diff options
Diffstat (limited to 'old/11208-h/11208-h.htm')
| -rw-r--r-- | old/11208-h/11208-h.htm | 24897 |
1 files changed, 24897 insertions, 0 deletions
diff --git a/old/11208-h/11208-h.htm b/old/11208-h/11208-h.htm new file mode 100644 index 0000000..ce1dd7a --- /dev/null +++ b/old/11208-h/11208-h.htm @@ -0,0 +1,24897 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" +"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source on 2015-03-12T20:01:50Z. --> +<html lang="nl"> +<head> +<meta name="generator" content= +"HTML Tidy for Windows (vers 25 March 2009), see www.w3.org"> +<title>De legende en de heldhaftige, vroolijke en roemrijke daden van +Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders</title> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=us-ascii"> +<meta name="generator" content= +"tei2html.xsl, see http://code.google.com/p/tei2html/"> +<meta name="author" content= +"Charles Théodore Henri De Coster (1827–1879)"> +<link rel="coverpage" href="images/cover.jpg"> +<link rel="schema.DC" href= +"http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="DC.Creator" content= +"Charles Théodore Henri De Coster (1827–1879)"> +<meta name="DC.Title" content= +"De legende en de heldhaftige, vroolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders"> +<meta name="DC.Date" content="2004-02-01"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"> +<meta name="DC.Format" content="text/html"> +<meta name="DC.Publisher" content="Project Gutenberg"> +<meta name="DC.Rights" content= +"Dit boek is vrij van auteursrechten in de Verenigde Staten. Als u elders woont, controleer dan de wetgeving in uw land voordat u dit boek download."> +<meta name="DC.Identifier" content= +"http://www.gutenberg.org/etext/11208"> +<style type="text/css"> +body { +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +font-size: 100%; +line-height: 1.2em; +text-align: left; +} +.div0 { +padding-top: 5.6em; +} +.div1 { +padding-top: 4.8em; +} +.div2 { +padding-top: 3.6em; +} +.div3, .div4, .div5 { +padding-top: 2.4em; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4 { +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} +h3, .h3 { +font-size: 1.2em; +line-height: 1.2em; +} +h3.label { +font-size: 1em; +line-height: 1.2em; +margin-bottom: 0; +} +h4, .h4 { +font-size: 1em; +line-height: 1.2em; +} +.alignleft { +text-align: left; +} +.alignright { +text-align: right; +} +.alignblock { +text-align: justify; +} +p.tb, hr.tb, .par.tb { +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +text-align: center; +} +p.argument, p.note, p.tocArgument, .par.argument, .par.note, .par.tocArgument +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +text-indent: 0; +} +p.argument, p.tocArgument, .par.argument, .par.tocArgument { +margin: 1.58em 10%; +} +.opener, .address { +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +} +.addrline { +margin-top: 0; +margin-bottom: 0; +} +.dateline { +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +text-align: right; +} +.salute { +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.signed { +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.epigraph { +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +width: 60%; +margin-left: auto; +} +.epigraph span.bibl { +display: block; +text-align: right; +} +.trailer { +clear: both; +padding-top: 2.4em; +padding-bottom: 1.6em; +} +span.parnum { +font-weight: bold; +} +.pagenum { +display: inline; +font-size: 70%; +font-style: normal; +margin: 0; +padding: 0; +position: absolute; +right: 1%; +text-align: right; +} +span.corr, span.gap { +border-bottom: 1px dotted red; +} +span.abbr { +border-bottom: 1px dotted gray; +} +span.measure { +border-bottom: 1px dotted green; +} +.ex { +letter-spacing: 0.2em; +} +.sc { +font-variant: small-caps; +} +.uc { +text-transform: uppercase; +} +.tt { +font-family: monospace; +} +.underline { +text-decoration: underline; +} +.overline, .overtilde { +text-decoration: overline; +} +.rm { +font-style: normal; +} +.red { +color: red; +} +hr { +clear: both; +height: 1px; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +margin-top: 1em; +text-align: center; +width: 45%; +} +.aligncenter { +text-align: center; +} +h1, h2 { +font-size: 1.44em; +line-height: 1.5em; +} +h1.label, h2.label { +font-size: 1.2em; +line-height: 1.2em; +margin-bottom: 0; +} +h5, h6 { +font-size: 1em; +font-style: italic; +line-height: 1em; +} +p, .par { +text-indent: 0; +} +p.firstlinecaps:first-line, .par.firstlinecaps:first-line { +text-transform: uppercase; +} +.hangq { +text-indent: -0.32em; +} +.hangqq { +text-indent: -0.40em; +} +.hangqqq { +text-indent: -0.71em; +} +p.dropcap:first-letter, .par.dropcap:first-letter { +float: left; +clear: left; +margin: 0em 0.05em 0 0; +padding: 0px; +line-height: 0.8em; +font-size: 420%; +vertical-align: super; +} +p.quote, div.blockquote, div.argument, .par.quote { +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +margin: 1.58em 5%; +} +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden { +text-decoration: none; +} +ul { +list-style-type: none; +} +.advertisment { +background-color: #FFFEE0; +border: black 1px dotted; +color: #000; +margin: 2em 5%; +padding: 1em; +} +.footnotes .body, .footnotes .div1 { +padding: 0; +} +.fnarrow { +color: #AAAAAA; +font-weight: bold; +text-decoration: none; +} +a.noteref, a.pseudonoteref { +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} +.displayfootnote { +display: none; +} +div.footnotes { +font-size: 80%; +margin-top: 1em; +padding: 0; +} +hr.fnsep { +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} +p.footnote, .par.footnote { +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} +p.footnote .label, .par.footnote .label { +float: left; +width: 2em; +height: 12pt; +display: block; +} +.marginnote { +font-size: 0.8em; +height: 0; +left: 1%; +line-height: 1.2em; +position: absolute; +text-indent: 0; +width: 14%; +} +.apparatusnote { +text-decoration: none; +} +span.tocPageNum, span.flushright { +position: absolute; +right: 16%; +top: auto; +} +table.tocList { +width: 100%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +border-width: 0; +border-collapse: collapse; +} +td.tocPageNum, td.tocDivNum { +text-align: right; +width: 10%; +border-width: 0; +} +td.tocDivNum { +padding-left: 0; +padding-right: 0.5em; +} +td.tocPageNum { +padding-left: 0.5em; +padding-right: 0; +} +td.tocDivTitle { +width: auto; +} +p.tocPart, .par.tocPart { +margin: 1.58em 0%; +font-variant: small-caps; +} +p.tocChapter, .par.tocChapter { +margin: 1.58em 0%; +} +p.tocSection, .par.tocSection { +margin: 0.7em 5%; +} +.index { +font-size: 80%; +} +.indextoc { +text-align: center; +} +.transcribernote { +background-color: #DDE; +border: black 1px dotted; +color: #000; +font-family: sans-serif; +font-size: 80%; +margin: 2em 5%; +padding: 1em; +} +.correctiontable { +width: 75%; +} +.width20 { +width: 20%; +} +.width40 { +width: 40%; +} +p.smallprint, li.smallprint, .par.smallprint { +color: #666666; +font-size: 80%; +} +.titlePage { +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +text-align: center; +} +.titlePage .docTitle { +line-height: 3.5em; +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-weight: bold; +} +.titlePage .docTitle .mainTitle { +font-size: 1.8em; +} +.titlePage .docTitle .subTitle, .titlePage .docTitle .seriesTitle, +.titlePage .docTitle .volumeTitle { +font-size: 1.44em; +} +.titlePage .byline { +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-size: 1.2em; +line-height: 1.72em; +} +.titlePage .byline .docAuthor { +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +.titlePage .figure { +margin: 2em 0% 2em 0%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.titlePage .docImprint { +margin: 4em 0% 0em 0%; +font-size: 1.2em; +line-height: 1.72em; +} +.titlePage .docImprint .docDate { +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +div.figure { +text-align: center; +} +.figure { +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.floatLeft { +float: left; +margin: 10px 10px 10px 0; +} +.floatRight { +float: right; +margin: 10px 0 10px 10px; +} +p.figureHead, .par.figureHead { +font-size: 100%; +text-align: center; +} +.figAnnotation { +font-size: 80%; +position: relative; +margin: 0 auto; +} +.figTopLeft, .figBottomLeft { +float: left; +} +.figTop, .figBottom { +} +.figTopRight, .figBottomRight { +float: right; +} +.figure p, .figure .par { +font-size: 80%; +margin-top: 0; +text-align: center; +} +img { +border-width: 0; +} +td.galleryFigure { +text-align: center; +vertical-align: middle; +} +td.galleryCaption { +text-align: center; +vertical-align: top; +} +.lgouter { +margin-left: auto; +margin-right: auto; +display: table; +} +.lg { +text-align: left; +padding: .5em 0% .5em 0%; +} +.lg h4, .lgouter h4 { +font-weight: normal; +} +.lg .lineNum, .sp .lineNum, .lgouter .lineNum { +color: #777; +font-size: 90%; +left: 16%; +margin: 0; +position: absolute; +text-align: center; +text-indent: 0; +top: auto; +width: 1.75em; +} +p.line, .par.line { +margin: 0 0% 0 0%; +} +span.hemistich { +color: white; +} +.versenum { +font-weight: bold; +} +.speaker { +font-weight: bold; +margin-bottom: 0.4em; +} +.sp .line { +margin: 0 10%; +text-align: left; +} +.castlist, .castitem { +list-style-type: none; +} +body { +padding: 1.58em 16%; +} +.pglink, .catlink, .exlink, .wplink, .biblink, .seclink { +background-repeat: no-repeat; +background-position: right center; +} +.pglink { +background-image: url(images/book.png); +padding-right: 18px; +} +.catlink { +background-image: url(images/card.png); +padding-right: 17px; +} +.exlink, .wplink, .biblink, .seclink { +background-image: url(images/external.png); +padding-right: 13px; +} +.pglink:hover { +background-color: #DCFFDC; +} +.catlink:hover { +background-color: #FFFFDC; +} +.exlink:hover, .wplink:hover, .biblink:hover { +background-color: #FFDCDC; +}body { +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} +body, a.hidden { +color: black; +} +.titlePage { +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4 { +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +p.byline { +font-style: italic; +margin-bottom: 2em; +} +.figureHead, .noteref, .pseudonoteref, .marginnote, p.legend, .versenum, +.stage { +color: #001FA4; +} +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a { +color: #AAAAAA; +} +a.hidden:hover, a.noteref:hover { +color: red; +} +p.dropcap:first-letter { +color: #001FA4; +font-weight: bold; +} +sub, sup { +line-height: 0; +}.pagenum, .linenum { +speak: none; +} +</style> + +<style type="text/css"> +/* CSS rules generated from @rend attributes in TEI file */ +.xd21e80width +{ +width:568px; +} +.xd21e84 +{ +text-align:center; +} +.xd21e89width +{ +width:480px; +} +.xd21e357width +{ +width:518px; +} +.xd21e677width +{ +width:517px; +} +.xd21e1291width +{ +width:512px; +} +.xd21e1829width +{ +width:510px; +} +.xd21e2354width +{ +width:511px; +} +.xd21e2867width +{ +width:510px; +} +.xd21e3412 +{ +text-indent:1em; +} +.xd21e3414 +{ +text-indent:2em; +} +.xd21e3450width +{ +width:541px; +} +.xd21e5576width +{ +width:537px; +} +.xd21e6075width +{ +width:508px; +} +.xd21e6615width +{ +width:524px; +} +.xd21e7102width +{ +width:478px; +} +.xd21e7626width +{ +width:466px; +} +.xd21e8127width +{ +width:720px; +} +.xd21e9169width +{ +width:501px; +} +.xd21e9783width +{ +width:512px; +} +.xd21e10269width +{ +width:483px; +} +.xd21e10870width +{ +width:499px; +} +.xd21e11974width +{ +width:484px; +} +.xd21e12519width +{ +width:480px; +} +.xd21e14187width +{ +width:527px; +} +.xd21e14662width +{ +width:500px; +} +.xd21e16593 +{ +text-align:center; +} +@media handheld +{ +} +</style> +</head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of De legende en de heldhaftige, vroolijke en +roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders, by Charles de Coster + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: De legende en de heldhaftige, vroolijke en roemrijke daden +van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en elders + +Author: Charles de Coster + +Release Date: July 3, 2005 [EBook #11208] +[Last updated: March 14, 2015] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ASCII + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE LEGENDE EN DE HELDHAFTIGE *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the PG Distributed Proofreaders Team + + + + + +</pre> + +<div class="front"> +<div class="div1 cover"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divBody"> +<p class="par first"></p> +<div class="figure xd21e80width"><img src="images/cover.jpg" alt="" +width="568" height="720"></div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div class="div1 frenchtitle"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divBody"> +<p class="par first xd21e84">De legende van Uilenspiegel en Lamme +Goedzak</p> +</div> +</div> +<div class="div1 frontispiece"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divBody"> +<p class="par first"></p> +<div class="figure xd21e89width"><img src="images/pl01.jpg" alt="" +width="480" height="720"></div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div class="titlePage"> +<div class="docTitle"> +<div class="mainTitle">De legende en de heldhaftige, vroolijke en +roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in Vlaanderenland en +elders</div> +</div> +<div class="byline">door<br> +<span class="docAuthor">Charles de Coster</span><br> +in het Vlaamsch vertaald door Richard Delbecq (voor het proza) en +René de Clercq (voor de liederen)</div> +<div class="docImprint">Derde druk<br> +met 22 platen van Jules Gondry<br> +1919</div> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e110" href="#xd21e110" name= +"xd21e110">VII</a>]</span></p> +<div id="intro" class="div1 introduction"><span class= +"pagenum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">Korte levensbeschrijving van Charles de Coster</h2> +<p class="par byline">Bewerkt naar Ch. Potvin, Francis Nautet enz.</p> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Charles-Theodore-Henri De Coster werd geboren te +München, den 20<sup>n</sup> Augustus 1827. Zijn vader was +intendant van graaf Charles Mercy d’Argenteau, aartsbisschop van +Tyrus, die peter des kunstenaars was en hem de markiezin Henriette de +la Tour Dupin, vrouw van den Franschen gezant te Turijn, tot meter +gaf.</p> +<p class="par">De kleine De Coster, een engeltje van een knaap, sleet +dus zijne eerste levensjaren in het paleis van den aartsbisschop, +midden in weelde, in bloemen, geliefkoosd door zijne ouders en zijnen +peter. Zijn eerste opvoeding was dus zeer aristocratisch en die +indrukken blijven gewoonlijk onuitwischbaar.</p> +<p class="par">Doch weinig tijds nadien verandert dit alles. Zijne +ouders verlaten München en gaan naar Brussel, waar hun tweede kind +ter wereld komt; dan sterft zijn vader te Ieperen, bij zijn broeder, +die daar geneesheer was. Zijn moeder keert terug naar Brussel bij hare +zuster en hare kinderen.</p> +<p class="par">Charles was reeds in eene kostschool te Etterbeek, waar +„ik mij zal moeten schikken naar den wil van een ander”, +zegt hij, „na zoolang mijn zin te hebben gedaan”. Als hij +uit de kostschool komt, is het om in het „<span lang= +"fr">Collège Saint-Michel</span>” te treden, waar men een +oogenblik hoopte dat het kind, dat reeds de droomerijen boven de droge +studiën verkoos, zich aan het priesterschap zou wijden.</p> +<p class="par">Eerst dacht hij in de balie te treden, doch een vriend +deed hem opmerken dat de rechten en de kunst moeilijk samengaan, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e132" href="#xd21e132" name= +"xd21e132">VIII</a>]</span>en De Coster, geholpen door machtige +beschermers, aanvaardde eene bediening in de „<span lang= +"fr">Société Générale</span>”.</p> +<p class="par">In ’t lot gevallen, stelde zijne moeder eenen +plaatsvervanger, die wegliep; na eenige dagen in het regiment, bij zijn +kolonel, vertoefd te hebben, „om den plaatsvervanger te +vervangen”, maakte de jonge bediende op zijne beurt van de +gelegenheid gebruik om zijne plaats te ontloopen. „Het +ambtenaarsleven bevalt mij in het geheel niet”, zegde hij. In de +Bank voelde hij zich als een vreemdeling te midden van de bureaucraten. +Hij stikte in die atmosfeer en „overigens wilde hij voor zich +zelven werken”. De letterkundige roeping verkreeg de bovenhand en +hij trad in 1850 in de Hoogeschool van Brussel, waar hij het diploma +van candidaat in de letteren behaalde.</p> +<p class="par">Maar De Coster gaf aan de Hoogeschool noch zijn hart, +noch zijnen geest, noch zijne pen. Toen hij ze verliet, was hij noch +doctor, noch professor, noch dagbladschrijver, noch tooneeldichter. +Maar hij was kunstenaar, meer dan ooit.</p> +<p class="par">Vervolgens wilde hij in de redactie van een dagblad +treden, maar hij aanbad het schoone boven alles en weigerde „een +werktuig te maken van zijne pen”.</p> +<p class="par">Dan begint een jammerlijk leven van voortdurenden +tegenspoed en onbegrepen arbeid. In 1856 weigert hij eene plaats bij +een makelaar in wijnen,—alles wat men hem aanbood.</p> +<p class="par">Om het even, de jonge kunstenaar heeft wilskracht en, +door al zijn kommer heen, maakt hij eervol naam in de Fransche +letterkunde. Buiten en behalve menigvuldige gewaardeerde bijdragen in +dagbladen en tijdschriften, levert hij, in 1856, <i lang="fr">les +Frères de la bonne trogne</i> (Brabantsche legende); in 1857, de +<i lang="fr">Légendes flamandes et wallones</i>, die een +ongemeenen bijval ontmoeten en door de Fransche pers vleiend beoordeeld +worden; in 1861, de <i lang="fr">Contes brabançons</i>.</p> +<p class="par">Zijn peter, de aartsbisschop, had hem sedert lang zijne +bescherming onttrokken, die hem zeker ware bijgebleven, hadde De Coster +zijne studiën in de Hoogeschool van Leuven willen doen. Hij had +Brussel verkozen, waar hij vrienden vond. Dat was eene keuze doen voor +de algeheele vrijheid des geestes. In 1863 wordt het petekind van den +aartsbisschop van Tyrus lid van de <i>Vrije Gedachte</i> van Brussel. +Hij was toen in den vollen bloei van zijn eersten bijval en gansch +vervoerd door zijne liefde voor het schoone.</p> +<p class="par">Zijne liefde voor het volk, voor het wakkere Vlaamsche +volk, <span class="pagenum">[<a id="xd21e164" href="#xd21e164" name= +"xd21e164">IX</a>]</span>stuwt hem voorwaarts en houdt zijn machtig +genie bezig. De schilder Dillens zijn vriend, bezat in zijn werkhuis +een verzameling oude Vlaamsche boeken. De Coster en Dillens doen +verscheidene reizen door Zeeland en Vlaanderen: de „Legende van +Uilenspiegel” was van dan af geboren in De Coster’s +brein.</p> +<p class="par">De <i>Legende van Uilenspiegel en Lamme Goedzak</i>, in +de letterwereld met ongeduld verwacht, verscheen in 1867 in een +prachtige uitgave, opgeluisterd met twee en dertig etsen van negentien +talentvolle kunstenaars.</p> +<p class="par">Ziehier wat onder meer drie Fransche bladen zeiden van +dat gewrocht:</p> +<p class="par"><i lang="fr">La Liberté</i> van 18 December 1868: +„’t Is een heldendicht in proza, waarin het bloed zoo +rijkelijk vloeit als het bier. Men zou zeggen een kermis rondom eenen +brandstapel”.</p> +<p class="par"><i lang="fr">Le Constitutionnel</i>, 9 December 1868, +wijdde drie groote kolommen aan <i>Uilenspiegel</i>, waarin de +recensent het boek met Goethe’s <i>Faust</i> vergelijkt.</p> +<p class="par"><i lang="fr">Le Corsaire</i>: „’t Is een +heldendicht in proza, ’t is de verheerlijking van den Vlaamschen +geest”.</p> +<p class="par">Heel de Fransche pers deelde dit gevoelen en drukte hare +bewondering in de vleiendste artikelen uit.</p> +<p class="par">Onze Busken Huët getuigde: „Hollanders noch +Vlamingen bezitten een werk over de XVI<sup>e</sup> eeuw in Vlaanderen, +dat met het meesterwerk van De Coster kan vergeleken worden”.</p> +<p class="par">Na <i>Uilenspiegel</i> verscheen nog: <i lang= +"fr">Voyage de noce</i> (1872) en <i lang="fr">le Mariage de Toulet</i> +(1879).</p> +<p class="par">Edoch De Coster, die in het volle succes van de <i lang= +"fr">Légendes flamandes</i> zijne vriendin verloren had, zag +zich op 29 Juli 1869, wanneer <i>Uilenspiegel</i> zoo gunstig onthaald +werd, nu nog zijne moeder ontrukken.</p> +<p class="par">Die ramp schokte hem diep in zijn reeds droevig bestaan, +want De Coster leefde veelal in armoede, niettegenstaande zijn talent +en de gunst waarmede zijne werken ontvangen werden. Schrale +schrijversrechten, karige toelagen, luttel betaalde lessen moesten hem +vrijwaren voor ellende. Hij kloeg dan ook, steeds denzelfden strijd te +moeten herbeginnen. In 1870 schreef hij: „Hoewel ik veel gewerkt +heb uit lust en uit liefde, begrijp ik, sedert minder dan drie jaar, de +schrikverwekkende waarde van het geld en de noodwendigheid van een +arbeid, die, genoegzaam betaald, den mensch, met den welstand, ook +vrijheid en vreugde schenkt”. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e220" href="#xd21e220" name="xd21e220">X</a>]</span></p> +<p class="par">Maar daarom legde hij zijne fierheid niet af.</p> +<p class="par">Toen eindelijk de regeering, een tiental jaren +vóór zijnen dood, er aan dacht de verstandelijke +hulpmiddelen van den grooten schrijver ten behoeve van het onderwijs +aan te wenden, was het te laat. Hij stak zoo diep in schulden, dat +zijne benoeming geen anderen uitslag opleverde dan eene opschudding te +verwekken onder zijne schuldeischers, die zijn traktement aansloegen en +hunne prooi niet meer loslieten.</p> +<p class="par">Toen hij stierf, op 7 Mei 1879, verkeerde hij in de +diepste ellende.</p> +<hr class="tb"> +<p class="par"></p> +<p class="par">Den 22<sup>n</sup> Juli 1894 werd door het +gemeentebestuur van Eisene een eenvoudig doch treffend gedenkteeken van +den beeldhouwer Samuel ter nagedachtenis van De Coster ingehuldigd. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e234" href="#xd21e234" name= +"xd21e234">XI</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="laatste" class="div1 introduction"><span class= +"pagenum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">De laatste oogenblikken van Charles de Coster.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Charles De Coster stierf op 7 Mei 1879, te Elsene, +in het huis, dat den hoek uitmaakt van de Gewijde-Boomstraat, en toen +gehuurd werd door een fruitverkooper. Heel de woning van den grooten +kunstenaar bestond uit de twee kamers op de eerste verdieping: de +grootste was zijn werkkabinet, de andere zijne slaapkamer; daarin +stonden een ijzeren bed, een kleine tafel, een houten kast, eenige +stoelen.</p> +<p class="par">Hij had zich den dag te voren te bed gelegd: de pisvloed +waaraan hij leed, en diens noodlottige gezellin, de longtering, waren +plotseling verergerd. Charles De Coster nam zelden zijne toevlucht tot +geneesheeren; een zijner vrienden nochtans, M. Kirkpatrick, verschrikt +over den voortgang van de kwaal, had den heer dokter Vaucleroy, +geneesheer aan de Krijgsschool, ontboden. Toen deze kwam, vond hij aan +de sponde van den zieke eene oppasster, die De Coster in zijn verheven +en grenzenloos medelijden met de onterfden en ongelukkigen, bij zich +genomen had. Deze arme vrouw, die bij den zieltogende waakte, was zelve +het toonbeeld des doods; heel haar aangezicht was ingevreten door +zweren. De geneesheer ging heen zonder hoop den zieke te redden, maar +hij voorzag toch geen dreigenden dood: hij zou ’s anderen daags +namiddags terugkomen.</p> +<p class="par">’s Anderen daags scheen De Coster zijn nakend +einde niet bewust te zijn, want hij vroeg noch naar zijnen +schoonbroeder, noch naar zijne zuster, die hij aanbad. Doch hij wilde +zich omringen van vrienden, als om zijn lichaam en zijn hart te +verwarmen. Hij liet deze roepen, die in de nabijheid woonden: zoo +werden Félix Bouré, de beeldhouwer, en later ik zelf +geroepen. Bouré was ziek; hij verwittigde zijn broeder, mede een +vriend van De Coster: de heer Bouré vond in het werkkabinet +kapitein Mertens die, diep bedroefd, in de kamer van den zieke niet +dorst gaan. Deze betoonde een levendige erkentelijkheid <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e244" href="#xd21e244" name= +"xd21e244">XII</a>]</span>aan den heer Bouré, die zijn bed wat +gemakkelijker schikte en hem te drinken gaf. Toen ik en mijne vrouw op +onze beurt kwamen, richtte De Coster zich op in zijn bed en herkende +mij heel goed. Kloekmoedig in het aanschijn van den dood, had hij nog +het gedacht om den heer Bouré en mij aan elkander voor te +stellen. De heer Bouré bevestigde mij dat hij, toespeling makend +op mijn beroep van advocaat, eenige Latijnsche woorden mompelde. Maar +zijn blik verduisterde, zijne ademhaling werd hijgend; toen mijne vrouw +hem naderde om zijn hoofdkussen te schikken en zijn voorhoofd te +verfrisschen, moest hij eene inspanning doen om heur te herkennen: +„Hoe, gij ook, mevrouw, ik dank u zeer!” Daarna werd de +ademhaling flauwer, een laatste naam, die zijner zuster, kwam pijnlijk +over zijne lippen: „Ca...ro...line”. Het was zijn hart, dat +ontsnapte. Het was twee uren.</p> +<p class="par signed"><span class="sc">Hector Denis.</span> +<span class="pagenum">[<a id="xd21e250" href="#xd21e250" name= +"xd21e250">XIII</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="voorrede" class="div1 preface"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">Voorrede van den Uil<a class="noteref" id= +"xd21e254src" href="#xd21e254" name="xd21e254src">1</a></h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Heeren kunstenaars, heeren uitgevers, heer +dichter, ik heb u eenige aanmerkingen te doen aangaande uwe eerste +uitgave. Hoe! in dat lijvige boek, in dien olifant dien gij met +achttienen naar den roem tracht te drijven, hebt gij het kleinste +plaatsje niet gegund aan den vogel van Minerva, den wijzen, omzichtigen +uil! In Duitschland en in dat Vlaanderen dat gij zoozeer bemint, reis +ik gedurig op den schouder van Uilenspiegel, die maar aldus genoemd +wordt, omdat zijn naam bediedt: Uil en Spiegel, wijsheid en +komediespel. Die van Damme, waar hij geboren werd, naar men zegt, +spreken uit: Ulenspiegel, door samentrekking en de gewoonte die zij +hebben u in stee van Ui uit te spreken. Dat is hunne zaak.</p> +<p class="par">Gij hebt eene andere uitlegging uitgedacht: Ulen voor U +lieden Spiegel, de Spiegel van U, boeren en heeren, geregeerden en +regeerders, de spiegel van de dwaasheden, de belachelijkheden, de +misdaden van een tijdstip. Dat was vernuftig, maar onredelijk. Men moet +nooit afbreken met den slenter.</p> +<p class="par">Misschien vondt gij het vreemd de wijsheid te verbeelden +door een—naar uwe meening—treurigen, belachelijken vogel, +een gebrilden schoolvos, een kermis-grappenmaker, een vriend der +duisternis, dien men niet hoort vliegen en die doodt zonder dat men hem +hoort komen, evenals de Dood. Nochtans gelijkt gij op mij, huichelaars +die lacht met mij. In menige uwer nachten stroomde het bloed onder de +slagen der Moord, die op vilten zolen liep, opdat men heur ook niet +zoude hooren komen.</p> +<p class="par">Brak, in uw aller geschiedenis, nooit geen bleeke +dageraad aan, die met zijn vale schemering de met lijken van mannen, +vrouwen en kinderen bedekte straatsteenen verlichtte? Waarvan leeft uwe +Staatkunde, sedert dat gij over de wereld regeert? Van worgen en +moorden.</p> +<p class="par">Ik, uil, de leelijke uil, ik dood om mij te spijzen, om +mijne jongen te spijzen, ik dood niet om te dooden. Verwijt gij mij +<span class="pagenum">[<a id="xd21e266" href="#xd21e266" name= +"xd21e266">XIV</a>]</span>de vogeltjes op te peuzelen, dan kan ik u +even goed de slachting verwijten die gij aanricht onder alles wat +leeft. Gij hebt boeken geschreven waarin gij met verteedering spreekt +over de lichtheid van de vogelen, over hunne minnarijen, over hunne +schoonheid, over de kunst waarmede zij hun nestje bouwen, en over de +angsten des moederschaps, vervolgens zegt gij met welke saus men ze +moet opdienen en in welke maand van het jaar zij de vetste stoverij +opleveren. Ik, ik maak geen boeken, God beware mij daarvoor, anders +schreef ik dat, als gij den vogel niet kunt opeten, gij het nest opeet, +uit vreeze dat gij een hap zoudt verliezen.</p> +<p class="par">Wat u betreft, onbesuisde dichter, het was uw belang mij +terug te brengen in uw werk, waarvan ten minste twintig hoofdstukken +mij toebehooren<a class="noteref" id="xd21e270src" href="#xd21e270" +name="xd21e270src">2</a> de andere laat ik u in onbetwisten eigendom. +Men mag toch wel het volstrekt meesterschap behouden over de domheden +die men laat drukken. Schreeuwende dichter, gij slaat links en rechts +op die welke gij de beulen des vaderlands heet, gij stelt Keizer Karel +en <span class="corr" id="xd21e273" title="Bron: Philps">Philips</span> +II aan den schandpaal der geschiedenis; gij zijt geen uil; gij zijt +niet voorzichtig. Weet gij of er geen Keizer Karel of geen Philips II +op de wereld meer bestaan? Vreest gij niet dat eene opmerkzame censuur +uit den buik van uwen olifant toespelingen op doorluchtige tijdgenooten +vinde? Waarom laat gij dien Keizer en dien Koning niet slapen in hun +graf? Waarom moet gij al die majesteit aanblaffen? Die het zweerd +trekt, zal door het zweerd vergaan. Er zijn menschen die het u nooit +zullen vergeven, ik ook vergeef het u niet, gij stoort mijne +burgerlijke spijsvertering.</p> +<p class="par">Wat beteekent die bestendige tegenstelling tusschen een +verfoeiden koning, wreedaardig van jongs af—daarom is het een +mensch—en dat Vlaamsche volk, dat gij ons wilt voorstellen als +heldhaftig, gulhartig, eerlijk en werkzaam? Wie zegt u dat die koning +slecht en dat volk goed was? Wijselijk zou ik u het tegenovergestelde +kunnen bewijzen. Uwe hoofdpersonages zijn dwazen of zotten, zonder er +een uit te zonderen: uw deugniet van Uilenspiegel neemt de wapenen op +voor de gewetensvrijheid; zijn vader Klaas sterft, laat zich levend +verbranden voor zijne godsdienstige overtuiging; zijne moeder, Soetkin, +kwijnt van verdriet en sterft ten gevolge van de foltering, om een +fortuin <span class="pagenum">[<a id="xd21e278" href="#xd21e278" name= +"xd21e278">XV</a>]</span>voor haren zoon te bewaren; uw Lamme Goedzak +stapt recht door het leven alsof het al was, goed en eerlijk op deze +wereld te zijn; uwe kleine Nele, die niet leelijk is, bemint in heel +haar leven maar een enkelen man.... Waar ziet men nog zulke dingen? Ik +zou u beklagen, zoo ge mij niet deedt lachen.</p> +<p class="par">Nochtans moet ik bekennen dat naast die bespottelijke +personages, <span class="corr" id="xd21e282" title="Bron: en">er</span> +wel eenige zijn die ik geerne onder mijne boezemvrienden zoude nemen: +uwe Spaansche huurlingen, uwe monniken die het gemeen verbranden, uwe +Gilline, spionneerster der Inquisitie, uw gierige vischverkooper, +aanklager en weerwolf, uw edelman die ’s nachts duivel speelt om +eene onnoozele te verleiden, en vooral dien omzichtigen Philips II, +die, geld noodig hebbende, de heilige beelden in de kerken doet breken, +ten einde een opstand te beteugelen waarvan hij de wijze aanstoker was. +Minder kan men toch niet, als men geroepen is te erven van degenen die +men doodt.</p> +<p class="par">Maar ik geloof dat al mijne woorden verloren moeite +zijn. Gij weet niet wat een uil is. Ik ga het u zeggen.</p> +<p class="par">De uil is hij die in ’t geniep, eerroof stookt +onder de lieden die hem hinderlijk zijn en die, als men hem vraagt of +hij de verantwoordelijkheid over zijne gezegden wil dragen, voorzichtig +antwoordt: Ik bevestig niets, <span class="ex">Men</span> heeft mij +gezegd.... Hij weet wel dat <span class="ex">Men</span> onvindbaar +is.</p> +<p class="par">Uil is hij die een eerlijk gezin binnendringt, zich +aanstelt als een trouwer, een meisje verleidt, geld ontleent, soms +zijne schuld betaalt en henengaat als er niets meer te nemen is.</p> +<p class="par">Uil, de politieke man die een masker van vrijheid, van +oprechtheid, van menschenliefde opzet en die, op een gegeven oogenblik, +zonder te verwittigen, een man of eene natie zachtjes de keel +toeworgt.</p> +<p class="par">Uil, de koopman die zijnen wijn doopt, zijne eetwaren +vervalscht, een kwade maag brengt daar waar +spijsverteering,—woede, daar waar vroolijkheid was.</p> +<p class="par">Uil, hij die behendig steelt, zonder dat men hem bij den +kraag vatten kan, valsch getuigt tegen de waarheid, de weduwe ten onder +brengt, de weeze stroopt, en zegepraalt in ’t vet, lijk anderen +zegepralen in ’t bloed.</p> +<p class="par">Uilin, zij die hare schoonheid verkoopt, de beste harten +van jongelieden vermorst, dat heeten: de jeugd vormen, en ze zonder +eenen cent, achterlaat in het slijk waarin zij hen sleepte.</p> +<p class="par">Als ze ooit treurig gestemd is, zich ooit herinnert dat +ze vrouw <span class="pagenum">[<a id="xd21e308" href="#xd21e308" name= +"xd21e308">XVI</a>]</span>is, moeder zoude kunnen zijn, dan verloochen +ik heur. Als ze, dat bestaan moede, in ’t water springt, dan is +zij eene zinnelooze, die niet verdiende te leven.</p> +<p class="par">Zie rondom u, domme schrijver, en tel, als gij kunt, de +uilen van deze wereld; bedenk of het voorzichtig is gelijk gij het +doet, van Macht en List, die koninginnen der uilen, aan te vallen. Kom +tot inkeer, zeg mea culpa en vraag op uwe knieën om +vergiffenis.</p> +<p class="par">Nochtans hebt gij mijne belangstelling gewonnen door uwe +onbesuisdheid, vol zelfvertrouwen; tegen mijne gekende gewoonten in, +verwittig ik u dan ook dat ik, op staanden voet, de grofheid en +roekeloosheid van uwen stijl ga aanklagen bij mijne neven in +letterkunde, die eene sterke pen, eene stoute tong en voortreffelijke +brillen hebben, en zeer voorzichtige en pedante lieden zijn, die uwen +trant niet gewoon zijn en hunne taal zoozeer kuischen, dat er ten lange +laatste niets zal van overblijven.<a class="noteref" id="xd21e314src" +href="#xd21e314" name="xd21e314src">3</a></p> +<p class="par signed"><span class="sc">Bubulus Bubb.</span> +<span class="pagenum">[<a id="xd21e321" href="#xd21e321" name= +"xd21e321">1</a>]</span></p> +</div> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="par footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd21e254" href="#xd21e254src" name="xd21e254">1</a></span> Deze +Voorrede werd, met een bepaald aantal platen, gevoegd in de eerste +Fransche uitgave. (Lacroix-Verboeckhoven & Co.) <a class= +"fnarrow" href="#xd21e254src">↑</a></p> +<p class="par footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd21e270" href="#xd21e270src" name="xd21e270">2</a></span> Die +bewering is nauwkeurig. Aan een Vlaamsch boekje van den uitgever Van +Paemel, getiteld: Het aerdig leven van Thyl Uylenspiegel, ontleende de +dichter een aantal hoofdstukken van het Eerste Boek van zijn +werk. <a class="fnarrow" href="#xd21e270src">↑</a></p> +<p class="par footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd21e314" href="#xd21e314src" name="xd21e314">3</a></span> Over +afleiding en beteekenis van het woord „Uilenspiegel” +verschillen wij—en zeker de meeste Vlamingen met +ons—teenemaal met Ch. de Coster. Omstandige, langdradige +dissertatiën daaromtrent zullen wel overbodig zijn, en hooren ook +in dit boek niet te huis. Zoo wij deze Voorrede in de Vlaamsche uitgave +brachten, was het dus enkel met het inzicht het werk van Charles De +Coster te eerbiedigen, en het, in zijn geheel, den Vlaamschen lezer aan +te bieden. (Noot van den Vertaler.) <a class="fnarrow" href= +"#xd21e314src">↑</a></p> +</div> +</div> +</div> +<div class="body"> +<div id="bk1" class="div0 book"> +<h2 class="main">Eerste Boek.</h2> +<div id="ch1.1" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">I.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In meimaand, als de hagedoorn in bloei stond, werd +te Damme, in Vlaanderenland, Uilenspiegel, de zoon van Klaas +geboren.</p> +<p class="par">Terwijl Katelijne, de vroedvrouw, hem in warme doeken +bakerde, bezag ze zijn hoofd en riep ze blijde uit:</p> +<p class="par">—Hij is met den helm geboren!</p> +<p class="par">Maar weldra jammerend, met den vinger een zwart stipje +op den schouder van den boorling toonend:</p> +<p class="par">—Laas! schreide zij, dat is het zwarte merk van +den vinger des duivels!</p> +<p class="par">—Heer Satan is vandaag vroeg opgestaan, antwoordde +Klaas, dat hij alreeds den tijd vond om mijn zoon te teekenen?</p> +<p class="par">—Satan sliep nog niet, zei Katelijne, want +luister, nu eerst kraait Kanteklaar de hennen wakker.</p> +<p class="par">En zij gaf het kind over aan Klaas en ging naar +buiten.</p> +<p class="par">De dageraad verdreef nu het nachtelijk duister, de +zwaluwen vlogen kwetterend rakelings over de weide, en de zon kleurde +vuurrood de kimme.</p> +<p class="par">Klaas deed het venster open en sprak tot +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Kind met den helm, zie, daar is moeder de Zon, +die Vlaanderenland komt groeten. Bezie haar als uwe kijkers zullen open +zijn; verkeert gij later ooit in twijfel, weet gij niet wat te doen om +goed te doen, ga dan om raad bij de Zonne; zij is warm en helder: wees +zoo goed als zij warm, zoo eerlijk als zij helder is.</p> +<p class="par">—Klaas, mijn man, zei Soetkin, ge spreekt tot een +doove; kom en drink, mijn jongen.</p> +<p class="par">En de moeder stak den boorling hare schoone, blanke +borsten toe.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e357width"><img src="images/pl02.jpg" alt= +"De voorzegging van Katelijne. (Blz. 1)." width="518" height="720"> +<p class="figureHead">De voorzegging van Katelijne. (Blz. 1).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.2" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">II.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl Uilenspiegel zich laafde aan de +levensbron, ontwaakten al de vogelkens in ’t veld.</p> +<p class="par">Klaas, die mutsaards bond, bezag zijne vrouw, die +Uilenspiegel de borst gaf. <span class="pagenum">[<a id="xd21e368" +href="#xd21e368" name="xd21e368">2</a>]</span></p> +<p class="par">—Zeg eens, vrouw, sprak hij, hebt ge nog veel van +die lekkere melk?</p> +<p class="par">—De kruiken zijn vol, man, antwoordde zij, maar +dat is niet voldoende om mijn hert te verblijden.</p> +<p class="par">—Gij spreekt zoo treurig en het is zoo vroeg nog +in den morgen.</p> +<p class="par">—Ik denk er aan, dat er geen oortje meer steekt in +de tassche, die daar aan den muur hangt.</p> +<p class="par">Klaas nam de tassche van den wand; maar hij had goed +schudden, er rinkelde geen geld in. Hij was er onthutst over; doch hij +wilde zijne vrouw moed inspreken, en zei:</p> +<p class="par">—Waarover bekommert gij U? Hebben wij in de +schapraai den koek niet liggen, dien Katelijne ons gisteren gaf? Zie ik +daar geen groot stuk vleesch, dat ten minste voor drie dagen goede melk +aan ’t kind zal geven? Die zak boonen daar in den hoek, is die +een voorteeken van hongersnood? En dat kuipje boter bestaat toch niet +in mijne verbeelding? In mijne verbeelding ook niet, die appelen, +welke, met elven in ’t gelid, op onzen zolder liggen? En de dikke +tonne schuimende Brugsche kuite, noodt zij ons niet, met haren vollen +buik, tot een gulle drinkpartij?</p> +<p class="par">—Als ’t kind gedoopt wordt, zei Soetkin, +moeten er twee oortjes zijn voor den pastoor en één +gulden voor ’t festijn.</p> +<p class="par">Daarop kwam Katelijne het huis binnen met een grooten +bundel kruiden en zij sprak:</p> +<p class="par">—Aan het kind bied ik de angelica, die den man +voor ontucht behoedt en de venkel, die Satan van hem verwijderd +houdt....</p> +<p class="par">—Hebt gij het kruideken niet, vroeg Klaas, dat +guldens aantrekt?</p> +<p class="par">—Neen, zegde zij.</p> +<p class="par">—Dan ga ik zien of er iets in de vaart is te +vinden.</p> +<p class="par">Hij ging heen, met zijn hengel en zijn net, zeker dat +hij niemand ontmoeten zou, want het was nog een heel uur +vóór oosterzon, wat in Vlaanderen vijf uren zeggen +wil.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.3" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">III.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Klaas kwam aan de Brugsche vaart, niet verre van +de zee. Hij schoof het aas aan den haak, wierp de lijn uit en liet ook +zijn net in ’t water zinken. Op den overkant der vaart lag een +goedgekleede knaap vast in slaap, op een bed van mosselen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e401" href="#xd21e401" name= +"xd21e401">3</a>]</span></p> +<p class="par">Op het gerucht, dat Klaas maakte, werd de jongen wakker; +hij wilde vluchten, meenende dat het een serjant der naburige gemeente +was, die kwam om hem te pakken en naar het Steen te brengen voor +landlooperij.</p> +<p class="par">Doch de schrik was verdwenen toen hij Klaas herkende, +die hem toeriep:</p> +<p class="par">—Wilt gij zes duiten verdienen? Ja?... Jaag dan de +visch langs hier!</p> +<p class="par">Op die woorden ging het knaapje, een kleine dikzak, het +water in; het trok er eenige lischbladeren, vatte ze tot een bundel +samen en joeg er mee de visch naar Klaas.</p> +<p class="par">Toen de vangst gedaan was, trok Klaas net en lijn uit +het water en ging hij de sluis over naar het knaapje.</p> +<p class="par">—Gij zijt het, zegde hij, die Lamme heet van uw +doopnaam, en Goedzak om den wille van uw zachtaardig karakter, en +achter Onze Lieve Vrouwekerk in de Reigerstraat woont? Hoe komt het dat +gij, zoo jong en zoo netgekleed, onder den blooten hemel slaapt?</p> +<p class="par">—Laas! baas kooldrager, antwoordde het jongetje, +ik heb thuis eene zuster, die een jaar jonger is dan ik en mij troef +geeft bij den minsten twist. Maar op haren rug durf ik mijne weerwraak +niet nemen, want ik zou haar zeer doen, baas. Gisterenavond, onder het +eten, wischte ik met mijne vingers een teil uit, waarin ossenvleesch +met boonen geweest was, en zij wou er heur deel van hebben. Daar was +niet eens genoeg voor mij, baas. Als ze mij zag likkebaarden om den +goeden smaak der saus, werd ze razend en sloeg ze met de volle hand mij +zóó in ’t gezicht, dat ik heel bebloed het huis +uitgeloopen ben.</p> +<p class="par">Klaas vroeg hem wat zijn vader en zijne moeder zeiden, +terwijl hij zoo geslagen werd.</p> +<p class="par">Lamme Goedzak antwoordde:</p> +<p class="par">—Vader stompte mij op den eenen schouder en moeder +klopte mij op den anderen, roepende: „Verweer u, laffe +Lamme”. Maar ik wil geen meisje slaan en daarom ben ik +weggeloopen.</p> +<p class="par">Eensklaps verbleekte Lamme en beefde hij als een +riet.</p> +<p class="par">En Klaas zag een lange vrouw afkomen, met een mager +meisje naast zich, dat er barsch uitzag.</p> +<p class="par">—Ah! zuchtte Lamme, terwijl hij Klaas bij zijne +hooze vastgreep, daar komen moeder en zuster mij halen. Bescherm mij +toch, baas kooldrager! <span class="pagenum">[<a id="xd21e429" href= +"#xd21e429" name="xd21e429">4</a>]</span></p> +<p class="par">—Dáár, sprak Klaas, neem eerst die +zes duiten voor uwe moeite en heb geen vrees.</p> +<p class="par">Toen de twee vrouwen Lamme zagen, liepen zij naar hem +toe, en beiden wilden hem slaan, de moeder omdat hij haar onrust +aangedaan had en de zuster uit gewoonte.</p> +<p class="par">Lamme verschool zich achter Klaas en riep:</p> +<p class="par">—Ik heb zes duiten verdiend, ik heb zes duiten +verdiend, slaat me niet!</p> +<p class="par">Doch de moeder kuste haren jongen reeds, terwijl het +meisje Lamme’s handen wilde openwringen, om hem zijn geld af te +nemen. Maar Lamme schreeuwde:</p> +<p class="par">—’t Is ’t mijne, ge zult het niet +hebben.... ’t Is ’t mijne!</p> +<p class="par">En hij balde de vuisten.</p> +<p class="par">Toen trok Klaas de kleine meid geducht bij de ooren en +sprak:</p> +<p class="par">—Als het u nog voorvalt leed te doen aan uw broer, +die goed en zacht is als een lammeken, steek ik u in een donker +kolenhok, en daar zal ik u niet meer bij de ooren trekken, maar de +roode duivel uit de hel; hij zal u aan stukken scheuren met zijn groote +klauwen en zijne tanden, die op vorken gelijken.</p> +<p class="par">Op die woorden dorst de meid Klaas niet meer te bezien, +noch heuren broeder te naderen; zij verborg zich achter de rokken +heurer moeder. Doch in de stad schreeuwde zij het overal uit:</p> +<p class="par">—De kooldrager heeft mij geslagen; hij heeft een +duivel in zijn kelder.</p> +<p class="par">Nochtans dorst zij Lamme niet meer slaan; maar als zij +groot was, deed ze hem haar werk doen. En de goede sul gehoorzaamde +gewillig.</p> +<p class="par">Onderweg had Klaas zijne vangst verkocht aan een +pachter, een lekkerbek, en thuis komende, zegde hij tot Soetkin:</p> +<p class="par">—Zie, dat heb ik gevonden in den buik van vier +snoeken, negen karpers en in een volle ben paling.</p> +<p class="par">En hij smeet twee gulden en een oortje op tafel.</p> +<p class="par">—Man, waarom gaat gij niet alle dagen visschen? +vroeg Soetkin.</p> +<p class="par">Klaas antwoordde:</p> +<p class="par">—Wel, omdat ik zelf niet geerne zou spartelen in +de netten van de stadsserjanten.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.4" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Damme werd Uilenspiegel’s vader +„Klaas de kooldrager” geheeten. Klaas had zwart haar, +schitterende oogen; zijn vel <span class="pagenum">[<a id="xd21e472" +href="#xd21e472" name="xd21e472">5</a>]</span>was van de kleur zijner +koopwaar, uitgenomen op Zon- en feestdagen, als er veel zeep in de +stulp was. Hij was klein, hoekig, sterk en blijgezind.</p> +<p class="par">Als zijn werk gedaan was en hij met den valavond naar +eene taveerne van den Brugschen steenweg ging, om met kuite zijn +keelgat te spoelen, dat zwart was van koolstof, riepen al de vrouwen, +die, op den dorpel van heur deur den koelen avond genoten, hem +vriendelijk toe:</p> +<p class="par">—Goên avond en klaar bier, kooldrager!</p> +<p class="par">—Goên avond en ’nen man die niet +slaapt, antwoordde Klaas.</p> +<p class="par">De meisjes die in troepjes van het veld kwamen, stelden +zich vóór hem, lieten hem niet door en vroegen hem:</p> +<p class="par">—Wat geeft ge om er door te mogen: een scharlaken +lint, een vergulden gesp, fluweelen schoentjes of een gulden in ons +beursje?</p> +<p class="par">Maar Klaas nam er eene om haar middel en kuste heur +wangen of heur hals, al naarvolgens zijn mond het dichtst bij de +donzige huid was, en dan zegde hij:</p> +<p class="par">—Vraagt, mijne hertjes, vraagt de rest aan uwe +minnaars.</p> +<p class="par">En schaterlachend gingen de joelende meisjes voort.</p> +<p class="par">De kinderen herkenden Klaas aan zijn grove stem en aan +zijn zwaren stap. Zij liepen naar hem toe en zeiden:</p> +<p class="par">—’n Avond, kooldrager!</p> +<p class="par">—Van ’s gelijken, mijne engelkens, zei +Klaas; maar komt niet te dicht, of ’k maak U zwart als +moorkens.</p> +<p class="par">De stoute kaboutermannekens kwamen toch nader; dan nam +Klaas er een bij zijn wambuis, streek zijn zwarte hand over ’t +gladde gezichtje en liet hem zoo loopen, tot groote vreugd van de +schaterende bende.</p> +<p class="par">Soetkin, Klaas’ wijf, was een brave, wakkere +vrouw, die opstond met de zon, en vlug en vlijtig was als een bij.</p> +<p class="par">Zij en Klaas bebouwden getweeën hunnen akker en +spanden zich als ossen vóór den ploeg. Zwaar was het om +hem voort te trekken, doch zwaarder nog trok de egge, die met hare +houten tanden den harden grond moest scheuren. Toch deden zij het blij +te moede, met een liedeken op de lippen.</p> +<p class="par">En de grond mocht nog zoo hard zijn en de zon hare +heetste stralen op hen neerschieten: zij konden water en bloed zweeten +als zij de egge trokken dat hunne knieën knikten—al hun +lijden vergaten zij, als zij even stil stonden en Soetkin heur zacht +gelaat naar Klaas keerde, want dan kuste Klaas den spiegel van die +teedere ziele. <span class="pagenum">[<a id="xd21e505" href="#xd21e505" +name="xd21e505">6</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.5" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">V.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Den vooravond had men van de pui van ’t +gemeentehuis uitgeroepen dat Mevrouw, echtgenoote van keizer Karel, +zwanger was en dat er gebeden voor hare aanstaande verlossing moesten +worden opgezegd.</p> +<p class="par">Gansch huiverend kwam Katelijne bij Klaas binnen.</p> +<p class="par">—Wat scheelt er? vroeg de kooldrager.</p> +<p class="par">—Laas! sprak zij met hijgenden boezem. Dezen nacht +zag ik spoken, die menschen maaiden gelijk de hooiers het +gras.—’k Zag meisjes levend begraven! En de beul danste op +de lijken!—De bloedsteen, die sedert negen maanden zweette, is +dezen nacht gebarsten.</p> +<p class="par">—Erbarming, zuchtte Soetkin, erbarming, Heere God: +wat duister voorteeken voor Vlaanderenland!</p> +<p class="par">—Ziet gij dat met uwe oogen of in droom? vroeg +Klaas.</p> +<p class="par">—Met mijne eigen oogen, sprak Katelijne.</p> +<p class="par">Doodsbleek en schreiend sprak Katelijne toen:</p> +<p class="par">—Twee kinderkens zijn geboren; het een, in Spanje, +is de kleine Philippus, het ander, in Vlaanderenland, is de zoon van +Klaas, die later Uilenspiegel zal heeten. Philippus wordt een beul, +want hij werd verwekt door Karel den Vijfde, den moordenaar van ons +land. Uilenspiegel wordt een meester in kwinkslagen en guitenstreken, +maar goedhertig zal hij zijn, want zijn vader is Klaas, de wakkere +arbeider, die in braafheid, eer en deugd zijn brood verdient. Keizer +Karel en koning Philippus zullen hun leven lang kwaad doen, door oorlog +en knevelarij en andere misdaden. Klaas, die heel de week werkt, zal +leven volgens recht en wet, bij zijn zuren arbeid zal hij lachen in +stee van weenen: hij zal het zinnebeeld van de goede Vlaamsche werkers +zijn. Uilenspiegel, immer jong en onsterfelijk, gaat de wereld door, +maar nergens zal hij een vaste woonplaats hebben. En hij zal boer, +edelman, schilder, beeldhouwer worden, alles zal hij te gelijk zijn. +Zoo zal hij dolen langs velden en wegen, het goede en het schoone +prijzen en lachen en spotten met alles wat dwaas en verkeerd is. Klaas +is uw moed, edel volk van Vlaanderen, en Soetkin uwe dappere moeder; +Uilenspiegel is uw geest; een lief en bevallig meisje, +Uilenspiegel’s gezellin en onsterfelijk als hij, zal uw hert +zijn, en Lamme Goedzak, een dikke pens, uwe maag. En omhoog zullen de +opeters van ’t volk gaan, en omlaag hunne slachtoffers; omhoog de +roovende <span class="pagenum">[<a id="xd21e527" href="#xd21e527" name= +"xd21e527">7</a>]</span>wespen, omlaag de noeste bijen, en in den hemel +zullen de wonden van Christus bloeden.</p> +<p class="par">Toen Katelijne, de goede tooveres, dit gezegd had, viel +zij in slaap.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.6" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel werd ten doop gebracht, toen +plotseling een hevige regenbui viel, die hem gansch nat maakte. Zoo +werd hij voor de eerste maal gedoopt.</p> +<p class="par">Als hij nu de kerk binnengebracht werd, kwam de +kosterschoolmeester aan peter en meter, vader en moeder zeggen, dat zij +zich rond de doopvont moesten scharen, hetgeen zij deden.</p> +<p class="par">Maar boven de vont, was er in ’t gewelf een gat, +dat een metser gekapt had om er eene lamp aan een vergulde sterre te +hangen. De metser, die, van boven, peter en meter stokstijf rond de +toegedekte vont zag staan, goot verraderlijk door het gat een emmer +water, dat, tusschen hen, met groot geplas op het deksel van de vont +kletste. Doch Uilenspiegel kreeg er het grootste deel van. En zoo werd +hij voor de tweede maal gedoopt.</p> +<p class="par">De deken kwam; zij deden hem hun beklag, maar hij zei +hun van zich te haasten, dat het een ongeluk was. Uilenspiegel ging te +werk als een bezetene, om den wille van het water, dat op hem gespat +was. De deken gaf hem het zout en het water en heette hem Thijlbert, +wat zeggen wil: „altijd ongedurig”. En zoo werd hij voor de +derde maal gedoopt.</p> +<p class="par">Uit Onze Lieve Vrouwekerk ging men daar rechtover, in de +Langestraat, eene taveerne binnen, die voor uithangbord een rozenkrans +had, met eene pint in het midden. Zij dronken er zeventien pinten +dobbele kuite en nog meer. Want in Vlaanderen, als men nat is, droogt +men zich met een vuur van bier in den buik. Zoo werd Uilenspiegel voor +de vierde maal gedoopt.</p> +<p class="par">Met het hoofd zwaarder dan ’t lichaam, strompelden +ze huiswaarts; zoo kwamen ze aan een brugje over eenen poel; Katelijne, +die meter was, droeg het kind; zij struikelde en viel in de modder met +Uilenspiegel. Zoo werd hij voor de vijfde maal gedoopt.</p> +<p class="par">Men trok hem uit den poel. In ’t huis van Klaas +werd hij met lauw water gewasschen. Dit was zijn zesde doopsel. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e548" href="#xd21e548" name= +"xd21e548">8</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.7" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dien dag besloot Zijne Heilige <span class="corr" +id="xd21e554" title="Bron: Masjesteit">Majesteit</span> keizer Karel, +groote feesten te houden, om de geboorte van zijn zoon te vieren. +Evenals Klaas, besloot hij uit visschen te gaan, niet in de vaart, doch +in de beurzen en tasschen zijner onderdanen. Daaruit is het dat +vorstelijke lijnen gouden karolussen, gouden lammeren, rozenobels, +dubloenen, zilveren daelders en al die wonderbare visschen trekken, +die, naar willekeur van den visscher, veranderen in fluweelen kleederen +en schitterende edelgesteenten, in lekkeren wijn en smakelijke +gerechten. Want de rivieren, die ’t rijkst zijn aan visch, zijn +niet die, waarin het meeste water is.</p> +<p class="par">Nadat Zijne Heilige Majesteit zijn raad bijeengeroepen +had, besloot hij, dat de vangst volgenderwijze geschieden zou:</p> +<p class="par">De genadige infant zou rond negen of tien uren ten doop +gebracht worden; ten blijke van groote vreugde, zouden de inwoners van +Valladolid heel den nacht, op eigen kosten, feesten en kermissen, en +ten bate der armen, hun geld op de Groote Markt strooien.</p> +<p class="par">Op vijf punten zou eene fontein, tot aan den dageraad +toe, goeden wijn spuiten, die door de stad moest betaald worden. Op +vijf andere plaatsen zouden, op houten kramen, allerhande worsten, +ossetongen en pasteien uitgestald worden, mede ten laste van de +stad.</p> +<p class="par">Op eigen kosten zouden de lieden van Valladolid, op den +doortocht van den stoet, in grooten getale zegebogen oprichten, den +Vrede, het Geluk, den Overvloed, de Fortuin voorstellend, en allerhande +zinnebeeldige toespelingen op de gaven des hemels, waarmede zij onder +de regeering van Zijne Heilige Majesteit begunstigd waren.</p> +<p class="par">Ten slotte en behalve deze bogen van pais, zouden er +andere opgericht worden, waarop, in helle kleuren, minder goedertieren +kenteekenen zouden prijken, zooals arenden, leeuwen, lansen, +hellebaarden, vlammende spiesen, kanonnen, falkonetten, slangen met +wijden mond, mitsgaders al ander oorlogstuig, om op zinnebeeldige wijze +de macht en de kracht van Zijne Heilige Majesteit voor te stellen.</p> +<p class="par">En, voor het verlichten der kerk zou, als een blijk van +de genade Zijner Majesteit, aan het gilde der keersgieters toegestaan +worden, voor niet, over de twintig duizend waskeersen te leveren, +waarvan de onopgebrande einden naar ’t kapittel zouden gaan. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e569" href="#xd21e569" name= +"xd21e569">9</a>]</span></p> +<p class="par">Al de andere kosten zou de keizer zelf betalen, om aldus +te toonen, dat het Zijner Goedertierenheid behaagde, zijne volkeren +niet te zeer te belasten.</p> +<p class="par">Als de gemeente die bevelen uitvoerde, kwamen +jammerlijke tijdingen uit Rome. Oranje, Alençon en Frundsberg, +bevelhebbers van den keizer, waren binnen de heilige stede gedrongen en +hadden er kerken, kapellen en huizen verwoest en geplunderd, niemand, +priesters, nonnen, moeders noch kinderen, sparend. Den Heiligen Vader +hadden zij gevangengenomen. De plundering duurde reeds een volle week; +ridders en landsknechten doolden door Rome, zwelgend en brassend, met +de wapens zwaaiend, op zoek naar de kardinalen, roepende en tierende, +dat zij hen allen derwijze verminken zouden, dat geen hunner ooit paus +zou worden. Enkelen hadden die bedreiging reeds ten uitvoer gebracht en +dweilden langs de straten met halssnoeren van acht-en-twintig of meer +bloedige bollen, groot als okkernoten. De wegen leken roode beken, +waarin de verminkte lijken der vermoorden lagen.</p> +<p class="par">Onder het volk werd gezegd, dat de keizer, die geld +noodig had, er wilde visschen in het bloed van de priesters, en dat hij +bekend met het tractaat, den gevangen paus door zijne bevelhebbers +opgelegd, hem dwong afstand te doen van al de versterkte plaatsen +zijner Staten, 400.000 dukaten te betalen en gevangen te blijven totdat +aan die voorwaarden voldaan was.</p> +<p class="par">Nochtans was de droefheid van Zijne Majesteit zoo groot, +dat hij al de toebereidselen van vreugde, feesten en vermakelijkheden +afzegde en den heeren en edelvrouwen van zijn huis beval den rouw aan +te nemen.</p> +<p class="par">En de infant werd gedoopt in zijn witte doeken, ten +teeken van koninklijken rouw.</p> +<p class="par">Dat alles aanschouwden de heeren en edelvrouwen als +voorteekenen van rampspoed.</p> +<p class="par">Desniettemin toonde de voedster den infant aan de edelen +en edelvrouwen van het koninklijk huis, opdat zij hem, naar aloud +gebruik, hunne wenschen en giften zouden bieden.</p> +<p class="par">Mevrouw de la Coena hing om zijn hals een zwarten steen +tegen het vergif, zoo rond en zoo groot als eene hazelnoot, in een +gouden ring gevat; Mevrouw de Chaussade bond aan een zijden draadje +eene schelp, wolfsmuil geheeten, hangende op zijne maag, voor de goede +spijsvertering; messire Van der Steen, uit Vlaanderen, bood hem een +Gentsche worst, vijf ellebogen <span class="pagenum">[<a id="xd21e587" +href="#xd21e587" name="xd21e587">10</a>]</span>lang en een halven dik, +en wenschte daarbij hoogstnederig aan Zijne Hoogheid, dat hij, alleen +op den reuk van de worst, dorst mocht krijgen naar Gentschen klauwaard, +daarbij voegende dat, al wie het bier eener stad lust, de brouwers niet +kan haten; messire jonker Jacob Christoffel van Castilië bad Zijne +Hoogheid den Infant een groenen jaspis aan zijn doorluchtige voetjes te +willen dragen, opdat hij goed zou kunnen loopen. Jan de Paepe, de nar, +die daar ook was, sprak toen:</p> +<p class="par">—Messire, geef hem liever den horen van Jozua, op +wiens geschal al de steden, met alles wat er in was aan mannen, +vrouwlieden en kinderen, zich in beweging zetten en liepen. Want Zijne +Hoogheid moet niet leeren zelf te loopen, maar wel de anderen te doen +loopen.</p> +<p class="par">De bedrukte weduwe van Floris van Borsele, in leven heer +van Veere in Zeeland, schonk aan Zijne Hoogheid Philippus eenen steen +die, naar zij zegde, de eigenschap had de mannen verliefd en de vrouwen +ontroostbaar te maken.</p> +<p class="par">Maar de infant schreide zonder ophouden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schreide ook, maar Klaas stak hem een +wisschen klater met belletjes in de hand, deed hem op zijne hand dansen +en sprak: Klingelingeling, hadt gij maar altijd belletjes aan uw +kaproen, mijn zoon, want de gekken zijn meester van de wereld.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel lachte zijn vader toe.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.8" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Klaas had een grooten zalm gevangen, die op een +Zondag gegeten werd door hem en ook door Soetkin, Katelijne en den +kleinen Uilenspiegel; doch Katelijne at niet meer dan een vogelken.</p> +<p class="par">—Maar, zei Klaas tot haar, is Vlaanderens lucht +tegenwoordig zoo voedzaam, dat gij maar moet ademhalen om gespijsd te +wezen als met een teil vleesch? Wanneer zal men kunnen leven zonder +eten? De regen moest goede soep zijn, de hagelsteenen erwten en de +sneeuw stoverije; dat zou den armen pelgrims versterking geven.</p> +<p class="par">Katelijne schudde zwijgend het hoofd.</p> +<p class="par">—Maar, moet gij daar zoo jammerend zitten? zei +Klaas. Wat scheelt er aan?</p> +<p class="par">Toen sprak Katelijne met eene stem, zacht als een +ademtocht:</p> +<p class="par">—De booze geest, de zwarte nacht valt +neer.—Daar meldt <span class="pagenum">[<a id="xd21e614" href= +"#xd21e614" name="xd21e614">11</a>]</span>hij zijne komst, met het +geschreeuw van den nachtuil.—Rillend aanroep ik—te +vergeefs—de Heilige Maagd.—Voor hem, muren noch hagen, +deuren noch vensters.—Licht als een geest, dringt hij overal +binnen.—Krakende ladder.—Hij is bij mij, op den zolder waar +mijne legerstee staat.—Hij grijpt mij in zijn koude armen, als +marmer zoo hard.—IJskoud is zijn gelaat, en zijn kussen vochtig +als de sneeuw.—De stroohut schudt en slingert als een schuitje op +de woelige zee....</p> +<p class="par">—Elken morgen, zei Klaas, moet gij ter misse gaan, +opdat de Heer Jezus U de kracht geve dat helsche spook te verjagen.</p> +<p class="par">—Hij is zoo schoon! sprak zij.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.9" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Uilenspiegel gespeend was, groeide hij op lijk +een boom.</p> +<p class="par">Dan kuste zijn vader hem zoo dikwerf niet meer, maar +voedde hem streng op, opdat hij geen weekeling worden zou.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel thuis kwam en kloeg, dat hij, bij een +of anderen twist, klop gekregen had, kreeg hij er nog klop bij van +Klaas, omdat hij de anderen niet geklopt had: en, aldus opgebracht, +kreeg Uilenspiegel den moed van een jongen leeuw.</p> +<p class="par">Als Klaas er niet was, vroeg Uilenspiegel aan Soetkin +een duit om te spelen. Dan was Soetkin boos en sprak:</p> +<p class="par">—Waarom moet ge gaan spelen? Blijf liever thuis, +om mutsaards te binden.</p> +<p class="par">En als zij niets gaf, begon Uilenspiegel te blaten als +een lam. Maar Soetkin maakte dan veel leven met potten en pannen, om te +gebaren dat ze hem niet hoorde. Dan weende Uilenspiegel, en de zoete +moeder liet hare geveinsde hardheid af, kwam tot hem, streelde hem en +vroeg: „Hebt gij genoeg met een denier?” Nu, gij moet +weten, dat een denier zes duiten gold.</p> +<p class="par">Zoo beminde zij hem te veel en, als Klaas er niet was, +was Uilenspiegel baas in huis.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.10" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">X.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op een morgen zag Soetkin haren man met gebogen +hoofd in de keuken staan, in gedachten verdiept.</p> +<p class="par">—Wat scheelt er toch, man? vroeg zij. Ge ziet +bleek, gij zijt kwaad en verstrooid.</p> +<p class="par">Met eene stem, als een hond die bromt, antwoordde Klaas: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e646" href="#xd21e646" name= +"xd21e646">12</a>]</span></p> +<p class="par">—De wreede plakkaten des keizers gaan ze weer +uithalen. Opnieuw gaat de dood over Vlaanderenland heerschen. De +aanbrengers krijgen de helft van de have der slachtoffers, als de have +de honderd karolusgulden niet te boven gaat.</p> +<p class="par">—Wij zijn arm, sprak zij.</p> +<p class="par">—Arm, zeide hij,... niet arm genoeg. Er zijn lage +zielen, gieren en raven, die ons zouden aanklagen, zoowel om een zak +kolen als om een zak karolussen met Zijne Majesteit te deelen. Wat +bezat het arme Tanneken, de weduw van Sies den kleermaker, die ze te +Heist levend begroeven? Een Latijnschen bijbel, drie gouden florijnen +en wat potten van Engelsch tin, waarop eene buurvrouw loerde. Wantje +Martens werd eerst in ’t water geworpen; haar lijf dreef boven, +en daarin zag men hekserij, weshalve zij als tooveres verbrand werd. +Zij had wat gebroken meubelen, zeven gouden karolussen in een lederen +tassche, en de aanklager vroeg er de helft van. Eilaas! nog tot morgen +zou ik aldus kunnen spreken: maar wat baat het, vrouw: in Vlaanderen is +het leven onhoudbaar om den wille van de plakkaten. Welhaast zal telken +nacht de kar van den Dood dof door de straten rijden en wij zullen +zijne beenderen hooren rammelen.</p> +<p class="par">Soetkin sprak:</p> +<p class="par">—Jaag me geen schrik aan, Klaas. De keizer is de +vader van Vlaanderen en Brabant; als dusdanig is hij braaf en +grootmoedig, geduldig en genadig.</p> +<p class="par">—Daarbij zou hij te veel verliezen, antwoordde +Klaas, want de verbeurdverklaarde goederen komen hem bij erfenis +toe.</p> +<p class="par">Plotseling hoorde men de trompet en de cimbels van den +stadsuitroeper. Op dat geluid kwamen Klaas en Soetkin, die beurt om +beurt Uilenspiegel op den arm droegen, met de volksmenigte +toegeloopen.</p> +<p class="par">Zoo kwamen zij aan het schepenhuis. Voor de pui waren de +herauten te peerd, op bazuinen blazend en op cimbels slaande, de +provoost met de roede der justitie in de hand en de stadsprocureur, ook +te peerd, die eene ordonnantie des keizers in de hand hield en zich +gereed maakte ze aan vergaderde volksmenigte voor te lezen.</p> +<p class="par">Klaas vernam, dat het andermaal aan allen in ’t +algemeen en aan elk in ’t bijzonder verboden was, te drukken, te +lezen, in bezit te hebben of voor te staan, de boeken, schriften of +leerstellingen van Martinus Luther, van Joannes Wycliff, Joannes Huss, +Marcilius van Padua, Æcolampadius, Ulricus <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e666" href="#xd21e666" name= +"xd21e666">13</a>]</span>Zwinglius, Philippus Melanchton, Franciscus +Lambertus, Joannes Pomeranus, Otto Brunselsius, Justus Jonas, Joannes +Pupperis en Gorcianus, de Nieuwe Testamenten gedrukt door Adriaan van +Bergen, Christoffel van Roemonde en Joannes Zell, vol Luthersche en +andere heresiën, verworpen en veroordeeld door de Faculteit der +godgeleerdheid van de Universiteit van Leuven. Mitsgaders te maken of +te doen maken smadelijke konterfeitsels of afbeeldsels van God, van de +heilige Maagd Maria of van de santen; te breken, te scheuren of uit te +wisschen de beelden of konterfeitsels, vervaardigd tot verheerlijking +van en tot aandenken aan God en de Maagd Maria of de heiligen der +kerk.</p> +<p class="par">Verder zei het plakkaat, dat het aan niemand toegelaten +was, tot welken staat hij ook mocht behooren, zich te vermeten de +Heilige Schrifture te bespreken of over haar te twisten, zelfs niet op +twijfelachtige punten, tenzij door een godgeleerde van naam, erkend +door eene Universiteit, daartoe gemachtigd.</p> +<p class="par">Onder andere straffen besliste Zijne Heilige Majesteit, +dat de verdachten nooit of nimmer een eerbaar ambt zouden kunnen +bekleeden. En zij, welke in hunne dolingen hervielen of bleven +volharden, zouden veroordeeld worden met een zacht of hard vuur, in een +strooien huis of gebonden aan een paal te worden verbrand, al naar de +sententie van den rechter. De anderen zouden omgebracht worden door het +zweerd als zij edelen of goede burgers waren, de gemeene manslieden aan +de galg geknoopt en de vrouwlieden levend begraven. Om tot voorbeeld te +strekken, zou hun hoofd op een paal worden gestoken. Ten profijte van +den keizer was er verbeurte hunner goederen, overal waar +verbeurdverklaring geschieden kon.</p> +<p class="par">Zijne Heilige Majesteit schonk den aanbrengers de helft +van al hetgene de aflijvigen in eigendom bezeten hadden, zoo die have +de somme van honderd pond grooten, Vlaamsche munte, alles in ’t +alles, niet te boven ging. En wat aanging het deel van den keizer, dit +zou hij aanwenden voor werken van godsvrucht en van bermhertigheid, +gelijk bij de plundering van Rome was geschied.</p> +<p class="par">En treurig keerde Klaas naar huis, met Soetkin en +Uilenspiegel.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e677width"><img src="images/pl03.jpg" alt= +"Opnieuw gaat de dood over Vlaanderenland heerschen. (Blz. 12)." width= +"517" height="720"> +<p class="figureHead">Opnieuw gaat de dood over Vlaanderenland +heerschen. (Blz. 12).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.11" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Daar het een jaar van voorspoed geweest was, kocht +Klaas voor zeven florijnen een ezel en negen halsters boonen, en op +<span class="pagenum">[<a id="xd21e687" href="#xd21e687" name= +"xd21e687">14</a>]</span>een morgen besteeg hij zijn beest. +Uilenspiegel zat van achteren. Aldus gingen zij hun oom en oudsten +broeder, Judocus Klaas, bezoeken, die woonde omtrent Meiborg, in de +Duitsche landen.</p> +<p class="par">Judocus, die in zijne jeugd eenvoudig en zacht van aard +was geweest, had door vele geleden onrechtveerdigheden haat tegen de +menschen opgevat en leefde in eenzaamheid.</p> +<p class="par">Zijn vermaak was, twee zoogezeid trouwe vrienden met +elkander te doen vechten, en hij gaf drie oortjes aan hem, die zijn +vriend het ergst toegetakeld had.</p> +<p class="par">Ook bracht hij geerne, in een warme kamer, in grooten +getale, twistzieke oude wijven bijeen en gaf haar geroosterd brood en +kruidenwijn.</p> +<p class="par">Aan de vrouwen, die meer dan zestig jaar oud waren, +stelde hij saaie ter hand, die zij in een hoek moesten opbreien; +daarbij beval hij haar altijd aan, de nagels lang te laten groeien. En +’t was wonderlijk ze te hooren kuchen, babbelen, snappen en, met +hare priemen onder de oksels, te zamen den naam en de eer van den +evennaaste te hooren schenden en rooven.</p> +<p class="par">Wanneer Judocus zag, dat zij goed in gang waren, smeet +hij eenen borstel in ’t vuur, die door het schroeien der haren de +lucht met een geweldigen stank vervulde.</p> +<p class="par">Dan begonnen de wijven al te gelijk te kijven en elkaar +te beschuldigen de oorzaak te zijn van den stank: en allen streden het +af en vlogen weldra elkander in ’t haar; en dan wierp Judocus +opnieuw borstels in het vuur en paardenhaar op den vloer. Als het +gevecht zoo verwoed en de rook zoo dik werd, en het stof zoo hoog +steeg, dat hij niets meer zien kon, ging hij zijne twee in +stadsserjanten verkleede knechts halen, die de ouden als woedende +ganzen met groote stokslagen uit de kamer verdreven.</p> +<p class="par">En toen Judocus het slagveld overzag, vond hij er lappen +van rokken, van kousen, van hemden en ook oude tanden.</p> +<p class="par">En droefgeestig zei hij tot zich zelven:</p> +<p class="par">—Mijn dag is verloren, niet eene van haar heeft +hare tong achtergelaten.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.12" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In het baljuwschap Meiborg ging Klaas door een +smal boschje: de ezel hapte hier en daar naar een distel; Uilenspiegel +smeet zijne kaproen naar de vlinders en ving ze weer op, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e712" href="#xd21e712" name= +"xd21e712">15</a>]</span>zonder van den ezel te komen. Klaas at eene +snede brood en nam zich voor, die in de naaste taveerne te begieten. +Van verre hoorde hij een klokje kleppen en een gedruisch als van vele +menschen die altegader spreken.</p> +<p class="par">—’t Is eene bedevaart, en de heeren pelgrims +zijn zeker in grooten getale. Houd u goed vast, mijn zoon, dat zij u +niet van het grauwtje stooten. Wij zullen zien. Komaan, ezeltje, wat +gauwer, toe!</p> +<p class="par">En de ezel draafde.</p> +<p class="par">Zij verlieten den zoom van het bosch en daalden naar een +groote vlakte, ten Westen door eene rivier bespoeld. Aan den Oosterkant +stond een kleine kapel, den gevel versierd met een beeld der +Lieve-Vrouwe, met twee stieren aan heure voeten. Op de trappen van de +kapel stonden een heremiet—die giegelend, aan ’t kleppen +was—vijftig staffieren met brandende keersen in de hand, spelers, +klokluiders en trommelslagers, klaroenblazers, pijpers, schalmei- en +doedelzakspelers, alsmede een hoop lustige gezellen, die bakken vol +oudroest in de handen hielden, doch voor het oogenblik allen stille +zwegen.</p> +<p class="par">Meer dan vijf duizend pelgrims, in gesloten gelederen, +elk van zeven man, met helmen op en stokken van groen hout in de hand, +gingen hen voorbij. Dan schaarden zij zich, telkens zeven, +vóór de kapel. Zij lieten hunne stokken zegenen en kregen +elk eene keers uit de handen der staffieren, in ruil waarvan zij den +heremiet een halven florijn betaalden.</p> +<p class="par">En hunne processie was zoo lang, dat de keersen van de +eersten opgebrand waren, toen die van de laatsten nog hare volle lengte +hadden.</p> +<p class="par">Klaas, Uilenspiegel en de ezel verlustigden zich met +aldus een groote verscheidenheid breede, hooge, lange, puntige, fiere, +ronde of slappe buiken te zien voorbijgaan.</p> +<p class="par">Al de pelgrims hadden helmen op. Er waren er die van +Troje kwamen, andere, die phrygische mutsen leken. Sommige pelgrims +hoewel met bolle wangen en dikke buiken, droegen helmen met +uitgespreide vleugelen, doch hadden geenerlei zin tot vliegen. Anderen +waren gekapt met zoogenaamde „salades”, door de slakken +onwaardig gekeurd omdat ze niet groen genoeg waren.</p> +<p class="par">Maar het meerendeel had helmen, <span class="corr" id= +"xd21e730" title="Bron: zou">zoo</span> oud en verroest, dat ze uit den +tijd schenen te zijn van Gambrinus, koning van Vlaanderen en koning van +het bier, dewelke regeerde negenhonderd jaar vóór +Christus en eene pint op zijn hoofd droeg, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e733" href="#xd21e733" name= +"xd21e733">16</a>]</span>uit vrees niet op tijd te kunnen drinken, bij +gebrek aan een beker.</p> +<p class="par">Eensklaps begonnen klokken, pijpen, schalmeien, +trommelen en het oudroest te kleppen, te fluiten, te schallen, te slaan +en te kletteren.</p> +<p class="par">Het was het sein voor de pelgrims zich omme te keeren en +bij groepen van zeven zich nu tegenover elkaar te plaatsen. Als +uitdaging stak elk de brandende keers in het gelaat van zijn overman. +Daardoor ontstond groot genies en daarna regende het stokslagen.</p> +<p class="par">Ze vochten en sloegen met handen en voeten, met hoofden, +met alles. Er waren er, die, gelijk de rammen, op hunne tegenstrevers +vielen, met den helm vooruit, die bij den eersten schok over hunne +ooren schoot, en als blinden terechtkwamen op zeven andere woedende +pelgrims, die hen verwelkomden, maar niet met zachtheid.</p> +<p class="par">Anderen, schreeuwers en bloodaards, jammerden om de +ontvangen slagen, maar bij het prevelen hunner gebeden werden ze +bliksemsnel door nieuwe zeventallen overvallen en zonder genade +omvergeloopen of omvergetrapt.</p> +<p class="par">En de heremiet lachte.</p> +<p class="par">Verderop zag men zeventallen, die als klissen aan elkaar +hingen en van boven naar beneden in het water rolden; maar zij bleven +elkaar toetakelen en ranselen, zonder dat het water hunne woede +bekoelde.</p> +<p class="par">En de heremiet lachte.</p> +<p class="par">Zij, die boven gebleven waren, sloegen elkander de oogen +blauw en de tanden vaneen, rukten elkanders haren uit, en scheurden +wambuizen en hoozen aan stukken.</p> +<p class="par">En de heremiet lachte en sprak:</p> +<p class="par">—Dapper aan, vrienden: wie ’t hardst slaat, +bemint het meest. Aan de kloekste vechters, de schoonste liefjes! Hier +ziet Onze Lieve Vrouw van Rindbisbels, wie man is!</p> +<p class="par">En de pelgrims sloegen als op kaf.</p> +<p class="par">Middelerwijl was Klaas den heremiet genaderd, terwijl +Uilenspiegel lachend en gierend op de slagen bleef toekijken.</p> +<p class="par">—Eerwaarde vader, vroeg hij, welke misdaad hebben +die arme sukkelaars bedreven, om elkander zoo wreedelijk te +mishandelen?</p> +<p class="par">Doch zonder hem te aanhooren, riep de <span class="corr" +id="xd21e765" title="Bron: hemeriet">heremiet</span>:</p> +<p class="par">—Luieriken! gij verliest den moed. Als de vuisten +moede <span class="pagenum">[<a id="xd21e770" href="#xd21e770" name= +"xd21e770">17</a>]</span>zijn, zijn de voeten het immers nog niet! Zijn +er onder U, die beenen hebben om te vluchten als hazen? Wat doet het +vuur uit de steenen springen? Het ijzer, dat er op slaat!</p> +<p class="par">Op die woorden gingen die onnoozele pelgrims voort te +vechten met helmen, met handen en met voeten. ’t Was een verwoede +strijd, waarvan Argus met zijn honderd oogen niets hadde gezien dan +stofwolken en hier en daar de punt van een helm.</p> +<p class="par">Doch eensklaps begon de heremiet te kleppen. Pijpen, +trommelen, trompetten en schalmeien en het oudroest staakten hun +gedruisch, tot teeken van vrede.</p> +<p class="par">De pelgrims brachten nu hunne gekwetsten bijeen. Er +waren er, wier tong, gezwollen van gramschap, uit den mond hing. Maar +die ging van zelve in hare verblijfplaats terug. Moeilijker was het om +de helmen af te trekken, die tot ver over de ooren zaten. Zij schudden +den kop en bleven hem schudden: de helmen waren vast gelijk groene +pruimen aan den boom.</p> +<p class="par">Doch toen sprak de heremiet:</p> +<p class="par">—Leest elkeen een <i>ave</i> en keert terug naar +uw wijf. En binnen negen maanden zullen evenveel kinderen meer in het +baljuwschap zijn, als heden ’t gevecht dappere strijders +telde.</p> +<p class="par">En de heremiet zong het <i>ave</i> voor, en allen zongen +het mee. En de klok klepte<span class="corr" id="xd21e790" title= +"Niet in bron">.</span></p> +<p class="par">De heremiet zegende hen in name van Onze Lieve Vrouwe +van Rindbisbels en sprak tot de pelgrims:</p> +<p class="par">—Gaat in vrede!</p> +<p class="par">En roepend en stompend en zingend, trokken zij naar +Meiborg terug. Al de vrouwen, oude en jonge, wachtten hen op den dorpel +van de huizen, waar zij binnenvlogen als soldeniers in een +stormenderhand veroverde stad.</p> +<p class="par">De klokken van Meiborg luidden al te gader: de jongens +floten, riepen, speelden op den rommelpot.</p> +<p class="par">Pinten en stoopen, bekers en glazen gingen lustig aan +’t klinken en rinkelen. En de wijn vloeide in de kelen als een +stroom in de zee.</p> +<p class="par">Terwijl de klokken luidden en de wind, bij vlagen, aan +Klaas ’t gezang van mannen, vrouwlieden en kinderen bracht, vroeg +hij opnieuw aan den <span class="corr" id="xd21e806" title= +"Bron: hememiet">heremiet</span>, welke hemelsche gratie die sukkelaars +hoopten te verkrijgen, na die hardhandige oefeningen.</p> +<p class="par">Lachend antwoordde hem de heremiet:</p> +<p class="par">—Op die kapel daar, ziet ge twee gekapte beelden, +die twee stieren voorstellen. Zij staan daar ter herinnering aan het +mirakel <span class="pagenum">[<a id="xd21e813" href="#xd21e813" name= +"xd21e813">18</a>]</span>van den heiligen Martinus, die twee ossen in +stieren veranderen deed, door hen met de horens te doen vechten. Daarna +streek hij meer dan een uur keersvet over hunnen snuit, en sloeg er met +den stok op.</p> +<p class="par">Welnu, ik kende het mirakel. Ik vroeg Zijne Heiligheid +om eene vergunning, die ik duur betaalde en kwam mij vestigen in dit +oord.</p> +<p class="par">Toen preekte ik over het wonder en weldra kregen al de +mannen, zoo ouden als jongen, de zekerheid dat Onze Lieve Vrouwe hun +genadig was als ze goed gevochten hadden met de keers die de zalf, en +den stok die de kracht is. Hierheen is het, dat de vrouwen heuren man +sturen. De kinderen, die uit kracht van de bedevaart verwekt zijn, +worden vlug en wreedaardig, geweldig en roekeloos en, later, vrome +soldaten.</p> +<p class="par">Eenklaps vroeg de heremiet aan Klaas:</p> +<p class="par">—Herkent gij mij?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Klaas, gij zijt mijn broeder +Judocus.</p> +<p class="par">—Gij zijt er, antwoordde de heremiet, maar wie is +die bengel daar, die leelijke gezichten naar mij trekt?</p> +<p class="par">—’t Is uw neef, was ’t antwoord van +Klaas.</p> +<p class="par">—Welk verschil maakt gij tusschen keizer Karel en +mij?</p> +<p class="par">—’t Is groot, sprak Klaas.</p> +<p class="par">—’t Is klein, wedervoer Judocus: de keizer +doodt de menschen en bij mij krijgen ze klop, tot ons beider profijt en +vermaak.</p> +<p class="par">Dan bracht hij Klaas en Uilenspiegel naar zijne kluis, +waar zij elf dagen achtereen kermis vierden.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.13" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Klaas afscheid nam van zijn broer, steeg hij +op zijn ezel, met Uilenspiegel achter zich. Op de Markt van Meiborg +stonden velerhande pelgrims en als zij hen zagen, ontstaken ze in woede +en hieven de stokken dreigend omhoog. En allen riepen „Schelm! +Nietdeug!” om den wille van Uilenspiegel, die zijne hooze +losgemaakt en zijn hemd opgetrokken had, en zijne achterkaken liet +zien.</p> +<p class="par">Klaas, ziende dat ze zijn zoon bedreigden, vroeg +hem:</p> +<p class="par">—Wat hebt gij gedaan, dat zij zoo kwaad op u +zijn?</p> +<p class="par">—Vadertjelief, antwoordde Uilenspiegel, ik zit op +den ezel <span class="pagenum">[<a id="xd21e849" href="#xd21e849" name= +"xd21e849">19</a>]</span>en zeg tot niemand een woord, en toch schelden +ze mij uit voor een nietdeug.</p> +<p class="par">Toen deed Klaas hem langs voren zitten.</p> +<p class="par">In die postuur stak Uilenspiegel de tong uit naar de +pelgrims, en roepend en tierend balden ze hunne vuisten en dreigden met +hunne stokken Klaas en den ezel.</p> +<p class="par">Maar Klaas sloeg op zijn ezel om hunne woede te +ontvlieden. Toen de pelgrims hen met rust lieten, sprak Klaas tot zijn +zoon:</p> +<p class="par">—Gij zijt onder een zeer slecht gesternte geboren, +want gij zit vóór mij, doet niemand kwaad en toch willen +ze u dooden!</p> +<p class="par">Uilenspiegel hield zijn buik vast van ’t +lachen.</p> +<p class="par">Terwijl Klaas door ’t Land van Luik reed, hoorde +hij zeggen, dat die van Rivage hongersnood leden en dat ze gesteld +waren onder de jurisdictie van den officiaal, eene vierschaar van +geestelijke rechters. Zij maakten opstand om brood en om wereldlijke +rechters te bekomen. Eenigen werden onthoofd of gehangen, anderen uit +het land gebannen; dàt was de goedertierenheid van den +zachtzinnigen aartsbisschop, den hoogweerdigen Van de Marck.</p> +<p class="par">Klaas zag onderwege de gebannenen, die de zoete vallei +van Luik ontvloden, en, aan de boomen, omtrent de stad, zag hij de +lijken van hen die gehangen waren, omdat zij de misdaad begaan hadden, +honger te hebben. En Klaas schreide over hunnen rampspoed.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.14" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Klaas op zijn ezel weer thuis kwam met een +zak vol oortjes, dien hij van zijn broeder gekregen had en ook met een +schoonen beker van Engelsch tin, was ’t Zondag en weekdag kermis +in de arme stulp; alle dagen at men boonen met vleesch.</p> +<p class="par">Menigmaal vulde Klaas den schoonen beker met schuimende +dobbele kuite.</p> +<p class="par"><span class="corr" id="xd21e874" title= +"Bron: Uilenpliegel">Uilenspiegel</span> at voor drie; hij ging en kwam +naar de borden en teilen als eene musch op een graanzolder.</p> +<p class="par">Eet gij het zoutvat niet mee? vroeg Klaas.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Wanneer, gelijk hier, het zoutvat gemaakt is van +een uitgeholde korst brood, moet men het soms opeten, anders komen er +wormen in. <span class="pagenum">[<a id="xd21e883" href="#xd21e883" +name="xd21e883">20</a>]</span></p> +<p class="par">—Waarom, zegde Soetkin, veegt gij uwe vettige +handen af aan uwe hooze?</p> +<p class="par">—Aan mijne hooze? wel, om nooit met natte billen +te loopen.</p> +<p class="par">Daarop dronk Klaas een groote teug bier uit zijn tinnen +beker.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg hem:</p> +<p class="par">—Waarom hebt gij zoo’n grooten beker en ik +maar een klein kroezeken?</p> +<p class="par">Klaas antwoordde:</p> +<p class="par">—Omdat ik uw vader en de baas van het huis +ben.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel hernam:</p> +<p class="par">—Gij drinkt al veertig en ik nog maar negen jaar; +gij hebt al genoeg gedronken en mijne beurt is gekomen. Geef mij den +beker en neem gij het kroezeken.</p> +<p class="par">—Zoon, sprak Klaas, men giet geen vat bier in een +vaatje over zonder morsen.</p> +<p class="par">—Nu ga dan te werk met verstand en giet uwe kan in +mijn tonne, want mijn buik is grooter dan uw beker, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En lachend liet <span class="corr" id="xd21e909" title= +"Bron: klaas">Klaas</span> hem zijn beker ledigen. En zoo leerde +Uilenspiegel listig worden om bier te krijgen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.15" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Onder haren gordel droeg Soetkin het kenmerk van +een nieuwe bevruchting; ook Katelijne was zwanger, maar zij dorst heur +huis niet verlaten<span class="corr" id="xd21e917" title= +"Niet in bron">.</span></p> +<p class="par">Soetkin ging haar bezoeken.</p> +<p class="par">—Ach! sprak zij jammerend, wat ga ik aanvangen met +de ongelukkige vrucht van mijn lichaam? Moet ik het wichtje +versmachten? Ik zou het besterven! Maar zoo ik een kind heb zonder +getrouwd te zijn, zullen de serjanten mij pakken. Ik zal, als een +ontuchtige deerne, twintig gulden moeten betalen, en op de groote markt +gegeeseld worden.</p> +<p class="par">Om haar te troosten, sprak Soetkin heur eenige zoete +woorden toe. Bezorgd en nadenkend keerde zij huiswaarts. Op een morgen +sprak zij tot Klaas:</p> +<p class="par">—Zoudt ge mij slaan, Klaas, als ik u twee kindjes +schonk in stee van maar één?</p> +<p class="par">—Dat weet ik niet, antwoordde Klaas.</p> +<p class="par">—Maar, sprak Soetkin, als het tweede kindje niet +uit mijn <span class="pagenum">[<a id="xd21e932" href="#xd21e932" name= +"xd21e932">21</a>]</span>lichaam kwam en, gelijk dat van Katelijne, +verwekt was door een onbekende, door den duivel misschien?</p> +<p class="par">—De duivel, antwoordde Klaas, verwekt wel vuur en +dood en rook, maar geen kinderen. Het kind van Katelijne zal ik als het +onze aanzien.</p> +<p class="par">—Zoudt gij dat? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Gelijk ik u zeg, hernam Klaas.</p> +<p class="par">Soetkin ging die goede mare aan Katelijne kondschappen +en uiterst gelukkig en opgetogen riep deze uit:</p> +<p class="par">—De goede man heeft gesproken voor ’t heil +van mijn lichaam. God zal hem zegenen, en ook de duivel, sprak zij +huiverd, als ’t een duivel is, die U verwekte, arm schaapje, dat +in mijn boezem leeft.</p> +<p class="par">Soetkin bracht een zoon en Katelijne eene dochter ter +wereld. Beiden werden ten doop gebracht als zoon en dochter van Klaas. +De knaap werd Hans genoemd, maar bleef niet in leven; het meisje werd +Nele geheeten en groeide flink op.</p> +<p class="par">Aan vier bekers dronk zij levenssap: aan de borsten van +Soetkin en aan die van Katelijne. En een zoete strijd ontstond tusschen +de twee vrouwen, om de kleine de borst te mogen geven. Maar tot haar +groot leed, moest Katelijne heure melk laten verdrogen, want men hadde +heur gevraagd van waar die kwam, zonder dat zij moeder was.</p> +<p class="par">Als Nele gespeend was, nam Katelijne heure dochter bij +zich en liet haar niet eerder naar Soetkin gaan, dan nadat zij heur +„moeder” genoemd had.</p> +<p class="par">En de buren zeiden, dat het schoon was van Katelijne, +die have en goed bezat, het kind op te voeden, want Soetkin en Klaas +leefden veelal in kommer en armoe.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.16" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op zekeren morgen was Uilenspiegel alleen thuis. +Hij verdroot zich geweldig, en nam een schoen van zijn vader, om er een +schuitje van te maken. De groote mast stond reeds vast in de zool en +Uilenspiegel ging een gat snijden in ’t overleer, om den +boegspriet te plaatsen, toen hij over ’t halfdeurken het hoofd +van een ruiter en den kop van een peerd zag.</p> +<p class="par">—Is hier niemand? vroeg de ruiter.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Uilenspiegel, een mensch, een +halve mensch en een paardekop. <span class="pagenum">[<a id="xd21e962" +href="#xd21e962" name="xd21e962">22</a>]</span></p> +<p class="par">—Hoezoo? vroeg de ruiter.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Wel, ik zie hier een heelen mensch en die ben ik; +verder zie ik een halven mensch, te weten, uw hoofd en borst, en +daarbij nog den kop van uw peerd.</p> +<p class="par">—Waar zijn uw vader en moeder? vroeg de man.</p> +<p class="par">—Vader gaat van kwaad tot erger en moeder is bezig +met ons in scha of schande te brengen.</p> +<p class="par">—Dat begrijp ik niet, sprak de ruiter.</p> +<p class="par">Uilenspiegel hernam:</p> +<p class="par">—Vader graaft de voren van zijn land dieper, om de +jagers, die zijn koren plat trappen, van kwaad in erger te doen vallen. +Moeder is geld gaan leenen: geeft zij te veel weer, dan is het ons scha +en geeft ze te weinig, dan is het ons schande.</p> +<p class="par">Toen vroeg de man hem den weg.</p> +<p class="par">—Daar, waar de eenden gaan, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De ruiter ging heen, doch als Uilenspiegel bezig was met +van Klaas’ tweeden schoen eene galei te maken, kwam hij +terug.</p> +<p class="par">—Gij hebt mij bedrogen, sprak hij; daar waar de +eenden zijn, is het modder en veengrond, waarin zij ploeteren.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik zei u niet van te rijden waar zij ploeteren, +doch daar waar zij gaan.</p> +<p class="par">—Wijs mij ten minste den weg, die naar Heist gaat, +sprak toen de man.</p> +<p class="par">—In Vlaanderen, zei Uilenspiegel, zijn ’t de +menschen die gaan, en de wegen blijven liggen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.17" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op zekeren dag sprak Soetkin tot Klaas:</p> +<p class="par">—Man, ik heb den dood op het lijf. ’t Is nu +al drie dagen, dat Thijl uit den huize is. Waar mag hij wel zijn?</p> +<p class="par">Treurig antwoordde Klaas:</p> +<p class="par">—Hij is waar de straathonden zijn, op den grooten +weg, met nietdeugen van zijne soort. God was vol wreedheid, toen hij +ons zulk een zoon gaf. Toen Thijl ter wereld kwam, zag ik in hem de +vreugd van onzen ouden dag, een werktuig te meer in ons huis; ik meende +hem een handwerk te leeren, maar ’t boosaardige noodlot maakt hem +tot een schelm, een dagdief. <span class="pagenum">[<a id="xd21e1007" +href="#xd21e1007" name="xd21e1007">23</a>]</span></p> +<p class="par">—Wees niet te gestreng, man, sprak Soetkin. Onze +zoon is maar negen jaar, hij is nog in den roes van de eerste jeugd. +Moet hij, als de boomen, niet eerst zijne hulsels afwerpen, alvorens +zich te kunnen tooien met zijne bladeren, die, voor den boom des volks, +de eer en de deugd zijn? ’t Is een kleine guit, ik weet het, maar +zijne slimheid zal hem later te goede keeren, als hij ze tot een of +ander goed ambacht aanwendt, in stee van ze tot kwade parten te +gebruiken. Hij steekt geerne den draak met een ieder; maar later zal +hij zijn plaats vinden in een lustige broederschap. Hij lacht gedurig; +maar de gezichten, die zuur zien vóór hunne rijpheid, +zijn een slecht voorteeken voor later. Zoo hij loopt, is ’t dat +hij zulks noodig heeft om te groeien; zoo hij niet werkt, is het dat +hij nog niet begrijpt, dat werken een plicht is en als hij somwijlen +dag en nacht, een halve week uitblijft, is het dat hij niet beseft +hoeveel verdriet hij ons aandoet, want hij heeft een goed hart en ziet +ons geerne.</p> +<p class="par">Klaas schudde het hoofd en antwoordde niet, en toen hij +sliep, lag Soetkin te weenen. En ’s morgens, als zij dacht dat +haar zoon wellicht ergens aan den weg ziek lag, ging zij op den dorpel +der deure zien of hij niet afkwam; maar zij zag hem niet en zij zette +zich aan ’t venster, om van daar naar de straat te kijken. En +meer dan eens bonsde heur het hert in de borst, als zij den lichten +stap van een kind hoorde; maar als de kleine voorbijging en zij zag dat +het Uilenspiegel niet was, weende zij weer, de arme moeder.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel was, met zijn deugnieten van +kameraden, te Brugge op de Zaterdagsmarkt.</p> +<p class="par">Daar zag men leerzenmakers en schoenlappers in hunne +kramen, kleermakers met hoozen, wambuizen, bovenkerels; Antwerpsche +meezenvangers, die ’s nachts met een uil ter vogelvangst gaan; +daar waren kooplui in wild, hondenvangers, verkoopers van kattevellen +voor handschoenen, borstlappen en kragen, en koopers uit alle standen, +poorters en poorteressen, knechten en dienstmaagden, broodmeesters, +botteliers, eierboeren en -boerinnen en men hoorde ze, ieder op zijn +wijs, vragen en bieden, de waren prijzen en afkeuren.</p> +<p class="par">In een hoek van de markt was een schoone lijnwaden tente +opgericht op vier palen. Aan den ingang van die tente stond een boer +uit het Land van Aalst—met twee monniken naast zich om het geld +te ontvangen—die voor een oortje aan de <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1018" href="#xd21e1018" name= +"xd21e1018">24</a>]</span>nieuwsgierigen een stukje van het +schouderblad van de heilige Maria van Egypte liet zien. Met schorre, +heesche stemme, roemde hij de verdiensten der gelukzalige; in zijnen +lofzang vergat hij zelfs niet te zeggen hoe ze eens, bij gebreke aan +geld, een jongen veerman, die haar overgezet had, betaalde met schoone +munt der nature, om Gods gebod, omtrent het loon der werklieden, niet +te overtreden.</p> +<p class="par">En de twee monniken knikten om te bevestigen, dat de +boer waarheid sprak. Naast hen stond een groot, dik wijf, met een rood +gezicht, als Astarte zoo wulpsch, een oorverdoovend lawaai te maken op +een gebarsten doedelzak, terwijl een lieftallig meisje naast haar zong +als een nachtegaaltje, doch op haar lette niemand. Aan den ingang van +de tent wiegelde eene kuip, met de beide ooren aan twee staken +vastgemaakt. Als het wijf in hoogdravende woorden vertelde, dat het +eene kuip wijwater was, die van Rome kwam en de monniken weer knikten +om hare woorden te staven, verviel Uilenspiegel in diepe +overpeinzing.</p> +<p class="par">Aan een van de palen der tente stond een ezel gebonden, +die meer hooi dan haver kreeg: met hangenden kop zag hij naar de aarde, +maar zonder hoop er distels te zien opschieten.</p> +<p class="par">—Jongens, riep Uilenspiegel, naar het wijf, de +twee paters en ’t weemoedige grauwtje wijzend, vermits de +meesters zoo goed zingen, moet de ezel dansen. En hij liep naar een +winkel, en kwam met zes duiten peper. Toen hief hij den steert van den +ezel op en wreef er de peper onder.</p> +<p class="par">Als het beest de peper gevoelde, keek het omme, om te +zien van waar die ongewone warmte kwam. Het meende, dat het den +vuurduivel achter de hielen had en wilde loopen om hem te ontvlieden; +dan begon het dier te balken en te stampen en uit al zijne kracht aan +den paal te trekken. Bij den eersten schok ging de kuip los, die +tusschen de twee haken hing, en al het wijwater kletste op de tent en +op hen, die er in waren. Weldra stortte de tent in en de aanwezigen, +die naar de geschiedenis van Maria van Egypte luisterden, lagen als +onder een natten mantel begraven. En Uilenspiegel en zijne vrienden +hoorden van onder het doek groote beroering en geweeklaag, want de +geloovigen, die binnen waren, beschuldigden malkander de kuip +omvergetrokken te hebben, en wit van woede brachten ze elkander vele +vuistslagen toe. Men zag het doek van de tente op en neer gaan, en +telkens als Uilenspiegel op het doek een ronden vorm zag uitkomen, stak +hij er in met <span class="pagenum">[<a id="xd21e1029" href= +"#xd21e1029" name="xd21e1029">25</a>]</span>eene speld. Dan hoorde hij +grootere kreten en grootere uitdeeling van vuistslagen onder de +tente.</p> +<p class="par">En hij had dolle pret en het meest toen hij den ezel zag +wegloopen met doek, met kuip en met palen achter zich aan, terwijl de +baas van de tent, zijn wijf en zijn kind zich vastklampten aan den +sleep van den ezel. Eindelijk kon het dier niet meer voort, het begon +erbarmelijk te balken en te stampen, en hield maar op om onder zijn +steert te zien of het vuur, dat er brandde, niet haast gebluscht +was.</p> +<p class="par">Maar de kwezelaars vochten voort en zonder aan hen te +denken, scharrelden de monniken het geld bijeen, dat uit de schaal +gevallen was.</p> +<p class="par">Uilenspiegel hielp devotelijk mee, doch niet zonder +profijt.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.18" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl de zoon van den kooldrager als een schalk +opwies, bracht de ziekelijke zoon van den grooten keizer zijne dagen in +droefgeestigheid door. Edelvrouwen en heeren zagen hem, door kamers en +gangen van ’t paleis van Vallodolid, zijn armzalig lichaam op +waggelende beentjes voortsleepen, alsof hij moeite had de zwaarte te +dragen van zijn groot hoofd, met stekelig blond haar bedekt.</p> +<p class="par">Steeds zocht hij de donkere gangen op en bleef er uren +lang zitten, met de beenen uitgestrekt. En als een dienstknecht er uit +onachtzaamheid op trapte, liet hij hem geeselen, en als hij hem hoorde +huilen van pijn, deed het hem goed, maar hij lachte niet.</p> +<p class="par">’s Anderen daags haalde hij elders in de gangen +van het paleis dezelfde streken uit. Edelvrouwen, heeren en +schildknapen, die hem voorbijgingen, deed hij struikelen, en als zij +vielen en zich bezeerden deed hem dat genoegen, maar hij lachte +niet.</p> +<p class="par">En zoo iemand hem aanraakte en niet viel, huilde hij +alsof hij geslagen was: en de ontsteltenis ziende, was hij blij, maar +hij lachte niet.</p> +<p class="par">Zijne Majesteit hierover verwittigd, beval, dat men geen +acht op den infant moest geven, zeggende, zoo hij niet wilde dat men +hem trapte, hij zijne voeten niet moest zetten waar eens anders beenen +gingen.</p> +<p class="par">Zulks mishaagde Philippus, doch hij zei niets; men zag +hem <span class="pagenum">[<a id="xd21e1052" href="#xd21e1052" name= +"xd21e1052">26</a>]</span>niet meer, tenzij in den tuin, wanneer hij, +bij helderen zomer dag, zijn schraal lichaampje in de zonne ging +warmen.</p> +<p class="par">En als keizer Karel, van den oorlog teruggekeerd, zijn +zoon vol somberheid zag zitten, sprak hij:</p> +<p class="par">—Mijn zoon, hoe zeer verschilt gij van mij! Op +uwen leeftijd klom ik op de boomen achter de eekhoorntjes; met een +koord liet ik mij langs steile rotsen glijden om arendsnesten te +ledigen. Ik kon er het leven bij inschieten, maar mijn lichaam werd er +des te sterker om. Op de jacht vluchtten de wilde dieren, als ze mij +zagen met mijn vuurroer.</p> +<p class="par">—Ach! zuchtte de infant, ’k heb buikpijn, +heer vader.</p> +<p class="par">—Paxarete-wijn is een uitstekend geneesmiddel +tegen de buikpijn, sprak Karel.</p> +<p class="par">—Dien wijn lust ik niet; ’k heb hoofdpijn, +heer vader.</p> +<p class="par">—Mijn zoon, zei Karel, gij moet loopen, springen, +stoeien, zooals de andere kinderen van uwen leeftijd doen.</p> +<p class="par">—Mijne beenen zijn stijf, heer vader.</p> +<p class="par">—Kan het anders? sprak Karel, gij maakt er houten +beenen van. Wacht, ik ga u vastbinden op een vurig peerd.</p> +<p class="par">De infant weende.</p> +<p class="par">—Bind mij niet vast, sprak hij, ik heb pijn aan de +lenden, heer vader.</p> +<p class="par">—Maar, vroeg Karel, hebt gij dan overal pijn?</p> +<p class="par">—Het zou niets zijn, zoo men mij gerust liet, +zegde de infant.</p> +<p class="par">—Denkt gij soms, hernam de keizer <span class= +"corr" id="xd21e1081" title="Bron: ongedulig">ongeduldig</span>, uw +koninklijk leven als de poëten in mijmering door te brengen? Laat +hen hunne perkamenten met inkt bemorsen, in stilte, eenzaamheid en +bespiegeling; aan u zoon van het zweerd, behoort het warme bloed, het +oog van den arend, de list van den vos, de kracht van een Hercules. +Waarom maakt gij het teeken des kruises? Een leeuwenwelp mag geen +paternosterknauwer zijn!</p> +<p class="par">—Het Angelus, heer vader, antwoordde de +infant.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.19" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Bloei- en Zomermaand waren dat jaar oprecht de +maanden der bloemen. Nooit zag men, in Vlaanderen, zulke welriekende +hagedoornen, in de hovingen zooveel rozen, jasmijn en kamperfoelie. Als +de Westenwind de geuren van dat bloemenland naar ’t Oosten dreef, +stak iedereen, en meest nog in Antwerpen, verrukt den neus omhoog, +zeggende: <span class="pagenum">[<a id="xd21e1091" href="#xd21e1091" +name="xd21e1091">27</a>]</span></p> +<p class="par">—Riekt gij dien goeden wind, die uit Vlaanderen +waait?</p> +<p class="par">Onverpoosd waren de vlijtige bijen bezig met honig uit +de bloemen te zuigen, was te maken, het broedsel te verzorgen in de +korven, te weinig in aantal om al de zwermen te bergen. Heerlijke +muziek van den arbeid onder den blauwen hemel, die schitterend den +rijken bodem overdekte!</p> +<p class="par">Men maakte rieten, strooien, wisschen bijenkorven. +Mandenmakers, kuipers, stroovlechters arbeidden van den vroegen morgen. +En de kastenmakers konden bijlange het bestelde werk niet afdoen.</p> +<p class="par">De zwermen bestonden uit dertig duizend werkbijen en +twee duizend zevenhonderd hommels. De honigraten waren zoo lekker en +van zulke zeldzame hoedanigheid, dat de deken van Damme er elf zond aan +keizer Karel, als dankzegging omdat hij, door zijne ordonnantiën +de Heilige Inquisitie weder ingevoerd had. Philippus at de honigraten +op, maar hij had er geen genot van.</p> +<p class="par">Schooiers, bedelaars, rabauwen en heel die bende +luiaards, die vadsig langs de wegen slenteren en zich liever laten +opknoopen dan zich aan eenigerhande bezigheid over te leveren, kwamen +van heinde en verre aanloopen, verlekkerd door den honiggeur. En +’s nachts zwierven zij in groote menigte door velden en +hoven.</p> +<p class="par">Klaas had korven gemaakt om er bijenzwermen heen te +lokken; eenige waren gevuld, andere nog ledig. Klaas bleef heel den +nacht waken om op zijn goed te letten. Als hij moede was, zegde hij tot +Uilenspiegel zijne plaats in te nemen. Deze deed het gewillig.</p> +<p class="par">Nu, op een nacht dat het koel was, kroop Uilenspiegel in +een ledigen korf, en gansch ineengedrongen, keek hij door de gaten die +er van boven in waren.</p> +<p class="par">Op ’t punt van insluimeren, hoorde hij de haag +kraken en de stemmen van twee manslieden, die hij voor dieven aanzag. +Hij keek door een der gaten van den bijenkorf en zag, dat de beide +mannen lang haar en een langen baard hadden, hoewel een lange baard te +dien tijde een teeken van adel was.</p> +<p class="par">Zij gingen van korf tot korf, en zoo kwamen zij aan den +zijnen en hem optillende, spraken zij:</p> +<p class="par">—Deze is de zwaarste; vervolgens staken zij er +hunne stokken onder en droegen hem mee.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vond het geenszins aangenaam, aldus in een +bijenkorf vervoerd te worden. De nacht was donker en de dieven +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1115" href="#xd21e1115" name= +"xd21e1115">28</a>]</span>spraken geen woord. Alle vijftig stappen +bleven zij staan om adem te scheppen en zich vervolgens weder op weg te +begeven. Die vóór ging gromde van kwaadheid omdat de last +zoo zwaar woog, en die van achteren, kermde weemoedig. Want in de +wereld zijn twee soorten luiaards: zij, die kwaad zijn op den arbeid, +en zij, die jammeren als er te werken valt.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die niets te doen had, trok den dief, die +vóór ging, bij zijn haar, en den anderen bij zijnen +baard, zoodat de grommer den janker toeschreeuwde:</p> +<p class="par">—Als gij niet ophoudt, aan mijn haar te trekken, +geef ik u eene smete op den kop, dat hij in uwe borstkas valt en gij +door uwe ribben kunt zien, als een dief door de traliën van het +Steen.</p> +<p class="par">—Ik deed het niet, vriend, jammerde de janker, gij +zijt het die aan mijnen baard trekt.</p> +<p class="par">De grommer antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik zoek geen ongedierte in een schurftigen +baard!</p> +<p class="par">—Maat, sprak de janker, doe de korf niet zoo +schommelen, mijne armen houden het niet langer uit.</p> +<p class="par">—Hewel, ik zal ze u van het lijf rukken. En hij +trok zijnen riem over zijn hoofd, zette den korf op den grond en sprong +op zijn makker. En zij vochten, de eene vloekend, de andere om genade +smeekende.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel de slagen hoorde vallen, kroop hij uit +den korf, sleepte dien in een boschje, waar hij hem terugvinden kon, en +keerde toen huiswaarts.</p> +<p class="par">En zoo is het, dat de slimmen voordeel halen uit twist +en krakeel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.20" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Uilenspiegel vijftien jaar oud was, bouwde hij +te Damme, met vier palen, eene kleine tent op, en riep dat een iegelijk +er zijn tegenwoordig en toekomstig gelaat kon afgebeeld zien, in een +schoone lijst van hooi.</p> +<p class="par">Wanneer een opgeblazen rechtsgeleerde binnen kwam, zot +van eigenwaan, stak Uilenspiegel zijn hoofd door de lijst en bootste +het gezicht van een ouden aap na; dan sprak hij:</p> +<p class="par">—Een ouden snuit kan rotten, maar geenszins +bloeien; ben ik uw spiegel niet, heer dokter in de rechten?</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel tot klant een oudgediende kreeg, liet +hij, in <span class="pagenum">[<a id="xd21e1146" href="#xd21e1146" +name="xd21e1146">29</a>]</span>stee van zijn gezicht, in ’t +midden van de lijst een schotel vleesch en brood zien, en sprak +hij:</p> +<p class="par">—De oorlog zal u tot gehakt maken; wat geeft gij +mij om de voorzegging, o snorrebaard, verzot op sakkers met wijden +mond?</p> +<p class="par">En als een oud heertje aan Uilenspiegel zijn poezelig +wijfje liet zien, verborg de snaak zijn gelaat nogmaals en toonde in de +lijste een boompje, aan welks takken messen, koffertjes, kammen en +schrijfgerei hingen, alles van hoorn vervaardigd, en zeide:</p> +<p class="par">—Vanwaar komen die schoone snuisterijen, messire? +is het niet van den horenboom, die groeit in den boomgaard der oude +manslieden? Wie zal nog zeggen, dat horendragers van geenerlei nut zijn +in de samenleving?</p> +<p class="par">En Uilenspiegel toonde in de lijste, nevens den boom, +zijn jeugdig gezicht.</p> +<p class="par">Als de ouderling hem hoorde, ontstak hij in hevige +woede, doch zijn vrouwtje paaide hem, en glimlachend vroeg zij aan +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—En mijn spiegel, wilt ge hem mij toonen?</p> +<p class="par">—Kom nader, was ’t antwoord.</p> +<p class="par">Zij deed het. Toen kuste hij haar waar hij maar kon.</p> +<p class="par">—Uw spiegel, sprak hij, is bloeiende jeugd in +trotschheid gehuld.</p> +<p class="par">En de schoone ging heen, en vergat niet hem een paar +gulden te geven.</p> +<p class="par">Aan een dikken monnik, die hem vroeg om zijn +tegenwoordig en toekomstig gezicht te zien, antwoordde +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Gij zijt eene hespenkast, en een bierkelder zult +gij ook zijn, want zout noodt tot drinken, niet waar, dikzak? Geef mij +een oortje, omdat ik de waarheid zei.</p> +<p class="par">—Mijn zoon, sprak de monnik, nooit dragen wij geld +op ons.</p> +<p class="par">—Dan is het, antwoordde Uilenspiegel, dat het geld +u op zich draagt, want mij is ’t bekend, dat gij het steekt +tusschen twee zolen, onder den voet! Geef mij uw riemschoen.</p> +<p class="par">Maar de monnik hernam:</p> +<p class="par">—Mijn zoon, ’t is het goed van het klooster. +Maar als ’t moet, zal ik u toch twee oortjes geven voor uwe +moeite.</p> +<p class="par">De monnik gaf ze en Uilenspiegel nam ze minzaam aan.</p> +<p class="par">Daarna toonde hij ook aan de lieden van Damme, van +Brugge, van Blankenberge, tot zelfs van Oostende, hunnen spiegel.</p> +<p class="par">En in stee van te zeggen in Vlaamsche sprake: „Ik +ben <span class="pagenum">[<a id="xd21e1188" href="#xd21e1188" name= +"xd21e1188">30</a>]</span>Ulieden spiegel”, zei hij kortweg: +„Ik ben Ulen spiegel”, gelijk thans nog gezegd wordt in +Oost- en West-Vlaanderen.</p> +<p class="par">En zóó kwam hij aan zijn bijnaam +Uilenspiegel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.21" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Grooter geworden slenterde hij geerne langs +kermissen en jaarmarkten. Zag hij ergens een hobo-, vedel- of +doedelzakspeler, dan liet hij zich voor een oortje leeren, hoe men uit +die speeltuigen welluidende tonen kan halen.