĉu vi -neniel timas? Vi saltos en la pasintan mondon, sed kiu garantias, ke -vi revenos en la nunan tempon? Se malfunkcios io aŭ ne okazos -laŭdezire, vi restos en la Co! Vi devos vagi en la Co-a mondo kiel -mizera fantomaĉo. Vi ne plu estos homo, sed eterna jam ombrulo! Ni -avertegas vin!... - -Glacie miaj fingroj ungotenas la litkovrilon... - - * * * * * - -Kiam griziĝas la mateno, mi ruliĝas el sub la lito. - -„Mi vojaĝos en la kvaran dimension! Mi riskos la saltegon!“ - -Tion kriante kun decida voĉo, mi pugnobatas mian lavan tablon kun -tioma energio, ke rompiĝas mia akvoglaso... - - - - -25. - - -Tabakaĉ -- honora prezidanto! - -Mi diris ĉiam: en la domo de Fromaĝi ĉio estas ebla. Ridindegaĵoj -kaj strangaĵoj alternas. Ĉiu tago alportas novan sensacion! - -Mateo Fromaĝi kunvokis ĉiujn domanojn al vojaĝa konferenco. Ĉefa -punkto de la tagordo: la celo de la vojaĝo. - -Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo. La kuiristino, ĉambristino -kaj aŭtomobilisto forlasis la ĉambron. Ili deklaris, ke ili estas -pretaj partopreni la vojaĝon kaj ke ili volonte konsentos pri la -celo, kiun ni destinos en nia konferenco. - -Nur Tabakaĉ restis. Li sidas sur honora loko. Tion speciale deziris -Fromaĝi, kiu ŝategas nun Tabakaĉ-on tiom, ke li toleras eĉ lian -fumon -- terure! Mi volis kontraŭ tio protesti, sed Fromaĝi tre -koleriĝis. - -„Estimataj gesinjoroj!“ ekparolas Fromaĝi kun soleno. „Mi -salutas vin plej kore en la nomo de la tekniko! Kaj mi bonvenigas -speciale nian karan amikon Tabakaĉ, sub kies honora prezido okazas -nia hodiaŭa konferenco. Mi preparis ĉion tiom, ke ni povas nun -trankvile ekvojaĝi. Vi scias ĉiuj, ke per mia malkovro kaj la -netaksebla merito de sinjoro ... sinjoro ... kiel li...“ - -„Tabakaĉ!“ mi memorigas. - -„... al kiu mi ĉi-okaze esprimas mian plej koran dankon, estas -eble penetri en iun ajn epokon de la pasinta tempo al iu ajn loko. -Kaj plue -- estas eble por ni vivi en ĉi tiu pasinta mondo helpe de -niaj ‚kontaktiloj‘. Do -- ekaperas la demando: kien kaj en kiun -tempon aŭ jaron ni vojaĝos? Saĝe kaj trankvile ni konsideru kaj -pripensu. Ni povas fari gravajn servojn al la historio, al la scienco -entute. Vere, ne estos facile trovi lokon sur nia vasta terglobo kaj -tempon en la pasintaj jarmiloj. Ĉar, estimataj geamikoj, ni same -povas sidiĝi sur la glaciejoj de la glacia epoko, kiel ni povas -miksiĝi inter la batalantojn de la pasinta lasta mondmilito. Ni -povas veturi en tempon, pri kiu raportas al ni la historio nenion. Mi -mem ne volas fari proponon; ĉar vere, mi tute ne havis tempon por -pensi pri tiu ĉi afero. Do -- mi atendas, ke vi proponos des pli -vigle...“ - -Ĉiu silentas. Nun en la decida momento neniu scias, kien vojaĝi. Mi -leviĝas. Mi permesas al mi proponi por pli detala elekto sekvantajn -celojn: vojaĝon al niaj pragepatroj Adamo kaj Evo kaj vojaĝon al la -kortego de la reĝino Elizabeto de Anglujo (la lastan mi proponas -tial, ke mi esperas ĉi-okaze vidi Marion Stuart, por kiu mia koro -sentas varman simpation!). - -Ĉiu estas kontraŭ miaj proponoj. Tio min iom ĉagrenas. Nur -Tabakaĉ estas nek por nek kontraŭ. Mi suspektas, ke li entute ne -scias, pri kio temas ĉi tie. Ĉar li sidas kun ioma embaraso, kiu -bedaŭrinde estas tamen tro malgranda por deteni lin de la fumado. La -pipo pendas inter liaj dentoj kaj grandega fumkolono leviĝas serene -el ĝi. Kaj tra la fumkolono rigardas liaj okuloj malsprite. Mi -opinias, ke tia konduto nepre ne konvenas por honora prezidanto. - -Kontraŭe de mi sidas profesoro Sovaĝi. Li tusetas, strabas el sub -la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo kaj tamburas senpacience sur la -tabloplato per siaj ostaj fingroj. - -„Mi petas la vorton!“ li kokokrias. - -Kiam Fromaĝi donis al li la vorton, li eksaltas. La manojn li metas -kruce sur la bruston kaj parolas: - -„Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! Ŝajnas ke inter ni regas -granda hezitemo kaj maldecidemo rilate al la celo de nia vojaĝo. Ni -nepre devas veni al interkonsento, se entute la vojaĝo okazu. Ĉar -kiel informis min mia amiko Mateo, estas neeble, ke ĉiu samtempe -vojaĝu laŭplaĉe al sia celo: la unu al Palestino dum epoko de Kristo, -la alia vizite al Karlo la Granda kaj la tria eble al Mohamed, la -granda profeto. Ni devas vojaĝi komune kaj samtempe (brave!). Kaj -estas ridinde, ke ni cerbumas pri la vojaĝa problemo, dum la solvo -estas tiel simpla kaj evidenta (ĉu?). Estas kompreneble, ke -unuavice ni havas la sanktan devon: _teni supren la standardon de -la scienco!_ Malgraŭ ĉia respekto, kiun mi sentas por la tekniko -(li klinetas la kapon al Fromaĝi), mi devas -- kion mi konstatis jam -plurfoje -- ankaŭ hodiaŭ publike deklari, ke la filologio estas la -krono de ĉiuj sciencoj! Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! La -antikvaj lingvoj estas la bazo, la fundamento de ĉia scienca vivo. -Kaj tio estas la latina kaj greka lingvoj. Ke necesegas scii, kiel -la homoj parolis iam tiujn lingvojn -- tio verŝajne klariĝis al vi -per mia malgrava persono. Kaj mi ne volas preterlasi la okazon, -por esprimi al vi hodiaŭ mian plej koran dankon pro tio, ke vi -fidele subtenis min en la batalo kontraŭ la antaŭjuĝon, kontraŭ -la skandalan misuzon, kiu jam daŭras jarcentojn. Vi konas ĉiuj -miajn gravegajn hipotezojn, kiujn mi simbole volas esencigi en du -nomoj: ‚Odyssevs‘ kaj ‚Kikero‘. Karaj, tre karaj kunbatalantoj -(terura maldolĉo grimacigas la vizaĝotrajtojn de la profesoro), -vi scias, ke ni estas preskaŭ la solaj batalantoj, ke mi batalas -malproporcian batalon! Kaj tamen mi devas venki! Jes, lasu min venki -en ĉi tiu batalo! Lasu triumfi la filologion, la kronon de ĉiuj -sciencoj! La sorto decidu! Mi do petas vin vojaĝi kun mi en la -antikvan mondon!“ La profesoro skuegas sovaĝe sian kapon kaj finas -per kriaĉanta voĉo: „Nur la antikva mondo, kiu elparolis ĝuste -la latinan kaj grekan lingvon, estu la celo de nia vojaĝo!!“ - -„Oh jes!“ flutas fraŭlino Snob. - -Fromaĝi gratulas la parolinton, ke li trafis la ĝustan celon. Post -tio li parolas kun embarasa hontemo pri la graveco de la du -starigitaj hipotezoj de Sovaĝi. Ke li nepre subtenas ilin kaj estas -gravega servo, kiun ni faros al la scienco entute kaj al la filologio -speciale, se ni konvinkiĝos per propraj oreloj, ke la hipotezoj -estas ĝustaj. Pri tio li jam nun ne dubas. Sed por la cetera homaro -ni argumentos ilin plej brile per nia vojaĝo. Fine li esprimas la -dankon en la nomo de la scienco al Sovaĝi pro liaj eksterordinaraj -meritoj kaj ne dubas, ke la vojaĝo alportos fruktojn ankaŭ en la -gravega laboro rilate la genian verkon „De praulo ĝis radiohomo“. -La aŭtoro havos okazon kolekti valoregan materialon. -- Fine Fromaĝi -mizere parolperdiĝas en balbutaĵoj. - -Sovaĝi ankoraŭ staras, tenas la brakojn kruce sur la brusto kaj -silentas kiel venkinto. En tiu ĉi momento paraliza sento trakuras -min: la grandiozega malkovro de Fromaĝi estas mizeraĉa nenio -kompare al „Odyssevs“ kaj „Kikero“!... - -La konferenco nun transpaŝas al la pli detala elekto de la vojaĝa -celo. Ĉiuj epokoj de Romo kaj Atheno intermiksiĝas konfuze. Tiam -Fraŭlino Snob energie interrompas la debaton. Mi estas konvinkita, -ke ŝi nenion scias pri la antikva mondo. Sed ŝi legis „Quo -vadis?“ Tial ŝi proponas Romo-n dum tempo de l’ imperiestro -Nerono aŭ pli vere dum tempo de „Quo vadis?“ - -La profesoro klinas konsente la kapon: - -„Ĉi tiun proponon mi nepre subtenas. Dum epoko de la imperiestroj, -do ankaŭ dum la regado de Nerono oni parolis en Romo kaj greke kaj -latine. Ni do vojaĝu al Romo dum la regado de la granda imperiestro -Nerono!“ - -„Oh!“ pepas fraŭlino Snob kun ravo, „ni vidos la antikvan -Romo-n kun la belaj virinoj kaj herooj. Oh, ni vidos la Vinicion, kiu -estis tiel bela kaj forta kaj tiel pia!“ - -„Estimata fraŭlino Snob!“ mi diras moke. „Bonvolu permesi al -mi, ke mi esprimas al vi mian dubon, ĉu vi povos vidi la heroon -Vinitius, ĉar li neniam vivis!“ - -„Oh!“ krias fraŭlino Snob. - -„Ne!“ mi daŭrigas senkompate, „li estas nur fantazia figuro de -la verkisto, iu nebulaĵo, iu neniaĵo!“ - -„Oh!“ denove krias fraŭlino Snob kaj en unu el ŝiaj okuloj -ekaperas stranga hela larmo. - -Sinjorino Kamilo kvietigas: - -„Estas ja eble, ke vivis iu Vinitius. Ne perdu la esperon!“ - -Mateo Fromaĝi petas laŭte silenton. Ke oni pritraktu privatajn -aferojn post la konferenco! Poste li leviĝas, ĉirkaŭrigardas kun -ĝojo kaj parolas: - -„Do, karaj geamikoj, la celo estas fiksita. Kaj ŝajnas al mi, ke -ni elektis tre interesan lokon kaj tempon. Romo dum la regado de la -imperiestro Nerono! Kaj mi esperas, ke ĉiu volonte konsentos. Tamen --- atentu! Unu el nia rondo ankoraŭ tute ne parolis. Tio estas nia -estimata honora prezidanto. Ankaŭ lian opinion ni nepre devas -respekti!“ - -Post tio li turnas sin al Tabakaĉ, kiu serenkontente fumaĉas sian -pipon kaj sidas oportune reklinita en la mole remburita seĝego. - -„Kaj vi -- jes, kiel vi nomiĝas ja?“ - -„Tabakaĉ“, mi helpas. - -„Jes vi, kara Tabakaĉ, kion opinias vi pri la Nerona Romo? Vi -havas same unu voĉon. Kien vi vojaĝus plej volonte en la -pasintecon?“ - -Tabakaĉ elpuŝante densan fumonubon, frotetas sian nazon kaj kun -indiferentega kontento respondas: - -„Al Bordeaux, sinjora moŝto. Ĉar mi opinias, ke la vino antaŭ -eble cent jaroj estis tie bonega.“ - -Ĉi tiu sincera respondo de l’ honesta Tabakaĉ eksplodas en la -konferenca kunveno kiel dinamita bombo. Ĉiuj eksaltas. - -„Blasfemego!“ ekkrias la profesoro kaj etendas kondamne la -dekstran manon kontraŭ la pekinton. - -Fromaĝi paliĝas. Li balbutas: - -„Vi -- vi -- nu mi ne bezonas nomi vin -- vi estas malinda vojaĝi -kun ni. Senoficigi mi ne volas vin, memorante gravajn servojn, kiujn -vi faris al mi. Sed vi forlasos mian domon dum la daŭro de l’ -vojaĝo. Mi konservos vian ‚kontaktilon‘ ĉe mi kiel sanktan -restaĵon. Vi ne estas inda porti ĝin sur la dorso dum la vojaĝo al -la Co-ujo, ĉar vi ne ... vi...“ - -Fromaĝi sidiĝas senforte. La doloro evidente emocias lin kaj -forprenas lian spiron. - -Sed la profesoro anstataŭe kriegas: - -„Forpelata estu vi el la sanktejo de l’ scienco! Malinda homo, -vi! For! For!“ - -Sed Tabakaĉ leviĝas indiferente kaj malrapide. Tro mola kaj agrabla -estas la sido. Ŝajnas, ke li ne konceptas la grandecon de sia krimo. -Kaj denove li devas sperti la malnovan veron: ke la homoj, kiuj -komence montriĝas flatemaj katoj, senmaskiĝas pli poste sendankaj -estaĵoj... - -Kaj elbuŝiginte grandegan fumaĉantan nubon, kun flegma egalanimo -forlasas la kunvenon Tabakaĉ -- _honora prezidinto!_... - - - - -26. - - -Kiam tagiĝas, mi kuregas al Fromaĝi. Tiu turnas siajn okulvitrojn -al mi kun miro. Mi kriegas senspire: - -„Aŭskultu! Se ni volas transigi domon kaj korton al la antikva -Romo, tuj ni devas nun veturi Romo-n kaj konstrui tie novan domon!“ - -Fromaĝi ridas: - -„Pardonu, hometo, vi estas iom malsaĝa. Ŝajnas, ke via mizera -cerbo ankoraŭ ne perceptis la simplegaĵojn. Ĉar efektive ĉio ĉi -estas simplega kaj klara! Vi nur devas iom pensi kaj ĉio -evidentiĝos per si mem.“ - -„Bone“, mi konsentas ekscitite. „Sed diru al mi...“ - -„Silentu, hometo!“ diras Fromaĝi kviete. Li montras kun triumfo -plurajn brilegantajn plataĵojn. Ili estas fabrikitaj el la -metalfadenaro, kiu estas plektita super la mondkarto laŭ merkatora -projekto. - -„Estas necese“, li parolas, „transigi nin en Co-emanon. Nur -tiamaniere ni povas fari la vojaĝon, restadi ĉe la fincelo kaj tie -vivadi. Kompreneble ni ne povas vivi ligite je metalfadeno, kiu -kontaktigus nin kun la aerooptikaj plataĵoj kaj R-radioj. Ni devas -izoligi nin. Tial mi konstruis -- por tiel diri -- ĉi tiujn -‚kontaktilojn‘. Ili estas fiksitaj je zono kaj porteblaj plej -oportune je dorso. La malgrandaj plektaĵoj per sia akceptopovo tenas -nin en konstanta rilato kun la Co-kreiloj, venas en emanan staton kaj -per ili -- ni.“ - -„Bone“, mi rediras. „Tion ĉi mi komprenas, sed laŭ tio ni -nepre devas nun unue konstrui en Romo domon...“ - -Denove ridetas Fromaĝi kaj metas fingron al sia frunto: - -„En via cerbo aŭ mankas aŭ rompiĝis radeto! La tuta nia domo, -same kiel ni estos Co-emanigita, ĉu ne? Kiel do, vi infaneto, volas -konstrui domon en Romo? Je ĉiu paŝo malhelpus nin en la antikva -Romo la hodiaŭa Romo. Ni ne povus superi la korpecan malhelpaĵon de -la nuna Romo.“ - -„Sed ankaŭ ĉi tie ni trovos korpecajn malhelpaĵojn...“ - -„Tute ne!“ krias Fromaĝi frotante la manojn. „Ha, kie estas iu -malhelpaĵo?“ - -Tion dirante, li montras tra la fenestro, antaŭ kiu la erikejo ebene -etendiĝas en senfina vasteco. - -„Tio sufiĉas por ni! Malplena aero, en kiu la Co-a vivo trovos -nenian malhelpon. Libere ni do povos moviĝi en la antikva Romo! Ĉu -vi nun estas kontenta?“ - -„Efektive“, mi konfesas trankviligite. „Mi nun komprenas ĉion. -Sed ankoraŭ diru al mi, kiel ni denove revenos el la Co?“ - -Fromaĝi faras malgravigan geston: - -„Bagatelo! Mi nur bezonas rekure funkciigi la aerooptikajn -plataĵojn, kiuj efikas ankaŭ je la merkatoraj montriloj. Cetere -restu trankvila kaj kuraĝa, juna amiko! Ĉio estos bona! La saltego -trans jarmiloj ne rompos vian nukon!...“ - -Tion dirinte, li ekridas laŭte kaj gaje ... - - - - -27. - - -Oni preparas! - -Profesoro Sovaĝi malfermis kurson de latina lingvo. Komence ĉiu -volis lerni. Eĉ Tabakaĉ, la „forpelita filo“, montris intereson -por ĉi tiu „novaĵo“. Sed Sovaĝi severe malpermesis al li enpaŝi -la domon. Fraŭlino Snob jam scias konjugi „_amo, amas_...“, kio -ŝajnas al ŝi plej urĝe lernota afero. Tamen la kurso ne sukcesas -multe. La „_ablativus absolutus_“ kaj „_accusativus cum infinitivo_“ -estas problemoj tiel malfacilaj, ke ilin solvi nur kapablas fraŭlino -Snob per majstre ekĵetitaj universitataj bomboj. Pro tio ĉi kaj -aliaj kaŭzoj regas granda malkonsento kaj konfuzo. Ĝin pligrandigas -ankoraŭ la postulo de Sovaĝi, ke ni legu „_Caesar de bello gallico_“, -dum ni ĉiuj forte protestas kontraŭ tia legaĵo. Krome fraŭlino -Snob nepre volas scii, kiel oni esprimas latine „aŭtomobilo, opero, -aeroplano, flirti ktp...“ kaj la kompatinda profesoro ekscitiĝas -treege pro tio, ĉar li ne povas trovi la koncernajn esprimojn... - -Mateo Fromaĝi tute droniĝis en la kalkulojn de l’ tempo kaj loko -por ĝuste konformigi la aerooptikajn plataĵojn kaj la merkatorajn -montrilojn. Kaj li malpermesis al ĉiu, eniri liajn laborejojn. Kaj -se li ne ĝuste kalkulos? Hahaha! Interne mi jam nun ridas imagante, -ke ni eble alvenos sur la norda poluso kaj renkontos tie sinjorojn -Nansen kaj Johansen, kiuj malfermegos okulojn kaj buŝojn pro mirego -pri tiuj strangaj „konkurantoj“ aŭ ... ni saltos en la Co-an -atlantikan oceanon kaj devos naĝi! Hahaha! - -Tamen ĉiu estas konvinkita pri Romo de Nerona epoko. Bone. Mi ne -volas senbazigi ĉi tiujn iluziojn kaj mem estas scivolega. - -Fromaĝi diris: „Ĉiu preparu sin por la vojaĝo laŭ sia maniero -kaj kompreno“, kaj tion dirinte, malaperis en siajn laborejojn. Lia -eldiro kreas grandan ĥaoson de opinioj plej diversaj. - -Sinjorino Kamilo estas en zorgo: kion ni manĝos en Romo? Ŝi do -ordonas, ke oni aĉetu grandan provizon da konservaĵoj. Ŝi diras, -ke la kuiristino kuiros la kutiman manĝon (brave!), ĉar ŝi ne -estas kuirdresita pri najtingalaj langoj, pri murenoj gratigitaj per -sklavoj aŭ pri aliaj gastronomaj manĝaĵoj el la menuo de la -mortinta Lukullus... - -Fraŭlino Snob estas ankoraŭ en pli granda zorgo: kiamaniere ni -vestos nin en Romo? Sciu, ke ŝi ie kaj iam aŭdis ion -- verŝajne -ĉe la „universitato“ -- aŭ legis tion en „Quo vadis“, ke la -romanoj portis togojn, sandalojn kaj aliajn strangaĵojn. Ŝi estas -tre ekscitita, ĉar ŝi ne estas sufiĉe informita pri la „tiama -modo“. Ke oni nepre devas jam nun aĉeti „antikvajn“ vestaĵojn, -ĉar ... ni ne povas kompromiti la dudekan jarcenton!... - -Sed profesoro Sovaĝi, kiu interrompis la verkadon de sia libro „De -praulo ĝis radiohomo“ kaj volas atendi „ĝis kiam ni revenos en -nuntempon“, denove trafas la plej urĝan kaj gravan punkton! - -„Estimataj kunvojaĝontoj!“ li krias al ni, kiuj staras maltrankvile -kaj senhelpe, ne sciante: kiel prepari sin por la vojaĝo. „Mi vidas, -ke vi denove ne trovas tion, kio estas plej necesa kaj urĝa. Imagu -nur al vi, ke vi alvenos en Romo. Kion vi povas komenci? Nenion. -Ĉar kio mankas? La mono! Jes, la mono. Ni nepre devas aĉeti -antikve-roman monon. Ni ne povas esti sen monrimedoj en la Romo -de l’ imperiestro Nerono. Nur kiam ni estos sufiĉe provizitaj per -antikva mono, ni povas riski la vojaĝon.“ - -Ĉiuj ni admiras la praktikan opinion de la profesoro kaj nepre -konsentas. - -Maria havas tre bonan ekpenson: ke oni aĉetu plej diversajn, -modernajn artiklojn. Ke ni povos ilin vendi poste en Romo kontraŭ -valora Nerona mono. - -Tuj ni sidiĝas ambaŭ kaj ekskribas grandegan liston de aĉetotaĵoj... - -Ĉiu preparegas sin!... - - - - -28. - - -Vespere mi staras enpense antaŭ la domo. Mi rigardas sur la korton. -Trankvile kaj pace marŝas la anasaro al la proksima lageto. Kaj la -koko, starante sur sterkejo, batas per flugiloj kaj elsendas sian -lastan krion... - -Mi ekcerbumas: ĉu ankaŭ tiuj bestoj vojaĝos al la antikva Romo? -Ili estos ja Co-emanigitaj same kiel la tuta domo ktp. Sed tamen, ĉu -ili vivos en la Co, same kiel ni? Tondre, tio estas problemo. Mi tuj -demandos Fromaĝi-n. Ah, bedaŭrinde, li ankoraŭ kalkulas. Do, mi -ne povas malhelpi lin -- ĉar povos okazi, ke efektive ni alvenus sur -la norda poluso... - -Ekbruas aŭtomobilo: Karolo revenas de la urbo kun profesoro Sovaĝi! -Efektive, jen el post la arbareto ekaperas la veturilo, transveturas -kun venta rapideco la korton, ke disflugas la korta birdaro, kaj -haltas antaŭ mi... - -Sovaĝi elmetas el inter kartonoj kaj skatoloj sian kapon kaj krias: - -„Terure, preskaŭ nenie oni povas ricevi antikve-roman monon! -Skandalo! Krome, mi devis pagi fantaziajn sumojn. Mi malplenigis -ĉiujn vendejojn de la monerkomercistoj kaj antikvaĵistoj.“ - -„Vere malagrabla afero“, mi diras zorgoplene. - -Post tio mi helpas Karolo-n malplenigi la aŭtomobilon, kiu estas -plenplena da aĉetitaĵoj. - -Tuj mi komune kun Maria kaj fraŭlino Snob elpakas. Efektive, mi -devas konfesi, ke ni elektis ĉion tre bone kaj saĝe. Por citi -kelkaĵojn el la riĉega abundo; troviĝas ekzemple: elektraj lampoj, -gramofonoj, fotografaj aparatoj, vidaĵkartoj, papero, inko, plumoj -kaj krajonoj, reproduktaĵoj de modernaj bildoj, libroj pri la -antikve-romana historio (tiujn verŝajne elektis Sovaĝi!), -lernolibroj de la latina lingvo, vitraĵoj kaj porcelanaj -fabrikaĵoj, grandegaj virinaj ĉapeloj, ŝuoj, lipharbandaĝoj (!) -kaj raziloj, sun- kaj pluvombreloj, delikataj puntaĵoj kaj silkaj -ĉapeloj ... kaj kelkaj radioaparatoj! - -Sed min interesas speciale la antikve-roma mono, kiun aĉetis -profesoro Sovaĝi kaj metis en cigarskatolon. Mi malfermas ĝin kaj -konstatas kun teruro, ke li aĉetis konfuze ĉiujn monerojn de la -imperiestraj epokoj. Jen ekzemple multnombraj moneroj de la -imperiestroj Trajan, Hadrian kaj Mark Aurel kaj aliaj posteuloj. - -„Mi forte dubas, ĉu la vendistoj de Nerona epoko akceptos tiujn -monerojn“, mi diras moke. - -„Ili devas!“ li rekrias. - -„Krome ili ĉiuj estas tro foruzitaj“, mi daŭrigas. - -„Tio estas al mi indiferenta“, li kriegas kolere. - -„Tio ne estas indiferenta“, mi vokas ekscitite. „Ĉu vi konas -la antikve-romajn leĝojn? Ili povas rifuzi la monerojn kaj poste, -kion ni faros?“ - -Sur la galerio staras Fromaĝi kaj kun mirego rigardas la ĥaoson. - -Sed ni diligente elpakas pli kaj pli multe. Skatolegoj ĉirkaŭas nin -kiel muroj. Papero, pajlo, kartonoj flugas ĉirkaŭ ni. Nubego da -polvo envolvas nin. La elpakitaĵoj leviĝas ture. Tutaj domoj da -paperaĵoj konstruiĝas ĉirkaŭ ni... - -Dume Karolo elprovas tirharmonikon. Kaj fraŭlino Snob kurigas -gramofonan diskon el moderna opereto. Kaj la profesoro fingrumante je -unu el la aĉetitaj radioaparatoj ĵus „ekkaptas“ iun radiokoncerton... - -Kaj Fromaĝi aŭdante la muzikan tumultegon kaj vidante la ĥaoson, -tordegas kun malespero siajn brakojn kaj kriadas: - -„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!“ - -Post tio eksilentas ĉio. Fromaĝi malsuprenpaŝas la ŝtuparon. - -„Sensencaĵo!“ li mallaŭdegas kaj piedbatas unu turon da porcelanaĵoj, -ke ĝi renversiĝas kaj disrompiĝas tintante. „Ĉion ĉi vi volas -kunpreni al Romo? Ĉu vi freneziĝis?“ - -„Mi havas antikvan monon!“ rekrias triumfe Sovaĝi kaj forte -skuas sian cigarskatolon, ke la moneroj tintegas en ĝi. - -„Kaj ĉion ĉi ni volas vendi kontraŭ Nerona mono, paĉjo!“ -diras entuziasme Maria. - -Sed fraŭlino Snob etendas ekscitite libron. Mi ekkonas, ke estas -luksa eldono de „Quo vadis“. - -„Oh!“ ŝi krias ravite. „Ni povas vojaĝi trankvile al Romo! -Tiu ĉi libro estos nia antikva Baedeker-o! Vivu ‚Quo vadis‘!“ - -Kaj ŝi svingas la libron tiel entuziasme, ke ŝi rulfalas en -grandegan malplenan skatolon... - - - - -29. - - -La vespero de nia forvojaĝo alvenis! - -Tabakaĉ foriris tagmeze ien. Neniu postsigno estas trovebla. Vane mi -serĉis lin... - -Ni bukas niajn brilegantajn „kontaktilojn“, kiuj estas ligitaj je -zonoj. - -„Karaj geamikoj!“ ekparolas Fromaĝi. „En ĉi tiu solena momento -nur kelkaj vortoj! Unuafoje en la historio de la homaro okazas, -ke homoj de la dudeka jarcento vojaĝos en la pasintan tempon. La -homaro certe skuos la kapon kaj ne kredos tion, kion ni travivos. -Sed ni tion ne atentu! Ni estu feliĉaj kaj danku la sorton, ke ĝi -elektis nin por tiu ĉi aventurego, vere unike-giganta. Por ni ne -ekzistas plu malhelpoj tempaj aŭ lokaj kaj mi povas diri, ke -hodiaŭ en ĉi tiu nia silenta domo, malproksime de la homoj, la -tekniko festas unu el siaj plej brilaj festotagoj! Do ni diru -al la nuntempo koran ‚ĝis revido‘ kaj ekvojaĝu kun ĝojaj koroj!“ - -Post tio ni kuŝiĝas sur divanoj, kiuj estas starigitaj en rondo. -Ĉiun ekregas stranga bonhumora scivolemo. Ankaŭ la geservistoj -estas plenaj je atendemo. - -La ordinara lumo estingiĝas. Brilas nur la Co-lumo. - -Mateo Fromaĝi tenas en la mano la butonon de malgranda aparato, kies -turniĝo estas kvazaŭ nia vagonaro, kiu forkondukos nin. Li -komandas: - -„Ĉiu okupu sian lokon!“ - -Silento ekregas en la ejo. Mi fermas la okulojn. Aŭdiĝas delikata -susuranta bruo. Ĝi ekflugas tra la ĉambro tiel mallaŭte kiel -papilio... - -Mi sentas, ke mi fariĝas dormema. Momenton mi obstinas kontraŭ la -dormo, kiu peze metiĝas sur miajn palpebrojn, rondkuras en mia cerbo -kaj paralizas mian tutan korpon. Pli kaj pli profunde mi spiradas. La -silentego kaj spacego, en kiun mi ŝvebe falas, ŝajnas disfluigi -min. Jam mi ne sentas, kie estas piedoj aŭ manoj... - -Mi nombras unu ... du ... tri ... per laŭta voĉo. Sed strange, -ankaŭ mia voĉo pli kaj pli malproksimiĝas. La vortoj apartiĝas -tiom, ke ili ŝajnas dise ŝvebi en la spaco ... mi sentas nur, ke -moviĝas miaj lipoj... - -Kaj mi ankoraŭ memoras, ke mi ekĝemas profunde kaj poste ... -transdormiĝas en la Co-n... - - - - -30. - - -Mia korpo skuiĝas terure. Ĉiuj miaj ostoj klakas unu tra la alia. -Mia kapo pendolas senforte. Ha! Ŝajnas, ke mi partoprenas vagonaran -elreliĝon... - -„Leviĝu! Leviĝu!“ kikerikas voĉo malagrabla kaj bone konata. - -Mi malfermas la okulojn. Super mi kliniĝas la strigovitroj de Mateo -Fromaĝi, kiu ankoraŭ skuas maldelikate mian korpon tien kaj reen. -Kaj jen staras ankaŭ la kokokrianto, profesoro Sovaĝi kaj tiregas -miajn krurojn. Kaj ambaŭ ili faras tion kun tia fervoremo, ke mi -supozas, ke verŝajne ili freneziĝis. Mi sentas, kvazaŭ mi -vekiĝas post nokto dediĉita al la nigra kato -- alkoholo. Kion -signifas ĉio? La situacio ŝajnas al mi timige fremda. Mi serĉe -vagas en miaj memoroj. Fine mi restatiĝas tiom, ke mi sidleviĝas -kaj demandas dormebrie: - -„Kaj la Co?“ - -„Ni estas meze en ĝi!“ ekkrias Fromaĝi, kiu kuras ekscitite en -la ĉambro tien kaj reen. - -„Meze en ĝi!“ konfirmas laŭte la profesoro kaj kuras al la fenestro. -„Ha!“ li kriegas kaj montras tra la fenestro. „Antikva romano! -Malfalsa vivanta antikva romano!“ - -La krio elektras min. Per saltego mi staras ĉe la fenestro kaj -ankoraŭ ekkonas pinton de vestaĵo, kiu malaperas inter verdaj -arbetaĵoj. - -Ŝanceliĝante, mi ekhaltas meze en la ĉambro. Ĉio ŝajnas turniĝi -ĉirkaŭ mi. Mi balbutas: - -„Ĉu, ĉu ... ni estas ... en Romo?...“ - -„Nenia dubo!“ kokokrias Sovaĝi kaj ekpuŝas min kun stranga -petolemo, ke mi faletas denove al la fenestro. - -Kaj Fromaĝi frapas mian ŝultron kaj el malantaŭe enoreligas: - -„Ĉu vi jam ĵetis rigardon tra la fenestro? Kie restis nia vasta -erikejo, he? Ĝi forbloviĝis simple, ĉu ne? Kaj anstataŭas ĝin -belega parko. Kaj tie la marmora frontono, kiu leviĝas super la -pinioj? He, diru al mi, kio alia estus tio se ne Romo?...“ - -Post tio li repaŝas. Ravite li frotas la manojn. - -„Romo, sendube Romo!“ li parolas. „Kaj sciu, kio estas plej -bela -- la _Co-a_ Romo!“ - -Mi trankviliĝis. - -„Bone“, mi diras decide, „ni do alvenis, ni do elvagoniĝu! Sed -kie restis la sinjorinoj?“ - -„Ili tualetas.“ - -„Bone, ankaŭ ni iru lavi nin“, mi proponas, „kaj poste matenmanĝu; -mi ne sentas min bone. Ŝajnas, ke en mi furiozas postebrio. Krome -mia stomako krakas“. - -Sed la profesoro faras malestiman geston: - -„Lavi! Lavi kaj matenmanĝi! Alveninte en la antikva Romo! Estas -vera honto. Nur homo sen ia filologia sento povas demandi en tia -momento pri tiaspecaj superfluaĵoj!“ - -Sed mi turnas min al Fromaĝi: - -„Aŭskultu! La afero efektive ne estas ŝercinda, se mi restos sen -lava akvo kaj matena manĝo. Supozeble ni hieraŭ drinkegis terure, -ĉar mi sentas, ke mia kapo zumegas.“ - -Fromaĝi ridetas. - -„Nu“, li respondas gaje, „tio ja estas natura. Pripensu nur, -kian vojaĝegon vi faris. La organismo estas skuita...“ - -„Ĉu vi opinias? --“ - -„Kompreneble! Korpo kaj spirito estas ŝirataj el la normalaj -vivkondiĉoj, hahaha...“ - -Kaj li ekridas kun vizaĝo, kiu brilas pro kontentego... - - - - -31. - - -Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la tradicia ovala tablo. - -La profesoro, kiu antaŭe mokis pri mi, kiam mi parolis pri -matenmanĝo, nun montras plej grandan apetiton. - -Mi ĉirkaŭrigardas. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj ni estas ŝanĝitaj. -Ĝoja atendemo regas ĉiun. Ĉiu estas pli freŝa kaj vigla kaj -montras serenan vizaĝon. Mi sentas en la sango agrablan pikpikadon -kaj ne povas sidi trankvile. - -Fraŭlino Snob ŝajnas hodiaŭ malpli grumblema. Ŝi prilaboras ĵus -energie sian panon per butero kaj mielo. Kaj tion farante, ŝi diras -kun ĝuo: - -„Tra la fenestro de mia ĉambro mi vidis en la ĝardeno belan junan -viron kun klasika kostumo kaj kun tiel belaj mirindaj kruroj kiel -marmora statuo...“ - -Sinjorino Kamilo ridante minacetas per la fingro: - -„Mia kara! Mia kara!“ - -Fraŭlino Snob formetas panon kaj tranĉilon kaj rektigante sin, ŝi -koleretas: - -„Kial? Kial mi ne diru tion?“ - -Tiam Mateo Fromaĝi ektintigas sian kuleron je telero kaj vokas: -„Mi petas silenton!“ Post tio li leviĝas kaj ekparolas: - -„Karaj geamikoj! Ni feliĉe alvenis! Nia vojaĝo okazis sen iaj -malhelpoj. La antaŭdiroj de nia amiko Kovalo, ke ni eble maltrafos -la celon kaj erare alvenos en iu alia punkto de la terglobo -- ne -efektiviĝis! Mi elkalkulis ĝuste. Kaj ni fakte troviĝas en Romo de -Nerona epoko. La tekniko do akiris al si novan triumfon. La tekniko -do vivu!“ - -Ĉiuj eksaltas kaj gaje tintigas la glasojn. Post kiam ĉiuj sidiĝis -denove, mi eksaltas. - -„Geamikoj!“ mi krias entuziasme. „Kio al homo normala ŝajnus -nekredebla kaj ridinda, kio ne estis ebla al iu alia vivanto -- tion -travivas kaj travivos _ni_! Romo, la celo de nia vojaĝo estas -atingita! Ankoraŭ ĉio ĉi ŝajnas al mi kvazaŭ sonĝo, en kiun mi -falis, iu fantaziega revaro, kiu ĉirkaŭas min per sia sorĉo... Mi -salutas vin, Romo! Mi salutas vin, praurbo de l’ kulturo kaj belo! -Hodiaŭ ni, elsenditoj de la dudeka jarcento, ekloĝis en vi, por -glori vian antikvan kulturon (Sovaĝi: brave!). Esperu ni, ke ni -montriĝos indaj je ĉi tiu antikva kulturo, ke ni alportos al viaj -loĝantoj nur bonon! Jes, karaj geamikoj, grandioza estas la triumfo -de la tekniko, kiu ebligas ĉion ĉi. Sed la tekniko akiris ĉi tiun -triumfon ne per si mem. Ho ne! Homo devis esplori ĝin kaj konduki -ĝin per la genieco de sia spirito al tiu grandioza triumfo. Kaj kiu -do estas tiu geniulo, kiu senlace eksperimentadis tage kaj nokte? Kiu -do esploradis kaj malkovris la enigmon de la Co? Vere, nur homo kun -genia spirito kaj eminenta sciencisto kapablis tion akiri, kion -akiris nia kara amiko Mateo Fromaĝi! Estas do lia grandega merito, -ke ni hodiaŭ matenmanĝas meze en la antikva Romo. Lin ni danku do -antaŭ ĉio! Mi scias, ke li estas homo modesta. Ke li ne atentas la -grandan homaron, kiu lin metus sur tronon de gloro ĝis nun nevidita. -Ke li malŝatas la fanfaronemon, kiu regas en la granda mondo. Ke li -dediĉas sin en sia silenta domo al la profunda studo de la scienco --- ne por poste esti levata en glorosferon per aplaŭdego de l’ -homaro, sed por fari pozitivan laboron. Mi do ekkrias, alveninte en -la antikva Romo: _vivu nia amiko Mateo Fromaĝi!!!_“ - -Mia parolado vekas laŭtan eĥon de entuziasmo. Ĉiu krias „vivu“ -kaj levas la glason. Fromaĝi mute premas mian manon kaj pro hontema -embaraso ŝovetadas siajn okulvitrojn. Nur la profesoro sidas, -strabas el sub la sulkigitaj brovoj kaj kokokrias: „Silentu!“ -Post tio ankaŭ li leviĝas kaj ekparolas kun sovaĝaj gestoj: - -„Estimataj kunvojaĝintoj!...“ - -Sed en tiu momento malfermiĝas la pordo. La kuiristino, svingante -kuiran kuleregon, kaj la ĉambristino tirante balailon kuregas en la -ĉambron. Ilin sekvas malpli rapideme Karolo. La virinoj krias -ekscitite samtempe: - -„Ili volas nin mortigi!“ - -„Ili sieĝas la domon!“ - -„Ili atakos ĝin kaj mortigos nin ĉiujn!“ - -Karolo raportas: - -„La afero estas danĝera. Furiozanta amaso da homoj ĉirkaŭas la -domon kaj ĝis nun ne atakis pro ia neklarigebla timemo, kiu evidente -retenas ilin. Sed tuj ni devas defendi nin.“ - -Ni ĉiuj eksilentas. Kaj nun ni aŭdas klare kriojn kaj tumulton. Ni -ĉiuj ektremas. - -„Jen la armiloj!“ - -Tion dirante, Karolo metas sur la tablon diversajn pafilojn kaj -revolverojn, kiujn li alportis. - -Instinkte mi ekprenas unu revolveron. Sed tuj la profesoro etendas -super la armiloj siajn rabobestajn ungegojn kaj ĵetas malamikan -rigardon: - -„Ĉu vi freneziĝis?“ li furiozas. „Vi volas pafi kontraŭ ĉi -tiujn bonkorajn homojn?“ - -Fromaĝi kvietigas: - -„Ne, ne, trankviliĝu. Nur ne pafu! Ni venas kiel amikoj. Ili -kompreneble timas nun tuŝi la domon, kiu ja supozeble ŝajnas al ili -kvazaŭ falinta de la ĉielo. Sed atendu momenton!“ - -Tion vokante li rapidas al plataĵo sur la muro. Sur ĝi estas -fiksitaj same kiel en ĉiuj aliaj ĉambroj kaj ĉe la pordego de la -korto ĉiuj funkciiloj kaj kontaktiloj, kiujn ni povus bezoni. Li -rapide turnas unu el la butonoj. Tion farinte, li revenas al ni kun -rideto. - -„Nun vi povas esti tute trankvilaj! Ni estas ŝirmitaj kontraŭ -ĉia atako. Sciu, ke zono da koncentritaj R-radioj ĉirkaŭas nian -domon kiel muro. Al neniu estas eble, trairi ĉi tiun nevideblan -muron. Kaj nun malsupren! Ĉiu venu kun mi!“ - -Li antaŭiras per paŝegoj, kiuj strange kontrastas liajn mallongajn -krurojn. Ĉiu sekvas lin. Kaj ekmoviĝas en malgranda procesio la -elektitoj de la homaro, por unuafoje kontaktigi la dudekan jarcenton -kun la antikva mondo... - -Mi iras lasta. Ŝtele mi ĉirkaŭrigardas. Rapide mi ekprenas -revolveron kaj enpoŝigas ĝin... - - - - -32. - - -Homoj staras antaŭ la domo. Amasegoj: buboj, junuloj, virinoj, viroj --- kaj ili ĉiuj levas la brakojn kaj kriadas. Kiam ni surpaŝas la -sojlon de la domo, la tumulto duobliĝas. Malkvietege ili etendas la -brakojn kontraŭ nin. - -Ankaŭ ni estas ekscititaj. Nur fraŭlino Snob rigardas kun granda -trankvilo tra sia lorneto la ekscititan popolon. Mi estas konvinkita, -ke ŝi serĉas belajn junulojn. - -Mateo Fromaĝi montras strangan malaplombon. Li kaŝiĝis tute -malantaŭ la dorso de Sovaĝi kaj perforte ŝovas lin antaŭen. Kaj -tion farante, li petegas kun infana senhelpo: - -„Gvidu vi la diskuton, estimata profesoro! Vi estas inter ni la -sola, kiu bone scipovas la latinan lingvon.“ - -La profesoro paŝas antaŭen kun admirinda kuraĝo. Li metas kruce -siajn brakojn sur la bruston. Li penas eltiri sian kapon el inter la -ŝultroj por aspekti impone. - -„Kion vi volas?“ li demandas en latina lingvo kun la fiero de -l’ dudeka jarcento. - -Respondas malkomprenebla kriado. La profesoro sulkigas la brovojn. - -„Mi nenion komprenas!“ li rekrias. „Unu parolu!“ - -Oni ŝovas antaŭen maljunan viron, kiu tuj komencas pasian paroladon. -La amasa ĥoro de tempo al tempo aplaŭdas lin per kriegoj ĉe -supozeble imponigaj esprimoj. Mi komprenas nur unuopajn vortojn -kiel „posedaĵo“, „Sabellius Rufus“, „sklavoj“, „fremdaj barbaroj“ -(tio estas verŝajne ni!), sed la senco de la parolado estas al -mi malklara. - -La profesoro returnas sin al ni kaj kokokrias: - -„Tiu homaĉo ja parolas mizere. Li elbuŝigas abomenan lingvaĵon. -Sen iu orda vortokonstruo kaj stilo. La ‚_consecutio temporum_‘ -li tute ignoras. Verŝajne estas iu vulgara dialektaĉo. Mi komprenas, -ke ni troviĝas en la ĝardeno de homo, kiun li nomas Sabellius -Rufus. Ke la sklavoj de tiu ĉi sinjoro bruas antaŭ nia domo, por -ke ni forlasu la lokon plej rapide. Tiu homaĉo eĉ minacas, ke li -persekutos nin per la pretoro!“ - -„Kion ni do faros?“ demandas ĉiuj timeme. - -„Plej simple ni intertraktu kun tiu Sabellius Rufus mem“, mi -proponas kaj tuj laŭte krias al la homamaso: „Sabellius Rufus! -Sabellius Rufus!“ - -„Jen li venas!“ oni respondas. - -La homoj disiĝas. Altkreska viro alpaŝas. Lin akompanas alia, kiu -verŝajne vokis lin. Sabellius Rufus estas riĉe vestita. Tiel -ŝajnas al mi. Kun miro mi rigardas lian ruĝan togon, kiu estas -faldita majstre, kaj lian senbarban karakterizan kapon kun okuloj, -kiuj palpebrumas fiere. La akompananto, kiu iras humile apud sia -granda sinjoro, paŝas antaŭen. Li tusetas pro embaraso kaj komencas -novan paroladon. - -„Li estas speculo de mastrumestro“, murmuras klarige la profesoro, -„kiu venigis sian sinjoron.“ - -Subite la profesoro ekkuregas en rondo kaj krias kolere: - -„Ne! Ne! Neniam! Ha, ili postulas, ke ni tuj foriru kaj forprenu la -domon. Ĝi staras sur valora florplantejo de Sabellius Rufus. Kaj ili -volas nin akuzi pri posedaĵa detruo kaj sorĉado, tiaj azenaĉoj!“ - -Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj postkuretas la profesoron. -Kun zorgoplena admona voĉo li krias: - -„Diru al ili, ke ni estas lernavidaj fremduloj!“ - -La profesoro interpretas tion latine -- kun tia sukceso, ke la popolo -respondas per kriegado kaj ekscitiĝas tiom, ke ĝi atake ĵetas sin -kontraŭ nin. - -Ni ĉiuj devas subite ridegi: kia spektaklo prezentiĝas! La homaro -haltas subite antaŭ ni. Retenas ĝin la nevidebla muro. La unuaj -homoj premegas sin antaŭen kaj tamen ne povas antaŭeniĝi. Ili -baraktas senhelpe per piedoj kaj brakoj antaŭ nevidebla malhelpaĵo. -Dume la malantaŭa amaso pelŝovas pli antaŭen, tiel ke la unuaj -estas en danĝero platpremegiĝi en la aero. Kia komika aspekto! - -Sur la frunto de la profesoro perliĝas ŝvito. Tiom li varmiĝis pro -ekscito. Viŝante la ŝviton, li ĉirkaŭĵetas fulmrigardojn kaj -diras kun indignego: - -„Bandaĉo! Ha, kiel ili fuŝparolas! Mia orelo, kiu kutimas aŭdi -nur klasikan latinon, apenaŭ kapablas kompreni. Kiel ili intermiksas -la vortojn! Kiel siblas ilia voĉo! Terure! Terure!...“ - -Petolego tentas min. Rapide mi elpoŝigas mian revolveron. Ses pafoj -sinsekve ektondras en la aeron... - -Sinjorino Kamilo ekkrias. Fraŭlino Snob falas kiel ligna ŝtipo en -la helpopretajn brakojn de Maria. - -Kaj la romanoj? - -Kriego akresona ... repremiĝo barakta ... hombuliĝo ... terenfalo -... forkurego ... terura panika ĥaoso... - -Nur Sabellius Rufus staras rekta, sed kvazaŭ surdigita, kun vizaĝo -blanka kiel faruno, kun tremanta pantalono... - -„Kion vi faras? Kion vi faras?“ ekscitiĝas Fromaĝi kaj salte -kaptas mian levitan brakon. - -Sed la profesoro kokokrias kun sovaĝa ĝojo: - -„Bone! Pafu! Ĵetu kuglojn en tiujn kanajlojn!“ kaj aldonas -latine kun soneganta voĉo: „Fulmon ni tenas en niaj manoj! Ni -estas dioj!“ - -Milita furio ekkaptas lin. Antaŭen al batalo! Ha, kiel ili rifuĝas! -Kiel ili falas teren pro timtremo... Sovaĝa kuraĝo plenigas lian -bruston. Kun triumfa krio li kuregas antaŭen, por persekuti la -rifuĝantojn. Sed tiam li ĵetiĝas kontraŭ la nevideblan muron de -Fromaĝi. Li baraktas kiel granda skarabo kun etenditaj manoj kaj -piedoj kontraŭ la malhelpaĵo, kaj tion farante, li krias kiel -frenezulo. - -Mateo Fromaĝi kolere tiregas sian hararon: - -„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo! Kiel vi povas fuŝi en tia maniero -mian paceman eniron en la antikvan Romo-n! Sensencaĵo!“ - -Rapide li ĉesigas la Co-fluon, kiu ĉirkaŭas la domon. Post tio la -profesoro falegas teren kvazaŭ plumba bulo. Sed Fromaĝi ne atentas -tion. Li solene paŝas al Sabellius Rufus kaj donas al li la manon. -Kun penego serĉante la latinajn vortojn li diras: - -„Nobla sinjoro! Nenio estas timinda. Ni estas civitanoj de alia -mondo. Ni volas montri al vi ĉi tiun mondon. En trankvilo kaj paco. -Se ni kaŭzis al vi iun ajn malutilon, ni rekompencos vin. Mi invitas -vin en mian domon!“ - -Volante reliberigi min, mi tuj helpas al Fromaĝi. Mi preparis antaŭ -la vojaĝo sekvantan alparolon en latina lingvo: - -„Ni venas el lando de mirakloj. Misteraj fortoj estas kun ni. Vi -kaj la romanoj vidos kaj travivos aferojn eksterordinarajn, se vi -rilatos al ni paceme. Diru al la homoj kaj al viaj sklavoj, ke ni -estas homoj plej pacemaj en la mondo. Kaj feliĉigu nian domon per -via ĉeesto!“ - -Sabellius Rufus evidente komprenis nin. Li klopodas liberigi sin de -la timo kaj revokas siajn sklavojn. La terenfalintoj leviĝas, la -rifuĝintoj revenas malrapide. Sed ili haltas malproksime en respekta -duonrondo. Nur rikananta maljunulo en disŝirita malpura vestaĵo -starigas sin kuraĝe apud Sabellius Rufus kaj rigardas nin per vastaj -okuloj pli scivole ol timeme. - -Mi montras mian revolveron kaj klarigas: - -„En tiu ĉi aĵo do estis la fajro, kiun mi ĵetis en la aeron. Sed -ĝi malutilis al neniu; ĉar tio estas ŝerco.“ - -La profesoro alpaŝas. Li lamas forte kaj frotas sian dekstran -kruron. Li siblas kolere: - -„Sed ne estis ŝerco, ke vi volis ataki nin!“ - -„Silentu!“ mi diras. „Ne interrompu nian pacan interparolon. -Por tiaj aferoj vi estas homo nekonvena.“ - -La profesoro metas kruce la brakojn sur la bruston kaj ĵetas mokajn -fulmrigardojn. - -Kaj dum ni ĉiuj staras silente kaj fikse rigardas la romanojn, -Fromaĝi ripetas sian inviton. Sed la romano ankoraŭ hezitas. Tiam -mi krias kuraĝiĝe: - -„Rigardu, nobla sinjoro! Nenio okazis. Neniu homo estas vundita, -neniu mortis!“ - -Tiam el malantaŭe aŭdiĝas tomba voĉo: - -„Unu mortis!“ - -Ni ĉiuj ektimegas: kio okazis? - -Efektive! Kvar viroj paŝas el la arbetaĵo. Kaj funebre sur portilo -ili portas homon senvivan. Dum ili proksimiĝas pli kaj pli, du -grandaj botaj plandoj ŝoviĝas al ni en profana malpureco. Kaj -malzorgita vestaĵo de nia tempo kovras tiun strangan kadavron. Mute -la portantoj metas teren la homaĵon... - -Tiu ĉi sceno kaŭzas spirprenantan nervostreĉon. Ni rigardegas la -mortinton... - -Malantaŭ mi ekridas kelkaj voĉoj. - -Tondre! Ĉu estas eble? - -Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj ŝovetas siajn okulvitrojn. -Kaj rigardante fikse la mortinton, li krias kolere: - -„Arogantegaĵo!“ - - - - -33. - - -Kaj okazis mirindaĵo! - -La „mortinta kadavro“ (laŭ fraŭlino Snob) estas -- Tabakaĉ! - -Haha! Elkraĉis lin la dudeka jarcento senkompate en la Co-n! Dum li -dorme kuŝis en la arbareto, li senvole fariĝis „korpeca malhelpaĵo“ -en la Co-a mondo. Fromaĝi elektis ja por nia eksperimento la nudan -erikejon -- tute prave. Ĉar aĵoj troviĝantaj sur la eksperimenta -kampo devas esti materiaj malhelpaĵoj en la Co-a vivo. Se starus -domo sur la erikejo, ĝi same starus ankaŭ nun en la antikva Romo... - -Revenis do la filo, kiun ni elpelis kun malŝato el la paradizo de la -Co. Li persistis ĝis triumfo. Kaj la favora sorto malfermis al li -denove la pordegojn de la sorĉa lando. Bonvenon Tabakaĉ!... - -Karolo alportas rapide la rezervan „kontaktilon“, kiu komence -estis destinita por Tabakaĉ. Sub la efiko de la Co-fluo tiu -malfermas la okulojn, palpebrumas kaj ĉirkaŭrigardas senkomprene. -Post tio li faras manmovon al la brusta poŝo, el kiu -- mi -ŝtoniĝas rimarkante tion -- serene elrigardas lia pipo! Tondre! -Ankaŭ ĝi fariĝis „korpeca malhelpaĵo“. - -La romanoj malpacienciĝas. Per gesto mi montras sur Tabakaĉ-on: - -„Rigardu!“ mi diras. „Li ne mortis. Li nur pleniĝis je dolĉa -vino. Kaj li estas unu el niaj sklavoj, kiu sin kaŝis...“ - -„... kaj kiun ne maltrafos justa puno!“ aldonas Fromaĝi kun -kolerego. „Tiu homo pekis kontraŭ ni. Li fuŝe profanis la -sciencon! Tiu ... kiel li nomiĝas ja...“ - -„Tabakaĉ“, mi helpas. - -„Jes, tiu Tabakaĉ do estas krimulo!“ Kaj turnante sin al -Tabakaĉ, kiu leviĝis kaj malsaĝe ĉirkaŭrigardas: „Iru en la -domon, vi homo!“ Sed ĉar li daŭrigas la paroladon latine, la -nenionfaristo, ne komprenante, restas sur sia loko. - -Sabellius Rufus alpaŝas pli proksimen. Tion ĉi li komprenas: -malobeema sklavo! Facile li povos helpi kaj per ĉi tiu helpo eble -akiri la bonvolon de la fremduloj, armitaj ja per dia potenco. - -„Mi sendos al vi, fremdulo, mian vipiston“, li diras serveme, -„aŭ transdonu la krimulon al mia sklavestro“. - -Kaj per mansigno li vokas homon. La sklavestro alrapidas, kliniĝas -kaj parolas kun profunda respekto: - -„Nobla sinjoro! Kun plezuro mi metos vian sklavon en la turmentilon, -aŭ ĵetos lin en la Tartarus-on, aŭ mi alnajligos lin al kruco, aŭ...“ - -Ni ĉiuj ektremas pro teruro. Fromaĝi pro timego ektiras siajn -hirtajn harojn kaj krias ekscitite: - -„Ne! Ne!“ - -Tiam la rikananta maljunulo kun la disŝirita kaj malpura vestaĵo -aldonas ankaŭ sian konsilon: - -„Transdonu lin nur al Barbatus, al la sklavestro de Sabellius -Rufus. Ne timu, ke li ne punos lin sufiĉe kaj konvene. Li estas -viro, kiu bonege kapablas kuraci obstinan animon. Per skurĝo kaj -bastono. Krome, tre avidaj estas la murenoj, kiuj naĝas en la lageto -de mia estro. Kaj bongustaj estas la murenoj...“ - -Kaj la maljunulo ŝmace lekas la lipojn. - -„Ne! Ne!“ rediras Fromaĝi konsternite. - -La allogaj bildoj el la antikva mondo ekinteresas la profesoron. Liaj -okuloj ekbrilas pro scivolemo kaj li demandas fervore la maljunulon: - -„Kiu vi estas?“ - -„Filozofo.“ - -„Li vivas en mia domo“, klarigas Sabellius Rufus, „kaj mallongigas -al mi la malrapidemajn horojn“. - -„Do, li estas gaja filozofo“, mi diras. - -„Ĉu eble kinikulo?“ demandas la profesoro. - -„Cinikulo!“ mi kontraŭdiras. - -„Kinikulo!“ fulmrigardas min la profesoro. - -Tiam la maljunulo metas la dekstran manon malantaŭ sian grandan -orelan konkon. - -„Ŝajnas, ke mi ne aŭdas ĝuste“, li rikanas. „Aŭ vi, noblaj -fremduloj, parolas malĝuste. Certe -- mi apartenas al la ĉinika -lernejo...“ - -„Al kiu lernejo?“ demandegas la profesoro kun sovaĝa gesto. - -„Al la ĉinika.“ - -La profesoro pugnofrapas sian frunton. - -„Ankaŭ li parolas malĝuste!“ li ĝemas. - -Post tio li turnas sin kun vizaĝo, en kiu trajtiĝas malesperego, al -la filozofo: - -„Diru, vi kvirito, romano, homo fiera kiel Kezaro kaj elokventa -kiel Kikero! Diru, kial vi parolaĉas kvazaŭ lernanto forpelita -honte el la lernejo?“ - -Denove la cinikulo metas sian manon al la orela konko. - -„Mi aŭdas barbarajn sonojn“, li mokas. „Ĉu vi eble volas esti -latine parolanta filozofo kaj saĝulo? Vi? Kiu vi havas kapon, kies -senhareco respegulas vian malsaĝon, kaj kiu vi grakas kvazaŭ -germana korvo? He, kie staris via lulilo, vi posteulo de Kikero?“ - -Sabellius Rufus kaj liaj akompanantoj ekridas moke. La profesoro -ekscitiĝas pro ĉi tiu ofendo treege. Vane li serĉas latinajn -vortojn. Lia kolero engorĝiĝas. Mi afable interhelpas: - -„Pardonu, noblaj sinjoroj! Ni estas fremduloj, kiuj scipovas vian -lingvon nur malperfekte. Se la saĝulo apud mi eraris, diru tion, -Sabellius Rufus!“ - -Tuj la nomito respondas serioze kaj serveme: - -„Vi parolas ja, kiel kutimas paroli fremduloj. Kaj la nomoj -‚Kezaro‘ kaj ‚Kikero‘ amuzis mian kunulon. Ankaŭ ‚kinikulo‘ -ja sonas ne malpli amuze.“ - -„Kaj do, kiel vi parolas?“ - -„Ĉezaro, Ĉiĉero, ĉinikulo...“ - -Kvazaŭ pezaj ŝtonoj, ĵetitaj de malica mano, falas tiuj nomoj sur -la kapon de Sovaĝi. Ili falas tiel forte, ke li ŝajnas sidfaliĝi -teren sub iliaj trafoj. - -Jen! Li kaŭras sur la ŝtupoj. Peze pendas lia kapa globo. Malamike -strabas la okuloj. Liaj manoj ungetenas liajn botojn. Ŝajnas, ke en -sia koro li konservas sian hipotezon „kikerikan“, ke li estas -preta ĝin defendi kontraŭ ĉiu atakanto... - -La cinika filozofo faras per la mano super lia kapo geston de -kompato... - - - - -34. - - -La brava Sabellius Rufus enpaŝas nian domon. - -Tuj li falas en la dudekan jarcenton. Kaj la impresegoj, kiujn faras -nia tempo sur lian mizeran cerbon de l’ unua jarcento, efikas -strange: perdiĝas lia fiero kaj nobla sinteno, sed ankaŭ lia -timemo. Ŝajnas, ke li fariĝis infano, kiu unuafoje vizitas -grandegan bazaron de infanaj ludiloj. Entuziasmigas lin la -ŝtuparejo, la granda vitra halo, la mebloj, la galerio, la bildoj. -Kaj li paŝas tra la ejoj kvazaŭ somnambulo, ofte ekhaltas, ekprenas -sian kapon kaj krias: - -„Kia kulturo! Kia abundo da ĉielaj fortoj! Ŝajnas, ke ĉion ĉi -kreis dioj...“ - -Kaj la honesta filozofo, kiu sekvas kiel hundo, laŭfaras simie liajn -miron kaj gestojn kaj rikanante kriaĉas: - -„Kaj ĉio, kio estas en ĉi tiu domo, ho Sabellius, apartenas nur -al vi! Ĉar la mirindaĵo kreiĝis sur via grundo kaj tero!“ - -Rapide ni klopodas senbazigi tiun strangan opinion. Fromaĝi provas -klarigi al la romanoj en malperfekta latina lingvo, kiamaniere ni -venis al Romo. Ke nia estado estas nur efemera... Tamen li ne -sukcesas konvinki ilin. Estas ja neeble klarigi kaj kredigi al ili la -funkciadon de la aerooptikaj plataĵoj kaj de la Co. Pli efikas nia -promeso, ke la grundposedanto estos riĉe rekompencata. La okuloj de -Sabellius Rufus ekbrilas avide. La filozofo tuj ekpetas kun voĉo de -almozulo: - -„Donu ankaŭ al mi iom da via dia abundo! Ŝajnas, ke mi paŝas -nudega inter silkaj brilantaj vestaĵoj...“ - -„Vi ricevos ambaŭ“, decidas Fromaĝi. - -Ni eniras la manĝoĉambron. Ĉi tie la sinjorinoj akceptas honore -la antikvajn gastojn. Cili, la servistino, surtabligas malgrandan -lunĉon. - -La romanoj manĝas kaj trinkas kun kreskanta raveco. La manĝilaro -estas por ili nova enigmo. Sabellius Rufus enmetas sian manon en la -kaviaron kaj la filozofo provas ŝteleti la manĝilaron, pri kio li -ne sukcesas dank’ al la argusaj okuloj de fraŭlino Snob, kiu -observas lin tre atente. Ili admiras ĉion kvazaŭ sanktaĵojn: la -pladojn, la telerojn, la glason... - -Sinjorino Kamilo zorgeme enverŝas al ili ŝereon, kiu kaŭzas en -iliaj antikvaj gorĝoj komence gratadon kaj fortan tusadon. Sed kiam -iltei alkutimiĝis, ili trinkas glason post glaso. Nur konjako ne -trovas ilian ŝaton, sed anstataŭe delikata porsinjorina likvoro -trovas ilian indulgon... - -Subite ĉe fino de la manĝo la gastoj eksaltas kun timego. Ni -bruligis niajn cigarojn. La elektra fajrobruligilo estas nova terura -sorĉo! - -Ankoraŭ pligrandiĝas ilia timo, kiam mi ekbruligas kandelon per -simpla alumeto kaj proponas al la brava Sabellius ĉi tiun fajron kun -cigaredo. Li kontraŭstare baraktas per manoj kaj piedoj. - -Dume la filozofo kun larmoj en la okuloj petas la alumetujon, kiun ni -donacas volonte al li. Post tio li bruligas alumeton post alumeto. -Tion farante, li rigardadas kun okuloj de ludanta infano la -bruliĝantan flamon... - -Fine, kiam ni ĉiuj varme petis, Sabellius provas kelkajn ektirojn el -la cigaredo, sed tuj li ektusegas konvulsie. Ankaŭ la filozofo ne -fartas pli bone. Mi provas konsoli la tusantojn kaj klarigas, ke ĉi -tiu malgranda papertrunketo estas tute senkulpa aĵo... - -Kvankam Fromaĝi protestas energie kaj fraŭlino Snob pepante indignas, -mi vokas en la ĉambron Tabakaĉ-on kaj aranĝas „fumprezentadon“. - -Unuaranga sensacio: la nenionfaristo nubumata de la pipa fumo kvazaŭ -antikva ofera altaro! Kun buŝincensilo! (Bedaŭrinde nur, ke ĝi ne -samodoras kiel antikva incensaĵo!) - -Sabellius, kiun la vino ŝancelas jam forte, nepre volas ekkoni la -efikon de ĉi tiu ofera fumo sur antikvulon. Li volas voki do unu el -siaj sklavoj. Li ŝanceliĝas al la fenestro kaj volas tra ĝi elmeti -sian kapon. Bum! Lia kapo kolizias kun la fenestra vitro, kaj li -ektimegas tiom, ke li sidiĝas sur la plankon kaj fikse rigardas al -la misteraĵo. Ni trankviligas lin. Kaj nun li palpas kaj karesas -senĉese la „glaciiĝantan aeron“ kaj metadas sian vinovarmegan -frunton sur la malvarman vitroplaton... - -La sklavo aperas. Li falas antaŭ ni teren pro humilego kaj timo. Sed -piedbato de l’ honesta filozofo starigas lin denove. - -Tabakaĉ donas al li la pipon, el kiu la fumo leviĝas dense kaj -morde. Kun drasta mimiko li klarigas la arton de fumado. La -kompatinda sklavo eksuĉas je la pipo. Tion farante, li tenas la -pipon per ambaŭ manoj, kiel oni tenus iun eksplodeman danĝeraĵon. -Li eltiras sian longan kolon kvazaŭ ansero. Lia tuta korpo tremas -kaj liaj okuloj ŝveliĝas. Sabellius kaj la filozofo garde staras. -Ili ne permesas, ke li ĉesus. Li ekŝvitas, spirĝemegas, freneze -turnas la okulojn. Tabakaĉ rigardas la fumanton kun malica ĝojo. -Kiam la fumprezentado atingas sian kulminacian punkton, rikanas -Tabakaĉ: - -„Atentu! Tuj li eksplodiĝos! Li ne kutimas la fumadon. Li ne -eltenas ĝin.“ - -Per puŝego mi ekspedas la sklavon antaŭ la domon. Tabakaĉ estis -prava: antaŭ la pordo okazas la katastrofo! - -Sabellius aplaŭdegas pro ĝojo kaj anoncas laŭte, ke li trovis -novan punilon por siaj sklavoj! Ke tuj ni donacu al li por tiu celo -la „venenan fumon“. - -Sed Fromaĝi rekrias kolere: - -„Arogantegaĵo!“ - -Tabakaĉ responde montras vizaĝon, kiu brilegas pro kontentego kaj -fiero. Efektive: heroan faron faris lia pipo!... - - - - -35. - - -Horoj pasas -- unu post alia. Sed la romanoj sentas sin tiel bone kaj -agrable en la dudeka jarcento, ke ili tute ne intencas nin forlasi. -Precipe nia vino estas forta allogilo por iliaj antikvaj gorĝoj. Kaj -ili nun komencas fariĝi ebrigajaj. Ili parolas jam preskaŭ -nekompreneblan latinon kaj kantaĉas iajn stratajn kantojn -- mi -supozas iajn antikvajn ŝimimelodiojn... - -Tial mi rapide forprenas la alkoholaĵojn kaj alportas akvon de -„Selters“, kiu tuj trovas ilian aprobon. Tian „tiklantan“ -akvon ili ankoraŭ ne trinkis... - -La pordo malfermiĝas. En la ĉambron paŝas per grandaj paŝoj, kiel -paŝis la tragediistoj de la antikva lernejo, la profesoro. Li -entiras sian kapan globon profunde inter la levitajn ŝultrojn. Kruce -metante siajn manojn sur la bruston, li tondras al la timigitaj -antikvuloj sian demandon: - -„Romanoj! Kviritoj! Vi do povas ĵuri je la hejmaj dioj, ke la dia -Kezaro estis Ĉezaro kaj la ne malpli dia Kikero estis Ĉiĉero?“ - -Lia voĉo ekscitiĝas kaj siblas la „ĉ“ kiel serpento. Ambaŭ -romanoj riverencas profunde. - -„Mi ĵuras je Isis“, ridetas Sabellius. - -„Kaj mi je Priap“, rikanas la filozofo. - -Kvazaŭ estante jam mem antikvulo, li disŝiras sian vestaĵon pro -doloro kaj montrante sian nudigitan bruston (fraŭlino Snob proteste -forlasas la ĉambron!) li krias patose: - -„Vi celis ĉi tiun viran bruston kaj vi trafis ĝin; finfinu vian -faron kaj parolu greke!“ - -La romanoj ne komprenas la nebulan sencon de ĉi tiu mistera -parolmaniero. Sed mi ektremas pro interna ĝojo: ankaŭ Basilevs kaj -Odyssevs ricevos nun la mortan baton. Kaj tuj mi demandas la -romanojn: - -„Niaj noblaj gastoj ja parolas greke, ĉu ne?“ - -„Ĉiu klera romano parolas greke“, respondas Sabellius. - -„Ekagu do“, krias la profesoro, „jen mia vira brusto! Enbatu -vian mortan glavon!“ - -„Ĉu do plaĉus al unu el vi, ĝojigi nin per greka parolado aŭ -per kelkaj versoj de Homero?“ mi tradukas la kriadon de la -profesoro el la Sovaĝi-a dialekto en kompreneblan lingvon. - -La filozofo konsentas. Li sidigas sin sur angulon de la tablo, -ŝajnigas, ke li tenas en la manoj liron kaj deklamas el la -„Odysseus“. Estas stranga kantmiksaĵo, forte skandanta, tamen -bone komprenebla. La dia Odysseus estas flatata de la ĉarma nimfo -Kalypso, ke li forgesu sian nostalgion... La karpa buŝaĉo de la -filozofo akriĝas dolĉe kaj susuras la fatalon de Kalypso: - -„Aej de malakojsi kaj ajmyliojsi logojsi telgej, aŭtar Odysseus...“ - -„Brave!“ ni ĉiuj ekkrias ĥore kaj aplaŭdas. „Vivu Odysseus! -For Odyssevs!“ - -La kapo de la profesoro kliniĝas sur lian heroan bruston. Li falas -en seĝon. La manojn li metas sur la kapon, kvazaŭ por ŝirmi ĝin -kontraŭ duŝo da teruraj kaj mortigaj vortoj. La filozofo eksilentas -kaj konsternite rigardas sian saĝulkolegon, kiu supozeble emociiĝis -tiom pro la versoj de Homero. - -Ĉiuj ni ĉirkaŭas la profesoron kun kompato. Kaj Fromaĝi terure -embarasiĝas pro tio, ke la vojaĝo, kiun li ja ebligis, kaŭzas -tiajn malagrablaĵojn. Ŝajnas, ke en tiu ĉi momento plej volonte li -kurus kaj ekmovus la aerooptikajn plataĵojn, por ekspedi nin en -alian epokon... - -Tiam la profesoro ekrektiĝas. Li starigas antaŭ sin glaseton kaj -enverŝas konjakon. Ekprenante la glaseton, li daŭras laŭte: „Do, -iru for ĉiu scienco kaj filologio, vivu sola la ĝuo!“ eltrinkas -kaj forĵetas la glason sur la teron, kie ĝi rompiĝas tinte. - -La filozofo ektimegas tiom, ke li falas de la tablo. Li rampas al la -romperoj de la glaso. Kun doloraj vekrioj li kolektas la restaĵojn -de la multvalora ujo... - - * * * * * - -„Noblaj kaj altŝatataj gastoj!“ mi parolas solene. „Venis nun -la momento de disiro. Sed vi ne foriros el nia gastema domo kun -malplenaj manoj. Sciu, ke ni, kiuj estas potencaj fremduloj, scipovos -vin rekompenci tiel, kiel konvenas por noblaj romanoj. Kaj ni elpagos -al vi nun ia rekompencon por tio, ke ni tuŝis vian posedaĵan -rajton.“ - -Maria alportas paperon kaj inkon por noti la rekompencajn postulojn. -Nova ekmiro! Nova entuziasmiĝo! La papero skuas Sabellius-on el la -dormemo. Kaj la filozofo, kiu ŝtelprenaĉis mian krajonon, tiras -kiel infano serpentajn liniojn sur la senmakula blanko de l’ -papero. Kiam mi demonstras skrabgumon, la filozofo genufleksas antaŭ -mi kaj petegas, ke mi permesu al li ĝian uzadon. Li krajonskribaĉas -sur la papero, forskrapas kaj denove kurigas kun infana fervorego la -krajonon trans la blankan supraĵon. Dume Sabellius spiregante kaj -ŝvitante penadas per inko pentri literegojn... - -Dio kompatema! Ŝajnas, ke la „karaj gastoj“ estas ne forigeblaj. -Kion fari? La dudeka jarcento ekprenis ilin tiel forte kaj ame en -siajn brakojn, ke eĉ la rabobestaj ungoj de la profesoro ne kapablus -ilin elŝiri. Jam mi cerbumas pri tio, ĉu ne povus helpi la pipo de -Tabakaĉ? Ke ni simple forfumaĵus ilin laŭ la „eksploda“ maniero?... - -Tiam sinjorino Kamilo kaj Maria alportas la donacojn. Kaj Fromaĝi -anoncas kun ĝojo, ke nun okazos la elpago. Li ĝojas kiel patro, kiu -pridonacas siajn infanetojn en vespero de kristnasko... - -Sabellius Rufus ricevas sekvantaĵojn: kelkajn foliojn da papero, -plumon kaj boteleton da inko, du alumetujojn, forketon el -arĝentimitaĵo, akvan glason, silkĉapelon kaj ombrelon... - -Ni prezentas al li pluvombrelon konvenan por sinjoro. Sed kiam li -vidas la sinjorinajn sunombrelojn, li petadas tiel longe kaj insiste, -ke ni fine permesas al li elekti anstataŭ simple-kolora pluvombrelo -rezedoverdan sunombrelon kun blankaj, pendantaj puntoj... - -La filozofo ricevas unu paperfolion, krajonon, skrapgumon kaj silkan -ĉapelon. - -Kaj nun okazas brua sceno: verŝante larmojn, li petegas ankaŭ -sunombrelon. Sinjorino Kamilo estas kortuŝita kaj ne povas vidi -larmojn. Ŝi volas doni la ombrelon. Sed la profesoro, kiu sentas -malamikan venĝemon kontraŭ la filozofon, krias senkompate: -„Neniam!“ kaj metas siajn ungojn super la ombrelojn, kiuj kuŝas -sur la tablo. Fromaĝi rigardas la filozofon kun kompato kaj kun -embaraso aŭdas la pasiajn porpetojn de sia edzino. Kvankam mi -tutkore cedus al la kompatindulo la ombrelon, tamen mi insistas: ne -donaci! Mi prave argumentas, ke ni senvalorigus per tio terure la -donacojn de Sabellius... - -Mi diras al Sabellius, ke liaj donacaĵoj valoras 5000 sestercojn. -Aŭdante tion, li deklaras, ke li estas kontenta. Ambaŭ ili -troviĝas en ŝanceliĝa stato de alkoholo kaj ĝojo kaj deziregas -montri siajn trezorojn publike al la romanaro. - -Kaj dum la suno subiras post la verdaj arboj, du homoj paŝas el la -domo. Brakon en brako ili ŝanceliĝas en la ĝardenon. Sur iliaj -vinruĝegaj kapoj tronas silkĉapelaj tuboj. Kaj la atendantaj -sklavoj akceptas ilin kun ĝojegaj krioj. Super la tubokronita kapo -de Sabellius tenas sklavo verdan sunombrelon kun blankaj puntoj -pendolantaj... - -„Tio ĉi kreskigos bonajn fruktojn!“ diras Fromaĝi kaj ĉirkaŭbrakas -kun emocio sian edzinon. - -Sed fraŭlino Snob, kiu subite reaperis, montras sur la profesoron -Sovaĝi, kiu tenas en la mano konjakan botelon, kaj blekas kaprine: - -„Plej bona frukto estas la ĝuo, kiun trovis la profesoro!“ - -Tiu ĉi eldiro impresas malagrable. Ĉar per tio ŝi deklaras, ke la -ĝuo estas preferinda al scienco kaj precipe al la filologio... - -Tabakaĉ estas malbonhumora. Antaŭ la pordo li kovras la memorigajn -postsignojn de la malfeliĉo, kiu trafis la sklavon de Sabellius, kaj -ŝutas segaĵojn kaj cindron kaj murmuras: - -„Bela ŝerco postkarnavala, kiun aranĝis tiu ĉi sinjoro. Pli bone -estus, se tiuj du karnavaluloj komencus per la cindra merkredo kaj -manĝus haringojn, anstataŭ tuj droniĝi en alkoholon. Kaj fumi? -Dio kara! Mia bona tabako preskaŭ estus disŝirinta lian ventreton. -Eĉ fumi ili ne kapablas ... nu, venu nur al mi homo kaj ankoraŭ -rakontu al mi pri roma kulturo!...“ - -Kaj tion dirinte, Tabakaĉ elkraĉas malestime... - - - - -36. - - -Mi paŝas el la domo. Kie restis la korto? La legoma ĝardeneto? Kaj -la malpureta anasa lageto? Ĉio malaperis. Nia domo staras en belega -antikva parko. Pinioj levas siajn pintojn super la tegmenton. El -inter verda densaĵo brilas blua spegulo de lago, brilas blankaj -marmoraj kolonoj de antikvaj temploj... - -Romo! Mi etendas la brakojn kaj spiregas la freŝan matenan aeron. -Kaj ĵus mi volas transdoni min al ravaj antikvaj revoj, kiam subite -io pikas en mian nazon. Ha, tio estas profanaĵo! Fumaĵi la belegan -antikvan matenon. Kolere mi postiras la fumon. Sed mia kolero -forflugas, kiam mi proksimiĝas. Ĉar serena bildo prezentiĝas -antaŭ miaj okuloj: - -Ĉe la strato antaŭ la korta pordego sidas Tabakaĉ. Amasego da -strataj buboj ĉirkaŭas lin. Kun streĉitaj nervoj ĉiuj rigardas -lian pipon. Ili atendas sopire la momenton, kiam la pipo estas -finfumita. Tiam Tabakaĉ ŝtopas novan kaj -- ekbruligas alumeton. -Kiam li forĵetas la alumeton, tuj dek buboj ĵetegas sin komune sur -ĝin kaj interbatiĝas pro ĉi tiu valora memoraĵo. Kaj tiam -ekrikanas Tabakaĉ... - - * * * * * - -El la domo paŝas profesoro Sovaĝi. Post li la dika kuiristino kun -korbo sub la brako. - -„Halo! kien je tiel frua horo?“ - -Li montras kun fanfarona gesto sur la straton: - -„Al Romo! Ankaŭ nun laboru ĉiu! Mi devas iri aĉeti je la legoma -foiro. He, diru, kion vi farus, se la kuiristino ne povus kuiri kaj -ni ĉiuj devus malsati? Mi devas helpi kiel interpretisto. Ni aĉetos -ĉion: brasikon, karotojn, bulbojn...“ - -„Feliĉe revenu!“ mi postkrias. - -Mi rigardas la strangan paron enpense. La profesoro ŝajne jam -resaniĝis de la „kikerika“ malsano. Certe -- ankoraŭ li grimacigas -moke sian buŝon, kiam la romanoj siblas la „ĉ“ aŭ almozpetanta greko -titolas lin humile „Basileus“. Sed li ŝajnigas gajan mienon. Li -ĝuas Romo-n, la romanojn, la urbon, la popolon kaj kio krome estas -ĝuebla. Tamen mi estas konvinkita, ke en la profundo de lia brusto -ankoraŭ sidas „Kikero“ kaj „Odyssevs“... - - * * * * * - -Homoj bruas ĉiutage antaŭ nia domo. Ili paŝdetruas terure la -plantejojn de Sabellius Rufus. Estas kompreneble, ke la romano -indignas pri tio. Tial ni devas ree kaj ree trankviligi lin per -malgrandaj donacoj. Hieraŭ vespere li portis hejmen tre kontente -malgrandan elektran lampon, kiu ĉe ni lumis belege. - -Jen, li revenas kaj plendas, ke la lampo ne volas lumi en lia domo. -Hm, malfacila afero: ni ja ne povas instali ĉe li elektran lumon! -Sed Fromaĝi donas al li malgrandan poŝlanternon kun akumulatoro, -kaj nun li estas kontenta. - - * * * * * - -Ni volas veturi promene tra Romo: Maria, fraŭlino Snob kaj mi. - -Estas rava spektaklo, kiam malfermiĝas la veturileja pordo kaj la -aŭtomobilo haltas antaŭ la domo. Amasego da krianta popolo -ĉirkaŭas nin. La sensacio estas fraŭlino Snob, kiu eliras el la -domo en aŭtomobilvestaĵo kun vualo kaj ŝirmaj okulvitroj. La -popolo aplaŭdegas ŝin kun senlima entuziasmo. Fraŭlino Snob dankas -kun indulgo pro la aplaŭdo kaj estas tre kontenta... - -Hop ... hop ... ha, miaj ostoj! - -Nia aŭtomobilo skusaltetas tra la stratoj. Malrapide ni devas -veturi. La stratoj estas tro malvastaj, la vojoj tro aĉaj kaj la -pavimo tro malglata. - -Parto de la kviritoj diskuregas kun krioj. Alia pli kuraĝa parto -akompanas nin kiel honora gardistaro. Kaj strataj buboj posttrotas -nudpiede kaj -- ŝategas la benzinodoron. Mi grumblas pro la trudema -bando. Karolo malbenas pro la vojoj. Ke li post ĉiu veturo devas -ripari la pneŭmatikojn. Ankaŭ Maria montras malkontentan mienon. - -„Nu“, mi konsolas, „ni poste elveturos sur la ‚Via Appia‘ -aŭ sur la ‚Legionan Strategon‘. Tie ni povos rapidegi...“ - -Nur fraŭlino Snob estas kontentega pri la veturo. Ŝi foliumas en -ilustrita Baedeker-a gvidlibro (ne Quo vadis!) de la dudeka jarcento. -Kompreneble, ke la gvidlibro pritraktas Romo-n tia, kia ĝi estas -ankoraŭ videbla en la estanta tempo kaj ne priatentas la diversajn -epokojn... - -Tondre! Mi ekscitiĝas. Ŝi volas nun viziti nepre la koloseon kaj -turmentas Karolo-n, ke li nepre veturu laŭ la plano! Mi vane provas -konvinki ŝin, ke tiu koloseo ankoraŭ ne estas konstruita... - -Post duona horo, dum kiu ni vane serĉis la koloseon, ŝi insistas, -ke ni vizitu la varmfontojn de Caracalla kaj poste la triumfan -arkegon de Titus kaj Konstantinus. Poste eventuale ni povos halti ĉe -la tombo de Hadrianus kaj, se sufiĉus la tempo, viziti ankoraŭ la -vatikanon... - -Mi ŝtoniĝas, kiam mi aŭdas tion. Mi volas kontraŭdiri, kontraŭstari, -protesti, sed tuj ŝi komencas bombardi mian senkulpan kapon per -sia mistera „universitato“, kiu ne perdiĝis dum nia vojaĝo en la -Co-n ... bedaŭrinde! - -Mi do silentas kaj mute rigardas, kiel Karolo veturas tra Romo laŭ -ordono de fraŭlino Snob kaj kiel ni skusaltetas trans la roman -pavimon kaj vane serĉadas la „historiajn vidindaĵojn!“... - -Aŭ-ha! Miaj ostoj! Kun honto mi konfesas, ke meze en la antikva Romo -mi palpas kun zorgo la ... sidan parton de mia korpo (pardonu!)... - - * * * * * - -Kiam ni lacaj kaj malsataj revenas je tagmezo, malĝojiga novaĵo -surprizas min: ne estos tagmanĝo! - -La kuiristino ne revenis ĝis nun. Kaj ĉar ankaŭ Cili forkuris ien --- mi aŭdas, ke ŝi vizitis sian antikvan amaton (jam!) -- kaj -sinjorino Kamilo kun Mateo foriris por rigardi la domon de Sabellius, -do neniu kuiris tagmanĝon. Belega ordo! - -Mi koleregas... - - * * * * * - -La roma suno subiras purpure. - -Tiam lace kaj ŝanceliĝe alvenas la profesoro kaj la kuiristino. - -„Kio okazis?“ mi krias timigite, kiam mi vidas la ŝvitegantan -paron. - -„Kanajla bando!“ diras la profesoro. - -„Kial?“ - -„Ili eĉ ne havas terpomojn, tiuj homaĉoj!“ respondas akrasone -Sabino. „Sen terpomoj mi ne kuiros!...“ - -„Ni vagis sur la legoma foiro, serĉis de unu butiko al alia kaj -trovis nenion!