</p> +<p class="par">Zeer behendig werd hij in ’t bespelen van den +rommelpot, een speeltuig gemaakt met een pot, eene blaas en een rietje, +en wel als volgt: over den pot spant men een natte blaas; een eind van +het rietje wordt met een touwtje gebonden in het middenste van de blaas +en het ander raakt den bodem van van den pot; vervolgens wordt de blaas +tot barstens toe om den pot gespannen. ’s Anderen morgens, als de +blaas droog geworden is, kan men er op slaan als op een tamboerijn en +zoo men met het rietje wrijft, bromt het schooner dan de viool.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging met zijn rommelpot, die het geblaf +van wachthonden nabootste, aan de deur van de huizen kerstliederen +zingen, in gezelschap van kinderen, waarvan een, op Driekoningen, een +blinkende papieren ster droeg.</p> +<p class="par">Als een meester-schilder te Damme kwam om de broeders +van een of ander gilde geknield op het doek te malen, bekroop +Uilenspiegel de lust te zien hoe hij werkte; daarom vroeg hij om zijne +verf te mogen wrijven, en als loon wilde hij slechts eene snee brood, +drie duiten en eene pint kuite aanveerden.</p> +<p class="par">Terwijl hij de verf fijn wreef, ging hij de doenwijze +zijns meesters na. Als deze weg was, beproefde hij te schilderen, maar +overal streek hij scharlakenrood. Hij probeerde ook ’t portret te +maken van Klaas, Soetkin, Katelijne en Nele, alsmede van pinten en +stoopen. En Klaas hem aan ’t werk ziende, voorzeide, dat hij, zoo +hij neerstig wou zijn, florijnen bij tientallen zou kunnen verdienen +met opschriften te schilderen op de speelwagens in Vlaanderen en +Zeeland.</p> +<p class="par">Ook het houtsnijden en steenkappen leerde hij van een +meester-metser, terwijl deze, in het koor van Onze Lieve Vrouwekerk, +eenen zetel kwam maken, derwijze geschikt, dat de oude deken zitten kon +zonder dat iemand het merkte. <span class="pagenum">[<a id="xd21e1207" +href="#xd21e1207" name="xd21e1207">31</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel was het, die het eerst een messenhecht +sneed, zooals de Zeeuwen gebruiken. Hij maakte er een kunstig bewerkt +snijwerk van, met van binnen een doodshoofd en van boven een wakende +hond. Hetgeen zeggen wilde: het hecht getrouw tot aan den dood.</p> +<p class="par">En alzoo begon zich de voorzegging van Katelijne te +verwezenlijken, want Uilenspiegel was nu tegelijk schilder, +beeldhouwer, boer en ook edelman: immers de Klaassen voeren, van vader +tot zoon, drie zilveren pinten in een veld van bruinbier.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel bleef in alles ongedurig en Klaas zei +dat, als dat spelletje zoo voortging, hij hem de stulp uit zou +jagen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.22" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De keizer, van den oorlog teruggekeerd, vroeg +waarom zijn zoon Philippus hem niet was komen begroeten.</p> +<p class="par">De aartsbisschop-leermeester van den infant antwoordde, +dat hij niet gewild had, dat hij slechts van boeken en eenzaamheid +hield.</p> +<p class="par">De keizer vroeg, wáár hij zich +ophield.</p> +<p class="par">De <span class="corr" id="xd21e1226" title= +"Bron: leermeerster">leermeester</span> antwoordde, dat men hem overal +zoeken moest, waar het duister was. Zoo deden zij.</p> +<p class="par">Als zij door menige zalen gegaan waren, kwamen zij +eindelijk in een somber verblijf, door een smal venster verlicht. En op +den grond stond een staak, waaraan een jong en lief aapje vastgemaakt +lag, een diertje dat Zijne Hoogheid uit Indië gekregen had om er +mede te spelen. Smeulende takkebossen lagen rondom en in het vertrek +hing een walm van verkoold haar.</p> +<p class="par">Het diertje, levend verbrand, had zoo verschrikkelijk +geleden, dat zijn lichaampje niet geleek op dat van een wezen dat +geleefd had, maar op een stuk gewrongen en gerimpelden wortel. En op +zijn mondje, dat open was, als om genade te vragen, stond een bloedig +schuim, en zijn arm gezichtje was nat van zijne tranen.</p> +<p class="par">—Wie heeft dat gedaan? vroeg de keizer.</p> +<p class="par">De leermeester dorst niet antwoorden en beiden bleven +sprakeloos, droef en grammoedig staan.</p> +<p class="par">Maar onverwacht werd de stilte door een lichten kuch +gestoord, die uit den donkersten hoek kwam. Zijne Majesteit +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1239" href="#xd21e1239" name= +"xd21e1239">32</a>]</span>keerde zich om en zag den infant Philippus, +in ’t zwart gekleed bezig een citroen uit te zuigen.</p> +<p class="par">—Don Philippus, sprak hij, kom hier om mij te +groeten.</p> +<p class="par">Zonder zich te verroeren, bekeek de infant hem met zijne +vreesachtige oogen, waar geenerlei liefde in blonk.</p> +<p class="par">—Zijt gij het, vroeg de keizer, die dat diertje +verbrand hebt?</p> +<p class="par">De infant boog het hoofd.</p> +<p class="par">—Waart gij wreedaardig genoeg om het te bedrijven, +wees dan vrank genoeg om het te bekennen.</p> +<p class="par">De infant zweeg.</p> +<p class="par">Zijne Majesteit ontnam hem den citroen, wierp dien op +den grond en wilde zijn zoon slaan, maar de aartsbisschop hield hem +terug, en fluisterde hem toe:</p> +<p class="par">—Zijne Hoogheid zal later een groote ketterbrander +zijn!</p> +<p class="par">De keizer glimlachte en beiden gingen, den infant met +zijn aapje alleen latend.</p> +<p class="par">Maar ook anderen, die geen aapjes waren, kwamen in +vlammen om.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.23" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De Slachtmaand was gekomen, de kille hoestmaand +der borstlijders.</p> +<p class="par">’t Is ook de maand, waarin de knapen bij benden +over de rapenvelden heenstormen, om te rooven wat zij kunnen, tot +groote schade der boeren, die ze tevergeefs achternazitten met stokken +en vorken.</p> +<p class="par">Op een avond nu dat Uilenspiegel van een strooptocht +terugkwam, hoorde hij in een hoek van den haag, dicht bij hem, een +gekerm. Hij bukte en zag, op eenen steen, een hondeken liggen.</p> +<p class="par">—Wel, mijn beestje, sprak hij, wat doet ge hier +zoo spa in den avond?</p> +<p class="par">Hij wilde den hond streelen en hij voelde dat zijn rug +nat was. Hij dacht, dat men hem had willen verdrinken en nam hem in de +armen, om hem te drogen en te koesteren.</p> +<p class="par">Thuis gekomen, sprak hij:</p> +<p class="par">—Hier is een gekwetste, wat moet ik er mee +doen?</p> +<p class="par">—Hem verbinden, antwoordde Klaas.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zette den hond op de tafel. Klaas, Soetkin +en hij zagen toen, bij het licht van de lamp, dat het diertje eene wond +op de rug had. Soetkin wiesch ze, lei er balsem op en <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1283" href="#xd21e1283" name= +"xd21e1283">33</a>]</span>bond er een doek om. Uilenspiegel nam den +hond in zijn bed, hoewel Soetkin hem in ’t hare wou hebben, +bevreesd dat Uilenspiegel, die woelde als een duivel in een +wijwatervat, in zijn slaap het diertje zou bezeeren.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel deed zijne goesting; hij verzorgde +zijn hond zóó goed, dat de gekwetste na zes dagen liep +zooals de meesten zijner verwaande natuurgenooten, met den steert +omhoog.</p> +<p class="par">En de schoolmeester hiet hem Titus Bibulus Snuffius: +Titus in memorie van zekeren goeden Romeinschen keizer, dewelke +dwalende honden placht op te nemen; Bibulus, omdat de hond eene +dronkemansliefde voor kuite en bruinbier had, en Snuffius omdat hij +steeds met den snoet in rattenholen en mollenritten aan ’t +snuffelen was.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e1291width"><img src="images/pl04.jpg" alt= +"... een mensch, een halve mensch en een paardekop. (Blz. 21)." width= +"512" height="720"> +<p class="figureHead">... een mensch, een halve mensch en een +paardekop. (Blz. 21).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.24" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Aan het einde van de Onze-Lieve-Vrouwestraat +stonden twee wilgeboomen aan den boord van een diepe gracht.</p> +<p class="par">Tusschen de twee wilgen spande Uilenspiegel eene koorde, +waarop hij op een Zondag na de vespers danste, zoo vlug, dat heel de +menigte van straatloopers in de handen kletste. Toen kwam hij beneden +en ging rond met zijn schaaltje, dat met geld gevuld werd, maar hij +ledigde het in de schorte van Soetkin, en hield elf duiten voor +zich.</p> +<p class="par">Den volgenden Zondag wilde hij weer op de koorde dansen, +maar eenige bengels, uit nijd over zijne behendigheid, hadden eene snee +in de koorde gegeven, zoodat zij na eenige sprongen brak en +Uilenspiegel in ’t water tuimelde.</p> +<p class="par">Terwijl hij naar den oever zwom, riepen de kleine +koordesnijders hem toe:</p> +<p class="par">—Hoe gaat het, Uilenspiegel-vlug? Gaat gij nu in +den vijver den karpers leeren dansen?</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam uit het water en schudde zich af. En +daar zij uit angst voor een pak slaag wegliepen, riep hij hun toe:</p> +<p class="par">—Vreest niets; komt Zondag terug, ’k zal U +andere kunsten toonen en gij zult uw deel in de winst hebben!</p> +<p class="par">’s Zondags nadien sneden de bengels de koorde niet +door, doch hielden er de wacht bij, opdat niemand ze aanraakte, want er +waren toeschouwers in groote menigte.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei hun: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1316" href="#xd21e1316" name="xd21e1316">34</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat ieder mij een zijner schoenen geve, en +’k wed dat ik er mee dans, zoowel met den grootsten als met den +kleinsten.</p> +<p class="par">—En wat betaalt gij, als gij verliest? vroegen zij +hem.</p> +<p class="par">—Veertien pinten bruinbier, antwoordde +Uilenspiegel, maar gij betaalt mij drie oortjes als ik win.</p> +<p class="par">—Goed! riepen zij.</p> +<p class="par">En zij gaven hem elk een hunner schoenen. Uilenspiegel +legde ze alle in het voorschoot dat hij aan had en, met dien last, +danste hij op de koorde, doch niet zonder moeite.</p> +<p class="par">Van beneden riepen de koordesnijders:</p> +<p class="par">—Gij hebt gezegd met elk onzer schoenen te zullen +dansen; trek ze aan en houd uwe wedding.</p> +<p class="par">Uilenspiegel danste voort en antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik heb niet gezegd uwe schoenen aan te trekken, +doch er mee te dansen. Nu, ik dans, en alles danst mee in mijn +voorschoot. Ziet gij het niet met uwe paddenoogen? Betaalt mij mijn +drie oortjes.</p> +<p class="par">Doch zij jouwden hem uit en schreeuwden, dat zij hunne +schoenen moesten terughebben.</p> +<p class="par">Uilenspiegel smeet ze alle te gelijk in een worp naar +beneden. Een woedend gevecht volgde, daar niemand zijn schoen dadelijk +terugvinden kon.</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam naar beneden en begoot de vechters, +maar niet met klaar water.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.25" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De infant, nu vijftien jaar oud, dwaalde als naar +gewoonte door gangen en trappen en zalen van ’t slot. Doch +meestal slenterde hij rond de vertrekken der edelvrouwen, om de +edelknapen te verschalken, die, gelijk hij, als katten in de gangen op +loer lagen<span class="corr" id="xd21e1347" title= +"Niet in bron">.</span> Andere jonkers waren in den tuin, keken +verzuchtend omhoog, en zongen eene ballade van minne.</p> +<p class="par">Als de infant het hoorde, vertoonde hij zich eensklaps +aan een der vensteren, en de arme edelknapen waren ontsteld als zij +zijn bleeke tronie zagen, in stee van de zoete oogen hunner +schoonen.</p> +<p class="par">Onder de edelvrouwen van het hof was een lieftallige +dame, een Vlaamsche van Dudzele, omtrent Damme, van ongemeene +schoonheid en in de volheid harer jaren, met oogen, groenig-bruin, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1354" href="#xd21e1354" name= +"xd21e1354">35</a>]</span>en rossig, krullend haar, dat schitterde als +goud. Vroolijk van zin en vurig van aard, verheelde zij niemand hare +neiging tot den gelukkige, wien zij, op heur aanbiddelijk erf, het +hemelsch privilege van liefde schonk. De uitverkorene heurs herten was +een schoon en fier ridder. Elken dag op vast uur, ging zij tot hem, +hetgeen Philippus wist.</p> +<p class="par">Hij zette zich op eene bank tegenover een venster en +wachtte. En als zij hem voorbijging met flikkerend oog en met rozeroode +lippen, en glanzend van jeugd en van liefde in haar kleed van +goudbrocaat, zag zij den infant, die, zonder zich van zijne plaats te +verheffen, tot haar zegde:</p> +<p class="par">—Mevrouwe, hebt gij een oogenblik voor mij?</p> +<p class="par">Driftig als de merrie, die in haren loop gestuit wordt +op ’t oogenblik dat zij rent naar den schoonen hengst, die in den +beemd hinnikt, antwoordde zij:</p> +<p class="par">—Hoogheid, een ieder moet gehoorzamen aan Uwen +vorstelijken wil.</p> +<p class="par">—Zet U naast mij, sprak de infant.</p> +<p class="par">Onbeschaamd, listiglijk en onbermhertig zag hij haar +aan:</p> +<p class="par">—Zeg mij het Onze-vader in Vlaamsche tale; men +heeft het mij geleerd, laas! ik heb het vergeten.</p> +<p class="par">De arme vrouw zegde een Vader-ons, doch tamelijk vlug, +maar hij dwong haar telkens tot langzamer spreken.</p> +<p class="par">En aldus noodzaakte hij heur het tot tienmaal toe te +zeggen, aan haar, die op dit uur aan andere gebeden dacht.</p> +<p class="par">Daarna sprak hij vleiend van heure schoone gouden +lokken, van heure heldere tint, heur klare oogen, maar niets dorst hij +zeggen van heur gevleesde schouderen, noch van haren fraai gevormden +boezem, noch van iets anders.</p> +<p class="par">Zij meende te mogen heengaan en blikte reeds naar den +tuin waar zij haren minnaar wachtte, toen hij vroeg of ze wist welke de +deugden der vrouw zijn?</p> +<p class="par">Daar zij niet antwoordde uit vreeze van verkeerd te +spreken, deed hij het in heure plaats, en zegde hij op den toon van een +zedenpreeker:</p> +<p class="par">—Deugden der vrouwe zijn kuischheid, eerzaamheid +en ingetogenheid.</p> +<p class="par">Hij ried haar aan zich zedig te kleeden en alles wat +heur was, zorgvuldiglijk te verbergen.</p> +<p class="par">Zij knikte ten teeken van goedkeuring en zeide, dat zij +zich voor Zijne Noordpoolachtige Hoogheid liever met tien <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1387" href="#xd21e1387" name= +"xd21e1387">36</a>]</span>berenhuiden dan met eene el neteldoek +bedekken zou.</p> +<p class="par">En terwijl hij onthutst was over dit antwoord, nam zij +lachende de vlucht.</p> +<p class="par">Nochmaals was het vuur der jeugd in de borst van den +infant ontbrand: maar het was dit gloeiende vuur niet, dat de sterke +zielen tot groote daden drijft, noch het zoete vuur, dat de teedere +herten doet weenen: ’t was een somber vuur uit de helle, door +Satan ontstoken. En het glom in zijne grijze oogen, gelijk de maan +boven een kerkhof, in winternacht. En het brandde hem wreedelijk.</p> +<p class="par">Daar de arme gluiperd geene liefde voor anderen voelde, +dorst hij de edelvrouwen niet aanspreken; toen ging hij naar een +afgelegen hoekje, in een kamertje, met witte muren, slecht verlicht, +waar hij gemeenlijk zijne lekkernijen at en waar een groote menigte +vliegen waren, om den wille van de brokkelingen. Daar streelde hij +zichzelven, terwijl hij de vliegen met den kop tegen de ruiten plette +en er met honderden doodde, totdat zijne vingeren te danig beefden om +hunne bloedige bezigheid voort te zetten. En in die wreede uitspanning +vond hij een genot, mits geilheid en wreedheid twee eerlooze zusteren +zijn. Als hij uit dat hok kwam, was hij nog somberder dan te voren en +een ieder ontvluchtte het bleeke gelaat van dien terugstootenden +prins.</p> +<p class="par">En de treurige Hoogheid leed, want slecht herte is +smerte.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.26" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De schoone vrouwe verliet Valladolid om naar heur +slot van Dudzele, in Vlaanderen, te gaan.</p> +<p class="par">Toen zij, met heuren dikken bottelier, door Damme trok, +zag zij een veertienjarigen knaap, met den rug tegen eene hut geleund, +op eenen doedelzak spelen. Rechtover hem zat een rosse hond, die +jammerlijk huilde, daar die muziek hem niet aanstond. De zonne stond +schitterend aan den hemel. Nevens den knaap zat een aanminnig meisje, +dat, bij elk erbarmelijk gehuil van den hond, in een gulhertigen lach +schoot.</p> +<p class="par">Toen de schoone vrouwe en de dikke bottelier voorbij de +stulp kwamen, bezagen zij Uilenspiegel, die blies, Nele, die lachte en +Titus Bibulus Snuffius, die jankte.</p> +<p class="par">—Stoute jongen, sprak zij tot Uilenspiegel, wilt +ge wel ophouden dien armen hond zoo te doen huilen! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1409" href="#xd21e1409" name= +"xd21e1409">37</a>]</span></p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel bezag haar en blies nog harder op +zijnen doedelzak. En Bibulus Snuffius jankte nog jammerlijker, en Nele +schaterlachte nog luider.</p> +<p class="par">De bottelier ontstak in woede, wees naar Uilenspiegel en +sprak tot de edelvrouwe:</p> +<p class="par">—Als ik dat schavuitengebroed eens afroste met de +schee van mijn degen, zou de onbeschaamderik wel ophouden!</p> +<p class="par">Uilenspiegel bezag den bottelier, hiet hem Jan Papzak, +om den wille van zijn dikken buik en ging voort met blazen op zijn +doedelzak. De bottelier liep op hem toe en dreigde hem met de vuist; +maar Bibulus Snuffius vloog op hem af en beet Papzak in het been; van +schrik viel de bottelier op den grond en schreeuwde om hulp.</p> +<p class="par">De dame lachte Uilenspiegel toe en sprak:</p> +<p class="par">—Kunt ge mij zeggen, doedelzakspeler, of de weg, +die van Damme naar Dudzele leidt, niet veranderd is?</p> +<p class="par">Uilenspiegel bleef voortblazen, schudde den kop en bezag +de edelvrouwe.</p> +<p class="par">—Maar waarom ziet ge mij zoo strak aan? vroeg +zij.</p> +<p class="par">Doch hij speelde voort en sperde de oogen open, alsof +hij voor heur in bewondering stond.</p> +<p class="par">—Zijt gij niet beschaamd, voor een jongen snaak +als gij, de vrouwen aldus te bezien?</p> +<p class="par">Uilenspiegel bloosde een weinig, speelde voort en bekeek +heur nog meer.</p> +<p class="par">—Ik heb U gevraagd, hernam zij, of de weg niet +veranderd is, die van Damme naar Dudzele leidt?</p> +<p class="par">—Weleer was hij groen, thans is hij droef en +schraal, sedert hij het geluk mist U te mogen dragen, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wilt ge mij leiden?</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel bleef zitten, haar steeds aanziende. +En als ze hem zoo snaaksch zag en zoo jong en zoo levendig, vergaf zij +hem geerne zijne woorden. Hij stond op om binnen te gaan.</p> +<p class="par">—Waar gaat gij?</p> +<p class="par">—Mijn beste kleeren aantrekken, antwoordde +hij.</p> +<p class="par">—Spoed U dan, sprak de edelvrouwe.</p> +<p class="par">Toen zette zij zich neer op de bank naast de deur; de +bottelier deed zooals zij. Zij wilde tot Nele spreken, maar Nele +antwoordde heur niet, want zij was jaloersch.</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam terug; hij was schoon gewasschen en +had een bombazijnen wambuis aan. Hij zag er flink uit in zijn +zondagspak. <span class="pagenum">[<a id="xd21e1452" href="#xd21e1452" +name="xd21e1452">38</a>]</span></p> +<p class="par">—Gaat gij toch mee? vroeg Nele hem.</p> +<p class="par">—Ik ben dadelijk terug.</p> +<p class="par">—Wil ik in uwe plaats gaan? sprak Nele.</p> +<p class="par">—Neen, zegde hij, de wegen zijn vol modder.</p> +<p class="par">—Waarom, vroeg de dame gestoord en insgelijks +jaloersch, waarom, kleine meid, wilt gij hem beletten van mede te +gaan?</p> +<p class="par">Nele antwoordde heur niet, maar twee dikke tranen welden +in heure oogen, en treuriglijk en gramstorig bekeek zij de schoone edel +vrouwe.</p> +<p class="par">Gevieren begaven zij zich op weg, de dame op hare witte +hakkenei met zwart fluweel getuigd; de bottelier met zijn waggelenden +buik; Uilenspiegel, die de hakkenij bij den breidel hield, en Bibulus +Snuffius, die, met den steert in de lucht, fier naast zijn meester +stapte.</p> +<p class="par">Geruimen tijd reden en gingen zij aldus voort, maar +Uilenspiegel was niet op zijn gemak; stom als een visch snoof hij den +fijnen benjoëreuk op, die opsteeg uit de kleeren van de dame, en +hij bekeek, ter sluip, heur schoon paardentuig, heure zeldzame +kleinooden en juweelen, en ook heur zachtaardig uitzicht, heure +schitterende oogen, heuren schoonen boezem en heur haar, dat als een +gouden helmet in de zonne schitterde.</p> +<p class="par">—Waarom zegt gij zoo weinig, vriendje? vroeg +zij.</p> +<p class="par">Hij antwoordde niet.</p> +<p class="par">—’t Ware jammer als gij uwe tong verloren +hadt, want ’k had U geerne met een boodschap belast.</p> +<p class="par">—Welke? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Gij moet, sprak de dame, mij hier verlaten en +naar Koolkerke gaan, aan den anderen kant van den wind, en aldaar +zeggen aan een edelman, half in ’t zwart, half in ’t rood +gekleed, dat hij mij vandaag niet mag verwachten, maar Zondag komen +moet, te tien uren van den nacht, in mijn slot, langs de +sluippoort.</p> +<p class="par">—Ik ga niet! sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Waarom niet? vroeg de dame.</p> +<p class="par">—Neen, ik ga niet! volhardde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De dame sprak toen:</p> +<p class="par">—Maar waarom toch maakt gij u driftig als een +haantje, en wilt niet gaan?</p> +<p class="par">—Ik ga niet! sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar als ik U een gulden gaf?</p> +<p class="par">—Neen! sprak hij.</p> +<p class="par">—Een dukaat? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1499" href="#xd21e1499" name="xd21e1499">39</a>]</span></p> +<p class="par">—Neen.</p> +<p class="par">—Een karolus?</p> +<p class="par">—Neen, sprak Uilenspiegel nog. En toch, voegde hij +er bij met een zucht, zou ik dien liever dan eene mosselschelp in +moeder heur tassche zien.</p> +<p class="par">De dame glimlachte, en eensklaps riep zij uit:</p> +<p class="par">—Ik ben mijne beugeltassche kwijt, een schoone +zeldzame tassche van zijdelaken, met fijne perelen geborduurd. Te Damme +had ik ze nog aan mijne ceintuur bevestigd.</p> +<p class="par">Uilenspiegel verroerde zich niet, maar de bottelier ging +naar de edelvrouwe:</p> +<p class="par">—Mevrouwe, sprak hij, als die jonge schavuit ze +gaat zoeken, ziet gij hem nimmer terug.</p> +<p class="par">—En wie zal dan gaan? vroeg de edelvrouwe.</p> +<p class="par">—Ik, sprak hij, hoewel ik oud van jaren ben.</p> +<p class="par">En terstond ging hij op zoek.</p> +<p class="par">Middag sloeg de klok; ’t was drukkend warm en +stille en eenzaam in het ronde. Uilenspiegel sprak geen woord, doch +deed zijn nieuw wambuis uit, om de dame onder de schaduwe van een +lindeboom te laten rusten, zonder dat de koelte van het gras heur +kwellen kon. En hij bleef rechtstaan in verzuchting, naast heur.</p> +<p class="par">Zij zag hem aan en voelde medelijden voor dien blooden +jongen, en vroeg hem of hij niet moede was, zoo lang op zijne jonge +beenen te staan. Hij antwoordde niet, doch liet zich naast heur vallen, +en zij trok hem tot zich, en zijn hoofd rustte op heuren blooten +boezem, en daar lag hij zoo goed, dat zij het als eene zonde beschouwd +hadde, hem te zeggen, dat hij elders een hoofdkussen zoeken moest,</p> +<p class="par">De bottelier kwam intusschen terug, zeggende dat hij de +beugeltassche niet gevonden had.</p> +<p class="par">—Ik heb ze wedergevonden, ik, antwoordde de dame, +toen ik van mijn peerd steeg; in ’t vallen was zij aan den +stijgbeugel vastgeraakt. En nu, sprak zij tot Uilenspiegel, leid ons nu +recht naar Dudzele en zeg mij uw naam.</p> +<p class="par">—Mijn patroon, antwoordde hij, is de heer Sint +Thijlbert, naam, die bediedt vlug te been, om te gaan waar het goed is; +mijn naam is Klaas en mijn toenaam Uilenspiegel. Als ge U zelf in mijn +spiegel wilt aanschouwen, zult gij overtuigd zijn, dat er, gansch +Vlaanderenland door, geen schitterender bloem van schoonheid bestaat +dan Uwe geurige bekoorlijkheid. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1531" href="#xd21e1531" name="xd21e1531">40</a>]</span></p> +<p class="par">De dame bloosde van welbehagen en was geenszins +verbolgen.</p> +<p class="par">En gedurende die lange afwezigheid weenden Soetkin en +Nele bitterlijk.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.27" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Uilenspiegel van Dudzele terugkwam, zag hij +Nele, aan den inkoom van de stad, met den rug tegen een hek geleund, en +een tros blauwe druiven in de hand. Een voor een at zij de vruchten, +die haar verfrischten, maar blijken liet zij dit niet. Integendeel, zij +scheen verstoord, want driftig beet zij de druiven van de rist. Zij was +weemoedig, en had zulk een droevig en spijtig gezicht, dat +Uilenspiegel, vol liefde, medelijden kreeg en, stille achter haar, heur +eenen kus in den hals gaf.</p> +<p class="par">Maar zij gaf hem een klinkenden kaakslag in de +plaats.</p> +<p class="par">—Die was raak, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Zij weende dat de tranen over heure wangen rolden.</p> +<p class="par">—Nele, sprak hij, gaat gij nu de fonteinen aan den +ingang van de stad stellen?</p> +<p class="par">—Loop heen! zegde zij.</p> +<p class="par">—Maar ik kan niet heengaan, als gij zoo weent, +liefste?</p> +<p class="par">—Ik ben geene liefste, sprak Nele, en weenen doe +ik niet.</p> +<p class="par">—Neen, gij weent niet, maar er komt water uit uwe +oogen.</p> +<p class="par">—Wilt gij gaan, sprak zij.</p> +<p class="par">—Neen! zegde hij.</p> +<p class="par">Maar met heure bevende handjes, hield zij heur schort +voor ’t gezicht; zij beet er de stof van aan stukken, en heure +tranen maakten het nat.</p> +<p class="par">—Nele, vroeg Uilenspiegel, zeg eens, zal het +straks schoon weder zijn?</p> +<p class="par">En glimlachend zag hij heur liefderijk aan.</p> +<p class="par">—Waarom vraagt ge mij dat? sprak zij.</p> +<p class="par">—Omdat het spreekwoord zegt: na regen komt +zonneschijn, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ga, sprak zij, ga bij uw schoone dame met haar +zijden kleed, die hebt gij genoeg doen lachen.</p> +<p class="par">Toen zong Uilenspiegel:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Hoor ik mijn lieveken krijschen</p> +<p class="line">’t Doet mijn herteken groot verdriet.</p> +<p class="line">Honig zoo gij haar lachen hoort, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1583" href="#xd21e1583" name= +"xd21e1583">41</a>]</span></p> +<p class="line">Peerlen zoo gij heur traantjes ziet....</p> +<p class="line">Ei, mijn lieveken laat ik niet!...</p> +<p class="line">En ik geef een bottel ten beste</p> +<p class="line">Lekkeren Leuvenschen wijn.</p> +<p class="line">En ik geef een bottel ten beste</p> +<p class="line">Als Nele vroo wil zijn....</p> +</div> +<p class="par first">—Gemeene man, sprak zij, gij lacht mij dan +noch uit!</p> +<p class="par">—Nele, sprak Uilenspiegel, ik ben een man, dat is +waar, maar gemeen ben ik niet, want onze adellijke familie, eene +schepenfamilie, voert drie zilveren pinten in een veld van bruinbier. +Nele, is ’t waar, dat men, in Vlaanderenland, kaaksmeten maait +als men kussen zaait?</p> +<p class="par">—Ik spreek u niet aan, zegde zij.</p> +<p class="par">—Waarom doet ge dan uw mondje open om het mij te +zeggen?</p> +<p class="par">—Ik ben kwaad, sprak zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel klopte heel zachtjes op heuren rug en +sprak:</p> +<p class="par">—Kus een vrouwtje en ze zal u kloppen; klop een +vrouwtje en ze zal u kussen. Kus mij dan, liefste, vermits ik u +klopte.</p> +<p class="par">Nele keerde zich om. Hij opende zijne armen en, nog +weenend, wierp zij er zich in en vroeg:</p> +<p class="par">—Zult ge ginder niet meer gaan, Thijl?</p> +<p class="par">Maar hij antwoordde niet, want hij had het te druk met +heure bevende vingeren in de zijne te drukken en, met de lippen, de +heete tranen te wisschen, die uit Nele’s oogen vielen als de +dikke droppelen van een stormregen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.28" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd weigerde Gent, de edele stad, haar +aandeel te betalen in de bede, die haar zoon, keizer Karel, heur vroeg. +Zij kon niet betalen, want zij had geen geld meer, en dit was de schuld +van Karel zelf. Toch was dat een groote misdaad, en hij besloot haar in +persoon te gaan kastijden.</p> +<p class="par">Want de slagen, die eene moeder het zeerst doen, zijn +die van heuren zoon.</p> +<p class="par">Frans met den Langen Neus, zijn vijand, deed hem het +aanbod om door Frankrijk te gaan. Karel nam het aan, en in stee van te +worden gevangengezet, werd hij op vorstelijke wijze onthaald en +gevierd. Altijd zijn de vorsten bereid elkander te helpen, om ’t +volk te onderdrukken.</p> +<p class="par">Karel verbleef langen tijd te Valencijn, zonder eenig +teeken <span class="pagenum">[<a id="xd21e1628" href="#xd21e1628" name= +"xd21e1628">42</a>]</span>van toorn te geven. De stad Gent, zijne +moeder, leefde zonder vrees in het geloof, dat de Keizer, haar zoon, +vergeten zou, wijl zij gehandeld had volgens recht.</p> +<p class="par">Karel kwam onder de muren van de stad met vier duizend +peerden. Alva was bij hem, alsmede de prins van Oranje. Het gemeen en +de kleine ambachten hadden geerne die kinderlijke intrede belet en de +tachtig duizend man van de stad en den bijvang op de been gebracht; +maar de hoogpoorters verzetten zich daartegen, want zij vreesden, dat +het volk de overhand zou krijgen. Nochtans had de stad Gent haren zoon +met zijne vier duizend peerden in de pan kunnen hakken. Maar zij +beminde hem nog, en de kleine ambachten zelven hadden weder vertrouwen +gekregen.</p> +<p class="par">Karel ook had haar lief, maar ’t was om het geld, +dat hij van haar in zijne kisten had en nog van haar trekken wilde.</p> +<p class="par">Toen hij zich meester gemaakt had van de stad, stelde +hij overal krijgswachten en liet hij dag- en nachtronden doen. Daarna +sprak hij, in groote statie, de sententie over de stede uit.</p> +<p class="par">De voornaamste poorters moesten vóór +zijnen troon vergiffenis komen vragen, met een strop om den hals; Gent +werd schuldig verklaard aan de ergste misdaden, dewelke zijn: ontrouw, +inbreuk op de tractaten, ongehoorzaamheid, muiterij, opstand en +majesteitsschennis. De keizer verklaarde alle geschonken privileges, +rechten, vrijheden, costumen en gebruiken verbeurd en, de toekomst +verbindende alsof hij God zelf was, bepaalde hij verder, dat zijne +opvolgers, bij hunne komst als landheer, zweren moesten niets te zullen +naleven dan de vernederende Karolijnsche Concessie, door hem aan de +stad verleend.</p> +<p class="par">De abdij van Sint-Baafs deed hij afbreken, om ter +plaatse eene vesting te bouwen, van waar hij, gemakkelijk, de borst +zijner moeder met kogels kon doorboren.</p> +<p class="par">Als een slechte zoon, die met ongeduld naar den dood +zijner ouderen wacht, verbeurde hij alle goederen en eigendommen van +Gent, inkomsten en panden, geschut en oorlogstuig.</p> +<p class="par">En hij vond, dat de stad te goed verdedigd was: daarom +deed hij den Rooden Toren, den Paddenhoektoren, de Braampoort, de +Steenpoort, de Walpoort, de Ketelpoort en vele andere poorten afbreken, +dewelke als meesterstukken van bouwkunst en beeldhouwkunst +doorgingen.</p> +<p class="par">En als later vreemdelingen naar Gent kwamen, spraken zij +verbaasd tot elkaar: <span class="pagenum">[<a id="xd21e1647" href= +"#xd21e1647" name="xd21e1647">43</a>]</span></p> +<p class="par">—Is dàt Gent, die platte en treurige stad? +Men vertelde er ons wonderen van: men heeft ons bedrogen.</p> +<p class="par">En die van Gent antwoordden:</p> +<p class="par">—Keizer Karel heeft de stad heure krone +ontnomen.</p> +<p class="par">En dit zeggende, waren zij grammoedig en beschaamd. En +uit het puin van de poorten haalde de keizer steenen voor zijne +vesting.</p> +<p class="par">Hij wilde, dat Gent arm werd, daar aldus de stad noch +door arbeid, noch door handel of geld, zich tegen zijne stoutmoedige +inzichten verzetten kon; daarom veroordeelde hij haar tot het betalen +van het geweigerde aandeel in de schatting van vierhonderd duizend +gouden karolusgulden en, daarboven, honderd vijftig duizend karolussen +in eens, en elk jaar nog zes duizend als eeuwigdurende rente. Hij had +geld van de stad in leening gekregen en moest haar voor hetzelve eene +rente betalen van honderd vijftig pond grooten. Met geweld deed hij +zich de schuldbrieven overhandigen en verscheurde ze. En op die manier +betaalde hij zijne schuld.</p> +<p class="par">In menige aangelegenheid had Gent hem lief gehad en +geholpen. Maar hij stak haar eenen dolk in de borst, om bloed te +hebben, daar hij geene melk meer vond.</p> +<p class="par">Toen bezag hij Roeland, de schoone klokke, en aan haren +klepel liet hij den poorter opknoopen, die storm geluid had, om de stad +ten strijde te roepen, ten einde heur recht te verdedigen. Geene genade +had hij voor Roeland, de fiere klokke, de tong zijner moeder, waarmee +zij tot Vlaanderen sprak:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Als men my slaat dan is ’t brandt,</p> +<p class="line">Als men my luydt dan is ’t storm in +Vlaenderland.</p> +</div> +<p class="par first">Mits zijne moeder te luide sprak, nam hij de +klokke weg. En die van ’t platteland zeiden, dat Gent dood was, +dat heur zoon, met eene tang, heure tong uit heuren mond had +gerukt.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.29" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op een van die dagen,—heldere en frissche +lentedagen, als heel de aarde liefde ademt,—zat Soetkin bij het +open venster te naaien, neurde Klaas een deuntje, terwijl Uilenspiegel +bezig was met Titus Bibulus Snuffius eene rechterskap op te zetten. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1674" href="#xd21e1674" name= +"xd21e1674">44</a>]</span>De hond ging met zijne pooten te werk, alsof +hij eene sententie moest uitspreken, maar ’t was alleen om den +hoed af te krijgen.</p> +<p class="par">Doch eensklaps sprong Uilenspiegel naar het venster en +deed het dicht. Klaas en Soetkin keken op en zagen hun zoon rond de +kamer loopen, op tafels en stoelen springen om een vogeltje te vangen, +dat, met trillende vleugelen en piepend van angst, in den hoek van een +balk aan de zoldering eene schuilpaats ging zoeken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde het diertje grijpen, toen Klaas hem +met ruwe stemme vroeg:</p> +<p class="par">—Waarom springt gij aldus?</p> +<p class="par">—Om het te vangen, antwoordde Uilenspiegel, het in +eene kevie te zetten, zaad te geven en voor mij te doen zingen.</p> +<p class="par">Maar de vogel piepte van angst, vloog weer rond de kamer +en bezeerde zijn kopje tegen de ruiten.</p> +<p class="par">Daar Uilenspiegel niet ophield met grijpen en springen, +pakte Klaas hem ruw bij den schouder.</p> +<p class="par">—Vang het beestje, sprak hij, doe het voor u +zingen, maar ik zal u ook in eene kooi steken, met kloeke ijzeren +staven gesloten en ik zal ook u doen zingen. Gij, die zoo geerne loopt, +wordt opgesloten; in de schaduw gestoken als gij koude hebt, in den +zonneschijn als gij het warm hebt. En op een Zondag zullen wij uitgaan +en vergeten u eten te geven, en als wij ’s Donderdags terugkomen, +zullen wij Thijl, gestorven van honger, met de beenen uitgestrekt +vinden.</p> +<p class="par">Soetkin weende, Uilenspiegel vloog naar het venster.</p> +<p class="par">—Wat doet gij? vroeg Klaas.</p> +<p class="par">—Het venster open doen om den vogel buiten te +laten, antwoordde hij.</p> +<p class="par">Inderdaad, de vogel, een distelvink, vloog het venster +uit, tjilpte blijde in de vrije lucht, en steeg als een pijl naar +omhoog. Dan ging hij op een perelaar zitten, waar hij zijne vleugelen +streek en zijne pluimen schudde en grammoedig, in zijne vogeltaal, +Uilenspiegel allerlei verwenschingen naar het hoofd stuurde.</p> +<p class="par">Toen sprak Klaas:</p> +<p class="par">—Mijn zoon, nooit moogt ge aan mensch of dier de +vrijheid ontnemen, want die is het hoogste goed. Laat een iegelijk de +zonne zoeken als hij koude heeft, en de schaduw als hij het warm heeft. +En God oordeele Zijne Heilige Majesteit, die het vrije geloof in +Vlaanderenland aan ketenen legt en Gent, de edele stad, in een ijzeren +kooi van slavernije sluit! <span class="pagenum">[<a id="xd21e1703" +href="#xd21e1703" name="xd21e1703">45</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.30" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Philippus was getrouwd met Maria van Portugal, +wier bezittingen hij bij de Spaansche krone gevoegd had; van haar had +hij don Carlos, den wreedaardigen zot. Maar liefde gevoelde hij voor +zijne vrouw niet.</p> +<p class="par">De koningin leed aan de gevolgen van heure kraam. Zij +bleef te bed en bij haar waren heure eeredames, onder dewelke de +hertoginne van Alva.</p> +<p class="par">Philippus liet heur dikwijls alleen, om ketters om hals +te zien brengen. De edelvrouwen en kamerheeren deden als hij. En zoo +ook de hertoginne van Alva, de adellijke baker van Maria.</p> +<p class="par">In dien tijd vatte de officiaal een Vlaamschen +beeldhouwer, Roomsch-katholiek van geloove, omdat een monnik hem den +overeengekomen prijs voor een houten Lieve-Vrouwenbeeld geweigerd had, +en nu het aangezicht van het beeld met zijnen beitel had geschonden, +zeggende: dat hij liever zijn werk vernielde, dan het te laten onder +den prijs.</p> +<p class="par">Door den monnik als beeldschenner aangeklaagd, werd hij +zonder genade op de pijnbank gelegd, en veroordeeld om levend te worden +verbrand.</p> +<p class="par">Op de pijnbank had men hem de voetzolen geroosterd en +onderwege, van het gevang naar den brandstapel, met den <i>san +benito</i> op het hoofd, riep hij gedurig:</p> +<p class="par">—Snijdt mijne voeten af! Snijdt mijne voeten +af!</p> +<p class="par">En van verre hoorde Philippus die bange kreten, en hij +trilde van genot, maar hij lachte niet.</p> +<p class="par">De eeredames verlieten koningin Maria om de voltrekking +van het vonnis bij te wonen: na haar volgde de hertoginne van Alva, die +bij het hooren van de kreten van den Vlaamschen kunstenaar, ook het +schouwspel wilde zien en de Koningin alleen liet.</p> +<p class="par">Toen Philippus, zijne hooge dienaren, prinsen, graven, +schildknapen en hofdames dáár waren, werd de beeldhouwer +met een lange keten aan een paal geklonken, te midden van een vuur, +gemaakt van rijshout en stroo, dat hem langzaam moest braden, terwijl +hij zich zoo verre mogelijk van het laaie vuur wilde houden.</p> +<p class="par">Hij was zoo goed als naakt, en nieuwsgieriglijk keek men +hoe hij beproefde zijne zielskracht te stellen tegen de hitte des +vuurs.</p> +<p class="par">En middelerwijl had Maria dorst. Zij zag een halven +meloen <span class="pagenum">[<a id="xd21e1735" href="#xd21e1735" name= +"xd21e1735">46</a>]</span>op eene schaal liggen, sleepte zich uit heur +bedde, greep de vrucht en verslond die gulzig.</p> +<p class="par">De verkoelende vrucht deed de kraamvrouw huiveren. Zij +bleef op de vloer liggen, ze kon zich niet bewegen.</p> +<p class="par">—Ik zou mij verwarmen, was hier iemand om mij te +bedde te leggen?</p> +<p class="par">Toen hoorde zij den armen beeldhouwer schreeuwen:</p> +<p class="par">—Snijdt mijne voeten af!</p> +<p class="par">—Ach! riep de arme vorstinne, is dat een hond, die +huilt om mijnen dood te voorspellen?</p> +<p class="par">Op dat oogenblik zag de beeldhouwer rondom zich; doch +hij bespeurde niets dan vijandige Spaansche gezichten, en hij dacht aan +Vlaanderen, het land van de dapperen; en, zijne lange keten achter zich +sleepend, stapte hij naar den vuurgloed van stroo en van rijshout. Zich +in zijn gansche lengte verheffend en de armen kruisend sprak hij:</p> +<p class="par">—Ziet hoe de Vlamingen sterven onder het oog van +de Spaansche beulen! Snijdt niet mijne, maar hunne voeten af, opdat ze +naar geen nieuwe euveldaden loopen! Leve Vlaanderen! Vlaanderen in der +eeuwigheid!</p> +<p class="par">En de edelvrouwen juichten hem toe, vroegen genade voor +hem, als ze zijne fiere houding zagen.</p> +<p class="par">En de kunstenaar stierf.</p> +<p class="par">Koningin Maria rilde over gansch heur lichaam, heure +tanden klapperden van koude en, armen en beenen uitrekkend, kreunde +zij:</p> +<p class="par">—Legt mij te bedde, dat ik mij verwarme. En zij +stierf.</p> +<p class="par">En alzoo, volgens de voorzegging van Katelijne, de goede +tooveres, zaaide Philippus overal dood, bloed en tranen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.31" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Maar Uilenspiegel en Nele hadden elkander innig +lief.</p> +<p class="par">Het was op ’t einde van de Grasmaand; al de boomen +stonden in bloei, de planten waren in lichtgroen gedost, de nachtegalen +kwinkeleerden in het loover: de heele natuur had zich gereedgemaakt om +de Meimaand waardig te ontvangen.</p> +<p class="par">Dikwerf dwaalden Uilenspiegel en Nele getweeën +langs de wegen. Nele ging aan Uilenspiegel’s arm en hield hem met +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1771" href="#xd21e1771" name= +"xd21e1771">47</a>]</span>hare twee handjes vast. Uilenspiegel had dit +geerne en sloeg soms zijn arm om Nele’s middel, om heur beter +vast te houden, zegde hij. En dit deed heur genoegen, doch zij uitte +geen woord.</p> +<p class="par">De wind voerde den balsemgeur der beemden over de wegen; +in de verte loeide traagzaam de zee. Uilenspiegel stapte fier vooruit; +als een jonge duivel, en Nele volgde schuchter als eene heilige uit den +hemel, beschaamd over ’t genot dat zij smaakte.</p> +<p class="par">Zij leunde heur hoofdje op den schouder van +Uilenspiegel: hij nam heure handjes in de zijne en kuste heur, al +gaande, op het voorhoofd, op de koonen en op heuren liefelijken mond. +Doch zij uitte geen woord.</p> +<p class="par">Het werd warm en zij kregen dorst; zij gingen melk +drinken bij eenen boer, maar zij waren niet verkoeld.</p> +<p class="par">En zij zetten zich neer in het gras, aan den boord eener +gracht. Nele’s gelaat was bleek en zij scheen bekommerd; angstig +keek Uilenspiegel heur aan.</p> +<p class="par">—Zijt ge droef? sprak zij.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde hij.</p> +<p class="par">—Waarom? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Ik weet het niet, sprak hij, maar die bloesem van +appelaars en kriekelaars, die zoele lucht als bezwangerd met het vuur +van den bliksem, die blozende madeliefjes in de beemden, die witte +hagedoorn, hier dicht bij ons....</p> +<p class="par">... Wie zal mij zeggen waarom ik heel ontroerd ben, +waarom ik mij steeds bereid voel tot sterven of slapen? En mijn hert +klopt hevig als ik de vogelen hoor zingen, als ik zie dat de zwaluwen +terugkeeren; ik zou willen vliegen, verder dan zon en mane. En nu eens +heb ik koud, dan weer heb ik warm. Ha, Nele! Ik zou niet meer van deze +wereld willen zijn, of duizend levens geven voor haar, die mij heure +minne schenken zou....</p> +<p class="par">Maar zij uitte geen woord en, glimlachend van geluk, +keek zij naar Uilenspiegel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.32" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op Allerzielen kwam Uilenspiegel uit Onze Lieve +Vrouwekerk met eenige deugnieten van zijn leeftijd. Lamme Goedzak was +onder hen verdwaald, als een lam te midden van de wolven.</p> +<p class="par">Lamme, die op alle Zon- en feestdagen van zijne moeder +drie oortjes kreeg, trakteerde de jonge snaken. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1801" href="#xd21e1801" name= +"xd21e1801">48</a>]</span></p> +<p class="par">Hij trok dus met hen in het <i>Roode Schild</i>, bij Jan +van Liebeke, die Kortrijkschen dobbelen knollaard opbracht.</p> +<p class="par">De drank verhitte hunne hersenen en, wijl zij over +kerken en gebeden spraken, uitte Uilenspiegel de meening, dat +zielmissen enkel voordeel brengen aan de priesters.</p> +<p class="par">Maar er was een judas onder ’t gezelschap: hij +ging Uilenspiegel als ketter verklikken. En ondanks de tranen van +Soetkin en het smeeken van Klaas, werd Uilenspiegel gepakt en +gevangengezet. Eene maand en drie dagen bleef hij in den kerker +opgesloten, zonder iemand te zien. De cipier at de drie kwart van zijn +eten op. Intusschentijd deed men onderzoek over het gedrag van den +beklaagde. Er werd alleen bevonden, dat hij een meedoogenlooze spotter +was, die met iedereen gekscheerde, maar dat hij nooit het minste kwaad +gesproken had noch van den Heere God, noch van de Maagd Maria, noch van +de santen. Weshalve de sententie dan ook zacht was; want men hadde hem +kunnen brandmerken of geeselen met schorpioenen.</p> +<p class="par">Om den wille van zijn jeugdigen leeftijd, veroordeelden +de rechters hem enkel om, in zijn hemde, barrevoets en blootshoofds en +met eene waskeers in de hand, achter de priesters te stappen, in +’t midden van de eerste processie, die zou uitgaan.</p> +<p class="par">Het was Ons-Heeren-Hemelvaart.</p> +<p class="par">Als de processie binnentrok, moest hij in ’t +portaal van Onze-Lieve-Vrouwekerk blijven staan en uitroepen:</p> +<p class="par">—Dank zij Jezus-Christus! Dank zij de eerweerde +geestelijken! Hunne gebeden zijn zoet en verkwikkend voor de zielen in +’t vagevuur; want elk <i>ave</i> is een emmer water, die haar op +den rug valt, en elk <i>pater</i> eene kuip.</p> +<p class="par">En het volk aanhoorde hem devotelijk, doch niet zonder +lachen.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e1829width"><img src="images/pl05.jpg" alt= +"... aan haren klepel liet hij den poorter opknoopen, die storm geluid had. (Blz. 43)." +width="510" height="720"> +<p class="figureHead">... aan haren klepel liet hij den poorter +opknoopen, die storm geluid had. (Blz. 43).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Op den Eersten-Sinksendag, moest hij nogmaals de +processie volgen; hij was barrevoets en blootshoofds, in zijn hemde, +met eene waskeers in de hand. Bij het binnengaan in ’t portaal, +met zijne keers eerbiediglijk in de hand, hoewel hij moeite deed om +niet in lachen uit te bersten, sprak hij met een luide en heldere +stem:</p> +<p class="par">—Zoo de gebeden der christenen veel verlichting +brengen aan de zielen van ’t vagevuur, zoo geven die van den +deken van Onze-Lieve-Vrouwekerk—een heilig man die alle deugden +beoefent—zulk eene verkwikking aan de smerten des vuurs, dat dit +laatste seffens in ijs verandert. Maar de duivelen, die het vuur moeten +poken, krijgen er geen zier van. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1837" href="#xd21e1837" name="xd21e1837">49</a>]</span></p> +<p class="par">En weer luisterde het volk devotelijk, doch niet zonder +lachen, en de deken glimlachte inwendiglijk.</p> +<p class="par">Verder werd Uilenspiegel voor drie jaren uit +Vlaanderenland <span class="corr" id="xd21e1842" title= +"Bron: gegebannen">gebannen</span>; hem werd tevens opgelegd eene +bedevaart naar Rome te doen en terug te komen met de Pauselijke +absolutie.</p> +<p class="par">Klaas moest drie gulden voor deze sententie betalen, +maar hij gaf er nog eenen aan zijn zoon en daarboven eene +pelgrimspij.</p> +<p class="par">Op den dag van ’t vertrek was Uilenspiegel +’t hert in, toen hij Klaas en Soetkin kuste, want ze schreide +bitter, de arme moeder. Zij deden hem uitgeleide tot verre op den weg, +in gezelschap van meerdere poorters en poorteressen.</p> +<p class="par">Toen Klaas terug in de hut trad, sprak hij tot +Soetkin:</p> +<p class="par">—Vrouwe, ’t is toch wreed een zoo jongen +knaap tot zulke strenge straf te veroordeelen, en dit voor eenige +lichtzinnige woorden.</p> +<p class="par">—Gij weent, man, sprak Soetkin; gij bemint hem +meer dan ge wilt laten blijken, want daar berst gij uit in mannelijke +snikken, die de tranen van den leeuw zijn.</p> +<p class="par">Maar hij antwoordde niet.</p> +<p class="par">Nele was zich in de schuur gaan verbergen, opdat niemand +zien zou, dat ook zij weende om Uilenspiegel. Van verre volgde zij +Soetkin en Klaas, de poorters en poorteressen; en toen zij heuren +vriend alleen zag voortgaan, liep ze naar hem en sprong hem om den +hals:</p> +<p class="par">—Ginder zult gij schoone vrouwen vinden, sprak +zij.</p> +<p class="par">—Schoon, misschien, antwoordde Uilenspiegel, maar +toch zoo frisch niet als gij, want zij zijn allen verbrand van de +zonne.</p> +<p class="par">Lang nog stapten zij samen voort: Uilenspiegel was +nadenkend en prevelde van tijd tot tijd:</p> +<p class="par">—Die zielmissen zullen ze mij betalen.</p> +<p class="par">—Welke missen en wie zal betalen? vroeg Nele.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Alle dekenen, parochiepapen, geestelijken, +kosters en andere hooge en lage zotskappen, die ons allerhande domheden +willen doen slikken. Was ik een noeste arbeider geweest, dan was ik +voor drie jaar mijn dagloon bestolen, met hunne bedevaart. Maar +’t is de arme Klaas, die betaalt. Mijne drie jaar zal ik hun +honderdvoudig betaald zetten; ik zal hun eene zielmis zingen, die hun +aan de ribben zal hangen.</p> +<p class="par">—Laas! Thijl, wees toch voorzichtig, zij zouden u +levend verbranden, antwoordde Nele. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1876" href="#xd21e1876" name="xd21e1876">50</a>]</span></p> +<p class="par">Ik ben vuurvast, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zij namen afscheid van elkander: zij badend in +tranen, hij droefgeestig en gram.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.33" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Uilenspiegel door Brugge, over de +Woensdagmarkt kwam, zag hij daar eene vrouw, die rondgeleid werd door +den beul en zijne knechten, en een groote menigte andere vrouwen, die +rondom haar tierden en heur allerhande vuile beleedigingen +toewierpen.</p> +<p class="par">Daar zij boven aan heur kleed roode lapjes en den steen +der justitie met zijne ijzeren ketenen om den hals droeg, begreep +Uilenspiegel, dat het eene vrouw was, die het jeugdig en maagdelijk +lichaam van hare dochteren verkocht had. Men zei hem, dat zij Barbara +hiet en getrouwd was met Jason Darue; dat ze in dit gewaad van de eene +plaats naar de andere gesleurd werd, totdat zij terugkwam op de Groote +Markt, waar het schavot voor haar gereed stond. Uilenspiegel volgde +haar met de menigte, die achter heur huilde en tierde. Op de Groote +Markt teruggekomen, werd zij op het schavot gebracht, aan eenen paal +gebonden, en de beul legde voor hare voeten een hoop gras en een klomp +aarde: de bediedenis van het graf.</p> +<p class="par">Ook zei men aan Uilenspiegel, dat ze vooraf in ’t +gevang gegeeseld was.</p> +<p class="par">Voortgaande, ontmoette hij Hendrik Marischal, schooier, +die in de kasselrij West-Ieperen gehangen was geweest; rond den hals +toonde hij nog het merk van de koorden. Hij hing al in de lucht, zegde +hij, en was verlost geworden alleenlijk door een goed gebed te doen tot +Onze-Lieve-Vrouwe van Halle, zoodanig, dat, toen de baljuws en de +rechters vertrokken waren, door een echt mirakel de koorden braken en +hij ongedeerd ten gronde viel.</p> +<p class="par">Maar later hoorde Uilenspiegel zeggen, dat die van de +koorden verloste bedelaar een valsche Hendrik Marischal was, en dat men +hem zijne leugen liet rondventen, omdat hij een perkament had, +afgegeven door den deken van Onze-Lieve-Vrouwe van Halle, die, door het +vertelsel van dien Hendrik Marischal, de galgenazen in grooten getale +met rijke offeranden naar zijne kerk lokte. En Onze-Lieve-Vrouwe van +Halle werd, zeer lang nog, Onze-Lieve-Vrouwe der Gehangenen genoemd. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e1895" href="#xd21e1895" name= +"xd21e1895">51</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.34" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd moesten kettermeesters en +godgeleerden keizer Karel voor de tweede reis vermanen: dat de Kerke +ten onder ging; dat haar gezag miskend werd; dat zoo hij menigvuldige +zegepralen behaald had, hij dit verschuldigd was aan de gebeden der +Katholieke Kerk, die de keizerlijke macht op haren troon in stand +hield.</p> +<p class="par">Een aartsbisschop van Spanje vroeg hem om zes duizend +hoofden te laten afkappen en evenveel lichamen te laten verbranden, ten +einde de kwaadaardige Luthersche ketterije in de Nederlanden uit te +roeien. Zijne Heilige Majesteit oordeelde, dat dit niet voldoende +was.</p> +<p class="par">Overal waar de ontzette <span class="corr" id= +"xd21e1905" title="Bron: Uilenspingel">Uilenspiegel</span> dan ook +voorbij kwam, zag hij niets dan hoofden op palen, meisjes in zakken +genaaid en levend in ’t water gesmeten, mannen naakt op het rad +gebonden en met ijzeren staven geslagen, vrouwen levend in eenen kuil +gelegd, met aarde boven haar en den beul op haren boezem dansen om dien +te verpletteren. Maar de biechtvaders van hen die zich vooraf bekeerd +hadden, kregen telkenmale twaalf stuivers voor hunne moeite.</p> +<p class="par">Te Leuven zag hij de beulen dertig Lutheranen tegelijk +verbranden en den brandstapel met schietpoeder aansteken. Te Limburg +zag hij een gansche familie, mannen en vrouwen, dochteren en zonen, ter +strafplaatse leiden. Allen zongen psalmen. Alleen de oude vader +schreeuwde, terwijl hij verbrandde.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging zijns weegs, met beklemd en +toegenepen herte.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.35" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In het open veld gekomen schudde hij zich als een +vogeltje, als een hond die den band ontloopen is, en zijn herte was +verkwikt bij het aanschouwen van de boomen, van de beemden, van de +heldere zonne.</p> +<p class="par">Als hij drie dagen lang gegaan had, kwam hij omtrent +Brussel, in de machtige gemeente Ukkel. Vóór het gasthof +<i>de Trompet</i>, werd zijn neus gestreeld door een hemelschen geur +van stoverije. Aan een kleinen schooier, die den reuk van de saus +opsnoof, vroeg hij ter eere van welken heilige die wierook omhoog +steeg? De kleine antwoordde, dat de broeders van de Goede Tronie na de +vespers moesten bijeenkomen om de herinnering <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1922" href="#xd21e1922" name= +"xd21e1922">52</a>]</span>te vieren van de verlossing der gemeente door +hare vrouwen en meisjes.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zag van verre eenen staak met een gaai +erop, rond denwelken vrouwen met bogen liepen; hij vroeg of de +vrouwlieden nu boogschieters waren geworden?</p> +<p class="par">De jongen snoof nog eens den reuk van de keuken op en +antwoordde, dat, in den tijd van den goeden hertog, die zelfde bogen, +in de handen der Ukkelsche vrouwen, meer dan honderd baanstroopers van +het leven naar den dood hadden gestuurd.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde meer weten, doch de kleine schooier +zei dat hij geen woord meer zeggen zou, zoolang hij honger en dorst +had, ten ware hij een oortje kreeg om zich te verzadigen. Uilenspiegel +gaf het hem uit medelijden.</p> +<p class="par">Zoodra de jongen het oortje had, trok hij, als een vos +in een hoenderhok, het gasthof binnen, om weldra, met een halve worst +en eene dikke snee brood triomfantelijk te voorschijn te komen.</p> +<p class="par">Plotseling hoorde Uilenspiegel een zoete muziek van +tamboerijnen en violen en zag hij vele dansende vrouwen, en onder haar +een schoon wijf met een gouden ketting om den hals.</p> +<p class="par">De schooier, in zijn schik, omdat hij zoo lekker gegeten +had, zegde tot Uilenspiegel dat die jonge, schoone vrouw de koningin +van de gaaischieting was, dat zij Mietje heette en de vrouw was van +messire Renonckel, schepene van de gemeente. Dan vroeg hij aan +Uilenspiegel nog zes duiten om te drinken: Uilenspiegel gaf ze hem. +Toen hij gegeten en gedronken had, zette hij zich in de zonne op de +hurken, en kuischte met zijne nagelen zijne tanden.</p> +<p class="par">Als de boogschietsters Uilenspiegel in zijne pelgrimspij +zagen, begonnen zij rond hem te dansen, zeggende:</p> +<p class="par">—Dag, schoone pelgrim; komt gij van verre, jonge +pelgrim?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik kom uit Vlaanderen, het schoone land der +verliefde meidekens.</p> +<p class="par">En droefgeestig dacht hij aan Nele.</p> +<p class="par">—Wat was uwe misdaad? vroegen zij, terwijl zij +haren dans staakten.</p> +<p class="par">—Ik durf het niet zeggen, daar ze zoo groot is, +sprak hij. Bij mij, mijne hertjes, is niemendal klein.</p> +<p class="par">Zij lachten en vroegen waarom hij aldus moest reizen met +den pelgrimsstaf, den bedelzak en de oesterschelpen? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e1953" href="#xd21e1953" name= +"xd21e1953">53</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Is, antwoordde hij, omdat ik gezegd heb, +dat de zielmissen voordeelig zijn voor de priesters.</p> +<p class="par">—Zij brengen hun klinkende munt op, antwoordden de +vrouwen, maar toch zijn zij ook voordeelig voor de zielen in ’t +vagevuur.</p> +<p class="par">—Daar was ik niet bij, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Komt gij met ons eten? vroeg de schoonste.</p> +<p class="par">—Ik wil, sprak hij, met u eten, en u eten, u en +uwe vriendinnen, de eene na de andere, want gij zijt fijne brokjes, +lekkerder dan ortolanen, lijsters of sneppen.</p> +<p class="par">—De Hemel vergeve u, dat wild is buiten prijs, +zeiden zij.</p> +<p class="par">—Zooals gij allen, mijne hertjes, antwoordde +hij.</p> +<p class="par">—’t Is te zien, spraken zij, maar wij zijn +niet te koop.</p> +<p class="par">—Noch te geven? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ja, zegden zij, wij geven slagen aan degenen die +te stout zijn. Hebt gij er van doen, wij zullen op u slaan lijk op +kaf.</p> +<p class="par">—Ik doe niet mee, sprak hij.</p> +<p class="par">—Kom dan mee-eten, zegden zij.</p> +<p class="par">Blijde als hij was rond zich vroolijke, lachende +gezichten te zien, volgde hij heur naar de binnenplaats van het +gasthof. Plotseling zag hij de broeders van de Goede Tronie, in groote +staatsie, met vaandel, fluit, bazuin en tamboerijn, in het binnenhof +komen; zij droegen waardiglijk den naam van hunne broederschap. Daar +zij hem nieuwsgieriglijk bekeken, zeiden de vrouwen dat het een pelgrim +was, dien ze op den weg ontmoet en meegebracht hadden naar ’t +festijn, omdat zijne tronie haar aanstond.</p> +<p class="par">De mannen stemden hiermee in, en een hunner sprak:</p> +<p class="par">—Reizende pelgrim, wilt gij eene bedevaart doen in +sausen en stoverije?</p> +<p class="par">—Daarvoor wil ik de leerzen van Duimken +aantrekken, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Als hij met hen de zaal van ’t festijn binnenging, +zag hij op den Parijschen steenweg een twaalftal blinden. En toen zij +voorbij hem kwamen, kloegen zij van honger en dorst. Uilenspiegel zei +tot zich zelven, dat zij dien dag zouden avondmalen als prinsen, en wel +ten koste van den deken van Ukkel, op afkorting van de zielmissen.</p> +<p class="par">Hij ging tot hen en sprak:</p> +<p class="par">—Hier zijn negen gulden, gij kunt komen eten. +Riekt gij den geur niet van de stoverije? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e1994" href="#xd21e1994" name="xd21e1994">54</a>]</span></p> +<p class="par">—Laas! spraken zij, reeds een half uur lang, doch +zonder hope.</p> +<p class="par">—Gij zult eten, zegde Uilenspiegel, vermits gij nu +negen gulden hebt. Maar hij gaf ze hun niet.</p> +<p class="par">—Wees gezegend! spraken zij.</p> +<p class="par">En, door Uilenspiegel geleid, zetten zij zich rond een +kleine tafel, terwijl de broeders van de Goede Tronie met hunne wijven +en dochteren aan de groote tafel gingen zitten.</p> +<p class="par">Met een zelfvertrouwen van negen gulden, riepen de +blinden luide en stout:</p> +<p class="par">—Baas, geef ons te eten en te drinken, alles van +’t beste!</p> +<p class="par">De weerd, die van negen gulden had hooren spreken, +dacht, dat die in hunne tasschen staken en vroeg wat de gasten +wenschten.</p> +<p class="par">Toen riepen allen tegelijk:</p> +<p class="par">—Boonen met spek, hutspot met rundvleesch, +kiekens, kalfsvleesch en hamelbout. Zijn de worsten voor de honden +gemaakt?</p> +<p class="par">—’k Heb witte en zwarte pensen geroken; +’k zou ze zien als ik nog mijne lanteernen had.—Waar zijn +de koekebakken met Anderlechtsche boter? Zij zingen in de pan, sappig, +knappend en hijgend naar het bier, waarmede wij ze zullen +begieten.—Wie geeft de hesp met eieren die onzen mond placht te +streelen?—Waar zijt gij, hemelsche soezels, die zwemmen midden in +de nieren, hanekammen, kalfszwezeriken, ossesteerten, schapepooten, met +veel ajuin, peper, kruidnagelen, muskaat, goed ondereengestoofd met +drie pinten witten wijn als saus?—Wie brengt u tot mij, +goddelijke kalfsworsten, die zoo goed zijt dat ge niets zegt als men u +opeet? Kwaamt gij recht uit Luilekkerland, waar niet te werken valt, en +eten en drinken een ambacht is? Gij zijt verdwenen lijk de droge +bladeren van den jongsten herfst.—Ik wil een hamelbout met +erwtjes.—Ik, verkensooren.—Ik, een rozenkrans van +ortolanen, met sneppen als <i>paters</i> en een vetten kapoen als +<i>credo</i>.</p> +<p class="par">De weerd antwoordde bedaard:</p> +<p class="par">—Gij krijgt een pannekoek van zestig eieren en, +als wegwijzers om uwe vorken te bestieren, vijftig zwarte pensen, +rookend op dien berg van eieren gestoken, en als drank dobbelen +peeterman: dat zal de riviere wezen.</p> +<p class="par">Het water kwam in den mond van de arme blinden.</p> +<p class="par">Breng ons den berg, de wegwijzers en de rivier!</p> +<p class="par">En de broeders van de Goede Tronie en hunne vrouwen, die +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2032" href="#xd21e2032" name= +"xd21e2032">55</a>]</span>reeds met Uilenspiegel aan tafel zaten, +zeiden, dat deze voor de blinden onzichtbare smulpartij hun slechts de +helft van het genot deed smaken.</p> +<p class="par">Toen de weerd en vier koks den pannekoek opdienden, +opgesmukt met peterselie en keur van kruiden, wilden de blinden er zich +op werpen, maar de weerd gaf, niet zonder moeite, eerlijk aan elk zijn +deel.</p> +<p class="par">De boogschietsters waren verrukt als zij hen zagen +slempen en zuchten van genoegen, want zij hadden grooten honger en +sloegen de pensen binnen lijk oesters. De dobbele peeterman liep in +hunne magen gelijk een waterval van het hooggebergte.</p> +<p class="par">Toen de blinden hunne teilen uitgewischt hadden, vroegen +zij opnieuw koekebakken, ortolanen en weer stoverije. De weerd bracht +hun slechts een grooten schotel ossen-, kalfs- en schapenbeenderen, die +in goede saus zwommen. Maar hij deelde niet rond.</p> +<p class="par">Als zij hun brood en hunne handen, tot over de polsen, +in de saus gedoopt hadden, en niets vonden dan hamel-, kalfs- en andere +beenderen, meende een iegelijk dat zijn buurman al het vleesch had, en +verwoed sloegen zij met de beenderen op elkanders gezicht.</p> +<p class="par">Bij dat schouwspel lachten de broeders van de Goede +Tronie naar hertelust en legden goedhertig een deel van ’t +festijn op de teil van de arme blinden, en een iegelijk die een been +zocht om er mee te slaan, legde de hand op eene lijster, een kieken, +een koppel leeuwerikken, terwijl de vrouwen hun het hoofd achterover +hielden en hun Brusselschen wijn lieten drinken, zooveel zij konden. En +als de arme lieden op den tast zochten van waar die stroom godendrank +kwam, grepen zij een rok, die gezwind uit hunne handen glipte.</p> +<p class="par">Zij lachten, aten, dronken en zongen zoo heerlijk! +Eenigen vermoedden dat er poezele wijfjes moesten zijn en liepen, dol +van liefde, de eetzale rond, maar de plaagzieke vrouwen draaiden zich +om en verborgen zich achter een broeder van de Goede Tronie, roepende: +„Kus mij, toe!” En als de blinden het deden, kusten zij in +stee van de donzige huid eener vrouw, het harig gezicht van een +man—maar niet zonder kletsen te krijgen.</p> +<p class="par">De broeders van de Goede Tronie zongen, en zij zongen +insgelijks. En de vrouwen glimlachten teeder, met stil genoegen, als +zij hen zoo vol vroolijkheid zagen.</p> +<p class="par">Toen die heerlijke uren voorbij waren, sprak de baas: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2051" href="#xd21e2051" name= +"xd21e2051">56</a>]</span></p> +<p class="par">—Gij hebt goed gegeten en gedronken, geef mij nu +zeven gulden.</p> +<p class="par">Elk hunner zwoer dat hij de beurze niet had en +beschuldigde zijn buurman. Een nieuw gevecht ontstond, in hetwelk zij +elkaar trachtten te schoppen, te slaan en te stompen, maar de broeders +van de Goede Tronie hielden de vechtenden van elkaar. En ’t +regende slagen in de lucht, behalve een die bij ongeluk terecht kwam op +’t aangezicht van den baas, die, verwoed, nu allen aftastte en +niets anders vond dan een versleten schapulier, zeven duiten, drie +knoopen en hunne paternosters.</p> +<p class="par">Hij wilde hen in het verkenskot steken en hen daar op +water en brood zetten, totdat liefdadige zielen voor hen betaald +hadden.</p> +<p class="par">—Wilt gij, vroeg Uilenspiegel, dat ik borg voor +hen blijve?</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde de baas, als iemand ook voor u +borg is.</p> +<p class="par">De Goede Tronies wilden borg zijn, maar Uilenspiegel +voorkwam hen en zei:</p> +<p class="par">—De deken zal borg zijn, ik ga het hem vragen.</p> +<p class="par">Gedachtig aan de zielmissen, trok hij naar den deken en +vertelde hem dat de baas uit <i>de Trompet</i> van den duivel bezeten +was, en dat hij van anders niets sprak dan van verkens en blinden; dat +de verkens de blinden opaten en de blinden de verkens. Middelerwijl, +zoo vertelde hij, brak de baas thuis alles aan stukken, en hij bad hem +den armen man van dien boozen duivel te komen verlossen.</p> +<p class="par">De deken beloofde het, maar zei, dat hij niet dadelijk +kon komen, mits hij bezig was met de rekening van ’t kapittel te +maken en dat dit zeer lastig was, zoo hij zijn garande wilde +hebben.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel zag dat hij ongeduldig werd, zegde hij +dat hij zou terugkomen met het wijf van den baas en dat de deken haar +zelve kon spreken.</p> +<p class="par">—’t Is goed, antwoordde de deken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel keerde terug bij den baas en zegde:</p> +<p class="par">—Ik heb den deken gesproken, hij blijft borg voor +de blinden. Terwijl gij op hen let, kan de bazinne meekomen, en hij zal +heur herhalen wat ik u zegde.</p> +<p class="par">—Ga mee, vrouw, sprak de baas.</p> +<p class="par">De bazinne ging met Uilenspiegel bij den deken, die maar +altijd aan ’t cijferen was, om zijn aandeel te vinden. Toen zij +binnenkwam met Uilenspiegel, maakte hij met de hand een driftig gebaar, +zeggende:</p> +<p class="par">—Ga heen en wees gerust: morgen of overmorgen kom +ik bij uwen man. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2088" href= +"#xd21e2088" name="xd21e2088">57</a>]</span></p> +<p class="par">En toen Uilenspiegel naar <i>de Trompet</i> terugkeerde, +sprak hij onderweg in zich zelven: „Hij zal honderd gulden +betalen en dat zal mijn eerste zielmisse zijn.”</p> +<p class="par">En hij ging zijns weegs, en de blinden insgelijks.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.36" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s Anderen daags kwam Uilenspiegel op eene +baan vol volk. Hij volgde de menigte en vernam, dat het dien dag beeweg +naar Alsemberg was.</p> +<p class="par">Hij zag er arme oude vrouwen, die, voor een gulden en om +de zonden van voorname dames te boeten, barrevoets achterweerts gingen. +Terzijde van den weg deed meer dan één pelgrim zich te +goed aan wafelen en bruinbier, bij geschal van lieren, violen en +doedelzakken. En de reuk van allerhande spijzen steeg ten hemel als een +zoete wierook.</p> +<p class="par">Maar daar waren ook pelgrims, die er gemeen en ellendig +uitzagen; die hadden zes stuivers van de Kerk gekregen, om achterweerts +den beeweg te doen.</p> +<p class="par">Een kaalhoofdig manneken, met opengesperde oogen, volgde +hen insgelijks achterweerts springend en vaderonzen zeggend.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die wilde weten waarom hij aldus de +kreeften naäapte, ging voor hem staan en sprong glimlachend lijk +hij. Lieren, pijpen, violen en doedelzakken, waren met het geschreeuw +van de pelgrims, de muziek van dien dans.</p> +<p class="par">—Zeg eens, Jan van den Duivel, sprak Uilenspiegel, +is het om zeker te zijn van vallen, dat gij averechts gaat?</p> +<p class="par">De man antwoordde niet en bad voort.</p> +<p class="par">—Of is het om de boomen te tellen, vervolgde +Uilenspiegel, en misschien ook de bladeren er bij?</p> +<p class="par">De man, die een <i>credo</i> zei, deed Uilenspiegel +teeken dat hij zwijgen moest.</p> +<p class="par">—Of, sprak deze, altijd vóór hem +springend en zijne gebaren nabootsend, zijt gij misschien eensklaps zot +geworden, dat gij loopt lijk de kreeften? Maar wie van een zot een +verstandig antwoord verwacht, is zelf niet wijs. Niet waar, mijnheer de +kaalkop?</p> +<p class="par">Daar de man nog niet antwoordde, danste en sprong +Uilenspiegel voort, doch hij maakte daarbij zooveel lawijd met zijne +zolen, dat de weg klonk als een houten kist. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e2125" href="#xd21e2125" name= +"xd21e2125">58</a>]</span></p> +<p class="par">—Of zijt gij stom, mijnheer? vroeg Uilenspiegel +ten slotte.</p> +<p class="par">—<i>Ave Maria</i>, sprak de man, <i>gratia plena +et benedictus fructus ventris tui, Jesu</i>.</p> +<p class="par">—Of misschien doof? zei Uilenspiegel. Dat gaan wij +dadelijk zien: men zegt, dat dooven vleierij noch beleediging hooren. +Laat zien of de trommel van uw ooren van vel of van ijzer is: Meent +gij, lanteerne zonder keers, mislukte voetganger, dat gij een mensch +gelijkt? Ge kunt wachten totdat wij van vodden gemaakt zijn. Zag men +ooit zulke gele tronie, zulk een kletshoofd, elders dan op een +galgeveld? Zijt ge in uw leven nooit gehangen geweest?</p> +<p class="par">En Uilenspiegel danste steeds voort, en de man, die +kwaad werd, stapte boosaardig achterwaarts en bad zijn vaderonzen met +heimelijke verbolgenheid.</p> +<p class="par">—Of misschien, sprak Uilenspiegel, verstaat gij +geen Hoogvlaamsch; daarom ga ik u in ’t Platvlaamsch aanspreken: +Zijt gij geen gulzigaard, dan zijt gij een dronkaard; zijt gij geen +dronkaard, dan zijt gij verstopt; zijt gij niet verstopt, dan hebt gij +den afgang; als er matigheid is, dan is zij het niet, die de tonnen van +uw buik vult; zijt gij geen losbol, dan zijt gij een kapuin en als er +op de duizend millioen mannen der aarde maar één +horendrager was, dan zoudt gij het zijn....</p> +<p class="par">Op die rede, viel Uilenspiegel op zijn achterste, met de +beenen omhoog, want de man had hem zulk een vuistslag op den neus +toegediend, dat het vuur hem uit zijne oogen sprong. Dan liet de man +zich, ondanks zijn dikken buik, verraderlijk op hem vallen en sloeg hem +overal, dat de slagen als hagelsteenen op het magere lichaam van +Uilenspiegel vielen. En Uilenspiegels stok rolde mede ten gronde.</p> +<p class="par">—Dat zal u leeren, sprak de man, eerlijke menschen +kwellen die op bedevaart gaan. Want—gij moogt het wel +weten—ik ook ga naar Alsemberg, volgens aloud gebruik, om +Onze-Lieve-Vrouwe te bidden, een kind te willen doen afkomen, dat mijne +vrouw ontving terwijl ik op reis was. Om zulk een groote genade te +verkrijgen, moet men, zonder spreken, achterweerts loopen en dansen van +den twintigsten stap voorbij zijn huis tot aan de trappen der kerk. +Laas! nu moet ik geheel opnieuw beginnen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die zijn stok opgeraapt had, sprak:</p> +<p class="par">—Ik zal u helpen, deugniet, die Onze-Lieve-Vrouwe +wilt smeeken om de kinderen vóór hun geboorte te +vermoorden. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2150" href="#xd21e2150" +name="xd21e2150">59</a>]</span></p> +<p class="par">En meteen sloeg hij den leelijken horendrager zoo +deerlijk, dat hij hem voor dood op den weg liet.</p> +<p class="par">En nog altijd steeg het gehuil der pelgrims en het +geluid van <a id="xd21e2156" name="xd21e2156"></a> pijpen, lieren, +violen en doedelzakken omhoog, met den geurigen wierook van gekook en +gebraad.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.37" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Klaas, Soetkin en Nele zaten samen rond den heerd +en praatten over den reizenden pelgrim.</p> +<p class="par">—Meisje, sprak Soetkin, kondet gij hem voor altijd +bij ons houden door uwe jeugd en uwe schoonheid!</p> +<p class="par">—Laas! sprak Nele, ik kan niet.</p> +<p class="par">—Omdat hij, antwoordde Klaas, meer behagen vindt +in loopen, zonder ooit te rusten, tenzij om te eten.</p> +<p class="par">—De leelijke stouterik! zuchtte Nele.</p> +<p class="par">—Ik geef toe dat hij stout is, sprak Soetkin, maar +leelijk is hij niet. Als Uilenspiegel Grieksch noch Romeinsch van +gezicht is, is hij des te schooner; want Vlaamsch zijn zijne vlugge +voeten, van ’t Brugsche Vrije zijn levendige bruine oogen; en +zijn neus en mond zijn gemaakt door twee vossen, ervaren in de kunsten +van slimheid en verstand.</p> +<p class="par">—Wie dan, vroeg Klaas, maakte hem zijne armen van +luierik en zijne beenen, die al te vlug loopen naar vermaak en +pleizier?</p> +<p class="par">—Zijn al te jeugdig herte, was ’t antwoord +van Soetkin.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.38" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd genas Katelijne, met kruiden, een os, +drie schapen en een verken toebehoorende aan Speelman, doch de koe van +Jan Beloen kon ze niet genezen. Jan beschuldigde haar van hekserij en +verklaarde, dat zij het dier betooverd had, daar zij, terwijl zij het +de geneeskruiden gaf, het gestreeld en aangesproken had, zeker in een +duivelsche tale, want een eerlijk christenmensch mag het woord tot geen +dier richten.</p> +<p class="par">Gemelde Jan Beloen voegde er bij, dat hij gebuur was van +Speelman, wiens os, schapen en verken zij genezen had en, zoo zij zijne +koe gedood had, het zeker was op het opstoken van Speelman, die +jaloersch was, omdat zijne akkers slechter bebouwd waren en minder +opbrachten dan de zijne—van Beloen namelijk. Op getuigenis van +Pieter Meulemeester, een man van goed <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e2184" href="#xd21e2184" name="xd21e2184">60</a>]</span>gedrag en +zeden, en ook van Jan Beloen, die bevestigden dat Katelijne te Damme +bekend stond als tooveres, en naar allen schijn de koe gedood had, werd +Katelijne aangehouden en veroordeeld om op de pijnbank te worden gelegd +totdat zij hare misdaden bekende.</p> +<p class="par">Zij werd ondervraagd door een schout, die altijd narrig +was, want heel den dag door dronk hij brandewijn. Vóór +hem en vóór die van de Vierschaar, deed hij Katelijne op +de eerste pijnbank zetten.</p> +<p class="par">De beul ontkleedde haar en keek of zij geenerlei +hekserij verborgen hield.</p> +<p class="par">Hij vond niets, en bond heur met koorden op de pijnbank. +Toen zegde zij:</p> +<p class="par">—Heilige Moeder Gods, laat mij sterven, dat ik +mijne schamelheid aan die mannen niet hoeve te toonen!</p> +<p class="par">Toen legde de beul natte doeken op heure borst, heuren +buik en heure armen; vervolgens hief hij de bank op en goot hij heet +water in heure keel, bij zulke groote hoeveelheid, dat zij gansch +opgeblazen scheen. Vervolgens liet hij de bank nedervallen.</p> +<p class="par">De schout vroeg aan Katelijne of zij hare misdaad wilde +bekennen. Zij schudde het hoofd. Toen goot de beul nog heet water in +haren mond, maar Katelijne gaf het allemaal over.</p> +<p class="par">Op het oordeel van den heelmeester, werd zij toen +losgemaakt. Zij sprak niet, doch klopte op hare borst om te zeggen, dat +het heet water haar verbrand had. Toen de schout zag dat zij van haar +eerste foltering bekomen was, sprak hij:</p> +<p class="par">—Beken, dat gij tooveres zijt en dat gij de koe +betooverd hebt.</p> +<p class="par">—Ik zal niet bekennen, sprak zij. Zooveel het in +de macht van mijn zwak herte ligt, zie ik alle beesten geerne, en ik +deed nog liever leed aan mij zelve dan aan hen, daar zij zich niet +verdedigen kunnen. Om de koe te helpen, heb ik de geneeskruiden +gebruikt, die ik moest.</p> +<p class="par">Maar de schout sprak:</p> +<p class="par">—Gij hebt vergif gebruikt, want de koe is +gestorven.</p> +<p class="par">—Heere schout, antwoordde Katelijne, ik ben hier +voor u en in uwe macht; en toch durf ik zeggen, dat een dier, evenals +een mensch, van ziekte kan sterven, niettegenstaande de hulp van artsen +en heelmeesteren. En bij Jezus-Christus, die voor onze zonden op het +kruis is gestorven, zweer ik dat ik die koe geenerlei kwaad gewild heb, +doch getracht heb ze te genezen met de gebruikelijke kruiden. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2211" href="#xd21e2211" name= +"xd21e2211">61</a>]</span></p> +<p class="par">Woedend sprak toen de schout:</p> +<p class="par">—Die tooverkol zal niet blijven afstrijden; men +brenge heur op een andere pijnbank!</p> +<p class="par">En daarna dronk hij een groot glas brandewijn.</p> +<p class="par">De beul deed Katelijne zitten op het deksel eener eiken +doodkist, die op pikkels stond. Dat deksel, in den vorm van een dak, +was scherp als een mes. Een groot vuur brandde in den schoorsteen, want +men was toen in de slachtmaand.</p> +<p class="par">Katelijne werd op de doodkist en op een scherpe houten +pinne gezet, en men deed haar nieuwlederen schoenen aan die te smal +waren. Zóó schoof men heur tegen het vuur. Als zij de +snede van de doodkist en de scherpe pinne in heur vleesch voelde +dringen, en de hitte van ’t vuur het leder van de schoenen deed +krimpen, riep zij uit:</p> +<p class="par">—Ik lijd ongemeene smerten! Wie geeft mij zwart +vergif?</p> +<p class="par">—Breng haar dichter bij ’t vuur, sprak de +schout.</p> +<p class="par">Toen ondervroeg hij Katelijne.</p> +<p class="par">—Hoe dikwijls, sprak hij, reedt gij op een +bezemsteel naar den heksensabbat? Hoe dikwijls deedt gij het koren in +de aar, de vrucht op den boom, het kind in den schoot vergaan? Hoe +dikwijls zaaidet gij haat en nijd in de herten van broeders en +zusters?</p> +<p class="par">Katelijne wilde spreken, maar zij kon niet, en zij +zwaaide met hare handen als om „neen” te bedieden. Toen +zegde de schout:</p> +<p class="par">—Zij zal niet spreken vooraleer zij al heur +heksenvet zal voelen smelten. Breng haar nog dichter bij het vuur.</p> +<p class="par">Katelijne schreeuwde. De schout zegde heur:</p> +<p class="par">—Bid Satan dat hij u verfrissching bezorge.</p> +<p class="par">Met het gezicht vol smerte, wees zij naar heure +schoenen, die rookten ten gevolge van de hitte des vuurs.</p> +<p class="par">—Bid Satan, dat hij ze uitdoe, sprak de +schout.</p> +<p class="par">Tien uren sloeg de klok, dit was het etensuur van den +wreedaard; hij vertrok met zijn schrijver, den beul en zijn knechten, +en liet Katelijne alleen bij ’t vuur, in de folterkamer.</p> +<p class="par">Te elf uren kwamen zij terug, en zij vonden Katelijne +stijf en onbeweeglijk zitten. De schrijver sprak:</p> +<p class="par">—Ik geloof, dat zij dood is.</p> +<p class="par">De schout beval Katelijne van de doodkist te nemen en +heure schoenen uit te doen. De beul moest ze vaneen snijden en +Katelijne’s voeten waren rood en bloedden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e2252" href="#xd21e2252" name= +"xd21e2252">62</a>]</span></p> +<p class="par">En de schout, die aan zijn maaltijd dacht, bezag ze, +doch uitte geen woord; doch weldra kwam ze tot heur zelve terug; zij +viel ten gronde zonder zich te kunnen oprichten ondanks al heure +krachtsinspanning, en sprak tot den schout:</p> +<p class="par">—Vroeger wildet gij mij voor echtgenoote, maar nu +zult gij mij niet meer hebben. Viermaal drie is een heilig getal, en de +dertiende is de echtgenoot.</p> +<p class="par">Vervolgens, daar de schout wilde spreken, zegde zij tot +hem:</p> +<p class="par">—Zwijg stille: hij hoort beter dan de aartsengel, +die in den hemel de hertkloppingen der rechtvaardigen telt. Waarom komt +gij zoo spa? Viermaal drie is een heilig getal; het doodt de +ellendelingen, die mij willen vervolgen.</p> +<p class="par">De schout sprak:</p> +<p class="par">—Zij ontvangt den duivel in heur bedde.</p> +<p class="par">—Zij is uitzinnig, ten gevolge van de smerten der +foltering, sprak de schrijver.</p> +<p class="par">Katelijne werd terug naar ’t gevang gebracht. Drie +dagen nadien kwamen de schepenen in de Vierschaar bijeen en, na rijpe +beraadslaging, werd Katelijne veroordeeld tot de straffe des vuurs.</p> +<p class="par">De beul en zijne knechten brachten heur naar de Groote +Markt van Damme, alwaar een schavot opgericht was, hetwelk zij beklom. +Op de Markt stonden de provoost, de heraut en de rechters.</p> +<p class="par">Driemaal klonken de bazuinen van den stadsheraut en deze +sprak tot het volk:</p> +<p class="par">—De magistraat van Damme, medelijden gekregen +hebbende met vrouwe Katelijne, heeft haar niet willen straffen volgens +al de strengheid van de wet van de stede, maar tot teeken dat zij +tooveres is, zal heur haar verbrand worden; verder zal zij twintig +gouden karolussen boete betalen en voor drie jaar gebannen worden uit +de stede van Damme, op verbeurte van een lid.</p> +<p class="par">En het volk juichte die barbaarsche goedertierenheid +toe.</p> +<p class="par">De beul bond Katelijne toen aan eenen paal, legde op +heur geschoren hoofd eene pruik van werk en stak die in brand. En het +werk brandde lang, en Katelijne schreeuwde en huilde van pijn.</p> +<p class="par">Eindelijk werd zij losgemaakt; zij werd op eene kar +buiten het grondgebied van Damme gebracht, want heure voeten waren +verbrand. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2282" href="#xd21e2282" +name="xd21e2282">63</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.39" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl Uilenspiegel te ’s-Hertogenbosch in +Brabant was, wilden de heeren van de stad hem tot hunnen nar benoemen, +maar die weerdigheid weigerde hij, zeggende: „Reizende pelgrims +mogen zich nergens vestigen; hun verblijf is de groote baan.”</p> +<p class="par">Rond dien tijd kwam Philippus, die koning van Engeland +was, zijne toekomstige erfstaten Vlaanderen, Brabant, Henegouwen, +Holland en Zeeland bezoeken. Hij was in zijn negen en twintigste jaar; +in zijne grijze oogen las men bittere droefgeestigheid, woeste +geveinsdheid en wreedaardige vastberadenheid. Koud was zijn aangezicht, +stijf zijn hoofd met vaalrood haar, alsmede zijn mager lichaam en zijne +schrale beenen. Langzaam en slijmerig sprak hij, alsof hij wolle in den +mond had.</p> +<p class="par">Te midden van tornooien, steekspelen en feesten, bezocht +hij achtereenvolgens het vroolijke hertogdom Brabant, het rijke +graafschap Vlaanderen en zijne andere heerlijkheden. Overal beloofde +hij onder eede de privileges te zullen eerbiedigen; maar toen hij te +Brussel op ’t Evangelie zwoer de Brabantsche gouden bul te zullen +in stand houden, trok zijne hand zoodanig te zamen, dat men hem het +heilige boek moest afnemen.</p> +<p class="par">Hij ging naar Antwerpen, waar men drie en twintig +zegebogen oprichtte om hem te ontvangen. De stad gaf tweehonderd zeven +en tachtig duizend gulden uit om die bogen te betalen, alsmede voor de +kleedij van achttien honderd negen en zeventig kooplieden, allen in +karmozijnpanne, en voor de rijke livrei van vierhonderd zestien lakeien +en den schitterenden zijden dos van vier duizend poorters, allen eender +gekleed. Menigvuldige feesten werden gegeven door de rederijkerskamers +van bijna al de steden der Nederlanden.</p> +<p class="par">Daar werden gezien met hunne narren: de Prins van +Liefde, van Doornijk, rijdende op eene zeuge, die Astarte hiet; de +Koning der Zotten, van Rijsel, die een peerd bestierde bij den steert +en achter hetzelve ging; de Prins van Genuchte, van Valencijn, die zich +vermaakte met de veesten van zijnen ezel te tellen; de Abt van +Vroolijkheid, van Atrecht, die zijn Brusselschen wijn dronk uit eene +flesch, in de gedaante van een getijdenboek, en het boek lustig om +lezen vond; de Abt der Gevulde Buiken van Ath, die gescheurde kleederen +en versleten schoenen aanhad, maar eene worst droeg, met dewelke hij +zijn buiksken vulde; de Proost van Onbezonnenheid, jonge knaap, die op +een <span class="pagenum">[<a id="xd21e2296" href="#xd21e2296" name= +"xd21e2296">64</a>]</span>schuwe geit zat en aldus door het volk reed, +ten gevolge waarvan hij slagen en stompen in groote menigte ontving; de +Abt van den Zilveren Schotel, van de stad Le Quesnoy die, te peerd, +gebaarde zich neder te zetten in eenen schotel, zeggende: hoe groot een +beest ook weze, het toch kan gebraden worden.</p> +<p class="par">En zij vertoonden allerhande onschuldige gekheden, maar +de vorst bleef somber en stuursch.</p> +<p class="par">’s Avonds nog kwamen de markgraaf van Antwerpen, +de burgemeesteren, hoofdmannen en dekenen bijeen om toch iets te +vinden, dat Philippus zou doen lachen.</p> +<p class="par">De markgraaf sprak:</p> +<p class="par">—Hebt gij nooit hooren spreken van zeker Pierken +Jacobsen, den nar van ’s-Hertogenbosch, die bekend is voor zijn +aardige streken?</p> +<p class="par">—Ja, spraken zij.</p> +<p class="par">—Hewel, zei de markgraaf, laat ons hem ter stede +ontbieden, en dat hij iets aardigs vertoone, vermits onze nar lood in +zijn schoenen heeft.</p> +<p class="par">—Laat ons hem ontbieden! spraken zij.</p> +<p class="par">Toen de bode van Antwerpen naar ’s-Hertogenbosch +kwam, zegde men hem, dat de nar Pierken gebersten was van ’t +lachen; maar dat er voor eenigen tijd een andere nar in de stad was, +met name Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De bode ging hem zoeken in eene taveerne, waar hij +gestoofde mosselen aan ’t eten was.</p> +<p class="par">Uilenspiegel was verrukt toen hij vernam, dat het voor +hem was, dat de schepenbode van Antwerpen kwam, op een schoon peerd van +het Veurne-Ambacht en een ander peerd bij den toom houdend.</p> +<p class="par">Zonder af te stijgen, vroeg de bode hem of hij geen +nieuwe poetsen kende om koning Philippus te doen lachen.</p> +<p class="par">—Onder mijn haar liggen poetsen met de macht, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zij reden weg. De twee peerden liepen spoorslags tot +Antwerpen, met den bode en met Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel verscheen vóór den markgraaf, +de beide burgemeesters en de poorters van Antwerpen.</p> +<p class="par">—Wat schikt gij te doen? vroeg de markgraaf +hem.</p> +<p class="par">—In de lucht vliegen, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hoe gaat gij dat aanleggen? vroeg de +markgraaf.</p> +<p class="par">—Weet gij wat nog minder weerd is dan eene blaas +die berst? <span class="pagenum">[<a id="xd21e2336" href="#xd21e2336" +name="xd21e2336">65</a>]</span></p> +<p class="par">—Neen, sprak de markgraaf.</p> +<p class="par">—’t Is een geheim dat men uitbrengt, was +’t antwoord van Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De feestherauten reden op hunne schoone peerden met +karmozijnpanne getoomd, door de straten, markten en pleinen van de stad +met slaande trom en schallenden hoorn. Op die wijze maakten zij bekend +aan de signoorkens en signorinnekens, dat Uilenspiegel, de nar van +Damme, op de kaai in de lucht zou vliegen, in de aanwezigheid van +koning Philippus en zijn eerweerdig, doorluchtig en adelijk +gezelschap.</p> +<p class="par">Rechtover de estrade des konings stond een huis op +Italiaansche wijze gebouwd, onder welks dak eene regengoot liep. En op +die goot kwam een zoldervenster uit.</p> +<p class="par">Dien dag reed Uilenspiegel door de stad op een ezel. Een +voetknecht ging nevens hem. Uilenspiegel had het schoon karmozijnzijden +kleed aangetrokken, hetwelk de heeren van de stad hem gegeven hadden. +Tot hoofddeksel droeg hij eene kap, mede van karmozijnzijde, waaraan +twee ezelsooren met een belleken aan. Hij droeg een halssnoer van +koperen penningen, waarop het schild van Antwerpen prijkte. Aan de +mouwen van zijn kleed zag men aan een puntigen elleboog een paar +vergulde bellekens. Ook droeg hij puntleersjes, met een belleken aan +elken top.</p> +<p class="par">Zijn ezel, getoomd met karmozijnzijde, droeg op elke bil +het schild van Antwerpen, met fijn goud geborduurd.</p> +<p class="par">De knecht hield met de eene hand den ezel bij den kop en +met de andere eenen tak, aan denwelken een koebelletje klingelde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel liet zijn knecht en zijn ezel op straat en +klom in de dakgoot.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e2354width"><img src="images/pl06.jpg" alt= +"Hoe dikwijls, sprak hij, reed gij op een bezemsteel naar den heksensabbat? (Blz. 61)." +width="511" height="720"> +<p class="figureHead">Hoe dikwijls, sprak hij, reed gij op een +bezemsteel naar den heksensabbat? (Blz. 61).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Daar deed hij de bellekens klinken en strekte de armen +wijd open, alsof hij vliegen ging. Dan bukte hij zich naar koning +Philippus, zeggende:</p> +<p class="par">—Ik dacht, dat niemand dan ik in Antwerpen zot +was, maar ik zie, dat de stad vol gekken is. Hadt gij mij gezegd dat +gij vliegen zoudt, dan had ik u niet geloofd; maar een zot komt u +zeggen dat hij het zal doen, en gij gelooft hem! Hoe wilt gij dat ik +vliege, daar ik geene vleugelen heb?</p> +<p class="par">De eenen lachten, de anderen vloekten, maar allen +zegden:</p> +<p class="par">—’t Is toch de waarheid.</p> +<p class="par">Maar koning Philippus bleef stijf als een koning van +steen.</p> +<p class="par">En die van de gemeente fluisterden tot elkaar: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2371" href="#xd21e2371" name= +"xd21e2371">66</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Was de moeite niet, al die +vermakelijkheden in te richten voor zulk een zuur gezicht.</p> +<p class="par">En zij gaven drie gulden aan Uilenspiegel die heenging, +nadat hij hun het karmozijnzijden kleed had teruggegeven.</p> +<p class="par">—Wat zijn drie gulden in de tassche van een +jonkman anders dan een sneeuwbal vóór ’t vuur, dan +een volle flesch vóór uw aanschijn, drinkebroers? Drie +gulden! De bladeren vallen van de boomen, doch er schieten nieuwe op +hunne plaats; maar de guldens gaan uit de zakken en keeren er +nimmermeer in; de vlinders verdwijnen met den zomer, en de guldens ook, +hoewel zij meer dan twee esterlings wegen.</p> +<p class="par">Dus sprekende, staarde Uilenspiegel naar zijne drie +gulden.</p> +<p class="par">—Welk fier gezicht, murmelde hij, heeft, op de +zijde van den beeldenaar, die gehelmde, geharnaste keizer Karel, met +een zweerd in eene hand en den aardbol in de andere! Door de genade +Gods is hij Roomsch keizer, koning van Spanje enz., en hij is wel +genadig voor ons, de geharnaste keizer! En hier op de keerzijde, hebt +ge een schild, op hetwelk de wapenen van zijne verschillende +graafschappen, hertogdommen en heerlijkheden prijken, met die schoone +spreuke: <i lang="la">Da mihi virtutem contra hostes tuos</i>: +„Geef mij dapperheid tegen uwe vijanden”. Hij was dapper, +inderdaad, tegen de protestanten, die have en goed hadden, om van +dezelven te erven. Ha! was ik keizer Karel, ik liet guldens voor een +iegelijk slaan; zoo iedereen rijk was, zou niemand meer hoeven te +werken.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel had niet lang genoegen in ’t +bezien van zijn geld: weldra verzwond het in ’t gerinkel van +bottels en pinten.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.40" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XL.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl Uilenspiegel zich in karmozijnzijde op de +dakgoot vertoonde, had hij Nele niet gezien, die hem, onder de menigte, +glimlachend toekeek. Zij woonde te Borgerhout, omtrent Antwerpen, en +zij had gedacht, dat, als een nar voor koning Philippus moest vliegen, +het niemand anders kon zijn dan haar Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Terwijl hij droomend heenging, hoorde hij niet ’t +gerucht van haastige stappen achter zich, doch hij voelde de twee +handjes wel, die langs achteren vóór zijne oogen werden +gebracht. Aan Nele denkend, vroeg hij: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e2395" href="#xd21e2395" name="xd21e2395">67</a>]</span></p> +<p class="par">—Zijt gij het?</p> +<p class="par">—Ja, sprak zij, ik loop achter u sedert dat gij +uit de stad zijt. Kom mede met mij.</p> +<p class="par">—Maar, antwoordde hij, waar is Katelijne?</p> +<p class="par">—Gij weet niet, sprak zij, dat zij onrechtveerdig +als tooveres gefolterd werd, vervolgens voor drie jaar uit Damme +gebannen, en men haar pijnigde en brandde. Ik zeg u dit, opdat gij niet +zoudt verschieten, want zij is uitzinnig ten gevolge van de hevige +smerten. Gansche nachten soms beziet ze heure voeten, zeggende: +Hansken, mijn zoete duivel, zie eens wat zij gedaan hebben met uwe +vriendinne. En heur arme voeten gelijken twee bloedige wonden. Dan +weent zij, zeggende: Andere vrouwen hebben een man of een minnaar, ik, +ik leef op deze wereld als een weduwe. Maar dan zeg ik tot haar, dat +haar Hansken boos zal wezen, als zij van hem tot anderen durft spreken. +En zij luistert naar mij gedwee als een kind, behalve wanneer zij een +os of eene koe, oorzake harer foltering, ziet; dan neemt zij ijlings de +vlucht, zonder dat iets, barreelen of beken of grachten, haren loop +kunne stuiten, totdat zij eindelijk nederzijgt aan den zoom van een weg +of tegen den muur van eene hoeve, waar ik haar ga oprapen om heure +bloedende voeten te verbinden. En ik geloof, dat zij met het brandende +werk, ook heure hersenen verbrand hebben.</p> +<p class="par">En beiden waren zeer bedroefd, terwijl zij dachten aan +Katelijne.</p> +<p class="par">Zij kwamen bij haar en zagen heur op eene bank in de +zonne zitten, tegen den muur van heur huis. Uilenspiegel vroeg:</p> +<p class="par">—Herkent gij mij?</p> +<p class="par">Viermaal drie, sprak zij, is een heilig getal, en de +dertiende is Thereb. Wie zijt gij, kind dezer booze wereld?</p> +<p class="par">—Ik ben Uilenspiegel, antwoordde hij, de zoon van +Klaas en van Soetkin.</p> +<p class="par">Zij knikte tot teeken dat zij hem herkende; vervolgens +wenkte zij hem om nader te komen en fluisterde hem in ’t oor:</p> +<p class="par">—Als gij hem ziet, wiens kussen koud als de sneeuw +zijn, zeg hem <span class="corr" id="xd21e2419" title= +"Bron: van">dan</span> te komen, Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Vervolgens heur verbrand haar toonende, sprak zij:</p> +<p class="par">—Ik heb zeer; zij hebben mij mijnen geest +afgenomen, maar als hij komt zal hij mijn hoofd vullen, dat nu hol is +van binnen. Hoort gij? het klinkt als een klokke; ’t is mijne +ziel, die aan de deur klopt om henen te gaan, daar het brandt in +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2426" href="#xd21e2426" name= +"xd21e2426">68</a>]</span>de helle. Als Hansken komt en hij mijn hoofd +niet wil vullen, zal ik hem zeggen er een gat in te snijden: de ziel, +die daar binnen is en klopt om buiten te komen, bedrukt mij zoo +deerlijk, dat ik het besterven zal. En nimmer slaap ik meer, steeds +wacht ik op hem, dat hij mij mijn geest teruggeve.</p> +<p class="par">En nederzijgend, zuchtte zij diep.</p> +<p class="par">En de boeren, die van het veld kwamen op etenstijd, als +de klokken luiden, gingen voorbij Katelijne en spraken:</p> +<p class="par">—Daar is de zottinne.</p> +<p class="par">En zij maakten het teeken des kruises.</p> +<p class="par">En Nele en Uilenspiegel weenden, en Uilenspiegel moest +zijne bedevaart voortzetten.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.41" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Zijn beeweg vervolgend, trad hij in dienst bij +zekeren Judocus, de kwabakker geheeten, om den wille van zijne zure en +norsche tronie. De kwabakker gaf hem voor eten drie oudbakken brooden +per week en deed hem slapen in een kot onder het dak, waar het regende +en waaide dat het een pleizier was.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel zag, dat hij zoo slecht behandeld werd, +bakte hij zijnen baas verscheidene poetsen en onder andere deze: als +men ’s morgens heel vroeg bakt, moet men ’s nachts het meel +builen. Nu op een nacht dat de mane scheen, vroeg Uilenspiegel een +keers om te zien, en hij kreeg van zijn meester het volgende +antwoord:</p> +<p class="par">—Buil het meel in den maneschijn.</p> +<p class="par">Uilenspiegel gehoorzaamde, en builde het meel op den +grond, daar waar de maan scheen.</p> +<p class="par">Als de kwabakker ’s morgens kwam zien naar +Uilenspiegel’s werk, vond hij hem nog aan ’t builen.</p> +<p class="par">—Kost het meel dan geen geld meer, sprak hij, dat +gij het nu op den grond built?</p> +<p class="par">—Ik heb het meel in den maneschijn gebuild, gelijk +gij mij geheeten hebt, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De bakker antwoordde:</p> +<p class="par">—Ezel, die ge zijt: ’t was door eene zeef +dat gij het moest doen.</p> +<p class="par">—Ik meende, dat de maan eene zeef van uwe vinding +was, <span class="pagenum">[<a id="xd21e2461" href="#xd21e2461" name= +"xd21e2461">69</a>]</span>antwoordde Uilenspiegel. Maar er zal niet +veel verloren gaan, ik zal het meel opscheppen.</p> +<p class="par">—’t Is nu te laat, antwoordde de bakker, om +deeg te maken en te bakken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Baas, het deeg van onzen buurman is gereed in den +trog, wil ik het gaan nemen?</p> +<p class="par">—Loop naar de galg, antwoordde de kwabakker, neem +wat er te vinden is.</p> +<p class="par">—Ik ga, baas, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Hij liep naar het galgeveld en vond er de verdroogde +hand van een dief. Hij bracht ze aan den kwabakker en sprak:</p> +<p class="par">Dit is eene gelukshand, die onzichtbaar maakt, wie ze +draagt. Wilt gij uwe slechte inborst verbergen?</p> +<p class="par">—Ik zal u zwart maken bij het gerecht, antwoordde +de kwabakker, en gij zult zien dat gij het heerenrecht hebt +overtreden.</p> +<p class="par">Toen zij getweeën vóór den +burgemeester stonden, wilde de kwabakker al de misdaden van +Uilenspiegel opsommen, maar deze zette groote oogen op en maakte den +kwabakker zoo grammoedig, dat hij zijne aanklacht onderbrak om te +vragen:</p> +<p class="par">—Wel, wat is er?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Gij hebt mij gezegd, dat gij mij zoodanig zwart +gingt maken, dat ik zou zien. Wel, ik zie niemendal....</p> +<p class="par">—Uit mijne oogen! riep de bakker.</p> +<p class="par">—Was ik in uw oogen, antwoordde Uilenspiegel, dan +zou ik, als gij ze toedeedt, er langs de neusgaten moeten +uitkruipen.</p> +<p class="par">De burgemeester dacht dat men hem voor den aap hield en +wilde hen niet langer aanhooren.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en de kwabakker kwamen samen buiten, de +bakker hief zijn stok op, doch Uilenspiegel sprong ter zijde en +sprak:</p> +<p class="par">—Baas, daar het met slagen is dat men mijn meel +built, neem gij de zemelen: dat is uwe norschheid; ik houd de bloem: +dat is mijne vroolijkheid.</p> +<p class="par">En zich omkeerende, zei hij: Als ge bakken +wilt—hier is de oven.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.42" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De reizende Uilenspiegel ware geerne struikroover +geworden, <span class="pagenum">[<a id="xd21e2506" href="#xd21e2506" +name="xd21e2506">70</a>]</span>maar hij zei tot zich zelven, dat hij +met struiken niets verrichten kon.</p> +<p class="par">Hij stapte op goed valle ’t uit naar Oudenaarde, +waar toen een garnizoen Vlaamsche ruiters lag, om de stad te verdedigen +tegen de Fransche benden, die het land verwoestten lijk +sprinkhanen.</p> +<p class="par">De hoofdman van de ruiters was een Fries, een zekere +Kornjuin. Zij ook liepen het platteland af en knevelden het volk, dat +aldus, als naar gewoonte, langs twee kanten tegelijk opgegeten +werd.</p> +<p class="par">Alles was hun deeg: kiekens en kapoenen, eenden en +duiven, kalveren en verkens. Op een avond dat Kornjuin en zijne mannen +met buit beladen terugkwamen, zagen zij aan den voet van een boom +Uilenspiegel liggen, die sliep en zeker van stoverije droomde.</p> +<p class="par">—Wat doet gij om te leven? vroeg Kornjuin.</p> +<p class="par">—Sterven van honger, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wat is uw ambacht?</p> +<p class="par">—Reizen voor mijne zonden, de anderen zien +wroeten, op de koorde dansen, lieve gezichtjes schilderen, +messenhechten snijden, op den rommelpot spelen en op de trompet +blazen.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel zoo stout zei, dat hij op de trompet +kon blazen, was het omdat hij had hooren zeggen, dat, in het slot van +Oudenaarde, de plaats open was van torenwachter, ten gevolge van den +dood van den ouden man welke die bediening vervulde.</p> +<p class="par">Kornjuin zei hem:</p> +<p class="par">—Gij zult bazuinblazer van de stede wezen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel volgde hem en hij werd gebracht op een van +de hoogste torens der vestingen, in een goed verlucht hokje, dat open +was voor alle winden, behalve voor dien uit ’t Zuiden.</p> +<p class="par">Men zei hem, dat hij blazen moest als hij den vijand zag +aankomen en, daarom steeds het hoofd vrij en de oogen helder moest +houden, weshalve men hem niet te veel eten of drinken bracht.</p> +<p class="par">De hoofdman en zijne huurlingen bleven in de toren en +kermisten heel den dag ten koste van het platteland. Daar werd meer dan +een kapoen, wiens eenige misdaad was vet te zijn, gedood en opgesmuld. +Uilenspiegel, die altijd vergeten werd en zich tevreden moest houden +met zijn mageren disch, vond in ’t heel geen behagen in den reuk +van de saus. De Franschen kwamen, namen het vee mee, doch Uilenspiegel +blies het alarm niet. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2535" href= +"#xd21e2535" name="xd21e2535">71</a>]</span></p> +<p class="par">Kornjuin kwam boven en vroeg:</p> +<p class="par">—Waarom hebt gij niet geblazen?</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Gij hadt kunnen denken, dat het als dank was voor +mijn eten.</p> +<p class="par">’s Anderen daags bestelde de hoofdman een groot +festijn voor zich en zijne huurlingen, maar Uilenspiegel werd nogmaals +vergeten. Zij gingen zich deugd doen aan ’t lekkere maal, toen +Uilenspiegel alarm blies.</p> +<p class="par">Kornjuin en zijne soldaten, meenende dat de Franschen +daar waren, verlieten de tafel en sprongen te peerd. Zij reden in +allerijl de stad uit, maar buiten vonden ze niets dan een os, die in de +zonne herkauwde, en dien zij meenamen.</p> +<p class="par">Middelerwijl had Uilenspiegel zich volgestopt met +vleesch en met wijn. Toen de hoofdman terugkwam, zag hij hem lachend en +met waggelende beenen staan aan de deur van de zaal van ’t +festijn. Hij sprak:</p> +<p class="par">—’t Is verraderswerk van alarm te blazen als +gij den vijand niet ziet, en van niet te blazen als ge hem wèl +ziet.</p> +<p class="par">—Mijnheer de hoofdman, antwoordde Uilenspiegel, ik +heb geblazen om mij te verlichten, want in mijn toren was ik zoodanig +opgeblazen van wind, dat ik vreesde te zullen wegvliegen. Laat mij maar +ophangen, nu of een andere maal, zoo gij ezelsvel noodig hebt voor uwe +trommelen.</p> +<p class="par">De hoofdman ging henen en zei geen woord.</p> +<p class="par">Maar Oudenaarde kreeg tijding, dat de genadige keizer +Karel de stede zou komen bezoeken met een doorluchtig gezelschap. Bij +die gelegenheid gaven de schepenen aan Uilenspiegel eenen bril, om +Zijne Majesteit beter te zien aankomen. Uilenspiegel moest driemaal +blazen, zoodra hij den keizer van Leupegem zag aankomen op een kwartier +gaans van de Borgpoort.</p> +<p class="par">Die van de stad zouden aldus den tijd hebben de klokken +te luiden, het vuurwerk in gereedheid te brengen, het vleesch in den +oven te zetten, de vaten aan te steken.</p> +<p class="par">Zekeren dag, dat de wind uit Brabant woei en de hemel +helder was, zag Uilenspiegel, rond den middag, een grooten troep +ruiters op fiere peerden, op den weg die naar Leupegem leidt. Sommigen +droegen banieren. Degene, die statig voorop reed, had een goudlakensche +muts op met groote pluimen. Hij droeg een kleed van bruine panne, met +bloemen geborduurd.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zette zijn bril op en zag dat het keizer +Karel was, die hoogstgenadiglijk aan die van Oudenaarde kwam +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2565" href="#xd21e2565" name= +"xd21e2565">72</a>]</span>toestaan hem hunne beste wijnen en fijnste +vleezen op te dienen.</p> +<p class="par">Heel die troep kwam stapvoets af en snoof de frissche +lucht op, die eetlust doet krijgen; maar Uilenspiegel zei tot zich +zelven, dat die lieden de vette brokken gewoon waren en zij niet zouden +sterven zoo zij eens over den pot sprongen, daar vasten gezond is. Hij +zag ze dus komen, maar blies niet op de trompet.</p> +<p class="par">Lachend en pratend kwamen zij nader, terwijl Zijne +Heilige Majesteit het hoofd voorover boog, als om te zien of er in +zijnen buik plaats genoeg was voor het festijn van die zijner goede +stad Oudenaarde. Doch hij was verwonderd en ontevreden dat geenerlei +klokke luidde, om zijne komst te kondschappen.</p> +<p class="par">Ondertusschen kwam een boer de stad binnenloopen om te +zeggen, dat hij in de omstreken een Franschen aanhang gezien had, die +op Oudenaarde aanrukte, om alles te stelen en te rooven.</p> +<p class="par">Op die rede sloot de poortwachter zijne poort en liet de +andere poortwachters door een knaap der gemeente verwittigen. Maar de +wacht kermiste zonder van iets te weten.</p> +<p class="par">Zijne Majesteit kwam nader, zeer ontstemd, geen +klokkengelui of kanongebulder te vernemen. Te vergeefs de ooren +spitsend, hoorde hij niets dan de beiaard, die het half uur speelde. +Hij kwam vóór de poort, vond die gesloten en sloeg er op +met de vuisten om opengedaan te worden.</p> +<p class="par">En de heeren van zijn gevolg, verstoord als Zijne +Majesteit, gromden bittere woorden. De poortwachter, die omhoog op de +vestingen stond, riep hun toe dat zij moesten stille zijn, of dat hij +hun wat kogels zou zenden, hetwelk hun ongeduld eenigszins zou +koelen.</p> +<p class="par">Doch Zijne Majesteit, in woede ontstoken, riep:</p> +<p class="par">—Blind verken, herkent gij uwen keizer niet?</p> +<p class="par">De poortwachter antwoordde, dat de meest vergulde +verkens niet altijd de kleinsten waren, dat hij overigens goed wist, +dat de Franschen spotters van nature waren, en keizer Karel voor +’t oogenblik oorloogde in Italië, en dus niet voor de +poorten van Oudenaarde wezen kon.</p> +<p class="par">Daarop schreeuwden de keizer en de heeren nog luider, +zeggende:</p> +<p class="par">—Als gij niet opendoet, laten wij U braden op eene +lans. En eerst zult gij uwe sleutels inslikken.</p> +<p class="par">Op het gerucht dat zij maakten, kwam een oudgediende uit +de plaats waar ’t geschut stond. Hij keek over den muur en sprak +tot den poortwachter: <span class="pagenum">[<a id="xd21e2592" href= +"#xd21e2592" name="xd21e2592">73</a>]</span></p> +<p class="par">—Gij zijt mis, dat is onze keizer; ik herken hem +goed, hoewel hij verouderd is sedert hij Maria Vander Gheynst van hier +naar ’t kasteel van Lalaing voerde.</p> +<p class="par">De poortwachter viel stokkedood van schrik, de soldaat +nam de sleutels en deed de poort open.</p> +<p class="par">De keizer vroeg waarom men hem zoolang had laten +wachten; als de soldaat hem het geval uitgelegd had, beval Zijne +Majesteit de poort weder te sluiten en de ruiters van Kornjuin te doen +komen. Hij deed ze vóór hem gaan, slaande op de +tamboerijnen en spelend op de pijpen.</p> +<p class="par">Weldra ontwaakten de klokken de eene na de andere en +begonnen zij te bimbommelen. Aldus voorafgegaan, kwam Zijne Majesteit +met keizerlijk lawaai op de Groote Markt. Burgemeesteren en schepenen +waren op het stadhuis vergaderd; schepen Jan Guigelaer kwam met veel +gedruisch de zaal binnen en riep:</p> +<p class="par">—Keizer Karel is alhier! Keizer Karel is +alhier!</p> +<p class="par">Ten uiterst verschrikt bij het hooren van die tijding, +liepen burgemeesteren, schepenen en raadsheeren buiten om, in korps, +keizer Karel te begroeten, terwijl hunne knapen de stede rondliepen om +het vuurwerk in gereedheid te brengen, de kapoenen op ’t vuur te +zetten en de tonnen aan te steken.</p> +<p class="par">Mannen, vrouwlieden en kinderen riepen tot elkander:</p> +<p class="par">—Keizer Karel is op de Groote Markt!</p> +<p class="par">Weldra was het volk in groote menigte naar de Markt +gestroomd.</p> +<p class="par">Grammoedig vroeg de keizer aan de twee burgemeesteren, +of zij niet verdienden gehangen te worden, om aldus te kort te komen +aan den eerbied, den vorst verschuldigd.</p> +<p class="par">De burgemeesteren antwoordden, dat zij zulks inderdaad +verdienden, maar dat Uilenspiegel, de torenwachter, het meer verdiende, +vermits hij, op de mare van ’t bezoek van Zijne Majesteit, op den +toren gezet werd met een goeden bril, met uitdrukkelijk bevel driemaal +te blazen, zoodra hij den keizerlijken stoet in het gezicht kreeg. Maar +hij had het niet gedaan.</p> +<p class="par">De keizer, nog immer gram, deed Uilenspiegel komen.</p> +<p class="par">—Waarom, sprak hij, hebt gij bij mijne komst niet +geblazen, terwijl gij een goeden bril hadt?</p> +<p class="par">Dit zeggende, streek hij de hand over de oogen, om den +wille van de zonne, en zoo bekeek hij Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Deze streek ook de hand over de oogen en antwoordde dat +hij, sedert hij Zijne Heilige Majesteit door zijne vingeren zag kijken, +geen bril meer wilde bezigen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2625" +href="#xd21e2625" name="xd21e2625">74</a>]</span></p> +<p class="par">De keizer zei hem, dat hij ging gehangen worden; de +poortwachter zei dat het wel besteed was, en de burgemeesteren zeiden +geen woord om die sententie goed te keuren of tegen te spreken, want +zij waren met schrik vervuld.</p> +<p class="par">De beul en zijne knechten werden geroepen. Zij kwamen +met eene ladder en een nieuwe koorde, grepen Uilenspiegel bij den kraag +en deden hem vóór de honderd ruiters van Kornjuin gaan. +In stee van hem gerust te laten om zijne gebeden te zeggen, begonnen +deze hem te sarren en te plagen.</p> +<p class="par">Het gemeen, dat volgde, zegde:</p> +<p class="par">—’t Is een ongemeene wreedheid, dien armen +jongen voor zulk een gering vergrijp ter dood te veroordeelen.</p> +<p class="par">En de wevers, die daar in groote menigte onder de wapens +stonden, zegden:</p> +<p class="par">—Wij zullen Uilenspiegel niet laten hangen; dat is +in strijd met de costume van Oudenaarde.</p> +<p class="par">Doch men kwam aan het galgeveld. Uilenspiegel werd op de +ladder getrokken, en de beul deed de koorde rond zijnen hals. De wevers +drongen rond de galge. De provoost was daar, met de roede der justitie +bij zich, met dewelke hij op bevel van den keizer het teeken tot de +uitvoering moest geven.</p> +<p class="par">Heel het vergaderde volk riep:</p> +<p class="par">—Genade! genade voor Uilenspiegel!</p> +<p class="par">Uilenspiegel, van op zijne ladder, sprak:</p> +<p class="par">—Medelijden! genadige keizer!</p> +<p class="par">De keizer hief de hand op en sprak:</p> +<p class="par">—Als die deugniet mij iets vraagt, dat ik niet +doen kan, schenk ik hem het leven!</p> +<p class="par">—Spreek, Uilenspiegel! riep het volk.</p> +<p class="par">De vrouwen weenden en zeiden:</p> +<p class="par">—Hij moet sterven, de jongen, want de keizer kan +alles.</p> +<p class="par">En allen riepen:</p> +<p class="par">—Spreek, Uilenspiegel!</p> +<p class="par">—Heilige Majesteit, ik zal U noch geld, noch +erfgoederen, noch het leven vragen, doch enkel iets voor hetwelk gij +beloven moet, als ik zoo spreken durf, mij niet te zullen doen geeselen +of radbraken, vóór dat ik naar de andere wereld +vertrek.</p> +<p class="par">—Dat beloof ik, sprak de keizer.</p> +<p class="par">—Majesteit, zei Uilenspiegel, ik vraag dat, +vóór ik gehangen worde, gij mijnen mond komt kussen met +denwelken ik geen Vlaamsch spreke.... <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e2669" href="#xd21e2669" name="xd21e2669">75</a>]</span></p> +<p class="par">De keizer, die lachte evenals heel de menigte, +antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik kan niet doen wat gij mij vraagt, en gij zult +niet gehangen worden, Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Maar de burgemeesteren en schepenen veroordeelde hij om, +zes maanden lang, eenen bril van achteren op het hoofd te dragen, +opdat, zegde hij, als die van Oudenaarde van voren niet zien, zij +tenminste van achteren zouden zien.</p> +<p class="par">En, bij keizerlijk decreet, staat die bril nog heden op +het wapen van de stad.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging zediglijk henen, met een kleine +tassche vol geld, dat de vrouwen hem hadden gegeven.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.43" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel, die te Luik op de vischmarkt liep, +zag een dikken jongeling, die een net met allerhande gevogelte onder +den arm droeg en nog een ander vulde met schelvisch, forellen, paling +en karpers.</p> +<p class="par">Uilenspiegel herkende Lamme Goedzak.</p> +<p class="par">—Wat doet gij hier, Lamme? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Gij weet, sprak hij, dat die van Vlaanderen +welkom zijn in het zoete land van Luik; ik ben hier heengetrokken door +de liefde. En gij?</p> +<p class="par">—Ik zoek een meester om brood te verdienen, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—’t Is droge kost, zei Lamme. Een rozenkrans +van ortolanen met eene lijster, als <i>credo</i>, staat verre +daarboven.</p> +<p class="par">—Zijt gij rijk? vroeg Uilenspiegel hem.</p> +<p class="par">Lamme Goedzak antwoordde:</p> +<p class="par">—’k Verloor mijn vader, mijn moeder en mijn +jongere zuster, die mij altijd sloeg. Ik erfde hun vermogen en ik woon +met eene dienstmaagd, die maar één oog heeft, zeer +ervaren in de kunste van braden en koken.</p> +<p class="par">—Wil ik uwe visch en uw gevogelte dragen, vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Lamme.</p> +<p class="par">En beiden slenterden voort langs de markt.</p> +<p class="par">Eensklaps vroeg Lamme:</p> +<p class="par">—Weet gij waarom gij niet wijs zijt?</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Omdat gij dit eten in de hand draagt, in stee van in uwe +maag. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2720" href="#xd21e2720" name= +"xd21e2720">76</a>]</span></p> +<p class="par">—Inderdaad, Lamme, antwoordde Uilenspiegel; maar +sinds ik geen brood meer heb, willen de ortolanen mij niet meer +bezien.</p> +<p class="par">—Gij zult er hebben, Uilenspiegel, sprak Lamme, en +gij zult mij dienen als gij mijne dienstmaagd vermoogt te bevallen.</p> +<p class="par">Terwijl zij voortgingen, toonde Lamme aan Uilenspiegel, +een schoone, lieve, poezele meid, in zijde gekleed, die langs de markt +liep en Lamme toelonkte.</p> +<p class="par">Een oud man, heur vader, ging achter heur met twee +netten, één met visch, het ander met wild.</p> +<p class="par">—Die, sprak Lamme, die wordt mijne gade.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, ik ken heur, ’t is +een Vlaamsche van Zottegem; zij woont in de rue Vinave-d’Isle, en +de buren zeggen, dat hare moeder in heure plaats de straat +vóór de deur keert en dat heur vader heure hemdenen +strijkt.</p> +<p class="par">Doch Lamme antwoordde niet en sprak blijde:</p> +<p class="par">—Zij heeft mij bezien.</p> +<p class="par">Getweeën kwamen zij aan het huis van Lamme, omtrent +eene brug over de Maas, en Lamme klopte aan de deur. Een eenoogige +dienstmaagd kwam opendoen. Uilenspiegel zag dat zij oud, lang, mager en +norsch was.</p> +<p class="par">—Sanginne, sprak Lamme tot haar, wilt gij dezen +jongen man om u te helpen in uw werk?</p> +<p class="par">—Ik zal hem probeeren, sprak zij.</p> +<p class="par">—Neem hem, sprak hij, en laat hem de lekkernijen +van uwe keuken proeven.</p> +<p class="par">Sanginne bracht toen drie zwarte pensen, eene pint kuite +en eene homp brood.</p> +<p class="par">Terwijl Uilenspiegel aan ’t eten was, smulde Lamme +ook aan eene pens.</p> +<p class="par">—Weet gij, vroeg hij hem, waar onze ziel +woont?</p> +<p class="par">—Neen, Lamme, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—In onze maag, antwoordde Lamme, daar wordt ze +steeds doorploegd om ons voortdurend nieuwe geesteskracht te schenken. +En welke zijn onze beste gezellen? Het zijn de fijne brokken, begoten +met wijn van de Maas.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, pensen zijn aangenaam +gezelschap voor een eenzame ziele.</p> +<p class="par">—Hij vraagt nog, Sanginne, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Deze reis gaf Sanginne hem witte pensen.</p> +<p class="par">Terwijl Uilenspiegel zich volstopte, zei Lamme, in +gedachten verslonden: <span class="pagenum">[<a id="xd21e2765" href= +"#xd21e2765" name="xd21e2765">77</a>]</span></p> +<p class="par">—Als ik zal sterven, zal mijn maag met mij +sterven, en hier beneden, in het vagevuur, zal men mij laten vasten, en +laten ronddwalen met een slappen en ledigen buik.</p> +<p class="par">—De zwarte waren beter, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Gij hebt er zes gegeten, sprak Sanginne, gij +krijgt geene meer.</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, sprak Lamme, gij zult hier goed +behandeld worden, en eten lijk ik.</p> +<p class="par">—Dat woord zal ik onthouden, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, ziende dat hij at lijk Lamme, was +gelukkig. De pensen die hij gegeten had, gaven hem zulken moed, dat hij +dien dag ketels, potten en pateelen deed blinken lijk zonnen.</p> +<p class="par">Daar hij goed leven had in dit huis, verbleef hij geerne +in kelder en keuken, en liet hij den zolder aan de katten. Eens had +Sanginne twee kiekens te braden, en beval tot Uilenspiegel aan het spit +te draaien, terwijl zij naar de markt om de toespijzen ging.</p> +<p class="par">Als de twee kiekens gebraden waren, at Uilenspiegel er +een op.</p> +<p class="par">Sanginne kwam terug en ze sprak:</p> +<p class="par">—Er waren twee kiekens, en ik zie er maar een +meer.</p> +<p class="par">—Doe uw ander oog open en gij zult ze alle twee +zien, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Woedend ging zij dat vertellen aan Lamme Goedzak, die +naar de keuken kwam en aldus sprak tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Waarom spot gij met de meid? Er waren twee +kiekens.</p> +<p class="par">—Inderdaad, Lamme, sprak Uilenspiegel, maar als ik +hier binnenkwam, hebt gij gezegd dat ik zou eten en drinken als gij. Er +waren twee kiekens: een heb ik gegeten, het ander is voor u; mijne +vreugd is voorbij, de uwe nog niet; zijt gij niet gelukkiger dan +ik?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Lamme glimlachend, maar doe immer alles +wat Sanginne u zal zeggen, en gij zult maar half werk hebben.</p> +<p class="par">—Ik zal mijn best doen, Lamme, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Telkens dat Sanginne hem dan ook iets gebood, deed hij +het maar half, als zij hem zei van twee akers water te putten, bracht +hij er maar een; als zij hem vroeg aan de tonne den pot met kuite te +vullen, goot hij onderweg de helft in zijn keelgaat, en zoo verder.</p> +<p class="par">Ten slotte werd Sanginne het moede en ze zei tot Lamme +dat, als die deugniet langer in huis bleef, zij dadelijk heenging.</p> +<p class="par">Lamme ging tot Uilenspiegel en zei:</p> +<p class="par">—Gij moet heengaan, mijn jongen, niettegenstaande +dat gij hier goed waart in huis. Hoor dien haan kraaien, ’t is +twee <span class="pagenum">[<a id="xd21e2808" href="#xd21e2808" name= +"xd21e2808">78</a>]</span>uren na middag, dat is een teeken van regen. +Liever zette ik u niet buiten, als er slecht weder op handen is; maar +bedenk, mijn jongen, Sanginne houdt met heur gekook en gebraad mijn +levenslicht brandend; als zij mij verlaat, moet ik sterven. Ga heen +dus, mijn vriend, op Gods genade, en neem deze drie gulden en dezen +krans worsten, om u tot vertroosting te dienen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel trok beschaamd en beteuterd henen, want +hij betreurde Lamme en zijne keuken.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.44" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De slachtmaand kwam te Damme en elders, maar +’t was een late winter. Noch sneeuw, noch koude, noch regen; de +zonne scheen van ’s morgens tot ’s avonds, de kinderen +stoeiden in het stof van straten en wegen; en kooplieden, kramers, +goudsmeden, wagenmakers en werklieden kwamen ’s avonds na het +eten, op de zulle hunner deur, kijken naar den immerblauwen hemel, naar +de boomen, die nog hunne bladeren hadden, naar de ooievaars, die op de +daken zaten en de zwaluwen, die nog niet vertrokken waren. De rozen +hadden driemaal gebloeid en botten voor de vierde reize; de nachten +waren zoel, de vogeltjes kweelden in de bosschen.</p> +<p class="par">Die van Damme zegden:</p> +<p class="par">—De winter is dood, laat ons hem verbranden.</p> +<p class="par">En zij maakten een grooten man met een berensnoet, een +langen vlassen baard en haar van schavelingen. Zij deden hem witte +kleederen aan en verbrandden hem in groote plechtigheid.</p> +<p class="par">Klaas was weemoedig; hij zegende geenszins den +immerblauwen hemel, noch de zwaluwen die niet wilden vertrekken. Want +te Damme brandde niemand meer kolen, tenzij voor de keuken, en daar +iedereen er daarvoor genoeg had, ging niemand er koopen bij Klaas, die +al zijne spaarpenningen uitgegeven had om zijn voorraad in te doen.</p> +<p class="par">De kooldrager stond op de zulle zijner deur, toen hij +zijn neus door een koel windeken voelde streelen,</p> +<p class="par">—Ha! sprak hij, daar komt mijn brood +aanwaaien.</p> +<p class="par">Maar het koel windeken bleef niet waaien, en de hemel +bleef immer blauw, en de bladeren wilden niet vallen. En Klaas weigerde +zijn wintervoorraad voor halfprijs te verkoopen aan den gierigaard +Grijpstuiver, den deken der vischverkoopers. En weldra was er gebrek in +de arme stulp. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2832" href= +"#xd21e2832" name="xd21e2832">79</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.45" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Doch koning Philippus had geen honger; hij at +gebakjes bij zijne gemalin, Maria de leelijke, van het koninklijk huis +der Tudor’s. Hij beminde heur niet, doch hoopte die tengere vrouw +te bevruchten om aan de Engelsche natie een Spaanschen koning te +geven.</p> +<p class="par">Maar de verbintenis van een steen met een brandende kool +mislukte haar doel. Toch waren Philippus en Maria genoeg verbonden om +protestanten met honderden te doen sterven door het vuur en het +water.</p> +<p class="par">Als Philippus niet uit Londen was, of als hij niet, +onder eenige vermomming, in het een of ander slecht kot zijn vermaak +zocht, bracht de nacht de beide echtgenooten bij elkander.</p> +<p class="par">Dan leunde koningin Maria, in schoone Iersche kant en +fijn Doornijksch lijnwaad gehuld, tegen het echtelijk bed, terwijl +Philippus keek of hij bij zijne vrouw geenerlei teeken van zwangerschap +zag; doch niets ziende, werd hij kwaad en bekeek de toppen zijner +vingeren zonder een woord te uiten. Teederlijk zag de vorstinne hem +aan; smeekte den ijskouden Philippus om liefde. Niets ontzag zij, +tranen, kreten, noch smeekingen om een kus te ontvangen van hem, die +heur zijn minne niet schonk.</p> +<p class="par">Als een uitzinnige vrouw lachte en weende zij tegelijk +om hem te verteederen; doch lachen noch tranen vermochten dit steenen +herte te smelten.</p> +<p class="par">Als een verliefde slang, kronkelde zij zich, sloeg zij +te vergeefs hare armen rond hem en trok zij tegen heur hert de smalle +borstkas, waar de wanstaltige ziel van den bloedigen koning in huisde; +maar hij verroerde zich niet.</p> +<p class="par">De arme vrouw deed heur best lieftallig te zijn; zij gaf +hem al de zoete namen, die de minnezieken geven aan de verkorene heurs +herten: Philippus bekeek de toppen zijner vingeren.</p> +<p class="par">Soms antwoordde hij:</p> +<p class="par">—Zult gij nooit kinderen hebben?</p> +<p class="par">Op die rede boog Maria het hoofd.</p> +<p class="par">—Is het mijne schuld, sprak zij, zoo ik +onvruchtbaar ben? Heb medelijden met mij: ik leef als eene weduwe.</p> +<p class="par">—Waarom hebt gij geene kinderen? sprak +Philippus.</p> +<p class="par">Toen viel de vorstinne op het tapijt, als door den dood +getroffen. En hare oogen baadden in tranen, en zij hadde bloed geweend, +hadde zij gekunnen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e2863" href= +"#xd21e2863" name="xd21e2863">80</a>]</span></p> +<p class="par">En aldus wreekte God de slachtofferen, waarmede de +beulen Engelands bodem hadden bedekt.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e2867width"><img src="images/pl07.jpg" alt= +"Men ziet er mede eenen sleutel in, fluisterde Uilenspiegel, heur stil in het oor. (Blz. 85)." +width="510" height="720"> +<p class="figureHead">Men ziet er mede eenen sleutel in, fluisterde +Uilenspiegel, heur stil in het oor. (Blz. 85).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.46" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het gerucht liep, dat keizer Karel van zins was +het recht van erflating te ontnemen aan al degenen, die in de kloosters +stierven, hetgeen den Paus grootelijks mishaagde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die toen in de vallei der Maas was, dacht +dat de keizer aldus te allen kant voordeel halen zou, want hij erfde +als de familie niet erfde. Hij zette zich neder aan den oever van den +stroom en wierp zijne lijn met het aas uit. Vervolgens knaagde hij aan +een oude broodkorst; het speet hem wel, dat hij er geen kroes wijn bij +had, maar hij zegde tot zich zelven: men kan ’t niet altijd naar +wensch hebben.</p> +<p class="par">Toen wierp hij een stuk van zijn brood in ’t +water, want wie zijn maaltijd niet deelt met zijn evennaaste, is niet +weerd dat hij leeft.</p> +<p class="par">Een grondeling kwam het brood rieken en opende onnoozel +den bek, in den waan, dat het brood er van zelf ging in vallen. Terwijl +hij aldus in de lucht keek, werd hij eensklaps ingeslikt door een +verradelijken snoek, die als een pijl op hem was toegeschoten.</p> +<p class="par">Een karper, die argeloos in de lucht naar de vliegen +hapte, onderging hetzelfde lot. Als de snoek verzadigd was, bleef hij +onbeweeglijk stil, de kleine vischjes versmadend, die pijlsnel van hem +wegzwommen. Terwijl hij aldus in trotschheid zijn gemak nam, schoot een +hongerige, vraatzuchtige snoek met open muil op hem toe. Een woedend +gevecht ontstond en weldra zag het water rondom hen rood van bloed. De +verzadigde snoek verdedigde zich slecht tegen den hongerige, die wat +achteruit zwom, zijn aandrift nam en op zijn tegenstrever toeschoot, +welke hem met open muil afwachtte en de helft van zijn kop inslikte; +hij wilde hem weder uit den muil stooten, doch hij slaagde er niet in, +om den wille van zijne haaktanden. En beide spartelden +wanhopiglijk.</p> +<p class="par">Aldus aaneengehecht, zagen zij den sterken angel niet, +die, aan een zijden snoer gebonden, langzaam omhoog kwam en in de vinne +drong van den verzadigden snoek, beide optrok en ze met krachtigen +zwenk op het gras smeet.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sneed hun de keel af en sprak: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e2888" href="#xd21e2888" name= +"xd21e2888">81</a>]</span></p> +<p class="par">—Snoeken, mijne vrienden, mocht gij de paus en de +keizer zijn, die elkander verslinden, en ik het wakkere volk dat u +beiden opscheert, op het uur dat God zal believen!</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.47" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">En Katelijne, die Borgerhout niet verlaten had, +dwaalde steeds door de velden en herhaalde gedurig: „Hansken, +mijn man, zij hebben vuur op mijn hoofd gelegd; maak er een gat in, dat +mijne ziel er uit kome. Helaas! zij klopt altijd en elke klop doet zeer +als een hamerslag.”</p> +<p class="par">En Nele verzorgde de arme uitzinnige, en treurig dacht +zij aan heuren vriend Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En te Damme bond Klaas zijne mutsaards en verkocht zijne +kolen; en menigwerf werd hij droefgeestig als hij dacht aan +Uilenspiegel, den banneling, die nog in langen tijd niet zou mogen +terugkeeren naar de ouderlijke stulp.</p> +<p class="par">Soetkin zat heele dagen aan het venster te kijken of zij +heuren zoon niet zag aankomen.</p> +<p class="par">Deze was nu bij Keulen en kreeg lust in ’t +hovenieren.</p> +<p class="par">Hij ging zich als knecht verhuren bij Jan van Zuursmoel, +die, ten tijde dat hij kapitein der landsknechten was, wegens +wanbetaling van soldij bijna gehangen geweest was, weshalve hij een +grooten afkeer had van hennep, door de boeren <i>kennep</i> +genoemd.</p> +<p class="par">Op zekeren dag nam Jan van Zuursmoel Uilenspiegel mede +naar zijn akker, waarnaast een dagwand, geheel met <i>kennep</i> +beplant.</p> +<p class="par">Jan van Zuursmoel sprak tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Telkenmale dat gij die leelijke plant ziet, moet +gij ze met zooveel verachting bejegenen als gij maar kunt, want zij +dient tot rad en tot galg.</p> +<p class="par">—Ik zal het onthouden, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Eens nu dat Jan van Zuursmoel met eenige vrienden aan +tafel zat, zei de keukenmeid tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ga naar den kelder en haal er den <i>zennep</i>, +wat toen mosterd bediedde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel opzettelijk <i>kennep</i> in plaats van +<i>zennep</i> verstaande, bejegende den mosterdpot met de meest +mogelijke verachting en kwam hem vervolgens op de tafel stellen, +heimelijk lachend.</p> +<p class="par">—Waarom lacht gij? vroeg Jan van Zuursmoel. Meent +gij <span class="pagenum">[<a id="xd21e2938" href="#xd21e2938" name= +"xd21e2938">82</a>]</span>dat onze neuzen van koper zijn? Eet zelf dien +<i>zennep</i>, mits gij hem zelven gereedgemaakt hebt.</p> +<p class="par">—Ik eet liever kaneelkoekjes, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Jan van Zuursmoel stond recht om hem te slaan.</p> +<p class="par">—Wat hebt gij in dien mosterdpot gedaan? sprak +hij.</p> +<p class="par">—Wel baas, antwoordde Uilenspiegel, herinnert gij +u niet den dag, toen ik u moest volgen naar den akker en gij mij, den +zennep aanwijzende, zegdet: „Overal waar gij die leelijke plant +ziet, moet gij ze met zooveel verachting bejegenen als gij maar kunt, +want zij dient tot rad en tot galg.” En ik heb het gedaan, baas, +ik heb ze al mijne verachting uitgedrukt; gaat ge mij nu slaan omdat ik +gehoorzaam was?</p> +<p class="par">—Ik heb kennep gezeid en niet zennep, riep Jan van +Zuursmoel.</p> +<p class="par">—Baas, ge hebt zennep gezeid en niet kennep, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Nog langen tijd twistten zij aldus voort, Uilenspiegel +op nederigen toon, Jan van Zuursmoel met een woedend geschreeuw, waarin +hij de woorden hennep, zennep, kemp-zemp, zemp-kemp ondereen mengde als +een verwarde streng zijde.</p> +<p class="par">En de gasten lachten als duivels, die zich goed doen aan +preekheerenribben en kettermeestersnieren.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel moest de deur uit.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.48" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Nele was nog zeer bedroefd voor heur zelve en voor +heure uitzinnige moeder.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel zich bij een kleermaker verhuurde, zei +deze tot hem:</p> +<p class="par">—Als gij naait, naai dicht aaneen, dat ik de +steken niet zie. Uilenspiegel ging zich onder eene tonne zetten en +begon daar te naaien.</p> +<p class="par">—Wat is dàt nu? riep de kleermaker.</p> +<p class="par">—Ik ben in de ton gekropen om te naaien, dan kunt +gij immers de steken niet zien? antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Kom, sprak de kleermaker, zet u hier neer op de +tafel, en stik uwe steken dicht bij elkander, en maak het kleed als +deze wolf.—Wolf was de naam van een boerenwambuis.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam het wambuis, sneed het aan stukken, +naaide het aaneen, zooveel als hij kon in de gedaante van een wolf. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e2979" href="#xd21e2979" name= +"xd21e2979">83</a>]</span></p> +<p class="par">Toen de kleermaker dat zag, riep hij uit:</p> +<p class="par">—Wat duivel? maakt gij daar?</p> +<p class="par">—Een wolf, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Leelijke spotter, sprak de kleermaker, ik had u +gezegd van een wolf te maken, ’t is waar, maar gij weet toch wel, +dat een wolf een boerenwambuis is.</p> +<p class="par">Eenigen tijd naderhand zegde hij hem:</p> +<p class="par">—Jongen, gooi nog eens gauw de mouwen aan dien +bovenkerel daar, eer gij slapen gaat.</p> +<p class="par">Uilenspiegel hing den bovenkerel aan eenen nagel en +bracht heel den nacht door met de mouwen naar het kleedingstuk te +werpen.</p> +<p class="par">Op het leven dat hij maakte, kwam de kleermaker +kijken.</p> +<p class="par">—Deugniet, sprak hij, welke kwade poets zijt gij +mij nu aan ’t bakken?</p> +<p class="par">—Gij heet dat een kwade poets? antwoordde +Uilenspiegel. Bezie die mouwen, heel den nacht gooi ik ze naar den +bovenkerel, en ze blijven er nog niet op.</p> +<p class="par">—Dat spreekt van zelf, zei de kleermaker, daarom +gooi ik u op straat, misschien blijft gij er op.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.49" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Katelijne bij een of anderen braven gebuur +was, die op heur wilde letten, ging Nele verre, verre alleen, zelfs tot +Antwerpen, langsheen de Schelde of elders, turend naar de wiegelende +schuitjes en naar de stoffige wegen, of ze soms heuren vriend +Uilenspiegel niet ontwaarde.</p> +<p class="par">Eens dat Uilenspiegel te Hamburg op de jaarmarkt was, +zag hij overal kooplieden, en onder hen, eenige oude joden, woekeraars +en schacheraars.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die ook wilde koopmanschap drijven, raapte +eenige peerdevijgen op en droeg ze mee naar huis, ’t is te zeggen +naar een hoek van den vestingmuur. Daar liet hij ze drogen. Vervolgens +kocht hij roode en groene zijde, van dewelke hij zakjes maakte; daarin +stak hij de peerdevijgen, en hij bond de zakjes toe met een lint, alsof +er muskus in stak.</p> +<p class="par">Vervolgens maakte hij een houten bakje, hetwelk hij met +een oude koord om zijn hals hing, en hij kwam op de markt met het bakje +vol roode en groene zakjes, ’s Avonds stelde hij een keersken +midden tusschen de zakjes, om ze te verlichten. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3014" href="#xd21e3014" name= +"xd21e3014">84</a>]</span></p> +<p class="par">Als men hem kwam vragen wat hij verkocht, antwoordde hij +op geheimzinnigen toon:</p> +<p class="par">—Ik zal het u zeggen, maar spreek niet te +luide.</p> +<p class="par">—Wat is het dan? vroegen de klanten.</p> +<p class="par">—Het zijn, antwoordde Uilenspiegel, profetische +zaadkorrels, die recht van Arabië naar Vlaanderen kwamen; zij zijn +met groote kunste gereedgemaakt door meester Abdul-Medil, afstammeling +van den grooten Mahomed.</p> +<p class="par">De klanten zeiden tot elkander:</p> +<p class="par">’t Is een Turk.</p> +<p class="par">Anderen spraken:</p> +<p class="par">—Maar neen, ’t is een pelgrim, die uit +Vlaanderen komt; hoort gij ’t niet aan zijne tale?</p> +<p class="par">En armoedige, in lompen gehulde liefhebbers spraken:</p> +<p class="par">—Geef ons eenige profetische zaadkorrels.</p> +<p class="par">—Als gij guldens zult hebben om te betalen, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En de armoedige, in lompen gehulde liefhebbers gingen +beteuterd henen, zeggende:</p> +<p class="par">—Alles is toch voor de rijken hier op de +wereld!</p> +<p class="par">Maar weldra werd op de markt het gerucht verspreid, dat +daar een Vlaming was met profetische zaadkorrels.</p> +<p class="par">—Ja, zeiden de poorters tot elkander, ze zijn te +Jeruzalem op het graf van Jezus Christus gewijd, maar men zegt dat hij +ze niet wil verkoopen.</p> +<p class="par">En de poorters kwamen bij Uilenspiegel en vroegen hem +van zijne zaadkorrels.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel, die groote winsten wilde opstrijken, +antwoordde dat zij niet rijp genoeg waren, en hij hield het oog op twee +rijke joden, die langs de markt slenterden.</p> +<p class="par">—Ik zou wel eens willen weten, sprak een der +poorters, wat er geworden zal van mijn schip, dat op zee is.</p> +<p class="par">—Het zal ten hemel varen, als de baren hoog genoeg +rijzen, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Een ander liet hem zijn dochter zien, een blozende, +poezele meid, en vroeg hem of het goed met haar zou loopen.</p> +<p class="par">—Alles loopt zooals de natuur het wil, antwoordde +Uilenspiegel, want hij had het meisje een sleutel zien geven aan een +jongen man, die, glanzend van geluk, aan Uilenspiegel vroeg:</p> +<p class="par">—Koopman, geef mij een van uwe profetische zakjes, +opdat ik wete of ik dezen nacht alleene zal slapen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3061" href="#xd21e3061" name= +"xd21e3061">85</a>]</span></p> +<p class="par">—Er staat geschreven, sprak Uilenspiegel, wie +verleiding zaait, zal horens maaien.</p> +<p class="par">De jonge snaak was grammoedig en vroeg:</p> +<p class="par">—Wat wilt gij zeggen?</p> +<p class="par">—De zaadkorrels zeggen, antwoordde Uilenspiegel, +dat zij u wenschen een gelukkig huwelijk en een vrouw, die u geen +Vulcanus-hoed opzet. Kent gij dat hoofddeksel?</p> +<p class="par">Vervolgens sprak hij op den toon van een +zedenpreeker:</p> +<p class="par">—Want de vrouw die een godspenning geeft op den +huwelijkskoop, geeft naderhand heel de waar aan anderen weg.</p> +<p class="par">Stoutweg vroeg de meid aan Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ziet men dat allemaal in uwe profetische +zakjes?</p> +<p class="par">—Men ziet er mede eenen sleutel in, fluisterde +Uilenspiegel heur stil in het oor.</p> +<p class="par">Maar de jongeling was weg met den sleutel.</p> +<p class="par">Eensklaps zag Uilenspiegel een dief van den stal van een +spekslachter eene worst nemen van eene elle lang en die onder zijn +mantel verbergen. Maar de koopman zag het niet. Blijgezind kwam de dief +bij Uilenspiegel, en hij vroeg hem:</p> +<p class="par">—Wat verkoopt gij daar, ongeluksprofeet?</p> +<p class="par">—Zakjes, waarin gij zult zien dat uwe liefde voor +de worsten u naar de galg zal brengen.</p> +<p class="par">Op die rede nam de dief ijlings de vlucht, terwijl de +bestolen koopman riep:</p> +<p class="par">—Houdt den dief! houdt den dief!</p> +<p class="par">Maar deze was de gaten uit.</p> +<p class="par">Terwijl Uilenspiegel sprak, kwamen de twee rijke Joden, +die met aandacht geluisterd hadden, naar hem toe en vroegen:</p> +<p class="par">—Wat verkoopt gij daar, Vlaming?</p> +<p class="par">—Zakjes, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En wat ziet men met uwe profetische zaadkorrels? +vroegen zij weder.</p> +<p class="par">—Men ziet de toekomst, als men op de zaadkorrels +zuigt, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De twee joden spraken stille tot elkander, en de oudste +zei tot den anderen:</p> +<p class="par">—Zoo zouden wij weten wanneer onze Messias komt; +dat ware voor ons een groote vertroosting. Laat ons een van die zakjes +koopen.</p> +<p class="par">—Hoeveel, uwe zakjes? vroegen zij.</p> +<p class="par">—Vijftig gulden, antwoordde Uilenspiegel. Is het +te veel, trekt <span class="pagenum">[<a id="xd21e3114" href= +"#xd21e3114" name="xd21e3114">86</a>]</span>dan maar op. Wie den akker +niet koopt, heeft ook den vetten mest niet van noode.</p> +<p class="par">Ziende dat Uilenspiegel zoo vastberaden was, telden zij +hem de somme en namen zij een van de zakjes. Zij trokken er mee naar +hunne vergaderplaats, alwaar weldra al de joden in groote menigte +heenstroomden, toen zij gehoord hadden, dat de twee ouden een geheim +hadden gekocht, met hetwelk zij de komst van den Messias konden +voorzeggen.</p> +<p class="par">Zoodra dit gekend was, wilden allen, zonder betalen, aan +het zakje zuigen; maar de oudste, die het zakje gekocht en betaald had +en Jehu hiet, wilde alleen de eer en ’t genot hebben.</p> +<p class="par">—Zonen van Israël, sprak hij, het zakje in de +hand houdend, de Christenen bespotten ons; zij maken jacht op ons, en +roepen achter ons alsof wij cahorsijnen of woekeraars waren. De +Philistijnen willen ons nog dieper dan den grond doen buigen; zij +spuwen ons in ’t gelaat, want God heeft onze bogen ontspannen en +de teugels losgelaten. Heere, God van Abraham, van Isaäc en van +Jacob, hoelang nog moet het kwaad ons geworden, terwijl wij het goede +verbeiden; hoelang moeten de duisternissen heerschen, terwijl wij het +licht verwachten? Goddelijke Messias, zult gij weldra op de aarde +nederdalen? Wanneer zullen de Christenen zich verschuilen in holen en +spelonken, bevend voor de kastijding, die zij bij uwe verschijning +zullen ontvangen?</p> +<p class="par">En de joden riepen:</p> +<p class="par">—Kom Messias! Zuig, Jehu!</p> +<p class="par">Jehu zoog aan het zakje en, met walg spuwend, riep hij +jammerend uit:</p> +<p class="par">—Ik zeg U, in der waarheid, dat het drek is; de +Vlaamsche pelgrim is een dief.</p> +<p class="par">Toen sprongen al de joden bij, en zij openden het zakje. +Als zij zagen wat er in stak, liepen zij in woede naar de jaarmarkt om +Uilenspiegel te vinden, maar deze had niet op hen gewacht.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.50" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">L.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Een man van Damme, die aan Klaas zijne kolen niet +kon betalen, had hem het schoonste van zijn kateil gegeven, zijnde een +handboog met twaalf goed aangezette pijlen.</p> +<p class="par">En als er niet te werken was, ging Klaas op jacht: meer +dan één beestje, te groot liefhebber van kool, werd door +hem gedood en veranderd in hazepeper. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e3140" href="#xd21e3140" name="xd21e3140">87</a>]</span></p> +<p class="par">Klaas zette zich toen gretig te eten, en Soetkin zag +naar den eenzamen weg en zeide:</p> +<p class="par">—Thijl, mijn zoon, riekt gij den lekkeren geur van +de saus niet?... Ongetwijfeld heeft hij nu honger.</p> +<p class="par">En droomerig, had zij hem zijn deel van ’t festijn +willen wegzetten.</p> +<p class="par">—Als hij honger heeft, sprak Klaas, is het zijne +schuld; dat hij terugkome en hij zal eten als wij.</p> +<p class="par">Klaas hield duiven; ook hoorde hij geerne, rondom zich, +distelvinken, leeuwerikken, musschen en andere vogelen zingen en +piepen, en schoot hij geerne muizenvalken en speurgalen, die de kleine +vogelen verslinden.</p> +<p class="par">Nu, eens dat hij in zijne lochting kolen mat, toonde +Soetkin hem een grooten vogel, die in de lucht boven het duivenhok +zweefde.</p> +<p class="par">Klaas nam zijn handboog en sprak:</p> +<p class="par">—De duivel redde Zijne Sperwerachtigheid!</p> +<p class="par">Toen hij den pijl in den boog had gestoken, hield hij +zich in de lochting, alwaar hij al de bewegingen van den vogel met de +oogen volgde om hem niet te missen. Het was valavond. Klaas kon enkel +een zwarte stip onderscheiden. Hij schoot den pijl af en zag een +ooievaar in de lochting vallen.</p> +<p class="par">Klaas was er droef om, maar Soetkin nog meer, en zij +riep:</p> +<p class="par">—Nu hebt gij den vogel Gods gedood!</p> +<p class="par">Zij nam toen den ooievaar en zag dat hij maar aan den +vleugel gewond was; zij ging ongel halen en sprak, terwijl ze zijne +wonde vermaakte:</p> +<p class="par">—Ooievaar lief, ’t is niet behendig voor u, +die geerne gezien wordt, van in de lucht te zweven als een steekvogel, +die gehaat wordt. Aldus treffen de pijlen des volks soms den verkeerden +man. Hebt gij zeer aan uwen vleugel, arme ooievaar, dat gij mij zoo +gewillig laat begaan? Hoe weet gij dat onze handen handen van vrienden +zijn?</p> +<p class="par">Als de ooievaar genezen was, kreeg hij alles te eten wat +hem lustte; doch liefst at hij de visch, die Klaas voor hem in de vaart +ging vangen. En telkens dat de vogel Gods hem zag komen, opende hij +gretig den bek.</p> +<p class="par">Hij volgde Klaas als een hondje, maar liefst bleef hij +in de keuken, alwaar hij zijne maag warmde en met den snavel op Soetkin +sloeg, terwijl zij het noenmaal bereidde, als om heur te vragen:</p> +<p class="par">—Is er niets bij voor mij? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3174" href="#xd21e3174" name= +"xd21e3174">88</a>]</span></p> +<p class="par">En ’t was aardig dien ernstigen geluksbode op +zijne lange pooten de hut te zien rondloopen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.51" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Maar de slechte dagen waren teruggekomen: droevig +wrocht Klaas alleen op zijn akker, want er was geen werk voor hen +beiden. Soetkin bleef in de stulp en bereidde op allerhande manieren de +boonen, hun dagelijksch maal, om Klaas’ eetlust te streelen. En +zij zong en zij lachte, opdat hij heure droefheid niet merken zou. De +ooievaar stond bij heur, op één poot en met den bek in de +pluimen.</p> +<p class="par">Een man te peerd hield voor hunne woning stil; hij was +heel in ’t zwart gekleed en had een mager en droevig gezicht.</p> +<p class="par">—Is hier iemand thuis? vroeg hij.</p> +<p class="par">—God zegene Uwe Droefgeestigheid, antwoordde +Soetkin; ben ik dan een schimme, dat gij mij vraagt of iemand thuis +is?</p> +<p class="par">—Waar is uw vader? vroeg de ruiter.</p> +<p class="par">—Als mijn vader den naam draagt van Klaas, is hij +ginder, antwoordde Soetkin, en bezig met koren te zaaien.</p> +<p class="par">De ruiter ging weg, en Soetkin toog ook henen vol +droefheid, want voor de zesde reize moest ze, zonder geld, brood bij +den bakker gaan halen. En toen ze met ledige handen terugkwam, was zij +versteld Klaas triomfantelijk te zien terugkomen op het peerd van den +zwarten man, die te voet naast hem ging en het dier bij den toom hield. +Klaas hield vol trotschheid in de hand een lederen tassche, dewelke +goed gevuld scheen.</p> +<p class="par">Toen hij van ’t peerd steeg, omhelsde hij den man +en klopte hem vervolgens vriendelijk op den schouder.</p> +<p class="par">—Leve mijn broeder Judocus, de goede heremijt! +riep hij uit, terwijl hij de tassche deed rinkelen. God beware hem in +vreugd, in vet en in gezondheid. ’t Is Judocus vol zegen, Judocus +vol overvloed, Judocus met zijne vette soep! De ooievaar heeft +geenszins gelogen!</p> +<p class="par">En hij legde de tassche op de tafel. Jammerend sprak +Soetkin toen:</p> +<p class="par">—Man, wij hebben geen eten vandaag: de bakker +heeft mij brood geweigerd.</p> +<p class="par">Brood? sprak Klaas, de tassche openend en goudstukken op +de tafel gietend, brood? Daar is brood, boter, vleesch, wijn, bier! +Daar zijn hespen, mergpijpen, reigerpastijen, ortolanen, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3205" href="#xd21e3205" name= +"xd21e3205">89</a>]</span>ganzen, krakelingen, daar is ambrozijn, lijk +bij de groote heeren! daar is bier met tonnen en wijn met vaten! +Gestraft wordt de bakker, want wij zullen bij hem niets meer +koopen.</p> +<p class="par">—Maar man, sprak Soetkin verbaasd.</p> +<p class="par">—Nu luister, sprak Klaas, en wees verblijd. +Katelijne, in stee van in ’t markgraafschap Antwerpen hare +ballingschap uit te doen, is vergezelschapt door Nele, te voet naar +Meiborg gegaan. Daar heeft Nele tot mijn broeder Judocus gezegd, dat +wij ondanks onzen harden arbeid, veelal in armoe verkeeren. En +naarvolgens die goede bode mij zooeven gezegd heeft—en Klaas wees +naar den zwarten ruiter—heeft Judocus den heiligen Roomschen +godsdienst verlaten, om de Luthersche ketterije aan te hangen.</p> +<p class="par">De zwarte man sprak:</p> +<p class="par">—Ketters zijn zij, die de Groote Hoer volgen. Want +de Paus vergeet zijne plichten en drijft handel in de heilige +zaken.</p> +<p class="par">—Stil! zei Soetkin, spreek niet zoo luide, gij +zoudt ons gedrieën op den brandstapel brengen!</p> +<p class="par">—Dus, vervolgde Klaas, Judocus heeft aan dezen +braven bode gezegd, aangezien hij strijden ging onder de troepen van +Frederik van Saksen, wien hij vijftig goed gewapende mannen bezorgde, +hij zooveel geld niet van noode had, want dat het, bij rampspoed, toch +zou worden gestolen door een of anderen landsknecht. Breng dus, zoo +sprak hij, met mijnen zegen, die zevenhonderd karolusgulden aan Klaas, +mijnen broeder en zeg hem dat hij goed leve en het heil zijner ziel +gedenke.</p> +<p class="par">—Ja, sprak de ruiter, want ’t is tijd: God +geeft een ieder naar zijne werken en handelt met een iegelijk volgens +de verdiensten zijns levens.</p> +<p class="par">—Heer, sprak Klaas, ’t zal mij ondertusschen +toch niet verboden zijn mij in de goede tijding te verblijden? +Verweerdig u hier te blijven. Om uwe boodschap te vieren, zullen wij +eten heerlijke pensen, menigvuldige karbonaden, een hammetje dat daar +even zoo rond en zoo lekker bij den spekslager lag, dat mijne tanden +wel een voet lang uit mijnen mond kwamen.</p> +<p class="par">—Laas! sprak de man, alleen de goddeloozen denken +aan genuchten, terwijl de blikken des Heeren op hen zijn gevestigd.</p> +<p class="par">—Nu, bode, sprak Klaas, wilt gij met ons eten en +drinken of niet?</p> +<p class="par">De man antwoordde:</p> +<p class="par">—De geloovigen zullen hunne zielen aan de aardsche +genoegens <span class="pagenum">[<a id="xd21e3232" href="#xd21e3232" +name="xd21e3232">90</a>]</span>mogen wijden, als de Babylonische Hoer +ten gronde zal liggen!</p> +<p class="par">Daar Klaas en Soetkin een kruis sloegen, wilde hij +heengaan.</p> +<p class="par">Klaas sprak tot hem:</p> +<p class="par">—Zoo het U behaagt aldus met een slecht onthaal te +vertrekken, geef dan den vredekus aan mijn broeder Judocus en waak over +hem in ’t gevecht.</p> +<p class="par">—Ik zal het doen, sprak de man.</p> +<p class="par">En hij toog henen, terwijl Soetkin eten ging halen om +dit uit de lucht gevallen fortuin te vieren. Dien avond kreeg de +ooievaar twee grondelingen en een kabeljauwskop.</p> +<p class="par">De mare verspreidde zich weldra te Damme, dat de arme +Klaas, door het toedoen van zijn broeder Judocus, de rijke Klaas was +geworden. En de deken zei, dat Katelijne zeker Judocus betooverd had, +daar Klaas van hem een groote somme gelds had gekregen en dat hij niet +eens een kleedje aan Onze-Lieve-Vrouw had geofferd.</p> +<p class="par">Klaas en Soetkin waren gelukkig; Klaas wrocht op het +veld of verkocht zijne kolen, en Soetkin bleef de wakkere +huisvrouw.</p> +<p class="par">Maar Soetkin, altoos droefgeestig, zocht steeds, met de +oogen, heuren zoon Uilenspiegel op de wegen.</p> +<p class="par">En alle drie smaakten het geluk, dat God hun zond, in +afwachting van hetgeen de menschen hun zouden jonnen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.52" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Keizer Karel ontving dien dag uit Engeland een +brief, in denwelken zijn zoon hem schreef:</p> +<div class="blockquote"> +<div class="body"> +<div class="div1 letter"> +<div class="divBody"> +<p class="par first">„<i>Heer en Vader</i>,</p> +<p class="par">„Het mishaagt mij grootelijks te moeten leven in +een land, waar de gevloekte ketteren vermenigvuldigen als vlooien, +rupsen en sprinkhanen. Het vuur en het zweerd zouden niet te veel zijn +om ze te rukken van den stam des levendmakenden booms die onze Moeder +de Heilige Kerk is. Alsof mijn leed nog niet voldoende ware, beschouwen +mijne onderdanen mij niet als een koning, maar als den echtgenoot van +hunne koningin, die zonder haar geenerlei gezag zou hebben. Zij spotten +met mij, zeggende in kwaadwillige boekskens, waarvan niemand den +schrijver of <span class="pagenum">[<a id="xd21e3269" href="#xd21e3269" +name="xd21e3269">91</a>]</span>drukker kan vinden, dat de Paus mij +betaalt om stoornis en verderf te brengen in het koninkrijk, door +ketteren te hangen en te branden en, zoo ik een dringende schatting +opleggen wil—want meermaals laten zij mij met opzet zonder +geld—antwoorden zij in boosaardige paskwils, dat ik er maar te +vragen heb aan Satan, voor denwelken ik werk. Die van ’t +Parlement bieden mij, uit vreeze, hoogst nederig hunne +verontschuldiging aan, maar zij geven toch niets.</p> +<p class="par">„Doch de muren van Londen zijn bedekt met +opschriften, waarin ik voorgesteld word als een vadermoorder, gereed om +Uwe Majesteit te treffen, om van hem te erven.</p> +<p class="par">„Maar gij weet, Heer en Vader dat onaangezien +rechtmatigen trots, ik aan Uwe Majesteit nog lange en glorierijke dagen +wensch.</p> +<p class="par">„Ook verspreiden zij in de stad eene prent, +geëtst op koper, waarop ik afgebeeld word staande bij eene +klavecimbel, in dewelke katten opgesloten zijn, die met hare pooten op +de snaren slaan en wier steerten steken uit ronde gaten, waaraan zij +met ijzeren roeden vastgemaakt zijn. Een man, die ben ik, verbrandt de +steerten met een gloeiend ijzer, om de dieren met de pooten op de +toetsen te doen slaan en erbarmlijk te doen kermen. Ik ben afgebeeld +zoo wanstaltig en met zulken grijnslach, dat ik mij niet wil bezien. En +gij weet, Heer en Vader, of ik mij ooit aan zulk onheilig vermaak +overleverde. Ongetwijfeld deed ik wel eens, voor mijn pleizier, katten +mauwen, doch ik lachte niet. Als echte muitmakers, rekenen zij mij dit +alles als eene misdaad aan, hoewel de dieren geene ziel hebben, en een +iegelijk, en inzonderheid vorstelijke personen, zich van hen mag +bedienen tot nut en verzet. Maar in Engeland is men zoo verzot op +dieren, dat men ze beter behandelt dan de dienstknechten; stallen en +hondehokken zijn hier paleizen en hier zijn heeren, die in den stal bij +hun peerd slapen.</p> +<p class="par">„Daarenboven is mijne gade en koningin +onvruchtbaar. Om mij te beleedigen zeggen ze, dat ik, niet +zij—die jaloersch, onhandelbaar, en bovenmate minneziek +blijft—daarvan de schuld is. Mijnheer en Vader, alle dagen bid ik +deemoedig Onzen Heere, dat Hij mij Zijne genade schenke, in de hoop dat +Hij mij een anderen troon geve, al was het bij de Turken, in afwachting +van dien tot denwelken eenmaal geroepen zal worden de zoon Uwer +Allerglorierijkste en Allerzegevierendste Majesteit.</p> +<p class="par">„<i>Ondertekend</i>: <span class= +"sc">Philippus</span>.”</p> +</div> +</div> +</div> +</div> +<p class="par"><span class="pagenum">[<a id="xd21e3288" href= +"#xd21e3288" name="xd21e3288">92</a>]</span></p> +<p class="par">De keizer antwoordde als volgt:</p> +<div class="blockquote"> +<div class="body"> +<div class="div1 letter"> +<div class="divBody"> +<p class="par first">„<i>Mijnheer en Zoon</i>,</p> +<p class="par">„Uwe vijanden zijn groot, ik betwist het +geenszins, doch tracht zonder grammoedigheid een schitterender kroon te +verbeiden. Reeds meermalen heb ik het voornemen uitgedrukt, mij terug +te trekken uit de Nederlanden en uit mijne andere bezittingen, want ik +voel dat ik, oud en jichtig als ik word, niet meer zal kunnen +wederstaan aan Hendrik van Frankrijk, den tweeden van dien naam, want +de Fortuin lacht steeds den jongeren toe. Verlies ook niet uit het oog, +dat gij, meester van Engeland, door uwe macht, Frankrijk, onzen vijand, +kwetst en vernedert.</p> +<p class="par">„Ik werd deerlijk verslagen vóór +Metz, alwaar ik veertig duizend man verloor; ik moest vluchten voor den +koning van Saksen. Als God mij door Zijne Goedertierenheid in mijn +vroegere kracht en macht niet wil herstellen, ben ik van zins, Mijnheer +en Zoon, U mijne rijken af te staan.</p> +<p class="par">„Heb dus geduld en doe ondertusschen uwen plicht +tegen de ketterijen, van dewelke gij niemand moet sparen, noch mannen, +noch vrouwlieden, noch kinderen, want mij is niet zonder leed ter +kennis gekomen, dat Mevrouw de koninginne hun dikwijls genade wil +schenken.</p> +<p class="par">„Uw verkleefde vader, <i>Onderteekend</i>: +<span class="sc">Karel</span>.”</p> +</div> +</div> +</div> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.53" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Daar Uilenspiegel lang, zeer lang gegaan had, +waren zijne voeten tot bloedens toe gekwetst. Doch in het bisdom Mentz +ontmoette hij eenen wagen met pelgrims, die hem naar Rome bracht.</p> +<p class="par">Toen hij in die stad kwam en uit den wagen stapte, zag +hij aan de poort eener afspanning een poezele vrouwe staan, die hem +toelachte.</p> +<p class="par">Heur minnelijk gezichtje beviel hem ten volle.</p> +<p class="par">—Weerdin, sprak hij, wilt gij een reizenden +pelgrim herbergen, die, met zonden overladen, den Heiligen Vader om +genade komt smeeken?</p> +<p class="par">—Wij herbergen al degenen, die betalen.</p> +<p class="par">—Ik heb honderd dukaten in mijne tassche, +antwoordde <span class="pagenum">[<a id="xd21e3330" href="#xd21e3330" +name="xd21e3330">93</a>]</span>Uilenspiegel, die er maar +éénen had, en met u wil ik den eersten verteren; laat ons +een bottel ouden Roomschen wijn drinken.</p> +<p class="par">—De wijn is niet duur in deze heilige stede, sprak +zij; kom binnen en drink voor een soldo.</p> +<p class="par">Zij dronken samen lang en ledigden, onder vriendelijk +gekeuvel, zulke menigte flesschen, dat de weerdin aan heure meid zeggen +moest de klanten in heure plaats te gerieven, terwijl zij en +Uilenspiegel in een marmeren achterkamer zaten, waar het koel was als +in den winter.</p> +<p class="par">Heur hoofd op zijn schouder leunend, vroeg zij hem wie +hij was.</p> +<p class="par">—Ik ben messire van Geenland, grave van +Nergensthuis heere van Vastendonk, en ’k heb te Damme, dat mijne +geboorteplaats is, vijf en twintig bunders maneschijn.</p> +<p class="par">—Waar ligt dat land? vroeg de weerdin, uit +Uilenspiegel’s beker drinkend.</p> +<p class="par">—’t Is een land, sprak hij, waar men stoute +verbeelding, onzinnige verwachtingen en ijdele beloften zaait; een +land, waar gij niet vandaan zijt, met uwe lichtbruine huid, met uwe +oogen die flonkeren als perelen; ze zijn van de kleur van de zonne, die +goudbruine lokken; ’t is het erfdeel van Venus, die gevleesde +schouderen, die goddelijke borsten, die ronde armen, die fijne handjes. +Willen wij samen avondmalen?</p> +<p class="par">—Schoone pelgrim uit Vlaanderen, sprak zij, wat +komt gij hier doen?</p> +<p class="par">—Den paus spreken, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Laas! sprak zij, den paus spreken! Ik, die hier +vandaan ben, heb het nog nooit gekunnen.</p> +<p class="par">—Ik zal het kunnen, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar, sprak zij, weet gij waar hij gaat, hoe hij +is, en kent gij zijne levenswijze?</p> +<p class="par">—Onderweg zegde men mij, antwoordde Uilenspiegel, +dat hij Julius de derde heet, dat hij ontuchtig, lichtzinnig is, dat +hij goed klapt en snedig antwoordt. Men zei ook mij, dat hij een +ongemeene vriendschap opgevat heeft voor een zwarten, vuilen bedelaar, +die met een aapje de aalmoes vroeg, dat hij hem tot kardinaal gemaakt +heeft en dat hij ziek is als hij hem een dag niet ziet.</p> +<p class="par">—Drink, sprak zij, en spreek niet zoo luide.</p> +<p class="par">—Men zei ook, vervolgde Uilenspiegel, dat hij eens +vloekte als een soldenier, toen hij een kouden pauw niet terugvond, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e3361" href="#xd21e3361" name= +"xd21e3361">94</a>]</span>dien hij had doen wegzetten voor zijn +avondmaal, en dat hij sprak: Ik, de stadhouder Gods, mag wel vloeken om +een pauw, wanneer mijn meester grammoedig om eenen appel was! Gij ziet +liefste, dat ik den paus ken en weet wie hij is.</p> +<p class="par">—Laas! zegde zij, spreek daarvan aan anderen niet. +Maar gij zult hem niet zien.</p> +<p class="par">—Ik zal hem spreken, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Als gij dát kunt, betaal ik U honderd +florijnen.</p> +<p class="par">—Ik heb ze gewonnen! sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Hoewel zijne beenen vermoeid waren, doorliep hij +’s anderen daags de stad en vernam hij, dat de paus dien dag de +misse zou lezen in de kerk van San Giovanni in Laterano. Uilenspiegel +toog er henen, ging zoo dicht bij den paus staan als hij kon, en +telkens dat de paus den kelk of de hostie ophief, keerde Uilenspiegel +den rug naar het autaar.</p> +<p class="par">De paus was bijgestaan door een schelmschen, +zwaarlijvigen kardinaal, die, met een aapje op den schouder, het volk +het sacrament gaf, met menigvuldige ontuchtige gebaren daarbij. Hij +deed den paus de handelwijze van Uilenspiegel kennen, en als de misse +gedaan was, kwamen vier groote pijkeniers zich meester maken van den +pelgrim.</p> +<p class="par">—Van welk geloove zijt gij? vroeg hem de paus.</p> +<p class="par">—Van hetzelfde als mijne hospita, Zeer Heilige +Vader, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De paus ontbood de vrouwe.</p> +<p class="par">—Wat gelooft gij? vroeg hij haar.</p> +<p class="par">—Alles wat Uwe Heiligheid gelooft, antwoordde +zij.</p> +<p class="par">—En ik van ’s gelijken, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De paus vroeg hem, waarom hij den rug naar het autaar +gekeerd had.</p> +<p class="par">—Ik voelde mij onweerdig het te aanschouwen, +antwoordde Uilenspiegel deemoedig.</p> +<p class="par">—Zijt gij pelgrim? vroeg hem de paus.</p> +<p class="par">—Ja, sprak hij, en ’k kom uit Vlaanderen om +vergiffenis voor mijne zonden te vragen.</p> +<p class="par">De paus zegende hem en Uilenspiegel ging henen met de +weerdin, die hem honderd florijnen telde. Met de tassche gevuld, +verliet hij Rome om naar Vlaanderenland terug te keeren.</p> +<p class="par">Maar zeven dukaten moest hij betalen voor het perkament, +op hetwelk zijne vergiffenis geschreven stond. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3401" href="#xd21e3401" name= +"xd21e3401">95</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.54" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te dien tijde kwamen twee premonstratenzer +broeders te Damme aflaten verkoopen. Boven hunne monnikspij, droegen +zij een schoon fijn hemde, met kant bezet.</p> +<p class="par">Aan de deur der kerke, bij helder weder, en onder +’t portaal als het regenachtig was, hingen zij hun tarief uit; +daarin gaven zij voor zes duiten, voor een oortje, voor een half pond +parisis, voor zeven, voor twaalf karolusgulden, honderd, tweehonderd, +driehonderd, vierhonderd jaar aflaat, en, al naarvolgens de prijzen, +halven aflaat en vollen aflaat en de vergiffenis voor de +afschuwelijkste schelmstukken, ja zelfs voor het koesteren van +begeerten ten opzichte van de Heilige Maagd. Maar dát kostte +zeventien gulden.</p> +<p class="par">Aan de klanten die betaalden, stelden zij kleine stukjes +perkament ter hand, op dewelke het cijfer van de jaren aflaat +geschreven was. En daaronder stond het opschrift:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line xd21e3412">Is er iemand die niet en wil zijn</p> +<p class="line xd21e3414">Gebraeden ofte geroosterd fijn,</p> +<p class="line xd21e3412">Bij duizend jaer in ’t vaegevuer,</p> +<p class="line">Of in de Helle voor allen duer,</p> +<p class="line xd21e3412">Hij coope de aflaten maer</p> +<p class="line xd21e3412">De gratiën en de kwijtscheldingen te +gaer</p> +<p class="line xd21e3414">Voor ietswat geld ende goed:</p> +<p class="line xd21e3412">God hem dan het loonen moet.</p> +</div> +<p class="par first">En er kwamen koopers van tien uren in ’t +ronde.</p> +<p class="par">Een van de goede broeders preekte dikwijls voor het +volk; hij had roode kaken en een driedubbele kin.</p> +<p class="par">—Ongelukkige! sprak hij, een of anderen zijner +toehoorders beziende; ongelukkige! daar zijt gij in de helle! Het vuur +verbrandt u wreedelijk: men legt u te koken in een ketel vol vet, in +denwelken men oliekoekjes voor Astarte bakt; gij zijt niets meer dan +eene worst in Lucifer’s panne, een hamelbout in die van +Gielgirot, den grooten duivel, want men snijdt u eerst aan stukken! Zie +nu dien grooten zondaar, die de aflaten versmaadde; zie dien schotel +stoverije: hij is ’t, hij is ’t, zijn goddeloos lichaam, +zijn vermaledijd lichaam is vaneengekookt tot eene brij. En met welke +saus! sulfer, pek en teer! En al die arme zondaren worden alzoo +opgegeten om opnieuw tot hunne smerte <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e3434" href="#xd21e3434" name="xd21e3434">96</a>]</span>in +’t leven te komen. En ’t is een gedurig geween en +tandengeknars. Ontferm U onzer, genadige God! Ja, daar ligt gij in de +helle, arme verdoemde, al die smerten te lijden. Zoo men voor u maar +éénen denier gaf, dan zoudt gij bereids verlichting aan +de rechterhand gevoelen; met nog een halven denier bij, waren uwe twee +handen uit het vuur. Maar de rest van uw lichaam? Voor +één gulden slechts, zou de dauw des aflaats op u +nedervallen. O, verkwikkende koelte! En in tien dagen, in honderd +dagen, in duizend jaar, al naar gelang dat men betaalt, geen gebraad, +geen oliekoekje, geen stoverije meer! En als ’t voor u niet is, +zondaar, liggen er soms geen vrienden of magen van u, geene gade of +geen liefje in de gruwelijke diepte des vuurs?</p> +<p class="par">En dit zeggende, stiet de monnik met den elleboog tegen +den broeder, die met een zilveren schotel naast hem stond. En op dat +teeken sloeg de broeder de oogen neer en schudde devotelijk den schotel +om het geld bij te roepen.</p> +<p class="par">... Hebt gij, vervolgde de monnik, hebt gij in het +helsche vuur soms geen zoon, geene dochter, geen kindje, dat gij lief +hadt? Zij schreeuwen, zij weenen, zij roepen U. Zoudt gij doof blijven +voor hun bange klachte? Dat kunt gij niet; uw hert van ijs gaat +smelten, maar dat zal u een karolus kosten. En kijk, bij den klank van +dien karolus op dit verachtelijk metaal ... (de andere monnik schudde +nogmaals zijn schotel) maakt zich eene ruimte in het vuur, en stijgt de +arme ziele tot aan den mond van eenen vuurberg. Daar is zij in de +versche, in de vrije lucht! Waar zijn de smerten des vuurs? De zee is +nabij, de arme ziele werpt er zich in, zij zwemt op den rug, op den +buik, op de golven. Hoor, hoe zij schreeuwt van vreugde, zie, hoe zij +duikelt in ’t water! De engelen bezien haar en zijn gelukkig. Zij +wachten heur, maar zij kan uit het water niet weg, zoo goed, zoo koel +is het daar. Zij weet niet, de arme ziele, dat daarboven heerlijke +geurige baden heur wachten, in dewelke groote stukken kandijsuiker +drijven, en die koel zijn als ijs. Daar komt een haai: zij vreest hem +niet. Zij klimt op zijnen rug, maar hij voelt heur niet; zij wil met +hem in ’t diepste der zee dringen. Zij gaat er de zeenimfen +groeten, die waterzooi eten in koralen ketels en versche oesters in +perelmoeren tellooren. En zij wordt goed ontvangen, onthaald en +gevierd; de engelen roepen heur altijd omhoog. Gansch verkwikt, +gelukkig, begint zij te zingen als een leeuwerik en vliegt zij naar +’t hoogste der hemelen, alwaar God glorierijk <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3440" href="#xd21e3440" name= +"xd21e3440">97</a>]</span>op Zijnen troon is gezeten. Zij vindt daar al +heure vrienden en magen terug, behalve diegenen, die de aflaten en Onze +Moeder de Heilige Kerke versmaadden en branden in het diepste der +helle. En dat voor altijd, altijd, altijd, in de eeuwigheid der +eeuwigheden. Maar de andere ziele, zij is bij den Heere; zij verkwikt +zich in welriekende baden en knabbelt kandijsuiker. Koopt aflaten, +mijne broeders: men heeft er tegen alle prijzen, tegen dukaten, tegen +gouden florijnen, Engelsche sovereings! Kopergeld wordt niet versmaad. +Koopt! koopt! alhier is de heilige winkel; armen en rijken worden +gediend, maar krediet geeft men niet, mijne broeders, want koopen +zonder klinkende munt is eene misdaad in de oogen van den +Heer.”</p> +<p class="par">De broeder, die niet preekte, rammelde met den schotel. +Guldens, dukaten, lammeren, oortjes, stuivers en deniers vielen er in +als hagelsteenen.</p> +<p class="par">Klaas, die nu geld had, betaalde een gulden voor +tienduizend jaar aflaat. De monniken gaven hem daarvoor een stuksken +perkament.</p> +<p class="par">Eindelijk ziende, dat er in Damme niemand overbleef dan +de hertevreters, die geen aflaten zouden koopen, trokken de beide +broeders naar Heist.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e3450width"><img src="images/pl08.jpg" alt= +"Hoezee voor den grooten dokter Uilenspiegel! (Blz. 116)." width="541" +height="720"> +<p class="figureHead">Hoezee voor den grooten dokter Uilenspiegel! +(Blz. 116).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.55" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Gekleed met zijne pelgrimspij en met eene +absolutie in regel op zak, verliet Uilenspiegel de heilige stede. Hij +ging recht voor zich en kwam te Bamberg, waar de smakelijkste groenten +der wereld zijn.</p> +<p class="par">Hij kwam in eene afspanning, waar een vroolijke +weerdinne hem vroeg:</p> +<p class="par">—Jonge meester, wilt gij eten voor uw geld?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel. Maar voor hoeveel eet men +hier?</p> +<p class="par">De hospita sprak:</p> +<p class="par">—Aan de tafel der heeren eet men voor zes gulden; +aan de tafel der poorters voor vier, en aan de huistafel voor twee.</p> +<p class="par">—Hoe meer, hoe liever! antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Hij ging dus aan de tafel der heeren zitten. Als hij wel +zijne bekomst en zijn maal met Rijnwijn begoten had, sprak hij tot de +weerdin:</p> +<p class="par">—Bazin, ik heb goed gegeten voor mijn geld: geef +mij mijne zes gulden. <span class="pagenum">[<a id="xd21e3476" href= +"#xd21e3476" name="xd21e3476">98</a>]</span></p> +<p class="par">De weerdinne sprak:</p> +<p class="par">—’t Is om te lachen, zeker! Betaal mij maar +gauw!</p> +<p class="par">—Liefste bazinne, antwoordde Uilenspiegel, gij +ziet er geen slechte betaalster uit; integendeel, gij ziet er zoo +eerlijk, zoo rechtschapen uit, dat gij mij nog liever achttien gulden +zoudt geven, dan mij de zes te weigeren die gij mij schuldig zijt. Wat +schoone oogen! ’t is de zonne, die mij bestraalt, die mijne +liefde hooger doet schieten dan ’t hondsgras in een verlaten +kluis.</p> +<p class="par">De weerdinne sprak:</p> +<p class="par">—Ik heb geen zaken noch met uwe liefde noch met uw +hondsgras, betaal mij en trek op!</p> +<p class="par">—Optrekken, sprak Uilenspiegel, en u niet meer +zien. ’k Zei nog liever vaarwel aan ’t leven. Bazinne, +zoete bazinne, ik, arme pelgrim, pleeg niet voor zes gulden te eten; ik +heb mij vol gepropt en straks laat ik de tong hangen als een hond in de +zonne: wil mij betalen, ik verdiende eerlijk de zes gulden door het +lastige werk mijner tanden; geef ze mij, en ’k zal u streelen, u +zoenen, u kussen, met meer vuur dan wel zeven en twintig minnaars te +zamen.</p> +<p class="par">—Zoo spreekt gij voor ’t geld, antwoordde +zij.</p> +<p class="par">—Moet ik u voor niets opeten? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Neen, sprak zij, hem afwerend.</p> +<p class="par">—Ah! zuchtte hij, steeds naderend, uwe huid is als +room zoo zacht, uw haar als gebraden fazant, en uwe lippen als rijpe +kersen! Maar zijn er lekkerder kersen dan gij?</p> +<p class="par">—Ik vind het goed, leelijke stouterik, sprak zij +glimlachend, mij op den koop toe nog zes gulden te vragen! Wees +tevreden dat ik u eten gaf, zonder betaling te eischen.</p> +<p class="par">—Wist gij, sprak Uilenspiegel, hoeveel plaats er +nog is!</p> +<p class="par">—Vertrek, sprak de hospita, eer mijn man komt!</p> +<p class="par">—Zie, sprak Uilenspiegel, ik zal een redelijke +schuldeischer zijn, geef mij slechts één gulden voor den +dorst, die zal komen.</p> +<p class="par">—Daar, stouterik, sprak zij.</p> +<p class="par">En zij gaf hem een gulden.</p> +<p class="par">—Mag ik nog terugkomen? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wilt gij wel heengaan! sprak zij.</p> +<p class="par">—Wél heengaan, zei Uilenspiegel, dat ware +naar u toe gaan, maar ’t is een slecht heengaan, die schoone +oogen te moeten verlaten. Als ge mij wilt houden, zal ik alle dagen +maar voor één gulden eten....</p> +<p class="par">—Moet ik een stok nemen? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3519" href="#xd21e3519" name= +"xd21e3519">99</a>]</span></p> +<p class="par">—Wilt gij den mijnen? antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Zij lachte, maar hij moest henengaan.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.56" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Rond dien tijd kwam Lamme Goedzak weder te Damme +wonen, mits het land van Luik niet meer rustig was, ter oorzake van de +ketterij. Zijne vrouw kwam volgeerne mede, omdat de Luikenaars, +spotters van nature, lachten met Lamme’s lamlendigheid.</p> +<p class="par">Lamme ging dikwijls bij Klaas, die sedert hij +geërfd had, veel in de taveerne <i>den Blauwen Toren</i> verbleef, +alwaar hij eene tafel gekozen had voor zich zelven en zijne gezellen. +Aan de naburige tafel zat een man profijtelijk zijn kapperken te +drinken; ’t was Judocus Grijpstuiver, de gierige deken der +vischverkoopers, die niets dan haring at en meer van zijn geld hield +dan van zijner ziele zaligheid. Klaas droeg in zijn tassche het stuk +perkament, op hetwelk zijn aflaat van tien duizend jaar geschreven +stond.</p> +<p class="par">Op een avond dat hij met Lamme Goedzak, Jan van +Roosebeke en Mathijs van Assche in <i>den Blauwen Toren</i> zat, en +Judocus Grijpstuiver er ook was, ging Klaas lustig aan ’t +drinken; Jan van Roosebeke zegde tot hem:</p> +<p class="par">—’t Is zonde Gods van zoo te drinken!</p> +<p class="par">Klaas antwoordde:</p> +<p class="par">—Voor elk pintje te veel brandt men maar een +halven dag. En ’k heb tienduizend jaar aflaat in mijn tassche. +Wie wil er honderd jaar, om zonder vrees voor de pijnen der hel, den +god Bacchus te dienen?</p> +<p class="par">Allen riepen:</p> +<p class="par">—Hoeveel vraagt gij er voor?</p> +<p class="par">—Eene pinte, antwoordde Klaas, maar honderd +vijftig jaar geef ik voor eene portie konijn.</p> +<p class="par">En een ieder kwam bij en betaalde aan Klaas pinten, +kuite en muskens, hesp en konijn, en voor een ieder sneed hij een +stuksken perkament. Doch ’t was niet Klaas die alles at en dronk, +maar wel Lamme Goedzak, dewelke at dat hij oogenschijnlijk opzwol, +terwijl Klaas met zijne waar de taveerne rondging.</p> +<p class="par">Grijpstuiver keerde zijn schrokkig gezicht naar hem.</p> +<p class="par">—Kunt gij tien dagen missen? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde Klaas, dat is moeilijk om +passen.</p> +<p class="par">Iedereen lachte, en Grijpstuiver kropte zijne woede op. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e3562" href="#xd21e3562" name= +"xd21e3562">100</a>]</span></p> +<p class="par">Toen trok Klaas naar zijne hut, gevolgd door Lamme, die +stapte alsof hij wollen beenen aan zijn lijf had.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.57" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Rond het einde van heur derde jaar ballingschap, +keerde Katelijne te Damme terug naar heur huis. En gedurig sprak zij +uitzinnig: „Vuur op het hoofd, de ziele klopt, maakt een gat, zij +wil er uit”. En altijd vluchtte zij weg, bij het zien van ossen +en schapen. En zij zette zich neer op de bank onder de linden achter +heure hut, en schudde het hoofd, terwijl zij, zonder ze te herkennen, +die van Damme bekeek, dewelke tot elkander lispten: „Daar is de +zottinne”.</p> +<p class="par">Doch reizend over velden en wegen, zag Uilenspiegel een +ezel, getuigd met leder en koperen nagelen, en den kop versierd met +roodwollen kwasten en kwispels.</p> +<p class="par">Eenige oude wijven stonden rond den ezel en zeiden, +allen te gelijk sprekend: „Niemand mag hem vastnemen; ’t is +het afgrijselijke rijbeest van den grooten toovenaar, den baron von +Raiz, die levend verbrand werd, om acht kinderen aan den duivel +geofferd te hebben.—Zoo rap is hij gevlucht, dat niemand hem +krijgen kon; Satan houdt de hand boven zijnen kop.—Want terwijl +hij, vermoeid op den weg, een oogenblik stilstond om adem te halen, +zijn de stadsserjanten gekomen om hem te pakken, maar hij balkte en +sloeg zoo geweldig met zijne achterpooten, dat zij niet naderen +dorsten.—En ’t is niet ’t gebalk van een ezel, maar +’t gebalk van een duivel.—Men heeft hem dus distelen laten +eten zonder hem voor de vierschaar te dagen of als toovenaar levend te +branden?—Die mannen, die mannen, zij hebben geen greintje moed in +hun lijf”.</p> +<p class="par">Niettegenstaande al deze schoone reden, namen allen +schreeuwend de vlucht, zoodra de ezel de ooren spitste of met den +steert zijne zijden sloeg; en tienmaal kwamen zij aldus nader al +kakelend en snaterend, om tienmaal weder de vlucht te nemen.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel zag haar van verre en sprak lachend +tot zich zelven:</p> +<p class="par">—Zie ze parlesanten! Hoe ouder ze zijn, hoe meer +ze babbelen: de jongeren zitten meer met minnarijen in ’t +hoofd.</p> +<p class="par">Den ezel beziende, ging hij voort:</p> +<p class="par">—Dat betooverde grauwtje staat goed op zijne +pooten, dunkt mij; ik ga het ergens berijden of verkoopen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3584" href="#xd21e3584" name= +"xd21e3584">101</a>]</span></p> +<p class="par">Zonder een woord te spreken, kocht hij een maatje haver, +hetwelk hij den ezel vóór zette. Hij sprong vervolgens +gezwind op den rug van het dier, nam den teugel vast, keerde zich naar +het Noorden, het Oosten en het Westen en zegende de oude wijven. Dezen, +van schrik bevangen, vielen op de knieën, en ’s avonds +vertelden zij aan den hoek van den heerd, dat een engel verschenen was +met een vilten hoed met fazanteveeren en heur allen gezegend had en dat +hij, door bijzondere gunste van God, weggereden was op den ezel des +toovenaars.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging met zijn ezel te midden van malsche +beemden, waar peerden huppelden, en koeien en veerzen loom in de zonne +herkauwden.</p> +<p class="par">En hij heette hem Jef.</p> +<p class="par">De ezel was blijven staan en deed zich deugd aan de +distelen. Somwijlen nochtans, huiverde hij over gansch zijne huid en +sloeg hij met den steert op zijne zijden om de vraatzuchtige horzels te +verdrijven die, evenals hij, wilden eten, doch van zijn vleesch en zijn +bloed.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, wiens maag naar eten riep, was weemoedig +en sprak:</p> +<p class="par">—Gij zoudt wel gelukkig zijn, mijnheer de ezel, +zoo gij kondt blijven smullen zonder dat iemand u stoort en u +herinneren komt dat gij sterfelijk zijt, dat wil zeggen geboren om te +lijden en te verduren.</p> +<p class="par">... Evenals gij, vervolgde hij, heeft de man met de +Heilige Muil zijne horzel en dat is mijnheer Luther; en Zijne Genadige +Majesteit Karel heeft ook de zijne, dat is messire Frans de eerste, de +koning met zijn langen neus en zijn nog langeren degen. Ik, arme +zwerveling, mag dus ook mijne horzel wel hebben, mijnheer de ezel. +Laas! in al mijne zakken zijn gaten, en langs de gaten schaveelen +dukaten, guldens en daalders, gelijk een legioen muizen die vluchten +voor den klauw eener kat. Ik weet niet waarom het geld van mij niet +houdt, ik houde nochtans zooveel van het geld. ’t Is eene leugen, +dat de Fortuin eene vrouw is, want zij bemint maar de oude gierigaards, +die haar vrekkig sluiten in kisten, in koffers, in zakken, en haar +nooit met het tipje van heur gouden neusje aan ’t venster laten +komen. Dat is de horzel die mij bijt en mij knaagt, die mij kittelt +zonder mij te doen lachen. Maar gij luistert niet, mijnheer de ezel, +gij denkt maar aan eten. Ha! buikvuller, uwe lange ooren blijven doof +voor den kreet mijner ledige <span class="corr" id="xd21e3600" title= +"Bron: mag">maag</span>. Aanhoor mij, ik wil het! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3603" href="#xd21e3603" name= +"xd21e3603">102</a>]</span></p> +<p class="par">En hij zweepte hem. De ezel begon te balken.</p> +<p class="par">—Laat ons gaan, nu gij gezongen hebt, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Maar de ezel verroerde zich niet meer dan een paal en +scheen van zins al die distelen van den weg tot de laatste naar binnen +te jagen. En hij sloeg er geen enkele over.</p> +<p class="par">Dat ziende, steeg Uilenspiegel af; hij sneed een bussel +distelen, stak die onder den bek van den ezel en mende dezen bij den +neus tot op het grondgebied van den landgraaf van Hessen.</p> +<p class="par">—Mijnheer de ezel, sprak Uilenspiegel onderweg, +gij loopt achter mijn bos distelen en versmaadt de lekkere planten +waarmede de lange weg volstaat. Gij zijt lijk de mannen die loopen +achter eenen bos roem, eenen bos gewin, eenen bos liefde, dien de +Geluksgodin onder hunnen neus steekt. Op het einde van den weg zien +zij, gelijk gij, dat de nagejaagde buit weinig weerde heeft, terwijl +zij onderweg èn rust èn werk èn gezondheid +lieten.</p> +<p class="par">Aldus met zijn ezel klappend, bereikte Uilenspiegel het +kasteel van den landgraaf.</p> +<p class="par">Twee kapiteins der boogschutters speelden op de trap met +dobbelsteenen.</p> +<p class="par">Een hunner, ros van haar en groot van gestalte, bezag +Uilenspiegel, die zediglijk op Jef zat en hen aankeek.</p> +<p class="par">—Wat wilt gij, met uwe hongerige en reizende +tronie? sprak hij.</p> +<p class="par">—’k Heb inderdaad honger, antwoordde +Uilenspiegel, en reize geenszins voor mijn vermaak.</p> +<p class="par">—Zoo gij honger hebt, sprak de kapitein, kunt gij +met den hals de koorde opeten, die zwiert aan de eerste galge die gij +ontmoet.</p> +<p class="par">—Heer kapitein, antwoordde Uilenspiegel, als gij +mij de schoone gouden koorde geeft die rond uwen hoed ligt, zal ik mij +met de tanden gaan ophangen aan die vette hesp, die ginder bij dien +spekslachter zwiert.</p> +<p class="par">—Van waar komt gij? vroeg de kapitein.</p> +<p class="par">—Uit Vlaanderen, was ’t antwoord van +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wat wilt gij?</p> +<p class="par">—Aan Zijne Landgrafelijke Hoogheid eene schilderij +van mijne hand toonen.</p> +<p class="par">—Kom binnen, als gij een schilder en van +Vlaanderen zijt, sprak de kapitein, ik zal u bij mijnen meester +brengen.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel bij den landgraaf was, groette hij hem +drie reizen en nog meer. <span class="pagenum">[<a id="xd21e3642" href= +"#xd21e3642" name="xd21e3642">103</a>]</span></p> +<p class="par">—Uwe Hoogheid, sprak hij, verweerdige mij aan +zijne edele voeten eene schilderij neder te leggen, die ik voor hem +maakte, en op dewelke ik het konterfeitsel verbeeldde van de +Allerheiligste Maagd Maria, in haren vorstelijken dos.</p> +<p class="par">... Die schilderij zal misschien de eer hebben Uwe +Hoogheid te bevallen, vervolgde hij, in welk geval ik mij vermete te +hopen het ambt te verkrijgen van schilder Uwer Grootmoedigheid.</p> +<p class="par">De landgraaf bezag het doek, dat goed gemaald was, en +sprak:</p> +<p class="par">—Gij zult onze schilder zijn; neem plaats in dien +zetel.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel kuste hem op beide wangen en nam plaats +in den zetel.</p> +<p class="par">—Gij ziet er niet rijk uit, sprak de +landgraaf.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Inderdaad sire; Jef, mijn ezel kon distelen eten, +doch drie dagen reeds leef ik van ellende en eet ik rook van hope.</p> +<p class="par">—Straks krijgt gij beters, sprak de landgraaf +lachend, maar waar is uw ezel?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik liet hem op de Groote Markt, rechtover +’t kasteel Uwer Genade; ik ware gelukkig zoo Jef dezen nacht op +stal was.</p> +<p class="par">De edele landgraaf gebood dadelijk aan een zijner +schildknapen den ezel van Uilenspiegel als zijn eigen beest te +behandelen.</p> +<p class="par">Weldra kwam het uur des avondmaals, dat een recht +festijn was. En de spijzen rookten op tafel, en de wijn liep als een +stroom door de kelen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en de landgraaf werden zoo rood als hanen. +Uilenspiegel was vol vreugd, maar de landgraaf bleef nadenkend.</p> +<p class="par">—Schilder, sprak hij eensklaps, gij zult mijn +portret moeten maken, want ’t is een groote voldoening voor een +sterfelijken vorst, aan zijne nazaten de geheugenis zijner trekken te +laten.</p> +<p class="par">—Sire, antwoordde Uilenspiegel, uw wensch is mijn +wil, maar ’t schijnt mij, nietsweerdige, dat uwe Edelheid in de +toekomende eeuwen niet veel genoegen zal smaken, zoo alleene op het +doek te staan. Hij moet vergezelschapt wezen door zijne adellijke +gemalinne, mevrouw de Landgravin, door zijne edelvrouwen en heeren, +door zijne dapperste kapiteins, te midden waarvan zijne Hoogheid en +Mevrouwe schitteren zullen als twee zonnen te midden van +lanteernen.</p> +<p class="par">—Inderdaad, antwoordde de landgraaf, en wat moet +ik u betalen voor dat groot kunstwerk? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e3678" href="#xd21e3678" name="xd21e3678">104</a>]</span></p> +<p class="par">—Honderd gulden op voorhand of anderszins, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hier zijn ze vooraf, sprak de edele +landgraaf.</p> +<p class="par">—Allergenadigste heer, hernam Uilenspiegel, gij +giet olie in mijne lamp, ze zal branden te uwer eere.</p> +<p class="par">’s Anderen daags vroeg hij aan den landgraaf de +hovelingen vóór hem te doen komen, welke de eer hadden +hem op het doek te mogen vergezelschappen.</p> +<p class="par">Toen kwam de hertog van Luneburg, hoofdman der +landsknechten in dienst van den landgraaf. ’t Was een dikke vent, +die verging in zijn vet. Hij naderde Uilenspiegel en fluisterde hem +deze woorden in ’t oor:</p> +<p class="par">—Als gij mij op de schilderij de helft van mijnen +buik niet afneemt, laat ik u opknoopen door mijne soldaten.</p> +<p class="par">En de hertog ging voort.</p> +<p class="par">Toen kwam een lange dame, die een bochel op den rug had, +terwijl haar borst plat was als het zwaard der wrekende +gerechtigheid.</p> +<p class="par">—Heer schilder, sprak zij, als gij mij langs voren +geen twee bochels geeft, in stee van éénen langs +achteren, doe ik u als giftmenger vierendeelen.</p> +<p class="par">En de hofdame ging voort.</p> +<p class="par">Vervolgens kwam een jonge eerejuffer die blond, frisch +en lieftallig was, doch drie tanden miste in de bovenste rij.</p> +<p class="par">—Heer schilder, sprak zij, als ge mij lachen doet +en niet al mijne tanden laat zien, doe ik u in stukskens kappen door +mijn minnaar, die daar staat.</p> +<p class="par">En zij wees naar den kapitein van de boogschutters die +den dag te voren op de trappen van het paleis met de dobbelsteenen +speelde; daarop ging zij voort.</p> +<p class="par">En allen gingen aldus hem voorbij; ten slotte bleef +Uilenspiegel alleen met den edelen landgraaf.</p> +<p class="par">—Als gij het ongeluk hebt, sprak de edele +landgraaf, alle die lieden niet trouwelijk uit te schilderen, laat ik u +het hoofd afkappen.</p> +<p class="par">—Zonder hoofd, dacht Uilenspiegel, gevierendeeld, +in stukskens gekapt of voor het minste gehangen, zal het veel +voorzichtiger zijn, niemand te schilderen. Ik zal er over nadenken.</p> +<p class="par">—Waar is de zaal op welker muren ik al die +doorluchtige lieden moet malen? vroeg Uilenspiegel aan den +landgraaf.</p> +<p class="par">—Volg mij, sprak de landgraaf. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3717" href="#xd21e3717" name= +"xd21e3717">105</a>]</span></p> +<p class="par">En hij bracht hem naar een ruime kamer met groote witte +muren.</p> +<p class="par">—Hier is zij, sprak hij.</p> +<p class="par">—Het ware goed, zei Uilenspiegel, dat men +vóór die muren groote gordijnen hing, om mijn +schilderwerk te behoeden voor stof en voor de beleediging der +vliegen.</p> +<p class="par">—Dat zal geschieden, sprak de edele landgraaf.</p> +<p class="par">Toen de gordijnen hingen, vroeg Uilenspiegel drie +leerjongens, om zijne verven te malen, naar hij zeide.</p> +<p class="par">Dertig dagen lang gastreerden Uilenspiegel en de +leerjongens en lieten zij zich de fijne vleezen en de oude wijnen goed +smaken. De landgraaf zorgde voor alles.</p> +<p class="par">Doch den een en dertigsten dag stak hij zijn neus in de +kamer, alwaar Uilenspiegel gezegd had, dat niemand mocht +binnenkomen.</p> +<p class="par">—Hewel, Thijl, sprak hij, waar zijn de +portretten?</p> +<p class="par">—Ze zijn verre, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Mag ik ze zien?</p> +<p class="par">—Nog niet.</p> +<p class="par">Den zes en dertigsten kwam hij weer met zijn neus voor +de deur.</p> +<p class="par">—Hewel, Thijl? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Edele landgraaf, zij gaan op hun laatste.</p> +<p class="par">Den zestigsten dag maakte de landgraaf zich kwaad en, de +kamer binnentredend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Op staanden voet gaat gij mij het schilderwerk +toonen.</p> +<p class="par">—Ja, geduchte heer, sprak Uilenspiegel, maar +gelief het gordijn niet te openen, alvorens de kapiteins en de +edelvrouwen van uw hof hier binnen te roepen.</p> +<p class="par">—Dat zij komen, sprak de edele landgraaf.</p> +<p class="par">Op dit bevel traden allen binnen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stond voor het dichtgesloten gordijn.</p> +<p class="par">—Doorluchtige Landgraaf, sprak hij, en gij, +mevrouwe de Landgravinne, en gij, hertog van Luneburg, en gij allen, +schoone damen en dappere kapiteins, achter dit gordijn heb ik, op mijn +beste, uw lieve of krijgshaftige gezichten geschilderd. Een iegelijk +zal zich dadelijk herkennen. Gij zijt nieuwsgierig uw konterfeitsel te +zien; ’t is redelijk, doch verweerdigt u geduld te nemen en laat +mij nog een woord of vijf zeggen. Gij, schoone damen en dappere +kapiteins, die allen van edelen bloede zijt, kunt mijn schilderwerk +zien en bewonderen, maar mocht onder u zich iemand bevinden van +onadellijk bloed, niets zou hij zien dan een witten muur. En nu, +verweerdigt U uwe doorluchtige oogen te openen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e3762" href="#xd21e3762" name= +"xd21e3762">106</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel schoof het gordijn weg.</p> +<p class="par">—Alleen de edelen kunnen iets zien; lieden van +gemeene afkomst blijven blind voor dit kunststuk.</p> +<p class="par">Al de hovelingen sperden de oogen open, gebaarden in +bewondering te staan, zich zelven en anderen wederzijds te herkennen, +doch in werkelijkheid zagen zij niets dan een naakten muur, hetwelk hen +gansch onthutste.</p> +<p class="par">Doch de nar die aanwezig was, sprong drie voet hoog, en, +zijn narrenstok zwaaiend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Men mag mij uitmaken voor boer, en daarenboven +voor schurk, voor deugniet, maar ’k zal het roepen en schreeuwen +van de daken, dat ik daar een witte muur, een naakten muur, een blooten +muur voor mijnen neus heb! Zoo helpe mij God en alle zijne santen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Als de zotten spreken, is ’t tijd dat de +wijzen optrekken.</p> +<p class="par">Hij wilde het paleis verlaten, als de landgraaf hem +tegenhield.</p> +<p class="par">—Snaak, sprak hij, die overal gaat en komt om het +schoone en goede te prijzen en luidkeels te spotten met de dwaasheid; +gij, die in tegenwoordigheid van zooveel grooten der aarde, als man uit +het volk, zoo onbermhertig dorst spotten met hunne blazoenen en +voorrechten, gij zult eens gehangen worden om uw stoute tong.</p> +<p class="par">—Als de koord van goud is, antwoordde +Uilenspiegel, zal zij breken van schrik als ze mij ziet komen.</p> +<p class="par">—Daar, sprak de landgraaf, hem vijftien gulden in +de hand stoppend, zie hier een stukje van de koorde!</p> +<p class="par">—Hertelijk dank, genadige heer, antwoordde +Uilenspiegel, elke afspanning van den weg krijgt er een vezel van, een +gouden vezel, die al die dieven van weerden tot rijkaards maakt.</p> +<p class="par">En hij sprong op den ezel en reed weg, met zijn hoedeken +fier naar omhoog.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.58" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De bladeren verdorden op de boomen en de +Octoberwind begon te waaien. Soms was Katelijne gedurende eenige uren +bij heur verstand. En Klaas zei dan dat de geest Gods heur in zijne +zoete ontferming kwam bezoeken. In die oogenblikken had zij de macht, +door woorden en gebaren, Nele te betooveren en dan zag het meisje, meer +dan honderd uren verder, alles wat omging op pleinen, in straten of in +huizen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e3795" href="#xd21e3795" +name="xd21e3795">107</a>]</span></p> +<p class="par">Op een dag dat Katelijne bij heure zinnen was en +oliekoeken at, wel begoten met dobbele kuite, in gezelschap van Klaas, +van Soetkin en Nele, sprak Klaas:</p> +<p class="par">—’t Is heden de troonafstand van Zijne +Heilige Majesteit keizer Karel. Zeg, Nele, liefste, zoudt gij tot +Brussel, in Brabant, kunnen zien?</p> +<p class="par">—Ja, zoo Katelijne wil, antwoordde Nele.</p> +<p class="par">Katelijne deed het meisje op eene bank zitten en +betooverde heur door woorden en teekenen, en Nele viel zachtjes in +slaap.</p> +<p class="par">Katelijne zegde heur:</p> +<p class="par">—Ga in het kleine huis omtrent de Warande, het +geliefkoosd verblijf van keizer Karel.</p> +<p class="par">—Ik ben, sprak Nele stille, in een kleine kamer, +groen geschilderd. Daar zit een man van vier en vijftig jaar, grijs en +kaal, met blonden baard op een vooruitstekende kin, met +onheilspellenden blik in zijne sluwe, wreede en listige oogen. Dien man +heet men Heilige Majesteit. Hij is aamborstig en hoest. Naast hem zit +nog een man, jonger, met een afschuwelijk gelaat gelijk een aap met een +waterhoofd. Ik zag hem te Antwerpen, ’t is koning Philippus. +Zijne Heilige Majesteit verwijt hem, dat hij zeker weer bij eene of +andere slet in eene kroeg van de benedenstad uitgeslapen heeft. Hij +zegt hem dat zijn haar naar de taveerne riekt, en dit geen vermaak is +voor een koning die te kiezen heeft tusschen de aanbiddelijkste vrouwen +met satijnen huid, die uit geurige baden komen, wat beter is, zegt hij, +dan een vuile smots die met moeite uit de armen komt van een dronken +soldaat. Geene vrouw, onder de schoonsten en edelsten, ’t zij +maagd, gehuwd of weduw, zegt hij hem, zou hem willen wederstaan; +trotsch zouden zij heure minnarijen verlichten met den gloed van +wierookvaten, in stee van het walmende licht eener stinkende +vetkeers.</p> +<p class="par">De koning antwoordt Zijne Heilige Majesteit, dat hij hem +in alles gehoorzaam zal wezen. Ik zie dat Zijne Heilige Majesteit een +hoestbui krijgt en eenige slokken kruidenwijn drinkt.</p> +<p class="par">Hij zegt tot Philippus: Aanstonds zullen voor Ons +verschijnen de Staten-Generaal, prelaten, edelen en poorters: Oranje de +Zwijger, Egmond de IJdele, Hoorn de Onbeminde, Brederode de Leeuw en +allen die van het Gulden Vlies, van hetwelk ik u grootmeester zal +maken. Honderden liefhebbers voor dat speelgoed zult gij zien die zich +den neus zouden laten afsnijden, zoo <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e3814" href="#xd21e3814" name="xd21e3814">108</a>]</span>zij het +op den borst aan een gouden ketting mochten dragen, tot teeken van +hoogen adel.</p> +<p class="par">Op jammerenden toon vervolgt Zijne Heilige Majesteit tot +koning Philippus: Gij weet mijn zoon, dat ik te uwen voordeele afstand +doe, aan de wereld een grootsch schouwspel ga geven, en voor eene +groote menigte spreken zal, hikkend en hoestend,—want wederom heb +ik te veel gegeten, mijn zoon,—en gij zoudt een steenen hert +moeten hebben, zoo gij, na mij aanhoord te hebben, niet eenige tranen +wildet storten.</p> +<p class="par">—Ik zal weenen, vader, antwoord koning +Philippus.</p> +<p class="par">Vervolgens spreekt Zijne Heilige Majesteit tot zijn +dienstknecht Dubois.</p> +<p class="par">—Dubois, zegt hij, geef mij een stukje suiker met +Madeira: ik heb den hik. Als mij dat maar niet overkomt terwijl ik het +woord voer. Zal die gans van gisteren dan nooit zakken? Als ik een +beker wijn van Orléans dronk? Neen, die is te hard. Als ik +eenige ansjovisjes at? Ze zijn zoo vettig. Dubois, geef mij een glas +Romagne-wijn.</p> +<p class="par">Dubois geeft aan Zijne Heilige Majesteit wat hij vraagt; +vervolgens doet men hem een karmozijnpannen kleed en een gouden mantel +aan; men gordt een zweerd om zijne lenden; in zijne handen steekt men +den schepter en den wereldbol, op zijn hoofd zet men de krone.</p> +<p class="par">Zijne Heilige Majesteit treedt uit het huis der Waranda, +gezeten op een muilezel en gevolgd door koning Philippus en hooge +personages. Zij gaan naar een groot gebouw, dat zij het Paleis heeten, +en vinden daar in een kamer een rijkgekleeden, grooten mageren man, +dien zij Oranje noemen.</p> +<p class="par">Zijne heilige Majesteit spreekt dien man aan en +zegt:</p> +<p class="par">—Zie ik er goed uit, neef Willem?</p> +<p class="par">—Maar de man geeft geen antwoord.</p> +<p class="par">Daarop zegt Zijne Heilige Majesteit—half lachend, +half grammoedig:</p> +<p class="par">—Neef, zult gij dan altijd zwijgen, zelfs om aan +een oude pruik de waarheid te zeggen? Moet ik nog regeeren of moet ik +afstand doen, Zwijger?</p> +<p class="par">—Heilige Majesteit, antwoordt de magere man, als +de winter daar is, laten de sterkste eiken hunne bladeren vallen.</p> +<p class="par">Drie uren slaat de klok.</p> +<p class="par">—Zwijger, zegt hij, leen mij uwen schouder, dat ik +er op leune.</p> +<p class="par">En Zijne Majesteit gaat met hem en zijn gevolg een +groote <span class="pagenum">[<a id="xd21e3848" href="#xd21e3848" name= +"xd21e3848">109</a>]</span>zaal binnen, zet zich neder onder een +verhemelte, behangen met karmozijnzijde. Daar zijn drie stoelen. Zijne +Heilige Majesteit neemt den middelste, die schooner en hooger is dan de +andere en waarop een keizerlijke kroon prijkt; koning Philippus neemt +den tweede, en de derde is voor eene vrouwe, ongetwijfeld eene +koningin. Rechts en links zitten, op gestoffeerde banken, mannen in +’t rood gekleed, die om den hals een gulden schaap dragen. Achter +hen staan meerdere personages, die zeker heeren en prinsen zijn. +Rechtover Zijne Heilige Majesteit, een paar treden lager, zitten in +laken gekleede mannen op houten banken. Ik hoor hen zeggen dat zij zoo +zediglijk gekleed en gezeten zijn, omdat zij alleen alle lasten +betalen. Iedereen is rechtgestaan als Zijne Heilige Majesteit +binnenkwam, doch weldra zette hij zich neer en deed hij iedereen teeken +hetzelfde te doen.</p> +<p class="par">Langen tijd spreekt hij over het jicht, daarna +overhandigt de vrouw, die eene koningin schijnt te wezen, Zijne Heilige +Majesteit eene rol perkament, waarop dingen geschreven staan die Zijne +Heilige Majesteit hoestend en met zwakke stemme afleest:</p> +<p class="par">—Ik heb menigvuldige reizen gedaan in Spanje, in +Italië, in de Nederlanden, in Engeland en in Afrika, dit alles +voor de glorie Gods, den roem mijner wapenen en het welzijn mijner +volkeren.</p> +<p class="par">Ten slotte zegt hij dat hij zwak en vermoeid is, en dat +hij de kroon van Spanje, de graafschappen, hertogdommen, heerlijkheden +van deze landen wil leggen in de handen van zijnen zoon Philippus.</p> +<p class="par">Hij weent en allen weenen mede.</p> +<p class="par">Nu staat koning Philippus recht en, op de knieën +vallend, roept hij uit:</p> +<p class="par">—Heilige Majesteit, is het mij toegelaten die +krone uit uwe handen te ontvangen, terwijl gij nog zoo bekwaam zijt die +met eere te dragen?</p> +<p class="par">Zijne Heilige Majesteit fluistert hem toe een +welwillende aanspraak te houden tot de mannen, die op de gestoffeerde +banken zitten.</p> +<p class="par">Koning Philippus keert zich naar hen en zegt op +gemelijken toon, zonder recht te staan:</p> +<p class="par">—Ik ken tamelijk goed Fransch, doch niet genoeg om +het woord tot ulieden te richten. Gij zult hooren wat de bisschop van +Atrecht, mijnheer Granvelle, u mijnentwege zal zeggen.</p> +<p class="par">—Slecht geproken, mijn zoon, lispt Zijne Heilige +Majesteit.</p> +<p class="par">En inderdaad, de vergadering mompelt, als zij den jongen +<span class="pagenum">[<a id="xd21e3873" href="#xd21e3873" name= +"xd21e3873">110</a>]</span>koning zoo fier en zoo trotsch ziet. De +vrouwe, die de koningin is, spreekt mede zijnen lof; nu komt de beurt +aan een ouden doctor en als deze gesproken heeft, geeft Zijne Heilige +Majesteit een teeken van dankzegging. Als die aanspraken en +plechtigheden gedaan zijn, verklaart Zijne Heilige Majesteit zijne +onderzaten ontslagen van hunnen eed van getrouwheid; hij teekent de +akten, stapt van zijnen troon en doet er Philippus op plaats nemen. En +iedereen weent. Vervolgens trekken zij terug naar het huis der +Warande.</p> +<p class="par">Daar zijn zij weder getweeën in de groene kamer; +zijne Heilige Majesteit schaterlacht en zegt tot koning Philippus, die +niet lacht:</p> +<p class="par">—Hebt gij gezien hoe gauw men met spreken, hikken +en lachen die menschen verteedert? Wat tranenvloed! En die dikke Maes +die, op ’t einde zijner aanspraak, begon te weenen gelijk een +kind. Gij zelf scheent ontroerd, doch niet genoegzaam. Dat zijn de +vertooningen die ’t volk moet hebben. Wij mannen, hebben die +minnaressen ’t liefst, die ons ’t duurst kosten. En zoo ook +is het volk. Hoe meer wij ze doen betalen, hoe liever ze ons zien. In +Duitschland duldde ik den hervormden eeredienst, dien ik in de +Nederlanden strengelijk strafte. Als de prinsen van Duitschland +katholiek geweest waren, dan ware ik Lutheraan geworden om hunne +goederen verbeurd te verklaren. Zij denken dat mijn ijver voor ’t +Roomsch geloove oprecht is, en ’t spijt hun dat ik hen verlaat. +Door mijn toedoen zijn, in de Nederlanden, uit hoofde van ketterije, +vijftig duizend hunner dapperste mannen en bevalligste meidekens om +hals gebracht. Zonder de verbeurdverklaringen te rekenen, deed ik hun +meer schattingen en beden betalen dan Indië en Peru samen: zij +zijn droef mij te verliezen. Ik heb den vrede van Cadzand gescheurd, +Gent, de fiere stad, getemd, uit den weg geruimd wat mij hinderen kon; +vrijheden, keuren en privileges, alles is onderworpen aan ’t +gezag van de keizerlijke ambtenaren. Die goede menschen wanen zich +vrij, omdat ik hun toelaat boogschietingen te houden en hunne +gildevaandels plechtiglijk door de straten te dragen. Zij voelen mijn +meesterschap; in eene kevie gestoken, bevinden zij er zich goed: zij +zingen en betreuren mij. Mijn zoon, wees met hen, lijk ik het was: zoet +van woorden, ruw van daden; geef likjes zoolang gij niet bijten moet. +Zweer, zweer altijd op hunne vrijheden, keuren en privileges, doch +vernietig ze, zoodra ze u een gevaar kunnen worden. IJzer zijn zij, als +men ze met schuchtere handen aanraakt, glas als men ze met een sterken +arm breekt. Bestrijd de <span class="pagenum">[<a id="xd21e3879" href= +"#xd21e3879" name="xd21e3879">111</a>]</span>ketterije, niet om haar +verschil met den Roomschen godsdienst, maar omdat zij, in de +Nederlanden, eindigen zou met ons gezag te vernielen; zij die den Paus +met zijne drie kronen aanvallen, zouden gauw gedaan krijgen met vorsten +die er maar ééne dragen. Maak als ik van de vrijheid van +geweten eene daad van majesteitsschennis, met verbeurte van goederen, +en gij zult erven, gelijk ik heel mijn leven geërfd heb; en als +gij hen zult verlaten om afstand te doen of te sterven, zullen zij +zeggen: Heil! de goede vorst! En zij zullen weenen!</p> +<p class="par">—En ik hoore niets meer, vervolgde Nele; Zijne +Heilige Majesteit is op een praalbed gaan liggen en slaapt, en koning +Philippus, trotsch en vermetel, staart hem koel en liefdeloos aan.</p> +<p class="par">Op die woorden werd Nele gewekt door Katelijne.</p> +<p class="par">En Klaas bleef, in gedachten verslonden, kijken naar de +vlam die in den heerd flikkerde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.59" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel verliet den landgraaf van Hessen en +besteeg zijn ezel. Toen hij over de Groote Markt reed, zag hij +verbolgen gezichten van eenige heeren en damen, maar dat deerde hem +niet.</p> +<p class="par">Weldra kwam hij op het grondgebied van den hertog van +Luneburg en ontmoette daar een troep <i>Smadelijke Broeders</i>, +lustige Vlamingen van Sluis, die alle Zaterdagen geld uitlegden om eens +per jaar eene reize in Duitschland te doen.</p> +<p class="par">Zij zaten in een open wagen, bespannen met een kloek +peerd uit het Veurne—Ambacht, en zoo reden zij zingend en +juichend door de wegen en sompen van het hertogdom Luneburg. Er waren +er die op de pijp, de schalmeie, den vedel, den doedelzak speelden, en +dat alles maakte groot lawaai. Naast den wagen liep veeltijds een +dikzak die op een rommelpot speelde, in de hope wat te vermageren.</p> +<p class="par">Zij waren aan hun laatsten gulden; als zij Uilenspiegel +zagen komen, riepen zij hem eene afspanning binnen om hem te +trakteeren. Uilenspiegel nam gereedelijk aan. Daar hij zag dat de +<i>Smadelijke Broeders</i> tot elkaar knipoogden en heimelijk lachten, +terwijl zij hem inschonken, begreep hij dat men hem eene poets wilde +bakken. Hij ging buiten, doch bleef aan de deur luisteren. Hij hoorde +den dikzak zeggen:</p> +<p class="par">—’t Is de schilder van den landgraaf, die +hem meer dan <span class="pagenum">[<a id="xd21e3906" href="#xd21e3906" +name="xd21e3906">112</a>]</span>duizend gulden gaf om zijn portret te +maken. Onthalen wij hem op bier en op wijn, en hij zal dobbel en dik +tegenbetalen.</p> +<p class="par">—Amen, zegden de anderen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zadelde zijn ezel, bracht hem duizend +passen verder, bij een pachter en gaf twee oortjes aan de meid om op +het dier te letten. Vervolgens keerde hij terug naar de taveerne en +zette zich neer bij de <i>Smadelijke Broeders</i>, zonder van iets te +gebaren. Ze schonken hem in en betaalden ’t gelag. Uilenspiegel +liet de guldens van den landgraaf in zijne tassche rinkelen en zei, dat +hij zoo even aan eenen boer zijnen ezel verkocht had voor zeventien +zilveren daalders.</p> +<p class="par">De dikzak die op den rommelpot speelde, ging bij den +baas en sprak, naar Uilenspiegel wijzend:</p> +<p class="par">—’t Is de schilder van den landgraaf, hij +zal alles betalen.</p> +<p class="par">Als de baas guldens en daalders in Uilenspiegel’s +tassche hoorde rammelen, bracht hij eten en drinken op tafel. +Uilenspiegel liet het zich goed smaken. En altijd rinkelde het geld in +zijne beurze. Menigwerf had hij ook op zijnen hoed geslagen en gezegd +dat daar zijn grootste schat stak. Als de smulpartij twee dagen en +eenen nacht geduurd had, zeiden de <i>Smadelijke Broeders</i> tot +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Laat ons opkramen en ’t gelag betalen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Als een rat in een kaas zit, vraagt zij om ergens +elders te gaan?</p> +<p class="par">—Neen, spraken zij.</p> +<p class="par">—En als een mensch goed eten en drinken heeft, +vraagt hij naar het stof van de wegen of naar ’t water van de +grachten die vol echelen steken?</p> +<p class="par">—Neen, spraken zij.</p> +<p class="par">—Laat ons dus hier blijven, vervolgde +Uilenspiegel, zoolang mijne guldens en daalders ons dienen tot +trechters om de goddelijke dranken van den baas in onze kelen te +gieten.</p> +<p class="par">En hij zei tot den baas van nog wijn en nog worsten te +brengen.</p> +<p class="par">Terwijl zij aten en dronken, sprak Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ik betaal alles, nu ben ik eens de landgraaf. Als +mijne beurze ledig was, wat zoudt gij doen, kameraden? Als dat ongeluk +overkomt, neemt dan mijn vilten hoedeken: het steekt vol gouden +karolussen.</p> +<p class="par">—Laat ons eens tasten, spraken allen te gader. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e3947" href="#xd21e3947" name= +"xd21e3947">113</a>]</span></p> +<p class="par">En zuchtend, voelden zij tusschen hunne vingeren groote +geldstukken die gouden karolussen moesten zijn. Doch een hunner bleef +den hoed met zooveel vriendschap vasthouden, dat Uilenspiegel hem den +hoed moest afnemen, zeggende:</p> +<p class="par">—Ongeduldige koeier, wacht ten minste tot het uur +van melken daar is.</p> +<p class="par">—Geef mij de helft van uw hoedeken, sprak de +<i>Smadelijke Broeder</i>.</p> +<p class="par">—Neen, sprak Uilenspiegel, want schadelijk ware +het voor uwe hersenen half in de zonne en half in de schaduw te +loopen.</p> +<p class="par">En, zijn hoofddeksel aan de baas gevend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Houd hem goed vast, het is wat te warm. Ik ga mij +wat lichter maken.</p> +<p class="par">Hij ging buiten en de baas hield het hoedeken vast.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel liep naar den boer, steeg op zijn ezel +en sloeg den weg in naar Emden.</p> +<p class="par">Als de <i>Smadelijke Broeders</i>, hem niet zagen +terugkomen, zeiden zij tot elkander:</p> +<p class="par">—Zou hij weg zijn? Wie zal dan ’t gelag +betalen?</p> +<p class="par">De baas kreeg argwaan en sneed Uilenspiegels hoed +middendoor.</p> +<p class="par">Maar in stee van karolussen, vond hij tusschen het vilt +en de voering niets dan kwade koperen penningen.</p> +<p class="par">Toen voer hij heftig uit tegen de <i>Smadelijke +Broeders</i>.</p> +<p class="par">—Diefelijke broeders, gij gaat niet uit mijn huis, +vóór dat gij mij al uwe kleederen gelaten hebt, behalve +uwe hemde, sprak hij.</p> +<p class="par">En zij moesten zich uitkleeden om hun gelag te betalen. +In hun hemde reden zij aldus over velden en wegen, want zij hadden hun +peerd noch hun wagen willen verkoopen.</p> +<p class="par">En een iegelijk onderweg had medelijden met hen en gaf +hun geerne wat brood, wat bier en soms ook een stuk vleesch; want +overal zegden zij dat zij door dieven uitgeschud waren.</p> +<p class="par">En zij hadden in ’t gelijk maar ééne +hooze.</p> +<p class="par">Zoo kwamen zij naar Sluis terug, in hun hemde op de +wagen dansend en op den rommelpot spelend.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.60" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Intusschen reed Uilenspiegel op zijn ezel door de +landen en sompen van den hertog van Lunenburg, het Watersignoorken, +zooals de Vlamingen hem heetten. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e4000" href="#xd21e4000" name="xd21e4000">114</a>]</span></p> +<p class="par">Jef gehoorzaamde Uilenspiegel als een hondje, dronk +bruinbier, danste beter dan een Hongaarsche dansmeester en legde zich, +bij het minste teeken, op den rug met de vier pooten omhoog.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wist dat de hertog van +Lunenburg—verbolgen omdat hij, te Darmstadt, in tegenwoordigheid +van den landgraaf van Hessen, met hem den spot had gedreven—hem +op straffe van den strop den toegang tot zijn grondgebied ontzegd +had.</p> +<p class="par">Plotseling zag Uilenspiegel Zijne Hertogelijke Hoogheid +in persoon aankomen en mits hij zijn geweldig karakter kende, werd hij +bang. Hij sprak tot zijn ezel:</p> +<p class="par">—Jef, jongen, daar komt de hertog van Lunenburg. +Aan den hals voel ik een groote krieuweling; nu, Jef, ik zou niet +geerne gehangen worden. Gedenk dat wij broeders in ellende en in lange +ooren zijn; gedenk ook welk een goeden vriend gij aan mij zoudt +verliezen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel wischte zich de oogen en Jef begon te +balken.</p> +<p class="par">—Wij leven samen gelukkig, vervolgde Uilenspiegel, +of rampspoedig, naarvolgens de omstandigheden; gedenk dat, +Jef!—De ezel balkte voort, want hij had honger.—En nooit +zult ge mij vergeten, sprak zijn meester, want welke liefde is sterker +dan die, welke dezelfde vreugde beleeft en denzelfden rampspoed +beweent? Jef, jongen, gij moet u op den rug leggen.</p> +<p class="par">De zachtaardige ezel deed wat zijn meester begeerde en +de hertog zag hem met de vier pikkels omhoog liggen. Uilenspiegel zette +zich neer op den buik van den ezel.</p> +<p class="par">—Wat doet gij daar? sprak de hertog. Weet gij dan +niet dat ik, bij mijn laatste plakkaat, u verboden heb uwe stoffige +voeten in mijne gewesten te zetten?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Genadige heer, heb erbarming met mij.</p> +<p class="par">En naar zijn ezel wijzend:</p> +<p class="par">—Gij weet wel, heer, dat hij, die tusschen zijne +vier palen woont, bij wet en recht immmer vrij is.</p> +<p class="par">De hertog antwoordde:</p> +<p class="par">—Verlaat mijne gewesten of gij zult sterven!</p> +<p class="par">—Genadige heer, antwoordde Uilenspiegel, met een +paar gulden zou ik er rapper buitenrollen.</p> +<p class="par">—Nietdeug, sprak de hertog, het is u niet genoeg +ongehoorzaam te zijn, ge vraagt er mij nog geld bij!</p> +<p class="par">—Ik moet het wel vragen, heer, mits ik het niet +nemen kan.</p> +<p class="par">De hertog gaf hem een gulden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4038" href="#xd21e4038" name= +"xd21e4038">115</a>]</span></p> +<p class="par">Toen sprak Uilenspiegel tot zijn ezel:</p> +<p class="par">—Jef, sta op en groet Zijne Hoogheid.</p> +<p class="par">De ezel stond op en begon te balken. Toen gingen beiden +hun weg.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.61" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Soetkin en Nele zaten aan een der vensteren van de +hut en keken naar de straat. En Soetkin sprak tot Nele:</p> +<p class="par">—Liefste, ziet gij mijn zoon Uilenspiegel niet +komen?</p> +<p class="par">—Neen, sprak Nele, dien leelijken landlooper zien +wij nooit meer terug.</p> +<p class="par">Nele, antwoordde Soetkin, gij moogt niet kwaad zijn, +maar gij moet hem beklagen, omdat hij niet bij ons is, de arme +jongen!</p> +<p class="par">—Ik weet het, sprak Nele, maar hij heeft elders +een huis, verre van hier, een huis, rijker dan ’t zijne, waar hij +zeker door een schoone dame getroeteld wordt.</p> +<p class="par">—’t Ware gelukkig voor hem, zei Soetkin; +daar eet hij misschien ortolanen.</p> +<p class="par">—Dat men hem keien te eten gaf, zuchtte Nele, gauw +zou hij hier zijn de slokker.</p> +<p class="par">Soetkin lachte en zei:</p> +<p class="par">—Van waar, liefste, die boosheid?</p> +<p class="par">Maar Klaas, die stil in zijn hoekje mutsaards bond, +antwoordde:</p> +<p class="par">—Ziet gij dan niet dat Nele verliefd is?</p> +<p class="par">—Wel, sprak Soetkin, wat doortrapte meid, die mij +daar nooit een woord over sprak. Is ’t waar, liefste, hebt gij er +zin in?</p> +<p class="par">—Geloof er niets van, sprak Nele.</p> +<p class="par">—Gij zult, zei Klaas, een goeden man aan hem +hebben, met een grooten mond, een hollen buik en een lange tonge, die +van de guldens duiten zal maken en nooit een oortje van zijnen arbeid, +een straatlooper en een nietdeug.</p> +<p class="par">Doch, blozend en kwaad, antwoordde Nele:</p> +<p class="par">—Waarom hebt gij hem niet anders gemaakt?