“ diras la profesoro, kaj pro laceco sidiĝas sur la -ŝtupoj. - -Tiam ekskuas min ridego. - -Haha! La aŭtoro de „De praulo ĝis radiohomo“ volas aĉeti en -antikva Romo _terpomojn_!... - -La kompatindulo falegis en teruran anakronisman abismon!... - - - - -37. - - -Homoj! - -Avide vi legas ĉion, kion rakontas al vi samtempano en ĉi tiu -libro. Kun scivolego vi sekvas ĉiun linion, kiun skribas mi, simpla -filo de l’ dudeka jarcento. Sed ĉu mi estas kapabla priskribi -ĉion, kion mi travivis en antikva Romo, tiel, ke vi ricevas veran -impreson kaj klaran imagon pri nia estado kaj vivado en epoko de -Nerono? Sciu, ke mi estas homo modesta. Ke mi ne volas pretendi -„raportan monopolon“, ke mi estas tiel malegoista, ke mi cedas -volonte kaj senenvie al alia raportanto... - -Jes, ankoraŭ alia priskribis siajn impresojn en tiu tempo de nia -Co-vivo. Kaj kun plezuro mi sciigas vin, ke tiu ĉi alia ne estas -samtempano, sed homo de l’ Nerona epoko! - -Homoj! Vi, al kiuj la favora sorto enmanigis tiun ĉi mian libron, -estas feliĉuloj vere enviindaj. Ĉar vi legos, kion legis ĝis nun -neniu vivanto de l’ dudeka jarcento: impresojn de antikva romano -pri la dudekjarcentuloj!... - -Tiu ĉi romano estas Menenius Piso, la _illustrissimus scriptor_ -(laŭ fraŭlino Snob: „ilustrita skribisto“), imperia kortegano. -Kiam imperiestro Nerono sciiĝis pri niaj skribilaroj, pri nia -„nekomparebla papiruso“, pri inko, plumo kaj krajonoj, li igis -prezenti al si per la „ilustrita“ Menenius Piso, kiun mi rapide -instruis, nian manieron de skribado kaj nian skribilaron. Post tio -li ordonis, ke ĉiuj okazaĵoj, kiuj rilatas lian kortegon, estu -notataj senescepte sur nia papero per plumo kaj krajono. Preskaŭ -tuta nia provizo da papero elĉerpiĝis, ĉar la brava _scriptor_ -pentris monstrajn kaj malregulajn literegojn per mallerta mano -de infano... - -Li konservas siajn manuskriptojn kiel sanktaĵojn. Sed, kun helpo de -lia ĉarma filino Lydia, mi sukcesis havigi ilin parte al mi. Kaj -kvankam kun ŝvita peno, mi tradukas liajn notojn el latina lingvo. -Se la stilo estas iom stranga en kelkiu loko, pardonu tion kaj -konsideru, ke estas aŭtentika traduko el latina originalo. - -Malfermu do okulojn kaj orelojn! Menenius Piso havas nun la vorton! - - Je la idusoj de Marto 63. - -Depost tiu tempo, en kiu fondiĝis Romo, okazis en la urbo -strangaĵoj multaj kaj diversaj. Saĝuloj pli bonaj ol mi notis -ĉion, kio okazis en daŭrado de tempoj, sed min favoregis la dioj, -ke mi povas noti el ĉiuj okazintaj strangaĵoj la plej strangajn. La -favoro kaj indulgemo de l’ dia Cezaro elektis min por tio ĉi. Mi -skribas sur stranga papiruso, kiu estas tiel blanka kaj glata kiel -hinda silko, kaj per grifelo, kiu konsistas el ordinara ligno, sed -havas animon de stranga metalo, kiu restigas sur la papiruso -skribstrekojn. - -Signoj kaj mirakloj okazis jam multaj en ĉi tiu monda regno de l’ -romanoj, kaj ĉiam ni sciis ilin aŭguri. Sed kiel aŭguri la signojn -kaj miraklojn, kiuj okazis nun kaj ankoraŭ okazadas ĉiutage? - -Domo falis de la ĉielo -- mi ne trovas alian esprimon -- kaj staras -nun en ĝardeno de Sabellius Rufus. Barbaroj de nekonata deveno, viroj -kaj virinoj, estas posedantoj de ĉi tiu domo. Ili estas armitaj per -fortoj supernaturaj, kaj fumo penetras el iliaj buŝoj. Ŝajnas al mi, -ke estas barbaraj duondioj, kiuj aperis en naŭza formo de homoj. -Jes, naŭzaj estas ili kaj laŭ aspekto apartenas ili al malsupra raso. -Mizeraĉa estas ilia vestaĵo, abomenaj iliaj ŝuoj, kiuj ŝajnas apenaŭ -kovri ĉevalajn hufojn[1]. La virinoj estas malbelaj kaj malĉarmaj, -escepte la plej juna, la viroj pli naŭzaj ol la rubo kaj koto de la -popolaĉo. Estas unu inter ili, kiu aspektas kiel sovaĝa simio kaj -kondutas kiel filozofo el la lernejo de cinikuloj. Alia portas antaŭ -la okuloj diafanajn facetitajn ŝtonojn, kaj la dorsa kaj fronta -flankoj de unu el la virinoj estas diferenceblaj nur pro tio, ke ŝi -fronte havas vizaĝon kiel aliaj homoj[2]. - - [1] Rim. de l’ trad.: Iom nebula senco. En latina teksto: „Horribiles - eorum calcei sunt, qui pedes equorum vix tegere videantur.“ - - [2] Rim. de l’ trad.: Hura, fraŭlino Snob! - -La nobla Petronius, kiu el malproksime vidis ĉi tiujn homojn, -opinias malestime, ke ili devenas de simia gento el nekonata interno -de Afriko, kaj ke iliaj laŭdiraj mirakloj estas senlime troigataj de -la malsaĝa kaj novigema plebejaro. Kaj la poeto Lucanus hieraŭ dum -gastmanĝo, kiun aranĝis Domitius Afer, laŭtlegis al ni spritajn -versaĵojn, en kiuj li moke komparas la barbarojn kun certaj pastroj -de Isis, kiuj faraĉas plej diversajn iluziaĵojn por trompi kaj -elprofiti malsaĝulojn. - -La opinioj estas do diversaj. Mia honoro ĝis nun ne permesis al mi -rigardi ilin aŭ viziti ilian domon, kiel faras bedaŭrinde multaj -noblaj romanoj kaj romaninoj. Kaj poste oni rakontas diversaĵojn. -Ekzemple la barbaraj fremduloj asertas, ke li estas maljunaj preskaŭ -du mil jarojn kaj alportas al ni sian kulturon progresintan 20 -jarcentojn. Ĉiu homo normala konsentos kun mi, ke tio estas -rakontoj el trans la montoj! - -Certe, mi ne volas kaj ne povas nei, ke ili disponas pri miraklaj -fortoj. Ili havas du veturilojn, kiuj kuras tute sen ĉevaloj tre -rapide kaj veturante aŭdigas malbonajn sonojn, sed samtempe eligas -mirindan odoron. Al la fremduloj kiel iam al Prometheus, obeas la -fajro, ĉar ili kapablas sorĉi ĝin el malgrandaj skatoloj, kiujn -ili portas ĉe si, kaj ankaŭ povas ĝin ĵetegi en la aeron kiel -pereigan ĵetaĵon, dum kio eksonas timiga tondro. Oni diras, ke ili -havas multajn valoregajn strangajn artotrezorojn, kaj niaj sinjorinoj -ne povas sufiĉe kaj elĉerpe rakonti, per kiaj misteraj sorĉaj -fortoj iliaj sklavoj, da kiuj ili posedas nur malmultajn, scipovas la -kuiran arton. - -Sed la alveno de ĉi tiuj barbaraj iluziistoj pezas kvazaŭ ŝarĝego -sur la Palatino kaj sur la kapo de l’ dia Cezaro. Vera terurego -ekprenis la dian Cezaro-n. Li kredas, ke la barbaroj rabos al li la -estrecon helpe de sia sorĉa potenco. Li sentas sin malcerta kaj -disvolvas grandegajn planojn en sia turmentata kapo. Jen li volas -fluigi ĉiujn akvojn de Romo kontraŭ la invadintojn, jen sendi la -legionojn kontraŭ ilin, jen li volas rifuĝi al Hispanujo. - -Hodiaŭ antaŭ tagiĝo ni ĉiuj estis vekataj por konsili lin. La dia -Cezaro maltrankvile rapidadis de ejo al ejo, ni ĉiuj post li. Kaj li -plendis laŭte kaj vekriis, ke forlasis lin ĉiuj, ke forlasis lin -eĉ la dioj, kiuj sendis ĉi tiujn barbarojn por pereigi lin... - -Tiam diris Petronius kun rideto: - -„Ho, granda Cezaro, rigardu do mem ĉi tiujn barbarojn. El -malproksime vi povas juĝi nenion.“ - -Kaj la dia Cezaro haltis kaj respondis: - -„Vi estas prava. Decas la viron, rigardi per kuraĝaj okuloj la -danĝeron.“ - -Kaj li ordonis, ke oni invitu la fremdajn barbarojn sur la -Palatino-n. - -Ho, vi, dioj kompatemaj, en kies manoj kuŝas la sorto de nia urbo, -de nia vivo kaj de ĉio, kion ni posedas, mi alvokas vin solene: -malhelpu, ke ni estos punataj pro tiu ĉi petolaĵo senekzempla!... - - - - -38. - - -Grandioza festeno kuireja! - -Nia dika kuiristino Sabino festas triumfegojn! Oni admiras ŝin, kiel -oni admiras en hodiaŭtempo ekvilibriston en varieteo. Ŝi estas tiom -ĝojebria kaj fiera, ke ŝi turniĝas sur siaj kalkanoj en rondo -kvazaŭ freneziĝinta planedo. Kaj tion farante kun ruĝegaj vangoj -kaj ŝvitanta frunto, kun distaŭzita hararo, ŝi rapidege sorĉas -mirindaĵojn... - -La akvokonduko -- ah! -- kia sorĉaĵo! La gasaparato -- ah! -- kia -mirindaĵo! La konservaĵoj -- ah! -- kiaj belegaĵoj! - -Romanaj sinjorinoj staras en la kuirejo. Sinjorinoj el la -aristokrataro! Kaj ĉiuj ili premiĝas ĉirkaŭ la elektra kuirfajrujo -kaj miras. Kaj kiam post minutoj estas manĝopretaj kelkaj porcioj -da bovaĵo el la konservaĵoj, la sinjorinoj rapideme metadas siajn -ringoornamitajn fingrojn en la pladojn. Dume la kuiristino faras -batitan kremon kaj garnas per ĝi grandegan torton. - -Kun fulma rapideco malaperas la torto. El maĉantaj buŝoj sonas -vokoj de raveco. „Macte! macte!“[3] ili krias ĥore al la -kuiristino kvazaŭ al venkinto en gladiatora batalo... - - [3] latine = belege, belege! - -Cili estas jam ĵaluza. Sed ankaŭ ŝia vico venas: ŝi prezentas la -elektran gladilon kaj nian polvosorban aparaton... - -Nur sinjorino Kamilo malĝojas. Ŝi estas malfeliĉa pro tio, ke -neniu priatentas ŝin, ke ŝi ne povas komprenigi sin nek kompreni -ion. Helpeme Sovaĝi provas interpreti. Sed ankaŭ li ne sukcesas: -tro fieraj estas tiuj romanoj sinjorinaj! - -Jen, ili sidas en longaj vicoj. Kun kostumoj belegaj. Koloroj plej -diversaj kreas belegan harmonion. Kiajn studojn kostumajn kaj scenajn -povus fari ĉi tie niaj hodiaŭaj teatraj aŭ filmaj reĝisoroj!... - -Precipe unu junulino vekas mian intereson. Ŝi portas rezedoverdan -kostumon kun rozkolora mantelaĵo. Belega estas la faldaro, laŭ kiu -la delikatega mola ŝtofo estas aranĝita. Grandega malhele bruna -buklohararo ondas sur ŝiajn klasikajn ŝultrojn kaj nukon, kiuj -ŝajnas skulptitaj el marmoro. La hararo estas ordigita en sennombraj -bukletoj; la tutaĵon ĉirkaŭligas purpura rubando, ornamita per -oraj globetoj. Kaj kun kia senĝeno ŝi montras siajn duonnudajn -sandalitajn piedojn! Mi estas ravita de ĉi tiu klasika belego... - -Fraŭlino Snob, pri kiu neniu atentas, ne rimarkas tiun ĉi -malĝentilecon. Ŝi sidas senmove kaj rekte kvazaŭ englutinte -bastonon, kaj tute profundiĝas en la rigardadon de la tualetoj kaj -frizaĵoj... - -La romanaj sinjorinoj babilaĉas. Latinaj vortoj zumas tra la -ĉambro. Unu krias tra alia. Kaj strange: la klaĉemo, tiu ĉi -frapanta eco de l’ virino, evidentiĝas ankaŭ tie ĉi! - -Subite eksilentas ĉiuj. - -Gracia sinjorino eniras. Ŝi salutas -- kiel ŝajnas al mi -- kun -ioma embaraso. La sinjorinoj disiĝas kaj faras spacon. Ili -resalutas parte kun respekto, parte kun moko. La ĵus enirinta -sinjorino, kiu estas vestita helblue kaj arĝente, evidente havas -plej noblajn kondutmanierojn. Ŝi rigarde serĉas la domestrinon. Oni -alkondukas al ŝi sinjorinon Kamilo-n kaj la romanino per mallaŭta -voĉo diras supozeble agrablaĵon, kiu estas nekomprenebla. Ŝi -ŝajnas esti tre miopa, ĉar ŝi metas preskaŭ la nazon sur ĉiujn -aĵojn, kiujn ni montras al ŝi. - -Tiam fraŭlino Snob kun solena gesto donas al ŝi sian lorneton, per -kiu ŝi ĉiam estas armita. Kun timema miro la romana sinjorino -akceptas la lorneton kaj metas ĝin antaŭ la okulojn. Tiam subite -ŝi ekkrias pro ĝojo kiel blindulo, kiu subite reakiris sian -vidpovon. Feliĉego emocias ŝin. Kun laŭtaj scivolaj demandoj -ĉirkaŭas ŝin la aliaj sinjorinoj. Kaj tiel okazas, ke ankaŭ -fraŭlino Snob, pri kiu neniu ĝis nun atentis, subite fariĝis -persono de unuaranga graveco! - -La fremda miopa sinjorino estas Acte, la eksigita amatino de -imperiestro Nerono. Ŝi loĝas ankoraŭ en la imperia palaco kaj -ĝuas certan influon. - -Kiam Acte adiaŭas nin, ŝi redonas la lorneton kun tremanta mano. -Sed fraŭlino Snob reprenas ĝin senkompate. Kiel ŝi ja povus -fordonaci la lorneton, se ŝi posedas nur unu? Kaj ŝi nun ja bezonas -nepre la lorneton en antikva Romo, ĉar ŝi nepre volas trovi sian -Vinicion. Estas krome en la domo ja diversaj okulvitroj de Fromaĝi, -kiujn li ne uzas. Sed ni ne kuraĝas proponi al la bela Acte tiajn -monstrajn vitrojn!... - - * * * * * - -Post du horoj eleganta palankeno haltas antaŭ nia domo. Eliras -korteganino kaj senspire kuras en nian ĉambron. - -Ke por siaj same miopaj okuloj la imperiestro postulas la „grandan -rimedon!“ Li aŭdis, ke ĝi helpis mirinde al Acte. Ankaŭ li -deziras vidi en sama maniero. - -Fromaĝi krias: - -„Arogantegaĵo!“ - -Sed mi klarigas en latina lingvo: - -„Nobla sinjorino! Reiru kaj anoncu al la potenca imperiestro, ke ni -estas pretaj persone enmanigi al li la ‚grandan rimedon‘, se lia -indulgo bonvolos akcepti nian viziton. Ĉar la indiferenteco, kiun la -kortego evidente montras kontraŭ ni, estas ofenda...“ - -Kun granda seniluziiĝo kaj indigno la korteganino residiĝas en sian -palankenon. Mi bone povas laŭsenti ŝian spiritan staton: ke tia -afero ankoraŭ ne okazis, dum ekzistas Romo! - - * * * * * - -Post pluaj du horoj, kiam la horizonto ruĝiĝis jam vespere, -Tigellinus, unua generalo kaj ministro, en akompano de pretorianoj, -transdonas al ni la inviton al la Palatino, Tigellinus, la homa -bestaĉo! Mallonghara grizkapulo kun glateca konduto kaj envia -rigardo. Kortegeca kaj sinjoreca. Sed en la salono de Fromaĝi mizere -disfluas lia sinjoreco kaj li balbutas pro senlima mirego. -Malkonstante kaj malkonfide moviĝas liaj okuloj tien kaj reen. - -Fromaĝi tre ĝojas pro la imperiestra invito kaj forgesante tute la -antikvan tempon, li serveme prezentas skatolon da bonegaj cigaroj al -la romano. Kaj ĉar tiu rifuzas akcepti, Fromaĝi supozas, ke li -estas nefumanto. Rapide li alvokas Tabakaĉ-on, ke li prenu la -cigarojn kaj disdonu ilin al la pretorianoj, kiuj atendas antaŭ la -domo. - -Tabakaĉ malaperas kun la cigaroj fulmrapide... - - - - -39. - - -Mi frotas miajn okulojn: ĉu mi dormas? ĉu mi sonĝas? Sed ne, estas -ja neeble. Ĉar la suno helege lumas super niaj kapoj. - -Malrapide nia aŭtomobilo ŝoviĝas antaŭen. Ni veturas vizite sur -la Palatino-n. Ni ĉiuj estas en festena tualeto: la sinjorinoj en -rigida silko, la sinjoroj en frako. - -Romo ŝajnas stari „surkape!“ La tuta urbo surpiede! Dekstre kaj -maldekstre apud nia vojo romanoj, viroj, virinoj kaj infanoj, -nubianoj, egiptoj, sirianoj, persoj, hebreoj, grekoj -- reprezentitaj -ŝajnas ĉiuj nacioj de la mondo! - -Kiam ni proksimiĝas al la Palatino, ni enveturas grandegan spaliron -de pretorianoj. Vere, impona elmontro de potenco! - -„Tuta potenco, kiu montriĝas tie ĉi“, diras Fromaĝi kun fiera -ĝojo, „disfluiĝas en nenion antaŭ niaj fortoj.“ - -„Vi estas prava“, mi respondas, „mi nur bezonas pafi unu -revolveron -- kaj ĉio diskuregas.“ - -„Jes“, aldonas Sovaĝi, kaj mi sentas, ke lia malnova venĝemo -vibras en lia voĉo. „Kio estas ili? Maskitaj paperaj pupoj, kiujn -ni disblovas kiel vento.“ - -„Nur ne faru novajn senpripensajn aĵojn!“ petas timeme sinjorino -Kamilo. - -„Sed tio estis tiom amuza, panjo“, diras Maria petoleme. - -„Ni devas venki per la personeco“, decidas instrueme fraŭlino -Snob kaj tion dirante, sidigas sin rekte kaj rigide. Ŝi ŝajnas -konvinkita pri la venko de sia propra personeco. - -Sunbrilanta posttagmezo. Ĉie brilego kaj lumego. La pompo de l’ -antikva tempo milkolore ondas ĉirkaŭ ni. Ie mallaŭta muziko de -plendantaj flutoj... - -Ni estas meze en „Quo vadis“. Ĉirkaŭ ni la kortego de imperiestro -Nerono. Jen la apollobela Otho, jen la poeto Lucanus, la eleganta -Petronius, la dika Vitellius, la filozofanta Seneca, Vespezianus -kun la karakteriza kapo kaj jen la juna Titus, bela junulo, kiun -oni prezentas al ni kiel Nerva kaj kiun mi kutimas vidi sur -liatempaj moneroj kiel maljunulon, Tigellinus kaj ĉiuj aliaj -korteganoj, patricioj, oficistoj kaj soldatoj... - -Fraŭlino Snob pinĉas mian brakon kaj deziras ekscitite, ke mi -montru al ŝi ŝian amatan Markon Vinicion... - -Mi frotas miajn okulojn. Mi fikse rigardas en la sunbrilatan antikvan -ĥaoson, kiu vigladas ĉirkaŭ mi... - -Ĉu estas sonĝo? Jes, estas sonĝo, gigantega fantazia sonĝo, kiu -fariĝis ĉi tie realo. Ha, en mia poŝo tintas moneroj de Otho, -Vespasian, Titus kaj Nerva, kiujn aĉetis profesoro Sovaĝi. Mi konas -la sorton kaj estontecon de tiuj, kiuj staras nun antaŭ mi! Mi konas -la sorton de la romanoj, de ilia mondregno, de ilia eterna urbego. -Ha, en mia spirito mi vidas, ke Romo brulas en venonta jaro, ke -Seneca banante malfermas tranĉe siajn vejnojn, mi vidas Nerono-n en -agonio, Vitelliuso-n ŝirata el la palankeno kaj dispecigata, -Titus-on detruanta Jerusalemo-n, Nerva-n kiel honoratan maljunulon -surpaŝi la tronon de la mondregno... Ha, mi estas do pli ol la -Pythia, pli ol la Sybilla... - -Kaj kio ili do estas ĉiuj ĉi, kiuj moviĝas antaŭ mi en pompaj -vestaĵoj? Ĉu ili estas kadavroj? Ĉu ili estas misteraj fantomoj, -kiuj kuraĝas penetri eĉ en blindigan helon de l’ suno? Aŭ ĉu estas -ni tiuj fantomaj vaguloj, kiuj falis meze en ĉi tiun tempon? Kiu -tempo estas la ĝusta? Ĉu estas eble, ke preskaŭ du mil jaroj pasis -depost tiu ĉi serena posttagmezo, kies suno brilegas ĉirkaŭ ni?... - -Nia aŭtomobilo haltas ĉe blanka ŝtuparego antaŭ marmoraj -kolonoj... - -Eksonas laŭtaj ĝojegaj krioj de l’ popolamasoj. Mi malfermegas la -okulojn. Mi ektremas febre. Mi svenetas... - -Imperiestro Nerono aperas, post li la imperiestrino Poppaea... - -Saluton Nerono!... Saluton, Poppaea!... - - - - -40. - - -Menenius Piso notis: - -Pro la miopaj okuloj de l’ dia Cezaro okazis, ke la fremdaj -barbaroj, kiujn pereigu la dioj, estis akceptataj honore sur la -Palatino. Ĉar la dia Cezaro volis vidi, kiel vidis Acte, kaj pro tio -li malŝparis sian afablon kaj bonvolon por la barbaroj. - -Nun oni scias, kiuj ili estas kaj de kie venas iliaj misteraj fortoj. -Cinikulo, kiu vivas en la domo de Sabellius Rufus, en kies ĝardenon -falis la sorĉa domo el la nuboj, sukcesis sciiĝi, ke la barbaroj -estas kristanoj. Ĉar en unu el siaj ĉambroj ili havas la bildon de -la krucigita Dio, al kiu la kristanoj kutimas oferi. - -Ho, ke la dioj punu tiun kristanan bandaĉon! Prava kaj ĝusta do -estas la opinio de tiuj, kiuj asertas, ke ĉi tiuj homoj estas -armitaj per malpiaj supernaturaj fortoj kaj ekzistas en la mondo nur -por meti la hakilon al la kolumnoj de la ŝtatkonstruaĵo kaj -renversi ĉion ekzistantan. Estas do tempo plej urĝa, ke la edikto -kontraŭ la kristanoj, kiu bedaŭrinde ŝajnas forgesita, estu -renovigata, kaj mi tute aprobas la opinion de multaj al la dia Cezaro -amikaj personoj, ke venis nun la tempo eklabori per ĉiaj rimedoj -kontraŭ la troiĝanta malico kaj venena potenco de la kristanoj, se -aliokaze ne estu serioze minacata la romana ŝtato. - -Do -- staris la kristansuspektaj barbaroj en la granda akcepta -salonego sur la Palatino kaj rikane rigardis nin. Vere, ili similis -al kotaj makuloj sur blanka silko, kiam ili staris en sia malbeleco -inter la belaj florantaj kaj altmoŝtaj, per belegaj festaj vestaĵoj -vestitaj kaj bonodorantaj noblaj romanoj! Ĉu efektive oni povas nomi -vestaĵo tion, kion tiuj fremdaj viroj kaj virinoj portas sur siaj -korpoj? Tiujn strangegajn nigrajn, malvastajn vesttubojn de la viroj -kaj tiujn malelastajn kaj rigidajn robojn de la virinoj? Kaj kial la -viroj portas blankajn kirasojn sur la brusto kaj ĉirkaŭ la kolo -rondstaraĵojn same el la ŝtofo de la kiraso? Unu el la virinoj[4], -havis la kolon kaj supran parton de la brusto nuda laŭ maniero de -niaj belaj virinoj, sed kio ĉe ni estas bongusto kaj ĉarmo, -evidentiĝas ĉe virino abomenego. - - [4] Rim. de l’ trad.: „Fraŭlino Snob havas ĉe M. Piso specialajn - ŝancojn!“ - -Ili alportis por la dia Cezaro kaj diina Poppaea donacaĵojn, kaj la -imperiestraj gemoŝtoj bonvolis akcepti ĉi tiujn donacojn kaj eĉ -admiri. Ja, Poppaea metis sur sian diinan buklan kapon hiperborean -konstruaĵon el felto, silko kaj plumoj, pri kiu la barbaroj diras, -ke ĝi estas portata en ilia hejmlando nur de plej noblaj virinoj. Mi -devis turni min flanken por ne ekridi laŭte, kiam la imperiestrino -starigis la plumigitan monstraĵon sur la nobla kapo, en la mano -ruĝan ombrelon kun blankaj franĝoj laŭ speco de la ombreloj, kiujn -oni tenas superkape al la egiptaj pastroj dum iliaj procesioj, nur ke -ĉi tiu estas kunetirebla. Kaj la dia Cezaro lasis meti sur sian -nazon per la estro de la barbaroj la dratplektaĵon kun la facetitaj -ŝtonoj kaj poste elkriis ĝojigite, ke li fariĝis klare vidanta. - -Post tio li akceptis aliajn donacojn, interalie kesteton, super kiu -flugpendis grandega funelo. Ĉar neniu sciis, kion signifis la aĵo, -la barbarestro petis pri la permeso pli detale montri la aĵon. -Momenton li turnis je ĝi, poste eksonis potenca voĉo el la funelo -kaj kantis akompane kun nevidebla muziko, ke ĉiuj ektimis pro la -sorĉo. Kaj ĉar la poeto Lucanus opiniis, ke devas sidi en la kesto -eta pigmeo, la barbaro malfermis la pordeton de la kesto, kaj -efektive enestis nur radetoj, kiuj intermikse kuradis, sed nenio -homa. Estis abomena sorĉego kaj la dia Cezaro mem paliĝis kaj -timtreme cedis, ĉar la muziko estis vere barbara, kaj la kanto -sonis malbelsone. Kaj ili diras, ke ĉi tiu bruado devenas de glora -kantisto, nomata _Carusos_. Poste la barbaro enŝovis rondan -plataĵon kaj anstataŭ la kanto eksonis el la sorĉfunelo terure la -blekegado de leono. Kiom ajn terurege estis aŭdi la blekegadon de -ĉi tiu sovaĝa bestego meze inter ni, ni ĉiuj kuraĝe eltenis, kaj -la dia Cezaro ridetis, kiel ja nur povas rideti saĝa viro pri -tiaspeca sorĉludilo... - - * * * * * - -Homoj! - -Mi estas naturo trankvila. Mi ne ĵetas ŝtonojn kontraŭ kolegojn. -Tion mi ĝis nun ne faris. Sed kion raportis al vi ĉi supre mia -kolego Menenius Piso, estas tiel malvera kaj ofenda, ke mi laŭte -devas voki al vi: _ne kredu lin_! - -Homoj, kiuj vi estas feliĉaj kaj enviindaj pro tio, ke vi povas legi -la raportojn de antikvulo, pripensu, ke vi tion devas danki precipe -al mia senegoista modesteco. Ĉi tiu modesteco detenas min simple -ŝuti polvon en viajn okulojn, kiel kutimas fari aliaj verkistaĉoj -kaj en tia fia maniero rikolti vian laŭdon kaj aplaŭdon -- ho ne! -Mia malegoismo instigis min akiri vian aplaŭdon honeste. Tial mi ne -fortenis de viaj okuloj la raportojn de mia kolego M. Piso, pri kiuj -mi ja povus simple silenti! Sed bedaŭrinde mi devas konstati -publike, ke mia antikva kolego same apartenas al tiuj verkistaĉoj, -kiujn mi supre aludis. - -Homoj! Mi energie protestas kontraŭ la malveraĵoj kaj ofendaj -arogantaĵoj, kiujn distrumpetas fanfarone antikva skribistaĉo. - -Estas malvere, ke la muziko, kiun ni prezentis al Nerono, estis -barbara aŭ malbelsona. Kontraŭe, ĉi tiu muziko estis mirinde bela. -Ĉar Fromaĝi enmetis en la gramofonon, kiun ni donacis al Nerono, la -plej bonan diskon, kiun ni havis. Tio estis la glora ario de Caruso -„Donna è mobile“ el „Rigoletto“. - -Estas malvere, ke la korteganoj kuraĝe eltenis nian leondiskon, kiun -Fromaĝi enmetis poste, kaj ke Nerono ridetis. Kontraŭe, kiam la -leona blekego eksonis, ekregis preskaŭ paniko. Ĉiuj opiniis, ke la -leono troviĝas meze inter ni. Kaj estas vere, ke mi ĝis nun ne -vidis tian malkuraĝan teruron. Nerono kun kriego rifuĝis malantaŭ -siajn korteganojn. Kaj Fromaĝi devis rapide ĉesigi la gramofonon, -se ni ne volis riski malagrablaĵojn... - -Homoj! Mi apelacias al via konscienco: konfesu mem, ke Menenius Piso -estas grandega impertinentulo!... - - - - -41. - - -Antikva bakhanalio! - -Jen kuŝas la historia monstro Nerono. Kun dika vizaĝo, kiu ŝajnas -ŝvelita pro la ega duobla mentono. Kun kapharoj ruĝetaj kaj -maldensaj. Li kondutas kiel malfeliĉe senhelpa dika virino, -kun paŝoj el la tragedio, kun patosaj manmovoj. En la miopaj -kunepremitaj okuloj brilas sovaĝo kaj frenezo. Liaj nudaj grasaj -brakoj estas ringitaj kaj sur la kapo kuŝas ora krono. Sur lia nazo --- la okulvitroj de Fromaĝi. Karikaturo el febra sonĝo! - -Ĉu ĉio ĉi ne estas sonĝo? Jes, la imperiestra vizitakcepto -ŝajnas al mi febra sonĝo kun inkubo. Ŝajnas al mi, ke mi -ĉiumomente vekiĝos al pli agrabla efektivo. Viviĝas ĉirkaŭ ni la -riĉe kostumitaj figuroj de l’ Nerona epoko. Por ni ili estas duone -maskobalo, duone malvarma ŝtoniĝinta historio. Leviĝis antaŭ ni -la kurteno de l’ antikva scenejo, sur kiu ni mem ludas strangan -ĉefan rolon! Malfermiĝis la teatro de l’ historio, en kies fono -insidas krimego, brulo kaj morto!... - -Ekstere brilanta posttagmeza suno. Interne -- malheligita salonego -kun multnombra lumigilaro. Mi tute ne scias, ĉu do estas tag- aŭ -vespermanĝo, kion prezentas al ni Nerono. La salonego aspektas -strange. Kaj la krepusko, kiu regas ĉi tie, frapas malserene miajn -okulojn, kiuj kutimas la elektran lumon. - -Ripozaj kuŝejoj anstataŭ seĝoj. Neniaj manĝilaroj. Manprenoj en -la pladojn. - -Fraŭlino Snob rifuzas kuŝi kaj meti la manojn en la pladojn. Ŝi -sidas sur la kuŝejo en rigida hieratika pozo. Ŝiaj lipoj premiĝas -ŝoke. Senĉese ŝi ĉirkaŭrigardas. Ŝi ne trovis sian belegan -heroon Marcus Vinitius, sed ĉeestas multaj indaj anstataŭantoj... - -Mi rigardas miajn amikojn el la dudeka jarcento. Jen, ili kuŝas meze -en la brilantaj belaĵoj sur siaj kuŝejoj vere kiel kotaj makuloj. -La abomena malbeleco de niatempaj vestaĵoj montriĝas frapante. -Escepton eble faras Maria, kiu surmetis helruĝan someran vestaĵon. -Ŝi kuŝas apud juna belega romano, kiu vigle parolas al ŝi... - -Jen, profesoro Sovaĝi. Li aspektas vere sovaĝe. Kun fiero li -klopodas konduti tute klasike. Oportune li etendiĝas sur sia -kuŝejo. Li manĝas kaj trinkas ĉion. Liaj fingroj kaj liaj lipharoj -gutas je graso. Li engorĝigas nemiksitan Falernan vinon. Lia nigra -frako, kiun li verŝajne farigis ĉe iu fuŝtajloro, vestas lin -malbone. Li etendas siajn malgraciajn botojn kun la malpuraj plandoj. -Ĉio ĉi ŝajnas al mi kria akuzo kontraŭ nia kulturo! - -Fromaĝi deziras fiksteni la solenan manĝon ĉe Nerono por eternaj -tempoj. Karolo do alportas grandan fotografan aparaton kun la -plategaĵo. Profesoro Sovaĝi devas klarigi per arte studitaj frazoj -latinaj la celon de la aparato. Li faras tion kun ŝviteganta ruĝa -kapo. - -Sed sur la vizaĝoj de la romanoj montriĝas timo. Antaŭ ili -troviĝas la mistera aĵo. Ĝi disstarigas siajn tri piedojn kaj ĝia -nigra truo rigardas fikse la grupon. Fromaĝi petas Nerono-n, ke li -akceptu imperiestran pozon. Sed Nerono kaŝis sin pro timo malantaŭ -Poppaea. Kun peno oni sukcesas venigi lin antaŭ la aparaton. Fine li -paŝas antaŭen. Li portas la okulvitrojn kun timiga grotesko. Liaj -okuloj moviĝas malkonstante tien kaj reen. Oni metas ĉirkaŭ liajn -ŝultrojn la trenaĵon en pentrindaj faldoj kaj donas al li liron. -Kaj nun li sidas, bildo de kompato, antaŭ la aparato kaj rigardas la -nigran truon, el kiu ŝajnas minaci terura danĝero. - -Tiam profesoro Sovaĝi levas la dekstran manon kaj vokas laŭte la -kutiman fotografan frazon: „Mi petas serenajn mienojn!“ - -La societo klopodas rikani. Fromaĝi fotografas kaj danke klinas sin. - -Karolo prenas la plataĵon. Li tuj veturas hejmen, por riveli ĝin -kaj plej rapide alporti pretan bildon. - -Horoj pasas. Malrapide... - -Mi estas jam dormema kaj laca. La impresoj hodiaŭaj estas tro -fortaj. Plej volonte mi nun kuŝus hejme en la lito kaj dormus. Kaj -forgesus pri ĉio, kio nun zumas ĉirkaŭ mi mistere kaj fantome. -Nebuloj kvazaŭ ŝoviĝis jam antaŭ miajn okulojn kaj mi jam ne -atentas apud mi Lydia, la belan filinon de Menenius Piso, kaj ŝiajn -sincerajn amklopodojn... - -Fraŭlino Snob, en kies kapo evidente efikas la Falerna vino, jam -tute konformiĝis al la antikveco. Ŝi amvarmiĝis. Ŝi kuŝas meze -inter aro de junaj kaj maljunaj romanoj kaj rikanas bonhumore. Ŝi -tute ne komprenas la romanojn, kiuj evidente mokpetolas ŝin, kaj mem -povas respondi nenion... - -Profesoro Sovaĝi estas tute ebria. Li ruliĝas al Nerono, kiu estas -ne malpli ebria, kaj krias laŭte: „Vivu la granda Kezaro!“ Post -tio li grunte rakontas al Nerono pri la verko „De praulo ĝis -radiohomo“... - -Fromaĝi leviĝas kaj balbute invitas la imperiestron, la imperiestrinon -kaj la korteganaron al festena manĝo. Ĉiuj ridas kaj aplaŭdas. La -invito estas akceptata entuziasme. Jam fariĝas malfrua vespero... - -Tiam aperas Karolo kun la preta fotografa bildo. Oni starigas ĝin. -La societo proksimiĝas. Unu preme puŝas la alian. Kaj dum ili -ŝanceliĝas duonebrie, kelkaj etendas montre siajn fingrojn, virinoj -ekridas akrasone kaj kvere, aliaj starante pli proksime ĉe la bildo -ekkrias pro teruro. - -Nerono ŝanceliĝas al la bildo. Liaj okuloj rigardas ĝin fikse kun -esprimo de ebriulo. Kiam li ekkonas la bildon, li rulas la okulojn -malantaŭ la okulvitroj. Li fingromontras sur sian portreton kaj -ekridetas kiel infano. Sed subite li ektremas pro teruro. Li skuiĝas -froste. Liaj genuoj ŝanceliĝas senforte. Li vualas sian kapon... - -Ĝenerala tumulto! La romanoj, kuraĝigitaj de la alkoholo, subite -montras minacan konduton. Unu el ili, gestante kun ekscito, komencas -agitan paroladon kontraŭ la barbaroj. La tumulto pligrandiĝas. -Fromaĝi forsavas sian bildon. Ni rapidiĝas por eliri. Nur kun peno -ni sukcesas elŝiri fraŭlinon Snob el la brakoj de ĝentila stranga -amemulo. Karolo kaj mi fortrenas profesoron Sovaĝi, kiu apenaŭ -povas stari pro ebrio. - -Kaj dum kiam la homamasoj ĉirkaŭkrias nin kaj minace levas siajn -pugnojn, Karolo fajfigas la signalsirenon kaj nia aŭtomobilo salte -ekkuras en la sin premantan homaron... - - - - -42. - - -Krepuskiĝas. - -Nia aŭtomobilo rapidegas en la densajn homamasojn. La vento, kiu -forte eksiblas ĉirkaŭ niaj kapoj, forblovas la latinajn kriojn de -la popolaĉo. Miraklo estas, ke ne okazas akcidento. Sed Karolo estas -tute sobra. - -Ĉu ni estas ebriaj? Mi ne volas riproĉi, ke la sinjorinoj trinkis -tro multe. Sed ni ĉiuj estas ebriigitaj de la travivaĵoj kaj -impresoj. - -Tamen -- ĉu fraŭlino Snob ne estas ebria? Ŝi subite leviĝas, -etendas sian brakon kaj krias: - -„La koloseo!“ - -_La koloseo!_ Ĉu? Mi frotas miajn okulojn. Tio estus ja neebla. -Kaj tamen mi vidas la grandegan konstruaĵon antaŭ mi. Jen! Jen! -Ĝi elteriĝas en krepuskan ĉielon. Kaj strange: ĝi ne estas -antikvagriza kaj ruina kun la karakteriza rompa linio, konata al ĉiu -Rom-vizitinto. Sed nova, brila ĝi leviĝas en pura blanko en la -vesperan horizonton. - -„La koloseo!“ krias ankaŭ mi kaj skuas la profesoron, kiu -ronkante kuŝas en la aŭtomobilo. - -Tiam Maria ekpremas mian brakon kaj krietas: - -„La tero tremas!“ - -Ĉu ni estas ebriaj? Mi malfermegas la okulojn. Antaŭ ni ekŝanceliĝas -konstruaĵoj. Leviĝas kaj malleviĝas tutaj stratoj. Kaj ĉio fluas -ĉirkaŭ ni en konstanta ŝanĝo. Kaj super la ŝanceliĝanta Romo leviĝas -imprese kaj impone la koloseo. Kaj la arkego de Konstantino!... - -La tero tremas? Neeble. Nenie estas krako aŭ ruinfalo. Venas domoj, -malaperas. Leviĝas novaj siluetoj de konstruaĵoj kaj denove -forŝoviĝas. Kvazaŭ rapidaj scenoŝanĝoj en kinematografejo... - -Timigite Karolo haltigis la aŭtomobilon: - -„Mi ne povas veturigi. La vojo estas barita.“ - -Tondro! Ni erarveturis. Kiel estas eble? Ni jam kutimas la stratojn -de Romo sufiĉe kaj la vojo de la Palatino hejmen estas tiel bone -konata, ke ni konstatas kun mirego: ni troviĝas en tute fremda -regiono. Sed tiu ĉi regiono estas pli belega. Grandaj palacoj staras -tie ĉi, kie staris antaŭ horoj mizeraj argilaj kabanoj. Kaj terura -fenomeno de l’ naturo timigas nin: jen ĉirkaŭas nin krepusko, jen -nokto, jen brilegas sunhela tago. Kaj ĉio ĉi ŝanĝiĝadas kun -fantoma rapideco. - -Sinjorino Kamilo tremas pro timo: - -„Dio mia, la mondo pereas!“ - -„Ne, ne!“ mi diras. „La Co-vivo malordiĝis iel. Jen la kaŭzo!“ - -Karolo provas plu direkti la aŭtomobilon. Sed kiel misteraj -sorĉaĵoj aperas novaj muroj, baras la vojon kaj malaperas, cedante -al aliaj. Karolo blasfemas. Fine li krias: - -„Ĉiuj eliru!“ - -„Ne!“ rediras Fromaĝi. „Restu sidantaj! Mi ankoraŭ konas la -direkton, ni devas veturi precize okcidenten. En tiu direkto estas -nia domo“. - -Tion dirante, li montras per la mano. Li okupas la sidlokon apud -Karolo, elpoŝigas kompason kaj ekprenas la direktilon. - -La aŭtomobilo plu veturetas singarde. - -Subite Fromaĝi eksaltas, fingre kombas sian hararon -- la ĉapelon -li jam perdis antaŭe -- manfrapas sian frunton kaj krias kun terura -voĉo: - -„Jam mi scias -- la aerooptikaj plataĵoj!“ - -Mi tuj komprenas. Iu mano tuŝis niajn aerooptikajn plataĵojn. Ili -verŝajne moviĝas kaj kun ili la jarcentoj. Tempoj postkuregas sin. -Epokoj ĉasas unu la alian kaj kurege pasas preter niaj miregantaj -okuloj. Kaj ni estas meze en la ĥaosego. - -Mi ektremas. Ha! Efektiviĝis tio, kion antaŭdiris avertaj voĉoj en -ŝvitoplena nokto. Jes, ni fariĝis mizeraj fantomaĉoj. Ni vagas en -la Co-a mondo similaj al ombruloj kaj glitas inter kuregantaj -jarcentoj... - -Ĉirkaŭ ni ŝanĝiĝas ĉio. Ne nur Romo aspektas en ĉiu minuto -alia, sed ankaŭ ĝiaj loĝantoj. Popolo ... legionoj ... militistaro -... procesioj ... brilas torĉoj en krepusko ... lumiĝas hela tago -... grupoj de homoj volas ataki nin, sed tuj ili redroniĝas en -pasintajn tempojn ... aŭdiĝas bruo ... eksonas muziko ... profunda -silento... - -Kio? Ĉu jam venkis la kristanoj? Leviĝis el la katakomboj? Jen, -moviĝas solena procesio ... antaŭe kruco ... psalmojn kantantaj -virinoj kaj knaboj ... jen, viro kun ordonaj rigardoj en purpura -dalmatika vestaĵo ... kaj ĉio preterpasas ... malklariĝas kvazaŭ -spiro sur spegulo... - -Ĝermanoj ... ĝermanoj ... tuta rivero ... surĉevale ... piede ... -en kurega paŝo ... ekscitaj krioj ... for! - -Kaj la belego, kiu ĉirkaŭis nin ankoraŭ antaŭ sekundoj, malaperas. -Ekaperas vasta kampo. La aŭtomobilo saltegas antaŭen... Haltu! -Nova muro ... antikvagriza, putra kaj ruina, sed malhelpa... - -Mi kuraĝas returni la rigardojn. Mi ekkonas la Palatinon, kiu ĵus -belegis per pompaj konstruaĵoj ... kiel griza ĝi nun ŝajnas al mi -... kaj la koloseo, ĵus rekta kaj brila ... ĉu ĝi ne montras jam -la rompan linion?... mallumaj turoj rondaj, cikloidaj ... mallarĝaj -stratetoj, fermitaj per ĉenoj... inter ili brilas torĉoj, bruas -armiloj ... homoj ribelas ... nova dezerto ... tomba silento ... kaj -nia aŭtomobilo jen saltegas antaŭen ... jen haltegas antaŭ novaj -baroj... - -„Rapide hejmen!“ krias Fromaĝi energie. „Alie povas okazi, ke -ni estos ŝirataj el la Co...“ - -Fraŭlino Snob kuŝas svene sur la kusenoj. Sinjorino Kamilo fikse -rigardas antaŭen kiel frenezulino. Maria premiĝas al mi kiel -timigita birdo. Nur profesoro Sovaĝi ronkas en profunda dormo kun -feliĉa senzorgo... - -„Ni supozeble estas jam proksimaj“, krias Fromaĝi, „kaj al mia -domo certe nenio okazis!“ - -Droniĝas la antikva Romo ... montriĝas alia ... pli malpura kaj -malnova ... malkultura ... jen militbrua ... jen tombosilenta ... -sufokiĝanta en kreskeganta herbaro ... sonoriloj sonas... - -Tiam ekkrias Fromaĝi. Li staras antaŭ ni kaj montras antaŭen. Lia -longa hararo flirtas. - -„Jen la domo!“ li kriegas pro ĝojo. - -Efektive! Mi ekkonas nian domon. Sur ĝia tegmento trembrilas lumego, -kiun kaŭzas la rapidega moviĝo de l’ aerooptikaj plataĵoj. Ĵus -ĝi staras apud marmora ruinaĵo ... nun ĝi apogiĝas je malalta, -longetendita baziliko ... malantaŭe muro kun hirundovostaj dentoj -... pordego ... ruĝe ardanta horizonto ... pompa rajdantaro ... en -la mezo du rajdantoj de heroa aspekto ... al unu ruĝa barbo kovras -la kirason, la alia rigardas fiere kaj saĝe, portas specon de -infulo, lia vestaĵo estas blanka kaj purpura. Kaj dum ekfulmas, la -ruĝbarbulo returnas sin kaj montras al la fajra brilo. Li parolas en -peza latino, kiun tamen mi klare komprenas: „Mi ankaŭ donis al vi -la viron el Brescia, sankta patro; tie flamas li en mia tendaro. Nun -donu ankaŭ vi...“ For!... - -Dum bruas krioj kaj armiloj, ni haltas antaŭ nia domo. Ni enkuregas. -Ni repuŝas la servistinojn kaj rapidegas sur la tegmenton. - -„Arogantegaĵo!“ krias furioze Fromaĝi. - -Jen staras Tabakaĉ kaj ekkonas nin kun teruro. Li paliĝis pro -timego kaj rigardaĉas kun senkomprena malsaĝo la malfeliĉaĵon, -kiun li kaŭzis. - -Susura bruo. Rapidege moviĝas la aerooptikaj plataĵoj. Fromaĝi -volas haltigi kaj returni ilin. Sed mi petas indulgan prokraston. - -Kaj starante sur la tegmento, ni ĉiuj rigardas mute la kuregantajn -epokojn. Estas belega unika aspekto. La scenoj ŝanĝiĝas fulmrapide: -Romo pereinta ... dezerta ruinejo ... sonorila sono ... krioj ... -fajra brilo ... milita tumulto... - -„Tio sufiĉu!“ diras Fromaĝi senkompate kaj funkciigas kontakton. - -La aerooptikaj plataĵoj ekhaltas ... momenton ... kaj poste -removiĝas susure en la Nerona-n epokon... - - - - -43. - - -Intervjuo kun Tabakaĉ! - -Jes, mi ŝatas intervjui. Precipe homojn laŭ speco de mia kara -Tabakaĉ. Oni intervjuas hodiaŭtempe nur homojn eminentajn. -Kompreneble. Sed en antikva Romo ankaŭ Tabakaĉ estas eminentulo. -Ĉiu bubo kaj plenaĝa romano timegas lian „krakilon“, kiun li -ŝerce pafas por forpeli la trudeman popolon, kiu nepre deziras palpi -la „glaciiĝintan aeron“ de niaj fenestroj. Tiu ĉi „krakilo“ -konsistas en infanluda revolvero... - -„Mia kara Tabakaĉ“, mi diras kaj amike frapas lian ŝultron. -„Kial vi sidas ĉi tie kaj montras vizaĝon, kvazaŭ trafis vin -granda malfeliĉo? Diru al mi, kio instigis vin, movi la aerooptikajn -plataĵojn sur la tegmento? Feliĉega hazardo okazigis, ke la -plataĵoj moviĝis antaŭen. Sed ankaŭ la malo povis okazi. Tio ĉi -estus multe pli danĝera. Vi povis movi la plataĵojn reen. Kaj en -tiu okazo la jarcentoj kurus ne al nia tempo sed en kontraŭa -direkto, ĉu vi komprenas?“ - -„Ah!“ faras Tabakaĉ. - -„Jes“, mi daŭrigas, „ĉu vi povas imagi, kio okazus poste? Ni -venus al Julio Cezaro, en la epokon de Hannibalo, de la reĝoj, de la -fondo de Romo -- kaj plu reen en la grizan antaŭtempon, en la -primitivajn cirkonstancojn de l’ pratempo, en la antaŭdiluvan -tempon, kiam grandegaj saŭroj migradis en marĉaj ebenoj. Kaj ni -fikse restus en ĉi tiu marĉo. Poste pli kaj pli reen en la tempon -de l’ unua ekzistiĝo, de l’ ĥaoso, de mikse skuataj tergloboj, -de l’ fluida formo, de l’ protoplasmo -- de l’ nenio! Diru, -kion vi farus, se vi subite rimarkus, ke vi vivas kiel tia praestaĵo -sur peceto de protoplasmo??“ - -Tabakaĉ timigite rigardas min. Lia pipo estingiĝis. Li aŭskultas -kun malfermita buŝo. Evidente la perspektivo, kiun mi ĵus montris, -profunde emocias lin. Fine li balbutas: - -„Kio do estas tiu ... tiu ... proto?...“ - -„Protoplasmo? Nu, ia speco de sensencaĵo, en kiu oni troviĝas -kvazaŭ ankoraŭ nenaskitaĵo kaj ne povas movetiĝi. Vi vidas, ke -estus terura stato. Ĉu entute vi konsciis, kion vi faris, kiam vi -ekmovis la plataĵojn?“ - -„Nu, certe, kompreneble“, rikanas Tabakaĉ. - -„Ĉu vi eble volis forvojaĝi de ĉi tie?“ mi esploras fervore. - -„Nu kompreneble“, ridas Tabakaĉ. - -La afero interesas min. Kiajn opiniojn pri la antikva Romo havas -Tabakaĉ? Kion pensas pri ĉio, kio okazas ĉirkaŭ ni, li, kiu estas -naturinfano netuŝita de la kulturo? - -Mi sidiĝas komforte apud li. Kaj Tabakaĉ komencas siajn memorindajn -observojn pri la antikva Romo: - -„Estas bela maskobalo, en kiun ni falis. Nur karnavaluloj -ĉirkaŭadas, kaj neniu el ili portas sufiĉan vestaĵon. Ĉe la -virinoj -- hm, oni tion toleras volonte, precipe se ili estas laŭ -speco de tiu Agrippinjo, al kiu hieraŭ mi pinĉis la vangojn -- kaj -ŝi rekompense ĵetis al mi rigardon -- nu, se mi nenion volus scii -pri la virinoj... Se ili nur ne havus tiel komplikitajn nomojn. Mi -petas vin: Agrippinjo? ĉu tio estas kristana nomo, aŭ Sempronja kaj -Eŭninjo aŭ Dio scias, kiel nomiĝas tiuj virinoj? Kaj la viroj! -Apud ni loĝas unu, tiu nomiĝas Namatamus aŭ Namatenus -- aŭ ĉu -mi scias -- oni tute ne povas tion memori. Sed se ilia imperiestro -ankaŭ nomiĝas kiel hundo, kiun ni iam havis, kompreneble ankaŭ la -nomoj de liaj regatoj ne povas taŭgi multe. Kaj ion ricevi ili ĉiuj -volas. Precipe nia dommastro, tiu sinjoro Sablohufo aŭ kiel li -nomiĝas. Hodiaŭ li igas donaci al si silkan ĉapelon, morgaŭ -lampon kaj postmorgaŭ supan poton. Kia avidulo! Kaj lia loĝejo -aspektas, kvazaŭ oni rabis al li ĉion. Jam lia dommastro aŭ Dio -scias, kiu li estas, tiu Quadratus aŭ kiel li nomiĝas, kondukis min -en lian loĝejon. Lageton ili havas en la salono kaj kolumnojn, sed -neniun tegmenton super tio, eĉ ne bonan liton, kiel ni kutimas. - -Kaj la konstruaĵoj entute? Fulmotondro, ke pulo mordetu vin! La -sinjorina moŝto iam kunprenis min en iun domon, kie la kristanoj -loĝas, kiel oni diris al ni -- sed ni ne trovis ĝin, ĉar ni ne -povis komprenigi nin, sed tio estis domo, kompatema Dio! Ili insultas -pri niaj kazernoj, sed tiuj estas konstruitaj kaj havas ŝtuparon. -Sed la domaĉo, en kiun ni venis, tute ne havis ŝtuparon, sed nur -ŝtupetaron, kaj la muroj ne estis pli dikaj ol mia mano, kaj en la -tria etaĝo ĉio ŝanceliĝis kiel ĉe tertremo. Kaj mi volus scii, -pro kio ili havas tiom da temploj kaj neniujn preĝejojn? Kaj -terpomojn ili ankaŭ ne havas. Kaj neniun bieron. Kaj fumi la romanaj -azenaĉoj ankaŭ ne scipovas; se foje unu provas ĝin, tuj terurego -ekiĝas en lia stomako, tion ni ja spertis tuj komence. Entute la -romana naturo, tio certe estas bona naturo. Ĝi havas sanegan -fundamenton. Kion ili manĝas, estas duone kuirita kaj tute ne -rostita. Kaj la kvantoj da akvo, kiun ili miksas en la vinon! Oni -povas ricevi revolucion en stomako, nur rigardante ĝin. Kiel ili nur -povas plenigi siajn stomakojn per tiu akvo- kaj vin-miksaĵo? Kaj ili -parolas, oni tute malsaĝiĝas. Lingvaĉon ili havas! Ĝi sonas tiel, -kvazaŭ oni prenus hakilon kaj per ĝi hakaĉus sur kelkaj lignopecoj. -Al la Agrippinjo mi volonte volis komprenigi min, sed ne estis eble, -ni devis limigi nin je pinĉado, t. e. mi, kaj ŝi je palpebrumado. -Nu, pli multe ja dank’ al Dio ne okazis! - -Kaj kiel avidaj ili estas! Kion unu el ni havas, ankaŭ ili volas -havi. Ili ĉiuj estas kiel nia dommastro Sablohufo, kiu estas tiel -akiravida, ke li tuj starigus sin surkape, kiam mi promesus al li -alumeton. - -Kaj vidu, kara moŝto, plej malagrabla afero estas, ke ili ne havas -tabakon. La provizon de la moŝtaj cigaroj mi jam forfumis. Kaj nun -kion? Estas kompreneble do, ke mi ne volas plu resti ĉi tie, kie mi -ne povas aĉeti al mi tabakon. Diru, ĉu tio estas mia kulpo? - -Kaj la soldatoj! Ĉiu marŝadas kvazaŭ li mem estas generalo, sed -pantalonojn ili ne havas. Kaj kaskon! -- kaskon kiel la kirasuloj. - -Kaj la sklava mastrumo -- fi, diablo! Diru al mi, sinjora moŝto, ĉu -tio vere estas permesita, ke ili vendas la homojn kiel ĉevalojn kaj -poste povas fari per ili kion ili volas? Se tio estas vera, mi tuj -aĉetos al mi la Agrippinjon. Kaj en la cirkonstanco mi volus foje -iri, kie ili ludas kun la sovaĝaj bestoj kaj kie okazas la luktoj. -Sed min oni neniam kunprenas, se ie okazas io interesa -- kaj mi tiel -volonte vidus cirkon, kvankam mi aŭdis, ke ili tie havas ankaŭ -ekzekutojn, kion mi tamen ne vidus volonte. Entute, koncerne la -ekzekutadon, kiel mi aŭdis, la romanoj estas tre spertaj, ilia -imperiestro, kiu nomiĝas kiel hundo, tiu Nerono estas vera -ĉefmatadoro en la ekzekutado. Iam mi legis, ke li forbruligis la -kristanojn, sed tio certe ne estas vera, alie oni jam estus aŭdinta -ion pri tio. Kaj se ekzistas tiom da kristanoj, kial ili ne havas -preĝejojn, kaj kie do estas la papo, ke oni tute ne vidas lin, ĉu -li eble kaŝis sin? Vidu, sinjoro, tio pensigis min tiel, ke mi tute -ne povas kredi tion, kion mi vidas ĉi tie ĉe tia maskaĵaro, kaj ke -mi ne lasas trompi min kiel vi kaj la aliaj de nia sinjora moŝto, -kiu ja tamen nur sorĉas al ni, ke ni estis en Romo antaŭ ĉirkaŭ -mil jaroj...“ - -Mi eksaltas. - -„Kio?“ mi ekkriegas kaj miaj vortoj kiel pluvo plaŭdegas sur la -kapon de la nenionfaristo. „Preskaŭ ŝajnas al mi, ke vi tute ne -kredas, ke ni vivas efektive en Romo dum Nerona epoko?“ - -Tabakaĉ palpebrumas ruze kaj respondas: - -„Kompreneble, mi ne kredas tion. Mi ne estas tiel malsaĝa. Mi tre -bone scias, ke ĉio estas nur maskaĵaro, kiun la sinjora moŝto -aranĝis kun la karnavaluloj, nur por trompi nin! Jes, por trompi -nin!“ - -Tion dirinte, Tabakaĉ bruligas sian pipon kaj formarŝas triumfe... - - - - -44. - - -Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo. - -„Tre estimataj gesinjoroj!“ salutas solene Fromaĝi. „Mi kunvokis -vin hodiaŭ al grava konferenco. Nia estado en Romo daŭras nun jam -kelkajn semajnojn kaj mi konstatas kun ĝojo, ke ni faris sur la -antikvan mondon impreson, kian ni ne kuraĝis esperi. Mi vere ĝojas, -ke mi plue povas konstati, ke ĉiu el ni restis sana kaj serena. Ke -ni sentas nin bone inter niaj romanaj amikoj. Kun des pli granda -bedaŭro kaj ĉagreno mi devas konstati, ke certa homo, kiun mi ja ne -bezonas nomi, montris denove sian malindon kaj impertinentecon!...“ - -„Mi postulas punon!“ krias Sovaĝi kaj pugnobatas la tablon. - -„Mi petas silenton“, mi diras malaprobe. - -„Estimataj gesinjoroj!“ daŭrigas Fromaĝi. „Mi povas laŭsenti -la indignon, kiu skuas vin ĉiujn. Vere puninda estas tiu homaĉo, -kiu amasigas krimon post krimo kaj kompromitas la dudekan jarcenton -en maniero senhonta. Sed memorante gravajn servojn, kiujn li faris al -mi, mi petas indulgon. Ne, mi ne kunvokis vin hodiaŭ por konferenci -pri tiaj malagrablaĵoj. Multe pli gravaj kaj serenaj taskoj atendas -plenumon. Lia imperiestra moŝto Nerono kaj liaj korteganoj estos -morgaŭ niaj gastoj! Do estas necese interkonsili pri bona kaj afabla -akcepto. Vi scias ĉiuj, kiel pompe kaj brile akceptis nin nia -imperiestro kaj ŝajnas, ke ĉiu el ni kunportis de la Palatino plej -agrablajn impresojn. Ni nun zorgu, ke ankaŭ Nerono forlasos nin kun -plena kontento. Kaj mi demandas vin: kion ni devas fari por prepari -la festenon inde kaj impone?“ - -Ĉiu silentas. Tiam mi leviĝas. - -„Geamikoj!“ mi krias. „Nia kara estro kaj fidinda gvidanto -Mateo Fromaĝi estas prava, se li diras: ni devas zorgi, ke Nerono -forlasos nin kun plena kontento. Vi scias kaj spertis mem, ke la -festenaj manĝoj antikvaj multe diferencas de la niaj. Unue do estas -demando: ĉu ni havos sufiĉe da sofoj, kanapoj kaj similaj kuŝejoj -por niaj gastoj, ke ili dum la manĝo povos kuŝi tute komforte? -Ŝajnas al mi, ke ekmankos la sofoj. Tial mi proponas, ke ni -prunteprenu antikvajn divanojn de nia najbaro Sabellius Rufus.“ - -„Pri tiu ĉi afero mi jam meditis“, diras sinjorino Kamilo. „Mi -jam priparolis ĝin kun nia antikva najbaro. Bedaŭrinde Sabellius -Rufus volas pruntedoni siajn divanojn nur kondiĉe, ke ni invitos -ankaŭ lin...“ - -„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi. - -„Sed paĉjo“, diras Maria, „ni devas cedi al li, se ni ne volas -ridindiĝi antaŭ niaj romaj gastoj.“ - -„Pri la divana afero“, mi diras kvietige, „ni certe iel -interkonsentos. Sed jen aperas antaŭ ni problemo multe pli grava: -kion manĝos niaj gastoj?“ - -„Jes“, diras sinjorino Kamilo, kaj en ŝia voĉo vibras la -grandaj mastrinaj zorgoj. „Mi mem bone scias, ke ni ne povas -prezenti tion, kion ni kutimas manĝi. Sed kion kuiri? Tro malmulte -ni konas la antikvan kuirmanieron.“ - -„Efektive“, mi diras. „La manĝa problemo estas plej grava. Se -ni ne sukcesos solvi ĝin feliĉe, la tuta festeno povas malsukcesi. -Mi do proponas, ke ni dungu por tiu vespero antikvan kuiristinon...“ - -Fromaĝi, kiu jam ŝvitas pro la malfeliĉo de la problemo, nerve -fingrokombas sian hararon kaj krias: - -„Li estas prava! Li estas prava! Ni serĉu antikvan kuiristinon!“ - -„Bone“, diras Kamilo kaj aldonas la malesperan demandon: „Sed -de kie ni prenos ŝin?“ - -„Ni devas anonci en la loka gazetaro!“ vokas fraŭlino Snob kaj -estas tute fiera pro sia saĝa konsilo. - -„Tia ankoraŭ ne ekzistas!“ mi rekrias kaj sendas venenan -rigardon. - -„Sed mi scias tion!“ ŝi obstinas. - -„Vi eraras!“ - -„Tute ne!“ - -„Malgraŭ ĉiuj viaj universitataj...“ - -„Trankviliĝu!“ kvietigas Kamilo. - -Sed ni daŭrigas la komencitan disputon, dum ĉiuj aliaj interkrias. -Fromaĝi ekscitiĝis tiom pro la kuiristina problemo, ke li kuras -ĉirkaŭ nian tablon kaj gestas furioze. Estas ĝenerala tumulto... - -Tiam Sovaĝi, kiu sidis ĝis nun mute ĉe la tablo, nerve fingrotamburas -sur la tablo, strabas el sub la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo -kaj kokokrias: - -„Mi petas la vorton!“ - -Ĉiuj eksilentas kaj Fromaĝi donas al li la vorton. Tiam Sovaĝi -leviĝas malrapide, ĉirkaŭrigardas en rondo kaj kruce metas la -manojn sur la bruston. - -„Estimataj elektitoj de la homaro! (aplaŭdo). Mi intence alparolas -vin per tia titolo, kiu estas pli ol honora! Sed nun estas demando, -ĉu vere vi montriĝos indaj porti tian titolon?! (aŭdu! aŭdu!) Jes, -mi vidas viajn mirantajn mienojn. Sed aŭskultu, kion mi diros. Mi -konstatas, ke regas inter vi granda diverseco de opinioj. Tio ĉi -okazis jam ofte. Kaj vere estas ridinde, ke vi cerbumas pri la -kuira problemo, dum la solvo estas tiel simpla kaj evidenta (ĉu?). -Elektitoj de la homaro! Vi volas esti reprezentantoj de la dudeka -jarcento. Kaj estas via nobla tasko kaj sankta devo: _teni supren -la standardon de nia kulturo_! (brave!) Jes, ni devas montri nian -kulturon fiere kaj kuraĝe, kiel decas homojn noblajn kaj sentimajn. -Ni ne kaŝu nian kulturon, sed ni ĝin prezentu! Kaj mi do alvokas vin -ĉiujn: realigu la grandan kulturan mision en la antikva Romo kaj -akceptu Nerono-n kaj lian kortegon laŭ maniero kaj kutimo _kultura_! -Nur tiam, kiam ni senkaŝe kaj publike montros nian kulturon, la -antikva mondo komprenos nian grandecon. Mi do petas vin insiste -kaj ĵure: ne konformiĝu timeme al la antikvaj moroj! Ĉu Nerono -akceptis nin dudekajarcente? Tute ne, li akceptis nin antikve. -Kaj ni? Ni akceptos lin same, t. e. moderne. Jes, ili sidu sur niaj -seĝoj kaj per niaj manĝilaroj manĝu tion, kion kuiros nia ŝatinda -Sabino. Jes, mi eĉ proponas prezenti unuarangan menuon! Kaj, -estimataj gesinjoroj, kiam ni en tia maniero prezentos al niaj -antikvaj gastoj la dudekan jarcenton, ni ne nur rikoltos laŭdon kaj -aplaŭdon, sed ni montros per tio klare kaj publike, ke ni volas -plenumi nian grandan kulturmision en antikva Romo, ke ni ne timas kaj -ne hontas pri nia kulturo, _ke ni volas montriĝi veraj elektitoj de -la homaro_! -- Mi finis.“ - -Granda entuziasma aplaŭdo sekvas la paroladon de la profesoro. -Fromaĝi estas tute kortuŝita kaj dankas per emociaj vortoj: - -„Karaj gesinjoroj! Miaj vortoj estas tro senfortaj kaj senbrilaj -por danki nian eminentan amikon Sovaĝi en konvena formo. Li ja savis -nin jam ofte el minacaj krizoj. Li sciis ĉiam trafi per majstra -spiritosago la kernon de l’ problemoj kaj proponi taŭgajn solvojn. -Ankaŭ nun li trafis tion, pri kio vane kaj ridinde ni cerbumis. -Akceptu nian plej koran dankon, amiko!“ - -Nun oni transpaŝas al la pli detala elekto de la menuo. Post -kelkminuta debato oni fiksas jenan menuon: sardinoj kaj marinita -angilo, kaviaro, konservaĵaj omaroj kun majonezo, bovaĵa gulaŝo -kun farunbuletoj, kukumo, mustardo, terpomoj en ĉiaj formoj (ni -intencas fordoni nian lastan provizon), paprikaj kokoj kun -vermiĉeloj kaj rizo, pulmrostaĵo kun garnituro, kolbasetoj kun -brasiko, pomkuko, kremtorto, glaciaĵo, fromaĝo, fruktoj kaj nigra -kafo. Ni trinkos bieron enbotelan, madejrovinon, hungaran kaj alian -vinon, konjakon kaj ĉiuspecajn likvorojn. - -Post tio oni interkonsentas ankoraŭ pri diversaj aranĝoj de teknika -speco kaj Fromaĝi finas la konferencon per la memorindaj vortoj: - -„Ni do venis al feliĉa interkonsento. Mi estas konvinkita, ke ni -preparis kaj decidis ĉion tiel, ke la homaro de l’ dudeka jarcento -ne hontos pri siaj elektitoj. La konferenco do estas finita. Sed -antaŭ ol ni disiros, mi volas laŭte voki al vi: nia altŝatata -imperiestra moŝto Nerono, _li vivu_!“ - -Kaj tion kriinte, li fermas la kunsidon... - - - - -45. - - -Mi staras sur la galerio kaj rigardas en la vastan vitran halon. Kaj -mi ne volas kredi, ke ĉio, kio okazas sub mi, estas efektiveco. -Kvazaŭ sonĝaj figuroj, kvazaŭ marionetaj pupoj, la homoj ŝoviĝas -unu tra alia. Helega lumo brilas en la granda kupolo kaj radias el -multkoloraj sennombraj elektraj lampetoj, kiuj ĉirkaŭas la galerion -kiel fajraj girlandoj. Kaj granda gramofono koncertas viglajn -marŝojn... - -Nerono kuŝas sur nia plej bona sofo, kiun kovras blankursa felo. Li -ĝojas, ke li ne bezonas sidi sur seĝo. Li amuzas sin mokadi pri la -sidantoj. - -Evidente la romanoj sentas grandan maloportunon. Unu blasfemas, alia -insultas. La maljuna Seneca (cetere brava drinkanto) dufoje jam -glitis malsupren de sia seĝo. La poeto Lucanus laŭte diras, ke la -sidado ĉe la tablo estas malinda traktado de la malsupra korpoparto. -Vitellius plendas, ke la sidado malhelpas satigi sin. Nur la eleganta -Petronius estas kontenta kaj opinias, ke la sidado estas tre -estetika. - -Sinjorino Kamilo kaj Maria estas plene okupitaj por kontentigi la -gastojn. Ili estas jam en zorgo, ke elĉerpiĝos la brasiko. Ĉar -evidentiĝas, ke tiu estas plej ŝatata. Eĉ Nerono forgesas sian -diecon kaj enstomakigas terurajn amasojn da brasiko, kremtorto kaj -ĉampano. Ankaŭ la plendinta Vitellius malgraŭ la maloportuna -sidado englutas kvantegojn. Mi admiras sincere la antikvajn -stomakojn... - -Dume Tabakaĉ ĉirkaŭiradas kiel policisto. Li ne toleras, ke la -karaj gastoj enpoŝigus ĉiuspecajn malgrandaĵojn ekz. salujojn, -tranĉilbenketojn, kulerojn aŭ likvorajn glasetojn. Sed por malhelpi -la ŝtelemon de la gastoj, ne sufiĉas eĉ liaj argusaj okuloj kaj -lia severa mieno. Jen, la maljuna Seneca ĵus prenaĉas belan -arĝentan tortotranĉilon... - -Sinjoro Sovaĝi sidas apud Nerono. Li levas sin kaj havas grandan -paroladon en latina lingvo, bone preparitan. Li akcentas la gravecon -de l’ momento, en kiu unuafoje antikvaj homoj estas gastoj de l’ -dudeka jarcento. Ke la hodiaŭa tago estas okazaĵo unika en la -historio de la mondo... Lia parolado tamen ŝajnas esti tre malklara -por la antikvaj cerboj. Nur kiam li komencas laŭdan himnon je -Nerono, ĉiuj laŭte aplaŭdas. Kaj Nerono mem estas tre kontenta. -Post tio respondas la poeto Lucanus en versoj, kiuj bedaŭrinde estas -por mi tute ne kompreneblaj. - -Ankaŭ Karolo estas plene okupita. Li prenis sur sin specialan -taskon. Li starigis sur la galerio en kaŝita punkto filman aparaton, -por fotografi la bildojn kaj konservi ilian vivon por eterne. - -„Ha, tio estos filmo!...“ li diras al mi kaj langoklaklas. -„Tian filmon certe la mondo ankoraŭ ne posedas!“ - -„Hm“, mi respondas, „vi fariĝos certe plej fama reĝisoro.“ - -„Kompreneble, kompreneble“, li murmuras, dum liaj okuloj ekbrilas -pro ĝojo kaj fiero. „Estas nur bedaŭrinde, ke oni devas filmi -kaŝe...“ - -Kaj li denove turnas kun fervoro je sia aparato. - -Post la manĝo, kiam ĉiuj satiĝis, Fromaĝi aranĝas kinematografan -prezentadon. Pri tio nepre insistis Sovaĝi dirante, ke oni nepre -devas prezenti al la antikvuloj en bildoj la kulturon de l’ dudeka -jarcento. - -Fromaĝi do kurigas diversajn filmojn, kiuj montras la vivon en -grandaj urboj kiel Londono, Parizo, Berlino, Vieno ktp. - -La gastoj rigidiĝas pro mirego kaj timo, kiam ili vidas la vivantajn -bildojn. Kelkaj laŭte ekkrias. Ĉiuj opinias, ke novaj teruraj -sorĉaĵoj montriĝas antaŭ iliaj okuloj... - -Tiam okazas stranga sceno. En Berlino montriĝas sur strato subite -aŭtomobilo. Ĝi kuregas kun venta rapideco kontraŭ la publikon, t. -e. kontraŭ nin. Nerono eksaltas kun sovaĝa krio kaj la kuraĝaj -korteganoj rifuĝas rapide. Kelkaj falas de la seĝoj kaj rampegas -sub la tablon. Nur Petronius saltas rapide antaŭ Nerono-n, kovras -lin per sia korpo kaj krias kun laŭta voĉo: „Protektu la dian -Cezaro-n!“ Kaj tiel okazas, ke la saĝa Petronius, kiu malamikas -konstante kun Tigellinus pro la imperiestra favoro, akiras -sukcesegon. Tigellinus rifuĝinte unua sub la tablon, tuj perdis la -favoron. Li koleregas nun al ni... - -Poste oni kondukas la gastojn en la parkon antaŭ la domon. Ĉi tie -Karolo instalis mirindan elektran lamparon, kiu vekas ĝeneralan -admiron. - -Karolo estas admirata ankoraŭ pli, kiam li prezentas sian arton en -celtabula pafado. Nerono entuziasmiĝas tiom, ke li mem volas pafi. -Ĉiuj ni nepre malkonsilas al li. Fromaĝi krias „arogantegaĵo“ kaj ne -permesas, ke oni donus pistolon al li. Nerono koleriĝas. La situacio -fariĝas minaca. Fromaĝi insistas. La romanoj maltrankviliĝas... - -Tiam feliĉe la danĝeran situacion savas Tabakaĉ. Li grandanime -pruntedonas sian revolveron. - -Estas aspekto mizera kaj ridinda, kiel Nerono timtreme tenas la -infanludilon kaj kiel li celas fermpremante konvulsie la okulojn. La -pafo ekkrakas. Kompreneble li ne trafis. Unue tio ja estis neebla kaj -due li pafis kun fermitaj okuloj. Sed liaj korteganoj kriegas -aplaŭde kaj parolas al li kredige, ke li trafis kaj ke li estas -majstro en la pafado. Tabakaĉ preteme „ŝargas“ la revolveron. - -Sed subite Nerono ricevas atakon de cezara frenezo. Hazarde -Tigellinus staras izolita de aliaj. Nerono strabe rigardas lin kun -malica kontento, poste levas rapide la revolveron kaj pafas sur lin. -Tigellinus tuj falegas teren, kvankam li ja ne povas esti iel -trafita. Sed Nerono volas nun pafi sur ĉiujn korteganojn, kiuj -timigite diskuras. Sed Fromaĝi malpermesas al Tabakaĉ ŝargi -denove. Nerono pro tio furioziĝas. Li kriegas, ke li aranĝos en la -areno teruran pafadon sur homojn. Inter la korteganoj regas paniko... - -Feliĉe la brasiko de l’ dudeka jarcento savas nin. En la stomako -de l’ dia Cezaro ĝi komencas efiki. Li volas tuj veturi hejmen. -Rapide mi puŝas lin en aŭtomobilon kaj veturigas lin al la -Palatino. Sed la kompatinda imperiestro fariĝas tiel stomakmizera -kaj ĝemegas tiel terure, ke mi rapide devas reveturi kaj venigi -kelkajn kuracilojn. Mi donas al la ĝemanto malavaran dozon da natro -kaj _nux vomica_, sed ne atendas la rezulton. Mi malaperas plej -rapide kaj esperas, ke miaj kuraciloj efikis bone... - -Tiel mizere finiĝis la granda festeno. - -Sinjorino Kamilo laŭte dankas Dion, ke la tuta gastaro forlasis nian -domon. Ni estas ĉiuj iom seniluziigitaj. Fromaĝi koleras, ke oni -permesis al Nerono manĝi tiom da brasiko. Ke el tio povas rezulti -granda malamikeco... - -Plej seniluziigitaj estas la kuiristino Sabino kaj ĉambristino Cili. -Ili koleregas kaj rakontas verŝante larmojn de kolero, ke neniu -gasto donis trinkmonon, kvankam ili staris antaŭ la pordego kiel -admonantinoj kun etendita mano! Kaj kia aroganteco -- la poeto -Lucanus adiaŭe kisis Cili-n kaj dum la kiso ŝtelaĉis al ŝi -testudŝelan pinglon el la hararo... - -Ni estas en granda embaraso. La stranga konduto de niaj gastoj -kontraŭ Sabino kaj Cili, kiuj ja havis plej multe da laboro, estas -vere hontinda. Kion fari? - -Ni konsolas ambaŭ per riĉa mondonaco en la valuto de l’ dudeka -jarcento... - - - - -46. - - -Lydia, la bela junulino, kun kiu mi konatiĝis dum la lasta festeno -ĉe la imperia kortego, ofte vizitas min. Ŝia patro, la impertinenta -skribisto Menenius Piso, estas tiom malica, ke li sendas ŝin al mi. -Kun larmoj ŝi konfesis al mi, ke li volas vipigi ŝin, se ŝi ne -loge sciiĝos de mi, en kio konsistas nia forto. Mi fariĝis tre -suspektema. Kaj mi vere timas, ke la romanoj povus sciiĝi pri niaj -„kontaktiloj“, kies forpreno kaŭzus neatenditajn komplikaĵojn... - -La romana junulino sentas grandan simpation por mia persono. Ŝi -estas pli saĝa kaj klera ol ŝia patro, kaj ofte ni promenas tra la -vasta parko de Sabellius Rufus kaj parolas pri seriozaj problemoj. Mi -mem perfektiĝas pli kaj pli en la latina lingvo kaj antaŭvidas, ke -mi parolos pli bonan latinon ol la plej klera scienculo de l’ -dudeka jarcento. - -Ofte ni ripozas sur ŝtona benketo sub pinio kaj rigardas en la bluan -spegulon de la lago, kiun bordas marmoraj rokoj. - -En tiaj momentoj ni ofte silentas enpense, ĝis kiam vekas nin la -cinikulo, kiu spione rampas tra la parko. Li rikanas malbele kaj -ĵaluze, kiam li preterpasas. Aŭ li kutimas stari ĉe la laga bordo -kaj per viandopecoj nutri siajn amatajn murenojn... - -La antikva idilio, kiu komenciĝas tie ĉi, estas kiel fantazia -kuriozaĵo. Kial mi ne havu amatinon de l’ antikva tempo? Mia koro -batas pli vigle, kiam mi rigardas la klasikan belon, pri kiu kantas -poetoj de antikvaj tempoj, kaj kiu viviĝis por mi en karno kaj -sango, en floranta knabina korpo. Kaj ia varmega febro skuas min, -kiam ŝia vizaĝo proksimiĝas al la mia, kiam ŝia varmega spiro -tuŝas miajn vangojn, kiam en ŝiaj okuloj kreskas ... kreskas io ... -iaj pasiaj revoj, kiujn mi neniam legis en okuloj de knabinoj -niatempaj... - -Sendube en antikvaj tempoj oni amis alie ol hodiaŭ. Pli pasie ... -pli nature ... sen modernaj iaj incitiloj... ĉu mi scias? - - - - -47. - - -Menenius Piso notas: - - 2 tagojn antaŭ la kalendoj de junio. - -Hieraŭ la dia Cezaro iris en granda procesio al la kapitolo en la -templon de Jupiter por konfidencii al la estro de l’ dioj en -patreca protekto sian vivon, kiu ŝajnas minacita per la ĉeesto de -la fremdaj barbaroj. Kiam la pompobrila procesio transpaŝis la -forumon, eksonis terura muĝegado en la aero, kiu pli kaj pli -proksimiĝis. La procesio ekhaltis, kaj ĉiuj rigardis timeme en la -ĉielon, sur kiu aperis grandega birdo, kiu almuĝegis kaj rondflugis -super la forumo; sed la monstro ne estis birdo, kiel baldaŭ -evidentiĝis, sed terura maŝino, sur kiu sidis du el la fremdaj -potencaj barbaroj kaj kun sovaĝa bruego ĵetigis en la aeron sian -fajron kun tondra kaj alispeca timegiga muĝego. La dia Cezaro -komence staris kiel lia ĉirkaŭularo rigidega, sed poste li vualis -sian kapon kaj ricevis svenatakon. La popolo ĵetis sin teren en -sovaĝa timo kaj kriegis, ke proksimiĝas dia punjuĝo. La terura -maŝino ĉirkaŭflugis la forumon, jen ĝi malleviĝis, jen leviĝis -kaj ĉio ĉi okazis kun tondro, fulmo kaj bruego. - -Kion Ikarus iam vane akirpenadis por moko de Apollo, pri tio nun -sukcesis ĉi tiuj timigaj barbaroj, kiuj kvankam nur malmultaj, tenas -sian manon super ni kaj ĉi tiu mondregno de l’ romanoj. - -Do ilin servas ankaŭ la aero, kiel servas ilin la fajro kaj lumo; -ili entimigis la romanojn per neviditaj sorĉaĵoj kaj trompebriigas -ilin dum siaj festenaj manĝoj per ŝaŭmantaj trinkaĵoj kaj mieldolĉa -malhela fluaĵo, kiu verŝajne estas de greka deveno, ĉar ili nomas -ĝin _kafeos_ aŭ tiel simile. Kaj kelkaj el niaj sinjorinoj estas -tiel avidaj je ĉi tiu aĉa, malhela trinkaĵo, ke ili ofte vizitas -posttagmeze la domon de la barbaroj, por esti regalataj per ĉi tiu -trinkaĵo de la barbarestra edzino. - -Kaj ĉi tiu virino evidente venis nur pro la celo inciti la -kristanojn, tiujn malamikojn de l’ ŝtato, al atako, ĉar la cinika -filozofo, kiu apartenas al la familio de Sabellius Rufus, -esplorsciiĝis, ke ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj kaŝloĝantaj -en netroveblaj kavernoj de Romo. La kuraĝa viro proponis al -Tigellinus siajn servojn kaj ĉar Tigellinus, kiu en sia konstanta -batalo kun Petronius pro la favoro de l’ dia Cezaro denove -malvenkis, estas malamiko de la kristanoj, oni povas esperi, ke li -rapidos entrepreni energiajn rimedojn kontraŭ la ŝtatsubfosanta -kristana bandaĉo kaj kontraŭ la potencaj barbaroj. - -Ĉi tiuj kuraĝis kontraŭstarigi siajn malbenitajn kutimojn al la -niaj. Ili ne kontentiĝas, ke iliaj du veturiloj, movataj per mistera -forto rapidegante sen ĉevaloj, ĉiutage trakuregas niajn stratojn, -ke iliaj armiloj, el kiuj fajro tondras kaj fulmas, miloble superas -niajn armilojn; ja, ili eĉ vendis siajn porteblajn kaj kunemeteblajn -tegmentojn, sub kiuj ili ŝirmas sin kontraŭ la pluvo, al niaj -nobluloj kontraŭ multega mono, kaj kiam pluvas, oni povas vidi, kiel -konsuloj, senatoroj kaj aliaj altrangaj sinjoroj, kiuj metis sur la -kapojn la naŭzigajn altajn, nigrajn tuboformajn ĉapelojn, -promenadas kaj mokas pri la dia pluvo sub sia portebla tegmento. - -Hieraŭ paroladis sur la forumo la oratoro Tullius Glabrio kontraŭ -la fremduloj, sed kiam ekpluvis, li malfermis sian porteblan -tegmenton kaj daŭris paroladi. Kia indigniga aspekto! Pri tia -krimego certe la Manes de l’ dia Cicerono estas profunde -kolerekscititaj. - -Kaj niaj sinjorinoj estas kvazaŭ frenezaj kaj provas simie laŭfari -la abomenindajn vestaĵojn kaj kapkovraĵojn de la barbaraj virinoj. -Ili igas mortigi en siaj ĝardenoj la valorajn birdojn kaj ornamas -sian kapon per la plumoj l’ papagoj, pavoj kaj flamingoj. - -Kaj ni ĉiuj samopinias, ke estas nun plej urĝa tempo, ekagi -ĉiuforte kontraŭ la fremdaj pereigantoj de niaj moroj kaj -minacantoj de l’ ŝtato; por tio Tigellinus estas taŭga viro... - - - - -48. - - -_Madame Lenormand rediviva!_ - -Ŝi reviviĝis en mia propra korpo. Kaj ŝiaj profetaj kaj aŭguraj -kapabloj loĝas ankaŭ en mia cerbo... - -Iutage ni renkontis ĉe Petronius diversajn korteganojn de Nerono. -Tiam mi tiras flanken Vespasiano-n, kaj diras kun misterplena mieno: - -„Nobla Flaviano. Sciu, ke al mi estas donita la alta donaco de -profeta kapablo. Aŭskultu do: vi fariĝos imperiestro de ĉi tiu -mondregno de l’ romanoj.“ - -Vespasiano rigidiĝas dum momento. Li paliĝas kaj ĉirkaŭrigardante -kun suspektemo li petas pli detalajn informojn. Mi enpoŝigis -hazarde kelkajn monerojn, kiuj devenas el la malsukcesinta aĉeto -de profesoro Sovaĝi. Ni kompreneble ne povas ilin elspezi en la -Romo de Nerono. Kun rideto mi elpoŝigas Aŭreus-on. - -„Rigardu, jen estas via cezara kronita kapo. Kaj jen vi povas legi: -_Imperator Caesar Vespasianus Augustus, Pontifex maximus_ -- kaj -konsulo vi estas sur ĉi tiu monero jam en la kvara jaro. Kaj jen -estas ankaŭ viaj filoj, kiuj regos post vi, jen Titus, jen -Domitianus, ambaŭ kiel imperiestroj...“ - -Tion dirante, mi montras la koncernajn monerojn. La kompatinda -Vespasiano komencas pantalontremeti kiel maljuna virino. Avido kaj -freneza timo alternas en liaj trajtoj. - -„Viro ... viro...“ li balbutas senkomprene, „de kie vi scias -tion?“ - -Sed mi daŭrigas kun kontenta rideto: - -„Ne pasos longa tempo, kaj vi estos imperiestro. Kaj vi estos -feliĉa regnestro. Via filo Titus detruos Jerusalemo-n kaj vi ambaŭ -festos neviditajn triumfojn. Unue Nerono estos juĝate je morto...“ - -Tiam ekbrilas pasie la okuloj de Vespasiano kaj li murmuras: - -„Nerono, Nerono mortos, tiu bestaĉo, tiu bestaĉo...“ - -Sed subite li ektimegas. Liaj okuloj ĉirkaŭkuras singardeme. Kaj -paŝante pli proksimen, li siblas: - -„Ha, vin iniciatas Nerono, ke vi tiel parolu. Li stampobatigis ĉi -tiujn monerojn por ... por kapti min...“ - -Mi ŝajnigas egan ofendiĝon. - -„Mi volis diri al vi ion agrablan“, mi respondas, „kaj nun vi -suspektas min en fia maniero, ho Vespasiano. Mi do preferas forlasi -vin...“ - -„Ne!“ rekrias la Flaviano, „ĉu vi povas ĵuri, ke via scienco -estas ĝusta kaj devenas de via mistera potenco?“ - -Mi ĵuras kun trankvila konscienco. Post tio li almozpetas: - -„Donu al mi la monerojn ... mi aĉetos ilin ... mi donacas ĉi tion -al vi!“ - -Li ŝiras de sia brusto belegan ornamaĵon kun briletantaj ŝtonoj -kaj enmanigas ĝin al mi. Volonte mi donas al li la monerojn kaj -estas tre ĝoja kaj kontenta pri tiu ĉi interŝanĝo. Li forrapidas -kaj post nelonga tempo mi vidas, ke li parolas ekscitite kun Titus, -dum iliaj kapoj ardegas pro la sensaciaj novaĵoj... - - * * * * * - -Bedaŭrinde la ŝerco, kiun mi permesis al mi, havas terurajn -sekvojn. - -Depost hieraŭ homoj svarmegas ĉirkaŭ nia domo. Ĉiu el ili volas -scii sian estontan sorton. La flavianoj iel diskonigis, ke ni konas -la estontecon -- kio ja fakte estas vera... - -La maljuna Seneca nepre volas informiĝi, kiel longan tempon li -ankoraŭ ĝuos la vivon. Kaj li tute ne scias, kiel baldaŭ jam la -morto sidos sur lia nuko. - -Du precipe interesaj sinjoroj ĵus konsultas nin. La unu estas -Amenhotep, la pastrestro de la Isis-kulto en Romo, la alia la glora -astronomo kaj matematikisto Manilius Carinus. La Isispastroj faras -tre bonajn negocojn per aŭgurado. Tial ilia ĉefpastro klopodas -ekscii de ni certajn sekretojn, por utiligi ilin poste. - -„Adorindega patro“, mi respondas al liaj sennombraj demandoj. -„La afero estas por ni tute simpla, sed bedaŭrinde ne por vi. Kiel -vi jam aŭdis certe, ni venas el la lando de la estonteco. Estas do -nature, ke ni konas vian estontecon, kiu por ni estas pasinteco.“ - -„Noblaj fremduloj“, rediras la blankhara maljunulo, „pri tio ni -aŭdis jam, sed ni kiel saĝaj viroj devis opinii, ke tiu ĉi famo -estas infana rakonto transmonta. Sed mi petas vin, ke vi indulgu -klarigi viajn asertojn pli detale...