</p> +<p class="par">—Daar weent ze nu, sprak Soetkin, zwijg toch, +man.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.62" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Uilenspiegel te Neurenberg kwam, gaf hij zich +uit voor grootmeester in de medicijnen, overwinnaar van alle kwalen, +wereldberoemd lichaamzuiveraar, die pest, koorts en alle ziekten +verdreef.</p> +<p class="par">In het gasthuis van die stad lagen zooveel zieken dat +men <span class="pagenum">[<a id="xd21e4091" href="#xd21e4091" name= +"xd21e4091">116</a>]</span>ten einde raad was. De overste had de komst +van Uilenspiegel vernomen; hij ging hem bezoeken en vroeg of hij +werkelijk allerlei ziekten genezen kon?</p> +<p class="par">—Uitgenomen de laatste, antwoordde Uilenspiegel; +maar beloof mij tweehonderd gulden voor genezing der overigen; doch ik +wil geen duit, als al uwe zieken niet zeggen, dat zij genezen zijn en +het gasthuis kunnen verlaten.</p> +<p class="par">’s Anderen daags trad hij, met doctorale +waardigheid de ziekenzaal binnen. Hij ging overal rond, bezocht elken +zieke afzonderlijk en zei:</p> +<p class="par">—Zweer mij dat gij aan niemand zult zeggen wat ik +u in het oor ga vertellen. Welke ziekte hebt gij?</p> +<p class="par">De kranke zei het hem, en zwoer bij hoog en leeg te +zullen zwijgen.</p> +<p class="par">—Weet, sprak Uilenspiegel, dat ik morgen een uwer +tot asch moet verbranden, om daarmede een wonderbaar geneesmiddel te +bereiden, dat alle zieken zullen te drinken krijgen. Hij, die niet gaan +kan, wordt tot pulver verbrand. Morgen kom ik terug met de overste, en +ik zal roepen: „Dat al degenen die niet ziek zijn, hun pak maken +en heengaan.”</p> +<p class="par">Den volgenden morgen kwam Uilenspiegel en riep gelijk +hij gezegd had. Al de zieken, kreupelen, jichtlijders, koortslijders, +wilden om ’t zeerste buiten. En zelfs zij die in geen tien jaar +uit hun bedde waren gekomen, liepen de straat op.</p> +<p class="par">De overste vroeg of zij genezen waren en of zij gaan +konden.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordden zij, in ’t gedacht dat er +één op de binnenplaats tot assche verbrand werd.</p> +<p class="par">Toen sprak Uilenspiegel tot den overste:</p> +<p class="par">—Betaal mij; gij ziet, allen zijn buiten en +verklaren dat zij genezen zijn.</p> +<p class="par">De overste betaalde hem tweehonderd gulden, en +Uilenspiegel spoedde zich buiten de stad.</p> +<p class="par">Maar twee dagen nadien zag de overste alle zijne zieken +zieker terugkomen, behalve één dien de frissche lucht +genezen had, en die nu dronken door de straten liep, al zingende: +„Hoezee voor den grooten dokter Uilenspiegel!”</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.63" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als de tweehonderd gulden verteerd waren, kwam +Uilenspiegel te Weenen, alwaar hij zich verhuurde bij eenen wagenmaker, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e4123" href="#xd21e4123" name= +"xd21e4123">117</a>]</span>die zijne gasten gedurig beknorde, omdat zij +den blaasbalg van de smidse niet vlug genoeg trokken.</p> +<p class="par">—Op maat schreeuwde hij, en volgt met den +blaasbalg.</p> +<p class="par">Eens dat de baas naar zijnen hof ging, maakte +Uilenspiegel den blaasbalg los, schouderde hem en volgde aldus zijnen +meester. Als deze verwonderd opkeek, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Baas, gij hebt mij geheeten met den blaasbalg te +volgen, waar moet ik hem leggen, terwijl ik de anderen haal?</p> +<p class="par">—Jongen, antwoordde de baas, dat heb ik u niet +gezegd, breng den blaasbalg op zijne plaats terug.</p> +<p class="par">Maar de baas wilde hem die poets betaald zetten. Hij +stond, van dien dag af, te middernacht op, maakte zijne gasten wakker +en deed hen werken.</p> +<p class="par">De werklieden spraken:</p> +<p class="par">—Baas, waarom wekt gij ons te midden van den +nacht?</p> +<p class="par">—Ik heb de gewoonte, antwoordde de baas, mijne +gasten de eerste zeven dagen maar een halven nacht te laten slapen.</p> +<p class="par">Den volgende nacht, wekte hij weer zijne gasten te +middernacht. Uilenspiegel, die op den zolder sliep, bond zijn bed op +zijnen rug en kwam aldus de smidse binnen.</p> +<p class="par">De baas sprak tot hem:</p> +<p class="par">—Zijt gij zot? Waarom laat gij uw bed niet op +zijne plaats?</p> +<p class="par">—Ik heb de gewoonte, antwoordde Uilenspiegel, de +eerste zeven dagen van de week de helft van den nacht op mijn bed en de +andere helft onder mijn bed te slapen.</p> +<p class="par">—Zoo, antwoordde de meester, maar ik heb nog een +tweede gewoonte, dat is van mijne onbeschaamde gasten op straat te +smijten, met toelating de eerste week boven den grond, en de tweede +onder den grond door te brengen.</p> +<p class="par">—In uwen kelder, baas, bij de tonnen +bruinbier?</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.64" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Uilenspiegel den wagenmaker verlaten had, +verhuurde hij zich, op de terugreis naar Vlaanderen, als leerknaap bij +eenen schoenmaker, die liever aan zijne deur stond, dan met zijne else +op den stoel zat.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die hem voor de honderdste maal zag +opstaan, vroeg hoe hij de overleeren moest snijden.</p> +<p class="par">—Snijdt er, sprak de baas, voor groote en +middelmatig voeten, opdat zij passen aan al wie groot of klein vee +drijft. <span class="pagenum">[<a id="xd21e4163" href="#xd21e4163" +name="xd21e4163">118</a>]</span></p> +<p class="par">—Zoo zal geschieden, baas, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Als de schoenmaker weg was, sneed Uilenspiegel +overleeren die alleen goed waren voor merriën, ezelinnen, veerzen, +zeugen en ooien.</p> +<p class="par">Als de baas terug in zijn werkhuis kwam en zijn leder +versneden zag, riep hij uit:</p> +<p class="par">—Wat steekt gij daar uit?</p> +<p class="par">—Wat gij mij gezegd hebt, was ’t antwoord +van Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik heb u gezegd, hernam de baas, schoenen te +snijden die passen aan allen die ossen, varkens en schapen drijven, en +nu snijdt gij schoenen voor die beesten.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Baas, in dit seizoen waarin alle beesten +minneziek zijn, wie anders dan de zeug, de ezelin, de veers en de ooie +mennen den beer, den ezel, den stier en den ram?</p> +<p class="par">Hij maakte zich buiten, doch hij mocht niet meer +binnen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.65" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het was in de Grasmaand, de lucht was zoet, doch +nadien begon het te vriezen en de hemel zag grijs als op Allerzielen. +Uilenspiegel’s derde jaar ballingschap was sedert lang +verstreken, en Nele verwachtte alle dagen heuren hertsvriend terug.</p> +<p class="par">—Laas! sprak zij, ’t gaat sneeuwen op de +kersebloesems, op de bloeiende seringa’s, op al de arme planten +die bij de zoele warmte eener vroege lente vol hope ontloken waren. +Lichte sneeuwvlokjes vallen reeds op de wegen. En ’t sneeuwt ook +op mijn arm herte.</p> +<p class="par">Waar zijn zij, de heldere zonnestralen, die de gezichten +verblijden, de daken rooder maken, den hemel blauw en de ruiten +vlammend? Waar zijn zij die warmte schenken aan aarde, lucht, aan +vogelen en insecten? Laas! nu heb ik dag en nacht koude van droefheid +en bangen twijfel. Waar zijt gij mijn lief, mijn Uilenspiegel?</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.66" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel naderde Ronse, en hij had honger en +dorst, doch wilde niet klagen; hij beproefde de menschen te doen lachen +om aan brood te geraken. Maar het ging hem niet af, de menschen kwamen +en gingen en gaven hem niets. <span class="pagenum">[<a id="xd21e4198" +href="#xd21e4198" name="xd21e4198">119</a>]</span></p> +<p class="par">Het was koud, beurtelings sneeuwde, regende en hagelde +het op den rug van den zwerver. Als hij een hond een been zag afknagen, +kwam het water hem in den mond. Hij had wel een gulden willen +verdienen, doch wist niet hoe hij een gulden in zijne tassche zou +krijgen.</p> +<p class="par">Omhoog zoekend, zag hij duiven die van hunne piere witte +plakjes op den weg lieten vallen, maar guldens waren het niet. Hij +zocht langs de groote wegen, maar ook tusschen de kasseien schoten +geene guldens omhoog.</p> +<p class="par">Rechts zoekend, zag hij wel een grimmige wolk in de +lucht drijven, maar hij wist wel dat, zoo er uit dien gieter iets moest +vallen, het geene guldenbui zou wezen. Links vorschend, zag hij een +grooten, luien kastanjelaar, die leefde en waste zonder iets te +verrichten.</p> +<p class="par">—Ha! sprak hij, waarom zijn er ook geen +guldenaars? Daar zouden schoone vruchten aan groeien.</p> +<p class="par">Eensklaps barstte de zwarte wolk, en de hagelsteenen +vielen en sloegen geducht op Uilenspiegel’s rug.</p> +<p class="par">—Laas, sprak hij, ik voel het wel, ’t is +alleen naar dwalende honden dat men steenen smijt.—Toen zette hij +het op een loopen.—’t Is mijne schuld niet, vervolgde hij, +als ik geen paleis of zelfs geen tent heb om mijn schraal lichaam te +beschutten. Ho! die leelijke hagelsteenen, zij zijn hard als kogels. +Neen, ’t is mijne schuld niet, als ik in lompen gehuld de wereld +rondzwerf, ’t is enkellijk omdat het mij behaagt. Waarom ben ik +geen keizer? Die hagelsteenen willen, lijk slechte woorden, halsstarrig +in mijne ooren dringen.—En hij liep.—Arme neus, voegde hij +erbij, weldra zijt gij doorboord, en kunt gij dienen tot pepervat op de +festijnen van de grooten der aarde, op wie het nooit te hagelen pleegt. +En zijne kaken afwisschend, sprak hij:—Deze kunnen weldra dienen +tot schuimspanen voor de koks, die het te warm bij hunne ovens hebben. +Ha! verre herinnering aan heerlijke pastijen van weleer! Ik heb honger. +Ledige buik, beklaag u niet, jammerende ingewanden, houdt u stil. +Fortuin, waar zit gij nu? breng mij ergens waar ik te eten vind.</p> +<p class="par">Terwijl hij aldus tot zich zelven sprak, werd de hemel +helder; het hagelde niet meer, de zonne vertoonde zich en Uilenspiegel +sprak:—Daar is de zonne, mijne eenige vriendin, die mij komt +drogen! Maar eensklaps zag hij van verre op den weg een gespikkelden +hond op zich afkomen, met hangende tong en puilende oogen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4213" href="#xd21e4213" name= +"xd21e4213">120</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat beest is razend, riep Uilenspiegel. Hij +raapte een grooten steen op en klom gezwind in een boom; nauwelijks had +hij den eersten tak bereikt, of de hond was dáár, en +Uilenspiegel smeet hem den steen op den kop. De hond bleef staan, +trachtte nog Uilenspiegel te bijten, maar hij kon niet en viel dood ten +gronde.</p> +<p class="par">Dat deed Uilenspiegel geen genoegen en te minder daar +hij, beneden gekomen, zag dat de hond geen drogen muil had, gelijk +gewoonlijk bij dolle honden ’t geval is. Vervolgens het vel +beziende, zei hij tot zich zelven dat het schoon genoeg was om te +verkoopen; hij stroopte het, waschte het, hing het aan een paal, liet +het in de zonne wat drogen en stak het in zijne tassche.</p> +<p class="par">Daar honger en dorst hem kwelden, ging hij eenige hoeven +binnen, doch dorst het vel niet te koop bieden, uit vreeze dat de hond +aan den boer toebehoord had. Hij vroeg een stuk brood, maar men +weigerde het hem. De nacht kwam. Zijne beenen waren vermoeid en hij +ging een kleine afspanning binnen. Daar zag hij een oude bazin, die een +ouden hond streelde, wiens vel op dat van den doode geleek.</p> +<p class="par">—Van waar komt gij, reiziger? vroeg de oude +bazinne.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik kom van Rome, alwaar ik den hond van den Paus +van eene verkoudheid genas, die hem grootelijks hinderde.</p> +<p class="par">—Hebt gij den Paus gezien? vroeg zij, een glas +bier tappend.</p> +<p class="par">—Laas! zei Uilenspiegel, het glas ledigend, het is +mij alleen toegestaan geweest zijn heilige voeten en zijn doorluchtige +muilen te kussen.</p> +<p class="par">De oude hond van de bazinne kuchte, doch spuwde +niet.</p> +<p class="par">—Wanneer deedt gij dat? vroeg de oude.</p> +<p class="par">—Nu twee maanden geleden, antwoordde Uilenspiegel. +Men verwachtte mij, ik kwam en klopte:—Wie is daar? vroeg de +aartsdoorluchtige, aartsgeheime en aartsbuitengewone +kardinaal-kamerheer van Zijne Zeer Heilige Heiligheid.—Ik, heer +kardinaal, antwoordde ik, ik kom opzettelijk uit Vlaanderen om de +voeten van den Paus te kussen en zijnen hond van het slijm te +verlossen.—Ha! zijt gij het, Uilenspiegel? sprak de Paus langs +den anderen kant, achter een deurken. Het zou mij veel genoegen doen u +te zien, maar nu is dat onmogelijk. De heilige Decretalen verbieden mij +mijn gezicht aan de vreemdelingen te toonen, als men er met het heilige +scheermes over gaat—Laas! zei ik, het slaat mij erg tegen, ik was +uit verre landen gekomen om de <span class="pagenum">[<a id="xd21e4237" +href="#xd21e4237" name="xd21e4237">121</a>]</span>voeten Uwer +Heiligheid te kussen en zijn hond van het slijm te genezen. Moet ik +onverrichter zake terugkeeren?—Neen, sprak de Heilige Vader; +vervolgens hoorde ik hem roepen:—Aartskamerheer, schuif mijn +stoel tot bij de deur en open het schuifken. Zoo werd gedaan.—En +door het schuifje zag ik twee voeten steken met gouden muilen aan, en +’k hoorde eene stem die als de donder rolde, zeggen:—Dit +zijn de doorluchtige voeten van den Prins der Prinsen, den Koning der +Koningen, den Keizer der Keizers. Kus, geloovige, kus de heilige +muilen. En ik kuste de heilige muilen en mijn neus was gansch vervuld +met den hemelschen geur die uit die voeten opsteeg. Toen ging het +schuifken weder toe en dezelfde geduchte stemme gebood mij te wachten. +De deur ging toen open en daar kwam een hond te voorschijn, om de +waarheid te zeggen, een ruige, kuchende hond met loopende oogen en zoo +opgeblazen, dat hij schier niet gaan kon.</p> +<p class="par">De Heilige Vader verweerdigde zich nog mij te +zeggen:—Uilenspiegel, gij ziet mijnen hond; hij heeft slijm en +andere ziekten gekregen met te knagen aan het gebeente van geradbraakte +ketteren. Genees hem, mijn zoon, gij zult er u wel mee bevinden.</p> +<p class="par">—Drink, sprak de oude.</p> +<p class="par">—Schenk, antwoordde Uilenspiegel. Zijne rede +vervolgend, sprak hij: Ik deed den hond purgeeren door middel van een +wonderbaar drankje, dat ik zelf gereedgemaakt heb. Hij piste drie dagen +en drie nachten aan één stuk, en was toen genezen.</p> +<p class="par">—Jezus, Maria! sprak de oude, laat mij u kussen, +doorluchtige pelgrim, die den Paus gezien hebt en ook mijn hond kunt +genezen.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel, die niet erg ingenomen was met de +kussen der oude, sprak:—Zij, wier lippen de heilige muilen +aangeraakt hebben, mogen, twee jaar lang, geene kussen van eenige +vrouwe ontvangen. Geef mij wat goede karbonaden, een koppel +bloedworsten en bier in overvloed, en ik zal uwen hond zulke heldere +stem geven, dat hij gemakkelijk zal kunnen meezingen op de okzaal in de +groote kerk.</p> +<p class="par">—Mocht het waar zijn, sprak de oude, ik gaf u een +gulden voor uwe moeite.</p> +<p class="par">—Ik zal het doen, sprak Uilenspiegel, maar slechts +na het eten.</p> +<p class="par">Zij diende hem alles wat hij gevraagd had. Hij at en +dronk zijn bekomst en had wel, uit erkentelijkheid, de oude gekust, +hadde hij niet gezegd dat dit niet mogelijk was. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4256" href="#xd21e4256" name= +"xd21e4256">122</a>]</span></p> +<p class="par">Terwijl hij sprak, kwam de oude hond met zijne pooten op +zijne knieën om een stuksken te vragen. Uilenspiegel gaf er hem +meerdere; vervolgens sprak hij tot de hospita:</p> +<p class="par">—Wat zoudt gij doen, als iemand bij u at en niet +wilde betalen?</p> +<p class="par">—Ik zou den dief zijn opperste kleed afnemen, +sprak de oude.</p> +<p class="par">—Goed, sprak Uilenspiegel; daarna nam hij den hond +in den arm en ging er mee naar den stal, alwaar hij hem opsloot met een +been. Hij nam het vel van den dooden hond en, bij de oude terugkomend, +vroeg hij haar of zij bij heur woord bleef, dat zij het opperste kleed +zou uitdoen van dengene die at zonder betalen.</p> +<p class="par">—Zeker, antwoordde zij.</p> +<p class="par">—Wel, uw hond heeft met mij medegegeten zonder +betalen; en ik heb hem volgens uw voorschrift zijn opperste en eenig +kleed uitgedaan.</p> +<p class="par">En hij toonde heur de huid van den dooden hond.</p> +<p class="par">—Ha! snikte de oude, dat is wreed van u, mijnheer +de dokter. Arm hondje! het was mij als een kind. Waarom ontnaamt gij +mij den eenigen vriend, dien ik op aarde bezat? Nu mag ik sterven!</p> +<p class="par">—Ik zal hem weder in ’t leven roepen, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Weder in ’t leven! sprak zij. En hij zal +mij nog streelen, nog aankijken, nog likjes geven? Doe het, mijnheer de +dokter; niet alleenlijk zult gij voor niet een lekker maal hebben +genoten, maar ’k geef u nog een gulden op den koop toe.</p> +<p class="par">—Ik zal hem weder in ’t leven roepen, sprak +Uilenspiegel, maar ik moet warm water hebben, siroop om de voegen van +het nieuw vel toe te plakken, eene naald en garen, en saus van +karbonaden, en men moet mij alleen laten.</p> +<p class="par">De oude gaf hem alles wat hij vroeg; en hij trok met het +vel van den dooden hond naar den stal.</p> +<p class="par">Daar streek hij saus aan den snoet van den ouden hond, +die hem liet begaan; van onderen op zijnen buik en aan zijne pooten +maakte hij groote streepen met siroop.</p> +<p class="par">Hij stiet driemaal een grooten schreeuw en sprak: Sta +op! sta op! ik beveel het, vuile hond!</p> +<p class="par">Vervolgens stak hij gezwind het vel van den dooden hond +in zijne tassche, gaf den levenden hond een schop en joeg hem alzoo de +gelagkamer binnen.</p> +<p class="par">Als de oude heuren hond levend en likkebaardend +terugzag, wilde zij hem kussen van geluk. Maar Uilenspiegel liet het +haar niet toe.</p> +<p class="par">—Gij moogt uwen hond maar streelen, sprak hij, als +hij al <span class="pagenum">[<a id="xd21e4293" href="#xd21e4293" name= +"xd21e4293">123</a>]</span>de siroop afgelikt heeft die aan zijn vel +plakt; dan eerst zullen de naden goed dicht zijn. Tel mij nu mijne tien +gulden.</p> +<p class="par">—Eén had ik gezeid, sprak de oude.</p> +<p class="par">—Eén voor het nieuw vel en negen om den +hond in ’t leven te roepen.</p> +<p class="par">En zij telde ze hem. Uilenspiegel toog henen en smeet +het vel van den dooden hond in de gelagkamer, zeggende:—Daar, +vrouwe, bewaar het oude vel, het kan dienen om het nieuwe te vermaken, +als de mot er in komt.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.67" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main"><span class="corr" id="xd21e4303" title= +"Bron: XLVII">LXVII</span>.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dien Zondag ging te Brugge de +Heilig-Bloedprocessie uit. Klaas zei tot zijne vrouw en tot Nele van er +heen te gaan, daar zij misschien Uilenspiegel in de stad zouden +ontmoeten. Hij zelf zou thuis blijven om den pelgrim te ontvangen, +mocht hij terugkomen.</p> +<p class="par">De vrouwen vertrokken getweeën. Klaas bleef aan +zijne deur zitten en vond Damme doodsch en verlaten. Hij hoorde niets +dan het kleppen van eene of andere dorpsklok in ’t ronde, terwijl +de wind, bijwijlen uit Brugge, het getintel van den beiaard en een +groot geraas van falkonetten en van vuurpijlen bracht, die ter eere van +het Heilig Bloed afgeschoten werden.</p> +<p class="par">Klaas zocht droomerig Uilenspiegel op de wegen, doch hij +zag niets dan een blauwen, onbewolkten hemel, eenige honden die met +hangende tong in de zonne lagen, wat musschen die tjilpend zich +wentelden in ’t stof, eene kat die ze beloerde, en het zonnelicht +dat vriendelijk in al de huizen drong en er de koperen ketels en tinnen +pateelen op den schoorsteen glinsteren deed.</p> +<p class="par">Doch Klaas was treurig te midden van al die vreugd en, +zijn zoon zoekend, tuurde hij in den dikken damp, die over de weiden +hing en spitste het oor om te luisteren of hij hem niet hoorde tusschen +het blijde geritsel der bladeren en het vroolijk gekweel der vogelen in +de boomen. Eensklaps zag hij op den weg van Maldegem een man van lange +gestalte afkomen, maar seffens zag hij dat het Uilenspiegel niet was. +Hij zag hem stilstaan bij een rapenveld en gulzig eenige dier knollen +opeten.</p> +<p class="par">—Die moet grooten honger hebben, sprak Klaas.</p> +<p class="par">Nadat hij hem een oogenblik uit het zicht verloren had, +zag hij hem weder te voorschijn komen aan den hoek van de Reigerstraat, +en hij herkende den bode van Judocus, die hem zevenhonderd <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4318" href="#xd21e4318" name= +"xd21e4318">124</a>]</span>gouden karolusguldens gebracht had. Hij ging +hem tegemoet en sprak:</p> +<p class="par">—Kom binnen!</p> +<p class="par">De man antwoordde:</p> +<p class="par">—Gezegend zijn zij, die goed zijn jegens den +dolenden reiziger.</p> +<p class="par">Buiten op de vensterbank lagen broodkruimelen, die +Soetkin voor de vogelen had gestrooid. Zij kwamen daar ’s winters +hun eten zoeken. De man nam de brokkelingen en at ze gulzig op.</p> +<p class="par">—Gij hebt honger en dorst, sprak Klaas.</p> +<p class="par">—Voor acht dagen werd ik uitgestroopt door de +roovers, sprak de man, en sedert dien voed ik mij met rapen en wortelen +langs de wegen.</p> +<p class="par">—’t Is dus tijd eenige versterking te nemen. +Hier is, sprak Klaas, de schapraai openend, hier is eene teil vol +boonen, hier zijn eieren, pensen, hesp, Gentsche worst, en nog hier is +waterzooi. Beneden in den kelder ligt Leuvensche wijn te rusten, die +bereid is naar de wijze van Bourgondië, als robijn zoo rood en zoo +klaar. Hij vraagt maar om gedronken te worden. Nu, wij gaan wat hout op +het vuur doen. Hoort gij de pensen zingen op den rooster? Dat is een +liedje van wellust.</p> +<p class="par">Klaas keerde de pensen op den rooster en sprak:</p> +<p class="par">—Hebt gij mijn zoon, mijn Uilenspiegel, niet +gezien?</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde hij.</p> +<p class="par">—Brengt gij nieuws van Judocus, mijn broeder? +vroeg Klaas, terwijl hij alles opdiende: gerooste pensen, een +eierpannekoek, kaas, twee groote bekers en Leuvenschen wijn, die helder +en rood in de bottels flikkerde.</p> +<p class="par">De man antwoordde:</p> +<p class="par">—Uw broeder is te Sippenaken gestorven op het rad. +En dit om, als ketter, de wapenen tegen den keizer te hebben +gevoerd.</p> +<p class="par">Klaas was als waanzinnig en beefde, over gansch zijn +lijf, zoo groot was zijn gramschap.</p> +<p class="par">—De beulen, de moordenaars! Judocus! mijn arme +broeder!</p> +<p class="par">—Onze vreugde en onze smerten zijn niet van deze +wereld, zegde de man.</p> +<p class="par">En hij begon te eten. Vervolgens sprak hij:</p> +<p class="par">—Ik heb uw broeder bijgestaan in het gevang, ik +deed mij doorgaan voor een zijner neven. Ik kom alhier, omdat hij mij +zeide: Ga bij mijn broeder Klaas, als gij voor ’t geloove niet +sterft als ik; zeg hem van in den vrede des Heeren te leven, door +werken van bermhertigheid te plegen en zijn zoon heimelijk <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4358" href="#xd21e4358" name= +"xd21e4358">125</a>]</span>in de wet van Christus op te brengen. Het +geld dat ik hem gaf, werd genomen van het arme, onwetende volk; dat hij +het gebruike om Thijl op te voeden in de leering van God en zijn +woord.</p> +<p class="par">Op die rede, gaf de bode aan Klaas den vredekus.</p> +<p class="par">En Klaas jammerde:</p> +<p class="par">—Op het rad gestorven! mijn arme broeder!</p> +<p class="par">En zoo groot was zijn smert, dat hij niet tot bezinning +kon komen. Doch, daar hij zag dat de man dorst had en zijn glas +uitstak, schonk hij hem wijn in, maar hij at en dronk zonder +vreugde.</p> +<p class="par">Soetkin en Nele bleven zeven dagen weg; gedurende dien +tijd bleef de bode de gast van den koolbrander.</p> +<p class="par">Al die nachten hoorden zij Katelijne huilen:</p> +<p class="par">—Het vuur! het vuur! Maak open, maak open; de ziel +wil er uit!</p> +<p class="par">En als Klaas naar heure hut ging, stilde hij heur met +zoete woorden.</p> +<p class="par">Na zeven dagen toog de vreemde henen, zonder iets van +Klaas te willen aanveerden dan twee karolussen, om onderwege te eten en +te slapen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.68" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Nele en Soetkin waren van Brugge teruggekomen. +Klaas zat in de keuken als een kleermaker, knoopen aan een oude hooze +te naaien. Nele stond naast hem en hitste tegen den ooievaar Titus +Bibulus Snuffius op, die beurtelings vooruit en achteruit sprong en +kefte. De ooievaar stond, op één poot, hem ernstig te +bezien, met zijn langen hals in de pluimen zijner borst. Als Titus +Bibulus Snuffius hem zoo vreedzaam zag, kefte hij nog meer. Maar de +vogel, wien die muziek op den duur verveelde, gaf eensklaps eenen slag +met zijn bek in den rug van den hond, die jankend en jammerend +wegvluchtte.</p> +<p class="par">Klaas lachte, Nele insgelijks en Soetkin keek gedurig +naar de straat of Uilenspiegel niet afkwam.</p> +<p class="par">Eensklaps sprak zij:</p> +<p class="par">—Daar is de provoost met vier sergeanten. ’t +Is toch zeker niet voor ons. Twee van de mannen loopen de hut om.</p> +<p class="par">Klaas hief zijn hoofd op.</p> +<p class="par">—En de twee anderen blijven staan voor de deur, +vervolgde Soetkin. <span class="pagenum">[<a id="xd21e4394" href= +"#xd21e4394" name="xd21e4394">126</a>]</span></p> +<p class="par">Klaas stond recht.</p> +<p class="par">—Wien gaat men hier vangen? sprak zij. Jezus God! +man, zij komen hier binnen.</p> +<p class="par">Klaas sprong van de keuken in den hof, gevolgd door Nele +en zei:</p> +<p class="par">—Red de karolussen, ze steken achter den brandmuur +van den schoorsteen.</p> +<p class="par">Nele begreep hem: toen zag ze dat hij over de haag +sprong, dat de serjanten hem bij den kraag vatten, dat hij worstelde om +los te geraken en zij weende en riep:</p> +<p class="par">—Hij is onschuldig! hij is onschuldig! doet geen +kwaad aan Klaas, aan mijn vader! Uilenspiegel, waar zijt gij? Gij zoudt +ze den kop inslaan!</p> +<p class="par">En zij sprong naar een der serjanten en reet zijn +gezicht met heure nagelen vaneen. En zij riep: Zij gaan hem dooden! en +zij viel machteloos op het gras van den hof.</p> +<p class="par">Op het gerucht kwam Katelijne toegeloopen, en stijf en +onbeweeglijk aanzag zij het schouwspel.</p> +<p class="par">—Het vuur! het vuur! Maakt open: de ziel wil er +uit!</p> +<p class="par">Soetkin onkundig van hetgeen er gebeurde, sprak op +vroolijken toon tot de serjanten, die binnengekomen waren:</p> +<p class="par">—Mijne heeren, wien zoekt gij hier in deze arme +woning? Als ’t mijn zoon is, die is verre. Hebt gij lange +beenen?</p> +<p class="par">Doch op dit oogenblik schreeuwde Nele om hulp; Soetkin +liep in den hof. Daar zag zij heuren man tegenspartelend medegesleept +door de beide serjanten.</p> +<p class="par">—Sla ze dood! riep zij. Uilenspiegel waar zijt +gij?</p> +<p class="par">En zij wilde heuren man ter hulp komen, maar een der +serjanten greep heur vast, niet zonder moeite.</p> +<p class="par">Klaas verweerde zich zoo geducht, dat hij ware ontsnapt, +hadden de twee andere serjanten hunne gezellen de hand niet +geleend.</p> +<p class="par">En, met de handen gebonden, brachten ze hem terug naar +de keuken, waar Soetkin en Nele heete tranen weenden en snikten.</p> +<p class="par">—Heer provoost, sprak Soetkin, wat heeft mijn arme +man gedaan, dat gij hem bindt als een dief?</p> +<p class="par">—Ketter, sprak een der serjanten.</p> +<p class="par">—Ketter? hernam Soetkin, zijt gij een ketter, gij? +Die duivels liegen!</p> +<p class="par">—Ik stel mijn vertrouwen op God, antwoordde +Klaas.</p> +<p class="par">Hij werd buitengeleid; Nele en Soetkin volgden hem +weenend, in den waan dat zij ook voor den rechter moesten verschijnen. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e4439" href="#xd21e4439" name= +"xd21e4439">127</a>]</span>Mannen en vrouwlieden kwamen bij heur; maar +als zij hoorden dat Klaas opgeleid werd onder verdenking van ketterije, +kregen zij zulken schrik dat zij haastelijk weer in huis liepen en de +deuren toededen. Alleen eenige meisjes dorsten bij Klaas komen en hem +vragen:</p> +<p class="par">—Waar gaat gij alzoo gekoord en gebonden, +kooldrager?</p> +<p class="par">—Op Gods genade, meidekens, antwoordde hij.</p> +<p class="par">—Men bracht hem naar het Steen; Soetkin en Nele +zetten zich neer aan de poort. Als het avond werd, zei Soetkin tot Nele +te gaan zien of Uilenspiegel niet teruggekomen was.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.69" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Weldra liep de mare in de omliggende dorpen, dat +een man gevangengezet was uit hoofde van ketterije en dat de +kettermeester Titelman, deken van Ronse, bijgenaamd de Inquisiteur +Zonder Genade, het onderzoek zou bestieren.</p> +<p class="par">Uilenspiegel verbleef toen te Koolkerke, in de beste +vriendschap met een schoone pachterse, een jonge weduwe die hem niets +weigeren kon van hetgeen heur eigendom was. Hij werd daar gevierd en +geliefkoosd, tot op den dag dat een verraderlijke medeminnaar, een +schepene der gemeente, hem in den morgen afwachtte als hij uit de +taveerne kwam en hem afrossen wilde. Maar Uilenspiegel, om zijne woede +te stillen, smeet hem in een vijver, waaruit de schepene met de +grootste moeite klaveren kon, groen als een kikvorsch en nat als een +spons.</p> +<p class="par">Uilenspiegel duchtte de weerwraak van den schepene en +maakte dat hij zoo gauw mogelijk uit Koolkerke kwam.</p> +<p class="par">En hij liep regelrecht naar Damme.</p> +<p class="par">De avond viel: hij hadde thuis willen zijn; in zijnen +geest zag hij Nele zitten naaien, Soetkin het avondmaal bereiden, Klaas +zijne mutsaards binden en Titus Bibulus Snuffius knagen aan een +been.</p> +<p class="par">Een rondleurder vroeg hem in ’t voorbijgaan:</p> +<p class="par">—Waar loopt gij zoo haastig?</p> +<p class="par">—Naar Damme, naar mijn huis, was ’t antwoord +van Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De rondleurder sprak:</p> +<p class="par">—De stad is niet meer veilig, ter oorzake van de +ketteren die men er pakt.</p> +<p class="par">En hij ging voort. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e4473" href="#xd21e4473" name="xd21e4473">128</a>]</span></p> +<p class="par">Aan de afspanning <i>het Roode Schild</i> gekomen, ging +Uilenspiegel er binnen, om een glas dobbele kuite te drinken.</p> +<p class="par">De baas zei hem:</p> +<p class="par">—Zijt gij de zoon van Klaas niet?</p> +<p class="par">—Die ben ik, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Haast u, sprak de baas, want het uur van +rampspoed is voor uwen vader geslagen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg wat hij zeggen wilde.</p> +<p class="par">De baas antwoordde, dat hij het ongelukkiglijk maar al +te gauw zou weten.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel liep voort.</p> +<p class="par">Toen hij Damme binnen kwam, liepen de honden die op de +zullen der deuren zaten, hem keffend en blaffend achterna. Op dat +gerucht kwamen de vrouwen buiten en allen vroegen hem te gelijk:</p> +<p class="par">—Van waar komt gij? Hebt gij nieuws van uwen +ongelukkigen vader? Waar is uwe arme moeder? Zit zij ook in het Steen? +Laas! als zij hem maar niet levend verbranden!</p> +<p class="par">Uilenspiegel liep nog harder.</p> +<p class="par">Hij kwam Nele tegen, die hem zegde:</p> +<p class="par">—Thijl, ga niet naar huis: die van de stad hebben +er een bewaker gesteld van wege den keizer.</p> +<p class="par">Uilenspiegel bleef staan.</p> +<p class="par">—Nele, sprak hij, is ’t waar dat zij Klaas, +mijn vader in ’t gevang hebben gestoken?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Nele, en Soetkin weent aan de poort van +het Steen.</p> +<p class="par">Het hert van den verloren zoon bonsde van smerte en hij +zei tot Nele:</p> +<p class="par">—Ik wil ze zien.</p> +<p class="par">—Neen, dat moet gij niet doen, sprak Nele, maar +wel volbrengen hetgeen Klaas gezegd heeft, vóóraleer hij +gepakt werd: Red de karolussen, zij steken achter den brandmuur van den +schoorsteen. Die moet gij eerst redden, want zij zijn ’t erfdeel +van Soetkin, van de arme vrouwe.</p> +<p class="par">Uilenspiegel luisterde niet, maar liep tot aan de poort +van het Steen. Daar vond hij Soetkin zitten; hij kuste heur snikkend en +zij weenden beiden. Door hun jammeren was het volk in menigte naar +’t gevang toegeloopen. Maar de serjanten kwamen, en verjoegen de +arme Soetkin en Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Moeder en zoon gingen toen naar het huis van Nele, naast +hunne woonstee, vóór dewelke zij een der landsknechten +zagen, <span class="pagenum">[<a id="xd21e4520" href="#xd21e4520" name= +"xd21e4520">129</a>]</span>die men uit Brugge ontboden had, uit vreeze +voor de onlusten, die tijdens de uitspraak en gedurende de lijfstraf +konden uitbreken. Want Klaas werd geerne gezien door de burgers van +Damme.</p> +<p class="par">De soldenier zat vóór de deur, en zoog de +laatste droppelen uit eene bottel brandewijn. Toen zij ledig was, smeet +hij ze waar ze vliegen wilde. Vervolgens trok hij zijn jachtmes en stak +hij kasseien uit.</p> +<p class="par">Snikkend kwam Soetkin bij Katelijne binnen.</p> +<p class="par">En schuddebollend sprak Katelijne: „Het vuur! +Maakt open, mijne ziel wil er uit!”</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.70" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De burgstorm had geluid om de rechters ter +vierschare te roepen; omtrent vier uren zaten zij rond den boom der +justitie.</p> +<p class="par">Klaas werd vóór hen geleid en hij zag +onder het verhemelte den Baljuw van Damme zitten; aan zijne zijden +waren de drossaard, de schepenen en de griffier.</p> +<p class="par">Op het geluid van de klokke kwam het gemeen in groote +menigte toegeloopen, en het sprak:</p> +<p class="par">—Vele onder de rechters zitten daar niet om naar +recht te vonnissen, maar als slaven in dienst van den Keizer.</p> +<p class="par">De griffier verklaarde dat de rechtbank zich +voorafgaandelijk ter vierschare rond den lindeboom vergaderd hebbende, +beslist had dat, gehoord de aantijgingen en getuigenissen, de genaamde +Klaas, koolbrander, geboortig van Damme, echtgenoot van Soetkin, +dochter van Joostens, bij den lijve moest gevat worden. En nu, voegde +hij er bij, gaan wij tot het verhoor der getuigen over.</p> +<p class="par">Hans Barbier, buurman van Klaas, werd eerst onderhoord. +Nadat hij den eed afgelegd had, sprak hij: „Op mijner ziele +zaligheid bevestig en verzeker ik dat Klaas, alhier tegenwoordig, door +mij gekend is meer dan vijftien jaar; dat hij altijd eerlijk geleefd +heeft volgens de wetten Onzer Moeder de Heilige Kerk; dat hij nooit +smadelijk over haar gesproken of bij mijn wete nooit eenigen ketter +geherbergd heeft, noch het boek van Luther verborgen, noch over gemeld +boek gesproken, noch iets gedaan dat hem in verdenking kan brengen, de +wetten en ordonnantiën van het keizerrijk overtreden te hebben. +Zoo helpen mij God en al zijne santen.”</p> +<p class="par">Jan Van Roosebeke werd vervolgens onderhoord en zei +„dat, gedurende de afwezigheid van Soetkin, vrouw van Klaas, hij +verscheidene <span class="pagenum">[<a id="xd21e4546" href="#xd21e4546" +name="xd21e4546">130</a>]</span>reizen in het huis van den beschuldigde +twee mannenstemmen had meenen te hooren en dat hij dikwijls, na de +avondklokken, in een kleine zolderkamer, een licht en twee klappende +mannen gezien had, waaronder Klaas. Wat betreft te zeggen of de andere +man al of niet een ketter was, dat kon hij niet, daar hij hem van verre +gezien had. Maar wat Klaas betreft, vervolgde hij, in volle waarheid +moet ik zeggen dat hij, sedert ik hem ken, geregeld zijn Paschen houdt, +op de groote heiligdagen Onzen Heere ontvangt, en alle Zondagen naar de +misse gaat, uitgenomen nochtans dien van het Heilig Bloed en de +volgende. Meerder weet ik niet. Zoo helpen mij God en al zijne +santen.”</p> +<p class="par">Ondervraagd of hij Klaas, in de taveerne <i>den Blauwen +Toren</i>, geene aflaten had zien verkoopen en met het vagevuur niet +had hooren spotten, antwoordde Jan Van Roosebeke dat Klaas inderdaad +aflaten verkocht had, maar zonder eenigerlei verachting of spotternije, +en dat hij, Jan Van Roosebeke, er van hem gekocht had gelijk ook +Judocus Grijpstuiver, de deken der vischverkoopers, had willen +doen.</p> +<p class="par">De baljuw maakte nu de feiten en punten bekend, uit +hoofde waarvan Klaas voor de vierschare gedaagd was en sprak:</p> +<p class="par">—De aanbrenger, toevallig eens te Damme gebleven, +ten einde zijn geld te Brugge niet in slemperijen en braspartijen te +verteren, gelijk dit meer gebeurt bij deze heilige gelegenheid, stond +in pais een luchtje te scheppen aan zijne zulle, toen hij een man de +Reigerstraat zag ingaan. Klaas, den man ziende, ging hem tegen en +groette hem. De man was in ’t zwart gekleed. Hij ging bij Klaas +binnen en de deur bleef half open. Nieuwgierig om te weten wie die man +was, ging de aanbrenger in de gang en hoorde Klaas met den vreemdeling +spreken over zekeren Judocus, zijn broeder, die, onder de +protestantsche troepen gevangengenomen, omtrent Aken geradbraakt werd. +De vreemdeling zei tot Klaas: aangezien het geld hetwelk zijn broeder +hem gegeven had, genomen was van het arme, onwetende volk, hij het +moest gebruiken om zijn zoon op te brengen in den hervormden +eeredienst. Ook zette hij Klaas aan om den schoot Onzer Moeder de +Heilige Kerk te verlaten, en nadat hij allerlei goddelooze woorden +uitgesproken had, antwoordde Klaas alleenlijk: De beulen! De +moordenaars! Mijn arme broeder! En dusdoende lasterde de beschuldigde +Onzen Heiligen Vader den Paus en Zijne Koninklijke Majesteit, omdat zij +de ketterije terecht willen straffen als eene misdaad van goddelijke en +menschelijke majesteitsschennis. Als <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e4557" href="#xd21e4557" name="xd21e4557">131</a>]</span>de man +gedaan had met eten, hoorde de aanbrenger Klaas uitroepen: „Arme +Judocus, dat God zich uwer ontferme; zij waren wreed jegens u.” +Daardoor beschuldigde hij God zelf van goddeloosheid, door te willen +veronderstellen dat Hij ketteren in zijnen hemel zou ontvangen. En +Klaas hield niet op te zeggen: „Mijn arme broeder!” Gelijk +een kettersch predikant, riep de vreemdeling toen in woede uit: +„Zij zal vallen, de Babylonische Hoer, en het verblijf worden van +duivelen en roofdieren.” Klaas riep daarop: „De beulen, de +moordenaars! Mijn arme broeder!” De vreemdeling, zijne rede +vervolgende, sprak: „Want de engel zal eenen steen oprapen, zoo +groot als een molensteen. En hij zal hem in de zee smijten en zeggen: +Zoo wordt het groot Babylon weggeworpen en nimmermeer +teruggevonden.”—„Heer, sprak Klaas, uw mond is vol +grammoedigheid; maar zeg mij wanneer de heerschappij zal komen in +dewelke de zachtmoedigen in pais op de wereld zullen kunnen +leven?”—„Nooit! antwoordde de vreemdeling, zoolang de +antichrist regeert, dat is de paus, die een vijand van licht en +waarheid is.”—„Ha! sprak Klaas, gij spreekt zonder +eerbied van Onzen Heiligen Vader. Hij is onwetend van de wreede +folteringen waarmede de arme protestanten gestraft worden.” De +vreemdeling antwoordde: „Zeker weet hij het, want het is op zijne +bevelen dat zij worden om hals gebracht door den keizer, nu door den +koning, die profijt trekt uit de verbeurdverklaringen, die van de +gestorvenen erft en juist liefst de rijken uit hoofde van ketterije +voor de Vierscharen daagt.” Klaas antwoordde: „Overal +spreekt men ervan in Vlaanderenland, ik moet het gelooven. Het vleesch +des menschen is zwak, al is het ook koninklijk vleesch. Mijn arme +Judocus!” En Klaas gaf alzoo te verstaan dat het uit een +verachtelijk winstbejag is dat Zijne Majesteit de ketteren doet +straffen. Mits de vreemdeling wilde voortgaan, antwoordde Klaas: +„Gelief, Heere, met deze reden niet voort te gaan, want werden +zij gehoord, ik zou het duur moeten bekoopen.”</p> +<p class="par">... Klaas stond op om naar den kelder te gaan, waaruit +hij met een kan bier terugkwam: „Ik ga de deur toedoen”, +sprak hij vervolgens, en de aanbrenger hoorde niets meer, want hij +moest haastelijk het huis verlaten. Maar met valavond werd de deur weer +geopend. De vreemdeling ging heen, maar weldra kwam hij weder kloppen, +zeggende: „Klaas, ’t is koud; ik weet niet waar slapen; +verleen mij eene schuilplaats; niemand heeft mij <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4562" href="#xd21e4562" name= +"xd21e4562">132</a>]</span>zien binnenkomen; alles is stil.” +Klaas liet hem binnen, stak eene lanteerne aan en men zag +hem,—den ketter den weg wijzend,—de trap opgaan en den +vreemdeling brengen in een kleine dakkamer waarvan het venster uitzicht +geeft in den hof.</p> +<p class="par">—Wie anders, riep Klaas uit, kan dat alles +overgedragen hebben dan gij, deugniet van een vischverkooper? Stondt +gij dien Zondag niet stijf als een paal aan uwe zulle, schijnheilig +naar de zwaluwen te kijken?</p> +<p class="par">En hij wees naar Judocus Grijpstuiver, deken der +vischverkoopers, die met zijn leelijke tronie tusschen het volk te zien +was.</p> +<p class="par">De vischverkooper grijnslachte, toen hij hoorde dat +Klaas aldus zich zelven verried. Allen die van ’t gemeen, mannen, +vrouwen en meidekens, zeiden tot elkaar:</p> +<p class="par">—Arme man, die woorden kosten hem het leven!</p> +<p class="par">Doch de griffier ging voort:</p> +<p class="par">—De ketter en Klaas spraken dien nacht en ook de +zes volgende nachten langdurig met elkander; men kon den vreemdeling +vele gebaren van dreigement of van zegening zien maken, de handen ten +hemel zien heffen, als zijne gelijken in ketterije plegen te doen. +Klaas scheen zijne reden goed te keuren. Voorzeker spraken zij die +dagen, avonden en nachten smadelijk over de misse, de biecht, de +aflaten en Zijne Koninklijke Majesteit....</p> +<p class="par">—Niemand heeft dat gehoord, sprak Klaas, en zonder +bewijzen mag men mij daarvan niet beschuldigen!</p> +<p class="par">De griffier hernam:—Men heeft andere dingen +gehoord. Als de vreemdeling den zevenden dag omtrent den valavond +vertrok, hebt gij hem uitgeleide gedaan tot aan den paalsteen van +Katelijne’s akker. Daar vroeg de vreemdeling u wat gij gedaan +hadt met de leelijke afgodenbeelden—en de baljuw sloeg een +kruis—van de Allerheiligste Maagd, van Sint-Nikolaas en van +Sint-Maarten? Gij antwoordet dat gij ze gebroken en in den put gesmeten +hadt. Zij werden inderdaad, verleden nacht, in uwen put gevonden, en de +stukken ervan liggen in de folterkamer.</p> +<p class="par">Op die rede scheen Klaas verstomd. De baljuw vroeg hem +of hij niets te antwoorden had; Klaas zegde van neen.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg hem of hij de vermaledijde gedachte niet +herroepen wilde, die hem de beelden had doen breken, alsmede de +goddelooze doling dewelke hem smadelijke woorden ten opzichte van Zijne +Goddelijke Majesteit en ten opzichte van Zijne Koninklijke Majesteit +had doen uitspreken.</p> +<p class="par">Klaas antwoordde dat zijn lijf aan Zijne Koninklijke +Majesteit, <span class="pagenum">[<a id="xd21e4587" href="#xd21e4587" +name="xd21e4587">133</a>]</span>maar dat zijn geweten aan Christus +behoorde, wiens wet hij wilde opvolgen. De baljuw vroeg hem of die wet +diegene van de Heilige Kerk was.</p> +<p class="par">—Zij staat geschreven in de Heilige Schrift, +antwoordde Klaas.</p> +<p class="par">Aangemaand te antwoorden op de vraag of de Paus de +Stadhouder van Christus op dees aarde is, sprak hij:</p> +<p class="par">—Neen!</p> +<p class="par">—Ondervraagd of hij geloofde dat het verboden was +de beelden van de Heilige Maagd en van de Heiligen te aanbidden, +antwoordde hij, dat het afgoderij was. Ondervraagd over het stuk of de +oorbiecht goed is en heilzaam, antwoordde hij:</p> +<p class="par">—Christus heeft gezegd: Belijdt uwe zonden aan +malkander.</p> +<p class="par">Hij was kloekmoedig in zijne antwoorden, hoewel hij in +den grond treurig en angstig scheen.</p> +<p class="par">Acht uren had de klok geslagen en de avond viel: de +heeren der rechtbank stelden de uitspraak uit tot den volgenden +dag.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.71" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In Katelijne’s hut weende Soetkin, +waanzinnig van smerte. En gedurig sprak zij:</p> +<p class="par">—Mijn man! mijn arme man!</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Nele omhelsden heur met oneindige +teederheid. Zij drukte hen toen in heure armen en weende in stilte. Dan +deed zij hun teeken heur alleen te laten. Nele sprak tot +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Laat heur, zij wil het; wij zullen de karolussen +redden.</p> +<p class="par">En zij togen henen; Katelijne liep rond Soetkin en +sprak:</p> +<p class="par">Maak open: mijne ziel wil er uit!</p> +<p class="par">En Soetkin, met strakke oogen, keek heur aan zonder heur +te zien.</p> +<p class="par">De hutten van Klaas en van Katelijne paalden aaneen, die +van Klaas stond wat achteruit en had een hofje van voren. Bij het +huisje van Katelijne hoorde een boonenveld, dat op de straat uitgaf. +Dat veld was afgesloten met een groene haag, waarin Uilenspiegel en +Nele, toen ze jong waren, een gat gemaakt hadden, om bij malkander te +komen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Nele gingen in het boonenveld en van +daar zagen zij den landsknecht welke, met waggelenden kop in de lucht +spuwde, maar het speeksel viel terug op zijn wambuis. Een flesch lag +nevens hem. <span class="pagenum">[<a id="xd21e4624" href="#xd21e4624" +name="xd21e4624">134</a>]</span></p> +<p class="par">—Nele, sprak Uilenspiegel stille, die dronken +soldaat heeft niet genoeg gedronken, hij moet nog meer drinken. Eerst +dan zullen wij hem meester zijn. Laat ons de flesch nemen.</p> +<p class="par">Bij den klank hunner stemmen, keerde de soldenier zijn +zwaren kop naar hen toe; hij zocht zijne flesch en, die niet vindende, +spuwde hij voort in de lucht om in den maneschijn zijn speeksel te zien +vallen.</p> +<p class="par">—De brandewijn zit tot aan zijne tanden, sprak +Uilenspiegel, ziet gij, Nele, hoe moeilijk hij spuwt?</p> +<p class="par">Als de soldenier opnieuw gespuwd en in de lucht gekeken +had, stak hij de hand uit naar de flesch. Hij vond ze, zette ze aan +zijn mond, stak zijn hoofd achteruit, klopte zachtjes op de flesch om +er de laatste droppelen uit te halen en lokte er aan als een kind aan +de borst zijner moeder. Er niets meer in vindende, smeet hij de flesch +weg, vloekte toen in het Hoogduitsch, spuwde weer, liet den kop rechts +en links vallen, knauwde een onverstaanbaar vaderons en sliep in.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die begreep dat die slaap niet van langen +duur wezen zou, zegde dat zij hem nog zwaarder moesten doen ronken; hij +kroop door de haag, nam de flesch van den dronkenlap, gaf ze aan Nele, +die ze met brandewijn vulde.</p> +<p class="par">De soldaat snorkte door; Uilenspiegel kroop weder door +het gat van de haag, stak de volle flesch tusschen de beenen van den +dronkaard en keerde terug in het boonenveld, waar hij met Nele bleef +wachten.</p> +<p class="par">De koelte van de versch gevulde flesch deed den soldaat +de oogen openen, en onwillekeurig tastte hij naar het voorwerp, dat hem +koude veroorzaakte.</p> +<p class="par">Zijn dronkaards-instinct zei hem, dat het wel eene volle +flesch kon wezen, en hij greep ze vast. Uilenspiegel zag hem, in den +maneschijn, de flesch schudden om te hooren of er iets in was, er van +proeven, lachen en verwonderd zijn dat zij zoo vol was, dan een slok +drinken, de flesch neerzetten, weernemen en nog drinken.</p> +<p class="par">Toen zong hij:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Komt in ’t blauw heer Maneschijn</p> +<p class="line">’s Avonds bij vrouw Zee....</p> +</div> +<p class="par first">Bij de Hoogduitschers is vrouwe Zee de gemalinne +van heer Maan, die de meester der vrouwen is. Hij zong dus: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e4651" href="#xd21e4651" name= +"xd21e4651">135</a>]</span></p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Komt in ’t blauw heer Maneschijn</p> +<p class="line">’s Avonds bij vrouw Zee,</p> +<p class="line">Vrouwe Zee dan biedt hem aan</p> +<p class="line">Heet haar grooten roemer wijn,</p> +<p class="line">Komt in ’t blauw heer Maneschijn.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Met hem zal ze aan tafel gaan,</p> +<p class="line">Om zijn hals haar armen slaan,</p> +<p class="line">En is ’t rijke maal gedaan,</p> +<p class="line">In haar bed hem liggen gaan,</p> +<p class="line">Komt in ’t blauw de heere Maan.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Dien’ me zoo mijn lievekijn,</p> +<p class="line">Lekker eten, heeten wijn,</p> +<p class="line">Dien’ me zoo mijn lievekijn,</p> +<p class="line">Komt in ’t blauw heer Maneschijn.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">Na elk referein nam hij een slok en na het laatste +ledigde hij de flesch. En toen viel hij in slaap. En hij hoorde niet +dat Nele zegde: „Ze steken in eenen pot achter den brandmuur van +den schoorsteen”, noch dat Uilenspiegel langs het stalleken in de +keuken van Klaas drong. Uilenspiegel hief de plaat van den brandmuur +op, nam den pot en de karolussen en ging toen de karolussen begraven +naast den steenput van Katelijne, daar hij wel wist dat men ze +misschien in den put, doch geenszins er nevens zou zoeken.</p> +<p class="par">Vervolgens keerden zij terug bij Soetkin, die weende en +zuchtte:</p> +<p class="par">—Mijn man! mijne arme man!</p> +<p class="par">Nele en Uilenspiegel bleven heel den nacht bij heur +waken.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.72" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Den volgenden dag riep de burgstorm de rechters +ter vierschare.</p> +<p class="par">Als zij op de vier banken rond den boom der justitie +zaten, onderhoorden zij nogmaals Klaas en vroegen hem of hij zijne +dolingen wilde herroepen.</p> +<p class="par">Klaas hief de handen ten hemel en sprak:</p> +<p class="par">—Christus, mijn Heer, ziet mij van omhoog. Ik +bekeek de zonne toen mijn Thijl ter wereld kwam. Waar is hij nu, de +zwerver? Soetkin, mijn goede, mijn zoete vrouwe, zult gij kloekmoedig +zijn in ’t ongeluk? <span class="pagenum">[<a id="xd21e4704" +href="#xd21e4704" name="xd21e4704">136</a>]</span></p> +<p class="par">Toen bezag hij den lindeboom en vloekte hij hem:</p> +<p class="par">—Storm en droogte! dat de boomen van den grond +onzer vaderen liever verschroeien dan te gedogen, dat men in hunne +schaduw het vrije geweten ten dood verwijst! Waar zijt gij, mijn +jongen? Ik was hard jegens u Mijne Heeren, ontfermt U mijner, en +oordeelt mij gelijk Onze Goedertieren Heere zou doen.</p> +<p class="par">En allen die hem aanhoorden, moesten weenen, behalve de +rechters en Judocus Grijpstuiver.</p> +<p class="par">Toen vroeg hij of er voor hem geenerlei vergiffenis was, +zeggende:</p> +<p class="par">—Ik heb altijd veel gewrocht en weinig gewonnen; +ik was goed jegens den arme en gedienstig voor elkeen. Ik heb de +Roomsche Kerke verlaten om te gehoorzamen aan den geest Gods, die tot +mij sprak. Ik smeek om geen andere gratie dan de verandering van de +straffe des vuurs in die van eeuwigdurende verbanning uit +Vlaanderenland, op verbeurte mijns levens, straffe die voorwaar streng +genoeg is.</p> +<p class="par">Allen riepen:</p> +<p class="par">—Genade, heeren! erbarming!</p> +<p class="par">Maar Judocus Grijpstuiver riep niet mede.</p> +<p class="par">De baljuw gaf de toehoorders teeken te zwijgen en zegde +dat het door de plakkaten strengelijk verboden was, genade voor +ketteren te vragen, maar dat, zoo Klaas zijne doling wilde afzweren, +hij zou gehangen worden in stee van verbrand.</p> +<p class="par">En het volk sprak:</p> +<p class="par">—Gehangen of verbrand, ’t is toch de +dood!</p> +<p class="par">En de vrouwen weenden en de mannen morden.</p> +<p class="par">—Ik zweer niets af, sprak Klaas. Doet met mijn +lijf wat uwer genade zal believen.</p> +<p class="par">Titelman, de deken van Ronse, riep toen uit:</p> +<p class="par">—Het is ondraaglijk zulk een kettergespuis tot +zijne rechters het hoofd te zien verheffen; het lichaam tot assche +verbranden is een kortstondige pijne; men moet de ziele redden en de +ketteren, door middel van de torture, dwingen hunne dolingen af te +gaan, opdat zij aan ’t volk het gevaarlijk schouwspel niet geven +van ketteren, die in onboetveerdigheid sterven.</p> +<p class="par">Op die rede weenden de vrouwen nog meer en zeiden de +mannen:</p> +<p class="par">—Hij heeft het stuk bekend: ’t is dus de +straffe, maar niet de torture.</p> +<p class="par">De rechtbank besliste dat, mits de tortuur niet +voorgeschreven <span class="pagenum">[<a id="xd21e4743" href= +"#xd21e4743" name="xd21e4743">137</a>]</span>was door de +ordonnantiën, Klaas die niet moest verduren. Nogmaals tot afzweren +vermaand, antwoordde hij:</p> +<p class="par">—Ik kan niet.</p> +<p class="par">Krachtens de plakkaten, werd hij plichtig verklaard aan +simonie, wegens het verkoopen van aflaten, aan ketterije en aan het +herbergen van ketters en als dusdanig werd hij veroordeeld om +„geëxecuteerd te worden met den viere, zoo dat er de dood +naar volge”, vóór de pui van het schepenhuis.</p> +<p class="par">Zijn lichaam zou twee dagen aan den staak blijven hangen +om tot voorbeeld te dienen en daarna gevoerd worden ter plaatse +patibulaire, zooals zij het galgeveld heetten.</p> +<p class="par">De rechtbank kende den aanbrenger Judocus +Grijpstuiver—wiens’ naam niet genoemd werd—vijftig +gulden op de eerste honderd karolusgulden der erfenis en den tienden +penning op het overige toe.</p> +<p class="par">Als Klaas dat vonnis hoorde, sprak hij tot den deken der +vischverkoopers:</p> +<p class="par">—Gij zult een kwaden dood sterven, slecht mensch, +die voor een kleine som gelds eene weduw en eenen wees, twee +ongelukkigen maakt.</p> +<p class="par">De rechters hadden Klaas laten uitspreken, want zij +ook—behalve Titelman—voelden groote verachting voor den +deken der vischverkoopers en zijne eerlooze aanklacht.</p> +<p class="par">Grijpstuiver was bleek van woede en van schaamte.</p> +<p class="par">En Klaas werd terug naar het Steen gebracht.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.73" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Den volgenden dag, werd het vonnis aan Nele, +Uilenspiegel en Soetkin bekend gemaakt.</p> +<p class="par">Zij vroegen den rechters om in het gevang te mogen gaan, +hetwelk hun toegestaan werd, behalve aan Nele.</p> +<p class="par">Als zij binnenkwamen, zagen zij Klaas met een keten aan +den muur geklonken. Een klein houtvuur smeulde in den heerd, ter +oorzake van de wakheid. Want bij wet en recht is het in Vlaanderen +voorgeschreven, goed te zijn voor hen die moeten sterven, en hun brood, +vleesch of kaas, alsmede wijn te geven. Maar de schrokkige cipiers +overtreden dikwijls de wet, en talrijk zijn zij, die het grootste en +beste deel van het eten der arme gevangenen achterhouden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e4772" href="#xd21e4772" name= +"xd21e4772">138</a>]</span></p> +<p class="par">Weenend vloog Klaas om den hals van Uilenspiegel en +Soetkin, maar hij was de eerste die ophield met weenen, want hij wilde +sterk zijn, als man en als hoofd van het huis.</p> +<p class="par">Soetkin snikte en Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Kon ik die ijzers breken.</p> +<p class="par">Soetkin snikte en sprak:</p> +<p class="par">—Ik zal bij koning Philippus gaan, hij zal genade +verleenen.</p> +<p class="par">Klaas antwoordde:</p> +<p class="par">—De koning erft van de martelaren.</p> +<p class="par">Dan voegde hij er bij:</p> +<p class="par">—Lieve vrouw en kind! treurig en smertvol ga ik +deze wereld verlaten. Zoo ik eenigen schrik koester voor het lijden +mijns lichaams, ben ik mede bedroefd als ik er aan denk dat, als ik +dood ben, gij beiden arm en ellendig zult zijn, want de koning zal u +uwe have ontnemen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde met stille stemme:</p> +<p class="par">—Gisteren heb ik met Nele alles gered.</p> +<p class="par">—Dat doet mij genoegen, antwoordde Klaas; de +aanbrenger zal niet lachen op mijn lijk.</p> +<p class="par">—Hij sterve, de judas, sprak Soetkin met +haatvollen blik.</p> +<p class="par">Maar Klaas dacht aan de karolussen en sprak:</p> +<p class="par">—Dat was slim van u, Thijlken, mijn lieveling; +Soetkin, mijn arme Soetkin, zal dus in haren ouden dag geen honger +hoeven te lijden.</p> +<p class="par">En Klaas omhelsde heur, drukte heur tegen zijne borst, +en zij snikte nog harder, bij de gedachte dat zij weldra heuren braven +beschermer zou kwijt zijn.</p> +<p class="par">Klaas bezag Uilenspiegel en sprak:</p> +<p class="par">—Mijn zoon, dikwijls deedt gij kwaad, door langs +de wegen te slenteren als de rabauwen; dat moogt gij nimmermeer doen, +mijn kind, noch uw moeder alleen laten, want gij, als man, moet heur +beschermer en verdediger zijn.</p> +<p class="par">—Dat zal ik, vader, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—O mijn arme man! zei Soetkin hem kussend. Welke +misdaad bedreven wij dan? Wij leefden getweeën gelukkig in eere en +in deugd; wij beminden elkander, dat weet gij, Heere God, die ons ziet! +Wij stonden vroeg op om te werken en ’s avonds aten wij, U +dankend, het zuur gewonnen brood van den dag. Ik ga naar den koning; ik +zal hem verscheuren met mijne nagelen. Heere God, wij hebben niets +misdaan!</p> +<p class="par">Maar de cipier kwam binnen en zei dat ze moesten +vertrekken. <span class="pagenum">[<a id="xd21e4817" href="#xd21e4817" +name="xd21e4817">139</a>]</span></p> +<p class="par">Soetkin vroeg om te blijven. Klaas voelde heur arm +gezicht branden tegen het zijne, en de tranen van Soetkin maakten zijne +wangen nat, en heel heur lichaam trilde en huiverde in zijne armen. Hij +vroeg om heur bij hem te laten.</p> +<p class="par">De cipier zei nog dat ze moesten henengaan en trok +Soetkin uit de armen van Klaas.</p> +<p class="par">Klaas sprak tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Waak over haar.</p> +<p class="par">Uilenspiegel beloofde het hem. En de zoon de moeder +ondersteunend, togen Uilenspiegel en Soetkin henen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.74" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Den volgenden dag, die de dag van de lijfstraffe +was, namen de buren uit medelijden, Uilenspiegel, Soetkin en Nele mede +naar Katelijne’s huis en sloten hen op.</p> +<p class="par">Maar zij hadden er niet aan gedacht, dat zij van verre +de kreten van den martelaar hooren en, door het venster, de vlammen van +den brandstapel zien konden.</p> +<p class="par">Schuddebollend dwaalde Katelijne door de stad, +roepende:</p> +<p class="par">—Maakt open: de ziel wil er uit!</p> +<p class="par">Te negen uren werd Klaas in zijn hemde, met de handen op +den rug gebonden, uit de gevangenis gehaald. Volgens de sententie, was +de brandstapel opgericht in de Onze-Lieve-Vrouwestraat, rondom een +staak, die vóór de pui van ’t schepenhuis geplaatst +was. De beul en zijne knechten waren nog bezig met het hout opeen te +stapelen.</p> +<p class="par">Klaas, omringd door zijne serjanten, wachtte geduldig, +terwijl de provoost te peerd, de staffieren van ’t baljuwschap en +de negen uit Brugge ontboden landsknechten groote moeite hadden om het +morrende volk tegen te houden.</p> +<p class="par">Allen zeiden dat het wreedheid was een man, die steeds +goed, gedienstig en neerstig was, in zijn ouden dag aldus te +martelen.</p> +<p class="par">Doch eensklaps knielden zij neder om te bidden. De +doodklok begon te kleppen.</p> +<p class="par">De uitzinnige Katelijne stond vooraan in het volk.</p> +<p class="par">Naar Klaas en den brandstapel kijkend, sprak zij:</p> +<p class="par">—Het vuur! Het vuur! Maakt een gat: de ziel wil er +uit.</p> +<p class="par">Als Soetkin en Nele de klokke hoorden, sloegen beiden +een kruis. Maar Uilenspiegel deed het niet, zeggende dat hij God niet +<span class="pagenum">[<a id="xd21e4856" href="#xd21e4856" name= +"xd21e4856">140</a>]</span>aanbad op de manier van de beulen. De hut +rondloopend, beproefde hij deuren en vensteren open te breken, maar de +buren, die buiten stonden, beletten het hem.</p> +<p class="par">Doch Soetkin sloeg eensklaps heur voorschoot +vóór heur gezicht en gilde:</p> +<p class="par">—De rook!</p> +<p class="par">De drie bedroefden zagen een groote zwarte rookwolk +dwarrelend omhoog stijgen. ’t Was de rook van den brandstapel, +waarop Klaas aan eenen staak was gebonden en dien de scherprechter aan +drie kanten aangestoken had, in naam des Vaders, des Zoons en des +Heiligen Geestes.</p> +<p class="par">Klaas keek rond zich, en als hij Soetkin en Uilenspiegel +in de menigte niet zag, was hij tevreden dat zij hem niet zouden zien +lijden.</p> +<p class="par">Klaas bad, het hout knetterde, de mannen morden, de +vrouwen weenden, Katelijne sprak:—Doet het vuur uit, maakt een +gat, de ziel wil er uit,—en de doodklok klepte, en ander gerucht +hoorde men niet.</p> +<p class="par">Soetkin werd eensklaps bleek als de dood, zij huiverde +over gansch heur lichaam en wees naar den hemel. Een lange, smalle vlam +was uit den brandstapel opgestegen en verhief zich bijwijlen boven de +daken van de lage huizen. De vlam was bitter smertelijk voor Klaas, +want al naar gelang van de grillen des winds, knaagde zij aan zijne +beenen, verschroeidde en verbrandde zij zijn haar en zijnen baard.</p> +<p class="par">Uilenspiegel drukte Soetkin in zijne armen en wilde heur +van voor het venster trekken. Zij hoorden een bangen kreet: ’t +was Klaas, wiens lichaam aan eenen kant brandde. Maar hij zweeg en +weende. En zijne borst was nat van zijne tranen.</p> +<p class="par">Toen hoorden Soetkin en Uilenspiegel een groot rumoer. +’t Waren de poorters, vrouwen en kinderen die riepen:</p> +<p class="par">—Klaas werd niet veroordeeld om te sterven met +zacht vuur, maar met groote vlammen. Beul, pook het vuur aan!</p> +<p class="par">De beul deed het, doch het vuur wilde niet laaien.</p> +<p class="par">—Verworg hem, riepen zij.</p> +<p class="par">En zij smeten steenen naar den provoost.</p> +<p class="par">—De vlam! de groote vlam! huilde Soetkin.</p> +<p class="par">Te midden van den rook, zag zij nu een roode vlam ten +hemel stijgen.</p> +<p class="par">—Hij gaat sterven, sprak de weduw. God, ontferm U +der ziele van den onschuldigen martelaar. Waar is de koning, dat ik hem +met mijne nagelen het hert uitrukke? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e4889" href="#xd21e4889" name="xd21e4889">141</a>]</span></p> +<p class="par">En de doodklok klepte.</p> +<p class="par"><span class="corr" id="xd21e4893" title= +"Bron: Soetking">Soetkin</span> hoorde Klaas nog een grooten kreet +slaken, maar zij zag noch zijn lichaam dat zich wrong en kronkelde door +de smerte des vuurs, noch zijn gezicht dat ineentrok, zijn hoofd dat +hij langs alle kanten keerde en draaide en tegen den staak sloeg. Het +volk ging voort met roepen en fluiten, de vrouwen en kinderen smeten +nog steenen, toen plotseling heel de brandstapel ontgloeide, en allen, +te midden van rook en van vlammen, Klaas hoorden zuchten:</p> +<p class="par">—Soetkin! Thijl!</p> +<p class="par">En zijn hoofd viel op zijne borst alsof het van lood +was.</p> +<p class="par">En uit Katelijne’s woning kwam een schellen, +hertverscheurenden kreet. En toen hoorde men niets meer dan de +uitzinnige, die schuddebollend sprak: „De ziel wil er +uit”.</p> +<p class="par">Klaas was dood. De brandstapel viel ineen aan den voet +van den staak, aan denwelken het arme, verkoolde lichaam bij den hals +bleef hangen.</p> +<p class="par">En de doodklep klepte.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.75" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Met gebogen hoofd en gevouwen handen stond Soetkin +zwijgend tegen den muur van den keuken. En Uilenspiegel had zijne armen +om heuren hals geslagen, zonder spreken of weenen.</p> +<p class="par">Hij was verschrikt van het koortsvuur dat in zijn +moeders lichaam brandde.</p> +<p class="par">De buren, die terugkwamen, zeiden dat Klaas gedaan had +met lijden.</p> +<p class="par">—Hij is in den hemel, sprak de weduw.</p> +<p class="par">—Bid voor hem, sprak Nele tot Uilenspiegel, en zij +gaf hem heuren rozenkrans; maar hij stiet dien van zich af, omdat, zoo +hij zeide, de bollekens door den paus gewijd waren.</p> +<p class="par">De nacht was gevallen en Uilenspiegel zei:</p> +<p class="par">—Moeder, ga slapen, ik zal bij u waken.</p> +<p class="par">—Gij moet niet waken, sprak Soetkin, want de slaap +doet goed aan jonge menschen.</p> +<p class="par">Nele maakte hun elk eene legerstee in de keuken en ging +toen henen.</p> +<p class="par">En zij bleven er getweeën, terwijl het vuur van de +wortels in den heerd uitbrandde. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e4930" href="#xd21e4930" name="xd21e4930">142</a>]</span></p> +<p class="par">Soetkin ging slapen, Uilenspiegel deed als zij en hoorde +ze weenen in heur bedde.</p> +<p class="par">Buiten, in de nachtelijke stilte, deed de wind de boomen +huilen lijk de zee en joeg, als voorboden van den herfst, dwarrelende +stofwolken tegen de ruiten.</p> +<p class="par">Het scheen Uilenspiegel dat hij een man zag over en weer +gaan, dat hij stappen hoorde in de keuken. Toen hij opkeek, zag hij den +man niet meer; maar hij luisterde en hoorde alleen den wind, die in den +schoorsteen huilde en Soetkin, die in heur bedde weende.</p> +<p class="par">Dan opnieuw hoorde hij stappen, en, achter zich, tegen +zijn hoofd, een bangen zucht.—Wie is daar? sprak hij.</p> +<p class="par">Niemand antwoordde, maar hij hoorde drie kloppen op de +tafel. Uilenspiegel, verschrikt en huiverend, vroeg nogmaals:—Wie +is daar? Hij kreeg geen antwoord, maar hoorde drie kloppen op de tafel +en voelde twee armen die hem vastgrepen, en over zijn gelaat zich een +ruig lichaam buigen, dat een groot gat in de borst had en naar verbrand +rook.</p> +<p class="par">—Vader, sprak Uilenspiegel, is het uw arm lichaam, +dat aldus op mij drukt?</p> +<p class="par">Hij kreeg geen antwoord, en, hoewel de schimme omtrent +hem was, hoorde hij buiten roepen: „Thijl! Thijl!” Soetkin +stond schielijk op en kwam aan Uilenspiegel’s bed. „Hoort +gij niets?” vroeg zij hem.</p> +<p class="par">—’t Doet, vader die mij roept.</p> +<p class="par">Ik, sprak Soetkin, ik heb een koud lichaam in mijn bedde +gevoeld; en de stroozakken schudden en de gordijnen gingen open en toe +en ’k hoorde eene stemme die sprak: „Soetkin”; eene +stemme die zwak als een ademtocht was, en stappen zoo licht als het +dansen der muggen. Vervolgens tot den Geest van Klaas sprekend, zegde +zij: „Man, zoo gij iets begeert in den hemel alwaar God U +opgenomen heeft, moet gij het zeggen, opdat wij uwen wil kunnen +volbrengen.”</p> +<p class="par">Eensklaps sloeg de wind met geweld de deur open en de +kamer werd met stof vervuld, en Uilenspiegel en Soetkin hoorden in de +verte een akelig ravengekras.</p> +<p class="par">Zij kwamen samen buiten en gingen naar den +brandstapel.</p> +<p class="par">Het was stikdonker, behalve wanneer de gure Noordenwind +de wolken in den hemel als herten voortjoeg en de bleeke maan heur +zilveren licht ter aarde zond.</p> +<p class="par">Een stadsserjant stond op wacht bij den brandstapel. +Soetkin <span class="pagenum">[<a id="xd21e4959" href="#xd21e4959" +name="xd21e4959">143</a>]</span>en Uilenspiegel hoorden den klank +zijner stappen op den harden grond en het gekras eener raaf, die zekere +raven bijriep, want het werd in de verte beantwoord door andere +raven.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel en Soetkin bij den brandstapel waren, +viel de raaf op Klaas’ schouderen neer, en zij hoorden heur +pikken in het lijk, en andere raven vlogen weldra bij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde op den brandstapel springen om de +raven te verjagen; de serjant sprak tot hem:</p> +<p class="par">—Tooveraar, ’t is nuttelooze moeite die gij +doen gaat, weet dat de handen van verbranden het vermogen niet hebben +onzichtbaar te maken als die van gehangenen.</p> +<p class="par">—Heer serjant, antwoordde Uilenspiegel, ik ben +geen tooveraar, maar de wees van hem die daar hangt, en deze vrouw is +zijne weduwe. Wij willen hem nogmaals kussen en een weinig van zijne +assche meenemen, tot gedenkenis. Laat het ons toe, heer, gij die geen +vreemd soldenier, maar een zoon van Vlaanderen zijt.</p> +<p class="par">—Doet als gij vraagt, antwoordde de serjant.</p> +<p class="par">De wees en de weduw klommen op het verkoold hout en +kwamen bij het lijk; weenend kusten zij Klaas zijn gezicht.</p> +<p class="par">Ter plaats van het hert, waar de vlam een groot gat had +geknaagd, nam Uilenspiegel een weinig asch van den doode. Vervolgens +nederknielend, begonnen zij te bidden. En toen de ochtendschemering de +kimmen lichtte, zaten beiden daar nog; doch de sergeant deed hen +heengaan, uit vreeze voor straf.</p> +<p class="par">Thuis, nam Soetkin een stukje roode en een stukje zwarte +zijde; zij maakte een zakje van, in hetwelk zij de assche stak; en zij +naaide twee linten aan het zakje, opdat Uilenspiegel het om den hals +kon dragen. Zij langde hem het zakje en sprak:</p> +<p class="par">—Dat deze assche, die het hert van mijn man is, +dit rood, dat zijn bloed is, dit zwart, dat onze rouw is, steeds op uwe +borst blijve, als een vuur van wrake voor zijne beulen!</p> +<p class="par">—Dat zal, zwoer Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En de weduw kuste den wees, en de zonne stond op.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.76" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s Anderen daags kwamen de serjanten en +omroepers der gemeente in de hut van Klaas, om al het huisraad op +straat te brengen en publiek te verkoopen. Van uit Katelijne’s +huis zag Soetkin de wieg van ijzer en kooper beneden komen die, van +vader tot zoon, altijd in Klaas’ huis was geweest, waarin de +<span class="pagenum">[<a id="xd21e4989" href="#xd21e4989" name= +"xd21e4989">144</a>]</span>arme doode geboren was en ook Uilenspiegel +ter wereld kwam. Vervolgens bracht men ook het bedde beneden, in +hetwelk Soetkin heuren zoon had ontvangen. En vervolgens de schapraai, +en de ketels, pateelen en potten, die niet meer blonken lijk weleer, +maar nu vuil van het stof waren.</p> +<p class="par">En ook eene tonne enkele en een klein vaatje dobbele +kuite en, in een groote mande, ten minste dertig flesschen wijn; en +alles werd op straat gezet, tot den laatsten stoel uit het huis.</p> +<p class="par">Met bloedend herte, doch zonder klagen, zag zij zich +heur nederigen rijkdom, alle die herinneringen van vroeger, alle die +vrienden ontnemen. De omroeper stak de keers aan en het huisraad werd +stuk voor stuk verkocht. De keers was bijkans op, als de deken der +vischverkoopers alles tegen een spotprijs gekocht had om het voort te +verkoopen. Hij scheen vergenoegd als een wezel, die de hersenen eener +henne uitzuigt.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei in zich zelven: „Gij zult niet +blijven lachen, moordenaar.”</p> +<p class="par">De verkoop was gedaan en nochtans bleven de serjanten +overal zoeken, zonder de karolussen te vinden. De vischverkooper +riep:</p> +<p class="par">—Gij zoekt slecht: ik weet dat Klaas voor zes +maanden zevenhonderd karolussen bezat.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei in zich zelven: „Gij zult niet +erven, moordenaar.”</p> +<p class="par">Eensklaps keerde Soetkin zich naar hem en sprak, met den +vinger naar den vischverkooper wijzend:</p> +<p class="par">—Dáár is de aanbrenger!</p> +<p class="par">—Ik weet het, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Duldt gij, sprak zij, dat hij uws vaders bloed +erve?</p> +<p class="par">—Nog liever zat ik een heelen dag op de pijnbank, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik ook, sprak Soetkin, maar spreek niet uit +medelijden, hoe groot ook de smerte weze die ik lijde.</p> +<p class="par">—Eilaas! gij zijt eene vrouwe, zei +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Arme jongen, sprak Soetkin, ik bracht u ter +wereld en kan tegen ’t lijden. Maar gij, als ik u zag.... +Vervolgens verbleekend: Ik zal de Heilige Maagd bidden, die heuren zoon +aan het kruis zag....</p> +<p class="par">En zij weende, en kuste Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En aldus sloten zij een verdrag, dat hun haat en hunne +kracht versterkte. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5024" href= +"#xd21e5024" name="xd21e5024">145</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.77" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De vischverkooper moest maar de helft van de +koopsom betalen, mits de andere helft hem als aanbrenger toekwam, tot +dat men de zevenhonderd gouden karolussen vond, die hem tot zijn +eerlooze daad aangezet hadden.</p> +<p class="par">Soetkin weende ’s nachts en werkte ’s daags +in het huishouden. Dikwijls hoorde Uilenspiegel haar in zich zelve +zeggen:</p> +<p class="par">—Als hij erft, laat ik mij dooden.</p> +<p class="par">Nele en hij, wisten dat zij doen zou wat zij zeide; zij +deden hun best om Soetkin te bewegen naar Walcheren te trekken, alwaar +zij magen had. Soetkin wilde niet, zeggende dat zij zich niet +verwijderen wilde van den bodem, die weldra heur gebeente zou +ontvangen.</p> +<p class="par">Ondertusschen ging de vischverkooper opnieuw tot den +baljuw en zegde, dat de aflijvige voor eenige maanden zevenhonderd +karolussen geërfd had, dat Klaas een spaarzam man was en dat hij +dus die groote som niet verteerd had, maar dat ze ergens verborgen +moest zijn.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg hem wat kwaad Uilenspiegel en Soetkin +hem hadden gedaan om, na den eenen zijn vader en de andere heuren man +te hebben ontnomen, hen nu nog zoo wreedelijk te vervolgen.</p> +<p class="par">De vischverkooper antwoordde dat hij, als hoogpoorter +van Damme, de wetten van den lande wilde doen eerbiedigen om ’s +keizers goedertierenheid te verwerven.</p> +<p class="par">Daarop liet hij in handen van den baljuw een geschrevene +aanklacht en hij bracht getuigen, die, in volle waarheid sprekende, +huns ondanks moesten bevestigen, dat de vischverkooper niet loog.</p> +<p class="par">Op die getuigenissen verklaarden de heeren van de +Schepenkamer, dat de vermoedens van plichtigheid voldoende waren om de +torture toe te passen. Dienvolgens lieten zij het huis opnieuw afzoeken +door de serjanten, die last hadden moeder en zoon naar het Steen te +brengen, alwaar zij zouden opgesloten blijven, tot dat de scherprechter +van Brugge kwam, die men op staanden voet had ontboden.</p> +<p class="par">Toen Soetkin en Uilenspiegel gekoord en gebonden door de +straat kwamen, stond de vischverkooper aan zijne deur naar hen te +kijken.</p> +<p class="par">En de poorters en poorteressen van Damme stonden ook aan +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5052" href="#xd21e5052" name= +"xd21e5052">146</a>]</span>hunne deur. Mathijssen, de naaste gebuur van +den vischverkooper, hoorde Uilenspiegel tot den lafaard zeggen:</p> +<p class="par">—Gij, die eene weduwe martelt, wordt gedoemd door +den Heere!</p> +<p class="par">En ook Soetkin, die zei:</p> +<p class="par">—Gij, die eenen wees vervolgt, zult een kwaden +dood sterven!</p> +<p class="par">Toen die van Damme aldus vernomen hadden dat het op een +tweede aanklacht van Grijpstuiver was, dat men moeder en zoon naar +’t gevang bracht, jouwden zij den vischverkooper uit en smeten +’s avonds steenen in zijne ruiten. En zijne deur werd vol +vuiligheid bestreken.</p> +<p class="par">En hij dorst niet meer buitenkomen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.78" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Omtrent tien uur des voormiddags werden Soetkin en +Uilenspiegel in de folterkamer gebracht.</p> +<p class="par">Daar waren de baljuw, de griffier en de schepenen, de +beul van Brugge, zijn knecht en een chirurgijn-baardemaker.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg aan Soetkin of zij niets achterhield dat +den keizer toekwam. Zij antwoordde dat zij, mits zij niets bezat, niets +kon achterhouden.</p> +<p class="par">—En gij? vroeg hij aan Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Voor zeven maanden, antwoordde hij, erfden wij +zevenhonderd karolussen; eenigen daarvan zijn verteerd. En ik weet niet +waar de andere zijn, maar ik denk dat de reiziger, die tot onzen +rampspoed ten onzent verbleef, die heeft medegenomen, want nooit heb ik +thuis karolussen gezien.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg toen nog eens of beiden in hun gezegde +bleven volherden.</p> +<p class="par">Zij antwoordden, dat zij geenerlei goed achterhielden +dat den keizer toekwam.</p> +<p class="par">Ernstig doch vol medelijden, sprak de baljuw:</p> +<p class="par">Mits de lasten tegen u beiden zwaar zijn, zult gij, zoo +gij geen bekentenis doet, de pijnbank moeten verduren.</p> +<p class="par">—Spaar de weduw, sprak Uilenspiegel. De +vischverkooper heeft alles gekocht wat er was.</p> +<p class="par">—Arme jongen, sprak Soetkin, de mannen kunnen geen +smerten als de vrouwen verdragen.</p> +<p class="par">Als zij zag dat Uilenspiegel om harentwille wit als een +doode was, zeide zij nog:</p> +<p class="par">—Ik haat en ’k ben sterk. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5094" href="#xd21e5094" name= +"xd21e5094">147</a>]</span></p> +<p class="par">—Spaar de weduw, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Neem mij in zijne plaats, zei Soetkin.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg aan den beul of alles gereed was om de +waarheid te ontrukken.</p> +<p class="par">De beul antwoordde:</p> +<p class="par">Alles is gereed.</p> +<p class="par">De rechters, na beraadslaagd te hebben, besloten dat men +moest beginnen met de vrouw, om ’t stuk te doen bekennen.</p> +<p class="par">—Want, sprak een der schepenen, geen zoon is zoo +wreedaardig dat hij zijne moeder kan zien lijden, zonder te bekennen om +heur te verlossen.</p> +<p class="par">De baljuw sprak tot den scherprechter:</p> +<p class="par">—Zet de vrouw op den stoel en doe de stokskens aan +heure handen en voeten.</p> +<p class="par">De beul gehoorzaamde.</p> +<p class="par">—Ho! doet dat niet, mijne heeren, riep +Uilenspiegel. Bindt mij vast in heure plaats, breekt mijne vingeren en +teenen, maar spaart heur!</p> +<p class="par">—De vischverkooper! riep Soetkin. Ik haat en +’k ben sterk.</p> +<p class="par">Uilenspiegel werd nog bleeker, beefde en zweeg.</p> +<p class="par">De stokskens, die van palmhout waren, werden tusschen de +vingeren gestoken. Door middel van koordjes waren zij tot een zoo +vernuftigen toestel gemaakt, dat de beul naar den wil van den rechter, +al de vingeren kon pletteren, of den lijder maar een geringe pijn +veroorzaken.</p> +<p class="par">Hij stak de stokskens tusschen de vingeren en teenen van +Soetkin.</p> +<p class="par">—Trek aan, zei de baljuw.</p> +<p class="par">De hangman deed het wreedelijk.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw tot Soetkin:</p> +<p class="par">—Zeg mij waar de karolussen liggen.</p> +<p class="par">—Ik weet het niet, antwoordde zij zuchtend.</p> +<p class="par">—Nijp harder, sprak hij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde zijne armen losrukken, die op zijnen +rug waren gebonden, om Soetkin te hulpe te komen.</p> +<p class="par">—Doet niet prangen, heeren rechters, het zijn +teere en broze vrouwenvingeren. Een vogeltje zou ze aan stukken pikken. +Prangt niet; heer scherprechter, ik spreek geenszins tot u, want gij +moet doen wat die heeren u heeten. Spant niet, hebt medelijden.</p> +<p class="par">—De vischverkooper! riep Soetkin.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zweeg. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e5147" href="#xd21e5147" name="xd21e5147">148</a>]</span></p> +<p class="par">Doch, als hij zag dat de beul de stokskens harder deed +spannen, riep hij opnieuw:</p> +<p class="par">—Erbarming, heeren! Daar breekt gij heure vingeren +die zij noodig heeft om te werken. Laas! heure voeten, nu zal zij niet +meer kunnen gaan! Erbarming, heeren!</p> +<p class="par">—Vischverkooper, gij zult een bangen dood sterven! +riep Soetkin.</p> +<p class="par">En heure beenderen kraakten en ’t bloed van heure +voeten gutste ten gronde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zag het en sprak, bevend van smert en van +gramschap:</p> +<p class="par">—Vrouwenbeenderen, breekt ze toch niet, heeren +rechters.</p> +<p class="par">—De vischverkooper! zuchtte Soetkin.</p> +<p class="par">En heure stem was zacht als de stem van eene schim.</p> +<p class="par">—Heeren rechters, de handen en voeten zijn rood +van ’t bloed. Men heeft heure beenderen gekraakt.</p> +<p class="par">De chirurgijn-baardemaker raakte ze aan, en Soetkin +stiet een kreet van smerte.</p> +<p class="par">—Beken in heure plaats, zei de baljuw tot +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Maar Soetkin bezag hem met opengesperde oogen, als die +van een doode. En hij begreep dat hij niet spreken mocht, en weende +zonder een woord te uiten.</p> +<p class="par">—Daar die vrouwe de kloekmoedigheid des mans +heeft, sprak toen de baljuw, moet men ze beproeven door heuren zoon +onder heure oogen uit te rekken.</p> +<p class="par">Soetkin hoorde niet, want zij lag in bezwijming, door de +pijnen die zij uitstond.</p> +<p class="par">Men deed ze met azijn tot heur zelve komen.</p> +<p class="par">Vervolgens werd Uilenspiegel ontkleed en bloot voor de +oogen zijner moeder gesteld. De beul scheerde hem zijn haar af, om te +zien of hij geenerlei tooverteeken verbolgen hield. Toen zag hij op +zijn rug een zwarte geboortevlek. Verscheidene reizen stak hij er in +met een lange naalde; er kwam bloed uit, en hij was van oordeel dat het +litteeken geen tooverije verborg. Op ’t bevel van den baljuw, +werden Uilenspiegel’s handen gebonden met twee koorden, die rond +een wielken aan een zolderbalk hingen, zoodat de beul, op bevel van de +rechters, hem met geweldige schokken kon optrekken en weer laten +vallen; dit deed hij wel negen reizen, na vooraf aan elk been een +gewicht van vijf en twintig pond te hebben gebonden.</p> +<p class="par">Bij den negenden schok, scheurde de huid en werden +polsen en enkels ontwricht. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5184" +href="#xd21e5184" name="xd21e5184">149</a>]</span></p> +<p class="par">—Belijd, sprak de baljuw.</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Soetkin bezag heuren zoon, doch zij had de kracht niet +om te roepen of te spreken; zij stak alleenlijk heure bloedige handen +uit, ten teeken dat men die folteringen zou staken.</p> +<p class="par">Maar de beul trok Uilenspiegel nogmaals op, om hem te +laten vallen. En het vel der polsen en enkels scheurde erger en zijn +voeten werden nog erger ontwricht; doch hij schreeuwde niet.</p> +<p class="par">Soetkin weende en zwaaide met heure bloedige handen.</p> +<p class="par">—Belijd, sprak de baljuw, en gij krijgt +vergiffenis.</p> +<p class="par">—De vischverkooper heeft vergiffenis noodig, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Is ’t om met de rechters te spotten? vroeg +een der schepenen.</p> +<p class="par">—Spotten? Laas, antwoordde Uilenspiegel, ik heb er +geen lust toe, ge moogt mij gelooven.</p> +<p class="par">Soetkin zag toen den beul, op bevel van den baljuw, een +fornuis aanstoken, terwijl een beulsknecht twee keersen deed +branden.</p> +<p class="par">Zij wilde rechtstaan op heure vermorzelde voeten, doch +zij viel terug, uitroepende:</p> +<p class="par">—Weg met dat vuur! Ach! heeren rechters, spaart +zijne jeugd. Weg met dat vuur!</p> +<p class="par">—De vischverkooper! riep Uilenspiegel, heur ziende +wankelen.</p> +<p class="par">—Trek Uilenspiegel een voet boven den grond, sprak +de baljuw; stel het fornuis onder zijne voeten en eene keers onder +elken oksel.</p> +<p class="par">De beul gehoorzaamde. Het haar onder de okselen +knetterde en schroeide onder de vlamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schreeuwde, en Soetkin sprak weenend:</p> +<p class="par">—Doe dat vuur weg.</p> +<p class="par">—Belijd, sprak de baljuw, en gij zult verlost +zijn. Belijd voor hem, vrouwe.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—De vischverkooper verdient het eeuwige vuur!</p> +<p class="par">Soetkin schudde het hoofd tot teeken dat zij niets te +zeggen had. Uilenspiegel knarste op zijne tanden, en weenend keek +Soetkin met verwilderde oogen naar heuren zoon.</p> +<p class="par">Nochtans toen de beul de keersen uitgeblazen had en het +gloeiend fornuis onder Uilenspiegels voeten plaatste riep zij uit:</p> +<p class="par">—Heeren rechters, hebt medelijden met hem, hij +weet niet wat hij zegt.</p> +<p class="par">—En waarom niet? vroeg de baljuw listiglijk.</p> +<p class="par">—Ondervraagt heur niet, heeren rechters, sprak +Uilenspiegel, <span class="pagenum">[<a id="xd21e5237" href= +"#xd21e5237" name="xd21e5237">150</a>]</span>gij ziet wel dat de smert +heur waanzinnig maakt. De vischverkooper heeft gelogen.</p> +<p class="par">—Spreekt gij als hij, vrouw? vroeg de baljuw.</p> +<p class="par">Soetkin knikte van ja.</p> +<p class="par">—Verbrandt den vischverkooper! riep +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Soetkin zweeg, hief den arm tot vermaledijding +omhoog.</p> +<p class="par">Doch als zij het fornuis zag gloeien onder de voeten +haars zoons, riep zij uit:</p> +<p class="par">—Heere God! Heilige Maria, die in de hemelen zijt, +stelt toch een einde aan die marteling! Ontferming! Doe het vuur +weg!</p> +<p class="par">—De vischverkooper! zuchtte Uilenspiegel nog.</p> +<p class="par">Hij spuwde bloed door den mond en de neusgaten, en hij +bleef met gebogen hoofde, boven de gloeiende kolen hangen.</p> +<p class="par">Toen riep Soetkin:</p> +<p class="par">—Hij is dood! Zij hebben hem vermoord! Ha! hem +ook! Rechters, doet het vuur weg! Laat mij hem in mijne armen nemen, om +getweeën te sterven. Gij weet dat ik niet kan wegloopen, met mijn +gebroken voeten.</p> +<p class="par">—Geef de weduw haren zoon, sprak de baljuw.</p> +<p class="par">Vervolgens gingen de rechters tot beraadslaging +over.</p> +<p class="par">De hangman maakte Uilenspiegel los en legde hem naakt en +met bloed overdekt op den schoot zijner moeder, terwijl de +chirurgijn-baardemaker de beenderen weer in de gewrichten bracht.</p> +<p class="par">En Soetkin kuste Uilenspiegel, en weende en sprak:</p> +<p class="par">Mijn zoon, arme martelaar! Ik zal u genezen, zoo de +heeren rechters het gedoogen; maar wordt toch wakker, Thijl, mijn zoon! +Heeren rechters, als gij hem gedood hebt, zal ik tot Zijne Majesteit +gaan; want gij hebt gehandeld tegen wet en recht, en gij zult zien wat +een arme vrouwe tegen de boozen vermag. Maar, heeren rechters, laat ons +in vrijheid. De hand Gods valt zwaar op ons neder, en wij zijn slechts +getweeën op de wereld.</p> +<p class="par">Na beraadslaging, brachten de rechters de volgende +sententie uit:</p> +<p class="par">„Omme dieswille dat gij, Soetkin, weduwvrouwe van +Klaas, en gij, Thijl, zoon van Klaas, in de wandelinge Uilenspiegel, +beschuldigd het goed geroofd te hebben dat door verbeurdverklaring, +niettegenstaande alle privileges, aan Zijne Koninklijke Majesteit +toebehoorde, in weerwil van de pijnbank en voldoende beproevingen, +niets beleden hebt;</p> +<p class="par">„Overwegende het gebrek aan bewijzen, en gezien +den erbarmlijken staat uwer ledematen, vrouwe, en de tortuur die gij +onderstaan hebt, man, verklaart de vierschaar u beiden vrij en staat +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5276" href="#xd21e5276" name= +"xd21e5276">151</a>]</span>u toe, niettegenstaande uwe armoede, te +wonen bij hem of heur van de stede, waar het u believen zal.</p> +<p class="par">„Aldus gewijsd ende geprononcieerd te Damme, den +drij en twintigsten van Wijnmaand van ’t jaar onzes Heeren +1558.”</p> +<p class="par">—Weest gezegend, heeren rechters, sprak +Soetkin.</p> +<p class="par">—De vischverkooper! zuchtte Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En moeder en zoon werden op eene kar naar ’t huis +van Katelijne gevoerd.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.79" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dat jaar, het acht en vijftigste der eeuw, kwam +Katelijne bij Soetkin binnen en sprak:</p> +<p class="par">„Dezen nacht heb ik mij laten vervoeren, door +middel van eenen stok met zalve bestreken, naar den +Onze-Lieve-Vrouwetoren. Daar zag ik de sylphen de gebeden der menschen +overgeven aan de engelen, dewelke naar het hoogste der hemelen vlogen +om ze naar den troon Gods te dragen. En heel het hemelrijk was met +fonkelende sterren bezaaid. Eensklaps verhief zich van op een +brandstapel een zwarte gedaante, die omtrent mij op den toren kwam +zitten. Ik herkende Klaas gelijk hij was in zijn leven, met zijne +kooldragerskleeren.—Wat doet gij hier op Onze-Lieve-Vrouwetoren? +vroeg hij mij,—Maar gij zelf, antwoordde ik, waar gaat gij henen, +vliegend door de lucht als eene zwaluw?—Ik ga, sprak hij, naar +het oordeel; hoort gij de trompet van den engel niet? Ik stond dicht +tegen hem, en voelde dat zijn lichaam niet vast was gelijk dat der +levenden, maar zoo licht dat ik er doorging als door een warmen damp. +Aan mijne voeten, heel Vlaanderenland door, flikkerden eenige lichtjes, +en ik sprak in mij zelve: Zij die vroeg opstaan en spade werken, zijn +gezegend door God.</p> +<p class="par">En heel den nacht hoorde ik de trompet van den engel +schallen. En ik zag een andere gedaante omhoog stijgen; ze kwam uit +Spanje; deze was oud en afgeleefd; siroop van kweeperen hing nog aan +hare lippen. Om de schouders droeg zij een karmozijnpannen mantel, +gevoerd met hermelijn, op het hoofd eene keizerskroon, in de eene hand +eene ansjovis, in de andere een beker bier.</p> +<p class="par">Zij kwam, zeker uit vermoeienis, op +Onze-Lieve-Vrouwetoren zitten. Nederknielend vroeg ik haar: Gekroonde +Majesteit, vol eerbied lig ik voor U neder, doch ik ken U niet. Van +waar komt <span class="pagenum">[<a id="xd21e5298" href="#xd21e5298" +name="xd21e5298">152</a>]</span>gij, wat doet gij op de +wereld?—Ik kom, sprak zij, van Sint-Just in Estramadura, en was +keizer Karel de vijfde.—Maar, vroeg ik, waar vaart gij henen, in +dien kouden nacht, door dien hemel vol hagelwolken?—Ik ga, was +het antwoord, naar het oordeel.</p> +<p class="par">Als de keizer zijne ansjovis wilde eten en zijn bier +wilde drinken, schalde de trompet van den engel. En de keizer verhief +zich in de lucht, grommend omdat hij niet voorteten kon. Ik volgde +Zijne Heilige Majesteit. Hij vloog door het luchtruim, hijgend van +vermoeienis, blazend van aamborstigheid, en soms brakend, want hij was +van overdaad gestorven. Wij klommen hooger en hooger, gelijk de pijlen +uit eenen boog van kornoelje-hout. De sterren vlogen ons voorbij en +lieten vurige strepen na. De trompet des engels weerschalde, met een +machtig, klaterend geweld. Bij elk geschal dat door de ruimte klonk, +sloeg de lucht uiteen, alsof een orkaan had geblazen. En aldus werd de +weg gebaand. Duizend uren hoog en nog meer, zagen we Christus, in al +zijn heerlijkheid op een sterrentroon gezeten. Aan zijne rechterzijde, +zat de engel die de daden der menschen opteekent in een bronzen boek, +en aan zijne linkerzijde, Maria, zijne moeder, die de zondaren +voorsprak.</p> +<p class="par">Klaas en keizer Karel knielden neder voor den troon.</p> +<p class="par">De engel sloeg den keizer de krone van ’t +hoofd:—Christus alleen is keizer, sprak hij.</p> +<p class="par">Zijne Heilige Majesteit scheen verstoord, doch nederig +vroeg hij: Zou ik dit ansjovisje en dit bier niet mogen behouden, want +’k heb honger van die lange luchtvaart?—Gelijk heel uw +leven, antwoordde de engel; nu, eet en drink maar.</p> +<p class="par">Als hij gedaan had, vroeg Christus:</p> +<p class="par">—Komt gij met zuivere ziele naar ’t +oordeel?</p> +<p class="par">—Ik hoop het, zoete heer Jezus, want ik heb +gebiecht, antwoordde keizer Karel.</p> +<p class="par">—En gij, Klaas? vroeg Christus; gij beeft niet +lijk die keizer.</p> +<p class="par">—Heer Jezus, antwoordde Klaas, geenerlei ziele is +teenemaal zuiver, doch ik heb geen angst voor U, die het opperste goed +en de opperste rechtveerdigheid zijt; maar ik vrees voor mijne zonden, +die groot in getal waren.</p> +<p class="par">—Spreek, aardworm, sprak de engel tot den +keizer.</p> +<p class="par">—Heer, antwoordde Karel met verlegene stem, +gezalfd door de hand uwer priesteren, werd ik koning van Castilië, +keizer van Duitschland en Roomsch koning gewijd. Steeds nam ik de +instandhouding <span class="pagenum">[<a id="xd21e5323" href= +"#xd21e5323" name="xd21e5323">153</a>]</span>van de macht, die van U +komt, ter herte, en ik ging de ketterije te keer te vuur en te zweerd, +met put en galg.</p> +<p class="par">—Leugenaar, sprak de engel, gij wilt ons +bedriegen. In Duitschland duldet gij de ketteren, want gij vreesdet +hen, maar gij deedt ze onthalzen, branden, hangen en levend begraven in +de Nederlanden, dáár waar gij vreesdet niet genoeg te +erven van die noeste bijen, zoo rijk aan honig. Honderd duizend +menschen werden ter dood gebracht, niet omdat gij Christus, mijnen +Heere, bemindet, maar omdat gij een dwingeland, een landverwoester +waart, die niemand bemindet, dan zichzelven, en daarna het vleesch, de +visch, het bier en den wijn, want gij waart gulzig als een hond en +dronkt als eene spons.</p> +<p class="par">—En gij, Klaas, spreek, zegde Christus.</p> +<p class="par">Doch de engel stond recht en sprak:</p> +<p class="par">—Deze heeft niets te zeggen. Hij was goedhertig, +neerstig, gelijk heel het Vlaamsche volk, dat geerne werkt en geerne +lacht, dat den eed gestand bleef, denwelken het aan zijne vorsten +gezworen had, in den waan dat zijne vorsten ook den hunne zouden +houden. Hij had geld, hij werd in beschuldiging gesteld, en omdat hij +een ketter gehuisd had, werd hij levend verbrand.</p> +<p class="par">Maria sprak toen:—Arme martelaar! doch in het +hemelrijk zijn frissche bronnen, fonteinen die melk en wijn spuiten; +kom mee, kooldrager, ik zal u leiden.</p> +<p class="par">Nogmaals schalde de trompet van den engel en, van uit +het diepste des afgronds, zag ik een schoonen, naakten man verrijzen, +met een ijzeren krone op ’t hoofd. En op den band van de krone +stond geschreven: Droef tot op den dag der gerechtigheid.</p> +<p class="par">Hij naderde den troon en zeide tot Christus:</p> +<p class="par">—Ik ben uw slaaf tot dat ik uw meester worde.</p> +<p class="par">—Satan, sprak Maria, eens komt een dag waarop er +geen meesters noch slaven meer zijn, waarop Christus dewelke liefde is, +en Satan, die de hoogmoed is, beteekenen zullen: Macht en kennis.</p> +<p class="par">—Vrouwe, gij zijt goed en schoon, zegde Satan.</p> +<p class="par">En naar den keizer wijzend, vroeg hij aan Christus:</p> +<p class="par">—Wat moet ik hiermee doen?</p> +<p class="par">Christus antwoordde:</p> +<p class="par">—Dien gekroonden worm zult gij brengen in eene +zaal, waar al de foltertuigen verzameld zijn, die onder zijne regeering +gebruikt werden. Telkens dat een arme onschuldige de pijne <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5354" href="#xd21e5354" name= +"xd21e5354">154</a>]</span>des waters verduren zal, die de menschen +opzwelt lijk blazen; of de pijne der keersen, die hunne voetzolen en +okselen verbranden; of de pijne der radbraking, die de ledematen +plettert; of de pijne der olie; telkens dat een vrije ziel op den +brandstapel den laatsten snik zal geven, moet hij op zijne beurt dien +dood, die smerten verduren, opdat hij leere hoeveel kwaad een +onrechtveerdig man doen kan, die over millioenen gebiedt; hij verga in +de gevangenissen, hij sterve op de brandstapels, zuchte in +ballingschap, ver van het Vaderland; hij worde geschavotteerd, +ontpoorterd, gegeeseld, gebrandmerkt; hij weze rijk, opdat de +bedezetters hem alles ontnemen; de afgunstige klage hem aan en de +verbeurdverklaring brenge hem ten onder. Gij zult van hem maken een +ezel, opdat hij zachtzinnig, mishandeld en slecht gevoed weze; een +arme, opdat hij bedele en beleedigingen erlange; een arbeider, opdat +hij zich afbeule en niet genoegzaam te eten krijge; vervolgens, als hij +als mensch naar ziel en lichaam alles geleden heeft, maakt gij van hem +een hond, opdat hij braaf weze en slagen krijge; een slaaf, omdat hij +aan den meestbiedende verkocht worde; een soldenier, opdat hij vechte +voor anderen en zich late dooden zonder te weten waarom. En als hij na +afloop van driehonderd jaar aldus alle smerten, alle ellenden geproefd +heeft, zult gij er een vrijen man van maken. Is hij in dien staat goed, +gelijk Klaas was, geef dan in een lachend, lommerig oord, onder een +schoonen boom, de eeuwige ruste aan zijn gebeente, en zijne vrienden +zullen aan zijn graf komen weenen en bloemen strooien ter zijner +gedachtenis.</p> +<p class="par">—Genade, mijn zoon, zeide Maria, hij wist niet wat +hij deed, want macht doet het herte versteenen.</p> +<p class="par">—Geene genade, sprak Christus.</p> +<p class="par">—Ach, zeide Zijne Majesteit, had ik slechts een +glas wijn van Andalusië.</p> +<p class="par">—Kom, sprak Satan, ’t is uit met wijn, met +gebraad en gevogelte.</p> +<p class="par">En naar het diepste der helle bracht hij de ziele van +den armen keizer, die nog van zijn stukje ansjovis at.</p> +<p class="par">Uit medelijden liet Satan hem begaan. Dan zag ik die +Heilige Maagd, die Klaas naar het hoogste des hemelrijks leidde, daar +waar de sterren met trossen aan ’t gewelf hangen. En daar +waschten de engelen hem, tot dat hij schoon en jong was. En zij gaven +hem rijstpap met zilveren lepels. En de hemel sloot zich.”</p> +<p class="par">—Hij is in den hemel, sprak de weduwe.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, zei Uilenspiegel. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5373" href="#xd21e5373" name= +"xd21e5373">155</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.80" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Gedurende de volgende drie en twintig dagen, werd +Katelijne bleek en mager, en dorde zij, alsof zij verteerd werd door +een inwendig vuur.</p> +<p class="par">Zij riep niet meer: Het vuur! Maakt open! mijn ziel wil +er uit! doch in vervoering sprak zij gedurig tot Nele: Bruid ben ik; +bruid moet gij wezen. Schoon is hij; lang haar; vurige liefde; koude +knieën en koude armen!</p> +<p class="par">En Soetkin bezag haar treuriglijk, en dacht dat het een +nieuwe uiting van waanzin was.</p> +<p class="par">Heure rede vervolgend, sprak Katelijne:</p> +<p class="par">—Driemaal drie is negen, een heilig getal. Hij +alleen die ’s nachts fonkelende oogen als katoogen heeft, ziet de +geheimenis.</p> +<p class="par">Toen Soetkin heur op een avond zoo bezig hoorde, schudde +zij vertwijfeld het hoofd. Doch Katelijne sprak:</p> +<p class="par">—Vier en drie, ongeluk onder Saturnus; onder +Venus, een bruiloftgetal. Koude armen! Koude knieën! Een herte van +vuur!</p> +<p class="par">Soetkin antwoordde:</p> +<p class="par">—Gij moogt van die leelijke heidensche afgoden +niet spreken.</p> +<p class="par">Katelijne hoorde dit; zij sloeg een kruis en sprak:</p> +<p class="par">—Gezegend zij de grijze ruiter. Nele moet een man +hebben, een schoonen man met een zweerd, een zwarten man met blinkend +gelaat.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, eene mannenstoverij, voor +dewelke ik met mijn mes de saus zal maken.</p> +<p class="par">Nele bezag teederlijk heuren vriend, want zij was +gelukkig omdat hij jaloersch was.</p> +<p class="par">—Ik wil dien niet, sprak zij.</p> +<p class="par">Katelijne antwoordde:</p> +<p class="par">—Wanneer komt hij, die in ’t grijs gekleed, +en altijd anders geleersd en gespoord is?</p> +<p class="par">Soetkin sprak:</p> +<p class="par">—Bidt God voor de uitzinnige.</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, zei Katelijne, haal ons twee +stoopen dobbele kuite, terwijl ik de heetekoeken bak.</p> +<p class="par">Soetkin vroeg waarom zij den Zaterdag vierde, naar de +wijs van de Joden.</p> +<p class="par">Katelijne antwoordde:</p> +<p class="par">—Omdat het deeg gerezen is. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5423" href="#xd21e5423" name= +"xd21e5423">156</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel stond met den grooten kroes van Engelsch +tin in de hand, waarin juist twee stoopen gingen.</p> +<p class="par">—Moeder, vroeg hij, wat moet ik doen?</p> +<p class="par">—Ga, sprak Katelijne.</p> +<p class="par">Daar zij geene meesteresse in huis was, wilde Soetkin +niet tegenspreken. Zij zegde tot Uilenspiegel:—Ga, mijn zoon.</p> +<p class="par">Uilenspiegel liep naar <i>den Staak</i> en kwam terug +met twee stoopen dobbele kuite.</p> +<p class="par">Weldra verspreidde de geur der heetekoeken zich in de +keuken, en allen hadden honger, tot zelfs Soetkin.</p> +<p class="par">Uilenspiegel liet het zich goed smaken. Katelijne had +hem een grooten beker gegeven, zeggende dat, aangezien hij de eenige +man, hoofd van het huis, was, hij meer moest drinken dan de anderen en +vervolgens moest zingen.</p> +<p class="par">En zij lachte heimelijk, maar Uilenspiegel dronk, doch +zong niet. Nele weende als zij Soetkin bleek en gansch ineengevallen +zag zitten; alleen Katelijne was vroolijk.</p> +<p class="par">Na het avondmaal gingen Soetkin en Uilenspiegel naar +boven op den zolder slapen; Katelijne en Nele bleven in de keuken, +alwaar heure bedden nu stonden.</p> +<p class="par">Rond twee uren des morgens als Uilenspiegel, door het +zware bier, al lang sliep, lag Soetkin gelijk alle nachten wakker, +Maria biddende dat zij heur slaap zou zenden, doch Maria aanhoorde heur +niet.</p> +<p class="par">Eensklaps hoorde zij den schreeuw van een nachtuil en, +uit de keuken, antwoordde een dergelijke kreet; vervolgens, in de +verte, in den kouter, weerklonken andere kreten en altijd scheen het +heur dat men die in de keuken beantwoordde.</p> +<p class="par">Denkend dat het nachtvogelen waren, sloeg zij er niet +verder acht op. Zij hoorde peerdengehennik en hoevengetrappel op den +steenweg. Zij opende het venster en zag inderdaad twee gezadelde +peerden, die stampend het gras van den berm schoren. Toen hoorde zij +een schreeuwende vrouwenstem, een dreigende mannenstem, herhaalde +slagen, nieuwe kreten, eene deur met gedruis toeslaan en angstige +stappen de trap opklimmen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel snorkte en hoorde er niets van; de deur van +den zolder vloog open en, schier naakt, sprong Nele hijgend en snikkend +binnen. En in haast schoof zij eene tafel, stoelen, een oud komfoor en +al het huisraad dat zij vinden kon, tegen de deur. De laatste sterren +verbleekten aan het uitspansel; de hanen kraaiden; zij kondigden den +dageraad aan. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5454" href= +"#xd21e5454" name="xd21e5454">157</a>]</span></p> +<p class="par">Op het gerucht dat Nele maakte, keerde Uilenspiegel zich +om in zijn bed, zonder wakker te worden.</p> +<p class="par">Nele viel om Soetkin’s hals en +sprak:—Soetkin, ik ben bang, steek eene keers aan.</p> +<p class="par">Soetkin deed het en Nele zuchtte voortdurend.</p> +<p class="par">Als de keers aangestoken was, bezag Soetkin het meisje, +en ze zag dat heur hemd op den schouder gescheurd was. Op heur +voorhoofd, heure kaken, in heuren hals zag zij bloedende schrammen, +gelijk krabben van nagels.</p> +<p class="par">—Nele, vroeg Soetkin heur kussend, van waar komen +die, schrammen?</p> +<p class="par">Steeds bevend en zuchtend, sprak het meisje:</p> +<p class="par">—Doe ons niet verbranden, Soetkin.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel werd wakker en wreef zich de oogen, +verblind als hij was door de klaarte der keers. Soetkin +vroeg:—Wie is beneden? Nele antwoordde:—Zwijg, ’t is +de man dien Katelijne mij geven wil.</p> +<p class="par">Soetkin en Nele hoorden Katelijne plotseling schreeuwen, +en heure beenen knikten van schrik.—Hij slaat heur om mij, sprak +Nele.</p> +<p class="par">—Wie is er in huis? riep Uilenspiegel, uit zijn +bed springend. Vervolgens liep hij door de kamer tot dat hij een zwaar +stookijzer gevonden had, dat in eenen hoek lag.</p> +<p class="par">—Niemand, sprak Nele, ga niet beneden, +Uilenspiegel!</p> +<p class="par">Maar hij luisterde niet, liep naar de deur, trok +stoelen, tafels en komfoor uit den weg. Katelijne schreeuwde nog altijd +beneden. Nele en Soetkin hielden Uilenspiegel vast, om zijn lijf, bij +zijne beenen, en spraken:—Ga niet beneden, Uilenspiegel, ’t +zijn duivelen.</p> +<p class="par">—Ja, sprak hij, duivelsche man van Nele, ik breng +u het stookijzer tot gade. Een huwelijk van ijzer en vleesch. Laat mij, +beneden!</p> +<p class="par">Doch zij lieten hem niet los, want zij waren sterk, en +klampten zich vast aan de leun van de trap. Maar zij vermochten niet +hem te houden, en, naar beneden vliegend als een lawine, stormde hij de +keuken binnen. Daar zag hij Katelijne bleek en ontdaan, en hoorde haar +zeggen:—Hansken, waarom verlaat gij mij? ’t Is mijne schuld +niet; Nele is stout.</p> +<p class="par">Zonder te luisteren, opende Uilenspiegel de deur van het +stalleken. Hij vond er niemand; hij liep naar den kouter en van daar op +den steenweg: van verre zag hij twee dravende <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5486" href="#xd21e5486" name= +"xd21e5486">158</a>]</span>peerden in den morgennevel verdwijnen. Hij +wilde ze achterhalen, maar ze renden gelijk de stormwind, die de droge +bladeren opjaagt.</p> +<p class="par">Vol gramschap en vertwijfeling kwam hij binnen, +fluisterend:—Zij hebben heur gehoond! En met een onheilspellend +vuur in de oogen, bezag hij Nele; deze, die huiverend voor Soetkin en +Katelijne stond, sprak:</p> +<p class="par">—Neen, Thijl, mijn geliefde, neen.</p> +<p class="par">Dit zeggende, keek zij hem zoo droef en oprecht in de +oogen, dat Uilenspiegel zag dat zij de waarheid sprak. Toen ondervroeg +hij heur:</p> +<p class="par">—Van waar kwamen die kreten? Waar gingen die +mannen? Waarom is uw hemde gescheurd? Van waar komen die krabben op uwe +kaken en uw voorhoofd?</p> +<p class="par">—Luister, Uilenspiegel, doe ons niet verbranden. +Katelijne—God beware heur voor de helle—heeft sedert +drie-en-twintig dagen een in ’t zwart gekleeden, geleersden en +gespoorden duivel tot vriend. Zijn gelaat blinkt lijk het vuur dat +’s zomers, als ’t warm is, schittert op de baren der +zee.</p> +<p class="par">—Waarom zijt gij vertrokken, Hansken, mijn +lieveling? sprak Katelijne, Nele is stout.</p> +<p class="par">Maar Nele, vervolgende, sprak:—Hij schreeuwt als +een nachtuil om zijne komst te melden. Moeder ziet hem alle Zaterdagen +in de keuken. Zij zegt, dat zijne kussen als ijs zijn en zijn lichaam +als sneeuw. Hij slaat heur als zij niet doet wat hij heet. Eens bracht +hij heur enkele guldens mee, doch hij nam heur al de andere af.</p> +<p class="par">Bij dit verhaal vouwde Soetkin de handen, om voor +Katelijne te bidden. Katelijne sprak blijde:</p> +<p class="par">—Mijn lijf en mijn geest, alles zij hem. Hansken, +mijn liefste, leid mij nog naar den Sabbat. ’t Is Nele, die nooit +komen wil! Nele is stout.</p> +<p class="par">—Bij de ochtendschemering toog hij henen, +vervolgde het meisje, ’s anderen daags vertelde moeder mij dan +allerhande zonderlinge dingen.... Maar bezie mij toch zoo kwaad niet, +Uilenspiegel. Gisteren zeide zij mij dat een schoon heer, in ’t +grijs gekleed en Hilbert genaamd, mij ten huwelijk wilde en thuis zou +komen, om zich te toonen. Ik antwoordde dat ik geen man wilde, hij +mocht schoon zijn of leelijk. Zij deed mij opblijven om hen te +verbeiden; want zij is dan geenszins van heure zinnen, als ’t +minnarijen geldt. Wij waren half ontkleed, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5509" href="#xd21e5509" name= +"xd21e5509">159</a>]</span>gereed om te gaan slapen; ik sliep op genen +stoel. Toen zij binnenkwamen, werd ik niet wakker. Plotseling voelde ik +iemand die mij omhelsde, mij in mijnen hals kuste. En in den maneschijn +zag ik een helder gezicht, gelijk het schuim der branding in Hooimaand, +bij broeiend weer, en hoorde ik stille fluisteren:—Ik ben +Hilbert, uw verloofde; wees aan mij; ’k zal u rijk maken. Zijn +gezicht stonk naar visch. Ik stiet hem weg; hij wilde mij nemen met +geweld, maar ’k was sterker dan tien mannen als hij. Doch hij +scheurde mijn hemde, kwetste mij aan mijn aangezicht en herhaalde: Wees +aan mij, ’k zal u rijk maken.—Ja, zei ik, lijk mijne +moeder, wier laatsten duit gij nemen zult.—Toen verdubbelde hij +zijne pogingen, maar hij vermocht niets tegen mij. Hij was nog +leelijker dan een doode, en ik krabde hem zoo geweldig met mijne +nagelen in zijne oogen, dat hij kermde. Zoo geraakte ik los, en kwam ik +bij Soetkin vluchten.</p> +<p class="par">Katelijne herhaalde gedurig:</p> +<p class="par">—Nele is stout. Waarom zijt gij zoo gauw +vertrokken, Hansken, mijn liefste?</p> +<p class="par">—Waar waart gij, slechte moeder, sprak Soetkin, +terwijl men de eer van uw kind wilde rooven?</p> +<p class="par">—Nele is stout, zegde Katelijne. Ik zat bij mijn +zwarten heer, toen de grijze duivel met bloedend gelaat bij ons kwam en +sprak: Kom mede, kameraad, het deugt hier niet; de mannen willen ons +doodslaan en de vrouwen hebben messen aan heure vingeren. Daarop +sprongen zij te peerd en verdwenen zij in den nevel. Nele is stout!</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.81" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s Anderen daags, onder ’t ontbijt, +sprak Soetkin tot Katelijne:</p> +<p class="par">—Gij ziet dat wee en smerte mij overal volgen, +wilt gij mij uw huis doen ontvluchten, met uwe verdoemde +hekserijen?</p> +<p class="par">Maar Katelijne sprak:</p> +<p class="par">Nele is stout. Kom weder, mijn Hansken.</p> +<p class="par">Den volgenden Woensdag kwamen de beide duivelen terug. +Sedert den Zaterdag sliep Nele bij de weduwe Vanden Houte, zeggende dat +zij niet langer bij Katelijne mocht vernachten, om Uilenspiegel, mits +dit opspraak zou verwekken.</p> +<p class="par">Katelijne ontving heuren zwarten heer en zijnen vriend +in de keete, die tot waschhuis diende en waar de broodoven stond. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5534" href="#xd21e5534" name= +"xd21e5534">160</a>]</span>En zij onthaalde ze op ouden wijn en +gerookte ossetong. De zwarte sprak tot Katelijne:</p> +<p class="par">—Om een groot werk te verrichten, hebben wij veel +geld van noode; geef ons wat gij kunt.</p> +<p class="par">Toen Katelijne hun maar één gulden geven +wilde, dreigden ze heur met den dood. Maar zij lieten heur los voor +twee gouden karolussen en zeven deniers.</p> +<p class="par">—Komt ’s Zaterdags niet meer, zeide zei. +Uilenspiegel kent dien dag en gewapend zal hij u wachten om u beiden te +dooden, en na u zou ik ook sterven.</p> +<p class="par">—Wij zullen den naasten Dinsdag komen, zegden +zij.</p> +<p class="par">Dien dag sliepen Uilenspiegel en Soetkin zonder vreeze +voor de duivelen, want zij meenden dat ze ’s Zaterdags +kwamen.</p> +<p class="par">Katelijne stond op en ging zien in de keete of heure +vrienden daar waren.</p> +<p class="par">Zij was zeer ongeduldig, want sedert dat zij Hansken +weergezien had, was heure uitzinnigheid grootelijks verminderd, daar +het minnegekheid was, naar men zeide.</p> +<p class="par">Als zij hen niet zag, was zij droef en troosteloos; maar +in het veld, uit de richting van Sluis, hoorde zij ’t geschreeuw +van den nachtuil en zij ging er op af. En langs eenen dijk van rijshout +en graszoden stappend, hoorde zij aan den anderen kant van dien dijk de +beide duivelen samen in gesprek. De eene zei:</p> +<p class="par">—Ik moet de helft hebben.</p> +<p class="par">De andere antwoordde:</p> +<p class="par">—Gij krijgt niets; wat Katelijne behoort, behoort +mij.</p> +<p class="par">Zij vloekten en twisten wie de have en de minne van +Katelijne en Nele al te gader hebben zou. Doch van schrik, bleef +Katelijne roerloos luisteren. Weldra hoorde zij ze vechten en een +hunner zeggen: „Dat ijzer is koud”, dan een gereutel en den +val van een zwaar lichaam.</p> +<p class="par">Verschrikt, keerde zij naar heure woning terug. Rond +twee uren van den nacht hoorde zij opnieuw het gekras van den nachtuil, +doch deze reis was ’t in hare lochting. Zij deed open en zag +heuren vriend voor de deur staan. Zij vroeg hem:</p> +<p class="par">—Wat hebt gij met den andere gedaan?</p> +<p class="par">—Hij zal niet meer komen.</p> +<p class="par">Hij omhelsde en kuste haar. En zij vond hem nog kouder +dan gewoonte. En Katelijne was goed bij heur verstand. Toen hij +heenging, eischte hij twintig gulden, alles wat zij bezat: zij gaf er +hem zeventien. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5570" href= +"#xd21e5570" name="xd21e5570">161</a>]</span></p> +<p class="par">Door nieuwsgierigheid gedreven, keerde zij ’s +anderen daags terug naar den dijk, maar zij vond niets dan op het gras +eenen bloedplas zoo groot als eene doodkist, ’s Avonds wischte de +regen de bloedvlek uit.</p> +<p class="par">En den volgenden Woensdag hoorde zij opnieuw het gekras +van den nachtuil.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e5576width"><img src="images/pl09.jpg" alt= +"En overal lazen de stadsherauten bij geschal van trompetten de plakaten af. (Blz. 186)." +width="537" height="720"> +<p class="figureHead">En overal lazen de stadsherauten bij geschal van +trompetten de plakaten af. (Blz. 186).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch1.82" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Telkens dat Uilenspiegel geld noodig had om +Katelijne ’t gemeenschappelijk verteer te betalen, ging hij +’s nachts den steen opheffen van het gat nabij den waterput, en +nam hij eenen karolus.</p> +<p class="par">Op een avond zaten de drie vrouwen te spinnen; +Uilenspiegel maakte eene doos, die de baljuw hem besteld had. Met veel +vaardigheid sneed hij er een schoone jachtpartij op, met eenen koppel +Henegouwsche honden, groote, bloeddorstige honden van Candia, +Brabantsche honden die getweeën loopen en ooreneters genoemd +worden, verders allerhande dikke en magere honden, alsmede mopsen en +hazewinden.</p> +<p class="par">Terwijl Katelijne daar was, vroeg Nele aan Soetkin of ze +heuren schat niet elders verbergen zou. De weduwe antwoordde argeloos, +dat hij niet beter kon zijn dan nevens den muur van den steenput.</p> +<p class="par">Rond het midden van den Donderdagnacht, werd Soetkin +gewekt door Bibulus Snuffius, die zeer vinnig blafte, doch niet +langdurig. Ze dacht dat het niets was, en sliep weder in.</p> +<p class="par">Toen Soetkin en Uilenspiegel Vrijdagsmorgens met den +dageraad, opstonden, zagen zij, dat Katelijne tegen heure gewoonte, in +de keuken niet was; en het vuur was niet aangestoken en de melk kookte +niet. Zij waren verwonderd en keken of ze bij toeval in de lochting +niet was. In weerwil van den motregen, zagen zij heur staan met +loshangend haar, in heur hemd, nat en bibberend, zonder te durven +binnenkomen.</p> +<p class="par">—Wat doet gij daar, schier naakt, in den +regen?</p> +<p class="par">—Ha! zegde ze, ja, ja, groot wonder!</p> +<p class="par">En ze wees naar den hond die, verworgd, levenloos +uitgestrekt lag.</p> +<p class="par">Uilenspiegel dacht terstond aan den schat. Hij liep er +henen. Het hol was ledig en de aarde in ’t ronde gestrooid.</p> +<p class="par">Hij vloog naar Katelijne, en driftig heur slaande vroeg +hij:</p> +<p class="par">—Waar zijn de karolussen?</p> +<p class="par">—Ja, ja, groot wonder! antwoordde Katelijne. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5608" href="#xd21e5608" name= +"xd21e5608">162</a>]</span></p> +<p class="par">Nele, die toeliep, verdedigde heure moeder en +smeekte:</p> +<p class="par">—Sla niet, Uilenspiegel!</p> +<p class="par">Hij hield op met slaan. Soetkin kwam toen bij en vroeg +wat er scheelde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wees naar den verworgden hond en het ledige +gat.</p> +<p class="par">Soetkin werd doodsbleek en sprak:</p> +<p class="par">—Gij beproeft mij wel hard, heer God. Mijn arme +voeten!</p> +<p class="par">En zij zegde dat, om de smert die zij uitstond en om de +pijniging die zij nutteloos ondergaan had voor de gouden karolussen. +Nele, als ze Soetkin zoo verduldig zag, begon vertwijfeld te weenen. +Katelijne zwaaide met een stuk perkament en vervolgde:</p> +<p class="par">—Ja, groot wonder is er geschied. Dezen nacht is +hij gekomen, braaf en schoon. Op zijn gelaat had hij dien witten schijn +niet meer, die mij steeds zoo verschrikte. Hij sprak mij liefdevol aan. +Ik was verrukt en mijn hert hoorde hem toe. Hij zegde mij: Nu ben ik +rijk en weldra breng ik duizend gouden florijnen.—Ja, zeide ik, +dat doet mij meer genoegen voor u dan voor mij, Hansken, mijn +liefste.—Maar is hier niemand, in huis, dien gij liefhebt en voor +wien ik iets doen kan?—Neen, antwoordde ik, zij die hier zijn, +hebben niemand van noode.—Zijn Soetkin en Uilenspiegel dan rijk? +vroeg hij.—Zij leven zonder iemands hulpe, antwoordde +ik.—Niettegenstaande de verbeurte?—Daarop antwoordde ik dat +gij liever de pijnbank onderstaan hadt, dan uwe have te laten +ontnemen.—Dat wist ik, sprak hij. En stille en zachtjes +giegelend, begon hij te spotten met den baljuw en de schepenen, omdat +zij u geenerlei belijdenis konden ontrukken. En toen lachte ik +insgelijks. ’t Ware ook dom geweest, sprak hij, van hunnen schat +in het huis te verbergen.... Ik lachte. „Of in den kelder?” +Ik knikte van neen. „Of in de lochting?” Ik antwoordde +niet.—Ha! sprak hij, dit ware zeer +onvoorzichtig.—Integendeel, sprak ik, want water noch muur zullen +iets uitbrengen. En hij lachte voort.</p> +<p class="par">—Dien nacht vertrok hij vroeger dan gewoonte, na +mij een poeierken gegeven te hebben met hetwelk ik, naar hij zeide, +naar den schoonsten sabbat zou gaan. Ik deed hem uitgeleide tot aan de +deur van de lochting, en ik was slaapdronken. Ik ging, zooals hij +gezeid had, naar den sabbat en kwam eerst met de ochtendschemering +weder, hier ter plaatse, waar ik den hond verworgd en het gat open +vond. Dat is een wreede slag voor mij, want ik beminde hem teederlijk +en schonk hem mijne <span class="pagenum">[<a id="xd21e5627" href= +"#xd21e5627" name="xd21e5627">163</a>]</span>ziel. Maar ik zal u alles +geven wat ik bezit, en dag en nacht werken om u te onderhouden.</p> +<p class="par">—Ik ben als ijzer op het aambeeld; God en een dief +treffen mij tegelijk, zegde Soetkin.</p> +<p class="par">—Zóó moogt gij niet spreken, +antwoordde Katelijne; hij is geen dief, maar een duivel. Ten blijke zal +ik u het perkament toonen, dat hij in de lochting achterliet. Daarop +staat geschreven: „Vergeet nimmer mij te dienen. Binnen driemaal +twee weken en vijf dagen, krijgt gij dobbel terug. Koester geen +twijfel, of het kost u het leven.”—En hij zal woord +houden.</p> +<p class="par">—Arme zinnelooze! sprak Soetkin.</p> +<p class="par">Het was heur laatste verwijt.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.83" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De twee weken waren driemaal voorbij en de vijf +dagen insgelijks, maar de duivel kwam niet terug. Doch Katelijne +wanhoopte niet.</p> +<p class="par">Soetkin werkte niet meer; zij stond gedurig bij het +vuur, gebogen en kuchende. Nele gaf heur de beste en geurigste kruiden; +maar dat alles kon niet baten. Uilenspiegel ging de hut niet meer +buiten, uit vreeze dat Soetkin onderwijl stierf.</p> +<p class="par">Vervolgens kon zij niet meer eten of drinken zonder over +te geven. De chirurgijn-baardemaker kwam en deed heur eene lating; en +toen was zij zoo zwak, dat zij van heure bank niet meer kon opstaan. +Eindelijk, uitgeteerd van verdriet en van smert, sprak zij op een +avond:</p> +<p class="par">—Klaas, mijn man! Thijl, mijn zoon! Dank, de Heere +neemt mij tot zich!</p> +<p class="par">En zij blies den laatsten ademtocht uit.</p> +<p class="par">Katelijne dorst bij heur niet waken, daarom deden +Uilenspiegel en Nele het getweeën, en heel den nacht baden zij +voor de arme ziele.</p> +<p class="par">Bij de ochtendschemering vloog een zwaluw het open +venster binnen.</p> +<p class="par">—De vogel der zielen, sprak Nele, dat is een goed +teeken: Soetkin is in den hemel.</p> +<p class="par">De zwaluw vloog driemaal rond de kamer en verdween met +een schellen kreet.</p> +<p class="par">Vervolgens kwam een andere zwaluw binnen, grooter en +zwarter dan de eerste. Zij vloog rondom Uilenspiegel en deze sprak: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5661" href="#xd21e5661" name= +"xd21e5661">164</a>]</span></p> +<p class="par">—Vader en moeder, de assche klopt op mijne borst, +ik zal doen wat gij vraagt.</p> +<p class="par">En de tweede zwaluw vloog kwetterend heen als de eerste. +De oosterkim verbleekte. Uilenspiegel zag duizenden zwaluwen rakelings +over de weide vliegen, en de zonne rees op.</p> +<p class="par">En Soetkin werd op het armenveld begraven.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.84" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Sedert Soetkin’s dood, liep Uilenspiegel +droomend, treurig of grammoedig de keuken op en neer; hij luisterde +niet meer, at en dronk wat men hem voorzette, zonder zelf iets te +nemen. En dikwijls stond hij ’s nachts op.</p> +<p class="par">Te vergeefs sprak de zoete stem van Nele hem moed in, te +vergeefs zeide Katelijne hem, dat zij wist dat Soetkin bij Klaas in den +hemel was; steeds antwoordde Uilenspiegel:</p> +<p class="par">De assche klopt.</p> +<p class="par">En hij geleek een waanzinnige en Nele weende als zij hem +zoo naargeestig zag.</p> +<p class="par">En de vischverkooper bleef alleen in zijn huis als een +vadermoorder, en dorst slechts ’s avonds buitenkomen; want de +mannen en vrouwlieden die hem zagen, jouwden hem uit en heetten hem +moordenaar, en de kleine kinderen vluchtten voor hem, daar men hun +gezegd had, dat hij de hangman was. En geschuwd door een iegelijk, +dwaalde hij eenzaam in ’t ronde, zonder eene taveerne te durven +binnengaan; want men wees er hem met den vinger, en, al bleef hij er +slechts een korte wijl, de andere klanten ledigden hun glas en gingen +heen.</p> +<p class="par">Daarom zagen de weerden hem noode komen, en zij sloten +liever de deur vóór zijn neus. Toen deed de +vischverkooper hun nederig zijn beklag, maar zij antwoordden hem, dat +zij wel mochten tappen, maar dat zij daartoe geenszins waren +gedwongen.</p> +<p class="par">Eindelijk ging de vischverkooper drinken in <i>den +Rooden Valk</i>, eene kleine herberg buiten de stad, aan de vaart naar +Sluis. Daar wilde men hem bedienen, want ’t waren arme lieden, +wien alle geldstukken welkom waren. Maar de weerd of de weerdin uit +<i>den Rooden Valk</i> spraken nooit een woord tot hem. Daar waren twee +kinderen en een hond: als de vischverkooper de kleinen wilde streelen, +liepen zij weg; en als hij den hond riep, toonde deze brommend zijn +tanden. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5692" href="#xd21e5692" +name="xd21e5692">165</a>]</span></p> +<p class="par">Op een avond stond Uilenspiegel aan de zulle; als +Mathijssen, de kuiper, hem zoo droomerig zag, zeide hij hem:</p> +<p class="par">—Gij moet werken met uwe handen, om de smert te +vergeten.</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijne borst, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ha! zei Mathijssen, de ellendige vischverkooper +leidt een nog treuriger leven dan gij. Niemand spreekt tot hem en +elkeen schuwt hem, zoodat hij genoodzaakt is bij de arme lieden uit +<i>den Rooden Valk</i> te gaan, om zijn kapperken bruinbier in +eenzaamheid te drinken. ’t Is een groote straffe.</p> +<p class="par">—De assche klopt! sprak nogmaals Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Dien zelfden avond, terwijl het negen uren sloeg op +Onze-Lieve-Vrouwetoren, ging Uilenspiegel naar <i>den Rooden Valk</i> +en, ziende dat de vischverkooper er niet was, ging hij traagzaam +slenteren onder de boomen langs de vaart. ’t Was een heldere +maneschijn.</p> +<p class="par">Hij zag den moordenaar komen.</p> +<p class="par">Juist als hij voorbij hem kwam, kon hij hem van dichtbij +zien, en, luide sprekend lijk de menschen die in alleenigheid leven, +hooren zeggen:—Waar mogen die karolussen steken?</p> +<p class="par">—Waar de duivel ze gevonden heeft, antwoordde +Uilenspiegel, en meteen gaf hij hem een vuistslag in ’t +gezicht.</p> +<p class="par">—Laas! sprak de vischverkooper, ik herken u, gij +zijt de zoon, heb medelijden, ik ben oud en krachteloos! Wat ik deed +was geenszins uit haat, maar om Zijne Majesteit te dienen. Schenk mij +vergiffenis. Ik zal u het huisraad afstaan dat ik gekocht heb, en gij +moet er mij geen oortje voor geven. Is ’t niet genoeg? Ik kocht +het voor zeven gouden florijnen. Ik geef u alles en nog een halven +gulden daarbij, want ik ben niet rijk, dat moet gij niet denken.</p> +<p class="par">En knielend vroeg hij vergiffenis.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel hem zoo verachtelijk, zoo bang en zoo +lafhertig zag, smeet hij hem in de vaart.</p> +<p class="par">En hij toog henen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch1.85" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">LXXXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De lichamen der slachtoffers walmden op de +brandstapels. Aan Klaas en Soetkin denkend, weende Uilenspiegel eenzaam +in stilte.</p> +<p class="par">Op een avond ging hij bij Katelijne, om heur hulp en +raad te vragen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e5733" href= +"#xd21e5733" name="xd21e5733">166</a>]</span></p> +<p class="par">Zij was alleen met Nele, die naaide bij het licht. Op +’t gerucht dat hij bij zijn binnenkomen maakte, hief Katelijne +het hoofd op, als iemand die uit een zwaren slaap schiet.</p> +<p class="par">Hij sprak:</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijne borst, ik wil +Vlaanderenland verlossen. Ik vroeg het aan den grooten God van hemel en +aarde, doch hij antwoordt mij niet.</p> +<p class="par">Katelijne sprak:</p> +<p class="par">—De groote God kon u niet hooren; gij moet eerst +tot de sylphen spreken, die tusschen hemel en aarde zweven en de +klachten der menschen ontvangen en overdragen aan de engelen, om ze +naar den troon des hemelrijks te brengen.</p> +<p class="par">—Help mij daartoe, sprak hij, en ’k zal u +met mijn bloed betalen, als ’t noodig is.</p> +<p class="par">Katelijne sprak:</p> +<p class="par">—Ik zal u helpen, zoo een meisje dat u bemint, u +wil medenemen naar den Sabbat der Lentegeesten, het Pascha van ’t +Levenssap.</p> +<p class="par">—Ik zal hem meenemen, zegde Nele.</p> +<p class="par">In een kristallen beker goot Katelijne een grijsachtig +vocht, dat zij streek aan hunne slapen, neusgaten, palmen der handen en +polsen; zij deed hun elk een snuifken witte poeier eten, en zei dat ze +elkander in de oogen moesten zien, opdat hunne zielen één +zouden worden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel keek Nele aan, en de zoete oogen van +’t meisje ontstaken in hem een blakerend vuur; toen begon het +vocht te werken en hij voelde als duizenden spelden in zijn lijf +steken.</p> +<p class="par">Vervolgens ontkleedden zij zich, en zij waren schoon in +hunne schamelheid, verlicht door de lamp: hij in al zijn fiere kracht, +zij in heure liefelijke bevalligheid. Maar reeds half ingeslapen, zagen +zij elkander niet. Toen legde Katelijne het hoofd van het meisje in +Uilenspiegels arm en zijne hand op heur hert.</p> +<p class="par">En zoo bleven zij naast malkander liggen.</p> +<p class="par">Het scheen hun beiden, dat hunne elkander rakende +lichamen de zachte warmte hadden van de zonne, in de maand van de +rozen.</p> +<p class="par">Zij stonden op, gelijk zij later zeiden, klommen op de +vensterbank, vlogen van daar in de ruimte en voelden, dat de lucht hen +droeg als het water de schepen draagt.</p> +<p class="par">Toen zagen zij niets meer, noch de aarde waar de arme +menschenkinderen sliepen, noch den hemel waarin zoo even de wolken voor +hunne voeten holden. En zij zetten den voet op <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5767" href="#xd21e5767" name= +"xd21e5767">167</a>]</span>Sirius, de koude sterre. Van daar werden zij +op de pool geworpen.</p> +<p class="par">Daar zagen zij, niet zonder schrik, een naakten reus, +den reus Winter, met ruig haar, op schotsen, met den rug tegen eenen +ijsmuur gezeten. Een huilende troep ijsberen en zeehonden zwommen in de +plassen rond hem. Met heesche stemme riep hij op: hagel, sneeuw, koude +regenbuien, donderwolken, rosse, stinkende nevelen, dwarrelwinden en de +snerpende noordenwinden. En allen woedden te gelijk in dit akelig +oord.</p> +<p class="par">De reus lachte al dien rampspoed toe en vlijde zich neer +op de bloemen die zijne hand verwelkt, op de bladeren die zijn adem +verdroogd had. Dan zich vooroverbuigend en den grond met zijne nagelen +krabbend, er met de tanden in bijtend, groef hij een hol, ten einde het +hert der aarde te bereiken, om het te verslinden, en de lommerige +bosschen tot zwarte kolenbedden, de gouden korenaren tot verbrand +stroo, de vruchtbare landouwen tot dorre vlakten te verkeeren. Doch het +herte der aarde was van vuur, en hij dorst het niet naderen, maar trok +zich, bevreesd, terug.</p> +<p class="par">Daar troonde hij als koning, en ledigde hij zijnen beker +traan, te midden van de beren en zeehonden en van de geraamten dergenen +die hij doodde op zee, op het land en in de hutten der armen. Blijde +hoorde hij de beren brommen, de zeehonden huilen, de beenderen +kletteren van de geraamten van menschen en beesten, onder de klauwen +van gieren en raven, die er een laatsten hap vleesch aan zochten, +alsook het gekrakkrak van de ijsschotsen, die in het doode water tegen +elkander stootten.</p> +<p class="par">En de stem van den reus was gelijk het geloei van den +orkaan, het geschuifel van den storm en ’t gehuil van den wind in +de schoorsteenen.</p> +<p class="par">—Ik heb koude en ben bang, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hij vermag niets tegen de geesten, antwoordde +Nele.</p> +<p class="par">Plotseling ontstond een groote beweging onder de +zeehonden, die ijlings in ’t water trokken, onder de ijsberen, +die, met neerhangende ooren, jammerlijk bromden en onder de raven, die, +krassend van angst in de wolken verdwenen.</p> +<p class="par">En nu hoorden Nele en Uilenspiegel de doffe slagen van +den stormram tegen de muren van ijs, waarop de reus Winter gezeten was. +En de muur kloofde en waggelde op zijne grondvesten.</p> +<p class="par">Doch de reus Winter hoorde niets, en hij huilde en +tierde blijmoedig, vulde en ledigde zijnen beker en zocht naar het +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5788" href="#xd21e5788" name= +"xd21e5788">168</a>]</span>hert van de aarde om het te verstijven, maar +hij dorst het niet aanraken.</p> +<p class="par">De slagen weerklonken harder en harder, de muur spleet +meer en meer, en een regen van ijsscherven viel rondom hem.</p> +<p class="par">En de beren gromden jammerlijk en de zeehonden huilden +in de doode wateren.</p> +<p class="par">De muur stortte in, de zonne werd zichtbaar; een +schoone, jonge man met een gouden akst in de hand, daalde neder. Die +man was Lucifer, koning Lente.</p> +<p class="par">Als de reus hem bemerkte, wierp hij zijn beker traan weg +en smeekte hem niet te dooden.</p> +<p class="par">En bij den zoelen adem van koning Lente, verloor de reus +Winter al zijne kracht. Toen nam de koning een diamanten keten, en hij +bond er den reus mee vast aan de pool.</p> +<p class="par">Dan riep hij, doch teeder en liefdevol. En uit den hemel +daalde een schoone, blonde vrouw. Zij zette zich nevens den koning en +zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Sterke man, gij zijt mijn overwinnaar.</p> +<p class="par">Hij antwoordde:</p> +<p class="par">—Hebt gij honger, eet; hebt gij dorst, drink; zijt +gij bang, kom bij mij: ik ben uw man.</p> +<p class="par">—Ik heb honger en dorst alleen naar u, zegde +zij.</p> +<p class="par">De koning riep nog zeven reizen met verschrikkelijke +stemme. En er was een groot gedruisch van donders en bliksemen, en +achter hen verrees een gehemelte van zonnen en sterren. En beiden +zetten zich op den troon.</p> +<p class="par">Toen weerklonk een geroep des konings en der vrouwe; hun +edel gelaat verroerde niet, en hun gebaar was niet strijdig met hunne +kracht en waardigheid.</p> +<p class="par">Op die kreten ontstond een golvende beweging in den +grond, in den harden steen, in de ijsschotsen. En Nele en Uilenspiegel +hoorden een gerucht lijk dat, welk reusachtige vogelen zouden maken, +die de schaal van ontzaglijke eieren wilden doorpikken.</p> +<p class="par">En, in die rijzing en daling van den grond, gelijk de +baren der zee, waren vormen als van een ei.</p> +<p class="par">Eensklaps rezen allerwegen boomen op, wier dorre takken +zich strengelden, wier stammen wankelden lijk dronken mannen. Dan +scheidden zij, een groote ruimte tusschen zich latend. Aardgeesten +stegen uit den geschokten grond; uit het diepst van het woud kwamen de +boschgeesten, uit de naburige zee de watergeesten. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e5821" href="#xd21e5821" name= +"xd21e5821">169</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel en Nele zagen daar de ruige, gebochelde, +grijnzende en mismaakte dwergen, die de schatten bewaren; de vorsten +der gesteenten; de boschmannen, die leven als boomen en, in stee van +mond en maag, onderaan ’t gezicht vezelige wortels dragen, om +aldus hun voedsel uit de aarde te zuigen; de bergvorsten, die niet +kunnen spreken, hert noch ingewand hebben, zich bewegen als ledepoppen +in schittergewaad. Daar waren dwergen van vleesch en beenderen, met +hagedissteerten en kikvorschkoppen, met eene lanteern op het hoofd, die +’s nachts op de schouders van de dronken voetgangers of +vreesachtige reizigers springen, en, hunne lanteern zwierend, hen +leiden en brengen naar sompen of spelonken, terwijl de arme verdwaalden +meenen dat die lanteern de keerse is, die flikkert in hunne woning.</p> +<p class="par">Daar waren ook de bloemenmaagden, dochteren vol +vrouwelijke kracht en gezondheid, fier over heure schoonheid, en die +heur krachtig haar als een zijden mantel openspreidden.</p> +<p class="par">Hare vochtige oogen schitterden als perelmoer in het +water, het vleesch van heur lichaam was vast, blank, zacht gebronsd +door het licht; uit heuren rooden mond kwam een adem, geuriger dan +seringabloesem.</p> +<p class="par">Zij zijn het, die, minneziek, ’s avonds in +waranden en hovingen zwerven, ofwel in het diepst der bosschen, langs +de lommerige paden, op zoek naar de ziele eens mans, om de genieting +der minne te smaken. Zoodra een jongeling en zijne geliefde voorbij +haar komen, beproeven zij het meisje te dooden, of blazen het weerstand +biedende meideken liefdelust in, opdat zij heuren minnaar gehoor geve; +want dan krijgt de bloemenmaagd de helft van de kussen.</p> +<p class="par">Nele en Uilenspiegel zagen ook uit het diepste der +hemelen de beschermgeesten der sterren nederdalen, alsmede de +geniën van wind, van dauw en van regen, gevleugelde jongelingen +die de aarde bevruchten.</p> +<p class="par">Dan verschenen aan alle punten des hemelrijks de vogelen +der zielen, de lieve zwaluwen. Met hunne komst scheen het licht heller. +Bloemenmaagden, vorsten der steenen en der bergen, boschmannen, water-, +vuur- en aardgeesten riepen allen te gader: Licht! levenssap! glorie +aan den koning Lente!</p> +<p class="par">Hoewel het geschal van dien roep machtiger was dan +’t geloei van de woedende zee, en van ’t losgeketend +orkaan, klonk het als een zoete muziek in de ooren van Nele en +Uilenspiegel, die, <span class="pagenum">[<a id="xd21e5837" href= +"#xd21e5837" name="xd21e5837">170</a>]</span>stom en onbeweeglijk, +achter den knoestigen stam van een eikeboom neergehurkt zaten.</p> +<p class="par">Maar heviger werd hunne vrees, toen de geesten, bij +duizenden zich zetten op zetels van reusachtige spinnekoppen, +kikvorschen met olifantssnuiten, ineengekronkelde slangen, krokodillen +die recht op den steert stonden en eene menigte geesten in den muil +hielden, slangen die meer dan dertig dwergen van beider kunne +schrijlings op haar golvend lijf droegen, en wel honderdduizend +insecten, grooter dan reuzen, gewapend met zweerden, spiesen, zeisen, +vorken met zeven tanden, en allerhande moordtuigen. Zij vochten met een +ijselijk gedruisch, en de sterken verslonden de zwakken, tot bewijs dat +de Dood uit het Leven en het Leven uit den Dood komt.</p> +<p class="par">En uit heel de wemelende, dichte, verwarde menigte van +geesten steeg een gedruisch op, dat leek op het dof gerol van een +verren donder en het gerucht van honderden wevers, vollers, +slotenmakers, die samen aan den arbeid zijn.</p> +<p class="par">Plotseling verschenen de geesten van het levenssap; zij +waren kort, dik, met lendenen zoo breed als het Heidelbergsche vat, +dijen zoo dik als wijnmudden, en spieren zoo forsig en sterk, dat men +zou gezegd hebben dat hun lichaam gemaakt was van groote en kleine +eieren, het een op het andere, met een rood vel overdekt, vettig en +blinkend als hun dunne baard en rossig haar; en in de handen hielden +zij groote bekers met een vreemdsoortig vocht.</p> +<p class="par">Als de geesten ze zagen komen, ontstond er onder hen een +groote trilling van vreugde; boomen en planten bewogen zich en de aarde +scheurde open om te drinken.</p> +<p class="par">En de geesten van het levenssap schonken wijn: terstond +begon alles te botten, te groeien, te bloeien; het gras was vol +gonzende diertjes, en de lucht vol vogels en pepels; de geesten +schonken voort, en die van beneden ontvingen den wijn zooals zij +konden: de bloemenmaagden openden den mond, of sprongen op heur rosse +schenkers en kusten ze, om meer te krijgen; de eenen vouwden de handen +smeekend te zamen; anderen zaten stille en lieten zich met wijn +beregenen; doch allen, zoo dorstigen als gelaafden, zochten den wijn en +bij elk dropje dat zij kregen, werden zij levendiger. En daar waren +geene grijsaards, doch allen, schoonen of leelijken, waren vol vinnige +kracht en levende jeugd.</p> +<p class="par">En zij lachten, riepen, zongen, terwijl zij elkander +achtervolgden in de boomen als eekhorentjes, in de lucht als vogelen; +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5852" href="#xd21e5852" name= +"xd21e5852">171</a>]</span>en elke man zocht zijn wijfje en verrichtte +onder Gods hemel het heilige werk der natuur.</p> +<p class="par">En de geesten van het levenssap brachten aan den koning +en aan de koningin een grooten beker wijn. En de koning en de koningin +dronken, en kusten elkander.</p> +<p class="par">Vervolgens omhelsde de koning de koningin, en hij +stortte den beker uit op boomen, bloemen en geesten, en riep:</p> +<p class="par">—Glorie aan het Leven! glorie aan de vrije Lucht! +glorie aan de Kracht!</p> +<p class="par">En allen riepen:</p> +<p class="par">—Glorie aan de Natuur! glorie aan de Kracht!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel nam Nele in zijne armen. Aldus +ineengestrengeld, begon een dans, als een warreldans van droge bladeren +in de macht eener windhoos, in denwelke alles in beweging was, boomen, +planten, insecten, vlinders, hemel en aarde, koning en koningin, +bloemenmaagden, bergvorsten, watergeesten, gebochelde dwergen, vorsten +der steenen, boschmannen, lanteerndragers, beschermgeesten der sterren +en de honderd duizenden gruwelijke insecten, die hunne spiesen, zeisen +en vorken met zeven tanden ondereenmengden. En aan dien duiveldans, +hollend door de ruimte, namen de zon, de maan, de planeten, de sterren, +de wind, de wolken insgelijks deel.</p> +<p class="par">De eik, waaraan Nele en Uilenspiegel zich vastklemden, +draaide in de dwarreling mee, en Uilenspiegel zeide tot Nele:</p> +<p class="par">—Liefste, nu gaan wij sterven.</p> +<p class="par">Een geest hoorde hen, en zag dat zij stervelingen +waren.</p> +<p class="par">—Aardelingen, sprak hij, aardelingen in dit +oord!</p> +<p class="par">En hij trok hen van den boom en smeet hen in ’t +gedrang. En Uilenspiegel en Nele vielen zachtjes op den rug van de +geesten, die ze kaatsend naar malkander smeten en spraken:</p> +<p class="par">—Gegroet, menschenkinderen! Welkom, aardwormen! +Wie wil het knaapje en het meideken? Zij komen ons bezoeken, de +weekelingen.</p> +<p class="par">—Genade! riepen Nele en Uilenspiegel, die van den +een naar den anderen vlogen.</p> +<p class="par">Maar de geesten luisterden niet, en beiden vlogen +in’t ronde, met het hoofd omlaag en de beenen omhoog, lijk +pluimpjes in den winterwind, terwijl de geesten spraken:</p> +<p class="par">—Glorie aan de mannekens en aan de vrouwkens! Dat +zij dansen als wij!</p> +<p class="par">De bloemenmaagden wilden Uilenspiegel en Nele van +malkander <span class="pagenum">[<a id="xd21e5887" href="#xd21e5887" +name="xd21e5887">172</a>]</span>scheiden; zij sloegen heur en hadden ze +gedood, als de koning geen einde aan den dans gesteld had, met deze +woorden:</p> +<p class="par">—Men brenge die beide aardwormen +vóór mij!</p> +<p class="par">Zij werden gescheiden; en elke bloemenmaagd trachtte +Uilenspiegel aan de andere te ontrukken, zeggende:</p> +<p class="par">—Thijl, wilt gij sterven voor mij?</p> +<p class="par">—Fluks, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En de boschgeesten, die Nele droegen, zeiden:</p> +<p class="par">—Waarom zijt gij geene ziel lijk wij, wij zouden u +nemen!</p> +<p class="par">—Hebt geduld, antwoordde Nele.</p> +<p class="par">En zoo kwamen zij vóór den troon van den +koning; en zij beefden, als zij zijn gouden akst en zijn ijzeren kroon +in het gezicht kregen.</p> +<p class="par">Hij vroeg hun:</p> +<p class="par">Wat komt gij hier doen, nietelingen?</p> +<p class="par">Zij antwoordden niet?</p> +<p class="par">—Ik ken u, tooveresseknop, voegde de koning er +bij, en ook u, kooldragerswelp; maar zoo gij door allerlei +toovermiddelen in deze werkplaats der Natuur zijt gedrongen, waarom +houdt gij nu den bek als volgepropte kapoenen?</p> +<p class="par">Nele beefde als zij den verschrikkelijken duivel bezag, +doch Uilenspiegel hernam zijne mannelijke stoutmoedigheid en +antwoordde:</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijn hert. +Doorluchtige vorst, in naam des Pausen maait de Dood de krachtigste +mannen, de bevalligste vrouwlieden van Vlaanderenland; zijne privileges +zijn verbroken, zijne keuren vernietigd, de hongersnood ondermijnt het, +zijne wollenwevers verlaten het, om in den vreemde vrijen arbeid te +zoeken. Het zal sterven, als men het niet ter hulpe komt. Ik ben maar +een arme nieteling, die op de wereld kwam als een iegelijk, leefde als +hij kon, onvolmaakt, bekrompen, onwetend, geenszins deugdzaam, en de +menschelijke of goddelijke gratie teenemaal onweerdig. Doch Soetkin +stierf ten gevolge van de pijnen der tortuur en van droefheid, en Klaas +werd in een schrikkelijk vuur verbrand. Ik wilde hen wreken, en ik deed +het eenmaal; ik wilde dien bodem, bezaaid met de beenderen zijner +telgen, gelukkig zien, en vroeg aan God den dood zijner beulen, maar +hij aanhoorde mij niet. Moede van klagen, aanriep ik u door de +tooverkracht van Katelijne, en wij vallen u te voet, mijn bevende +gezellinne en ik, om u te bidden dit rampzalige land te verlossen. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5918" href="#xd21e5918" name= +"xd21e5918">173</a>]</span></p> +<p class="par">De vorst en zijne vrouwe antwoordden samen:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Door den krijg en door het vuur,</p> +<p class="line">Door den dood en door het zweerd,</p> +<p class="line xd21e3412">Zoek de Zeven.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">In den dood en in het bloed,</p> +<p class="line">In de puinen en de tranen,</p> +<p class="line xd21e3412">Vind de Zeven.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Leelijk, wreede, boos, wanstaltig.</p> +<p class="line">Echte geesels der arme aarde,</p> +<p class="line xd21e3412">Brand de Zeven.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Wacht, luister en zie,</p> +<p class="line">Zeg ons, kleine, zijt ge in uw schik niet?</p> +<p class="line xd21e3412">Vind de Zeven.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En al de geesten zongen samen:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">In den dood en in het bloed,</p> +<p class="line">In de puinen en de tranen,</p> +<p class="line xd21e3412">Zoek de Zeven.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Wacht, luister en zie,</p> +<p class="line">Zeg ons, kleine, zijt ge in uw schik niet?</p> +<p class="line xd21e3412">Vind de Zeven.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">—Maar, sprak Uilenspiegel, Hoogheid en gij, +heeren geesten, ik begrijp niets van uwe tale. Zeker spot gij met +mij.</p> +<p class="par">Doch zonder hem te aanhooren, gingen zij voort:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Raakt het Noorden</p> +<p class="line">Kussend het Westen</p> +<p class="line">Rampspoed is uit.</p> +<p class="line">Vind de Zeven</p> +<p class="line">En den Gordel.</p> +</div> +<p class="par first">En dat met zooveel overeenstemming en machtigen +maatklank, dat de aarde beefde en de hemelen sidderden. En de vogelen +floten, de raven krasten, de musschen tjilpten, de nachtuilen +<span class="pagenum">[<a id="xd21e5985" href="#xd21e5985" name= +"xd21e5985">174</a>]</span>kloegen en vlogen uitzinnig in het ronde. En +de dieren der aarde, leeuwen, slangen, beren, herten, gemsen, wolven, +honden en katten brulden, sisten, bromden, schreeuwden, huilden, +jankten, mauwden verschrikkelijk.</p> +<p class="par">En de geesten zongen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Wacht, luister en zie,</p> +<p class="line">Heb de Zeven lief</p> +<p class="line xd21e3412">En den Gordel.</p> +</div> +<p class="par first">En de hanen kraaiden, en al de geesten verzwonden, +buiten een booze bergvorst, die Uilenspiegel en Nele elk bij een arm +nam en ze vrij onzacht naar beneden smeet.</p> +<p class="par">Zij lagen naast elkander als om te slapen, als de +frissche morgenwind hen wakker maakte.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zag Nele’s lief gezicht, in gouden +glans door de rijzende zonne bestraald. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e6002" href="#xd21e6002" name="xd21e6002">175</a>]</span></p> +</div> +</div> +</div> +<div id="bk2" class="div0 book"> +<h2 class="main">Tweede Boek.</h2> +<div id="ch2.1" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">I.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dien morgen, ’t was in Herfstmaand, nam +Uilenspiegel zijnen stok, drie gulden die Katelijne hem gaf, eene snede +brood met een stuk verkenslever, en hij vertrok naar Antwerpen, op zoek +naar de Zeven. Nele sliep.</p> +<p class="par">Onderwege werd hij gevolgd door een hond, die op den +reuk van de lever afkwam. Uilenspiegel wilde den hond wegjagen, maar +deze bleef halstarrig meeloopen, waarop Uilenspiegel hem de volgende +rede hield:</p> +<p class="par">—Hondje, mijn beestje, gij handelt verkeerd met uw +huis te verlaten, alwaar goede porties, lekkere kliekjes, mergbeenderen +u wachten, om op goed valle ’t uit een zwerver te volgen, wien +het zelfs aan wortelen zal ontbreken om u toe te werpen. Geloof mij, +onbezonnen hondje, keer terug naar uwen baas. Vermijd regen, sneeuw, +hagel, mist, ijzel en andere liefelijkheden, die het lot van de +zwervers zijn. Blijf u warmen in den hoek van den heerd bij het lustige +vuur, en laat mij voortgaan in modder, in stof, in koude en hitte, +heden gestoofd en morgen bevroren, des Vrijdags verzadigd en ’s +Zondags verhongerd. Keer terug van waar gij komt, hondje van weinig +ondervinding, en gij zult verstandig handelen.</p> +<p class="par">Het beest scheen Uilenspiegel maar niet te begrijpen. +Het kwispelsteertte en sprong zoo hoog als het kon. Uilenspiegel meende +dat het uit vriendschap was, maar vergat de lever, die in zijne tassche +stak.</p> +<p class="par">Hij ging voort, de hond volgde. Als zij alzoo bijna een +uur gegaan hadden, zagen zij op de baan eene kar, bespannen met een +ezeltje, dat den kop liet hangen. Op den berm van den weg, tusschen +twee distelstruiken, zat een man met in eene hand eenen hamelbout en in +de andere eene bottel, waaraan hij zich goed deed. Als hij niet at of +dronk, zuchtte en weeklaagde hij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stond stil, de hond insgelijks. Bout en +lever riekend, <span class="pagenum">[<a id="xd21e6021" href= +"#xd21e6021" name="xd21e6021">176</a>]</span>beklom hij den berm. Daar +ging hij nabij den man op zijn achterste zitten, krabde aan zijn +wambuis, om beetjes te vragen, doch de man stiet hem terug met den +elleboog, en zuchtte erbarmelijk met den bout omhoog. De hond jankte +uit begeerlijkheid; en de ezel, grammoedig omdat hij, ingespannen, de +distelen niet kon bereiken, begon te balken.</p> +<p class="par">—Wat is er, Jan? vroeg de man tot den ezel.</p> +<p class="par">—Niets, antwoordde Uilenspiegel, maar hij zou zich +willen vergasten aan de distelen, die naast u groeien; en deze hond zou +evenmin boos zijn, nadere kennis te maken met het been, dat gij in de +hand hebt. In afwachting daarvan, kan hij beginnen met de lever, die ik +hier heb.</p> +<p class="par">Toen de hond de lever binnen had, keek de man naar +zijnen bout. Hij beet er het laatste vleesch af, gaf toen het been aan +den hond, die er zijn pooten op stelde en het trachtte te kraken.</p> +<p class="par">Toen keek de man naar Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Deze herkende Lamme Goedzak, van Damme.</p> +<p class="par">—Lamme, vroeg hij, waarom zit gij hier te eten, te +drinken en te jammeren? Heeft een soldaat u misschien eene schudding +gegeven?</p> +<p class="par">—Laas! mijne vrouw! sprak Lamme.</p> +<p class="par">Hij wilde zijne bottel wijn ledigen, maar Uilenspiegel +hield hem tegen.</p> +<p class="par">—Drink zoo niet, sprak hij, al te haastig doet +geen deugd aan de nieren. Beter zou het komen aan hem, die geene bottel +op zak heeft.</p> +<p class="par">—Ge spreekt goed, antwoordde Lamme, maar zoudt gij +beter drinken?</p> +<p class="par">En hij langde hem de bottel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam ze, dronk en gaf ze hem terug.</p> +<p class="par">—Ge moogt mij Maraan heeten, sprak hij, als er +genoeg overbleef voor eene musch.</p> +<p class="par">Lamme bezag de bottel, zuchtte en nam uit zijne tassche +een andere flesch en een stuk worst, dat hij in schijfjes sneed en +weemoedig opat.</p> +<p class="par">Eet gij standvastig, Lamme? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Veelal, mijn jongen, antwoordde Lamme, maar +’t is om mijne droeve gedachten te verjagen. Waar zijt gij, +vrouwtje? weeklaagde hij, terwijl hij een traan uit het het oog +wischte.</p> +<p class="par">En hij sneed tien schijfjes van de worst. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6059" href="#xd21e6059" name= +"xd21e6059">177</a>]</span></p> +<p class="par">—Lamme, sprak Uilenspiegel, eet niet zoo gulzig en +zonder medelijden voor den armen pelgrim.</p> +<p class="par">Lamme reikte hem weenend vier schijfjes en Uilenspiegel +zuchtte om den fijnen smaak.</p> +<p class="par">Maar steeds weenend en etend, sprak Lamme:</p> +<p class="par">Mijne vrouw, mijne goede vrouw, ze was zoo zoet en zoo +goed gevormd van lichaam, licht als de vlinder, vlug als de bliksem, en +zij zong als een leeuwerik! Maar toch hield zij te veel van schoone +kleeren. Laas! zij hingen heur zoo goed! Immers, hebben de bloemen ook +geen schitterenden dos? Zie, hadt gij heure handjes gezien, die tot +streelen gemaaakt schenen, nooit hadt gij heur potten of pateelen laten +aanraken. Het vuur van de keuken hadde heure hagelblanke tint verzengd. +En die oogen! Ik moest ze maar bezien, en ik verging van +liefde.—Drink een slok wijn, Thijl, ’k zal na u +drinken.—Ha! waarom is zij niet dood! Ik deed alles in huis, om +heur den minsten arbeid te sparen: ik veegde den vloer, maakte het +huwelijksbed, in hetwelk zij zich ’s avonds behaaglijk +uitstrekte, ik waschte de schotels, alsmede het linnen, hetwelk ik +zelven ook streek.—Eet, Thijl, ’t is Gentsche +worst.—Soms, als zij gaan wandelen was, kwam zij te laat naar +huis voor het noenmaal, maar heur zien was zulk een groote vreugde voor +mij, dat ik niet kijven dorst, hoogst gelukkig nog, als ze mij ’s +nachts den rug niet toekeerde. Ik heb alles verloren.—Drink dien +wijn, Thijl, ’t is Brusselsche wijn, bereid naar de wijze van +Bourgondië.</p> +<p class="par">—En waarom liet zij u zitten? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Weet ik het? hernam Lamme Goedzak. Waar is de +tijd, als ik ten narent kwam om heure hand te vragen, en zij +vluchtte,—uit vreeze en uit liefde? Als heure armen bloot waren, +schoone, ronde, en blanke armen, sloeg zij plotseling heure mouwen neer +als zij zag, dat ik er naar keek. Andere malen mocht ik heur zoenen, en +’k kuste heure schoone oogen, die zij dicht hield van zalig +genot; dan trilde zij en slaakte kleine kreten, of boog heur hoofd +achterover en gaf er mij een stoot op den neus mee. En zij lachte als +ik riep: Ai! en ik gaf haar dan kleine duwtjes, want tusschen ons was +niets anders dan gestoei en gejoel.—Thijl, is er nog wijn in die +bottel?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e6075width"><img src="images/pl10.jpg" alt= +"En zij zagen vrouwen, meidekens en knapen met bloemen getooid. (Blz. 199)." +width="508" height="720"> +<p class="figureHead">En zij zagen vrouwen, meidekens en knapen met +bloemen getooid. (Blz. 199).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Lamme dronk en ging voort:</p> +<p class="par">—Andere reizen viel ze vol minne rond mijnen hals +en zei: gij zijt schoon! En honderd maal kuste ze mij op de kaken of +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6084" href="#xd21e6084" name= +"xd21e6084">178</a>]</span>op ’t voorhoofd, maar nooit op den +mond. En als ik vroeg waarom, antwoordde zij blozend, dat moeder heur +vroeger dikwijls gewaarschuwd had dat dit voor meidekens gevaarlijk is. +Ha! zoete oogenblikken, zalige tijd!—Thijl, zie eens of gij soms +een hammetje vindt in de weitasch?</p> +<p class="par">—Een half, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel gaf het hem en Lamme at het heel op.</p> +<p class="par">—Dat hammetje deed mij deugd, sprak Uilenspiegel, +als Lamme gedaan had.</p> +<p class="par">—Mij ook, sprak deze. Maar nooit zal ik mijn +liefste terugzien, zij is weggeloopen uit Damme. Rijdt gij mede om ze +te zoeken?</p> +<p class="par">—Ik wil wel, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar, sprak Lamme, is er niets meer in de +bottel?</p> +<p class="par">—Geen droppel, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zij stegen in de kar, getrokken door grauwtje, dat +weemoedig balkte om het vertrek aan te kondigen.</p> +<p class="par">Maar de hond was—als hij goed zijne bekomst +had—er stillekens van door gegaan.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.2" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">II.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De kar reed op den dijk, tusschen eenen vijver en +eene vaart, en droomerig drukte Uilenspiegel de assche van Klaas tegen +zijne borst. Hij vroeg zich af of het visioen leugen of waarheid was, +of die geesten met hem den spot gedreven hadden, of wel hem op +raadselachtige wijze gezegd hadden wat hij doen moest om ’t land +zijner vaderen gelukkig te maken.</p> +<p class="par">En te vergeefs trachtte hij te vatten, wat de Zeven en +de Gordel bediedden.</p> +<p class="par">Aan den dooden keizer, den levenden koning, de +landvoogden, den paus van Rome, den groot-inquisiteur, den generaal der +jezuïeten denkend, vond hij in hen zes groote beulen, die hij +onverwijld levend had willen verbranden. Maar hij dacht, dat er van hen +geen sprake was, dat zij zelven te geerne anderen brandden, dat hij +elders moest zoeken.</p> +<p class="par">En gedurig herhaalde hij in zich zelven:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Raakt het Noorden</p> +<p class="line">Kussend het Westen</p> +<p class="line">Rampspoed is uit.</p> +<p class="line">Vind de Zeven</p> +<p class="line">En den Gordel.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e6126" href="#xd21e6126" name= +"xd21e6126">179</a>]</span></p> +<p class="par">—Laas, sprak hij, in dood, bloed en puinen, Zeven +vinden, Zeven branden, Zeven minnen! Mijn arme geest wordt gefolterd, +want wie dan verbrandt zijne minne?</p> +<p class="par">De kar had reeds een eind wegs afgelegd; zij hoorden een +gekraak van stappen in het zand en eene stemme, die zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Gij, die voorbij trekt, zaagt ge wel</p> +<p class="line">Mijn vriend, mijn vrijer, snaaksch en snel?</p> +<p class="line">Hij zwerft nu hierent en darent.</p> +<p class="line">Zaagt ge hem wel?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Gelijk op een lam een arent,</p> +<p class="line">Viel hij op een hartken fel.</p> +<p class="line">Baardloos, een man als niemendel.</p> +<p class="line">Zaagt ge hem wel?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Ontmoet gij hem, zeg dat Nele</p> +<p class="line">Vermoeid is van te gaan zoo snel.</p> +<p class="line">Waar toeft ge lieve Thijl, vertel:</p> +<p class="line">Zaagt ge hem wel?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Een tortel in den abeele</p> +<p class="line">Treurt om haar verloren gezel.</p> +<p class="line">Alzoo menig trouwe gespele.</p> +<p class="line">Zaagt ge hem wel?</p> +</div> +</div> +<p class="par first">Uilenspiegel klopte op Lamme’s buik en +zei:</p> +<p class="par">—Houd uwen adem in, dikzak.</p> +<p class="par">—Laas, antwoordde Lamme, ’t is lastig voor +iemand, die zoo dik is.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel liet hem praten; hij verborg zich +achter de huif van de kar, en de stemme nabootsend van een die +bedronken is, neurde hij:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Uw vriend en vrijer zag ik wel</p> +<p class="line">Op een kar van ’t oud model,</p> +<p class="line">Met een papzak voor gezel,</p> +<p class="line">Zag ik hem wel!</p> +</div> +<p class="par first">—Thijl, zei Lamme, ge zingt leelijk dezen +morgen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e6188" href="#xd21e6188" +name="xd21e6188">180</a>]</span></p> +<p class="par">Zonder naar hem te luisteren, stak Uilenspiegel het +hoofd door een gat van de huif.</p> +<p class="par">—Nele, herkent gij mij? riep hij.</p> +<p class="par">Verschrikt, weenend en lachend te gelijk, want heure +kaken waren nat, sprak zij:</p> +<p class="par">—Ik zie u, leelijke deugniet!</p> +<p class="par">—Nele, sprak Uilenspiegel, als ge mij wilt slaan, +heb ik thuis eenen stok. Hij slaat goed, en laat merkteekenen na, want +hij is zwaar en knoestig.</p> +<p class="par">—Thijl, vroeg Nele, gaat gij naar de Zeven?</p> +<p class="par">Ja, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Nele droeg eene weitasch, die proppensvol stak. Zij +langde die aan Uilenspiegel en sprak:</p> +<p class="par">—Thijl, ik heb gedacht dat het voor een man +ongezond is van op reis te gaan, zonder een goede vette gans, een hesp +en wat Gentsche worsten bij zich. En dit moet gij eten te mijner +gedenkenis.</p> +<p class="par">Daar Uilenspiegel Nele bezag en er geenszins aan dacht +de weitasch te nemen, stak Lamme het hoofd door een ander gat van de +huif en sprak:</p> +<p class="par">—Meideken vol voorzienigheid, als hij niet +aanpakt, is ’t uit verlegenheid. Maar geef mij die hesp, die gans +en die worsten: ik zal ze bewaren voor hem en ze beschermen.</p> +<p class="par">—Welk een tronie is mij dat? vroeg Nele.</p> +<p class="par">’t Is, sprak Uilenspiegel, een slachtoffer van het +huwelijk, die met het herte vol wee, zou uitdrogen lijk een stoksken, +zoo hij zich niet stevig hield door dag en nacht te eten en te +drinken.</p> +<p class="par">—Zoo is het, mijn zoon, zuchtte Lamme.</p> +<p class="par">De heldere zon drukte loodzwaar op Nele’s hoofd. +Zij dekte zich met haar voorschoot. Daar Uilenspiegel met heur alleen +wilde zijn, zei hij tot Lamme:</p> +<p class="par">—Ziet gij ginder die vrouw in de meersch?</p> +<p class="par">—Ja, zei Lamme.</p> +<p class="par">—Herkent gij ze niet?</p> +<p class="par">—Daar? vroeg Lamme, zou het de mijne zijn? Zij is +niet gekleed als een poorteresse.</p> +<p class="par">—Twijfelt gij nog, blinde mol? sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En als zij het niet was?</p> +<p class="par">—Daar zoudt gij niets bij verliezen, want op de +linkerhand, naar het Noorden, is een kaberdoesken waar men lekker +bruinbier tapt. Daar zullen wij u vinden. En hier is hesp, om u te +vergezelschappen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e6235" href= +"#xd21e6235" name="xd21e6235">181</a>]</span></p> +<p class="par">Lamme kwam uit de kar en liep met groote schreden naar +de vrouw in de meersch.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg tot Nele:</p> +<p class="par">—Waarom komt ge niet bij mij?</p> +<p class="par">Toen hielp hij heur in den wagen en deed hij ze naast +hem zitten; hij nam heure huik van den schouderen, en heur honderd +kussen gevend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Waar gingt ge heen, liefste?</p> +<p class="par">Zij antwoordde niet, doch scheen heel vervoerd en +begeesterd. En Uilenspiegel, vervoerd als zij, zegde tot haar:</p> +<p class="par">—Ik heb u zoo geerne naast mij. De wilde roze +heeft niet de zachte tint uwer donzige huid. Ge zijt wel geen +koninginne, doch laat mij maar eene krone van kussen maken voor u. +Lieve, zoete armen, die God maakte tot koozerij! Ha! liefste, ik vrees, +dat mijn ruwe handen die schouders verwelken! De lichte vlinder rust op +de purperen anjelier, maar hoe zal ik op uwe blankheid rusten, opdat ze +niet verwelkt? God is in den hemel, de koning zit op zijnen troon en de +zonne glinstert ginder aan ’t uitspansel; maar ik ben God en +koning en het licht, daar ik zoo dicht bij u wezen mag! O, dat haar is +zachter dan zijde! Nele, ik ben ruw en wild, doch wees zonder vreeze! +Die lieve voetjes! Hoe komt het, dat zij zoo wit zijn? Pleegt gij ze te +wasschen met melk?</p> +<p class="par">Zij wilde opstaan.</p> +<p class="par">Wat vreest gij? vroeg Uilenspiegel, toch niet de zonne, +die op ons schijnt en u teenenmale in ’t goud zet? Sla uwe oogen +niet neder. Zie in de mijne, welk heerlijk vuur er brandt. Luister, +liefste mijne; ’t is het stille middaguur, de landman keert +huiswaarts; hij leeft van brood; maar wij, laat ons van liefde leven! +Duizend jaren lang zou ik aan uwe voeten willen doorbrengen.</p> +<p class="par">—Mooispreker! zegde zij.</p> +<p class="par">De zonne straalde, een leeuwerik tierelierde boven de +klaveren, en Nele legde heur hoofdje op den schouder van +Uilenspiegel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.3" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">III.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Maar Lamme kwam zweetend en blazend terug.</p> +<p class="par">Laas! sprak hij, ik ben onder een slecht gesternte +geboren. Nadat ik mij het hert afgeloopen had achter die vrouw, zag ik, +dat het de mijne niet was en reeds bedaagd; ze moest diep in +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6266" href="#xd21e6266" name= +"xd21e6266">182</a>]</span>de veertig zijn, en aan heure kap zag ik, +dat ze nooit getrouwd geweest was. Ze vroeg mij bits wat ik met mijn +dikken buik in heure klaveren kwam doen?</p> +<p class="par">Ik zoek mijne vrouw, die mij liet zitten, antwoordde ik +zachtjes, en daar ik u nam voor haar, liep ik naar u toe.</p> +<p class="par">Op die rede zegde de oude jongedochter, dat ik kon +terugkeeren waar ik van daan kwam; dat, als mijne vrouw mij liet +zitten, het wel besteed was, want dat al de mannen truwanten, dieven en +ketteren zijn, die alle meisjes willen verleiden en dat, als ik niet +dadelijk opkraamde, ze mij door heuren hond zou doen opvreten.</p> +<p class="par">En niet zonder schroom pakte ik mijne biezen, want een +groote hond lag aan heure voeten te brommen. Als ik van heur land was, +zette ik mij neer op den wegel en at ik uw stuk hesp, om op mijn effen +te komen. Plotseling hoorde ik een geritsel achter mij en, als ik mij +omkeerde, zag ik den grooten hond van de oude jongedochter; doch nu +bromde hij niet meer, integendeel, hij kwispelsteertte en zag mij +begeerig aan, om de hesp. Ik smeet hem eenige stukskens toe, maar zijne +meesteresse kwam bij en riep:</p> +<p class="par">—Pak hem! pak hem! manneken!</p> +<p class="par">En ik op den loop, en de groote hond achter mij; hij +beet mij in mijn been. Maar terwijl ik schreeuwde van pijn, gaf ik hem +met mijnen stok eenen slag op zijne voorpooten, dat er ten minste +één van gebroken is. Hij viel en jammerde in zijne +hondentaal: „Genade”, die ik hem verleende. Ondertusschen +smeet zijne meesteresse kluiten aarde naar mij, bij gebreke aan +steenen, en ik weer op den loop!</p> +<p class="par">Laas! is het niet wreed en onrechtveerdig voor eene +vrouw, zich op een onschuldigen jongen als ik te wreken, omdat zij niet +schoon genoeg is om aan eenen man te geraken?</p> +<p class="par">En treurig stapte ik naar het kaberdoesken, dat gij mij +gewezen hadt, om met bruinbier mijnen schrik af te drinken. Maar ik was +nogmaals bedrogen, want als ik binnenkwam, zag ik man en vrouw bezig +met vechten. Ik vroeg, dat zij zouden uitscheiden om mij eenen pot +bruinbier te tappen, al was ’t maar eene pinte of zeven; maar de +vrouw, een echte stokvisch, antwoordde mij woedend, dat als ik niet +dadelijk wegkwam, zij mij in kennis zou brengen met den blok, waarmede +zij op den kop van heuren man trommelde. En nu ben ik hier, vriend, +zweetend en af van vermoeidheid; hebt gij niets te eten? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6282" href="#xd21e6282" name= +"xd21e6282">183</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Doet, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En Lamme slaakte eenen zucht van verlichting.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.4" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">En ze reden samen voort. De ezel, met hangende +ooren, trok traagzaam de kar.</p> +<p class="par">—Lamme, sprak Uilenspiegel, wij zijn gevieren: de +ezel, die op goed geluk naar distelen zoekt; gij, dikzak, die uwe +wederhelft achternazit; zij, de teedere en zoete geliefde, die iemand +vindt, harer onweerdig, ’t is te zeggen mij, den vierde.</p> +<p class="par">Nu, kinderen, moed! de bladeren worden geel, en de hemel +zal helderder worden; weldra zal, in de najaarsnevelen, de zonne +ondergaan, en de winter zal verschijnen, als het beeld van den dood, om +allen, die onder onze voeten liggen, met een sneeuwen lijkwade te +dekken. En ik zal optrekken voor de redding van Vlaanderenland. Arme +dooden: Soetkin stierf van smerte; Klaas door den viere: eik van +goedheid en eiloof van liefde; ik, uw zoon, ik lijd grootelijks en zal +u wreken, assche, die ik zoo liefheb, die klopt op mijne borst.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Gij moogt ze niet beweenen, die voor de +gerechtigheid stierven.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel bleef nadenken; eensklaps zegde +hij:</p> +<p class="par">—Nele, het uur van scheiden is gekomen en ’t +zal voor lang zijn; wie weet, of ik uw lief gelaat ooit wederzie.</p> +<p class="par">Nele bezag hem met heure oogen, die glinsterden als +sterren, en sprak:</p> +<p class="par">—Stap van den wagen en kom met mij in het bosch, +alwaar gij lekker eten zult vinden; want ik ken de kruiden en kan de +vogelkens bijroepen.</p> +<p class="par">—Meisje, sprak Lamme, ’t is slecht van +uwentwege, Uilenspiegel te willen ophouden, die naar de Zeven moet +zoeken en mijne vrouw helpen terugvinden.</p> +<p class="par">—Nog niet! sprak Nele, en zij weende: doch lachte, +te midden heurer tranen, Uilenspiegel liefderijk toe.</p> +<p class="par">Dit ziende antwoordde deze:</p> +<p class="par">—Uw vrouw zult gij wel intijds terugvinden, als +gij lust naar nieuwe smert zult gevoelen.</p> +<p class="par">—Thijl, sprak Lamme, gaat ge mij, voor dat meisje, +in mijne kar alleen laten? Gij antwoordt niet en denkt aan het woud, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6320" href="#xd21e6320" name= +"xd21e6320">184</a>]</span>waar de Zeven niet zijn, en mijne vrouw +evenmin. Help ze liever zoeken op dezen steenweg, waar de kar zoo +gemakkelijk rijdt.</p> +<p class="par">—Lamme, sprak Uilenspiegel, er ligt een volle +weitasch in de kar, gij zult dus niet sterven van honger, als gij van +hier naar Koolkerke gaat, alwaar ik bij U kom. Gij moet er alleen zijn, +want daar zult gij vernemen naar welke windstreek gij u richten moet, +om uwe vrouw te vinden. Luister. Gij rijdt stapvoets naar Koolkerke, op +drie uren van hier. Op den toren draait een windhaan met alle winden +mee op zijn roestige hengsels. Dat geknars wijst aan de arme mannen, +die hunne liefste verloren, den weg, langs welken zij haar zullen +terugvinden.</p> +<p class="par">Maar vooreerst moet men met een hazelaarstaksken, zeven +reizen, op elk muurvlak slaan. Als de hengsels knarsen, terwijl de wind +uit ’t noorden blaast, is ’t die kant dien gij nemen moet, +doch met omzichtigheid, want Noordenwind is oorlogswind; blaast hij uit +’t Zuiden, ga dan maar blijgemoed: ’t is minnewind; uit het +Oosten, loop dan gezwind: ’t is licht en en vroolijkheid; uit het +Westen, ga traagzaam, want die wind brengt regen en tranen. Ga, Lamme, +en wacht mij te Koolkerke.</p> +<p class="par">—Ik zal, zei Lamme.</p> +<p class="par">En hij reed voort met de kar.</p> +<p class="par">Terwijl Lamme naar Koolkerke reed, joeg de sterke, zoele +wind de grijze wolkjes als een kudde schapen door het luchtruim. +Uilenspiegel en Nele waren alleen in het woud. Uilenspiegel had honger +en Nele zocht naar heerlijke vruchten, doch vond niets anders dan +eikels, en de kussen, die heur vriend heur in overvloed gaf.</p> +<p class="par">Uilenspiegel had strikken gespannen en floot om de +vogels bij te roepen, ten einde diegenen te braden, die zich zouden +laten vangen. Een nachtegaal kwam omtrent Nele op de bladeren zitten; +zij ving hem niet, om hem te laten voortzingen; toen kwam een +grasmusch, en zij had er medelijden mee, omdat zij zoo lief en zoo +hupsch was; vervolgens kwam een leeuwerik, maar Nele zei hem, dat hij +beter zou doen hoog in de lucht te vliegen en de Natuur te bezingen, +dan dom weg te komen dartelen boven de doodelijke punt van een +braadspit.</p> +<p class="par">En ’t was de waarheid, want inmiddels had +Uilenspiegel een vuur aangestoken en een braadspit gesneden, dat op +niets anders wachtte dan op lichtzinnige slachtofferen.</p> +<p class="par">Maar de vogelen kwamen niet meer bij, tenzij eenige +kwaadaardige raven, die hoog boven hunne hoofden krasten. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6339" href="#xd21e6339" name= +"xd21e6339">185</a>]</span></p> +<p class="par">En zoo kwam het, dat Uilenspiegel niemendal te eten +had.</p> +<p class="par">Doch Nele moest vertrekken en bij Katelijne terugkeeren. +En weenend ging zij haren weg op, en Uilenspiegel keek heur droef +achterna.</p> +<p class="par">Maar ze kwam terug en viel hem om den hals.</p> +<p class="par">—Ik ga henen, sprak zij.</p> +<p class="par">Zij ging, doch opnieuw keerde ze terug, zeggende:</p> +<p class="par">—Ik ga henen.</p> +<p class="par">En zoo wel twintig reizen en nog meer.</p> +<p class="par">Eindelijk vertrok zij, en Uilenspiegel bleef alleen. +Toen ging hij ook henen om Lamme weder te vinden.</p> +<p class="par">Als hij bij hem was, zat Lamme aan den voet van den +toren, met een grooten pot bruinbier tusschen zijne beenen, weemoedg op +een hazelaarstakje te bijten.</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, sprak hij, ik geloof, dat ge mij +maar weggezonden hebt, om met ’t meideken alleen te blijven; ik +heb met den hazelaar zeven reizen op elk vlak van den toren geslagen, +en hoewel de wind blaast als een duivel, toch hebben de hengsels niet +geknarst.</p> +<p class="par">—Men zal ze zeker gesmeerd hebben, antwoordde +Uilenspiegel. Vervolgens togen ze henen naar het hertogdom Brabant.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.5" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">V.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dagen en nachten bracht Philippus tusschen zijne +papieren en perkamenten door. Aan hen vertrouwde hij de gedachten van +zijn ongevoelig herte. Daar hij nooit bemind had, maar ook wist dat +niemand hem liefhad, wilde hij zelf zijn onmetelijk rijk bestieren, en +de droefgeestige Atlas bukte onder den last. Weemoed en bovenmatige +arbeid ondermijnden zijn zwak lichaam. Hij had een afschuw van een blij +gezicht en daarom een haat tegen onze lachende landen; tegen onze +kooplieden, om hunne weelde en hunnen rijkdom; tegen onzen adel, om +zijne vrijmoedigheid en het vuur zijner kloeke blijgeestigheid. Hij +wist—men had het hem gezegd—dat lang reeds +vóór dat kardinaal de Couza, omtrent het jaar 1380, op de +misbruiken der Kerk en op de noodzakelijkheid der hervormingen gewezen +had, de opstand tegen Paus en de Roomsche Kerk, die zich in onze landen +onder verschillende sektevormen geuit had, in de gemoederen borrelde +als kokend water in een ketel.</p> +<p class="par">Hij geloofde, de koppige, dat zijn wil op de gansche +wereld <span class="pagenum">[<a id="xd21e6370" href="#xd21e6370" name= +"xd21e6370">186</a>]</span>drukken moest als de wil van God; hij wilde, +dat onze landen die de gehoorzaamheid ontwend waren, bogen onder het +oude juk, zonder eenige hervorming te erlangen. Hij wilde, dat Zijne +Heilige Moeder: de Katholieke, Apostolische en Roomsche kerk +één, geheel en algemeen, ongewijzigd en onveranderd zou +zijn, alléén omdat hij het wilde, en alzoo handelde hij +als een onredelijke vrouw. En ’s nachts woelde hij in zijn bed +als op een leger van doornen, werd hij onophoudelijk gefolterd door +zijne gedachten.</p> +<p class="par">—Ja, Heilige Philippus, Heere God, al moest ik van +de Nederlanden één kerkhof maken, tot U zullen zij komen, +mijn beschermer, tot U, Heiligen des hemelrijks.</p> +<p class="par">En hij beproefde te doen wat hij zeide, zich aldus +Roomscher toonend dan de Paus en katholieker dan de +kerkvergaderingen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel en Lamme, en het volk van Vlaanderen en +van de Nederlanden, zagen, met angstvolle herten, van verre, in de +sombere halle van ’t Escuriaal, die gekroonde spinnekop, met +heure lange, ruige pooten, heure geopende grijpers, het net spannen, +dat hen vangen moest om het beste van hun bloed te zuigen.</p> +<p class="par">Hoewel, onder de regeering van keizer Karel, de +pauselijke inquisitie honderd duizend Christenen gedood had: hoewel de +goederen dier martelaren in de kisten van keizer en koning gevloeid +waren als regen in eene goot, oordeelde Philippus dat dit niet +voldoende was, en hij legde den lande de nieuwe bisdommen op en wilde +er de Spaansche inquisitie invoeren.</p> +<p class="par">En overal lazen de stadsherauten, bij geschal van +bazuinen, en geroffel van trommen, de plakkaten af waarbij kond werd +gegeven, dat al de ketteren, met den viere zouden sterven als zij hunne +dolingen niet afzwoeren, en met de koorde als zij die wel zouden +afgaan. Vrouwen en meidekens zouden levend begraven worden, en de beul +zou op heure lichamen dansen.</p> +<p class="par">En als een vuur zette de wederstand zich door heel het +land voort.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.6" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Den vijfden van de grasmaand, vóór +Paschen, gingen de heeren Lodewijk van Nassau, Kuilenburg en Brederode, +met driehonderd edellieden het hof van Brussel binnen, bij Mevrouwe de +landvoogdes, hertoginne van Parma. In rangen van vieren beklommen zij +de groote trap van ’t paleis. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e6389" href="#xd21e6389" name="xd21e6389">187</a>]</span></p> +<p class="par">Binnengeleid in de zaal waar Mevrouwe zich bevond, boden +zij heur een klaagschrift aan, bij hetwelk zij heure tusschenkomst +vroegen om den koning te bewegen, de plakkaten op ’t stuk der +religie, alsmede de Spaansche inquisitie op te heffen, verklarende, dat +er in onze misnoegde landen anders niets uit kon voortvloeien dan +muiterij, puinhoopen en algemeene ellende.</p> +<p class="par">En dat verzoekschrift werd <span class="sc">Het +Eedverbond</span> geheeten.</p> +<p class="par">Berlaymont, die later zoo valsch en wreed was voor den +grond zijner vaderen, stond naast Hare Hoogheid en sprak, om te spotten +met de armoede dier edele eedgenooten:</p> +<p class="par">—Mevrouwe vrees niets, het zijn maar geuzen!</p> +<p class="par">Daarmede wilde hij zeggen, dat die edelen en smalle +jonkers ondergegaan waren in dienst des konings of door in weelde te +wedijveren met de Spaansche edellieden.</p> +<p class="par">Om de woorden van Berlaymont met verachting te +bejegenen, verklaarden zij er eere in te stellen „geuzen” +geheeten en genaamd te worden, voor den dienst des konings en het +welzijn dezer landen.</p> +<p class="par">Zij besloten een gouden penning te dragen, met de +beeltenis des konings op de eene zijde, en op de andere twee +ineengelegde handen, saamgesnoerd door de riemen van eenen bedelzak, en +deze woorden: „Den koning getrouw tot den bedelzak”. En op +hunne hoeden en mutsen droegen zij ook gouden juweelen in den vorm van +nappen en van bedelaarsmutsen.</p> +<p class="par">Intusschentijd liep Lamme met zijn dikken buik door de +stad, op zoek naar zijne vrouw, maar hij vond ze niet.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.7" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op een morgen zei Uilenspiegel tot Lamme:</p> +<p class="par">—Kom mede: wij gaan een grooten, edelen, +machtigen, geduchten heere groeten.</p> +<p class="par">—Zal hij mij zeggen waar mijne vrouw is? vroeg +Lamme?</p> +<p class="par">—Als hij het weet, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zij gingen bij Brederode, den machtigen drinker.</p> +<p class="par">Hij was in het binnenhof van zijn paleis.</p> +<p class="par">—Wat wilt gij? vroeg hij tot Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—U spreken heer! antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Spreek, zegde Brederode.</p> +<p class="par">—Gij zijt, sprak Uilenspiegel, een schoon, dapper +en krachtig man. Eens hebt gij een Franschman in zijn harnas versmacht, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6432" href="#xd21e6432" name= +"xd21e6432">188</a>]</span>als eene mossel in hare schelp; doch zijt +gij sterk en dapper, gij zijt mede verstandig. Waarom dan draagt gij +dien penning, waarop te lezen staat: „Den koning getrouw tot den +bedelzak”?</p> +<p class="par">—Ja, heer, waarom? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">Doch Brederode antwoordde niet en keek Uilenspiegel +scherp in de oogen. Deze ging voort:</p> +<p class="par">—Waarom wilt gij, edele heeren, den koning getrouw +tot den bedelzak blijven? Is ’t voor het goede, dat hij u gunt, +of de vriendschap, die hij u toedraagt? Waarom, in stee van hem getrouw +te zijn tot den bedelzak, verlost gij niet liever onze landen van dien +beul, die met volle gerechtigheid zelf den bedelzak diende te +dragen?</p> +<p class="par">En Lamme knikte, tot teeken dat hij daarmede +instemde.</p> +<p class="par">Brederode bezag Uilenspiegel met zijn levendigen blik, +lachte en sprak:</p> +<p class="par">—Als gij geen spion van koning Philippus zijt, +zijt gij een goed Vlaming, en ik ga u loonen voor de beide +gevallen.</p> +<p class="par">Hij bracht hem naar de keuken en Lamme volgde hem. Daar +trok hij hem tot bloedens bij de ooren.</p> +<p class="par">—Dit is voor den spion, sprak Brederode.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schreeuwde niet.</p> +<p class="par">—Breng, zegde hij tot zijn bottelier, breng hier +dien moor met kaneel-wijn.</p> +<p class="par">De bottelier bracht den moor en een grooten beker +warmen, geurigen wijn.</p> +<p class="par">—Drink, sprak Brederode tot Uilenspiegel, dit is +voor den goeden Vlaming.</p> +<p class="par">—Ha! sprak Uilenspiegel, wat schoone tale spreekt +die wijn met kaneel; zoo spreken de santen zeker in het hemelrijk +niet!</p> +<p class="par">Als hij de helft van den wijn uitgedronken had, gaf hij +de rest aan Lamme.</p> +<p class="par">—Wie is die papzak daar, vroeg Brederode, die +beloond wordt om niets te doen?</p> +<p class="par">—’t Is mijn vriend Lamme, antwoordde +Uilenspiegel, telkens dat hij warmen wijn drinkt, verbeeldt hij zich, +dat hij zijne vrouw gaat terugvinden.</p> +<p class="par">—Ja! sprak Lamme, den beker devotelijk +ledigend.</p> +<p class="par">—Waar gaat gij nu? vroeg Brederode.</p> +<p class="par">—Wij gaan, antwoordde Uilenspiegel, op zoek naar +de Zeven, die Vlaanderenland moeten verlossen.</p> +<p class="par">—Welke Zeven? vroeg Brederode. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6476" href="#xd21e6476" name= +"xd21e6476">189</a>]</span></p> +<p class="par">Als ik ze gevonden heb, zal ik u zeggen wie ze zijn, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Maar Lamme, dien de wijn vroolijk gemaakt had, +vroeg:</p> +<p class="par">—Thijl, als wij eens in de maan naar mijne vrouw +gingen zoeken?</p> +<p class="par">—Waar is de ladder? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">In Mei, de groote Bloeimaand, sprak Uilenspiegel tot +Lamme:</p> +<p class="par">—Daar is de schoone Bloeimaand, de heldere, blauwe +hemel! De takken der boomen zien rood van levenssap, de grond baart +welige groeikracht. Dat is het oogenblik om te hangen en te branden +voor het geloof. Daar zijn zij, de goede ketterjagers. Wat edele +gezichten! Zij hebben het vermogen een iegelijk te straffen, te +tuchtigen, af te zetten, aan de wereldlijke rechters over te leveren, +en ook hun eigen gevangenis te hebben.—Ha! wat een schoone +Bloeimaand!—in hechtenis nemen, in rechte vervolgen zonder vorm +van proces, branden, hangen, onthalzen en vrouwen en meidekens +voorbarig begraven. De vinken slaan in de boomen. De goede +kettermeesters houden de rijken in ’t oog. En de koning zal +erven. Gaat, meidekens, gaat dansen in de beemden, bij geschal van +pijpen en schalmeien. Ho! de schoone Bloeimaand.</p> +<p class="par">De assche van Klaas klopte op Uilenspiegel’s +borst.</p> +<p class="par">—Laat ons gaan, sprak hij tot Lamme. Gelukkig zij, +die het hert hoog en het zweerd gereed houden in de sombere dagen, die +op handen zijn.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.8" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel kwam eens, in de Oogstmaand, op den +Vlaamschen steenweg, te Brussel, voorbij de woning van Jan +Sapermillemente, aldus genoemd omdat zijn grootvader, als hij kwaad +was, met dien uitroep placht te vloeken, om den zeer heiligen naam Gods +niet te lasteren noch ijdelijk te gebruiken. Gemelde Sapermillemente +was meester-borduurder; doch daar hij zich blind en doof gedronken had, +borduurde zijne vrouw—een oud wijf met een bitsige +tronie—de kleederen, wambuizen, mantels en schoenen der heeren. +Hare bevallige dochter was haar behulpzaam in dien goedbetaalden +arbeid.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel bij het vallen van den avond voorbij +hunne <span class="pagenum">[<a id="xd21e6501" href="#xd21e6501" name= +"xd21e6501">190</a>]</span>woning ging, zag hij het meideken aan +’t venster en hoorde hij heur neuren:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line xd21e3414">Oogst, oogst,</p> +<p class="line">Zeg mij, zoete maand,</p> +<p class="line">Wie neemt er mij als vrouw;</p> +<p class="line">Zeg mij, zoete maand?</p> +</div> +<p class="par first">—Ik, zei Uilenspiegel, als gij wilt.</p> +<p class="par">—Wie, ik? vroeg zij. Kom nader, dat ik u zie.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel vroeg:</p> +<p class="par">—Hoe komt het, dat gij in Oogstmaand roept hetgeen +de Brabantsche meidekens plegen te roepen in den vooravond van +Lentemaand?</p> +<p class="par">—Omdat zij maar ééne maand hebben +die een man geeft, en ik er twaalf heb. Op den vooravond van elke +maand, niet te middernacht, doch zes uren lang tot middernacht, spring +ik uit mijn bed, ga ik drie stappen achterweerts naar het venster en +zing ik het liedeken; vervolgens keer ik terug naar mijn bed, met drie +stappen achterweerts, en te middernacht ga ik slapen om te droomen van +den mij bestemden echtgenoot. Maar de maanden zijn spotters van nature, +en ’t is niet van één man dat ik droom, maar van +twaalf te gelijk; gij zijt de dertiende, zoo gij lust hebt.</p> +<p class="par">—De andere zouden jaloersch zijn, antwoordde +Uilenspiegel. Gij ook roept: „Verlossing!”</p> +<p class="par">Het meideken bloosde en sprak:</p> +<p class="par">—Ik roep om verlossing en weet wat ik vraag.</p> +<p class="par">—Ik weet het insgelijks en breng het u mede, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Gij moet wachten, zeide zij glimlachend en +daarbij liet zij heure schoone tanden zien.</p> +<p class="par">Wachten, sprak Uilenspiegel, neen. Een huis kan op mijn +hoofd vallen, de wind mij in eene beek smijten, een dolle hond in mijn +been bijten; neen, wachten doe ik niet.</p> +<p class="par">—Ik ben nog te jong, sprak ze, en roep maar naar +het aloud gebruik.</p> +<p class="par">Uilenspiegel werd achterdochtig, als hij er aan dacht, +dat het op Maartavond en geenszins in de Oogstmaand was, dat de +Brabantsche meidekens naar een man riepen.</p> +<p class="par">Glimlachend herhaalde zij: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e6541" href="#xd21e6541" name="xd21e6541">191</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik ben nog te jong en roep maar naar het aloud +gebruik.</p> +<p class="par">—Gaat gij wachten totdat gij te oud zijt? ’t +Ware jammer! Nog nooit zag ik zoo’n ronden hals, zoo’n +blanken boezem, een Vlaamschen boezem vol goede melk, die kloeke mannen +maakt.</p> +<p class="par">—Vol? sprak zij, nog niet; gij zijt er rap bij, +gij!</p> +<p class="par">—Wachten? herhaalde Uilenspiegel; totdat ik geene +tanden meer heb om u levend op te eten, liefste? Gij antwoordt niet en +glimlacht met uw lichtbruine oogen en uwe lippen als kersen zoo +rood!</p> +<p class="par">Het meisje bezag hem met een onderzoekenden blik en +antwoordde:</p> +<p class="par">—Van waar komt al die liefde in eens? Wat doet +gij? Zijt gij een bedelaar, of zijt gij rijk?</p> +<p class="par">—Bedelaar ben ik, sprak hij, en rijk al te gader, +als gij mij toehoort, liefste.</p> +<p class="par">Zij antwoordde:</p> +<p class="par">—Dat is ’t niet wat ik wil weten. Gaat gij +naar de misse? Zijt gij goed Christene? Zoudt gij durven zeggen, dat +gij een bedelaar, een echte bedelaar, een geus zijt, die opstaat tegen +de plakkaten en tegen de inquisitie?</p> +<p class="par">De assche van Klaas klopte op Uilenspiegel’s +borst.</p> +<p class="par">—Ik ben geus, sprak hij, dood en opgevreten door +de wormen wil ik de verdrukkers onzer Nederlanden zien! Gij beziet mij, +liefste. Dat liefdevuur, dat voor u brandt, is het vuur van de jeugd. +God stak het aan, het brandt lijk de zonne gloort, totdat het uitdoove. +Doch God stak ook het vuur aan der wrake, dat smeult in mijn hert. Het +zal wezen het zweerd, het vuur, de koorde, de brand, de verwoesting, de +oorlog en de val van de beulen!</p> +<p class="par">—Gij zijt schoon, zegde zij treurig, hem op beide +wangen kussend; maar zwijg toch.</p> +<p class="par">—Waarom weent gij? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Gij moet altijd zien waar gij zijt, sprak zij, +hier en ook elders.</p> +<p class="par">—Hebben de muren dan ooren? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Zij hebben alleen de mijne, sprak zij.</p> +<p class="par">—Met een kus zal ik ze geerne sluiten.</p> +<p class="par">—Gekke vriend, luister toch als ik spreek.</p> +<p class="par">—Waarom? wat hebt gij te zeggen?</p> +<p class="par">—Luister, sprak zij met ongeduld. Daar is mijne +moeder.... Zwijg, zwijg vooral in heur bijzijn.... <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6584" href="#xd21e6584" name= +"xd21e6584">192</a>]</span></p> +<p class="par">De oude Sapermillemente kwam binnen. Uilenspiegel bezag +heur en sprak in zich zelven:</p> +<p class="par">—Gezicht als eene schuimspaan, oogen met harden en +valschen blik, mond die wil lachen en slechts grijnzen kan, gij maakt +mij nieuwsgierig.</p> +<p class="par">—God zij met u, heer, standvastig met u, sprak de +oude. Ik heb geld ontvangen, meisje, schoon geld van den grave van +Egmond, als ik hem zijn opperste kleed bracht, op hetwelk ik den +narrenstok geborduurd heb. Ja, heer, een narrenstok, tegen den Rooden +Hond.</p> +<p class="par">—Kardinaal Granvelle? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, sprak zij, tegen den Rooden Hond. Men zegt, +dat hij den koning hunne praktijken overbrieft; zij willen hem van kant +maken. Zij hebben gelijk, niet waar, heer?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—Hebt gij ze niet gezien in de straten, gekleed +met hun wambuis en hun grijs opperste kleed, gelijk het gemeen draagt, +met hunne lange, hangende mouwen, met kalbasfleschjes en nopjes om den +hals? Op al de opperste kleederen staat de narrenstok geborduurd. Ik +heb er wel zeven en twintig gemaakt en mijne dochter voor ’t +minst vijftien. Als de Roode Hond die narrenstokken ziet, is hij +grammoedig.</p> +<p class="par">Vervolgens zeide zij stille tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ik weet, dat de heeren besloten hebben den +narrenstok te vervangen door eene korenschoof, tot teeken van +eendracht. Ja, ja, zij gaan strijden tegen den koning en tegen de +inquisitie. Zij hebben gelijk, niet waar, heer?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—De vreemde heer is droefgeestig, zei de oude; hij +houdt den bek toe.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide geen woord en ging buiten.</p> +<p class="par">Hij trok een taveerne binnen om het drinken niet te +verleeren. De taveerne was vol drinkers, die zich onvoorzichtig +uitlieten over den koning, de gehate plakkaten, de inquisitie en den +Rooden Hond, dien men het land moest uitjagen. Daar zag hij de oude, in +lompen gehuld, die gebaarde te slapen naast een kapperken brandewijn. +Aldus bleef ze langen tijd zitten; eindelijk trok zij een schaaltje uit +den zak; hij zag heur bedelen in de groepen, en vooral vragen aan +degenen, die zich ’t onvoorzichtigst hadden uitgelaten.</p> +<p class="par">En een iegenlijk gaf heur gereedelijk een gulden, een +denier of een oortje.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e6615width"><img src="images/pl11.jpg" alt= +"Ja, sprak Uilenspiegel, ik hoor het hout groeien. (Blz. 203)." width= +"524" height="720"> +<p class="figureHead">Ja, sprak Uilenspiegel, ik hoor het hout groeien. +(Blz. 203).</p> +</div> +<p class="par"><span class="pagenum">[<a id="xd21e6619" href= +"#xd21e6619" name="xd21e6619">193</a>]</span></p> +<p class="par">In de hoop van het meisje te weten wat de oude +Sapermillemente hem verborg, ging Uilenspiegel opnieuw voorbij de +woning; het meideken riep nu niet meer, doch lachte hem, knipoogend, +liefelijk toe.</p> +<p class="par">Doch de oude kwam plotseling achter hem binnen.</p> +<p class="par">Grammoedig heur te zien, liep Uilenspiegel als een hert +de straat op, al roepend „’t brandt! ’t +brandt!” totdat hij kwam vóór het huis van Jacob +Pietersen, den bakker. De ondergaande zonne weerkaatste gloeiend rood +in de vensteren van zijnen winkel, en een dikke rook van brandende +takkebossen steeg op uit den schoorsteen. Uilenspiegel liep voort, al +roepend: „’t brandt! ’t brandt!<span class="corr" id= +"xd21e6627" title="Niet in bron">”</span> En met den vinger wees +hij naar ’t huis van Pietersen. De menigte schoolde samen, zag +den rooden gloed en den dikken rook, en riep lijk Uilenspiegel: +’t brandt! ’t brandt! De waker der Katelijnekerk blies op +zijne trompet, terwijl de koster uit al zijne macht de wacharmklok +luidde. En de knapen en meidekens kwamen, zingend en fluitend, met +hoopen toegesneld.</p> +<p class="par">Daar de klok altoos luidde en de trompet altoos schalde, +toog de oude Sapermillemente er eindelijk ook henen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel hield ze van verre in ’t oog. Toen +zij weg was, ging hij binnen.</p> +<p class="par">—Gij, hier! sprak het meideken, brandt het dan +niet?</p> +<p class="par">—Neen, neen<span class="corr" id="xd21e6638" +title="Niet in bron">,</span> antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar die klok, die zoo jammerlijk klept?</p> +<p class="par">—Zij weet niet wat zij doet, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En de trompet, en dat volk dat zoo loopt?</p> +<p class="par">—Ons Heer moet zijn getal hebben.</p> +<p class="par">—Waar brandt het dan toch? vroeg zij.</p> +<p class="par">—In mijn hert, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En hij vloog naar heuren mond.</p> +<p class="par">—Gij bijt mij, sprak zij.</p> +<p class="par">—Ik eet geerne kersen, zegde hij.</p> +<p class="par">Droef glimlachend keek zij hem aan. En schreiend sprak +zij tot hem:</p> +<p class="par">—Zet geen voet meer hier in huis. Gij zijt een +geus, een vijand des Pausen, zet hier geen voet meer.</p> +<p class="par">—Uwe moeder? sprak hij.</p> +<p class="par">—Ja, zegde zij blozend. Weet gij waar ze nu is? +Daar waar het brandt, om te luisteren wat er gezegd wordt. En fluks +gaat zij bij den Rooden Hond, hem alles overdragen en het beulswerk +voorbereiden. Vlucht, Uilenspiegel, ik red u, vlucht. Nog een kus, doch +kom nooit meer terug; nog één, gij zijt schoon, maar +vertrek! <span class="pagenum">[<a id="xd21e6668" href="#xd21e6668" +name="xd21e6668">194</a>]</span></p> +<p class="par">—Braaf meideken, sprak Uilenspiegel, heur in de +armen drukkend.</p> +<p class="par">—Dat was ik niet altijd, zegde zij. Ik deed lijk +zij.</p> +<p class="par">Hoe sprak hij, dat liedeken, die zoete oproep tot de +verliefde mannen?</p> +<p class="par">—Ja, zegde zij. Moeder wilde het, u red ik, omdat +ik u uit liefde beminne. De anderen zal ik redden te uwer gedenkenis, +mijn geliefde. Zal uw hert nog denken aan het boetveerdige meideken, +als gij verre van hier zijt? Geef mij een kus. Voor geld zal zij geene +slachtofferen naar de galge meer sturen. Ga heen; neen, blijf nog. Hoe +zacht is uwe hand! Zie, ik kus uwe hand, tot teeken van onderdanigheid; +gij zijt mijn heer, mijn meester. Luister, dichtbij, en zwijg. Dezen +nacht zijn rabauwen en diepers en ander slecht volk, waaronder een +Italiaan, de een na den ander hier geweest in ons huis. Moeder deed ze +in deze kamer komen, stak mij buiten, en sloot de deur achter mij. Ik +hoorde echter deze woorden: „Steenen kruisbeeld, Borgerhoutsche +poort, ommegang, Antwerpen, Lieve-Vrouwekerk”, een onderdrukt +gelach en guldens, die op tafel geteld werden.... Vlucht, daar komt ze; +vlucht, mijn welbeminde. Denk soms aan mij; vlucht....</p> +<p class="par">Uilenspiegel liep zooals zij zeide tot in <i>den Ouden +Haan</i>, en daar vond hij Lamme weemoedig zitten met eene worst in de +hand en zijn zevende pint Peeterman vóór zich op de +tafel.</p> +<p class="par">En, in weerwil van zijn dikken buik, deed hij hem loopen +als hij.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.9" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl hij aldus, gevolgd door Lamme, het op een +drafje zette, vond hij in de Eikstraat een kwaadwillig paskwil tegen +Brederode. Hij ging het hem onmiddellijk overhandigen.</p> +<p class="par">—Ik ben, Heere, sprak hij, die goede Vlaming en +die spion van den koning, dien gij zoo goed bij de ooren trokt en +zulken goeden wijn te drinken gaaft. Ik breng u een lieftallig +schriftje, in hetwelk men u onder anderen beschuldigt, den titel van +grave van Holland te nemen, die den koning behoort. Het is versch +geprent door Jan Lastermans, wonende op de Schavuitenkaai, omtrent de +Eerrooversgang.</p> +<p class="par">Glimlachend antwoordde Brederode:</p> +<p class="par">—Ik laat u twee uren lang geeselen, als ge mij den +echten naam van den schrijver niet zegt.</p> +<p class="par">—Heer, antwoordde Uilenspiegel, gij moogt mij twee +jaar <span class="pagenum">[<a id="xd21e6698" href="#xd21e6698" name= +"xd21e6698">195</a>]</span>lang doen geeselen als gij wilt, maar wat +mijn mond niet weet, zult gij mijnen rug niet doen zeggen.</p> +<p class="par">En hij ging henen met een gulden voor zijne moeite.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.10" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">X.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Sedert de Zomermaand, de maand van rozen, was men +in Vlaanderen aan ’t preeken.</p> +<p class="par">En de apostelen der eerste kerstene Kerk preekten +overal, op alle plaatsen, in ’t groen en in de hovingen, op de +heuvelen waar men bij overstrooming de beesten in veiligheid bracht, op +de rivieren, in booten.</p> +<p class="par">Te land verschansten zij zich als in een kamp, door +middel van karren. Op de rivieren en in de reeden hielden schuiten vol +gewapende mannen de wacht rondom hen.</p> +<p class="par">En rond de verschansingen stonden boogschutters en +pijkeniers, om hen te behoeden voor eene verrassing des vijands.</p> +<p class="par">En aldus weerklonk allerwegen het woord der vrijheid op +den bodem der vaderen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.11" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel en Lamme waren te Brugge, en ze +lieten hunne kar in een beluik, om Sint-Salvatorskerk binnen te gaan; +zij waren liever naar de taveerne gegaan, doch hunne tassche liet geen +blijd gerinkel van geld meer hooren.</p> +<p class="par">Pater Cornelis Adriaensen, minderbroeder, een vuile, +woedende, blaffende en schaamtelooze prediker, speelde dien dag zijne +perten in den kansel der waarheid.</p> +<p class="par">Jong en poezele kwezelkens verdrongen zich rond hem.</p> +<p class="par">Pater Cornelis sprak over de Passie. Gekomen ter plaatse +van de Heilige Schrift, waar de Joden, naar Jezus wijzend, tot Pilatus +schreeuwden: „Aan het kruis, aan het kruis met hem, want wij +hebben eene wet en, volgens die wet, moet hij sterven!” riep +broeder Cornelis uit:</p> +<p class="par">„Gij hoort het, goede lieden, als Ons-Heer Jezus +Christus een gruwelijken en schandelijken dood is gestorven, is het +omdat er tegen de ketters altijd wetten bestonden. Hij werd te recht +veroordeeld, omdat hij de wet had geschonden. En nu willen ze de +edicten en plakkaten als nietig aanzien. Ha! Jezus, welke +vermaledijding wilt gij over deze landen doen vallen! Allerheiligste +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6729" href="#xd21e6729" name= +"xd21e6729">196</a>]</span>Moeder Gods, was keizer Karel nog in leven +en kon hij het schandaal zien van die verbonden edelen, die zoo +stoutmoedig waren de landvoogdes een vertoogschrift aan te bieden tegen +de inquisitie en tegen de plakkaten, die met het beste inzicht gemaakt, +na zoo langdurige en voorzichtige overwegingen opgesteld en +uitgevaardigd zijn tot uitroeiing van alle sekten en ketterijen! En nu +ze dat meer van noode zijn dan brood en dan kaas, willen zij ze +vernielen! In welken smerigen, stinkenden, afgrond wil men ons lokken? +Luther, die razende os, zegepraalt in Saksen, in Brunswijk, in +Luneburg, in Mecklenburg; Brentius, de vuile Brentius, die in +Duitschland van eikelen leefde die de verkens versmaadden, Brentius +zegepraalt in Wurtenberg; Servet, de waanzinnige Servet, die een +kwartier van de maan in zijn hoofd heeft, zegepraalt in Pommeren, in +Denemarken en in Zweden, en daar vermeet hij zich de heilige, +glorierijke en almachtige Drievuldigheid te lasteren. Ja. Maar men +heeft mij gezegd, dat hij levend verbrand werd door Calvijn, die +eindelijk dan toch iets gedaan heeft dat deugt; ja, door den stinkenden +Calvijn, die zuur riekt; ja, met zijnen snuit zoo lang als die van +eenen otter; met zijnen kaaskop, met zijn groote tanden, die op de +tanden eener egge gelijken. Ja, die wolven verslinden elkander; ja, die +os van een Luther, de razende os, wapende de prinsen van Duitschland +tegen den wederdooper Munzer, die een snul was, naar men zegt, en +leefde volgens de Heilige Schrift. En heel Duitschland door, hoorde men +’t geloei van dien os, ja, heel Duitschland door!</p> +<p class="par">„Ja, en wat ziet men in Vlaanderen, in Gelderland, +in Friesland, in Holland, in Zeeland? Adamieten, die naakt door de +straten loopen, ja, goede lieden, naakt door de straten, en +schaamteloos hun mager lichaam aan de menschen toonen. Er was er maar +één, zult ge zeggen;—ja, ’t kan +zijn—maar één is honderd, en honderd zijn +één. En werd hij verbrand, vraagt ge? hij werd levend +verbrand op het aanzoek van Calvinisten en Lutheranen. Die wolven +verslinden elkander, zeg ik u!</p> +<p class="par">„Ja, wat ziet men in Vlaanderen, in Gelderland, in +Friesland, in Holland, in Zeeland? Wederdoopers, vrijheidsapostelen, +die leeren dat alle dienstbaarheid strijdig is met het woord Gods. Zij +liegen, die stinkende ketteren; wij moeten ons onderwerpen aan onze +Heilige Moeder, de Roomsche Kerke. En daar, in die verdoemde stad +Antwerpen, waar al het kettergespuis van de wereld bijeenkomt, dorsten +zij preeken, dat wij onze hostiën <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e6735" href="#xd21e6735" name="xd21e6735">197</a>]</span>met +hondenvet bakken! Een ander durft zeggen: ’t is die geus, die op +dien waterpot zit, op den hoek van de straat: „Er is geen God, +geen eeuwig leven, geene verrijzenis des vleesches, geen eeuwige +verdoemenis”. „Men mag, zegt die andere ginder, men mag +doopen <span class="corr" id="xd21e6737" title= +"Bron: zouder">zonder</span> zout, zonder vet, zonder speeksel, zonder +duivelbezwering en zonder keerse”. „Er is geen +vagevier”, zegt een ander. Geen vagevier, goede lieden! Zaliger +voor u goede lieden, ware het van te zondigen met uwe moeder, uwe +zuster, uwe dochter, dan een oogenblik te twijfelen aan ’t +bestaan van het vagevier!</p> +<p class="par">„Ja, en zij lachten met den inquisiteur, den +heiligen man, ja. Ze zijn hieromtrent, te Bellem, geweest met vier +duizend Calvinisten, gewapende mannen, met trommels en vaandels. Ja. En +van hier riekt gij den stank hunner keuken. Zij hebben +Sinte-Katelijnekerk genomen om ze te onteeren, te ontwijden, te +ontheiligen met hunne vermaledijde predikatiën.</p> +<p class="par">„Is die verdraagzaamheid niet goddeloos en niet +schandalig? Bij de duizenden duivelen uit de helle, waarom steekt gij +ook de handen niet uit naar de wapenen, weekhertige katholieken? Als +dat calvinistengebroed, hebt gij ook harnassen, lansen, hellebaarden, +zweerden, kruismessen, alsmede de falkonetten, bussen, slangen en +serpenten van de gemeente.</p> +<p class="par">„Zij zijn vreedzaam, zult gij zeggen; zij willen, +in volle rust en vrede, Gods woord aanhooren. ’t Is eender. Trekt +de stad uit! verjaagt mij, doodt mij, smijt mij al die Calvinisten uit +den Tempel! Zijt gij nog niet weg! Foei, gij zijt precies lijk +verschrikte hennen, die op eenen mesthoop staan te beven! Ik zie het +oogenblik aankomen, op hetwelk die verdoemde Calvinisten op den buik +uwer vrouwen en dochteren zullen trommelen en gij zult ze laten begaan, +weekelingen van mannen die gij zijt. Gaat niet naar Bellem, blijft +hier, gij zoudt uwe kousen verslijten. Foei, Bruggelingen! foei, +katholieken! Schande over u, eenden, ganzen en kalkoenen die gij +zijt!</p> +<p class="par">„Dat moeten schoone predikantjes zijn, daar gij +met hoopen luisteren gaat naar de leugenen, die zij uitbraken en daar +de meidekens des nachts naar hunne sermoenen trekken, zoodat de stad +binnen negen maanden vol kleine geuskens en geuzinnekens zal steken? +Zij waren daar gevieren, vier truwanten, die preekten op ’t +kerkhof. De eerste bleek en mager, die leelijke broeksch..., had een +vuilen hoed op zijn hoofd, met denwelken hij zijne ooren verborg. Heeft +iemand van u ooit de <span class="pagenum">[<a id="xd21e6749" href= +"#xd21e6749" name="xd21e6749">198</a>]</span>ooren van eenen predikant +gezien? Hij had geen hemd aan, want zijne armen staken bloot uit zijn +wambuis. Gij kondt door zijn broek kijken, als door den St.-Jacobstoren +van Antwerpen. De andere schelm had geen schoenen aan zijne voeten. +Niemand heeft zijne ooren gezien. En hij bleef steken in zijne +predikanterij, en de knapen en meidekens jouwden hem uiten riepen: +„Ahoe! ahoe! hij kent zijne les niet.” De derde had een +vuilen, leelijken hoed op, met een pluimken op zij. Ook zijne ooren kon +men niet zien. De vierde, een beetje beter gekleed dan de anderen, moet +door den beul tweemaal gebrandmerkt zijn, ja!</p> +<p class="par">„Onder hunnen hoed dragen zij allen vettige, +zijden hoofddeksels, die hunne ooren verbergen. Hebt gij ooit de ooren +van een predikant gezien? Ooren! ha! ja, hunne ooren toonen; de beul is +er mee weg: zij zijn allen gekortoord!</p> +<p class="par">„En nochtans is ’t rond die schelmen, rond +die diepers, rond die schoenlappers die hunnen spanriem ontliepen, rond +die luizige predikanten, dat die van ’t gemeen riepen: +„Leve de geus!” alsof zij allen razend, zat of zot +waren.</p> +<p class="par">„Ha! ons, arme Roomsch-Katholieken, blijft anders +niets over dan de Nederlanden te verlaten, vermits men er den kreet: +„Leve de geus! Leve de geus!” laat uitbraken! Welke steen +van vermaledijding is dan toch op dat stompzinnig, betooverd volk +gevallen? Ha! Jezus! overal zijn rijken en armen, edelen en onedelen, +ouden en jongen, mannen en vrouwen aan ’t roepen: „Leve de +geus!”</p> +<p class="par">„En wat zijn al die heeren, al die kaalkoppen, die +ons uit Duitschland overgewaaid zijn? Heel hunne have hebben zij in +ontucht opgegeten met de wijven, met den drank, met het spel. Zij +hebben zelfs geen verroesten nagel meer om te krabben daar waar het +jeukt. En nu eischen zij het goed van kerken en kloosters!</p> +<p class="par">„En daar, in hun gastmaal, bij dien truwant van +Kuilenburg, met dien anderen drinkebroer Brederode, hebben zij uit +houten napjes gedronken, uit minachting voor den heere van Berlaymont +en mevrouwe de landvoogdes. Ja, en zij hebben geroepen: „Leve de +geus!” Ha! ware ik in de plaats van den goeden God geweest, ik +hadde hun drinken, bier of wijn, veranderd in vuil, walgelijk +schotelwater, ja, in vuile, stinkende loog, waarin zij hunne vuile +hemden en drekkige lakens hadden kunnen wasschen.</p> +<p class="par">„Ja, tiert, ezels die gij zijt, brult: „Leve +de geus!” Ja, tiert maar op, doch ik ben profeet. En al de +verwenschingen, rampen, <span class="pagenum">[<a id="xd21e6763" href= +"#xd21e6763" name="xd21e6763">199</a>]</span>koortsen, pesten, branden, +verwoestingen, kankers, Engelsche zweetkoortsen en zwarte pesten zullen +over de Nederlanden vallen. Ja, en aldus zal God gewroken worden over +uw vuil getier van „Leve de geus!” En er blijft geen steen +uwer huizen over of geen splinter van uw verdoemde beenen, die zoo +haastig naar die vervloekte Calvinisterij en predikanterij liepen. Het +zij zoo! Amen!</p> +<p class="par">—Laat ons gaan, sprak Uilenspiegel tot Lamme.</p> +<p class="par">—Dadelijk, sprak Lamme.</p> +<p class="par">En hij zocht onder de jonge en schoone kwezelkens, die +naar het sermoen geluisterd hadden; maar zijne vrouw vond hij niet.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.12" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel en Lamme kwamen aan het Minnewater, +hetwelk de groote doctoren en wijsneuzige wijsgeeren halsstarrig doen +afstammen van Minrewater of Minderbroederswater.</p> +<p class="par">Zij bleven op den oever staan en zij zagen vrouwen, +meidekens en knapen, arm in arm, met bloemen getooid, die malkander +<span class="corr" id="xd21e6778" title= +"Bron: teeederlijk">teederlijk</span> in de oogen bezagen en dicht +tegen elkander gedrongen gingen.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel hen zag, dacht hij aan Nele. En bij die +weemoedige herinnering, sprak hij treurig tot Lamme:</p> +<p class="par">—Lamme, laat ons iets drinken.</p> +<p class="par">Maar Lamme hoorde niet wat Uilenspiegel zegde; +droefgeestig bezag hij de verliefde paartjes.</p> +<p class="par">—Weleer gingen wij ook aldus, arm in arm, mijne +vrouw en ik, tot groote afgunst van hen, die in alleenigheid, zonder +geliefde levend, nijdig ons nakeken.</p> +<p class="par">—Kom, sprak Uilenspiegel, de Zeven vinden wij +misschien op den bodem eener pinte.</p> +<p class="par">—Dat is drinkebroerspraat, antwoordde Lamme; de +Zeven, dat weet gij wel, zijn reuzen, die onder ’t groot gewelf +van Sint-Salvatorskerk niet kunnen recht staan.</p> +<p class="par">Uilenspiegel dacht treurig aan Nele. Ook dacht hij, dat +hij misschien in eene of andere afspanning een goed maal, een goed +onderkomen en een lieftallige bazinne zou vinden; hij sprak +nogmaals:</p> +<p class="par">—Laat ons iets drinken!</p> +<p class="par">Maar Lamme luisterde niet en sprak, naar +Onze-Lieve-Vrouwetoren kijkend: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e6800" href="#xd21e6800" name="xd21e6800">200</a>]</span></p> +<p class="par">—Heilige Maria, patronesse der geoorloofde minne, +verleen mij de gunst, heur blanken boesem weder te zien,</p> +<p class="par">—Kom mede, sprak Uilenspiegel, heur blanke boezem +troont in de eene of andere taveerne.</p> +<p class="par">—Hoe durft gij dat zeggen? sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Wel zeker, sprak Uilenspiegel, ze moet ergens +weerdinne zijn.</p> +<p class="par">—Dronkemansuitvluchten, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vervolgde:</p> +<p class="par">—Wellicht bewaart zij voor de arme zwervers een +schotel gestoofd ossevleesch, niet te vet, niet te droog, malsch lijk +rozeblaadjes, zwemmend tusschen menigvuldige kruidnagelen, notemuskaat, +hanekammetjes, kalfszwezerikken en andere hemelsche lekkernijen.</p> +<p class="par">—Deugniet! sprak Lamme, gij wilt mij zeker doen +sterven. Weet gij dan niet, dat wij sedert twee dagen van droog brood +en klein bier leven?</p> +<p class="par">—Dat is praat van een gulzigaard, antwoordde +Uilenspiegel. Gij schreeuwt van honger; kom eten en drinken. Ik heb een +halven gulden en zal de kosten van ’t gelag betalen.</p> +<p class="par">Lamme lachte. Zij gingen hunne kar halen en, aldus door +de stad rijdend, zochten zij naar de beste afspanning. Doch zij trokken +er vele voorbij, als zij de zure gezichten van den baas of de bazinne +zagen, weinig aantrekkelijk uithangsbord voor een gezellige keuken.</p> +<p class="par">Zij kwamen op de Zaterdagsmarkt en gingen het gasthof, +<i>de Blauwe Lanteern</i> binnen. Daar zag de weerd er vriendelijker +uit.</p> +<p class="par">Zij deden uitspannen en den ezel op stal zetten, in +gezelschap van een maatje haver. Zij lieten zich een keurig avondmaal +opdienen, aten hunne bekomst, sliepen als dassen en stonden ’s +morgens op, om nog te eten. Lamme schitterde van genoegen en sprak:</p> +<p class="par">—In mijne maag hoor ik een hemelsche muziek.</p> +<p class="par">Als ’t oogenblik van betalen gekomen was, ging de +weerd bij Lamme en sprak hij:</p> +<p class="par">—’t Is tien oortjes.</p> +<p class="par">—Hij heeft ze, zei Lamme, naar Uilenspiegel +wijzend, die antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik heb ze niet.</p> +<p class="par">—En de halve gulden?</p> +<p class="par">—Ik heb er geen, sprak Uilenspiegel. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6843" href="#xd21e6843" name= +"xd21e6843">201</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Is gemakkelijk gezegd, sprak de baas; +dan zal ik u uw wambuis en hemd uittrekken.</p> +<p class="par">Lamme, dien de drank moedig maakte, stond recht en riep +uit:</p> +<p class="par">—En als ik wil eten en drinken, ja, eten en +drinken voor zeven en twintig gulden en nog meer, zal ik het doen! Of +meent gij, dat er geen rooden duit in dezen buik steekt? Bij God! tot +hiertoe werd hij uitsluitend met ortolanen gevoed. Dergelijken buik +zult gij nooit onder uw vettigen gordelriem dragen. Bij mij ligt het +vet drie duim dik op den buik, terwijl gij het op den kraag van uw +wambuis moet zoeken.</p> +<p class="par">De weerd was buiten zich zelven van woede. Hakkelaar van +nature, wilde hij rap spreken; doch hoe meer hij zich haastte, hoe meer +hij moest niezen als een hond, die uit ’t water komt. +Middelerwijl wipte Uilenspiegel bollekens brood naar zijn aangezicht. +En Lamme, meer en meer opgewonden, vervolgde:</p> +<p class="par">—Ja, ik bezit genoeg voor uw drie magere hennen, +uw vier schurftige kiekens en dien grooten dwazerik van een pauw, die +met zijn morsigen steert het neerhof ginds ronddwijlt. En als uwe huid +niet verrimpeld was als die van een ouden haan, als uw beenderen niet +vaneen vielen in uwe borstkas, dan had ik nog genoeg om u ook op te +eten, u, en uwen snotterigen knecht, en uw halfblinde meid, en uwen +kok, die gelukkig mag zijn als hij ’t schurft niet heeft, daar +zijne armen te kort zijn om zich ordentelijk te krabben.</p> +<p class="par">—Bezie mij, vervolgde hij, bezie mij dien vogel +eens, die, voor een halven gulden, ons wambuis en ons hemde wil +uitdoen! Daarom moet men schaamtevrij zijn; heel zijne plunje is geen +drie duiten weerd.</p> +<p class="par">Maar de baas blies door zijnen neus van woede.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel wipte maar altoos bollekens brood naar +zijn aangezicht.</p> +<p class="par">Lamme, dapper als een leeuw, vervolgde:</p> +<p class="par">—Hoeveel, magere tronie, hoeveel meent gij wel wat +een ezel weerd is, een ezel met een fijnen mond, met lange ooren, een +breede borst, met spieren als ijzer zoo sterk? Achttien gulden voor +’t minst, is ’t niet, armoedige baas? Hoeveel verroeste +nagelen hebt gij wel, om zulk schoon beest te betalen?</p> +<p class="par">De baas blies nog meer door zijnen neus, doch dorst zich +niet roeren.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Hoeveel meent gij, dat een schoone esschen kar +geldt, die <span class="pagenum">[<a id="xd21e6871" href="#xd21e6871" +name="xd21e6871">202</a>]</span>heel in ’t blauw is geverfd en +tegen zon en regen bespannen met eene huif van Kortrijksch lijnwaad? +Vier en twintig gulden voor ’t minst, niet waar? Vier en twintig +gulden en achttien gulden, hoeveel maakt dat? Antwoord, armzalige +rekenmeester. En, daar het marktdag is en er boeren in uwe ellendige +afspanning zijn, ga ik ze dadelijk verkoopen.</p> +<p class="par">Hetgene geschiedde, want allen kende Lamme. En +inderdaad, voor ezel en kar kreeg hij vier en veertig gulden en tien +oortjes. Toen deed hij het goud rinkelen onder den neus van den weerd, +en sprak hij:</p> +<p class="par">—Hewel, baas is hier geld genoeg om nog iets te +peuzelen?</p> +<p class="par">—Ja, sprak de baas.</p> +<p class="par">En stille zegde hij:</p> +<p class="par">—Als gij ooit uw vel verkoopt, geef ik er een +oortje voor: ’t zal een amulet tegen overdadigheid wezen.</p> +<p class="par">Doch een hupsch en lieftallig wijfje, dat in het donker +binnenhof stond, was verscheidene reizen voor ’t venster naar +Lamme komen zien, en telkens dat hij heur schoon gezichtje kon +bemerken, trok ze zich schielijk achteruit.</p> +<p class="par">’s Avonds, als hij, zonder licht, waggelend de +trap opklom, voelde hij eene vrouw, die hem omarmde, hem kuste op zijne +kaken, zijnen mond, tot zelfs op zijn neus; zijn gezicht was nat van +hare tranen, na hetwelk zij hem liet voortgaan.</p> +<p class="par">Lamme ging naar zijn bedde en sliep als een os, en +’s anderen daags trok hij met Uilenspiegel naar Gent.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.13" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Daar zocht hij zijne vrouw in al de kaberdoeskens, +danszalen en taveernen. ’s Avonds vond hij Uilenspiegel terug in +<i>den Zingenden Zwaan</i>. Uilenspiegel ging overal rond om het volk +tot opstand te wekken, tegen de beulen van den vaderlandschen +bodem.