“ - -Sovaĝi, kiu skribe kompilis en latina lingvo la necesajn klarigojn, -laŭtlegas patose pri la esenco de l’ Co, de la aerooptikaj -plataĵoj kaj de la merkatoraj montriloj. Ambaŭ romanaj saĝuloj -aŭskultas kun granda atento. Sed ŝajne ankaŭ ili komprenas -malmulton. Nur la astronomo, kiu ŝajnas koncepti eron de niaj -klarigoj, ekscitiĝas treege. Sed la ĉefpastro, kutimigita pri -diversaj ruzaĵoj, opinias, ke nia klarigo estas bonege elpensita -trompaĵo. Kaj li tuj demandas tute logike: - -„Se vi do venkis la leĝojn de l’ dioj kaj de la tempoj per pli -altaj potencoj, kiuj servas al vi, estas evidente, ke vi konas nian -estontecon precize. Vendu do al mi vian sciencon!“ - -Mi konsente klinas la kapon. - -„Ni povas bezoni nerona-n monon“, mi diras al Sovaĝi, kiu, -estante bonega konanto de la romana historio, afable helpas min. - -Kaj poste ni vendas tutan kvanton da nia estonteca scio kontraŭ -valora antikva mono. Ni rakontas tiom pri la estonteco de la romana -imperio, ke ambaŭ romanoj turnadas la okulojn pro mirego kaj -elbuŝigas ravokriojn. Ili forlasas nin kun feliĉegaj mienoj kaj -ridetas ruze kiel aŭguristoj. Dume la profesoro ungoskrapas avide la -antikvajn monerojn... - -Ankaŭ Nerono-n atingas la famo pri nia aŭgura kaj profeta arto. -Ankaŭ li deziras sciiĝi de ni ion estontan. Ni estas en granda -embaraso. Fromaĝi konsilas simple rifuzi. Sed mi trovas la solan -solvon: mensogi! - -Kaj mi mensogas al Nerono belegaĵojn. Mi fantazias grandiozaĵojn. -Nerono estas speciale scivola pri la pli postaj grandaj regnestroj de -Eŭropo. Mi saĝe silentas pri la romanaj imperiestroj kaj mencias -nur la pli modernajn imperiestrojn i. a. Napoleono-n. Mi rakontas, ke -li estas potenca militisto, kiu kapablis almiliti multajn popolojn. -Nerono tre ĝojas pri miaj rakontoj kaj estas tre kontenta. Precipe -plaĉas al li Napoleono... - -Sed Nerono scias danki en maniero, kiu vere konvenas al imperiestro. -Per palaca oficisto li sendas al mi grandan oran moneron, kiu similas -medalionon. Unu flanko montras la trafan portreton de Nerono kun la -okulvitroj kaj subskribo: _Imperator Caesar Nero Augustus_, la -dorsa flanko fantazian portreton de Napoleono kun laŭra krono kaj -subskribo: _Magnus Rex Barbarorum Napoleonus_. - -Per tia belsenca donacaĵo dankas min Nerono. - -Mi treege ĝojas. Tiu medaliono estas numismata kuriozaĵo! Ĝi estas -unika kaj valorega. Mi estas nun subite homo riĉega kaj senzorga. - -Pro tiu ĉi raregaĵo akirbatalos la moneraj muzeoj de la tuta -mondo!... - - - - -49. - - -Nokto venis. - -En mia ĉambro brilas ruĝa amplo, kiu pendas de plafono. Silento -fluas el ĝia ruĝa flamo. Nur tra fenestro malfermita mallaŭte -enĉambriĝas nekutimita duonlaŭta bruo de l’ urbego dormiĝanta. -Strange, strange ... tio ĉi ne estas la kutimaj sonoj de -tramveturiloj kaj aŭtomobiloj. Tio estas silenta sed potenca voĉo -de l’ antikva urbo... Kaj dolĉa bonodoro leviĝas el la plantejoj -de la granda parko ... kaj kun la bonodoro miksiĝas la varmego de la -suda nokto... - -Mi sidas antaŭ mia skribotablo kaj premas miajn ardegantajn -tempiojn. Mia koro batas en tiaj noktoj pli vigle kaj mia spiro -haltas. La sorĉo de l’ antikva tempo ĉirkaŭfluas min per magia -forto ... mi fermas la okulojn kaj mute aŭskultas en la roman -nokton... - -Kio? Mi ektremas. - -Ŝajnas al mi, ke iu movis la portieron ĉe la pordo. Aŭ ĉu estas -iluzio? Mi turnas malrapide miajn okulojn. Mi leviĝas kaj iras al la -pordo. Mi flanken tiras la portieron. Sed mirigite mi ekhaltas. - -„Lydia, vi?“ mi flustras. - -Mute ridetas la juna romanino. Mi repaŝas por admiri ŝin. Ankoraŭ -mi ne vidis tian mirindan vizaĝon. Ŝajnas, ke tiu ĉi virino -hodiaŭ ne estas homo, sed fantazia imagaĵo de virgino, kiun kreis -la genio de dia artisto... - -Mi ekprenas ŝian manon kaj tiras ŝin en la ruĝan brilon de la -amplo. - -„Vi estas bela“, mi diras simple. - -Sed post momento mi aldonas kun tremanta voĉo: - -„Kial vi venis al mi en tiu nokta horo?“ - -„Mi venis por ami vin, fremdulo“, ŝi diras varme. - -„Ami min?“ mi ripetas kaj fikse rigardas ŝin. - -Mi staras mute kaj senmove. En mia kapo renversiĝas ĉio kaj la -realo ŝajnas fariĝi fabela rava sonĝo. Malrapide ... malrapide ... -kiel belega febro leviĝas en mia brusto amo ... ĝi kreskas pli kaj -pli kaj ŝanĝiĝas en maron de pasiaj flamoj, kiu muĝas kaj kantas -ĉirkaŭ mi... - -Lydia demetas siajn vestaĵojn. Ŝi faras tion malrapide kaj -senĝene, dum mi rampe paŝas en angulon de la ĉambro. Kaj kiam ŝi -senhonte staras senmove en virgina pureco, mi kredas, ke staras -antaŭ mi statuo mirinde skulptita. - -Mi krietas: - -„Diru al mi, Lydia, ĉu vi estas virino ... nura virino?...“ - -Longa malhela hararo disligiĝis kaj kovras ŝiajn ŝultrojn kaj -lumbojn kiel vestaĵo kaj vualas ŝiajn fortikajn ruĝetajn mamojn. -La brakoj estas harmonie kaj belege konstruitaj. La larĝaj koksoj -disvolviĝas en riĉa abundo. Kaj en ŝia ruĝeta vizaĝo ardas -malhelaj okuloj kvazaŭ speguloj, kiuj elsendas misteran fajron. -Inter purpuraj lipoj ekbrilas blankega dentaro... - -Neniam mi renkontis tian virinon ... mi ebrias ... mi etendas la -brakojn reveme, kvazaŭ mi volas kapti la belegan fantomaĵon, kiu -korpiĝis subite antaŭ miaj okuloj ... mia sango pulsadas en miaj -tempioj ... mi volas krii pro raveco, sed mi ne trovas vortojn por -esprimi miajn sentojn en latina lingvo... - -Lydia kuŝiĝis sur molan divanon. Ŝia longe etendita knabina korpo -ŝajnas skulptita el marmoro. Kaj la lumo de la amplo spiretas sur -ŝian korpon delikatan rozkoloran vualon. La ruĝeta brilo ŝajnas -kisi delikate ŝiajn purajn mamojn kaj karesi lude ŝiajn abundajn -femurojn kaj klasikajn krurojn ... kaj ŝiajn genuojn, kiujn ŝi -kunepremas en virgina ebria timemo... - -„Fremdulo ... fremdulo...“ ŝi flustras sindone „... vi, kiu -disponas pri senlima potenco, akceptu min, vian sindonan -sklavinon...“ - -Rigide mi staras. Ruĝaj ombroj dancas sur tapetoj. Ĉirkaŭ mi -leviĝas kanto de amo en murmuraj plendoj ... en jubilantaj ĝojegoj -... mia kapo bolas ... mia karno ekbruliĝis kaj suferas kaj plendas -... la ampla flamo fariĝas ruĝa suno ... iluzioj ŝvebas ĉirkaŭ -ĝi ... la pasia frenezo balancas min... - -„Ĉu ... ĉu ... estas vere“, mi balbutas, „ke vi amas min, -Lydia?...“ - -„Mi amas vin, fremdulo. En mia tremanta korpo furiozas la potenco -de la amo. Mia brusto leviĝadas pro la dezirego kaj krevos, se vi ne -trankviligos ĝin...“ - -Mi ŝanceliĝas al la fenestro. Ĉu mi komprenas, kion volas tiu ĉi -knabino? Ĉu mi komprenas la antikvajn opiniojn pri la amo? Kio? Ĉu -estas eble, ke tiu ĉi knabino povas pasie ami homon de l’ dudeka -jarcento?... Mallaŭte atingas miajn orelojn ŝia malgaja voĉo: - -„Ĉu vi ne volas ... ne volas akcepti mian amon, kiun mi oferas kun -humilo? Ĉu mia korpo, kiun vipas amaj pasioj, ne trovis plaĉon en -viaj diaj okuloj? Diru ... diru, fremdulo!...“ - -Ŝia voĉo ŝajnas skui miajn ŝultrojn kaj ŝiri min reen en la -ejon. Mi repaŝas kun palpantaj manoj kaj ŝanceliĝas inter la -dancantajn ruĝajn ombrojn. Kun grandaj frenezaj gestoj mi volas -paŝi al ŝi, sed mi haltas meze en la ejo kaj balbute krias: - -„Vi!... Do estas vere, ke vi amas min ... kaj mi?...“ - -Ĉu mi indas forrabi kaj posedi la belon, kiun elspiras via mirinda -korpo?... Ĉu vi estas bildo, imagaĵo, fantazikreaĵo, kiun iluzias -mia cerbo?... Mi vidas viajn delikatajn formojn, vian knabinan -freŝan korpon, kiu vokegas aman kontentigon ... mi aŭdas la -murmurajn sonojn de via arĝenta voĉo ... mi vidas la infanan -rideton... Ĉu mi prenu ĉion?... Ĉu mi trinku la ruĝetan brilon de -via karno kaj delikatecon de via rozkolora haŭto? ... ĉu mi karesu -mian frunton je la bruetanta silko de via hararo? ... ĉu mi soife -premu miajn lipojn al via ŝveliĝanta brusto?... - -Ruĝa krepusko disvastiĝas tra la spaco. En la ĉambro regas -atmosfero de revegoj, kiuj ĉirkaŭas min ... eniĝas tra buŝo, -nazo, okuloj kaj oreloj kiel ebriiga vino... - -Ĉi tie en la ejo, en ĉi tiu nokta horo du mondoj skuiĝas unu -kontraŭ la alian. La praa sento de l’ homaro venkas ĉiujn barojn, -kiujn starigis kulturoj kaj epokoj! La praa sento de l’ homaro, kiu -eterne vivas, dum ekzistas homa vivo, ne konas interspacojn tempajn -aŭ ideajn. Ĝi marŝas kvazaŭ potencego tra la mondo. Ĝi vivas plu -tra generacioj kaj neniam mortas. Kaj dum kadavroj fariĝas cindro -kaj revenas en terecan staton, ĝi kreas el la homruinoj novan vivon. -Per ĝi ekfloras novaj homaj korpoj... - -Mi falas sur miajn genuojn. Pli kaj pli proksimen mi ŝoviĝas sur la -mola tapiŝo al la knabina tremanta korpo. Mi sentas, ke larmoj -plenigas miajn okulojn. Mi volas halti, mi volas reiri, sed mi ne -kapablas kontraŭstari tiun potencegon, kiu senkompate vipas min -antaŭen... - -Miaj lipoj moviĝas kvazaŭ preĝe: - -„Lydia ... nenion timu ... mi ne tuŝos vian senkulpon ... -sanktaĵo vi estas por mi...“ - -Sed nun mi genuas tute proksime apud ŝi. Mia nazo flaras la -bonodoron, kiu fluas de ŝia floranta korpo kvazaŭ sveniga nubo... -Mi klinas mian kapon. Miaj lipoj tuŝetas la silkomolan haŭton de -ŝia ŝultro... - -Kaj miaj lipoj flustras vortojn, kiujn sufokas singultoj: - -„Mi ne komprenas la misteron, kiu kuŝas en via bela korpo ... mi -sentas nur, ke estas tiu praa potencego, kiu nin forĝas unu al alia -... kaj mi ne povas ... ne povas kontraŭstari tiun forton, kiu -frakasas mian propran volon...“ - -Ŝi kovras mian vizaĝon per siaj haroj kaj diras mallaŭte: - -„Fine ... fine ... vi venis...“ - -Kaj dum kiam la brila amplo trempiĝas pendole en ruĝan krepuskon, -dum kiam mute kliniĝas ĉirkaŭ ni la ruĝtapetaj muroj, dum kiam -la purpuraj teksaĵoj vualmoviĝas antaŭ la fenestro kaj revemaj -amgravedaj ombroj flugetas fantazie tra la ejo kvazaŭ grandaj -papilioj -- varmega brako plektas mian nukon kaj trans purpuraj lipoj -venas dolĉaj ĝemoj... - -Senforte miaj lipoj kispremiĝas en la ondantan bruston de l’ -knabino... - - - - -50. - - -Grizaj zorgoj pezas super mia kapo. En la aero ŝvebas minaca -malsano. La cezara frenezo infektis nin ĉiujn. La frenezo etendas -kiel grandega vesperto siajn nigrajn venenajn flugilojn kaj, kiun ĝi -tuŝas, tiu jam estas perdita por ĉiam. Kaj la mistera malsano -kvazaŭ anima pesto ekmordas kaj korodas la menson. - -Kaj mi mem ekprenas mian kapon, en kiu la pensoj jam delonge dancas -konfuze kaj malorde, kaj demandas min: ĉu ne estus bone, forlasi -Romo-n kaj reveni en nuntempon? Ha, mi timas, ke ni freneziĝos fakte -ĉiuj, kiam ni restos pli longe... - -Miaj okuloj rigardas ofte fikse tra mia fenestro. Mi vidas la -marmorajn kolonojn de romanaj temploj, super kiuj etendiĝas pinioj. -Mi vidas homojn, kiuj paŝas tra la parko, vestitaj karnavale. Mi -aŭdas stratajn bubojn, kiuj kriaĉas nekompreneblajn latinajn -insultvortojn... - -Mi rigardas kaj aŭskultas la strangaĵojn kvazaŭ en konstanta -sonĝo. Kaj mia menso estas nebulita. Nenion mi plu pensas. Kaj mi -sentas de tago al tago pli, ke mia estado en ĉi tiu domo, en ĉi tiu -sonĝa urbo estas vaga kaj fantoma... - -En stranga stato mi troviĝas. Mi ne scias, kio estas realo, kio -sonĝo. Mi jam ne povas diferenci. Ĉu la antikva nokto, kiun mi -travivis kun Lydia, okazis fakte? Aŭ estis halucina ravo? Ĉu mi -fakte mortis por la dudeka jarcento kaj plu vivaĉas kiel Co-kreaĵo? -Frenezo kaptas min, dum mi pensas tion... - -Teruro paŝas tra la stratoj. Ni disvastigas ĝin per niaj -senpripensaj agoj. Malutilis nin la aeroplano, per kiu Fromaĝi kaj -Karolo amuzveturis super la forumo. Fromaĝi volis fari ŝercan -surprizaĵon, sed la sekvoj kaj efikoj estas aliaj. La romanoj -komencas eviti nin timeme. Ili metas kaŝe siajn kapojn unu al alia -kaj preparas insidaĵojn. Jam delonge ili konvinkiĝis, ke ni estas -ribelontaj potenculoj... - -Teruro paŝas tra la stratoj. Ĝi ĉirkaŭiradas en la urbo kvazaŭ -antikva fantomo kaj en granda rondo denove revenas al ni. Ĝi -ĉirkaŭas nian domon kaj demandegas: kio estos? kio estos?... - -Revojaĝi! Revojaĝi plej rapide! Sed mi staras izolita. Ĉiuj aliaj -volas resti escepte Tabakaĉ. Ĉu ili estas jam perditaj por la -dudeka jarcento? - -Ha, infektis ilin la cezara frenezo ... ilin ĉiujn! Kaj ne ekzistas -kuracilo por tiu ĉi malsano. Kaj mi? Mi mem febras kaj sentas la -rampan proksimiĝon de l’ frenezo... - - - - -51. - - -Fromaĝi malaperis en siajn laborejojn. Li estas nevidebla jam depost -tagoj. Kion li preparas? Ĉu ne funkcias eble?... - -Fulmotondro!... Mi ekscitiĝas ... mi ŝanceliĝas ... ĉu? ... ĉu -eble ni ne povos revojaĝi?... Dio kompatema gardu nin!... - -Mi frapas kun batanta koro al la pordo de Fromaĝi. - -Neniu respondas. Mi metas mian orelon al la pordo. - -Tik-tik, tik-tik-tik. - -Diable, kio? Iu ŝajnas telegrafi laŭ signaloj de Morse. Kion -signifas tio? - -Mi eniras. En unu angulo staras Fromaĝi. Li tenas en la mano -malgrandan elektran sendaparaton kaj senĉese donas signalojn. Tion -farante, li fikse rigardas al kontraŭa angulo, kie staras malgranda -akceptaparato kun antena kadro. - -Dum kelkaj minutoj mi observas la telegrafadon. Poste mi rompas la -silenton. - -„Mi venis pro gravaj aferoj“, mi diras. - -Li silentas. - -„Pardonu, mi volis demandi vin...“ - -Silento. - -La konduto de Fromaĝi maltrankviligas min. Ŝajnas, ke li nek vidas, -nek aŭdas min. Li paŝas al la akceptaparato kaj eltiras telegrafan -rubandeton, rigardas ĝin fikse kaj fine levante kolere siajn -pugnojn, li krias: - -„Eĉ ne unu streketo!“ - -Poste li returnas sin kaj sovaĝe fingrokombas sian longan hirtan -hararon. Lia vizaĝo montras embarasegon kaj malesperon. - -„Kio estas?“ mi demandas delikate. - -„Kio? Hahaha! Ja estas la stranga fakto, ke estas nenio, -_komplete nenio_!“ - -„Sed mi ne komprenas, kion vi volas. Mi venis por konsulti vin pri -gravega afero. Ni nepre devas eliĝi el la Co...“ - -„Ne!“ li rediras ekscitite kaj aldonas kun decida voĉo: „Provizore -ni restos ĉi tie, ĉu vi komprenas?“ - -„Sed ĉu vi ne vidas la pli kaj pli kreskantan danĝeron, kiu -minacas al ni flanke de la romanoj? Mi opinias, ke jam venis tempo -plej urĝa por forveturi...“ - -„Ni restos!“ - -„Bone“, mi diras ekscitite, „sed mi mem ne plu volas resti. Kaj -mi opinias, ke mi tre simple revenos en nuntempon. Per mia -aŭtomobilo mi simple transveturos la limojn de via Co-emana erikejo -kaj revenos tuj en la vivon de l’ dudeka jarcento“. - -Fromaĝi rigardas min tra siaj grandaj okulvitroj kun moko. - -„Haha! Vi do opinias simple veni en la dudekan jarcenton, kiam vi -transpaŝos la limojn de mia erikejo, kiu por ni estas Romo?“ - -„Kompreneble mi faros tion...“ - -Tiam Fromaĝi furioziĝas kaj krias: - -„Vi estas granda azenaĉo, la plej granda de l’ Nerona epoko! -Evidentiĝas, ke mi foruzis mian arton je malinda malsaĝulo. Mi ja -elektis la erikejon por ne esti malhelpata per ĉiaspecaj objektoj de -nia tempo. Sed la Co-vivo etendiĝas ankaŭ transe de ĉi tiuj limoj -por ni, kiuj estas per niaj ‚kontaktiloj‘ en konstanta rilato al -la Z-radioj. Se vi transpaŝos ĉi tiujn limojn, vi venos ien alien -en la antikvan Italujon, sed certe vi puŝiĝos kontraŭ ĉiaj por vi -nevideblaj malmolaj objektoj el nia tempo. Rezultos teruraj -komplikaĵoj, do -- -- viaj pensoj estas sensencaj...“ - -Sed mi kontraŭdiras triumfe: - -„Mi simple demetos ĉe la limo mian kontaktilon kaj tuj reiĝos en -la dudekan jarcenton.“ - -Fromaĝi skuas sian hirtan hararon: - -„Sensencaĵo! Ha, ĉu vi scias, kian saltegon devos fari via -organismo por elteni tion! Estas ridinde: ovo volas esti pli ruza ol -kokino. Mi tre petas vin, ke vi konservu viajn idiotajn proponojn por -vi kaj ne ĝenu prudentajn homojn!“ - -„Fromaĝi!?“ mi ekkrias. - -„Ne ĝenu min!“ li ĵetegas en mian vizaĝon. - -Post tio li paŝas kurete en la ĉambro el angulo al angulo. -Embarasite li rigardas la aparatojn, per kiuj li eksperimentadis kaj -malespere gestas per siaj trolongaj brakoj. Poste li haltas antaŭ -mi. - -„Ni devas resti en la Co.“ - -„Kio?“ mi kriaĉas kaj reŝanceliĝas. - -Li rigardas min kun rideto. - -„Ne por ĉiam“, li trankviligas. „Nur tiel longe, ĝis kiam mi -sukcesis solvi la radioproblemon.“ - -„Kion?“ - -„La radioproblemon. Ha, vi ĉiuj kompreneble ne rimarkis tion, kion -mi rimarkis. Vi estis tro okupitaj per la novaĵoj, kiuj impresegis -vin en la antikva Romo. Sed mi tion rimarkis kun vunda koro. Kiam mi -volis foje antaŭ Sabellius Rufus funkciigi niajn radiofonojn, ili -silentis! Jes, ili silentas depost la unua tago de nia eniro en la -Co-sferon. Ni estas fortranĉitaj tute de la dudeka jarcento. Ni ne -scias, kio okazas hodiaŭ en la moderna mondo. Mi tuj rimarkis, ke -tiu malfunkcia eraro konsistas en la Z-radioj. Ili estas malhelpaĵo -por la elektraj ondoj. Kaj eĉ plej fortaj ondoj ne kapablas -trapenetri la Z-radiojn. Tiu ĉi malperfektaĵo kaŭzas al mi -kompreneble grandajn zorgojn. Jam depost multaj tagoj mi -eksperimentadas por provi, ĉu ne estos eble konduki pere de -neŭtrala tavolozono la elektrajn ondojn el la dudeka jarcento en la -antikvan tempon.“ - -„Sed tio ĉi ja estas malgravaĵoj...“ - -„Tute ne! Estas vere, ke ni alvenis en Romo. Sed samtempe ĉesis -ĉiu kontakto kun la nuntempa mondo. Kaj ke tio ja estas nur duona -sukceso, vi certe konfesos.“ - -„Hm, sed mi opinias, ke ni kontentiĝu pri la sukceso ĝis nun -atingita kaj prefere forlasu Romo-n!“ - -„Ne! Ne! Neniam! Ni restos. Mi devos fini la verkon, kiun mi -komencis tiel sukcese...“ - -Kaj subite li mallaŭtigas sian voĉon. Li alpaŝas piedpinte kaj -kvazaŭ sekrete enoreligas al mi: - -„Cetere, jam estas tro malfrue ŝanĝi miajn decidojn. Mi promesis -al Nerono, ke li aŭdos la dudekan jarcenton. Kaj sciu plu: _li -aŭdos la Londona-n operon_! Fraŭlino Snob petegis min kaj ŝi jam -disrakontis al ĉiuj korteganoj, ke ili aŭdos la Londona-n operon. -Jes, mi ne laciĝos en mia laboro scienca. Ni devos atingi la plej -altan ŝtupon de l’ teknika ŝtuparo, t. e. la rektan interrilaton -ekzemple inter Romo antikva kaj Romo moderna! Nerono aŭdos Londona-n -operon. Li aŭdos ĝin ne per simpla gramofono, sed per unu el miaj -radiofonoj, kiu libere trasaltos la tempan interspacegon. Tiam ni -vere povos festi teknikan triumfon!“ - -Mi ektremas. - -„Sed ... sed ... mi pensas, ke ni rezignu pri tiu triumfo -provizore...“ - -„Neniam!“ - -„Sed nia situacio estas danĝera...“ - -„Ne ĝenu min!“ - -„La romanoj preparas ion...“ - -„Ne ĝenu min!!“ - -„Pro Dio, mi petegas vin...“ - -„Ne ĝenu min!!!“ - -Fromaĝi kriegas. Ostentacie li malfermegas la pordon. Mi -ŝanceliĝas el la ĉambro... - -Zorgon kaŭzas al mi la kompatinda Fromaĝi, tre grandan zorgon. Mi -ektrovis ĵus ĉe li klarajn simptomojn de iuspeca frenezo... - - - - -52. - - -La cezara frenezo pli kaj pli infektas nin, homojn de l’ dudeka -jarcento. Kaj strange estas, ke ĝi evidentiĝas ĉe ĉiu en alia -formo. La silento, kiu regis en la domo de Fromaĝi, jam delonge -pasis. Bruo, malkonsento, familiaj scenoj anstataŭas ĝin. - -Sinjorino Kamilo ploras. Kiel bonkora kristanino ŝi ame ardas por la -kristanaro kaj ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj malgraŭ miaj -insistaj avertoj. Ĉiuspecaj suspektaj ĉifonuloj ĉirkaŭvagas nian -domon. Sinjorino Kamilo forlasas vualita la domon je nekutimaj tempoj -kaj sidiĝas en la aŭtomobilon, kiun la kuraĝa Karolo veturigas al -iu kaŝa loko, kiun ni ne konas. Mi supozas, ke ŝi kaŝe rampas kun -la kristanoj en kavernoj kaj katakomboj kaj tie faras ĉiaspecajn -kontraŭŝtatajn danĝeraĵojn. Kaj mi rimarkis, ke ĉiam kiam ŝi -forveturas, la cinikulo de Sabellius Rufus vojstaras. Evidente li -estas spiono. Pro lia impertinento kaj avidego ni elĵetis lin el nia -domo; eble li volas nun venĝi sin. - -Sinjorino Kamilo ploras. Ŝi sidas apud la fenestro de la -legoĉambro, dum kiam Fromaĝi, la manojn sur la dorso, maltrankvile -iras tien kaj reen. - -„Mateo, mi petegas vin...“ - -„Ne!“ li diras nervoze. „Ne, mi ne povas plu permesi, ke vi -faras tiajn danĝerajn eksperimentojn. Ni ne pli incitu ankoraŭ la -koleron de Nerono ... sed li sciiĝos pri viaj kaŝaj manovroj...“ - -„Sed diru, kara Mateo“, ŝi singultas, „ĉu vi tute ne sentas -eron de kompato pri tiuj bedaŭrindaj kristanoj? Pri tiuj mizeruloj, -kiuj vivas kiel timigitaj ŝafoj, ĉiam pretaj morti por sia -kredo...“ - -Per gesto li fortranĉas ŝian frazon. - -„La kristanoj, la kristanoj!...“ li krias ekscitite kaj furioze -kuras tien kaj reen, „ĉiam kaj ĉie la kristanoj ... kion ni havas -komuna kun tiuj ĉi homoj?...“ - -„Sed ni povas helpi ilin.“ - -„Helpi ... sensencaĵo ... kian utilon ili havus de nia helpo?“ -diras Fromaĝi kaj kun grandega embaraso rigardas sian edzinon, kiu -mallaŭte ploras malantaŭ sia naztuko. - -„Mateo, mi petegas vin...“ ŝi insistas. „Vi scias, ke en -venonta jaro brulos Romo. La kristanoj suferos kruelajn persekutojn. -La sango de miloj de martiroj fluos. Mateo, vi povas eviti ĉion ... -ni povas malebligi tiajn kruelaĵojn...“ - -Dum momento Fromaĝi ekhaltas kaj fikse rigardas. Sed tuj poste lia -mieno kolere trajtiĝas kaj li krias kun mokega rido: - -„Ŝanĝi la historion vi volas, he? Ne ĝenu min per tiaj infanaj -stultaĵoj!“ - -„Mateo, nur eviti la teruraĵojn...“ - -Tiam Fromaĝi sovaĝe kombas sian hararon: - -„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!...“ - -Tondre fermiĝas malantaŭ li la pordo. - -Mi ne trovas vortojn de konsolo. Subita terure-frosta febro skuas -min, kiam mi mallaŭte forlasas la ĉambron... - - - - -53. - - -Nokto! - -Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj -- -tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj -vastiĝas ... mi tremas tutkorpe... - -Mi rigardegas en la mallumon: - -El angulo de la ejo rampas nigra besto. Simila al fantoma monstro ĝi -ŝoviĝas pli kaj pli proksimen. Kun okuloj ruĝe-flamaj kvazaŭ -laternegoj. Kaj avide ĝi malfermas sian faŭkon kaj elsputas fajran -fumon... - -Ha, fantoma besto! Diru, kiu estas vi? Ĉu kreaĵo, kiun elkraĉegis -praepoko. Ĉu fantomombraĵo, kiun halucinas mia propra nervekscito? - -Sed responde ridas mokaj voĉoj de koboldoj: - -Hihi! Ĉu ni ne antaŭdiris? La Co konfuzas vin! Vi agas en la Co-a -mondo kaj jam ne scias, ĉu estas efektivo ĉu fantoma sonĝo, kio -vin ĉirkaŭas. Hihihi! La Co englutis vin en sian nigran faŭkon kaj -ne revomos vin en la estantan tempon... - -Kaj ombruloj ĉirkaŭsaltas min. Ĉiu el ili havas alian vizaĝon. -Ŝajnas, ke ĉiuj korteganoj de l’ antikva Romo aperas subite -antaŭ mi... - -Fromaĝi metas sian kapon en la ĉambron. Lia malgranda figuro -ŝvebas tra la spaco. Dum kiam li ŝovetas siajn okulvitrojn, li -ridas kun freneza voĉo: - -„Hometo! Vi volas jam forlasi nian Co-an mondon? Vi serĉas, mia -kara! Ĉar gigantajn planojn mi preparas. Vi travivos tion, kion -travivis neniu vivanto. Sciu, ke mi plenumos la dezirojn de Kamilo! -Ha, ni venkos kun la potenco de l’ dudeka jarcento! Ni metos niajn -manojn en la evoluon de la tempoj. Ni haltigos la radaron de l’ -eterna temphorloĝo. Por ni ne ekzistas historio, _ĉar ni kreos -ĝin_! Ni, homoj armitaj per la potenco de l’ dudeka jarcento, -detronigos Nerono-n! Ni imperiestrigos la noblan Titus-on, baptigos -lin kaj kondukos la kristanojn al grandioza triumfo!...“ - -„Ne! Ne!“ mi krias, dum miaj haroj hirte stariĝas sur mia kapo. - -Sed Fromaĝi rigardas min sovaĝe. Li metas siajn manojn al mia -gorĝo. Li genuas sur mia brusto kaj krias konstante: „Vi devas! Vi -devas!“ - -Mi sentas, ke mia spiro mankas jam. Freneze mi baraktas kaj penas -vane forŝiri la manojn de Fromaĝi, kiuj premegas mian gorĝon... - -Dume el la ombra angulo silente kaj mute rampas la fantoma monstrego -kaj malrapide englutas nin en sian nigran grandegan faŭkon... - - - - -54. - - -Profesoro Sovaĝi „ĝuas“ Romo-n. Li ĵetas sin en la pulsantan -vivon kaj vizitadas vindrinkejojn, gladiatorajn luktojn, termojn, -gimnastikajn lernejojn, flutistinojn kaj siriajn dancistinojn. Kaj li -asertas fiere, ke li estas sola konanto de l’ antikva Romo kaj ni -ĉiuj devas lerni de li. - -Sed hodiaŭ li festas specon de renaskiĝo. Karolo rakontis al mi, ke -hieraŭ vespere li ie forte „elreliĝis“. Li venis hejmen sen -surtuto, kun iu malnova flikita tuniko, kun pajla krono sur la -dezerta kapo, kiu interne estis same dezerta. Kiel pafvundita apro li -venis de tie hejmen. Kion oni tie faris al li, mi ne scias; mi nur -scias, ke li hejme ŝiris de sia korpo la vestaĵon por bani. Oni -unkte ŝmiris lin tiel abunde, ke lia tolaĵo algluiĝis al lia -haŭto. Kompreneble tio ne estas agrabla stato. - -Puriginte sin, li nun staras kun bruplena kapo kaj fikse rigardas nin -kun brakoj kruce metitaj surbruste. Poste li paŝas antaŭ nin, skuas -sian kapan globon tien kaj reen kaj ekparolas per tomba voĉo: - -„Kunvojaĝintoj! Mi estis homo, kiu vagis erare, nun mi revenas -denove hejmen al la dudeka jarcento kiel perdita filo, kiu retrovis -la hejmenan vojon. Ha, mi esperis, ke mi trovos ĉi tie la veran -klasikon kaj malfideliĝis al mia klasika filologio. Trioblan -‚fi!‘ pri tio! La bildon de l’ klasika tempo, kiun mi portis -en mia brusto, oni ŝmire malpurigis ĉi tie al mi -- kaj el ĝi -restis makulaĉaro. Mi do rifuĝas al la sanktigita bildo, kian -pentris en mia koro mia klasika sento kaj publike deklaras, ke la ĉi -tiea Romo estas frenezulejo! Ha, mi forgesis min tiom, ke mi parolis -ilian mizeraĉan lingvon kaj forgesis, ke estas mi sola, kiu alte -tenas la standardon de la klasika filologio. En la Romo de Kezaro kaj -Kikerono ne devas ekzisti iu serpenta siblado de frenezula -parolmaniero. Kunvojaĝintoj, ĝojegu kun mi! Ree mi estas la malnova -Sovaĝi, la vojtrovinto de Odyssevs en la filologia konfuzego!...“ - -Li faras paŭzon, por atendi la efikon de sia parolado. Sed ĝi estas -tre mizera kaj ĉiuj senvorte rigardas la parolanton. - -„Kunvojaĝintoj!“ denove krias la profesoro. „Mi konstatas kun granda -ĝojo, ke mia hodiaŭa surprizo tiom emocias vin, ke vi ne kapablas -paroli. Via silento estas por mi riĉa aplaŭdo kaj samtempe forta -instigo, iri plu la komencitan vojon. Jes, mi surpaŝis la vojon, kiu -kondukas el la filologia konfuzego, sed _mi ne iros ĝin sola_! -Sciu, ke mi havas grandiozan planon. Ni estas elsenditoj de l’ -dudeka jarcento, kiuj devas plenumi sanktan kulturan mision. Tial -mi kondukos ankaŭ aliajn sur tiun ĉi vojon. La Romo-n de l’ Nerona -epoko eltiri el la filologia ŝlimo, tio estas nia nobla tasko, kiun -ni devas plenumi! Kiel ni ebligos tion? _Mi fondos por romanoj -universitaton de l’ dudeka jarcento_, en kiu ĉiu romano havos -okazon lerni la latinan kaj grekan lingvon ĝuste kaj klasike, en -kiu ĉiu povos profiti de niaj sciencoj, en kiu fine ĉiu fariĝos -disĉiplo inda ne nur je antikva Romo sed eĉ je nia jarcento! Ha, -kaj tiam oni enskribos en la grandan libron de l’ historio per oraj -literoj ne nur mian nomon, sed ankaŭ la nomon de vi ĉiuj, kiuj -afable helpos min _efektivigi la grandiozan kulturan mision de l’ -dudeka jarcento_!!!“ - -Post tio, la profesoro rapideme forlasas nian ĉambron; evidente li -ne volas perdi tempon kaj tuj komenci la bezonajn preparojn... - - - - -55. - - -Maria ploras. Ŝi sidas supre en sia ĉambro kaj verŝas larmojn ... -amarajn larmojn. - -Kviete mi karesas ŝian nigran hararon. Mi estas konfuzita; ĉar -unuafoje mi vidas ŝin ploranta. - -„Maria“, mi diras mallaŭte, „kial vi ploras?“ - -„Lasu min!...“ ŝi rediras ofendite. - -„Kial vi koleras al mi?“ mi demandas konfuzite. - -„Vi demandas ... ah...“ ŝi riproĉas singulte, „vi demandas -min ... ah, ke mi tiom eraris! Mi konfidis vin, kiam vi flustris al -mi amon kaj fidelon ... kaj nun? Nun vi forlasas min kaj serĉas en -la brakoj de antikva junulino tion, kion mi ne donis al vi...“ - -Mi estas konfuzita kaj serĉas vortojn por senkulpigi min. - -„Maria ... ĉu vere vi estas ĵaluza pro tiu knabino, kiu ja estas -nur fantomo de nia Co-a ekzisto?“ - -„Ha!“ ŝi krias laŭte, „ne senkulpigu vin! Ĉiutage mi povis observi -la ludon, kiun vi frivole aranĝis antaŭ miaj okuloj. Ĉu vi scias, -kiom mi suferis? Sed vi ne estas inda, ke mi ankoraŭ pensu pri vi. -Vin mi forstrekas el mia memoro. Vi ŝatis miajn karesojn nur tiel -longe, ĝis kiam vi trovis alian virinon. Kaj tiam vi formetis min -flanken kiel ludilon, kiu jam enuigas, kaj senkompate forlasis min. -Kaj eble nun, kiam ankaŭ ŝi jam enuigas vin, vi serĉas denove min...“ - -Mi estas kortuŝita de la larmoj, kiujn verŝas trompita knabino. - -„Maria...“ mi balbutas, „vi ĉion rigardas kiel tragedion. Ĉu -estas mia kulpo, ke la romana knabino amas min? Sed mia amo ja restas -ĉe vi, Maria ... nur ĉe vi...“ - -Kaj denove mi karesas ŝian hararon. - -„Ni forlasos Romo-n ... eble baldaŭ... Kaj ni denove estos hejme -feliĉaj naturinfanoj, kiaj ni estis antaŭ la vojaĝo. Mi ne -supozis, ke vi koleros al mi...“ - -„Ĉu vi postulas, ke mi rigardu kun ridantaj okuloj, kiel mia amato -kisas fremdan knabinon? Ne, vi trompis mian amon. Vi rompis mian -koron por ĉiam. Mi kredis, ke vi estas homo nobla kaj bona, sed mi -terure eraris. Per krudaj manoj vi detruis mian feliĉon ... ĉion, -ĉion vi detruis...“ - -Novaj larmoj fluas el ŝiaj belaj malhelaj okuloj. Ŝiaj ŝultroj -tremas pro la singultoj, kiuj ŝiriĝas el ŝia brusto. Kaj ŝi -ploras tiel kortuŝe, ke mi subite sentas penton en mia koro. Mi -volas ŝin konsoli, sed mi ne scias kiel. Ĉar mi ekkonas nun, ke mia -kulpo estas granda kaj ke la peko, kiun mi faris kontraŭ tiu ĉi -knabino, estas malbela kaj jam ne korektebla. En tiu ĉi horo mi -sentas, ke la amo de tiu ĉi knabino estis granda kaj pura. Kaj mi -paŝdetruis ĝin kiel belegan floron... - -„Maria...“ mi diras pente, „ĉu mi ne povos akiri pardonon? Mia -amo al vi ja flamas pli hele ol fajro...“ - -Mi provas delikate depreni ŝiajn manojn, kiujn ŝi metis antaŭ la -vizaĝon, kaj klinas malsupren mian kapon. - -„Ne ploru ... ne ploru!“ mi petas. - -Sed ŝi forskuas miajn manojn, kiujn mi karese metis ĉirkaŭ ŝiajn -ŝultrojn kaj kun malame flamantaj okuloj ŝi ĵetegas en mian -vizaĝon: - -„For! Mi ne volas vidi vin ... senhonta homo, vi!...“ - -Mute mi ŝanceliĝas al la pordo. Lastan rigardon mi resendas al la -knabino kaj silente kaj rezigne fermas la pordon. Mi ne konscias nun, -kion mi faris ... sed mi sentas, ke mi estas malgaja ... tiel -malgaja... - - - - -56. - - -Homoj bruas en nia domo. Ili plenigas la vastan vitran halon, kiu -subite fariĝis homa abelejo. Ĉiuj ili volas viziti la lernejon de -l’ fremduloj, pri kiu Sovaĝi fanfarone anoncis en Romo per grandaj -afiŝaj alvokoj en latina lingvo. Plej diversaj homoj venis: -grizharaj maljunuloj, knaboj, soldatoj, filozofoj, laboristoj... Ili -estas sciavidaj pri la novaĵoj, kiujn ili aŭdos kaj pri la -sorĉaĵoj, kiujn ili lernos. - -Sovaĝi disvolvis vastan programon. Li opinias, ke li bonege sukcesos -kaj ke li vere enkondukos tute novan kulturon en Romo-n. Li konfiskis -ĉiujn lernolibrojn de latina lingvo, kiujn ni aĉetis, por enkapigi -al siaj lernantoj „klasikan“ latinon. Tio ĉi ŝajnas al li plej -urĝe plenumota tasko. - -Krome li dungis fraŭlinon Snob kiel docentinon. Ŝi prelegos -historion kaj natursciencon! Tondre! Mi eksvenetas, kiam mi rememoras -ŝian cervohipotezon kaj la „biblian“ aferon. Kiam mi atentigis -profesoron -- pardonu! -- universitatestron Sovaĝi pri tio, li -kviete ridetis kaj diris, ke tiel precize ŝi ne bezonas praktiki la -aferon. Sed preskaŭ okazis, ke ili ambaŭ ne interkonsentis pri la -salajro. Sovaĝi proponis al ŝi monate 1000 sestercojn, ŝi postulis -pli, akcentante siajn „universitatajn studojn“. Krome ŝi nepre -volis scii, kiom da dolaroj estas 1000 sestercoj, ĉar „ŝi -kutimas labori nur laŭ tarifo“. - -Specialan fakon en sia universitato Sovaĝi volas dediĉi al la kuira -arto kaj aranĝi kursojn de kuirado kaj mastrumo. Por tiu ĉi celo li -volis gajni sinjorinon Kamilo-n, sed tiu rifuzis sian helpon, ĉar la -kompatindaj kristanoj ŝin tute okupas. Profesoro Sovaĝi do turnis -sin al Sabino, la kuiristino, kaj promesis pagi al ŝi konvenan -salajron. Sabino tre volonte konsentis, sed estas ankoraŭ en ioma -embaraso, ĉar ŝi ne scias ankoraŭ eĉ unu vorton latinan. - -Kiam Tabakaĉ sciiĝis, ke „oni povas fari kapitalon“, li tuj -ekrilatis kun profesoro Sovaĝi. La profesoro komence rifuzis lian -helpon, sed fine dungis lin kiel ordigiston kaj kontroliston. - -Ankaŭ min profesoro Sovaĝi volis „svati“ por sia universitato. -Ke mi prelegu pri moderna literaturo de l’ dudeka jarcento. Sed -ĉar li proponis al mi nur 500 sestercojn, mi rifuzis. Tiam li tre -koleris kaj diris, ke mi estas homo postularoganta, ke mi ja tute ne -havas universitatan kvalifikon kiel fraŭlino Snob, kaj ke mi havas -nenian komprenon pri la granda kulturmisio de l’ dudeka jarcento. -Mi ofendite respondis, ke mi kraĉas sur liajn 500 sestercojn, sur -lian Kikeronon kaj sur lian tutan universitataĉon! Kiam li aŭdis -tion, li tuj kuris al la juĝejo, poste al la pretoro, por akuzi min -pri „personaj kalumnioj“. Mi efektive estas scivola pri la -proceso, gvidota laŭ antikve-romaj leĝoj... - -Cetere, la universitato kaŭzas grandan deficiton malgraŭ la avaraj -kaj ridindaj salajroj kaj la enspezataj, proporcie altaj, studopagoj. -Kvankam Tabakaĉ atentegas, ke nenio malaperu el nia domo, la -lernantaro prenaĉas kaj ŝtelas ĉion, kio estas nefiksa kaj -forportebla. Unu grizharulo eĉ forŝtelis nian plej belan ursofelon -el la vitra halo, portante ĝin surŝultre kvazaŭ togon... - -La lernantoj treege bruas. Ne mankas inter ili eĉ tiu speco de -friponoj, kiuj venis nur por amuzi sin, ĉagrenante la profesoron per -diversaj petolaĵoj... - -Mia frunto zorge sulkiĝas, kiam mi vidas ĉion ĉi. Mi estas jam nun -konvinkita, ke la projekto de Sovaĝi estos mizera malsukceso kaj -- -kio estas plej terura -- ridindiga kompromito de l’ dudeka -jarcento! - -Bone, ke mi tenas miajn fingrojn for de tia aferaĉo!... - - - - -57. - - -La cezara frenezo infektis ankaŭ fraŭlinon Snob kaj montras -katastrofajn sekvojn. - -Ŝi elspeze forĵetis sian monon kaj havaĵon por havigi al si -antikvajn toaletojn kaj ornamaĵojn, ĉar ŝi volas esti tute -„antikve-moderna“ romanino. Ŝi prunteprenis de Sabellius Rufus -sklavinon, kiu scias frizi, kaj ŝi nun portas sian hararon jen -milbukle alten turigita jen laŭgreke ĉirkaŭtenita de oraj ringoj. -Kaj ĉar ŝia mono elĉerpiĝas pli kaj pli, ankaŭ la salajra -antaŭspezo, kiun ŝi ricevis de Sovaĝi, ŝi steletas, kion ajn ŝi -povas, por sin fordoni al antikva lukso. Kaŝe ŝi vendas la -figuraĵetojn kaj malgrandajn objektojn el sia ĉambro. Per -aŭtomobilo ŝi jam ne volas veturi kaj deklaras, ke la sola inda -maniero de veturado por romana sinjorino estas la palankeno, kaj ke -la palankenon devas porti nubiaj sklavoj. - -Sed ŝia antikva frenezo montras de tago al tago pli terurajn -sekvojn. Ŝia ĉambro estas tute malplena, la muroj nudaj. Nur -surplanke kuŝas matraco kaj litaĵo, sur kiu ŝi dormas. Dio kara! -Mi ekprenas mian kapon pro kompato kaj zorgo, kiam mi vidas tion. La -meblojn, bildojn, tapiŝojn ... ĉion ŝi vendas al entreprenemaj -romanoj. Kaj kion ŝi faras per la enspezita mono? Ŝi aĉetas -antikvajn vestaĵojn, antikvan ornamaĵaron, antikvan frizistinon, -antikvan palankenon kaj kvar antikvajn nubianojn, kiuj portas la -palankenon. - -Kaj plej amuze estas, ke fraŭlino Snob simple ŝtelis la venditajn -aĵojn, ĉar ili ja apartenas al gesinjoroj Fromaĝi. Sed tiuj estas -blindaj kaj ne volas aŭdi min. Sinjorino Kamilo ploras kaj -preĝas pro kaj kun la kristanoj, Fromaĝi mem estas okupata per -eksperimentado kaj nenion volas scii pri la sensencaĵegoj, kiujn -faras fraŭlino Snob. Ankaŭ Maria tute retiriĝis en sian ĉambron -kaj jam interesiĝas pri nenio. Kaj fraŭlino Snob gaje daŭrigas la -ŝteladon kaj entreprenas siajn rabekskursojn ankaŭ en aliajn ejojn. -Neniam ŝi havas sufiĉe da mono kaj pruntadas ĉie kaj ĉiam. Ankaŭ -mian Nerona-n monon, kiun mi ŝparis al mi kun granda peno, ŝi jam -prunte rabis al mi... - - * * * * * - -Ofte mi sola vagas tra la stratoj de Romo sencele kaj maltrankvile... - -Mi vidas la Jupiter-on de la kapitolo. Mi vidas, kiel li movas la -olimpajn brovojn kaj kiel la ambroziaj bukloj kovras liajn ŝultrojn. -Kiu vivanto povus same aserti, ke li vidis la kapitolan Jupiter? -Ankoraŭ hodiaŭ la homoj disputas, kiamaniere li malaperis el la -mondo. Ĉu dispecigita, je sonorilegoj fandita, aŭ transformita je -la statuo de l’ sankta Petro? Neniu sciiĝos la veron -- sed ni -povas ekscii ĝin. Ni ja bezonas nur plu paŝi tra Co-ujo... - -Enpense mi iras trans la forumon. - -„He! Bonan tagon, sinjoro Kovalo!“ vokas min konata voĉo. - -Estas fraŭlino Snob, kiu promene veturas en sia palankeno, portata -de kvar nubianoj. La verdaj kurtenoj estas tiritaj malferme, kaj sur -la ŝvelaj remburaĵoj en romana vestaĵaro, kun sandaloj kaj alta -bukla harkonstruaĵo, kun pendanta valorega ornamaĵo ŝi kuŝas kaj -rikanas. Kaj apud ŝi -- fulmotondro! -- ripozas ŝia favorato, la -aktoro Glaŭkus, kiu estas adorata karulo de la roma sinjorinaro kaj -kiu ŝajnas esti Apollo kaj Herkules en unu persono. - -„Ankaŭ en Romo?“ ŝi diras kaj kun indulga rideto etendas al mi -sian ringornamitan manon. - -Plej volonte mi detirus de ŝiaj fingroj ĉiujn valorajn ringojn, -kiuj estas belegaj antikvaĵoj. Sed kiam mi ektuŝas ilin, mi -ektremas. Mi timegas superstiĉe, ke ankaŭ mi eble infektiĝos de -tiu frenezo, kaj rapide adiaŭas... - -Enpense mi daŭrigas mian vojon. Pluveroj falas de la griza ĉielo. -La malvarmeto estas tre agrabla, ĉar la lastaj tagoj estis tre -varmegaj. Mi bedaŭras nur, ke mi forgesis kunpreni mian pluvombrelon. -Sed la nobluloj de Romo estas malpli forgesemaj. Ili disstreĉas la -pluvombrelojn, kiujn ili aĉetis de ni. La pluvombrelo estas nun -plej nova modo en Romo kaj treege moderna. - -Mi renkontas Domitius Afer, la konsulon Licinus, la senatoron Flavius -Scevirus, la prefekton Flavius Sabinus, Sulpicius Afer -- ĉiuj -paŝadas fiere sub malfermitaj pluvombreloj, dum kiam la popolaĉo -postkrias ilin... - -Mi rapidiĝas, ĉar la pluvo plifortiĝas. Distrite mi serĉas -kafejon, sed kompreneble ne trovas iun kaj ĝishaŭte malsekiĝas, -ĝis kiam mi alvenas hejme... - - - - -58. - - -_Circenses!_ - -La okazantaĵoj vetrapidiĝas. Hodiaŭ cirko, postmorgaŭ areno. -Nerono komencas aranĝi festojn, festenojn kaj invitas nin. Supozeble -li timas nian koleron kaj li volas ŝajnigi al ni sian bonvolon kaj -favoron. Sed ni scias, ke la interrilatoj inter ni kaj la kortego -akriĝas de tago al tago, ke la aero estas saturita de dinamito kaj -ke sufiĉas radiero por eksplodigi ĝin... - -Mirinda estas tiu cirko kun siaj moviĝantaj homamasoj, kun -sennombraj alten ĵetataj brakoj, kun la svarmantaj kapoj kaj -kriegantaj voĉoj. - -Ni sidas apud la imperiestra loĝio. Malantaŭ Nerono staras -gramofono, kiu ludas gajan operetan melodion. Ni rigardas mute la -unikan spektaklon, kiu nun prezentiĝas antaŭ niaj okuloj, unika en -la tuthomara historio: vetkuro inter aŭtomobilo de nia tempo kaj -kvadrigo de l’ antikva epoko! - -Karolo direktas la aŭtomobilon. Ridete li mansignas al nia loĝio. -La majstroveturigisto Myrtillus, homo kiel Herkules, starigas apude -la kvarĉevalan veturilon. Kaj jen, la tradiciaj fiŝoj kaj globoj -atendas por esti forprenataj. Ĉiuj rigardantoj estas plene -ekscititaj. - -Ektrumpetas signalo -- huj! ekkuras ambaŭ veturiloj... - -Ekbolas antaŭ kaj post ni la homaro ... miksiĝas polvo, benzinodoro -kaj kriegoj ... frenezas aplaŭdoj ... bruas la popolo ... baraktas -brakoj, kapoj, korpoj ... kaj tra la ĥaosego fajfegas la -signalsireno de Karolo... - -Karolo preterpasas unuafoje la Meta ... la bruo plilaŭtiĝas ... -haha!... la kvadrigo restas jam malproksime post la aŭtomobilo ... -moke kriegas la popolo kaj insultas la vere ja senkulpan Myrtillus-on -... Karolo fine haltas ĉe la celo ... li fiere klinas sin, dum oni -ŝutegas lin per aplaŭda muĝego ... la kompatinda kvarĉevala -veturilo kuŝas disrompita ie en la cirko ... la kompatinda Myrtillus -inter la ruinaĵoj kaj la kvar belegaj ĉevalviroj kuŝas surdorse -kiel skarabegoj kaj batadas per piedoj... - -Karolo ricevas la oran palmon. Nerono eĉ ordonas, ke oni starigu -honore al li statuon apud la Meta. - -Fromaĝi furiozas pro kolero: al li ankoraŭ neniu starigis -statuon!... - - - - -59. - - -„Tabakaĉ malaperis!“ krias Karolo kaj saltas el la haltanta -aŭtomobilo. - -Sinjorinoj Kamilo verŝante riveron da larmoj kaj tordante la manojn, -rakontas: - -„Li akompanis nin en aŭtomobilo al kolektiĝa loko de la kristanoj. -Sed oni malkovris ilin kaj tuj kaptis. Karolo kun levita revolvero -savis min kaj kondukis min al la aŭtomobilo, sed Tabakaĉ kun la -ceteraj kristanoj malaperis malantaŭ armita falango...“ - -„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi. „Ĉu mi ne malpermesis interrilati -kun la kristanoj? Nun la bombo eksplodis kaj kio nun? Mi demandas: -kio nun? kio nun?...“ - -Ekscitite li kombas sian hararon kaj daŭras krii: - -„Ha, ke tiel okazis ... mi estas responda pri la sorto kaj vivo de -ĉiu el ni! Nerono jam delonge ne estas favora al ni. Li retenos tiun -homon kiel garantiulon.“ - -„Sed eble li mem revenos“, mi kvietigas, „oni ne supozu tuj -teruraĵojn!“ - -Fromaĝi estas furiozega. Li alkriegas Karolo-n, alkrias sian -edzinon, ke ŝi kompromitis lin per la kristanoj kaj fine kolerege -krias: - -„Tiu malbenita homaĉo -- kiel li nomiĝas ja? -- li nur tedigas la -tutan Co-ekziston! Mi rifuzas entrepreni iajn paŝojn por lia -savo!“ - -„Sed se li kuŝas profunde en mamertina malliberejo?“ mi diras. - -„Li kuŝu tie kaj putriĝu!“ - -Kaj kolerfurioze li forlasas la ĉambron. - -Vespero venis, kaj Tabakaĉ ne aperas. Malgraŭ la malfrua horo mi -iras sur la Palatino-n, por eble sciiĝi ion pri nia nenionfaristo. -Singarde mi metis en ĉiun poŝon revolveron. Sed la Palatino ŝajnas -senkulpa pri la afero. Oni scias nepre nenion aŭ ŝajnigas scii -nenion. Ĝentila senkulpigado, malicservema bedaŭrado, promesado -entrepreni esplorojn. Nerono ne estas videbla, sed Tigellinus ĵure -certigas en lia nomo... - -Kion fari? Sciante el „Quo vadis“, ke Petronius intervenis en -simila afero, mi iras al li, kiu ĉiam montris al ni amikecon. -Petronius estas mirigita, sed ankaŭ scias nenion. Mi petas lian -helpon kaj li promesas ĝin. Por intensigi mian peton, mi transdonas -al li originalan donacaĵon, ilustritan luksan eldonon de „Quo -vadis“. - -„Nobla Petronius“, mi diras, „glora poeto de nia tempo provis -priskribi vin kaj vian bonegan menson en ĉi tiu libro. Akceptu ĝin -kiel antaŭdankan donacon“. - -Petronius surprizite malfermas la libron, sed malica hazardo volas, -ke li ekrigardas la bildon, kie li „vivadiaŭas“ -- kaj la -bravulo aspektas iom deprimita... - - - - -60. - - -„Yes! We have no bananas ... bananas...“ - -La gramofono koncertas senĉese, starigite malantaŭ Nerono en la -imperiestra loĝio. Apud li sur honoraj lokoj ni sidas ĉiuj kaj -rigardas en la arenon. - -Por honorigi nin, la dia Cezaro aranĝas grandan prezentadon en la -areno. Ĉiuj honoruloj de Romo kunevenis ĉi tie. Sinjorino Kamilo -unue ne volis viziti la prezentadon. Ŝi ploris kaj preĝis, ĉar -Tabakaĉ ankoraŭ ne reaperis. Sed fine ŝi decidiĝis veturi kun ni -kaj nun demandas ĉiun pri la sorto de Tabakaĉ. - -Nerono ŝajnas esti en bona humoro. Li ritme movas sian kapon tien -kaj reen laŭ la gaja takto de la „bananas“. - -Sed mi sentas, ke io pezas en la aero kaj ke nia situacio estas -eksplode streĉita. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj korteganoj lippremas -mokan rideton, kiam ili rigardaĉas nin. Kun kontento miaj okuloj -glitas super la arsenalon da pafarmiloj, kiujn singarde Karolo kaj mi -kunprenis. - -Fromaĝi estas same ekscitita kaj nervoza. Ostentacie li metis antaŭ -sin du ŝargitajn revolverojn. Fraŭlino Snob estas vestita per -belega romana tualeto kaj intime kuŝapogiĝas al Glaŭkus. Ankaŭ la -ĉambristino Cili, kiu cetere ne malpli infektiĝis je ama frenezo, -havas apud si sian karulon. Profesoro Sovaĝi, kiu en lastaj tagoj -treege fieriĝis pro sia universitato, ankaŭ nun fiere kaj malestime -sulkigas la frunton kaj kruce metis siajn brakojn sur la bruston. - -Karolo festas novajn triumfegojn. En sportvestaĵo li marŝas kiel -estro de la _morituri_ en la arenon. Kompreneble li ne estas -_moriturus_, sed prezentas sin kiel pafartiston. Li pafas sur -lignajn figurojn, ĉar li rifuzas pafi vivantajn figurojn, kiel -Nerono deziras. La publiko muĝege aplaŭdas lin, kaj li ricevas -novan oran palmon. Li estas ruĝa pro fiero. Tiajn triumfojn li -ankoraŭ ne akiris. - -Kiam li kunpreninte siajn pafilojn sidiĝas apud mi, mi diras: - -„Ŝargu tuj la pafilojn -- ni ne antaŭvidas, kio okazos.“ - -Karolo rigardas min kun miro, sed enmetas novan kartoĉaron. - -Mi iom timis la sangajn ludojn kaj buĉadojn en la areno. Mi supozis, -ke la nervoj de la dudekjarcentuloj ne eltenos tiajn prezentaĵojn. -Sed strange, ĉiu terursento subite malaperis. Agrabla pikpikado -kuras tra miaj vejnoj kaj tute sen teruro mi rimarkas, kiel la -bestaĉo eliĝas el atavaj profundoj. - -Ha! Ni mem fariĝis bestaĉoj. Ni ŝanĝiĝis je sovaĝaj estaĵoj. -Ni kriegas, piedfrapas kaj bruegas kun la ekscitita popolo. - -Malsupre kuŝas sanga gladiatoro apud sia triforko kaj baraktas. La -venkinto, lia kirasita kontraŭulo metas sur lin sian pezan piedon -kaj rigardas atendeme supren. - -„Morton! Morton!“ krias la popolo, dum kiam ĉiuj dikfingroj -estas turnataj malsupren. - -„Morton!“ kriegas ankaŭ ni, Fromaĝi kun hirte flirtanta hararo, -la profesoro kun ŝaŭmanta buŝo, fraŭlino Snob kun histeriaj -kriaĉoj. Kaj ni turnas la dikfingrojn malsupren. La dudeka jarcento -estas kuntirata en la sangan ĥaosan tumultegon. Disŝiriĝas -la standardo de l’ humaneco kaj kulturo. Ĉio fariĝas sanga -malefektivo, kalejdoskope rondumas, turnas niajn kapojn, forprenas la -konscion, spirsufokas nin kaj vipas sangavidon... - -La lasta numero de l’ programo proksimiĝas. Ni estas jam lacaj kaj -elĉerpitaj kaj deziras foriri. Jen ni aŭdas, ke la lasta numero -montros la kulminacion de l’ programo: lukton kun sovaĝaj bestoj! - -Ni restas kaj rigardegas kun vastiĝantaj okuloj. Ni aŭdas la -blekegon de la bestoj, kiu sonas el la kaĝegoj. - -Sed kia bildo prezentiĝas? Nia sango glaciiĝas en niaj vejnoj. Mi -ne volas fidi miajn okulojn. Groteska bildo malgraŭ la tragika -ĉirkaŭaĵo: en la arenon oni trenas homaĵon malobeeman kaj forte -obstinantan -- la tuta areno ĝojkriegas -- la homo baraktanta -- -Tabakaĉ! -- ha! -- Tabakaĉ, kiu perdiĝis kaj nun reaperas -- -malice kaj mistere retenita por ĉi tiu programnumero -- Tabakaĉ, -starigota kiel antikva martiro kontraŭ sovaĝaj bestoj. -- - -La pensoj ekradias en mia cerbo kiel elektraj onderoj ... jen tute -supre ŝoviĝas leono kun mallevita kapo laŭlonge de la muro ... -tigro sekvas ĝin ... malsupre luktas Tabakaĉ, kroĉiĝas je -muskolaj brakoj kaj kriegas ... ni eksaltas... - -„Pafilojn!“ mi krias ordone, „ekprenu la revolverojn!“ - -Karolo rapidas al la balustrado ... ekcelas ... pafoj tondras tra -areno ... la leono falas ... la tigro renversiĝas... - -Fromaĝi kun pala vizaĝo alkriegas la imperiestron: - -„Mi postulas tujan liberigon de mia sklavo kaj kontentigon!“ - -Sovaĝi ekscitite kreas novan latinan vorton: - -„Satisfactionem peto! Satisfactionem peto!“ - -Sed la gramofono respondas moke: - -„Bananas ... bananas...“ - -Moke rikanas ĉiuj romanoj. La maskoj estas deĵetitaj. Kaj nin -ĉirkaŭas nur malamo. Nerono deprenas la okulvitrojn, purigas ilin -detale, ree surnazigas ilin kaj rigardas la ekscititan Fromaĝi-n kun -okuloj palpebrumantaj pro plezuro. Poste li turnas al li ostentacie -la dorson. La publiko aplaŭdas per novaj ĝojkriegoj. - -Dume Sovaĝi renversas la gramofonon kaj krias per ĉiuj voĉkapabloj: - -„For la Kezaro-n!“ - -Oni devas savi Tabakaĉ. Karolo kuregas malsupren. De la balustrado -mi pafas pafon post pafo en la arenon. Ankaŭ Sovaĝi kaj Fromaĝi -pafas ... krako ... polva vaporo ... paniko ĝenerala ... timaj -vokoj ... rifuĝo de l’ gardistoj ... Karolo liberigas Tabakaĉ ... -trenas la martiron al ni... - -„En la aŭtomobilon!“ mi ordonas kaj ni kuregas malsupren. Malantaŭ -ni la sinjorinoj. Ni premegas nin en la veturilon. La motoro -ekkrakas. Fromaĝi ankoraŭ pafas el sia revolvero. Jen vidiĝas -fraŭlino Snob, duone mortanta pro timo, sed ŝi ĉirkaŭprenas -Glaŭkuso-n per fortaj brakoj. - -„Eniru! Eniru!“ ni vokas ĉiuj. - -Sed fraŭlino Snob ne volas. Ŝi volas havi sian Glaŭkuso-n kaj sian -palankenon kun la kvar nigraj nubianoj. Ŝajnas, ke ŝi nenion volas -plu scii pri la dudeka jarcento. - -Eksaltegas la aŭtomobilo -- ni intermikse faletas -- ni forrapidegas --- diablo kaptu fraŭlinon Snob! -- kurantaj pretorianoj -- kriaĉanta -popolaĉo for! -- ĉio rapide malantaŭiĝas -- Tabakaĉ estas redonita -al ni! -- li sidas sur la planko de la aŭtomobilo, tenas sian -dolorplenan kapon kaj terure ĝemas -- haltu! -- eliru en la domon --- komuna premeto -- ekfunkcias la aera muro -- ni estas savitaj! - -Sed kie restis fraŭlino Snob? - -„Kaptu ŝin diablo!“ koleregas Fromaĝi, „ni solaj forvojaĝos! -Ŝi restu en la Co!“ - -Fromaĝi preparas ĉion por la forvojaĝo. La merkatoraj montriloj -estas konformigataj. La funkciigilo por la aerooptikaj plataĵoj -estas kontrolata. En ordo ĉio! - -Ekstere la persekutantoj kolektiĝas. Ili kribruegas, ĵetas -ŝtonojn, kiuj resaltegas de la nevidebla muro... Fromaĝi decidiĝis -forveturi. Sinjorino Kamilo verŝas larmajn riverojn pro fraŭlino -Snob kaj elpetas indulgan prokraston. Bone, kvin minutojn! Fromaĝi -paŝas sur la sojlon antaŭ la domon, tenas la horloĝon en la mano. -Ni apude staras kun nove ŝargitaj pafiloj. La aera muro estas -malfunciigata por ne malhelpi fraŭlinon Snob. - -La homamaso ĵetiĝas antaŭen -- pafoj -- krioj -- kvar minutoj! -- -nova atako -- pafoj -- kelkaj falas teren -- paniko -- tri minutoj! --- nova kriegado -- aperas palankeno en fono -- ventmoviĝas strutaj -plumoj sur tegmento palankena -- homamaso baras vojon -- ni ekpafas -kiel frenezuloj en la homan bulon -- unu minuto! -- la nubianoj -alkuregas -- kvin minutoj! - -Ni elŝiras fraŭlinon Snob -- ŝiaj brakoj kuntiregas Glaŭkuso-n -duone sufokitan -- Karolo energie puŝas ĉiujn en la domon -- ni -kuregas al la sofoj -- Karolo premas Glaŭkuso-n sur la remburaĵojn -apud fraŭlino Snob -- ekstere kriaĉas la popolo en freneza tumulto --- aŭdiĝas en la ĉambro susuranta delikata bruo -- ekbrilas Co-a -lumo -- moviĝas la plataĵoj aerooptikaj -- kurege preterpasas la -jarcentoj -- rapidegas -- rapidegas -- en dudekan jarcenton -- dum ni -malleviĝas en dorman profundon. -- -- -- - - - - -FINO - - - - -La domo dormegas kvazaŭ sorĉita kastelo. - -Malrapide kaj mallaŭte mi paŝas de la galerio malsupren. Mi -ŝanceliĝas tra la granda vitra halo. Mi miras: kia malordo regas -tie ĉi! Seĝoj renversitaj, tapiŝoj malpurigitaj, vazoj kaj boteloj -disrompitaj, ĉio kuŝas intermikse ĥaose sur skrapita pargeto... - -La matena aero akceptas min per eksterordinara freŝeco. Roso pendas -je folioj de arbetaĵoj vekiĝantaj. Birdoj kantas... - -Mi ĉirkaŭrigardas kun miro: jen kuŝas mebloj renversitaj sur la -korto, kiujn disvendis fraŭlino Snob. Kaj jen mi vidas niajn pluv- -kaj sunombrelojn en terura stato. Tie kaj ĉi tie dissemitaj estas -ĉapeloj, vestaĵoj niatempaj, meblopartoj, plejmulte detruitaj kaj -eluzitaj. Sur sterkejo kuŝas gramofonfunelo ... kaj ĉio, kion ni -kunprenis en la Co-an vivon, retroviĝas, same kiel malaperis ĉio -antikva, escepte la raportoj de Menenius Piso, kiujn mi tradukis sur -papero per krajono niatempa... - -Finiĝis do nia glora Co-a aventuro. Forvaporiĝis el mia kapo la -cezara frenezo. Mi spiras plenpulme la aeron de l’ dudeka -jarcento... - -Sur la korto paŝas sinjorece la kokviro ... paceme migras anasaro al -lageto, sur kiu naĝas silka ĉapelo... - -Mi ŝanceliĝas trans la korton. Iu magia magneto tiras miajn piedojn -al la aŭtomobilejo. Mallaŭte mi malfermas la pordegon. Mi karesas -mian veturilon. Kontrolas la benzinan rezervujon, la pneŭmatikojn, -la motoron ... en ordo ĉio! - -Ekzumas la motoro. Ekruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En granda -duonrondo mi ĉirkaŭveturas la arbareton. - -Mi levas la okulojn. Lastan fojon mi turnas mian kapon al la blanka -vilao, sur kies tegmento mute staras la arĝentkolonoj... - -Kaj poste ... antaŭen! Ektondras la motoro. La pneŭmatikoj rotacias -kun freneza rapideco. Kaj kiel sago pafita de arko mi flugas trans la -vastan erikejan maron... - -Kaj elakviĝas ruĝa globo. Duonronde ĝi leviĝis antaŭ mi kaj -sendas purpurajn longajn radiorelojn, kiujn mi surglitas. - -Mi flugas. Mi flugas al la suno ... levite per la freŝa vento de la -juna tago! Mi flugas al la ruĝa globo, kiu leviĝas pli kaj pli ... -kreskante al mirinda fajro... - -Kaj jen! Ĉu ne aperas en lumo suna turoj de urbego? - -Hejmen! Hejmen! - -Reen al homaro! - -En la bruan dudekan jarcenton! - -Adiaŭ revoparadizo! - -Adiaŭ loĝantoj de rava sonĝa oazo! - -A--di--aŭ--! A--di--aŭ--! - - - - -Notoj de transskribinto: - -Ankoraŭ restas diversaj malkutimaj vortoj, kiel en la originala -teksto. Provizon de mankaj citiloj kaj aliajn interpunkciajn -ŝanĝetojn mi faris senrimarke. Mi registris aliajn ŝanĝojn per -html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn paĝkomencojn mi simile registris. - - -*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK SALTEGO TRANS JARMILOJ *** - -Updated editions will replace the previous one--the old editions will -be renamed. - -Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright -law means that no one owns a United States copyright in these works, -so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the -United States without permission and without paying copyright -royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part -of this license, apply to copying and distributing Project -Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm -concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, -and may not be used if you charge for an eBook, except by following -the terms of the trademark license, including paying royalties for use -of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for -copies of this eBook, complying with the trademark license is very -easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation -of derivative works, reports, performances and research. Project -Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away--you may -do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected -by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark -license, especially commercial redistribution. - -START: FULL LICENSE - -THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE -PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK - -To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free -distribution of electronic works, by using or distributing this work -(or any other work associated in any way with the phrase "Project -Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full -Project Gutenberg-tm License available with this file or online at -www.gutenberg.org/license. - -Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project -Gutenberg-tm electronic works - -1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm -electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to -and accept all the terms of this license and intellectual property -(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all -the terms of this agreement, you must cease using and return or -destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your -possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a -Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound -by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the -person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph -1.E.8. - -1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be -used on or associated in any way with an electronic work by people who -agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few -things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works -even without complying with the full terms of this agreement. See -paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project -Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this -agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm -electronic works. See paragraph 1.E below. - -1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the -Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection -of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual -works in the collection are in the public domain in the United -States. If an individual work is unprotected by copyright law in the -United States and you are located in the United States, we do not -claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, -displaying or creating derivative works based on the work as long as -all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope -that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting -free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm -works in compliance with the terms of this agreement for keeping the -Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily -comply with the terms of this agreement by keeping this work in the -same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when -you share it without charge with others. - -1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern -what you can do with this work. Copyright laws in most countries are -in a constant state of change. If you are outside the United States, -check the laws of your country in addition to the terms of this -agreement before downloading, copying, displaying, performing, -distributing or creating derivative works based on this work or any -other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no -representations concerning the copyright status of any work in any -country other than the United States. - -1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: - -1.E.1. The following sentence, with active links to, or other -immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear -prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work -on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the -phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, -performed, viewed, copied or distributed: - - This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and - most other parts of the world at no cost and with almost no - restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it - under the terms of the Project Gutenberg License included with this - eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the - United States, you will have to check the laws of the country where - you are located before using this eBook. - -1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is -derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not -contain a notice indicating that it is posted with permission of the -copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in -the United States without paying any fees or charges. If you are -redistributing or providing access to a work with the phrase "Project -Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply -either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or -obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm -trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. - -1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted -with the permission of the copyright holder, your use and distribution -must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any -additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms -will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works -posted with the permission of the copyright holder found at the -beginning of this work. - -1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm -License terms from this work, or any files containing a part of this -work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. - -1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this -electronic work, or any part of this electronic work, without -prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with -active links or immediate access to the full terms of the Project -Gutenberg-tm License. - -1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, -compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including -any word processing or hypertext form. However, if you provide access -to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format -other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official -version posted on the official Project Gutenberg-tm website -(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense -to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means -of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain -Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the -full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1. - -1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, -performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works -unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. - -1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing -access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works -provided that: - -* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from - the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method - you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed - to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has - agreed to donate royalties under this paragraph to the Project - Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid - within 60 days following each date on which you prepare (or are - legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty - payments should be clearly marked as such and sent to the Project - Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in - Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg - Literary Archive Foundation." - -* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies - you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he - does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm - License. You must require such a user to return or destroy all - copies of the works possessed in a physical medium and discontinue - all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm - works. - -* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of - any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the - electronic work is discovered and reported to you within 90 days of - receipt of the work. - -* You comply with all other terms of this agreement for free - distribution of Project Gutenberg-tm works. - -1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project -Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than -are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing -from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of -the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the Foundation as set -forth in Section 3 below. - -1.F. - -1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable -effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread -works not protected by U.S. copyright law in creating the Project -Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm -electronic works, and the medium on which they may be stored, may -contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate -or corrupt data, transcription errors, a copyright or other -intellectual property infringement, a defective or damaged disk or -other medium, a computer virus, or computer codes that damage or -cannot be read by your equipment. - -1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right -of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project -Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project -Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all -liability to you for damages, costs and expenses, including legal -fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT -LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE -PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE -TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE -LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR -INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH -DAMAGE. - -1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a -defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can -receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a -written explanation to the person you received the work from. If you -received the work on a physical medium, you must return the medium -with your written explanation. The person or entity that provided you -with the defective work may elect to provide a replacement copy in -lieu of a refund. If you received the work electronically, the person -or entity providing it to you may choose to give you a second -opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If -the second copy is also defective, you may demand a refund in writing -without further opportunities to fix the problem. - -1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth -in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO -OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT -LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. - -1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied -warranties or the exclusion or limitation of certain types of -damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement -violates the law of the state applicable to this agreement, the -agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or -limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or -unenforceability of any provision of this agreement shall not void the -remaining provisions. - -1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the -trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone -providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in -accordance with this agreement, and any volunteers associated with the -production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm -electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, -including legal fees, that arise directly or indirectly from any of -the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this -or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or -additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any -Defect you cause. - -Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm - -Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of -electronic works in formats readable by the widest variety of -computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It -exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations -from people in all walks of life. - -Volunteers and financial support to provide volunteers with the -assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's -goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will -remain freely available for generations to come. In 2001, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure -and permanent future for Project Gutenberg-tm and future -generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see -Sections 3 and 4 and the Foundation information page at -www.gutenberg.org - -Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation - -The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit -501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the -state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal -Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification -number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by -U.S. federal laws and your state's laws. - -The Foundation's business office is located at 809 North 1500 West, -Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up -to date contact information can be found at the Foundation's website -and official page at www.gutenberg.org/contact - -Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg -Literary Archive Foundation - -Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without -widespread public support and donations to carry out its mission of -increasing the number of public domain and licensed works that can be -freely distributed in machine-readable form accessible by the widest -array of equipment including outdated equipment. Many small donations -($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt -status with the IRS. - -The Foundation is committed to complying with the laws regulating -charities and charitable donations in all 50 states of the United -States. Compliance requirements are not uniform and it takes a -considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up -with these requirements. We do not solicit donations in locations -where we have not received written confirmation of compliance. To SEND -DONATIONS or determine the status of compliance for any particular -state visit www.gutenberg.org/donate - -While we cannot and do not solicit contributions from states where we -have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition -against accepting unsolicited donations from donors in such states who -approach us with offers to donate. - -International donations are gratefully accepted, but we cannot make -any statements concerning tax treatment of donations received from -outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. - -Please check the Project Gutenberg web pages for current donation -methods and addresses. Donations are accepted in a number of other -ways including checks, online payments and credit card donations. To -donate, please visit: www.gutenberg.org/donate - -Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works - -Professor Michael S. Hart was the originator of the Project -Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be -freely shared with anyone. For forty years, he produced and -distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of -volunteer support. - -Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed -editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in -the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not -necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper -edition. - -Most people start at our website which has the main PG search -facility: www.gutenberg.org - -This website includes information about Project Gutenberg-tm, -including how to make donations to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to -subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/old/69123-0.zip b/old/69123-0.zip Binary files differdeleted file mode 100644 index ce178e5..0000000 --- a/old/69123-0.zip +++ /dev/null diff --git a/old/69123-h.zip b/old/69123-h.zip Binary files differdeleted file mode 100644 index 2de7978..0000000 --- a/old/69123-h.zip +++ /dev/null diff --git a/old/69123-h/69123-h.htm b/old/69123-h/69123-h.htm deleted file mode 100644 index 7d74c87..0000000 --- a/old/69123-h/69123-h.htm +++ /dev/null @@ -1,7404 +0,0 @@ -<!DOCTYPE html> -<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" xml:lang="eo" lang="eo"> -<head> -<meta charset="UTF-8" /> -<title>Saltego trans jarmiloj, by Jean Forge—A Project Gutenberg eBook</title> -<link rel="icon" href="images/cover.jpg" type="image/x-cover" /> -<style> /* <![CDATA[ */ -body {padding-right: 10%; padding-left: 10%;} -div.titlepage {font-size: 1.2em; text-align: center; line-height: 1.7; margin-top: 4em; margin-bottom: 4em;} -h1 {font-size: 2.2em; word-spacing: 0.5ex;} -h2 {font-size: 1.5em; text-align: center; letter-spacing:0.2ex;} -h3 {font-size: 1.3em; text-align: center;} -div.section {margin-top: 4em; margin-bottom: 2em; page-break-before: always;} -hr.short {width: 20%; margin-top: 1.5em; margin-bottom: 1.5em;} -.far_sig {text-align: right; margin-right: 15%;} -.footnote {margin-left: 10%; margin-right: 10%;} -.fnanchor {vertical-align: super; font-size: .8em;} -.tnotes {background-color: #eeeeee; color: #000; padding: 1ex; margin-top: 4em;} -/* ]]> */ </style> -</head> -<body> -<div lang='en' xml:lang='en'> -<p style='text-align:center; font-size:1.2em; font-weight:bold'>The Project Gutenberg eBook of <span lang='eo' xml:lang='eo'>Saltego trans jarmiloj</span>, by Jean Forge</p> -<div style='display:block; margin:1em 0'> -This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and -most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions -whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms -of the Project Gutenberg License included with this eBook or online -at <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>. If you -are not located in the United States, you will have to check the laws of the -country where you are located before using this eBook. -</div> -</div> - -<p style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Title: <span lang='eo' xml:lang='eo'>Saltego trans jarmiloj</span></p> -<p style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:0; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Author: Jean Forge</p> -<p style='display:block; text-indent:0; margin:1em 0'>Release Date: October 9, 2022 [eBook #69123]</p> -<p style='display:block; text-indent:0; margin:1em 0'>Language: Esperanto</p> - <p style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:0; margin-left:2em; text-indent:-2em; text-align:left'>Produced by: Andrew Sly, Miroslav Malovec and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net</p> -<div style='margin-top:2em; margin-bottom:4em'>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK <span lang='eo' xml:lang='eo'>SALTEGO TRANS JARMILOJ</span> ***</div> - -<div class="titlepage"> -<p style="letter-spacing:0.2ex;font-size:1.8em;">JEAN FORGE</p> - -<h1>SALTEGO TRANS JARMILOJ</h1> - -<p style="letter-spacing:0.2ex;font-size:1.2em;">Romano originale verkita</p> - -<img src="images/fosu1.png" alt="Devizo: Ni fosu nian sulkon" -style="max-width:8em;" /> - -<p>FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1924</p> - -<p>ESPERANTO-FAKO</p> -</div><!-- p. sennombra --> - -<div style="width:24em;font-size:smaller;text-align:center;"> -<p>ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ</p> - -<p>COPYRIGHT 1924 BY FERDINAND HIRT & SOHN, LEIPZIG</p> - -<p>MADE IN GERMANY</p> - -<p>PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG</p> -</div><!-- p. sennombra --> - -<div class="section"> -<h2>ANTAŬPAROLO</h2> -</div> - - -<p>Esperantistoj estas ĝenerale homoj bonhumoraj kaj fantaziemaj. Mi do -esperas ĝojigi ilin per ĉi tiu verko konforma al iliaj ecoj.</p> - -<p>Romanoj de simila speco ekzistas diversaj en naciaj lingvoj. Ili -incitis mian fantazion, precipe ideoj de D-ro Oelwein, kies motivo — -kun lia afabla permeso — estis parte mia gvidanto.</p> - -<p>Romano fantazia pli valoras, se ĝi ne estas mistere malklara kaj -malkonsekvenca, sed restas laŭeble klara kaj logika kaj — kion mi -nepre akcentas ĉe originala Esperanto-romano — <i>facile komprenebla -por ĉiu!</i></p> - -<p>Pri tio lasta mi klopodis speciale. Ke la romano do trovu multajn -amikojn!</p> - -<p class="far_sig"><i>Jean Forge.</i></p><!-- p. sennombra --> - - - -<div class="section"> -<p><b>ĈEFAJ PERSONOJ DE LA ROMANO</b></p> -</div> -<ul> -<li><i>Mateo Fromaĝi</i>, eksperimentisto kaj inventisto</li> -<li><i>Sinjorino Kamilo</i>, lia edzino</li> -<li><i>Maria</i>, lia filino</li> -<li><i>Profesoro Sovaĝi</i>, lia amiko</li> -<li><i>Fraŭlino Snob</i>, edukistino</li> -<li><i>Tabakaĉ</i>, nenionfaristo</li> -<li><i>Karolo</i>, aŭtomobilisto kaj servisto</li> -<li><i>Cili</i>, ĉambristino</li> -<li><i>Sabino</i>, kuiristino</li> -<li><i>Sinjoro Kovalo</i>, verkisto</li> -</ul><!-- p. sennombra --> - - - - -<div class="section"> -<h2><i>ENKONDUKO</i></h2> -</div> -<!-- p. sennombra --> -<!-- p. 9 --> - - -<p>Horloĝo super mia skribtablo ekparolas per kvinobla bato:</p> - -<p>„Kvina horo! Ĉu vi ne ĉesos skribi?...“</p> - -<p>Tiam mi forĵetas la plumon kaj eksaltas. Enpense mi foliumas la -skribitajn paĝojn, kiuj kuŝas sur la skribotablo...</p> - -<p>Kio? Ĉu estas eble? Ke mi sidis la tutan nokton super mia -manuskripto? Tion mi tute ne rimarkis kaj — por konfesi la veron — -mi estus verkinta ankoraŭ ĝis tagmezo aŭ pli longe. Efektive, -forte ekkaptis min mia nova romano „La ombro“, kiun mi ĵus havas -„subplume“...</p> - -<p>Kvina horo matene!...</p> - -<p>Mi flankenŝovas la kurtenojn. Mi rigardas en la ruĝan matenon. Kion -fari nun? Dormi? Tio estus peko; ĉar belega somera tago staras -antaŭ la fenestro. Per rozaj fingroj karesas min la suno. Kaj la -naturo brilas en multkolora vestaĵaro. Birdoj trilas en la arboj. -Kaj blovas juna freŝa vento...</p> - -<p>Kio do? Ĉu promeneti tra la juna tago? Per plenaj pulmoj spirante la -matenon, ektrinki novan energion kaj inspiron por la glora verko?...</p> - -<p>Ha, ideo! Kompreneble.</p> - -<p>Mallaŭte mi paŝas tra la dormeganta domo. Kun kuraĝaj paŝoj. Kun -gaja entreprenemo en la koro. Malsupren. Trans la korton. En -remizon...</p><!-- p. 10 --> - -<p>Mi eltiras mian aŭtomobilon. Mi plenigas la rezervujojn per benzino. -Palpe glitas miaj fingroj super la motoron: en ordo ĉio!</p> - -<p>Ekzumas la maŝino. La veturilo tremas kvazaŭ hundo ekkurema.</p> - -<p>„Vi kuros, kara mia besto“, mi diras kun dorlota voĉo. „Vi -kuros en la junan freŝan tagon vete kun la vento!...“</p> - -<p>Antaŭen!</p> - -<p>Ekbruas la motoro. Ekbruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En -eleganta kurbo mi traveturas la pordegon de la korto. Transsaltas la -pavimon de senhomaj longaj stratoj. Veturas inter grandaj dormegantaj -domŝtonaĵoj, kiuj formas sufokan malvaston. Kaj liberiĝas fine: -aperas rekta ŝoseo!</p> - -<p>Ekkrakas la motoro. Ekkuregas veturilaj radoj. Ekblovas forta freŝa -vento. Ĝi levas min...</p> - -<p>Mi ŝajnas ŝvebi meze en la suna lumo...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Vespero venas.</p> - -<p>Tutan tagon mi veturis. Senĉese sidis ĉe la direktila rado. -Trarapidegis sennombrajn kilometrojn. Trapasis vilaĝon post vilaĝo, -urbon post urbo...</p> - -<p>Kie mi estas nun? Ĉu mi scias? Ie, ĉe voja kurbo la vento forportis -malice mian stratan planon. Ĉu mi bezonas scii, kien mi veturas? -Kiun straton mi devas elekti, kiun direkton? ... eh, afero enuiga! -Por mi estas ĉefaĵo, senti subrade novan rektegan ŝoseon...</p> - -<p>Ha! Eksaltegas la montrilo de l’ takimetro! Ektondras la motoro. -Antaŭen kun triobla rapideco!...</p> - -<p>La vojo kuregas kontraŭ min.</p> - -<p>La pinte-akra antaŭaĵo de la veturilo tranĉas kvazaŭ glavo la -aeron. Furioze muĝegas la vento. Ĝi forŝiregus sendube mian kapon, -se mi ne kaŝus ĝin malantaŭ<!-- p. 11 --> la duonronda ŝirmanta vitro. La -bruego de la maŝino kvazaŭ droniĝas en la venta fajfado. Mi estas -surda jam. Mi sentas nur la delikatan tremon, kiu vibras tra la -veturila torso, regule, kvazaŭ batas koro. Ŝajnas efektive al mi, -ke mia veturilo estas vivanta estaĵo...</p> - -<p>Vilaĝo aperas ... infanoj ludantaj ... hundoj bojantaj ... -flugetanta kokaro ... averte kriegas mia sireno ... for ... antaŭen! -... pli rapide!...</p> - -<p>Mi rapidegas plu. Ju pli longe mi veturadas, des pli kreskas mia -forto kaj libersenta certeco. Vojajn kurbojn mi veturas lude ... nur -sur du pneŭmatikoj ... apud mi disflugas ĉio flanken ... homoj ... -bestoj ... arboj ... herbejoj ... kampoj ... arbaroj ... pli rapide -ol filmo ruliĝas preter mi la multkoloraj bildoj...</p> - -<p>Vespero venas ... mi maltrankviliĝas ... de tempo al tempo laco -pendiĝas salte je miaj palpebroj ... dum momento mi fermas la -okulojn ... sed tuj denove ekflamas en mia interno la deziro: -veturi! ... veturegi!...</p> - -<p>Meze sur ŝoseo staras ruĝa globo. Kvazaŭ grandega purpura disko -troviĝas antaŭ mi la suno ... mi veturegas kontraŭ ĝin ... -freneze saltas la takimetro ... la vento fariĝas uragano...</p> - -<p>La arboj ĉe la flankoj formas jam barilon, tra kiu brilas la verdo -de herbejoj ... mi vidas nur rubandojn multkolorajn, kiuj ŝoviĝas -al mi renkonte ... la ŝoseo fariĝas rubandego de griza tolo, kiu -tiriĝas sub mi ... ĉu mi veturas? ... ĉu mi staras? ... senmove -sur unu loko meze en ĉi tiu ĥaosego da koloroj?...</p> - -<p>Mi flugas! Mi transiĝas en feliĉegan staton, en ebrian ŝanceliĝon -... mi balanciĝas ... kviete lulmoviĝas mia veturilo ... mi sentas, -ke la radoj forlasas la teron, ke ili pli kaj pli liberiĝas for de -la grundo...</p><!-- p. 12 --> - -<p>Mi flugas ... for de l’ tero ... renkonte al la fajra globo! Ha, mi -sentas, ke mi rule grimpas sur ĝiaj longaj radioj pli kaj pli alten -... ke mi veturas sur ĝiaj radioj kvazaŭ sur senfinaj brilegantaj -reloj ... ke la pneŭmatikoj ruliĝas sur ĉi tiu rela vojo pli kaj -pli supren ... en sferojn de eterna lumo!</p> - -<p>Mi estas libera kaj malpeza.</p> - -<p>Miaj okuloj rigardas en la fajroglobon, el kiu fluas stranga varmego. -Kaj ĉi tiu varmego flame penetras en mian animon...</p> - -<p>Mi volas kanti pro ĝojego kaj feliĉo...</p> - -<p>Jam mi ne aŭdas la ĝemojn de l’ motoro ... jam mi ne aŭdas la -furiozantan orkanon, kiu muĝegas ĉirkaŭ mi kvazaŭ bolanta maro...</p> - -<p>Mi vidas nur la lumon, al kiu mi rapidas ... la ruĝebrilan -arkaĵegon, de flamoj konstruitan, sub kiun mi enveturegas...</p> - -<p>Kaj meze en ĥaoso da koloroj, kiuj min ĉirkaŭas kvazaŭ gigantegaj -muroj, en ondo de purpura lumo, mi leviĝas ... stariĝas ... etendas -vaste ambaŭ brakojn ... renkonte al la fajra disko...</p> - -<p>Ĉirkaŭ mi kantegas la orkano potencan melodion...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Elteriĝas danĝeraĵo. Subite. Proksimiĝas rapidege.</p> - -<p>Sed mi ne vidas la vojan kurbon, kiu nun minace kuregas kontraŭ -min!...</p><!-- p. 13 --> - - -<div class="section"> -<h2><i>ĈEFA PARTO</i></h2> -</div> -<!-- p. 14 --> -<!-- p. 15 --> - -<div class="section"> -<h3>1.</h3> -</div> - -<p>Subite mi scias, ke mi dormis. Iu vekis min ... aŭ io.</p> - -<p>Aŭskultu! En la ejon, en kiu mi kuŝas, fluadas muĝanta maro da -muzikaj ondoj. Tonoj fluas tra la ĉambro. Antaŭ miaj spiritaj -okuloj ili formiĝas je lumaj ŝvebantaj anĝeloj. Kaj la anĝeloj -ŝutas sur min florojn, kiuj disvastigas svenigan bonodoron. Mi -trinkas tiun odoron, kiu metiĝas dolĉe sur miajn tempiojn...</p> - -<p>La muziko plilaŭtiĝas. Ĝi venas de ie, el iu loko de la ejo. Mi -aŭskultas kun muta piemo. Virina voĉo kantas en alta soprano. Ĝi -kantas en lingvo nekonata. Poste respondas tenoro. Denove eksonas la -muziko. Mallaŭte ĝi ŝvebas laŭlonge sur la planko, supren al mi -kaj blovetas super mian korpon dolĉan senforton. Ŝajnas, ke ĝi -penetras en mian korpon, ke ĝi fluas de la plandoj supren tra miaj -membroj kvazaŭ ia saniga ondofluo...</p> - -<p>Nur en mia kapo ŝajnas regi ĥaoso. Malantaŭ mia frunto la pensoj -kazeiĝis je granda malorda bulo. Kaj strange, ke tiu bulo ŝajnas -esti plumba; ĉar ĝi pezas tiom en mia kranio, ke mia kapo kvazaŭ -volas forkuri. Aŭ ĉu mi ne havas sub ĝi kusenon? Ha, mi sentas, ke -mia kapo pli kaj pli disiĝas de mia kolo...</p> - -<p>Pordo malfermiĝas ie. Furioza vira voĉo krias:</p> - -<p>„Kaptu vin diablo! Ĉesigu vian muzikaĉon! Mi devas supre -labori!“</p> - -<p>La voĉo ruliĝas tondre tra la ĉambro. Sed virino respondas kun -indignego:</p><!-- p. 16 --> - -<p>„Ho, vi estas malbonulo! Vi ne volas aŭskulti la belan London-an -operon!...“</p> - -<p>„Pri via London-a opero mi mokfajfas! Ĝi estas ludata hodiaŭ jam -dekduan fojon. Mi forŝiregos al vi la antenojn de la tegmento aŭ -enkarcerigos vin ie kaj radiofonigos en viajn orelojn dum dekdu horoj -la ‚Relativecan teorion de Einstein‘, ĉu vi komprenas?!“</p> - -<p>La muziko ĉesas. Pordo krakas. Ĝema krio el virina buŝo. Paŝoj.</p> - -<p>„Kio okazis?“ demandas kviete alia virina voĉo. „Mi devas -peti, ke oni ne faru tian bruon. Vi bone scias, ke apude dormas -malsanulo...“</p> - -<p>„Sed ĉu mi toleru tian arogantecon?“ respondas akrasone la alia -voĉo. „La profesoro estas homo netolerebla. Li eĉ ne volas -permesi, ke mi aŭskultu mian London-an operon...“</p> - -<p>„Pst! Pli mallaŭte, kara Snob, prefere ni forlasu la ĉambron...“</p> - -<p>Silento...</p> - -<p>Nenio moviĝas. Nur malproksime, ekstere, ie sur korto krias koko...</p> - -<p>La aero muĝas en miaj oreloj en monotona ritmo ... en ĉi tiun -muĝadon miksiĝas la dormema mallaŭta tik-tako de horloĝo, kiu -ŝajnas troviĝi apude ... tik-tak-tik-tak ... kun freneziga -reguleco...</p> - -<p>Mi sentas, ke mi malleviĝas. Ke mi faladas pli kaj pli profunden -post ĉiu tik-tak de la horloĝo. Kun mi ĉio kunfalas. En senfundan -profundon, en nemezureblan mallumegan abismon malsupren... Vane mi -provas haltigi la faladon...</p> - -<p>Mallumo kaj silento ĉirkaŭe...</p><!-- p. 17 --> - - -<div class="section"> -<h3>2.</h3> -</div> - -<p>Krepuskas en la ĉambro. Mi ne scias, ĉu komencas tagiĝi aŭ -vesperiĝi.</p> - -<p>Ĉu mi dormis ĵus? Verŝajne. Kompreneble mi dormis kaj havis -diversajn sonĝojn. Ah, kiel bone mi memoras la eksterordinaran -muzikon, la strangan interparolon de iuj personoj ... kuriozaj, vere -kuriozaj tiaj sonĝoj...</p> - -<p>Estas jam tempo por leviĝi. Mi devas nepre paroli. Kial mi estas -tiel laca kaj malforta? Eh, sensencaĵo. Per unu salto ellitiĝi, -hop, kiel mi kutimas ... nu? Mi levas min kaj volas apogi min per la -maldekstra brako. Sed akra doloro tuj paralizas ĝin kaj mi refalas -senforte en la kusenojn.</p> - -<p>Mi aŭdas mallaŭtajn proksimiĝantajn paŝojn. Kapo de juna -fraŭlino kliniĝas super mi. Paro de brunaj mirindaj okuloj -fiksiĝas en la miajn. Ŝiaj lipoj flustras:</p> - -<p>„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“</p> - -<p>„Ne, ne,“ mi respondas duonkonscie kaj estas konvinkita, ke mi -jam falis en novan sonĝon. „Sed kie mi estas? Kio okazis?...“</p> - -<p>„Trankviliĝu! Vi estas ĉe bonaj homoj. Nenio okazos al vi,“ ŝi -respondas.</p> - -<p>„Sed diru, ĉu mi sonĝas nun?“</p> - -<p>„Vi ne sonĝas,“ ŝi respondas milde.</p> - -<p>Ŝia respondo konfuzas min. Kaj mi demandas tre distrite:</p> - -<p>„Ĉu mi estas malsana?“</p> - -<p>„Trankviliĝu, vi resaniĝos. Vi devas dormi. Vi ne devas ekscitiĝi. -Nenion timu...“</p> - -<p>„Mi estas malsana,“ mi ripetas malrapide kaj sentas grandan -kompaton pri mi mem. „Tre malsana kaj malforta. Kaj vi flegas -min...“</p><!-- p. 18 --> - -<p>Ŝia gracia mano karesas mian varmegan frunton.</p> - -<p>„Dormu, mia kara!“ diras la knabino mallaŭte kaj ŝiaj brunaj -okuloj ekbrilas kiel du mirindaj steloj.</p> - -<p>Sub ŝia karesa ektuŝo, kiu metiĝas sur mian frunton kiel -malvarmetiga balzamo, miaj pensoj disflugas en la spaco. La krepusko -pli dense vualas miajn palpebrojn. La nigrohara kapo de la fraŭlino -malproksimiĝas kaj malklariĝas pli kaj pli. Kaj el longa distanco -atingas miajn orelojn la monotone sonantaj vortoj:</p> - -<p>„Dormu, mia kara! Dormu!...“</p> - - -<div class="section"> -<h3>3.</h3> -</div> - -<p>Teleroj bruas. Tranĉiloj kaj forketoj tintas. Manĝas pluraj -personoj. Apude, kiel ŝajnas.</p> - -<p>Ĉu nun estas tag- aŭ vespermanĝo? Kion manĝas la homoj?<!-- orig: homoj. --> Kiu sidas -ĉe la tablo? Kial oni ne donas al mi manĝon?</p> - -<p>Dum momento ĉio silentas. Iu ŝmacas. Post tio diras voĉo kun -maĉantaj interrompoj: „Mi ne kredis, ke li transvivos. La hodiaŭa -homa organismo ne estas plu la sama kiel en pli fruaj tempoj. Ni -prenu kiel ekzemplon antikvan romanon! Jen, kia belega korpokonstruo, -kia muskolaro! Reiru ni plu ĝis la prahomo, pli kaj pli fortikaj kaj -potencaj fariĝas la figuroj —“</p> - -<p>„Kiujn ni metus teren hodiaŭ per peceto da plumbo...“</p> - -<p>„Estas malprogreso de l’ kulturo, ke tiel fariĝis, mia kara -Fromaĝi. Ĉi tiun malprogreson mi ne forgesos inde skurĝi en mia -verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘. Kio estas kulturo?“</p> - -<p>„Tekniko,“ diras Fromaĝi.</p> - -<p>„Sensencaĵo!“ ekkrias la alia kaj nervoze tintegas sur sia -telero.</p><!-- p. 19 --> - -<p>„Mi petas, trankviliĝu, sinjoro profesoro!“ kvietigas voĉo de -virino. „Ni ne volas veki lin. La kompatindulo dormas. Li devas -kuŝi tute trankvile. Maria, ĉu vi renovigis lian kompreson?...“</p> - -<p>„Li evidente havas fortikajn ostojn,“ parolas la profesoro -ŝmacante. „Ankaŭ al lia veturilo okazis nenio, escepte du -pneŭmatikoj, kiuj krevis. La barilon li — por tiel diri — -distranĉis...“</p> - -<p>„O jes!“ flutas malgaje voĉo al mi konata. „Kaj la belan -jasmenan laŭbon li veturdetruis...“</p> - -<p>Ĉiuj ekridas.</p> - -<p>„Sed kara Snob,“ diras la kvieta virina voĉo. „Konfesu mem, -kiel povus lokiĝi aŭtomobilo en ĉi tiu laŭbo?“</p> - -<p>„Ĝoju,“ diras Fromaĝi, „ke vi tiam ĉi aŭskultis vian London-an -operon, alie li estus veturdetruinta ankaŭ vin — aŭ pli ĝuste lia -benzinbestego. Ĉar li surteriĝis post grandega <i>salto mortale</i> sur -la sterkejo...“</p> - -<p>„Kaj nur elartikigis sian maldekstran brakon kaj vundigis sian -kapon je ŝtono...“</p> - -<p>„Jes, hm, kiel utila okaze povas esti tia sterkejo...“</p> - -<p>„La antikvuloj ne bezonis timi tiajn akcidentojn. Ili ankoraŭ ne -rapidegis per aŭtomobiloj tra la mondo,“ diras la profesoro. „Kaj -tion ĉi oni nomas kulturo! Estas ja efektive ridinda kaj malĝojiga -samtempe la fakto, kiom la hodiaŭuloj kove sidas super novaj -eltrovaĵoj! Kaj ilin uzante, ili ĵonglas per sia vivo, kvazaŭ ĝi -estas nur pilko por ludo. Ha, kaj plue: ĉie kien ajn mi rigardas, -malprogreso! Kio do estas la hodiaŭuloj? Maŝinoj ili estas, -konstruitaj de la spirito de nia tempo, de tiu spiritaĉo, kiu -regadas ĉie kaj forglutas ĉion, kio estas nobla kaj bela. Ĉu ankoraŭ -ekzistas hodiaŭ verkistoj, kiel estis Homero? Ĉu oni priskribas en -libroj ankoraŭ heroojn, kiel estis la dia heroo Odyssevs? Kion<!-- p. 20 --> oni -verkas kaj legas hodiaŭ? Distaŭzitajn, neverŝajnajn, saturitajn per -tekniko historiojn, senspritajn vortobalbutojn de ridindaj homuloj! -Kie restas la versoj de Virgil, Horac, Ovid? Malprogreso, kien ajn -ni rigardas! Kaj en ju pli novajn tempojn ni venas, des pli ni -malproksimiĝas de la kulturo de l’ antikva tempo, kiu unu kaj sola -estas konsiderinda kiel vera kulturo! Kion ni nomas hodiaŭ kulturo, -estas malprogreso! <i>Tio estas fatala salto en la abismon de -spirita mallumiĝo!!!</i>“</p> - -<p>Pugnobato sovaĝe saltigas ĉiujn telerojn kaj glasojn sur la tablo.</p> - -<p>„Mi ne povas perdi tempon,“ la parolanto saltegas de la seĝo, -„por mia verko ‚De praulo ĝis radiohomo‘, mi ĉion ĉi enkapigos -al la homoj! Per flamantaj literoj mi enbruligos ĉion ĉi sur -iliajn fruntojn! Mi devas nun skribi —!“</p> - -<p>Tion dirante, li forlasas la ĉambron.</p> - -<p>„Oh!“ diras la alta fraŭlina voĉo, „li estas grandulo! Oh, mi -scias, ĉar mi studis ĉe la universitato!“</p> - -<p>Post tio denove ektintas tranĉiloj kaj forkoj. La monotona telera -muziko ne permesas, ke mi ion pensu nun. Ĝi fortintas ĉiujn -demandojn el mia cerbo. Mi kuŝas kvazaŭ ligna ŝtipo. Kaj tamen -sentas agrablan lacan oportunon. Nur en mia kapo ankoraŭ pezas la -pensobulo...</p> - -<p>Malrapide, agrablege tra miaj membroj rampas dormo. Ree parolas viro. -Sed lia voĉo sonas jam malproksime. Kvazaŭ li staras sur alta monto -kaj kvieta vento forblovas de lia buŝo la vortojn. Kaj mi tute ne -penas aŭdi aŭ kompreni lin. Alia voĉo parolas. Post tio ĉiuj -voĉoj intermiksiĝas. Teleroj tintas. Seĝoj bruas. Paŝoj rapidemas. -Malfermiĝas kaj fermiĝas pordoj! Malproksimege,<!-- p. 21 --> en kilometra -distanco denove ekkrias la kokviro ... lia krio sone disperdiĝas -en dormema krepusko, en kiun trempiĝas ĉiuj miaj sentoj...</p> - - -<div class="section"> -<h3>4.</h3> -</div> - -<p>Strigo sidas antaŭ mia lito. Ĝi observas min per grizaj okuloj, -scivole kaj esplore. Ĝiaj okuloj rigardas min senĉese, komence -kompate, poste sensente kun subita revema esprimo. Mi sentas strangan -maltrankvilon. Kion signifas tio? Mi forflugigos la strigon. Mi -provas movi mian maldekstran manon, sed tuj pikeganta doloro ekprenas -mian brakon, tiel ke mi ekĝemetas.</p> - -<p>„Nu, nu, mia kara,“ ekparolas la strigo. „La krizon vi feliĉe -preterpasis. Tio ĉi ne gravas, se ĝi iom doloras ankoraŭ. Ĝi -dank’ al Dio ne rompiĝis...“</p> - -<p>Mi malfermegas miajn okulojn kaj rimarkas kun miro, ke antaŭ mi -sidas viro, kiu portas okulvitrojn kun grandaj rondaj vitroj. Lia -tuta vizaĝo ridas, kiam li vidas mian pro mirego malsaĝan mienon. -Mi provas levi mian kapon.</p> - -<p>„Aŭ-ha!“ mi dolorkrias. „Kion signifas tio?“</p> - -<p>„Same nenion gravan!“ ridas la viro kun la strigosimilaj -okulvitroj. „Vi nur frapetis en vian kapon truon dum via beleta -aŭtomobilekskurso. Vi febris tre bele, sed tio ĉi estas nun for kaj -post kelkaj tagoj vi saltos ĉirkaŭ la domo kiel novbakita -Steinach-ulo...“</p> - -<p>„Ĉu vi estas eble kuracisto?“ mi demandas mirigite.</p> - -<p>„Tute kiel vi komprenas tion... La medicino apartenas ankaŭ al mia -fako, kompreneble,“ li diras palpebrumante.</p> - -<p>„Kiu vi do estas?“</p><!-- p. 22 --> - -<p>„Dio mia!“ li ekridas laŭte. „Konas nek mi vin, nek vi min. -Kiel vi eble ankoraŭ memoras, vi venis ĉi tien en maniero efektive -strangega, kaj mi apenaŭ kredas, ke oni ofte trovas tiajn -vizitmanierojn. Ĉar — veturi per aŭtomobilo en freneza rapidego -tra la ĝardena barilo, traplugi per la pneŭmatikoj ĉiujn -florbedojn kaj fine enveturegi en laŭbon, tio ŝajnas al mi la pinto -de ĉia vizitoriginaleco. Malgraŭ ĉio ajn — koran bonvenon en mia -ĉiam gastama domo!“</p> - -<p>Forte li skuas mian dekstran manon.</p> - -<p>„Aha!“ mi diras kun rideto. „Vi do estas la domestro. Pardonu -— mia nomo estas Kovalo.“</p> - -<p>„Fromaĝi — Mateo Fromaĝi,“ li klinas sin. Ŝajnas, ke lia -propra nomo amuzas lin.</p> - -<p>„Sed Mateo,“ diras virina voĉo kun kvieta riproĉo. „Kiel vi -povas turmenti nian malsanan amikon en tia maniero... Viaj paroloj -nur maltrankviligas lin...“</p> - -<p>„Ĉu vi opinias, Kamilo?“ diras Fromaĝi malkuraĝete kaj subite -tute distrite ŝovetas siajn grandajn strigajn vitrojn. Poste li -eksaltas:</p> - -<p>„Dormu, juna amiko! Tio freŝigos vin. Mi devas hodiaŭ ankoraŭ -multe labori. Fartu bone!“</p> - -<p>Tion dirante, li klinas sian kapon al mi amike kaj foriras, kvazaŭ -li faris efektive malbonaĵon. Mi postrigardas lin. Lia figuro estas -konstruita malgrande kaj larĝe. Liaj movoj estas malkuraĝetaj kaj -mallertaj.</p> - -<p>La pordo fermiĝas malantaŭ li. Denove ĉirkaŭas min profunda -silento. Mi estas sola en la ĉambro. La fenestroj estas kovritaj per -kurtenoj. Duonhelo pendas sur la muroj, sur la multekostaj -malhele-ruĝaj tapetoj. La silento, kiu subite ekvipas en mi tutajn -demandarojn, kuŝegas en la ejo kun pezanta indiferento. Ĝi -kaŭriĝas en la molajn remburaĵojn de la seĝoj. Ĝi ungoteniĝas<!-- p. 23 --> -je la dika tapiŝo, por fari ĉi tie agrablegan dormon. Sed la -ekvipitaj demandoj metas min en ŝanceliĝantan maltrankvilon...</p> - -<p>Kaj subite mi sentas la balanciĝon de la aŭtomobilo, tiun -ŝanceliĝon, kiu min transigis en tiu vespero en feliĉan revegon. -Ĉirkaŭ mi subite leviĝas ĉio. La malhela ruĝo de l’ tapetoj -eklumiĝas kiel tiam la purpura lumo de la sunarkaĵo, en kiun mi -veturegis — kaj poste subite ĉirkaŭis min peĉonigra nokto, el kiu -levis min kviete anĝelomanoj de mirinda muziko...</p> - -<p>Senforte mi refalas. Ĉio ĉi kuregas kontraŭ min, surbrustiĝas -kvazaŭ inkubo kaj kaŭras sur mi kun moke grimacanta trankvilo. Mi -volas kriegi, ke revenu tiu homo kun la grandaj grizaj strigokuloj, -ke li venu kaj rakontu al mi ion, ion ajn, por ke mi ne kuŝadu ĉi -tie tiel senhelpe... Sed mi ne kuraĝas, per mia voĉo ŝiregi la -silenton malsupren de la mutaj muroj. Sed mi devas fari ion... Kie mi -estas? Kiu estas la homo, kiu ĵus sidis ĉi tie? Kiaj estas la -homoj, kiuj loĝas en ĉi tiu domo?...</p> - -<p>Miaj okuloj ekpendas je blanka punkto, kiu troviĝas en la muro. -Aŭtomate mi levas la dekstran manon...</p> - -<p>Sekundoj pasas. Mallaŭta susurado. Senbrue io malfermiĝas ie. -Elmuriĝas vira voĉo:</p> - -<p>„Ĉu vi deziras ion, sinjoro?“</p> - -<p>„Ne!“ mi rekriegas maltrankvile. „Diru nur, kie mi troviĝas!...“</p> - -<p>Iu knabino ridas kaŝe. Sed la vira voĉo respondas serioze:</p> - -<p>„Vi troviĝas en la domo de la instruitulo, eksperimentisto kaj -eltrovanto Mateo Fromaĝi!“</p> - -<p>Post tio silentiĝas ĉio. Mi fermas la okulojn kaj profundiĝas en -kvietan dormeton...</p><!-- p. 24 --> - - -<div class="section"> -<h3>5.</h3> -</div> - -<p>Pala vizaĝo fikse rigardas min. La haroj pendas super blankan -bandaĝon, kiu ĉirkaŭkuras la frunton. Sub tio du miraj okuloj, -kiuj malrapide elpaŝas el malhelaj kavoj. Kial rigardas min tiu ĉi -homo? Mi proksimigas al li mian kapon kaj observas lin severe kaj -moke. Li faras la samon.</p> - -<p>„Sinjoro,“ mi diras kolere, „kiel vi kuraĝas rigardaĉi min -tiel malsaĝe?“</p> - -<p>Pac! Ni retiregiĝas ambaŭ kun teruro kaj samtempe alridas nin. La -granda spegula vitro, kiu redonas mian bildon laŭnature, ete -pendolas sub la ekpuŝo. Estas frapante, kiel mi ŝanĝiĝis dum la -tagoj de mia malsaneco — aŭ ĉu estas eĉ semajnoj? — kaj mi -supozas, ke mi estis efektive danĝere malsana.</p> - -<p>La mateno ĵus staras ruĝe antaŭ la kurtenoj de mia ĉambro. Ĝi -refreŝigas min al nova vivo. Ambaŭ brakojn mi volus etendi en -plenkonscio pri mia forto. Per granda ĉirkaŭpreno mi volus premi al -la brusto la unuajn ruĝajn radiojn, kiel mi kutimis pli frue. Sed -miaj brakoj ekpendas en malvigla senforto: la maldekstra en bandaĝo, -la dekstra trem-apoge sur seĝo. Sed la mateno vokas min per loga -voĉo. Kun penego mi vestigas min. Fine mi estas preta kaj malfermas -mallaŭte la pordon.</p> - -<p>Mi paŝas sur galerion, kiu supre ĉirkaŭkuras. De ĝi oni povas -eniri ĉiujn ĉambrojn de la unua etaĝo. Mirinde skulptitaj -ŝtuparoj kondukas malsupren en grandegan halon, super kiu -arkaĵiĝas vastega vitra kupolo. Ĉi tiu rotondo pendas super mi -kiel grandega vitra kloŝo. Ĝi kreas en mi nepriskribeblan senton: -mi mem ŝajnas al mi kvazaŭ pulo en fromaĝa kloŝo kaj malgrandiĝas -sub la giganta ejego en neniaĵon. Mirinda koloraro traondas<!-- p. 25 --> ĉi tiun -arkaĵon, tra kies vitraj muroj la matena suno enpaŝas kun brilego.</p> - -<p>Mi iras el la domo. Grandaj ombrodonaj arboj staras tie ĉi. -Florantaj altaj arbetaĵoj. Ĝardeno, simila al parko, prezentas -idilian bildon. Ombroplenaj arbaĵejoj, allogaj kaŝejoj kun freŝa -verdo tiriĝas malantaŭ la legoma ĝardeno. Malantaŭ ĝi situas -ĉirkaŭ korto kelkaj domoj.</p> - -<p>La suno rigardas tra la arboj. Ĵus ĝi komencas leviĝi. Kokviro -sidante gaje sur barilo, salute krias. Malrapide mi iras laŭlonge de -la barilo. Mi paŝas en la junan matenon kun malfortaj ŝanceliĝantaj -kruroj. En silenta kaŝejeto mi malleviĝas en la herbon. Tro multon -mi postulis. La malsaneco forprenis miajn fortojn. Ĝi fikse sidas -ankoraŭ en ĉiuj miaj membroj. Laco ĉirkaŭprenas min. Ekposedas min -kvazaŭ eta sveno, en kies brakojn mi falas senvole kaj senforte. -Facila ruĝeta nebulo malleviĝas sur min. Ĝi estas kiel spiro anĝela, -kiu ĉirkaŭblovas min per feliĉiga malvarmeto. Kaj tiu blovo alportas -voĉojn jubilantajn, kiuj supre en ruĝete-blua etero trile salutas -la junan tagon...</p> - -<p>Memoro en mi leviĝas. Ie, en ĝardeno de lazareto, mi kuŝis kun -trapafita mano en la verdaĵo. Ofte mi aŭskultadis sub ombrodonaj -arboj la birdojn, kiuj kantis en blua etero. Kaj la suno staris -oblikve super mi. Mi fiksis miajn rigardojn en la bluaĵon, -rigardadis la malgrandajn blankajn nubojn, kiuj salutis min el -malproksime, kaj miaj pensoj pendiĝis je iliaj blankaj veloj...</p> - -<p>Mi ne scias, kiel longe mi kuŝis en ĉi tiu dormeto. Subite mi -eklevetas min. Motoro zumas ie. Mi volas eksalti, sed miaj fortoj -malsufiĉas. Ĉu tio eble estas mia aŭtomobilo? Sed ne, mi ŝajne -eraras. Mia maŝino kuras multe pli laŭte kaj akre. Tio ĉi estas -stranga<!-- p. 26 --> zumado, tiel delikata kaj diskreta, kiel la zumado de abelo -en distanco de unu metro.</p> - -<p>Mi levetas la kapon. Ĉio kuŝas senmove. Sur la korto migras pace -anasaro. La vilao staras antaŭ mi en blindiga blanko. Sur ĝia -antaŭa ebena tegmento brilegas kaj arĝentas strangaj kolonoj. -Malantaŭ ili leviĝas delikata fumo en la bluan ĉielon. Jen, rava -multkolora bildo, kiun la arbetaĵo, post kiu mi ripozas, eltranĉas -el la pejzaĝo per mirinda verda kadro.</p> - -<p>La zumado daŭras. Kaj subite ĝi plilaŭtiĝas je muĝado ... -leviĝas el post la tegmento ... ruliĝas kontraŭ min kun venta -rapideco ... ekkaptas min per ventega turniĝo ... mi kaŭre -kuntiriĝas kun teruro ... sed jam ĝi transpasis min ... siblegas -supren...</p> - -<p>Mi rigardegas en la blueteron: aeroplano!</p> - -<p>Ĝiaj portiloj fulmas en la suno. Majeste ĝi flugas super mi en -granda rondo. Ĝi ŝvebas en la etero kvazaŭ birdego kun rigidaj -flugiloj: Ĝia sunflugo simbolas liberecon kaj fieron. Kaj ĝia -voĉo, muĝegante tra la jun-mateno, ekkantas jubilan kanton de l’ -tekniko...</p> - -<p>Longan tempon mi postrigardas ĉi tiun brilantan birdegon, ĝis tiu -malaperas post la arbojn. Ankoraŭ mi aŭskultas ĝian zumadon, ĝis -ankaŭ ĝi perdiĝas super mi en la branĉaro...</p> - -<p>La suno staras jam oblikve super mi.</p> - -<p>Longe tiriĝanta fajfo sonas trans la korton. Ĉu oni eble serĉas -min? Aŭ oni fajfe vokas iun alian ... la kortohundon eble?...</p> - -<p>Venteto blovas tra la arbopintoj. Ĝi incitetas apenaŭ aŭdeblan -simfonion de l’ folioj, kiu penetras muĝetante en miajn orelojn -kaj flustras en mian animon solenan harmonion...</p> - -<p>Senmove mi kuŝas. Mi profundiĝas en ravajn revojn...</p><!-- p. 27 --> - - -<div class="section"> -<h3>6.</h3> -</div> - -<p>La suno eklevas miajn palpebrojn per piketantaj radioj. Vespero -venis. Vere, mi preterdormis la tutan tagon. Ĉi tie, en la agrable -silenta verda kaŝejo. Mi frostetas. La malvarmeto, kiu vespere -elteriĝas el malseketa herbaro, rigidigis miajn membrojn. Malrapide -mi leviĝas.</p> - -<p>Mi paŝas antaŭ la domon. Sed tie ĉi staras viro. Li star-apogas -sin je la pordo. Li havas pipon en la buŝo, fumegas kiel kamena tubo -de fabriko kaj rikanas kun gajete palpebrumantaj okuloj.</p> - -<p>„Aŭskultu, kara homo,“ mi diras kun rideto. „Vi ŝajnas esti -la gardisto de la domo?“</p> - -<p>Konsenta grunto respondas. Subite mi levas la nazon kaj flaretas. Mi -krias terurigite: „Vi ja fumas tabakaĉon?“</p> - -<p>Li levas la ŝultrojn:</p> - -<p>„Se mi ne havas pli bonan?...“</p> - -<p>„Sed vi ja fumaĵigas la tutan domon!“ mi diras kun prava -indigno.</p> - -<p>„Tio ne domaĝas,“ li diras trankvilege kaj elpipigas tutan -nubaron de ĉi tiu stranga tabakaĉa fumo.</p> - -<p>Rapidege mi volas endomiĝi preter la pipulo. Sed mi puŝiĝas -kontraŭ brakon, kiu metiĝas antaŭ min kiel bariero, barante la -vojon.</p> - -<p>„Kien?“ li demandas suspekteme.</p> - -<p>„En la domon.“</p> - -<p>„Ne permesas.“</p> - -<p>„Kial ne?“</p> - -<p>„Mi ne enlasas fremdulon.“</p> - -<p>„Sed mi ja apartenas al la domanaro!“ mi krias kolere.</p> - -<p>„Mi ne konas vin.“</p> - -<p>„Do bonvolu min anonci al gesinjoroj Fromaĝi,“ mi diras pacience.</p><!-- p. 28 --> - -<p>„Mi ne povas.“</p> - -<p>„Ĉu neniu estas hejme?“</p> - -<p>Li faras longan tiron el sia pipo kaj klarigas:</p> - -<p>„Kio koncernas la inojn, ili ambaŭ flugis for, la profesoro -skribas libron kaj aperas nur, kiam sonoras al manĝo. La sinjora kaj -sinjorina moŝtoj estas supre. Ili sorĉas.“</p> - -<p>„Sorĉas?“</p> - -<p>„Jes, ili sorĉas.“</p> - -<p>Senvorte mi rigardadas la fumanton kaj miregas. Jen originala -domgardisto! Li forpelas ĉiujn neagrablajn vizitantojn per ankoraŭ -pli originala tabakaĉa fumo. Mi sentas, ke ankaŭ mi devas cedi, se -mi ne pereu en ĉi tiu fumego. Ankoraŭ mi hezitas...</p> - -<p>Tiam ĉi tiu stranga homo ekflugigas fumnubegon, kiu minace ruliĝas -kontraŭ min kaj fumaĵante forpelas min kiel trudeman insektaĉon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>7.</h3> -</div> - -<p>Mi ŝanceliĝas for. Mi marŝas trans la korton, kiu trempiĝas en -sangan ruĝon de l’ vespero.</p> - -<p>Ĝis nun mi faris al mi neniajn pensojn: kiaj do estas la homoj, kiuj -loĝas en ĉi tiu vilao? Sed nun komencas aperadi demandoj unu post -alia: unue, kiel entute mi venis ĉi tien? Tion mi scias. Bone. Due, -kie situas ĉi tiu domo? Kia homo estas tiu Fromaĝi? Eltrovanto, -inventisto, instruitulo? Pri iu Fromaĝi ankoraŭ neniam mi aŭdis -ion.</p> - -<p>Pordego malfermiĝas grincante. Juna viro, vestita per blua -laborjako, eliris. Per stupo li viŝpurigas siajn manojn de oleo. -Vidante min, li ridas kaj diras: „Bonan vesperon, sinjoro!“</p><!-- p. 29 --> - -<p>„Kiu estas vi?“ mi demandas.</p> - -<p>„Mi estas Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto.“</p> - -<p>„Tio ĝojigas min,“ mi diras kaj trajtigas mian buŝon je embarasa -rideto. „Ĉu vi povas diri, kiel mi povas endomiĝi? Jen, antaŭ -la pordo staras homo, kiu fumas teruran tabakaĉon.“</p> - -<p>„Ah, vi devas pardoni, estimata sinjoro,“ klarigas Karolo -fervore, „la afero estas jena: sinjoro Parkwer kaj la tabako estas -vera turmentado en ĉi tiu domo, malbonaĵo ĉiutaga, kiu daŭras -bedaŭrinde jam depost jaroj.“</p> - -<p>„Kaj kian okupon li havas en ĉi tiu domo?“</p> - -<p>„Nu, li estas ĉionfaristo —“</p> - -<p>„— sed faras nenion,“ mi aldonas bonhumore. „Li do estas pli -ĝuste nenionfaristo, haha!“</p> - -<p>„Vi estas prava,“ diras Karolo ridante. „Li faras ion nur, kiam -oni promesas al li cigaron aŭ ion alian fumeblan. Sed ankaŭ ion -‚trinkeblan‘ li volontege akceptas...“</p> - -<p>Sciavide mi aŭskultas la aŭtomobiliston, kiu faras sur min impreson -de normala homo. Mi demandas pri mia aŭtomobilo.</p> - -<p>Li malfermas la pordegon de la domo, kiu estas vasta aŭtomobilejo.</p> - -<p>„Ankaŭ via veturilo resaniĝas,“ li diras. „Pli grandaj riparoj -estis bezonaj, unue aksorompo, due difekto<!-- orig: defekto --> je la direktilo.“</p> - -<p>El la granda kvadrato, en kiun subite la suno eniras flamante, -ekfulmas mia veturilo per grandaj rondaj lanternokuloj. Ĉi tiuj -okuloj ŝajnas direktitaj sur min. Kun detruitaj vitroj ili -rigardegas min grande kaj mire. Mutaj demandoj fluas el ili kaj -kuregas en senkomprena mirego: kio okazis? Kial vi enŝlosis nin en -ĉi tiun vastan ejon kaj traktas nin kiel kaptitojn? Kial vi ne -zorgis pri ni dum tiel longa tempo?...</p><!-- p. 30 --> - -<p>La juna viro antaŭ mi parolas fervore. Li laŭdas la motoron, kiu -estas eksterordinare forta. Ke certe estas plezurego, flugadi per ĝi -tra la naturo...</p> - -<p>Mi ne aŭskultas lin. Mi aŭdas nur la demandegojn de l’ rondaj -brilantaj okuloj. Mi vidas la deformitajn kot-ŝirmilojn, kiuj -malrekte kaj kurbigite pendas super la pneŭmatikojn. Mi paŝas pli -proksimen.</p> - -<p>Mia sana mano glitas super la aŭtomobilon en delikata karesa -tuŝeto...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Sinjoro Tabakaĉ’ — tiel mi baptas lin — la domgardisto kaj -„nenionfaristo“ malaperis.</p> - -<p>Mi trapenetras kun peno la fumegon, kiu kuŝas en sufoka denso en la -ŝtuparejo. Mi paŝas en la grandan vitran arkaĵon, kiun nun -plenigas purpura fajro. Volontege mi nun ripoze falus en angulo sur -unu el la multaj vulpaj kaj ursaj feloj. Mi plene fordonus min al ĉi -tiu fabela belego kaj reva atmosfero, kiu ĉirkaŭvolvas min en ĉi -tiu sunbrilegata arkaĵo per dolĉa sveno kaj agrablega ebrio. Sed mi -sufokas mian emegon. Mi ŝanceliĝas plu kvazaŭ laca papilio en suna -lumo. Laŭlonge de l’ ŝtuparo mi treniĝas supren kaj faletas en -mia ĉambro sur molan divanon. Mi estas lacega.</p> - -<p>Ĉu oni rimarkis mian foreston? Certe oni serĉis min? Aŭ supozis, -ke mi dormis en la lito tutan tagon?</p> - -<p>Malrapide mi senvestigas min kaj falas en dormegon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>8.</h3> -</div> - -<p>Mia lito balanciĝas kvazaŭ ŝipo sur Oceano, kiun ondovipas -ventego. Samtempe krakego kiel pafo el kanono. La fenestraj vitroj -tintas. La muroj de mia ĉambro ŝanceliĝas. Tremegas la tuta domo.</p><!-- p. 31 --> - -<p>Timigite mi saltas el la lito. En unua momento mi pensas, ke tertremo -erartrafis ĉi tien. Kion signifas tio? Sed nun denove silentegas -ĉio...</p> - -<p>La mateno pendas ankoraŭ grize je la kurtenoj. Tremante mi staras en -ĉemizo meze en la ĉambro kaj ĉirkaŭrigardas senhelpe. En la domo -regas trankvilo. Tio ankoraŭ plitimigas min. Neniu ŝajnas atenti -pri ĉi tiu pafego. Ĉu mi sonĝas?</p> - -<p>Mi kuregas el la ĉambro, malsupren la ŝtuparon en la grandan vitran -halon. Sed ankaŭ ĉi tie moviĝas nenio. Timtremiga silentego! Eĉ -miaj paŝoj sonperdiĝas en la molaj tapiŝoj kaj felaĵoj...</p> - -<p>Subite pordo malfermiĝas supre. Eksterordinare hela lumkonuso -ĵetiĝas en la halon. Kaj en ĉi tiu blanka blindiga lumo mi staras -senhelpe en ĉemizo kaj prezentas bildon de kompato.</p> - -<p>Supre paŝas al la galerio Fromaĝi. Li estas volvita en blankan -kemiistan mantelon. Kaj dum li fikse rigardas malsupren per grandaj -okuloj sur mian blankan fantomon, kiu senhelpe baraktas per brakoj en -la lumkonuso, mi kriegas: „Kio okazis? Kio okazis?“</p> - -<p>„Ĉu vi estas lunatika?“ li demandas mirigite.</p> - -<p>„Ne!“ mi spiregas. „Sed io terura okazis en la domo...“</p> - -<p>„Iru dormi,“ li konsilas. „Vi povas malvarmumiĝi...“</p> - -<p>„Ĉu vi ne aŭdis la teruran ekkrakon?“ mi kriegas. „Io terura -certe okazis ĉi tie!“</p> - -<p>„Ah, la eksplodo,“ li diras ridante. „Efektive, afero malagrabla. -Malatentaĵo. Preskaŭ tuta mia provizo da faruno monta perdiĝis -ĉi-okaze...“</p> - -<p>„Kion do vi faras nun meze en la nokto?“ mi demandas mirfrapite.</p> - -<p>„Kemiajn eksperimentojn,“ li diras. „Nun trankvile enlitiĝu...“</p><!-- p. 32 --> - -<p>Tion dirinte, li malaperas. Kaj kun li la helega lumo. Kun klakantaj -dentoj mi palpas supren laŭlonge de l’ ŝtuparo. Mi eniras mian -ĉambron.</p> - -<p>Dum kiam mi kuŝas en la lito, super mi aŭdiĝas mistera bruo<!-- orig: brua -->. Poste -zumado de elektraj baterioj, kiu kantante flugas tra la ejo kvazaŭ -abelego. Ĉi tiu abelego ĉirkaŭzumas en mallumo mian kapon... pli -kaj pli laŭte kaj penetre... pli kaj pli proksime...</p> - -<p>Kun terurego mi metas mian kapon sub la litkovrilon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>9.</h3> -</div> - -<p>Vespera duonhelo regas en mia ĉambro. La kurtenoj, pendantaj antaŭ -la fenestroj kiel ruĝe-flamaj teksaĵoj, trempas ĉion en malhelan -ruĝeton. Ree mi enbrakiĝas al dolĉa laco. Ŝajnas al mi, ke mi -migris dum tuta tago. Ke mi marŝegis trans montoj kaj valoj en -ardega suna varmeco. Ke mi ŝvitis kaj soifis. Ke mi treniĝis kun -brulantaj plandoj. Kaj ke mi nun, reveninte de ĉi tiu laciga -tagomarŝo, kun plene elĉerpitaj fortoj, lacega kuŝas kaj jam ne -povas fari eĉ unu paŝon...</p> - -<p>Jes, mi sentas, ke mi riskis tro multe, ke mi tro multon postulis de -mia ankoraŭ malforta organismo. Sed ankaŭ hodiaŭ la suno logis min -en la arbareton kaj la verda kaŝejo akceptis min kiel bona patrino -sian infanon...</p> - -<p>Super mia ĉambro mi aŭdas denove strangan bruadon kvazaŭ de -seĝoj. Post tio trasiblas nekutima fajfado la tutan domon, kvazaŭ -subite leviĝanta vento, kiu ĝemante kuras laŭlonge de la tegmenta -defluilo. Mi ekmemoras, kion diris Tabakaĉ: „Ili sorĉas!“</p> - -<p>Mi ektremas. Mi subite rememoras la teruran nokton. Strangaĵoj -okazas tie ĉi. La hazardo ĵetis min inter<!-- p. 33 --> homojn nenormalajn, kiel -ŝajnas. Kion ili intencas? Kial ili ne permesas al mi, simple -forlasi ilian domon? Kial ili retenas min?</p> - -<p>Timema frostiga antaŭsento trakuras miajn nervojn: se mi ne forlasos -ĉi tiun domon, kie eksperimentas evidenta frenezulo, okazos -teruraĵoj. Mi mem travivos ĉion, kion supre la freneza homo -preparas kun mistera bruo...</p> - -<p>Subita eksilento. Mallaŭte homo frapas pordon. La strigaj okulvitroj -de Fromaĝi fantome ŝoviĝas el malantaŭ pordo. Trans la krepuske-ruĝaj -ondoj, kiuj plenigas la ĉambron, ruliĝas ride lia voĉo:</p> - -<p>„Hi, hi, forkuremulo vi! Revenis de la ekskurseto? Mi devos -enkarcerigi vin estonte!“</p> - -<p>Senvorte mi rigardas lin. Lia malgranda figuro enĉambriĝas. Liaj -brakoj moviĝas kvazaŭ fiŝaj naĝiloj. Li ŝajnas naĝi sur min en -la krepuske-ruĝa trema brilo. Timigite mi levas min. Mia hararo -stariĝas hirte. Miaj piedoj komencas ŝanceliĝi. Iu ŝutis malice -pizojn sub iliajn plandojn.</p> - -<p>„Ne!“ mi kriaĉas kun timego. „Mi ne restos tie ĉi. Mi dankas -vin pro via gastemo, sed tuj mi forlasos vian domon. Mi iros en la -urbon, en plej proksiman hotelon...“</p> - -<p>Li respondas per laŭtega rido:</p> - -<p>„En la urbon volas iri tiu ĉi hometo, hahaha! Kaj tuj, ankoraŭ -hodiaŭ. Vi estas tre humorema sinjoro...“</p> - -<p>„Kial?“ mi demandas kun timvastigitaj okuloj.</p> - -<p>„Nu, mia amiketo,“ li gaje diras kaj patrece frapas mian -ŝultron. „Ĉu vi ankoraŭ ne ĵetis rigardon tra via fenestro? Sur -la domaron, sur la homamasojn, kiuj puŝiĝas laŭlonge de l’ -stratoj, sur la bruan svarmadon de la elektraj tramveturiloj, de la -aŭtomobiloj, de la veturiloj? Kaj vi ne aŭdis ankoraŭ la -sonorigadon, bruegon<!-- p. 34 --> kaj kriadon de la urbego? Ne? Do, unu -momenton!“</p> - -<p>Mistere lia malgranda figuro ŝvebas al la fenestro. Liaj brakoj -ŝiregas flanken la ruĝajn kurtenojn. Li malfermas la fenestron.</p> - -<p>Antaŭ mi vastiĝas senfina nuda plataĵo. Vastega erikejo sen arboj -kaj arbetaĵoj etendiĝas antaŭ miaj okuloj kiel ebena, granda -senborda, glata lago, en kiun enakviĝas ĵus la suno en brileganta -vespera purpuro. Kvazaŭ vasta sabla maro, kiun ne povas ĉirkaŭpreni -la rigardoj, kvazaŭ ruĝa dezertejo de ebenaj dimensiegoj — kuŝas -antaŭ mi la lando...</p> - -<p>Fromaĝi staras malantaŭ mi. Li diras triumfe: „Ĝis plej proksima -urbo estas cent mejloj, miaj kara!“</p> - -<p>Tion dirante, li ekfrapas gaje mian dorson...</p> - - -<div class="section"> -<h3>10.</h3> -</div> - -<p>Efektive! Mi troviĝas en la domo de la eltrovanto, instruitulo -kaj eksperimentisto Fromaĝi! Tion mi eksentas ĉiupaŝe. Mi falegas -el unu surprizo en alian kaj palpas tra la domo kiel blindulo. -Kaj staras ĉiam denove antaŭ misteraĵoj. Mi surpriziĝas kaj -malekvilibriĝas tiom, ke ofte mi demandas min, ĉu mi mem ne estas -jam normala aŭ ĉu la domo, en kiun mi falegis per hazardo, staras -surkape? Ĉar verŝajne ambaŭaĵoj estas veraj, mi estas trankvila -kaj kontenta, ke mi entute vivas. Aŭ ĉu estas ĉio ĉi nur sonĝo? -Stato simila al dormo, en kiun mi falis? Kaj se ĉi tiu lasta supozo -estus ĝusta ... ĉu domaĝus iel?...</p> - -<p>La regionon, en kiu mi troviĝas, mi komparus kun granda dezertejo. -Kaj la domon, en kiu mi loĝas, kaj<!-- p. 35 --> la ĉirkaŭan belegan ĝardenon -kun agrabla ombroplena oazo.</p> - -<p>„Kiel okazis, ke vi loĝas ĉi tie?“ mi demandas Fromaĝi.</p> - -<p>„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ li respondas.</p> - -<p>„Kion faras al vi la homoj?“ mi demandas kun miro.</p> - -<p>„Ili malhelpas min.“</p> - -<p>„Ah!“</p> - -<p>„Mi ŝatas la trankvilon.“</p> - -<p>„Kaj mi eniĝis en ĉi tiun trankvilon kiel trudema rompanto de -l’ paco —“</p> - -<p>Fromaĝi levas la manon kiel policisto:</p> - -<p>„Haltu, juna amiko!“</p> - -<p>„Kiam mi resaniĝos, mi ne volas esti plu al vi ŝarĝo. Mi ne -volas profite elpremi vian gastemon kiel citronon...“</p> - -<p>Tion aŭdante, Fromaĝi fariĝas furiozega. Sovaĝe li fingre kombas -sian hararon. Liaj okuloj ruliĝas minace malantaŭ la okulvitroj. -Malrapide li paŝas al mi. Li kriegas:</p> - -<p>„Ĉu vi freneziĝis? Parolante tiel, vi ofendas min! Kiaj ideaĉoj -venis en vian kapon, vi hometo? Vi restos tie ĉi! Finita la -afero!“</p> - -<p>Ekscitite li kuras tien kaj reen kun sovaĝaj gestoj. Post tio subite -lia mieno trajtiĝas gaje kaj li demandas ridante:</p> - -<p>„Kaj vi ja tute ne volas foriri, ĉu ne? Ĉio ĉi estas malsaĝa -babilo. Ĉar sciu: vi imponas min! Ni estos bonaj amikoj.“</p> - -<p>Li ekprenas mian sanan brakon.</p> - -<p>„Venu kun mi!“ li diras kaj fortiras min. „Mi montros al vi -miajn laborejojn. Vi travivos aferegojn! Jes, aferegojn, ĉar -Fromaĝi estas ĵus malkovranta interesegan novaĵon, jes!...“</p> - -<p>Senvole mi fortreniĝas tiregate de li...</p><!-- p. 36 --> - - -<div class="section"> -<h3>11.</h3> -</div> - -<p>Knabino kun nigra hararo sidas kontraŭe de mi. Ŝiaj brunaj revemaj -okuloj rigardas min esplore. Miaj rigardoj perdiĝas en ili kvazaŭ -sendirektilaj ŝipoj en alklifiĝo. Mi leviĝas. Miaj tremantaj manoj -ekprenas ŝiajn ŝultrojn.</p> - -<p>„Kiel nomiĝas vi?“ mi demandas la knabinon, kiu rigardas min -senparole kun brilegantaj okuloj.</p> - -<p>„Maria,“ ŝi respondas mallaŭte.</p> - -<p>„Ma-ri-a!“ mi ripetas kun rompita voĉo.</p> - -<p>Mallume, malklare ekŝvebas memoro en mia cerbo. Ŝajnas al mi, -kvazaŭ mi kuŝas denove malsana kaj malforta. Kvazaŭ kapo kun nigra -hararo ekaperas antaŭ mi. Kaj brunaj okuloj kun longaj revemaj -palpebroj ridetas malgaje. Kaj blanka mano tuŝetas miajn ardantajn -tempiojn kun malvarmetiga kareso...</p> - -<p>„Maria!“ mi diras, dum subita kortuŝo forprenas mian spiron. -„Do estas vi, kiu min flegis. Estas vi, kiu senlace sidis apud mi, -kiam mi ŝvebis en febro inter vivo kaj morto... Kiel mi danku -vin?“</p> - -<p>Rideto konvulsias ĉirkaŭ ŝiaj ruĝaj lipoj.</p> - -<p>„Mi faris tion volonte,“ ŝi diras reveme. „Mi ja nenion havas -ĉi tie por fari...“</p> - -<p>Mirinda infano estas Maria. Kvazaŭ soleca belega floro ŝi -elkreskis, jen meze en la erikeja dezerto. Netuŝita de malnoblaj -avidoj de l’ moderna mondo estas tiu ĉi knabino...</p> - -<p>„Kial vi estas tiom malgaja?“ mi demandas.</p> - -<p>„Ĉar tie ĉi ne estas homoj,“ ŝi respondas.</p> - -<p>„Kion vi volas de la homoj?“ mi demandas mirigite.</p> - -<p>„Mi volas esti inter ili.“</p> - -<p>„Ah!“</p> - -<p>„Vivi! Vivi mi volas!“</p><!-- p. 37 --> - -<p>Ŝi leviĝas kaj paŝas sur la malfermitan balkonon.</p> - -<p>„Rigardu tiun sunon! Tie, kie ĝi malaperas, situas granda urbo. -Ho, mi scias, vespere oni lumigas tie multkolorajn lampojn, milojn da -kolorflamantaj lumoj, kiuj brilegas pli hele ol ĉi tie la steloj sur -la ĉielo. Kaj la homoj, feste vestitaj, sidas kun ŝerco kaj ridoj -en tiu lumomaro, meze en tiu brila, fabela brilego... Gaja muziko -lulas ilin en la ebrion de l’ vivo... Kaj mi?... Mi soife pereas en -tiu ĉi dezerto kaj seko, kiu ĉirkaŭas min! Mi malviviĝas en tiu -ĉi soleco, kiu ĉie ĉi kuŝas per pezanta sufoko...“</p> - -<p>„Ne parolu tiel!“ mi diras petegante.</p> - -<p>„Rakontu al mi pri la homoj!“ ŝi petas.</p> - -<p>Tremante mi metas la manon sur ŝian ŝultron. Mi levas la malfortan, -maldekstran brakon kaj etendas ĝin.</p> - -<p>„Jen, kie loĝas la homoj!“ mi diras obtuze. „Sed ili ne estas -tiaj, kiaj oni priskribas ilin en tiuj libroj, kiujn vi legis. Ili -estas malbonaj. Oni ne povas fidi ilin. Seniluziiĝo kaŝatendas en -tiu urbo! Kredu al mi: vi ĉiam elkreskis ĉi tie, sub la zorgemo de -via patrino, sub la eduko de fraŭlino Snob kaj opinias, ke la vivo -en la granda mondo prezentiĝas belege. Bedaŭrinde ne estas tiel. -Kion ajn vi serĉas, vi trovos ĝin en tiu mondo neniam...“</p> - -<p>Mi eksilentas.</p> - -<p>Denove venis vespero. La elrigardo, kiun ni ĝuas sur la belegan -ĝardenon kaj la proksiman arbareton, estas idilia. Ŝajnas al mi, ke -mi troviĝas en malgranda paradizo. En ĝi loĝas vere strangaj -homoj. Sed netuŝite de la tumulto de la granda moderna mondo, ĝi -pentras en mian animon malofte pacsolenan bildon. Mondeto por si mem -estas la oazo de Fromaĝi! Malgranda<!-- p. 38 --> silueta tranĉo el dia -pranaturo, en kiu la aero ŝajnas saturita de dolĉa agrabla -revemo...</p> - -<p>Mallaŭte leviĝas la krepusko el la arbareto. Ĝi rampas kaŝe -sur la vojoj de l’ ĝardeno laŭlonge de florantaj arbetaĵoj. -Solenvualajn ombrojn ĝi tiras super la balkonon...</p> - -<p>Mi sentas sorĉan potencon, kiu transfluas sur min de tiu juna -stranga knabino. Ho, leviĝi mi volus en ĉi tiu krepuska horo de -feliĉega ravo kaj tiri al mia brusto tiun hominfanon! Ne impete mi -farus tion, sed tute kviete kaj delikate, kiel ŝajnas ordoni la -revema ombra horo ... sed io retenas min...</p> - -<p>Sub ni staras la malluma ombro de l’ vespero. Super ni steleto -amike brilas. Ĉirkaŭ ni paca trankvilo. La proksimaj arboj klinetas -siajn pintojn en malvarmeta vespera vento. Paco ŝvebas tra la -domo...</p> - -<p>Kaj la facila vento alportas melodiajn sonorilajn sonojn. Per -tremantaj flugiloj ili flugas tra la silento en egalaj sinsekvaj -intertempoj...</p> - -<p>„Oni sonorigas al vespera manĝo,“ ŝi diras kaj eksaltas.</p> - -<p>Kvazaŭ en sonĝo mi ŝanceliĝas de la balkono en la ĉambron...</p> - - -<div class="section"> -<h3>12.</h3> -</div> - -<p>Ĉiuj ni sidiĝas al tablo. Karolo serve prezentas la manĝaĵojn, -kiuj alvenis el la kuirejo per elektra levilo. Ni vespermanĝas.</p> - -<p>Ses personoj sidas ĉirkaŭ la ovala tablo: sinjoro Fromaĝi, -sinjorino Kamilo, fraŭlino Maria, mi, fraŭlino Snob kaj profesoro -Sovaĝi. Disvolviĝas sekvanta interparolo:</p> - -<p>Fromaĝi entrepreneme: „Ĉu ni ne volas aŭskulti radiomuzikon aŭ -paroladon?“</p><!-- p. 39 --> - -<p>Sinjorino Kamilo riproĉe: „Mateo, vi scias bone, ke tio nur -malhelpas la vespermanĝon.“</p> - -<p>Maria petante: „Sed panjo, ni ja povas elekti muzikon.“</p> - -<p>Fraŭlino Snob ravite: „O jes, London-an operon!“</p> - -<p>La profesoro mallaŭdege: „Radiomuziko estas sensencaĵo. Ĝi sonas -ĉiam kiel foruzita gramofono! Mi protestas kontraŭ ĉia radiomuziko...“</p> - -<p>Fromaĝi pacience: „Per tio ĉi vi ofendas miajn bonegajn radiofonojn. -Sed mi ne volas klarigi al vi, kiurilate miaj aparatoj superas -ĉiujn aliajn, ĉar pri tekniko vi ja komprenas nenion... Kion dezirus -vi, sinjoro Kovalo?“</p> - -<p>„Al mi estas indiferente. Mi ĉion aŭskultos volonte,“ mi diras.</p> - -<p>„Do bone, ni aŭskultu paroladon,“ diras Fromaĝi. „Estas nun -oka horo... Karolo, alportu de la radioprogramon, kiu estis radie -akceptita hodiaŭ matene. Certe ĝi kuŝas supre en ĉambro R...“</p> - -<p>Karolo transdonas flavan slipon. Fromaĝi ĝuste ŝovas siajn -okulvitrojn kaj legas:</p> - -<p>„Sed Mateo, manĝu unue,“ admonas sinjorino Kamilo. „La manĝaĵoj -ja malvarmiĝos al vi.“</p> - -<p>„Mi proponas ‚Turboaeroplanoj‘ de profesoro Chester-New York,“ -diras Fromaĝi kaj rigardas en rondo. „Se ĉiu konsentas?...“</p> - -<p>„Ne!“ krias kvar voĉoj samtempe.</p> - -<p>„Ni volas aŭdi ion pri nova modo,“ diras fraŭlino Snob.</p> - -<p>„Tekniko nun ne konvenus,“ deklaras la profesoro.</p> - -<p>Fromaĝi embarasite gratetas malantaŭ sia orelo.</p> - -<p>„Hm,“ li diras. „Krome estas ĉi tie ‚La antikva greka poezio‘ -de profesoro D-ro Mayer-Vieno.“</p> - -<p>„Nepre!“ subite ekkrias la profesoro laŭte kaj per la osto, kiun -li estas primaĉanta, ekscitite gestas al Karolo. „Funkciigu! -Funkciigu!“</p><!-- p. 40 --> - -<p>„1234!“ ordonas Fromaĝi kaj turnas la atenton denove al sia -telero.</p> - -<p>„O, ni ne volas aŭdi grekaĵojn,“ diras ekscitite fraŭlino -Snob. Ŝia malgrasa figuro rotacias pro indigno sur la seĝo kaj -kolera rigardo trafas la profesoron.</p> - -<p>„Ankaŭ mi proponus prefere ion alian,“ aldonas Maria.</p> - -<p>„Nu, ni faru la komplezon al la profesoro,“ kvietigas sinjorino -Kamilo.</p> - -<p>„Silentu!“ krias la profesoro. „Mi nenion aŭdas!“</p> - -<p>Sed subite trafluas muĝado la silenton. Post tio parolas voĉo klare -kaj laŭte:</p> - -<blockquote><p>„... komenciĝis. Se ni parolas pri poezio, unue ni devas klarigi -al ni, kio vere estis poezio. Poezio estas versigo kontraŭe al -prozo. Sed ni esploru unue, kion oni komprenis pli frue sub -poezio. Ĉar estas ja evidente, ke ankaŭ la esprimo poezio kiel ja -multo alia en la sinsekvo de l’ tempoj iom post iom venis en tute -alian signifon, kaj kiajn ajn imagojn ni hodiaŭ ligas kun la esprimo -poezio, ili tamen estas tre malproksimaj de tio, kion oni en tiu -antikva tempo nomis poezio...“</p></blockquote> - -<p>„Estimataj gesinjoroj,“ diras la profesoro. „Kion tiu sinjoro -Mayer el Vieno surtabligas al ni, malhavas ĉian logikon. Mi nepre ne -povas konsenti pri lia teorio, kiun li disvolvas al ni ĉi tie en -altesonaj vortoj. Mi deklaras, ke tiu homo distrumpetas en la mondon -komplete falsan hipotezon pri la antikva poezio!“</p> - -<p>„Silentu, mi petas“, diras Fromaĝi nervoze. „Oni ja ne komprenas -lin, se vi krias.“</p> - -<p>„Ĉu oni povas aŭskulti trankvile tiajn senfundajn mallogikaĵojn?“ -grumblas la profesoro. „Estas ja kvazaŭ...“</p> - -<p>„Silentu!“ krias Fromaĝi kolere.</p> - -<blockquote><p>„... ludis la heksametro. Ĝi estas versa ritmo, kiu estis multe -uzata kaj ŝatata ne nur en la latina sed ankaŭ en la greka poezio -de l’ antikvaj tempoj. La antikvaj poetoj tre ŝatis apliki en siaj -verkoj la heksametron. Kaj certe<!-- p. 41 --> ĉiu, kiu studis antikvan poezion, -konfesos, ke tiu ĉi versformo tre konvenas kaj vere mirinde taŭgas -por antikvaj lingvoj. La heksametro fariĝis baldaŭ populara kaj -mi trankvile povas aserti, ke ĝian taŭgecon pruvas kaj ĝian -popularecon fundamentigis la glora Homera majstroverko de l’ -antikva greka poezio. La eraraj vagadoj de Odysseus estas bone -konataj tra tuta mondo...“</p></blockquote> - -<p>„Terure!“ ekĝemas la profesoro. „Li eĉ ne scias, ke la antikvuloj -parolis Odyssevs!“</p> - -<p>„Tio ne rilatas la temon,“ rimarkigas Fromaĝi.</p> - -<p>„Kion?“ bruas la profesoro sovaĝe. „Tio estas gravega hipotezo, -kiun mi starigis!...“</p> - -<p>„Nu, ankaŭ mi ĉiam parolis Odysseus,“ mi interdiras.</p> - -<p>„Neniam!“</p> - -<p>„Sed Odyssevs sonas ja abomene,“ mi diras.</p> - -<p>„... de la heroo Odysseus, vere majstra verko de Homero...“ -interrompe parolas la radiofono.</p> - -<p>„Odyssevs!“ korektas kriege la profesoro.</p> - -<p>Kaj nun krias ĉiuj samtempe unu tra la alia:</p> - -<p>„... sed oni ja nenion komprenas ... kaj kvankam la migroj de -Odysseus ... <i>Odyssevs</i>!! ... silentu! ... mi nenion aŭdas ... ni -ne volas aŭdi grekaĵojn ... eble parolado pri modo ... sed mi -nepre petas silenton ... devas konfesi, ke Odysseus ... <i>Odyssevs</i>!! -... ŝajnas, ke oni parolas Odysseus ... neniam! ... mi nenion aŭdas -... tio ne rilatas la temon ... ĉio je evs, ĉu vi komprenas?! -Basilevs, Zevs, Achillevs ktp...“</p> - -<p>Estas laŭta vortosvarmego. La profesoro, kontraŭ kies kapon ĵetegas -D-ro Mayer el Vieno senĉese sian „Odysseus“, fine furioziĝas tiom, -ke li pugnobategas la tablon, eksaltas kaj elĉambriĝas vokegante -laŭte „Odyssevs“. Ni ĉiuj laŭte diskutas unu tra alia: Fromaĝi -insultante kolere, sinjorino Kamilo kvietigante, Maria senkulpigante, -fraŭlino Snob pepante kun indigno kaj mi kuraĝe subtenante la -Odysseus-hipotezon.<!-- p. 42 --> Kaj ni — ĉiu laŭ sia maniero — interkrias -en la paroladon de D-ro Mayer el Vieno ... ĝis kiam Karolo kun -spiritregeco ĉesigas la radiofonon.</p> - -<p>Jen, ni staras ĉiuj mute en duona rondo kaj fikse rigardas unu la -alian.</p> - -<p>„Ĉu mi tuj ne diris, ke la radiofono nur malhelpas la vespermanĝon?“ -diras riproĉeme sinjorino Kamilo al sia edzo. Tiu ĉi kun embaraso -gratetas sin malantaŭ orelo kaj nervoze ŝovetas la okulvitrojn.</p> - -<p>„Domaĝe ... domaĝe ... ke ni ne elektis ‚Turboaeroplanoj‘ -...“ li diras malkuraĝete.</p> - -<p>La profesoro enmetas en la ĉambron sian kapon kun strange-malsaĝa -mieno.</p> - -<p>„Ĉu tiu Mayer finfinis sian ‚Odysseus?‘“ li demandas.</p> - -<p>„Jes, venu nur,“ vokas Fromaĝi ridante kaj denove estas tute -bonhumora.</p> - -<p>Li enverŝas vinon kaj levas sian glason.</p> - -<p>„Vivu la tekniko!“ li diras kun fiero.</p> - -<p>„Vivu Odyssevs!“ rekrias la profesoro.</p> - -<p>Gaje ektintas la glasoj...</p> - - -<div class="section"> -<h3>13.</h3> -</div> - -<p>Mi ripozas en la jasmena laŭbo. Mi siatempe mem veturdetruis ĝin -per mia aŭtomobilo. Sed mi riparis kaj novstarigis ĝin per propraj -manoj. Per tio mi akiris ioman ŝaton ĉe fraŭlino Snob.</p> - -<p>Kiu kaj kio estas tiu ĉi fraŭlino? Nu, afero malklara kaj nebula. -Ie ekzistis iam edukejo por junaj knabinoj. Kaj en ĉi tiu edukejo -sinjorino Kamilo kaj fraŭlino Snob estis edukataj kaj instruataj -komune. Kaj el ĉi tiu tempo devenas ilia amikeco. Sed kia -kontrastego inter ambaŭ amikinoj: fraŭlino Snob aspektas, kvazaŭ<!-- p. 43 --> -ŝi dormis dum siaj „universitataj studoj“ en polvoplena kesto, -kaj sinjorino Kamilo posedas ankoraŭ plenajn kaj rozkolorajn -vangojn. Sinjorino Kamilo vivgaja kaj bonkora, fraŭlino Snob osteca -kaj grumblema. Fraŭlino Snob estas do ĉi tie edukistino kaj -instruistino. Por karakterizo sufiĉu la fakto, ke ŝi estas -maljuneta virgino, kiu studis ĉe la universitato kaj pasie ŝatas -London-an operon...</p> - -<p>Tagmezo proksimiĝas. Mia stomako murmuras. Mi sentas jam grandan -apetiton je tagmanĝo. Ĉu hodiaŭ estos io bona ... io speciala? -Efektive la homo ĉiam pensas nur pri manĝado. Sed ĉu estas mia -kulpo, ke la kuiristino Sabino en la domo de Fromaĝi estas fenomeno? -Kaj la manĝaĵoj, kiujn ŝi kuiras, fenomenaĵoj?...</p> - -<p>„Ĉu eble vi ne scias, kion oni preparas hodiaŭ por tagmanĝo?“ -mi demandas timeme.</p> - -<p>Fraŭlino Snob levas siajn okulojn de la libro, kiun ŝi legas.</p> - -<p>„Vi parolas nur pri manĝado, sinjoro!“ ŝi riproĉas mallaŭde -kaj daŭrigas la legadon.</p> - -<p>Sed mi retenas ŝin.</p> - -<p>„Nu, nu,“ mi diras humile kaj flate, „vi ja estas konfidatino -ĉe sinjorino Kamilo kaj certe povos informi min...“</p> - -<p>Ŝi ĵetas evidente kondamnan rigardon sur min kaj diras:</p> - -<p>„Kapreolaĵo. La dorso de juna cervo.“</p> - -<p>Mi ekaŭskultas.</p> - -<p>„Oho,“ mi diras. „Vi parolas pri kapreolo kaj cervo en unu -spiro. Tio ĉi ne estas al mi indiferenta. Kapreolaĵon mi tre -ŝatas, cervaĵon malpli.“</p> - -<p>„Tio ĉi ja estas samaĵoj!“ ekridas pikece fraŭlino Snob.</p> - -<p>„Kio?“ mi vokas mirigite. „Kapreolo kaj cervo ja estas bestoj -diversaj.“</p> - -<p>Fraŭlino Snob levetas la nazon kaj asertas seke:</p><!-- p. 44 --> - -<p>„La kapreolo estas ido de cervo!“</p> - -<p>„Kio?“ mi demandas kaj rigidiĝas pro miro, „vi ŝercas, fraŭlino! -Ĉiu bubo kaj infano scias, ke cervo kaj kapreolo estas malsamaj -specoj.“</p> - -<p>La skandalaj natursciencaj scioj de fraŭlino Snob svenigas min.</p> - -<p>Ŝi silentas, nerveme foliumas en sia libro kaj ignoras mian -kontraŭdiron. Tia konduto tre kolerigas min. Ĉu mi povas toleri, ke -tia skandala eraro plu ekzistu kaj kiel fia lekanto plu kreskaĉu? Mi -devas elŝiri ĝin radike!</p> - -<p>„Vi tre eraras,“ mi diras laŭte, „kaj vi konfesos mem...“</p> - -<p>Tiam ŝi ekkrias triumfe:</p> - -<p>„Kion vi volas? Mi ja studis ĉe la universitato!“</p> - -<p>Pum! Kvazaŭ bombo frapegas en mian turmentatan cerbon tiu ĉi -„universitato“ kaj detruas senkompate ĉiujn miajn cervohipotezojn. -Ĉiam eksplodas tiu bombo, kiam fraŭlino Snob troviĝas sur erara -vojo. Ĝis nun neniu esploris, ĉe kiu universitato studis fraŭlino -Snob kaj — kiajn studojn ŝi faris en tiu ĉi mistera loko. Sed -estas fakto, ke la „universitato“ estas bombo, kiun fraŭlino -Snob kutimas ekĵeti kontraŭ la senkulpajn kapojn de tiuj homoj, -kiuj kuraĝas kontraŭstari ŝiajn ofte absurdajn asertojn...</p> - -<p>Mi eksilentas kun rezigno kaj fraŭlino Snob reklinas sin triumfe.</p> - -<p>Antaŭ nelonga tempo ni parolis pri la mondpotenco de l’ antikvaj -romanoj. Fraŭlino Snob kuraĝis aserti, ke la romanoj akiris tiun -ĉi potencon pro tio, ĉar ili vivadis fidele laŭ la biblio. Kaj -kiam mi deklaris, ke la romanoj ankoraŭ tute ne konis la biblion, -ĉar tiu ĉi libro ankoraŭ ne estis presita, ŝi moke tiris supren -siajn brovojn kaj — ekĵetis sian bombon! Kaj post tio<!-- p. 45 --> neniu plu -kontraŭstaris, ĉar — kiel ŝajnas al mi — neniu el ni studis ĉe -„tia“ universitato...