</p> +<p class="par">Op de Vrijdagsmarkt, omtrent de Dulle Griet, ging +Uilenspiegel plat op zijn buik ten gronde liggen.</p> +<p class="par">Een kooldrager kwam voorbij en sprak:</p> +<p class="par">—Wat doet gij daar?</p> +<p class="par">—Ik maak mijnen neus nat om te zien van waar de +wind komt, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Een timmerman kwam.</p> +<p class="par">—Neemt gij den grond voor een bedde? vroeg hij. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e6910" href="#xd21e6910" name= +"xd21e6910">203</a>]</span></p> +<p class="par">—Er zijn er, die hem weldra voor een deken zullen +nemen antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Een monnik bleef staan.</p> +<p class="par">—Wat doet dat kalf daar? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Het kalf vraagt plat op zijn buik uwen zegen, +mijn vader, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De monnik gaf hem dien en toog henen.</p> +<p class="par">Toen legde Uilenspiegel zijn oor tegen den grond; een +boer kwam voorbij.</p> +<p class="par">—Hoort gij daar iets? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, ik hoor het hout groeien, +hetwelk zal dienen om de arme ketteren te verbranden.</p> +<p class="par">—Hoort gij niets anders? vroeg een +stadsserjant.</p> +<p class="par">—Ik hoor, sprak Uilenspiegel, de Spaansche +soldaten aandraven; als gij iets hebt, dat dierbaar is, begraaf het +dan, want weldra zijn de steden niet meer veilig tegen de roovers.</p> +<p class="par">—Hij is zot, zei de serjant.</p> +<p class="par">—Hij is zot, herhaalden de poorters.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.14" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Doch Lamme at of dronk niet meer, dacht +standvastig aan den zoeten droom op de trap in <i>de Blauwe +Lanteern</i>. Zijn hert trok hem naar Brugge, maar Uilenspiegel nam hem +mede naar Antwerpen, alwaar hij jammerend voort zocht.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging in de taveernen en, sprekende over de +plakkaten, zeide hij tot goede Vlamingen, tot hervormden, ja zelfs tot +vrijheidminnende katholieken:</p> +<p class="par">—Zij brengen ons de inquisitie mede, zoogezegd om +ons lijf van de ketterije te zuiveren, maar ’t is ook voor onze +beurze, dat die rabarber zal dienen. Wij, die niets innemen tegen onze +goesting, wij zullen ons verzetten, muitmaken en de hand aan de wapenen +slaan. Dat weet de koning. Als hij ziet, dat wij zijne rabarber niet +willen, zal hij afkomen met lavementpijpen: dat zijn groote en kleine +kanonnen, falkonetten, slangen met wijden mond. Een koninklijk +lavement, kortom. En in het derwijze gepurgeerde Vlaanderenland zal +geen begoede burger meer overblijven. Gelukkige landen, die zulk een +koninklijken geneesheer hebben!</p> +<p class="par">Maar de poorters lachten.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak: Lacht maar; doch vlucht of wapent u +op <span class="pagenum">[<a id="xd21e6952" href="#xd21e6952" name= +"xd21e6952">204</a>]</span>den dag, als er in Onze-Lieve-Vrouwekerk +beelden worden gebroken.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.15" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op 15 der Oogstmaand, den grooten dag van Maria en +van de wijding van kruiden en wortelen, wanneer de hennen, volgepropt +met graan, doof blijven voor ’t geroep van den haan, werd aan +eene der poorten van Antwerpen, een groot steenen kruisbeeld aan +stukken geslagen door een Italiaan, in dienst van Granvelle. ’s +Zondags nadien ging de ommegang van Onze-Lieve Vrouwekerk uit, +voorafgegaan door groene, gele en roode narren.</p> +<p class="par">Maar het Mariabeeld werd onderwege gehoond door +rapaille, dat riep: „Maaiken, de uitdraagster, dit is uw laatste +feestdag, want men zal haast met u mosselen zieden”; het beeld +werd ijlings in ’t koor van de kerk teruggebracht.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Lamme gingen Onze-Lieve-Vrouwekerk +binnen. Havelooze, in lompen gehulde jongelieden en ook eenige +volwassenen, elkeen onbekend, stonden vóór het koor tot +malkander zekere teekenen en gebaren te maken. Zij maakten veel gerucht +met voeten en tongen. Niemand had ze ooit in Antwerpen gezien, of zag +ze later ooit weer. Een hunner, met een bruin gezicht als een verbrande +ajuin, vroeg of Maaiken—dat was Maria—bang was, daar ze zoo +ijlings terug in de kerk kwam.</p> +<p class="par">—’t Is toch niet voor u dat ze bang is, +leelijke moor, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De jonge schoelje, tot wien hij sprak, kwam op hem af om +hem te slaan, maar Uilenspiegel nam hem bij den kraag en sprak:</p> +<p class="par">—Als gij durft slaan, doe ik u uwe tong +uitspuwen.</p> +<p class="par">Zich vervolgens tot eenige Antwerpsche vrienden wendend, +die daar waren, zeide hij:</p> +<p class="par">—Signoorkens en pagadders (naar de havelooze +kerels wijzend), betrouwt ze niet, ’t zijn valsche Vlamingen, +lafaards en verraders, die betaald zijn om ons in kwaad, in ellende en +in rampspoed te lokken.</p> +<p class="par">Vervolgens tot het geboefte sprekend, zeide hij:</p> +<p class="par">—Hewel, ezelskoppen, die uittdroogt van armoe, +vanwaar haalt gij het geld, dat thans in uwe beurze rinkelt? Hebt gij +soms nu reeds uw vel verkocht om er trommelen van te maken?</p> +<p class="par">—Beziet eens dien preeker! riepen ze. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e6980" href="#xd21e6980" name= +"xd21e6980">205</a>]</span></p> +<p class="par">Toen begonnen zij allen samen te schelden, sprekende van +Onze-Lieve-Vrouwe:</p> +<p class="par">—Maaiken heeft een schoon kleed! Maaiken heeft een +schoone kroon! Ik zal ze geven aan eene loddege van mijne kennis.</p> +<p class="par">Zij gingen buiten, terwijl een onverlaat den predikstoel +beklom om er zotte reden te houden, en zij kwamen terug, roepende:</p> +<p class="par">—Kom beneden, Maaiken, of wij komen u halen. Doe +een mirakel, toon nu eens dat gij kunt loopen, in stee van u laten +dragen!</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel riep te vergeefs: Rampzaligen, houdt +op met uw geschimp; alle plundering is misdaad! Zij gingen voort met +hunne heiligschendende taal en spraken zelfs van het koor binnen te +breken en Maaiken beneden te halen.</p> +<p class="par">Daarop smeet een oude vrouw, die keersen verkocht in de +kerk, hun de assche van haren vuurpot in het gezicht; maar zij werd +geslagen en ten gronde gestampt, en daarna herbegon het geweld.</p> +<p class="par">De markgraaf kwam in de kerk met zijne hellebaardiers. +Toen hij het volk samengeschoold zag, spoorde hij het aan de kerk te +verlaten, maar zoo weinig krachtdadig, dat slechts enkelen henen +gingen; de anderen spraken:</p> +<p class="par">—Eerst moeten de kanunniken de vespers zingen, ter +eere van Maaiken.</p> +<p class="par">De markgraaf sprak:</p> +<p class="par">—Er wordt niet gezongen.</p> +<p class="par">—Dan zullen we zelven zingen was het antwoord.</p> +<p class="par">Zoo deden zij in de zijbeuken en omtrent het portaal van +de kerk. Eenigen speelden met den bal en hinkelden met steentjes over +den vloer en zeiden: „Maaiken, nimmer speelt gij in het +hemelrijk, en gij verveelt u: kom spelen met ons”.</p> +<p class="par">En onophoudelijk hoonden zij het beeld, riepen, huilden +en floten.</p> +<p class="par">De markgraaf gebaarde bang te zijn en ging henen. Hij +deed de deuren sluiten behalve ééne.</p> +<p class="par">En hoewel het gemeen er zich niet mee bemoeide, werden +de galgenazen stoutmoediger en riepen zij nog luider. Het gewelf +weergalmde als onder ’t gebulder van kanonnen.</p> +<p class="par">Op den predikstoel klom er toen een. Hij scheen gezag te +hebben; met een gebaar deed hij allen zwijgen, en hij begon te +preeken:</p> +<p class="par">„In den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen +Geestes, <span class="pagenum">[<a id="xd21e7016" href="#xd21e7016" +name="xd21e7016">206</a>]</span>drie zijn één en +één is drie; God beware ons in ’t hemelrijk van +dergelijke cijferkunde; op heden, vijftienden van de Oogstmaand, is +Maaiken met heur schoonste kleeren in triomf uitgegaan om haar houten +gezicht te toonen aan alle signoorkens en pagadders van de goede stad +Antwerpen. Maar onderwege in den ommegang, is Maaiken den duivel Satan +tegengekomen en Satan sprak lachend tot haar: „Zijt gij nu te +fier om den armen pagadder Satan goeden dag te zeggen, omdat gij +gekleed zijt als eene koningin, en gij gedragen wordt door vier +signoren?” En Maaiken antwoordde: „Gaat van hier, Satan, of +ik verbrijzel u nogmaals den kop!” „Maaiken, dat doet gij +nu reeds vijftienhonderd jaar, maar de Geest van den Heer uwen meester +heeft mij verlost. Ik ben sterker dan gij; gij zult mij op den kop niet +meer trappen, en nu ga ik u een dansken leeren. Satan nam een duchtige +lederen zweep en begon er mee te kletsen op Maaiken, die niet dorst +schreeuwen om niet te laten zien dat ze bang was; en toen is ze op den +loop gegaan en deed zij de signoorkens die haar droegen insgelijks +loopen, opdat ze met heur gouden kroon en rijke juweelen niet onder +’t arme gemeene volk zou vallen. En nu zit Maaiken koes en bevend +in heur kot, te kijken naar Satan, die daar omhoog op gindsche zuil +zit, met de zweep in de hand, en grijnslachend zegt: „Ik zal u +het bloed en de tranen betaald zetten, die vloeiden in uwen naam! +Maaiken, hoe is ’t met uwe onbevlektheid? Ge moet rijden! We gaan +u aan stukken slaan, leelijk houten beeld dat ge zijt, voor al de +beelden van vleesch en beenderen, die in uwen naam genadeloos verbrand, +gehangen en levend begraven werden.” Aldus sprak Satan, en hij +had gelijk. En gij moet beneden, wreedaardig, bloeddorstig Maaiken, +want gij geleekt geenszins op uwen zoon Christus.</p> +<p class="par">En heel de menigte handlangers riep en tierde en huilde: +„Maaiken! Maaiken, gij moet rijden! Maakt gij nu uw hemd nat van +schrik? Weg met de houten heiligen! Laat heur een bad in de Schelde +nemen! Hout drijft toch boven!”</p> +<p class="par">Het volk aanhoorde hen zonder iets te zeggen.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel klom op den predikstoel, stampte met +geweld den spreker van de trappen en zei tot het volk:</p> +<p class="par">—Dwazen, onnoozele dwazen, ziet gij dan niet +verder dan uw neus lang is? Begrijpt gij dan niet, dat dit alles +verraderswerk is? Zij willen u tot heiligschenners en tot beeldbrekers +maken, om u tot muiters te kunnen verklaren, uwe kisten te <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7026" href="#xd21e7026" name= +"xd21e7026">207</a>]</span>ledigen, u te onthalzen en levend te +verbranden! En de koning zal erven! Signoorkens en pagadders, hecht +geen geloof aan de woorden dier bewerkers van rampspoed: laat +Onze-Lieve-Vrouw in heure nis, leeft kloekmoedig, werkt blijgezind en +geniet van uwe winsten en profijten. De zwarte duivel des rampspoeds +heeft u in ’t oog, en ’t is door plundering en vernieling, +dat hij het vijandelijke leger zal roepen om u als rebellen te +behandelen en Alva over u te doen regeeren door dictatuur, inquisitie, +verbeurdverklaring en dood!</p> +<p class="par">... En hij zal erven!</p> +<p class="par">—Laas, sprak Lamme, plundert niet, signoorkens en +pagadders; de koning is al kwaad genoeg. De dochter van de borduurster +heeft het tot mijn vriend Uilenspiegel gezegd. Plundert niet, mijne +heeren!</p> +<p class="par">Maar het gemeen kon hen niet hooren.</p> +<p class="par">De handlangers riepen:</p> +<p class="par">—Ze moet beneden! In de Schelde, de houten +heiligen. Hout drijft toch boven!</p> +<p class="par">Uilenspiegel klampte zich aan den preekstoel vast en +riep tevergeefs:</p> +<p class="par">—Signoorkens en pagadders, duldt de plundering +niet! Brengt uwe stad niet ten onder!</p> +<p class="par">En hij werd weggerukt met gekwetst gelaat, wambuis en +hoos gescheurd, hoewel hij zich dapper verweerde met vuisten en voeten. +En heel bebloed, hield hij niet op te roepen:</p> +<p class="par">—Duldt de plundering niet!</p> +<p class="par">Maar het was te vergeefs.</p> +<p class="par">De onbekenden en het grauw van de stad liepen tegen het +hek van het koor aan, hetwelk zij braken al roepend:</p> +<p class="par">—Vive le geus!</p> +<p class="par">Allen begonnen te breken, te plunderen, te vernielen. +Vóór middernacht was die groote kerk, in dewelke zeventig +autaren, allerhande schoone schilderijen en kostbaarheden waren, +teenemaal ledig. De autaren werden aan stukken geslagen, de beelden +werden van hunne pedestalen getrokken, uit hunne nissen gerukt, op den +vloer geworpen en met hamers verbrijzeld en de gewijde olie tot +schoensmeer gebezigd. Toen er niets meer te breken viel, trok de bende +naar de Minderbroeders, De Franciscanen, Sint-Pieters, Sint-Andries, +Sint-Jacobs, Sint-Joris, Sint-Michiels, de Peterpotkerk, den Burcht, +het Fawkensklooster, de Witte Zusters, de Grijze Zusters, de +Predikheeren en al de <span class="pagenum">[<a id="xd21e7056" href= +"#xd21e7056" name="xd21e7056">208</a>]</span>kerken en kapellen van de +stad, om er te werk te gaan als in Onze-Lieve-Vrouwe. Zij namen +waskeersen en flambouwen en liepen er mee overal rond.</p> +<p class="par">En onder hen was geen getwist nog krakeel; geen hunner +werd gekwetst in die groote afbraak van steen, van hout en andere +stoffen.</p> +<p class="par">Zij trokken naar den-Haag, om er de beelden en autaren +weg te nemen; doch daar noch elders verleenden de protestanten hun +hulp.</p> +<p class="par">In den-Haag vroeg de magistraat hun, waar hunne +lastgeving was.</p> +<p class="par">—Hier, sprak een hunner, en hij sloeg op zijn +hert.</p> +<p class="par">—Hoort gij, signoorkens en pagadders? Hunne +lastgeving! sprak Uilenspiegel, die het feit vernomen had. Er is dus +iemand, die hun last geeft het werk van heiligschenners te doen! Als +een dief mijne hut binnendringt, zal ik doen als de magistraat van +den-Haag, en zal ik, mijn hoedeken afnemend, vragen: Lieve schelm, +beminnelijke dieper, eerbiedweerdige roover, waar is uwe lastgeving? +Hij zal wijzen naar zijn hert, dat dorst naar mijne have. En ik zal hem +al mijne sleutels ter hand stellen! Zoekt, zoekt wien de plundering +baat. Mistrouwt den Rooden Hond; de misdaad is begaan, de beteugeling +zal volgen. Mistrouwt den Rooden Hond! Het groote steenen kruisbeeld is +aan stukken geslagen. Mistrouwt den Rooden Hond!</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel vernam dat de Groote Raad van +Mechelen, door den mond van zijnen voorzitter Viglius, geboden had den +beeldenstorm geenerlei verzet te bieden, sprak hij:</p> +<p class="par">—Laas! de oogst is rijp voor de Spaansche maaiers. +De hertog! de hertog nadert! Vlamingen, de zee, de zee der wrake wast. +Arme vrouwen en meidekens, vlucht den put. Arme mannen, vlucht de galg, +het vuur en het zweerd! Philippus wil het bloedig werk van keizer Karel +voltooien. De vader zaaide dood en ballingschap; de zoon heeft +gezworen, dat hij liever over een kerkhof dan over een kettervolk +heerscht. Vlucht, daar zijn de beul en de grafmakers.</p> +<p class="par">Het volk luisterde naar Uilenspiegel, en honderden +gezinnen verlieten de steden, en de wegen waren vervuld met karren vol +huisraad van allen die in ballingschap gingen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging overal, gevolgd door Lamme, die +jammerend zocht naar zijne vrouw.</p> +<p class="par">En te Damme weende Nele bij de uitzinnige Katelijne. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7079" href="#xd21e7079" name= +"xd21e7079">209</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch2.16" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Uilenspiegel, in de Wijnmaand, te Gent was, +kwam hij Egmond tegen, die gegastreerd had in het edel gezelschap van +den abt van Sint-Baafs. Neurend, dede hij droomerig zijn peerd op stap +gaan. Eensklaps keek hij op, en zag hij eenen man, die met een +brandende lanteerne naast hem ging.</p> +<p class="par">—Wat wilt ge? vroeg Egmond.</p> +<p class="par">—Uw welzijn, antwoordde Uilenspiegel, zooveel +welzijn, als een brandende lanteerne kan geven.</p> +<p class="par">—Ga heen en laat mij, sprak de graaf.</p> +<p class="par">—Ik zal niet gaan, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Moet gij dan van de zweep hebben?</p> +<p class="par">—Ik wil er wel tienmaal van hebben, als ik in uw +hoofd zulk eene lanteerne kan steken, dat gij klaar ziet tot in +’t Escuriaal.</p> +<p class="par">—Ik heb zaken met uwe lanteerne noch met ’t +Escuriaal, antwoordde de graaf.</p> +<p class="par">—Wel, antwoordde Uilenspiegel, ik kan mij niet +weerhouden u een goeden raad te geven.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e7102width"><img src="images/pl12.jpg" alt= +"Op 15 der Oogstmaand werd een groot steenen kruisbeeld aan stukken geslagen. (Blz. 204)." +width="478" height="720"> +<p class="figureHead">Op 15 der Oogstmaand werd een groot steenen +kruisbeeld aan stukken geslagen. (Blz. 204).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Hij greep het peerd des graven bij den teugel en, +terwijl het sloeg en steigerde, sprak hij:</p> +<p class="par">—Heere, gedenk toch, dat gij thans goed op uw +peerd danst en dat uw hoofd ook goed op uwe schouderen danst; maar de +koning wil, naar men zegt, dien schoonen dans afbreken, u uw lijf +laten, maar uw hoofd nemen om het zoo verre van hier te doen dansen, +dat gij het nimmermeer krijgen kunt. Geef mij een gulden, ik heb hem +verdiend.</p> +<p class="par">—Van de zweep, als gij niet wegkomt, +ongeluksvogel.</p> +<p class="par">—Heer, ik ben Uilenspiegel, zoon van Klaas, die +levend verbrand werd voor het geloof, en van Soetkin, die stierf van +verdriet. De assche die klopt op mijne borst, zegt mij, dat Egmond, de +dappere krijgsman, met de landwacht, die hij aanvoert, tegen den hertog +van Alva zijne driemaal zegevierende troepen kan stellen.</p> +<p class="par">—Ga heen, antwoordde Egmond, ik ben geen +verrader.</p> +<p class="par">—Red onze landen, gij alleen vermoogt het, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De graaf wilde hem slaan met zijne zweep, doch +Uilenspiegel bleef op de slagen niet wachten, wegvluchtend riep hij +nog:</p> +<p class="par">—Eet lanteernen, eet lanteernen, heer graaf. Red +onze landen!</p> +<p class="par">Op een anderen dag hield Egmond stil voor de afspanning +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7125" href="#xd21e7125" name= +"xd21e7125">210</a>]</span><i>het Bont Verken</i>, gehouden door een +lieftallige bazinne van Kortrijk, het Muizeken geheeten.</p> +<p class="par">De graaf stond recht op zijne stijgbeugels en riep:</p> +<p class="par">—Is er iemand?</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die bij ’t Muizeken diende, kwam +vóór met een tinnen beker in eene hand en in de andere +eene bottel vol rooden wijn.</p> +<p class="par">De graaf herkende hem:</p> +<p class="par">—Ha, gij zijt het, ongeluksvogel, sprak hij.</p> +<p class="par">—Heere, antwoordde Uilenspiegel, kunt gij mij +zeggen wat het roodst is, óf de wijn die door de keel vloeit, +óf het bloed dat uit den hals stroomt? Dat was het wat mijne +lanteerne vroeg.</p> +<p class="par">De graaf antwoordde niet, dronk, betaalde en +vertrok.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.17" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel en Lamme, elk gezeten op een ezel, +dien zij kregen van Simon Simonsen, een der getrouwen van den prins van +Oranje, reden overal rond om de poorters te verwittigen van de snoode +inzichten van den bloedigen koning en om tijdingen uit Spanje te +vernemen.</p> +<p class="par">Zij verkochten groenten, waren gekleed als boeren en +liepen de markten af.</p> +<p class="par">Bij het terugkeeren van de markt van Brussel, zagen zij +in een steenen huis, op de Kareelkaai, in een lage kamer, eene dame +gekleed in samijt, hoog van kleur, vol van boezem en schalksch van +oog.</p> +<p class="par">Zij sprak tot een jonge en poezele keukenmeid:</p> +<p class="par">—Gij zult een goede klont boter in de pan moeten +smelten, want ik houd niet van saus met ijzersmaak.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stak zijn neus voor het venster.</p> +<p class="par">—Ik wel, sprak hij, want een hongerige maag kan +veel verdragen.</p> +<p class="par">De dame keerde zich om en sprak:</p> +<p class="par">Wat is dat voor een moeial, die zich met mijne keuken +bemoeit?</p> +<p class="par">—Eilaas! schoone dame, sprak Uilenspiegel, liet ge +mij er een weinig mede bemoeien in uwe gezelschap, ik leerde u +gerechten uit vreemde streken maken, die onze dames niet kennen.</p> +<p class="par">En smakkende, zei hij:</p> +<p class="par">—Ik heb dorst. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e7172" href="#xd21e7172" name="xd21e7172">211</a>]</span></p> +<p class="par">—Naar wat? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Naar u, sprak hij.</p> +<p class="par">—Hij is schoon, zei de keukenprinses tot de dame. +Willen wij hem binnenlaten, hij zal ons zijne avonturen vertellen.</p> +<p class="par">—Maar zij zijn getweeën.</p> +<p class="par">—Ik gelast mij met éénen, hernam de +keukenmeid.</p> +<p class="par">—Mevrouwe, sprak Uilenspiegel, ’t is waar, +we zijn getweeën: ik en mijn arme Lamme, die geen honderd pond op +den rug kan dragen, doch gemakkelijk met vijfhonderd pond eten en +drinken op de maag loopt.</p> +<p class="par">—Jongen, zei Lamme, spot niet met mij; ’t is +al ongelukkig genoeg, dat mijn buik mij zoo duur kost.</p> +<p class="par">—Vandaag kost hij u geen duit, sprak de dame. Komt +beiden binnen.</p> +<p class="par">—Maar, sprak Lamme, er zijn ook twee ezelen, +waarop wij zitten.</p> +<p class="par">—In den stal van den grave van Meghem is geene +haver te kort, antwoordde de dame.</p> +<p class="par">De keukenmeid liet heure braadpannen staan en bracht +Uilenspiegel en Lamme op het binnenhof, en de ezels begonnen seffens te +balken.</p> +<p class="par">—Ze rieken eten en ze schateren uit van vreugde, +de arme dieren, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Toen beiden van hunne ezels waren gestegen, sprak +Uilenspiegel tot de keukenmeid:</p> +<p class="par">—Zoudt gij een ezel lijk ik willen, als gij een +ezelinnetje waart?</p> +<p class="par">—Ik zou een jongen met een vroolijk gezicht +willen, als ik eene vrouw was, antwoordde zij.</p> +<p class="par">—Wat zijt gij dan, als gij vrouw noch ezelin zijt? +vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Eene maagd, sprak zij, eene maagd is geene vrouw, +en eene ezelin evenmin: begrijpt gij, dikzak?</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak tot Lamme:</p> +<p class="par">—Gij moet heur niet gelooven, ’t is een +deugnietje en een duivelinneken. Beëlzebub heeft ze van nu af aan +verkoren tot zijne gezellin in de helle.</p> +<p class="par">—Leelijke spotter, antwoordde de keukenmeid.</p> +<p class="par">De dame sprak:</p> +<p class="par">—Drinkt eerst eene pint bruinbier, eet een stuk +hesp, snijdt van dien bout, opent de pastei en proeft de salade. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7219" href="#xd21e7219" name= +"xd21e7219">212</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel vouwde de handen te zamen.</p> +<p class="par">—Hesp, sprak hij, is heerlijk eten; bruinbier, +hemelsche drank, hamelbout, goddelijk vleesch; een gevulde pastei doet +de tong van genoegen trillen; een geurige salade is een vorstelijke +spijs. Doch zalig is hij, die uwe schoonheid tot nagerecht krijgt.</p> +<p class="par">—Hoor hem eens bezig. Toe, eet, ondeugende +jongen!</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Zou ik niet liever beginnen met de +dankzegging?</p> +<p class="par">—Neen, sprak zij.</p> +<p class="par">Maar Lamme was jammerlijk aan ’t zuchten:</p> +<p class="par">—Ik heb honger.</p> +<p class="par">—Gij zult eten, sprak de schoone dame, vermits gij +over niets anders bekommert zijt dan over uwen buik.</p> +<p class="par">—Ha! en mijne vrouw, zuchtte Lamme, als om heur +gezegde te logenstraffen.</p> +<p class="par">Maar die woorden stelden de meid teleur. Lamme en +Uilenspiegel aten buik-sta-bij en dronken als tempeliers. En de dame +gaf dien nacht nog te eten aan Uilenspiegel en ook ’s anderen +daags en volgende dagen.</p> +<p class="par">De ezels kregen een dobbel maatje haver en Lamme dobbel +rantsoen. Eene week lang bleef hij in de keuken geplakt en sloeg hij +menigerhande schotels naar binnen, maar hij hield zich niet bezig met +de meid, want hij dacht te veel aan zijne vrouw.</p> +<p class="par">Dat maakte de dienstmeid spijtig, en ze zei, dat het een +schande was den menschen al dien last aan te doen, om uitsluitend aan +zijn vettigen buik te denken.</p> +<p class="par">En intusschen leefden Uilenspiegel en de dame zeer +vriendschappelijk samen. Eens zegde zij tot hem:</p> +<p class="par">Thijl, zoudt gij de verdediging uwer gemartelde +broederen op u nemen?</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijne borst, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Zóó zijt gij schoon, riep zij uit. +Maar wie is die Klaas?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Mijn vader, die voor het geloove verbrand +werd.</p> +<p class="par">—De grave van Meghem lijkt geenszins op u, sprak +zij; hij wil eene lating toedienen aan de stad, die ik minne, want ik +ben van Antwerpen, de zeeghaftige stede. Weet dus, dat hij +overeengekomen is met Scheyf, den raadsheer van Brabant, om zijne tien +vendels voetvolk in Antwerpen te brengen. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e7261" href="#xd21e7261" name="xd21e7261">213</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat zal ik den poorters gaan zeggen, sprak +Uilenspiegel; en hij ijlde weg, rap als de wind. ’s Anderen daags +waren de poorters te wapen.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel en Lamme, die hunne ezels op stal +gezet hadden bij eenen pachter van Simon Simonsen, moesten zich schuil +houden, uit vreeze voor den grave van Meghem, die hen overal deed +zoeken om ze te hangen; want hij had vernomen, dat twee heretieken van +zijn vleesch gegeten en van zijnen wijn gedronken hadden.</p> +<p class="par">De grave was jaloersch, en zeide het tot de schoone +edelvrouwe, die knarsetande, weende en wel zeventien reizen in onmacht +viel. De keukenmeid volgde heur voorbeeld, maar zoo dikwijls niet en +verzekerde, op heur aandeel in ’t hemelrijk en heurer ziele +zaligheid, dat zij en heure Mevrouw niets anders gedaan hadden dan het +afval van ’t eetmaal gegeven aan twee armzalige pelgrims, die op +magere ezelen gezeten, voor het keukenvenster waren komen +staan,—en méér niet.</p> +<p class="par">En dien dag vloeiden er zoovele tranen, dat de grond +teenemale nat was. Dit ziende, schonk messire van Meghem geloof aan +heure woorden.</p> +<p class="par">Lamme dorst niet meer teruggaan naar het huis van den +edelen heere, want telkens dat de keukenmeid zijn neus zag, begon zij +zelve te zuchten en te jammeren: Ha! mijne vrouw!</p> +<p class="par">En hij was mistroostig, om den wille van het eten; doch +Uilenspiegel bracht hem altoos eenige lekkere kliekjes mede, want hij +drong in het huis langs de Sinte-Katelijnestraat, en hield er zich op +den zolder verscholen.</p> +<p class="par">’s Anderen daags, na de vespers, beleed de grave +van Meghem aan de schoone vrouwe, dat hij besloten had +vóór den dageraad met zijne soldaten +’s-Hertogenbosch binnen te dringen. Dan viel hij in slaap.</p> +<p class="par">De gravinne liep naar den zolder om Uilenspiegel te +vertellen hetgeen zij wist.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.18" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Verkleed als pelgrim, zonder geld, zonder mond +behoeften, trok Uilenspiegel dadelijk naar ’s Hertogenbosch, om +de poorters te waarschuwen.</p> +<p class="par">Hij was van zins een peerd te nemen bij Jeroen Praet, +broeder van Simon, voor wien hij brieven van den prins had, om +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7286" href="#xd21e7286" name= +"xd21e7286">214</a>]</span>van daar spoorslags, langs de binnenwegen +naar ’s Bosch te rijden.</p> +<p class="par">Op den steenweg, hoorde hij eene bende huurlingen achter +zich aanstappen. Hij verschrikte hevig, om reden van de brieven.</p> +<p class="par">Vast besloten allen tegenspoed het hoofd te bieden, +bleef hij staan om Onze-Vaders te mompelen: toen zij hem ingehaald +hadden, ging hij mede met hen, en alzoo vernam hij, dat zij naar +’s Hertogenbosch trokken.</p> +<p class="par">Een Waalsch vendel opende den marsch. Aan het hoofd +reden kapitein Lamotte en zijne wacht van zes hellebaardiers; +vervolgens, naar rangorde, de vendrig met eene kleinere wacht, de +provoost, zijne hellebaardiers en zijne twee vangmannen, het hoofd van +de wacht, de trosbewaarder, de beul en zijne knecht; dan volgden pijpen +en tamboerijnen met een <span class="corr" id="xd21e7294" title= +"Bron: ooverdoovend">oorverdoovend</span> lawijd.</p> +<p class="par">Vervolgens kwam een Vlaamsch vendel van tweehonderd +soldaten, met zijn kapitein, zijn vendrig, en verdeeld in twee +afdeelingen van honderd man, elk aangevoerd door de bent-serjanten, en +onderverdeeld in rotten, geleid door tiendeniers of rotmeesters. De +provoost en zijne stokknechten waren mede voorafgegaan door pijpers en +tamboerijnslagers, die bliezen en roffelden om ’t hardst.</p> +<p class="par">Achter hen reden twee wagens, vol schoone, gichelende +meidekens, de lieven der soldaten. Joelend, dartelend en schaterend, +etend, drinkend en dansend, volgden de schoone, dolle meidekens den +tros.</p> +<p class="par">Er waren er gekleed als landsknechten, maar in fijn, +helderwit lijnwaad, uitgesneden aan de borst, uitgebekt aan mouwen en +beenen, aan het wambuis, zoodat men heure donzige huid kon zien; op het +hoofd droegen zij fijn lijnwaden kappen, met goud afgelegd, en met +schoone wapperende struisvogelpluimen. Aan heure goudlinnen +gordelbanden, gestikt met rood satijn, hingen de goudlakensche scheeden +heurer dolkmessen. En heure schoenen, kousen en hozen, heure wambuizen +en rijgsnoeren waren van witte zijde en klatermeerse.</p> +<p class="par">Anderen waren insgelijks als landsknechten gekleed, doch +in blauwe, groene, scharlaken, paarse, karmozijnen stoffen, uitgebekt, +geborduurd en met wapenen versierd, naar alle grillen en vindingen. En +allen droegen op den arm een rood schijfje, tot teeken van heur +bedrijf.</p> +<p class="par">De hoerwijfel, haar serjant, wilde haar het zwijgen +opleggen; maar zij deden hem lachen door heur grappige woorden en +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7307" href="#xd21e7307" name= +"xd21e7307">215</a>]</span>bekoorlijke gebaren, en naar zijne +vermaningen luisterden zij niet.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, in zijn pelgrimspij, ging naast de twee +vendels, gelijk een speeljacht, dat vaart naast een oorlogsschip. En +hij knauwde steeds voort Onze-Vaders.</p> +<p class="par">Eensklaps sprak Lamotte tot hem:</p> +<p class="par">—Waar gaat gij aldus, reizende pelgrim?</p> +<p class="par">—Heer kapitein, antwoordde Uilenspiegel die honger +had, weleer bedreef ik een groote zonde, en ’t kapittel van +Onze-Lieve-Vrouwekerk veroordeelde mij, te voet naar Rome vergiffenis +te gaan vragen aan den Heiligen Vader, die ze mij verleende. Nu kom ik +gereinigd in deze landen terug, op voorwaarde onderwege de Heilige +Mysteriën te prediken voor alle soldaten, die ik zou ontmoeten en +die mij, in ruil mijner sermoenen, brood en vleesch moeten geven. En +aldus preekend, voorzie ik in mijn armzalig bestaan. Wilt gij mij de +toelating schenken, bij de eerste pleisterplaats mijn gelofte te +houden?</p> +<p class="par">—Ja, sprak messire van Lamotte.</p> +<p class="par">Zich broederlijk mengend onder Walen en Vlamingen, +vergat Uilenspiegel niet, van tijd tot tijd te tasten naar de brieven +onder zijn wambuis.</p> +<p class="par">De lustige deernen riepen hem toe:</p> +<p class="par">—Pelgrim, schoone pelgrim, kom hier en laat ons +hooren den gloed uwer rede.</p> +<p class="par">Uilenspiegel naderde heur en zeide vol zedigheid:</p> +<p class="par">—Zusteren in Christus, spot niet met een armen +pelgrim, die allerwegen het heilig geloof voor de soldaten moet +preeken.</p> +<p class="par">En met de oogen verslond hij de lieve meidekens.</p> +<p class="par">Maar de lustige wijven staken heure blijde gezichten +door de gaten van het zeil van den wagen.</p> +<p class="par">—Ge zijt wel jong, spraken zij, om voor de +soldaten te preeken. Kom in onze wagens, wij zullen een blijdere taal +tot u spreken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel had geerne gedaan zooals zij zeiden, maar +hij dorst niet, om reden van de brieven; reeds hadden er twee heure +ronde blanke armen uit den wagen gestoken, om hem op te trekken, maar +de hoerwijfel, die jaloersch was, snauwde tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ga weg of ik kap uw hoofd af!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel verwijderde zich van den wagen, dorstige +blikken werpend naar de frissche deernen, die de zonne met licht +overstroomde. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7343" href= +"#xd21e7343" name="xd21e7343">216</a>]</span></p> +<p class="par">Men kwam te Berchem; Philip de Lannoy, heere van +Beauvoir, aanvoerder der Vlamingen, beval daar halt te houden.</p> +<p class="par">Daar stond een eik van middelbare grootte, met een +enkelen tak afgebroken in ’t midden en waaraan, eene maand +geleden, een wederdooper had gehangen.</p> +<p class="par">De soldaten bleven staan, en de marketensters kwamen bij +hen om hun brood, vleesch, wijn, bier en allerhande toespijzen te +verkoopen. Aan de lustige wijvekens verkochten zij suikergebak, +krakelingen, amandelen, taartjes. Als Uilenspiegel dat zag, kreeg hij +nog grooteren honger.</p> +<p class="par">Vlug als een aap, klom Uilenspiegel op den boom en zette +zich op den dikken tak, zeven voet boven den grond. Daar sloeg hij zich +met eene geeselkoord, terwijl de soldaten en hunne lieven rond den boom +kwamen staan.</p> +<p class="par">—In den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen +Geestes, sprak hij. Amen! Er staat geschreven: Wie aan den arme geeft, +leent aan God: dappere krijgslieden, en gij ook, schoone damen, leent +aan God: ’t is te zeggen, geeft mij brood, vleesch, wijn, bier, +als gij wilt, en de taartjes die gij missen kunt, en God, die rijk is, +zal U alles dobbel teruggeven, met dozijnen ortolanen, beken malvezij, +bergen kandijsuiker en rijstpap, die gij in ’t hemelrijk zult +eten met zilveren lepels.</p> +<p class="par">Vervolgens jammerend:</p> +<p class="par">—Ziet gij niet door welke wreede smerten ik +beproef, vergiffenis mijner zonden te bekomen? Zoudt gij de bijtende +pijn dier geeseling niet lenigen, die tot bloedens toe mijnen rug +kwetst?</p> +<p class="par">—Wat is dat voor een zot? vroegen de soldaten.</p> +<p class="par">—Mijne vrienden, antwoordde Uilenspiegel, zot ben +ik niet, doch boetveerdig en stervend van honger; want terwijl mijn +geest zijne zonden beweent, beweent mijn buik het gebrek aan smakelijke +spijzen. Brave soldaten en gij, schoone meidekens, bij u zie ik vette +hesp, gebraden ganzen, worsten, wijn, bier en taartjes, in grooten +getale. Hebt gij niets over voor den armen pelgrim?</p> +<p class="par">—Ja, ja, riepen de Vlaamsche soldaten, zijne +tronie bevalt ons.</p> +<p class="par">En allen wierpen stukken eten naar hem. Op zijn tak +gezeten, hield Uilenspiegel niet op met bidden en spreken.</p> +<p class="par">—De honger, sprak hij, maakt den mensch +wederspannig tegen het gebed, doch een stuk hesp neemt die kwade +stemming dadelijk weg. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7369" href= +"#xd21e7369" name="xd21e7369">217</a>]</span></p> +<p class="par">—Pas op uw hoofd! riep een serjant, terwijl hij +een half volle flesch naar hem wierp.</p> +<p class="par">Uilenspiegel greep de flesch en, met kleine slokjes +drinkend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Zoo razende honger schadelijk is voor ’t +lichaam des menschen, is er nog iets, dat even nadeelig is: te weten de +angst van den armen pelgrim, die van goedhertige soldaten een klein +stukje hesp en een heele bottel bier kreeg. Want gewoonlijk is de +pelgrim sober van aard, en zoo hij dronk met te weinig eten in de maag, +ware hij dadelijk zat.</p> +<p class="par">Terwijl hij sprak, ving hij eene ganzebil.</p> +<p class="par">—In de lucht weidevisch vangen, sprak hij, is iets +wondersbaars. Maar de vangst is verdwenen in mijn keelgat. Wat is er +gretiger dan droog zand? Een onvruchtbare vrouw en een hongerige +maag.</p> +<p class="par">Plotseling voelde hij de punt eener hellebaard in zijne +bil steken. En eenen vendrig hoorde hij zeggen:</p> +<p class="par">—Versmaden de pelgrims nu hamelbout?</p> +<p class="par">Uilenspiegel zag op de punt van de hellebaard een groot +stuk hamelbout steken.</p> +<p class="par">Hij nam het en sprak:</p> +<p class="par">Bout voor bout, liever heb ik er zoo een tusschen mijn +tanden dan zoo’n ijzeren tegen mijn maag.</p> +<p class="par">—Uit medelijden trek ik dit stuk hamelbout van uw +wapen. Van het mergbeen zal ik eene pijp maken om uwen lof te bezingen, +goedhertige hellebaardier.</p> +<p class="par">... Nochtans, ging hij voort, terwijl hij het been +afknaagde, wat is een bout, hij moge nog zoo lekker en sappig wezen, +zoo den armen pelgrim geen vriendelijk taartje komt toelachen?</p> +<p class="par">Terwijl hij dus sprak, sloeg hij de hand +vóór het gezicht, want twee taartjes, die uit de +vrouwengroep kwamen, vlogen het een op zijn oog, het andere op zijne +kaak. De meidekens schaterden van lachen en Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Wel bedankt, lieve meidekens, die mij roomkusjes +zendt!</p> +<p class="par">Maar de taartjes waren ten gronde gevallen.</p> +<p class="par">Plotseling roffelden de trommels, bliezen de pijpen en +zetten de soldaten zich weder op marsch.</p> +<p class="par">Messire van Beauvoir beval Uilenspiegel van den boom te +komen en nevens de soldaten te stappen. Doch Uilenspiegel had honderd +uren van dáár willen zijn, want uit de woorden van eenige +soldaten maakte hij op, dat hij verdacht voorkwam <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7406" href="#xd21e7406" name= +"xd21e7406">218</a>]</span>en dat zij hem wel voor een spion konden +nemen; dan zouden zij hem aftasten, en dit was zeker de galge, als ze +zijne brieven ontdekten.</p> +<p class="par">Hij liet zich dus in eene greppel vallen en riep:</p> +<p class="par">—Medelijden, heeren soldaten, mijn been is +gebroken, ik kan niet meer gaan; laat mij meerijden in den wagen der +vrouwen.</p> +<p class="par">Maar hij wist, dat de hoerwijfel het niet zou +gedoogen.</p> +<p class="par">Van uit haren wagen riepen de vrouwen:</p> +<p class="par">—Ja, kom, schoone pelgrim, kom bij ons. Wij zullen +u minnen, u streelen, u kussen, en gij zult genezen zijn.</p> +<p class="par">—Ik weet het, sprak hij, vrouwenhanden zijn +hemelsche balsem voor alle wonden.</p> +<p class="par">Maar de jaloersche hoerwijfel sprak tot messire van +Lamotte:</p> +<p class="par">—Messire, ik geloof dat die pelgrim den spot bij +ons drijft, en dat zijn been maar alleen gebroken is, om bij de vrouwen +mede te rijden. Beveel, dat men hem op den weg late liggen.</p> +<p class="par">—Zoo zal geschieden, sprak messire van +Lamotte.</p> +<p class="par">En men liet Uilenspiegel liggen.</p> +<p class="par">Eenige soldaten, die meenden dat zijn been waarlijk +gebroken was, hadden spijt dat men een christenmensch zoo maar liet +liggen, want ze vonden dat hij een lustige kwant was. Zij gaven hem +vleesch en wijn voor twee dagen. De meidekens hadden hem geerne +geholpen, doch wijl zij niet mochten, smeten zij hem de krakelingen +toe, die zij nog hadden.</p> +<p class="par">Als de troep verre was, koos Uilenspiegel het hazenpad. +Hij kocht een peerd en rende vlug als de wind, over wegen en paden, +naar ’s-Hertogenbosch.</p> +<p class="par">Bij de tijding van de komst der heeren Beauvoir en +Lamotte, grepen die van de stad, ten getale van achthonderd, naar de +wapenen; zij kozen aanvoerders en zonden Uilenspiegel, in kooldrager +gekleed, naar Antwerpen om hulp te vragen aan den machtigen +Brederode.</p> +<p class="par">En de soldaten der heeren Lamotte en Beauvoir konden +niet binnen in ’s-Hertogenbosch, de wakkere stede, die zich +dapper verweerde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.19" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De volgende maand gaf zekere doctor Agileus twee +gulden aan Uilenspiegel en brieven voor Simon Praet, die hem zou zeggen +wat hij te doen had. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7442" href= +"#xd21e7442" name="xd21e7442">219</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel kreeg bij Praet eten en slapen. Zijn slaap +was goed, zoo goed als zijn tronie; Praet, daarentegen, was schraal en +droevig, altoos in naargeestige gedachten verslonden. En Uilenspiegel +was verwonderd dat hij, als hij ’s nachts bij toeval wakker werd, +hoorde kloppen met een hamer.</p> +<p class="par">En hij mocht nog zoo vroeg opstaan, Simon Praet was +altijd vóór hem op, en droever was zijn gelaat, en +somberder zijne blikken, als iemand die bereid is tot sterven of +strijden.</p> +<p class="par">Somtijds, bij een zucht, vouwde Praet de handen biddend +te zamen en scheen hij vol verontweerdiging. Zijne vingeren, alsook +zijn hemd en zijn armen, waren vettig en zwart.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde weten van waar de hamerslagen, de +zwarte armen en Praet’s neerslachtigheid kwamen. Op een avond, +dat hij in de taveerne <i>de Blauwe Gans</i> was gebleven, in +gezelschap van Simon, die er zijns ondanks gegaan was, gebaarde hij zoo +dronken te zijn en zoo’n zeer in het hoofd te hebben, dat hij +zich onverwijld te bedde moest leggen.</p> +<p class="par">En Praet bracht hem neerslachtig naar huis.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sliep op den zolder, bij de katten; het bed +van Simon was beneden, dicht bij den kelder.</p> +<p class="par">Uilenspiegel die dronkenschap bleef voorwenden, klom +waggelend de trap op, en gebaarde schier te vallen, als hij naar de +koord greep. Simon kwam hem ter hulp als een broeder, met teedere +zorgen. Hij hielp hem in zijn bed; hij had medelijden met hem en bad +God, dat Hij hem zijne dronkenschap zou vergeven. Dan ging hij naar +beneden en weldra hoorde Uilenspiegel hetzelfde geklop, dat hem zoo +dikwijls gewekt had.</p> +<p class="par">Zonder gerucht stond hij op en daalde op bloote voeten +de smalle treden af; als hij er twee en zeventig geteld had, stond hij +vóór een kleine deur die op een kier stond, waardoor een +licht flikkerde.</p> +<p class="par">Simon drukte vliegende blaadjes met oude letteren uit +den tijd van Laurens Coster, den uitvinder van de edele drukkunst.</p> +<p class="par">—Wat doet gij daar? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Verschrikt gaf Simon hem tot antwoord:</p> +<p class="par">—Klaag mij aan, zoo gij van den duivel zijt: ik +zal sterven; maar zijt gij van God, dat uw mond het gevang uwer tong +zij.</p> +<p class="par">—Ik ben van God, antwoordde Uilenspiegel, en wil u +geenerlei kwaad. Maar wat doet gij daar?</p> +<p class="par">—Ik prent bijbels, antwoordde Simon. Want als ik, +om vrouw en kinderen te spijzen, ’s daags de booze en wreede +edicten <span class="pagenum">[<a id="xd21e7475" href="#xd21e7475" +name="xd21e7475">220</a>]</span>Zijner Majesteit drukken moet, ’s +nachts ben ik de zaaier van ’t echte woord Gods en herstel ik het +kwaad, dat ik bedrijf in den dag.</p> +<p class="par">—Gij zijt braaf en moedig, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik heb het geloove, antwoordde Simon.</p> +<p class="par">Inderdaad, uit die heilige drukkerij was het, dat de +Vlaamsche bijbels kwamen, die verspreid werden in Brabant, in +Vlaanderen, in Holland, in Zeeland, Utrecht, Noord-Brabant, Overijsel, +Gelderland, tot den dag, waarop Simon veroordeeld werd tot het schavot +en aan Christus en de gerechtigheid zijn leven offerde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch2.20" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Eens vroeg Simon aan Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Hebt gij moed, broeder?</p> +<p class="par">—Ik heb er genoeg, antwoordde Uilenspiegel, om +eenen Spanjaard te geeselen totdat de dood er op volge, om eenen +moordenaar te dooden, eenen beul onschadelijk te maken.</p> +<p class="par">—Zoudt gij, vroeg de drukker, geduld genoeg hebben +om in eenen schoorsteen te blijven, ten einde te luisteren wat in eene +kamer gezegd wordt?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Wijl ik door de gratie Gods stevige lenden en +fiksche beenen bezit, kan ik, als de katten, blijven staan waar ik +ben.</p> +<p class="par">—Hebt gij geduld en een goed geheugen? vroeg +Simon.</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijne borst, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Nu, luister, sprak de drukker, neem deze aldus +gevouwen speelkaart en ga naar Dendermonde; daar zult gij tweemaal hard +en eenmaal zachtjes kloppen aan de deur van het huis, waarvan de gevel +hierop is geteekend. Iemand zal opendoen en u vragen of gij de +schouwveger zijt; gij zult antwoorden dat gij mager zijt en de kaart +niet verloren hebt. En gij zult ze hem toonen. Dan, Thijl, moet gij +doen wat er hoeft. Groote rampen zweven over Vlaanderenland. Men zal u +eene schouw toonen, gereedgemaakt en geveegd; daar zullen krammen voor +uwe voeten zijn en, om te zitten, een berd, dat stevig vastgemaakt is. +Als hij, die u binnen liet, u zegt in de schouw te kruipen, zult gij +het doen, en gij zult daar stil wachten. Adellijke heeren zullen daar +bijeenkomen, in de kamer vóór de schouw, waarin gij zijn +zult. Het zijn Willem de Zwijger, de <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e7504" href="#xd21e7504" name="xd21e7504">221</a>]</span>prins van +Oranje, de graven van Egmond, van Hoorne, van Hoogstraten en Lodewijk +van Nassau, de dappere broeder des Zwijgers. Wij, hervormden, willen +weten wat die heeren willen en kunnen voor de redding onzer landen.</p> +<p class="par">Nu, den eersten April, deed Uilenspiegel zooals hem +gezegd was. Hij was tevreden, dat er geen vuur in den heerd brandde en +zei tot zich zelven: hoe minder rook hoe scherper het gehoor.</p> +<p class="par">Weldra werd de deur van de kamer geopend, en een tocht +trok door de schouw. Geduldig verdroeg hij den wind, zeggende: hij zal +mijn aandacht aanwakkeren.</p> +<p class="par">Vervolgens hoorde hij de heeren van Oranje, van Egmond +en de anderen de kamer binnentreden. Zij spraken over hunne vreeze, +over de gramschap des konings en over het slecht beheer van ’s +lands zaken en penningen. Een hunner sprak op bitsen, hoogmoedigen, +helderen toon. Het was Egmond. Uilenspiegel herkende hem, lijk hij ook +Hoogstraten herkende aan zijn heesche stem. Hoorne aan zijn harde stem; +graaf Lodewijk van Nassau aan zijn mannelijke, krijgshaftige taal, en +den Zwijger aan de langzame wijze waarop hij zijne woorden uitsprak, +alsof hij elk hunner vooraf wilde wegen.</p> +<p class="par">Graaf van Egmond vroeg waarom men hen een tweede reize +bijeenriep, terwijl zij te Hellegat hadden kunnen beslissen wat er te +doen stond.</p> +<p class="par">Hoorne antwoordde:</p> +<p class="par">—De uren loopen snel voorbij, de koning is +vertoornd; wij mogen niet talmen.</p> +<p class="par">Toen sprak de Zwijger:</p> +<p class="par">—De landen verkeeren in gevaar; wij moeten ze +verdedigen tegen de aanvallen van de uitheemsche soldaten.</p> +<p class="par">Egmond antwoordde driftig, dat hij het zonderling vond, +dat de koning een leger meende te moeten zenden, daar alles in vrede +was door de zorgen der heeren en voornamelijk door de zijne.</p> +<p class="par">Maar de Zwijger sprak:</p> +<p class="par">—Philippus heeft in de Nederlanden veertien +benden, die zijne bevelen moeten uitvoeren, waarvan al de soldaten +dengene verkleefd zijn, die hen aanvoerde te Gravelingen en te +Saint-Quentin.</p> +<p class="par">—Ik begrijp niet, sprak Egmond.</p> +<p class="par">De prins hervatte:</p> +<p class="par">—Ik wil er niets bijvoegen, maar aan u en de +andere vergaderde <span class="pagenum">[<a id="xd21e7536" href= +"#xd21e7536" name="xd21e7536">222</a>]</span>heeren zal lezing gegeven +worden van zekere brieven, met die van den armen gevangene Montigny te +beginnen.</p> +<p class="par">In zijne brieven, schreef messire van Montigny:</p> +<p class="par">„De koning is uitermate vergramd over hetgeen in +de Nederlanden gebeurd is, en op tijd en stond zal hij de daders der +woelingen straffen”.</p> +<p class="par">Daarop zei Egmond, dat het koud was en dat men diende +een houtvuur aan te steken. Zoo werd gedaan, terwijl de beide heeren +spraken over de brieven.</p> +<p class="par">Het vuur trok niet, om reden van den al te grooten +takkebos in de schouw, en de kamer was vol rook.</p> +<p class="par">Hoestend las toen de graaf van Hoogstraten de +onderschepte brieven, door den Spaanschen gezant te Parijs, don +Francès d’Alava, aan de landvoogdes geschreven.</p> +<p class="par">—De gezant, sprak hij, schrijft dat al het kwaad, +dat den Nederlanden overkomt, te wijten is aan de heeren van Oranje, +van Egmond en van Hoorne. Gij moet, schreef hij, u van de +vriendelijkste zijde aan hen toonen en hun zeggen dat de koning +erkentelijk is voor hunne trouw. Wat betreft Montigny en Bergen: Zij +blijven waar zij behooren te zijn.</p> +<p class="par">—Ha! dacht Uilenspiegel, ik zit nog liever in een +rookende schouw in Vlaanderenland, dan in een goed verlucht gevang in +Spanje; want daar verrijzen schavotten tusschen de vochtige muren.</p> +<p class="par">De gezant van Spanje voegde er bij dat de koning in +Madrid gezegd had:</p> +<p class="par">—Door al hetgeen in de Nederlanden voorgevallen +is, is ons koninklijk gezag verminderd, de dienst van God verlaagd, en +wij zullen liever het bezit van al onze andere landen in de weegschaal +leggen, dan dit oproer ongestraft te laten. Wij zijn besloten in eigen +persoon naar de Nederlanden te gaan en de hulp des pausen en des +keizers te vorderen. Het kwaad van heden moet het goede van morgen +baren. Wij zullen de Nederlanden onder onze algeheele gehoorzaamheid +brengen en, naar ons believen, staat, godsdienst en regeering +wijzigen.</p> +<p class="par">—Ha! koning Philippus, dacht Uilenspiegel, kon ik +u naar mijn believen wijzigen, zeker zoudt gij, onder mijn Vlaamschen +stok, een merkelijke wijziging ondergaan aan uwe dijen, armen en +beenen; ik zou uwen kop met twee nagelen in het midden van uwen rug +vastmaken, opdat gij aldus de kerkhoven kondt zien, die gij achter u +laat, en naar eigen believen uw liedeken van gewelddadige wijziging +zoudt kunnen zingen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7559" href= +"#xd21e7559" name="xd21e7559">223</a>]</span></p> +<p class="par">Er werd wijn opgediend. Hoogstraten stond recht en +sprak:—Ik drink op onze landen! Allen deden als hij; toen voegde +hij er bij, terwijl hij zijn ledigen beker nederzette:—De +rampspoed is gekomen voor den Belgischen adel. Wij moeten middelen +beramen tot onze verdediging.</p> +<p class="par">Hij wachtte een antwoord en zag naar Egmond, die +zweeg.</p> +<p class="par">Maar de Zwijger zei:</p> +<p class="par">—Wij zullen weerstaan, als Egmond, die Frankrijk +tweemaal beven deed te Saint-Quentin en te Gravelingen, die alle gezag +over de Vlaamsche soldaten bezit, ons helpen wil om den Spanjaard te +beletten in onze landen te komen.</p> +<p class="par">Messire van Egmond antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik heb een al te eerbiedigen dunk van den koning +om te meenen dat wij ons, als rebellen, tegen hem moeten wapenen. Dat +zij, die zijnen toorn duchten, deze landen verlaten. Ik zal blijven, +zonder zijne hulp kan ik niet leven.</p> +<p class="par">—Philippus zal zich wreedelijk wreken, sprak de +Zwijger.</p> +<p class="par">—Ik heb vertrouwen, antwoordde Egmond.</p> +<p class="par">—Ook voor uw hoofd? vroeg Lodewijk van Nassau.</p> +<p class="par">—Mijn hoofd, mijn lijf, mijne toewijding, sprak +Egmond, alles is zijn.</p> +<p class="par">—Ik, een getrouw onderdaan, doe als gij, sprak +Hoorne.</p> +<p class="par">De Zwijger sprak:</p> +<p class="par">—Men moet voorzien en niet wachten.</p> +<p class="par">Toen antwoordde messire van Egmond met drift:</p> +<p class="par">—Te Geeraardsbergen deed ik twee en twintig +hervormden hangen. Als de preeken ophouden, als de beeldenstormers +gestraft worden, zal de woede des konings zich stillen.</p> +<p class="par">De Zwijger antwoordde:</p> +<p class="par">—IJdele hoop.</p> +<p class="par">—Wapenen wij ons met vertrouwen, sprak Egmond.</p> +<p class="par">—Wapenen wij ons met vertrouwen, sprak Hoorne.</p> +<p class="par">—’t Is met ijzer, en geenszins met +vertrouwen, dat wij ons moeten wapenen, hervatte Hoogstraten.</p> +<p class="par">Daarop deed de Zwijger teeken, dat hij wilde +vertrekken.</p> +<p class="par">—Vaarwel, prins zonder land, zegde Egmond.</p> +<p class="par">—Vaarwel, graaf zonder hoofd, antwoordde de +Zwijger.</p> +<p class="par">Toen zegde Lodewijk van Nassau:</p> +<p class="par">—De slachter is voor het schaap, en de roem voor +den moedigen strijder, die den grond der vaderen redt.</p> +<p class="par">—Ik mag, noch ik wil, sprak Egmond. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7614" href="#xd21e7614" name= +"xd21e7614">224</a>]</span></p> +<p class="par">—Het bloed van de slachtoffers valle op het hoofd +van den hoveling, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De heeren verlieten de kamer.</p> +<p class="par">Toen kwam Uilenspiegel uit zijne schuilplaats; hij ging +rechtstreeks bij Praet en vertelde hem wat hij gehoord had.</p> +<p class="par">—Egmond is verrader; God is met den prins, zegde +Praet.</p> +<p class="par">De hertog! de hertog te Brussel! Waar zijn de +geldkisten, die vleugelen hebben?</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e7626width"><img src="images/pl13.jpg" alt= +"Dood en ondergang maaien. (Blz. 228)." width="466" height="720"> +<p class="figureHead">Dood en ondergang maaien. (Blz. 228).</p> +</div> +<p class="par"><span class="pagenum">[<a id="xd21e7630" href= +"#xd21e7630" name="xd21e7630">225</a>]</span></p> +</div> +</div> +</div> +<div id="bk3" class="div0 book"> +<h2 class="main">Derde Boek.</h2> +<div id="ch3.1" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">I.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De Zwijger gaat henen, God leide hem!</p> +<p class="par">De twee graven zijn reeds gevangen; Alva belooft aan den +Zwijger goedertierenheid en vergiffenis, zoo hij vóór hem +wil verschijnen.</p> +<p class="par">Op die tijding sprak Uilenspiegel tot Lamme:</p> +<p class="par">—Op aanzoek van Dubois, procureur-generaal, heeft +de hertog gedagvaard binnen driemaal veertien dagen vóór +hem te verschijnen: den prins van Oranje, Lodewijk zijn broeder, +Hoogstraten, van den Berg, Kuilenburg, Brederode en andere vrienden des +prinsen, onder belofte van goede justitie en goedertierenheid. Luister, +Lamme: Eens daagde een Amsterdamsche jood een zijner vijanden uit, op +straat te komen; de uitdager stond op den openbaren weg en de andere +was boven aan een venster.</p> +<p class="par">—Kom beneden, riep de uitdager zijn vijand toe, en +ik geef u zulken slag op uwen kop, dat hij in uwe borstkas zal zinken +en gij door uwe ribben zult kijken, lijk een dief door de traliën +van zijnen kerker.</p> +<p class="par">De andere antwoordde:—„Al beloofdet gij mij +honderdmaal meer, nog kwam ik niet beneden”. Zoo kunnen Oranje en +de anderen antwoorden. En zoo deden zij ook, en zij weigerden +vóór Alva te verschijnen. Egmond en Hoorne deden niet als +zij. En zwakheid bij het vervullen van den plicht roept het uur van +God.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.2" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">II.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te dien tijde werden te Brussel, op de +Peerdenmarkt de heeren onthalsd, die zich door verrassing hadden willen +meester maken van Amsterdam.</p> +<p class="par">En toen zij, geachttienen, naar de strafplaats gingen en +psalmen zongen, roffelden tamboerijnen den heelen weg langs. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e7656" href="#xd21e7656" name= +"xd21e7656">226</a>]</span></p> +<p class="par">En de Spaansche soldaten, die hen begeleidden met +brandende toortsen, brachten hun overal brandwonden toe. En als zij +zich verroerden, ter oorzake van de pijne, riepen de +soldaten:—Hoe, Lutheranen, doet het u dan zeer, zoo vroegtijdig +te worden verbrand?</p> +<p class="par">En hij, die hen verraden had, hiet Diederik Slosse. Hij +had hen naar het nog katholieke Enkhuizen gelokt, om ze den +beulsknechten van den hertog over te leveren.</p> +<p class="par">En zij stierven als helden.</p> +<p class="par">En de koning erfde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.3" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">III.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">—Hebt gij hem zien voorbijgaan? vroeg +Uilenspiegel, in houtkapper gekleed, tot Lamme, die op dezelfde wijze +uitgedost was. Hebt gij den leelijken hertog gezien, met zijn plat +voorhoofd als dat van een arend, en zijn langen baard, die gelijkt op +een eind galgekoord? God verworge er hem mede! Hebt gij die spinnekop +met haar lange harige pooten gezien, die Satan over onze landen +braakte? Kom, Lamme, kom; laat ons steenen smijten in haar net.</p> +<p class="par">—Laas! sprak Lamme, om levend verbrand te +worden!</p> +<p class="par">—Kom naar Groenendaal, mijn beste vriend, kom naar +Groenendaal; daar is een schoon klooster, waar de Hertogelijke Spin den +God van vrede bidt, dat Hij heur werk zou laten volvoeren, dat Hij haar +als eene raaf in rot vleesch late wroeten. Wij zijn in de vasten, maar +de hertog wil zich niet onthouden van bloed. Kom, Lamme, er zijn +vijfhonderd gewapende mannen rond het huis van Ohain; driehonderd man +te voet zijn bij kleine groepen vertrokken en dringen in het +Zoniënbosch.</p> +<p class="par">Straks, als Alva aan ’t bidden is, grijpen wij hem +vast, wij steken hem in een ijzeren kooi en zenden ’t ondier aan +den prins.</p> +<p class="par">Doch rillend van angst, antwoordde Lamme:</p> +<p class="par">—Groot gevaar, mijn zoon, groot gevaar! Ik zou u +helpen in die onderneming, als mijne beenen zoo zwak niet waren, en +mijn buik niet zoo opgezwollen van het zuur bier, dat zij drinken in +Brussel.</p> +<p class="par">Dit gesprek werd gehouden in een hol, gegraven in een +dicht bewassen plaats van het bosch. Door de bladeren turend, zag +Uilenspiegel eensklaps de gele en roode kleederen van de soldeniers des +hertogen, wier wapenen flikkerden in de zonne en die te voet door het +bosch kwamen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7682" href= +"#xd21e7682" name="xd21e7682">227</a>]</span></p> +<p class="par">—Wij zijn verraden, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Als de soldaten uit het gezicht waren, liep hij ijlings +naar Ohain. De soldaten lieten hem ongemerkt door, ter oorzake van +zijne kleeding van houtkapper en den last hout, dien hij op den rug +droeg. Daar wachtten de ruiters; hij verspreidde het nieuws; allen +gingen uiteen en ontsnapten, behalve de heer Bausart +d’Armentières, die gevat werd. De heer Bausart moest het +voor de anderen wreedelijk bekoopen.</p> +<p class="par">En ’t was een lafhertige verrader uit het regiment +van den heer van Likes, die hen allen had aangeklaagd.</p> +<p class="par">Met een hert, dat klopte van angst, ging Uilenspiegel te +Brussel naar de Peerdenmarkt, den ijselijken folterdood bijwonen.</p> +<p class="par">En de arme Armentières, op het rad gelegd, kreeg +zeven en dertig slagen met een ijzeren staaf op de beenen, de armen, de +handen en voeten, die achter elkander aan stukken werden geslagen, want +de beulen vermaakten zich met hem wreed te doen lijden.</p> +<p class="par">En op de borst kreeg hij den zeven en dertigsten klop, +van denwelken hij stierf.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.4" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op een zoelen en helderen dag van de Zomermaand +werd te Brussel, op de Groote Markt, vóór het Broodhuis, +een schavot opgericht, dat met zwart laken behangen was en nevens +hetwelk twee hooge palen stonden, met ijzeren pinnen. Op het schavot +waren twee zwarte kussens en een kleine tafel, met een zilveren +kruisbeeld.</p> +<p class="par">En op dat schavot werden, met het zweerd, de edele +heeren van Egmond en van Hoorne onthalsd.</p> +<p class="par">En de koning erfde.</p> +<p class="par">En de gezant van koning Frans I, over Egmond sprekend, +zeide:</p> +<p class="par">—Ik heb daar het hoofd zien vallen van hem, die +Frankrijk tweemaal deed beven.</p> +<p class="par">En de hoofden der graven werden op de ijzeren pinnen +gestoken.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel sprak tot Lamme:</p> +<p class="par">—De lijken en het bloed zijn met zwart laken +bedekt. Gezegend zij, die in de zwarte dagen, welke op handen zijn, het +hert hoog en het zweerd recht zullen houden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7715" href="#xd21e7715" name= +"xd21e7715">228</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.5" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">V.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd bracht de Zwijger een leger bijeen, +en deed hij de Nederlanden langs drie kanten tegelijk aanvallen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide in eene vergadering van Wilde +Geuzen van Marenhout:</p> +<p class="par">—Op advies van die der inquisitie heeft koning +Philippus een iegelijk inwoner der Nederlanden plichtig verklaard aan +majesteitsschennis, zoowel om de ketterije aangehangen, als om haar +niet bestreden te hebben. En uit hoofde dier afschuwelijke misdaden +veroordeelt hij allen, zonder onderscheid van kunne of ouderdom, met +uitzondering van hen, die met name genoemd zijn, tot de straffen voor +dergelijke gruweldaden bepaald; en dit zonder de minste hoop op genade. +En de koning erft. De dood maait in de rijke streek tusschen de +Noordzee, het graafschap Emden, de rivier Amisia, de landen van +Westfalen, van Kleef, van Gulik en van Luik, de bisdommen Keulen en +Trier, het land van Lotharingen en Frankrijk. De dood maait in een land +van driehonderd veertig uren omtrek, binnen tweehonderd ommuurde +steden, in honderd vijftig dorpen die stadsrecht bezitten, in vlekken +en velden. En de koning erft.</p> +<p class="par">Elfduizend beulen zijn niet te veel om dat werk te +verrichten,—Alva heet hen soldaten. En de bodem der vaderen is +eene slachtbank geworden, gevlucht door de kunsten, verlaten door de +getrouwen, geschuwd door al de ambachtslieden, die liever den vreemde +gaan verrijken, alwaar men hun den God van het vrije geweten laat +aanbidden. Dood en ondergang maaien. De koning erft.</p> +<p class="par">De landen hadden hunne privileges bekomen met macht van +geld, gegeven aan behoeftige vorsten; die privileges worden +verbeurdverklaard. Volgens de verdragen, gesloten tusschen de landen en +de vorsten, hadden zij gehoopt te genieten van de rijke vrucht van hun +arbeid. Zij bedriegen zich: de metser bouwt voor den brand; de +ambachtsman werkt voor den dief. De koning erft.</p> +<p class="par">Bloed en tranen! De dood maait op de brandstapels, op de +boomen, die langsheen de groote wegen tot galgen dienen, in de gapende +kuilen, in dewelke de arme meidekens levend worden geworpen, in de +kerkers der gevangenissen, in de kransen van brandende takkebossen, te +midden waarvan de slachtofferen met zacht vuur verbranden, in de +gloeiende stroohutten, waarin de <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e7731" href="#xd21e7731" name= +"xd21e7731">229</a>]</span>veroordeelden sterven door rook en door +vuur. De koning erft.</p> +<p class="par">Aldus wilde de Paus van Rome.</p> +<p class="par">De steden zijn vol spionnen, die loeren op hun deel van +de erfenis der slachtofferen. Hoe rijker, hoe schuldiger. De koning +erft.</p> +<p class="par">Maar de wakkere mannen van den lande zullen zich niet +laten kelen als lammeren. Onder de vluchtelingen, zijn gewapende +mannen, die zich in de bosschen verschuilen. De monniken hadden ze +verklikt, opdat men hun lijf en goed zou ontnemen. ’s Nachts en +ook ’s daags werpen zij zich dan ook bij benden, als wilde +dieren, op de kloosters; zij nemen er het geld terug, dat aan het arme +volk ontroofd werd onder de gedaante van gouden en zilveren kandeleers, +fierters of reliquieënkastjes, kostbare ciboriën, patenen en +heilige vaten. Niet waar, goede lieden? Zij drinken den wijn, dien de +monniken voor zich zelven bewaarden. De gesmolten of verkochte vaten +zullen dienen tot den heiligen oorlog. Vive le geus!</p> +<p class="par">Zij bestoken, dooden, plunderen de soldaten des Konings +en vluchten vervolgens naar hunne holen. Dag en nacht ziet men in de +bosschen vuren aansteken en uitdooven, en gedurig van plaats +veranderen. ’t Is het vuur onzer festijnen. Aan ons de eenden en +hazen! Wij zijn de heeren! De boeren geven ons brood en spek, zooveel +als wij willen. Bezie ze, Lamme. Schuw, armoedig, vastberaden en zonder +genade, zwerven zij door de bosschen met hunne aksten, hellebaarden, +zweerden, kruismessen, pijken, lansen, kruisbogen, bussen, want alle +wapens zijn goed, en onder vendrigs willen zij niet staan. Vive le +geus!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Slaat op den trommel van dirre dom deijne,</p> +<p class="line">Slaat op den trommel van dirre dom dom.</p> +<p class="line">Oorlog om Oorlog! Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Rukt den hertog Zijn ingewand uit!</p> +<p class="line">Klopt met de zweep in Zijn aanzicht!</p> +<p class="line">Slaat op den trommel, de holle trom,</p> +<p class="line">Vloek zij den hertog, dood den beul!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Werpt den honden den bloedhond voor! Leve de Geus!</p> +<p class="line">Hangt hem bij de tong op, bij den arm op,</p> +<p class="line">Bij de tong, die het vonnis velt,</p> +<p class="line">Bij den arm, die ’t onderschrijft.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom. Leve de Geus!</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e7772" href="#xd21e7772" name= +"xd21e7772">230</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Levend bij lijken van slachtoffers!</p> +<p class="line">Delft den hertog in een kuil,</p> +<p class="line">Dat hij, in goren stank,</p> +<p class="line">Sterve om de pest der dooden!</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom. Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Aanschouw uit den hoogen, Christus, uw scharen,</p> +<p class="line">Dapper vóór ’t vuur, +vóór strik en zweerd,</p> +<p class="line xd21e3412">Al om Uw woord.</p> +<p class="line">Redden willen wij ’t vaderland.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom. Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En allen dronken en riepen:</p> +<p class="par">—Leve de Geus!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel dronk uit den gouden beker eens monniks +en keek met fierheid naar de krijgshaftige gezichten der Wilde +Geuzen.</p> +<p class="par">—Wilde geuzen, sprak hij, gij zijt wolven, leeuwen +en tijgers. Verslindt de honden van den bloedigen koning.</p> +<p class="par">—Leve de Geus! riepen zij, en zij zongen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Slaat op den trommel van dirre dom deijne,</p> +<p class="line">Slaat op den trommel van dire dom dom.</p> +<p class="line">Oorlog om Oorlog! Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +</div> +<div id="ch3.6" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Terwijl Uilenspiegel te Ieperen was en soldaten +voor het leger van den Zwijger aanwierf, werd hij gezocht door de +serjanten des hertogen. Dienvolgens bood hij zich aan als koster bij +den proost van St.-Maartens-kerk. Voor gezel had hij een klokluider, +Pompilius Numan, een lafaard die zijn gelijke niet had, en ’s +nachts zijn schaduw voor den duivel en zijn hemd voor een spook +nam.</p> +<p class="par">De proost was vet als een sleksken, of liever, als een +kalkoen, vetgemest en pas voor het braadspit. Weldra werd Uilenspiegel +gewaar, hoe hij het aan boord legde om zoo vollijvig te wezen. +Naarvolgens hij hoorde zeggen door den klokluider en met eigen oogen +zag, was de proost gewoon te negen uren het noenmaal en te vier uren +het avondmaal te nemen. Hij bleef slapen tot halfnegen; vervolgens, +alvorens te eten, deed hij een ronde in zijne kerk, om te zien of de +offerblokken voor den arme goed gevuld waren. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7819" href="#xd21e7819" name= +"xd21e7819">231</a>]</span></p> +<p class="par">En hij stak de helft der ontvangst in zijn tassche. Te +negen uren nuttigde hij een kom melk, een halven bout, een +reigerspasteitje, besproeid met vijf bekers Brusselschen wijn. Te tien +uren nam hij eenige pruimen met daarbij wat Orlans-wijn, en bad hij God +dat Hij hem steeds voor gulzigheid zou behoeden. ’s Middags +knabbelde hij als tijdverdrijf eenen vleugel en de stuit van een +kieken. Een uur daarna dronk hij, in afwachting van ’t avondmaal, +een grooten beker Spaanschen wijn; vervolgens legde hij zich te bed, om +zich door een middagslaapje te verkwikken.</p> +<p class="par">Wakker geworden, at hij een stuksken zalm en dronk hij +een grooten beker Antwerpschen dobbelen knol, om zijn eetlust te +scherpen. Vervolgens ging hij naar de keuken, en daar zette hij zich +neer voor het schoon houtvuur, dat in den heerd flikkerde. Hij zag het +groot stuk kalfsvleesch of het speenverkentje voor de monniken der +abdij braden en bruineeren. Hij had er in gebeten, zoo lekker scheen +het. Maar de eetlust ontbrak hem een weinig. En hij bewonderde het +braadspit, dat van zelf ronddraaide. Het was werk van Pieter van +Steenkiste, den smid, wonende in de kasselrij Kortrijk. De proost had +elk dier braadspitten met vijftien pond parisis betaald.</p> +<p class="par">Vervolgens keerde hij terug naar zijn bed, alwaar hij +insluimerde, uit vermoeienis. Daarna werd hij weder wakker om een +weinig verkensgelei te nemen met een slokje Romagne-wijn van +tweehonderd veertig gulden het stuk. Te drie uren peuzelde hij een +vogelken met Madeirasuiker, besproeid met twee glaasjes Malvezij van +zeventien gulden het pijpje. Te half vier at hij een halven pot +confituur, begoten met mede. Goed wakker, nam hij toen een zijner +voeten in de handen en bleef hij in diepe overweging zitten rusten.</p> +<p class="par">Als de tijd van ’t avondmaal dáár +was, kwam de pastoor van Sint Jans hem dikwijls bezoeken op dit +genoeglijk uur. Soms wedden zij om ’t meeste visch, gevogelte, +wild of vleesch te eten. En die ’t eerste vol was, moest +karbonaden betalen, die volgens den toen heerschenden smaak moesten +bereid zijn met drie soorten warmen wijn, vier soorten specerijen en +zeven soorten groenten.</p> +<p class="par">Terwijl zij dus dronken en aten, spraken zij samen over +de ketteren, die men, naar hun eenstemmig gevoelen, niet genoeg +uitroeien kon. Ook was er onder hen nooit eenig krakeel, behalve als +zij spraken over de negen en dertig verschillende wijzen om goede +bierpap te maken. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7830" href= +"#xd21e7830" name="xd21e7830">232</a>]</span></p> +<p class="par">Vervolgens neigden hunne eerbiedige hoofden over hunne +heilige buiken, en zij deden een dutje. Soms half wakker schietend, +zeide een hunner dat het leven toch schoon is en dat de arme +sukkelaars, die klagen, ongelijk hebben.</p> +<p class="par">Bij dien heiligen man werd Uilenspiegel koster. Hij +diende zeer goed de misse, en vulde wel driemaal de wijnkannetjes, +tweemaal voor zich zelven en eenmaal voor den proost. De klokluider +Pompilius Numan stak hem hierbij een handeken toe.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel den klokluider zoo gezond, zoo dik en +zoo vet zag, vroeg hij hem of het in den dienst van den proost was, dat +hij al die gezondheid opgedaan had.</p> +<p class="par">—Ja, mijn zoon, antwoordde Pompilius; maar doe +goed de deur toe, want men zou kunnen luisteren.</p> +<p class="par">Toen zegde hij hem stille in ’t oor:</p> +<p class="par">—Gij weet dat onze meester, de proost, van alle +wijnen en bieren, alle vleezen en pluimdieren houdt als de kat van de +melk. Zijne eetwaren sluit hij op in eene schapraai en zijne dranken in +eenen kelder, waarvan de sleutels gedurig in zijne tassche steken. En +hij slaapt er mee.... ’s Nachts, als hij slaapt, ga ik de +sleutels van op zijnen buik nemen, en ik leg ze dan weder, doch niet +zonder beven; want als hij het wist, zou hij mij zeker in de olie doen +koken.</p> +<p class="par">—Pompilius, sprak Uilenspiegel, al die moeite en +schrik zijn onnoodig: neem de sleutels nog eenmaal; ik zal er van maken +hetzelfde model en de andere zullen wij gerust laten liggen op den buik +van den goeden proost, onzen heer.</p> +<p class="par">—Dat is een goed gedacht, zeide Pompilius.</p> +<p class="par">Uilenspiegel maakte de sleutels; zoodra hij en +Pompilius, rond acht uren des avonds, oordeelden dat de goede proost +vast in slaap was, gingen zij beneden en namen zij hunne gading uit +vleezen en flesschen. Uilenspiegel droeg de flesschen en Pompilius de +spijzen, omdat Pompilius altoos beefde als een riet en dat hespen en +bouten toch niet breken als zij vallen. Verscheidene reizen stalen zij +gevogelte, als het nog rauw was, welke feiten ten laste gelegd werden +van meerdere katten uit de gebuurte, dewelke deze dieften met den dood +moesten bekoopen.</p> +<p class="par">Toen trokken de beide gezellen naar de Ketelstraat, waar +de meidekens van pleizier wonen. Daar kniesden zij niet, doch gaven +hunnen lievekens edelmoedig gerookt ossevleesch en hesp, worst en +gevogelte; zij lieten heur zelfs Orlans- en Romagne-wijn drinken, +alsmede Engelsche ale en smakelijk Oosterbier, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7852" href="#xd21e7852" name= +"xd21e7852">233</a>]</span>dat zij goten in de frissche keel hunner +schoenen. En zij werden ruimschoots met kussen betaald.</p> +<p class="par">Doch op een morgen, na het eten, deed de proost zijne +beide dienaars ontbieden. Hij zag er ontzagwekkend uit en zoog, met een +boos gezicht, aan een mergbeentje uit zijne soep.</p> +<p class="par">Pompilius stond te beven in zijne schoenen, en zijn buik +trilde van schrik. Uilenspiegel hield zich stil en tastte, inwendig +lachend, in zijnen zak naar de sleutels.</p> +<p class="par">De proost sprak tot hem:</p> +<p class="par">—Men eet mijn vleesch op en drinkt mijnen wijn +uit: zijt gij het, mijn zoon?</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En die man, daar, de klokluider, sprak de proost, +naar Pompilius wijzend, heeft hij dan de hand aan die misdaad geleend, +dat hij zoo wit als een doek ziet? Zeker heeft de gestolen wijn hem +vergiftigd.</p> +<p class="par">—Laas! messire, sprak Uilenspiegel, gij +beschuldigt uwen klokluider ten onrechte, want zoo hij zoo wit ziet, is +het niet omdat hij uwen wijn heeft gedronken, doch wèl omdat hij +er te weinig drinkt; dáárvan is hij zoo slap, dat zijne +ziel weldra bij stroomen zijne hooze zal uitloopen.</p> +<p class="par">—Er zijn arme lieden op deze wereld, zuchtte de +proost, terwijl hij een grooten slok wijn uit zijn beker dronk. Maar +zeg mij, mijn zoon, gij die arendsoogen hebt, hebt gij de dieven niet +gezien?</p> +<p class="par">—Ik zal goed opletten, heer proost, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—God bescherme u beiden, mijne kinderen, sprak de +proost, en leeft op sobere wijze. Want uit de onmatigheid komen hier in +dit tranendal al onze kwalen voort. Gaat in vrede.</p> +<p class="par">En hij gaf hun zijn zegen.</p> +<p class="par">En hij zoog nogmaals aan zijn mergbeen, en hij dronk nog +een grooten slok wijn.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Pompilius gingen henen.</p> +<p class="par">—De leelijke vrek, sprak Uilenspiegel, hij had u +nog geen slokje van zijn wijn laten drinken. Als wij nog stelen, zal +’t wèl besteed zijn. Maar wat hebt gij toch, dat gij zoo +beeft?</p> +<p class="par">—Heel mijne hooze is nat, zei Pompilius.</p> +<p class="par">—Dat is gauw droog, kameraad, sprak Uilenspiegel. +Maar wees verheugd: dezen avond zal er flesschenmuziek zijn, bij onze +lievekens in de Ketelstraat. En de drie nachtwachten zullen wij dronken +maken, en snorkend zullen zij de stede bewaken. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7888" href="#xd21e7888" name= +"xd21e7888">234</a>]</span></p> +<p class="par">Zoo gezegd, zoo gedaan.</p> +<p class="par">Doch, ’t was dicht tegen Sint-Maartensdag: de kerk +was versierd voor den heiligdag. Uilenspiegel en Pompilius gingen +’s nachts de kerk binnen en sloten goed de deur. Vervolgens +staken zij al de waskeersen aan; zij namen eene viool en eene +doedelzak, en begonnen daarop om het best te spelen. En de keersen +vlamden als zonnen. Maar het was nog niet alles. Als hun werk verricht +was, gingen zij bij den proost, dien zij, hoewel het al laat was, nog +op vonden. Hij knabbelde een lijster en dronk een glas Rijnwijn. De +ruiten der kerk verlicht ziende, trok hij de oogen wijd open.</p> +<p class="par">—Heer proost, zei Uilenspiegel, wilt gij weten wie +uw vleesch opeet en uwen wijn uitdrinkt?</p> +<p class="par">—En die verlichting? sprak de proost, naar de +vensters der kerk wijzend. Ha! Heere God, laat gij den heiligen +Martinus nu toe, ’s nachts zonder betalen, de keersen der arme +monniken te branden?</p> +<p class="par">—Hij doet nog andere dingen, heer proost, sprak +Uilenspiegel. Kom maar zien.</p> +<p class="par">De proost nam zijnen staf en ging mede. Zij traden de +kerk binnen.</p> +<p class="par">Daar zag hij, in ’t midden van den grooten beuk, +al de heiligen uit hunne nissen gedaald, in een rondeken staan. De +heilige Martinus, wel een kop grooter dan de anderen, scheen de meester +te zijn. En op den wijsvinger der rechterhand, die zegenend uitgestrekt +was, stak een gebraden kalkoen. De anderen hadden in de hand of in den +mond stukken kieken of gans, worst, hesp, versche visch en gekookte +visch en, onder andere, eenen snoek wel veertien pond zwaar. En elke +sant had eene flesch wijn voor zijne voeten staan.</p> +<p class="par">Als de proost dat zag, kon hij zich van woede niet +inhouden; hij zag rood als een haan, en zijn gelaat was +zóó opgezwollen, dat Pompilius en Uilenspiegel meenden +dat hij ging bersten; maar, zonder op hen te letten, ging hij met +gebalde vuist recht op den heiligen Martinus af, alsof hij hem aanzag +voor den dief. Hij rukte hem den kalkoen van zijnen vinger en sloeg op +Martinus als de duivel op Geeraard, zoodat de arm, de neus, de staf en +de mijter aan stukken vlogen.</p> +<p class="par">De anderen kregen mede hun deel en meer dan +één liet er bij armen, handen, mijter, staf, zeis, bijl, +rooster, zaag en andere kenteekenen van weerdigheid of martelaarschap. +Vervolgens liep de proost, woedend en haastig, al de waskeersen +uitblazen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e7907" href="#xd21e7907" +name="xd21e7907">235</a>]</span></p> +<p class="par">En al wat hij vond aan hesp, worst en gevogelte nam hij +mede, en gebogen onder den last, ging hij zoo treurig en ellendig zijne +slaapkamer binnen, dat hij drie bottels wijn dronk.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel zeker was dat hij sliep, peuzelden de +beide vrienden de beste brokken op, en legden zij de beentjes +vóór de voeten der heiligen. Vervolgens gingen zij naar +de Ketelstraat met al wat de proost meende gered te hebben en ook met +hetgeen nog lag in de kerk.</p> +<p class="par">Den volgenden morgen ging Pompilius de metten luiden, +terwijl Uilenspiegel naar boven trok om zijnen meester te wekken.</p> +<p class="par">Deze vroeg wat hij wilde, en Uilenspiegel verzocht hem, +beneden te komen.</p> +<p class="par">Als de proost in de kerk was, toonde Uilenspiegel het +overschot van de heiligen en van het gevogelte.</p> +<p class="par">—Messire proost, sprak hij, zij hebben het toch +opgegeten.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde de proost, zij zijn als dieven in +mijne slaapkamer gedrongen, om te stelen hetgeen ik gered had. Ha! +heeren santen, ik zal mijn beklag aan den Paus doen.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel met een bedenkelijk +gezicht, maar de ommegang gaat overmorgen uit: straks komen de +werklieden in de kerk. Vreest gij niet, verraden te worden als +beeldenstormer, als zij al die santen in stukken en brokken zien +liggen?</p> +<p class="par">—Ha! heilige Sint Maarten, sprak de proost, spaar +mij van het vuur, ik wist niet wat ik deed.</p> +<p class="par">Zich naar Uilenspiegel wendend, terwijl de bange +Pompilius zich aan het klokzeel liet hangen, sprak hij:</p> +<p class="par">—Nooit zal men tegen Zondag den heiligen-Martinus +kunnen herstellen. Wat zullen de menschen zeggen en wat staat mij te +doen?</p> +<p class="par">—Heere, <span class="corr" id="xd21e7933" title= +"Bron: antwoorde">antwoordde</span> Uilenspiegel, nood breekt wet: wij +moeten tot een onschuldig bedrog onze toevlucht nemen. Wij zullen eenen +baard plakken op ’t gezicht van Pompilius, die er eerbiedweerdig +uitziet, daar hij altijd weemoedig is. Wij zullen hem den mijter +opzetten, hem het koorhemd, den pelsmantel en het groote opperste kleed +des santen aandoen; wij zullen hem aanbevelen stil op zijn voetstuk te +blijven, en de geloovigen zullen hem voor den houten Sint-Maarten +nemen.</p> +<p class="par">De proost ging tot Pompilius, die meer dood dan levend +aan het klokzeel bengelde.</p> +<p class="par">—Houd op met luiden, sprak hij, en luister. Wilt +gij vijftien dukaten verdienen? Zondag zult gij Sint-Maarten in de +processie <span class="pagenum">[<a id="xd21e7941" href="#xd21e7941" +name="xd21e7941">236</a>]</span>verbeelden. Uilenspiegel zal u kleeden +en als gij, door de vier mannen gedragen, een gebaar durft maken of uw +mond open doen, laat ik u levend in de olie koken in den grooten ketel, +dien de hangman rechtover de Hallen gebouwd heeft.</p> +<p class="par">—Heer, ik zeg u duizendmaal dank, sprak Pompilius, +maar gij weet dat ik zeer moeielijk mijn water kan ophouden.</p> +<p class="par">—Gij moet gehoorzamen, hernam de proost.</p> +<p class="par">—Ik zal gehoorzamen, eerweerdige heer, sprak +Pompilius met den dood op het lijf.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.7" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De ommegang ging uit, onder een blijde, heldere +zon. Uilenspiegel had de twaalf heiligen zoo goed mogelijk opgelapt en +zij waggelden op hunne voetstukken tusschen de banieren der gilden; +daarachter kwam het standbeeld van Onze-Lieve-Vrouw, vervolgens de +maagdekens, in ’t wit, die lofzangen zongen, dan de +boogschutters, eindelijk het dichtst bij den hemel en meer waggelend +dan de anderen, Pompilius, die gebogen ging onder de zware kleederen +van den heiligen Martinus.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die zich voorzien had van krabpoeder, had +zelf Pompilius zijn bisschoppelijk kleed helpen aantrekken, zijn +handschoenen aangedaan, zijnen staf in zijne hand gestoken en hem +geleerd hoe hij de handen moest houden om het volk te zegenen. Ook had +hij de priesters helpen kleeden. Den eenen had hij de stool aangedaan, +den anderen den pelsmantel, den diakenen het koorhemd. Hij liep gedurig +de kerk rond om de plooien van een wambuis of een hooze effen te +strijken. Hij bewonderde de scherpe wapenen der gilden en de geduchte +bogen der schutters. En elkeen strooide hij een weinig krabpoeder in +den hals, in den rug, op den pols. Maar de deken en de vier dragers van +den heiligen Martinus kregen het meest. De maagdekens spaarde hij omdat +zij zoo lief waren.</p> +<p class="par">De processie ging uit de kerk, in prachtige orde, met +fladderende banieren en wapperende wimpels. Mannen en vrouwlieden +sloegen een kruis als zij voorbijging. En de zonne was heet.</p> +<p class="par">De deken werd ’t eerst het poeder gewaar en krabde +een weinig achter zijn oor. Allen, priesters, boogschutters, dragers, +krabden zich aan den hals, de beenen, de polsen, zonder het nog +openlijk te durven; doch de klokluider, die meer uitstond dan de +anderen, ter oorzake van de brandende zon, dorst zich <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e7960" href="#xd21e7960" name= +"xd21e7960">237</a>]</span>niet verroeren, uit vreeze van levend in de +olie te worden gekookt. Hij neep zijn neus toe, trok een leelijk +gezicht en beefde op zijn waggelende beenen, want telkens dat de +dragers zich krabden, liep hij gevaar van te vallen.</p> +<p class="par">Maar hij dorst zich niet verroeren, en uit schrik liet +hij zijn water maar loopen; en de dragers zeiden:</p> +<p class="par">—Groote Sint Maarten, gaat het nu regenen?</p> +<p class="par">De priesters zongen een lofzang aan de Heilige +Maagd:</p> +<div lang="la" class="lgouter"> +<p class="line">Si de cœ ... cœ ... lo descenderes</p> +<p class="line">O Sanc ... ta ... ta ... Ma ... ma ... ria.</p> +</div> +<p class="par first">Want hunne stemmen beefden wegens de krieuweling +die onuitstaanbaar werd; maar zij krabden zich bedektelijk. Doch de +deken en de vier dragers van Sint-Maarten krabden hun vel vaneen. +Pompilius hield zich stil op zijn arme beenen, die ’t meest van +al jeukten.</p> +<p class="par">Maar eensklaps bleven al de boogschutters, diakenen, +priesters, deken en dragers staan om zich te krabben. Het poeder beet +de voetzolen van Pompilius vaneen, doch hij dorst zich niet verroeren +uit vrees van te vallen.</p> +<p class="par">En de nieuwsgierigen zeiden, dat de heilige Maarten +grammoedig rondkeek en een dreigend gezicht naar het arme volk +zette.</p> +<p class="par">Toen beval de deken, dat de processie zou voortgaan.</p> +<p class="par">Weldra echter maakte de loodzware zon de jeukte van de +plechtige ruggen en buiken onuitstaanbaar.</p> +<p class="par">En toen bleven priesters, boogschutters, diakenen en +deken, net als een bende apen eensklaps staan om zich onbeschaamd +overal te krabben waar het jeukte.</p> +<p class="par">De maagdekens zongen heuren lofzang als engelen en heur +frissche stemmetjes stegen liefelijk ten hemel.</p> +<p class="par">Allen trokken er trouwens van door zooals zij konden: +krabbend, redde de deken ’t heilig sacrament; het geloovige volk +droeg de fierters terug in de kerk; de vier dragers van Sint Maarten +smeten Pompilius ruwweg ten gronde. En daar nog dorst de arme +klokluider zich niet krabben noch roeren, doch hij sloot devotelijk de +oogen.</p> +<p class="par">Twee jonge knapen wilden hem oprichten, doch daar zij +hem te zwaar vonden, stelden zij hem recht tegen den muur en daar begon +Pompilius bitter te schreien.</p> +<p class="par">Het volk kwam rond hem staan; de vrouwen gingen +neusdoeken <span class="pagenum">[<a id="xd21e7994" href="#xd21e7994" +name="xd21e7994">238</a>]</span>van fijn, helder lijnwaad halen, +wischten zijn gelaat af om zijne tranen als reliquieën te bewaren, +en zeiden tot hem: „Mijnheer de Sant, wat hebt gij het +warm!”</p> +<p class="par">De klokluider keek hen jammerlijk aan en maakte, zijns +ondanks, wegens de krieuweling, met zijn neus de koddigste gebaren.</p> +<p class="par">Doch daar de tranen over zijne wangen rolden, spraken de +vrouwen:</p> +<p class="par">—Groote heilige Maarten, weent gij over de zonden +der stede Ieperen? Niet waar, uwe edele neus verroert zich? Wij hebben +nochtans de raadgevingen gevolgd van Lodewijk Vives, en den armen van +Ieperen zal het aan werk noch aan brood ontbreken. Ho! wat groote +tranen! Het zijn kostbare perelen. Onze redding is hier!</p> +<p class="par">De mannen spraken:</p> +<p class="par">—Wat moeten wij doen, groote heilige Maarten, om +uwe droefheid te stillen?</p> +<p class="par">Maar het volk riep:</p> +<p class="par">—Daar is de koster!</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam bij, greep Pompilius vast en droeg hem +op den schouder weg, gevolgd door eene menigte geloovigen van beide +geslachten.</p> +<p class="par">—Laas! zei de arme klokluider hem stille in +’t oor, ik ga bezwijken van de jeukte.</p> +<p class="par">—Houd u stijf, antwoordde Uilenspiegel; vergeet +niet dat gij een houten heilige zijt.</p> +<p class="par">Hij liep op een draf en legde Pompilius neer voor de +voeten van den proost, die zich tot bloedens toe aan ’t krabben +was.</p> +<p class="par">—Klokluider, vroeg de proost, hebt gij u gekrabd +lijk wij?</p> +<p class="par">—Neen, eerwaarde, antwoordde Pompilius.</p> +<p class="par">—Hebt gij gesproken of u verroerd?</p> +<p class="par">—Neen, eerwaarde, antwoordde Pompilius.</p> +<p class="par">—Hewel, sprak de proost, hier zijn uwe vijftien +dukaten. Ga u nu krabben; gij hebt het verdiend.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.8" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Uilenspiegel de zaak uitgebracht had, zei het +gemeen ’s anderen daags, dat het een ongehoorde spotternij was, +hun dien schreeuwer van een klokluider voor eenen heilige te doen +doorgaan en te doen aanbidden. <span class="pagenum">[<a id="xd21e8035" +href="#xd21e8035" name="xd21e8035">239</a>]</span></p> +<p class="par">En velen werden ketters. En, hunne have meenemend, +gingen zij het leger des prinsen versterken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel keerde naar Luik terug.</p> +<p class="par">Onderweg zette hij zich te droomen in een bosch. Den +helderen hemel beziende, sprak hij tot zich zelven:</p> +<p class="par">—De oorlog, altijd de oorlog, opdat de Spaansche +vijand het arme volk vermoorde, onze goederen roove, onze vrouwen en +dochteren verkrachte. Nochtans vlieden ons schoone penningen heen en +stroomt ons bloed bij beken door de straten, zonder het minste voordeel +voor iemand, tenzij voor dien koninklijken schoft, die eene perel van +gezag te meer aan zijne krone wil hechten. Perel, die hij glorierijk +waant, doch die maar eene perel van bloed en van rookwalm is. Ha! kon +ik U perelen naar mijnen zin, vliegen alleen zouden uw gezelschap nog +wezen.</p> +<p class="par">Terwijl hij daaraan dacht, zag hij eene bende herten +voorbijrennen. Er waren er groote en oude, die hun gewei met negen +takken fier in de lucht bewogen. Jonge reebokjes, die hunne +schildknapen zijn, trappelden met hen en schenen bereid hun met hunne +scherpe horens ter hulp te komen. Uilenspiegel wist niet waar zij +heengingen, maar hij dacht dat het naar hun leger was.</p> +<p class="par">—Ha! sprak hij, oude herten en lieve reebokjes, +fier en blijde gaat gij in het diepst van het bosch uwe legerstee +zoeken; langs geurige paden vindt gij jeugdige spruitjes te eten; +gelukkig zijt gij, totdat de jager, uw beul, komt. Aldus is het ook +gelegen met ons, oude herten en jonge reebokjes!</p> +<p class="par">En de assche van Klaas klopte op Uilenspiegel’s +borst.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.9" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In de Herfstmaand, als de muggen niet meer bijten, +stak de Zwijger te Sint-Vijt den Rijn over met zes stukken veldgeschut +en vier zware kanonnen, en met veertienduizend Vlamingen, Walen en +Duitschers.</p> +<p class="par">Onder de geel-en-roode vendels van Alva, den bloedigen +hertog, stapten zes en twintigduizend vijfhonderd man, vergezeld van +zeventien stukken veldgeschut en negen zware kanonnen.</p> +<p class="par">Maar de Zwijger kon in dien strijd geenerlei voordeel +behalen, want Alva weigerde gedurig ’t gevecht.</p> +<p class="par">En zijn broeder Lodewijk, die reeds vele steden gewonnen +en vele booten op den Rijn gekaapt had, verloor bij Jemmingen, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8061" href="#xd21e8061" name= +"xd21e8061">240</a>]</span>in Friesland, tegen den zoon des hertogen, +zestien kanonnen, vijftien honderd peerden en twintig vendels, door de +schuld der lafhertige huurknechten, die geld vroegen als er te vechten +viel.</p> +<p class="par">En te midden van puin en van bloed en van tranen, zocht +Uilenspiegel te vergeefs de redding van den vaderlandschen bodem.</p> +<p class="par">En, heel de Nederlanden door, werden onschuldige +slachtofferen gehangen, onthalsd, verbrand door de beulen.</p> +<p class="par">En de koning erfde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.10" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">X.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Door het Walenland reizend, zag Uilenspiegel, dat +de prins daar weinig hulp te verwachten had, en zoo kwam hij omtrent de +stad Bouillon.</p> +<p class="par">Weldra zag hij op den weg bultenaars van de beide +geslachten, van allen leeftijd en allen stand verschijnen. Allen, met +groote paternosters in de hand, baden devotelijk.</p> +<p class="par">En hunne gebeden geleken op het gerikkik van kikvorschen +in eenen vijver, ’s avonds, na een warmen dag.</p> +<p class="par">Daar waren moeders met bulten, die gebochelde kinderen +op den arm droegen, terwijl andere kleinen aan heure rokken hingen. Er +waren bultenaars op de heuvelen en bultenaars in de dalen. En overal +zag Uilenspiegel op den helderen hemel hun magere schimmen +afsteken.</p> +<p class="par">Hij ging tot een hunner en vroeg:</p> +<p class="par">—Waar trekken zij allen henen, die ongelukkige +mannen, vrouwen en kinderen?</p> +<p class="par">De man antwoordde:</p> +<p class="par">—’t Is de begankenis van St. Remaclus; wij +gaan naar het graf van den heilige, om van hem te verkrijgen wat onze +herten verlangen: ons ontlasten van dat vernederend pak op onzen +rug.</p> +<p class="par">Uilenspiegel hernam:</p> +<p class="par">—Zou ik van Sint-Remaclus niet kunnen verkrijgen +wat mijn herte verlangt: onze arme gemeenten ontlasten van den +bloedigen hertog, die als een looden bochel op de Nederlanden +drukt?</p> +<p class="par">—Hij is niet gelast, de bochels der boete af te +nemen, antwoordde de pelgrim.</p> +<p class="par">—Neemt hij er andere af? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, als de bulten jong zijn. Als het mirakel der +genezing geschiedt, is ’t volop kermis in de stad. En elke +pelgrim geeft dan een zilverstuk, soms wel een gouden florijn, aan den +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8099" href="#xd21e8099" name= +"xd21e8099">241</a>]</span>gelukzalige, die door zijne genezing heilig +geworden is en alzoo met vrucht voor de anderen kan bidden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Waarom doet de rijke mijnheer Sint-Remaclus zijne +genezingen betalen, lijk een pillendraaier?</p> +<p class="par">—Goddelooze reiziger, hij zal u straffen voor uwe +lastertaal, antwoordde de pelgrim, terwijl hij woedend zijnen bochel +schudde.</p> +<p class="par">—Laas! zuchtte Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En hij liet zich nedervallen aan den voet van een +boom.</p> +<p class="par">De pelgrim staarde hem aan en zeide:</p> +<p class="par">—De heilige Remaclus treft goed als hij slaat!</p> +<p class="par">Uilenspiegel kromde zijnen rug en zuchtte, terwijl hij +er aan voelde:</p> +<p class="par">—Genade, doorluchtige heilige. ’t Is de +kastijding. Tusschen mijne schouderen voel ik een geweldige pijn. Laas! +ai! Vergiffenis, mijnheer Sint-Remaclus, Ga voort, pelgrim, en laat mij +hier, als een vadermoorder, in alleenigheid weenen met mijn +berouwhebbend herte.</p> +<p class="par">Maar de pelgrim was reeds op de vlucht: hij liep tot op +de Markt van Bouillon, waar al de bultenaars vergaderd waren.</p> +<p class="par">Huiverend van schrik, zeide hij met afgebroken +woorden:</p> +<p class="par">—Pelgrim ontmoet ... recht als een keers ... den +heilige gelasterd ... bult op den rug....</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e8127width"><img src="images/pl14.jpg" alt= +"Bloed-hertog, dwaas-hertog, hebt ge de bruid gezien? (Blz. 276)." +width="720" height="465"> +<p class="figureHead">Bloed-hertog, dwaas-hertog, hebt ge de bruid +gezien? (Blz. 276).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Als de andere bultenaars dit hoorden, stieten zij blijde +kreten en spraken zij:</p> +<p class="par">—Sint-Remaclus, als gij bulten kunt maken, kunt +gij er afnemen ook. Neem onze bulten weg, mijnheer Sint-Remaclus.</p> +<p class="par">Intusschen was Uilenspiegel opgestaan en voortgegaan. +Aan de deur eener taveerne van de eenzame voorstad, zag hij aan eenen +stok twee verkensblazen hangen, een teeken, dat het daar pensenkermis +was.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam eene der twee blazen en raapte de +ruggegraat eener schol op; stak zich, om wat bloed in de verkensblaas +te laten loopen, blies haar op, bond ze toe, na hetwelk hij ze +vastmaakte op den rug met de graat daarboven. Aldus toegetakeld, +schuddebollend en waggelend als een oude bultenaar, ging hij naar de +Markt.</p> +<p class="par">De pelgrim, die hem had zien vallen, werd hem dadelijk +gewaar en riep:</p> +<p class="par">—Daar is de lasteraar! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8143" href="#xd21e8143" name= +"xd21e8143">242</a>]</span></p> +<p class="par">En hij wees met den vinger naar hem.</p> +<p class="par">En allen liepen naar hem om den rampzalige te zien.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schudde treurig het hoofd.</p> +<p class="par">—Ha! sprak hij, ik verdien genade noch medelijden; +doodt mij als een razenden hond.</p> +<p class="par">En de bultenaars riepen verheugd:</p> +<p class="par">—Eén te meer in onze broederschap!</p> +<p class="par">Uilenspiegel mompelde onhoorbaar tusschen de tanden:</p> +<p class="par">—Ik zal het U wel betaald zetten, booze +lieden!</p> +<p class="par">Doch hij scheen alles geduldig te verdragen en +sprak:</p> +<p class="par">—Ik eet of ik drink niet meer, totdat de +hoogweerdige heilige Remaclus mij geneest zooals hij mij trof.</p> +<p class="par">Bij het nieuws van ’t mirakel, kwam de deken uit +de kerk. ’t Was een groote, dikke, plechtstatige kerel. Met den +neus in de lucht, kliefde hij door de baren der bultenaars, als eene +bark door de zee.</p> +<p class="par">Men toonde hem Uilenspiegel; hij zegde tot hem:</p> +<p class="par">—Zijt gij het, manneken, die getroffen werd door +de roede van den heiligen Remaclus?</p> +<p class="par">—Ja, heer deken, antwoordde Uilenspiegel, ik ben +het inderdaad, zijn nederige dienaar, die zijn nieuwen bult wil laten +genezen, als het Zijne Heiligheid belieft.</p> +<p class="par">De deken, die giste dat er look in de meersch was, +sprak:</p> +<p class="par">—Laat mij dien bult eens betasten.</p> +<p class="par">—Tast maar, genadige deken, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Toen de deken getast had, sprak hij:</p> +<p class="par">—Hij is nieuw en nog nat. Ook hoop ik, dat de +groote heilige U genadig zal wezen. Kom mede.</p> +<p class="par">Uilenspiegel volgde den deken en ging mee in de +kerk.</p> +<p class="par">De bultenaars liepen achter hem en schreeuwden:</p> +<p class="par">—Daar is hij, de gedoemde, de lasteraar! Hoeveel +weegt uw versche bult? Ik zou er een zak van maken, om mijne daalders +in te steken? Heel uw leven hebt gij den spot gedreven met ons, omdat +gij recht waart; nu is ’t onze beurt! Gezegend zij +Sint-Remaclus!</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde niet, doch volgde met gebogen +hoofde den deken, die hem leidde in een kleine kapel, waar een marmeren +graf was, gedekt met eene zerk, mede van marmer.</p> +<p class="par">Tusschen het graf en den muur der kapel was eene opening +van ruim eene hand breed. Een menigte gebochelde pelgrims, die elkander +volgden, gingen tusschen den muur en de zerk <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8195" href="#xd21e8195" name= +"xd21e8195">243</a>]</span>van het graf, tegen dewelke zij stilzwijgend +hunne bulten wreven. En aldus hoopten zij er van verlost te worden. En +zij, die hunne bulten tegen de plaat wreven, wilden de plaats niet +afstaan aan degenen, die volgden; en er werd gevochten, doch zonder +gerucht, want zij dorsten niet dan heimelijk stompen, uit vreeze van +heiligschennis.</p> +<p class="par">De deken zegde tot Uilenspiegel op de zerk te klimmen, +opdat alle pelgrims hem goed konden zien.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Dat kan ik alleen niet.</p> +<p class="par">De deken hielp hem, bleef bij hem staan en deed hem +knielen. Uilenspiegel gehoorzaamde en bleef met gebogen hoofde zitten +in die deemoedige houding.</p> +<p class="par">Na een kort inwendig gebed, zeide de eerwaarde +geestelijke met heldere stem:</p> +<p class="par">—Kinderen en broeders in Christus, aan mijne +voeten ziet gij den grootsten zondaar en lasteraar, dien Sint-Remaclus +ooit met zijne woede trof.</p> +<p class="par">En, op zijne borst kloppend, sprak +Uilenspiegel:—<i>Confiteor</i>.</p> +<p class="par">—Weleer, vervolgde de deken, was hij recht als de +stok eener hellebaard, en was hij er fier op. Beziet hem nu, hij is +gebult en gebocheld onder de verwensching des hemels.</p> +<p class="par">—<i>Confiteor</i>, neem mijnen bult weg, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, vervolgde de deken, ja, groote heilige, ja, +Sint-Remaclus, die, sedert uw glorierijken dood, negen en dertig +mirakels gedaan hebt, neem van zijne schouderen het gewicht, dat er op +drukt, opdat wij uwen lof kunnen zingen in de eeuwigheid der +eeuwigheden, <i lang="la">in soecula soeculorum</i>! En vrede op de +aarde aan de bultenaars, die van goeden wil zijn.</p> +<p class="par">En de bultenaars herhaalden te gelijk:</p> +<p class="par">—Ja, ja, vrede op aarde aan de bultenaars, die van +goeden wil zijn; weg met de bulten, weg met haat en met nijd, weg met +alle vernedering! Neem onze bulten weg, doorluchtige heilige +Remaclus!</p> +<p class="par">De deken gebood Uilenspiegel het graf te verlaten en +zijnen bochel te wrijven tegen den kant van de zerk. Uilenspiegel deed +het, steeds mompelend: <i lang="la">Mea culpa, confiteor</i>, neem +mijnen bult weg!</p> +<p class="par">En hij wreef zich zoo goed, dat al de omstanders zulks +oogenschijnlijk zagen.</p> +<p class="par">En dezen riepen: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e8240" href="#xd21e8240" name="xd21e8240">244</a>]</span></p> +<p class="par">—Ziet naar zijn bult, hij plooit! Ziet gij, hij +smelt weg, rechts neemt hij af,—Neen, hij zal in zijnen buik +zakken; bulten vergaan niet, zij keeren terug in de darmen, uit dewelke +zij komen.—Neen, zij keeren naar de maag, waar zij tachtig dagen +lang tot voedsel verstrekken.—’t Is een geschenk van den +heilige aan hen, die door zijne genade van hunnen last zijn +verlost.—Wat geworden de oude bulten?</p> +<p class="par">Plotseling stieten al de bultenaars een grooten schreeuw +uit, want Uilenspiegel had zijnen bult gebersten, door hard tegen den +boord der zerk te drukken. Het bloed dat er in was, liep er uit, droop +van onder zijn wambuis met groote droppelen op de steenen der kerk. En +rechtspringend en de armen uitstrekkend, riep hij blijde:</p> +<p class="par">—Ik ben er van af!</p> +<p class="par">En al de bultenaars riepen te zamen:</p> +<p class="par">—Gezegende Sint-Remaclus, genadig zijt gij voor +hem.—Groote heilige, neem den mijnen ook weg!—Ik zal u een +kalf offeren.—Ik, zeven schapen.—Ik, de jacht van +één jaar.—Ik, zes hespen,—Ik, ik schenk mijne +hut aan de kerk.—Neem onze bulten af, heilige Remaclus!</p> +<p class="par">En zij bekeken Uilenspiegel met eerbied en afgunst. Een +der bultenaren wilde onder Uilenspiegel’s wambuis tasten, doch de +deken verbood het hem, zeggende:</p> +<p class="par">—Daar is een wonde, die het licht niet mag +zien.</p> +<p class="par">—Ik zal voor ulieden bidden, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, pelgrim, spraken al de bultenaars ondereen, +ja, mijnheer de rechtgemaakte; wij dreven den spot met u; vergeef het +ons, wij wisten niet wat wij deden. Christus, de Zaligmaker, vergaf aan +het kruis, wilt gij ons ook vergiffenis schenken?</p> +<p class="par">—Ik vergeef u, sprak Uilenspiegel op hooghertigen +toon.</p> +<p class="par">—Neem toch, zeiden zij, neem dit oortje, aanvaard +dezen gulden, laat ons u dien gouden angelot schenken, dien daalder +aanbieden, dien karolus in uwen zak steken.</p> +<p class="par">—Laat angelotten en karolussen het daglicht niet +zien, zeide Uilenspiegel zeer stille: de linkerhand mag niet weten wat +de rechterhand geeft.</p> +<p class="par">Dat zeide hij om den wille van den deken, die het geld +der bultenaars met de oogen verslond, zonder te zien of het goud was of +zilver.</p> +<p class="par">—Wij zeggen u duizendmaal dank, gezegende, +geheiligde oud-bultenaar, zeiden de pelgrims tot Uilenspiegel. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8270" href="#xd21e8270" name= +"xd21e8270">245</a>]</span></p> +<p class="par">En hij nam hunne giften met hooghertigheid aan, zooals +iemand betaamt die met de gratie des hemels bedeeld is.</p> +<p class="par">Maar de gierigaards wreven hardnekkig hunne bochels +tegen het graf, zonder iets te zeggen en vooral zonder iets te +geven.</p> +<p class="par">Uilenspiegel trok ’s avonds naar eene taveerne, +waar hij kermis vierde.</p> +<p class="par">Alvorens slapen te gaan, dacht hij er aan dat de deken, +zoo niet alles, dan toch zijn deel van den buit zou eischen. Hij telde +zijn winst en vond meer goud dan zilver, want er waren minstens +driehonderd karolussen. Hij zag een verdroogden laurier in een bloempot +staan, trok de plant bij den kop uit den pot en legde zijn goud onder +de aarde. En al de halve guldens, oortjes, deniers spreidde hij uit op +de tafel.</p> +<p class="par">De deken trad de taveerne binnen en kwam boven bij +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Toen deze hem zag, vroeg hij:</p> +<p class="par">—Heer deken, wat wilt gij van mij, nieteling?</p> +<p class="par">—Ik wil niets dan uw goed, antwoordde de dienaar +des Heeren.</p> +<p class="par">—Laas, zuchtte Uilenspiegel, bediedt gij +dát goed, dat daar ligt op de tafel?</p> +<p class="par">—Ja, mijn zoon, antwoordde de deken.</p> +<p class="par">Vervolgens de hand uitstekend, ruimde hij al het geld +van de tafel, en liet hij het vallen in eenen zak, dien hij daarvoor +opzettelijk meegebracht had.</p> +<p class="par">En hij gaf een gulden aan Uilenspiegel, met een zucht +alsof het een stuk zijner ziel was.</p> +<p class="par">En hij vroeg hem het gerief van het mirakel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel toonde hem de graat en de blaas.</p> +<p class="par">De deken nam ze, terwijl Uilenspiegel weeklaagde en hem +wat méér vroeg, daar de weg van Bouillon naar Damme zoo +lang was voor een armen voetganger, dat hij ongetwijfeld van honger zou +omkomen.</p> +<p class="par">De deken ging heen en lispte geen woord.</p> +<p class="par">Als Uilenspiegel alleen was, sliep hij in met het oog op +de plant, ’s Anderen daags, met den dageraad, stak hij zijnen +buit op zak en verliet de stad.</p> +<p class="par">Hij ging recht naar het kamp van den Zwijger, gaf hem +het geld en vertelde den Prins hoe hij er aan geraakt was: dit was het +beste middel om schattingen van den vijand te lichten, meende hij. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8309" href="#xd21e8309" name= +"xd21e8309">246</a>]</span></p> +<p class="par">En de prins gaf hem tien gulden.</p> +<p class="par">De graat werd in een kristallen doos gevat, en gestoken +tusschen de twee armen van het kruis op het hoogautaar, in de kerk van +Bouillon.</p> +<p class="par">En een iegelijk, in die stad, weet dat de bult van den +rechtgemaakten lasteraar steekt in het kruis.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.11" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De Zwijger, die in de omstreken van Luik was, +deed, alvorens de Maas over te steken, marschen en tegenmarschen, om de +waakzaamheid des hertogen te verschalken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam zijne plichten van soldaat ter herte, +hanteerde zeer behendig zijne bus, en hield steeds de ooren en oogen +goed open.