</p> - -<p>Jes, nun vi scias, kia estas fraŭlino Snob! Sed estu certaj, ke mi -ne permesas, ke ŝi rabus al mi la apetiton je la kapreolaĵo per -tiaj aferaĉoj...</p> - - -<div class="section"> -<h3>14.</h3> -</div> - -<p>Mi estas freneziĝanta!</p> - -<p>La cervohipotezo de fraŭlino Snob ne volas elkapiĝi. Kaj kio estas -plej freneziga kaj stranga: neniu en la tuta domo volas diri al mi, -kiu pravas! Skandalo! Sed ĉar oni konsideras la universitatajn -studojn de fraŭlino Snob, oni pli inklinas al ŝia hipotezo. Ke -ĝenerale ĉi tiu hipotezo estas ankoraŭ problemo...</p> - -<p>„Sinjoro profesoro!“ mi vokas laŭte kaj senspire kuras al la -arbareto.</p> - -<p>La profesoro Sovaĝi ekhaltas mirigite. Lia senhara kapo brilas en la -suno kiel granda bilarda pilko. Lia frunto sulkiĝas konstante, -kvazaŭ li cerbumas ĉiam pri plej malfacilaj problemoj. Tial lia -vizaĝo aspektas ĉiam malserene...</p> - -<p>„Kio okazis?“ li demandas scivole.</p> - -<p>Fervore mi disvolvas al li la cervohipotezon de fraŭlino Snob. Ke li -decidu kaj ke volonte ni ambaŭ submetos nin al lia kompetenta juĝo.</p> - -<p>„Tio ĉi estas afero, kiu ne apartenas al mia fako,“ li diras kaj -faras malgravigan geston. „Tio ĉi estas bagateloj, pri kiuj ne -penindas paroli. Sed jen estas aferoj multe pli gravaj. Kaj pripensu, -ke mi feliĉe povas hodiaŭ diri al vi, ke mi starigis novan gravan -hipotezon. Vi ja konas tiun pri Odyssevs, ĉu ne?“</p><!-- p. 46 --> - -<p>„Mi opinias ĝin erara,“ mi diras sincere.</p> - -<p>„Kio?“ li ekkrias incitite. „Vi ne kredas je ĉi tiu hipotezo?“</p> - -<p>„Argumenti...“</p> - -<p>„Hipotezon oni neniam povas argumenti,“ rediras la profesoro -mallaŭde. „Sed vi ja bezonas nur rigardi la novgrekan lingvon, kaj -vi trovas sufiĉajn argumentojn...“</p> - -<p>„Nu, kaj la nova hipotezo?“ mi demandas scivole.</p> - -<p>„Grandiozega, mi diras!“ li krias. „Pripensu, ke mi eltrovis -post longa scienca esploro de la latinaj praskriptoj, ke la romanoj -parolis la konsonanton ‚c‘ ne nur antaŭ a, o ktp. kiel ‚k‘, -sed nepre ĉiam kaj ĉie. Do ‚Kikerono‘, ‚Kezaro‘ ktp.“</p> - -<p>„Tion mi ne kredas,“ mi diras. „Ankaŭ tiun ĉi hipotezon mi -opinias erara. Mi restas konvinkita, ke la antikvuloj parolis -‚Cicerono‘...“</p> - -<p>„Vi estas grandega malsaĝulo, se vi ne kredas tion!“ krias -furioze Sovaĝi. „Oni parolas Kikerono, ĉu vi komprenas?!“</p> - -<p>„Ne, Cicerono,“ mi vokas.</p> - -<p>„Kikerono!“</p> - -<p>„Cicerono!“</p> - -<p>„Kikerono!“</p> - -<p>„Cicerono!“</p> - -<p>„Kikerono!“ kriaĉas la profesoro.</p> - -<p>„Cicerono!“ mi rediris trankvile.</p> - -<p>„Ki-ke-ro-no!“ li krias laŭte.</p> - -<p>„Ĉu vi estas koko?“ mi demandas moke.</p> - -<p>„Kikerono!“ respondas Sovaĝi.</p> - -<p>Furioze li kuras en la arbareton, kie fraŭlino Snob — gardu min -Dio! — ripozas en hamako.</p> - -<p>„Fraŭlino Snob!“ li krias senspire. „Oni parolas Kikerono!“</p><!-- p. 47 --> - -<p>Fraŭlino Snob aprobe klinetas la kapon al la profesoro kaj diras kun -rideto: „Vi estas prava. Mi studis ĉe la universitato!“</p> - -<p>Kiam mi ekaŭdas tion, mi forkuregas kun teruro, dum la profesoro kun -moko kaj triumfo postsendas al mi sian „Kikerono“...</p> - -<p>Depost tiu tago la profesoro ĉiam kaj ĉie „kikerikas“ sian -novan hipotezon kaj mi devas konfesi, ke mia cervohipotezo tre perdis -jam je aktualeco.</p> - -<p>Sed mi ĵuras, ke mi pendigos iam la profesoron ... je lia propra -hipotezo!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>15.</h3> -</div> - -<p>Du fumkolonoj leviĝas al paca vespera ĉielo.</p> - -<p>La unua, la pli granda vekas en mi senton de oportunsereno. Ĝi venas -el kamena tubo de oblikve-kontraŭa domo kaj anoncas, ke oni preparas -en la kuirejo bongustan vespermanĝon. La kuiristino Sabino jam -delonge okupas en mia koro specialan lokon; ĉar ŝi kuiras bonege -kaj mirinde. Mi estas konvinkita, ke ŝi kuiras tute laŭ propraj -receptoj, kiujn ŝi mem eltrovis kaj elprovis kun genia kuiristina -spirito...</p> - -<p>La dua fumkolono estas malpli agrabla. Kvankam ĝi ne penetras ĝis -mi, ĝi tamen kreas en mia stomako malagrablan senton. Ĝi devenas el -la pipo de mia amiko Tabakaĉ, la nenionfaristo. Jen, li staras, laŭ -sia maniero apogita je la aŭtomobileja pordo kaj tute profundiĝis -en interparoladon kun Karolo, la aŭtomobilisto kaj servisto...</p> - -<p>Serena paca bildo, kiun mi ĝuas tra fenestro de mia ĉambro. Se mi -estus pentristo, mi nepre pentrus ĉi tiun belegan naturvidaĵon...</p><!-- p. 48 --> - -<p>Ho jes, ĝuego estas vivi en la oazo de Fromaĝi. Oni estas ĉi tie -libera kaj senkatena. Ĉiu povas fari kaj ne fari, kion ajn li volas. -Al la ĉefaj manĝoj vokas sonorilo. Kiu venas, ricevas bonegan -manĝon, kiu forestas, simple ricevas nenion.</p> - -<p>Fromaĝi eksperimentadas. Jam depost tri tagoj li ne aperis ĉe -tagmanĝo. Sovaĝi kove sidas super novaj hipotezoj. Li ankoraŭ -verkas sian libron „De praulo ĝis radiohomo“ kaj nun feliĉe -finis la „antaŭparolon“. Sinjorino Kamilo estas plene okupita -per la mastrumado. Fraŭlino Snob ankoraŭ aŭskultas London-an -operon (pro kio ŝi estas en konstanta batalo kun la profesoro, kiu -ne toleras muzikon) aŭ perdiĝas ie kun libro. Kaj fraŭlino Maria -aliĝas al mia societo. Kaj mi — nu, mi estas ravita pri tio kaj -ignoras la multajn „<i>shoking</i>“, kiujn fraŭlino Snob ĵetas kontraŭ -mian kapon. Nu, al maljuna virgino oni tion pardonas volonte. Mi ja -estas tute certa, ke ŝi tion faras pro nura ĵaluzo!...</p> - -<p>Depost kelkaj tagoj mi denove veturas aŭtomobile. Sinjorino Kamilo -minacetas per fingro kaj ridetas bonkore:</p> - -<p>„Prefere ne faru tion, sinjoro Kovalo! Ĉar povas okazi io simila -kiel tiam...“</p> - -<p>„Trankviliĝu panjo, jam mi atentos, ke li veturos tute malrapide -kaj malsovaĝe,“ diras Maria.</p> - -<p>Kaj vere, mi veturas tre malrapide, depost kiam Maria sidas apud mi. -La aŭtomobilaj ekskursoj ja...</p> - -<p>Diable! Mi devas terni. Kia odoraĉo?</p> - -<p>Mi rimarkas, ke de malsupre fumkolono leviĝas tikle rektege en mian -nazon. La fumo venas el la pipo de Tabakaĉ, kiu, nenion suspektante, -starigis sin sub mia fenestro.</p> - -<p>Kun teruro mi fermas la fenestron...</p><!-- p. 49 --> - - -<div class="section"> -<h3>16.</h3> -</div> - -<p>Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Ĝi fluas de tegmentoj kaj muĝas -strange en la defluiloj. Lagetoj formiĝas en la korto, de kiu -forrifuĝis ĉiuj kokbirdoj.</p> - -<p>Ni sidas en la komforte kaj agrable aranĝita legoĉambro: Maria en -balanca seĝo, mi en profunda, oportuna apogseĝo. Miaj rigardoj -glitas de la kameno, en kiu bruletas ruĝa hejmeca fajro, al la -masivaj kverkaj ŝrankoj, en kiuj staras libro apud libro en longaj -ordaj vicoj. Iliaj titoloj, kiuj ore brilas sur iliaj dorsoj, -evidentigas, ke ĉi tie loĝas granda sciencisto. Pri ĉio oni povas -trovi tie ĉi: ĉu pri medicino, ĉu pri naturscienco, ĉu pri -ĥemio, ĉu pri maŝintekniko... vere, eminenta sciencisto estas tiu -viro, kiu senlace sidas en siaj laborejoj kaj esploradas kaj -malkovras iajn novajn elementajn fortojn de l’ naturo... kaj -ĝojas, ke la mondo ne malhelpas lin, ke la homoj, kiuj ne komprenas -la signifon de l’ sciencoj, estas malproksimaj...</p> - -<p>Dume tie sidas juna knabino, kiu sopiregas homojn. Ete balanciĝas -ŝia seĝo. Ŝi estas vestita per simpla modesta vestaĵo. Ŝi ne -konas la pompon, kiun surmetas moderna virino por inciti la pasion de -viroj. Kaj tamen aŭ — ĝuste pro tio ŝi estas pli ĉarma kaj bela -ol ĉiu virino, kiun mi renkontis dumvive. Ŝi ne efikas per afektaj -incitiloj, ŝi estas vera ido de l’ naturo. Ŝi ne konas tiun -ridindan flirtan konduton kaj knabinan ridon, kiu rezultas el -malĉastaj avidoj. Libere kaj nature ŝi parolas pri temoj, kiujn la -ekstera mondo konsiderus ŝokaj. Kaj ŝia sopiro al ĉi tiu mondo? -Ĝi ne sekvas de iaj malnoblaj pensoj aŭ imagoj. Ĝin kaŭzas tute -nature la izoleco, en kiu ŝi elkreskis. Nenion ŝi scias aŭ -suspektas pri la malboneco de la mondo.</p><!-- p. 50 --> - -<p>Mirinda infano estas Maria. Mi volus kompari ŝin kun libro, kies -paĝojn mi turnadas unu post alia. Kaj sur ĉiu paĝo mi legas novajn -mirindaĵojn. Kaj mi estas tiom mirigita kaj konfuzita de la infana -pureco kaj natura mondkompreno, kiun brile respegulas ĉiu paĝo, ke -mi ne kuraĝas marĝene noti kaj ŝanĝi la tekstojn laŭ vidpunkto -de hodiaŭa modernulo...</p> - -<p>Pluvo plaŭdas kontraŭ vitrojn. Senmove mi sidas kaj aŭskultas -ĝian monotonan kanton. Kaj rigardante la belan knabinan kapon, -klinitan super libro, mi profundiĝas en melankoliajn verkistajn -revojn. Miaj verkoj, kiujn mi komencis hejme, nun kuŝas forgesitaj. -Semajnoj pasis kaj mi ankoraŭ ne pensas pri hejmena reveno. Laboro, -laborego atendas min en tiu dua mondo, laboro, famo, gloro ... kaj -tamen, tamen ... ne, ne, mi ne volas pensi pri tio. Mi timas, ke mi -devos reiri en ĉi tiun modernan mondon, el kiu mi venis, inter tiujn -malbonajn homojn ... mi timas kaj malgajiĝas pensante tion...</p> - -<p>Ŝi ĉesas legi. Levante siajn brunajn okulojn kun tiuj longaj -revemaj palpebroj, ŝi rigardas en la pluvon. Poste ŝi diras:</p> - -<p>„Mi legas libron, en kiu la aŭtoro skribas multon pri literaturo. -Sed kio estas literaturo? Diru al mi, klarigu tion, mi petas...“</p> - -<p>Mi vekiĝas el miaj malgajaj revoj kaj respondas:</p> - -<p>„Ĉu mi scias tion?“</p> - -<p>„Eh, ne ŝercu!“ ŝi insistas. „Vi certe scias tion, vi ja mem -diris al mi, ke vi estas verkisto...“</p> - -<p>Malrapide mi leviĝas. Mi fiksas miajn okulojn sur ŝian vizaĝon kaj -diras tre malgaje:</p> - -<p>„La literaturo jam mortis.“</p> - -<p>„Mi ne komprenas...“ ŝi diras konfuzite.</p><!-- p. 51 --> - -<p>„Tion komprenos nur vera verkisto. Vi komprenos tion neniam ... -neniam!“</p> - -<p>Mi paŝas al la fenestro. Dum momento silento regas en la ĉambro. Mi -rigardas fikse en la pluvogrizan ĉielon. Kaj mi sentas en mia -interno amaran doloron. Kiel mi komprenigu al ĉi tiu senkulpa kaj -nesperta hominfano tion, kio nun ondas en mia brusto? Kiel mi sentigu -al ŝi tion, kio vunde ŝiras mian koron?...</p> - -<p>Mola blanka brako tuŝas mian ŝultron. Kaj mallaŭta kompatema voĉo -diras:</p> - -<p>„Kial, diru kial vi ne volas klarigi al mi, kion la homoj komprenas -sub literaturo?“</p> - -<p>„La homoj?“ mi diras malŝate. „Ili estas kulpaj, ke la literaturo -mortis. Iam, iam, antaŭ longaj tempoj, la homoj komprenis kaj -sciis, kio estis literaturo. Ili sentis, ke la literaturo estas -io, kio kondukas la homon sur pli altan kulturan nivelon. La -verkistoj iam klopodis per la potenco de sia voĉo veki en homoj -komprenon kaj emon je bono kaj belo. Ili edukis la homojn, ili tiris -ilin el la profundo de teraj zorgoj kaj malĝojoj en ĉielajn sferojn -de feliĉo kaj sereno, en kiuj ili mem migradis. Ili konstruis la -mondon per la literaturo, ili kreis en siaj verkoj lumajn figurojn, -ke la mondo aspiru imiton! Ho, feliĉaj tempoj, en kiuj verkisto -povis verki tiel, kiel li sentis en koro.</p> - -<p>Sed la literaturo mortis. La homoj mem sufokis ĝin. Hodiaŭ la -granda mondo moke levas la ŝultrojn pri tiaj antikvaj verkistoj. -Hodiaŭ la homoj jam ne migras en tiuj altaj sferoj. Ha, kaj la -verkistoj? La verkistoj, la sklavoj de la moderna publiko, sidas en -mallumaj profundoj. Ili klopodas kaj devigite klopodas tiri la homojn -pli kaj pli profunden en voluptajn abismojn. Per ŝajna belo kaj -maskita bono ili plenigas siajn librojn kaj<!-- p. 52 --> la homoj ĝojas kaj -aplaŭdas tiujn verkojn, kiuj plej lerte vekas malnoblajn -instinktojn. La verkistoj hodiaŭaj malkonstruas la mondon, ili -detruas ĉion, kio vere estas nobla kaj bela, kaj predikas modernan -moralon. Literaturo ili nomas tion. Sed mi diras, ke la literaturo -mortis...“</p> - -<p>Mi silentas. Per grandaj miraj okuloj rigardas min Maria. Poste -mallaŭte kaj hezite venas de ŝiaj lipoj demando:</p> - -<p>„Kaj vi, vi, kion verkas?...“</p> - -<p>Delikate mi deprenas ŝian brakon de mia ŝultro. Kaj malgaje -rigardante en ŝiajn timigitajn okulojn, mi diras kviete:</p> - -<p>„Ni ne parolu pri tio...“</p> - -<p>„Kial ne?“</p> - -<p>„Ĉar tio ŝiras mian koron...“</p> - -<p>„Mi konsolos vin...“</p> - -<p>„Ne, lasu...“</p> - -<p>Maltrankvile mi paŝas de la fenestro kaj ŝanceliĝas laŭlonge de -la kverkaj ŝrankoj. Libroj, libroj staras tie ĉi ... nur bonaj -libroj, ĉar sciencaj ... nun mi komprenas la malŝaton de Fromaĝi -kontraŭ homoj ... ankaŭ mi malamas ilin ... kaj se mi devos reiri -al ili?...</p> - -<p>„Ĉu mi kolerigis vin?“ demandas Maria. „Venu, estu gaja kaj -senzorga. Vi ne rigardu la vivon tra nigraj vitroj...“</p> - -<p>Mi returnas min. Rideto kuras trans mian vizaĝon. Kial pensi pri -malserena morgaŭo? La hodiaŭo ankoraŭ estas bela. Mi tenu ĝin per -fortaj manoj. Revema nekonita sorĉo fluas de ŝia infana pureco. Ĝi -venas super min kiel nebulo kaj vualas ĉiujn miajn sentojn kaj -pensojn per sveniga dolĉo. Mi paŝas al ŝi. Mi metas miajn manojn -sur la tremantajn knabinajn ŝultrojn. Kaj dum<!-- p. 53 --> miaj rigardoj -profunde penetras en ŝiajn brilantajn grandajn okulojn, miaj lipoj -formas unu vorton:</p> - -<p>„Maria!...“</p> - - -<div class="section"> -<h3>17.</h3> -</div> - -<p>Mi forlasas mian ĉambron. Kaj dum mi apogiĝas je la galerio enpense -kaj rigarde profundiĝas en la vastan vitran halon, parolas malantaŭ -mia dorso senlime kvieta voĉo de virino:</p> - -<p>„Kara sinjoro Kovalo! Vi farus al mi grandan komplezon, se vi pli -zorgemus pri mia edzo. Sciu, ke Mateo sidas en sia eksperimentejo jam -depost tri tagoj kaj ne estas eligebla. Provu do, ellogi lin al -vespermanĝo.“</p> - -<p>„Tio estos por mi plezurego“, mi respondas afable. „Li ja -laboras super mia ĉambro, ĉu?“</p> - -<p>„Vi supozas prave, iru nur supren...“ kuraĝigas kun rideto -sinjorino Kamilo. Kaj haltante meze sur la ŝtuparo ŝi postvokas -min: „Kaj nepre ne forgesu la vespermanĝon!“</p> - -<p>Heziteme mi haltas antaŭ pordo, sur kiu estas fiksita malgranda -ŝildo kun la litero R. Mi malfermas la pordon. Hu! En la sama -momento mi ŝancele falas en teruran mallumon. El dua ĉambro, kies -pordo estas duone malfermita, radias blanka lumo. Mi faletas trans -aron de grandaj aĵoj, kiuj kuŝas sur la planko, kaj fine -tramallumiĝas al ĉi tiu lumo.</p> - -<p>Mi enpaŝas ejon, kies muroj estas malhelaj kaj vidigas nenion. Nur -en mezo de ĉi tiu nigra ĉambro staras granda blanke lakita ronda -tablo. De la plafono brilas intense blanka lumfonto, kiu staras sur -la tabloplato kiel granda blanka konuso. En ĉi tiun lumofacon subite -sian<!-- p. 54 --> kapon metas Fromaĝi kaj rigardadas senparole kaj senmove per -siaj grandaj strigovitroj la platon.</p> - -<p>Mi paŝas pli proksimen. Kvazaŭ hipnote pendas miaj rigardoj je ĉi -tiu blanka ebeno, sur kiu subite ekdancas iaspecaj misteraj ombroj.</p> - -<p>„Ah, estas vi, juna amiko“, diras Fromaĝi rimarkante min, kaj -ŝovetas distrite siajn okulvitrojn. „Tre bone, ke ankaŭ vi -vizitas min. Vi travivos aferegojn, hometo! Rigardu nur, tio estas la -unuaj aperaĵoj, kiujn kreas la novaj aerooptikaj plataĵoj. Ili -estas nature treege intensigitaj per la radioaktiva lumo, kiun mi -funkciigis, ĉu vi komprenas?“</p> - -<p>„Jes“, mi diras kaj komprenas nenion.</p> - -<p>„Bone“, li daŭrigas. „La plej grandan malfacilaĵon kaŭzas la -merkatoraj montriloj. Ili ne funkcias ankoraŭ ĝuste. Sed provadi -oni devas, eksperimentadi, jes...“</p> - -<p>Ankaŭ mi klinas mian kapon sur la blankan tabloplaton. Por konfesi -la veron, mi ne scias, pro kio mi faras tion. Pri kio do temas ĉi -tie? Kion signifas ĉi tiu ombrodanco?</p> - -<p>Timeme mi ŝtelrigardas la vizaĝon de Fromaĝi. En tiu ĉi momento -mi ne scias, ĉu tie staras antaŭ mi frenezegulo aŭ efektiva granda -eltrovanto kaj malkovranto.</p> - -<p>„Jes“, mi diras, por paroli ion, „la merkatoraj montriloj -ankoraŭ tute malfunkcias.“</p> - -<p>„Oho!“ diras Fromaĝi kviete. „Malfunkcias, vi ne diru, sed ne -ĝuste funkcias, ĉu vi komprenas? Sed mi ĝustigos ilin. Pri tio ne -timu!“</p> - -<p>Tion dirante, li paŝas al nigra muro kaj turnas kontakton.</p> - -<p>„Rigardu tien ĉi!“</p> - -<p>Mi levas la okulojn. Ĉi tiu muro estas kovrita de geografia kartego -de la terglobo laŭ projekto de Merkator. Mi rimarkas, ke delikata -plektaĵo de orbriletanta metalfadenaro<!-- p. 55 --> estas fiksita super la -karto. Ĉi tiu orplektaĵo fulmas en la akra blanka lumo. Je unu -punkto ĝi densiĝas laŭ maniero de aranea reto. Kaj el ĉi tiu -aranea reto elstariĝas kelkaj montriloj kaj ĉiuj montras sur pli -malgrandan facon de la karto. Mi ekkonas, ke tio estas Palestino kaj -diras al mi, ke ĉi tiuj montriloj evidente estas la „merkatoraj.“</p> - -<p>„Ili devas esti tiel malkomunigataj,“ parolas Fromaĝi kvazaŭ al -si mem, „ke ili ne estas plu influataj de la tavoloj, kiuj kuŝas -ekstere de tiuj per la plataĵoj influitaj“.</p> - -<p>„Jes“, mi diras kaj ree klinas min senkomprene super la ombroĥaoson -sur la tabloplato, „ĉar en alia okazo estiĝas tia konfuzaĵo kiel -ĉi tie“.</p> - -<p>„Vi estas tute prava!“ ekkrias Fromaĝi ĝojigite. „Vi estas -eksterordinare klara homo! Kompreneble, nesufiĉa izoligo nepre -kaŭzas tian konfuzegon, kian ni vidas tie ĉi. Sed, ju pli longe vi -rigardos, des pli vi komprenos el ĉi tiu ombroĥaoso!“</p> - -<p>Kun pli granda atento mi rigardegas la tabloplaton. Kaj strange: mi -ekkonas diversaĵojn. Jen, ĉu tio ne estas homaj figuroj, kiuj -ekaperas el la dancetanta ombraro? Sed rapide, kiel ili venis, ili -denove disfluiĝas kvazaŭ en fumo. Poste ŝajnas al mi, ke subite -elstariĝas el la ĥaoso muroj de urbego...</p> - -<p>En tiu momento Fromaĝi fortege ekboksas mian flankon.</p> - -<p>„Ha!“ li kriegas subite. „Ĉu vi vidas lin? Ĉu vi vidas lin?“</p> - -<p>„Kiun? Kiun?“</p> - -<p>Lia mano montras kun ekscitita gesto sur ombraĵon, kiu estas klare -ekkonebla kiel rajdanto. Efektive, rajdanto en blanka flirtanta -mantelo.</p> - -<p>„Ha!“ krias Fromaĝi ankoraŭfoje kaj preskaŭ metas sian nazon -sur la rajdant-fantomaĵon. „Ha, malfermegu<!-- p. 56 --> nur viajn okuletojn, -juna amiko! Rigardu nur la ombron precize, kiu ĉi tie saltetas sur -la tablo...“</p> - -<p>En tiu ĉi momento eksonas la sonora laŭta bato de sonorilo kaj -anoncas la manĝohoron.</p> - -<p>Mia stomako krakas. Mi ekprenas la brakon de Fromaĝi.</p> - -<p>„Ĉu vi aŭdas? La sonorilo sonas“, mi diras.</p> - -<p>„Kiu sonorilo?“ li demandas distrite.</p> - -<p>„La sonorilo, kio vokas nin al vespermanĝo,“ mi enoreligas al li -kviete sed insiste.</p> - -<p>Li longe ekĝemas, deŝiras sian nazon de la rajdant-fantomo, -ŝovetas siajn okulvitrojn kaj rigardas min kun kvieta kompata -rideto:</p> - -<p>„Jes, juna amiko, mizera estas la aranĝo, ke la korpo havas -bagatelajn pretendojn, kiujn ni sklave devas plenumi...“</p> - -<p>Post tio li turnas kontakton. La lumo estingiĝas subite. Nigra nokto -ĉirkaŭas nin. Kroĉe tenante unu la alian ni ŝanceliĝas eksteren...</p> - - -<div class="section"> -<h3>18.</h3> -</div> - -<p>Ni promenveturas: Maria kaj mi!</p> - -<p>Preskaŭ ĉiun tagon mi eltiras mian veturilon, dum Karolo kun -diskreta rideto plenigas la rezervujon per benzino. Kaj poste ni -forflugas en la sunan lumon...</p> - -<p>Verdire mi ŝatus veturi per aeroplano. Sed Fromaĝi ne permesas, ke -ni flugus sen Karolo. Kaj tio ĉi ne plaĉus al mi, nu kompreneble...</p> - -<p>Sed mi trovis kelkajn kilometrojn malproksime de nia domo verdan -arbareton kun herbejo, kie plaŭdas vigla rivereto. Tien ni ekskursas -ĉiutage.</p> - -<p>Kaj ripozante sur la flortapiŝo, ni sentas nin feliĉaj naturinfanoj. -La suno brilas varme tra la verdaj branĉoj.<!-- p. 57 --> La rivero plaŭdas en -arĝentaj sonoj. Super ni la birdoj kantas amajn melodiojn. Kaj ni -revas...</p> - -<p>„Maria“, mi demandas delikate, „ĉu vi ankoraŭ sopiras la -grandan bruan urbon?“</p> - -<p>Ŝiaj belegaj okuldiamantoj rigardas min reveme.</p> - -<p>„Ne! Ne!“ ŝi respondas mallaŭte. „Nun ne.“</p> - -<p>„Mi scias, kion vi sopiris“, mi diras malrapide. „Mi scias, pri -kio vi revadis tage kaj nokte. Ĉu mi diru tion?“</p> - -<p>„Diru, diru“, ŝi petas kun ardantaj vangoj, „sed tute mallaŭte...“</p> - -<p>„Amon vi sopiris, Maria,“ mi diras kun tremanta voĉo. „Vi -serĉis homon, kiu povus ami vin kaj kiun vi mem amus. Maria, mi bone -laŭsentas viajn knabinajn revojn. Mi scias, kiom vi devis soifi. Kaj -diru, ĉu iam vi kisis viron?“</p> - -<p>„Neniam“, ŝi spiras kaj ruĝiĝas.</p> - -<p>„Neniam“, mi ripetas mallaŭte.</p> - -<p>Ni silentas. Niaj koroj estas plenplenaj je konfesoj, kaj ni -silentas. Mi observas ŝin. Kaj dum mi rigardas ŝin, mi raviĝas je -ŝia beleco. Tamen mi ne kuraĝas tuŝi ŝin. Tiu ĉi knabino kuŝas -kvazaŭ pura rozo inter la multnombraj floroj. Se mi kisus ŝin, mi -rompus tiun rozon. Ĉu mi rajtas rompi ĝin? Nur hazardo venigis min -ĉi tien en la domon de Fromaĝi. Kio? Se alia venus, tiu havus -samajn ŝancojn kiel mi. La knabino, kiu kreskas sola en dezerto, ja -soifas lipojn de ĉiu viro...</p> - -<p>Mi volas paroli al ŝi, sed mi silentas. Reve mi fermas la okulojn.</p> - -<p>Mi ne scias, kiel longe mi tiel kuŝis. Sed subite mi sentas varman -spiron apud mia vango. Kaj kiam mi levas la palpebrojn, du malhelaj -okuloj tute proksime estas super mi. Ili ŝajnas al mi kvazaŭ -profundaj arbaraj<!-- p. 58 --> fontoj. Kaj la ruĝaj lipoj, kiuj vane sopiregis -kisojn, flustras:</p> - -<p>„Mi amas vin!...“</p> - -<p>Kaj dum knabinaj manoj ekprenas mian kapon, lipoj freŝaj nekisitaj -premas en la miajn longan svenan kison...</p> - - -<div class="section"> -<h3>19.</h3> -</div> - -<p>Mateo Fromaĝi sorĉas!</p> - -<p>En malluma laborejo li prezentas siajn sorĉaĵojn. Kiam mi alpaŝas -mallaŭte, mi rimarkas Maria-n, kiu sidas sur seĝo meze en la -ĉambro. Ŝiaj grandaj okuloj rigardas blankege lumigatan muron. -Mallaŭte mi sidiĝas apud ŝi.</p> - -<p>Malantaŭ ni Fromaĝi bruas post ekrano, el kiu tra truo estas -projektata la lumo sur la blankan ebenaĵon.</p> - -<p>„Maria!“ mi diras mallaŭte. „Fine mi trovas vin. Ni ja volis -promenveturi.“</p> - -<p>„Poste, poste, mia kara,“ ŝi respondas.</p> - -<p>„Kial?“ mi demandas kun ekmiro. „Kion do vi volas ĉi tie?“</p> - -<p>„Paĉjo prezentas interesegaĵojn,“ ŝi diras kaj rigardas kun -streĉita atento la blankan facon. „Atentu nur, mia kara, kaj estu -obeema. Li tuj montros al ni scenon el Jerusalemo dum tempo de la -krucobatalantoj...“</p> - -<p>„Ah, efektive tio estas interesa.“</p> - -<p>En tiu momento Fromaĝi krianoncas el post sia ekrano: „Tuj la -prezentado komenciĝos! Atentu!“</p> - -<p>Kun granda atentostreĉo mi rigardas al la blanka faco.</p> - -<p>Antikva urbo ekaperas: Jerusalemo! Alruliĝas amasegoj da soldatoj. -Ĉiuj ili portas potosimilajn kaskojn fermitajn. Ili svingas siajn -lancojn kun kuraĝa vervo. Tie kaj tie ĉi unu falas teren. Flirtas -en vento blankaj manteloj, sur kiuj brilas ruĝa kruco. Sur la muroj -de la urbo ekaperas<!-- p. 59 --> defendantoj. Inter muraj elstaraĵoj ili kuras -kun fervoro tien kaj reen. Kaj ĉio ĉi okazas tute laŭnature. Vere, -amasegaj scenoj de giganta beleco!...</p> - -<p>Ĉi tiuj mirindaj scenoj ravas min tiom, ke mi laŭte aplaŭdas pro -entuziasmo kaj ekkrias kun infaneca ĝojo:</p> - -<p>„Brave! Brave! Belega filmo! Ankoraŭ mi ne vidis ion similan!...“</p> - -<p>Maria metas sian manon sur mian buŝon:</p> - -<p>„Silentu! Ĉu vi freneziĝis?“ ŝi diras ekscitite. „Dio mia, -se tion aŭdos paĉjo!“</p> - -<p>„Ĉu do mi ne laŭdu la filmon?“ mi kriegas kun kolero. „Jes, -vivu la kinotekniko! Kiaj scenoj de homamasoj! Jam delonge mi ne -vidis tiel bonegajn kinematografajn bildojn, sed hodiaŭtempe oni -faras tiajn scenojn en Parizo mirindege —“</p> - -<p>La bildoj malaperas. Estingiĝas la blindiga lumo. Kutima helo -lumigas la ĉambron. Silentiĝas ĉio.</p> - -<p>Ambaŭ ni turnas la kapon al la ekrano, malantaŭ kiu troviĝas -Fromaĝi. Li elmetas tra la truo sian kapon. Grande kaj rigide -rigardas nin liaj okulvitregoj. Malorde lia hararo pendas sur lian -frunton. Kaj lia voĉo ruliĝas kontraŭ nin kun tondra rido:</p> - -<p>„Pravegas vi! Belega filmo, hahaha —!“</p> - -<p>Post tio li rampe paŝas el post la ekrano. Denove li rigardas min -tra siaj grandaj vitroj. Li stariĝas piedpinte kaj frapetas mian -ŝultron. Tion farante, li enoreligas al mi konfidence:</p> - -<p>„Vi estas grandioza azenaĉo, mia kara!“</p> - - -<div class="section"> -<h3>20.</h3> -</div> - -<p>„Karaj infanoj!“ diras Fromaĝi kaj fingre kombas sian hararon. -„Ĵus vi vidis la sieĝon de Jerusalemo. Kaj sciu, ke tio ne estis -filmo, sed efektiveco!“</p><!-- p. 60 --> - -<p>„Li ankoraŭ ne kredas tion, paĉjo!“ diras Maria.</p> - -<p>Mi montras embarasan rideton:</p> - -<p>„Sinjoro Fromaĝi, vi klarigis al mi tiujn ĉi aferojn ankoraŭ -neniel! Kiel do mi komprenu tiujn mirindaĵojn?“</p> - -<p>La okuloj de Fromaĝi ekbrilas.</p> - -<p>„Vi estas prava! Efektive, mirindaĵoj ili estas, kiuj ĵus -prezentiĝis al niaj okuloj. Sed ni esploru la aferon ĝisfunde! Ni -rigardu, kiel fartas la aerooptikaj plataĵoj supre; ilia moviĝo nun -post estingo de la Co-lumo devas esti senfunkcia.“</p> - -<p>„De la Co-lumo?“ mi ripetas konfuzite. „Kion signifas ĉio? La -aerooptiko, la merkatoraj montriloj kaj nun la Co-lumo ... mi -freneziĝos! mi freneziĝos!“</p> - -<p>„Nu, nu“, ridas Fromaĝi. „Kiel mi klarigu tion al vi?“</p> - -<p>„Mi helpos, paĉjo“, diras Maria. „Jam li konceptos...“</p> - -<p>„Bone!“ konsentas Fromaĝi, „antaŭ ĉio ni nun rigardu la plataĵojn; -jen la ĉefaĵo, ĉio cetera sekvos.“</p> - -<p>Tion dirante li ekprenas niajn manojn, kvazaŭ ni efektive estas -infanoj, kaj tiras nin sur la koridoron. Subite li ekhaltas. Li levas -la nazon. Ĉirkaŭflaretas kun ĉagreno en la aero kaj sulkigas -malserene la frunton.</p> - -<p>„Karaj infanoj!“ li diras malgaje. „La malbenita pipulo denove -estas proksima kaj vagaĉas tie ĉi. Kiel li nomiĝas ja?“</p> - -<p>„Tabakaĉ!“ mi diras serioze.</p> - -<p>„Li fumaĉas denove. Vere, tiu homo kaŭzas multe da ĉagreno...“</p> - -<p>Komforta ŝtuparo kondukas nin supren. Silente ni surpaŝas la -tegmenton.</p> - -<p>La suno staras varmege super ni. Ĝiaj radioj kaptiĝas inter la -sennombraj arĝentaj kolonoj, kies stangaro enaeriĝas kun -trembrilanta fadenaro. Vere, strangegan bildon prezentas tiu ĉi -tegmento. Kaj ŝajnas al mi, ke mi troviĝas en<!-- p. 61 --> centra stacio por -senfadena telegrafio. Dometoj iaj, en kiu, staras aparatoj, estas -konstruitaj tie ĉi. Vidiĝas funeloformaj akceptiloj por iaj -atmosferaj influoj.</p> - -<p>Fromaĝi rapidemas al aĵo, kiu aspektas kiel gardista dometo. Ĝi -konsistas nur el latunaj stangoj, kiuj estas interligitaj per -trembrilantaj metalfadenaj plektaĵoj. Neniajn fenestrojn ĝi havas. -El ĉiuj flankoj la aero povas penetri libere al interno kaj influi -la vitrajn plataĵojn, kiuj tie estas vicigitaj en rondo kvazaŭ -ĉirkaŭ speco de bobeno.</p> - -<p>„Venu tien ĉi!“ vokas Fromaĝi.</p> - -<p>„Tio estas la aerooptikaj plataĵoj“, klarigas Maria. „Ĉar -paĉjo trovis la punkton, kiun li serĉis, ili nun ne moviĝas. Kiam -li serĉas la punkton, ili turniĝas.“</p> - -<p>Mi metas miajn rigardojn sur la plataĵojn kaj diras nenion.</p> - -<p>Sed Fromaĝi frotas siajn manojn kaj konstatas kun ĝojo:</p> - -<p>„La Co-a tavolo, kiu kovras ilin, ne difektiĝis. Mi do ne bezonas -renovigi ĝin. La lumo briladas tra ili, ĉu vi komprenas?“</p> - -<p>Post tio li ekturnas butonon kaj diras:</p> - -<p>„Do, nun brilas la lumo malsupre.“</p> - -<p>Tion dirinte, li turnas sin al ni kaj parolas klarige:</p> - -<p>„Vi devas scii, ke estas ankoraŭ tre komplike, krei Co-n.“</p> - -<p>„Ĉu?...“ mi diras senkomprene.</p> - -<p>„Kaj tiun Co malkovris paĉjo!“ krias Maria admire.</p> - -<p>„Kaj ne nur la Co-n mem, sed ankaŭ ĝian aplikon“, aldonas -Fromaĝi, „tio signifas: unu specon de ĝia apliko, ĉar ĝiaj -aplikeblecoj certe estas miloblaj!“</p> - -<p>Mi staras kaj rigardegas ambaŭ homojn, kies certega sinteno mirigas -min. Mi ne komprenas, kion ili parolas... Miaj genuoj tremas ... io -peza premegas mian kapon, en kies malantaŭa parto sentiĝas pikado. -Estas preskaŭ<!-- p. 62 --> la sama doloro kiel tiam, kiam mi malsanis. Kaj mi ne -kapablas nun klarigi al mi, ĉu ĝi devenas eble ankoraŭ de mia -malsaneco aŭ ĉu kaŭzas ĝin la suno, kiu ĉi tie kaptas je mia -kapo per ardegantaj radioj.</p> - -<p>Sed Fromaĝi ŝajnas tute ne rimarki mian animan malekvilibron. Li -diras:</p> - -<p>„Ĉar vi do vidis ĉion, mia juna amiko —“</p> - -<p>„Kaj kvazaŭ ekkonis la kernon de la afero —“ daŭrigas Maria -ekprenante mian brakon.</p> - -<p>„— do mi estingas denove la lumon kaj ni iru malsupren“, finas -Fromaĝi kun triumfo, ekturnas ree la kontakton kaj gaje ekprenas -mian duan brakon.</p> - -<p>Mi ŝanceliĝas senforte. Mi estas rompita korpe kaj spirite. Ili -trenas min malsupren la ŝtuparon kvazaŭ malfortan malsanulon. Kiam -Fromaĝi rimarkas mian rompitecon, li diras viglige:</p> - -<p>„Kuraĝon juna amiko! Nenio okazos al vi!...“</p> - - -<div class="section"> -<h3>21.</h3> -</div> - -<p>„Helpu —! Helpu —!“</p> - -<p>La krio, kiu devenas el la gorĝo de fraŭlino Snob, elektras min. -Mia energio, kiu ĵus sur la tegmento disbloviĝis kvazaŭ pulvoro, -nun ekpuŝegas min antaŭen.</p> - -<p>„Kio okazis?“ ekkrias Fromaĝi kaj kuregas la ŝtuparon malsupren. -Ni sekvas lin kun venta rapideco.</p> - -<p>Sed kion signifas tio? Ŝajnas ke la domo brulas! Ni kuregas kontraŭ -muron de fumo, kiu morde penetras en niajn okulojn. Ha, tio estas la -pipo de Tabakaĉ!</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“ kriegas furioze Fromaĝi.</p> - -<p>Tra la fumo barakte ŝanceliĝas fraŭlino Snob. Malespere ŝi tordas -la manojn super sia kapo. Ŝajnas, ke ŝi luktas kontraŭ sveno.</p><!-- p. 63 --> - -<p>„Savu lin! Savu lin!“</p> - -<p>„Kiun?“ ni rekrias konsternite ĉiuj samtempe.</p> - -<p>„Ta-ba-kaĉ!“ ŝi spiretas, strabe rulas la okulojn kaj malleviĝas, -kaptite de sveneto, sur la stupojn.</p> - -<p>Sed Fromaĝi staras ĉe la sojlo de sia laborejo. Li etendas la -manojn kun tragika gesto. Li krias:</p> - -<p>„Ha! Arogantegaĵo! Homaĉo, vi kuraĝis per via pipa fumo profani -la sanktejon de l’ scienco! Vi kuraĝis penetri ĉi tien, vi -malbonulo! Senhonta estaĵo, vi!...“</p> - -<p>Kun kontentego mi sentas, ke degeliĝas mia glaciiĝinta cerbo. Ĉar -viviga rido leviĝas el profundo de mia animo kvazaŭ suno. Serena -bildo prezentiĝas antaŭ miaj okuloj.</p> - -<p>De la karto, projektita merkatore, la briletanta fadenplektaĵo -dekroĉiĝis parte. Ĝi pendas super korpo de viro, kiu kaptiĝis iel -en la fadenaro. Ho, kompatinda Tabakaĉ! Kvazaŭ malpura muŝego li -pendetas en la brilanta aranea reto. Li jen fermas, jen malfermas -sian buŝon kiel karpego. Kaj tion farante, li rigardas nin per -malsaĝega rigardo. Kvazaŭ kontraŭstare li premas konvulsie la -manon kontraŭ la muran karton.</p> - -<p>La helpokrioj de fraŭlino Snob kunvokis ĉiujn domanojn. Ĉiuj ni -fikse rigardas senvorte la strangan spektaklon.</p> - -<p>Fromaĝi volas ĵetegi sin kontraŭ la malfeliĉulon kun furiozaj -krioj. Sed sinjorino Kamilo retenas lin kviete. Ankaŭ mi protekte -starigas min antaŭ la pendantan muŝegon kaj diras kun minaca voĉo:</p> - -<p>„Mi ne toleros, ke okazos ia malbonaĵo al mia kara Tabakaĉ!“</p> - -<p>Dume Maria deprenas kun delikata mano la metalfadenan reton. -Sinjorino Kamilo kun helpo de la dika kuiristino eltrenas -Tabakaĉ-on. Tiu rigardas nin kun okuloj pro timo vastiĝintaj. -Ŝajnas ke li estas senkonscia. Rapide kaj zorgeme oni apoge kondukas -lin al la laborseĝo<!-- p. 64 --> de Fromaĝi. Li sidfaliĝas en la seĝon, -klinas la kapon flanken kaj aspektas tute kiel dormiĝonto.</p> - -<p>Ĉiuj ni staras kaj ne scias, kion komenci. Nur Fromaĝi kuretas per -siaj mallongaj kruroj tien kaj reen. Liaj trolongaj brakoj rotacias -en la aero kvazaŭ ventmuelilaj flugiloj. Liaj hirtaj haroj flirtas -en ekscitita malordo. Kaj liaj okuloj rondruliĝas malantaŭ la -grandaj strigovitroj. Li indigne krias al la dormanto:</p> - -<p>„Vekiĝu, vi, homo — kiel vi nomiĝas ja?“</p> - -<p>„Tabakaĉ“, mi helpas.</p> - -<p>Tiam sinjorino Matildo alpaŝas kaj diras kviete:</p> - -<p>„Ho, kompatinda Tabakaĉ. Li ja estas tute senpensigita kvazaŭ -hipnota, unue li maldormiĝu...“</p> - -<p>Fromaĝi subite ektremas.</p> - -<p>„Ha!“ li krias, poste turnas sin al ni. Li kunmetas la manojn -kvazaŭ al preĝo kaj balbutas:</p> - -<p>„Karaj geamikoj! Se efektiviĝas en tiu ĉi momento tio, kion mi -antaŭsentis —“</p> - -<p>Interrompante sin, li kuregas al Tabakaĉ. Li ŝiras liajn ŝultrojn -tiom, ke la kapo de la bedaŭrindulo pendolas inter la ŝultroj kiel -infanluda baloneto je ŝnuro kaj enoreligas per fortega voĉo:</p> - -<p>„Vekiĝu! Vi! Leviĝu! Vi, homo — kiel vi nomiĝas ja?“</p> - -<p>„Tabakaĉ“, mi respondas.</p> - -<p>Sed helpo proksimiĝas en figuro de fraŭlino Snob, kiu ankoraŭ pala -pro la antaŭa sveneto, nun eniras kun glaso da akvo. Fromaĝi -malĝentile ŝiregas ĝin el ŝia mano kaj elverŝas la tutaĵon sur -la „pekozan“ kapon de Tabakaĉ. Tiu malfermas la okulojn, glutas -kelkfoje, subite vigliĝas, rigardas nin laŭvice. Poste li leviĝas -kun embaraseto kaj ekstaras antaŭ ni kun humila pentemo.</p> - -<p>Fromaĝi rigardas lin kun emocio kaj, kiel ŝajnas al mi, kun amaj -rigardoj. Post tio li paŝas antaŭen, faras<!-- p. 65 --> ordonan geston: -„Repaŝu, vi ĉiuj!“ kvazaŭ ni estas sangavidaj leonoj, emaj -forŝiri el la manoj de Fromaĝi Tabakaĉ-on, kiu subite fariĝis por -li valoregaĵo. Li starigas sin antaŭ la pekinto. Li ŝovetas la -okulvitrojn kaj parolas kun profunda admiro:</p> - -<p>„Mia kara —“</p> - -<p>„Tabakaĉ“, mi helpe diras.</p> - -<p>„Jes, mia kara Tabakaĉ! Mi suspektas, kie vi estis ĵus. <i>Kiel unua -vi eniris la Co-an vivon!</i>...“</p> - - -<div class="section"> -<h3>22.</h3> -</div> - -<p>Soleno regas en la ĉambro. Mute staras homoj en rondo. Iliaj mienoj -esprimas parte kompaton, parte miregon. Preĝeja atmosfero -ĉirkaŭblovas nin. Ŝajnas, ke super niaj kapoj ŝvebas nevideble, -tamen potence, io grandioza, io, kio estas ankoraŭ nekomprenebla, -sed ĝuste pro tiu sia nekompreneblo fluas kun mistera forto. Mi -sentas, ke io prepariĝas tie ĉi, ke ĝi evidentiĝos nun el la -buŝo de Tabakaĉ, je kies lipoj pendas ĉies rigardo.</p> - -<p>Kaj ekparolas Fromaĝi kun solena voĉo:</p> - -<p>„Kara Tabakaĉ! Vi estas al ni ĉiuj kara homo. Vi estis unua en la -Co-a vivo. Rakontu do, kion vi vidis kaj travivis. Ni volas scii la -veron! La veron! En la nomo de la scienco, al kiu ĉiuj ni servas, mi -postulas la veron! Kaj por ke ĝi elvenu trans viaj lipoj pli facile, -prenu tion, Tabakaĉ!“</p> - -<p>Tion dirante kaj elparolante la nomon kun eksterordinara moleco, li -enverŝas el botelo, kiun zorgeme alportis sinjorino Kamilo, -likvoron. Tabakaĉ avide kaptas la glaseton kaj eltrinkas ĝin per -unu gluto.</p> - -<p>„Kaj nun rakontu! Post via rakonto vi ricevos duan“, solene -promesas Fromaĝi.</p><!-- p. 66 --> - -<p>Tabakaĉ rikanas kaj lekas tre kontente siajn lipojn. Li metas ĵure -la manon sur la koron:</p> - -<p>„Sinjora moŝto, nur la puran veron! La fulmo tuj trafu min, la -diablo disŝiru min en la aero milpece, se mi ne diros la veron. -Ruĝa hundo mi estu —“</p> - -<p>„Haltu!“ interrompas Fromaĝi. Liaj okuloj fajras pro malpacienco: -„Faktojn! Faktojn!“</p> - -<p>Tabakaĉ riverencas humile kaj raportas:</p> - -<p>„Jam delonge mi estis scivola pri la sorĉaĵoj de la sinjora -moŝto. Kaj mi volis unue rigardi tra la ŝlosila truo, sed vidis -nenion. Kiam mi aŭdas, ke la gemoŝtoj iras sur la tegmenton, mi -rapidas en la ĉambron. Sed vidas nur la reton kun metalfadenoj kaj -la geografian karton. Nu, mi pensas, kio estas tio? Kaj scivole mi -iom palpumas — sed la reto restas en mia mano kaj mi iras malantaŭ -ĝin, ĉar mi pensas, ke tiel mi povos alkroĉi denove la reton. Sed -— kiam la reto pendas sur mia brusto, mi aŭdas tian strangan -zumzumon kaj vidas, ke hela lumo penetras en la ĉambron, mi ne -scias, de kie. Pikpikado trakuras min. Mi volas forĵeti la reton, -sed ne povas, ĉar mi estas kvazaŭ paralizita, poste io trakuras -mian kapon — mi terure ektimas kaj pensas, kio okazas, ĉu mi -dormiĝas aŭ ne...“</p> - -<p>„Mi turnis sur la tegmento la butonon, funkciigis la lumon, kaj la -Co fluis tra la reto —“ turnas sin Fromaĝi klarigante al ni.</p> - -<p>„Jes, io fluas tra la reto kaj fluas en min, kaj mi pensas, nun mi -dormas, ĉar mi tuj komencas sonĝi — jes, mi sonĝas kaj tamen mi -ne dormas...“</p> - -<p>„Ha, li nomas ĝin sonĝo!“ diras Fromaĝi kaj demandas: „kaj -kion vi vidis en tiu ĉi — sonĝo?“</p> - -<p>„Tre multajn homojn, grandajn amasegojn. Ili parte marŝas piede, -parte rajdas sur ĉevaloj. Kaj ĉiuj estas<!-- p. 67 --> tre sovaĝaj. Ili -svingadas siajn lancojn, ke mi devas salti dekstren kaj maldekstren, -ke ili ne trafu min. Mi premas mian dorson al muro, de kiu la homoj -sendas sagojn kiel sovaĝuloj. Kaj efektive ili estis sovaĝuloj.“</p> - -<p>„Kaj poste?“ demandas Fromaĝi kun tremanta voĉo.</p> - -<p>„Subite ĉio estis finita. La lumo estingiĝis, sed mi ankoraŭ ne -povis moviĝi, kiam la gemoŝtoj venis, ĉar mi ankoraŭ ne sciis, -ĉu estas mi aŭ ĉu ne estas mi, ĉu mi sonĝas aŭ ĉu mi ne sonĝas, -aŭ kio do okazas al mi...“</p> - -<p>Longa silento ekregas post la rakonto de Tabakaĉ. Mi sentas, ke miaj -genuoj komencas tremi. Kion sonĝis tiu homo, tute similas al la -kinematografaj bildoj — tondre! Per ambaŭ manoj mi ekprenas mian -kapon, en kiu komencas danci la ideoj en freneza rondo. Konfuzego -rotacias en la cerbo. Ĝi turniĝas kvazaŭ muela ŝtonego kaj -pulvorigas ĉiun klaran penson...</p> - -<p>Tra la solena silento mi aŭdas la voĉon de Fromaĝi:</p> - -<p>„Vi estas brava homo, Tabakaĉ, aŭ kiel vi nomiĝas ja. En via -memoro konservu tiun ĉi momenton, ĉar ĝi estas la plej grava -momento en via vivo...“</p> - -<p>Fromaĝi ne finas la frazon. Emocio forte ekskuas lin kaj forprenas -lian spiron. Li ŝanceliĝas al ni...</p> - -<p>„Homoj!“ li krias kun sufokita voĉo. „Vi travivis ĵus la plej -gravan momenton de mia malkovrita epoko! Ankoraŭ mi ne kapablas -esprimi per vortoj, kio ĵus okazis!...“</p> - -<p>Ni estas ĉiuj same emociitaj. Nur Tabakaĉ staras senkomprene kaj -ŝtelrigardas al la likvorbotelo. Kaj ankaŭ li devas sperti la -malnovan veron: ke multon oni promesas, malmulton plenumas. Sed tiam -ĉi rimarkas Fromaĝi liajn admonajn rigardojn. Li rapidas al la -tablo.</p><!-- p. 68 --> - -<p>„Prenu, prenu!“ li diras kaj kun larmobrilaj okuloj ŝovas la -tutan botelon sub la brakon de Tabakaĉ.</p> - -<p>Kaj Tabakaĉ rikanas pro kontento, ke vidiĝas liaj flavaj dentoj. Li -riverencas iel mallerte kaj — pafas sin for!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>23.</h3> -</div> - -<p>Ĉiuj ni sidiĝas al ovala tablo.</p> - -<p>Mi rigardas ĉiun sidanton laŭvice kaj konstatas, ke ĉiu montras -alian mienon: Fromaĝi solenegon, sinjorino Kamilo fieron (pro la -nova malkovraĵo de sia edzo), Maria entuziasmobrilon, fraŭlino Snob -ofendeton kaj grumblemon (verŝajne pro la okazintaj malagrablaĵoj), -la profesoro senkomprenan malsaĝegon (pardonu!) — kaj mi? Mi tute -ne montras iun esprimon. Ĉar sur mia vizaĝo aperas mikse teruro, -konfuzo, scivolo, ekscito, emocio kaj anima distaŭzo...</p> - -<p>Neniu parolas. Kaj ŝajnas, ke Fromaĝi nun ekludas la rolon de -Tabakaĉ. Ĉar li klinadas la kapon, kvazaŭ dormiĝanto. Kaj jam li -parolas en duona dormo:</p> - -<p>„Tiu estis la unua, kiu vivis en la Co-a vivo. Kiel unua homo li -eniris la Co-ujon.“</p> - -<p>Fraŭlino Snob rimarkas seke:</p> - -<p>„La sorto vere povis elekti pli indan reprezentanton de la -homaro...“</p> - -<p>Sed tiu rimarko efikas sur Fromaĝi kiel bombo — eĉ pli forte ol la -„universitata“. Li eksaltas subite kaj diras kun profunda emocio:</p> - -<p>„Mi ne permesas, ke oni parolas pri li en tia maniero. Li estas nun -al mia koro tre proksima!“</p> - -<p>Tiam eksplodas mia scivolego.</p><!-- p. 69 --> - -<p>„Geamikoj!“ mi vokas ekscitite. „Indulgu min! Ni sidas ĉi tie -kiel malsaĝuloj. Ĉirkaŭas nin mallumaj misteraĵoj. Ni rigardas en -malplenecon. Ĉiaj varioj de la Co vagas fantome ĉirkaŭ ni! Ni -sufokiĝos pro nescio!...“</p> - -<p>„Ni ĉiuj rajtas pretendi klarecon“, kvietigas sinjorino Kamilo. -„Mateo, parolu — kaj klare!“</p> - -<p>Fromaĝi fingrokombas sian hararon, rigardas kun embaraso en rondo -kaj rediras malespere:</p> - -<p>„Ĉu mi kapablas fari tion? Maria, diru vi ion...“</p> - -<p>Maria diras kun voĉo, kiu tremas pro la grandiozeco de l’ -klarigota problemo:</p> - -<p>„Ĉu mi kapablas tion? Sed mi volas helpi. Kaj mi komencas per tio, -ke mi diras: sur la tero perdiĝas nenio. Ĉio restas. Okazas simile, -kvazaŭ ni fotografas en iu ĉambro: ĉio fiksiĝas sur la plataĵo, -eĉ plej malgrava aĵo. Kaj tiamaniere nenio perdiĝas en la vivo: -faroj, agoj, okazintaĵoj — ili ĉiuj restas kaj — por tiel diri — -estas fotografataj de la vivo...“</p> - -<p>„Per la Co-tavoloj!“ interrompas Fromaĝi. Post tio li rapide -paŝas en la ĉambro. Li rondkuretas kun klarigantaj gestoj ĉirkaŭ -nia tablo kaj plu parolas:</p> - -<p>„Kio do, estimataj gesinjoroj, estas tio, kio kvazaŭ absorbas ĉi -tiun vivon? Kio estas tio, kio konservas la vivon por ni nevidebla en -la grandega arĥivo de la naturo? Ĝi estas kvazaŭ fotografita sur -sennombraj tavoloj. Tiujn tavolojn kompreneble ne imagu al ni iel -korpecaj, iel materiaj. — Ili similas eble al iaj vibroj de la aero, -al iaj novaj ondolongoj — por paroli radioteknike — kaj tamen ili -ne estas aero, sed Co! —“</p> - -<p>Li ekhaltas kaj ripetas krie: „Co-o-o!“ kaj frapante sian -bruston, ke ĝi resonas obtuze: „Kaj mi malkovris ĝin! Mi -malkovris la Co-n, mi! mi!“</p><!-- p. 70 --> - -<p>Post tio li plukuras ĉirkaŭ la tablon. Maria anstataŭas lin -dirante:</p> - -<p>„Do, tio estas la Co, kiun malkovris paĉjo. Ni havas naturajn -fortojn de diversa speco, kiuj libere efikas ĉirkaŭ ni. Ni konas -nur malmultajn el ili, ekzemple la elektron. Unu el tiaj fortoj estas -Co, kiel paĉjo nomis ĝin, ĉar iun nomon ja devas havi tia aĵo, -kvankam ĝi ne estas aĵo...“</p> - -<p>„Silentu! Viaj fuŝklarigoj estas tro komplikitaj!“ li mallaŭdas. -„La afero estas simplega: mi malkovris la Co-n en radiuma radiaro. -Mi sukcesis apartigi la Co-radiojn tiel, ke ili efikas kiel la -X-radioj. Por mallongigo mi nomas ilin la R-radioj. Nun daŭrigu!“</p> - -<p>„La R-radioj do“, plu diras Maria kun fervoro, „estas la elfluo -de Co-a ekzisto, kiu ekstere vagas ie, kaj estas la pruvilo por ĉi -tiu ekzisto; ĉar estas kompreneble, se...“</p> - -<p>„... se ekzistus nenia Co, do ekzistus ankaŭ neniaj R-radioj, tio -estas ja klara kaj evidenta!“ interrompas Fromaĝi malpacience.</p> - -<p>„Nature! Estis do nur solvota la tasko: akiri certajn bildojn el la -Co-ekzisto aŭ Co-vivo, kiu jam pasis kaj tamen ekzistas ankoraŭ. -Oni devis ĝin nur ĝuste apartigi aŭ izoligi. Kaj paĉjo — ĉar la -radiumo ja estis la mediumo de la apero de la R-radioj — konstruis -radioaktivajn vitrajn plataĵojn, kiuj — por esprimi ĝin vulgare — -fotografitaj en la Co, do kvazaŭ fotografitaĵojn daŭrige -fotografas — por ni videblaj —“</p> - -<p>„Sensencaĵo! Fuŝbabilaĵo!“ ekkriegas Fromaĝi kaj ektiras pro -malespero sian hirtan hararon. „La afero estas simplega: Co-vivo -venas sur miajn plataĵojn — estas direktata kombine kun la R-radioj -en la ĉambron — R- kaj X-radioj ĵetas komune la bildon sur la -lumigitan facon — komence ĝi estis la tabloplato, poste la muro —<!-- p. 71 --> -la Co-ujo viviĝas antaŭ niaj okuloj, eĉ se ĝi estas malnova dudek -mil jarojn. Pa! Per du vortoj mi klarigis la aferon!“</p> - -<p>Ankaŭ Maria ekscitiĝas. Ŝi krias kun ruĝaj vangoj, kiuj ardas pro -entuziasmo:</p> - -<p>„Kaj ĉar la tuta terglobo partoprenas ja en la Co, paĉjo starigis -la geografian karton por konatiĝi kun la Co laŭplaĉe el ĉiu -punkto de la terglobo. Kaj por kvazaŭ elaerigi la Co-n en unu loko, -kiun oni celas, li faris la metalfadenan plektaĵon, per ĝi tegis la -karton kaj faris la plektaĵon Co-aktiva kaj fiksis sur la karto la -koncernan punkton...“</p> - -<p>„... kalkulita laŭ merkatora projekto, ĉar oni povas laŭ ĝi -kalkuli plej facile...“</p> - -<p>„... pro tio la merkatoraj montriloj...“</p> - -<p>„... kaj jen mi pensis pri Jerusalemo...“</p> - -<p>„... li do prikalkulis la punkton...“</p> - -<p>„... ĉar mi volis havi scenon interesan el antikva tempo...“</p> - -<p>„... kaj krucbatalantoj efektive montriĝis antaŭ la muroj de -Jerusalemo...“</p> - -<p>„... sur via belega kinematografa filmo!!“</p> - -<p>Fromaĝi celas min per tiu ĉi frazo. Sed tuj li daŭrigas:</p> - -<p>„... mi ĉiam antaŭsentis, ke ne nur la okulo de la homo...“</p> - -<p>„... sed ke ni korpe devos vivi en la Co...“</p> - -<p>„... kaj tiu homo ... kiel li nomiĝas ja?...“</p> - -<p>„Tabakaĉ!“ mi krias rapideme.</p> - -<p>„... montris al mi la vojon!...“</p> - -<p>„... la korpo devas fariĝi Co-aktiva...“</p> - -<p>„... li fariĝis Co-aktiva per la metalfadena reto...“</p> - -<p>„... kiu falis sur lian korpon...“</p> - -<p>„... vivis dum momento en la Co-ujo...“</p><!-- p. 72 --> - -<p>„... kiam paĉjo funkciigis sur la tegmento la R-radiojn...“</p> - -<p>„... vivis inter la krucbatalantoj antaŭ Jerusalemo...“</p> - -<p>„... ĉar li estis Co-aktiva...“</p> - -<p>„... li eniris kiel unua la mondon de l’ Co!...“</p> - -<p>Fromaĝi ekscitiĝas pli kaj pli. Ni ĉiuj saltas de la seĝoj. La -giganta problemo, kiu disvolviĝas antaŭ niaj okuloj, ŝancelas nin -en ebrian staton...</p> - -<p>Fromaĝi faras grandan paŝon antaŭen. Li etendas la dekstran manon. -Lia voĉo krias raŭke:</p> - -<p>„Ankaŭ ni vojaĝos en ĉi tiun mondon!“</p> - -<p>„En la kvaran dimension!“ kokokrias la profesoro.</p> - -<p>„Hahaha!“ ridegas Fromaĝi. „En la kvinan, en la dekan, en la -centan dimension, mia kara! <i>Ĉiuj ni faros la grandiozan saltegon -trans jarmiloj!</i> Ni ĉiuj vojaĝos en la grizan pasintecon, kiu -mortis kaj por ceteraj homoj estas historio! Ni penetros en tiujn -pasintajn profundojn — kaj tamen ne en mortan mondon, sed en veran -viglan vivon! Kaj ni vojaĝos ĉiuj: mi vojaĝos, Kamilo vojaĝos, la -tuta domo, la tuta domanaro kaj ĉiuj niaj karaj geamikoj!“</p> - -<p>La profesoro salte stariĝas sur seĝo:</p> - -<p>„Vivu la Co!“</p> - -<p>„Vivu la vojaĝo!“ bruas ĉiuj responde.</p> - -<p>Sed mi kriegas freneze:</p> - -<p>„Feliĉan vojaĝon!“ kaj — elĉambriĝas.</p> - -<p>Ekstere mi metas mian ardegantan kapon sub la malvarman fluon de la -akvokonduko...</p> - - -<div class="section"> -<h3>24.</h3> -</div> - -<p>Nokto!</p> - -<p>Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj — -tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj -vastiĝas ... mi tremegas tutkorpe...</p><!-- p. 73 --> - -<p>Pensoj rampas el mallumo, nevideble, kaŝe ... kaj per malvarmegaj -ombraj brakoj ili premas miajn ardegantajn tempiojn ... ili -ĉirkaŭvagas min kiel kaŝaj ombrotigroj sian rabaĵon...</p> - -<p>Ha! En mia ŝveliĝanta kapo kuŝas dinamito! Mi sentas, ke ĉiumomente -eksplodos mia kapo, ke ĝi kreviĝos kvazaŭ sapveziko, ke ĝi disflugos -milpece al ĉiuj muroj de mia ĉambro kaj disfluiĝos en la ... Co!</p> - -<p><i>Co! Co! Co!</i>...</p> - -<p>Kion diris Fromaĝi?</p> - -<p>Ke ni vojaĝos en la Co-n! Ke ni profundiĝos en la pasintecon...</p> - -<p>Ha! Ni ĉiuj vojaĝos en la Co-mirindujon. Ni transsaltos la leĝojn -de la vivo. Ni transsaltegos tiujn de la tempo. Kio okazis, denove -viviĝos por ni. Ni mem vivos en la historio, kiu fariĝos por ni -nuntempo!</p> - -<p>Ha! En ĉiujn tempojn, en ĉiujn epokojn ni penetros. Ni vidos, kion -vidis neniu hodiaŭulo! Kaj ni esploros malcertaĵojn. Ni promenos en -la marĉoj de l’ pratempo. Ni vizitos la fabelan Atlantidon. Ni -esploros la misterojn de la faraona lando. Kun plezurego ni rigardos, -kiel oni konstruas la piramidojn kaj — eventuale helpos. Ni admiros -la brilegon de Susa kaj Ekbatana, ĉeestos en la Athena teatro la -unuan prezentadon de l’ „Antigone“. Ni matenmanĝos kun Sokrates kaj -Plato. Ni sciiĝos, kie restis la urboprotekta Pallas de Praxiteles -aŭ la Jupiter de la Kapitolo. Ni vidos Hannibal-on kaj Cezaron kaj -la lastan batalon de la gotoj! Esploros la misterojn de la Borgia, -admiros la ortrezoron de Montezuma, veturos sur la unua lokomotivo -de Stephenson, helpos lin per fakaj konsiloj, aŭskultos prelegon -de Schiller, vizitos Napoleon-on...</p><!-- p. 74 --> - -<p>Ho, ĉesu fantaziego! Mi freneziĝas, pensante plu. Mia kapo efektive -eksplodos. Sveno ekbalancas min...</p> - -<p>Gigantaj, gigantegaj estas tiuj perspektivoj!</p> - -<p>Sed la pensoj ne ĉesas turmenti min. Ili alkuregas pli kaj pli -rapide. En tutaj aroj. En novaj formoj. Kvazaŭ frenezaj koboldoj kun -burleskaj vestoj nun ili saltas ĉirkaŭ mi. En groteska fantaziodanco -ili kirliĝas kun diablaj grimacoj. Kaj iliaj flirte flugetantaj -brakoj baraktas ekscitite. El iliaj buŝoj penetras mokokrioj:</p> - -<p>Hihi! Vi volas riski la saltegon trans jarmiloj? Hihihi! Ĉu vi -neniel timas? Vi saltos en la pasintan mondon, sed kiu garantias, ke -vi revenos en la nunan tempon? Se malfunkcios io aŭ ne okazos -laŭdezire, vi restos en la Co! Vi devos vagi en la Co-a mondo kiel -mizera fantomaĉo. Vi ne plu estos homo, sed eterna jam ombrulo! Ni -avertegas vin!...</p> - -<p>Glacie miaj fingroj ungotenas la litkovrilon...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Kiam griziĝas la mateno, mi ruliĝas el sub la lito.</p> - -<p>„Mi vojaĝos en la kvaran dimension! Mi riskos la saltegon!“</p> - -<p>Tion kriante kun decida voĉo, mi pugnobatas mian lavan tablon kun -tioma energio, ke rompiĝas mia akvoglaso...</p> - - -<div class="section"> -<h3>25.</h3> -</div> - -<p>Tabakaĉ — honora prezidanto!</p> - -<p>Mi diris ĉiam: en la domo de Fromaĝi ĉio estas ebla. Ridindegaĵoj -kaj strangaĵoj alternas. Ĉiu tago alportas novan sensacion!</p> - -<p>Mateo Fromaĝi kunvokis ĉiujn domanojn al vojaĝa konferenco. Ĉefa -punkto de la tagordo: la celo de la vojaĝo.</p><!-- p. 75 --> - -<p>Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo. La kuiristino, ĉambristino -kaj aŭtomobilisto forlasis la ĉambron. Ili deklaris, ke ili estas -pretaj partopreni la vojaĝon kaj ke ili volonte konsentos pri la -celo, kiun ni destinos en nia konferenco.</p> - -<p>Nur Tabakaĉ restis. Li sidas sur honora loko. Tion speciale deziris -Fromaĝi, kiu ŝategas nun Tabakaĉ-on tiom, ke li toleras eĉ lian -fumon — terure! Mi volis kontraŭ tio protesti, sed Fromaĝi tre -koleriĝis.</p> - -<p>„Estimataj gesinjoroj!“ ekparolas Fromaĝi kun soleno. „Mi -salutas vin plej kore en la nomo de la tekniko! Kaj mi bonvenigas -speciale nian karan amikon Tabakaĉ, sub kies honora prezido okazas -nia hodiaŭa konferenco. Mi preparis ĉion tiom, ke ni povas nun -trankvile ekvojaĝi. Vi scias ĉiuj, ke per mia malkovro kaj la -netaksebla merito de sinjoro ... sinjoro ... kiel li...“</p> - -<p>„Tabakaĉ!“ mi memorigas.</p> - -<p>„... al kiu mi ĉi-okaze esprimas mian plej koran dankon, estas -eble penetri en iun ajn epokon de la pasinta tempo al iu ajn loko. -Kaj plue — estas eble por ni vivi en ĉi tiu pasinta mondo helpe de -niaj ‚kontaktiloj‘. Do — ekaperas la demando: kien kaj en kiun -tempon aŭ jaron ni vojaĝos? Saĝe kaj trankvile ni konsideru kaj -pripensu. Ni povas fari gravajn servojn al la historio, al la scienco -entute. Vere, ne estos facile trovi lokon sur nia vasta terglobo kaj -tempon en la pasintaj jarmiloj. Ĉar, estimataj geamikoj, ni same -povas sidiĝi sur la glaciejoj de la glacia epoko, kiel ni povas -miksiĝi inter la batalantojn de la pasinta lasta mondmilito. Ni -povas veturi en tempon, pri kiu raportas al ni la historio nenion. Mi -mem ne volas fari proponon; ĉar vere, mi tute ne havis tempon por -pensi pri tiu ĉi afero. Do — mi atendas, ke vi proponos des pli -vigle...“</p><!-- p. 76 --> - -<p>Ĉiu silentas. Nun en la decida momento neniu scias, kien vojaĝi. Mi -leviĝas. Mi permesas al mi proponi por pli detala elekto sekvantajn -celojn: vojaĝon al niaj pragepatroj Adamo kaj Evo kaj vojaĝon al la -kortego de la reĝino Elizabeto de Anglujo (la lastan mi proponas -tial, ke mi esperas ĉi-okaze vidi Marion Stuart, por kiu mia koro -sentas varman simpation!).</p> - -<p>Ĉiu estas kontraŭ miaj proponoj. Tio min iom ĉagrenas. Nur -Tabakaĉ estas nek por nek kontraŭ. Mi suspektas, ke li entute ne -scias, pri kio temas ĉi tie. Ĉar li sidas kun ioma embaraso, kiu -bedaŭrinde estas tamen tro malgranda por deteni lin de la fumado. La -pipo pendas inter liaj dentoj kaj grandega fumkolono leviĝas serene -el ĝi. Kaj tra la fumkolono rigardas liaj okuloj malsprite. Mi -opinias, ke tia konduto nepre ne konvenas por honora prezidanto.</p> - -<p>Kontraŭe de mi sidas profesoro Sovaĝi. Li tusetas, strabas el sub -la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo kaj tamburas senpacience sur la -tabloplato per siaj ostaj fingroj.</p> - -<p>„Mi petas la vorton!“ li kokokrias.</p> - -<p>Kiam Fromaĝi donis al li la vorton, li eksaltas. La manojn li metas -kruce sur la bruston kaj parolas:</p> - -<p>„Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! Ŝajnas ke inter ni regas -granda hezitemo kaj maldecidemo rilate al la celo de nia vojaĝo. Ni -nepre devas veni al interkonsento, se entute la vojaĝo okazu. Ĉar -kiel informis min mia amiko Mateo, estas neeble, ke ĉiu samtempe -vojaĝu laŭplaĉe al sia celo: la unu al Palestino dum epoko de Kristo, -la alia vizite al Karlo la Granda kaj la tria eble al Mohamed, la -granda profeto. Ni devas vojaĝi komune kaj samtempe (brave!). Kaj -estas ridinde, ke ni cerbumas pri la vojaĝa problemo, dum la solvo -estas tiel simpla<!-- p. 77 --> kaj evidenta (ĉu?). Estas kompreneble, ke -unuavice ni havas la sanktan devon: <i>teni supren la standardon de -la scienco!</i> Malgraŭ ĉia respekto, kiun mi sentas por la tekniko -(li klinetas la kapon al Fromaĝi), mi devas — kion mi konstatis jam -plurfoje — ankaŭ hodiaŭ publike deklari, ke la filologio estas la -krono de ĉiuj sciencoj! Estimataj sinjorinoj kaj sinjoroj! La -antikvaj lingvoj estas la bazo, la fundamento de ĉia scienca vivo. -Kaj tio estas la latina kaj greka lingvoj. Ke necesegas scii, kiel -la homoj parolis iam tiujn lingvojn — tio verŝajne klariĝis al vi -per mia malgrava persono. Kaj mi ne volas preterlasi la okazon, -por esprimi al vi hodiaŭ mian plej koran dankon pro tio, ke vi -fidele subtenis min en la batalo kontraŭ la antaŭjuĝon, kontraŭ -la skandalan misuzon, kiu jam daŭras jarcentojn. Vi konas ĉiuj -miajn gravegajn hipotezojn, kiujn mi simbole volas esencigi en du -nomoj: ‚Odyssevs‘ kaj ‚Kikero‘. Karaj, tre karaj kunbatalantoj -(terura maldolĉo grimacigas la vizaĝotrajtojn de la profesoro), -vi scias, ke ni estas preskaŭ la solaj batalantoj, ke mi batalas -malproporcian batalon! Kaj tamen mi devas venki! Jes, lasu min venki -en ĉi tiu batalo! Lasu triumfi la filologion, la kronon de ĉiuj -sciencoj! La sorto decidu! Mi do petas vin vojaĝi kun mi en la -antikvan mondon!“ La profesoro skuegas sovaĝe sian kapon kaj finas -per kriaĉanta voĉo: „Nur la antikva mondo, kiu elparolis ĝuste -la latinan kaj grekan lingvon, estu la celo de nia vojaĝo!!“</p> - -<p>„Oh jes!“ flutas fraŭlino Snob.</p> - -<p>Fromaĝi gratulas la parolinton, ke li trafis la ĝustan celon. Post -tio li parolas kun embarasa hontemo pri la graveco de la du -starigitaj hipotezoj de Sovaĝi. Ke li nepre subtenas ilin kaj estas -gravega servo, kiun ni faros al la scienco entute kaj al la filologio -speciale, se<!-- p. 78 --> ni konvinkiĝos per propraj oreloj, ke la hipotezoj -estas ĝustaj. Pri tio li jam nun ne dubas. Sed por la cetera homaro -ni argumentos ilin plej brile per nia vojaĝo. Fine li esprimas la -dankon en la nomo de la scienco al Sovaĝi pro liaj eksterordinaraj -meritoj kaj ne dubas, ke la vojaĝo alportos fruktojn ankaŭ en la -gravega laboro rilate la genian verkon „De praulo ĝis radiohomo“. -La aŭtoro havos okazon kolekti valoregan materialon. — Fine Fromaĝi -mizere parolperdiĝas en balbutaĵoj.</p> - -<p>Sovaĝi ankoraŭ staras, tenas la brakojn kruce sur la brusto kaj -silentas kiel venkinto. En tiu ĉi momento paraliza sento trakuras -min: la grandiozega malkovro de Fromaĝi estas mizeraĉa nenio -kompare al „Odyssevs“ kaj „Kikero“!...</p> - -<p>La konferenco nun transpaŝas al la pli detala elekto de la vojaĝa -celo. Ĉiuj epokoj de Romo kaj Atheno intermiksiĝas konfuze. Tiam -Fraŭlino Snob energie interrompas la debaton. Mi estas konvinkita, -ke ŝi nenion scias pri la antikva mondo. Sed ŝi legis „Quo -vadis?“ Tial ŝi proponas Romo-n dum tempo de l’ imperiestro -Nerono aŭ pli vere dum tempo de „Quo vadis?“</p> - -<p>La profesoro klinas konsente la kapon:</p> - -<p>„Ĉi tiun proponon mi nepre subtenas. Dum epoko de la imperiestroj, -do ankaŭ dum la regado de Nerono oni parolis en Romo kaj greke kaj -latine. Ni do vojaĝu al Romo dum la regado de la granda imperiestro -Nerono!“</p> - -<p>„Oh!“ pepas fraŭlino Snob kun ravo, „ni vidos la antikvan -Romo-n kun la belaj virinoj kaj herooj. Oh, ni vidos la Vinicion, kiu -estis tiel bela kaj forta kaj tiel pia!“</p> - -<p>„Estimata fraŭlino Snob!“ mi diras moke. „Bonvolu permesi al -mi, ke mi esprimas al vi mian dubon, ĉu vi povos vidi la heroon -Vinitius, ĉar li neniam vivis!“</p><!-- p. 79 --> - -<p>„Oh!“ krias fraŭlino Snob.</p> - -<p>„Ne!“ mi daŭrigas senkompate, „li estas nur fantazia figuro de -la verkisto, iu nebulaĵo, iu neniaĵo!“</p> - -<p>„Oh!“ denove krias fraŭlino Snob kaj en unu el ŝiaj okuloj -ekaperas stranga hela larmo.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo kvietigas:</p> - -<p>„Estas ja eble, ke vivis iu Vinitius. Ne perdu la esperon!“</p> - -<p>Mateo Fromaĝi petas laŭte silenton. Ke oni pritraktu privatajn -aferojn post la konferenco! Poste li leviĝas, ĉirkaŭrigardas kun -ĝojo kaj parolas:</p> - -<p>„Do, karaj geamikoj, la celo estas fiksita. Kaj ŝajnas al mi, ke -ni elektis tre interesan lokon kaj tempon. Romo dum la regado de la -imperiestro Nerono! Kaj mi esperas, ke ĉiu volonte konsentos. Tamen -— atentu! Unu el nia rondo ankoraŭ tute ne parolis. Tio estas nia -estimata honora prezidanto. Ankaŭ lian opinion ni nepre devas -respekti!“</p> - -<p>Post tio li turnas sin al Tabakaĉ, kiu serenkontente fumaĉas sian -pipon kaj sidas oportune reklinita en la mole remburita seĝego.</p> - -<p>„Kaj vi — jes, kiel vi nomiĝas ja?“</p> - -<p>„Tabakaĉ“, mi helpas.</p> - -<p>„Jes vi, kara Tabakaĉ, kion opinias vi pri la Nerona Romo? Vi -havas same unu voĉon. Kien vi vojaĝus plej volonte en la -pasintecon?“</p> - -<p>Tabakaĉ elpuŝante densan fumonubon, frotetas sian nazon kaj kun -indiferentega kontento respondas:</p> - -<p>„Al Bordeaux, sinjora moŝto. Ĉar mi opinias, ke la vino antaŭ -eble cent jaroj estis tie bonega.“</p> - -<p>Ĉi tiu sincera respondo de l’ honesta Tabakaĉ eksplodas en la -konferenca kunveno kiel dinamita bombo. Ĉiuj eksaltas.</p><!-- p. 80 --> - -<p>„Blasfemego!“ ekkrias la profesoro kaj etendas kondamne la -dekstran manon kontraŭ la pekinton.</p> - -<p>Fromaĝi paliĝas. Li balbutas:</p> - -<p>„Vi — vi — nu mi ne bezonas nomi vin — vi estas malinda vojaĝi -kun ni. Senoficigi mi ne volas vin, memorante gravajn servojn, kiujn -vi faris al mi. Sed vi forlasos mian domon dum la daŭro de l’ -vojaĝo. Mi konservos vian ‚kontaktilon‘ ĉe mi kiel sanktan -restaĵon. Vi ne estas inda porti ĝin sur la dorso dum la vojaĝo al -la Co-ujo, ĉar vi ne ... vi...“</p> - -<p>Fromaĝi sidiĝas senforte. La doloro evidente emocias lin kaj -forprenas lian spiron.</p> - -<p>Sed la profesoro anstataŭe kriegas:</p> - -<p>„Forpelata estu vi el la sanktejo de l’ scienco! Malinda homo, -vi! For! For!“</p> - -<p>Sed Tabakaĉ leviĝas indiferente kaj malrapide. Tro mola kaj agrabla -estas la sido. Ŝajnas, ke li ne konceptas la grandecon de sia krimo. -Kaj denove li devas sperti la malnovan veron: ke la homoj, kiuj -komence montriĝas flatemaj katoj, senmaskiĝas pli poste sendankaj -estaĵoj...</p> - -<p>Kaj elbuŝiginte grandegan fumaĉantan nubon, kun flegma egalanimo -forlasas la kunvenon Tabakaĉ — <i>honora prezidinto!</i>...</p> - - -<div class="section"> -<h3>26.</h3> -</div> - -<p>Kiam tagiĝas, mi kuregas al Fromaĝi. Tiu turnas siajn okulvitrojn -al mi kun miro. Mi kriegas senspire:</p> - -<p>„Aŭskultu! Se ni volas transigi domon kaj korton al la antikva -Romo, tuj ni devas nun veturi Romo-n kaj konstrui tie novan domon!“</p> - -<p>Fromaĝi ridas:</p> - -<p>„Pardonu, hometo, vi estas iom malsaĝa. Ŝajnas, ke<!-- p. 81 --> via mizera -cerbo ankoraŭ ne perceptis la simplegaĵojn. Ĉar efektive ĉio ĉi -estas simplega kaj klara! Vi nur devas iom pensi kaj ĉio -evidentiĝos per si mem.“</p> - -<p>„Bone“, mi konsentas ekscitite. „Sed diru al mi...“</p> - -<p>„Silentu, hometo!“ diras Fromaĝi kviete. Li montras kun triumfo -plurajn brilegantajn plataĵojn. Ili estas fabrikitaj el la -metalfadenaro, kiu estas plektita super la mondkarto laŭ merkatora -projekto.</p> - -<p>„Estas necese“, li parolas, „transigi nin en Co-emanon. Nur -tiamaniere ni povas fari la vojaĝon, restadi ĉe la fincelo kaj tie -vivadi. Kompreneble ni ne povas vivi ligite je metalfadeno, kiu -kontaktigus nin kun la aerooptikaj plataĵoj kaj R-radioj. Ni devas -izoligi nin. Tial mi konstruis — por tiel diri — ĉi tiujn -‚kontaktilojn‘. Ili estas fiksitaj je zono kaj porteblaj plej -oportune je dorso. La malgrandaj plektaĵoj per sia akceptopovo tenas -nin en konstanta rilato kun la Co-kreiloj, venas en emanan staton kaj -per ili — ni.“</p> - -<p>„Bone“, mi rediras. „Tion ĉi mi komprenas, sed laŭ tio ni -nepre devas nun unue konstrui en Romo domon...“</p> - -<p>Denove ridetas Fromaĝi kaj metas fingron al sia frunto:</p> - -<p>„En via cerbo aŭ mankas aŭ rompiĝis radeto! La tuta nia domo, -same kiel ni estos Co-emanigita, ĉu ne? Kiel do, vi infaneto, volas -konstrui domon en Romo? Je ĉiu paŝo malhelpus nin en la antikva -Romo la hodiaŭa Romo. Ni ne povus superi la korpecan malhelpaĵon de -la nuna Romo.“</p> - -<p>„Sed ankaŭ ĉi tie ni trovos korpecajn malhelpaĵojn...“</p> - -<p>„Tute ne!“ krias Fromaĝi frotante la manojn. „Ha, kie estas iu -malhelpaĵo?“</p> - -<p>Tion dirante, li montras tra la fenestro, antaŭ kiu la erikejo ebene -etendiĝas en senfina vasteco.</p><!-- p. 82 --> - -<p>„Tio sufiĉas por ni! Malplena aero, en kiu la Co-a vivo trovos -nenian malhelpon. Libere ni do povos moviĝi en la antikva Romo! Ĉu -vi nun estas kontenta?“</p> - -<p>„Efektive“, mi konfesas trankviligite. „Mi nun komprenas ĉion. -Sed ankoraŭ diru al mi, kiel ni denove revenos el la Co?“</p> - -<p>Fromaĝi faras malgravigan geston:</p> - -<p>„Bagatelo! Mi nur bezonas rekure funkciigi la aerooptikajn -plataĵojn, kiuj efikas ankaŭ je la merkatoraj montriloj. Cetere -restu trankvila kaj kuraĝa, juna amiko! Ĉio estos bona! La saltego -trans jarmiloj ne rompos vian nukon!...“</p> - -<p>Tion dirinte, li ekridas laŭte kaj gaje ...</p> - - -<div class="section"> -<h3>27.</h3> -</div> - -<p>Oni preparas!</p> - -<p>Profesoro Sovaĝi malfermis kurson de latina lingvo. Komence ĉiu -volis lerni. Eĉ Tabakaĉ, la „forpelita filo“, montris intereson -por ĉi tiu „novaĵo“. Sed Sovaĝi severe malpermesis al li enpaŝi -la domon. Fraŭlino Snob jam scias konjugi „<i lang="la">amo, amas</i>...“, kio -ŝajnas al ŝi plej urĝe lernota afero. Tamen la kurso ne sukcesas -multe. La „<i lang="la">ablativus absolutus</i>“ kaj „<i lang="la">accusativus cum infinitivo</i>“ -estas problemoj tiel malfacilaj, ke ilin solvi nur kapablas fraŭlino -Snob per majstre ekĵetitaj universitataj bomboj. Pro tio ĉi kaj -aliaj kaŭzoj regas granda malkonsento kaj konfuzo. Ĝin pligrandigas -ankoraŭ la postulo de Sovaĝi, ke ni legu „<i lang="la">Caesar de bello gallico</i>“, -dum ni ĉiuj forte protestas kontraŭ tia legaĵo. Krome fraŭlino -Snob nepre volas scii, kiel oni esprimas latine „aŭtomobilo, opero, -aeroplano, flirti ktp...“ kaj la kompatinda profesoro ekscitiĝas -treege pro tio, ĉar li ne povas trovi la koncernajn esprimojn...</p><!-- p. 83 --> - -<p>Mateo Fromaĝi tute droniĝis en la kalkulojn de l’ tempo kaj loko -por ĝuste konformigi la aerooptikajn plataĵojn kaj la merkatorajn -montrilojn. Kaj li malpermesis al ĉiu, eniri liajn laborejojn. Kaj -se li ne ĝuste kalkulos? Hahaha! Interne mi jam nun ridas imagante, -ke ni eble alvenos sur la norda poluso kaj renkontos tie sinjorojn -Nansen kaj Johansen, kiuj malfermegos okulojn kaj buŝojn pro mirego -pri tiuj strangaj „konkurantoj“ aŭ ... ni saltos en la Co-an -atlantikan oceanon kaj devos naĝi! Hahaha!</p> - -<p>Tamen ĉiu estas konvinkita pri Romo de Nerona epoko. Bone. Mi ne -volas senbazigi ĉi tiujn iluziojn kaj mem estas scivolega.</p> - -<p>Fromaĝi diris: „Ĉiu preparu sin por la vojaĝo laŭ sia maniero -kaj kompreno“, kaj tion dirinte, malaperis en siajn laborejojn. Lia -eldiro kreas grandan ĥaoson de opinioj plej diversaj.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo estas en zorgo: kion ni manĝos en Romo? Ŝi do -ordonas, ke oni aĉetu grandan provizon da konservaĵoj. Ŝi diras, -ke la kuiristino kuiros la kutiman manĝon (brave!), ĉar ŝi ne -estas kuirdresita pri najtingalaj langoj, pri murenoj gratigitaj per -sklavoj aŭ pri aliaj gastronomaj manĝaĵoj el la menuo de la -mortinta Lukullus...</p> - -<p>Fraŭlino Snob estas ankoraŭ en pli granda zorgo: kiamaniere ni -vestos nin en Romo? Sciu, ke ŝi ie kaj iam aŭdis ion — verŝajne -ĉe la „universitato“ — aŭ legis tion en „Quo vadis“, ke la -romanoj portis togojn, sandalojn kaj aliajn strangaĵojn. Ŝi estas -tre ekscitita, ĉar ŝi ne estas sufiĉe informita pri la „tiama -modo“. Ke oni nepre devas jam nun aĉeti „antikvajn“ vestaĵojn, -ĉar ... ni ne povas kompromiti la dudekan jarcenton!...</p><!-- p. 84 --> - -<p>Sed profesoro Sovaĝi, kiu interrompis la verkadon de sia libro „De -praulo ĝis radiohomo“ kaj volas atendi „ĝis kiam ni revenos en -nuntempon“, denove trafas la plej urĝan kaj gravan punkton!</p> - -<p>„Estimataj kunvojaĝontoj!“ li krias al ni, kiuj staras maltrankvile -kaj senhelpe, ne sciante: kiel prepari sin por la vojaĝo. „Mi vidas, -ke vi denove ne trovas tion, kio estas plej necesa kaj urĝa. Imagu -nur al vi, ke vi alvenos en Romo. Kion vi povas komenci? Nenion. -Ĉar kio mankas? La mono! Jes, la mono. Ni nepre devas aĉeti -antikve-roman monon. Ni ne povas esti sen monrimedoj en la Romo -de l’ imperiestro Nerono. Nur kiam ni estos sufiĉe provizitaj per -antikva mono, ni povas riski la vojaĝon.“</p> - -<p>Ĉiuj ni admiras la praktikan opinion de la profesoro kaj nepre -konsentas.</p> - -<p>Maria havas tre bonan ekpenson: ke oni aĉetu plej diversajn, -modernajn artiklojn. Ke ni povos ilin vendi poste en Romo kontraŭ -valora Nerona mono.</p> - -<p>Tuj ni sidiĝas ambaŭ kaj ekskribas grandegan liston de aĉetotaĵoj...</p> - -<p>Ĉiu preparegas sin!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>28.</h3> -</div> - -<p>Vespere mi staras enpense antaŭ la domo. Mi rigardas sur la korton. -Trankvile kaj pace marŝas la anasaro al la proksima lageto. Kaj la -koko, starante sur sterkejo, batas per flugiloj kaj elsendas sian -lastan krion...</p> - -<p>Mi ekcerbumas: ĉu ankaŭ tiuj bestoj vojaĝos al la antikva Romo? -Ili estos ja Co-emanigitaj same kiel la tuta domo ktp. Sed tamen, ĉu -ili vivos en la Co, same kiel ni? Tondre, tio estas problemo. Mi tuj -demandos<!-- p. 85 --> Fromaĝi-n. Ah, bedaŭrinde, li ankoraŭ kalkulas. Do, mi -ne povas malhelpi lin — ĉar povos okazi, ke efektive ni alvenus sur -la norda poluso...</p> - -<p>Ekbruas aŭtomobilo: Karolo revenas de la urbo kun profesoro Sovaĝi! -Efektive, jen el post la arbareto ekaperas la veturilo, transveturas -kun venta rapideco la korton, ke disflugas la korta birdaro, kaj -haltas antaŭ mi...</p> - -<p>Sovaĝi<!-- orig: Ŝovaĝi --> elmetas el inter kartonoj kaj skatoloj sian kapon kaj krias:</p> - -<p>„Terure, preskaŭ nenie oni povas ricevi antikve-roman monon! -Skandalo! Krome, mi devis pagi fantaziajn sumojn. Mi malplenigis -ĉiujn vendejojn de la monerkomercistoj kaj antikvaĵistoj.“</p> - -<p>„Vere malagrabla afero“, mi diras zorgoplene.</p> - -<p>Post tio mi helpas Karolo-n malplenigi la aŭtomobilon, kiu estas -plenplena da aĉetitaĵoj.</p> - -<p>Tuj mi komune kun Maria kaj fraŭlino Snob elpakas. Efektive, mi -devas konfesi, ke ni elektis ĉion tre bone kaj saĝe. Por citi -kelkaĵojn el la riĉega abundo; troviĝas ekzemple: elektraj lampoj, -gramofonoj, fotografaj aparatoj, vidaĵkartoj, papero, inko, plumoj -kaj krajonoj, reproduktaĵoj de modernaj bildoj, libroj pri la -antikve-romana historio (tiujn verŝajne elektis Sovaĝi!), -lernolibroj de la latina lingvo, vitraĵoj kaj porcelanaj -fabrikaĵoj, grandegaj virinaj ĉapeloj, ŝuoj, lipharbandaĝoj (!) -kaj raziloj, sun- kaj pluvombreloj, delikataj puntaĵoj kaj silkaj -ĉapeloj ... kaj kelkaj radioaparatoj!</p> - -<p>Sed min interesas speciale la antikve-roma mono, kiun aĉetis -profesoro Sovaĝi kaj metis en cigarskatolon. Mi malfermas ĝin kaj -konstatas kun teruro, ke li aĉetis konfuze ĉiujn monerojn de la -imperiestraj epokoj. Jen ekzemple multnombraj moneroj de la -imperiestroj Trajan, Hadrian kaj Mark Aurel kaj aliaj posteuloj.</p><!-- p. 86 --> - -<p>„Mi forte dubas, ĉu la vendistoj de Nerona epoko akceptos tiujn -monerojn“, mi diras moke.</p> - -<p>„Ili devas!“ li rekrias.</p> - -<p>„Krome ili ĉiuj estas tro foruzitaj“, mi daŭrigas.</p> - -<p>„Tio estas al mi indiferenta“, li kriegas kolere.</p> - -<p>„Tio ne estas indiferenta“, mi vokas ekscitite. „Ĉu vi konas -la antikve-romajn leĝojn? Ili povas rifuzi la monerojn kaj poste, -kion ni faros?“</p> - -<p>Sur la galerio staras Fromaĝi kaj kun mirego rigardas la ĥaoson.</p> - -<p>Sed ni diligente elpakas pli kaj pli multe. Skatolegoj ĉirkaŭas nin -kiel muroj. Papero, pajlo, kartonoj flugas ĉirkaŭ ni. Nubego da -polvo envolvas nin. La elpakitaĵoj leviĝas ture. Tutaj domoj da -paperaĵoj konstruiĝas ĉirkaŭ ni...</p> - -<p>Dume Karolo elprovas tirharmonikon. Kaj fraŭlino Snob kurigas -gramofonan diskon el moderna opereto. Kaj la profesoro fingrumante je -unu el la aĉetitaj radioaparatoj ĵus „ekkaptas“ iun radiokoncerton...</p> - -<p>Kaj Fromaĝi aŭdante la muzikan tumultegon kaj vidante la ĥaoson, -tordegas kun malespero siajn brakojn kaj kriadas:</p> - -<p>„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!“</p> - -<p>Post tio eksilentas ĉio. Fromaĝi malsuprenpaŝas la ŝtuparon.</p> - -<p>„Sensencaĵo!“ li mallaŭdegas kaj piedbatas unu turon da porcelanaĵoj, -ke ĝi renversiĝas kaj disrompiĝas tintante. „Ĉion ĉi vi volas -kunpreni al Romo? Ĉu vi freneziĝis?“</p> - -<p>„Mi havas antikvan monon!“ rekrias triumfe Sovaĝi kaj forte -skuas sian cigarskatolon, ke la moneroj tintegas en ĝi.</p> - -<p>„Kaj ĉion ĉi ni volas vendi kontraŭ Nerona mono, paĉjo!“ -diras entuziasme Maria.</p><!-- p. 87 --> - -<p>Sed fraŭlino Snob etendas ekscitite libron. Mi ekkonas, ke estas -luksa eldono de „Quo vadis“.</p> - -<p>„Oh!“ ŝi krias ravite. „Ni povas vojaĝi trankvile al Romo! -Tiu ĉi libro estos nia antikva Baedeker-o! Vivu ‚Quo vadis‘!“</p> - -<p>Kaj ŝi svingas la libron tiel entuziasme, ke ŝi rulfalas en -grandegan malplenan skatolon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>29.</h3> -</div> - -<p>La vespero de nia forvojaĝo alvenis!</p> - -<p>Tabakaĉ foriris tagmeze ien. Neniu postsigno estas trovebla. Vane mi -serĉis lin...</p> - -<p>Ni bukas niajn brilegantajn „kontaktilojn“, kiuj estas ligitaj je -zonoj.</p> - -<p>„Karaj geamikoj!“ ekparolas Fromaĝi. „En ĉi tiu solena momento -nur kelkaj vortoj! Unuafoje en la historio de la homaro okazas, -ke homoj de la dudeka jarcento vojaĝos en la pasintan tempon. La -homaro certe skuos la kapon kaj ne kredos tion, kion ni travivos. -Sed ni tion ne atentu! Ni estu feliĉaj kaj danku la sorton, ke ĝi -elektis nin por tiu ĉi aventurego, vere unike-giganta. Por ni ne -ekzistas plu malhelpoj tempaj aŭ lokaj kaj mi povas diri, ke -hodiaŭ en ĉi tiu nia silenta domo, malproksime de la homoj, la -tekniko festas unu el siaj plej brilaj festotagoj! Do ni diru -al la nuntempo koran ‚ĝis revido‘ kaj ekvojaĝu kun ĝojaj koroj!“</p> - -<p>Post tio ni kuŝiĝas sur divanoj, kiuj estas starigitaj en rondo. -Ĉiun ekregas stranga bonhumora scivolemo. Ankaŭ la geservistoj -estas plenaj je atendemo.</p> - -<p>La ordinara lumo estingiĝas. Brilas nur la Co-lumo.</p><!-- p. 88 --> - -<p>Mateo Fromaĝi tenas en la mano la butonon de malgranda aparato, kies -turniĝo estas kvazaŭ nia vagonaro, kiu forkondukos nin. Li -komandas:</p> - -<p>„Ĉiu okupu sian lokon!“</p> - -<p>Silento ekregas en la ejo. Mi fermas la okulojn. Aŭdiĝas delikata -susuranta bruo. Ĝi ekflugas tra la ĉambro tiel mallaŭte kiel -papilio...</p> - -<p>Mi sentas, ke mi fariĝas dormema. Momenton mi obstinas kontraŭ la -dormo, kiu peze metiĝas sur miajn palpebrojn, rondkuras en mia cerbo -kaj paralizas mian tutan korpon. Pli kaj pli profunde mi spiradas. La -silentego kaj spacego, en kiun mi ŝvebe falas, ŝajnas disfluigi -min. Jam mi ne sentas, kie estas piedoj aŭ manoj...</p> - -<p>Mi nombras unu ... du ... tri ... per laŭta voĉo. Sed strange, -ankaŭ mia voĉo pli kaj pli malproksimiĝas. La vortoj apartiĝas -tiom, ke ili ŝajnas dise ŝvebi en la spaco ... mi sentas nur, ke -moviĝas miaj lipoj...</p> - -<p>Kaj mi ankoraŭ memoras, ke mi ekĝemas profunde kaj poste ... -transdormiĝas en la Co-n...</p> - - -<div class="section"> -<h3>30.</h3> -</div> - -<p>Mia korpo skuiĝas terure. Ĉiuj miaj ostoj klakas unu tra la alia. -Mia kapo pendolas senforte. Ha! Ŝajnas, ke mi partoprenas vagonaran -elreliĝon...</p> - -<p>„Leviĝu! Leviĝu!“ kikerikas voĉo malagrabla kaj bone konata.</p> - -<p>Mi malfermas la okulojn. Super mi kliniĝas la strigovitroj de Mateo -Fromaĝi, kiu ankoraŭ skuas maldelikate mian korpon tien kaj reen. -Kaj jen staras ankaŭ la kokokrianto, profesoro Sovaĝi kaj tiregas -miajn krurojn. Kaj ambaŭ ili faras tion kun tia fervoremo, ke mi -supozas,<!-- p. 89 --> ke verŝajne ili freneziĝis. Mi sentas, kvazaŭ mi -vekiĝas post nokto dediĉita al la nigra kato — alkoholo. Kion -signifas ĉio? La situacio ŝajnas al mi timige fremda. Mi serĉe -vagas en miaj memoroj. Fine mi restatiĝas tiom, ke mi sidleviĝas -kaj demandas dormebrie:</p> - -<p>„Kaj la Co?“</p> - -<p>„Ni estas meze en ĝi!“ ekkrias Fromaĝi, kiu kuras ekscitite en -la ĉambro tien kaj reen.</p> - -<p>„Meze en ĝi!“ konfirmas laŭte la profesoro kaj kuras al la fenestro. -„Ha!“ li kriegas kaj montras tra la fenestro. „Antikva romano! -Malfalsa vivanta antikva romano!“</p> - -<p>La krio elektras min. Per saltego mi staras ĉe la fenestro kaj -ankoraŭ ekkonas pinton de vestaĵo, kiu malaperas inter verdaj -arbetaĵoj.</p> - -<p>Ŝanceliĝante, mi ekhaltas meze en la ĉambro. Ĉio ŝajnas turniĝi -ĉirkaŭ mi. Mi balbutas:</p> - -<p>„Ĉu, ĉu ... ni estas ... en Romo?...“</p> - -<p>„Nenia dubo!“ kokokrias Sovaĝi kaj ekpuŝas min kun stranga -petolemo, ke mi faletas denove al la fenestro.</p> - -<p>Kaj Fromaĝi frapas mian ŝultron kaj el malantaŭe enoreligas:</p> - -<p>„Ĉu vi jam ĵetis rigardon tra la fenestro? Kie restis nia vasta -erikejo, he? Ĝi forbloviĝis simple, ĉu ne? Kaj anstataŭas ĝin -belega parko. Kaj tie la marmora frontono, kiu leviĝas super la -pinioj? He, diru al mi, kio alia estus tio se ne Romo?...“</p> - -<p>Post tio li repaŝas. Ravite li frotas la manojn.</p> - -<p>„Romo, sendube Romo!“ li parolas. „Kaj sciu, kio estas plej -bela — la <i>Co-a</i> Romo!“</p> - -<p>Mi trankviliĝis.</p> - -<p>„Bone“, mi diras decide, „ni do alvenis, ni do elvagoniĝu! Sed -kie restis la sinjorinoj?“</p><!-- p. 90 --> - -<p>„Ili tualetas.“</p> - -<p>„Bone, ankaŭ ni iru lavi nin“, mi proponas, „kaj poste matenmanĝu; -mi ne sentas min bone. Ŝajnas, ke en mi furiozas postebrio. Krome -mia stomako krakas“.</p> - -<p>Sed la profesoro faras malestiman geston:</p> - -<p>„Lavi! Lavi kaj matenmanĝi! Alveninte en la antikva Romo! Estas -vera honto. Nur homo sen ia filologia sento povas demandi en tia -momento pri tiaspecaj superfluaĵoj!“</p> - -<p>Sed mi turnas min al Fromaĝi:</p> - -<p>„Aŭskultu! La afero efektive ne estas ŝercinda, se mi restos sen -lava akvo kaj matena manĝo. Supozeble ni hieraŭ drinkegis terure, -ĉar mi sentas, ke mia kapo zumegas.“</p> - -<p>Fromaĝi ridetas.</p> - -<p>„Nu“, li respondas gaje, „tio ja estas natura. Pripensu nur, -kian vojaĝegon vi faris. La organismo estas skuita...“</p> - -<p>„Ĉu vi opinias? —“</p> - -<p>„Kompreneble! Korpo kaj spirito estas ŝirataj el la normalaj -vivkondiĉoj, hahaha...“</p> - -<p>Kaj li ekridas kun vizaĝo, kiu brilas pro kontentego...</p> - - -<div class="section"> -<h3>31.</h3> -</div> - -<p>Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la tradicia ovala tablo.</p> - -<p>La profesoro, kiu antaŭe mokis pri mi, kiam mi parolis pri -matenmanĝo, nun montras plej grandan apetiton.</p> - -<p>Mi ĉirkaŭrigardas. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj ni estas ŝanĝitaj. -Ĝoja atendemo regas ĉiun. Ĉiu estas pli freŝa kaj vigla kaj -montras serenan vizaĝon. Mi sentas en la sango agrablan pikpikadon -kaj ne povas sidi trankvile.</p><!-- p. 91 --> - -<p>Fraŭlino Snob ŝajnas hodiaŭ malpli grumblema. Ŝi prilaboras ĵus -energie sian panon per butero kaj mielo. Kaj tion farante, ŝi diras -kun ĝuo:</p> - -<p>„Tra la fenestro de mia ĉambro mi vidis en la ĝardeno belan junan -viron kun klasika kostumo kaj kun tiel belaj mirindaj kruroj kiel -marmora statuo...“</p> - -<p>Sinjorino Kamilo ridante minacetas per la fingro:</p> - -<p>„Mia kara! Mia kara!“</p> - -<p>Fraŭlino Snob formetas panon kaj tranĉilon kaj rektigante sin, ŝi -koleretas:</p> - -<p>„Kial? Kial mi ne diru tion?“</p> - -<p>Tiam Mateo Fromaĝi ektintigas sian kuleron je telero kaj vokas: -„Mi petas silenton!“ Post tio li leviĝas kaj ekparolas:</p> - -<p>„Karaj geamikoj! Ni feliĉe alvenis! Nia vojaĝo okazis sen iaj -malhelpoj. La antaŭdiroj de nia amiko Kovalo, ke ni eble maltrafos -la celon kaj erare alvenos en iu alia punkto de la terglobo — ne -efektiviĝis! Mi elkalkulis ĝuste. Kaj ni fakte troviĝas en Romo de -Nerona epoko. La tekniko do akiris al si novan triumfon. La tekniko -do vivu!“</p> - -<p>Ĉiuj eksaltas kaj gaje tintigas la glasojn. Post kiam ĉiuj sidiĝis -denove, mi eksaltas.</p> - -<p>„Geamikoj!“ mi krias entuziasme. „Kio al homo normala ŝajnus -nekredebla kaj ridinda, kio ne estis ebla al iu alia vivanto — tion -travivas kaj travivos <i>ni</i>! Romo, la celo de nia vojaĝo estas -atingita! Ankoraŭ ĉio ĉi ŝajnas al mi kvazaŭ sonĝo, en kiun mi -falis, iu fantaziega revaro, kiu ĉirkaŭas min per sia sorĉo... Mi -salutas vin, Romo! Mi salutas vin, praurbo de l’ kulturo kaj belo! -Hodiaŭ ni, elsenditoj de la dudeka jarcento, ekloĝis en vi, por -glori vian antikvan kulturon (Sovaĝi: brave!). Esperu ni, ke ni -montriĝos indaj je ĉi tiu<!-- p. 92 --> antikva kulturo, ke ni alportos al viaj -loĝantoj nur bonon! Jes, karaj geamikoj, grandioza estas la triumfo -de la tekniko, kiu ebligas ĉion ĉi. Sed la tekniko akiris ĉi tiun -triumfon ne per si mem. Ho ne! Homo devis esplori ĝin kaj konduki -ĝin per la genieco de sia spirito al tiu grandioza triumfo. Kaj kiu -do estas tiu geniulo, kiu senlace eksperimentadis tage kaj nokte? Kiu -do esploradis kaj malkovris la enigmon de la Co? Vere, nur homo kun -genia spirito kaj eminenta sciencisto kapablis tion akiri, kion -akiris nia kara amiko Mateo Fromaĝi! Estas do lia grandega merito, -ke ni hodiaŭ matenmanĝas meze en la antikva Romo. Lin ni danku do -antaŭ ĉio! Mi scias, ke li estas homo modesta. Ke li ne atentas la -grandan homaron, kiu lin metus sur tronon de gloro ĝis nun nevidita. -Ke li malŝatas la fanfaronemon, kiu regas en la granda mondo. Ke li -dediĉas sin en sia silenta domo al la profunda studo de la scienco -— ne por poste esti levata en glorosferon per aplaŭdego de l’ -homaro, sed por fari pozitivan laboron. Mi do ekkrias, alveninte en -la antikva Romo: <i>vivu nia amiko Mateo Fromaĝi!!!</i>“</p> - -<p>Mia parolado vekas laŭtan eĥon de entuziasmo. Ĉiu krias „vivu“ -kaj levas la glason. Fromaĝi mute premas mian manon kaj pro hontema -embaraso ŝovetadas siajn okulvitrojn. Nur la profesoro sidas, -strabas el sub la sulkigitaj brovoj kaj kokokrias: „Silentu!“ -Post tio ankaŭ li leviĝas kaj ekparolas kun sovaĝaj gestoj:</p> - -<p>„Estimataj kunvojaĝintoj!...“</p> - -<p>Sed en tiu momento malfermiĝas la pordo. La kuiristino, svingante -kuiran kuleregon, kaj la ĉambristino tirante balailon kuregas en la -ĉambron. Ilin sekvas malpli rapideme Karolo. La virinoj krias -ekscitite samtempe:</p><!-- p. 93 --> - -<p>„Ili volas nin mortigi!“</p> - -<p>„Ili sieĝas la domon!“</p> - -<p>„Ili atakos ĝin kaj mortigos nin ĉiujn!“</p> - -<p>Karolo raportas:</p> - -<p>„La afero estas danĝera. Furiozanta amaso da homoj ĉirkaŭas la -domon kaj ĝis nun ne atakis pro ia neklarigebla timemo, kiu evidente -retenas ilin. Sed tuj ni devas defendi nin.“</p> - -<p>Ni ĉiuj eksilentas. Kaj nun ni aŭdas klare kriojn kaj tumulton. Ni -ĉiuj ektremas.</p> - -<p>„Jen la armiloj!“</p> - -<p>Tion dirante, Karolo metas sur la tablon diversajn pafilojn kaj -revolverojn, kiujn li alportis.</p> - -<p>Instinkte mi ekprenas unu revolveron. Sed tuj la profesoro etendas -super la armiloj siajn rabobestajn ungegojn kaj ĵetas malamikan -rigardon:</p> - -<p>„Ĉu vi freneziĝis?“ li furiozas. „Vi volas pafi kontraŭ ĉi -tiujn bonkorajn homojn?“</p> - -<p>Fromaĝi kvietigas:</p> - -<p>„Ne, ne, trankviliĝu. Nur ne pafu! Ni venas kiel amikoj. Ili -kompreneble timas nun tuŝi la domon, kiu ja supozeble ŝajnas al ili -kvazaŭ falinta de la ĉielo. Sed atendu momenton!“</p> - -<p>Tion vokante li rapidas al plataĵo sur la muro. Sur ĝi estas -fiksitaj same kiel en ĉiuj aliaj ĉambroj kaj ĉe la pordego de la -korto ĉiuj funkciiloj kaj kontaktiloj, kiujn ni povus bezoni. Li -rapide turnas unu el la butonoj. Tion farinte, li revenas al ni kun -rideto.</p> - -<p>„Nun vi povas esti tute trankvilaj! Ni estas ŝirmitaj kontraŭ -ĉia atako. Sciu, ke zono da koncentritaj R-radioj ĉirkaŭas nian -domon kiel muro. Al neniu estas eble, trairi ĉi tiun nevideblan -muron. Kaj nun malsupren! Ĉiu venu kun mi!“</p><!-- p. 94 --> - -<p>Li antaŭiras per paŝegoj, kiuj strange kontrastas liajn mallongajn -krurojn. Ĉiu sekvas lin. Kaj ekmoviĝas en malgranda procesio la -elektitoj de la homaro, por unuafoje kontaktigi la dudekan jarcenton -kun la antikva mondo...</p> - -<p>Mi iras lasta. Ŝtele mi ĉirkaŭrigardas. Rapide mi ekprenas -revolveron kaj enpoŝigas ĝin...</p> - - -<div class="section"> -<h3>32.</h3> -</div> - -<p>Homoj staras antaŭ la domo. Amasegoj: buboj, junuloj, virinoj, viroj -— kaj ili ĉiuj levas la brakojn kaj kriadas. Kiam ni surpaŝas la -sojlon de la domo, la tumulto duobliĝas. Malkvietege ili etendas la -brakojn kontraŭ nin.</p> - -<p>Ankaŭ ni estas ekscititaj. Nur fraŭlino Snob rigardas kun granda -trankvilo tra sia lorneto la ekscititan popolon. Mi estas konvinkita, -ke ŝi serĉas belajn junulojn.</p> - -<p>Mateo Fromaĝi montras strangan malaplombon. Li kaŝiĝis tute -malantaŭ la dorso de Sovaĝi kaj perforte ŝovas lin antaŭen. Kaj -tion farante, li petegas kun infana senhelpo:</p> - -<p>„Gvidu vi la diskuton, estimata profesoro! Vi estas inter ni la -sola, kiu bone scipovas la latinan lingvon.“</p> - -<p>La profesoro paŝas antaŭen kun admirinda kuraĝo. Li metas kruce -siajn brakojn sur la bruston. Li penas eltiri sian kapon el inter la -ŝultroj por aspekti impone.</p> - -<p>„Kion vi volas?“ li demandas en latina lingvo kun la fiero de -l’ dudeka jarcento.</p> - -<p>Respondas malkomprenebla kriado. La profesoro sulkigas la brovojn.</p> - -<p>„Mi nenion komprenas!“ li rekrias. „Unu parolu!“</p><!-- p. 95 --> - -<p>Oni ŝovas antaŭen maljunan viron, kiu tuj komencas pasian paroladon. -La amasa ĥoro de tempo al tempo aplaŭdas lin per kriegoj ĉe -supozeble imponigaj esprimoj. Mi komprenas nur unuopajn vortojn -kiel „posedaĵo“, „Sabellius Rufus“, „sklavoj“, „fremdaj barbaroj“ -(tio estas verŝajne ni!), sed la senco de la parolado estas al -mi malklara.</p> - -<p>La profesoro returnas sin al ni kaj kokokrias:</p> - -<p>„Tiu homaĉo ja parolas mizere. Li elbuŝigas abomenan lingvaĵon. -Sen iu orda vortokonstruo kaj stilo. La ‚<i lang="la">consecutio temporum</i>‘ -li tute ignoras. Verŝajne estas iu vulgara dialektaĉo. Mi komprenas, -ke ni troviĝas en la ĝardeno de homo, kiun li nomas Sabellius -Rufus. Ke la sklavoj de tiu ĉi sinjoro bruas antaŭ nia domo, por -ke ni forlasu la lokon plej rapide. Tiu homaĉo eĉ minacas, ke li -persekutos nin per la pretoro!“</p> - -<p>„Kion ni do faros?“ demandas ĉiuj timeme.</p> - -<p>„Plej simple ni intertraktu kun tiu Sabellius Rufus mem“, mi -proponas kaj tuj laŭte krias al la homamaso: „Sabellius Rufus! -Sabellius Rufus!“</p> - -<p>„Jen li venas!“ oni respondas.</p> - -<p>La homoj disiĝas. Altkreska viro alpaŝas. Lin akompanas alia, kiu -verŝajne vokis lin. Sabellius Rufus estas riĉe vestita. Tiel -ŝajnas al mi. Kun miro mi rigardas lian ruĝan togon, kiu estas -faldita majstre, kaj lian senbarban karakterizan kapon kun okuloj, -kiuj palpebrumas fiere. La akompananto, kiu iras humile apud sia -granda sinjoro, paŝas antaŭen. Li tusetas pro embaraso kaj komencas -novan paroladon.</p> - -<p>„Li estas speculo de mastrumestro“, murmuras klarige la profesoro, -„kiu venigis sian sinjoron.“</p> - -<p>Subite la profesoro ekkuregas en rondo kaj krias kolere:</p><!-- p. 96 --> - -<p>„Ne! Ne! Neniam! Ha, ili postulas, ke ni tuj foriru kaj forprenu la -domon. Ĝi staras sur valora florplantejo de Sabellius Rufus. Kaj ili -volas nin akuzi pri posedaĵa detruo kaj sorĉado, tiaj azenaĉoj!“</p> - -<p>Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj postkuretas la profesoron. -Kun zorgoplena admona voĉo li krias:</p> - -<p>„Diru al ili, ke ni estas lernavidaj fremduloj!“</p> - -<p>La profesoro interpretas tion latine — kun tia sukceso, ke la popolo -respondas per kriegado kaj ekscitiĝas tiom, ke ĝi atake ĵetas sin -kontraŭ nin.</p> - -<p>Ni ĉiuj devas subite ridegi: kia spektaklo prezentiĝas! La homaro -haltas subite antaŭ ni. Retenas ĝin la nevidebla muro. La unuaj -homoj premegas sin antaŭen kaj tamen ne povas antaŭeniĝi. Ili -baraktas senhelpe per piedoj kaj brakoj antaŭ nevidebla malhelpaĵo. -Dume la malantaŭa amaso pelŝovas pli antaŭen, tiel ke la unuaj -estas en danĝero platpremegiĝi en la aero. Kia komika aspekto!</p> - -<p>Sur la frunto de la profesoro perliĝas ŝvito. Tiom li varmiĝis pro -ekscito. Viŝante la ŝviton, li ĉirkaŭĵetas fulmrigardojn kaj -diras kun indignego:</p> - -<p>„Bandaĉo! Ha, kiel ili fuŝparolas! Mia orelo, kiu kutimas aŭdi -nur klasikan latinon, apenaŭ kapablas kompreni. Kiel ili intermiksas -la vortojn! Kiel siblas ilia voĉo! Terure! Terure!...“</p> - -<p>Petolego tentas min. Rapide mi elpoŝigas mian revolveron. Ses pafoj -sinsekve ektondras en la aeron...</p> - -<p>Sinjorino Kamilo ekkrias. Fraŭlino Snob falas kiel ligna ŝtipo en -la helpopretajn brakojn de Maria.</p> - -<p>Kaj la romanoj?</p> - -<p>Kriego akresona ... repremiĝo barakta ... hombuliĝo ... terenfalo -... forkurego ... terura panika ĥaoso...</p><!-- p. 97 --> - -<p>Nur Sabellius Rufus staras rekta, sed kvazaŭ surdigita, kun vizaĝo -blanka kiel faruno, kun tremanta pantalono...</p> - -<p>„Kion vi faras? Kion vi faras?“ ekscitiĝas Fromaĝi kaj salte -kaptas mian levitan brakon.</p> - -<p>Sed la profesoro kokokrias kun sovaĝa ĝojo:</p> - -<p>„Bone! Pafu! Ĵetu kuglojn en tiujn kanajlojn!“ kaj aldonas -latine kun soneganta voĉo: „Fulmon ni tenas en niaj manoj! Ni -estas dioj!“</p> - -<p>Milita furio ekkaptas lin. Antaŭen al batalo! Ha, kiel ili rifuĝas! -Kiel ili falas teren pro timtremo... Sovaĝa kuraĝo plenigas lian -bruston. Kun triumfa krio li kuregas antaŭen, por persekuti la -rifuĝantojn. Sed tiam li ĵetiĝas kontraŭ la nevideblan muron de -Fromaĝi. Li baraktas kiel granda skarabo kun etenditaj manoj kaj -piedoj kontraŭ la malhelpaĵo, kaj tion farante, li krias kiel -frenezulo.</p> - -<p>Mateo Fromaĝi kolere tiregas sian hararon:</p> - -<p>„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo! Kiel vi povas fuŝi en tia maniero -mian paceman eniron en la antikvan Romo-n! Sensencaĵo!“</p> - -<p>Rapide li ĉesigas la Co-fluon, kiu ĉirkaŭas la domon. Post tio la -profesoro falegas teren kvazaŭ plumba bulo. Sed Fromaĝi ne atentas -tion. Li solene paŝas al Sabellius Rufus kaj donas al li la manon. -Kun penego serĉante la latinajn vortojn li diras:</p> - -<p>„Nobla sinjoro! Nenio estas timinda. Ni estas civitanoj de alia -mondo. Ni volas montri al vi ĉi tiun mondon. En trankvilo kaj paco. -Se ni kaŭzis al vi iun ajn malutilon, ni rekompencos vin. Mi invitas -vin en mian domon!“</p> - -<p>Volante reliberigi min, mi tuj helpas al Fromaĝi. Mi preparis antaŭ -la vojaĝo sekvantan alparolon en latina lingvo:</p><!-- p. 98 --> - -<p>„Ni venas el lando de mirakloj. Misteraj fortoj estas kun ni. Vi -kaj la romanoj vidos kaj travivos aferojn eksterordinarajn, se vi -rilatos al ni paceme. Diru al la homoj kaj al viaj sklavoj, ke ni -estas homoj plej pacemaj en la mondo. Kaj feliĉigu nian domon per -via ĉeesto!“</p> - -<p>Sabellius Rufus evidente komprenis nin. Li klopodas liberigi sin de -la timo kaj revokas siajn sklavojn. La terenfalintoj leviĝas, la -rifuĝintoj revenas malrapide. Sed ili haltas malproksime en respekta -duonrondo. Nur rikananta maljunulo en disŝirita malpura vestaĵo -starigas sin kuraĝe apud Sabellius Rufus kaj rigardas nin per vastaj -okuloj pli scivole ol timeme.</p> - -<p>Mi montras mian revolveron kaj klarigas:</p> - -<p>„En tiu ĉi aĵo do estis la fajro, kiun mi ĵetis en la aeron. Sed -ĝi malutilis al neniu; ĉar tio estas ŝerco.“</p> - -<p>La profesoro alpaŝas. Li lamas forte kaj frotas sian dekstran -kruron. Li siblas kolere:</p> - -<p>„Sed ne estis ŝerco, ke vi volis ataki nin!“</p> - -<p>„Silentu!“ mi diras. „Ne interrompu nian pacan interparolon. -Por tiaj aferoj vi estas homo nekonvena.“</p> - -<p>La profesoro metas kruce la brakojn sur la bruston kaj ĵetas mokajn -fulmrigardojn.</p> - -<p>Kaj dum ni ĉiuj staras silente kaj fikse rigardas la romanojn, -Fromaĝi ripetas sian inviton. Sed la romano ankoraŭ hezitas. Tiam -mi krias kuraĝiĝe:</p> - -<p>„Rigardu, nobla sinjoro! Nenio okazis. Neniu homo estas vundita, -neniu mortis!“</p> - -<p>Tiam el malantaŭe aŭdiĝas tomba voĉo:</p> - -<p>„Unu mortis!“</p> - -<p>Ni ĉiuj ektimegas: kio okazis?</p> - -<p>Efektive! Kvar viroj paŝas el la arbetaĵo. Kaj funebre sur portilo -ili portas homon senvivan. Dum ili proksimiĝas<!-- p. 99 --> pli kaj pli, du -grandaj botaj plandoj ŝoviĝas al ni en profana malpureco. Kaj -malzorgita vestaĵo de nia tempo kovras tiun strangan kadavron. Mute -la portantoj metas teren la homaĵon...</p> - -<p>Tiu ĉi sceno kaŭzas spirprenantan nervostreĉon. Ni rigardegas la -mortinton...</p> - -<p>Malantaŭ mi ekridas kelkaj voĉoj.</p> - -<p>Tondre! Ĉu estas eble?</p> - -<p>Fromaĝi fingre kombas sian hararon kaj ŝovetas siajn okulvitrojn. -Kaj rigardante fikse la mortinton, li krias kolere:</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“</p> - - -<div class="section"> -<h3>33.</h3> -</div> - -<p>Kaj okazis mirindaĵo!</p> - -<p>La „mortinta kadavro“ (laŭ fraŭlino Snob) estas — Tabakaĉ!</p> - -<p>Haha! Elkraĉis lin la dudeka jarcento senkompate en la Co-n! Dum li -dorme kuŝis en la arbareto, li senvole fariĝis „korpeca malhelpaĵo“ -en la Co-a mondo. Fromaĝi elektis ja por nia eksperimento la nudan -erikejon — tute prave. Ĉar aĵoj troviĝantaj sur la eksperimenta -kampo devas esti materiaj malhelpaĵoj en la Co-a vivo. Se starus -domo sur la erikejo, ĝi same starus ankaŭ nun en la antikva Romo...</p> - -<p>Revenis do la filo, kiun ni elpelis kun malŝato el la paradizo de la -Co. Li persistis ĝis triumfo. Kaj la favora sorto malfermis al li -denove la pordegojn de la sorĉa lando. Bonvenon Tabakaĉ!...</p> - -<p>Karolo alportas rapide la rezervan „kontaktilon“, kiu komence -estis destinita por Tabakaĉ. Sub la efiko de la Co-fluo tiu -malfermas la okulojn, palpebrumas kaj<!-- p. 100 --> ĉirkaŭrigardas senkomprene. -Post tio li faras manmovon al la brusta poŝo, el kiu — mi -ŝtoniĝas rimarkante tion — serene elrigardas lia pipo! Tondre! -Ankaŭ ĝi fariĝis „korpeca malhelpaĵo“.</p> - -<p>La romanoj malpacienciĝas. Per gesto mi montras sur Tabakaĉ-on:</p> - -<p>„Rigardu!“ mi diras. „Li ne mortis. Li nur pleniĝis je dolĉa -vino. Kaj li estas unu el niaj sklavoj, kiu sin kaŝis...“</p> - -<p>„... kaj kiun ne maltrafos justa puno!“ aldonas Fromaĝi kun -kolerego. „Tiu homo pekis kontraŭ ni. Li fuŝe profanis la -sciencon! Tiu ... kiel li nomiĝas ja...“</p> - -<p>„Tabakaĉ“, mi helpas.</p> - -<p>„Jes, tiu Tabakaĉ do estas krimulo!“ Kaj turnante sin al -Tabakaĉ, kiu leviĝis kaj malsaĝe ĉirkaŭrigardas: „Iru en la -domon, vi homo!“ Sed ĉar li daŭrigas la paroladon latine, la -nenionfaristo, ne komprenante, restas sur sia loko.</p> - -<p>Sabellius Rufus alpaŝas pli proksimen. Tion ĉi li komprenas: -malobeema sklavo! Facile li povos helpi kaj per ĉi tiu helpo eble -akiri la bonvolon de la fremduloj, armitaj ja per dia potenco.</p> - -<p>„Mi sendos al vi, fremdulo, mian vipiston“, li diras serveme, -„aŭ transdonu la krimulon al mia sklavestro“.</p> - -<p>Kaj per mansigno li vokas homon. La sklavestro alrapidas, kliniĝas -kaj parolas kun profunda respekto:</p> - -<p>„Nobla sinjoro! Kun plezuro mi metos vian sklavon en la turmentilon, -aŭ ĵetos lin en la Tartarus-on, aŭ mi alnajligos lin al kruco, aŭ...“</p> - -<p>Ni ĉiuj ektremas pro teruro. Fromaĝi pro timego ektiras siajn -hirtajn harojn kaj krias ekscitite:</p> - -<p>„Ne! Ne!“</p><!-- p. 101 --> - -<p>Tiam la rikananta maljunulo kun la disŝirita kaj malpura vestaĵo -aldonas ankaŭ sian konsilon:</p> - -<p>„Transdonu lin nur al Barbatus, al la sklavestro de Sabellius -Rufus. Ne timu, ke li ne punos lin sufiĉe kaj konvene. Li estas -viro, kiu bonege kapablas kuraci obstinan animon. Per skurĝo kaj -bastono. Krome, tre avidaj estas la murenoj, kiuj naĝas en la lageto -de mia estro. Kaj bongustaj estas la murenoj...“</p> - -<p>Kaj la maljunulo ŝmace lekas la lipojn.</p> - -<p>„Ne! Ne!“ rediras Fromaĝi konsternite.</p> - -<p>La allogaj bildoj el la antikva mondo ekinteresas la profesoron. Liaj -okuloj ekbrilas pro scivolemo kaj li demandas fervore la maljunulon:</p> - -<p>„Kiu vi estas?“</p> - -<p>„Filozofo.“</p> - -<p>„Li vivas en mia domo“, klarigas Sabellius Rufus, „kaj mallongigas -al mi la malrapidemajn horojn“.</p> - -<p>„Do, li estas gaja filozofo“, mi diras.</p> - -<p>„Ĉu eble kinikulo?“ demandas la profesoro.</p> - -<p>„Cinikulo!“ mi kontraŭdiras.</p> - -<p>„Kinikulo!“ fulmrigardas min la profesoro.</p> - -<p>Tiam la maljunulo metas la dekstran manon malantaŭ sian grandan -orelan konkon.</p> - -<p>„Ŝajnas, ke mi ne aŭdas ĝuste“, li rikanas. „Aŭ vi, noblaj -fremduloj, parolas malĝuste. Certe — mi apartenas al la ĉinika -lernejo...“</p> - -<p>„Al kiu lernejo?“ demandegas la profesoro kun sovaĝa gesto.</p> - -<p>„Al la ĉinika.“</p> - -<p>La profesoro pugnofrapas sian frunton.</p> - -<p>„Ankaŭ li parolas malĝuste!“ li ĝemas.</p> - -<p>Post tio li turnas sin kun vizaĝo, en kiu trajtiĝas malesperego, al -la filozofo:</p><!-- p. 102 --> - -<p>„Diru, vi kvirito, romano, homo fiera kiel Kezaro kaj elokventa -kiel Kikero! Diru, kial vi parolaĉas kvazaŭ lernanto forpelita -honte el la lernejo?“</p> - -<p>Denove la cinikulo metas sian manon al la orela konko.</p> - -<p>„Mi aŭdas barbarajn sonojn“, li mokas. „Ĉu vi eble volas esti -latine parolanta filozofo kaj saĝulo? Vi? Kiu vi havas kapon, kies -senhareco respegulas vian malsaĝon, kaj kiu vi grakas kvazaŭ -germana korvo? He, kie staris via lulilo, vi posteulo de Kikero?“</p> - -<p>Sabellius Rufus kaj liaj akompanantoj ekridas moke. La profesoro -ekscitiĝas pro ĉi tiu ofendo treege. Vane li serĉas latinajn -vortojn. Lia kolero engorĝiĝas. Mi afable interhelpas:</p> - -<p>„Pardonu, noblaj sinjoroj! Ni estas fremduloj, kiuj scipovas vian -lingvon nur malperfekte. Se la saĝulo apud mi eraris, diru tion, -Sabellius Rufus!“</p> - -<p>Tuj la nomito respondas serioze kaj serveme:</p> - -<p>„Vi parolas ja, kiel kutimas paroli fremduloj. Kaj la nomoj -‚Kezaro‘ kaj ‚Kikero‘ amuzis mian kunulon. Ankaŭ ‚kinikulo‘ -ja sonas ne malpli amuze.“</p> - -<p>„Kaj do, kiel vi parolas?“</p> - -<p>„Ĉezaro, Ĉiĉero, ĉinikulo...“</p> - -<p>Kvazaŭ pezaj ŝtonoj, ĵetitaj de malica mano, falas tiuj nomoj sur -la kapon de Sovaĝi. Ili falas tiel forte, ke li ŝajnas sidfaliĝi -teren sub iliaj trafoj.</p> - -<p>Jen! Li kaŭras sur la ŝtupoj. Peze pendas lia kapa globo. Malamike -strabas la okuloj. Liaj manoj ungetenas liajn botojn. Ŝajnas, ke en -sia koro li konservas sian hipotezon „kikerikan“, ke li estas -preta ĝin defendi kontraŭ ĉiu atakanto...</p> - -<p>La cinika filozofo faras per la mano super lia kapo geston de -kompato...</p><!-- p. 103 --> - - -<div class="section"> -<h3>34.</h3> -</div> - -<p>La brava Sabellius Rufus enpaŝas nian domon.</p> - -<p>Tuj li falas en la dudekan jarcenton. Kaj la impresegoj, kiujn faras -nia tempo sur lian mizeran cerbon de l’ unua jarcento, efikas -strange: perdiĝas lia fiero kaj nobla sinteno, sed ankaŭ lia -timemo. Ŝajnas, ke li fariĝis infano, kiu unuafoje vizitas -grandegan bazaron de infanaj ludiloj. Entuziasmigas lin la -ŝtuparejo, la granda vitra halo, la mebloj, la galerio, la bildoj. -Kaj li paŝas tra la ejoj kvazaŭ somnambulo, ofte ekhaltas, ekprenas -sian kapon kaj krias:</p> - -<p>„Kia kulturo! Kia abundo da ĉielaj fortoj! Ŝajnas, ke ĉion ĉi -kreis dioj...“</p> - -<p>Kaj la honesta filozofo, kiu sekvas kiel hundo, laŭfaras simie liajn -miron kaj gestojn kaj rikanante kriaĉas:</p> - -<p>„Kaj ĉio, kio estas en ĉi tiu domo, ho Sabellius, apartenas nur -al vi! Ĉar la mirindaĵo kreiĝis sur via grundo kaj tero!“</p> - -<p>Rapide ni klopodas senbazigi tiun strangan opinion. Fromaĝi provas -klarigi al la romanoj en malperfekta latina lingvo, kiamaniere ni -venis al Romo. Ke nia estado estas nur efemera... Tamen li ne -sukcesas konvinki ilin. Estas ja neeble klarigi kaj kredigi al ili la -funkciadon de la aerooptikaj plataĵoj kaj de la Co. Pli efikas nia -promeso, ke la grundposedanto estos riĉe rekompencata. La okuloj de -Sabellius Rufus ekbrilas avide. La filozofo tuj ekpetas kun voĉo de -almozulo:</p> - -<p>„Donu ankaŭ al mi iom da via dia abundo! Ŝajnas, ke mi paŝas -nudega inter silkaj brilantaj vestaĵoj...“</p> - -<p>„Vi ricevos ambaŭ“, decidas Fromaĝi.</p> - -<p>Ni eniras la manĝoĉambron. Ĉi tie la sinjorinoj akceptas<!-- p. 104 --> honore -la antikvajn gastojn. Cili, la servistino, surtabligas malgrandan -lunĉon.</p> - -<p>La romanoj manĝas kaj trinkas kun kreskanta raveco. La manĝilaro -estas por ili nova enigmo. Sabellius Rufus enmetas sian manon en la -kaviaron kaj la filozofo provas ŝteleti la manĝilaron, pri kio li -ne sukcesas dank’ al la argusaj okuloj de fraŭlino Snob, kiu -observas lin tre atente. Ili admiras ĉion kvazaŭ sanktaĵojn: la -pladojn, la telerojn, la glason...</p> - -<p>Sinjorino Kamilo zorgeme enverŝas al ili ŝereon, kiu kaŭzas en -iliaj antikvaj gorĝoj komence gratadon kaj fortan tusadon. Sed kiam -iltei alkutimiĝis, ili trinkas glason post glaso. Nur konjako ne -trovas ilian ŝaton, sed anstataŭe delikata porsinjorina likvoro -trovas ilian indulgon...</p> - -<p>Subite ĉe fino de la manĝo la gastoj eksaltas kun timego. Ni -bruligis niajn cigarojn. La elektra fajrobruligilo estas nova terura -sorĉo!</p> - -<p>Ankoraŭ pligrandiĝas ilia timo, kiam mi ekbruligas kandelon per -simpla alumeto kaj proponas al la brava Sabellius ĉi tiun fajron kun -cigaredo. Li kontraŭstare baraktas per manoj kaj piedoj.</p> - -<p>Dume la filozofo kun larmoj en la okuloj petas la alumetujon, kiun ni -donacas volonte al li. Post tio li bruligas alumeton post alumeto. -Tion farante, li rigardadas kun okuloj de ludanta infano la -bruliĝantan flamon...</p> - -<p>Fine, kiam ni ĉiuj varme petis, Sabellius provas kelkajn ektirojn el -la cigaredo, sed tuj li ektusegas konvulsie. Ankaŭ la filozofo ne -fartas pli bone. Mi provas konsoli la tusantojn kaj klarigas, ke ĉi -tiu malgranda papertrunketo estas tute senkulpa aĵo...</p> - -<p>Kvankam Fromaĝi protestas energie kaj fraŭlino Snob<!-- p. 105 --> pepante indignas, -mi vokas en la ĉambron Tabakaĉ-on kaj aranĝas „fumprezentadon“.</p> - -<p>Unuaranga sensacio: la nenionfaristo nubumata de la pipa fumo kvazaŭ -antikva ofera altaro! Kun buŝincensilo! (Bedaŭrinde nur, ke ĝi ne -samodoras kiel antikva incensaĵo!)</p> - -<p>Sabellius, kiun la vino ŝancelas jam forte, nepre volas ekkoni la -efikon de ĉi tiu ofera fumo sur antikvulon. Li volas voki do unu el -siaj sklavoj. Li ŝanceliĝas al la fenestro kaj volas tra ĝi elmeti -sian kapon. Bum! Lia kapo kolizias kun la fenestra vitro, kaj li -ektimegas tiom, ke li sidiĝas sur la plankon kaj fikse rigardas al -la misteraĵo. Ni trankviligas lin. Kaj nun li palpas kaj karesas -senĉese la „glaciiĝantan aeron“ kaj metadas sian vinovarmegan -frunton sur la malvarman vitroplaton...</p> - -<p>La sklavo aperas. Li falas antaŭ ni teren pro humilego kaj timo. Sed -piedbato de l’ honesta filozofo starigas lin denove.</p> - -<p>Tabakaĉ donas al li la pipon, el kiu la fumo leviĝas dense kaj -morde. Kun drasta mimiko li klarigas la arton de fumado. La -kompatinda sklavo eksuĉas je la pipo. Tion farante, li tenas la -pipon per ambaŭ manoj, kiel oni tenus iun eksplodeman danĝeraĵon. -Li eltiras sian longan kolon kvazaŭ ansero. Lia tuta korpo tremas -kaj liaj okuloj ŝveliĝas. Sabellius kaj la filozofo garde staras. -Ili ne permesas, ke li ĉesus. Li ekŝvitas, spirĝemegas, freneze -turnas la okulojn. Tabakaĉ rigardas la fumanton kun malica ĝojo. -Kiam la fumprezentado atingas sian kulminacian punkton, rikanas -Tabakaĉ:</p> - -<p>„Atentu! Tuj li eksplodiĝos! Li ne kutimas la fumadon. Li ne -eltenas ĝin.“</p> - -<p>Per puŝego mi ekspedas la sklavon antaŭ la domon. Tabakaĉ estis -prava: antaŭ la pordo okazas la katastrofo!</p><!-- p. 106 --> - -<p>Sabellius aplaŭdegas pro ĝojo kaj anoncas laŭte, ke li trovis -novan punilon por siaj sklavoj! Ke tuj ni donacu al li por tiu celo -la „venenan fumon“.</p> - -<p>Sed Fromaĝi rekrias kolere:</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“</p> - -<p>Tabakaĉ responde montras vizaĝon, kiu brilegas pro kontentego kaj -fiero. Efektive: heroan faron faris lia pipo!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>35.</h3> -</div> - -<p>Horoj pasas — unu post alia. Sed la romanoj sentas sin tiel bone kaj -agrable en la dudeka jarcento, ke ili tute ne intencas nin forlasi. -Precipe nia vino estas forta allogilo por iliaj antikvaj gorĝoj. Kaj -ili nun komencas fariĝi ebrigajaj. Ili parolas jam preskaŭ -nekompreneblan latinon kaj kantaĉas iajn stratajn kantojn — mi -supozas iajn antikvajn ŝimimelodiojn...</p> - -<p>Tial mi rapide forprenas la alkoholaĵojn kaj alportas akvon de -„Selters“, kiu tuj trovas ilian aprobon. Tian „tiklantan“ -akvon ili ankoraŭ ne trinkis...</p> - -<p>La pordo malfermiĝas. En la ĉambron paŝas per grandaj paŝoj, kiel -paŝis la tragediistoj de la antikva lernejo, la profesoro. Li -entiras sian kapan globon profunde inter la levitajn ŝultrojn. Kruce -metante siajn manojn sur la bruston, li tondras al la timigitaj -antikvuloj sian demandon:</p> - -<p>„Romanoj! Kviritoj! Vi do povas ĵuri je la hejmaj dioj, ke la dia -Kezaro estis Ĉezaro kaj la ne malpli dia Kikero estis Ĉiĉero?“</p> - -<p>Lia voĉo ekscitiĝas kaj siblas la „ĉ“ kiel serpento. Ambaŭ -romanoj riverencas profunde.</p> - -<p>„Mi ĵuras je Isis“, ridetas Sabellius.</p><!-- p. 107 --> - -<p>„Kaj mi je Priap“, rikanas la filozofo.</p> - -<p>Kvazaŭ estante jam mem antikvulo, li disŝiras sian vestaĵon pro -doloro kaj montrante sian nudigitan bruston (fraŭlino Snob proteste -forlasas la ĉambron!) li krias patose:</p> - -<p>„Vi celis ĉi tiun viran bruston kaj vi trafis ĝin; finfinu vian -faron kaj parolu greke!“</p> - -<p>La romanoj ne komprenas la nebulan sencon de ĉi tiu mistera -parolmaniero. Sed mi ektremas pro interna ĝojo: ankaŭ Basilevs kaj -Odyssevs ricevos nun la mortan baton. Kaj tuj mi demandas la -romanojn:</p> - -<p>„Niaj noblaj gastoj ja parolas greke, ĉu ne?“</p> - -<p>„Ĉiu klera romano parolas greke“, respondas Sabellius.</p> - -<p>„Ekagu do“, krias la profesoro, „jen mia vira brusto! Enbatu -vian mortan glavon!“</p> - -<p>„Ĉu do plaĉus al unu el vi, ĝojigi nin per greka parolado aŭ -per kelkaj versoj de Homero?“ mi tradukas la kriadon de la -profesoro el la Sovaĝi-a dialekto en kompreneblan lingvon.</p> - -<p>La filozofo konsentas. Li sidigas sin sur angulon de la tablo, -ŝajnigas, ke li tenas en la manoj liron kaj deklamas el la -„Odysseus“. Estas stranga kantmiksaĵo, forte skandanta, tamen -bone komprenebla. La dia Odysseus estas flatata de la ĉarma nimfo -Kalypso, ke li forgesu sian nostalgion... La karpa buŝaĉo de la -filozofo akriĝas dolĉe kaj susuras la fatalon de Kalypso:</p> - -<p>„<i>Aej de malakojsi kaj ajmyliojsi logojsi telgej, aŭtar Odysseus...</i>“</p> - -<p>„Brave!“ ni ĉiuj ekkrias ĥore kaj aplaŭdas. „Vivu Odysseus! -For Odyssevs!“</p> - -<p>La kapo de la profesoro kliniĝas sur lian heroan bruston. Li falas -en seĝon. La manojn li metas sur<!-- p. 108 --> la kapon, kvazaŭ por ŝirmi ĝin -kontraŭ duŝo da teruraj kaj mortigaj vortoj. La filozofo eksilentas -kaj konsternite rigardas sian saĝulkolegon, kiu supozeble emociiĝis -tiom pro la versoj de Homero.</p> - -<p>Ĉiuj ni ĉirkaŭas la profesoron kun kompato. Kaj Fromaĝi terure -embarasiĝas pro tio, ke la vojaĝo, kiun li ja ebligis, kaŭzas -tiajn malagrablaĵojn. Ŝajnas, ke en tiu ĉi momento plej volonte li -kurus kaj ekmovus la aerooptikajn plataĵojn, por ekspedi nin en -alian epokon...</p> - -<p>Tiam la profesoro ekrektiĝas. Li starigas antaŭ sin glaseton kaj -enverŝas konjakon. Ekprenante la glaseton, li daŭras laŭte: „Do, -iru for ĉiu scienco kaj filologio, vivu sola la ĝuo!“ eltrinkas -kaj forĵetas la glason sur la teron, kie ĝi rompiĝas tinte.</p> - -<p>La filozofo ektimegas tiom, ke li falas de la tablo. Li rampas al la -romperoj de la glaso. Kun doloraj vekrioj li kolektas la restaĵojn -de la multvalora ujo...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>„Noblaj kaj altŝatataj gastoj!“ mi parolas solene. „Venis nun -la momento de disiro. Sed vi ne foriros el nia gastema domo kun -malplenaj manoj. Sciu, ke ni, kiuj estas potencaj fremduloj, scipovos -vin rekompenci tiel, kiel konvenas por noblaj romanoj. Kaj ni elpagos -al vi nun ia rekompencon por tio, ke ni tuŝis vian posedaĵan -rajton.“</p> - -<p>Maria alportas paperon kaj inkon por noti la rekompencajn postulojn. -Nova ekmiro! Nova entuziasmiĝo! La papero skuas Sabellius-on el la -dormemo. Kaj la filozofo, kiu ŝtelprenaĉis mian krajonon, tiras -kiel infano serpentajn liniojn sur la senmakula blanko de l’ -papero. Kiam mi demonstras skrabgumon, la filozofo genufleksas antaŭ -mi kaj petegas, ke mi permesu al li ĝian uzadon. Li krajonskribaĉas -sur la papero, forskrapas kaj denove<!-- p. 109 --> kurigas kun infana fervorego la -krajonon trans la blankan supraĵon. Dume Sabellius spiregante kaj -ŝvitante penadas per inko pentri literegojn...</p> - -<p>Dio kompatema! Ŝajnas, ke la „karaj gastoj“ estas ne forigeblaj. -Kion fari? La dudeka jarcento ekprenis ilin tiel forte kaj ame en -siajn brakojn, ke eĉ la rabobestaj ungoj de la profesoro ne kapablus -ilin elŝiri. Jam mi cerbumas pri tio, ĉu ne povus helpi la pipo de -Tabakaĉ? Ke ni simple forfumaĵus ilin laŭ la „eksploda“ maniero?...</p> - -<p>Tiam sinjorino Kamilo kaj Maria alportas la donacojn. Kaj Fromaĝi -anoncas kun ĝojo, ke nun okazos la elpago. Li ĝojas kiel patro, kiu -pridonacas siajn infanetojn en vespero de kristnasko...</p> - -<p>Sabellius Rufus ricevas sekvantaĵojn: kelkajn foliojn da papero, -plumon kaj boteleton da inko, du alumetujojn, forketon el -arĝentimitaĵo, akvan glason, silkĉapelon kaj ombrelon...</p> - -<p>Ni prezentas al li pluvombrelon konvenan por sinjoro. Sed kiam li -vidas la sinjorinajn sunombrelojn, li petadas tiel longe kaj insiste, -ke ni fine permesas al li elekti anstataŭ simple-kolora pluvombrelo -rezedoverdan sunombrelon kun blankaj, pendantaj puntoj...</p> - -<p>La filozofo ricevas unu paperfolion, krajonon, skrapgumon kaj silkan -ĉapelon.</p> - -<p>Kaj nun okazas brua sceno: verŝante larmojn, li petegas ankaŭ -sunombrelon. Sinjorino Kamilo estas kortuŝita kaj ne povas vidi -larmojn. Ŝi volas doni la ombrelon. Sed la profesoro, kiu sentas -malamikan venĝemon kontraŭ la filozofon, krias senkompate: -„Neniam!“ kaj metas siajn ungojn super la ombrelojn, kiuj kuŝas -sur la tablo. Fromaĝi rigardas la filozofon kun kompato kaj kun -embaraso aŭdas la pasiajn porpetojn de sia edzino.<!-- p. 110 --> Kvankam mi -tutkore cedus al la kompatindulo la ombrelon, tamen mi insistas: ne -donaci! Mi prave argumentas, ke ni senvalorigus per tio terure la -donacojn de Sabellius...</p> - -<p>Mi diras al Sabellius, ke liaj donacaĵoj valoras 5000 sestercojn. -Aŭdante tion, li deklaras, ke li estas kontenta. Ambaŭ ili -troviĝas en ŝanceliĝa stato de alkoholo kaj ĝojo kaj deziregas -montri siajn trezorojn publike al la romanaro.</p> - -<p>Kaj dum la suno subiras post la verdaj arboj, du homoj paŝas el la -domo. Brakon en brako ili ŝanceliĝas en la ĝardenon. Sur iliaj -vinruĝegaj kapoj tronas silkĉapelaj tuboj. Kaj la atendantaj -sklavoj akceptas ilin kun ĝojegaj krioj. Super la tubokronita kapo -de Sabellius tenas sklavo verdan sunombrelon kun blankaj puntoj -pendolantaj...</p> - -<p>„Tio ĉi kreskigos bonajn fruktojn!“ diras Fromaĝi kaj ĉirkaŭbrakas -kun emocio sian edzinon.</p> - -<p>Sed fraŭlino Snob, kiu subite reaperis, montras sur la profesoron -Sovaĝi, kiu tenas en la mano konjakan botelon, kaj blekas kaprine:</p> - -<p>„Plej bona frukto estas la ĝuo, kiun trovis la profesoro!“</p> - -<p>Tiu ĉi eldiro impresas malagrable. Ĉar per tio ŝi deklaras, ke la -ĝuo estas preferinda al scienco kaj precipe al la filologio...</p> - -<p>Tabakaĉ estas malbonhumora. Antaŭ la pordo li kovras la memorigajn -postsignojn de la malfeliĉo, kiu trafis la sklavon de Sabellius, kaj -ŝutas segaĵojn kaj cindron kaj murmuras:</p> - -<p>„Bela ŝerco postkarnavala, kiun aranĝis tiu ĉi sinjoro. Pli bone -estus, se tiuj du karnavaluloj komencus per la cindra merkredo kaj -manĝus haringojn, anstataŭ tuj<!-- p. 111 --> droniĝi en alkoholon. Kaj fumi? -Dio kara! Mia bona tabako preskaŭ estus disŝirinta lian ventreton. -Eĉ fumi ili ne kapablas ... nu, venu nur al mi homo kaj ankoraŭ -rakontu al mi pri roma kulturo!...“</p> - -<p>Kaj tion dirinte, Tabakaĉ elkraĉas malestime...</p> - - -<div class="section"> -<h3>36.</h3> -</div> - -<p>Mi paŝas el la domo. Kie restis la korto? La legoma ĝardeneto? Kaj -la malpureta anasa lageto? Ĉio malaperis. Nia domo staras en belega -antikva parko. Pinioj levas siajn pintojn super la tegmenton. El -inter verda densaĵo brilas blua spegulo de lago, brilas blankaj -marmoraj kolonoj de antikvaj temploj...</p> - -<p>Romo! Mi etendas la brakojn kaj spiregas la freŝan matenan aeron. -Kaj ĵus mi volas transdoni min al ravaj antikvaj revoj, kiam subite -io pikas en mian nazon. Ha, tio estas profanaĵo! Fumaĵi la belegan -antikvan matenon. Kolere mi postiras la fumon. Sed mia kolero -forflugas, kiam mi proksimiĝas. Ĉar serena bildo prezentiĝas -antaŭ miaj okuloj:</p> - -<p>Ĉe la strato antaŭ la korta pordego sidas Tabakaĉ. Amasego da -strataj buboj ĉirkaŭas lin. Kun streĉitaj nervoj ĉiuj rigardas -lian pipon. Ili atendas sopire la momenton, kiam la pipo estas -finfumita. Tiam Tabakaĉ ŝtopas novan kaj — ekbruligas alumeton. -Kiam li forĵetas la alumeton, tuj dek buboj ĵetegas sin komune sur -ĝin kaj interbatiĝas pro ĉi tiu valora memoraĵo. Kaj tiam -ekrikanas Tabakaĉ...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>El la domo paŝas profesoro Sovaĝi. Post li la dika kuiristino kun -korbo sub la brako.</p> - -<p>„Halo! kien je tiel frua horo?“</p><!-- p. 112 --> - -<p>Li montras kun fanfarona gesto sur la straton:</p> - -<p>„Al Romo! Ankaŭ nun laboru ĉiu! Mi devas iri aĉeti je la legoma -foiro. He, diru, kion vi farus, se la kuiristino ne povus kuiri kaj -ni ĉiuj devus malsati? Mi devas helpi kiel interpretisto. Ni aĉetos -ĉion: brasikon, karotojn, bulbojn...“</p> - -<p>„Feliĉe revenu!“ mi postkrias.</p> - -<p>Mi rigardas la strangan paron enpense. La profesoro ŝajne jam -resaniĝis de la „kikerika“ malsano. Certe — ankoraŭ li grimacigas -moke sian buŝon, kiam la romanoj siblas la „ĉ“ aŭ almozpetanta greko -titolas lin humile „Basileus“. Sed li ŝajnigas gajan mienon. Li -ĝuas Romo-n, la romanojn, la urbon, la popolon kaj kio krome estas -ĝuebla. Tamen mi estas konvinkita, ke en la profundo de lia brusto -ankoraŭ sidas „Kikero“ kaj „Odyssevs“...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Homoj bruas ĉiutage antaŭ nia domo. Ili paŝdetruas terure la -plantejojn de Sabellius Rufus. Estas kompreneble, ke la romano -indignas pri tio. Tial ni devas ree kaj ree trankviligi lin per -malgrandaj donacoj. Hieraŭ vespere li portis hejmen tre kontente -malgrandan elektran lampon, kiu ĉe ni lumis belege.</p> - -<p>Jen, li revenas kaj plendas, ke la lampo ne volas lumi en lia domo. -Hm, malfacila afero: ni ja ne povas instali ĉe li elektran lumon! -Sed Fromaĝi donas al li malgrandan poŝlanternon kun akumulatoro, -kaj nun li estas kontenta.</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Ni volas veturi promene tra Romo: Maria, fraŭlino Snob kaj mi.</p> - -<p>Estas rava spektaklo, kiam malfermiĝas la veturileja pordo kaj la -aŭtomobilo haltas antaŭ la domo. Amasego<!-- p. 113 --> da krianta popolo -ĉirkaŭas nin. La sensacio estas fraŭlino Snob, kiu eliras el la -domo en aŭtomobilvestaĵo kun vualo kaj ŝirmaj okulvitroj. La -popolo aplaŭdegas ŝin kun senlima entuziasmo. Fraŭlino Snob dankas -kun indulgo pro la aplaŭdo kaj estas tre kontenta...</p> - -<p>Hop ... hop ... ha, miaj ostoj!</p> - -<p>Nia aŭtomobilo skusaltetas tra la stratoj. Malrapide ni devas -veturi. La stratoj estas tro malvastaj, la vojoj tro aĉaj kaj la -pavimo tro malglata.</p> - -<p>Parto de la kviritoj diskuregas kun krioj. Alia pli kuraĝa parto -akompanas nin kiel honora gardistaro. Kaj strataj buboj posttrotas -nudpiede kaj — ŝategas la benzinodoron. Mi grumblas pro la trudema -bando. Karolo malbenas pro la vojoj. Ke li post ĉiu veturo devas -ripari la pneŭmatikojn. Ankaŭ Maria montras malkontentan mienon.</p> - -<p>„Nu“, mi konsolas, „ni poste elveturos sur la ‚<span lang="la">Via Appia</span>‘ -aŭ sur la ‚Legionan Strategon‘. Tie ni povos rapidegi...“</p> - -<p>Nur fraŭlino Snob estas kontentega pri la veturo. Ŝi foliumas en -ilustrita Baedeker-a gvidlibro (ne Quo vadis!) de la dudeka jarcento. -Kompreneble, ke la gvidlibro pritraktas Romo-n tia, kia ĝi estas -ankoraŭ videbla en la estanta tempo kaj ne priatentas la diversajn -epokojn...</p> - -<p>Tondre! Mi ekscitiĝas. Ŝi volas nun viziti nepre la koloseon kaj -turmentas Karolo-n, ke li nepre veturu laŭ la plano! Mi vane provas -konvinki ŝin, ke tiu koloseo ankoraŭ ne estas konstruita...</p> - -<p>Post duona horo, dum kiu ni vane serĉis la koloseon, ŝi insistas, -ke ni vizitu la varmfontojn de Caracalla kaj poste la triumfan -arkegon de Titus kaj Konstantinus. Poste eventuale ni povos halti ĉe -la tombo de Hadrianus kaj, se sufiĉus la tempo, viziti ankoraŭ la -vatikanon...</p><!-- p. 114 --> - -<p>Mi ŝtoniĝas, kiam mi aŭdas tion. Mi volas kontraŭdiri, kontraŭstari, -protesti, sed tuj ŝi komencas bombardi mian senkulpan kapon per sia -mistera „universitato“, kiu ne perdiĝis dum nia vojaĝo en la -Co-n ... bedaŭrinde!</p> - -<p>Mi do silentas kaj mute rigardas, kiel Karolo veturas tra Romo laŭ -ordono de fraŭlino Snob kaj kiel ni skusaltetas trans la roman -pavimon kaj vane serĉadas la „historiajn vidindaĵojn!“...</p> - -<p>Aŭ-ha! Miaj ostoj! Kun honto mi konfesas, ke meze en la antikva Romo -mi palpas kun zorgo la ... sidan parton de mia korpo (pardonu!)...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Kiam ni lacaj kaj malsataj revenas je tagmezo, malĝojiga novaĵo -surprizas min: ne estos tagmanĝo!</p> - -<p>La kuiristino ne revenis ĝis nun. Kaj ĉar ankaŭ Cili forkuris ien -— mi aŭdas, ke ŝi vizitis sian antikvan amaton (jam!) — kaj -sinjorino Kamilo kun Mateo foriris por rigardi la domon de Sabellius, -do neniu kuiris tagmanĝon. Belega ordo!</p> - -<p>Mi koleregas...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>La roma suno subiras purpure.</p> - -<p>Tiam lace kaj ŝanceliĝe alvenas la profesoro kaj la kuiristino.</p> - -<p>„Kio okazis?“ mi krias timigite, kiam mi vidas la ŝvitegantan -paron.</p> - -<p>„Kanajla bando!“ diras la profesoro.</p> - -<p>„Kial?“</p> - -<p>„Ili eĉ ne havas terpomojn, tiuj homaĉoj!“ respondas akrasone -Sabino. „Sen terpomoj mi ne kuiros!...“</p> - -<p>„Ni vagis sur la legoma foiro, serĉis de unu butiko al alia kaj -trovis nenion!“ diras la profesoro, kaj pro laceco sidiĝas sur la -ŝtupoj.</p><!-- p. 115 --> - -<p>Tiam ekskuas min ridego.</p> - -<p>Haha! La aŭtoro de „De praulo ĝis radiohomo“ volas aĉeti en -antikva Romo <i>terpomojn</i>!...</p> - -<p>La kompatindulo falegis en teruran anakronisman abismon!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>37.</h3> -</div> - -<p>Homoj!</p> - -<p>Avide vi legas ĉion, kion rakontas al vi samtempano en ĉi tiu -libro. Kun scivolego vi sekvas ĉiun linion, kiun skribas mi, simpla -filo de l’ dudeka jarcento. Sed ĉu mi estas kapabla priskribi -ĉion, kion mi travivis en antikva Romo, tiel, ke vi ricevas veran -impreson kaj klaran imagon pri nia estado kaj vivado en epoko de -Nerono? Sciu, ke mi estas homo modesta. Ke mi ne volas pretendi -„raportan monopolon“, ke mi estas tiel malegoista, ke mi cedas -volonte kaj senenvie al alia raportanto...</p> - -<p>Jes, ankoraŭ alia priskribis siajn impresojn en tiu tempo de nia -Co-vivo. Kaj kun plezuro mi sciigas vin, ke tiu ĉi alia ne estas -samtempano, sed homo de l’ Nerona epoko!</p> - -<p>Homoj! Vi, al kiuj la favora sorto enmanigis tiun ĉi mian libron, -estas feliĉuloj vere enviindaj. Ĉar vi legos, kion legis ĝis nun -neniu vivanto de l’ dudeka jarcento: impresojn de antikva romano -pri la dudekjarcentuloj!...</p> - -<p>Tiu ĉi romano estas Menenius Piso, la <i lang="la">illustrissimus scriptor</i> -(laŭ fraŭlino Snob: „ilustrita skribisto“), imperia kortegano. -Kiam imperiestro Nerono sciiĝis pri niaj skribilaroj, pri nia -„nekomparebla papiruso“, pri inko, plumo kaj krajonoj, li igis -prezenti al si per la „ilustrita“ Menenius Piso, kiun mi rapide -instruis, nian manieron<!-- p. 116 --> de skribado kaj nian skribilaron. Post tio -li ordonis, ke ĉiuj okazaĵoj, kiuj rilatas lian kortegon, estu -notataj senescepte sur nia papero per plumo kaj krajono. Preskaŭ -tuta nia provizo da papero elĉerpiĝis, ĉar la brava <i lang="la">scriptor</i> -pentris monstrajn kaj malregulajn literegojn per mallerta mano -de infano...</p> - -<p>Li konservas siajn manuskriptojn kiel sanktaĵojn. Sed, kun helpo de -lia ĉarma filino Lydia, mi sukcesis havigi ilin parte al mi. Kaj -kvankam kun ŝvita peno, mi tradukas liajn notojn el latina lingvo. -Se la stilo estas iom stranga en kelkiu loko, pardonu tion kaj -konsideru, ke estas aŭtentika traduko el latina originalo.</p> - -<p>Malfermu do okulojn kaj orelojn! Menenius Piso havas nun la vorton!</p> - -<p class="far_sig">Je la idusoj de Marto 63.</p> - -<p>Depost tiu tempo, en kiu fondiĝis Romo, okazis en la urbo -strangaĵoj multaj kaj diversaj. Saĝuloj pli bonaj ol mi notis -ĉion, kio okazis en daŭrado de tempoj, sed min favoregis la dioj, -ke mi povas noti el ĉiuj okazintaj strangaĵoj la plej strangajn. La -favoro kaj indulgemo de l’ dia Cezaro elektis min por tio ĉi. Mi -skribas sur stranga papiruso, kiu estas tiel blanka kaj glata kiel -hinda silko, kaj per grifelo, kiu konsistas el ordinara ligno, sed -havas animon de stranga metalo, kiu restigas sur la papiruso -skribstrekojn.</p> - -<p>Signoj kaj mirakloj okazis jam multaj en ĉi tiu monda regno de l’ -romanoj, kaj ĉiam ni sciis ilin aŭguri. Sed kiel aŭguri la signojn -kaj miraklojn, kiuj okazis nun kaj ankoraŭ okazadas ĉiutage?</p> - -<p>Domo falis de la ĉielo — mi ne trovas alian esprimon — kaj staras -nun en ĝardeno de Sabellius Rufus. Barbaroj de nekonata deveno, viroj -kaj virinoj, estas posedantoj<!-- p. 117 --> de ĉi tiu domo. Ili estas armitaj per -fortoj supernaturaj, kaj fumo penetras el iliaj buŝoj. Ŝajnas al mi, -ke estas barbaraj duondioj, kiuj aperis en naŭza formo de homoj. -Jes, naŭzaj estas ili kaj laŭ aspekto apartenas ili al malsupra raso. -Mizeraĉa estas ilia vestaĵo, abomenaj iliaj ŝuoj, kiuj ŝajnas apenaŭ -kovri ĉevalajn hufojn<a href="#Footnote01" class="fnanchor">1</a>. La virinoj estas malbelaj kaj malĉarmaj, -escepte la plej juna, la viroj pli naŭzaj ol la rubo kaj koto de la -popolaĉo. Estas unu inter ili, kiu aspektas kiel sovaĝa simio kaj -kondutas kiel filozofo el la lernejo de cinikuloj. Alia portas antaŭ -la okuloj diafanajn facetitajn ŝtonojn, kaj la dorsa kaj fronta -flankoj de unu el la virinoj estas diferenceblaj nur pro tio, ke ŝi -fronte havas vizaĝon kiel aliaj homoj<a href="#Footnote02" class="fnanchor">2</a>.</p> - -<p class="footnote" id="Footnote01">1❳ Rim. de l’ trad.: Iom nebula senco. En latina teksto: „<i lang="la">Horribiles -eorum calcei sunt, qui pedes equorum vix tegere videantur.</i>“</p> - -<p class="footnote" id="Footnote02">2❳ Rim. de l’ trad.: Hura, fraŭlino Snob!</p> - -<p>La nobla Petronius, kiu el malproksime vidis ĉi tiujn homojn, -opinias malestime, ke ili devenas de simia gento el nekonata interno -de Afriko, kaj ke iliaj laŭdiraj mirakloj estas senlime troigataj de -la malsaĝa kaj novigema plebejaro. Kaj la poeto Lucanus hieraŭ dum -gastmanĝo, kiun aranĝis Domitius Afer, laŭtlegis al ni spritajn -versaĵojn, en kiuj li moke komparas la barbarojn kun certaj pastroj -de Isis, kiuj faraĉas plej diversajn iluziaĵojn por trompi kaj -elprofiti malsaĝulojn.</p> - -<p>La opinioj estas do diversaj. Mia honoro ĝis nun ne permesis al mi -rigardi ilin aŭ viziti ilian domon, kiel faras bedaŭrinde multaj -noblaj romanoj kaj romaninoj. Kaj poste oni rakontas diversaĵojn. -Ekzemple la barbaraj fremduloj asertas, ke li estas maljunaj preskaŭ -du mil jarojn kaj alportas al ni sian kulturon progresintan 20 -jarcentojn.<!-- p. 118 --> Ĉiu homo normala konsentos kun mi, ke tio estas -rakontoj el trans la montoj!</p> - -<p>Certe, mi ne volas kaj ne povas nei, ke ili disponas pri miraklaj -fortoj. Ili havas du veturilojn, kiuj kuras tute sen ĉevaloj tre -rapide kaj veturante aŭdigas malbonajn sonojn, sed samtempe eligas -mirindan<!-- orig: mirandan --> odoron. Al la fremduloj kiel iam al Prometheus, obeas la -fajro, ĉar ili kapablas sorĉi ĝin el malgrandaj skatoloj, kiujn -ili portas ĉe si, kaj ankaŭ povas ĝin ĵetegi en la aeron kiel -pereigan ĵetaĵon, dum kio eksonas timiga tondro. Oni diras, ke ili -havas multajn valoregajn strangajn artotrezorojn, kaj niaj sinjorinoj -ne povas sufiĉe kaj elĉerpe rakonti, per kiaj misteraj sorĉaj -fortoj iliaj sklavoj, da kiuj ili posedas nur malmultajn, scipovas la -kuiran arton.</p> - -<p>Sed la alveno de ĉi tiuj barbaraj iluziistoj pezas kvazaŭ ŝarĝego -sur la Palatino kaj sur la kapo de l’ dia Cezaro. Vera terurego -ekprenis la dian Cezaro-n. Li kredas, ke la barbaroj rabos al li la -estrecon helpe de sia sorĉa potenco. Li sentas sin malcerta kaj -disvolvas grandegajn planojn en sia turmentata kapo. Jen li volas -fluigi ĉiujn akvojn de Romo kontraŭ la invadintojn, jen sendi la -legionojn kontraŭ ilin, jen li volas rifuĝi al Hispanujo.</p> - -<p>Hodiaŭ antaŭ tagiĝo ni ĉiuj estis vekataj por konsili lin. La dia -Cezaro maltrankvile rapidadis de ejo al ejo, ni ĉiuj post li. Kaj li -plendis laŭte kaj vekriis, ke forlasis lin ĉiuj, ke forlasis lin -eĉ la dioj, kiuj sendis ĉi tiujn barbarojn por pereigi lin...</p> - -<p>Tiam diris Petronius kun rideto:</p> - -<p>„Ho, granda Cezaro, rigardu do mem ĉi tiujn barbarojn. El -malproksime vi povas juĝi nenion.“</p> - -<p>Kaj la dia Cezaro haltis kaj respondis:</p><!-- p. 119 --> - -<p>„Vi estas prava. Decas la viron, rigardi per kuraĝaj okuloj la -danĝeron.“</p> - -<p>Kaj li ordonis, ke oni invitu la fremdajn barbarojn sur la -Palatino-n.</p> - -<p>Ho, vi, dioj kompatemaj, en kies manoj kuŝas la sorto de nia urbo, -de nia vivo kaj de ĉio, kion ni posedas, mi alvokas vin solene: -malhelpu, ke ni estos punataj pro tiu ĉi petolaĵo senekzempla!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>38.</h3> -</div> - -<p>Grandioza festeno kuireja!</p> - -<p>Nia dika kuiristino Sabino festas triumfegojn! Oni admiras ŝin, kiel -oni admiras en hodiaŭtempo ekvilibriston en varieteo. Ŝi estas tiom -ĝojebria kaj fiera, ke ŝi turniĝas sur siaj kalkanoj en rondo -kvazaŭ freneziĝinta planedo. Kaj tion farante kun ruĝegaj vangoj -kaj ŝvitanta frunto, kun distaŭzita hararo, ŝi rapidege sorĉas -mirindaĵojn...</p> - -<p>La akvokonduko — ah! — kia sorĉaĵo! La gasaparato — ah! — kia -mirindaĵo! La konservaĵoj — ah! — kiaj belegaĵoj!</p> - -<p>Romanaj sinjorinoj staras en la kuirejo. Sinjorinoj el la -aristokrataro! Kaj ĉiuj ili premiĝas ĉirkaŭ la elektra kuirfajrujo -kaj miras. Kaj kiam post minutoj estas manĝopretaj kelkaj porcioj -da bovaĵo el la konservaĵoj, la sinjorinoj rapideme metadas siajn -ringoornamitajn fingrojn en la pladojn. Dume la kuiristino faras -batitan kremon kaj garnas per ĝi grandegan torton.</p> - -<p>Kun fulma rapideco malaperas la torto. El maĉantaj buŝoj sonas -vokoj de raveco. „<i lang="la">Macte! macte!</i>“<a href="#Footnote03" class="fnanchor">3</a> ili krias ĥore al la -kuiristino kvazaŭ al venkinto en gladiatora batalo...</p> - -<p class="footnote" id="Footnote03">3❳ latine = belege, belege!</p> -<!-- p. 120 --> - -<p>Cili estas jam ĵaluza. Sed ankaŭ ŝia vico venas: ŝi prezentas la -elektran gladilon kaj nian polvosorban aparaton...</p> - -<p>Nur sinjorino Kamilo malĝojas. Ŝi estas malfeliĉa pro tio, ke -neniu priatentas ŝin, ke ŝi ne povas komprenigi sin nek kompreni -ion. Helpeme Sovaĝi provas interpreti. Sed ankaŭ li ne sukcesas: -tro fieraj estas tiuj romanoj sinjorinaj!</p> - -<p>Jen, ili sidas en longaj vicoj. Kun kostumoj belegaj. Koloroj plej -diversaj kreas belegan harmonion. Kiajn studojn kostumajn kaj scenajn -povus fari ĉi tie niaj hodiaŭaj teatraj aŭ filmaj reĝisoroj!...</p> - -<p>Precipe unu junulino vekas mian intereson. Ŝi portas rezedoverdan -kostumon kun rozkolora mantelaĵo. Belega estas la faldaro, laŭ kiu -la delikatega mola ŝtofo estas aranĝita. Grandega malhele bruna -buklohararo ondas sur ŝiajn<!-- orig: siajn --> klasikajn ŝultrojn kaj nukon, kiuj -ŝajnas skulptitaj el marmoro. La hararo estas ordigita en sennombraj -bukletoj; la tutaĵon ĉirkaŭligas purpura rubando, ornamita per -oraj globetoj. Kaj kun kia senĝeno ŝi montras siajn duonnudajn -sandalitajn piedojn! Mi estas ravita de ĉi tiu klasika belego...</p> - -<p>Fraŭlino Snob, pri kiu neniu atentas, ne rimarkas tiun ĉi -malĝentilecon. Ŝi sidas senmove kaj rekte kvazaŭ englutinte -bastonon, kaj tute profundiĝas en la rigardadon de la tualetoj kaj -frizaĵoj...</p> - -<p>La romanaj sinjorinoj babilaĉas. Latinaj vortoj zumas tra la -ĉambro. Unu krias tra alia. Kaj strange: la klaĉemo, tiu ĉi -frapanta eco de l’ virino, evidentiĝas ankaŭ tie ĉi!</p> - -<p>Subite eksilentas ĉiuj.</p> - -<p>Gracia sinjorino eniras. Ŝi salutas — kiel ŝajnas al mi — kun -ioma embaraso. La sinjorinoj disiĝas kaj<!-- p. 121 --> faras spacon. Ili -resalutas parte kun respekto, parte kun moko. La ĵus enirinta -sinjorino, kiu estas vestita helblue kaj arĝente, evidente havas -plej noblajn kondutmanierojn. Ŝi rigarde serĉas la domestrinon. Oni -alkondukas al ŝi sinjorinon Kamilo-n kaj la romanino per mallaŭta -voĉo diras supozeble agrablaĵon, kiu estas nekomprenebla. Ŝi -ŝajnas esti tre miopa, ĉar ŝi metas preskaŭ la nazon sur ĉiujn -aĵojn, kiujn ni montras al ŝi.</p> - -<p>Tiam fraŭlino Snob kun solena gesto donas al ŝi sian lorneton, per -kiu ŝi ĉiam estas armita. Kun timema miro la romana sinjorino -akceptas la lorneton kaj metas ĝin antaŭ la okulojn. Tiam subite -ŝi ekkrias pro ĝojo kiel blindulo, kiu subite reakiris sian -vidpovon. Feliĉego emocias ŝin. Kun laŭtaj scivolaj demandoj -ĉirkaŭas ŝin la aliaj sinjorinoj. Kaj tiel okazas, ke ankaŭ -fraŭlino Snob, pri kiu neniu ĝis nun atentis, subite fariĝis -persono de unuaranga graveco!</p> - -<p>La fremda miopa sinjorino estas Acte, la eksigita amatino de -imperiestro Nerono. Ŝi loĝas ankoraŭ en la imperia palaco kaj -ĝuas certan influon.</p> - -<p>Kiam Acte adiaŭas nin, ŝi redonas la lorneton kun tremanta mano. -Sed fraŭlino Snob reprenas ĝin senkompate. Kiel ŝi ja povus -fordonaci la lorneton, se ŝi posedas nur unu? Kaj ŝi nun ja bezonas -nepre la lorneton en antikva Romo, ĉar ŝi nepre volas trovi sian -Vinicion. Estas krome en la domo ja diversaj okulvitroj de Fromaĝi, -kiujn li ne uzas. Sed ni ne kuraĝas proponi al la bela Acte tiajn -monstrajn vitrojn!...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Post du horoj eleganta palankeno haltas antaŭ nia domo. Eliras -korteganino kaj senspire kuras en nian ĉambron.</p><!-- p. 122 --> - -<p>Ke por siaj same miopaj okuloj la imperiestro postulas la „grandan -rimedon!“ Li aŭdis, ke ĝi helpis mirinde al Acte. Ankaŭ li -deziras vidi en sama maniero.</p> - -<p>Fromaĝi krias:</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“</p> - -<p>Sed mi klarigas en latina lingvo:</p> - -<p>„Nobla sinjorino! Reiru kaj anoncu al la potenca imperiestro, ke ni -estas pretaj persone enmanigi al li la ‚grandan rimedon‘, se lia -indulgo bonvolos akcepti nian viziton. Ĉar la indiferenteco, kiun la -kortego evidente montras kontraŭ ni, estas ofenda...“</p> - -<p>Kun granda seniluziiĝo kaj indigno la korteganino residiĝas en sian -palankenon. Mi bone povas laŭsenti ŝian spiritan staton: ke tia -afero ankoraŭ ne okazis, dum ekzistas Romo!</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Post pluaj du horoj, kiam la horizonto ruĝiĝis jam vespere, -Tigellinus, unua generalo kaj ministro, en akompano de pretorianoj, -transdonas al ni la inviton al la Palatino, Tigellinus, la homa -bestaĉo! Mallonghara grizkapulo kun glateca konduto kaj envia -rigardo. Kortegeca kaj sinjoreca. Sed en la salono de Fromaĝi mizere -disfluas lia sinjoreco kaj li balbutas pro senlima mirego. -Malkonstante kaj malkonfide moviĝas liaj okuloj tien kaj reen.</p> - -<p>Fromaĝi tre ĝojas pro la imperiestra invito kaj forgesante tute la -antikvan tempon, li serveme prezentas skatolon da bonegaj cigaroj al -la romano. Kaj ĉar tiu rifuzas akcepti, Fromaĝi supozas, ke li -estas nefumanto. Rapide li alvokas Tabakaĉ-on, ke li prenu la -cigarojn kaj disdonu ilin al la pretorianoj, kiuj atendas antaŭ la -domo.</p> - -<p>Tabakaĉ malaperas kun la cigaroj fulmrapide...</p><!-- p. 123 --> - - -<div class="section"> -<h3>39.</h3> -</div> - -<p>Mi frotas miajn okulojn: ĉu mi dormas? ĉu mi sonĝas? Sed ne, estas -ja neeble. Ĉar la suno helege lumas super niaj kapoj.</p> - -<p>Malrapide nia aŭtomobilo ŝoviĝas antaŭen. Ni veturas vizite sur -la Palatino-n. Ni ĉiuj estas en festena tualeto: la sinjorinoj en -rigida silko, la sinjoroj en frako.</p> - -<p>Romo ŝajnas stari „surkape!“ La tuta urbo surpiede! Dekstre kaj -maldekstre apud nia vojo romanoj, viroj, virinoj kaj infanoj, -nubianoj, egiptoj, sirianoj, persoj, hebreoj, grekoj — reprezentitaj -ŝajnas ĉiuj nacioj de la mondo!</p> - -<p>Kiam ni proksimiĝas al la Palatino, ni enveturas grandegan spaliron -de pretorianoj. Vere, impona elmontro de potenco!</p> - -<p>„Tuta potenco, kiu montriĝas tie ĉi“, diras Fromaĝi kun fiera -ĝojo, „disfluiĝas en nenion antaŭ niaj fortoj.