</p> +<p class="par">Om dien tijd kwamen in het kamp meerdere Vlaamsche en +Brabantsche edelen, die in goede overeenstemming leefden met de heeren, +kolonels en hopmans van ’t gevolg van den Zwijger.</p> +<p class="par">En weldra kwamen in het kamp twee partijen tot stand, +die gedurig met elkander in twist waren. De eenen spraken: De prins is +een verrader. De anderen antwoordden, dat de beschuldigers logen en dat +zij hun hunne leugentaal zouden doen slikken. Het wantrouwen werd +langzamerhand grooter. Zij werden handgemeen bij troepen van zes, acht, +twaalf man, vochten in tweegevecht met alle wapenen, ja zelfs met +vuurroeren.</p> +<p class="par">Op het gerucht kwam de prins eens toegeloopen; hij drong +tusschen de beide partijen. Een kogel rukte zijn degen aan zijne zijde +weg. Hij stelde een einde aan ’t gevecht en bezocht heel het kamp +om zich te toonen, opdat men niet zeggen zou: „De Zwijger is +dood, de oorlog is gedaan”.</p> +<p class="par">’s Anderen daags, omtrent middernacht, bij mistig +weder, stond Uilenspiegel gereed een huis te verlaten, waar hij een +Vlaamsch minnelied aan een Waalsch meideken gaan zingen was, toen hij +eensklaps aan de deur van het naburige huis een driemaal herhaald +ravengekras hoorde. Een boer kwam op de zulle. Uilenspiegel hoorde +stappen op den weg.</p> +<p class="par">Twee mannen, die Spaansch spraken, kwamen bij den boer, +die hun zeide in dezelfde tale:</p> +<p class="par">—Wat hebt gij gedaan?</p> +<p class="par">—Goed werk, zeiden zij, leugens verspreid ten +voordeele des konings. Dank zij ons, zeggen de wantrouwende hoofdmannen +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8338" href="#xd21e8338" name= +"xd21e8338">247</a>]</span>en soldaten tot elkander: ’t Is uit +lage eerzucht, dat de prins den koning wederstand biedt; aldus hoopt +hij gevreesd te worden en, als onderpand van den vrede, vele steden en +heerlijkheden te krijgen; voor vijfhonderd duizend gulden verlaat hij +de dappere heeren, die strijden voor onze landen. De hertog heeft hem +algeheele kwijtschelding doen aanbieden met belofte en eed, al de hooge +legerhoofden weer in ’t bezit hunner goederen te stellen, als zij +zich onderwerpen aan den koning. Oranje gaat alleen met hem +onderhandelen.</p> +<p class="par">—’s Zwijgers getrouwen antwoordden ons:</p> +<p class="par">—De voorstellen des hertogen zijn een +verraderlijke strik, waarin de prins geenszins zal vallen; hij kent +’t lot van Egmond en Hoorne. Zij weten wel dat kardinaal +Granvelle zegde, toen hij te Rome de aanhouding der graven vernam: Men +vangt de twee blieken, maar men laat den snoek ontsnappen; men heeft +niets gevangen, zoolang men den Zwijger niet heeft.</p> +<p class="par">—De verdeeldheid is dus groot in het kamp? vroeg +de boer.</p> +<p class="par">—De verdeeldheid is groot, zeiden zij, en wordt +elken dag grooter. Waar zijn de brieven?</p> +<p class="par">Zij gingen de hut binnen, alwaar zij eene lanteerne +aanstaken. Door een klein venster loerend, zag Uilenspiegel hen twee +verzegelde brieven openen, die lezen met merkbare vreugde, een glas +wijn drinken en eindelijk weggaan, in het Spaansch tot den boer +zeggende:</p> +<p class="par">—Kamp verdeeld, Oranje genomen. Daar zal een ferme +beker afmogen.</p> +<p class="par">—Die, sprak Uilenspiegel in zich zelven, die mogen +in’t leven niet blijven.</p> +<p class="par">In den dikken nevel gingen zij buiten. Uilenspiegel zag +den boer hun eene lanteerne brengen.</p> +<p class="par">Het licht der lanteerne werd somtijds verduisterd door +een zwarte gedaante. Uilenspiegel leidde daaruit af, dat zij achter +elkander gingen.</p> +<p class="par">Hij laadde zijn vuurroer en schoot naar de zwarte +gedaante. Toen zag hij de lanteerne verscheidene reizen op en neer +gaan; hij maakte eruit op, dat een van beiden gevallen was en de andere +wilde weten waar hij gewond was. Hij wapende zijn vuurroer opnieuw. Als +hij de lanteerne vlug en slingerend in de richting des kamps zag +voortgaan, schoot hij opnieuw. De lanteerne waggelde, viel ten gronde +en doofde uit.</p> +<p class="par">Uilenspiegel liep naar het kamp, maar hij kwam den +provoost <span class="pagenum">[<a id="xd21e8363" href="#xd21e8363" +name="xd21e8363">248</a>]</span>tegen met een menigte soldaten, die de +vuurschoten hadden gewekt en hij zei hun:</p> +<p class="par">—Ik ben de jager, het wild ligt ginder, gaat het +maar oprapen.</p> +<p class="par">—Lustige Vlaming, sprak de provoost, wat +beteekenen uwe woorden?</p> +<p class="par">—Woorden zijn wind, antwoordde Uilenspiegel, doch +lood blijft in het lijf der verraders. Maar volgt mij.</p> +<p class="par">En, met hunne lanteernen, bracht hij hen ter plaatse +waar de twee mannen gevallen waren. Werkelijk zagen zij hen ten gronde +liggen: de eene was dood, de andere reutelde: in zijn hand hield hij +eenen brief, dien hij in een laatste stuiptrekking verfrommeld had.</p> +<p class="par">Zij droegen de verslagenen mede, die zij aan de +kleederen voor edelen herkenden, en kwamen aldus met hunne lanteernen +bij den prins, die beraadslaagde met Frederik van Hollenhausen, met den +markgraaf van Hessen en met andere heeren.</p> +<p class="par">Gevolgd door landsknechten, ridders met gele en groene +wambuizen, kwamen zij vóór de tent van den Zwijger, luide +roepend of hij hen wilde ontvangen.</p> +<p class="par">Hij kwam buiten.</p> +<p class="par">Uilenspiegel liet den provoost niet spreken, die, +hoestend, zich gereedmaakte om hem te beschuldigen, en zegde:</p> +<p class="par">—Heer, in stee van raven, heb ik twee edele +verraders van uw gevolg gedood.</p> +<p class="par">Vervolgens vertelde hij wat hij gezien, gehoord en +gedaan had.</p> +<p class="par">De Zwijger sprak geen woord. De twee lijken werden +afgetast in bijzijn van hem, Willem van Oranje, van Frederik van +Hollenhausen, van den markgraaf van Hessen, van Diederik van +Schoonenberg, van graaf Albrecht van Nassau, van den graaf van +Hoogstraten, van Antonius van Lalaing, stadhouder van Mechelen, alsmede +van de soldaten en van Lamme, die beefde als een riet. Op de edellieden +werden verzegelde brieven van Granvelle en Noircarmes gevonden, waarbij +zij aangezocht werden verdeeling te zaaien in ’s prinsen gevolg, +om zijne krachten te verzwakken, hem te dwingen zich te onderwerpen en +hem aldus te leveren aan den hertog van Alva, ten einde onthoofd te +worden, naarvolgens verdienste. Gij moet, zeiden de brieven, omzichtig +te werk gaan, en met bedekte woorden doen gelooven aan die van het +leger, dat de Zwijger, in zijn eigen voordeel alleen, reeds met den +hertog heeft onderhandeld; zijn vertoornde hoofdmannen en soldaten +zullen hem gevangennemen. Als <span class="pagenum">[<a id="xd21e8388" +href="#xd21e8388" name="xd21e8388">249</a>]</span>belooning werd aan +elk hunner een wissel van vijfhonderd dukaten gezonden op het huis +Függer van Antwerpen; zij zouden nog duizend dukaten krijgen, +zoodra in Zeeland de Spaansche schepen aankwamen, met de vierhonderd +duizend dukaten die men verwachtte.</p> +<p class="par">Het eedgespan ontdekt zijnde, wendde de prins zich naar +de edelen, heeren en soldaten, onder dewelken een groot getal hem +verdachten; zonder spreken wees hij naar de twee lijken, om hun hun +wantrouwen te verwijten.</p> +<p class="par">Allen riepen met groot rumoer:</p> +<p class="par">—Lang leve Oranje! Oranje is den landen +getrouw!</p> +<p class="par">Vol verachting wilden zij de lijken aan de honden +werpen; maar de Zwijger sprak:</p> +<p class="par">—Het zijn die lijken niet, die men aan de honden +moet werpen, maar de zwakheid des geestes, die aan de zuiverste +inzichten twijfelen doet.</p> +<p class="par">En de heeren en soldaten riepen:</p> +<p class="par">—Leve de prins! Leve Oranje, de vriend onzer +landen!</p> +<p class="par">En hunne stemmen klonken als de donder, dreigend voor +’t onrecht.</p> +<p class="par">Naar de lichamen wijzend, zeide de prins:</p> +<p class="par">—Begraaft ze als kerstenen.</p> +<p class="par">—En wat gaat men met mij doen? vroeg Uilenspiegel. +Dat men mij kastijde als ik kwaad, en loone als ik goed deed.</p> +<p class="par">Toen sprak de Zwijger:</p> +<p class="par">—Die soldaat zal in mijne tegenwoordigheid vijftig +slagen krijgen met een stok van groen hout, omdat hij, in weerwil van +alle tucht en zonder bevel, twee edellieden doodde. Ook zal hij dertig +gulden ontvangen, omdat hij zoo goed gezien en gehoord heeft.</p> +<p class="par">—Heer, sprak Uilenspiegel, als men mij eerst de +dertig gulden gaf, zou ik de stokslagen met meer geduld ontvangen.</p> +<p class="par">—Ja, ja, zuchtte Lamme Goedzak, lang hem eerst de +dertig gulden; de slagen zal hij deemoedig verdragen.</p> +<p class="par">—En overigens, sprak Uilenspiegel, daar mijn +geweten zuiver is, heb ik niet van doen gewasschen of gespoeld te +worden met stokken of zweepen.</p> +<p class="par">—Ja, zuchtte Lamme Goedzak opnieuw, Uilenspiegel +heeft niet van noode gewasschen of gespoeld te worden. Zijn geweten is +zuiver. Wascht hem niet, mijne heeren, wascht hem toch niet! +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8426" href="#xd21e8426" name= +"xd21e8426">250</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel had de dertig gulden ontvangen, als de +provoost den stokmeester gebood, Uilenspiegel onder handen te +nemen.</p> +<p class="par">—Ziet toch, mijne heeren, zegde Lamme, wat +jammerlijk gezicht hij trekt. Hij is in ’t geheel geen liefhebber +van stokken, mijn vriend Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Een schoonen, goed getakten esch, die met zijn +frischgroene bladeren in de zonne prijkt, zie ik geerne, hernam +Uilenspiegel; maar ik koester een doodelijken haat tegen die leelijke +stokken, die nog nat zijn, zonder twijgen of bladeren, die hard en +woest zijn van uitzicht,</p> +<p class="par">—Zijt gij gereed? vroeg de provoost.</p> +<p class="par">—Gereed, herhaalde Uilenspiegel, gereed tot wat? +Om geslagen te worden? Neen, dat ben ik niet en zal het nooit wezen, +mijnheer de stokmeester. Uw baard is ros en gij ziet er vreeselijk uit; +maar ik ben zeker, dat gij zachtmoedig van aard zijt en met tegenzin +een armen man, als ik, zoudt afranselen. Ik moet het u zeggen, maar +slaan doe of zie ik niet geerne, want de rug van een kerstenmensch is +een heilige tempel, die, evenals de borst, de longen bevat met dewelke +wij Gods goede lucht ademen. Heel uw leven door, zou de wroeging u +knagen als een ruwe stokslag mij aan stukken sloeg.</p> +<p class="par">—Spoed u, sprak de stokmeester.</p> +<p class="par">—Heer, zegde Uilenspiegel tot den prins, er is +geene haast bij, ge moogt mij gelooven; eerst zoudt gij dien stok +moeten laten goed drogen, want men zegt, dat het sap van groen hout een +doodelijk vergif voor het bloed is. Zou uwe Hoogheid mij zulken +vreeselijken dood willen zien sterven? Heer, ik behoud mijnen rug ten +dienste Uwer Hoogheid; laat hem slaan met roeden, hem striemen met de +zweep; maar, als gij mij niet wilt zien sterven, Heer, spaar mij toch +het groen hout, als het u belieft.</p> +<p class="par">—Prins, schenk hem genade, spraken beiden, de heer +van Hoogstraten en Diederik van Schoonenberg. De anderen glimlachten +goedhertig en medelijdend.</p> +<p class="par">Lamme kwam achteraan en zuchtte:</p> +<p class="par">—Heer, genade, heer; groen hout is doodelijk +vergif.</p> +<p class="par">Toen sprak de prins:</p> +<p class="par">—Ik schenk hem genade.</p> +<p class="par">Uilenspiegel maakte eene tuimelpert, sloeg op +Lamme’s buik, dwong hem tot dansen en sprak:</p> +<p class="par">—Loof met mij Zijne Hoogheid, die mij van het +groen hout heeft gered. <span class="pagenum">[<a id="xd21e8456" href= +"#xd21e8456" name="xd21e8456">251</a>]</span></p> +<p class="par">En Lamme beproefde te dansen, maar hij kon niet, ter +oorzake van zijn dikken buik.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel trakteerde hem en liet hem eten en +drinken, zooveel als hij kon.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.12" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De hertog wilde geen slag leveren, doch bestookte +den Zwijger op ’t platteland tusschen Gulik en de Maas; Oranje +deed overal den stroom peilen, te Hond, Mechelen, Elsen, Meersen, en +overal vonden zij er voetangels in, om de mannen en peerden te kwetsen, +die zouden pogen den stroom over te steken.</p> +<p class="par">Te Stokhem vonden de peilers er geene. De prins beval +daar te waden. De ruiters togen over den stroom en hielden zich aan den +overkant in slagorde, om het overzetten der troepen langs den kant van +het bisdom Luik te dekken; vervolgens kwamen, van den eenen tot den +anderen oever, tien rotten busschutters en boogschutters staan, die +aldus den loop van de Maas stremden, en in het midden van welke zich +Uilenspiegel bevond.</p> +<p class="par">Hij stond tot aan de dijen in ’t water; somwijlen +zelfs werden hij en zijn peerd opgeheven door een plotselinge, +verraderlijke golving.</p> +<p class="par">Hij zag de voetknechten overgaan met een zakje buskruit +op het hoofd en hunne bussen omhoog; vervolgens kwamen de +ammunitiewagens, de haakbussen, de geleiders, de stukrijders, de +slangen, de dubbele slangen, de falkonetten, de dubbele falkonetten, de +serpenten, de halve serpenten, de dubbele serpenten, de slangen met +wijden mond, de kanonnen, de halve kanonnen, de dubbele kanonnen, de +donderbussen, de sakers, de kleine stukken bereden veldgeschut, geladen +op voorwagens, met twee peerden bespannen, en die in alles geleken op +de kanonnen, die men de Pistolen des keizers heette; daarna kwamen +Vlaamsche ruiters en landsknechten, die de achterhoede moesten +dekken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zocht iets te drinken, dat hem verwarmen +kon. De boogschutter Riesencraft, een Hoogduitscher, een mager, +reusachtig en wreedaardig man, die nevens hem op zijn peerd zat te +ronken, rook geweldig naar brandewijn. Uilenspiegel zocht naar de +flesch op het kruis van zijn peerd, en vond ze aan zijnen schouderband +geknoopt. Hij sneed het koordeken door, nam de <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8474" href="#xd21e8474" name= +"xd21e8474">252</a>]</span>flesch en dronk lustig van het verkwikkende +nat. De gezellen boogschutters zeiden tot hem:</p> +<p class="par">—Geef ons ook een slok.</p> +<p class="par">En hij gaf hun de flesch. Als de brandewijn op was, bond +hij ’t koordeken weer aan de flesch en wilde ze terugbrengen op +de borst van den soldenier. Toen hij den arm oplichtte om de bottel er +onder te steken, werd Riesencraft wakker. Naarde bottel grijpend, wilde +hij zijn gewone koe melken. Daar hij er echter geene melk meer in vond, +ontstak hij in hevige woede.</p> +<p class="par">—Dief, sprak hij, wat hebt gij gedaan met mijn +brandewijn?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Uitgedronken. Onder doornatte ruiters is de +brandewijn van één, de brandewijn van allen. Gierig zijn +is leelijk.</p> +<p class="par">—Morgen daag ik u uit tot een tweegevecht, +antwoordde Riesencraft, en ik beloof u fatsoenlijk aan stukken te +kappen.</p> +<p class="par">—Wij zullen alles afkappen, sprak Uilenspiegel, +hoofden, armen en beenen. Maar zijt gij verstopt, dat uwe tronie zoo +zuur ziet?</p> +<p class="par">—Dat ben ik, sprak Riesencraft.</p> +<p class="par">—Dan moet gij purgeeren, in stee van te +vechten.</p> +<p class="par">Zij kwamen overeen zich ’s anderen daags met +elkander te meten. Elk mocht gekleed en uitgerust zijn lijk hij +verkoos, en zij zouden naar elkander kerven en kappen met een korten +stootdegen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg, om voor zich zelven, den degen te +mogen vervangen door eenen stok, hetgeen hem toegestaan werd.</p> +<p class="par">Intusschen waren al de soldaten over den stroom getogen +en reeds stelden zij zich in goede orde, op de bevelen hunner kapiteins +en kolonels. Nu verlieten ook de tien rotten schutters hunne vochtige +stelling.</p> +<p class="par">En de Zwijger sprak:</p> +<p class="par">—Wij marcheeren op Luik,</p> +<p class="par">Uilenspiegel was er blijde om en riep met al de +Vlamingen:</p> +<p class="par">—Lang leve Oranje! Naar Luik! naar Luik!</p> +<p class="par">Maar de vreemdelingen, en voornamelijk de Hoogduitschers +zeiden, dat zij te nat waren om te marcheeren. Te vergeefs bevestigde +de prins hun, dat zij naar een gewisse zegepraal gingen, naar eene +stede met hert en ziel hun toegedaan: zij wilden niet luisteren, en +ontstaken groote vuren om zich te warmen, met hunne onttuigde +peerden.</p> +<p class="par">De aanval der stad werd uitgesteld tot ’s anderen +daags; en <span class="pagenum">[<a id="xd21e8514" href="#xd21e8514" +name="xd21e8514">253</a>]</span>Alva, hoogst verbaasd over den +stoutmoedigen overtocht, vernam door zijne spionnen, dat de soldaten +van den Zwijger nog niet bereid waren tot den aanval.</p> +<p class="par">Daarop deed hij Luik en heel de omliggende streek +bedreigen alles in vuur en vlam te zullen zetten, zoo de vrienden des +prinsen er eenige beweging maakten. Geeraard van Groesbeek, de +bisschoppelijke serjant, deed zijne soldaten wapenen tegen den prins, +die te laat kwam door de schuld der Hoogduitschers, benauwd voor een +beetje water in hunne schoenen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.13" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel en Riesencraft hadden hunne getuigen +gekozen; deze beslisten, dat de twee soldaten te voet zouden vechten, +totdat de dood er op volgde, zoo dit den overwinnaar behaagde, want dit +waren de voorwaarden die Riesencraft stelde.</p> +<p class="par">Het gevecht greep plaats in een kleine heide.</p> +<p class="par">Reeds van den vroegen morgen had Riesencraft zijne +kleedij van boogschutter aan: de salade, dat is de helm, met ijzeren +halsstuk, zonder vizier, alsmede een maliënhemd zonder mouwen. +Daar zijn ander hemd aan stukken vaneen viel, stak hij het in zijnen +helm om er in geval van nood, pluksel van te maken. Hij nam eenen +voetboog van goed hout der Ardennen, eenen koker met dertig pijlen, een +lange dagge, doch geen tweehandig zweerd, dat een wapen der +busschutters was. En hij kwam naar het strijdperk op zijn handpeerd, +dat met den oorlogszadel, het met pluimen versierde hoofdharnas, en met +een ijzeren borstharnas opgetuigd was.</p> +<p class="par">Uilenspiegel koos de uitrusting van een gewapenden +ridder: tot rijdier had hij een ezel; tot zadel de rokken eener deerne; +het hoofdharnas was van wisschen, versierd met wuivende schavelingen. +Het borstharnas van zijn rijdier was van spek, want zeide hij, het +ijzer kost te duur, het staal is buiten prijs en, wat het koper +betreft, in de laatste dagen heeft men er zooveel van noodig gehad om +kanonnen te gieten, dat er niet genoeg meer overblijft om een konijn +uit te rusten; tot hoofddeksel had hij een schoonen saladestruik, dien +de slekken nog niet opgegeten hadden; op de salade stak eene +zwanepluim, om hem te doen zingen als hij soms stierf.</p> +<p class="par">Zijn stootdegen was een goede, lange, dikke stok van +dennenhout, waarop een bezem van dennentakken. Aan den linkerkant +<span class="pagenum">[<a id="xd21e8531" href="#xd21e8531" name= +"xd21e8531">254</a>]</span>van zijnen zadel hing zijn mes, van hout, +aan zijne rechterzijde slingerde zijne strijdknots: een vliertak met +eene raap opgestoken. Zijn harnas bestond uit niets dan gaten, met +andere woorden: hij had er geen aan.</p> +<p class="par">Als hij, aldus toegetakeld, plechtstatig het strijdperk +binnenreed, schoten de getuigen van Riesencraft in een luiden +schaterlach, doch de Hoogduitscher bleef norsch kijken met zijn bittere +tronie.</p> +<p class="par">Toen vroegen de getuigen van Uilenspiegel aan die van +Riesencraft, dat de Duitscher zijne uitrusting van maliën en ijzer +zou uitdoen, vermits Uilenspiegel slechts met lompen gepantserd was. +Riesencraft stemde er in toe. Daarop vroegen de getuigen van +Riesencraft aan die van Uilenspiegel hoe het kwam, dat de Vlaming met +eenen bezem gewapend was.</p> +<p class="par">—Gij liet mij toe den stootdegen door eenen stok +te vervangen, sprak Uilenspiegel, maar gij hebt mij niet verboden de +takken er aan te laten.</p> +<p class="par">—Ga maar uw gang, spraken de vier getuigen.</p> +<p class="par">Riesencraft zei geen woord, doch kapte, in zijne +opgewondenheid, met zijne stootdegen de schrale heideplanten af.</p> +<p class="par">De getuigen zetten hem aan, zijn stootdegen neder te +leggen en ook eenen bezem te nemen, lijk Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Hij antwoordde:</p> +<p class="par">—Als die truwant uit eigen beweging een zoo gemeen +wapen koos, is het dat hij meent daarmede zijn leven te kunnen +verdedigen.</p> +<p class="par">Daar Uilenspiegel opnieuw verklaarde, dat hij zijnen +bezem wilde gebruiken, drongen de vier getuigen niet verder aan en +zeiden zij dienvolgens, dat alles in regel was.</p> +<p class="par">Beiden stonden tegenover elkander: Riesencraft op zijn +peerd, dat met ijzer geharnast, Uilenspiegel op zijnen ezel, die met +spek gepantserd was.</p> +<p class="par">Uilenspiegel reed tot in het midden van het veld. Zijnen +bezem recht als eene lans houdend, zeide hij:</p> +<p class="par">—Dat gespuis, dat, in het leger van dappere +makkers, anders niets doet dan schuimbekkend van woede, met een zure +tronie rond te loopen om ruzie te zoeken, stinkt erger dan pest, dan +melaatschheid en dood. Waar zij komen, vlucht de lach, versterft het +blijde liedeken. Zij moeten altoos brommen of vechten, en zij vervangen +het heilig gevecht voor het vaderland door het tweegevecht, dat het +leger ondermijnt tot vreugde van den vijand. Riesencraft, hier +tegenwoordig, heeft, om onschuldige poetsen, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8558" href="#xd21e8558" name= +"xd21e8558">255</a>]</span>een en twintig zijner gezellen vermoord, +maar nimmer verrichtte hij zelf, in gevecht of schermutseling, een +schitterende heldendaad of erlangde hij om betoonden moed de minste +belooning. Nu, heden behaagt het mij, het ruige vel van dien +twistzieken hond eens averechts te borstelen.</p> +<p class="par">Riesencraft antwoordde:</p> +<p class="par">—Die dronkelap heeft schoone dingen hooren +vertellen over het misbruik der tweegevechten; heden behaagt het mij +hem het hoofd in tweeën te klieven, om aan elkeen te toonen, dat +er maar hooi in zijne hersenpan steekt.</p> +<p class="par">De getuigen deden hen afstijgen. Uilenspiegel liet van +zijn hoofd den saladestruik vallen, dien de ezel gretig binnensloeg; +doch het grauwtje werd in die bezigheid gestoord door eenen schop van +een der getuigen, om hem buiten de omheining van het strijdperk te +drijven. Het geharnaste peerd ontving mede zijn deel en de beide dieren +gingen eendrachtiglijk grazen in ’t ronde.</p> +<p class="par">De getuigen van Uilenspiegel, die eenen bezem droegen, +en de getuigen van Riesencraft, die eenen stootdegen voerden, gaven +fluitend het teeken van ’t gevecht.</p> +<p class="par">En Riesencraft en Uilenspiegel vochten als razenden: +Riesencraft sloeg met zijn stootdegen, Uilenspiegel weerde de slagen af +met zijn bezem; Riesencraft zwoer bij alle duivelen, Uilenspiegel +ontweek de slagen, liep schuins, draaide rechts, keerde links door de +heide, stak de tong uit en zette allerlei vieze gezichten naar +Riesencraft, die, ziedend van woede, buiten adem geraakte en +blindelings als een dronkeman in de lucht kapte. Als Uilenspiegel hem +vlak achter zich voelde, keerde hij zich plotseling om en gaf hem, met +zijnen bezem, een forschen slag onder den neus. Riesencraft viel neder +met uitgestrekte armen en beenen, lijk een kikvorsch op zijn +uiterste.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wierp zich op hem, streek zonder genade den +bezem rechts en averechts over zijn aangezicht en sprak:</p> +<p class="par">—Roep om genade, of ik doe u den bezem +slikken!</p> +<p class="par">En hij wreef en herwreef, tot groot genoegen van de +omstanders, en zeide altijd:</p> +<p class="par">—Roep om genade, of ik doe u hem slikken!</p> +<p class="par">Maar Riesencraft kon niet meer roepen, want hij was dood +van woede en gramschap.</p> +<p class="par">—God hebbe uwe ziel, arme razende! zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En treurig gestemd, toog hij henen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8585" href="#xd21e8585" name= +"xd21e8585">256</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.14" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het was het einde van Wijnmaand. Geld ontbrak aan +den prins; zijne soldaten hadden honger. Zij morden; de prins +marcheerde naar Frankrijk en bood den hertog ’t gevecht aan, maar +deze weigerde het.</p> +<p class="par">Uit Quesnoy-le-Comte vertrokken om naar het land van +Kamerijk te gaan, ontmoette hij tien compagnieën Duitschers, acht +vendels Spanjaards en drie kornetten ruiterij, aangevoerd door don +Ruffele Henricis, zoon des hertogen, die te midden van het gevecht in +het Spaansch riep:</p> +<p class="par">—Slaat dood! Slaat dood! Geen kwartier! Leve de +Paus!</p> +<p class="par">Don Henricis met zijne mannen, tegenover de compagnie +busschutters, waarbij Uilenspiegel tiendenier was, wierp zich op +hen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide tot den bentserjant:</p> +<p class="par">—De tong van dien beul ga ik in tweeën +snijden!</p> +<p class="par">—Snij maar op, zei de serjant.</p> +<p class="par">En met een goed gerichten kogel, verplette Uilenspiegel +tong en kaken van don Ruffele Henricis, zoon van den hertog.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schoot ook den zoon van den markies +Delmares van zijn peerd.</p> +<p class="par">De acht vendels en de drie kornetten werden +verslagen.</p> +<p class="par">Na die zegepraal zocht Uilenspiegel naar Lamme, in het +kamp en in ’t ronde, maar hij vond hem niet.</p> +<p class="par">—Laas! sprak hij, hij is weg, mijn vriend Lamme, +mijn dikke vriend. In het vuur van den strijd zal hij het gewicht van +zijn buik vergeten en de Spaansche vluchtelingen achternagezet hebben. +Buiten adem, zal hij op den weg gevallen zijn als een zak. En zij +zullen hem opgeraapt hebben, om er losgeld van te trekken; losgeld voor +kerstenspek. Vriend Lamme, waar zijt gij toch, waar zijt gij, mijn +arme, vette vriend?</p> +<p class="par">Uilenspiegel zocht hem overal, en, hem niet vindend, was +hij treurig gestemd.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.15" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In de Slachtmaand, de maand der sneeuwstormen, +ontbood de Zwijger Uilenspiegel vóór zich. De prins beet +op de koord van zijn maliënhemd.</p> +<p class="par">—Luister goed, sprak hij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e8625" href="#xd21e8625" name="xd21e8625">257</a>]</span></p> +<p class="par">—Mijne ooren zijn gevangenispoorten; men komt er +gemakkelijk binnen, maar uitgeraken is een andere zaak.</p> +<p class="par">De Zwijger sprak:</p> +<p class="par">—Ga door Namen, Henegouw, Vlaanderen, +Zuid-Brabant, Antwerpen, Noord-Brabant, Gelderland, Overijsel, +Noord-Holland overal verkondigen, dat, zoo het geluk onze heilige en +kerstene zaak te lande verlaat, de strijd tegen onrecht en geweld ter +zee voortgezet wordt. God bestiere genadig deze zaak, in voor- als in +tegenspoed. Te Amsterdam gekomen, zult gij Pauwel Buys, mijn getrouwe, +rekenschap geven van uwe zending. Hier zijn drie passen, door Alva +zelven onderteekend en gevonden op verslagenen te Quesnoy-le-Comte. +Mijn schrijver heeft ze behoorlijk ingevuld. Wellicht vindt gij +onderwege een goeden gezel, in wien gij vertrouwen moogt stellen. +Goeden zijn zij, die op ’t gezang van den leeuwerik antwoorden +met ’t krijgshaftig gekraai van den haan. Hier zijn vijftig +gulden. Wees moedig en trouw.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, antwoordde +Uilenspiegel. En hij toog henen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.16" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Met oorlof van den koning en van den hertog, mocht +hij, naar believen, alle wapenen dragen. Hij nam zijn goede radbus, +patronen, alsmede droog kruit. Vervolgens trok hij een gescheurd +wambuis, een gelapt opperste kleed en eene hooze met gaten aan; naar +Spaansche wijs zette hij eene toque met wuivende pluim op en gordde een +zweerd om. Aldus verliet hij het leger en stapte naar Maastricht.</p> +<p class="par">De winterkoninkjes, voorboden der koude, vlogen rond de +huizen, om eene schuilplaats te zoeken. Den derden dag viel het aan +’t sneeuwen.</p> +<p class="par">Menigwerf moest Uilenspiegel onderwege zijne vrijgeleide +vertoonen. Men liet hem overal door. Hij zette zijn weg voort naar +Luik.</p> +<p class="par">Hij kwam in eene vlakte; een hevige wind joeg de vlokken +in zijn gezicht. Vóór zich zag hij de oneindige, witte +vlakte, gesluierd door dwarrelende sneeuwbuien. Drie wolven volgden hem +op de hielen; hij velde er eenen neder met zijne bus; de anderen +wierpen zich op den gewonde, trokken hem vaneen en liepen het bosch in, +elk met een stuk. <span class="pagenum">[<a id="xd21e8645" href= +"#xd21e8645" name="xd21e8645">258</a>]</span></p> +<p class="par">Van dat gezelschap verlost, keek Uilenspiegel of er geen +andere bende in ’t veld was. Ten einde de vlakte zag hij meerdere +stipjes als grijze standbeelden, die zich bewogen in den sneeuwstorm, +en achter hen, zwarte gedaanten van soldaten te peerd.</p> +<p class="par">Hij klom op eenen boom. De wind bracht een verre +geweeklaag tot hem. „Wellicht”, zeide hij in zichzelven, +„wellicht zijn het pelgrims met witte pijen: met moeite zie ik +iets van hun lichaam in de sneeuw.” Vervolgens onderscheidde hij +menschen, die naakt liepen, en twee ruiters met zwarte harnassen op +groote peerden gezeten, welke die ellendige kudde met zweepslagen +voortdreven. Hij wapende zijne bus. Onder die ongelukkigen zag hij +jongelieden en grijsaards, naakt, bibberend, verkleumd, ineengedrongen, +angstig voortloopend om de zweep te ontvluchten van de twee soldaten, +die, warm gekleed, rood van brandewijn en goeden kost, er vermaak in +schepten, het lichaam dier naakte menschen tot bloedens toe te +striemen, om ze nog sneller te doen aanstappen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Gij zult gewroken worden, assche van Klaas.</p> +<p class="par">En hij zond een kogel in ’t voorhoofd van een der +ruiters, die dood van zijn peerd viel. De andere, die niet wist van +waar die onverwachte kogel kwam, werd bang, en dacht dat vijanden in +het bosch verborgen waren. Hij wilde vluchten met het peerd van zijn +makker. Maar terwijl hij met den teugel van dat dier in de hand van +zijn peerd steeg om het geld van den doode te rooven, werd hij in den +hals getroffen door een anderen kogel en viel hij insgelijks dood ten +gronde.</p> +<p class="par">De naakten meenden, dat een engel des hemels, een goed +schutter, hun ter hulp kwam, en vielen op de knieën. Toen kwam +Uilenspiegel van zijnen boom en werd erkend door mannen uit den troep, +die, als hij, in het leger des prinsen gediend hadden. Zij zeiden tot +hem:</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, in dezen jammerlijken staat werden +wij uit Frankrijk naar Maastricht gezonden, waar de hertog is, om daar +behandeld te worden als gevangen muitmakers; daar wij geen rantsoen +kunnen betalen, zijn wij van te voren veroordeeld om gefolterd en +onthalsd te worden of, als truwanten en diepers, op de galeien des +konings te roeien.</p> +<p class="par">Uilenspiegel gaf zijn opperste kleed aan den oudste der +bende en sprak:</p> +<p class="par">Komt, ik zal U naar Mézières leiden, maar +eerst moeten wij <span class="pagenum">[<a id="xd21e8665" href= +"#xd21e8665" name="xd21e8665">259</a>]</span>dezen soldaten hunne +kleeren uittrekken en hunne peerden meenemen.</p> +<p class="par">De wambuizen, hoozen, leerzen en hoeden der soldeniers +werden verdeeld onder de zwaksten en de zieksten, en Uilenspiegel +sprak:</p> +<p class="par">—Wij gaan in het bosch: daar is het zoo koud niet, +de lucht is er zoeter. Komt, broeders, komt mede.</p> +<p class="par">Doch een der mannen viel ten gronde en zuchtte:</p> +<p class="par">—Ik sterf van kou en van honger, en +vóór God zal ik getuigen, dat de paus de antichrist +is.</p> +<p class="par">En hij stierf. De anderen wilden hem meenemen, om hem +als kerstenmensch te begraven.</p> +<p class="par">Terwijl zij op de groote baan gingen, zagen zij eenen +boer met eene huifkar. Als hij de naakte menschen zag, kreeg hij +medelijden en deed hij hen in zijne kar komen, waar zij hooi vonden om +op te liggen en ledige zakken om hun schamelheid te bedekken. Zij +dankten God, dat zij warm lagen. Uilenspiegel reed naast de kar op een +van de peerden der soldaten, terwijl hij de andere bij den toom +leidde.</p> +<p class="par">Te Mézières stapten zij uit de kar; daar +gaf men hun goede soep, bier, brood en kaas, en vleesch aan de +ouderlingen en aan de vrouwlieden. En zij werden geherbergd, gekleed en +opnieuw gewapend ten koste van de gemeente. En tot zegening kusten +allen Uilenspiegel, die hen goedhertig liet begaan.</p> +<p class="par">Deze verkocht de peerden der twee ruiters voor acht en +veertig gulden, waarvan hij er dertig aan de verloste gevangenen +gaf.</p> +<p class="par">Eenzaam voortgaande, sprak hij in zich zelven:</p> +<p class="par">—Ik ga langs puinhoopen, dood en bloed, zonder +iets te vinden. De duivelen hebben zeker gelogen. Waar is Lamme? Waar +is Nele? Waar zijn de Zeven?</p> +<p class="par">En de assche van Klaas klopte op zijne borst. En hij +hoorde eene stem als een ademtocht fluisteren: „Zoek in dood, +puinen en tranen”.</p> +<p class="par">En hij ging voort.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.17" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In de Lentemaand kwam Uilenspiegel te Namen. Hij +vond er Lamme, die groot liefhebber geworden was van visch uit de Maas +en hoofdzakelijk van forellen. Hij had een boot gehuurd en vischte in +den stroom met toelating van de gemeente. Maar <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8697" href="#xd21e8697" name= +"xd21e8697">260</a>]</span>hij had vijftig gulden moeten betalen aan de +nering der vischverkoopers.</p> +<p class="par">Zijne vangst at hij op of verkocht hij, en aldus +herstelde hij de rondheid van zijnen buik en vergaarde hij een zakje +karolussen.</p> +<p class="par">Toen hij zijn vriend Uilenspiegel op den oever van de +Maas naar de stadspoort zag stappen, was hij aangenaam verrast; hij +stak zijn bootje naar wal, klaverde den oever op, niet zonder blazen, +en kwam naar hem.</p> +<p class="par">Stamelend van genoegen, sprak hij:</p> +<p class="par">—Zijt gij daar, mijn zoon, want ik mag u zoo +noemen: mijn buik is tweemaal zoo dik als de uwe. Waar gaat gij? Wat +doet gij? Gij zijt toch niet dood? Hebt gij mijne vrouw niet gezien? +Gij zult visch uit de Maas eten, de beste, die in dit tranendal +bestaat; hier maken ze sausen, dat men er de pan bij zou opeten. Gij +zijt schoon en vroom, met uwe kaken gebruind door ’t gevecht. +Daar is hij eindelijk, mijn zoon, mijn vriend Uilenspiegel, de lustige +zwerver!</p> +<p class="par">En stille vroeg hij hem:</p> +<p class="par">—Hoeveel Spanjolen hebt gij geknipt? Hebt gij +mijne vrouw niet gezien in hunne karren met loddegen? En gij zult wijn +van de Maas drinken; hij is heerlijk en bevordert de spijsvertering. +Zijt gij gekwetst, mijn zoon? Gij blijft dus hier, frisch, gezond en +wel te pas als een veulen. En de paling moet gij proeven! Niet de +minste grachtsmaak! Omhels mij, mijn vriend! Bij God, wat ben ik +tevreden!</p> +<p class="par">En Lamme danste, sprong, blies en dwong ook Uilenspiegel +tot dansen.</p> +<p class="par">Toen stapten zij op naar Namen. Aan de poort van de stad +toonde Uilenspiegel zijn reispas, onderteekend door den hertog van +Alva. En Lamme leidde hem mede naar huis.</p> +<p class="par">Terwijl hij den maaltijd bereidde, deed hij hem zijne +lotgevallen verhalen en vertelde hij ook zijn eigen wedervaren. Hij +had, zeide hij, het leger verlaten om een meisje te volgen, dat, naar +hij meende, zijne vrouw was. En zoo was hij tot in Namen gesukkeld. En +gedurig vroeg hij:</p> +<p class="par">—Hebt gij ze niet gezien?</p> +<p class="par">—Ik heb er anderen gezien, met schoone gezichtjes, +antwoordde Uilenspiegel, en dat wèl in deze stede, waar allen +verliefd schijnen.</p> +<p class="par">—Om de waarheid te zeggen, sprak Lamme, ik kan er +krijgen <span class="pagenum">[<a id="xd21e8724" href="#xd21e8724" +name="xd21e8724">261</a>]</span>zooveel als ik wil, maar ik blijf trouw +aan mijne vrouw, want mijn jammerend hert is vervuld van haar +aandenken.</p> +<p class="par">—Lijk uw buik van menigvuldige gerechten, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Lamme hernam:</p> +<p class="par">—Als ik verdriet heb, moet ik eten.</p> +<p class="par">—Is uw verdriet eeuwigdurend? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Laas ja! sprak Lamme.</p> +<p class="par">Meteen trok hij eene forel uit eene kuip.</p> +<p class="par">—Zie eens, sprak hij, hoe schoon en hoe vast. Het +vleesch is rooskleurig als dat mijner vrouw. Morgen verlaten wij Namen; +ik heb een vollen zak guldens; wij zullen elk een ezel koopen en naar +Vlaanderen reizen.</p> +<p class="par">—Gij zult er veel bij verliezen, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Mijn hert trekt naar Damme, naar de plaats, waar +zij mij vurig beminde. Misschien wacht zij daar.</p> +<p class="par">—Vermits gij het wilt, sprak Uilenspiegel, zullen +wij morgen vertrekken.</p> +<p class="par">En inderdaad, ’s anderen daags kochten zij ezels +en reden zij naast elkander de stad uit.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.18" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Een gure wind blies over de aarde. De lucht, die +’s morgens helder als de jeugd was, werd grijs als de oude dag. +Het regende en hagelde.</p> +<p class="par">Toen de regen opgehouden had, schudde Uilenspiegel zich, +zeggende:</p> +<p class="par">—De hemel drinkt zooveel dampen op, dat hij zich +soms moet ontlasten.</p> +<p class="par">Maar het begon weer te regenen en te hagelen, en nog +meer dan de eerste maal. De twee gezellen waren doornat.</p> +<p class="par">Lamme zuchtte:</p> +<p class="par">—Wij waren goed gewasschen, nu is men ons +aan’t spoelen! De zonne kwam weer te voorschijn en blijgemoed +stegen zij weder op hunne ezelen.</p> +<p class="par">Doch nu begon het zoo moorddadig te hagelen, dat de +droge takken der boomen als met messen afgekapt werden.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Ho! een dak toch! Mijn arme vrouw! Waar zijt gij, +goed vuurtje, zoete kussen en lekkere hutsepot? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8770" href="#xd21e8770" name= +"xd21e8770">262</a>]</span></p> +<p class="par">En hij weende, de dikzak.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Wij jammeren en weeklagen; maar is het niet van +ons zelven, dat al onze kwalen ons komen? Het regent en hagelt op onze +schouderen, doch die winterregen kweekt malsche meiklaver. En de +runderen zullen loeien van genoegen. Wij zijn zonder schuilplaats, maar +waarom trouwen wij niet? Ik toch, ten minste, waarom trouw ik niet met +Nele, die zoo schoon en zoo braaf is, en die mij nu een goeden schotel +boonen met gestoofd vleesch zou voorzetten? Wij hebben dorst, +niettegenstaande het water, dat valt; waarom bleven wij niet bij een +zelfde ambacht? Zij, die meester aanveerd zijn, hebben heele tonnen +bruinbier in hunne kelders.</p> +<p class="par">De assche van Klaas klopte op zijn hert, de hemel werd +helder, de zonne schitterde aan het uitspansel en Uilenspiegel +sprak:</p> +<p class="par">—Mevrouw de Zon, ik zeg u duizendmaal dank, ge +komt onze lendenen verwarmen; assche van Klaas, gij verwarmt ons hert +en zegt ons dat diegenen gezegend zijn, die zwerven voor de verlossing +van den bodem der vaderen.</p> +<p class="par">—Ja, maar ’k heb honger, zei Lamme.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.19" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Zij trokken eene afspanning binnen, en men gaf er +hun te eten in de kelderkamer. Uilenspiegel opende het venster en zag +van daar eene lochting, in dewelke een minnelijk, poezel meideken +wandelde, met ronden boezem en gouden lokken. Zij had anders niet aan +dan een rok, een wit linnen jakje en een zwart voorschoot met +gaatjes.</p> +<p class="par">Hemden en ander vrouwenlinnen hingen te drogen; het +meisje was steeds naar Uilenspiegel gekeerd, trok de hemden van de +koorden, hing ze weder op, glimlachte en keek gedurig naar +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">In de nabijheid hoorde Uilenspiegel eenen haan kraaien +en zag hij eene voedster met een kind spelen, wiens gezichtje zij naar +eenen man toekeerde, terwijl zij zeide:</p> +<p class="par">—Boelkin, trek oogskens naar vader, toe!</p> +<p class="par">Het kind schreide.</p> +<p class="par">En het aanvallig meideken bleef in de lochting +ronddrentelen en het linnen afnemen en weder ophangen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8799" href="#xd21e8799" name= +"xd21e8799">263</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Is eene, die aan den hertog verkocht is, +sprak Lamme. Het meideken bracht heure handen voor heure oogen en +tusschen de vingeren loerend, keek ze lachend naar Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Vervolgens ging zij op een der gespannen koorden zitten +en schommelde, zonder met heure voeten den grond aan te raken. Onder +’t schommelen, liet zij Uilenspiegel heure blanke, ronde armen +zien, bloot tot aan heur schouderen en die de bleeke zonne bestraalde. +Op en neder wippend, bekeek zij hem gestadig. Hij ging buiten om tot +heur te gaan. Lamme volgde hem. Aan de haag van de lochting zocht +Uilenspiegel eene opening om door te geraken, doch te vergeefs.</p> +<p class="par">Als het meideken hem zoo bezig zag, gluurde zij nogmaals +glimlachend tusschen heure vingeren.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde door de haag geraken, maar Lamme +hield hem met alle geweld tegen en sprak:</p> +<p class="par">—Ga daar niet binnen, ’t is eene +verklikster, in dienst van den Spanjaard: wij worden levend +verbrand.</p> +<p class="par">Toen wandelde het meisje rond in de lochting, met heur +voorschoot over heur gezicht, doch keek door de gaatjes om te zien of +heur nieuwe vriend nog niet kwam.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde met een forsigen wip over de haag +springen, doch hij werd weerhouden door Lamme, die hem, bij zijn been +grijpend, deed vallen en zeide:</p> +<p class="par">—Koord, zweerd en galg, ’t is eene +verklikster, ga niet tot haar, zeg ik u.</p> +<p class="par">Uilenspiegel verweerde zich zoo goed hij kon. Het +meideken stak het hoofd over de haag en riep:</p> +<p class="par">—Vaarwel, heer, dat de liefde Uwe Lankmoedigheid +onderhoude.</p> +<p class="par">En hij hoorde een spottenden schaterlach.</p> +<p class="par">—Ha! sprak hij, in mijne ooren steekt dat als +duizend speldeprikken!</p> +<p class="par">Eene deur werd luidruchtig gesloten.</p> +<p class="par">En hij was gansch weemoedig.</p> +<p class="par">Lamme, die hem nog altoos vasthield, zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Met spijt denkt gij aan den verloren schat. Maar +’t is eene verklikster, die u in heur spionnennet zou lokken. En +gij merkt het niet: ik berst van lachen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei geen woord en de beide gezellen stegen +weder op hunne ezelen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e8836" href= +"#xd21e8836" name="xd21e8836">264</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.20" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Zij reden sprakeloos voort, schrijlings op hun +grauwtje gezeten.</p> +<p class="par">Lamme kauwde zijn laatsten maaltijd, terwijl hij +blijgemoed met volle teugen de frissche lucht ademde.</p> +<p class="par">Plotseling gaf Uilenspiegel hem eenen zweepslag over +zijn achterste, dat met een band rond den zadel lag.</p> +<p class="par">—Wat doet gij? riep Lamme jammerend uit.</p> +<p class="par">—Wat? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Die zweepslag, zei Lamme.</p> +<p class="par">—Welke zweepslag?</p> +<p class="par">—Dien gij mij daar geeft, hervatte Lamme.</p> +<p class="par">—Links? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, links en op mijn achterste. Waarom deedt gij +dat, schaamtelooze nietdeug?</p> +<p class="par">—Uit onwetendheid, antwoordde Uilenspiegel. Ik +weet heel goed wat een zweep is, en ook heel goed wat een achterste is, +dat op eenen zadel gespannen zit. Nu, als ik het uwe, breed, gespannen +over den zadel zag steken, zei ik in mijn zelven: Daar men met de +vingeren er niet in kan nijpen, kan het koordeken van de zweep er ook +niet op bijten. Ik was mis, ik beken het rechtuit.</p> +<p class="par">Lamme glimlachte op die rede, en Uilenspiegel +vervolgde:</p> +<p class="par">—Maar ik ben de eenige niet op de wereld, die uit +onwetendheid zondigt, en meer dan één dwaze meester, die +zijn overtollig vet op den zadel eens ezels ten toon spreidt, zou mij +daar lessen in geven. Als mijne zweep zich vergat ten opzichte van uw +achterste, vergat gij u nog meer ten opzichte van mijne beenen, door +hun te beletten achter het meisje te loopen, dat in de lochting mij zoo +lodderlijk wenkte.</p> +<p class="par">—Aas voor de raven, zei Lamme, ’t was dus +uit wraaklust?</p> +<p class="par">—Een heel klein beetje, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.21" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Nele leefde bedroefd en eenzaam te Damme bij +Katelijne, die om den ijskouden duivel riep, maar dewelke niet +kwam.</p> +<p class="par">—Ach! zei ze, gij zijt rijk, Hansken, en zoudt mij +de zevenhonderd karolussen kunnen terugbrengen. Soetkin zou op aarde +terugkomen en Klaas zou tevreden zijn in het hemelrijk; gij moet ze +teruggeven. Doe het vuur weg, de ziel wil er uit, maak een gat, mijn +ziel wil er uit. <span class="pagenum">[<a id="xd21e8878" href= +"#xd21e8878" name="xd21e8878">265</a>]</span></p> +<p class="par">En gedurig wees zij met den vinger naar de plaats, waar +het werk heur hoofd verbrand had.</p> +<p class="par">Katelijne was nu zeer arm, doch de buren stonden haar +bij met boonen, met brood en met vleesch, al naarvolgens hunne +middelen. Ook de disch gaf heur wat geld. En Nele naaide voor de rijke +poorteressen, ging uit strijken en verdiende aldus een gulden per +week.</p> +<p class="par">En Katelijne riep altoos:</p> +<p class="par">—Maak een gat, laat mijne ziel er uit. Zij klopt +om buiten te zijn. Hij zal de zevenhonderd karolussen teruggeven.</p> +<p class="par">En weenend aanhoorde Nele heur waanzinnige reden.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.22" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Doch Uilenspiegel en Lamme, met hunne reispassen +op zak, trokken een kleine taveerne binnen, tegen de rotsen der Samber +gebouwd, die op sommige plaatsen met boomen bedekt zijn. En boven de +deur stond te lezen: Bij Marlaire.</p> +<p class="par">Zij dronken menige bottel wijn van de Maas, bereid naar +de wijze van Bourgondië, en aten veel waterzooi; daarna begonnen +zij te praten met den baas, een eersten paapschgezinde, maar die +gestadig heimelijk knipoogde, en babbelde als een ekster, ter oorzake +van den wijn, dien hij gedronken had.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die in de gaten had dat achter dat +knipoogen iets schuilde, deed hem nog meer drinken, zoodat de weerd +begon te dansen en te schaterlachen. Vervolgens kwam hij weer aan de +tafel zitten en sprak:</p> +<p class="par">—Goede katholieken, ik drink op uwe +gezondheid!</p> +<p class="par">—Op de uwe! antwoordden Lamme en Uilenspiegel. Op +de uitroeiing van ketters en muitmakers!</p> +<p class="par">En Lamme en Uilenspiegel vulden gestadig den beker, dien +de weerd dadelijk weer leeg dronk.</p> +<p class="par">—Gij zijt brave lieden, en ik drink op uwe +gezondheid. Hoe meer ik drink, hoe grooter mijn winst is. Waar zijn uwe +passen?</p> +<p class="par">—Hier, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Geteekend door den hertog, sprak de weerd. Ik +drink op den hertog!</p> +<p class="par">—Wij drinken op de gezondheid van den hertog, +antwoordden Lamme en Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De weerd vervolgde:</p> +<p class="par">—Waarmee vangt men ratten en muizen? Met vallen, +niet <span class="pagenum">[<a id="xd21e8918" href="#xd21e8918" name= +"xd21e8918">266</a>]</span>waar? Wie is de muis? ’t Is de groote +Oranjeketter, die rood ziet als ’t vuur van de hel. God is met +ons. Zij komen weldra. He! He! laat ons drinken! Schenkt in; ik kook, +ik brand. Laat ons drinken! Heel schoone gereformeerde predikantjes.... +Ik herhaal predikantjes, dapper en sterk lijk eiken, onze kloeke +soldaten.... Laat ons drinken! Gaat gij met hen mede naar ’t kamp +van den aartsketter? Reispassen heb ik, geteekend door hem.... Gij zult +hen aan ’t werk zien.</p> +<p class="par">—Wij gaan mee naar het kamp!</p> +<p class="par">Zij zullen er zich deugd doen, en ’s nachts, als +de gelegenheid gunstig is (en fluitend maakte de weerd het gebaar van +een man, die een anderen keelt), zal Stalen Wind de meerle Nassau het +schuifelen wel afleeren. Laat ons drinken, laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Gij zijt een vroolijke kwant, al zijt gij +getrouwd, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De weerd sprak:</p> +<p class="par">—Dat ben ik of was ik nooit. Ik bewaar de geheimen +der vorsten. Laat ons drinken!—Had ik eene vrouw, zij zou ze mij +ontstelen op ’t oorkussen, om mij te doen hangen, en weduwe zijn +vóór de Natuur het beliefde. Bij God! Zij komen.... Waar +zijn de nieuwe reispassen? Op mijn christelijk hert. Laat ons drinken! +Dáár zijn ze, op driehonderd stappen van hier, op den +weg, nabij Marche-les-Dames. Ziet gij ze? Laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Drink, zeide Uilenspiegel, drink; ik drink op de +gezondheid van den koning, van den hertog, van de predikanten, van +Stalen Wind; op uwe gezondheid, op mijne gezondheid, op de gezondheid +van den wijn en op de gezondheid van de bottels! Maar gij drinkt +niet....</p> +<p class="par">En op elken heildronk vulde Uilenspiegel het glas en +ledigde de weerd het tot den bodem.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sloeg hem eene wijl gade; toen stond hij +recht en sprak hij:</p> +<p class="par">—Hij slaapt, laat ons gaan, Lamme.</p> +<p class="par">En toen zij buiten waren, hernam hij:</p> +<p class="par">—Hij heeft geene vrouw, die ons zal verraden.... +De nacht gaat vallen.... Hebt gij gehoord wat de schoft gezegd heeft, +en weet gij wie de drie predikanten zijn?</p> +<p class="par">—Ja, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Gij weet, dat zij van Marche-les-Dames komen +langs den oever der Maas, en dat wij wèl zullen doen, hen op den +weg af te wachten, vóór Stalen Wind blaast. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8947" href="#xd21e8947" name= +"xd21e8947">267</a>]</span></p> +<p class="par">—Ja, zei Lamme.</p> +<p class="par">—Wij moeten het leven des prinsen redden, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wij moeten, zei Lamme.</p> +<p class="par">—Hier is mijn bus, sprak Uilenspiegel, ga er mee +in het kreupelhout tusschen de rotsen; laad ze met twee kogels en +schiet als ge mij lijk de raaf hoort krassen.</p> +<p class="par">—Ik zal, zei Lamme.</p> +<p class="par">En hij verdween in het kreupelhout. En Uilenspiegel +hoorde weldra het gekraak van het rad van de bus.</p> +<p class="par">—Ziet gij ze komen? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ik zie ze, antwoordde Lamme. Zij zijn +gedrieën en gaan als soldaten, en een hunner is een kop grooter +dan de anderen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zette zich neer op den weg, de beenen +vooruit, paternosters te mompelen, lijk de bedelaars doen. En zijn +hoedeken lag tusschen zijne knieën.</p> +<p class="par">Als de drie predikanten voorbijkwamen, stak hij hun zijn +hoedeken toe. Maar zij legden er niemendal in.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stond recht en zeide op erbarmelijken +toon;</p> +<p class="par">—Goede heeren, weigert geen oortje aan een armen +werkman, die laatst in eene steengroef gevallen is en zich de ribben +brak. Ze zijn hardvochtig in deze streek en ze hebben mij niets +gegeven, om mijn ellende te lenigen. Laas! geeft mij een oortje en ik +zal voor u bidden. En God zal uwe bermhertigheid hier op de aarde met +vreugde beloonen.</p> +<p class="par">—Mijn zoon, sprak een der predikanten, een sterke +vent, voor ons geene vreugde op aarde, zoolang de Paus en de Inquisitie +zullen heerschen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zuchtte als hij, en sprak:</p> +<p class="par">—Laas! wat zegt gij, mijne heeren? Spreekt +stiller, als het u belieft. Maar geeft mij een oortje.</p> +<p class="par">—Mijn zoon, antwoordde een kleine predikant met +een strijdlustige tronie, wij, arme martelaren, hebben maar juist +oortjes genoeg om onderwege onze nooddruft te koopen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel viel op de knieën.</p> +<p class="par">—Zegent mij dan ten minste, sprak hij.</p> +<p class="par">De drie predikanten strekten de hand uit over +Uilenspiegels hoofd, maar zonder godsvertrouwen.</p> +<p class="par">Doch daar hij merkte dat zij mager waren, en toch dikke +buiken hadden, richtte hij zich op en gebaarde te vallen. En met het +voorhoofd tegen den buik van den grooten predikant botsend, hoorde hij +daarin het vroolijk gerinkel van geldstukken. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e8990" href="#xd21e8990" name= +"xd21e8990">268</a>]</span></p> +<p class="par">Toen sprong hij recht en, zijn kruismes trekkend, riep +hij:</p> +<p class="par">—Goede vaders, het is koel, ik ben dun gekleed, en +gij hebt te veel. Geeft mij van uwe wol, dat ik er mij een mantel van +make. Ik ben Geus! Leve de Geus!</p> +<p class="par">De groote predikant antwoordde:</p> +<p class="par">—Geus, gij draagt uwen kam te hoog; wij zullen hem +kappen.</p> +<p class="par">—Kappen! sprak Uilenspiegel; ik zeg u, dat Stalen +Wind u, vóór den prins, zal omverblazen. Geus ben ik, +leve de Geus!</p> +<p class="par">De drie onthutste predikanten spraken:</p> +<p class="par">—Hoe weet hij dat? Wij zijn verraden. Ter dood! +Leve de misse!</p> +<p class="par">En van onder hunne hooze trokken zij goed aangezette +kruismessen uit.</p> +<p class="par">Maar zonder hen af te wachten, week Uilenspiegel +achteruit, langs het struikgewas, waarin Lamme verscholen zat.</p> +<p class="par">Als hij oordeelde, dat de predikanten binnen het bereik +van het schot waren, riep hij:</p> +<p class="par">—Raven, zwarte raven, Looden Wind blaast! Ik zing +uwen dood.</p> +<p class="par">En hij kraste.</p> +<p class="par">Een busschot kwam uit het struikgewas, smeet den +grootsten predikant met zijn gezicht ter aarde. Een tweede schot velde +den tweeden.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ontwaarde tusschen het struikgewas de +goede tronie van Lamme, en zijn opgeheven arm, die haastiglijk de bus +opnieuw laadde.</p> +<p class="par">Een blauwe rookwolk steeg op uit het donker +struikgewas.</p> +<p class="par">De derde predikant viel, als in razernij, op +Uilenspiegel aan, die zeide:</p> +<p class="par">—Stalen Wind of Looden Wind, ook gij verhuist naar +de andere wereld!</p> +<p class="par">En hij greep hem aan en hij stond dapper te weer.</p> +<p class="par">Elkaar scherp in het oog houdend, stonden de beide +vijanden pal op den weg, steken toebrengend en afwerend. Uilenspiegel +was heel met bloed bedekt, want zijn tegenstander, behendig soldaat, +had hem gekwetst aan hoofd en been. Maar hij vocht als een leeuw. Het +bloed gutste uit zijn hoofd, en verblindde hem: toch weerde hij af, met +groote achterweertsche passen. Met de linkerhand wischte hij zijn bloed +af, maar zijne krachten verflauwden. Zeker ware hij gedood, hadde +Lamme, met een derde schot, den predikant niet geveld. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9030" href="#xd21e9030" name= +"xd21e9030">269</a>]</span></p> +<p class="par">En een vloek stierf op zijne lippen, terwijl hij bloed +en doods-schuim braakte.</p> +<p class="par">En opnieuw steeg een blauwe rookwolk uit het +struikgewas, waartusschen Lamme weer zijne goede tronie zien liet.</p> +<p class="par">—Is ’t gedaan? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ja, mijn vriend, antwoordde Uilenspiegel, maar +kom....</p> +<p class="par">Als Lamme te voorschijn kwam, zag hij Uilenspiegel +gansch met bloed bedekt.</p> +<p class="par">Ondanks zijnen buik, liep hij als een hert, en kwam bij +Uilenspiegel, die nabij de gedoode mannen zat.</p> +<p class="par">—Hij is gekwetst, mijn goede vriend, sprak hij, +gekwetst door dien vuigen moordenaar!</p> +<p class="par">En, met een schop, sloeg hij de tanden van een der +predikanten stuk.</p> +<p class="par">—Gij antwoordt niet, Uilenspiegel, hernam hij; +gaat gij sterven? Waar is de balsem? Ha, in de weitasch, onder de +worsten.</p> +<p class="par">... Uilenspiegel, hoort gij mij niet? Laas, ik heb geen +warm water om uwe wonden te wasschen, en er is geen middel om er te +krijgen. Maar ik haal water uit de Samber. Spreek toch, mijn vriend. +Gij zijt toch zóó erg niet gekwetst? Hier, een weinig +koud water, niet waar? Ha, hij wordt wakker. Ik ben het, uw vriend; ze +zijn allemaal dood. Linnen! linnen om zijne wonden te verbinden! Er is +er geen. Ha! mijn hemd!</p> +<p class="par">Lamme kleedde zich uit en vervolgde:</p> +<p class="par">—Aan stukken, het hemd! Het bloed is gestelpt. +Mijn vriend zal niet sterven.... ’t Is koeltjes, zoo bloot in de +vinnige lucht. Ik ga mij weer aankleeden. Hij zal niet sterven. Ik ben +het, Uilenspiegel, ik, uw vriend Lamme. Hij glimlacht. Ik ga de +moordenaars aftasten. Zij hebben guldens in hunnen buik. Ja, zij hebben +gouden darmen: karolussen, daalders, lammeren, florijnen, oortjes en +brieven! Wij zijn rijk! Meer dan driehonderd karolussen voor ons +getweeën. Wij zullen de wapenen nemen en ’t geld. Stalen +Wind zal niet blazen voor den edelen prins!</p> +<p class="par">Uilenspiegel klappertandde door de koude, en stond +op.</p> +<p class="par">—Daar zijt gij op de beenen! sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Door de kracht van den balsem, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Balsem van dapperheid! zeide Lamme.</p> +<p class="par">Vervolgens sleepte hij de lijken van de predikanten een +voor een voort, en smeet ze in een hol, tusschen de rotsen, met hunne +wapenen en hunne kleederen, behalve den mantel. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9067" href="#xd21e9067" name= +"xd21e9067">270</a>]</span></p> +<p class="par">In de lucht fladderden de raven, krassend van +ongeduldige vraatzucht.</p> +<p class="par">En de Samber vloeide als een stalen stroom, onder den +grauwen hemel.</p> +<p class="par">En de sneeuw viel en wischte de bloedvlekken uit. Maar +toch waren zij ongerust en bekommerd.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Ik dood liever een kieken dan een mensch.</p> +<p class="par">En zij stegen weder op hunne ezels.</p> +<p class="par">Aan de poorten van Hoei, bloedden de wonden nog altijd; +de vrienden gebaarden daar twist te krijgen, stegen van hunne ezels en +schermden met hunne kruismessen. Na het gevecht, dat zeer wreed in +schijn was, stegen zij weder op hunne dieren en kwamen binnen de stede, +nadat zij aan de poorten hunne reispassen hadden getoond.</p> +<p class="par">Toen de vrouwen Uilenspiegel gekwetst en Lamme +zegevierend op zijn ezel zagen, keken zij met teeder medelijden naar +Uilenspiegel en dreigden zij Lamme met de vuist, zeggende:</p> +<p class="par">—Dáár is de deugniet, die zijn +vriend schier vermoordde.</p> +<p class="par">Lamme, ongerust, keek of hij onder haar zijn vrouwtje +niet vond.</p> +<p class="par">Hij zocht te vergeefs, wat hem in een weemoedige +stemming bracht.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.23" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">—Waar gaan wij henen? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Naar Maastricht, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar, mijn zoon, men zegt dat het leger des +hertogen rond Maastricht samengebracht is en dat Alva zelf in die stede +verblijft. Onze reispassen zullen niet voldoende zijn. En al hadden de +Spaansche soldeniers er mede genoegen, wij zouden niettemin in de stad +gehouden en ondervraagd worden. Ondertusschen zouden zij den moord van +de predikanten vernemen en zouden wij aan het leven vaarwel mogen +zeggen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—De raven, uilen en gieren zullen al het vleesch +aftrekken, zoodat hun aangezicht onkennelijk zal geworden zijn. Wat +onze passen betreft, die zouden wel goed zijn; maar als men den moord +vernam, zouden wij gewis, zooals gij zegt, aangehouden worden. Daar wij +te Maastricht wezen moeten, zullen wij over Landen trekken. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e9104" href="#xd21e9104" name= +"xd21e9104">271</a>]</span></p> +<p class="par">—Ze zullen ons ophangen, zei Lamme.</p> +<p class="par">—We zullen er wel door geraken, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Aldus koutend kwamen zij in de afspanning <i>de +Ekster</i>, waar zij goed eten, goede slaping en hooi voor hunne ezelen +vonden.</p> +<p class="par">’s Anderen daags begaven zij zich op weg naar +Landen.</p> +<p class="par">Toen zij omtrent een groote hoeve, nabij de stad kwamen, +floot Uilenspiegel als de Leeuwerik, en dadelijk antwoordde daarop, van +binnen, een helder hanengekraai. Een cijnzenaar met een goedig gezicht +verscheen op den drempel der hoeve. Hij riep hun toe:</p> +<p class="par">—Vrienden, leve de Geus! komt binnen.</p> +<p class="par">—Wie is dat? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Thomas Utenhove, de dappere hervormde; de knechts +en dienstmaagden zijner hoeve ijveren als hij voor het vrije +geweten.</p> +<p class="par">Utenhove sprak toen:</p> +<p class="par">—Gij zijt zendelingen des prinsen. Eet en +drinkt.</p> +<p class="par">En de hesp siste in de pan en de worsten insgelijks; en +de wijn werd opgebracht en de glazen gevuld. En Lamme dronk als een +tempelier en liet zich de spijzen goed smaken.</p> +<p class="par">De knechts en meiden van de hoeve kwamen beurtelings +voor de halfgeopende deur kijken, om hem met de tanden te zien werken. +En de mannen zeiden, begeerig, dat zij wel zooveel zouden eten als +hij.</p> +<p class="par">Op het einde van den maaltijd, sprak Thomas +Utenhove:</p> +<p class="par">—Honderd boeren zullen deze week van hier +vertrekken; zij zeggen dat zij aan de dijken van Brugge en omstreken +gaan werken. Zij reizen bij troepen van vijf of zes, en langs +verschillende wegen. Te Brugge zullen zij schuiten vinden, die hen over +zee naar Emden zullen brengen.</p> +<p class="par">—Hebben zij wapenen en geld? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Elkeen heeft tien gulden en een hertsvanger, +antwoordde Utenhove.</p> +<p class="par">—God en de prins zullen U loonen!</p> +<p class="par">—Ik behoef geene belooning; wat ik doe, doe ik uit +overtuiging, zeide Utenhove.</p> +<p class="par">—Vriend gastheer, vroeg Lamme, die dikke zwarte +pensen aan ’t peuzelen was, hoe krijgt gij ze zoo geurig, zoo +smakelijk en zoo fijn van vet?</p> +<p class="par">—Wij doen er kaneel en kattenkruid in, antwoordde +de gastheer. <span class="pagenum">[<a id="xd21e9152" href="#xd21e9152" +name="xd21e9152">272</a>]</span></p> +<p class="par">Vervolgens vroeg hij aan Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Hoort Edzard, grave van Friesland, nog steeds tot +den aanhang des prinsen?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Openlijk niet, maar toch verleent hij te Emden +schuilplaats aan zijne vaartuigen.</p> +<p class="par">En hij voegde er bij:</p> +<p class="par">—Wij moeten naar Maastricht.</p> +<p class="par">—Dat zult gij niet kunnen, sprak de gastheer; het +leger des hertogen is vóór de stad en in ’t +ronde.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e9169width"><img src="images/pl15.jpg" alt= +"Het meideken leidde hem mede. (Blz. 298)." width="501" height="720"> +<p class="figureHead">Het meideken leidde hem mede. (Blz. 298).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Vervolgens bracht hij hem naar den zolder; daar toonde +hij hem van verre de vendels en kornetten ruiterij en voetvolk, die +door het veld reden en marcheerden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Ik geraak er wel door, zoo gij, die hier machtig +zijt, mij de toelating geeft tot trouwen. De vrouw moet lieftallig, +zachtaardig en schoon zijn en moet, zoo niet voor altijd, dan toch voor +eene week met mij willen trouwen.</p> +<p class="par">Lamme zuchtte en sprak:</p> +<p class="par">—Doe dat niet, mijn vriend, zij zou u alleen +laten, zonder kommer voor uw liefdevuur. Uw bed, waarop gij thans zoo +vredevol slaapt, zal eene koets van netelen worden, waaruit de zoete +nachtrust vlieden zal.</p> +<p class="par">—Ik trouw, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En Lamme was diep bedroefd, omdat hij niets op de tafel +meer vond. Maar hij ontdekte krakelingen in eene schaal, en hij speelde +ze weemoedig binnen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei tot Thomas Utenhove:</p> +<p class="par">—Nu, luister. Bezorg mij eene vrouw, rijk of arm. +Ik ga met heur naar de kerk en doe het huwelijk inzegenen door den +pastoor. Deze geeft ons een huwelijksbewijs, hoewel ongeldig, daar het +komt van een aanhanger der Inquisitie; wij doen er in schrijven, dat +wij goede kerstenen zijn, die gebiecht hebben en ten avondmaal gegaan +zijn, dat wij apostolisch leven volgens de regelen Onzer Heilige Moeder +de Roomsche Kerk,—die heure kinderen verbrandt,—om aldus +over ons den zegen te roepen van Onzen Heiligen Vader den Paus, van de +hemelsche en aardsche heirscharen, van de santen, santinnen, dekenen, +pastoors, monniken, soldeniers, serjanten, hangmannen en andere +diepers. Met dat kostbare bewijs op zak, maken wij de toebereidselen +voor de gebruikelijke speelreis. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e9191" href="#xd21e9191" name="xd21e9191">273</a>]</span></p> +<p class="par">—Maar de vrouw? vroeg Thomas Utenhove.</p> +<p class="par">Die zult gij mij zoeken, antwoordde Uilenspiegel. Ik +neem dus twee speelwagens, die ik versier met sparre- en hulstetakken +en papieren festoen. En ik laat er de mannen in stijgen, die gij den +prins zenden wilt.</p> +<p class="par">—Maar de vrouw? vroeg Thomas Utenhove.</p> +<p class="par">—Die zal niet ver van hier zijn, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zijne rede vervolgend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Voor den eersten wagen span ik twee uwer peerden, +voor den tweeden onze beide ezelen. Den eersten wagen neem ik in met +mijne vrouw, mijn vriend Lamme, de getuigen; de tweede wagen is bestemd +voor de speellieden. Vervolgens trekken wij er op los, met wuivende +vendels en onder ’t geschal van tamboerijnen, pijpen, schalmeien; +zingend, dansend en drinkend, rijden wij in vollen draf de groote baan +op, die naar het galgeveld of naar de vrijheid leidt!</p> +<p class="par">—Ik wil u helpen, sprak Thomas Utenhove. Maar de +vrouwlieden en dochteren zullen heure mannen en minnaren willen +volgen.</p> +<p class="par">—Wij gaan mee op Gods genade, sprak een minzaam +meideken, dat het hoofd binnenstak.</p> +<p class="par">—Als het noodig is, zei Thomas Utenhove, kunnen er +vier wagens zijn; aldus zouden wij meer dan vijf en twintig man aan den +prins kunnen sturen.</p> +<p class="par">—De hertog zal het kind van de rekening zijn, +sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En de vloot van den prins zal eenige dappere +soldaten meer tellen, antwoordde Thomas Utenhove.</p> +<p class="par">Vervolgens deed hij het klokje luiden, om al zijne +knechts en dienstmaagden samen te roepen.</p> +<p class="par">Toen allen vergaderd waren, sprak hij tot hen:</p> +<p class="par">—Gij allen, die Zeeuwen zijt, mannen als +vrouwlieden, luistert: Uilenspiegel, de Vlaming, hier tegenwoordig, wil +U in bruidsgewaad door het leger des hertogen brengen.</p> +<p class="par">De mannen en vrouwen van Zeeland riepen te gelijk:</p> +<p class="par">—Doodsgevaar! wij zijn er bij!</p> +<p class="par">En de mannen zeiden tot elkaar:</p> +<p class="par">—Voor ons is het een geluk, een land van +dienstbaarheid te verlaten om de vrije zee te bevaren. Als God er +vóór is, wie zal er tegen zijn?</p> +<p class="par">De vrouwlieden en meidekens spraken: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9232" href="#xd21e9232" name= +"xd21e9232">274</a>]</span></p> +<p class="par">—Wij volgen onze mannen en vrienden. Wij zijn uit +Zeeland en zullen er schuilplaatse vinden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wendde zich tot een jong en liefelijk +meideken uit den troep, en zei schertsend:</p> +<p class="par">—Met u wil ik trouwen.</p> +<p class="par">Doch blozend antwoordde zij:</p> +<p class="par">—Ik wil wel; doch alléén in de +kerk.</p> +<p class="par">De vrouwen spraken lachend tot elkaar:</p> +<p class="par">—Heur hert trekt naar Hans, den zoon van den baas. +Hij vertrekt zeker met heur.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Hans.</p> +<p class="par">En de vader zei tot hem:</p> +<p class="par">—Gij moogt.</p> +<p class="par">De mannen trokken hunne beste kleederen aan: fluweelen +wambuis en hooze, met het groot opperste kleed daarboven, en zetten +breedgerande hoeden op ’t hoofd, die hen tegen zon en regen +zouden beschutten; ook de vrouwen kleedden zich in feestdos: gebekte +zwarte onderbroeken, geplooide witte halskragen, hemelsblauwe en +scharlakenroode borststukken met goudborduurselen, zwarte wollen rokken +met breede fluweelen banden van dezelfde kleur, zwarte saaien kousen en +fluweelen schoenen met zilveren gespen; op het voorhoofd hadden zij +groote klatermeersen, die de meidekens links en de getrouwde +vrouwlieden rechts droegen.</p> +<p class="par">Vervolgens ging Thomas Utenhove naar de kerk, den +pastoor verzoeken Thijlbert, zoon van Klaas, in de wandeling +Uilenspiegel geheeten, dadelijk te willen trouwen met Tanneken Pieters. +En meteen stak hij den pastoor twee rijksdaalders in de hand: de +parochiepaap stemde gereedelijk toe.</p> +<p class="par">Dienvolgens begaf Uilenspiegel zich naar de kerk met +heel de bruiloft, en daar trouwde hij, vóór den pastoor, +met Tanneken, die zoo schoon en zoo lief, zoo knap en zoo poezel was, +dat hij zich moest inhouden om niet in heure kaken te bijten, die op +twee kriekappeltjes geleken.</p> +<p class="par">En hij zeide heur dat hij het maar liet, uit eerbied +voor heur lief en zacht gezichtje. Maar schalksch zei ze:</p> +<p class="par">—Wees toch stil, zie eens hoe Hans u beziet; hij +zou u vermoorden!</p> +<p class="par">En een meideken, dat jaloersch was, zei:</p> +<p class="par">Zoek elders, Uilenspiegel, ziet gij niet dat zij bang is +voor heuren minnaar? <span class="pagenum">[<a id="xd21e9269" href= +"#xd21e9269" name="xd21e9269">275</a>]</span></p> +<p class="par">Lamme wreef in zijne handen en riep:</p> +<p class="par">—Ge zult ze toch allen niet hebben!</p> +<p class="par">En hij was in zijn schik.</p> +<p class="par">Uilenspiegel droeg geduldig zijn lot en keerde met de +bruiloft terug naar de hoeve. Daar dronk men en zong men en deed hij +bescheid met het jaloersche meideken. Hans was er gansch in zijn schik +om, maar Tanneken niet, en de bruidegom van ’t meideken +evenmin.</p> +<p class="par">Rond den middag, bij helderen zonneschijn en terwijl een +frisch windeken woei, reden de wagens voort; ze waren gansch versierd +met bloemen en loover, en met wapperende vendels. En ze vertrokken +onder ’t blijde geschal van pijpen, schalmeien, tamboerijnen en +doedelzakken.</p> +<p class="par">In ’t kamp van Alva was ’t een andere +kermis. De posten en schildwachten bliezen alarm en kwamen +achtereenvolgens terug naar het kamp, zeggende:</p> +<p class="par">—De vijand nadert; wij hebben ’t gerucht van +pijpen en schalmeien gehoord, en vendels gezien. ’t Is een sterke +afdeeling ruiterij die ons zeker in een hinderlaag wil lokken. Het +legerkorps is ongetwijfeld in aantocht.</p> +<p class="par">Dadelijk deed de hertog de kampmeesters, kolonels en +hoplieden verwittigen, het leger in slagorde stellen en den vijand +verkennen.</p> +<p class="par">Plotseling verschenen vier wagens, die op de +busschutters toereden. In de wagens waren de mannen en vrouwen aan +’t dansen, bij ’t blijde gerinkel van bottels en glazen en +’t luidruchtig geschal van pijpen, schalmeien, trommelen en +doedelzakken.</p> +<p class="par">De bruiloft hield halt, en de hertog van Alva kwam zelf +toegeloopen op het gerucht en zag de jonge bruid op een van de wagens +en, naast heur, Uilenspiegel, heuren bruidegom, met zijn hoed vol +bloemen; en al de boeren en boerinnen waren van de wagens gesprongen en +dansten rond het jonge paar, en noodden de soldaten tot drinken.</p> +<p class="par">Alva en de zijnen waren grootendeels verwonderd over den +eenvoud dier buitenlieden, die zongen en dansten, te midden van een +leger, dat in slagorde stond.</p> +<p class="par">En allen, die in de wagens zaten, schonken wijn aan de +Spaansche soldaten.</p> +<p class="par">En de Maranen zwaaiden met de hoeden en juichten hen +toe.</p> +<p class="par">Als de wijn op was, reden de boeren en boerinnen voort, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e9299" href="#xd21e9299" name= +"xd21e9299">276</a>]</span>onder ’t geschal van tamboerijnen, +pijpen en doedelzakken. Niemand deed hun de minste moeilijkheid +aan.</p> +<p class="par">Integendeel, de soldaten schoten een salvo met hunne +bussen.</p> +<p class="par">En zoo kwamen zij in Maastricht, waar Uilenspiegel zich +verstond met de hervormden om, door middel van schepen, een grooten +voorraad wapenen en munitie naar de vloot van den Zwijger te +zenden.</p> +<p class="par">Ook te Landen deden zij hetzelfde.</p> +<p class="par">En, als daglooners gekleed, geraakten zij overal +door.</p> +<p class="par">De list kwam den hertog ter oore; en er werd een liedje +op gemaakt, dat hem gezonden werd, met dit refrein:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Bloed-hertog, dwaas-hertog,</p> +<p class="line">Hebt ge de bruid gezien?</p> +</div> +<p class="par first">En telkens dat hij een verkeerde beweging gemaakt +had, zongen de soldaten:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">De hertog krijgt schele oogen,</p> +<p class="line">Hij heeft de bruid gezien.</p> +</div> +</div> +</div> +<div id="ch3.24" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Afgunst verteerde koning Philippus. In zijn +hoogmoed bad hij jammerend God, dat hij hem de macht zou geven Engeland +te overwinnen, Frankrijk te veroveren, Milaan, Genua en Venetië in +te nemen en, meester der zeeën, heel Europa te gebieden.</p> +<p class="par">Hij dacht aan die zegepraal, maar hij lachte niet.</p> +<p class="par">Gedurig was hij huiverig; de wijn verwarmde hem niet, +noch het vuur van het welriekend hout, dat altijd brandde in de zaal +waar hij verbleef. Daar zat hij te midden van zoovele brieven, dat men +er wel honderd tonnen mede had kunnen vullen; hij dacht aan de +alleen-heerschappij over gansch de aarde, zooals die uitgeoefend werd +door de Roomsche keizers, en aan den naijver en den haat die hij zijnen +zoon don Carlos toedroeg, sedert deze de plaats van den hertog van Alva +in de Nederlanden had willen innemen. En als hij hem zag, mismaakt, zot +en boosaardig, kwam er een nog grootere haat over hem. Maar niemand +sprak hij er over.</p> +<p class="par">Zij, die den koning en zijnen zoon dienden, wisten niet +wien zij ’t meest moesten vreezen, óf den moordzieken +kroonprins, die zijn dienaren in ’t gezicht krabde, òf den +gluiperigen koning, <span class="pagenum">[<a id="xd21e9335" href= +"#xd21e9335" name="xd21e9335">277</a>]</span>die zich van anderen +bediende als hij iemand wilde treffen, en die als eene hyena leefde van +lijken.</p> +<p class="par">De dienaren waren verschrikt als ze den een achter den +anderen zagen sluipen, en zeiden, dat men, in ’t Escuriaal, +weldra van dooden zou hooren.</p> +<p class="par">Weldra vernamen zij, dat don Carlos gevangen gezet was, +wegens hoogverraad. En zij wisten dat verdriet hem verteerde; dat hij +door de staven van zijn kerker had willen kruipen om te vluchten, en +zich aldus het aangezicht had gekwetst.</p> +<p class="par">Ook wist men, dat mevrouwe Isabella van Frankrijk, zijne +moeder, gedurig weende.</p> +<p class="par">Maar koning Philippus weende niet.</p> +<p class="par">Ze kregen mare, dat men don Carlos versche vijgen +gegeven had, en dat hij ’s anderen daags zoo zacht gestorven was +alsof hij ingesluimerd was.</p> +<p class="par">De dokters zeiden: Zoodra hij de vijgen gegeten had, +hield zijn hert op met kloppen en werden de natuurlijke +levensverrichtingen afgebroken; zijn buik zwol op en zoo gaf hij den +geest.</p> +<p class="par">Koning Philippus woonde de uitvaart van don Carlos bij, +deed hem begraven in de kapel zijner koninklijke verblijfplaats en +eenen steen op zijn graf leggen, maar hij weende niet.</p> +<p class="par">En spottend met het vorstelijk grafschrift, dat in dien +steen was gebeiteld, zeiden de dienaren tot elkander:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">HIER LIGT BEGRAVEN DEGENE DIE VERSCHE</p> +<p class="line">VIJGEN AT EN STIERF ZONDER ZIEK TE ZIJN.</p> +</div> +<div lang="es" class="lgouter"> +<p class="line"><i>A qui jace qui en para desit verdad</i>,</p> +<p class="line"><i>Morio s’in infirmidad</i>.</p> +</div> +<p class="par first">En koning Philippus bezag met ontuchtige blikken +de prinses van Eboli, die getrouwd was. Door drift verteerd, smeekte +hij heur en zij weerstond niet....</p> +<p class="par">Mevrouwe Isabella van Frankrijk, die, naar men zeide, +don Carlos’ inzichten op de Nederlanden begunstigd had, werd +droef en mager. Heur haar viel uit, met dikke lokken te gelijk. En +dikwerf braakte zij, en de nagelen heurer teenen en vingeren vielen +uit. En zij stierf.</p> +<p class="par">En koning Philippus weende niet. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9374" href="#xd21e9374" name= +"xd21e9374">278</a>]</span></p> +<p class="par">Het haar van den prins van Eboli viel insgelijks uit. +Hij werd droef en klaagde gedurig. Dan vielen ook zijne nagelen van +teenen en vingeren uit. En hij stierf.</p> +<p class="par">En de koning deed hem begraven.</p> +<p class="par">En hij betaalde den rouw der weduwe, en weende niet.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.25" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd kwamen eenige vrouwlieden en +meidekens van Damme vragen aan Nele of zij meibruid wilde zijn en zich +wilde verbergen in het struikgewas, met den bruidegom dien men voor +haar vinden zou; want, zeiden de vrouwen, niet zonder afgunst, geen +jongeling van Damme en ’t ronde zou u versmaden; allen zouden +willen trouwen met u, die zoo schoon en zoo braaf, zoo jong en zoo +frisch blijft: gave van toovernij, gewis.</p> +<p class="par">Nele antwoordde:</p> +<p class="par">—Zegt tot de jongelieden, die mij tot huisvrouw +zouden begeeren, dat Nele’s hert niet hier is, maar verre, bij +hem die ronddoolt om den grond der vaderen te verlossen. En zoo ik +frisch blijf, lijk gij zegt, is dit geene gave van tooverij, maar van +gezondheid.</p> +<p class="par">De vrouwen antwoordden:</p> +<p class="par">—Katelijne nochtans wordt verdacht.</p> +<p class="par">—Hecht geen geloof aan de woorden der boozen, +antwoordde Nele. Katelijne is geene tooveres. De heeren der vierschaar +hebben werk op heur hoofd verbrand, en God heeft heur met uitzinnigheid +geslagen.</p> +<p class="par">En Katelijne, die in een hoek op de hurken zat, +schuddebolde en sprak:</p> +<p class="par">—Doe het vuur uit, hij zal terugkomen, Hansken, +mijn liefste.</p> +<p class="par">De vrouwen vroegen wie het Hansken was, waarvan +Katelijne sprak.</p> +<p class="par">Nele antwoordde:</p> +<p class="par">—De zoon van Klaas, mijn zoogbroeder, dien zij +waant verloren te hebben, sedert God heur zoo wreedelijk trof.</p> +<p class="par">En de goede vrouwlieden gaven zilveren oortjes aan +Katelijne.</p> +<p class="par">En de nieuwe geldstukken die er bij waren, toonde zij +eenen, dien niemand zag, zeggende:</p> +<p class="par">—Ik ben rijk, ik heb blinkend geld. Kom, Hansken, +mijn liefste; ik zal uwe koozerijen betalen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9413" href="#xd21e9413" name= +"xd21e9413">279</a>]</span></p> +<p class="par">En als de vrouwen henen waren, weende Nele in de eenzame +hut. En ze dacht aan Uilenspiegel, die in verre landen doolde en dien +ze niet volgen mocht, en ook aan Katelijne, die steende:—Doe het +vuur uit! en de beide handen op heure borst drukte, om te bedieden, dat +het vuur der uitzinnigheid brandde in heur hoofd en heur lijf.</p> +<p class="par">En intusschen verborgen meibruid en meibruidegom zich in +het hooge gras.</p> +<p class="par">De jongen, die de meibruid vond, was de koning van +’t feest; was het integendeel een meisje dat den bruidegom vond, +dan was zij de koningin van het meifeest.</p> +<p class="par">Nele hoorde van verre de vreugdekreten van knapen en +meidekens, toen de meibruid aan den boord eener gracht, in het hooge +gras, werd gevonden.</p> +<p class="par">En zij weende als zij dacht aan den zoeten tijd, toen +men heur en heuren vriend Uilenspiegel zocht.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.26" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">En Uilenspiegel en Lamme, schrijlings op hunne +ezels gezeten, vervolgden hunnen weg.</p> +<p class="par">—Nu, Lamme, luister goed, sprak Uilenspiegel, de +Nederlandsche edelen, naijverig op den prins van Oranje, verrieden de +zaak der eedgenooten, het heilig verbond, het kloekmoedig eedverbond, +dat geteekend was voor het welzijn van den grond onzer vaderen. Egmond +en Hoorne waren ontrouw, doch zij vonden er niet het minste voordeel +bij, integendeel; Brederode is dood; in dezen oorlog blijven ons niets +anders over dan het arme volk van Brabant en Vlaanderen, dat op +eerlijke hoofdmannen wacht om op te rukken; en vervolgens, mijn jongen, +de eilanden van Zeeland en Noord-Holland, waarvan de prins stadhouder +is; en verder nog, op zee, Edzard, graaf van Emden en van +Oost-Friesland.</p> +<p class="par">—Laas! sprak Lamme, ik word het wel gewaar: wij +dwalen rond tusschen rad, galg en brandstapel, stervend van honger, +stikkend van dorst, zonder hoop ergens ruste te vinden.</p> +<p class="par">—’t Is maar een begin, antwoordde +Uilenspiegel. Ge moet toch bekennen, dat ons bestaan heel vroolijk is: +wij dooden onze vijanden; wij spotten met hen, hebben onze tasschen vol +florijnen en daalders; wij zijn goed gevoed met vleesch, met brood en +met wijn. Wat wilt gij nog meer, pluimzak? Willen wij onze ezels +verkoopen om peerden te koopen? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e9435" href="#xd21e9435" name="xd21e9435">280</a>]</span></p> +<p class="par">—Thijl, zeide Lamme, de draf van een peerd is +tamelijk hard voor een man, zoo vollijvig als ik.</p> +<p class="par">—Gij kunt u te peerd zetten lijk de boeren, +antwoordde Uilenspiegel, en niemand zal u uitlachen, mits gij gekleed +zijt als een boer en geen zweerd draagt lijk ik, doch enkel eenen +verkensspriet.</p> +<p class="par">—Maar, vroeg Lamme, zijt gij wel zeker, dat onze +passen kunnen dienen in de kleine steden?</p> +<p class="par">—Heb ik geen bewijs van den parochiepaap, sprak +Uilenspiegel, met een groot lakzegel van de kerk, dat er aanhangt met +twee perkamenten steerten; hebben wij ook onze biechtbriefkens niet? De +huurlingen en serjanten des hertogen vermogen niets tegen twee mannen, +van zulke goede papieren voorzien.</p> +<p class="par">Lamme antwoordde niet.</p> +<p class="par">—En de zwarte paternosters die wij verkoopen? +vervolgde Uilenspiegel. Wij beiden zijn ruiters, gij Vlaming, ik +Duitscher, wij reizen op uitdrukkelijk bevel van den hertog, om de +ketters dezer landen tot het heilig katholiek geloove terug te brengen, +door het verkoopen van gewijde voorwerpen. Aldus zullen wij overal +binnendringen, bij de groote heeren en in de rijke abdijen. En daar +zullen wij rijkelijk onthaald worden. En wij zullen hunne geheimen +ontstelen. Verblijd u van te voren, mijn zachtaardige vriend.</p> +<p class="par">—Jongen, sprak Lamme, wat wij doen is werk van +spionnen.</p> +<p class="par">—Krachtens recht en oorlogswet, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Als zij de zaak der drie predikanten vernemen, +worden wij geradbraakt, zei Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Leven steekt op mijn Vaandel uit,</p> +<p class="line">Leven in ’t licht der rede.</p> +<p class="line">Lederen is mijn eerste huid,</p> +<p class="line">Stalen is mijn tweede.</p> +</div> +<p class="par first">Doch Lamme zuchtte:</p> +<p class="par">—Ik, ik heb maar één vel, en het is +zeer zacht; bij den minsten daggeslag zou het seffens open liggen. Wij +zouden beter doen ons aan een of ander nuttig ambacht over te leveren, +dan aldus van het een oord naar ’t ander te dolen, om al die +<span class="pagenum">[<a id="xd21e9470" href="#xd21e9470" name= +"xd21e9470">281</a>]</span>groote prinsen te dienen, die, met de voeten +in fluweelen muilen, rustig, aan vergulde tafelen, ortolanen eten. Voor +ons de slagen, de gevaren, het gevecht, de regen, de hagel, de +sneeuwstormen en de magere soep van de zwervers; voor hen, de heerlijke +worsten, de vette kapoenen, de geurige lijsters, de smakelijke +ganzen.</p> +<p class="par">—Het water komt in uwen mond, mijn zachtaardige +vriend, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Waar zijt gij, nieuwbakken brood, geurige +koekebakken, heerlijke rijstpap? En gij, waar zijt gij, mijn +vrouwtje?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijn hert en drijft +mij ten strijde. Maar gij, zachtmoedige Lamme, die den dood van uwen +vader noch uwe moeder moet wreken, noch het verdriet van hen die gij +bemint, nog uw huidige armoede, laat mij alleen gaan, daar waar de +plicht mij roept, zoo de vermoeienissen des oorlogs u afschrikken.</p> +<p class="par">—Alleen? sprak Lamme.</p> +<p class="par">En hij hield zijn ezel in, die dezen stilstand ten nutte +maakte om zich deugd te doen aan de distelen, waarmede de weg vol +stond, zoo ver het oog reikte. Uilenspiegel’s grauwtje bleef +insgelijks staan en nam deel aan ’t ezelsfestijn.</p> +<p class="par">—Alleen? sprak Lamme. Dát zult gij niet +doen; mij alleen laten ware een groote wreedheid. Alreeds mijne vrouw +kwijt, en vervolgens mijn vriend, dat ware te veel. Ik zal nooit meer +klagen, ik beloof het u. En, als het nu toch moet zijn,—en hij +hief kloekmoedig het hoofd op,—zal ik gaan onder den kogelregen, +ja! En in ’t midden der zweerden, ja! vlak in ’t gezicht +van die leelijke huurlingen, die bloed zuipen lijk wolven. En mocht ik +eens doodelijk getroffen aan uwe voeten neervallen, begraaf mij dan, +mijn vriend Uilenspiegel, en ziet gij later mijne vrouw weer, zeg heur +dat ik gestorven ben, omdat ik niet leven kon zonder door iemand bemind +te wezen.... Neen, dat zou ik niet kunnen, mijn vriend.</p> +<p class="par">En Lamme weende, en Uilenspiegel voelde een krop in de +keel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.27" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In dien tijd verdeelde de hertog zijn leger in +twee afdeelingen: het eerste korps zond hij naar het hertogdom +Luxemburg, het ander naar het markgraafschap Namen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9494" href="#xd21e9494" name= +"xd21e9494">282</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat is eene krijgsbeweging waarvan ik de reden +niet gis, sprak Uilenspiegel, maar ’t is mij eender, laat ons vol +vertrouwen naar Maastricht gaan.</p> +<p class="par">Toen zij omtrent de stede langsheen de Maas reden, zag +Lamme dat Uilenspiegel aandachtig al de booten bezag, die op den stroom +vaarden, en dat hij eindelijk bleef staan voor eene, met een +gebeeldhouwde meermin op den achtersteven. En die meermin hield een +schild vast, waarop, met gouden letteren op een zwart veld, het teeken +I-H-S stond, het teeken dat Onzen Heer Jezus-Christus bediedt.</p> +<p class="par">Uilenspiegel deed teeken tot Lamme om stil te staan, en +hij begon blijgemoed te fluiten als de leeuwerik.</p> +<p class="par">Op de boot kwam een man voor, die kraaide als een haan, +vervolgens, toen Uilenspiegel balkte als een ezel en naar het volk wees +dat op de kaai bijeengehoopt stond, insgelijks verschrikkelijk begon te +balken. Op dat geluid spitsten de beide ezelen van Lamme en +Uilenspiegel de ooren en vergezelden zij ’t refrein in hunne +moedertaal.</p> +<p class="par">Vrouwlieden trokken voorbij en ook mannen die met +jaagpeerden opgingen, en Uilenspiegel zei tot Lamme.</p> +<p class="par">—Die schipper spot met ons en met onze ezelen. Als +wij hem eens eene rammeling gaven op zijne boot? Wat dunkt u er +van?</p> +<p class="par">—Dat hij liever hier kome, zoo hij durft, +antwoordde Lamme.</p> +<p class="par">Toen sprak eene vrouw:</p> +<p class="par">—Als gij niet wilt voortgaan met uwe armen af, uwe +ribben gebroken, uwen snoet aan stukken, laat Sterke Pier dan maar +balken zooveel het hem lust.</p> +<p class="par">—Hi han! hi han! hi han! balkte de schipper.</p> +<p class="par">—Laat hem maar roepen, zei de vrouw, verleden week +zagen wij hem eene kar, beladen met zware tonnen bier, op de schouderen +nemen, en een andere kar inhouden, waarvoor een sterk Vlaamsch peerd +was gespannen. Dáár, sprak zij, naar eene afspanning +wijzend, daar in <i>den Blauwen Toren</i>, smeet hij, op twintig +stappen afstand, zijn mes door een eiken berd van twaalf duim dik.</p> +<p class="par">—Hi han! hi han! ging de schipper voort, terwijl +een jongetje van twaalf jaar op het dek van het schip klom en +insgelijks begon te balken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Uw Sterke Pier kan ons weinig schelen! Hij mag +zoo <span class="pagenum">[<a id="xd21e9527" href="#xd21e9527" name= +"xd21e9527">283</a>]</span>sterk zijn als hij wil, wij zijn sterker dan +hij, en mijn vriend Lamme hier, zou er twee van zijne dikte +binnenspelen, zonder hikken of blazen.</p> +<p class="par">—Wat zegt gij, mijn jongen? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—De waarheid, antwoordde Uilenspiegel, gij moet +niet loochenen uit zedigheid.</p> +<p class="par">En tot de vergaderde menigte vervolgde hij:</p> +<p class="par">—Ja, goede mannen, vrouwen en arbeiders, straks +zult gij hem zien te werk gaan met de vuisten en dien fameuzen Sterken +Pier met zijnen neus in het stof duwen.</p> +<p class="par">—Zwijg toch, zei Lamme.</p> +<p class="par">—Uwe kracht is gekend, antwoordde Uilenspiegel, +gij moet niet loochenen.</p> +<p class="par">—Hi han! riep de schipper.</p> +<p class="par">—Hi han! kefte het jongetje.</p> +<p class="par">Plotseling floot Uilenspiegel opnieuw, welluidend als +een kweelende leeuwerik.</p> +<p class="par">En de verrukte mannen, vrouwen en arbeiders vroegen hem +waar hij dat goddelijk vogelgezang had geleerd.</p> +<p class="par">—In het hemelrijk, van waar ik kom, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Vervolgens sprak hij tot den schipper, die niet ophield +met balken en spottend met de vingeren naar hem te wijzen:</p> +<p class="par">—Waarom blijft gij daar op uwe boot, nietdeug? +Durft gij aan wal komen om met ons en onze ezels te spotten?</p> +<p class="par">—Ja, durft gij? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Hi han! hi han! hi han! ging de schipper maar +voort. Heeren langooren, ik noodig u op mijne boot.</p> +<p class="par">—Doe maar altijd lijk ik, zei Uilenspiegel stille +tot Lamme. En den schipper riep hij toe:</p> +<p class="par">—Zijt gij Sterke Pier, ik, ik ben Thijl +Uilenspiegel. En onze ezelen, Jef en Jan, kunnen beter balken dan gij, +want balken is hunne moedertaal. Maar op uwe slecht gevoegde berden +komen, daarvoor zullen wij ons wachten. Uwe boot lijkt niet slecht op +eene kuip; als een golfslag haar voortstoot, wijkt zij weer achteruit, +en zij kan maar vooruit lijk de krabben, zijwaarts.</p> +<p class="par">—Ja, lijk de krabben! riep Lamme achterna.</p> +<p class="par">Toen sprak de schipper tot Lamme:</p> +<p class="par">—Wat mompelt gij daar onverstaanbaar tusschen uwe +tanden, spekblok?</p> +<p class="par">Lamme, die kwaad werd, riep: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9573" href="#xd21e9573" name= +"xd21e9573">284</a>]</span></p> +<p class="par">—Slechte christen, die mij mijn gebrek verwijt, +weet dat mijn vet mijn eigendom is en van voedzame spijzen voortkomt, +terwijl gij, oude, roestige nagel, van niets anders leeft dan van +uitgemergelde haringen, van keerswieken, van stokvischvellen, te +oordeelen naar uw magere beenen, die door uw gescheurde hooze +steken.</p> +<p class="par">—Die gaan malkander in ’t haar vliegen, +zeiden de omstanders, vol ongeduldig genoegen.</p> +<p class="par">—Hi han! hi han! riep de schipper.</p> +<p class="par">Lamme wilde van zijnen ezel stijgen, om steenen op te +rapen en naar den schipper te werpen.</p> +<p class="par">—Met geen steenen smijten, zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De schipper zeide iets in ’t oor van het jongetje, +dat naast hem op de boot aan ’t hihannen was.</p> +<p class="par">Het knaapje maakte een schuitje los, dat aan de boot +vastgemeerd was en bereikte den oever, door middel van eenen haak, dien +hij zeer behendig hanteerde.</p> +<p class="par">Toen hij dicht bij den wal was, riep hij, fier met het +hoofd omhoog:</p> +<p class="par">—De komplimenten van mijnen baas en hij vraagt of +gij op zijne boot durft komen om tegen hem te vechten met vuisten en +voeten. Die mannen en vrouwlieden zullen getuigen zijn.</p> +<p class="par">—Zeker, durven wij, zeide Uilenspiegel op waardige +wijze.</p> +<p class="par">—Wij nemen het gevecht aan, zeide op zijne beurt +Lamme, op hoogmoedigen toon.</p> +<p class="par">Het was om den middag; de handwerkslieden, dijkwerkers, +kasseiers, scheepmakers, de vrouwen met het middageten van heure +mannen, de kinderen die op hunne vaders stonden te zien, dewelke boonen +aten met gekookt vleesch, allen lachten, klapten in de handen bij de +gedachte aan een nakend gevecht en hoopten, met onverholen blijdschap, +dat een der strijders zijn kop zou ingeslagen worden, of deerlijk +gehavend in de vaart zou vliegen, tot groot genoegen van elkeen.</p> +<p class="par">—Mijn jongen, zei Lamme, die minder strijdlustig +werd, hij gaat ons in ’t water smijten.</p> +<p class="par">—Wel, laat er u in smijten, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—De dikzak wordt benauwd, zei de menigte +werklieden en vrouwen en kinderen.</p> +<p class="par">Lamme, altijd op zijnen ezel gezeten, keerde zich naar +hen toe en bekeek ze grammoedig, maar zij jouwden hem uit.</p> +<p class="par">—Laat ons op de boot gaan, zei Lamme tot +Uilenspiegel, zij zullen eens zien of ik benauwd ben! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9609" href="#xd21e9609" name= +"xd21e9609">285</a>]</span></p> +<p class="par">Op die woorden werd hij opnieuw uitgejouwd en +Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Laat ons op de boot gaan.</p> +<p class="par">Toen zij van hunne ezels gestegen waren, wierpen zij de +teugels naar het jongetje, hetwelk de grauwtjes vriendelijk streelde en +naar eene plaats leidde, waar distelen groeiden.</p> +<p class="par">Vervolgens nam Uilenspiegel een riem, deed Lamme in het +schuitje plaats nemen, wrikte naar de boot, en klom er op door middel +eener koord.</p> +<p class="par">Lamme, zweetend en blazend, volgde hem en klaverde +achter hem op de boot.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel op het dek van de bark stond, boog hij +zich voorover, alsof hij zijne schoenen wilde toerijgen, en zeide hij +eenige woorden tot den schipper, die glimlachte en pinkoogde, terwijl +hij naar Lamme keek.</p> +<p class="par">Vervolgens zond hij hem allerlei scheldwoorden naar het +hoofd, hiet hem deugniet, galgenaas, gevangenisgebroed, papeter, +vetbol, en zei:</p> +<p class="par">—Dikke walvisch, hoeveel tonnen traan levert gij +wel, als men u eenen steek in den buik geeft?</p> +<p class="par">Lamme antwoordde niet, doch vloog eensklaps naar hem als +een razende stier, wierp hem ten gronde en sloeg op hem uit al zijne +macht, doch hij deed hem niet veel zeer, omdat er niet veel kracht in +zijne vette armen stak.</p> +<p class="par">De schipper gebaarde dat hij zich verweerde, doch liet +hem begaan en Uilenspiegel zei op snoevenden toon:</p> +<p class="par">—Die nietdeug kan maar zien, dat hij ons te +drinken betaalt.</p> +<p class="par">De mannen, vrouwlieden, arbeiders, die van den oever het +gevecht nagingen, zeiden:</p> +<p class="par">—Wie had gedacht dat die dikzak zooveel kracht +had?</p> +<p class="par">En zij klapten in de handen, terwijl Lamme sloeg gelijk +de duivel op Geeraard. Maar de schipper nam geen andere voorzorg dan +zijn aangezicht te beschutten.</p> +<p class="par">Eensklaps zag men Lamme, met zijne knie op de borst van +Sterken Pier, met eene hand hem bij de keel houdend en met de andere +omhoog, gereed om te slaan.</p> +<p class="par">—Vraag om genade, schreeuwde hij razend, of ik +stoot u dwars door de berden uwer modderschuit.</p> +<p class="par">De schipper kuchte, om te bedieden, dat hij niet kon +spreken, en deed teeken met de hand dat hij om genade vroeg.</p> +<p class="par">Lamme hielp grootmoedig zijnen vijand opstaan en, met +den <span class="pagenum">[<a id="xd21e9648" href="#xd21e9648" name= +"xd21e9648">286</a>]</span>rug naar de toeschouwers, stak hij zijne +tong uit naar Uilenspiegel, die in een schaterlach uitberstte, toen hij +Lamme, met het hoofd omhoog, triomfantelijk met groote stappen op de +boot zag over en weer loopen.</p> +<p class="par">En de mannen, vrouwlieden, knapen en meidekens, die op +den oever stonden, juichten toe om het meest en riepen:</p> +<p class="par">—Leve de overwinnaar van Sterken Pier! ’t Is +een ijzeren man!</p> +<p class="par">En tot elkander zeiden zij:</p> +<p class="par">—Hebt gij hem zien slaan met de vuist? Ja, en met +een stoot met het hoofd smeet hij den andere ten gronde. Nu gaan zij +drinken om pais te maken. Sterke Pier komt boven met wijn en met +worsten.</p> +<p class="par">Inderdaad, Sterke Pier was twee kroezen en een groote +pint witten wijn van de Maas gaan halen. En Lamme en hij gaven elkander +de hand tot teeken van vrede.</p> +<p class="par">En Lamme, die als in den hemel was, ter wille van zijne +zegepraal en ook om den wijn en de worsten, vroeg hem, wijzend naar een +groote schouw waaruit een zwarte, dikke rook opsteeg, wat voor +stoverije hij maakte in het ruim.</p> +<p class="par">—’t Is oorlogskeuken, antwoordde Sterke Pier +met een glimlach.</p> +<p class="par">De menigte werklieden, vrouwen en kinderen was +uiteengegaan om zich naar den arbeid of naar huis te begeven, en van +mond tot mond verspreidde zich het gerucht dat een dik man, op eenen +ezel gezeten en vergezeld van een kleinen pelgrim, sterker dan Samson +was en dat men zich wachten moest hem scheef te bezien.</p> +<p class="par">Lamme at en dronk, en bezag zegevierend den +schipper.</p> +<p class="par">Deze zeide eensklaps:</p> +<p class="par">—Uwe ezelen vervelen zich ginder.</p> +<p class="par">Daarop bracht hij de boot tegen de kaai, ging aan wal, +nam een der ezelen bij de voorpooten en de achterpooten en, het dier +dragende gelijk het kindeken Jezus het lammeken droeg, zette hij het +neer op het dek van de boot.</p> +<p class="par">Vervolgens deed hij, zonder hijgen, hetzelfde met den +anderen ezel, waarna hij zeide:</p> +<p class="par">—Laat ons drinken!</p> +<p class="par">Het jongetje sprong op het dek.</p> +<p class="par">En zij dronken.</p> +<p class="par">Lamme stond verstomd; hij wist niet goed of hij het wel +was, geboortig uit Damme, welke dien sterken, gespierden man afgerost +<span class="pagenum">[<a id="xd21e9686" href="#xd21e9686" name= +"xd21e9686">287</a>]</span>had, en dorst hem nog slechts ter sluips +bezien en zonder den minsten hoogmoed, want hij vreesde dat de schipper +lust kreeg hem op te pakken gelijk hij de ezelen opgenomen had, en hem +levend in de Maas te smijten, uit weerwraak.</p> +<p class="par">Maar glimlachend noodde de schipper hem nogmaals tot +drinken, en Lamme herstelde zich van zijne vrees en bezag hem opnieuw +met zegevierend zelfvertrouwen.</p> +<p class="par">En de schipper en Uilenspiegel bekeken elkander en +schoten in een luiden schaterlach.</p> +<p class="par">Intusschen hadden de ezelen, verwonderd zich op een +plankenvloer te gevoelen (iets aan hetwelk zij geenszins gewend waren) +den kop gebogen en de ooren gestreken; zij dorsten niet drinken van +schrik.</p> +<p class="par">De schipper ging een van de maatjes haver halen, welke +hij gaf aan de peerden die zijne boot voorttrokken, want hij kocht +zijne haver zelf, om door de voerlieden niet bestolen te worden op den +prijs van het voeder.</p> +<p class="par">Toen de ezelen het maatje haver zagen, prevelden zij +binnensmonds paternosters van vraatzucht, terwijl zij weemoedig den +vloer van de boot bekeken, want uit vreeze van uit te glijden, dorsten +zij geen stap verzetten.</p> +<p class="par">Daarop zei de schipper tot Uilenspiegel en tot zijnen +vriend Lamme Goedzak:</p> +<p class="par">—Laat ons naar de keuken gaan.</p> +<p class="par">—’t Is oorlogskeuken, zei Lamme +ongerust.</p> +<p class="par">—Ja, ’t is oorlogskeuken, maar zonder vrees +moogt gij beneden komen, mijn overwinnaar.</p> +<p class="par">—Ik ben niet bevreesd, sprak Lamme, en ten blijke +daarvan zal ik u volgen.</p> +<p class="par">Het jongetje ging naar het roer.</p> +<p class="par">Toen zij beneden kwamen, zagen zij overal zakken graan, +boonen, erwten, kool, wortelen en andere groenten.</p> +<p class="par">De schipper opende de deur eener smidse en zei:</p> +<p class="par">—Vermits gij mannen zijt met kloekmoedig hert, die +het gezang kent van den leeuwerik, die het zinnebeeld der vrijheid is, +en het dappere gekraai van den haan, en ’t gebalk van den ezel, +dien zachtmoedigen werker, wil ik u mijne oorlogskeuken toonen. Deze +kleine smidse vindt men in de meeste booten, die op de Maas varen. Ze +kan niet verdacht voorkomen, want zij dient om het ijzerwerk aan boord +te herstellen; doch alle schepen hebben den schoonen voorraad niet, die +steekt in deze kasten. <span class="pagenum">[<a id="xd21e9717" href= +"#xd21e9717" name="xd21e9717">288</a>]</span></p> +<p class="par">Toen schoof hij eenige steenen weg, die het onderste +scheepsruim bedekten; hij hief eenige planken op en haalde er een +dikken bundel geweerloopen uit, stak dien omhoog als een pluimken en +legde hem toen weder op zijne plaats.</p> +<p class="par">Vervolgens toonde hij hun lanspunten, hellebaardijzers, +zweerdklingen, zakjes kogels en kruit.</p> +<p class="par">—Leve de geus! sprak hij, hier zijn de boonen en +de saus; de kolven zijn de bouten, de hellebaardijzers zijn de salade, +en die geweerloopen de osseschinkels voor de vrijheidssoep!</p> +<p class="par">... Leve de Geus! Waar moet ik al die spijzen brengen? +vroeg hij aan Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Deze antwoordde:</p> +<p class="par">—Naar Nijmegen, waar gij zult binnenvaren met uwe +boot nog zwaarder beladen met echte groenten, die de boeren u brengen +te Elsen, te Stevensweert en te Roermond. En die ook zullen zingen lijk +de leeuwerik, zinnebeeld der vrije mannen, en gij zult ook antwoorden +met een dapper hanengekraai. Gij zult bij dokter Pontus gaan, die +omtrent de Nieuwe Waal woont, hem zeggen, dat gij in de stad komt met +groenten, doch dat gij droogte vreest. Terwijl de boeren met de +groenten naar de markt gaan en ze zoo duur zullen te koop stellen dat +niemand ze koopen wil, zal dokter Pontus u zeggen wat gij met uwe +lading wapenen doen moet. Maar ik denk dat hij u eene zending zal +opleggen die niet zonder gevaar is, en u bevelen de Waal, de Maas of +den Rijn af te varen, uwe groenten te ruilen tegen netten en naar de +visschersschuiten te gaan te Harlingen, alwaar vele matrozen het gezang +des leeuweriks kennen, vervolgens door de wadden, langsheen de kust, +naar de Lauwerzee te varen, de netten te ruilen tegen ijzer en lood, +aan uwe boeren kleederen te geven naar de dracht van de eilanden +Marken, Vlieland of Ameland, een weinig van de kust af te blijven, te +visschen en uwe vangst in te zouten, niet om ze te verkoopen, doch om +ze te bewaren, want zout eten en een goeden pot drinken is geoorloofd +in oorlogstijd.</p> +<p class="par">—Als het zoo is, sprak de schipper, laat ons +drinken!</p> +<p class="par">En zij gingen terug naar het dek.</p> +<p class="par">Doch Lamme was vol weemoed.</p> +<p class="par">—Mijnheer de schipper, sprak hij, gij hebt daar in +uwe smidse een zoo blakerend vuurtje, dat men daar voorzeker den +smakelijksten hutsepot zou koken, dien men droomen kan. Mijn keelgat +smeekt luide om soep. <span class="pagenum">[<a id="xd21e9739" href= +"#xd21e9739" name="xd21e9739">289</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik zal u ververschen, sprak de man.</p> +<p class="par">En weldra bracht hij een vette soep op, waarin een dikke +snee gezouten hesp was gekookt.</p> +<p class="par">Als Lamme eenige lepelen gegeten had, wendde hij zich +naar den schipper en sprak:</p> +<p class="par">—Mijne keel is verschroeid, mijne tong brandt af; +dat is geen hutsepot dàt.</p> +<p class="par">—Zout eten en dapper drinken is geoorloofd in +oorlogstijd, zoo staat er geschreven, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De schipper vulde de bekers en sprak:</p> +<p class="par">—Ik drink op den leeuwerik, het zinnebeeld der +vrijheid!</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Ik drink op den haan, die oorlog kraait!</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Ik drink op de gezondheid mijner vrouw; mocht +dorst de welbeminde nooit kwellen!</p> +<p class="par">—Gij gaat langs de Noordzee naar Emden, zei +Uilenspiegel tot den schipper. Emden is eene schuilplaats voor ons.</p> +<p class="par">—De zee is groot, sprak de schipper.</p> +<p class="par">—Groot voor ’t gevecht, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—God is met ons, zei de schipper.</p> +<p class="par">—Wie dan kan tegen ons zijn? hernam +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wanneer vertrekt gij? vroeg Sterke Pier.</p> +<p class="par">—Dadelijk, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Goede reis en den wind van achteren. Neem dit +kruit en deze kogelen.</p> +<p class="par">De schipper gaf hun den afscheidskus en deed hun +uitgeleide, nadat hij de beide ezelen als lammekens op zijne schouders +aan wal had gebracht.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e9783width"><img src="images/pl16.jpg" alt= +"Die mannen werden later aan de Nieuwe Galge uit hoofde van ketterij gehangen. (Blz. 303)." +width="512" height="720"> +<p class="figureHead">Die mannen werden later aan de Nieuwe Galge uit +hoofde van ketterij gehangen. (Blz. 303).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Lamme en Uilenspiegel stegen op hunne grauwtjes en +begaven zich op weg.</p> +<p class="par">Zij reden naar Luik.</p> +<p class="par">—Mijn jongen, vroeg Lamme onderwege aan +Uilenspiegel, hoe is het mogelijk, dat een zoo sterke gespierde kerel +zich zoo wreedelijk liet afrossen door iemand lijk ik?</p> +<p class="par">—Dit deed hij, antwoordde Uilenspiegel, opdat de +vreeze u zou voorafgaan in alle oorden, waarheen wij ons zullen +begeven. Dat is een veiliger geleide dan twintig landsknechten te +zamen. Wie dan zou voortaan nog een minachtend woord durven richten tot +Lamme den sterke, tot den zegevierenden Lamme; tot Lamme den stier, die +zijn gelijken niet heeft, die, onder eens iegelijks <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e9795" href="#xd21e9795" name= +"xd21e9795">290</a>]</span>oogen, met eenen stoot met den kop, Sterken +Pier nedervelde, Sterken Pier, die ezelen op zijne schouderen draagt +alsof het lammekens waren en geheele bierwagens opheft? Iedereen kent u +hier reeds. Gij zijt de geduchte Lamme, de onoverwinbare Lamme, en in +de schaduw uwer bescherming, rijd ik onbevreesd door. Op den weg, dien +wij zullen volgen, zal iedereen u kennen, niemand zal zich durven +vermeten u scheef te bezien en, gezien de lafheid der mannen, zult gij +nergens op uwen weg iets anders aantreffen dan nederige buigingen, +groeten, loftuitingen en de algemeene achting, ter eere van de +spierkracht uwer geduchte vuisten.