“</p> - -<p>„Vi estas prava“, mi respondas, „mi nur bezonas pafi unu -revolveron — kaj ĉio diskuregas.“</p> - -<p>„Jes“, aldonas Sovaĝi, kaj mi sentas, ke lia malnova venĝemo -vibras en lia voĉo. „Kio estas ili? Maskitaj paperaj pupoj, kiujn -ni disblovas kiel vento.“</p> - -<p>„Nur ne faru novajn senpripensajn aĵojn!“ petas timeme sinjorino -Kamilo.</p> - -<p>„Sed tio estis tiom amuza, panjo“, diras Maria petoleme.</p> - -<p>„Ni devas venki per la personeco“, decidas instrueme fraŭlino -Snob kaj tion dirante, sidigas sin rekte kaj rigide. Ŝi ŝajnas -konvinkita pri la venko de sia propra personeco.</p> - -<p>Sunbrilanta posttagmezo. Ĉie brilego kaj lumego. La pompo de l’ -antikva tempo milkolore ondas ĉirkaŭ ni. Ie mallaŭta muziko de -plendantaj flutoj...</p><!-- p. 124 --> - -<p>Ni estas meze en „Quo vadis“. Ĉirkaŭ ni la kortego de imperiestro -Nerono. Jen la apollobela Otho, jen la poeto Lucanus, la eleganta -Petronius, la dika Vitellius, la filozofanta Seneca, Vespezianus -kun la karakteriza kapo kaj jen la juna Titus, bela junulo, kiun -oni prezentas al ni kiel Nerva kaj kiun mi kutimas vidi sur -liatempaj moneroj kiel maljunulon, Tigellinus kaj ĉiuj aliaj -korteganoj, patricioj, oficistoj kaj soldatoj...</p> - -<p>Fraŭlino Snob pinĉas mian brakon kaj deziras ekscitite, ke mi -montru al ŝi ŝian amatan Markon Vinicion...</p> - -<p>Mi frotas miajn okulojn. Mi fikse rigardas en la sunbrilatan antikvan -ĥaoson, kiu vigladas ĉirkaŭ mi...</p> - -<p>Ĉu estas sonĝo? Jes, estas sonĝo, gigantega fantazia sonĝo, kiu -fariĝis ĉi tie realo. Ha, en mia poŝo tintas moneroj de Otho, -Vespasian, Titus kaj Nerva, kiujn aĉetis profesoro Sovaĝi. Mi konas -la sorton kaj estontecon de tiuj, kiuj staras nun antaŭ mi! Mi konas -la sorton de la romanoj, de ilia mondregno, de ilia eterna urbego. -Ha, en mia spirito mi vidas, ke Romo brulas en venonta jaro, ke -Seneca banante malfermas tranĉe siajn vejnojn, mi vidas Nerono-n en -agonio, Vitelliuso-n ŝirata el la palankeno kaj dispecigata, -Titus-on detruanta Jerusalemo-n, Nerva-n kiel honoratan maljunulon -surpaŝi la tronon de la mondregno... Ha, mi estas do pli ol la -Pythia, pli ol la Sybilla...</p> - -<p>Kaj kio ili do estas ĉiuj ĉi, kiuj moviĝas antaŭ mi en pompaj -vestaĵoj? Ĉu ili estas kadavroj? Ĉu ili estas misteraj fantomoj, -kiuj kuraĝas penetri eĉ en blindigan helon de l’ suno? Aŭ ĉu estas -ni tiuj fantomaj vaguloj, kiuj falis meze en ĉi tiun tempon? Kiu -tempo estas la ĝusta? Ĉu estas eble, ke preskaŭ du mil jaroj pasis -depost tiu ĉi serena posttagmezo, kies suno brilegas ĉirkaŭ ni?...</p><!-- p. 125 --> - -<p>Nia aŭtomobilo haltas ĉe blanka ŝtuparego antaŭ marmoraj -kolonoj...</p> - -<p>Eksonas laŭtaj ĝojegaj krioj de l’ popolamasoj. Mi malfermegas la -okulojn. Mi ektremas febre. Mi svenetas...</p> - -<p>Imperiestro Nerono aperas, post li la imperiestrino Poppaea...</p> - -<p>Saluton Nerono!... Saluton, Poppaea!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>40.</h3> -</div> - -<p>Menenius Piso notis:</p> - -<p>Pro la miopaj okuloj de l’ dia Cezaro okazis, ke la fremdaj -barbaroj, kiujn pereigu la dioj, estis akceptataj honore sur la -Palatino. Ĉar la dia Cezaro volis vidi, kiel vidis Acte, kaj pro tio -li malŝparis sian afablon kaj bonvolon por la barbaroj.</p> - -<p>Nun oni scias, kiuj ili estas kaj de kie venas iliaj misteraj fortoj. -Cinikulo, kiu vivas en la domo de Sabellius Rufus, en kies ĝardenon -falis la sorĉa domo el la nuboj, sukcesis sciiĝi, ke la barbaroj -estas kristanoj. Ĉar en unu el siaj ĉambroj ili havas la bildon de -la krucigita Dio, al kiu la kristanoj kutimas oferi.</p> - -<p>Ho, ke la dioj punu tiun kristanan bandaĉon! Prava kaj ĝusta do -estas la opinio de tiuj, kiuj asertas, ke ĉi tiuj homoj estas -armitaj per malpiaj supernaturaj fortoj kaj ekzistas en la mondo nur -por meti la hakilon al la kolumnoj de la ŝtatkonstruaĵo kaj -renversi ĉion ekzistantan. Estas do tempo plej urĝa, ke la edikto -kontraŭ la kristanoj, kiu bedaŭrinde ŝajnas forgesita, estu -renovigata, kaj mi tute aprobas la opinion de multaj al la dia Cezaro -amikaj personoj, ke venis nun la tempo eklabori per ĉiaj rimedoj -kontraŭ la troiĝanta malico kaj<!-- p. 126 --> venena potenco de la kristanoj, se -aliokaze ne estu serioze minacata la romana ŝtato.</p> - -<p>Do — staris la kristansuspektaj barbaroj en la granda akcepta -salonego sur la Palatino kaj rikane rigardis nin. Vere, ili similis -al kotaj makuloj sur blanka silko, kiam ili staris en sia malbeleco -inter la belaj florantaj kaj altmoŝtaj, per belegaj festaj vestaĵoj -vestitaj kaj bonodorantaj noblaj romanoj! Ĉu efektive oni povas nomi -vestaĵo tion, kion tiuj fremdaj viroj kaj virinoj portas sur siaj -korpoj? Tiujn strangegajn nigrajn, malvastajn vesttubojn de la viroj -kaj tiujn malelastajn kaj rigidajn robojn de la virinoj? Kaj kial la -viroj portas blankajn kirasojn sur la brusto kaj ĉirkaŭ la kolo -rondstaraĵojn same el la ŝtofo de la kiraso? Unu el la virinoj<a href="#Footnote04" class="fnanchor">4</a>, -havis la kolon kaj supran parton de la brusto nuda laŭ maniero de -niaj belaj virinoj, sed kio ĉe ni estas bongusto kaj ĉarmo, -evidentiĝas ĉe virino abomenego.</p> - -<p class="footnote" id="Footnote04">4❳ Rim. de l’ trad.: „Fraŭlino Snob havas ĉe M. Piso specialajn -ŝancojn!“</p> - -<p>Ili alportis por la dia Cezaro kaj diina Poppaea donacaĵojn, kaj la -imperiestraj gemoŝtoj bonvolis akcepti ĉi tiujn donacojn kaj eĉ -admiri. Ja, Poppaea metis sur sian diinan buklan kapon hiperborean -konstruaĵon el felto, silko kaj plumoj, pri kiu la barbaroj diras, -ke ĝi estas portata en ilia hejmlando nur de plej noblaj virinoj. Mi -devis turni min flanken por ne ekridi laŭte, kiam la imperiestrino -starigis<!-- orig: staris --> la plumigitan monstraĵon sur la nobla kapo, en la mano -ruĝan ombrelon kun blankaj franĝoj laŭ speco de la ombreloj, kiujn -oni tenas superkape al la egiptaj pastroj dum iliaj procesioj, nur ke -ĉi tiu estas kunetirebla. Kaj la dia Cezaro lasis meti sur sian -nazon per la estro de la barbaroj la dratplektaĵon<!-- p. 127 --> kun la facetitaj -ŝtonoj kaj poste elkriis ĝojigite, ke li fariĝis klare vidanta.</p> - -<p>Post tio li akceptis aliajn donacojn, interalie kesteton, super kiu -flugpendis grandega funelo. Ĉar neniu sciis, kion signifis la aĵo, -la barbarestro petis pri la permeso pli detale montri la aĵon. -Momenton li turnis je ĝi, poste eksonis potenca voĉo el la funelo -kaj kantis akompane kun nevidebla muziko, ke ĉiuj ektimis pro la -sorĉo. Kaj ĉar la poeto Lucanus opiniis, ke devas sidi en la kesto -eta pigmeo, la barbaro malfermis la pordeton de la kesto, kaj -efektive enestis nur radetoj, kiuj intermikse kuradis, sed nenio -homa. Estis abomena sorĉego kaj la dia Cezaro mem paliĝis kaj -timtreme cedis, ĉar la muziko estis vere barbara, kaj la kanto -sonis malbelsone. Kaj ili diras, ke ĉi tiu bruado devenas de glora -kantisto, nomata <i>Carusos</i>. Poste la barbaro enŝovis rondan -plataĵon kaj anstataŭ la kanto eksonis el la sorĉfunelo terure la -blekegado de leono. Kiom ajn terurege estis aŭdi la blekegadon de -ĉi tiu sovaĝa bestego meze<!-- orig: mezo --> inter ni, ni ĉiuj kuraĝe eltenis, kaj -la dia Cezaro ridetis, kiel ja nur povas rideti saĝa viro pri -tiaspeca sorĉludilo...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Homoj!</p> - -<p>Mi estas naturo trankvila. Mi ne ĵetas ŝtonojn kontraŭ kolegojn. -Tion mi ĝis nun ne faris. Sed kion raportis al vi ĉi supre mia -kolego Menenius Piso, estas tiel malvera kaj ofenda, ke mi laŭte -devas voki al vi: <i>ne kredu lin</i>!</p> - -<p>Homoj, kiuj vi estas feliĉaj kaj enviindaj pro tio, ke vi povas legi -la raportojn de antikvulo, pripensu, ke vi tion devas danki precipe -al mia senegoista modesteco. Ĉi tiu modesteco detenas min simple -ŝuti polvon en viajn okulojn, kiel kutimas fari aliaj verkistaĉoj -kaj en<!-- p. 128 --> tia fia maniero rikolti vian laŭdon kaj aplaŭdon — ho ne! -Mia malegoismo instigis min akiri vian aplaŭdon honeste. Tial mi ne -fortenis de viaj okuloj la raportojn de mia kolego M. Piso, pri kiuj -mi ja povus simple silenti! Sed bedaŭrinde mi devas konstati -publike, ke mia antikva kolego same apartenas al tiuj verkistaĉoj, -kiujn mi supre aludis.</p> - -<p>Homoj! Mi energie protestas kontraŭ la malveraĵoj kaj ofendaj -arogantaĵoj, kiujn distrumpetas fanfarone antikva skribistaĉo.</p> - -<p>Estas malvere, ke la muziko, kiun ni prezentis al Nerono, estis -barbara aŭ malbelsona. Kontraŭe, ĉi tiu muziko estis mirinde bela. -Ĉar Fromaĝi enmetis en la gramofonon, kiun ni donacis al Nerono, la -plej bonan diskon, kiun ni havis. Tio estis la glora ario de Caruso -„<span class="it">Donna è mobile</span>“ el „<span class="it">Rigoletto</span>“.</p> - -<p>Estas malvere, ke la korteganoj kuraĝe eltenis nian leondiskon, kiun -Fromaĝi enmetis poste, kaj ke Nerono ridetis. Kontraŭe, kiam la -leona blekego eksonis, ekregis preskaŭ paniko. Ĉiuj opiniis, ke la -leono troviĝas meze inter ni. Kaj estas vere, ke mi ĝis nun ne -vidis tian malkuraĝan teruron. Nerono kun kriego rifuĝis malantaŭ -siajn korteganojn. Kaj Fromaĝi devis rapide ĉesigi la gramofonon, -se ni ne volis riski malagrablaĵojn...</p> - -<p>Homoj! Mi apelacias al via konscienco: konfesu mem, ke Menenius Piso -estas grandega impertinentulo!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>41.</h3> -</div> - -<p>Antikva bakhanalio!</p> - -<p>Jen kuŝas la historia monstro Nerono. Kun dika vizaĝo, kiu ŝajnas -ŝvelita pro la ega duobla mentono. Kun kapharoj ruĝetaj kaj -maldensaj. Li kondutas kiel malfeliĉe<!-- p. 129 --> senhelpa dika virino, -kun paŝoj el la tragedio, kun patosaj manmovoj. En la miopaj -kunepremitaj okuloj brilas sovaĝo kaj frenezo. Liaj nudaj grasaj -brakoj estas ringitaj kaj sur la kapo kuŝas ora krono. Sur lia nazo -— la okulvitroj de Fromaĝi. Karikaturo el febra sonĝo!</p> - -<p>Ĉu ĉio ĉi ne estas sonĝo? Jes, la imperiestra vizitakcepto -ŝajnas al mi febra sonĝo kun inkubo. Ŝajnas al mi, ke mi -ĉiumomente vekiĝos al pli agrabla efektivo. Viviĝas ĉirkaŭ ni la -riĉe kostumitaj figuroj de l’ Nerona epoko. Por ni ili estas duone -maskobalo, duone malvarma ŝtoniĝinta historio. Leviĝis antaŭ ni -la kurteno de l’ antikva scenejo, sur kiu ni mem ludas strangan -ĉefan rolon! Malfermiĝis la teatro de l’ historio, en kies fono -insidas krimego, brulo kaj morto!...</p> - -<p>Ekstere brilanta posttagmeza suno. Interne — malheligita salonego -kun multnombra lumigilaro. Mi tute ne scias, ĉu do estas tag- aŭ -vespermanĝo, kion prezentas al ni Nerono. La salonego aspektas -strange. Kaj la krepusko, kiu regas ĉi tie, frapas malserene miajn -okulojn, kiuj kutimas la elektran lumon.</p> - -<p>Ripozaj kuŝejoj anstataŭ seĝoj. Neniaj manĝilaroj. Manprenoj en -la pladojn.</p> - -<p>Fraŭlino Snob rifuzas kuŝi kaj meti la manojn en la pladojn. Ŝi -sidas sur la kuŝejo en rigida hieratika pozo. Ŝiaj lipoj premiĝas -ŝoke. Senĉese ŝi ĉirkaŭrigardas. Ŝi ne trovis sian belegan -heroon Marcus Vinitius, sed ĉeestas multaj indaj anstataŭantoj...</p> - -<p>Mi rigardas miajn amikojn el la dudeka jarcento. Jen, ili kuŝas meze -en la brilantaj belaĵoj sur siaj kuŝejoj vere kiel kotaj makuloj. -La abomena malbeleco de niatempaj vestaĵoj montriĝas frapante. -Escepton eble faras Maria, kiu surmetis helruĝan someran vestaĵon. -Ŝi kuŝas apud juna belega romano, kiu vigle parolas al ŝi...</p><!-- p. 130 --> - -<p>Jen, profesoro Sovaĝi. Li aspektas vere sovaĝe. Kun fiero li -klopodas konduti tute klasike. Oportune li etendiĝas sur sia -kuŝejo. Li manĝas kaj trinkas ĉion. Liaj fingroj kaj liaj lipharoj -gutas je graso. Li engorĝigas nemiksitan Falernan vinon. Lia nigra -frako, kiun li verŝajne farigis ĉe iu fuŝtajloro, vestas lin -malbone. Li etendas siajn malgraciajn botojn kun la malpuraj plandoj. -Ĉio ĉi ŝajnas al mi kria akuzo kontraŭ nia kulturo!</p> - -<p>Fromaĝi deziras fiksteni la solenan manĝon ĉe Nerono por eternaj -tempoj. Karolo do alportas grandan fotografan aparaton kun la -plategaĵo. Profesoro Sovaĝi devas klarigi per arte studitaj frazoj -latinaj la celon de la aparato. Li faras tion kun ŝviteganta ruĝa -kapo.</p> - -<p>Sed sur la vizaĝoj de la romanoj montriĝas timo. Antaŭ ili -troviĝas la mistera aĵo. Ĝi disstarigas siajn tri piedojn kaj ĝia -nigra truo rigardas fikse la grupon. Fromaĝi petas Nerono-n, ke li -akceptu imperiestran pozon. Sed Nerono kaŝis sin pro timo malantaŭ -Poppaea. Kun peno oni sukcesas venigi lin antaŭ la aparaton. Fine li -paŝas antaŭen. Li portas la okulvitrojn kun timiga grotesko. Liaj -okuloj moviĝas malkonstante tien kaj reen. Oni metas ĉirkaŭ liajn -ŝultrojn la trenaĵon en pentrindaj faldoj kaj donas al li liron. -Kaj nun li sidas, bildo de kompato, antaŭ la aparato kaj rigardas la -nigran truon, el kiu ŝajnas minaci terura danĝero.</p> - -<p>Tiam profesoro Sovaĝi levas la dekstran manon kaj vokas laŭte la -kutiman fotografan frazon: „Mi petas serenajn mienojn!“</p> - -<p>La societo klopodas rikani. Fromaĝi fotografas kaj danke klinas sin.</p> - -<p>Karolo prenas la plataĵon. Li tuj veturas hejmen, por riveli ĝin -kaj plej rapide alporti pretan bildon.</p><!-- p. 131 --> - -<p>Horoj pasas. Malrapide...</p> - -<p>Mi estas jam dormema kaj laca. La impresoj hodiaŭaj estas tro -fortaj. Plej volonte mi nun kuŝus hejme en la lito kaj dormus. Kaj -forgesus pri ĉio, kio nun zumas ĉirkaŭ mi mistere kaj fantome. -Nebuloj kvazaŭ ŝoviĝis jam antaŭ miajn okulojn kaj mi jam ne -atentas apud mi Lydia, la belan filinon de Menenius Piso, kaj ŝiajn -sincerajn amklopodojn...</p> - -<p>Fraŭlino Snob, en kies kapo evidente efikas la Falerna vino, jam -tute konformiĝis al la antikveco. Ŝi amvarmiĝis. Ŝi kuŝas meze -inter aro de junaj kaj maljunaj romanoj kaj rikanas bonhumore. Ŝi -tute ne komprenas la romanojn, kiuj evidente mokpetolas ŝin, kaj mem -povas respondi nenion...</p> - -<p>Profesoro Sovaĝi estas tute ebria. Li ruliĝas al Nerono, kiu estas -ne malpli ebria, kaj krias laŭte: „Vivu la granda Kezaro!“ Post -tio li grunte rakontas al Nerono pri la verko „De praulo ĝis -radiohomo“...</p> - -<p>Fromaĝi leviĝas kaj balbute invitas la imperiestron, la imperiestrinon -kaj la korteganaron al festena manĝo. Ĉiuj ridas kaj aplaŭdas. La -invito estas akceptata entuziasme. Jam fariĝas malfrua vespero...</p> - -<p>Tiam aperas Karolo kun la preta fotografa bildo. Oni starigas ĝin. -La societo proksimiĝas. Unu preme puŝas la alian. Kaj dum ili -ŝanceliĝas duonebrie, kelkaj etendas montre siajn fingrojn, virinoj -ekridas akrasone kaj kvere, aliaj starante pli proksime ĉe la bildo -ekkrias pro teruro.</p> - -<p>Nerono ŝanceliĝas al la bildo. Liaj okuloj rigardas ĝin fikse kun -esprimo de ebriulo. Kiam li ekkonas la bildon, li rulas la okulojn -malantaŭ la okulvitroj. Li fingromontras sur sian portreton kaj -ekridetas kiel infano. Sed subite li ektremas pro teruro. Li skuiĝas -froste. Liaj genuoj ŝanceliĝas senforte. Li vualas sian kapon...</p><!-- p. 132 --> - -<p>Ĝenerala tumulto! La romanoj, kuraĝigitaj de la alkoholo, subite -montras minacan konduton. Unu el ili, gestante kun ekscito, komencas -agitan paroladon kontraŭ la barbaroj. La tumulto pligrandiĝas. -Fromaĝi forsavas sian bildon. Ni rapidiĝas por eliri. Nur kun peno -ni sukcesas elŝiri fraŭlinon Snob el la brakoj de ĝentila stranga -amemulo. Karolo kaj mi fortrenas profesoron Sovaĝi, kiu apenaŭ -povas stari pro ebrio.</p> - -<p>Kaj dum kiam la homamasoj ĉirkaŭkrias nin kaj minace levas siajn -pugnojn, Karolo fajfigas la signalsirenon kaj nia aŭtomobilo salte -ekkuras en la sin premantan homaron...</p> - - -<div class="section"> -<h3>42.</h3> -</div> - -<p>Krepuskiĝas.</p> - -<p>Nia aŭtomobilo rapidegas en la densajn homamasojn. La vento, kiu -forte eksiblas ĉirkaŭ niaj kapoj, forblovas la latinajn kriojn de -la popolaĉo. Miraklo estas, ke ne okazas akcidento. Sed Karolo estas -tute sobra.</p> - -<p>Ĉu ni estas ebriaj? Mi ne volas riproĉi, ke la sinjorinoj trinkis -tro multe. Sed ni ĉiuj estas ebriigitaj de la travivaĵoj kaj -impresoj.</p> - -<p>Tamen — ĉu fraŭlino Snob ne estas ebria? Ŝi subite leviĝas, -etendas sian brakon kaj krias:</p> - -<p>„La koloseo!“</p> - -<p><i>La koloseo!</i> Ĉu? Mi frotas miajn okulojn. Tio estus ja neebla. -Kaj tamen mi vidas la grandegan konstruaĵon antaŭ mi. Jen! Jen! -Ĝi elteriĝas en krepuskan ĉielon. Kaj strange: ĝi ne estas -antikvagriza kaj ruina kun la karakteriza rompa linio, konata al ĉiu -Rom-vizitinto. Sed nova, brila ĝi leviĝas en pura blanko en la -vesperan horizonton.</p><!-- p. 133 --> - -<p>„La koloseo!“ krias ankaŭ mi kaj skuas la profesoron, kiu -ronkante kuŝas en la aŭtomobilo.</p> - -<p>Tiam Maria ekpremas mian brakon kaj krietas:</p> - -<p>„La tero tremas!“</p> - -<p>Ĉu ni estas ebriaj? Mi malfermegas la okulojn. Antaŭ ni ekŝanceliĝas -konstruaĵoj. Leviĝas kaj malleviĝas tutaj stratoj. Kaj ĉio fluas -ĉirkaŭ ni en konstanta ŝanĝo. Kaj super la ŝanceliĝanta Romo leviĝas -imprese kaj impone la koloseo. Kaj la arkego de Konstantino!...</p> - -<p>La tero tremas? Neeble. Nenie estas krako aŭ ruinfalo. Venas domoj, -malaperas. Leviĝas novaj siluetoj de konstruaĵoj kaj denove -forŝoviĝas. Kvazaŭ rapidaj scenoŝanĝoj en kinematografejo...</p> - -<p>Timigite Karolo haltigis la aŭtomobilon:</p> - -<p>„Mi ne povas veturigi. La vojo estas barita.“</p> - -<p>Tondro! Ni erarveturis. Kiel estas eble? Ni jam kutimas la stratojn -de Romo sufiĉe kaj la vojo de la Palatino hejmen estas tiel bone -konata, ke ni konstatas kun mirego: ni troviĝas en tute fremda -regiono. Sed tiu ĉi regiono estas pli belega. Grandaj palacoj staras -tie ĉi, kie staris antaŭ horoj mizeraj argilaj kabanoj. Kaj terura -fenomeno de l’ naturo timigas nin: jen ĉirkaŭas nin krepusko, jen -nokto, jen brilegas sunhela tago. Kaj ĉio ĉi ŝanĝiĝadas kun -fantoma rapideco.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo tremas pro timo:</p> - -<p>„Dio mia, la mondo pereas!“</p> - -<p>„Ne, ne!“ mi diras. „La Co-vivo malordiĝis iel. Jen la kaŭzo!“</p> - -<p>Karolo provas plu direkti la aŭtomobilon. Sed kiel misteraj -sorĉaĵoj aperas novaj muroj, baras la vojon kaj malaperas, cedante -al aliaj. Karolo blasfemas. Fine li krias:</p> - -<p>„Ĉiuj eliru!“</p><!-- p. 134 --> - -<p>„Ne!“ rediras Fromaĝi. „Restu sidantaj! Mi ankoraŭ konas la -direkton, ni devas veturi precize okcidenten. En tiu direkto estas -nia domo“.</p> - -<p>Tion dirante, li montras per la mano. Li okupas la sidlokon apud -Karolo, elpoŝigas kompason kaj ekprenas la direktilon.</p> - -<p>La aŭtomobilo plu veturetas singarde.</p> - -<p>Subite Fromaĝi eksaltas, fingre kombas sian hararon — la ĉapelon -li jam perdis antaŭe — manfrapas sian frunton kaj krias kun terura -voĉo:</p> - -<p>„Jam mi scias — la aerooptikaj plataĵoj!“</p> - -<p>Mi tuj komprenas. Iu mano tuŝis niajn aerooptikajn plataĵojn. Ili -verŝajne moviĝas kaj kun ili la jarcentoj. Tempoj postkuregas sin. -Epokoj ĉasas unu la alian kaj kurege pasas preter niaj miregantaj -okuloj. Kaj ni estas meze en la ĥaosego.</p> - -<p>Mi ektremas. Ha! Efektiviĝis tio, kion antaŭdiris avertaj voĉoj en -ŝvitoplena nokto. Jes, ni fariĝis mizeraj fantomaĉoj. Ni vagas en -la Co-a mondo similaj al ombruloj kaj glitas inter kuregantaj -jarcentoj...</p> - -<p>Ĉirkaŭ ni ŝanĝiĝas ĉio. Ne nur Romo aspektas en ĉiu minuto -alia, sed ankaŭ ĝiaj loĝantoj. Popolo ... legionoj ... militistaro -... procesioj ... brilas torĉoj en krepusko ... lumiĝas hela tago -... grupoj de homoj volas ataki nin, sed tuj ili redroniĝas en -pasintajn tempojn ... aŭdiĝas bruo ... eksonas muziko ... profunda -silento...</p> - -<p>Kio? Ĉu jam venkis la kristanoj? Leviĝis el la katakomboj? Jen, -moviĝas solena procesio ... antaŭe kruco ... psalmojn kantantaj -virinoj kaj knaboj ... jen, viro kun ordonaj rigardoj en purpura -dalmatika vestaĵo ... kaj ĉio preterpasas ... malklariĝas kvazaŭ -spiro sur spegulo...</p> - -<p>Ĝermanoj ... ĝermanoj ... tuta rivero ... surĉevale ... piede ... -en kurega paŝo ... ekscitaj krioj ... for!</p><!-- p. 135 --> - -<p>Kaj la belego, kiu ĉirkaŭis nin ankoraŭ antaŭ sekundoj, malaperas. -Ekaperas vasta kampo. La aŭtomobilo saltegas antaŭen... Haltu! -Nova muro ... antikvagriza, putra kaj ruina, sed malhelpa...</p> - -<p>Mi kuraĝas returni la rigardojn. Mi ekkonas la Palatinon, kiu ĵus -belegis per pompaj konstruaĵoj ... kiel griza ĝi nun ŝajnas al mi -... kaj la koloseo, ĵus rekta kaj brila ... ĉu ĝi ne montras jam -la rompan linion?... mallumaj turoj rondaj, cikloidaj ... mallarĝaj -stratetoj, fermitaj per ĉenoj... inter ili brilas torĉoj, bruas -armiloj ... homoj ribelas ... nova dezerto ... tomba silento ... kaj -nia aŭtomobilo jen saltegas antaŭen ... jen haltegas antaŭ novaj -baroj...</p> - -<p>„Rapide hejmen!“ krias Fromaĝi energie. „Alie povas okazi, ke -ni estos ŝirataj el la Co...“</p> - -<p>Fraŭlino Snob kuŝas svene sur la kusenoj. Sinjorino Kamilo fikse -rigardas antaŭen kiel frenezulino. Maria premiĝas al mi kiel -timigita birdo. Nur profesoro Sovaĝi ronkas en profunda dormo kun -feliĉa senzorgo...</p> - -<p>„Ni supozeble estas jam proksimaj“, krias Fromaĝi, „kaj al mia -domo certe nenio okazis!“</p> - -<p>Droniĝas la antikva Romo ... montriĝas alia ... pli malpura kaj -malnova ... malkultura ... jen militbrua ... jen tombosilenta ... -sufokiĝanta en kreskeganta herbaro ... sonoriloj sonas...</p> - -<p>Tiam ekkrias Fromaĝi. Li staras antaŭ ni kaj montras antaŭen. Lia -longa hararo flirtas.</p> - -<p>„Jen la domo!“ li kriegas pro ĝojo.</p> - -<p>Efektive! Mi ekkonas nian domon. Sur<!-- orig: Ŝur --> ĝia tegmento trembrilas lumego, -kiun kaŭzas la rapidega moviĝo de l’ aerooptikaj plataĵoj. Ĵus -ĝi staras apud marmora ruinaĵo ... nun ĝi apogiĝas je malalta, -longetendita baziliko ... malantaŭe muro kun hirundovostaj dentoj -... pordego ...<!-- p. 136 --> ruĝe ardanta horizonto ... pompa rajdantaro ... en -la mezo du rajdantoj de heroa aspekto ... al unu ruĝa barbo kovras -la kirason, la alia rigardas fiere kaj saĝe, portas specon de -infulo, lia vestaĵo estas blanka kaj purpura. Kaj dum ekfulmas, la -ruĝbarbulo returnas sin kaj montras al la fajra brilo. Li parolas en -peza latino, kiun tamen mi klare komprenas: „Mi ankaŭ donis al vi -la viron el Brescia, sankta patro; tie flamas li en mia tendaro. Nun -donu ankaŭ vi...“ For!...</p> - -<p>Dum bruas krioj kaj armiloj, ni haltas antaŭ nia domo. Ni enkuregas. -Ni repuŝas la servistinojn kaj rapidegas sur la tegmenton.</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“ krias furioze Fromaĝi.</p> - -<p>Jen staras Tabakaĉ kaj ekkonas nin kun teruro. Li paliĝis pro -timego kaj rigardaĉas kun senkomprena malsaĝo la malfeliĉaĵon, -kiun li kaŭzis.</p> - -<p>Susura bruo<!-- orig: brua -->. Rapidege moviĝas la aerooptikaj plataĵoj. Fromaĝi -volas haltigi kaj returni ilin. Sed mi petas indulgan prokraston.</p> - -<p>Kaj starante sur la tegmento, ni ĉiuj rigardas<!-- orig: riĝardas --> mute la kuregantajn -epokojn. Estas belega unika aspekto. La scenoj ŝanĝiĝas fulmrapide: -Romo pereinta ... dezerta ruinejo ... sonorila sono ... krioj ... -fajra brilo ... milita tumulto...</p> - -<p>„Tio sufiĉu!“ diras Fromaĝi senkompate kaj funkciigas kontakton.</p> - -<p>La aerooptikaj plataĵoj ekhaltas ... momenton ... kaj poste -removiĝas susure en la Nerona-n epokon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>43.</h3> -</div> - -<p>Intervjuo kun Tabakaĉ!</p> - -<p>Jes, mi ŝatas intervjui. Precipe homojn laŭ speco de mia kara -Tabakaĉ. Oni intervjuas hodiaŭtempe nur<!-- p. 137 --> homojn eminentajn. -Kompreneble. Sed en antikva Romo ankaŭ Tabakaĉ estas eminentulo. -Ĉiu bubo kaj plenaĝa romano timegas lian „krakilon“, kiun li -ŝerce pafas por forpeli la trudeman popolon, kiu nepre deziras palpi -la „glaciiĝintan aeron“ de niaj fenestroj. Tiu ĉi „krakilo“ -konsistas en infanluda revolvero...</p> - -<p>„Mia kara Tabakaĉ“, mi diras kaj amike frapas lian ŝultron. -„Kial vi sidas ĉi tie kaj montras vizaĝon, kvazaŭ trafis vin -granda malfeliĉo? Diru al mi, kio instigis vin, movi la aerooptikajn -plataĵojn sur la tegmento? Feliĉega hazardo okazigis, ke la -plataĵoj moviĝis antaŭen. Sed ankaŭ la malo povis okazi. Tio ĉi -estus multe pli danĝera. Vi povis movi la plataĵojn reen. Kaj en -tiu okazo la jarcentoj kurus ne al nia tempo sed en kontraŭa -direkto, ĉu vi komprenas?“</p> - -<p>„Ah!“ faras Tabakaĉ.</p> - -<p>„Jes“, mi daŭrigas, „ĉu vi povas imagi, kio okazus poste? Ni -venus al Julio Cezaro, en la epokon de Hannibalo, de la reĝoj, de la -fondo de Romo — kaj plu reen en la grizan antaŭtempon, en la -primitivajn cirkonstancojn de l’ pratempo, en la antaŭdiluvan -tempon, kiam grandegaj saŭroj migradis en marĉaj ebenoj. Kaj ni -fikse restus en ĉi tiu marĉo. Poste pli kaj pli reen en la tempon -de l’ unua ekzistiĝo, de l’ ĥaoso, de mikse skuataj tergloboj, -de l’ fluida formo, de l’ protoplasmo — de l’ nenio! Diru, -kion vi farus, se vi subite rimarkus, ke vi vivas kiel tia praestaĵo -sur peceto de protoplasmo??“</p> - -<p>Tabakaĉ timigite rigardas min. Lia pipo estingiĝis. Li aŭskultas -kun malfermita buŝo. Evidente la perspektivo, kiun mi ĵus montris, -profunde emocias lin. Fine li balbutas:</p> - -<p>„Kio do estas tiu ... tiu ... proto?...“</p><!-- p. 138 --> - -<p>„Protoplasmo? Nu, ia speco de sensencaĵo, en kiu oni troviĝas -kvazaŭ ankoraŭ nenaskitaĵo kaj ne povas movetiĝi. Vi vidas, ke -estus terura stato. Ĉu entute vi konsciis, kion vi faris, kiam vi -ekmovis la plataĵojn?“</p> - -<p>„Nu, certe, kompreneble“, rikanas Tabakaĉ.</p> - -<p>„Ĉu vi eble volis forvojaĝi de ĉi tie?“ mi esploras fervore.</p> - -<p>„Nu kompreneble“, ridas Tabakaĉ.</p> - -<p>La afero interesas min. Kiajn opiniojn pri la antikva Romo havas -Tabakaĉ? Kion pensas pri ĉio, kio okazas ĉirkaŭ ni, li, kiu estas -naturinfano netuŝita de la kulturo?</p> - -<p>Mi sidiĝas komforte apud li. Kaj Tabakaĉ komencas siajn memorindajn -observojn pri la antikva Romo:</p> - -<p>„Estas bela maskobalo, en kiun ni falis. Nur karnavaluloj -ĉirkaŭadas, kaj neniu el ili portas sufiĉan vestaĵon. Ĉe la -virinoj — hm, oni tion toleras volonte, precipe se ili estas laŭ -speco de tiu Agrippinjo, al kiu hieraŭ mi pinĉis la vangojn — kaj -ŝi rekompense ĵetis al mi rigardon — nu, se mi nenion volus scii -pri la virinoj... Se ili nur ne havus tiel komplikitajn nomojn. Mi -petas vin: Agrippinjo? ĉu tio estas kristana nomo, aŭ Sempronja kaj -Eŭninjo aŭ Dio scias, kiel nomiĝas tiuj virinoj? Kaj la viroj! -Apud ni loĝas unu, tiu nomiĝas Namatamus aŭ Namatenus — aŭ ĉu<!-- orig: ĉŭ --> -mi scias — oni tute ne povas tion memori. Sed se ilia imperiestro -ankaŭ nomiĝas kiel hundo, kiun ni iam havis, kompreneble ankaŭ la -nomoj de liaj regatoj ne povas taŭgi multe. Kaj ion ricevi ili ĉiuj -volas. Precipe nia dommastro, tiu sinjoro Sablohufo aŭ kiel li -nomiĝas. Hodiaŭ li igas donaci al si silkan ĉapelon, morgaŭ -lampon kaj postmorgaŭ supan poton. Kia avidulo! Kaj lia loĝejo -aspektas, kvazaŭ oni rabis al li ĉion. Jam lia dommastro aŭ Dio -scias, kiu li estas, tiu Quadratus aŭ kiel li nomiĝas, kondukis min -en lian loĝejon. Lageton<!-- p. 139 --> ili havas en la salono kaj kolumnojn, sed -neniun tegmenton super tio, eĉ ne bonan liton, kiel ni kutimas.</p> - -<p>Kaj la konstruaĵoj entute? Fulmotondro, ke pulo mordetu vin! La -sinjorina moŝto iam kunprenis min en iun domon, kie la kristanoj -loĝas, kiel oni diris al ni — sed ni ne trovis ĝin, ĉar ni ne -povis komprenigi nin, sed tio estis domo, kompatema Dio! Ili insultas -pri niaj kazernoj, sed tiuj estas konstruitaj kaj havas ŝtuparon. -Sed la domaĉo, en kiun ni venis, tute ne havis ŝtuparon, sed nur -ŝtupetaron, kaj la muroj ne estis pli dikaj ol mia mano, kaj en la -tria etaĝo ĉio ŝanceliĝis kiel ĉe tertremo. Kaj mi volus scii, -pro kio ili havas tiom da temploj kaj neniujn preĝejojn? Kaj -terpomojn ili ankaŭ ne havas. Kaj neniun bieron. Kaj fumi la romanaj -azenaĉoj ankaŭ ne scipovas; se foje unu provas ĝin, tuj terurego -ekiĝas en lia stomako, tion ni ja spertis tuj komence. Entute la -romana naturo, tio certe estas bona naturo. Ĝi havas sanegan -fundamenton. Kion ili manĝas, estas duone kuirita kaj tute ne -rostita. Kaj la kvantoj da akvo, kiun ili miksas en la vinon! Oni -povas ricevi revolucion en stomako, nur rigardante ĝin. Kiel ili nur -povas plenigi siajn stomakojn per tiu akvo- kaj vin-miksaĵo? Kaj ili -parolas, oni tute malsaĝiĝas. Lingvaĉon ili havas! Ĝi sonas tiel, -kvazaŭ oni prenus hakilon kaj per ĝi hakaĉus sur kelkaj lignopecoj. -Al la Agrippinjo mi volonte volis komprenigi min, sed ne estis eble, -ni devis limigi nin je pinĉado, t. e. mi, kaj ŝi je palpebrumado. -Nu, pli multe ja dank’ al Dio ne okazis!</p> - -<p>Kaj kiel avidaj ili estas! Kion unu el ni havas, ankaŭ ili volas -havi. Ili ĉiuj estas kiel nia dommastro Sablohufo, kiu estas tiel -akiravida, ke li tuj starigus sin surkape, kiam mi promesus al li -alumeton.</p> - -<p>Kaj vidu, kara moŝto, plej malagrabla afero estas, ke<!-- p. 140 --> ili ne havas -tabakon. La provizon de la moŝtaj cigaroj mi jam forfumis. Kaj nun -kion? Estas kompreneble do, ke mi ne volas plu resti ĉi tie, kie mi -ne povas aĉeti al mi tabakon. Diru, ĉu tio estas mia kulpo?</p> - -<p>Kaj la soldatoj! Ĉiu marŝadas kvazaŭ li mem estas generalo, sed -pantalonojn ili ne havas. Kaj kaskon! — kaskon kiel la kirasuloj.</p> - -<p>Kaj la sklava mastrumo — fi, diablo! Diru al mi, sinjora moŝto, ĉu -tio vere estas permesita, ke ili vendas la homojn kiel ĉevalojn kaj -poste povas fari per ili kion ili volas? Se tio estas vera, mi tuj -aĉetos al mi la Agrippinjon. Kaj en la cirkonstanco mi volus foje -iri, kie ili ludas kun la sovaĝaj bestoj kaj kie okazas la luktoj. -Sed min oni neniam kunprenas, se ie okazas io interesa — kaj mi tiel -volonte vidus cirkon, kvankam mi aŭdis, ke ili tie havas ankaŭ -ekzekutojn, kion mi tamen ne vidus volonte. Entute, koncerne la -ekzekutadon, kiel mi aŭdis, la romanoj estas tre spertaj, ilia -imperiestro, kiu nomiĝas kiel hundo, tiu Nerono estas vera -ĉefmatadoro en la ekzekutado. Iam mi legis, ke li forbruligis la -kristanojn, sed tio certe ne estas vera, alie oni jam estus aŭdinta -ion pri tio. Kaj se ekzistas tiom da kristanoj, kial ili ne havas -preĝejojn, kaj kie do estas la papo, ke oni tute ne vidas lin, ĉu -li eble kaŝis sin? Vidu, sinjoro, tio pensigis min tiel, ke mi tute -ne povas kredi tion, kion mi vidas ĉi tie ĉe tia maskaĵaro, kaj ke -mi ne lasas trompi min kiel vi kaj la aliaj de nia sinjora moŝto, -kiu ja tamen nur sorĉas al ni, ke ni estis en Romo antaŭ ĉirkaŭ -mil jaroj...“</p> - -<p>Mi eksaltas.</p> - -<p>„Kio?“ mi ekkriegas kaj miaj vortoj kiel pluvo plaŭdegas sur la -kapon de la nenionfaristo. „Preskaŭ ŝajnas<!-- p. 141 --> al mi, ke vi tute ne -kredas, ke ni vivas efektive en Romo dum Nerona epoko?“</p> - -<p>Tabakaĉ palpebrumas ruze kaj respondas:</p> - -<p>„Kompreneble, mi ne kredas tion. Mi ne estas tiel malsaĝa. Mi tre -bone scias, ke ĉio estas nur maskaĵaro, kiun la sinjora moŝto -aranĝis kun la karnavaluloj, nur por trompi nin! Jes, por trompi -nin!“</p> - -<p>Tion dirinte, Tabakaĉ bruligas sian pipon kaj formarŝas triumfe...</p> - - -<div class="section"> -<h3>44.</h3> -</div> - -<p>Ĉiuj ni sidiĝas ĉirkaŭ la ovala tablo.</p> - -<p>„Tre estimataj gesinjoroj!“ salutas solene Fromaĝi. „Mi kunvokis -vin hodiaŭ al grava konferenco. Nia estado en Romo daŭras nun jam -kelkajn semajnojn kaj mi konstatas kun ĝojo, ke ni faris sur la -antikvan mondon impreson, kian ni ne kuraĝis esperi. Mi vere ĝojas, -ke mi plue povas konstati, ke ĉiu el ni restis sana kaj serena. Ke -ni sentas nin bone inter niaj romanaj amikoj. Kun des pli granda -bedaŭro kaj ĉagreno mi devas konstati, ke certa homo, kiun mi ja ne -bezonas nomi, montris denove sian malindon kaj impertinentecon!...“</p> - -<p>„Mi postulas punon!“ krias Sovaĝi kaj pugnobatas la tablon.</p> - -<p>„Mi petas silenton“, mi diras malaprobe.</p> - -<p>„Estimataj gesinjoroj!“ daŭrigas Fromaĝi. „Mi povas laŭsenti -la indignon, kiu skuas vin ĉiujn. Vere puninda estas tiu homaĉo, -kiu amasigas krimon post krimo kaj kompromitas la dudekan jarcenton -en maniero senhonta. Sed memorante gravajn servojn, kiujn li faris al -mi, mi petas indulgon. Ne, mi ne kunvokis vin hodiaŭ por konferenci -pri tiaj malagrablaĵoj. Multe pli gravaj kaj<!-- p. 142 --> serenaj taskoj atendas -plenumon. Lia imperiestra moŝto Nerono kaj liaj korteganoj estos -morgaŭ niaj gastoj! Do estas necese interkonsili pri bona kaj afabla -akcepto. Vi scias ĉiuj, kiel pompe kaj brile akceptis nin nia -imperiestro kaj ŝajnas, ke ĉiu el ni kunportis de la Palatino plej -agrablajn impresojn. Ni nun zorgu, ke ankaŭ Nerono forlasos nin kun -plena kontento. Kaj mi demandas vin: kion ni devas fari por prepari -la festenon inde kaj impone?“</p> - -<p>Ĉiu silentas. Tiam mi leviĝas.</p> - -<p>„Geamikoj!“ mi krias. „Nia kara estro kaj fidinda gvidanto -Mateo Fromaĝi estas prava, se li diras: ni devas zorgi, ke Nerono -forlasos nin kun plena kontento. Vi scias kaj spertis mem, ke la -festenaj manĝoj antikvaj multe diferencas de la niaj. Unue do estas -demando: ĉu ni havos sufiĉe da sofoj, kanapoj kaj similaj kuŝejoj -por niaj gastoj, ke ili dum la manĝo povos kuŝi tute komforte? -Ŝajnas al mi, ke ekmankos la sofoj. Tial mi proponas, ke ni -prunteprenu antikvajn divanojn de nia najbaro Sabellius Rufus.“</p> - -<p>„Pri tiu ĉi afero mi jam meditis“, diras sinjorino Kamilo. „Mi -jam priparolis ĝin kun nia antikva najbaro. Bedaŭrinde Sabellius -Rufus volas pruntedoni siajn divanojn nur kondiĉe, ke ni invitos -ankaŭ lin...“</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi.</p> - -<p>„Sed paĉjo“, diras Maria, „ni devas cedi al li, se ni ne volas -ridindiĝi antaŭ niaj romaj gastoj.“</p> - -<p>„Pri la divana afero“, mi diras kvietige, „ni certe iel -interkonsentos. Sed jen aperas antaŭ ni problemo multe pli grava: -kion manĝos niaj gastoj?“</p> - -<p>„Jes“, diras sinjorino Kamilo, kaj en ŝia voĉo vibras la -grandaj mastrinaj zorgoj. „Mi mem bone scias, ke ni ne povas -prezenti tion, kion ni kutimas manĝi. Sed<!-- p. 143 --> kion kuiri? Tro malmulte -ni konas la antikvan kuirmanieron.“</p> - -<p>„Efektive“, mi diras. „La manĝa problemo estas plej grava. Se -ni ne sukcesos solvi ĝin feliĉe, la tuta festeno povas malsukcesi. -Mi do proponas, ke ni dungu por tiu vespero antikvan kuiristinon...“</p> - -<p>Fromaĝi, kiu jam ŝvitas pro la malfeliĉo de la problemo, nerve -fingrokombas sian hararon kaj krias:</p> - -<p>„Li estas prava! Li estas prava! Ni serĉu antikvan kuiristinon!“</p> - -<p>„Bone“, diras Kamilo kaj aldonas la malesperan demandon: „Sed -de kie ni prenos ŝin?“</p> - -<p>„Ni devas anonci en la loka gazetaro!“ vokas fraŭlino Snob kaj -estas tute fiera pro sia saĝa konsilo.</p> - -<p>„Tia ankoraŭ ne ekzistas!“ mi rekrias kaj sendas venenan -rigardon.</p> - -<p>„Sed mi scias tion!“ ŝi obstinas.</p> - -<p>„Vi eraras!“</p> - -<p>„Tute ne!“</p> - -<p>„Malgraŭ ĉiuj viaj universitataj...“</p> - -<p>„Trankviliĝu!“ kvietigas Kamilo.</p> - -<p>Sed ni daŭrigas la komencitan disputon, dum ĉiuj aliaj interkrias. -Fromaĝi ekscitiĝis tiom pro la kuiristina problemo, ke li kuras -ĉirkaŭ nian tablon kaj gestas furioze. Estas ĝenerala tumulto...</p> - -<p>Tiam Sovaĝi, kiu sidis ĝis nun mute ĉe la tablo, nerve fingrotamburas -sur la tablo, strabas el sub la sulkigitaj brovoj kiel mandrelo -kaj kokokrias:</p> - -<p>„Mi petas la vorton!“</p> - -<p>Ĉiuj eksilentas kaj Fromaĝi donas al li la vorton. Tiam Sovaĝi -leviĝas malrapide, ĉirkaŭrigardas en rondo kaj kruce metas la -manojn sur la bruston.</p> - -<p>„Estimataj elektitoj de la homaro! (aplaŭdo<!-- orig: alplaŭdo -->). Mi<!-- p. 144 --> intence alparolas -vin per tia titolo, kiu estas pli ol honora! Sed nun estas demando, -ĉu vere vi montriĝos indaj porti tian titolon?! (aŭdu! aŭdu!) Jes, -mi vidas viajn mirantajn mienojn. Sed aŭskultu, kion mi diros. Mi -konstatas, ke regas inter vi granda diverseco de opinioj. Tio ĉi -okazis jam ofte. Kaj vere estas ridinde, ke vi cerbumas pri la -kuira problemo, dum la solvo estas tiel simpla kaj evidenta (ĉu?). -Elektitoj de la homaro! Vi volas esti reprezentantoj de la dudeka -jarcento. Kaj estas via nobla tasko kaj sankta devo: <i>teni supren -la standardon de nia kulturo</i>! (brave!) Jes, ni devas montri nian -kulturon fiere kaj kuraĝe, kiel decas homojn noblajn kaj sentimajn. -Ni ne kaŝu nian kulturon, sed ni ĝin prezentu! Kaj mi do alvokas vin -ĉiujn: realigu la grandan kulturan mision en la antikva Romo kaj -akceptu Nerono-n kaj lian kortegon laŭ maniero kaj kutimo <i>kultura</i>! -Nur tiam, kiam ni senkaŝe kaj publike montros nian kulturon, la -antikva mondo komprenos nian grandecon. Mi do petas vin insiste -kaj ĵure: ne konformiĝu timeme al la antikvaj moroj! Ĉu Nerono -akceptis nin dudekajarcente? Tute ne, li akceptis nin antikve. -Kaj ni? Ni akceptos lin same, t. e. moderne. Jes, ili sidu sur niaj -seĝoj kaj per niaj manĝilaroj manĝu tion, kion kuiros nia ŝatinda -Sabino. Jes, mi eĉ proponas prezenti unuarangan menuon! Kaj, -estimataj gesinjoroj, kiam ni en tia maniero prezentos al niaj -antikvaj gastoj<!-- orig: gastaj --> la dudekan jarcenton, ni ne nur rikoltos laŭdon kaj -aplaŭdon, sed ni montros per tio klare kaj publike, ke ni volas -plenumi nian grandan kulturmision en antikva Romo, ke ni ne timas kaj -ne hontas pri nia kulturo, <i>ke ni volas montriĝi veraj elektitoj de -la homaro</i>! — Mi finis.“</p> - -<p>Granda entuziasma aplaŭdo sekvas la paroladon de la<!-- p. 145 --> profesoro. -Fromaĝi estas tute kortuŝita kaj dankas per emociaj vortoj:</p> - -<p>„Karaj gesinjoroj! Miaj vortoj estas tro senfortaj kaj senbrilaj -por danki nian eminentan amikon Sovaĝi en konvena formo. Li ja savis -nin jam ofte el minacaj krizoj. Li sciis ĉiam trafi per majstra -spiritosago la kernon de l’ problemoj kaj proponi taŭgajn solvojn. -Ankaŭ nun li trafis tion, pri kio vane kaj ridinde ni cerbumis. -Akceptu nian plej koran dankon, amiko!“</p> - -<p>Nun oni transpaŝas al la pli detala elekto de la menuo. Post -kelkminuta debato oni fiksas jenan menuon: sardinoj kaj marinita -angilo, kaviaro, konservaĵaj omaroj kun majonezo, bovaĵa gulaŝo -kun farunbuletoj, kukumo, mustardo, terpomoj en ĉiaj formoj (ni -intencas fordoni nian lastan provizon), paprikaj kokoj kun -vermiĉeloj kaj rizo, pulmrostaĵo kun garnituro, kolbasetoj kun -brasiko, pomkuko, kremtorto, glaciaĵo, fromaĝo, fruktoj kaj nigra -kafo. Ni trinkos bieron enbotelan, madejrovinon, hungaran kaj alian -vinon, konjakon kaj ĉiuspecajn likvorojn.</p> - -<p>Post tio oni interkonsentas ankoraŭ pri diversaj aranĝoj de teknika -speco kaj Fromaĝi finas la konferencon per la memorindaj vortoj:</p> - -<p>„Ni do venis al feliĉa interkonsento. Mi estas konvinkita, ke ni -preparis kaj decidis ĉion tiel, ke la homaro de l’ dudeka jarcento -ne hontos pri siaj elektitoj. La konferenco do estas finita. Sed -antaŭ ol ni disiros, mi volas laŭte voki al vi: nia altŝatata -imperiestra moŝto Nerono, <i>li vivu</i>!“</p> - -<p>Kaj tion kriinte, li fermas la kunsidon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>45.</h3> -</div> - -<p>Mi staras sur la galerio kaj rigardas en la vastan vitran halon. Kaj -mi ne volas kredi, ke ĉio, kio okazas sub<!-- p. 146 --> mi, estas efektiveco. -Kvazaŭ sonĝaj figuroj, kvazaŭ marionetaj pupoj, la homoj ŝoviĝas -unu tra alia. Helega lumo brilas en la granda kupolo kaj radias el -multkoloraj sennombraj elektraj lampetoj, kiuj ĉirkaŭas la galerion -kiel fajraj girlandoj. Kaj granda gramofono koncertas viglajn -marŝojn...</p> - -<p>Nerono kuŝas sur nia plej bona sofo, kiun kovras blankursa felo. Li -ĝojas, ke li ne bezonas sidi sur seĝo. Li amuzas sin mokadi pri la -sidantoj.</p> - -<p>Evidente la romanoj sentas grandan maloportunon. Unu blasfemas, alia -insultas. La maljuna Seneca (cetere brava drinkanto) dufoje jam -glitis malsupren de sia seĝo. La poeto Lucanus laŭte diras, ke la -sidado ĉe la tablo estas malinda traktado de la malsupra korpoparto. -Vitellius plendas, ke la sidado malhelpas satigi sin. Nur la eleganta -Petronius estas kontenta kaj opinias, ke la sidado estas tre -estetika.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo kaj Maria estas plene okupitaj por kontentigi la -gastojn. Ili estas jam en zorgo, ke elĉerpiĝos la brasiko. Ĉar -evidentiĝas, ke tiu estas plej ŝatata. Eĉ Nerono forgesas sian -diecon kaj enstomakigas terurajn amasojn da brasiko, kremtorto kaj -ĉampano. Ankaŭ la plendinta Vitellius malgraŭ la maloportuna -sidado englutas kvantegojn. Mi admiras sincere la antikvajn -stomakojn...</p> - -<p>Dume Tabakaĉ ĉirkaŭiradas kiel policisto. Li ne toleras, ke la -karaj gastoj enpoŝigus ĉiuspecajn malgrandaĵojn ekz. salujojn, -tranĉilbenketojn, kulerojn aŭ likvorajn glasetojn. Sed por malhelpi -la ŝtelemon de la gastoj, ne sufiĉas eĉ liaj argusaj okuloj kaj -lia severa mieno. Jen, la maljuna Seneca ĵus prenaĉas belan -arĝentan tortotranĉilon...</p> - -<p>Sinjoro Sovaĝi sidas apud Nerono. Li levas sin kaj<!-- p. 147 --> havas grandan -paroladon en latina lingvo, bone preparitan. Li akcentas la gravecon -de l’ momento, en kiu unuafoje antikvaj homoj estas gastoj de l’ -dudeka jarcento. Ke la hodiaŭa tago estas okazaĵo unika en la -historio de la mondo... Lia parolado tamen ŝajnas esti tre malklara -por la antikvaj cerboj. Nur kiam li komencas laŭdan himnon je -Nerono, ĉiuj laŭte aplaŭdas. Kaj Nerono mem estas tre kontenta. -Post tio respondas la poeto Lucanus en versoj, kiuj bedaŭrinde estas -por mi tute ne kompreneblaj.</p> - -<p>Ankaŭ Karolo estas plene okupita. Li prenis sur sin specialan -taskon. Li starigis sur la galerio en kaŝita punkto filman aparaton, -por fotografi la bildojn kaj konservi ilian vivon por eterne.</p> - -<p>„Ha, tio estos filmo!...“ li diras al mi kaj langoklaklas. -„Tian filmon certe la mondo ankoraŭ ne posedas!“</p> - -<p>„Hm“, mi respondas, „vi fariĝos certe plej fama reĝisoro.“</p> - -<p>„Kompreneble, kompreneble“, li murmuras, dum liaj okuloj ekbrilas -pro ĝojo kaj fiero. „Estas nur bedaŭrinde, ke oni devas filmi -kaŝe...“</p> - -<p>Kaj li denove turnas kun fervoro je sia aparato.</p> - -<p>Post la manĝo, kiam ĉiuj satiĝis, Fromaĝi aranĝas kinematografan -prezentadon. Pri tio nepre insistis Sovaĝi dirante, ke oni nepre -devas prezenti al la antikvuloj en bildoj la kulturon de l’ dudeka -jarcento.</p> - -<p>Fromaĝi do kurigas diversajn filmojn, kiuj montras la vivon en -grandaj urboj kiel Londono, Parizo, Berlino, Vieno ktp.</p> - -<p>La gastoj rigidiĝas pro mirego kaj timo, kiam ili vidas la vivantajn -bildojn. Kelkaj laŭte ekkrias. Ĉiuj opinias, ke novaj teruraj -sorĉaĵoj montriĝas antaŭ iliaj okuloj...</p> - -<p>Tiam okazas stranga sceno. En Berlino montriĝas sur<!-- p. 148 --> strato subite -aŭtomobilo. Ĝi kuregas kun venta rapideco kontraŭ la publikon, t. -e. kontraŭ nin. Nerono eksaltas kun sovaĝa krio kaj la kuraĝaj -korteganoj rifuĝas rapide. Kelkaj falas de la seĝoj kaj rampegas -sub la tablon. Nur Petronius saltas rapide antaŭ Nerono-n, kovras -lin per sia korpo kaj krias kun laŭta voĉo: „Protektu la dian -Cezaro-n!“ Kaj tiel okazas, ke la saĝa Petronius, kiu malamikas -konstante kun Tigellinus pro la imperiestra favoro, akiras -sukcesegon. Tigellinus rifuĝinte unua sub la tablon, tuj perdis la -favoron. Li koleregas nun al ni...</p> - -<p>Poste oni kondukas la gastojn en la parkon antaŭ la domon. Ĉi tie -Karolo instalis mirindan elektran lamparon, kiu vekas ĝeneralan -admiron.</p> - -<p>Karolo estas admirata ankoraŭ pli, kiam li prezentas sian arton en -celtabula pafado. Nerono entuziasmiĝas tiom, ke li mem volas pafi. -Ĉiuj ni nepre malkonsilas al li. Fromaĝi krias „arogantegaĵo“ kaj ne -permesas, ke oni donus pistolon al li. Nerono koleriĝas. La situacio -fariĝas minaca. Fromaĝi insistas. La romanoj maltrankviliĝas...</p> - -<p>Tiam feliĉe la danĝeran situacion savas Tabakaĉ. Li grandanime -pruntedonas sian revolveron.</p> - -<p>Estas aspekto mizera kaj ridinda, kiel Nerono timtreme tenas la -infanludilon kaj kiel li celas fermpremante konvulsie la okulojn. La -pafo ekkrakas. Kompreneble li ne trafis. Unue tio ja estis neebla kaj -due li pafis kun fermitaj okuloj. Sed liaj korteganoj kriegas -aplaŭde kaj parolas al li kredige, ke li trafis kaj ke li estas -majstro en la pafado. Tabakaĉ preteme „ŝargas“ la revolveron.</p> - -<p>Sed subite Nerono ricevas atakon de cezara frenezo. Hazarde -Tigellinus staras izolita de aliaj. Nerono strabe<!-- p. 149 --> rigardas lin kun -malica kontento, poste levas rapide la revolveron kaj pafas sur lin. -Tigellinus tuj falegas teren, kvankam li ja ne povas esti iel -trafita. Sed Nerono volas nun pafi sur ĉiujn korteganojn, kiuj -timigite diskuras. Sed Fromaĝi malpermesas al Tabakaĉ ŝargi -denove. Nerono pro tio furioziĝas. Li kriegas, ke li aranĝos en la -areno teruran pafadon sur homojn. Inter la korteganoj regas paniko...</p> - -<p>Feliĉe la brasiko de l’ dudeka jarcento savas nin. En la stomako -de l’ dia Cezaro ĝi komencas efiki. Li volas tuj veturi hejmen. -Rapide mi puŝas lin en aŭtomobilon kaj veturigas lin al la -Palatino. Sed la kompatinda imperiestro fariĝas tiel stomakmizera -kaj ĝemegas tiel terure, ke mi rapide devas reveturi kaj venigi -kelkajn kuracilojn. Mi donas al la ĝemanto malavaran dozon da natro -kaj <i lang="la">nux vomica</i>, sed ne atendas la rezulton. Mi malaperas plej -rapide kaj esperas, ke miaj kuraciloj efikis bone...</p> - -<p>Tiel mizere finiĝis la granda festeno.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo laŭte dankas Dion, ke la tuta gastaro forlasis nian -domon. Ni estas ĉiuj iom seniluziigitaj. Fromaĝi koleras, ke oni -permesis al Nerono manĝi tiom da brasiko. Ke el tio povas rezulti -granda malamikeco...</p> - -<p>Plej seniluziigitaj estas la kuiristino Sabino kaj ĉambristino Cili. -Ili koleregas kaj rakontas verŝante larmojn de kolero, ke neniu -gasto donis trinkmonon, kvankam ili staris antaŭ la pordego kiel -admonantinoj kun etendita mano! Kaj kia aroganteco — la poeto -Lucanus adiaŭe kisis Cili-n kaj dum la kiso ŝtelaĉis al ŝi -testudŝelan pinglon el la hararo...</p> - -<p>Ni estas en granda embaraso. La stranga konduto de<!-- p. 150 --> niaj gastoj -kontraŭ Sabino kaj Cili, kiuj ja havis plej multe da laboro, estas -vere hontinda. Kion fari?</p> - -<p>Ni konsolas ambaŭ per riĉa mondonaco en la valuto de l’ dudeka -jarcento...</p> - - -<div class="section"> -<h3>46.</h3> -</div> - -<p>Lydia, la bela junulino, kun kiu mi konatiĝis dum la lasta festeno -ĉe la imperia kortego, ofte vizitas min. Ŝia patro, la impertinenta -skribisto Menenius Piso, estas tiom malica, ke li sendas ŝin al mi. -Kun larmoj ŝi konfesis al mi, ke li volas vipigi ŝin, se ŝi ne -loge sciiĝos de mi, en kio konsistas nia forto. Mi fariĝis tre -suspektema. Kaj mi vere timas, ke la romanoj povus sciiĝi pri niaj -„kontaktiloj“, kies forpreno kaŭzus neatenditajn komplikaĵojn...</p> - -<p>La romana junulino sentas grandan simpation por mia persono. Ŝi -estas pli saĝa kaj klera ol ŝia patro, kaj ofte ni promenas tra la -vasta parko de Sabellius Rufus kaj parolas pri seriozaj problemoj. Mi -mem perfektiĝas pli kaj pli en la latina lingvo kaj antaŭvidas, ke -mi parolos pli bonan latinon ol la plej klera scienculo de l’ -dudeka jarcento.</p> - -<p>Ofte ni ripozas sur ŝtona benketo sub pinio kaj rigardas en la bluan -spegulon de la lago, kiun bordas marmoraj rokoj.</p> - -<p>En tiaj momentoj ni ofte silentas enpense, ĝis kiam vekas nin la -cinikulo, kiu spione rampas tra la parko. Li rikanas malbele kaj -ĵaluze, kiam li preterpasas. Aŭ li kutimas stari ĉe la laga bordo -kaj per viandopecoj nutri siajn amatajn murenojn...</p> - -<p>La antikva idilio, kiu komenciĝas tie ĉi, estas kiel fantazia -kuriozaĵo. Kial mi ne havu amatinon de l’ antikva<!-- p. 151 --> tempo? Mia koro -batas pli vigle, kiam mi rigardas la klasikan belon, pri kiu kantas -poetoj de antikvaj tempoj, kaj kiu viviĝis por mi en karno kaj -sango, en floranta knabina korpo. Kaj ia varmega febro skuas min, -kiam ŝia vizaĝo proksimiĝas al la mia, kiam ŝia varmega spiro -tuŝas miajn vangojn, kiam en ŝiaj okuloj kreskas ... kreskas io ... -iaj pasiaj revoj, kiujn mi neniam legis en okuloj de knabinoj -niatempaj...</p> - -<p>Sendube en antikvaj tempoj oni amis alie ol hodiaŭ. Pli pasie ... -pli nature ... sen modernaj iaj incitiloj... ĉu mi scias?</p> - - -<div class="section"> -<h3>47.</h3> -</div> - -<p>Menenius Piso notas:</p> - -<p class="far_sig">2 tagojn antaŭ la kalendoj de junio.</p> - -<p>Hieraŭ la dia Cezaro iris en granda procesio al la kapitolo en la -templon de Jupiter por konfidencii al la estro de l’ dioj en -patreca protekto sian vivon, kiu ŝajnas minacita per la ĉeesto de -la fremdaj barbaroj. Kiam la pompobrila procesio transpaŝis la -forumon, eksonis terura muĝegado en la aero, kiu pli kaj pli -proksimiĝis. La procesio ekhaltis, kaj ĉiuj rigardis timeme en la -ĉielon, sur kiu aperis grandega birdo, kiu almuĝegis kaj rondflugis -super la forumo; sed la monstro ne estis birdo, kiel baldaŭ -evidentiĝis, sed terura maŝino, sur kiu sidis du el la fremdaj -potencaj barbaroj kaj kun sovaĝa bruego ĵetigis en la aeron sian -fajron kun tondra kaj alispeca timegiga muĝego. La dia Cezaro -komence staris kiel lia ĉirkaŭularo rigidega, sed poste li vualis -sian kapon kaj ricevis svenatakon. La popolo ĵetis sin teren en -sovaĝa timo kaj kriegis, ke proksimiĝas dia punjuĝo.<!-- p. 152 --> La terura -maŝino ĉirkaŭflugis la forumon, jen ĝi malleviĝis, jen leviĝis -kaj ĉio ĉi okazis kun tondro, fulmo kaj bruego.</p> - -<p>Kion Ikarus iam vane akirpenadis por moko de Apollo, pri tio nun -sukcesis ĉi tiuj timigaj barbaroj, kiuj kvankam nur malmultaj, tenas -sian manon super ni kaj ĉi tiu mondregno de l’ romanoj.</p> - -<p>Do ilin servas ankaŭ la aero, kiel servas ilin la fajro kaj lumo; -ili entimigis la romanojn per neviditaj sorĉaĵoj kaj trompebriigas -ilin dum siaj festenaj manĝoj per ŝaŭmantaj trinkaĵoj kaj mieldolĉa -malhela fluaĵo, kiu verŝajne estas de greka deveno, ĉar ili nomas -ĝin <i>kafeos</i> aŭ tiel simile. Kaj kelkaj el niaj sinjorinoj estas -tiel avidaj je ĉi tiu aĉa, malhela trinkaĵo, ke ili ofte vizitas -posttagmeze la domon de la barbaroj, por esti regalataj per ĉi tiu -trinkaĵo de la barbarestra edzino.</p> - -<p>Kaj ĉi tiu virino evidente venis nur pro la celo inciti la -kristanojn, tiujn malamikojn de l’ ŝtato, al atako, ĉar la cinika -filozofo, kiu apartenas al la familio de Sabellius Rufus, -esplorsciiĝis, ke ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj kaŝloĝantaj -en netroveblaj kavernoj de Romo. La kuraĝa viro proponis al -Tigellinus siajn servojn kaj ĉar Tigellinus, kiu en sia konstanta -batalo kun Petronius pro la favoro de l’ dia Cezaro denove -malvenkis, estas malamiko de la kristanoj, oni povas esperi, ke li -rapidos entrepreni energiajn rimedojn kontraŭ la ŝtatsubfosanta -kristana bandaĉo kaj kontraŭ la potencaj barbaroj.</p> - -<p>Ĉi tiuj kuraĝis kontraŭstarigi siajn malbenitajn kutimojn al la -niaj. Ili ne kontentiĝas, ke iliaj du veturiloj, movataj per mistera -forto rapidegante sen ĉevaloj, ĉiutage trakuregas niajn stratojn, -ke iliaj armiloj, el kiuj fajro tondras kaj fulmas, miloble superas -niajn armilojn; ja, ili eĉ vendis siajn porteblajn kaj kunemeteblajn -tegmentojn,<!-- p. 153 --> sub kiuj ili ŝirmas sin kontraŭ la pluvo, al niaj -nobluloj kontraŭ multega mono, kaj kiam pluvas, oni povas vidi, kiel -konsuloj, senatoroj kaj aliaj altrangaj sinjoroj, kiuj metis sur la -kapojn la naŭzigajn altajn, nigrajn tuboformajn ĉapelojn, -promenadas kaj mokas pri la dia pluvo sub sia portebla tegmento.</p> - -<p>Hieraŭ paroladis sur la forumo la oratoro Tullius Glabrio kontraŭ -la fremduloj, sed kiam ekpluvis, li malfermis sian porteblan -tegmenton kaj daŭris paroladi. Kia indigniga aspekto! Pri tia -krimego certe la Manes de l’ dia Cicerono estas profunde -kolerekscititaj.</p> - -<p>Kaj niaj sinjorinoj estas kvazaŭ frenezaj kaj provas simie laŭfari -la abomenindajn vestaĵojn kaj kapkovraĵojn de la barbaraj virinoj. -Ili igas mortigi en siaj ĝardenoj la valorajn birdojn kaj ornamas -sian kapon per la plumoj l’ papagoj, pavoj kaj flamingoj.</p> - -<p>Kaj ni ĉiuj samopinias, ke estas nun plej urĝa tempo, ekagi -ĉiuforte kontraŭ la fremdaj pereigantoj de niaj moroj kaj -minacantoj de l’ ŝtato; por tio Tigellinus estas taŭga viro...</p> - - -<div class="section"> -<h3>48.</h3> -</div> - -<p><i>Madame Lenormand rediviva!</i></p> - -<p>Ŝi reviviĝis en mia propra korpo. Kaj ŝiaj profetaj kaj aŭguraj -kapabloj loĝas ankaŭ en mia cerbo...</p> - -<p>Iutage ni renkontis ĉe Petronius diversajn korteganojn de Nerono. -Tiam mi tiras flanken Vespasiano-n, kaj diras kun misterplena mieno:</p> - -<p>„Nobla Flaviano. Sciu, ke al mi estas donita la alta donaco de -profeta kapablo. Aŭskultu do: vi fariĝos imperiestro de ĉi tiu -mondregno de l’ romanoj.“</p> - -<p>Vespasiano rigidiĝas dum momento. Li paliĝas kaj<!-- p. 154 --> ĉirkaŭrigardante -kun suspektemo li petas pli detalajn informojn. Mi enpoŝigis -hazarde kelkajn monerojn, kiuj devenas el la malsukcesinta aĉeto -de profesoro Sovaĝi. Ni kompreneble ne povas ilin elspezi en la -Romo de Nerono. Kun rideto mi elpoŝigas Aŭreus-on.</p> - -<p>„Rigardu, jen estas via cezara kronita kapo. Kaj jen vi povas legi: -<i lang="la">Imperator Caesar Vespasianus Augustus, Pontifex maximus</i> — kaj -konsulo vi estas sur ĉi tiu monero jam en la kvara jaro. Kaj jen -estas ankaŭ viaj filoj, kiuj regos post vi, jen Titus, jen -Domitianus, ambaŭ kiel imperiestroj...“</p> - -<p>Tion dirante, mi montras la koncernajn monerojn. La kompatinda -Vespasiano komencas pantalontremeti kiel maljuna virino. Avido kaj -freneza timo alternas en liaj trajtoj.</p> - -<p>„Viro ... viro...“ li balbutas senkomprene, „de kie vi scias -tion?“</p> - -<p>Sed mi daŭrigas kun kontenta rideto:</p> - -<p>„Ne pasos longa tempo, kaj vi estos imperiestro. Kaj vi estos -feliĉa regnestro. Via filo Titus detruos Jerusalemo-n kaj vi ambaŭ -festos neviditajn triumfojn. Unue Nerono estos juĝate je morto...“</p> - -<p>Tiam ekbrilas pasie la okuloj de Vespasiano kaj li murmuras:</p> - -<p>„Nerono, Nerono mortos, tiu bestaĉo, tiu bestaĉo...“</p> - -<p>Sed subite li ektimegas. Liaj okuloj ĉirkaŭkuras singardeme. Kaj -paŝante pli proksimen, li siblas:</p> - -<p>„Ha, vin iniciatas Nerono, ke vi tiel parolu. Li stampobatigis ĉi -tiujn monerojn por ... por kapti min...“</p> - -<p>Mi ŝajnigas egan ofendiĝon.</p> - -<p>„Mi volis diri al vi ion agrablan“, mi respondas, „kaj nun vi -suspektas min en fia maniero, ho Vespasiano. Mi do preferas forlasi -vin...“</p><!-- p. 155 --> - -<p>„Ne!“ rekrias la Flaviano, „ĉu vi povas ĵuri, ke via scienco -estas ĝusta kaj devenas de via mistera potenco?“</p> - -<p>Mi ĵuras kun trankvila konscienco. Post tio li almozpetas:</p> - -<p>„Donu al mi la monerojn ... mi aĉetos ilin ... mi donacas ĉi tion -al vi!“</p> - -<p>Li ŝiras de sia brusto belegan ornamaĵon kun briletantaj ŝtonoj -kaj enmanigas ĝin al mi. Volonte mi donas al li la monerojn kaj -estas tre ĝoja kaj kontenta pri tiu ĉi interŝanĝo. Li forrapidas -kaj post nelonga tempo mi vidas, ke li parolas ekscitite kun Titus, -dum iliaj kapoj ardegas pro la sensaciaj novaĵoj...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Bedaŭrinde la ŝerco, kiun mi permesis al mi, havas terurajn -sekvojn.</p> - -<p>Depost hieraŭ homoj svarmegas ĉirkaŭ nia domo. Ĉiu el ili volas -scii sian estontan sorton. La flavianoj iel diskonigis, ke ni konas -la estontecon — kio ja fakte estas vera...</p> - -<p>La maljuna Seneca nepre volas informiĝi, kiel longan tempon li -ankoraŭ ĝuos la vivon. Kaj li tute ne scias, kiel baldaŭ jam la -morto sidos sur lia nuko.</p> - -<p>Du precipe interesaj sinjoroj ĵus konsultas nin. La unu estas -Amenhotep, la pastrestro de la Isis-kulto en Romo, la alia la glora -astronomo kaj matematikisto Manilius Carinus. La Isispastroj faras -tre bonajn negocojn per aŭgurado. Tial ilia ĉefpastro klopodas -ekscii de ni certajn sekretojn, por utiligi ilin poste.</p> - -<p>„Adorindega patro“, mi respondas al liaj sennombraj demandoj. -„La afero estas por ni tute simpla, sed bedaŭrinde ne por vi. Kiel -vi jam aŭdis certe, ni venas el la lando de la estonteco. Estas do -nature, ke ni konas vian estontecon, kiu por ni estas pasinteco.“</p><!-- p. 156 --> - -<p>„Noblaj fremduloj“, rediras la blankhara maljunulo, „pri tio ni -aŭdis jam, sed ni kiel saĝaj viroj devis opinii, ke tiu ĉi famo -estas infana rakonto transmonta. Sed mi petas vin, ke vi indulgu -klarigi viajn asertojn pli detale...“</p> - -<p>Sovaĝi, kiu skribe kompilis en latina lingvo la necesajn klarigojn, -laŭtlegas patose pri la esenco de l’ Co, de la aerooptikaj -plataĵoj kaj de la merkatoraj montriloj. Ambaŭ romanaj saĝuloj -aŭskultas kun granda atento. Sed ŝajne ankaŭ ili komprenas -malmulton. Nur la astronomo, kiu ŝajnas koncepti eron de niaj -klarigoj, ekscitiĝas treege. Sed la ĉefpastro, kutimigita pri -diversaj ruzaĵoj, opinias, ke nia klarigo estas bonege elpensita -trompaĵo. Kaj li tuj demandas tute logike:</p> - -<p>„Se vi do venkis la leĝojn de l’ dioj kaj de la tempoj per pli -altaj potencoj, kiuj servas al vi, estas evidente, ke vi konas nian -estontecon precize. Vendu do al mi vian sciencon!“</p> - -<p>Mi konsente klinas la kapon.</p> - -<p>„Ni povas bezoni nerona-n monon“, mi diras al Sovaĝi, kiu, -estante bonega konanto de la romana historio, afable helpas min.</p> - -<p>Kaj poste ni vendas tutan kvanton da nia estonteca scio kontraŭ -valora antikva mono. Ni rakontas tiom pri la estonteco de la romana -imperio, ke ambaŭ romanoj turnadas la okulojn pro mirego kaj -elbuŝigas ravokriojn. Ili forlasas nin kun feliĉegaj mienoj kaj -ridetas ruze kiel aŭguristoj. Dume la profesoro ungoskrapas avide la -antikvajn monerojn...</p> - -<p>Ankaŭ Nerono-n atingas la famo pri nia aŭgura kaj profeta arto. -Ankaŭ li deziras sciiĝi de ni ion estontan. Ni estas en granda -embaraso. Fromaĝi konsilas simple rifuzi. Sed mi trovas la solan -solvon: mensogi!</p><!-- p. 157 --> - -<p>Kaj mi mensogas al Nerono belegaĵojn. Mi fantazias grandiozaĵojn. -Nerono estas speciale scivola pri la pli postaj grandaj regnestroj de -Eŭropo. Mi saĝe silentas pri la romanaj imperiestroj kaj mencias -nur la pli modernajn imperiestrojn i. a. Napoleono-n. Mi rakontas, ke -li estas potenca militisto, kiu kapablis almiliti multajn popolojn. -Nerono tre ĝojas pri miaj rakontoj kaj estas tre kontenta. Precipe -plaĉas al li Napoleono...</p> - -<p>Sed Nerono scias danki en maniero, kiu vere konvenas al imperiestro. -Per palaca oficisto li sendas al mi grandan oran moneron, kiu similas -medalionon. Unu flanko montras la trafan portreton de Nerono kun la -okulvitroj kaj subskribo: <i lang="la">Imperator Caesar Nero Augustus</i>, la -dorsa flanko fantazian portreton de Napoleono kun laŭra krono kaj -subskribo: <i lang="la">Magnus Rex Barbarorum Napoleonus</i>.</p> - -<p>Per tia belsenca donacaĵo dankas min Nerono.</p> - -<p>Mi treege ĝojas. Tiu medaliono estas numismata kuriozaĵo! Ĝi estas -unika kaj valorega. Mi estas nun subite homo riĉega kaj senzorga.</p> - -<p>Pro tiu ĉi raregaĵo akirbatalos la moneraj muzeoj de la tuta -mondo!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>49.</h3> -</div> - -<p>Nokto venis.</p> - -<p>En mia ĉambro brilas ruĝa amplo, kiu pendas de plafono. Silento -fluas el ĝia ruĝa flamo. Nur tra fenestro malfermita mallaŭte -enĉambriĝas nekutimita duonlaŭta bruo de l’ urbego dormiĝanta. -Strange, strange ... tio ĉi ne estas la kutimaj sonoj de -tramveturiloj kaj aŭtomobiloj. Tio estas silenta sed potenca voĉo -de l’ antikva urbo... Kaj dolĉa bonodoro leviĝas el la plantejoj -de la granda parko ... kaj kun la bonodoro miksiĝas la varmego de la -suda nokto...</p><!-- p. 158 --> - -<p>Mi sidas antaŭ mia skribotablo kaj premas miajn ardegantajn -tempiojn. Mia koro batas en tiaj noktoj pli vigle kaj mia spiro -haltas. La sorĉo de l’ antikva tempo ĉirkaŭfluas min per magia -forto ... mi fermas la okulojn kaj mute aŭskultas en la roman -nokton...</p> - -<p>Kio? Mi ektremas.</p> - -<p>Ŝajnas al mi, ke iu movis la portieron ĉe la pordo. Aŭ ĉu estas -iluzio? Mi turnas malrapide miajn okulojn. Mi leviĝas kaj iras al la -pordo. Mi flanken tiras la portieron. Sed mirigite mi ekhaltas.</p> - -<p>„Lydia, vi?“ mi flustras.</p> - -<p>Mute ridetas la juna romanino. Mi repaŝas por admiri ŝin. Ankoraŭ -mi ne vidis tian mirindan vizaĝon. Ŝajnas, ke tiu ĉi virino -hodiaŭ ne estas homo, sed fantazia imagaĵo de virgino, kiun kreis -la genio de dia artisto...</p> - -<p>Mi ekprenas ŝian manon kaj tiras ŝin en la ruĝan brilon de la -amplo.</p> - -<p>„Vi estas bela“, mi diras simple.</p> - -<p>Sed post momento mi aldonas kun tremanta voĉo:</p> - -<p>„Kial vi venis al mi en tiu nokta horo?“</p> - -<p>„Mi venis por ami vin, fremdulo“, ŝi diras varme.</p> - -<p>„Ami min?“ mi ripetas kaj fikse rigardas ŝin.</p> - -<p>Mi staras mute kaj senmove. En mia kapo renversiĝas ĉio kaj la -realo ŝajnas fariĝi fabela rava sonĝo. Malrapide ... malrapide ... -kiel belega febro leviĝas en mia brusto amo ... ĝi kreskas pli kaj -pli kaj ŝanĝiĝas en maron de pasiaj flamoj, kiu muĝas kaj kantas -ĉirkaŭ mi...</p> - -<p>Lydia demetas siajn vestaĵojn. Ŝi faras tion malrapide kaj -senĝene, dum mi rampe paŝas en angulon de la ĉambro. Kaj kiam ŝi -senhonte staras senmove en virgina pureco, mi kredas, ke staras -antaŭ mi statuo mirinde skulptita.</p><!-- p. 159 --> - -<p>Mi krietas:</p> - -<p>„Diru al mi, Lydia, ĉu vi estas virino ... nura virino?...“</p> - -<p>Longa malhela hararo disligiĝis kaj kovras ŝiajn ŝultrojn kaj -lumbojn kiel vestaĵo kaj vualas ŝiajn fortikajn ruĝetajn mamojn. -La brakoj estas harmonie kaj belege konstruitaj. La larĝaj koksoj -disvolviĝas en riĉa abundo. Kaj en ŝia ruĝeta vizaĝo ardas -malhelaj okuloj kvazaŭ speguloj, kiuj elsendas misteran fajron. -Inter purpuraj lipoj ekbrilas blankega dentaro...</p> - -<p>Neniam mi renkontis tian virinon ... mi ebrias ... mi etendas la -brakojn reveme, kvazaŭ mi volas kapti la belegan fantomaĵon, kiu -korpiĝis subite antaŭ miaj okuloj ... mia sango pulsadas en miaj -tempioj ... mi volas krii pro raveco, sed mi ne trovas vortojn por -esprimi miajn sentojn en latina lingvo...</p> - -<p>Lydia kuŝiĝis sur molan divanon. Ŝia longe etendita knabina korpo -ŝajnas skulptita el marmoro. Kaj la lumo de la amplo spiretas sur -ŝian korpon delikatan rozkoloran vualon. La ruĝeta brilo ŝajnas -kisi delikate ŝiajn purajn mamojn kaj karesi lude ŝiajn abundajn -femurojn kaj klasikajn krurojn ... kaj ŝiajn genuojn, kiujn ŝi -kunepremas en virgina ebria timemo...</p> - -<p>„Fremdulo ... fremdulo...“ ŝi flustras sindone „... vi, kiu -disponas pri senlima potenco, akceptu min, vian sindonan -sklavinon...“</p> - -<p>Rigide mi staras. Ruĝaj ombroj dancas sur tapetoj. Ĉirkaŭ mi -leviĝas kanto de amo en murmuraj plendoj ... en jubilantaj ĝojegoj -... mia kapo bolas ... mia karno ekbruliĝis kaj suferas kaj plendas -... la ampla flamo fariĝas ruĝa suno ... iluzioj ŝvebas ĉirkaŭ -ĝi ... la pasia frenezo balancas min...</p> - -<p>„Ĉu ... ĉu ... estas vere“, mi balbutas, „ke vi amas min, -Lydia?...“</p><!-- p. 160 --> - -<p>„Mi amas vin, fremdulo. En mia tremanta korpo furiozas la potenco -de la amo. Mia brusto leviĝadas pro la dezirego kaj krevos, se vi ne -trankviligos ĝin...“</p> - -<p>Mi ŝanceliĝas al la fenestro. Ĉu mi komprenas, kion volas tiu ĉi -knabino? Ĉu mi komprenas la antikvajn opiniojn pri la amo? Kio? Ĉu -estas eble, ke tiu ĉi knabino povas pasie ami homon de l’ dudeka -jarcento?... Mallaŭte atingas miajn orelojn ŝia malgaja voĉo:</p> - -<p>„Ĉu vi ne volas ... ne volas akcepti mian amon, kiun mi oferas kun -humilo? Ĉu mia korpo, kiun vipas amaj pasioj, ne trovis plaĉon en -viaj diaj okuloj? Diru ... diru, fremdulo!...“</p> - -<p>Ŝia voĉo ŝajnas skui miajn ŝultrojn kaj ŝiri min reen en la -ejon. Mi repaŝas kun palpantaj manoj kaj ŝanceliĝas inter la -dancantajn ruĝajn ombrojn. Kun grandaj frenezaj gestoj mi volas -paŝi al ŝi, sed mi haltas meze en la ejo kaj balbute krias:</p> - -<p>„Vi!... Do estas vere, ke vi amas min ... kaj mi?...“</p> - -<p>Ĉu mi indas forrabi kaj posedi la belon, kiun elspiras via mirinda -korpo?... Ĉu vi estas bildo, imagaĵo, fantazikreaĵo, kiun iluzias -mia cerbo?... Mi vidas viajn delikatajn formojn, vian knabinan -freŝan korpon, kiu vokegas aman kontentigon ... mi aŭdas la -murmurajn sonojn de via arĝenta voĉo ... mi vidas la infanan -rideton... Ĉu mi prenu ĉion?... Ĉu mi trinku la ruĝetan brilon de -via karno kaj delikatecon de via rozkolora haŭto? ... ĉu mi karesu -mian frunton je la bruetanta silko de via hararo? ... ĉu mi soife -premu miajn lipojn al via ŝveliĝanta brusto?...</p> - -<p>Ruĝa krepusko disvastiĝas tra la spaco. En la ĉambro regas -atmosfero de revegoj, kiuj ĉirkaŭas min ... eniĝas tra buŝo, -nazo, okuloj kaj oreloj kiel ebriiga vino...</p><!-- p. 161 --> - -<p>Ĉi tie en la ejo, en ĉi tiu nokta horo du mondoj skuiĝas unu -kontraŭ la alian. La praa sento de l’ homaro venkas ĉiujn barojn, -kiujn starigis kulturoj kaj epokoj! La praa sento de l’ homaro, kiu -eterne vivas, dum ekzistas homa vivo, ne konas interspacojn tempajn -aŭ ideajn. Ĝi marŝas kvazaŭ potencego tra la mondo. Ĝi vivas plu -tra generacioj kaj neniam mortas. Kaj dum kadavroj fariĝas cindro -kaj revenas en terecan staton, ĝi kreas el la homruinoj novan vivon. -Per ĝi ekfloras novaj homaj korpoj...</p> - -<p>Mi falas sur miajn genuojn. Pli kaj pli proksimen mi ŝoviĝas sur la -mola tapiŝo al la knabina tremanta korpo. Mi sentas, ke larmoj -plenigas miajn okulojn. Mi volas halti, mi volas reiri, sed mi ne -kapablas kontraŭstari tiun potencegon, kiu senkompate vipas min -antaŭen...</p> - -<p>Miaj lipoj moviĝas kvazaŭ preĝe:</p> - -<p>„Lydia ... nenion timu ... mi ne tuŝos vian senkulpon ... -sanktaĵo vi estas por mi...“</p> - -<p>Sed nun mi genuas tute proksime apud ŝi. Mia nazo flaras la -bonodoron, kiu fluas de ŝia floranta korpo kvazaŭ sveniga nubo... -Mi klinas mian kapon. Miaj lipoj tuŝetas la silkomolan haŭton de -ŝia ŝultro...</p> - -<p>Kaj miaj lipoj flustras vortojn, kiujn sufokas singultoj:</p> - -<p>„Mi ne komprenas la misteron, kiu kuŝas en via bela korpo ... mi -sentas nur, ke estas tiu praa potencego, kiu nin forĝas unu al alia -... kaj mi ne povas ... ne povas kontraŭstari tiun forton, kiu -frakasas mian propran volon...“</p> - -<p>Ŝi kovras mian vizaĝon per siaj haroj kaj diras mallaŭte:</p> - -<p>„Fine ... fine ... vi venis...“</p> - -<p>Kaj dum kiam la brila amplo trempiĝas pendole en ruĝan krepuskon, -dum kiam mute kliniĝas ĉirkaŭ ni la<!-- p. 162 --> ruĝtapetaj muroj, dum kiam -la purpuraj teksaĵoj vualmoviĝas antaŭ la fenestro kaj revemaj -amgravedaj ombroj flugetas fantazie tra la ejo kvazaŭ grandaj -papilioj — varmega brako plektas mian nukon kaj trans purpuraj lipoj -venas dolĉaj ĝemoj...</p> - -<p>Senforte miaj lipoj kispremiĝas en la ondantan bruston de l’ -knabino...</p> - - -<div class="section"> -<h3>50.</h3> -</div> - -<p>Grizaj zorgoj pezas super mia kapo. En la aero ŝvebas minaca -malsano. La cezara frenezo infektis nin ĉiujn. La frenezo etendas -kiel grandega vesperto siajn nigrajn venenajn flugilojn kaj, kiun ĝi -tuŝas, tiu jam estas perdita por ĉiam. Kaj la mistera malsano -kvazaŭ anima pesto ekmordas kaj korodas la menson.</p> - -<p>Kaj mi mem ekprenas mian kapon, en kiu la pensoj jam delonge dancas -konfuze kaj malorde, kaj demandas min: ĉu ne estus bone, forlasi -Romo-n kaj reveni en nuntempon? Ha, mi timas, ke ni freneziĝos fakte -ĉiuj, kiam ni restos pli longe...</p> - -<p>Miaj okuloj rigardas ofte fikse tra mia fenestro. Mi vidas la -marmorajn kolonojn de romanaj temploj, super kiuj etendiĝas pinioj. -Mi vidas homojn, kiuj paŝas tra la parko, vestitaj karnavale. Mi -aŭdas stratajn bubojn, kiuj kriaĉas nekompreneblajn latinajn -insultvortojn...</p> - -<p>Mi rigardas kaj aŭskultas la strangaĵojn kvazaŭ en konstanta -sonĝo. Kaj mia menso estas nebulita. Nenion mi plu pensas. Kaj mi -sentas de tago al tago pli, ke mia estado en ĉi tiu domo, en ĉi tiu -sonĝa urbo estas vaga kaj fantoma...</p> - -<p>En stranga stato mi troviĝas. Mi ne scias, kio estas realo, kio -sonĝo. Mi jam ne povas diferenci. Ĉu la antikva nokto, kiun mi -travivis kun Lydia, okazis fakte?<!-- p. 163 --> Aŭ estis halucina<!-- orig: halicina --> ravo? Ĉu mi -fakte mortis por la dudeka jarcento kaj plu vivaĉas kiel Co-kreaĵo? -Frenezo kaptas min, dum mi pensas tion...</p> - -<p>Teruro paŝas tra la stratoj. Ni disvastigas ĝin per niaj -senpripensaj agoj. Malutilis nin la aeroplano, per kiu Fromaĝi kaj -Karolo amuzveturis super la forumo. Fromaĝi volis fari ŝercan -surprizaĵon, sed la sekvoj kaj efikoj estas aliaj. La romanoj -komencas eviti nin timeme. Ili metas kaŝe siajn kapojn unu al alia -kaj preparas insidaĵojn. Jam delonge ili konvinkiĝis, ke ni estas -ribelontaj potenculoj...</p> - -<p>Teruro paŝas tra la stratoj. Ĝi ĉirkaŭiradas en la urbo kvazaŭ -antikva fantomo kaj en granda rondo denove revenas al ni. Ĝi -ĉirkaŭas nian domon kaj demandegas: kio estos? kio estos?...</p> - -<p>Revojaĝi! Revojaĝi plej rapide! Sed mi staras izolita. Ĉiuj aliaj -volas resti escepte Tabakaĉ. Ĉu ili estas jam perditaj por la -dudeka jarcento?</p> - -<p>Ha, infektis ilin la cezara frenezo ... ilin ĉiujn! Kaj ne ekzistas -kuracilo por tiu ĉi malsano. Kaj mi? Mi mem febras kaj sentas la -rampan proksimiĝon de l’ frenezo...</p> - - -<div class="section"> -<h3>51.</h3> -</div> - -<p>Fromaĝi malaperis en siajn laborejojn. Li estas nevidebla jam depost -tagoj. Kion li preparas? Ĉu ne funkcias eble?...</p> - -<p>Fulmotondro!... Mi ekscitiĝas ... mi ŝanceliĝas ... ĉu? ... ĉu -eble ni ne povos revojaĝi?... Dio kompatema gardu nin!...</p> - -<p>Mi frapas kun batanta koro al la pordo de Fromaĝi.</p> - -<p>Neniu respondas. Mi metas mian orelon al la pordo.</p><!-- p. 164 --> - -<p>Tik-tik, tik-tik-tik.</p> - -<p>Diable, kio? Iu ŝajnas telegrafi laŭ signaloj de Morse. Kion -signifas tio?</p> - -<p>Mi eniras. En unu angulo staras Fromaĝi. Li tenas en la mano -malgrandan elektran sendaparaton kaj senĉese donas signalojn. Tion -farante, li fikse rigardas al kontraŭa angulo, kie staras malgranda -akceptaparato kun antena kadro.</p> - -<p>Dum kelkaj minutoj mi observas la telegrafadon. Poste mi rompas la -silenton.</p> - -<p>„Mi venis pro gravaj aferoj“, mi diras.</p> - -<p>Li silentas.</p> - -<p>„Pardonu, mi volis demandi vin...“</p> - -<p>Silento.</p> - -<p>La konduto de Fromaĝi maltrankviligas min. Ŝajnas, ke li nek vidas, -nek aŭdas min. Li paŝas al la akceptaparato kaj eltiras telegrafan -rubandeton, rigardas ĝin fikse kaj fine levante kolere siajn -pugnojn, li krias:</p> - -<p>„Eĉ ne unu streketo!“</p> - -<p>Poste li returnas sin kaj sovaĝe fingrokombas sian longan hirtan -hararon. Lia vizaĝo montras embarasegon kaj malesperon.</p> - -<p>„Kio estas?“ mi demandas delikate.</p> - -<p>„Kio? Hahaha! Ja estas la stranga fakto, ke estas nenio, -<i>komplete nenio</i>!“</p> - -<p>„Sed mi ne komprenas, kion vi volas. Mi venis por konsulti vin pri -gravega afero. Ni nepre devas eliĝi el la Co...“</p> - -<p>„Ne!“ li rediras ekscitite kaj aldonas kun decida voĉo: „Provizore -ni restos ĉi tie, ĉu vi komprenas?“</p> - -<p>„Sed ĉu vi ne vidas la pli kaj pli kreskantan danĝeron, kiu -minacas al ni flanke de la romanoj? Mi opinias, ke jam venis tempo -plej urĝa por forveturi...“</p><!-- p. 165 --> - -<p>„Ni restos!“</p> - -<p>„Bone“, mi diras ekscitite, „sed mi mem ne plu volas resti. Kaj -mi opinias, ke mi tre simple revenos en nuntempon. Per mia -aŭtomobilo mi simple transveturos la limojn de via Co-emana erikejo -kaj revenos tuj en la vivon de l’ dudeka jarcento“.</p> - -<p>Fromaĝi rigardas min tra siaj grandaj okulvitroj kun moko.</p> - -<p>„Haha! Vi do opinias simple veni en la dudekan jarcenton, kiam vi -transpaŝos la limojn de mia erikejo, kiu por ni estas Romo?“</p> - -<p>„Kompreneble mi faros tion...“</p> - -<p>Tiam Fromaĝi furioziĝas kaj krias:</p> - -<p>„Vi estas granda azenaĉo, la plej granda de l’ Nerona epoko! -Evidentiĝas, ke mi foruzis mian arton je malinda malsaĝulo. Mi ja -elektis la erikejon por ne esti malhelpata per ĉiaspecaj objektoj de -nia tempo. Sed la Co-vivo etendiĝas ankaŭ transe de ĉi tiuj limoj -por ni, kiuj estas per niaj ‚kontaktiloj‘ en konstanta rilato al -la Z-radioj. Se vi transpaŝos ĉi tiujn limojn, vi venos ien alien -en la antikvan Italujon, sed certe vi puŝiĝos kontraŭ ĉiaj por vi -nevideblaj malmolaj objektoj el nia tempo. Rezultos teruraj -komplikaĵoj, do — — viaj pensoj estas sensencaj...“</p> - -<p>Sed mi kontraŭdiras triumfe:</p> - -<p>„Mi simple demetos ĉe la limo mian kontaktilon kaj tuj reiĝos en -la dudekan jarcenton.“</p> - -<p>Fromaĝi skuas sian hirtan hararon:</p> - -<p>„Sensencaĵo! Ha, ĉu vi scias, kian saltegon devos fari via -organismo por elteni tion! Estas ridinde: ovo volas esti pli ruza ol -kokino. Mi tre petas vin, ke vi konservu viajn idiotajn proponojn por -vi kaj ne ĝenu prudentajn homojn!“</p><!-- p. 166 --> - -<p>„Fromaĝi!?“ mi ekkrias.</p> - -<p>„Ne ĝenu min!“ li ĵetegas en mian vizaĝon.</p> - -<p>Post tio li paŝas kurete en la ĉambro el angulo al angulo. -Embarasite li rigardas la aparatojn, per kiuj li eksperimentadis kaj -malespere gestas per siaj trolongaj brakoj. Poste li haltas antaŭ -mi.</p> - -<p>„Ni devas resti en la Co.“</p> - -<p>„Kio?“ mi kriaĉas kaj reŝanceliĝas.</p> - -<p>Li rigardas min kun rideto.</p> - -<p>„Ne por ĉiam“, li trankviligas. „Nur tiel longe, ĝis kiam mi -sukcesis solvi la radioproblemon.“</p> - -<p>„Kion?“</p> - -<p>„La radioproblemon. Ha, vi ĉiuj kompreneble ne rimarkis tion, kion -mi rimarkis. Vi estis tro okupitaj per la novaĵoj, kiuj impresegis -vin en la antikva Romo. Sed mi tion rimarkis kun vunda koro. Kiam mi -volis foje antaŭ Sabellius Rufus funkciigi niajn radiofonojn, ili -silentis! Jes, ili silentas depost la unua tago de nia eniro en la -Co-sferon. Ni estas fortranĉitaj tute de la dudeka jarcento. Ni ne -scias, kio okazas hodiaŭ en la moderna mondo. Mi tuj rimarkis, ke -tiu malfunkcia eraro konsistas en la Z-radioj. Ili estas malhelpaĵo -por la elektraj ondoj. Kaj eĉ plej fortaj ondoj ne kapablas -trapenetri la Z-radiojn. Tiu ĉi malperfektaĵo kaŭzas al mi -kompreneble grandajn zorgojn. Jam depost multaj tagoj mi -eksperimentadas por provi, ĉu ne estos eble konduki pere de -neŭtrala tavolozono la elektrajn ondojn el la dudeka jarcento en la -antikvan tempon.“</p> - -<p>„Sed tio ĉi ja estas malgravaĵoj...“</p> - -<p>„Tute ne! Estas vere, ke ni alvenis en Romo. Sed samtempe ĉesis -ĉiu kontakto kun la nuntempa mondo. Kaj ke tio ja estas nur duona -sukceso, vi certe konfesos.“</p><!-- p. 167 --> - -<p>„Hm, sed mi opinias, ke ni kontentiĝu pri la sukceso ĝis nun -atingita kaj prefere forlasu Romo-n!“</p> - -<p>„Ne! Ne! Neniam! Ni restos. Mi devos fini la verkon, kiun mi -komencis tiel sukcese...“</p> - -<p>Kaj subite li mallaŭtigas sian voĉon. Li alpaŝas piedpinte kaj -kvazaŭ sekrete enoreligas al mi:</p> - -<p>„Cetere, jam estas tro malfrue ŝanĝi miajn decidojn. Mi promesis -al Nerono, ke li aŭdos la dudekan jarcenton. Kaj sciu plu: <i>li -aŭdos la Londona-n operon</i>! Fraŭlino Snob petegis min kaj ŝi jam -disrakontis al ĉiuj korteganoj, ke ili aŭdos la Londona-n operon. -Jes, mi ne laciĝos en mia laboro scienca. Ni devos atingi la plej -altan ŝtupon de l’ teknika ŝtuparo, t. e. la rektan interrilaton -ekzemple inter Romo antikva kaj Romo moderna! Nerono aŭdos Londona-n -operon. Li aŭdos ĝin ne per simpla gramofono, sed per unu el miaj -radiofonoj, kiu libere trasaltos la tempan interspacegon. Tiam ni -vere povos festi teknikan triumfon!“</p> - -<p>Mi ektremas.</p> - -<p>„Sed ... sed ... mi pensas, ke ni rezignu pri tiu triumfo -provizore...“</p> - -<p>„Neniam!“</p> - -<p>„Sed nia situacio estas danĝera...“</p> - -<p>„Ne ĝenu min!“</p> - -<p>„La romanoj preparas ion...“</p> - -<p>„Ne ĝenu min!!“</p> - -<p>„Pro Dio, mi petegas vin...“</p> - -<p>„Ne ĝenu min!!!“</p> - -<p>Fromaĝi kriegas. Ostentacie li malfermegas la pordon. Mi -ŝanceliĝas el la ĉambro...</p> - -<p>Zorgon kaŭzas al mi la kompatinda Fromaĝi, tre grandan zorgon. Mi -ektrovis ĵus ĉe li klarajn simptomojn de iuspeca frenezo...</p><!-- p. 168 --> - - -<div class="section"> -<h3>52.</h3> -</div> - -<p>La cezara frenezo pli kaj pli infektas nin, homojn de l’ dudeka -jarcento. Kaj strange estas, ke ĝi evidentiĝas ĉe ĉiu en alia -formo. La silento, kiu regis en la domo de Fromaĝi, jam delonge -pasis. Bruo, malkonsento, familiaj scenoj anstataŭas ĝin.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo ploras. Kiel bonkora kristanino ŝi ame ardas por la -kristanaro kaj ŝi ekinterrilatis kun la kristanoj malgraŭ miaj -insistaj avertoj. Ĉiuspecaj suspektaj ĉifonuloj ĉirkaŭvagas nian -domon. Sinjorino Kamilo forlasas vualita la domon je nekutimaj tempoj -kaj sidiĝas en la aŭtomobilon, kiun la kuraĝa Karolo veturigas al -iu kaŝa loko, kiun ni ne konas. Mi supozas, ke ŝi kaŝe rampas kun -la kristanoj en kavernoj kaj katakomboj kaj tie faras ĉiaspecajn -kontraŭŝtatajn danĝeraĵojn. Kaj mi rimarkis, ke ĉiam kiam ŝi -forveturas, la cinikulo de Sabellius Rufus vojstaras. Evidente li -estas spiono. Pro lia impertinento kaj avidego ni elĵetis lin el nia -domo; eble li volas nun venĝi sin.</p> - -<p>Sinjorino Kamilo ploras. Ŝi sidas apud la fenestro de la -legoĉambro, dum kiam Fromaĝi, la manojn sur la dorso, maltrankvile -iras tien kaj reen.</p> - -<p>„Mateo, mi petegas vin...“</p> - -<p>„Ne!“ li diras nervoze. „Ne, mi ne povas plu permesi, ke vi -faras tiajn danĝerajn eksperimentojn. Ni ne pli incitu ankoraŭ la -koleron de Nerono ... sed li sciiĝos pri viaj kaŝaj manovroj...“</p> - -<p>„Sed diru, kara Mateo“, ŝi singultas, „ĉu vi tute ne sentas -eron de kompato pri tiuj bedaŭrindaj kristanoj? Pri tiuj mizeruloj, -kiuj vivas kiel timigitaj ŝafoj, ĉiam pretaj morti por sia -kredo...“</p> - -<p>Per gesto li fortranĉas ŝian frazon.</p><!-- p. 169 --> - -<p>„La kristanoj, la kristanoj!...“ li krias ekscitite kaj furioze -kuras tien kaj reen, „ĉiam kaj ĉie la kristanoj ... kion ni havas -komuna kun tiuj ĉi homoj?...“</p> - -<p>„Sed ni povas helpi ilin.“</p> - -<p>„Helpi ... sensencaĵo ... kian utilon ili havus de nia helpo?“ -diras Fromaĝi kaj kun grandega embaraso rigardas sian edzinon, kiu -mallaŭte ploras malantaŭ sia naztuko.</p> - -<p>„Mateo, mi petegas vin...“ ŝi insistas. „Vi scias, ke en -venonta jaro brulos Romo. La kristanoj suferos kruelajn persekutojn. -La sango de miloj de martiroj fluos. Mateo, vi povas eviti ĉion ... -ni povas malebligi tiajn kruelaĵojn...“</p> - -<p>Dum momento Fromaĝi ekhaltas kaj fikse rigardas. Sed tuj poste lia -mieno kolere trajtiĝas kaj li krias kun mokega rido:</p> - -<p>„Ŝanĝi la historion vi volas, he? Ne ĝenu min per tiaj infanaj -stultaĵoj!“</p> - -<p>„Mateo, nur eviti la teruraĵojn...“</p> - -<p>Tiam Fromaĝi sovaĝe kombas sian hararon:</p> - -<p>„Arogantegaĵo! Arogantegaĵo!...“</p> - -<p>Tondre fermiĝas malantaŭ li la pordo.</p> - -<p>Mi ne trovas vortojn de konsolo. Subita terure-frosta febro skuas -min, kiam mi mallaŭte forlasas la ĉambron...</p> - - -<div class="section"> -<h3>53.</h3> -</div> - -<p>Nokto!</p> - -<p>Mi sidas rekta kaj rigida en la lito. Mi baniĝas en ŝvito kaj — -tamen frostas. Mia hararo gluiĝas sur mia kapo. Miaj okuloj -vastiĝas ... mi tremas tutkorpe...</p> - -<p>Mi rigardegas en la mallumon:</p> - -<p>El angulo de la ejo rampas nigra besto. Simila al fantoma monstro ĝi -ŝoviĝas pli kaj pli proksimen. Kun<!-- p. 170 --> okuloj ruĝe-flamaj kvazaŭ -laternegoj. Kaj avide ĝi malfermas sian faŭkon kaj elsputas fajran -fumon...</p> - -<p>Ha, fantoma besto! Diru, kiu estas vi? Ĉu kreaĵo, kiun elkraĉegis -praepoko. Ĉu fantomombraĵo, kiun halucinas mia propra nervekscito?</p> - -<p>Sed responde ridas mokaj voĉoj de koboldoj:</p> - -<p>Hihi! Ĉu ni ne antaŭdiris? La Co konfuzas vin! Vi agas en la Co-a -mondo kaj jam ne scias, ĉu estas efektivo ĉu fantoma sonĝo, kio -vin ĉirkaŭas. Hihihi! La Co englutis vin en sian nigran faŭkon kaj -ne revomos vin en la estantan tempon...</p> - -<p>Kaj ombruloj ĉirkaŭsaltas min. Ĉiu el ili havas alian vizaĝon. -Ŝajnas, ke ĉiuj korteganoj de l’ antikva Romo aperas subite -antaŭ mi...</p> - -<p>Fromaĝi metas sian kapon en la ĉambron. Lia malgranda figuro -ŝvebas tra la spaco. Dum kiam li ŝovetas siajn okulvitrojn, li -ridas kun freneza voĉo:</p> - -<p>„Hometo! Vi volas jam forlasi nian Co-an mondon? Vi serĉas, mia -kara! Ĉar gigantajn planojn mi preparas. Vi travivos tion, kion -travivis neniu vivanto. Sciu, ke mi plenumos la dezirojn de Kamilo! -Ha, ni venkos kun la potenco de l’ dudeka jarcento! Ni metos niajn -manojn en la evoluon de la tempoj. Ni haltigos la radaron de l’ -eterna temphorloĝo. Por ni ne ekzistas historio, <i>ĉar ni kreos -ĝin</i>! Ni, homoj armitaj per la potenco de l’ dudeka jarcento, -detronigos Nerono-n! Ni imperiestrigos la noblan Titus-on, baptigos -lin kaj kondukos la kristanojn al grandioza triumfo!...“</p> - -<p>„<i>Ne! Ne!</i>“ mi krias, dum miaj haroj hirte stariĝas sur mia kapo.</p> - -<p>Sed Fromaĝi rigardas min sovaĝe. Li metas siajn manojn al mia -gorĝo. Li genuas sur mia brusto kaj krias konstante: „Vi devas! Vi -devas!“</p><!-- p. 171 --> - -<p>Mi sentas, ke mia spiro mankas jam. Freneze mi baraktas kaj penas -vane forŝiri la manojn de Fromaĝi, kiuj premegas mian gorĝon...</p> - -<p>Dume el la ombra angulo silente kaj mute rampas la fantoma monstrego -kaj malrapide englutas nin en sian nigran grandegan faŭkon...</p> - - -<div class="section"> -<h3>54.</h3> -</div> - -<p>Profesoro Sovaĝi „ĝuas“ Romo-n. Li ĵetas sin en la pulsantan -vivon kaj vizitadas vindrinkejojn, gladiatorajn luktojn, termojn, -gimnastikajn lernejojn, flutistinojn kaj siriajn dancistinojn. Kaj li -asertas fiere, ke li estas sola konanto de l’ antikva Romo kaj ni -ĉiuj devas lerni de li.</p> - -<p>Sed hodiaŭ li festas specon de renaskiĝo. Karolo rakontis al mi, ke -hieraŭ vespere li ie forte „elreliĝis“. Li venis hejmen sen -surtuto, kun iu malnova flikita tuniko, kun pajla krono sur la -dezerta kapo, kiu interne estis same dezerta. Kiel pafvundita apro li -venis de tie hejmen. Kion oni tie faris al li, mi ne scias; mi nur -scias, ke li hejme ŝiris de sia korpo la vestaĵon por bani. Oni -unkte ŝmiris lin tiel abunde, ke lia tolaĵo algluiĝis al lia -haŭto. Kompreneble tio ne estas agrabla stato.</p> - -<p>Puriginte sin, li nun staras kun bruplena kapo kaj fikse rigardas nin -kun brakoj kruce metitaj surbruste. Poste li paŝas antaŭ nin, skuas -sian kapan globon tien kaj reen kaj ekparolas per tomba voĉo:</p> - -<p>„Kunvojaĝintoj! Mi estis homo, kiu vagis erare, nun mi revenas -denove hejmen al la dudeka jarcento kiel perdita filo, kiu retrovis -la hejmenan vojon. Ha, mi esperis, ke mi trovos ĉi tie la veran -klasikon kaj malfideliĝis al mia klasika filologio. Trioblan -‚fi!‘ pri tio!<!-- p. 172 --> La bildon de l’ klasika tempo, kiun mi portis -en mia brusto, oni ŝmire malpurigis ĉi tie al mi — kaj el ĝi -restis makulaĉaro. Mi do rifuĝas al la sanktigita bildo, kian -pentris en mia koro mia klasika sento kaj publike deklaras, ke la ĉi -tiea Romo estas frenezulejo! Ha, mi forgesis min tiom, ke mi parolis -ilian mizeraĉan lingvon kaj forgesis, ke estas mi sola, kiu alte -tenas la standardon de la klasika filologio. En la Romo de Kezaro kaj -Kikerono ne devas ekzisti iu serpenta siblado de frenezula -parolmaniero. Kunvojaĝintoj, ĝojegu kun mi! Ree mi estas la malnova -Sovaĝi, la vojtrovinto de Odyssevs en la filologia konfuzego!...“</p> - -<p>Li faras paŭzon, por atendi la efikon de sia parolado. Sed ĝi estas -tre mizera kaj ĉiuj senvorte rigardas la parolanton.</p> - -<p>„Kunvojaĝintoj!“ denove krias la profesoro. „Mi konstatas kun granda -ĝojo, ke mia hodiaŭa surprizo tiom emocias vin, ke vi ne kapablas -paroli. Via silento estas por mi riĉa aplaŭdo kaj samtempe forta -instigo, iri plu la komencitan vojon. Jes, mi surpaŝis la vojon, kiu -kondukas el la filologia konfuzego, sed <i>mi ne iros ĝin sola</i>! -Sciu, ke mi havas grandiozan planon. Ni estas elsenditoj de l’ -dudeka jarcento, kiuj devas plenumi sanktan kulturan mision. Tial -mi kondukos ankaŭ aliajn sur tiun ĉi vojon. La Romo-n de l’ Nerona -epoko eltiri el la filologia ŝlimo, tio estas nia nobla tasko, kiun -ni devas plenumi! Kiel ni ebligos tion? <i>Mi fondos por romanoj -universitaton de l’ dudeka jarcento</i>, en kiu ĉiu romano havos -okazon lerni la latinan kaj grekan lingvon ĝuste kaj klasike, en -kiu ĉiu povos profiti de niaj sciencoj, en kiu fine ĉiu fariĝos -disĉiplo inda ne nur je antikva Romo sed eĉ je nia jarcento! Ha, -kaj tiam oni enskribos en la grandan libron de l’ historio per oraj -literoj ne<!-- p. 173 --> nur mian nomon, sed ankaŭ la nomon de vi ĉiuj, kiuj -afable helpos min <i>efektivigi la grandiozan kulturan mision de l’ -dudeka jarcento</i>!!!“</p> - -<p>Post tio, la profesoro rapideme forlasas nian ĉambron; evidente li -ne volas perdi tempon kaj tuj komenci la bezonajn preparojn...</p> - - -<div class="section"> -<h3>55.</h3> -</div> - -<p>Maria ploras. Ŝi sidas supre en sia ĉambro kaj verŝas larmojn ... -amarajn larmojn.</p> - -<p>Kviete mi karesas ŝian nigran hararon. Mi estas konfuzita; ĉar -unuafoje mi vidas ŝin ploranta.</p> - -<p>„Maria“, mi diras mallaŭte, „kial vi ploras?“</p> - -<p>„Lasu min!...“ ŝi rediras ofendite.</p> - -<p>„Kial vi koleras al mi?“ mi demandas konfuzite.</p> - -<p>„Vi demandas ... ah...“ ŝi riproĉas singulte, „vi demandas -min ... ah, ke mi tiom eraris! Mi konfidis vin, kiam vi flustris al -mi amon kaj fidelon ... kaj nun? Nun vi forlasas min kaj serĉas en -la brakoj de antikva junulino tion, kion mi ne donis al vi...“</p> - -<p>Mi estas konfuzita kaj serĉas vortojn por senkulpigi min.</p> - -<p>„Maria ... ĉu vere vi estas ĵaluza pro tiu knabino, kiu ja estas -nur fantomo de nia Co-a ekzisto?“</p> - -<p>„Ha!“ ŝi krias laŭte, „ne senkulpigu vin! Ĉiutage mi povis observi -la ludon, kiun vi frivole aranĝis antaŭ miaj okuloj. Ĉu vi scias, -kiom mi suferis? Sed vi ne estas inda, ke mi ankoraŭ pensu pri vi. -Vin mi forstrekas el mia memoro. Vi ŝatis miajn karesojn nur tiel -longe, ĝis kiam vi trovis alian virinon. Kaj tiam vi formetis min -flanken kiel ludilon, kiu jam enuigas, kaj senkompate forlasis min. -Kaj eble nun, kiam ankaŭ ŝi jam enuigas vin, vi serĉas denove min...“</p><!-- p. 174 --> - -<p>Mi estas kortuŝita de la larmoj, kiujn verŝas trompita knabino.</p> - -<p>„Maria...“ mi balbutas, „vi ĉion rigardas kiel tragedion. Ĉu -estas mia kulpo, ke la romana knabino amas min? Sed mia amo ja restas -ĉe vi, Maria ... nur ĉe vi...“</p> - -<p>Kaj denove mi karesas ŝian hararon.</p> - -<p>„Ni forlasos Romo-n ... eble baldaŭ... Kaj ni denove estos hejme -feliĉaj naturinfanoj, kiaj ni estis antaŭ la vojaĝo. Mi ne -supozis, ke vi koleros al mi...“</p> - -<p>„Ĉu vi postulas, ke mi rigardu kun ridantaj okuloj, kiel mia amato -kisas fremdan knabinon? Ne, vi trompis mian amon. Vi rompis mian -koron por ĉiam. Mi kredis, ke vi estas homo nobla kaj bona, sed mi -terure eraris. Per krudaj manoj vi detruis mian feliĉon ... ĉion, -ĉion vi detruis...“</p> - -<p>Novaj larmoj fluas el ŝiaj belaj malhelaj okuloj. Ŝiaj ŝultroj -tremas pro la singultoj, kiuj ŝiriĝas el ŝia brusto. Kaj ŝi -ploras tiel kortuŝe, ke mi subite sentas penton en mia koro. Mi -volas ŝin konsoli, sed mi ne scias kiel. Ĉar mi ekkonas nun, ke mia -kulpo estas granda kaj ke la peko, kiun mi faris kontraŭ tiu ĉi -knabino, estas malbela kaj jam ne korektebla. En tiu ĉi horo mi -sentas, ke la amo de tiu ĉi knabino estis granda kaj pura. Kaj mi -paŝdetruis ĝin kiel belegan floron...</p> - -<p>„Maria...“ mi diras pente, „ĉu mi ne povos akiri pardonon? Mia -amo al vi ja flamas pli hele ol fajro...“</p> - -<p>Mi provas delikate depreni ŝiajn manojn, kiujn ŝi metis antaŭ la -vizaĝon, kaj klinas malsupren mian kapon.</p> - -<p>„Ne ploru ... ne ploru!“ mi petas.</p> - -<p>Sed ŝi forskuas miajn manojn, kiujn mi karese metis ĉirkaŭ ŝiajn -ŝultrojn kaj kun malame flamantaj okuloj ŝi ĵetegas en mian -vizaĝon:</p><!-- p. 175 --> - -<p>„For! Mi ne volas vidi vin ... senhonta homo, vi!...“</p> - -<p>Mute mi ŝanceliĝas al la pordo. Lastan rigardon mi resendas al la -knabino kaj silente kaj rezigne fermas la pordon. Mi ne konscias nun, -kion mi faris ... sed mi sentas, ke mi estas malgaja ... tiel -malgaja...</p> - - -<div class="section"> -<h3>56.</h3> -</div> - -<p>Homoj bruas en nia domo. Ili plenigas la vastan vitran halon, kiu -subite fariĝis homa abelejo. Ĉiuj ili volas viziti la lernejon de -l’ fremduloj, pri kiu Sovaĝi fanfarone anoncis en Romo per grandaj -afiŝaj alvokoj en latina lingvo. Plej diversaj homoj venis: -grizharaj maljunuloj, knaboj, soldatoj, filozofoj, laboristoj... Ili -estas sciavidaj pri la novaĵoj, kiujn ili aŭdos kaj pri la -sorĉaĵoj, kiujn ili lernos.</p> - -<p>Sovaĝi disvolvis vastan programon. Li opinias, ke li bonege sukcesos -kaj ke li vere enkondukos tute novan kulturon en Romo-n. Li konfiskis -ĉiujn lernolibrojn de latina lingvo, kiujn ni aĉetis, por enkapigi -al siaj lernantoj „klasikan“ latinon. Tio ĉi ŝajnas al li plej -urĝe plenumota tasko.</p> - -<p>Krome li dungis fraŭlinon Snob kiel docentinon. Ŝi prelegos -historion kaj natursciencon! Tondre! Mi eksvenetas, kiam mi rememoras -ŝian cervohipotezon kaj la „biblian“ aferon. Kiam mi atentigis -profesoron — pardonu! — universitatestron Sovaĝi pri tio, li -kviete ridetis kaj diris, ke tiel precize ŝi ne bezonas praktiki la -aferon. Sed preskaŭ okazis, ke ili ambaŭ ne interkonsentis pri la -salajro. Sovaĝi proponis al ŝi monate 1000 sestercojn, ŝi postulis -pli, akcentante siajn „universitatajn studojn“. Krome ŝi nepre -volis scii, kiom da<!-- p. 176 --> dolaroj estas 1000 sestercoj, ĉar „ŝi -kutimas labori nur laŭ tarifo“.</p> - -<p>Specialan fakon en sia universitato Sovaĝi volas dediĉi al la kuira -arto kaj aranĝi kursojn de kuirado kaj mastrumo. Por tiu ĉi celo li -volis gajni sinjorinon Kamilo-n, sed tiu rifuzis sian helpon, ĉar la -kompatindaj kristanoj ŝin tute okupas. Profesoro Sovaĝi do turnis -sin al Sabino, la kuiristino, kaj promesis pagi al ŝi konvenan -salajron. Sabino tre volonte konsentis, sed estas ankoraŭ en ioma -embaraso, ĉar ŝi ne scias ankoraŭ eĉ unu vorton latinan.</p> - -<p>Kiam Tabakaĉ sciiĝis, ke „oni povas fari kapitalon“, li tuj -ekrilatis kun profesoro Sovaĝi. La profesoro komence rifuzis lian -helpon, sed fine dungis lin kiel ordigiston kaj kontroliston.</p> - -<p>Ankaŭ min profesoro Sovaĝi volis „svati“ por sia universitato. -Ke mi prelegu pri moderna literaturo de l’ dudeka jarcento. Sed -ĉar li proponis al mi nur 500 sestercojn, mi rifuzis. Tiam li tre -koleris kaj diris, ke mi estas homo postularoganta, ke mi ja tute ne -havas universitatan kvalifikon kiel fraŭlino Snob, kaj ke mi havas -nenian komprenon pri la granda kulturmisio de l’ dudeka jarcento. -Mi ofendite respondis, ke mi kraĉas sur liajn 500 sestercojn, sur -lian Kikeronon kaj sur lian tutan universitataĉon! Kiam li aŭdis -tion, li tuj kuris al la juĝejo, poste al la pretoro, por akuzi min -pri „personaj kalumnioj“. Mi efektive estas scivola pri la -proceso, gvidota laŭ antikve-romaj leĝoj...</p> - -<p>Cetere, la universitato kaŭzas grandan deficiton malgraŭ la avaraj -kaj ridindaj salajroj kaj la enspezataj, proporcie altaj, studopagoj. -Kvankam Tabakaĉ atentegas, ke nenio malaperu el nia domo, la -lernantaro prenaĉas kaj ŝtelas ĉion, kio estas nefiksa kaj -forportebla. Unu grizharulo<!-- p. 177 --> eĉ forŝtelis nian plej belan ursofelon -el la vitra halo, portante ĝin surŝultre kvazaŭ togon...</p> - -<p>La lernantoj treege bruas. Ne mankas inter ili eĉ tiu speco de -friponoj, kiuj venis nur por amuzi sin, ĉagrenante la profesoron per -diversaj petolaĵoj...</p> - -<p>Mia frunto zorge sulkiĝas, kiam mi vidas ĉion ĉi. Mi estas jam nun -konvinkita, ke la projekto de Sovaĝi estos mizera malsukceso kaj — -kio estas plej terura — ridindiga kompromito de l’ dudeka -jarcento!</p> - -<p>Bone, ke mi tenas miajn fingrojn for de tia aferaĉo!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>57.</h3> -</div> - -<p>La cezara frenezo infektis ankaŭ fraŭlinon Snob kaj montras -katastrofajn sekvojn.</p> - -<p>Ŝi elspeze forĵetis sian monon kaj havaĵon por havigi al si -antikvajn toaletojn kaj ornamaĵojn, ĉar ŝi volas esti tute -„antikve-moderna“ romanino. Ŝi prunteprenis de Sabellius Rufus -sklavinon, kiu scias frizi, kaj ŝi nun portas sian hararon jen -milbukle alten turigita jen laŭgreke ĉirkaŭtenita de oraj ringoj. -Kaj ĉar ŝia mono elĉerpiĝas pli kaj pli, ankaŭ la salajra -antaŭspezo, kiun ŝi ricevis de Sovaĝi, ŝi steletas, kion ajn ŝi -povas, por sin fordoni al antikva lukso. Kaŝe ŝi vendas la -figuraĵetojn kaj malgrandajn objektojn el sia ĉambro. Per -aŭtomobilo ŝi jam ne volas veturi kaj deklaras, ke la sola inda -maniero de veturado por romana sinjorino estas la palankeno, kaj ke -la palankenon devas porti nubiaj sklavoj.</p> - -<p>Sed ŝia antikva frenezo montras de tago al tago pli terurajn -sekvojn. Ŝia ĉambro estas tute malplena, la muroj nudaj. Nur -surplanke kuŝas matraco kaj litaĵo, sur kiu ŝi dormas. Dio kara! -Mi ekprenas mian kapon pro kompato kaj zorgo, kiam mi vidas tion. La -meblojn, bildojn, tapiŝojn ...<!-- p. 178 --> ĉion ŝi vendas al entreprenemaj -romanoj. Kaj kion ŝi faras per la enspezita mono? Ŝi aĉetas -antikvajn vestaĵojn, antikvan ornamaĵaron, antikvan frizistinon, -antikvan palankenon kaj kvar antikvajn nubianojn, kiuj portas la -palankenon.</p> - -<p>Kaj plej amuze estas, ke fraŭlino Snob simple ŝtelis la venditajn -aĵojn, ĉar ili ja apartenas al gesinjoroj Fromaĝi. Sed tiuj estas -blindaj kaj ne volas aŭdi min. Sinjorino Kamilo ploras kaj -preĝas pro kaj kun la kristanoj, Fromaĝi mem estas okupata per -eksperimentado kaj nenion volas scii pri la sensencaĵegoj, kiujn -faras fraŭlino Snob. Ankaŭ Maria tute retiriĝis en sian ĉambron -kaj jam interesiĝas pri nenio. Kaj fraŭlino Snob gaje daŭrigas la -ŝteladon kaj entreprenas siajn rabekskursojn ankaŭ en aliajn ejojn. -Neniam ŝi havas sufiĉe da mono kaj pruntadas ĉie kaj ĉiam. Ankaŭ -mian Nerona-n monon, kiun mi ŝparis al mi kun granda peno, ŝi jam -prunte rabis al mi...</p> - -<hr class="short" /> - -<p>Ofte mi sola vagas tra la stratoj de Romo sencele kaj maltrankvile...</p> - -<p>Mi vidas la Jupiter-on de la kapitolo. Mi vidas, kiel li movas la -olimpajn brovojn kaj kiel la ambroziaj bukloj kovras liajn ŝultrojn. -Kiu vivanto povus same aserti, ke li vidis la kapitolan Jupiter? -Ankoraŭ hodiaŭ la homoj disputas, kiamaniere li malaperis el la -mondo. Ĉu dispecigita, je sonorilegoj fandita, aŭ transformita je -la statuo de l’ sankta Petro? Neniu sciiĝos la veron — sed ni -povas ekscii ĝin. Ni ja bezonas nur plu paŝi tra Co-ujo...</p> - -<p>Enpense mi iras trans la forumon.</p> - -<p>„He! Bonan tagon, sinjoro Kovalo!“ vokas min konata voĉo.</p><!-- p. 179 --> - -<p>Estas fraŭlino Snob, kiu promene veturas en sia palankeno, portata -de kvar nubianoj. La verdaj kurtenoj estas tiritaj malferme, kaj sur -la ŝvelaj remburaĵoj en romana vestaĵaro, kun sandaloj kaj alta -bukla harkonstruaĵo, kun pendanta valorega ornamaĵo ŝi kuŝas kaj -rikanas. Kaj apud ŝi — fulmotondro! — ripozas ŝia favorato, la -aktoro Glaŭkus, kiu estas adorata karulo de la roma sinjorinaro kaj -kiu ŝajnas esti Apollo kaj Herkules en unu persono.</p> - -<p>„Ankaŭ en Romo?“ ŝi diras kaj kun indulga rideto etendas al mi -sian ringornamitan manon.</p> - -<p>Plej volonte mi detirus de ŝiaj fingroj ĉiujn valorajn ringojn, -kiuj estas belegaj antikvaĵoj. Sed kiam mi ektuŝas ilin, mi -ektremas. Mi timegas superstiĉe, ke ankaŭ mi eble infektiĝos de -tiu frenezo, kaj rapide adiaŭas...</p> - -<p>Enpense mi daŭrigas mian vojon. Pluveroj falas de la griza ĉielo. -La malvarmeto estas tre agrabla,<!-- orig: agrabla; --> ĉar la lastaj tagoj estis tre -varmegaj. Mi bedaŭras nur, ke mi forgesis kunpreni mian pluvombrelon. -Sed la nobluloj de Romo estas malpli forgesemaj. Ili disstreĉas la -pluvombrelojn, kiujn ili aĉetis de ni. La pluvombrelo estas nun -plej nova modo en Romo kaj treege moderna.</p> - -<p>Mi renkontas Domitius Afer, la konsulon Licinus, la senatoron Flavius -Scevirus, la prefekton Flavius Sabinus, Sulpicius Afer — ĉiuj -paŝadas fiere sub malfermitaj pluvombreloj, dum kiam la popolaĉo -postkrias ilin...</p> - -<p>Mi rapidiĝas, ĉar la pluvo plifortiĝas. Distrite mi serĉas -kafejon, sed kompreneble ne trovas iun kaj ĝishaŭte malsekiĝas, -ĝis kiam mi alvenas hejme...</p><!-- p. 180 --> - - -<div class="section"> -<h3>58.</h3> -</div> - -<p><i>Circenses!</i></p> - -<p>La okazantaĵoj vetrapidiĝas. Hodiaŭ cirko, postmorgaŭ areno. -Nerono komencas aranĝi festojn, festenojn kaj invitas nin. Supozeble -li timas nian koleron kaj li volas ŝajnigi al ni sian bonvolon kaj -favoron. Sed ni scias, ke la interrilatoj inter ni kaj la kortego -akriĝas de tago al tago, ke la aero estas saturita de dinamito kaj -ke sufiĉas radiero por eksplodigi ĝin...</p> - -<p>Mirinda estas tiu cirko kun siaj moviĝantaj homamasoj, kun -sennombraj alten ĵetataj brakoj, kun la svarmantaj kapoj kaj -kriegantaj voĉoj.</p> - -<p>Ni sidas apud la imperiestra loĝio. Malantaŭ Nerono staras -gramofono, kiu ludas gajan operetan melodion. Ni rigardas mute la -unikan spektaklon, kiu nun prezentiĝas antaŭ niaj okuloj, unika en -la tuthomara historio: vetkuro inter aŭtomobilo de nia tempo kaj -kvadrigo de l’ antikva epoko!</p> - -<p>Karolo direktas la aŭtomobilon. Ridete li mansignas al nia loĝio. -La majstroveturigisto Myrtillus, homo kiel Herkules, starigas apude -la kvarĉevalan veturilon. Kaj jen, la tradiciaj fiŝoj kaj globoj -atendas por esti forprenataj. Ĉiuj rigardantoj estas plene -ekscititaj.</p> - -<p>Ektrumpetas signalo — huj! ekkuras ambaŭ veturiloj...</p> - -<p>Ekbolas antaŭ kaj post ni la homaro ... miksiĝas polvo, benzinodoro -kaj kriegoj ... frenezas aplaŭdoj ... bruas la popolo ... baraktas -brakoj, kapoj, korpoj ... kaj tra la ĥaosego fajfegas la -signalsireno de Karolo...</p> - -<p>Karolo preterpasas unuafoje la Meta ... la bruo plilaŭtiĝas ... -haha!... la kvadrigo restas jam malproksime post la aŭtomobilo ... -moke kriegas la popolo kaj insultas la vere ja senkulpan Myrtillus-on -... Karolo fine haltas<!-- p. 181 --> ĉe la celo ... li fiere klinas sin, dum oni -ŝutegas lin per aplaŭda muĝego ... la kompatinda kvarĉevala -veturilo kuŝas disrompita ie en la cirko ... la kompatinda Myrtillus -inter la ruinaĵoj kaj la kvar belegaj ĉevalviroj kuŝas surdorse -kiel skarabegoj kaj batadas per piedoj...</p> - -<p>Karolo ricevas la oran palmon. Nerono eĉ ordonas, ke oni starigu -honore al li statuon apud la Meta.</p> - -<p>Fromaĝi furiozas pro kolero: al li ankoraŭ neniu starigis -statuon!...</p> - - -<div class="section"> -<h3>59.</h3> -</div> - -<p>„Tabakaĉ malaperis!“ krias Karolo kaj saltas el la haltanta -aŭtomobilo.</p> - -<p>Sinjorinoj Kamilo verŝante riveron da larmoj kaj tordante la manojn, -rakontas:</p> - -<p>„Li akompanis nin en aŭtomobilo al kolektiĝa loko de la kristanoj. -Sed oni malkovris ilin kaj tuj kaptis. Karolo kun levita revolvero -savis min kaj kondukis min al la aŭtomobilo, sed Tabakaĉ kun la -ceteraj kristanoj malaperis malantaŭ armita falango...“</p> - -<p>„Arogantegaĵo!“ krias Fromaĝi. „Ĉu mi ne malpermesis interrilati -kun la kristanoj? Nun la bombo eksplodis kaj kio nun? Mi demandas: -kio nun? kio nun?...“</p> - -<p>Ekscitite li kombas sian hararon kaj daŭras krii:</p> - -<p>„Ha, ke tiel okazis ... mi estas responda pri la sorto kaj vivo de -ĉiu el ni! Nerono jam delonge ne estas favora al ni. Li retenos tiun -homon kiel garantiulon.“</p> - -<p>„Sed eble li mem revenos“, mi kvietigas, „oni ne supozu tuj -teruraĵojn!“</p> - -<p>Fromaĝi estas furiozega. Li alkriegas Karolo-n, alkrias sian -edzinon, ke ŝi kompromitis lin per la kristanoj kaj fine kolerege -krias:</p><!-- p. 182 --> - -<p>„Tiu malbenita homaĉo — kiel li nomiĝas ja? — li nur tedigas la -tutan Co-ekziston! Mi rifuzas entrepreni iajn paŝojn por lia -savo!“</p> - -<p>„Sed se li kuŝas profunde en mamertina malliberejo?“ mi diras.</p> - -<p>„Li kuŝu tie kaj putriĝu!“</p> - -<p>Kaj kolerfurioze li forlasas la ĉambron.</p> - -<p>Vespero venis, kaj Tabakaĉ ne aperas. Malgraŭ la malfrua horo mi -iras sur la Palatino-n, por eble sciiĝi ion pri nia nenionfaristo. -Singarde mi metis en ĉiun poŝon revolveron. Sed la Palatino ŝajnas -senkulpa pri la afero. Oni scias nepre nenion aŭ ŝajnigas scii -nenion. Ĝentila senkulpigado, malicservema bedaŭrado, promesado -entrepreni esplorojn. Nerono ne estas videbla, sed Tigellinus ĵure -certigas en lia nomo...</p> - -<p>Kion fari? Sciante el „Quo vadis“, ke Petronius intervenis en -simila afero, mi iras al li, kiu ĉiam montris al ni amikecon. -Petronius estas mirigita, sed ankaŭ scias nenion. Mi petas lian -helpon kaj li promesas ĝin. Por intensigi mian peton, mi transdonas -al li originalan donacaĵon, ilustritan luksan eldonon de „Quo -vadis“.</p> - -<p>„Nobla Petronius“, mi diras, „glora poeto de nia tempo provis -priskribi vin kaj vian bonegan menson en ĉi tiu libro. Akceptu ĝin -kiel antaŭdankan donacon“.</p> - -<p>Petronius surprizite malfermas la libron, sed malica hazardo volas, -ke li ekrigardas la bildon, kie li „vivadiaŭas“ — kaj la -bravulo aspektas iom deprimita...</p> - - -<div class="section"> -<h3>60.</h3> -</div> - -<p>„<i lang="en">Yes! We have no bananas ... bananas...</i>“</p> - -<p>La gramofono koncertas senĉese, starigite malantaŭ Nerono en la -imperiestra loĝio. Apud li sur honoraj lokoj ni sidas ĉiuj kaj -rigardas en la arenon.</p><!-- p. 183 --> - -<p>Por honorigi nin, la dia Cezaro aranĝas grandan prezentadon en la -areno. Ĉiuj honoruloj de Romo kunevenis ĉi tie. Sinjorino Kamilo -unue ne volis viziti la prezentadon. Ŝi ploris kaj preĝis, ĉar -Tabakaĉ ankoraŭ ne reaperis. Sed fine ŝi decidiĝis veturi kun ni -kaj nun demandas ĉiun pri la sorto de Tabakaĉ.</p> - -<p>Nerono ŝajnas esti en bona humoro. Li ritme movas sian kapon tien -kaj reen laŭ la gaja takto de la „<i lang="en">bananas</i>“.</p> - -<p>Sed mi sentas, ke io pezas en la aero kaj ke nia situacio estas -eksplode streĉita. Ŝajnas al mi, ke ĉiuj korteganoj lippremas -mokan rideton, kiam ili rigardaĉas nin. Kun kontento miaj okuloj -glitas super la arsenalon da pafarmiloj, kiujn singarde Karolo kaj mi -kunprenis.</p> - -<p>Fromaĝi estas same ekscitita kaj nervoza. Ostentacie li metis antaŭ -sin du ŝargitajn revolverojn. Fraŭlino Snob estas vestita per -belega romana tualeto kaj intime kuŝapogiĝas al Glaŭkus. Ankaŭ la -ĉambristino Cili, kiu cetere ne malpli infektiĝis je ama frenezo, -havas apud si sian karulon. Profesoro Sovaĝi, kiu en lastaj tagoj -treege fieriĝis pro sia universitato, ankaŭ nun fiere kaj malestime -sulkigas la frunton kaj kruce metis siajn brakojn sur la bruston.</p> - -<p>Karolo festas novajn triumfegojn. En sportvestaĵo li marŝas kiel -estro de la <i>morituri</i> en la arenon. Kompreneble li ne estas -<i>moriturus</i>, sed prezentas sin kiel pafartiston. Li pafas sur -lignajn figurojn, ĉar li rifuzas pafi vivantajn figurojn, kiel -Nerono deziras. La publiko muĝege aplaŭdas lin, kaj li ricevas -novan oran palmon. Li estas ruĝa pro fiero. Tiajn triumfojn li -ankoraŭ ne akiris.</p> - -<p>Kiam li kunpreninte siajn pafilojn sidiĝas apud mi, mi diras:</p> - -<p>„Ŝargu tuj la pafilojn — ni ne antaŭvidas, kio okazos.“</p><!-- p. 184 --> - -<p>Karolo rigardas min kun miro, sed enmetas novan kartoĉaron.</p> - -<p>Mi iom timis la sangajn ludojn kaj buĉadojn en la areno. Mi supozis, -ke la nervoj de la dudekjarcentuloj ne eltenos tiajn prezentaĵojn. -Sed strange, ĉiu terursento subite malaperis. Agrabla pikpikado -kuras tra miaj vejnoj kaj tute sen teruro mi rimarkas, kiel la -bestaĉo eliĝas el atavaj profundoj.</p> - -<p>Ha! Ni mem fariĝis bestaĉoj. Ni ŝanĝiĝis je sovaĝaj estaĵoj. -Ni kriegas, piedfrapas kaj bruegas kun la ekscitita popolo.</p> - -<p>Malsupre kuŝas sanga gladiatoro apud sia triforko kaj baraktas. La -venkinto, lia kirasita kontraŭulo metas sur lin sian pezan piedon -kaj rigardas atendeme supren.</p> - -<p>„Morton! Morton!“ krias la popolo, dum kiam ĉiuj dikfingroj -estas turnataj malsupren.</p> - -<p>„Morton!“ kriegas ankaŭ ni, Fromaĝi kun hirte flirtanta hararo, -la profesoro kun ŝaŭmanta buŝo, fraŭlino Snob kun histeriaj -kriaĉoj. Kaj ni turnas la dikfingrojn malsupren. La dudeka jarcento -estas kuntirata en la sangan ĥaosan tumultegon. Disŝiriĝas -la standardo de l’ humaneco kaj kulturo. Ĉio fariĝas sanga -malefektivo, kalejdoskope rondumas, turnas niajn kapojn, forprenas la -konscion, spirsufokas nin kaj vipas sangavidon...</p> - -<p>La lasta numero de l’ programo proksimiĝas. Ni estas jam lacaj kaj -elĉerpitaj kaj deziras foriri. Jen ni aŭdas, ke la lasta numero -montros la kulminacion de l’ programo: lukton kun sovaĝaj bestoj!</p> - -<p>Ni restas kaj rigardegas kun vastiĝantaj okuloj. Ni aŭdas la -blekegon de la bestoj, kiu sonas el la kaĝegoj.</p> - -<p>Sed kia bildo prezentiĝas? Nia sango glaciiĝas en niaj vejnoj. Mi -ne volas fidi miajn okulojn. Groteska bildo malgraŭ la tragika -ĉirkaŭaĵo: en la arenon oni trenas<!-- p. 185 --> homaĵon malobeeman kaj forte -obstinantan — la tuta areno ĝojkriegas — la homo baraktanta — -Tabakaĉ! — ha! — Tabakaĉ, kiu perdiĝis kaj nun reaperas — -malice kaj mistere retenita por ĉi tiu programnumero — Tabakaĉ, -starigota kiel antikva martiro kontraŭ sovaĝaj bestoj. —</p> - -<p>La pensoj ekradias en mia cerbo kiel elektraj onderoj ... jen tute -supre ŝoviĝas leono kun mallevita kapo laŭlonge de la muro ... -tigro sekvas ĝin ... malsupre luktas Tabakaĉ, kroĉiĝas je -muskolaj brakoj kaj kriegas ... ni eksaltas...</p> - -<p>„Pafilojn!“ mi krias ordone, „ekprenu la revolverojn!“</p> - -<p>Karolo rapidas al la balustrado ... ekcelas ... pafoj tondras tra -areno ... la leono falas ... la tigro renversiĝas...</p> - -<p>Fromaĝi kun pala vizaĝo alkriegas la imperiestron:</p> - -<p>„Mi postulas tujan liberigon de mia sklavo kaj kontentigon!“</p> - -<p>Sovaĝi ekscitite kreas novan latinan vorton:</p> - -<p>„<i lang="la">Satisfactionem peto! Satisfactionem peto!</i>“</p> - -<p>Sed la gramofono respondas moke:</p> - -<p lang="en">„<i>Bananas ... bananas...</i>“</p> - -<p>Moke rikanas ĉiuj romanoj. La maskoj estas deĵetitaj. Kaj nin -ĉirkaŭas nur malamo. Nerono deprenas la okulvitrojn, purigas ilin -detale, ree surnazigas ilin kaj rigardas la ekscititan Fromaĝi-n kun -okuloj palpebrumantaj pro plezuro. Poste li turnas al li ostentacie -la dorson. La publiko aplaŭdas per novaj ĝojkriegoj.</p> - -<p>Dume Sovaĝi renversas la gramofonon kaj krias per ĉiuj voĉkapabloj:</p> - -<p>„For la Kezaro-n!“</p> - -<p>Oni devas savi Tabakaĉ. Karolo kuregas malsupren. De la balustrado -mi pafas pafon post pafo en la arenon. Ankaŭ Sovaĝi kaj Fromaĝi -pafas ... krako ... polva<!-- p. 186 --> vaporo ... paniko ĝenerala ... timaj -vokoj ... rifuĝo de l’ gardistoj ... Karolo liberigas Tabakaĉ ... -trenas la martiron al ni...</p> - -<p>„En la aŭtomobilon!“ mi ordonas kaj ni kuregas malsupren. Malantaŭ -ni la sinjorinoj. Ni premegas nin en la veturilon. La motoro -ekkrakas. Fromaĝi ankoraŭ pafas el sia revolvero. Jen vidiĝas -fraŭlino Snob, duone mortanta pro timo, sed ŝi ĉirkaŭprenas -Glaŭkuso-n per fortaj brakoj.</p> - -<p>„Eniru! Eniru!“ ni vokas ĉiuj.</p> - -<p>Sed fraŭlino Snob ne volas. Ŝi volas havi sian Glaŭkuso-n kaj sian -palankenon kun la kvar nigraj nubianoj. Ŝajnas, ke ŝi nenion volas -plu scii pri la dudeka jarcento.</p> - -<p>Eksaltegas la aŭtomobilo — ni intermikse faletas — ni forrapidegas -— diablo kaptu fraŭlinon Snob! — kurantaj pretorianoj — kriaĉanta -popolaĉo for! — ĉio rapide malantaŭiĝas — Tabakaĉ estas redonita -al ni! — li sidas sur la planko de la aŭtomobilo, tenas sian -dolorplenan kapon kaj terure ĝemas — haltu! — eliru en la domon -— komuna premeto — ekfunkcias la aera muro — ni estas savitaj!</p> - -<p>Sed kie restis fraŭlino Snob?</p> - -<p>„Kaptu ŝin diablo!“ koleregas Fromaĝi, „ni solaj forvojaĝos! -Ŝi restu en la Co!“</p> - -<p>Fromaĝi preparas ĉion por la forvojaĝo. La merkatoraj montriloj -estas konformigataj. La funkciigilo por la aerooptikaj plataĵoj -estas kontrolata. En ordo ĉio!</p> - -<p>Ekstere la persekutantoj kolektiĝas. Ili kribruegas, ĵetas -ŝtonojn, kiuj resaltegas de la nevidebla muro... Fromaĝi decidiĝis -forveturi. Sinjorino Kamilo verŝas larmajn riverojn pro fraŭlino -Snob kaj elpetas indulgan prokraston. Bone, kvin minutojn! Fromaĝi -paŝas sur la sojlon antaŭ la domon, tenas la horloĝon en la mano.<!-- p. 187 --> -Ni apude staras kun nove ŝargitaj pafiloj. La aera muro estas -malfunciigata por ne malhelpi fraŭlinon Snob.</p> - -<p>La homamaso ĵetiĝas antaŭen — pafoj — krioj — kvar minutoj! — -nova atako — pafoj — kelkaj falas teren — paniko — tri minutoj! -— nova kriegado — aperas palankeno en fono — ventmoviĝas strutaj -plumoj sur tegmento palankena — homamaso baras vojon — ni ekpafas -kiel frenezuloj en la homan bulon — unu minuto! — la nubianoj -alkuregas — kvin minutoj!</p> - -<p>Ni elŝiras fraŭlinon Snob — ŝiaj brakoj kuntiregas Glaŭkuso-n -duone sufokitan — Karolo energie puŝas ĉiujn en la domon — ni -kuregas al la sofoj — Karolo premas Glaŭkuso-n sur la remburaĵojn -apud fraŭlino Snob — ekstere kriaĉas la popolo en freneza tumulto -— aŭdiĝas en la ĉambro susuranta delikata bruo — ekbrilas Co-a -lumo — moviĝas la plataĵoj aerooptikaj — kurege preterpasas la -jarcentoj — rapidegas — rapidegas — en dudekan jarcenton — dum ni -malleviĝas en dorman profundon. — — —</p> - -<!-- p. sennombra --> -<!-- p. sennombra --> - - -<div class="section"> -<h2><i>FINO</i></h2> -</div> -<!-- p. sennombra --> -<!-- p. 191 --> - -<p>La domo dormegas kvazaŭ sorĉita kastelo.</p> - -<p>Malrapide kaj mallaŭte mi paŝas de la galerio malsupren. Mi -ŝanceliĝas tra la granda vitra halo. Mi miras: kia malordo regas -tie ĉi! Seĝoj renversitaj, tapiŝoj malpurigitaj, vazoj kaj boteloj -disrompitaj, ĉio kuŝas intermikse ĥaose<!-- orig: haoŝe --> sur skrapita pargeto...</p> - -<p>La matena aero akceptas min per eksterordinara freŝeco. Roso pendas -je folioj de arbetaĵoj vekiĝantaj. Birdoj kantas...</p> - -<p>Mi ĉirkaŭrigardas kun miro: jen kuŝas mebloj renversitaj sur la -korto, kiujn disvendis fraŭlino Snob. Kaj jen mi vidas niajn pluv- -kaj sunombrelojn en terura stato. Tie kaj ĉi tie dissemitaj estas -ĉapeloj, vestaĵoj niatempaj, meblopartoj, plejmulte detruitaj kaj -eluzitaj. Sur sterkejo kuŝas gramofonfunelo ... kaj ĉio, kion ni -kunprenis en la Co-an vivon, retroviĝas, same kiel malaperis ĉio -antikva, escepte la raportoj de Menenius Piso, kiujn mi tradukis sur -papero per krajono niatempa...</p> - -<p>Finiĝis do nia glora Co-a aventuro. Forvaporiĝis el mia kapo la -cezara frenezo. Mi spiras plenpulme la aeron de l’ dudeka -jarcento...</p> - -<p>Sur la korto paŝas sinjorece la kokviro ... paceme migras anasaro al -lageto, sur kiu naĝas silka ĉapelo...</p> - -<p>Mi ŝanceliĝas trans la korton. Iu magia magneto tiras miajn piedojn -al la aŭtomobilejo. Mallaŭte mi malfermas la pordegon. Mi karesas -mian veturilon. Kontrolas la benzinan<!-- orig: bezinan --> rezervujon, la pneŭmatikojn, -la motoron ... en ordo ĉio!</p><!-- p. sennombra --> - -<p>Ekzumas la motoro. Ekruliĝas pneŭmatikoj trans la korton. En granda -duonrondo mi ĉirkaŭveturas la arbareton.</p> - -<p>Mi levas la okulojn. Lastan fojon mi turnas mian kapon al la blanka -vilao, sur kies tegmento mute staras la arĝentkolonoj...</p> - -<p>Kaj poste ... antaŭen! Ektondras la motoro. La pneŭmatikoj rotacias -kun freneza rapideco. Kaj kiel sago pafita de arko mi flugas trans la -vastan erikejan maron...</p> - -<p>Kaj elakviĝas ruĝa globo. Duonronde ĝi leviĝis antaŭ mi kaj -sendas purpurajn longajn radiorelojn, kiujn mi surglitas.</p> - -<p>Mi flugas. Mi flugas al la suno ... levite per la freŝa vento de la -juna tago! Mi flugas al la ruĝa globo, kiu leviĝas pli kaj pli ... -kreskante al mirinda fajro...</p> - -<p>Kaj jen! Ĉu ne aperas en lumo suna turoj de urbego?</p> - -<p>Hejmen! Hejmen!</p> - -<p>Reen al homaro!</p> - -<p>En la bruan dudekan jarcenton!</p> - -<p>Adiaŭ revoparadizo!</p> - -<p>Adiaŭ loĝantoj de rava sonĝa oazo!</p> - -<p>A—di—aŭ—! A—di—aŭ—!</p> - -<div class="tnotes"> -<p><b>Notoj de transskribinto:</b></p> - -<p>Ankoraŭ restas diversaj malkutimaj vortoj, kiel en la originala -teksto. Provizon de mankaj citiloj kaj aliajn interpunkciajn -ŝanĝetojn mi faris senrimarke. Mi registris aliajn ŝanĝojn per -html-aj komentoj. Ankaŭ originalajn paĝkomencojn mi simile registris.</p> -</div> -<div lang='en' xml:lang='en'> -<div style='display:block; margin-top:4em'>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK <span lang='eo' xml:lang='eo'>SALTEGO TRANS JARMILOJ</span> ***</div> -<div style='text-align:left'> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Updated editions will replace the previous one—the old editions will -be renamed. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright -law means that no one owns a United States copyright in these works, -so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United -States without permission and without paying copyright -royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part -of this license, apply to copying and distributing Project -Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ -concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, -and may not be used if you charge for an eBook, except by following -the terms of the trademark license, including paying royalties for use -of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for -copies of this eBook, complying with the trademark license is very -easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation -of derivative works, reports, performances and research. Project -Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may -do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected -by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark -license, especially commercial redistribution. -</div> - -<div style='margin-top:1em; font-size:1.1em; text-align:center'>START: FULL LICENSE</div> -<div style='text-align:center;font-size:0.9em'>THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE</div> -<div style='text-align:center;font-size:0.9em'>PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free -distribution of electronic works, by using or distributing this work -(or any other work associated in any way with the phrase “Project -Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full -Project Gutenberg™ License available with this file or online at -www.gutenberg.org/license. -</div> - -<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'> -Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ -electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to -and accept all the terms of this license and intellectual property -(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all -the terms of this agreement, you must cease using and return or -destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your -possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a -Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound -by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person -or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be -used on or associated in any way with an electronic work by people who -agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few -things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works -even without complying with the full terms of this agreement. See -paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project -Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this -agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ -electronic works. See paragraph 1.E below. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the -Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection -of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual -works in the collection are in the public domain in the United -States. If an individual work is unprotected by copyright law in the -United States and you are located in the United States, we do not -claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, -displaying or creating derivative works based on the work as long as -all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope -that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting -free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ -works in compliance with the terms of this agreement for keeping the -Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily -comply with the terms of this agreement by keeping this work in the -same format with its attached full Project Gutenberg™ License when -you share it without charge with others. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern -what you can do with this work. Copyright laws in most countries are -in a constant state of change. If you are outside the United States, -check the laws of your country in addition to the terms of this -agreement before downloading, copying, displaying, performing, -distributing or creating derivative works based on this work or any -other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no -representations concerning the copyright status of any work in any -country other than the United States. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.1. The following sentence, with active links to, or other -immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear -prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work -on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the -phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, -performed, viewed, copied or distributed: -</div> - -<blockquote> - <div style='display:block; margin:1em 0'> - This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most - other parts of the world at no cost and with almost no restrictions - whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms - of the Project Gutenberg License included with this eBook or online - at <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>. If you - are not located in the United States, you will have to check the laws - of the country where you are located before using this eBook. - </div> -</blockquote> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is -derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not -contain a notice indicating that it is posted with permission of the -copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in -the United States without paying any fees or charges. If you are -redistributing or providing access to a work with the phrase “Project -Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply -either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or -obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ -trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted -with the permission of the copyright holder, your use and distribution -must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any -additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms -will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works -posted with the permission of the copyright holder found at the -beginning of this work. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ -License terms from this work, or any files containing a part of this -work or any other work associated with Project Gutenberg™. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this -electronic work, or any part of this electronic work, without -prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with -active links or immediate access to the full terms of the Project -Gutenberg™ License. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, -compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including -any word processing or hypertext form. However, if you provide access -to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format -other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official -version posted on the official Project Gutenberg™ website -(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense -to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means -of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain -Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the -full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, -performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works -unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing -access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works -provided that: -</div> - -<div style='margin-left:0.7em;'> - <div style='text-indent:-0.7em'> - • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from - the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method - you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed - to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has - agreed to donate royalties under this paragraph to the Project - Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid - within 60 days following each date on which you prepare (or are - legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty - payments should be clearly marked as such and sent to the Project - Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in - Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg - Literary Archive Foundation.” - </div> - - <div style='text-indent:-0.7em'> - • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies - you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he - does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ - License. You must require such a user to return or destroy all - copies of the works possessed in a physical medium and discontinue - all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ - works. - </div> - - <div style='text-indent:-0.7em'> - • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of - any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the - electronic work is discovered and reported to you within 90 days of - receipt of the work. - </div> - - <div style='text-indent:-0.7em'> - • You comply with all other terms of this agreement for free - distribution of Project Gutenberg™ works. - </div> -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project -Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than -are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing -from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of -the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set -forth in Section 3 below. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable -effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread -works not protected by U.S. copyright law in creating the Project -Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ -electronic works, and the medium on which they may be stored, may -contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate -or corrupt data, transcription errors, a copyright or other -intellectual property infringement, a defective or damaged disk or -other medium, a computer virus, or computer codes that damage or -cannot be read by your equipment. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right -of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project -Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project -Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all -liability to you for damages, costs and expenses, including legal -fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT -LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE -PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE -TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE -LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR -INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH -DAMAGE. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a -defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can -receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a -written explanation to the person you received the work from. If you -received the work on a physical medium, you must return the medium -with your written explanation. The person or entity that provided you -with the defective work may elect to provide a replacement copy in -lieu of a refund. If you received the work electronically, the person -or entity providing it to you may choose to give you a second -opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If -the second copy is also defective, you may demand a refund in writing -without further opportunities to fix the problem. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth -in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO -OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT -LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied -warranties or the exclusion or limitation of certain types of -damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement -violates the law of the state applicable to this agreement, the -agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or -limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or -unenforceability of any provision of this agreement shall not void the -remaining provisions. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the -trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone -providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in -accordance with this agreement, and any volunteers associated with the -production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ -electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, -including legal fees, that arise directly or indirectly from any of -the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this -or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or -additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any -Defect you cause. -</div> - -<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'> -Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of -electronic works in formats readable by the widest variety of -computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It -exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations -from people in all walks of life. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Volunteers and financial support to provide volunteers with the -assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s -goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will -remain freely available for generations to come. In 2001, the Project -Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure -and permanent future for Project Gutenberg™ and future -generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see -Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. -</div> - -<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'> -Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit -501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the -state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal -Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification -number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by -U.S. federal laws and your state’s laws. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, -Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up -to date contact information can be found at the Foundation’s website -and official page at www.gutenberg.org/contact -</div> - -<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'> -Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread -public support and donations to carry out its mission of -increasing the number of public domain and licensed works that can be -freely distributed in machine-readable form accessible by the widest -array of equipment including outdated equipment. Many small donations -($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt -status with the IRS. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -The Foundation is committed to complying with the laws regulating -charities and charitable donations in all 50 states of the United -States. Compliance requirements are not uniform and it takes a -considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up -with these requirements. We do not solicit donations in locations -where we have not received written confirmation of compliance. To SEND -DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state -visit <a href="https://www.gutenberg.org/donate/">www.gutenberg.org/donate</a>. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -While we cannot and do not solicit contributions from states where we -have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition -against accepting unsolicited donations from donors in such states who -approach us with offers to donate. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -International donations are gratefully accepted, but we cannot make -any statements concerning tax treatment of donations received from -outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Please check the Project Gutenberg web pages for current donation -methods and addresses. Donations are accepted in a number of other -ways including checks, online payments and credit card donations. To -donate, please visit: www.gutenberg.org/donate -</div> - -<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'> -Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Professor Michael S. Hart was the originator of the Project -Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be -freely shared with anyone. For forty years, he produced and -distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of -volunteer support. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed -editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in -the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not -necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper -edition. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -Most people start at our website which has the main PG search -facility: <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>. -</div> - -<div style='display:block; margin:1em 0'> -This website includes information about Project Gutenberg™, -including how to make donations to the Project Gutenberg Literary -Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to -subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. -</div> - -</div> -</div> -</body> -</html> diff --git a/old/69123-h/images/cover.jpg b/old/69123-h/images/cover.jpg Binary files differdeleted file mode 100644 index f3af7bb..0000000 --- a/old/69123-h/images/cover.jpg +++ /dev/null diff --git a/old/69123-h/images/fosu1.png b/old/69123-h/images/fosu1.png Binary files differdeleted file mode 100644 index 34b7c66..0000000 --- a/old/69123-h/images/fosu1.png +++ /dev/null |