</p> +<p class="par">—Gij spreekt goed, mijn jongen, zeide Lamme, die +zich stijf in den zadel hield.</p> +<p class="par">—En ik spreek waarheid, ging Uilenspiegel voort. +Ziet gij die nieuwsgierige gezichten aan de eerste huizen van het dorp? +Men toont elkander Lamme, den schrikverwekkenden overwinnaar. Ziet gij +die mannen u bekijken met afgunst, en die lafhertige weekelingen hunne +muts afnemen voor u? Beantwoord hunne groeten, Lamme; veracht nooit het +zwak van het volk. Zie, de kinderen kennen uwen naam en herhalen hem +met schrik en met eerbied.</p> +<p class="par">En Lamme reed fier voorbij, groette rechts, groette +links, als een koning. En de mare zijner dapperheid ging hem vooraf van +dorp tot dorp, van stad tot stad, tot Luik, Chokier, la Neuville, Vezin +en Namen, welke stad zij lieten liggen, ter oorzake van de drie +predikanten.</p> +<p class="par">En aldus reden zij langen tijd voort, langs rivieren, +stroomen en vaarten. En overal werd het gezang van den leeuwerik +beantwoord door ’t gekraai van den haan.</p> +<p class="par">En overal werden, voor ’t werk van de vrijheid, +wapenen gegoten, gesmeed, geslepen, en vervolgens verscheept.</p> +<p class="par">En in tonnen, in kisten, in manden, geraakten zij door, +aan de tollen.</p> +<p class="par">En overal werden goede lieden gevonden, die ze wilden +aanveerden en in verzekerde plaatsen bergen, met het kruit en de +kogels, totdat Gods ure zou slaan.</p> +<p class="par">En Lamme reed steeds voort met Uilenspiegel, altijd +voorafgegaan door zijnen roem van onoverwinbaren vuistvechter, tot +dusverre dat hij zelf aan zijn groote kracht begon te gelooven en, +hoogmoedig en strijdlustig geworden, zijnen baard liet groeien. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e9814" href="#xd21e9814" name= +"xd21e9814">291</a>]</span></p> +<p class="par">En Uilenspiegel noemde hem: Lamme de Leeuw.</p> +<p class="par">Doch Lamme bleef niet standvastig in zijn voornemen, +want den vierden dag begon zijn baard hem onuitstaanbaar te steken.</p> +<p class="par">En hij liet het scheermes over zijn zegevierend gezicht +strijken, dat nu weder te voorschijn kwam als de volle maan, met een +rooden blos, gestoofd door het lekkere eten.</p> +<p class="par">Aldus kwamen zij te Stokhem.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.28" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Stokhem lieten zij hunne ezelen op stal, en +begaven zij zich te voet naar Antwerpen, welke stede zij bij ’t +vallen van den avond binnentrokken.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide tot Lamme:</p> +<p class="par">—Hier is de groote stad, de gansche wereld stapelt +hier hare rijkdommen: goud, zilver, specerijen, goudleder, kostelijke +tapijten, lakens, fluweelen, tieretijnen, wollen en zijden stoffen; +boonen, erwten, granen, vleesch en meel, gezouten huiden; wijn van +Leuven, van Namen, van Luxemburg, van Luik, landwijn van Brussel en van +Aarschot, wijn van Buley, uit den wijngaard omtrent de poort van La +Plante, te Namen, Rijnwijn, heerlijke Spaansche- en Portugeesche +wijnen; druivenolie van Aarschot, die zij Landolium heeten; +Bourgondische, Malvezij- en vele andere wijnen. En de kaaien staan vol +koopwaren.</p> +<p class="par">... Die rijkdommen der aarde en der menschelijke +bedrijvigheid trekken naar dit oord de schoonste meidekens van de +wereld.</p> +<p class="par">—Ik geloof, dat gij weer aan ’t droomen +zijt, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Onder haar zal ik de Zeven vinden. Er werd mij +gezegd:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">In den dood en in het bloed,</p> +<p class="line">In de puinen en de tranen,</p> +<p class="line xd21e3414">Vind de Zeven.</p> +</div> +<p class="par first">... Wie dan veroorzaakt meer verderf dan de +meisjes van plezier? Is het niet bij heur dat de arme, waanzinnige +mannen hunne schoone, klinkende en blinkende karolussen verteren? Laten +zij niet bij heur, juweelen, ringen en kettingen; keeren zij niet +uitgeschud huiswaarts, zonder wambuis en soms zonder hemde, terwijl de +deernen smeren en teren met het geld, dat <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e9849" href="#xd21e9849" name="xd21e9849">292</a>]</span>zij hun +ontfutseld hebben? Waar is het roode, heldere bloed, dat in hunne +aderen vloeide? Het is preisap geworden. En vechten de mannen niet +tegen elkander met messen, met daggen, met zweerden, tot den dood, om +heure gunst te verkrijgen? De bleeke en bloedende lijken, die men +wegbrengt, zijn lijken van arme, waanzinnige verliefden. Als de vader +knort en gestreng blijft zitten, als zijn witte haren er witter en +stijver uitzien, als uit zijne droge oogen, die branden van verdriet +over het verderf van zijn kind, geene tranen meer vloeien; als de +moeder, stilzwijgend en bleek als de dood, weent alsof voor haar de +wereld nog slechts wee en ramp moest baren, wie dan is de schuld van +dat verdriet, van die tranen? De lustige meidekens beminnen niemand dan +zich zelven en het geld, en heel de denkende, werkende, zwoegende +wereld houden zij aan heure rokken gebonden. Ja, Lamme, +dáár zijn de Zeven, en wij zullen bij de meidekens gaan. +Wellicht vinden wij daar uwe vrouw: zóó vangen wij twee +vliegen in één slag.</p> +<p class="par">—Ik wil wel, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Toen was men in de hooimaand, in het midden van den +zomer, als de zon de bladeren der kastanjeboomen roostert, de vogeltjes +in het loover kweelen en de insecten van genoegen gonzen, omdat het +gras zoo warm is.</p> +<p class="par">Lamme doolde met gebogen hoofde naast Uilenspiegel door +de straten van Antwerpen; hij sleepte zijn lichaam voort, alsof het +zwaar als een huis was.</p> +<p class="par">—Lamme, sprak Uilenspiegel, gij ziet er wederom +zoo weemoedig uit; weet gij dan niet dat niets slechter kan zijn voor +uw vel? Als gij volherdt in uw zwarte gedachten, zult gij het verliezen +met stukken en brokken. En dan zal het aangenaam zijn te moeten hooren, +als men van u zal spreken: de schurftige Lamme.</p> +<p class="par">—Ik heb honger, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Kom eten, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En samen gingen zij naar <i>de Oude Trappen</i>, waar +zij soezels aten en dobbele kuite dronken, totdat zij hunne bekomst +hadden.</p> +<p class="par">En Lamme weende niet meer.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Gezegend zij het goed bier, dat de ziel verkwikt +als een dartele zonnestraal. Gij lacht dat uw buik er van schokt. Zoo +zie ik u geerne, met uwe darmen, die dansen van vreugde.</p> +<p class="par">—Mijn vriend, antwoordde Lamme, zij zouden nog +meer <span class="pagenum">[<a id="xd21e9877" href="#xd21e9877" name= +"xd21e9877">293</a>]</span>dansen, zoo ik het geluk had mijne vrouw +weder te vinden.</p> +<p class="par">—Wij zullen ze zoeken, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En zoo kwamen zij in de wijk van het Scheld.</p> +<p class="par">—Kijk, zeide Uilenspiegel tot Lamme, kijk naar dit +huisje, dat heel van hout is gemaakt, met schoone, gebeitelde +vensteren, waar kleine ruitjes in steken; kijk naar die gele +gordijntjes en die roode lanteerne. Daar, mijn vriend, achter vier +tonnen bruinbier, uitzet, dobbele kuite en Spaanschen wijn, troont een +schoone bazinne van over de vijftig. Elk jaar, dat de Heer heur +vergunt, krijgt zij een nieuwe laag vet. Op eene der tonnen flikkert +eene vetkeers en aan de balken der zoldering hangt eene lanteerne. Het +is daar donker en klaar: donker voor de liefde en klaar voor ’t +gelag.</p> +<p class="par">—Maar, sprak Lamme, ’t is een klooster van +duivelsche nonnen, en uwe bazinne is de abdis.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, zij is het, die, in naam +van den heer Beëlzebub, vijftien liederlijke <span class="corr" +id="xd21e9890" title="Bron: meidedens">meidekens</span> leidt op den +weg van den ontucht, en de meidekens vinden eten en schuilplaats bij +heur, doch mogen er niet vernachten.</p> +<p class="par">—Kent gij dat huis? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Neen.</p> +<p class="par">—Hoe kunt gij er dan van spreken?</p> +<p class="par">—Ik ga er uwe vrouw zoeken. Kom mede met mij.</p> +<p class="par">—Neen, sprak Lamme, ik heb mij bepeinsd en ga daar +niet binnen.</p> +<p class="par">—Zoudt gij uwen vriend alleen blootgesteld laten +aan de ondernemingen van die dienaressen van Astarte?</p> +<p class="par">—Hij moet er maar niet heen gaan, antwoordde +Lamme.</p> +<p class="par">—Als hij er nu moet gaan om de Zeven en meteen uwe +vrouw te zoeken? hernam Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik ging liever slapen, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Kom maar mee, zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En hij opende de deur en duwde Lamme vóór +zich binnen.</p> +<p class="par">—Zie, sprak hij, daar is de bazinne achter heure +tonnen, tusschen twee keersen: de zaal is groot, met heure zwart +geworden eiken zoldering van bewalmde kepers en planken. Rondom, +langsheen de muren, staan stoelen en hinkende tafelen, dewelke bedekt +zijn met glazen, pinten, bekers, kroezen, kruiken, flesschen, bottels +en ander drinkgerief. In ’t midden der zaal staan nog tafelen en +stoelen, waarop huiken, dat zijn vrouwenkappen, gulden gordelriemen, +fluweelen steltschoenen, doedelzakken, <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e9918" href="#xd21e9918" name="xd21e9918">294</a>]</span>pijpen en +schalmeien liggen. In den hoek is eene ladder, die naar boven leidt. +Een kale bultenaar speelt op eene klavecimbel, die op glazen pooten +staat, om ’t geluid van het speeltuig te vermeerderen. Dans, +dikzak. Vijftien schoone meiden zitten op tafelen of schrijlings op +stoelen, in allerlei houding: gebogen, op de zijde geleund of +achterover, of met het hoofd in de hand, naarvolgens heure grillen; ze +zijn gekleed in het wit, in het rood, in allerhande kleuren, en laten +heure bloote armen zien en ook een deel van heuren boezem. Er zijn er +van alle soorten; ze zijn uitgekozen! Van de eenen, laat het weifelend +licht der keersen, dat heure blonde lokken komt streelen, hare blauwe +oogen in het duister, zoodat men er enkel het vochtige vuur in ziet +flikkeren. Anderen zien naar de zoldering en neuren, op de maat van den +vedel, een droeve Duitsche ballade. Anderen nog, ronde, bruine, dikke, +drinken met volle bekers Spaanschen wijn en toonen heure ronde, tot de +schouderen ontbloote armen, en schaamteloos roepen en tieren de eenen +na den anderen en allen te zamen. Hoor wat ze zeggen: Het is onze +mesdag! Heden willen wij niets verdienen! Heden willen wij geen geld: +wij vragen slechts liefde!</p> +<p class="par">Toen Lamme zoovele blonde en bruine, frissche en +verslenste vrouwen te gelijk zag, werd hij beschaamd; hij sloeg zijn +oogen neder en riep:</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, waar zijt gij?</p> +<p class="par">—Hij heeft dit tranendal verlaten, mijn vriend, +sprak een dikke deerne, die hem bij den arm vatte.</p> +<p class="par">—Dit tranendal verlaten? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Ja, zeide zij, driehonderd jaar geleden, in +gezelschap van Jacobus de Coster van Maerlandt.</p> +<p class="par">—Laat mij los, sprak Lamme, en nijp mij niet +meer.</p> +<p class="par">En op droeven toon ging hij voort:</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, mijn vriend, waar zijt gij? Kom +uwen gezel toch ter hulp.</p> +<p class="par">Maar de vrouwen sarden hem meer en meer.</p> +<p class="par">—Ik ga dadelijk heen, als gij mij niet gerust +laat.</p> +<p class="par">—Gij zult niet vertrekken, zeiden zij.</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, ging Lamme jammerend voort, waar +zijt gij dan toch?</p> +<p class="par">En zich tot de plaagzieke meiden wendend, ging hij +voort:</p> +<p class="par">—Juffer, als ’t u belieft, trek mij zoo bij +mijn haar niet; het is geene pruik, ik mag het u verzekeren. Hulp! +Hulp! Vindt <span class="pagenum">[<a id="xd21e9949" href="#xd21e9949" +name="xd21e9949">295</a>]</span>gij mijne ooren niet rood genoeg, dat +gij ze nijpt en er het bloed in doet stijgen? En die andere, die mij +gedurig knippen voor den neus geeft! Gij doet mij zeer. Laas! wat +wrijft gij nu in mijn aangezicht? Een spiegel! Ik zie zwart als een +ovengat. Als gij niet uitscheidt, maak ik mij kwaad; gij moest +beschaamd zijn een armen, weerloozen man aldus te mishandelen! Laat mij +los! Als gij mij eene uur bij mijne hooze, bij mijn wambuis, rechts, +links, langs alle kanten zult gesleurd hebben, zult gij er vetter om +zijn? Ja, ge moogt er zeker van wezen, ik ga mij kwaad maken.</p> +<p class="par">—Hij gaat zich kwaad maken, zeiden zij spottend; +hij gaat zich kwaad maken, zou men niet zeggen! Lach liever, en zing +ons een liedeken van zoete minne.</p> +<p class="par">—Ik zal een liedeken zingen van slagen, als gij +wilt. Maar nog eens, laat mij los.</p> +<p class="par">—Wie van ons ziet gij ’t liefst?</p> +<p class="par">—Niemand; noch u, noch eene van de anderen. Ik ga +mijne klacht doen bij den magistraat, en hij zal u doen geeselen.</p> +<p class="par">—Hallo, spraken zij, doen geeselen? En zoo wij u +vóór de geeseling eens vastnamen en kusten?</p> +<p class="par">—Mij? sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Ja, u! antwoordden allen.</p> +<p class="par">En al de vrouwen, schoone en leelijke, frissche en +verslenste, bruine en blonde, vlogen naar Lamme.</p> +<p class="par">Zij smeten zijne toque, zijn opperste kleed omhoog, +streelden hem, kusten hem, zoenden hem uit al heure kracht, daar waar +zij konden, op zijne kaken, op zijnen neus, op zijne maag, in zijnen +hals.</p> +<p class="par">De bazinne schaterlachte tusschen heure vetkeersen.</p> +<p class="par">—Hulp! schreeuwde Lamme, hulp! Uilenspiegel, +verlos mij van dat ongedierte. Laat me los, ik wil van uwe kussen niet +weten; ik ben getrouwd, drommels!, en bewaar al mijne kussen voor mijne +vrouw.</p> +<p class="par">—Getrouwd, spraken zij, maar daar heeft uwe vrouw +veel te veel aan, aan een man zoo vollijvig als gij. Geef ons wat van +uw vet. Een trouwe vrouw, dat is van doen, doch een trouwe man is een +kapoen. God hoede u: gij moet eene keus doen, of wij geeselen u, op +onze beurt.</p> +<p class="par">—Ik zal het niet doen, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Kies eene uit, spraken zij.</p> +<p class="par">—Neen, sprak hij. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e9983" href="#xd21e9983" name="xd21e9983">296</a>]</span></p> +<p class="par">—Wilt gij mij? vroeg een schoone blonde; bezie +mij, ik ben zachtzinnig van aard, en ik min hem, die mij mint.</p> +<p class="par">—Laat mij los, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—Wilt gij mij? sprak een bekoorlijke meid, met +gitzwarte lokken en een bruine tint, en die overigens door de engelen +gemaakt scheen.</p> +<p class="par">—Peperkoek lust ik niet, sprak Lamme.</p> +<p class="par">—En mij, zult gij mij niet nemen? vroeg een echte +reuzin, met een voorhoofd, dat schier teenemaal bedekt was met heur +haar, met dikke wenkbrauwen, die samen kwamen, met groote, flikkerende +oogen, met dikke, bloedroode lippen, en ook een rood aangezicht, een +rooden hals en roode schouderen.</p> +<p class="par">—Van gloeiende steenen heb ik schrik, antwoordde +Lamme.</p> +<p class="par">—Neem mij, sprak een zestienjarig meideken, met +een gezichtje zoo scherp als dat van een eekhorentje.</p> +<p class="par">—Ik houd niet van notenkrakers, antwoordde +Lamme.</p> +<p class="par">—We zullen hem moeten geeselen, zeiden zij. +Waarmede? Met schoone zweepen van droog leder. En dapper geklitskletst! +Het hardste vel is niet bestand tegen lederen roeden. Neemt tien +zweepen van karrelieden en ezeldrijvers, die zijn de beste,</p> +<p class="par">—Hulp! hulp! Uilenspiegel! kreet Lamme.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—Gij hebt geen hert, zuchtte Lamme, terwijl hij +zijnen vriend overal zocht.</p> +<p class="par">De zweepen werden aangebracht. Twee van de meidekens +begonnen Lamme’s wambuis uit te trekken.</p> +<p class="par">—Eilaas! mijn arm vet, dat ik met zooveel moeite +vergaarde, gaan ze mij ongetwijfeld ontnemen met heur striemende +zweepen. Maar, meedoogenlooze wijvekens, mijn vet kan u tot niets +dienen, gij kunt er niet eens sausen van maken.</p> +<p class="par">Zij antwoordden:</p> +<p class="par">—Wij zullen er keersen van gieten. ’t Is +toch al iets, klaar te zien, zonder dat het een oortje moet kosten! +Zij, die voortaan zal beweren dat de keersen uit zweepen voortkomen, +zal door een iegelijk aanzien worden voor een zottinne. Doch wij zullen +voor heur aantrekken tot den dood, en wij zullen meer dan +ééne weddenschap winnen. Steekt de roeden even in den +azijn. Doet zijn wambuis uit. Negen uren slaat het op Sint-Jacobs. Als +gij met den laatsten slag geene keus gedaan hebt, gaan wij er op +los!</p> +<p class="par">Sidderend jammerde Lamme: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e10019" href="#xd21e10019" name="xd21e10019">297</a>]</span></p> +<p class="par">Hebt genade en medelijden met mij; ik heb mijne arme +vrouwe trouw gezworen en ik zal mijn eed gestand doen, hoewel ze heel +slecht deed, mij te verlaten. Uilenspiegel, help mij, verlos mij, mijn +vriend!</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel was te hooren noch te zien.</p> +<p class="par">Lamme zeide tot de deernen:</p> +<p class="par">—Aanschouwt mij, ik lig aan uwe voeten. +Ootmoediger kan mijne houding niet wezen. Bediedt dit niet genoeg dat +ik, als heiligen, uwe bekoorlijkheden vereer? Gelukzalig hij, die niet +getrouwd is en uwe koozerijen mag genieten! Ik twijfel er niet aan, dat +gij hemelsche genoegens doet smaken, maar slaat mij niet, als ’t +u belieft.</p> +<p class="par">Doch de bazinne, tusschen heure twee keersen gezeten, +sprak eensklaps met donderende en dreigende stemme:</p> +<p class="par">—Vrouwen en meidekens, bij alle duivelen uit de +helle zweer ik dat, bijaldien gij, door lachen en koozerijen, dien man +niet dadelijk tot u krijgt, ik de nachtwacht ga halen en u allen in +zijne plaats doe geeselen. Gij verdient geenszins den naam van +dienaressen van de godin der liefde, zoo gij met uwen mond, uwe handen, +uwe vurige oogen niet bij machte zijt de mannen te verleiden. En om uwe +onnoozelheid wordt gij zonder mededoogen gegeeseld!</p> +<p class="par">Op die rede, begonnen de vrouwen en meidekens te beven +en blonk Lamme’s gezicht van vreugde.</p> +<p class="par">—Nu, vrouwtjes, sprak hij schertsend, welke mare +brengt gij mede van het land der striemende zweepen? Ik zal der bazinne +de moeite sparen en zelf om de wacht gaan. Deze zal haren plicht doen +en ik wil met pleizier een handeken toesteken. Alle baten helpen.</p> +<p class="par">Doch een aanvallig meideken van een vijftiental jaren +viel op hare knieën vóór Lamme.</p> +<p class="par">—Heer, sprak zij, gij ziet mij hier wel nederig en +gelaten vóór uwe voeten; doch als gij niemand onzer wilt +kiezen, moet ik om uwent wille gegeeseld worden; is dat rechtveerdig? +En de bazinne daar, zal mij in een leelijken, donkeren kelder steken, +onder de Schelde, waar het water van de muren zijpelt en waar ik +slechts roggebrood te eten zal krijgen.</p> +<p class="par">—Zou zij werkelijk om mijnent wille gegeeseld +worden, mevrouw de bazinne? vroeg Lamme onthutst.</p> +<p class="par">De bazinne bevestigde:</p> +<p class="par">—Tot bloedens toe gegeeseld. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10047" href="#xd21e10047" name= +"xd21e10047">298</a>]</span></p> +<p class="par">Lamme aanschouwde toen het meideken en sprak:</p> +<p class="par">—Gij zijt lief, gij zeit frisch, uw blanke +schouderen komen als rozeblaadjes uit op uw kleed; ik wil niet dat die +donzige huid, onder dewelke zulk jeugdig bloed vloeit, lijde onder de +slagen der zweep; dat die heldere, flikkerende oogen weenen ter oorzake +van de smerte der slagen; dat de wakke killigheid des gevangs dat +goddelijk lichaam doe beven. Dienvolgens heb ik liever u te verkiezen, +dan te weten dat gij om mijnent wille geslagen wordt.</p> +<p class="par">Het meideken leidde hem mede. En zoo zondigde hij, +gelijk hij deed heel zijn leven, uit goedhertigheid.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.29" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Uilenspiegel en Lamme stapten op naar Gent en +kwamen met de ochtendschemering omtrent Lokeren.</p> +<p class="par">Frissche, witte dampen zweefden over de weiden.</p> +<p class="par">De beide wandelaars kwamen voorbij eene smidse en +Uilenspiegel schuifelde lijk de leeuwerik, de vogel der vrijheid.</p> +<p class="par">En dadelijk vertoonde zich een man met witte, lange +haren, vóór de deur van de smidse, en terstond bootste +hij het dapper gekraai van den haan na.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide tot Lamme:</p> +<p class="par">Dat is smid Wasteele, die ploegscharen maakt, het ijzer +smeedt als het warm is om er schoone hekken voor kerkkoren van te +verveerdigen, en zeer dikwijls, ’s nachts, wapenen smeedt en +slijpt voor de soldaten van het vrije geweten. Hij is vet noch gezond +geworden bij dien dubbelen arbeid, want hij is bleek als een spook, +treurig als een verdoemde, en zoo mager dat zijne beenderen door zijn +vel steken. Hij is nog niet slapen, zeker heeft hij wederom heel den +nacht gewrocht.</p> +<p class="par">—Komt binnen, gij beiden, zeide smid Wasteele, en +brengt uwe ezelen op de meersch, achter het huis.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel en Lamme dit gedaan hadden, kwamen zij +terug in de smidse en zagen, dat smid Wasteele al de zweerden in den +kelder bracht, die hij binst den nacht geslepen had, en het werk voor +zijne knechts gereedmaakte.</p> +<p class="par">Uilenspiegel met doffe oogen beziende, vroeg hij +hem:</p> +<p class="par">—Welk nieuws brengt gij van den Zwijger?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—De Prins is met zijn leger uit de Nederlanden +verjaagd, <span class="pagenum">[<a id="xd21e10083" href="#xd21e10083" +name="xd21e10083">299</a>]</span>ter oorzake van de lafheid zijner +huurlingen, die roepen: Geld! Geld! als er te vechten valt. Met zijn +trouwe soldaten en zijn broeder, graaf Lodewijk, trok hij den koning +van Navarra en den hugenoten ter hulp; van daar toog hij naar +Duitschland, naar Dillenburg, alwaar vele vluchtelingen uit de +Nederlanden tot hem kwamen. Gij moet wapenen zenden en het geld dat gij +opgehaald hebt, terwijl wij op zee moeten, om het werk van vrije mannen +te verrichten.</p> +<p class="par">—Ik zal doen wat mij geheeten wordt, sprak smid +Wasteele; ik heb wapenen en negenduizend florijnen. Maar zijt gij hier +niet gekomen op ezelen?</p> +<p class="par">—Ja, zeiden zij.</p> +<p class="par">—En hebt gij, onderwege, gene tijding gehad van +drie predikanten, die gedood, uitgeplunderd en in een hol gesmeten +werden op de rotsen van de Maas?</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Uilenspiegel met de grootste +vrijmoedigheid, die drie predikanten waren spionnen van den hertog, die +betaald waren om den prins in het verderf te brengen. Wij +getweeën, Lamme en ik, hebben hun het tijdelijke met het eeuwige +doen verwisselen. Hun geld is in ons bezit en hunne papieren +insgelijks. Wij zullen er van nemen wat ons hoeft voor onze reis, de +rest zullen wij aan den prins geven.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel deed zijn wambuis open, alsmede dat van +Lamme en trok er papieren en perkamenten uit.</p> +<p class="par">Smid Wasteele las ze en sprak vervolgens:</p> +<p class="par">—Zij behelzen plannen van gevecht en van +samenzweering. Ik zal ze den prins doen behandigen, en er zal hem +gezegd worden, dat Uilenspiegel en Lamme Goedzak, zijn trouwe +wandelaars, zijn edel leven gered hebben. Ik ga uwe ezelen doen +verkoopen, opdat men U niet aan uwe rijdieren zou herkennen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg aan smid Wasteele of de vierschaar +der schepenen van Namen reeds heure serjanten achter hunne hielen had +gezonden.</p> +<p class="par">—Ik ga u kond geven van hetgene ik weet, +antwoordde Wasteele. Een smid van Namen, een dappere en overtuigde +hervormde, is laatst hier bij mij geweest, zoogezeid om mij te vragen +hem te helpen in het maken van de hekken, windwijzers en het ander +ijzerwerk voor een slot, dat men omtrent La Plante aan ’t bouwen +is. De deurwaarder van de vierschaar der schepenen heeft hem verteld, +dat zijne meesters reeds bijeengekomen <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e10103" href="#xd21e10103" name="xd21e10103">300</a>]</span>waren, +en dat de baas eener taveerne alreeds geroepen was, omdat hij op eenige +honderden stappen van de plaats van den moord woont. Ondervraagd of hij +de moordenaars of hen, die hij van den moord kon verdenken, gezien had, +heeft hij geantwoord: „Ik heb boeren en boerinnen gezien, die op +ezelen reden; sommigen bleven op hunne dieren zitten en vroegen te +drinken aan de deur, anderen stegen van hunne ezelen en kwamen in de +gelagkamer, de manslieden dronken bier, de vrouwen en meidekens mede. +Ik zag ook twee dappere mannen, die spraken van messire van Oranje een +kopken kleiner te maken.” Terwijl de baas dit zeide, floot hij, +om den steek van een mes in het vleesch van den hals na te bootsen. +„Bij Stalen Wind, zeide hij, zal ik u heimelijk op de hoogte +houden, daar dit in mijne macht is.” Hij sprak en werd +losgelaten. Sedert dien tijd hebben de justitieraden ongetwijfeld +brieven gezonden aan de baljuws. De baas zei, dat hij anders niemand +gezien had dan boeren en boerinnen op ezelen; daaruit is te voorzien, +dat men jacht zal maken op allen die men schrijlings op ezelen zal +aantreffen. En de prins heeft u noodig, mijne kinderen.</p> +<p class="par">—Verkoop onze ezelen, zeide Uilenspiegel, en de +opbrengst kunt gij voegen bij den oorlogsschat van den prins.</p> +<p class="par">De dieren werden verkocht.</p> +<p class="par">—Nu moet gij, sprak Wasteele, elk een vrij ambacht +hebben, dat tot geene gilden behoort. Kunt gij vogelkooien en +rattenvallen maken?</p> +<p class="par">—Ik heb er vroeger veel gemaakt, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En gij? vroeg Wasteele aan Lamme.</p> +<p class="par">—Ik, sprak Lamme, ik zal wafelen en oliekoeken +verkoopen.</p> +<p class="par">Volgt mij; hier zijn heel gereedgemaakte vogelkooien en +rattenvallen, met gereedschap en koperdraad om ze te herstellen en er +anderen te maken. Dit alles werd mij gebracht door een mijner +spionnen<a id="xd21e10120" name="xd21e10120"></a> Dat is voor u, +Uilenspiegel. Gij, Lamme, krijgt een klein komfoor met blaasbalg; ik +zal u ook deeg, spek en olie geven, om uwe wafelen en oliekoeken te +bakken.</p> +<p class="par">—Hij is in staat alles zelf op te eten, zei +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wanneer beginnen wij te bakken? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">Wasteele antwoordde:</p> +<p class="par">—Gij zult mij eerst een nacht of twee moeten +helpen; alleen kan ik mijn werk niet afkrijgen.</p> +<p class="par">—Ik heb honger, sprak Lamme, is hier niets te +eten?</p> +<p class="par">—Er is brood en kaas, antwoordde Wasteele. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10135" href="#xd21e10135" name= +"xd21e10135">301</a>]</span></p> +<p class="par">—Zonder boter? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Zonder boter, sprak Wasteele.</p> +<p class="par">—Hebt gij bier of wijn? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik zelf drink er nooit, antwoordde Wasteele; doch +als gij er hebben wilt, zal ik er halen in <i>den Pelikaan</i>, hier +dichtbij.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Lamme, en breng meteen wat hesp +mee.</p> +<p class="par">—Ik zal doen wat gij vraagt, sprak Wasteele, die +Lamme met groote verachting bekeek.</p> +<p class="par">Toch bracht hij dobbelen klauwaard en hesp. En, van +genoegen, at Lamme voor vijven.</p> +<p class="par">En hij sprak:</p> +<p class="par">—Wanneer beginnen wij te werken?</p> +<p class="par">—Dezen nacht, sprak Wasteele, maar blijft in de +smidse en wees niet bevreesd voor mijne gasten. Het zijn hervormden +lijk gij.</p> +<p class="par">—Dat gaat mij, sprak Lamme.</p> +<p class="par">’s Nachts, als de slaapklokken geluid hadden en de +poorten gesloten waren, deed Wasteele zich helpen door Uilenspiegel en +Lamme, om uit den kelder zware pakken wapenen naar zijne werkplaats te +dragen.</p> +<p class="par">—Hier zijn, sprak hij, twintig bussen, die moeten +hersteld, dertig lanspunten, die moeten geslepen worden, en lood om +vijftienhonderd kogels te gieten; gij gaat mij helpen.</p> +<p class="par">—Met mijn beide handen! antwoordde Uilenspiegel. +Waarom heb ik er geen vier om u behulpzaam te wezen!</p> +<p class="par">—Lamme zal ons helpen, sprak Wasteele.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Lamme op jammerlijken toon, want +hij viel van den vaak, ter oorzake van het overvloedig eten en +drinken.</p> +<p class="par">—Gij zult het lood gieten, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ik zal, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Lamme smolt zijn lood en goot zijn kogels, doch grimmig +bekeek hij smid Wasteele, die hem dwong op te blijven, terwijl hij +zoo’n slaap had.</p> +<p class="par">Hij goot de kogels, maar hij had grooten lust het +gesmolten lood over het hoofd van smid Wasteele te gieten. Doch hij +hield zich in. Rond middernacht werd hij, oververmoeid, door razernij +overvallen en, terwijl smid Wasteele en Uilenspiegel geduldig zweerden, +bussen en lanspunten slepen, hield hij met sissende stem de volgende +rede:</p> +<p class="par">—Daar staat gij nu, mager, bleek en schraal, met +uw vast <span class="pagenum">[<a id="xd21e10183" href="#xd21e10183" +name="xd21e10183">302</a>]</span>vertrouwen in de prinsen en in de +grooten der aarde; door overdreven ijver, veronachtzaamt gij uw +lichaam, uw edel lichaam, dat gij laat vergaan van ellende en +zelfvernedering. Daarom is het niet, dat de goede God u schiep. Vergeet +niet dat onze ziel, die de adem des levens is, boonen, ossevleesch, +bier, wijn, hesp, worsten, pensen, alsmede rust noodig heeft tot haar +bestaan; gij, gij leeft van brood, water en slapeloosheid!</p> +<p class="par">—Van waar komt u die ongewone woordenvloed? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hij weet niet wat hij zegt, antwoordde Wasteele +schokschouderend.</p> +<p class="par">Maar Lamme vervolgde:</p> +<p class="par">—Ik weet het beter dan gij. Ik zeg dat wij zot +zijn, ik, gij en Uilenspiegel insgelijks, onze oogen te bederven voor +al die prinsen en heeren, die zeker zouden lachen met ons, als zij ons, +overvallen door vermoeienis, den nacht zagen doorbrengen met wapenen te +slijpen en kogels te gieten, te hunnen dienste. Terwijl zij wijn uit +gouden bekers drinken en kapoenen in tinnen schotels eten, vragen zij +zich niet af of hunne vijanden met hunne zeisen onze beenen niet +afkappen en ons in den doodenkuil niet werpen. Intusschen zullen zij, +die in den grond noch hervormden, noch calvinisten, noch lutheranen, +noch katholieken zijn, maar aan God noch duivel gelooven, heerlijkheden +koopen en bemachtigen, het goed van monniken, abten en konventen +inslikken. Alles zal voor hen zijn: en vrouwen en maagden en meidekens; +uit hunne gouden bekers zullen zij drinken op hun eeuwig welzijn, op +onze altijddurende onnoozelheid en op de zeven hoofdzonden, die zij +gedurig bedrijven; ja, smid Wasteele, en dàt onder uwen neus, +die mager is van geestdrift. Aanschouw de velden, de weiden, zie naar +de oogsten, de boomgaarden, de ossen, het goud dat opstijgt uit de +aarde; aanschouw de wilde dieren van de bosschen, de vogelen van de +hemelen, de lekkere ortolanen, de heerlijke lijsters, den kop van het +everzwijn, den bout van den reebok: jacht, vischvangst, aarde, zee, +alles, alles is voor hen! En gij, gij leeft van water en brood, en wij, +wij werken ons dood voor hen, zonder slapen, zonder eten, zonder +drinken! En als wij er onder zullen bezweken zijn, zullen zij onze +lijken uit hunnen weg schoppen en tot onze moeders zeggen: „Maakt +er anderen, deze krengen kunnen ons niet meer dienen.”</p> +<p class="par">Uilenspiegel lachte goedmoedig zonder iets te zeggen; +Lamme <span class="pagenum">[<a id="xd21e10195" href="#xd21e10195" +name="xd21e10195">303</a>]</span>blies van verontweerdiging, doch +Wasteele zeide op zachtmoedigen toon:</p> +<p class="par">—Gij spreekt lichtzinnig. Ik leef niet voor hesp, +voor bier, noch voor ortolanen, maar voor de zegepraal van het vrije +geweten. Voor de vrijheid, doet de prins lijk ik. Hij offert zijn goed, +zijne rust, zijn geluk op om de beulen en de dwingelandij uit de +Nederlanden te verdrijven. Doe lijk hij en tracht mager te worden. Het +is niet met den buik dat men de volkeren redt, maar met fieren moed en +met geduldige vermoeienis. En nu,... ga maar slapen, zoo gij vaak +hebt.</p> +<p class="par">Maar Lamme wilde niet slapen gaan, want de smid had hem +beschaamd.</p> +<p class="par">En gedrieën slepen zij wapenen en smolten zij +kogelen tot den dageraad.</p> +<p class="par">En dit drie nachten achtereen.</p> +<p class="par">Toen vertrokken zij naar Gent. Onderwege leurden zij met +vogelkooien, muizenvallen en oliekoeken.</p> +<p class="par">Zoo kwamen zij te Meulestede, welks roode daken men van +verre ontwaart, en daar kwamen zij overeen dat elk op zijn eigen hand +zou rond gaan en dat men ’s avonds, vóór de +slaapklok, malkander zou vinden in de afspanning <i>den Zwaan</i>.</p> +<p class="par">Lamme zwierf door de straten van Gent en verkocht +gewetensvol zijne oliekoeken, want hij kreeg zin in zijn bedrijf, maar +toch vergat hij zijne vrouw niet, want hij zocht ze gedurig, noch +zijnen buik, want hij ledigde menigvuldige pinten en at zonder +ophouden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel had brieven van den prins van Oranje +besteld aan Jacob Scoelap, licentiaat in de medicijnen, aan Lieven +Smet, kleermaker, aan Jan de Wulfslaeger, aan Gillis Coorne, +roodverver, en aan Jan de Roose, ticheldekkker, welke hem het geld ter +hand stelden, dat zij voor den prins opgehaald hadden, en hem zeiden +nog eenige dagen te Gent en in ’t ronde te blijven, daar zij hem +nog meer zouden geven.</p> +<p class="par">Die mannen werden later aan de Nieuwe Galge uit hoofde +van ketterije gehangen, en hunne lijken werden begraven op het +Galgeveld, omtrent de Brugsche poort.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.30" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Doch de provoost, de rosse Spelle, met zijne roode +roede gewapend, reed op zijn mager peerd van de eene naar de andere +stad, en overal deed hij schavotten oprichten, brandstapels +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10224" href="#xd21e10224" name= +"xd21e10224">304</a>]</span>aansteken, putten delven om arme vrouwen en +meidekens levend te begraven.</p> +<p class="par">En de koning erfde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zat met Lamme te Meulestede onder eenen +boom, en was naargeestig. Het was killig, niettegenstaande het in de +Zomermaand was. Uit den hemel, vol grijze wolken, viel een fijne +hagel.</p> +<p class="par">—Mijn vriend, sprak Lamme, ’t is nu de +vierde nacht dat gij op den dril zijt en bij de meidekens loopt. Gij +slaapt in <i>den Zoeten Inval</i>; gij zult eindigen lijk de man van +het uithangbord, en met uw hoofd voorop in een bijenkorf vallen. +Tevergeefs zit ik op u te wachten in <i>den Zwaan</i>, en uw losbandig +leven voorspelt niets goeds. Waarom neemt gij geene vrouw in alle eer +en deugd?</p> +<p class="par">—Lamme, sprak Uilenspiegel, hij voor wien +ééne allen is, en voor wien allen ééne +zijn, in dien liefelijken strijd die minne heet, kan zoo lichtzinnig en +in der haast geene keus doen.</p> +<p class="par">—En Nele, denkt gij aan heur niet?</p> +<p class="par">—Nele is ver van hier, te Damme, zuchtte +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Terwijl hij steeds op de hurken zat en de hagel duchtig +nederviel, liep een jonge, lieftallige vrouw voorbij, die heuren rok +over heur hoofd had geslagen om zich voor den hagel te beschutten.</p> +<p class="par">—He, sprak zij, wat zit gij daar onder dien boom +te suffen?</p> +<p class="par">—Ik vraag mij af, sprak Uilenspiegel, of ik ooit +eene vrouw zal vinden, die mij onder het dak van heuren rok zal laten +schuilen.</p> +<p class="par">—Gij hebt ze gevonden, sprak de vrouw, sta op.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stond recht en ging naar heur toe.</p> +<p class="par">—Gaat gij mij weder alleen laten? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Uilenspiegel, doch ga naar <i>den +Zwaan</i>, en eet daar eenen bout, eet hesp en al wat u lust, drink er +twaalf pinten bier, en trek vervolgens naar uw bed; zoodoende ben ik +van u ontslagen.</p> +<p class="par">—In dien raad steekt iets goeds, zei Lamme.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel hoorde hem niet en was reeds bij de +vrouw.</p> +<p class="par">—Licht mijn rok langs de eenen kant op, sprak zij, +ik zal hem langs den anderen kant optillen.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e10269width"><img src="images/pl17.jpg" alt= +"Michielken! Heere, ontverm u onzer! (Blz. 315)." width="483" height= +"720"> +<p class="figureHead">Michielken! Heere, ontverm u onzer! (Blz. +315).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Toen de rok over hunne hoofden geslagen was, zeide +zij:</p> +<p class="par">—Laat ons nu loopen.</p> +<p class="par">—Waarom loopen? vroeg Uilenspiegel. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10279" href="#xd21e10279" name= +"xd21e10279">305</a>]</span></p> +<p class="par">—Om uit Meulestede te vluchten, sprak zij, de +provoost Spelle is daar met twee beulsknechten en hij heeft gezworen al +de onnutte vrouwen—lijk hij ons heet—te doen geeselen, als +zij hem geen vijf gulden willen betalen. Daarom is ’t dat ik +loop: kom mede en blijf bij mij om mij te verdedigen.</p> +<p class="par">—Lamme, riep Uilenspiegel van verre, Spelle is te +Meulestede! Ga in aller ijl naar Destelbergen, in <i>de Drie +Koningen</i>.</p> +<p class="par">Verschrikt, sprong Lamme schielijk op. Hij hield zijnen +buik met de beide handen vast en begon te loopen.</p> +<p class="par">—Waar loopt die dikke haas naartoe?</p> +<p class="par">—Naar een hol waar ik hem wel zal terugvinden, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Laat ons loopen, zeide zij, terwijl zij als een +driftige merrie op den grond stampte.</p> +<p class="par">—Ik zou deugdzaam willen zijn zonder te loopen, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wat beteekent dat? vroeg zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Die dikke haas daar wil mij doen verzaken aan den +goeden wijn, aan het gerstesap en aan de donzige huid van de +vrouwen.</p> +<p class="par">Wantrouwig bezag hem de meid.</p> +<p class="par">—Gij hebt korten adem, zeide zij, gij zoudt niet +slecht doen te rusten.</p> +<p class="par">—Rusten, antwoordde Uilenspiegel, rusten? Maar ik +zie geenerlei schuilplaats.</p> +<p class="par">—Uwe deugd, antwoordde de deerne, zal u tot +dekmantel dienen.</p> +<p class="par">—Ik verkies uwen rok, zeide hij.</p> +<p class="par">—Mijn rok, zeide de deerne, ware onweerdig eenen +heilige te dekken, lijk gij beweert te zijn. Ga weg, ik zal alleen +voortloopen.</p> +<p class="par">—Weet gij dan niet, antwoordde Uilenspiegel, dat +een hond op zijn vier pooten sneller loopt dan een mensch op twee? +Ziedaar waarom wij, met vier beenen, sneller zullen loopen.</p> +<p class="par">—Ge spreekt nog al krachtig voor een deugdzaam +mensch.</p> +<p class="par">—Ja, zeide hij.</p> +<p class="par">—Maar, sprak zij, ik heb altijd gezien dat de +deugd een stille, ingesluimerde, dikke en kouwelijke hoedanigheid is, +een masker, dat knorrende gezichten verbergt, een fluweelen opperste +kleed om een man van graniet. Ik minne die, in welker borst een +mannelijk vuur blakert, dat tot lustige en dappere ondernemingen +aanzet. <span class="pagenum">[<a id="xd21e10325" href="#xd21e10325" +name="xd21e10325">306</a>]</span></p> +<p class="par">—Aldus, zei Uilenspiegel, sprak de schoone +duivelin tot den doorluchtigen, heiligen Antonius.</p> +<p class="par">Twintig stappen verder lag eene afspanning langs den +weg.</p> +<p class="par">—Gij hebt goed gesproken, vervolgde Uilenspiegel, +nu moet gij goed drinken.</p> +<p class="par">—Ik heb nog geen dorst, zei de vrouw.</p> +<p class="par">Zij gingen de afspanning binnen.</p> +<p class="par">Op eene schapraai, nevens den schoorsteen, stond eene +buikflesch.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak tot den baas:</p> +<p class="par">—Ziet gij dezen gulden?</p> +<p class="par">—Ik zie hem, zei de baas.</p> +<p class="par">—Hoeveel oortjes zoudt gij er wel van afhouden, om +die flesch daar met dobbelen klauwaard te vullen?</p> +<p class="par">De baas antwoordde:</p> +<p class="par">—Met negen mannekens zijt gij er van af.</p> +<p class="par">—Dat maakt, zei Uilenspiegel, zes mijten Vlaamsch, +dus twee mijten te veel. Om het even, tap ze maar vol.</p> +<p class="par">Uilenspiegel schonk de meid eenen beker vol. Daarop +stond hij recht; met fiere houding zette hij de flesch aan den mond en +goot heel den inhoud door zijn keelgat. En het klonk als ’t +gerucht van een bruisenden waterval.</p> +<p class="par">De vrouw stond verstomd en vroeg:</p> +<p class="par">—Hoe legt gij het aan boord om zulk een dikke +flesch in uw mageren buik te gieten?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde niet, doch sprak tot den +baas:</p> +<p class="par">—Breng ons een hammeken met brood, en nog een +volle flesch klauwaard, dat wij eten en drinken.</p> +<p class="par">Zoo deden zij.</p> +<p class="par">Terwijl de vrouw smulde van een stukje zwoord, nam hij +heur zoo onverwachts, zoo heimelijk om de lenden, dat zij er verrast en +verrukt over was.</p> +<p class="par">Toen vroeg zij hem:</p> +<p class="par">—Hoe komt het, met al uwe deugd, dat gij dorstig +als eene spons, vraatzuchtig als een wolf en ondernemend als een +minnaar zijt?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Nadat ik op honderd manieren gezondigd had, zwoer +ik, lijk gij weet, boetveerdigheid te plegen. Dat heeft wel een groot +uur geduurd. Ik dacht tijdens dit uur aan mijn toekomstig leven en zag +dezen droeven toestand in ’t verschiet: niets hebben dan +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10376" href="#xd21e10376" name= +"xd21e10376">307</a>]</span>droog brood om mijn honger te stillen, +niets dan water om mijnen dorst te lesschen, de minne ontvluchten; niet +durven verroeren of niet durven niezen, uit vreeze van kwaad te doen; +geëerd zijn door allen, gevreesd door een iegelijk; alleen en +verlaten als een melaatsche; treurig als een hond, die zijn meester +kwijt is, en, na een dergelijk vijftigjarig martelaarsleven, weemoedig +op eenen stroozak verrekken. De boete was langdurig genoeg; kus mij, +liefste, en laat ons getweeën het vagevuur verlaten.</p> +<p class="par">—Ha! zeide zij, bereidwillig gehoorzamend, de +deugd is een schoon vendel om aan eenen stok te binden.</p> +<p class="par">De tijd verliep met dit dartel minnespel; doch zij +moesten opstaan om te vertrekken, want te midden van het blijde gejoel +vreesde het meideken steeds den provoost Spelle te zien verschijnen, +met zijne beulsknechten.</p> +<p class="par">—Sla uwen rok over ons hoofd, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En als herten liepen zij naar Destelbergen, naar <i>de +Drie Koningen</i>, alwaar zij Lamme aan ’t eten vonden.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.31" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Gent ging Uilenspiegel dikwijls bij Jacob +Scoelap, bij Livinus Smet en bij Jan de Wulfslaeger, die hem kond gaven +van den voor- of tegenspoed van den edelen Zwijger.</p> +<p class="par">En als Uilenspiegel naar Destelbergen terugkwam, vroeg +Lamme hem telkens:</p> +<p class="par">—Welk nieuws brengt gij mede? Goed of slecht?</p> +<p class="par">—Laas! zeide Uilenspiegel, de Zwijger, zijn +broeder Lodewijk, de andere hoofdlieden en de Franschen hadden besloten +vooruit te rukken in Frankrijk, om zich met den prins van Condé +aan te sluiten. Op die wijze waren zij er wellicht in geslaagd het arm +Belgisch vaderland en het vrije geweten te redden. God liet dit niet +toe, de Duitsche ruiters en landsknechten weigerden verder te gaan, en +zeiden dat hun eed sprak van tegen den hertog van Alva te vechten, doch +niet tegen Frankrijk. Hij heeft hun gesmeekt hun plicht te doen, doch +tevergeefs; de Zwijger was gedwongen hen langs Champagne en Lotharingen +te brengen naar Straatsburg, van waar zij naar Duitschland +terugkeerden. Alles mislukt door dit plotseling en halsstarrig vertrek: +de koning van Frankrijk weigert, niettegenstaande zijn verdrag met den +prins, het geld te storten, dat hij hem beloofd <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10401" href="#xd21e10401" name= +"xd21e10401">308</a>]</span>had; de koningin van Engeland had er hem +willen zenden om de stad en het land van Kales weder in bezit te +krijgen; heure brieven werden onderschept door den hertog van +Lotharingen, die er een afwijzend antwoord op zond.</p> +<p class="par">... Aldus zien wij dat schoon leger, al onze hoop op +redding, verzwinden als spoken bij den zonsopgang; maar God is met ons, +en als de aarde ons ontsnapt, zullen wij te water voortwerken. Leve de +Geus!</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.32" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Badend in tranen, kwam ’t meideken zeggen +tot Lamme en tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Te Meulestede laat Spelle, voor geld, moordenaars +en coquinen ontsnappen. En onschuldigen doet hij ter dood brengen. Mijn +broeder Michielken is onder hen. Laas! laat mij het U zeggen: gij zijt +mannen, gij zult hem wreken. Een eerlooze, ontuchtige vuilbaard, Pieter +de Roose, bevlekker van kinderen en verleider van meidekens, is de +oorzaak van al het kwaad. Laas! mijn arme broeder Michielken en Pieter +de Roose zaten op een avond, doch niet aan dezelfde tafel, in de +taveerne <i>den Valk</i>, alwaar Pieter de Roose door een iegelijk +geschuwd werd als de pest.</p> +<p class="par">... Mijn broeder, die met hem in dezelfde zaal niet +wilde vertoeven, schold hem uit voor vuilbaard en beval hem +onmiddellijk zijne biezen te pakken.</p> +<p class="par">... Pieter de Roose antwoordde:</p> +<p class="par">—De broeder van een publieke loddege zou minder +van zijnen neus moeten maken,</p> +<p class="par">... Hij loog, want ik ben geen publieke loddege; ik geef +mij alleen aan hen, die ik minne.</p> +<p class="par">... Toen smeet Michielken hem zijn pint klauwaard naar +den kop, hem toeroepende dat hij er om loog, lijk een smerige vuilbaard +die hij was; daarbij bedreigde hij hem met eene aftelling naar de +eerste goesting, als hij niet dadelijk opkraamde.</p> +<p class="par">... De andere wilde nog antwoorden, doch Michielken deed +als hij gezegd had: hij sloeg tweemaal met de vuist op zijn aangezicht +en trok hem bij den snoet op de straat, alwaar hij hem, zonder deernis, +gansch bebloed en gekneusd op een mesthoop smeet.</p> +<p class="par">... Als Pieter de Roose, die in alleenigheid niet kon +leven, <span class="pagenum">[<a id="xd21e10429" href="#xd21e10429" +name="xd21e10429">309</a>]</span>genezen was, ging hij in <i>het +Vagevier</i>, eene taveerne, die heuren naam niet gestolen heeft; +zóó treurig en somber is zij, dat zij maar bezocht wordt +door arme lieden en bedelaars. Daar ook werd hij alleen gelaten, +geschuwd, zelfs door de armzalige menschen. En niemand richtte het +woord tot hem, behalve eenige boeren, die hem niet kenden, en eenige +truwanten en diepers of weggeloopen soldaten. Herhaalde malen zelfs +werd hij er geslagen, want hij is twistziek van aard.</p> +<p class="par">... Toen provoost Spelle met zijne beide hangmannen te +Meulestede kwam, volgde Pieter de Roose hem overal op als een hond; op +dezes kosten propte Spelle zich vol met wijn, met vleesch en smaakte +alle genoegens, die voor geld te koop zijn. Zoo werd Pieter de Roose +hun vriend en metgezel en deed hij alles wat zijn slecht karakter hem +ingaf om degenen te folteren, die hij verfoeide, en dat waren al de +inwoners van Meulestede, doch mijn armen broeder het meest.</p> +<p class="par">... Eerst en vooral begon hij met Michielken. Valsche +getuigen, rabauwen, die gretig naar guldens waren, verklaarden dat +Michielken een heretiek was, dat hij vuile reden gehouden had over +Onze-Lieve-Vrouwe, en meermalen den naam van God en de santen en +santinnen gelasterd had in de taveerne <i>den Valk</i>, en dat hij +daarenboven voor ’t minst driehonderd florijnen in eene kist +liggen had.</p> +<p class="par">... Alhoewel de getuigen geenszins van goed en zedelijk +gedrag waren, werd Michielken gevangengenomen. Daar Spelle en zijne +knechten verklaard hadden, dat de bewijzen voldoende waren om den +beschuldigde op de pijnbank te leggen, werd Michielken bij de armen +gehangen aan eene katrol, die in de zoldering vastgemaakt was, nadat +men aan elken zijner voeten een gewicht van vijftig pond had +gebonden.</p> +<p class="par">... Hij loochende het stuk en zei dat, zoo er te +Meulestede een truwant, een rabauw, een godslasteraar en een vuilbaard +liep, het wel Pieter de Roose was, maar hij niet.</p> +<p class="par">... Doch Spelle wilde niets hooren, en beval den +beulsknechten Michielken op te trekken tot aan de zoldering en hem +vervolgens in eens te laten nedervallen, met de gewichten aan zijne +voeten. Dat deden zij, en wel zoo wreedelijk, dat de huid en de spieren +van den ongelukkige vaneenscheurden en dat de voeten nog nauwelijks aan +de beenen hingen.</p> +<p class="par">... Michielken volhardde in zijne verklaring, dat hij +onschuldig was; Spelle deed hem opnieuw folteren en liet hem verstaan +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10450" href="#xd21e10450" name= +"xd21e10450">310</a>]</span>dat hij hem vrijelijk zou laten henengaan, +zoo hij hem honderd gulden wilde ter hand stellen.</p> +<p class="par">... Michielken zei, dat hij nog liever alle tormenten +verduurde.</p> +<p class="par">... Toen die van Meulestede de gevangenneming vernomen +hadden, wilden zij bij hoopen voor Michielken komen getuigen.</p> +<p class="par">... Michielken is geen ketter, zeiden eenstemmig al de +goede burgers van de gemeente, want hij ging alle Zondagen naar de +misse en naderde alle hoogdagen de heilige tafel; zij getuigden verder, +dat hij over Onze-Lieve-Vrouwe nooit eenig andere rede gehouden had dan +heure hulp in te roepen in moeilijke aangelegenheden; dat hij nooit +kwaad gesproken had van eenige vrouw op aarde, en hij dienvolgens het +nog minder hadde gedurfd van de hemelsche moeder Gods. Wat de +godslasteringen betreft, die de valsche getuigen, naar hun zeggen, in +de taveerne <i>den Valk</i> hadden hooren uitbraken, dat was gelogen +van ’t begin tot het einde, zeiden de getuigen.</p> +<p class="par">... Toen werd Michielken losgelaten, en de valsche +getuigen gestraft. En Spelle deed Pieter de Roose voor zijne vierschaar +verschijnen, doch liet hem weder los, zonder een onderzoek te doen of +hem op de pijnbank te leggen, mits honderd gulden aanstonds +betaald.</p> +<p class="par">... Pieter de Roose vluchtte uit Meulestede, uit vreeze +dat het hem nog blijvende geld opnieuw de aandacht van Spelle zou +wekken, terwijl Michielken, mijn arme broeder, stierf van den kanker, +die zich aan zijne voeten gezet had.</p> +<p class="par">... Hij, die mij niet meer bezien wilde, deed mij toch +roepen om mij te zeggen goed te letten op het vuur, dat brandt in mijn +lichaam, en dat mij zeker naar de helle zou leiden. En ik kon slechts +weenen, want het vuur brandt in mijn lichaam, en het is mijne schuld +niet.</p> +<p class="par">... En in mijne armen gaf hij den geest.</p> +<p class="par">—Ha! zeide zij, hij, die op Spelle den dood van +mijn zoeten en beminden broeder zou wreken, zou voor eeuwig mijn +meester zijn, en ’k zou hem gehoorzamen als een gewillige +hond.</p> +<p class="par">Terwijl zij sprak, klopte de assche van Klaas op +Uilenspiegel’s borst.</p> +<p class="par">En hij besloot Spelle, den moordenaar, te doen +hangen.</p> +<p class="par">Boelkin, zoo was de naam van het meideken, keerde gerust +terug naar heur huis te Meulestede, zonder de wraak van Pieter de Roose +te vreezen, want een koerier, die voor zaken naar Destelbergen gekomen +was, verwittigde heur dat de parochiepaap <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e10478" href="#xd21e10478" name="xd21e10478">311</a>]</span>en de +poorters verklaard hadden, dat zij Spelle vóór den hertog +zouden doen verschijnen, bijaldien hij de hand dorst leggen op de +zuster van Michielken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die het meideken vergezelschapt had naar +Meulestede, kwam in de benedenkamer van het huis van Michielken, en zag +daar het konterfeitsel van een meester-pasteibakker.</p> +<p class="par">Hij veronderstelde dat dit het portret van den armen +doode was.</p> +<p class="par">En Boelkin zeide:</p> +<p class="par">—Dat is mijn rampzalige broeder.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam het konterfeitsel en sprak:</p> +<p class="par">—Spelle wordt gehangen!</p> +<p class="par">—Hoe zult ge dat doen? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Moest gij het weten, antwoordde hij, dan zoudt +gij geenerlei genoegen meer smaken als gij het ziet.</p> +<p class="par">Boelkin schudde het hoofd en zei met jammerende +stemme:</p> +<p class="par">—Gij hebt geen vertrouwen in mij.</p> +<p class="par">—Hoe zoo? sprak Uilenspiegel. Is het integendeel +geen groot bewijs van vertrouwen als ik u zeg: „Spelle wordt +gehangen?” Met dat woord alleen kunt gij mij doen hangen +vóór hem.</p> +<p class="par">—Inderdaad, antwoordde zij.</p> +<p class="par">—Dus, hernam Uilenspiegel, haal mij wat goede +klei, een dobbele pint bruinbier, klaar water en eenige sneden +ossevleesch. Alles moet afzonderlijk zijn.</p> +<p class="par">... Het vleesch is voor mij, het bruinbier voor het +vleesch, het water voor de klei en de klei voor het konterfeitsel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel at en dronk, terwijl hij de klei kneedde; +soms at hij er wel een brokje van, doch daar sloeg hij geen acht op, +want heel aandachtig beschouwde hij het konterfeitsel van +Boelkin’s broeder.</p> +<p class="par">Toen de klei gekneed was, maakte hij daarvan een masker, +met een neus, eenen mond, oogen en ooren, dat zulke groote gelijkenis +had met de trekken van den doode, dat Boelkin er oprecht over +verwonderd was.</p> +<p class="par">Daarna legde hij het masker in den oven te drogen. Toen +het droog was, beschilderde hij het met de kleur van de lijken, met +verwilderde oogen en een pijnlijk en getrokken gelaat, als dat van een +zieltogende.</p> +<p class="par">Toen was het meideken niet meer verwonderd, doch ze +bekeek het masker, zonder er van de oogen te kunnen slaan; ze werd +bleek, ontstelde, bedekte heur gezicht met de handen, en huiverend +sprak zij: <span class="pagenum">[<a id="xd21e10518" href="#xd21e10518" +name="xd21e10518">312</a>]</span></p> +<p class="par">—Hij is het, mijn arm Michielken!</p> +<p class="par">Met klei maakte Uilenspiegel ook twee bloedige +voeten.</p> +<p class="par">Boelkin, die van heur eersten schrik bekomen was, zei op +plechtigen toon:</p> +<p class="par">—Gezegend is hij, die den moordenaar zal +vermoorden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel nam het masker en de voeten en sprak:</p> +<p class="par">—Nu moet ik iemand hebben, die mij wil helpen.</p> +<p class="par">Boelkin antwoordde:</p> +<p class="par">—Ga naar <i>de Blauwe Gans</i>, bij Joost Lansaem +van Ieperen, dewelke deze taveerne houdt. Hij was de beste kameraad, de +trouwste vriend van mijn ongelukkigen broeder. Zeg hem, dat het Boelkin +is, die u zendt.</p> +<p class="par">Uilenspiegel deed zooals zij hem heette.</p> +<p class="par">Na zijn dagelijksch werk voor den dood, ging provoost +Spelle ’s avonds in <i>de Valk</i> warmen dobbelen klauwaard +drinken, die gekookt was met kaneel en met Madeira-suiker. Uit vreeze +van gehangen te worden, dorst men hem, in de afspanning, niets +weigeren.</p> +<p class="par">Pieter de Roose, die weer moed gevat had, was naar +Meulestede teruggekeerd. Overal volgde hij Spelle en zijne +beulsknechten, om door hen beschermd te worden.</p> +<p class="par">En Spelle trakteerde hem soms. En samen dronken zij +blijde met het geld der onschuldige slachtofferen.</p> +<p class="par">Maar de taveerne <i>de Valk</i> werd niet meer bezocht +zooals in de schoone dagen dat het dorpje in vrede leefde, den Heer +rechtzinnig diende en nog niet gekweld werd op het stuk van religie. +Nu, echter, was het als in rouw gehuld; dat zag men aan zijn +menigvuldige ledige huizen, aan zijn eenzame straten, waar enkel eenige +magere honden rondzwierven, die in de mesthoopen wroetten, om hun eten +te zoeken.</p> +<p class="par">In Meulestede was er geene plaats meer dan voor de twee +booswichten. De verschrikte inwoners zagen hen heel den dag overmoedig +rondloopen, de huizen der aanstaande slachtofferen teekenen, de +doodenlijsten opmaken. En als zij ’s avonds, onder ’t +zingen van vuile liedekens, van <i>den Valk</i> terugkeerden, werden ze +gevolgd door twee beulsknechten, dronken als zij, en van top tot teen +gewapend om hen te vergezelschappen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging in <i>de Blauwe Gans</i>, bij Joost +Lansaem, die achter zijnen toog stond.</p> +<p class="par">Uilenspiegel trok een fleschje brandewijn uit zijnen zak +en zei tot den baas: <span class="pagenum">[<a id="xd21e10567" href= +"#xd21e10567" name="xd21e10567">313</a>]</span></p> +<p class="par">—Boelkin heeft zoo twee tonnen te verkoopen.</p> +<p class="par">—Kom binnen in de keuken, zei de baas.</p> +<p class="par">Hij sloot de keukendeur achter zich en bezag +Uilenspiegel vlak in de oogen.</p> +<p class="par">—Gij zijt geen koopman in brandewijn, sprak hij, +wat beteekent uw knipoogen? Wie zijt gij?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik ben de zoon van Klaas, die te Damme verbrand +werd; de assche van den doode klopt op mijne borst: ik wil Spelle den +moordenaar dooden.</p> +<p class="par">—Is ’t Boelkin, die u zendt? vroeg de +weerd.</p> +<p class="par">—Boelkin zendt mij bij u, antwoordde Uilenspiegel. +Ik zal Spelle dooden en gij zult mij helpen.</p> +<p class="par">—Ik wil, zegde de baas. Wat moet ik doen?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ga bij den parochiepaap, die, als een goede +herder, de vijand van Spelle is. Verzamel uwe vrienden en kom morgen, +na de slaapklok, met hen op de Evergemsche baan, voorbij het huis van +Spelle, tusschen <i>den Valk</i> en het huis van dien snoodaard. Gij +moet allen in de schaduw blijven en moogt geen witte kleeren aanhebben. +Op klokslag tien zult gij Spelle uit de herberg zien komen, terwijl van +den anderen kant een wagen zal komen aanrijden.</p> +<p class="par">... Dezen avond moogt gij uwe vrienden niet verwittigen; +zij slapen te dicht bij de ooren hunner vrouw. Eerst morgen zult gij ze +opzoeken. Komt, luistert goed, en weest alles indachtig.</p> +<p class="par">—Wij zullen alles onthouden, sprak Joost.</p> +<p class="par">En, met zijnen beker in de hand, sprak hij:</p> +<p class="par">—Ik drink op de koorde van Spelle!</p> +<p class="par">—Op zijne koorde! sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Daarop keerde hij met den baas terug in de gelagkamer, +waar eenige Gentsche oude-kleerkoopers zaten te drinken. Zij kwamen van +de Zaterdagsmerkt, te Brugge, alwaar zij, tegen goeden prijs, zilver- +en goudlakensche wambuizen en opperste kleederen verschacherd hadden, +dewelke zij voor eenige oortjes gekocht hadden van edelen, die ten +onder gegaan waren door de weelde der Spanjaards te willen +evenaren.</p> +<p class="par">En zij gastreerden luidruchtig op de groote winsten, die +zij behaald hadden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Joost Lansaem gingen in eenen hoek +zitten en, onder ’t drinken, kwamen zij overeen, zonder gehoord +te worden, <span class="pagenum">[<a id="xd21e10611" href="#xd21e10611" +name="xd21e10611">314</a>]</span>dat Joost bij den parochiepaap zou +gaan, die kwaad was op Spelle, den moordenaar van zoovele onschuldige +slachtofferen.</p> +<p class="par">Daarna zou hij de vrienden gaan vinden.</p> +<p class="par">’s Anderen daags kwamen de vrienden van +Michielken, die verwittigd waren, bijeen bij Joost Lansaem in <i>de +Blauwe Gans</i>, alwaar zij, als naar gewoonte en om hunne inzichten te +verbergen, pinten op pinten dronken.</p> +<p class="par">Bij de slaapklok gingen zij henen en begaven zich, langs +verschillende wegen, naar de Evergemsche baan.</p> +<p class="par">Zij waren zeventien in getal.</p> +<p class="par">Op slag van tien uren kwam Spelle uit <i>den Valk</i>, +gevolgd door zijne twee beulsknechten en door Pieter de Roose.</p> +<p class="par">Lansaem en zijne gezellen waren verscholen in de schuur +van Samson Boone, een vriend van Michielken.</p> +<p class="par">Spelle kon hen niet zien.</p> +<p class="par">De vrienden van Michielken hoorden hem zwijmelend +voorbijgaan, alsook Pieter de Roose en de beide beulsknechten.</p> +<p class="par">Met een zware tong, stamelde Spelle hikkend en +snikkend:</p> +<p class="par">—Provoosten! provoosten! die hebben hier op Gods +aarde goed leven; komaan, truwanten, die van mijn overschot leeft, +ondersteunt mij toch een beetje!</p> +<p class="par">Maar, op den steenweg, van den kant van den kouter, +hoorde men op eens het gebalk van een ezel en ’t geklap eener +zweep.</p> +<p class="par">—Dat moet een weerspannige ezel zijn, zij Spelle, +want hij wil niet vooruit, niettegenstaande het vriendelijk verzoek van +de zweep.</p> +<p class="par">Plotseling hoorde men een groot wielengeknars en eenen +wagen, die onstuimig over den steenweg stormde.</p> +<p class="par">—Houdt hem tegen! riep Spelle.</p> +<p class="par">Toen de wagen dicht bij hen was, sprongen Spelle en +zijne twee beulsknechten naar den kop van den ezel.</p> +<p class="par">—In dien wagen steekt niets, hij is teenemaal +ledig, sprak een van de beulsknechten.</p> +<p class="par">—Lomperik, zei Spelle, sedert wanneer rijden de +wagens ’s nachts heel alleen op de baan? In dien wagen is iemand, +die zich verbergt; spoedt u, steekt de lanteernen aan en heft ze +omhoog, ik zal kijken.</p> +<p class="par">De lanteernen werden aangestoken en Spelle klom op den +wagen met zijne lanteerne in de hand; maar nauwelijks had hij gekeken, +of hij slaakte een grooten schreeuw en viel achterover, gillend: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10656" href="#xd21e10656" name= +"xd21e10656">315</a>]</span></p> +<p class="par">—Michielken! Michielken! Jezus, ontferm u +mijner!</p> +<p class="par">In een hoek van den wagen stond een man, die in ’t +wit gekleed was, lijk de pasteibakkers, en die, in de beide handen, +bloedige voeten vasthield.</p> +<p class="par">Toen Pieter de Roose den man zag, die nu door het licht +der lanteernen beschenen was, riep hij als waanzinnig:</p> +<p class="par">—Michielken! Michielken!</p> +<p class="par">En de twee beulsknechten klappertandden en +fluisterden:</p> +<p class="par">—Michielken! Heer, ontferm u onzer!</p> +<p class="par">Op het gerucht kwamen de zeventien vrienden bij, om het +schouwspel te zien, en allen verschrikten toen zij, bij het zilveren +licht van de maan, de treffende gelijkenis zagen van Michielken, den +armen doode.</p> +<p class="par">En de gedaante zwaaide steeds met de bloedige +voeten.</p> +<p class="par">Het was zijn zelfde vol en rond gezicht, doch verbleekt +door den dood, en grimmig, sneeuwwit keek het dreigend toe, en aan de +kin waren reeds de wormen aan ’t knagen.</p> +<p class="par">Het spook, dat altijd met de bloedige voeten zwaaide, +zei met holle stem tot Spelle, die op den rug lag te zuchten:</p> +<p class="par">—Spelle! provoost Spelle, word wakker!</p> +<p class="par">Maar Spelle verroerde zich niet.</p> +<p class="par">—Spelle, sprak het spook opnieuw, provoost Spelle, +word wakker, of ik sleep u in den gapenden mond van de helle.</p> +<p class="par">Spelle sukkelde recht en riep jammerlijk, met de haren +te berge van schrik:</p> +<p class="par">—Michielken! Michielken! heb medelijden!</p> +<p class="par">De poorters waren nader gekomen, doch Spelle zag niets +anders dan de lichtjes hunner lanteernen, die hij voor oogen van +duivelen nam. Zoo, ten minste, bekende hij later.</p> +<p class="par">—Spelle, vervolgde de schim van Michielken, zijt +gij tot sterven bereid?</p> +<p class="par">—Tot sterven, neen, antwoordde de provoost, neen, +messire Michielken, daar ben ik niet toe bereid, want ik wil +vóór God niet verschijnen, beladen met zoo menigvuldige +zonden.</p> +<p class="par">—Herkent gij mij? vroeg het spook.</p> +<p class="par">—God weze mij genadig, zuchtte Spelle; ja, ik +herken u; gij zijt het spook van Michielken, den pasteibakker, die +onschuldig stierf in zijn bed, ten gevolge van de pijnen der foltering; +en de twee bloedige voeten zijn die, aan ieder derwelke ik een gewicht +van vijftig pond deed hangen. Ha! Michielken, ontferm u mijner, schenk +mij vergiffenis; die Pieter de Roose heeft mij <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10699" href="#xd21e10699" name= +"xd21e10699">316</a>]</span>in bekoring gebracht; hij bood mij vijftig +gulden, en ik heb ze aanveerd, om uwen naam in het doodenboek te +schrijven.</p> +<p class="par">—Wilt gij biechten? vroeg het spook.</p> +<p class="par">—Ja, messire, zeker wil ik biechten, alles +bekennen en penitentie doen. Maar verweerdig u toch die duivelen te +doen weggaan, die daar staan, bereid om mij te verslinden. Ik zal alles +bekennen. Verwijder die oogen van vuur! Ik heb hetzelfde gedaan te +Doornijk, met vijf onschuldige poorters, en ook te Brugge, met vier +andere. Ik weet hunne namen niet meer, maar ik zal ze opzoeken en ze u +zeggen, als gij wilt; elders nog heb ik insgelijks gezondigd, heer, en +door mijn toedoen zijn negen en zestig onschuldige martelaren ten grave +gedaald.</p> +<p class="par">... Michielken, de koning moest geld hebben. Men had het +mij laten weten, doch ik ook moest er hebben; het is te Gent, in den +kelder, onder de vloersteenen, bij de oude Gravels, mijn echte moeder. +Ik heb alles, alles gezegd; genade en ontferming! Doe de duivelen +weggaan. Heere God! Heilige Maagd Maria, wees mijn voorspreekster; +verwijder de vuren der helle! Ik zal alles verkoopen, alles aan de arme +geven en mijn leven lang boetveerdigheid plegen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, ziende dat de menigte der toegeloopen +poorters bereid was om hem ter zijde te staan, sprong van den wagen +naar de keel van Spelle en wilde hem verworgen.</p> +<p class="par">Maar de pastoor kwam bij.</p> +<p class="par">—Laat hem leven, sprak hij, het is beter dat hij +door beulshanden sterve dan door die van een spook.</p> +<p class="par">—Wat wilt gij er mee doen? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hem vóór den hertog beschuldigen en +naar verdienste doen hangen, antwoordde de parochiepaap. Maar wie zijt +gij? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ik ben, antwoordde Uilenspiegel, het masker van +Michielken en een arme Vlaamsche vos, die terug naar zijn hol trekt, +uit vreeze voor de Spaansche jagers.</p> +<p class="par">Intusschen nam Pieter de Roose in aller ijl de +vlucht.</p> +<p class="par">En Spelle werd gevonnist en gehangen, en zijne goederen +verbeurdverklaard.</p> +<p class="par">En de koning erfde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.33" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s <span class="corr" id="xd21e10732" title= +"Bron: Aanderen">Anderen</span> daags trok Uilenspiegel naar Kortrijk, +langsheen den boord van de Leie, met heur helder gouden water. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10735" href="#xd21e10735" name= +"xd21e10735">317</a>]</span></p> +<p class="par">Jammerend volgde Lamme zijn vriend.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei tot hem:</p> +<p class="par">—Zucht gij nu weder, lafhertige ziele, voor de +vrouw, die u een hoornen kroon op het hoofd zette?</p> +<p class="par">—Mijn vriend, antwoordde Lamme weemoedig, zij was +mij altijd getrouw, en beminde mij genoegzaam, lijk ik ze te zeer +beminde, mijn zoete Jezus. Eens dat zij naar Brugge gegaan was, kwam +zij teenemaal veranderd terug. Sedertdien, als ik heur van liefde +sprak, gaf zij mij tot antwoord:</p> +<p class="par">—Ik moet met u leven als eene vriendinne, doch +anders niet.</p> +<p class="par">—Toen sprak ik, met den weemoed in mijn gebroken +herte:</p> +<p class="par">—Liefste mijne, wij zijn getrouwd voor den Heer. +Deed ik voor u niet alles wat gij wildet? Ging ik niet dikwijls gedost +in een zwart linnen wambuis of een bombazijnen opperste kleed, om u, +niettegenstaande de koninklijke ordonnantiën tegen de weelde, +zijden en goudlakensche kleeren te laten dragen? Bemint ge mij dan niet +meer, liefste?</p> +<p class="par">—Ik bemin u, sprak zij, volgens God en Zijne +wetten, volgens de heilige voorschriften en de boetveerdigheid. +Nochtans zal ik een deugdzame gezellin voor u wezen.</p> +<p class="par">—Met uwe deugdzaamheid heb ik niets te maken, +antwoordde ik; u is het, die ik hebben wil, u, mijne vrouw!</p> +<p class="par">—Zij schudde het hoofd en vervolgde:</p> +<p class="par">—Ik weet, dat gij goed en braaf zijt; tot heden +waart gij de kok in ons huis, om mij het koken en het braden te sparen; +tot heden streekt gij onze lakens, kragen en hemden, omdat de ijzers +mij te zwaar vielen; gij deedt de wasch, gij kuischtet het huis en de +straat vóór de deur, om mij de minste vermoeienis te +sparen. Thans wil ik werken in uwe plaats, doch verder niets, mijn +vriend.</p> +<p class="par">—Ik geef daar niet om, antwoordde ik; ik zal als +voorheen uwe kamenier, uwe strijkster, uwe keukenmeid, uwe waschvrouw, +uw onderdanige slaaf wezen; maar schei toch geen twee herten en zielen, +die maar één wezen uitmaken; breek den zoeten liefdeband +niet, die ons zoo innig verbindt.</p> +<p class="par">—Het moet, antwoordde zij.</p> +<p class="par">—Laas! zeide ik, is het te Brugge, dat gij dit +harde besluit hebt genomen?</p> +<p class="par">Zij antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik heb gezworen voor God en Zijne santen.</p> +<p class="par">—Wie dan, riep ik uit, heeft u gedwongen te zweren +uwe echtelijke plichten niet meer te volbrengen? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10771" href="#xd21e10771" name= +"xd21e10771">318</a>]</span></p> +<p class="par">—Hij, die den geest Gods in zich heeft en zich +verweerdigt mij onder ’t getal zijner boetelingen te tellen, +sprak zij.</p> +<p class="par">—Van dat oogenblik hield zij op mijne vrouw te +wezen, alsof zij de trouwe gezellin van een ander was.</p> +<p class="par">—Ik smeekte, plaagde, dreigde haar; ik weende en +bad, doch tevergeefs. Op een avond, dat ik van Blankenberge terugkwam, +alwaar ik gegaan was om de halfwinning van een mijner hofsteden te +ontvangen, vond ik mijne vrouw niet meer in huis. Zij was onze halle +ontvlucht; ongetwijfeld was zij mijne smeekingen moede, of was zij +vergramd of droevig om mijn verdriet.</p> +<p class="par">—Waar mag zij nu wezen?</p> +<p class="par">En Lamme zette zich neer aan den boord van de Leie, met +het hoofd in zijne handen, en keek naar het water.</p> +<p class="par">—Ha! mijne vriendin, sprak hij, wat waart gij +teeder, poezel en lieftallig! Zal ik ooit een duifje vinden als gij? +Stoverije van liefde, zal ik u nimmermeer proeven? Waar zijn uwe +kussen, geurig als ortolanen; waar is uw mond, op denwelken ik uw +zoenen plukte, als het bijtje den honig op de roze; waar zijn uw witte +armen, die mij streelend omhelsden? Waar is uw kloppend hert, uw ronde +boezem en die lieve huivering van uw aanbiddelijk lichaam, verlangend +naar liefde? Doch waar zijn uwe golven van vroeger, frissche rivier, +die uw nieuwe golfjes zoo blijde voortstuwt in ’t gouden licht +van de zon?</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.34" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De beide wandelaars kwamen voorbij het Petegemsche +bosch; het was snikkend heet. Lamme sprak tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Ik braad; laat ons de schaduw opzoeken.</p> +<p class="par">—’t Kan mij niet schelen, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Zij zetten zich neer in het bosch, op het gras, en zagen +eenen troep herten voorbijrennen.</p> +<p class="par">—Kijk goed, Lamme, zei Uilenspiegel, die den haan +zijner Duitsche bus overtrok. Daar zijn groote, oude herten, die hun +gewei met negen takken fier in de lucht dragen; lieve reebokjes, die +hunne schildknapen zijn, huppelen aan hunne zijde, bereid om hun van +dienst te zijn met hun puntige horens. Zij gaan naar hun leger. Trek +het rad van uwe bus over, lijk ik. Schiet. Het oude hert is gewond. Een +reebokje is getroffen aan de bil; het vlucht. Laten wij het volgen +totdat het valt. Doe lijk ik, loop, spring, vlieg.... <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10798" href="#xd21e10798" name= +"xd21e10798">319</a>]</span></p> +<p class="par">—Mijn gekke vriend is wederom bezig, sprak Lamme, +hij wil de herten te voet achternazetten. Beproef niet te vliegen +zonder vleugelen, ’t is verloren moeite. Gij zult ze niet +krijgen. Ha! wat wreedaardige gezel! Meent gij, dat ik zoo vlug ben als +gij? Ik zweet, mijn vriend; ik zweet en ik ga vallen van vermoeidheid. +Als de houtvester u pakt, wordt gij gehangen. Herten zijn koningswild; +laat ze loopen, mijn zoon, gij kunt ze toch niet krijgen.</p> +<p class="par">—Kom, sprak Uilenspiegel. Hoort gij het gerucht +van zijn gewei in de bladeren? ’t Is als eene hoos, die +voorbijvliegt. Zie eens deze gebroken takken, de bladeren, waarmede de +grond teenemaal bedekt is. Nu heeft het een nieuwen kogel in de bil; +fluks eten wij het op.</p> +<p class="par">—Het is nog niet gebraden, zeide Lamme. Laat die +arme dieren maar loopen. He! wat is het warm! Ge moogt mij gelooven: ik +ga er bij vallen om nimmermeer op te staan.</p> +<p class="par">Doch eensklaps kwamen armzalig gekleede mannen, die +wapenen droegen, te allen kanten te voorschijn uit het bosch. Blaffende +honden renden de herten achterna. Vier mannen met woest uitzicht kwamen +rond Lamme en Uilenspiegel staan en leidden hen naar eene plaats, te +midden in het dichtst begroeide deel van het woud.</p> +<p class="par">Daar zagen zij vrouwen en kinderen, die daar gelegerd +waren, en ook een groot getal mannen, allen op verschillende wijze +gewapend met zweerden, met bussen, met voetbogen, met lansen, met +spiesen, met ruiterspistolen.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel hen zag, zei hij tot hen:</p> +<p class="par">—Gij schijnt hier in gemeenschap te leven om de +vervolging te ontvluchten; zijt gij soms de Broeders van het Woud?</p> +<p class="par">—Wij zijn de Broeders van het Woud, antwoordde een +grijsaard, die bij het vuur zat en eenige vogelen in eene braadpan liet +bakken. Maar gij, wie zijt gij?</p> +<p class="par">—Ik ben uit het schoone Vlaanderenland vandaan, +antwoordde Uilenspiegel, en ben schilder, boer, edelman, beeldhouwer, +alles te gelijk. En door de wereld ga ik aldus, om het goede en het +schoone te prijzen, en luidkeels te lachen en te spotten met alles wat +dwaas en verkeerd is.</p> +<p class="par">—Als gij zoovele landen bereisd hebt, sprak de +oude man, moet gij <i>Schild en Vriend</i> kunnen uitspreken, naar de +wijs van de Gentenaren; zoo niet, zijt gij een valsche Vlaming en moet +gij u tot sterven bereiden. <span class="pagenum">[<a id="xd21e10823" +href="#xd21e10823" name="xd21e10823">320</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—<i>Schild en Vriend</i>.</p> +<p class="par">—En gij, dikzak? vroeg de oude man tot Lamme, welk +bedrijf voert gij uit?</p> +<p class="par">Lamme antwoordde:</p> +<p class="par">—Mijne landerijen, pachthoeven, cijnzen en +messeniën opeten, mijn echtelijke vrouw zoeken, en mijn vriend +Uilenspiegel in alle oorden en plaatsen opvolgen.</p> +<p class="par">—Als gij ook zooveel gereisd hebt, sprak de oude +man, moet gij weten hoe die van Weert, in Limburg, worden geheeten?</p> +<p class="par">—Ik weet het niet, was ’t antwoord van +Lamme, maar kunt gij mij den naam niet zeggen van den ellendigen +deugniet, die mijne vrouw overreede heur huis te verlaten? Zeg mij zijn +naam, en dadelijk ga ik hem vermoorden.</p> +<p class="par">De oude man antwoordde:</p> +<p class="par">—In deze wereld bestaan twee dingen, die +nimmermeer wederkomen, eens dat zij weg zijn: te weten het verteerde +geld, en de onverschillig geworden vrouw, die den huize ontvlucht +is.</p> +<p class="par">Toen wendde de oude man zich tot Uilenspiegel en stelde +hij hem ook deze vraag:</p> +<p class="par">—En gij, weet gij niet hoe die van Weert, in +Limburg, worden geheeten?</p> +<p class="par">—De rogstekers, wat in hunne streek onttooveraars +van roggen bediedt.</p> +<p class="par">—Kunt gij ook zeggen waarom?</p> +<p class="par">—Een levende rog, gevallen uit de kar van een +vischverkooper, lag zoodanig te spartelen op den weg, dat eenige oude +wijven ze voor den duivel namen. „Laat ons den parochiepaap halen +om den duivel uit de rog te verbannen”, zeiden zij. De pastoor +bezweerde de rog, en nam ze mede naar huis, alwaar hij ze kookte, ter +eere van die van Weert. Mocht het Gode behagen hetzelfde lot te +bescheren aan den bloedigen koning!</p> +<p class="par">Intusschen hoorde men, in het bosch, ’t geblaf van +de honden weerklinken. De gewapende mannen liepen het woud in, en +riepen luidkeels om het wild schrik aan te jagen.</p> +<p class="par">—Het zijn de dieren, die ik achternagezet heb, +zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wij zullen ze opeten, sprak de oude man. Maar zeg +mij nog: hoe noemt men die van Eindhoven, in Limburg?</p> +<p class="par">—De pinnemakers, antwoordde Uilenspiegel. Eens was +de vijand vóór de poort hunner stede, en zij grendelden +die vast <span class="pagenum">[<a id="xd21e10865" href="#xd21e10865" +name="xd21e10865">321</a>]</span>met eenen wortel. De ganzen kwamen en +begonnen gulzig in den wortel te pikken, en de vijand rukte Eindhoven +binnen. Maar ijzeren bekken zullen het wezen, die de pinnen zullen +vaneen pikken, achter dewelke men het vrije geweten wil kerkeren.</p> +<p class="par">—Als God met ons is, wie kan tegen ons zijn? +antwoordde de oude man.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e10870width"><img src="images/pl18.jpg" alt= +"De geneesheeren en chirurgijns-baardemakers verklaarden, dat het tanden waren van een grooten wolf. (Blz. 340)." +width="499" height="720"> +<p class="figureHead">De geneesheeren en chirurgijns-baardemakers +verklaarden, dat het tanden waren van een grooten wolf. (Blz. 340).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Hondengeblaf, mannengeschreeuw en gebroken +takken: het stormt in het woud.</p> +<p class="par">—Is hertenvleesch lekkere spijze? vroeg Lamme, +terwijl hij de stoverije bekeek.</p> +<p class="par">—Het geroep der drijvers komt nader en nader, zei +Uilenspiegel tot Lamme; de honden zijn nabij. Wat gedonder! Het hert! +het hert! uit den weg, mijn vriend! Foei! wat leelijk beest, het heeft +mijn dikken vriend ten gronde geworpen, te midden van potten, pannen, +mooren, ketels en stoverije. Waanzinnig van schrik, gaan de vrouwen en +meidekens op den loop. Maar gij bloedt, mijn vriend?</p> +<p class="par">—Gij lacht, nietdeug, sprak Lamme. Ja, ik bloed, +het dier heeft mij met de horens eenen stoot op mijn achterste gegeven. +Zie, mijne hooze is gescheurd, en mijn vel insgelijks, en al die +lekkere stoverije ten gronde! Zie, ik verlies zooveel bloed, dat mijne +kous er gansch mee besmeurd is.</p> +<p class="par">—Dat hert is een knap chirurgijn, het heeft U van +eene geraaktheid gered, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Foei, hertelooze deugniet die ge zijt, sprak +Lamme verwijtend. Doch ik zal U niet meer volgen. Hier blijf ik, te +midden van deze goede mannen en vrouwen. Hoe kunt ge toch zoo +schaamteloos wezen, ongevoelig te zijn voor mijne smerten, alswanneer +ik u volg op de hielen, als een hondje, door sneeuw, door vorst, door +hagel en wind en, als het heet is, mijne ziel door mijn vel zweet?</p> +<p class="par">—Wees gerust, ’t is niet erg. Leg een +oliekoekje op uwe wonde, het zal een gebakken pleister zijn, antwoordde +Uilenspiegel. Maar weet gij hoe die van Leuven worden geheeten? Gij +weet het niet, mijn arme vriend? Hewel, ik zal het u zeggen, maar gij +moogt niet meer schreien. Men heet ze de koeienschieters: want eens +waren ze zoo onnoozel naar weerlooze koeien te schieten, die zij voor +vijandelijke soldaten aanzagen. Wat ons betreft, wij schieten naar de +Spaansche bokken, hun <span class="pagenum">[<a id="xd21e10890" href= +"#xd21e10890" name="xd21e10890">322</a>]</span>vleesch stinkt als de +pest, maar hun vel is goed om trommelen van te maken. En die van +Thienen? Weet gij het? Ook al niet? Zij hebben den glorierijken naam +van kwekkers. Want bij hen vliegt, op Sinksen, in de groote kerk, een +eendvogel van het oksaal naar het autaar, en dat is de beeltenis van +hunnen Heiligen Geest. Leg eenen heete koek op uwe wonde. Het zal niet +erg zijn, want ik zie dat gij, zonder een woord te vertellen, de mooren +en stoverije opraapt, die het hert omver gesmeten heeft. Uw moed +behoort vooral thuis in de keuken. Gij steekt het vuur opnieuw aan, +brengt den soepketel terug op zijne drie palen, en houdt u zorgvuldig +bezig met de kook. Weet gij waarom er vier wonderen te Leuven zijn? +Neen? Ik zal het u zeggen. Ten eerste, omdat de levenden er onder de +dooden gaan, want St.-Michielskerk is gebouwd dicht bij de poort van de +stad. Haar kerkhof ligt op den berm der wallen; ten tweede, omdat de +klokken er buiten de torens hangen, gelijk men aan St.-Jacobskerk ziet, +waar een groote klok en een kleine klok zijn; daar de kleine in den +toren niet meer kon geplaatst worden, heeft men ze buiten gehangen. Ten +derde, omdat de autaren buiten de kerk staan, want de gevel van +St.-Jacobskerk lijkt op een autaar. Ten vierde, ter oorzake van den +Toren-zonder-Nagels, omdat de torenspits van Ste-Geertrui van steen +gemaakt is en niet van hout, en dat men in steenen geene nagelen slaat, +behalve in het hert van den bloedigen koning, dat ik boven aan de +groote poort van Brussel zou willen spijkeren. Maar, gij luistert niet. +Hebt gij zout in het eten gedaan? Weet gij waarom die van Dendermonde +de vuurpannen heeten? Omdat, toen eens een jonge prins in de afspanning +<i>de Wapens van Vlaanderen</i> moest komen vernachten, de baas niet +wist hoe hij het bed warm zou krijgen, want hij had geene vuurpan. Hij +deed het bed verwarmen door zijne dochter, die, zoodra zij den prins +hoorde bovenkomen, ijlings de vlucht nam, en de prins vroeg waarom men +de pan uit het bed had genomen. God believe dat koning Philippus, in +een gloeienden ijzeren trommel gestoken, tot vuurpan diene voor het +leger van Astarte.</p> +<p class="par">—Laat mij gerust, zeide Lamme; ik lach met u, met +uwe vuurpannen, met uwen Toren-zonder-Nagels, met uwe Astarte en met al +de flauwe kul, die gij verkoopt. Trek mij niet af van mijne sausen.</p> +<p class="par">—Pas op, sprak Uilenspiegel. Het geblaf houdt niet +op, het komt dichter en dichter, de honden huilen, de trompetten +weerschallen. Pas op voor het hert. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e10900" href="#xd21e10900" name="xd21e10900">323</a>]</span></p> +<p class="par">Op die woorden nam Lamme de vlucht, en Uilenspiegel riep +hem nog achterna:</p> +<p class="par">—Hoort gij de jachthorens?</p> +<p class="par">—’t Is niets, Lamme, kom terug bij uwe +stoverije, sprak de oude man. ’t Zijn de honden, die hun deel van +het wild krijgen; het hert is dood.</p> +<p class="par">—Dat zal ons een lekkeren maaltijd bezorgen, sprak +Lamme. Ik hoop wel dat gij mij zult nooden, ter oorzake van de moeite, +die ik mij geef voor ulieden. De saus van de vogelen zal lekker zijn, +maar ze kraakt toch een weinig. Dat kan ook niet missen, want de +vogelen zijn in het zand gevallen, als die groote duivel van een hert +op mij kwam gestormd, en mijn wambuis en mijn vel al te zamen aan +stukken trok. Maar zeg eens, vreest gij de houtvesters niet?</p> +<p class="par">—Wij zijn al te talrijk, sprak de oude man; zij +zijn bevreesd en verontrusten ons niet. Ook de serjanten, beulsknechten +en rechters laten ons met vrede. De inwoners van de steden zien ons +geerne, want wij doen hun geen kwaad. Wij zullen hier nog eenigen tijd +leven in vrede, ten ware het Spaansche leger ons omsingelde. Mocht dat +gebeuren, zoo zouden wij, grijsaards, jonge mannen, vrouwen, dochteren, +knapen en meidekens, ons leven duur verkoopen, en liever nog doodden +wij elkander, dan duizend folteringen te lijden door de hand van den +bloedigen hertog.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">De tijd is voorbij, dat men den gruwzamen beul te lande +bestreed. ’t Is op zee, dat wij zijne macht moeten fnuiken. Gaat +naar den kant van de Zeeuwsche eilanden, over Brugge, Heist en Knokke, +langs het duin.</p> +<p class="par">—Wij bezitten geen duit, spraken zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Hier zijn duizend karolussen vanwege den prins. +Gaat voort langsheen de waterloopen, vaarten, stroomen en rivieren; als +gij schepen ziet met het merk J-H-S, dat een uwer het gezang des +leeuweriks nabootse. Een hanengekraai zal U antwoorden. En gij zult +wezen bij vrienden, bij soldaten van ’t vrije geweten.</p> +<p class="par">—Wij zullen het doen, zeiden de mannen.</p> +<p class="par">De jagers, gevolgd door de honden, verschenen weldra, en +trokken met koorden het doode hert achter zich.</p> +<p class="par">Toen zetten allen zich neer rond het vuur. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e10928" href="#xd21e10928" name= +"xd21e10928">324</a>]</span></p> +<p class="par">Zij waren wel zestig in getal, mannen, vrouwen en +kinderen.</p> +<p class="par">Het brood werd uit de weitasschen gehaald, de messen uit +de scheeden getrokken. Het hert werd aan stukken gesneden, gestroopt, +geruimd, en met het kleinere wild aan het braadspit gestoken.</p> +<p class="par">En, na den maaltijd, zag men Lamme tegen eenen boom +zitten snorken, met het hoofd op de borst.</p> +<p class="par">Toen de avond gevallen was, trokken de Broeders van het +Woud in holen onder den grond om te slapen, en Lamme en Uilenspiegel +deden hetzelfde.</p> +<p class="par">Gewapende mannen hielden de wacht rond het kamp. En +Uilenspiegel hoorde de droge <span class="corr" id="xd21e10939" title= +"Bron: bladerden">bladeren</span> onder hunne voeten kraken.</p> +<p class="par">En ’s anderen daags morgens ging hij henen met +Lamme, terwijl die van het kamp zeiden tot hem:</p> +<p class="par">—God zegene u; wij gaan naar de zee.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.35" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Harelbeke vernieuwde Lamme zijnen voorraad +oliekoeken. Hij vond ze zoo lekker, dat hij er zeven en twintig zelf +opat en dertig in zijnen korf stak.</p> +<p class="par">Uilenspiegel droeg zijne vogelkooien in de hand.</p> +<p class="par">Rond den avond kwamen zij te Kortrijk, alwaar zij +afstapten in de afspanning <i>de Bie</i>, bij Gillis Vanden Ende, die +aan zijne deur kwam, zoodra hij het gezang des leeuweriks hoorde.</p> +<p class="par">Daar leefden zij als vischjes in ’t water. Toen de +weerd de brieven des prinsen gezien had, stelde hij Uilenspiegel +vijftig karolussen ter hand voor den Zwijger; bovendien wilde hij niets +voor den kalkoen, dien hij opgediend had, noch voor den dubbelen +klauwaard, waarmede hij hem rijkelijk besproeide. Ook verwittigde hij +hem, dat er spionnen van den Bloedraad in Kortrijk rondliepen, weshalve +hij en zijn gezel goed op hunne tong moesten letten.</p> +<p class="par">—Wij zullen ze wel herkennen, zeiden Lamme en +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De zonne neigde ten Westen en vergulde de gevelspitsen +der huizen; de vogelen zongen hun avondgebed; de vrouwen praatten op de +zulle harer deuren; de kinderen stoeiden in het stof en Uilenspiegel en +Lamme dwaalden op goed-valle-’t-uit door straten en stegen. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e10964" href="#xd21e10964" name= +"xd21e10964">325</a>]</span></p> +<p class="par">Eensklaps sprak Lamme:</p> +<p class="par">—Ik heb aan Gillis Vanden Ende gevraagd of hij +geene vrouw gezien had, die op de mijne geleek—ik gaf hem zoo +goed als ik kon de beschrijving van heur bekoorlijk gezicht—en +hij zei mij dat, bij Stevenijne, op den Brugschen steenweg, in <i>den +Regenboog</i>, buiten de stad, alle avonden een groot getal vrouwen +bijeenkomen. Ik trek er aanstonds naar toe.</p> +<p class="par">—Ik zal u daar komen vinden, sprak Uilenspiegel. +Ik wil de stad eens afzien; als ik uwe vrouw tegenkom, zal ik ze +dadelijk bij u zenden. Vergeet niet, dat de baas u voor raad heeft +gegeven op uwe tong te passen, zoo gij aan uw leven houdt.</p> +<p class="par">—Wees gerust, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel wandelde op zijn gemak rond de stad; de +zonne ging onder en de avond viel snel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam in een eenzame steeg. Daar hoorde hij +kunstig op de vedel spelen; toen hij nadergekomen was, zag hij van +verre een witte gedaante, die hem riep, doch wegvluchtte en steeds op +de vedel speelde.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel liep sneller dan zij; hij haalde heur +in, greep ze vast en wilde heur aanspreken; maar zij legde heure hand, +die naar benzoë rook, op zijnen mond.</p> +<p class="par">—Zijt gij gemeene burger of edelman? vroeg +zij.</p> +<p class="par">—Ik ben Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Zijt gij rijk?</p> +<p class="par">—Rijk genoeg om een hemelsch genot te betalen, +niet genoeg om mijne ziel af te koopen.</p> +<p class="par">—Hebt gij geen peerd, dat gij te voet gaat?</p> +<p class="par">—Ik had een ezel, antwoordde Uilenspiegel, maar ik +heb hem op stal gelaten.</p> +<p class="par">—Hoe komt het dat gij alleen, zonder vrienden of +dienaren, rondzwerft in een vreemde stede?</p> +<p class="par">—Omdat mijn vriend zijnerzijds ergens ronddwaalt +lijk ik mijnerzijds, nieuwsgierige schoone.</p> +<p class="par">—Ik ben geenszins nieuwsgierig, antwoordde zij. Is +hij rijk, uw vriend?</p> +<p class="par">—Ja, hij is rijk, doch in vet, sprak Uilenspiegel. +Maar hebt gij haast gedaan met mij te ondervragen?</p> +<p class="par">—Ik heb gedaan, zeide zij, laat mij nu.</p> +<p class="par">—U laten? sprak hij, ’t was precies alsof +men tot Lamme, als hij honger heeft, zou zeggen eene pateel ortolanen +te laten staan. Van u wil ik eten. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11008" href="#xd21e11008" name="xd21e11008">326</a>]</span></p> +<p class="par">—Maar gij hebt mij nog niet gezien, zeide zij.</p> +<p class="par">En zij opende eene lanteerne, die plotseling heur +aangezicht verlichtte.</p> +<p class="par">—Hoe schoon! sprak Uilenspiegel. Ho! wat schoone +lichtbruine huid, wat zachte oogen, wat roode mond, wat liefelijk +lichaam! Alles zij mijn!</p> +<p class="par">—Alles, sprak zij.</p> +<p class="par">En zij bracht hem bij Stevenijne, op den Brugschen +steenweg, in <i>den Regenboog</i>.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zag daar een groot getal meidekens, die aan +den arm schijfjes droegen van een andere kleur dan die van heur +bombazijnen kleed.</p> +<p class="par">De gezellinne van Uilenspiegel had een zilverlakensch +schijfje op een goudlinnen kleed. En al de meidekens bezagen heur met +afgunst.</p> +<p class="par">Bij het binnenkomen had zij de bazinne eenen wenk +gegeven, maar Uilenspiegel had het niet bemerkt: zij zetten zich +getweeën neder en dronken.</p> +<p class="par">—Weet gij, sprak zij, dat wie mij eens beminde, +voor eeuwig mijn is?</p> +<p class="par">—Schoone, welriekende deerne, sprak Uilenspiegel, +het ware mij een heerlijk festijn eeuwig uwe genuchten te smaken.</p> +<p class="par">Eensklaps zag hij Lamme in eenen hoek zitten, met een +tafeltje voor zich, waarop eene keers, eene hesp en een pot bier +stonden; hij had het zeer druk om zijne hesp en zijn bier te verdedigen +tegen twee meidekens, die met alle geweld met hem wilden eten en +drinken.</p> +<p class="par">Toen Lamme zijn vriend Uilenspiegel gewaar werd, kwam +hij voor hem staan en sprong wel drie voet hoog van blijdschap.</p> +<p class="par">—God zij geloofd, sprak hij, omdat Hij mij mijnen +vriend Uilenspiegel teruggeeft! Bazinne, breng ons te drinken!</p> +<p class="par">Uilenspiegel trok zijne tasch uit en sprak:</p> +<p class="par">—Te drinken tot dit op is!</p> +<p class="par">En hij deed zijne karolussen rinkelen.</p> +<p class="par">—Leve God! sprak Lamme, die hem gezwind de tassche +uit de hand trok, ik ben ’t die betaal, maar gij niet! Deze +tassche is mijn!</p> +<p class="par">Uilenspiegel wilde met geweld zijne tassche terugnemen, +doch Lamme hield ze stevig vast. Terwijl zij met elkander vochten, de +een om de tassche te houden, de andere om ze terug te nemen, sprak +Lamme stille tot Uilenspiegel: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11049" href="#xd21e11049" name="xd21e11049">327</a>]</span></p> +<p class="par">—Luister: serjanten in huis ... ze zijn gevieren +... in een kleine kamer met drie meidekens.... Twee buiten voor u, voor +mij.... Heb willen weggaan ... ben belet geworden.... De deerne met +heur goudlinnen kleed is eene verklikster ... Stevenijne, ook +verklikster!</p> +<p class="par">Terwijl zij met elkander vochten, luisterde Uilenspiegel +goed naar Lamme en riep hij:</p> +<p class="par">—Mijne tasch terug, dieper!</p> +<p class="par">—Gij zult ze niet hebben, sprak Lamme.</p> +<p class="par">En zij vatten elkander bij den nek, bij de schouderen en +rolden ten gronde, terwijl Lamme stille alles zeide tot Uilenspiegel +wat deze diende te weten.</p> +<p class="par">Maar de baas uit <i>de Bie</i> kwam eensklaps binnen met +zeven mannen, die hij niet scheen te kennen. Hij kraaide als de haan en +Uilenspiegel floot als de leeuwerik.</p> +<p class="par">Toen de baas Uilenspiegel en Lamme samen aan ’t +vechten zag, vroeg hij tot Stevenijne:</p> +<p class="par">—Wat zijn dat voor twee rabauwen?</p> +<p class="par">Stevenijne antwoordde:</p> +<p class="par">—Truwanten, die men niet slecht zou doen van +elkander te scheiden, in stede van hen hier al dat gedruisch te laten +maken, vóór zij naar ’t galgeveld trekken.</p> +<p class="par">—Als hij zich vermeet ons te scheiden, sprak +Uilenspiegel, hameren wij met zijnen kop op de vloersteenen.</p> +<p class="par">—Ja, op de vloersteenen, bevestigde Lamme.</p> +<p class="par">—De baas komt ons redden, fluisterde Uilenspiegel +tot Lamme.</p> +<p class="par">De baas, die eene of andere geheimenis ried, wierp zich +tusschen de vechters.</p> +<p class="par">Lamme zei hem in der haast deze woorden in ’t +oor:</p> +<p class="par">—Komt gij ons redden? Hoe dat?</p> +<p class="par">De baas gebaarde dat hij Uilenspiegel duchtig bij de +ooren trok, en fluisterde hem toe:</p> +<p class="par">—Zeven voor u ... sterke mannen, beenhouwers.... +Ik ga weg ... te zeer gekend in de stad.... Als ik weg ben, is ’t +tijd van te beven den klinkaard.... Alles aan stukken slaan....</p> +<p class="par">—Goed, zeide Uilenspiegel, die zich oprichtte en +den baas eenen schop gaf.</p> +<p class="par">Maar de baas gaf hem eenen schop terug en eenen slag +daarbij. En Uilenspiegel zei hem:</p> +<p class="par">—Gij slaat dapper, kameraad.</p> +<p class="par">—Ja, ze vallen als hagelsteenen, niet waar, +antwoordde de <span class="pagenum">[<a id="xd21e11099" href= +"#xd21e11099" name="xd21e11099">328</a>]</span>baas, die meteen vlug de +tassche uit Lamme’s handen rukte en ze aan Uilenspiegel +teruggaf.</p> +<p class="par">—Daar, rabauw, sprak hij, trakteer mij, nu gij +terug in ’t bezit van uw goed zijt.</p> +<p class="par">—Zuip maar op, schandalige dieper, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Hoor eens hoe stout hij is, sprak Stevenijne.</p> +<p class="par">—Zoo stout als gij schoon zijt, lievelinge, +antwoordde Uilenspiegel met een spottenden glimlach.</p> +<p class="par">Nu, Stevenijne was diep in de zestig en had een gezicht +als eene mispel, doch ’t was nu geel van toorn en gramschap. In +’t midden stond een neus, die geleek op den bek van een uil. Zij +had oogen lijk die van een vrek, zonder glans van min of van +vriendschap. Twee lange, puntige tanden staken uit haren mageren mond +met zijn dunne, kleurlooze lippen. En een groote roode vlek bemorste +hare linkerwang.</p> +<p class="par">De meidekens lachten, spotten met haar en zeiden:</p> +<p class="par">—Lievelinge, lievelinge, geef hem te +drinken!—Hij zal u kussen en streelen.—Hoelang is het +geleden, dat gij samen voor de eerste maal paardet?—Pas op, +Uilenspiegel, zij gaat u verscheuren.—Bezie hare oogen, zij +flikkeren, maar ’t is van haat en niet van liefde.—Zou men +niet zeggen, dat zij lust heeft tot bijten?—Wees niet +bevreesd.—Al de vrouwen, die oprecht beminnen, doen zooals +zij.—Zij wil slechts uw goed.—Zie eens hoe ’t lachen +haar in goede luim heeft gebracht!</p> +<p class="par">En, inderdaad, Stevenijne lachte, doch knipoogde +intusschen tot Gilline, de deerne met heur goudlinnen kleed.</p> +<p class="par">De baas dronk, betaalde en vertrok.</p> +<p class="par">De zeven beenhouwers deden teeken van verstandhouding +tot de serjanten en tot Stevenijne.</p> +<p class="par">Een van de zeven maakte een gebaar om te bedieden, dat +hij Uilenspiegel voor een onnoozele hield en dat hij hem leelijk ging +beethebben.</p> +<p class="par">En in Uilenspiegel’s oor zeide hij, terwijl hij +spottend de tong uitstak naar Stevenijne, die lachte en heure tanden +liet zien:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Vervolgens, naar de serjanten wijzend, sprak hij +luidop:</p> +<p class="par">—Lieve hervormde, wij zijn allen met u, trakteer +ons met eten en drinken.</p> +<p class="par">En Stevenijne lachte van plezier en stak ook heure tong +uit naar Uilenspiegel, toen deze met zijnen rug naar heur was gekeerd. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11135" href="#xd21e11135" name= +"xd21e11135">329</a>]</span></p> +<p class="par">En Gilline, de deerne met heur goudlinnen kleed, stak +insgelijks heure tong uit naar Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En de meidekens zeiden tot elkander:</p> +<p class="par">—Ziet die verklikster, die den Spanjaard aanhangt +en die, door heure schoonheid, meer dan zeven en twintig hervormden +naar de wreede pijnbank en naar den nog wreederen marteldood bracht. +Zie, Gilline is buiten zich zelve van vreugde; zeker denkt ze aan het +geld, dat zij als aanbrengster krijgt,—de eerste honderd +karolusgulden op de nalatenschap der slachtofferen. Maar zij lacht +niet, want zij denkt er aan, dat zij met Stevenijne moet deelen.</p> +<p class="par">En allen, serjanten, beenhouwers en meidekens, staken +hunne tong uit om te spotten met Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En Lamme zweette water en bloed; hij was van gramschap +zoo rood als de kam van een haan, doch hij wilde niet spreken.</p> +<p class="par">—Komaan, trakteer ons met eten en drinken, zeiden +de beenhouwers en de serjanten.</p> +<p class="par">—Wel, sprak Uilenspiegel, terwijl hij zijne +karolussen opnieuw deed rinkelen, geef ons te eten en te drinken, +beminnelijke Stevenijne, geef ons te drinken in glazen, die +klinken.</p> +<p class="par">Op die rede lachten de meidekens opnieuw en stak +Stevenijne heure scherpe tanden weer uit.</p> +<p class="par">Maar ze ging toch naar de keuken en naar den kelder, en +ze kwam terug met hesp, met worsten, met pannekoeken van zwarte pensen +en met klinkaards: dat zijn glazen met een voet, aldus geheeten omdat +zij klinken lijk de beiaard, als men ze tegeneen stoot.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zei toen:</p> +<p class="par">—Dat zij eten, die honger hebben, en drinken, die +dorst hebben!</p> +<p class="par">En serjanten, meidekens, beenhouwers, Gilline en +Stevenijne klapten in de handen en trapten met de voeten. Ieder zette +zich neer waar hij plaats vond: Uilenspiegel, Lamme en de zeven +beenhouwers aan de groote eeretafel, de serjanten en de meidekens aan +twee kleine tafelen.</p> +<p class="par">En men at en men dronk met een luidruchtig geknauw, tot +zelfs de twee serjanten, die buiten stonden en die door hunne gezellen +werden binnengeroepen om deel te nemen aan het festijn.</p> +<p class="par">En uit hunne gordeltasschen zag men koorden en kettingen +steken. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11165" href="#xd21e11165" +name="xd21e11165">330</a>]</span></p> +<p class="par">Stevenijne liet hare tanden zien, en grinnikend sprak +zij:</p> +<p class="par">—Niemand zal hier uitgaan, vóór ik +betaald ben.</p> +<p class="par">En al de deuren ging zij vast doen; en de sleutelen stak +zij in heure tassche.</p> +<p class="par">Gilline stak heur glas omhoog en sprak:</p> +<p class="par">—Laat ons drinken, de vogel is gevangen!</p> +<p class="par">Bij die rede zeiden twee meidekens, Gena en Greta, tot +heur:</p> +<p class="par">—Gaat gij dien ook al ter dood brengen, +wreedaardige beulin?</p> +<p class="par">—Laat mij gerust, zei Gilline, laat ons +drinken!</p> +<p class="par">Maar de twee meidekens wilden niet klinken met heur.</p> +<p class="par">En Gilline nam heure vedel en zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Op de vedel zing ik geerne,</p> +<p class="line xd21e3412">Op de vedel nacht en dag.</p> +<p class="line">Ik ben de dartele deerne</p> +<p class="line xd21e3412">Die leef van minnegelag.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Venus mijn heupen maakte,</p> +<p class="line xd21e3412">Vlammend als van een elf;</p> +<p class="line">Wit zijn mijn schouders, de naakte,</p> +<p class="line xd21e3412">Mijn lijf is de godheid zelf.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Laat uit den buidel klinkelen</p> +<p class="line xd21e3412">Kronen met hellen klank.</p> +<p class="line">Laat een goudstroom ruischen en rinkelen</p> +<p class="line xd21e3412">Geel om mijn voeten blank.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Ik ben van Eva’s geslachte,</p> +<p class="line xd21e3412">Door Satan, den feilen held.</p> +<p class="line">Geen vreugdbron lokt uw gedachte</p> +<p class="line xd21e3412">Die niet in mijn herte welt.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">’k Ben koud en gloeiend samen,</p> +<p class="line xd21e3412">Teeder, wankel, of stil,</p> +<p class="line">Flauw, lauw, heet in ’t verzamen,</p> +<p class="line xd21e3412">Willig, man, naar uw wil.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Zie mijn schoonheid veil, mijn blikken,</p> +<p class="line xd21e3412">Mijn oogen, blauw en rood,</p> +<p class="line">Mijn lachjes, tranen en snikken,</p> +<p class="line xd21e3412">En zoo ge ’t zoekt, den Dood.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e11242" href="#xd21e11242" name= +"xd21e11242">331</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Op de vedel zing ik geerne,</p> +<p class="line xd21e3412">Op de vedel nacht en dag.</p> +<p class="line">Ik ben de dartele deerne</p> +<p class="line xd21e3412">Die leef van minnegelag.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En terwijl Gilline zong, was ze zóó +bevallig, zóó betooverend schoon, dat al de mannen, +serjanten, beenhouwers, Lamme en Uilenspiegel, verteederd, glimlachend, +als overwonnen, sprakeloos bleven zitten.</p> +<p class="par">Eensklaps schoot Gilline in een luiden schaterlach en, +Uilenspiegel beziende, sprak ze:</p> +<p class="par">—Zóó is ’t dat men vogelen +vangt!</p> +<p class="par">En heure tooverkracht was verdwenen....</p> +<p class="par">Uilenspiegel, Lamme en de zeven sterke beenhouwers +bezagen malkander.</p> +<p class="par">—Nu, gaat ge mij betalen? sprak Stevenijne, gaat +ge mij betalen, messire Uilenspiegel, die teert en smeert met het geld +van de predikantjes?</p> +<p class="par">Lamme wilde spreken, doch Uilenspiegel deed hem zwijgen +en zei tot Stevenijne:</p> +<p class="par">—Ik ben niet gewoon op voorhand te betalen.</p> +<p class="par">—Dan zal ik mij naderhand doen betalen op uwe +nalatenschap, zeide Stevenijne.</p> +<p class="par">—Hyena’s leven van lijken, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, sprak een van de serjanten, die twee diepers +hebben ’t geld van de predikanten genomen: meer dan driehonderd +karolusgulden. Daar zal een goede stuiver voor Gilline afmogen.</p> +<p class="par">Deze zong:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Zoek elders zoeter blikken,</p> +<p class="line xd21e3412">Neem alles, mijn lief genoot,</p> +<p class="line">Vreugden, kussen, en snikken,</p> +<p class="line xd21e3412">En, zoo ge ’t wilt, den Dood.</p> +</div> +<p class="par first">En toen riep ze, grijnslachend:</p> +<p class="par">—Laat ons drinken!</p> +<p class="par">De serjanten antwoordden:</p> +<p class="par">—Laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Bij God! zei Stevenijne, laat ons drinken! De +deuren zijn vast, de vensteren zijn van stevige ijzeren staven +voorzien: de vogelen zijn gevangen; laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zei Uilenspiegel. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e11299" href="#xd21e11299" name= +"xd21e11299">332</a>]</span></p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zei Lamme.</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zeiden de zeven +beenhouwers.</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zeiden de serjanten.</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zei Gilline, die de snaren +heurer vedel tokkelde. Ik ben schoon, laat ons drinken! Den aartsengel +Gabriël zou ik vangen in de netten van mijn lied!</p> +<p class="par">—Laat ons dan maar drinken, riep Uilenspiegel. +Breng wijn op, om het feest te bekronen, en wèl van den besten! +Dat onze dorstige lichamen van het hoofd tot de voeten doortrokken +wezen van het vurige sap van den wijngaard!</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! sprak Gilline, een grondeling, +als gij, is den heekt wel een hap weerd.</p> +<p class="par">Stevenijne bracht bottels wijn op.</p> +<p class="par">De serjanten en de meidekens zaten samen, en dronken en +zwolgen. De zeven beenhouwers, die aan de tafel van Lamme en +Uilenspiegel zaten, smeten van hunne tafel naar die van de meidekens +hespen, worsten, pannekoeken en bottels, die zij vingen in de vlucht, +gelijk de karpers boven het water naar de vliegen snappen. En +Stevenijne liet heure scherpe tanden zien en grijnslachte, en wees naar +de pakken keersen van vijf in het pond, die boven den toog hingen. Het +waren de keersen van de meidekens.</p> +<p class="par">Vervolgens sprak zij tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Men gaat naar den brandstapel met eene vetkeers +in de hand; wilt gij er reeds eene hebben?</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Laat ons drinken! zeiden de zeven.</p> +<p class="par">Gilline sprak:</p> +<p class="par">—Evenals die van eenen zwaan, dien de dood nabij +is, flikkeren Uilenspiegel’s oogen lijk perelen.</p> +<p class="par">—Perelen, die wij voor de verkens zullen smijten, +sprak Stevenijne met wrok in het herte.</p> +<p class="par">—Nu, dit ware zoo ongewoon niet: er zijn meer +zeugen, die perelen dragen; laat ons drinken! antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wat zoudt gij zeggen, vervolgde Stevenijne, als +men u op de pijnbank legde en daarna uwe tong met een gloeiend ijzer +doorboorde?</p> +<p class="par">—Dat ik dan beter zou kunnen schuifelen: Laat ons +drinken! antwoordde Uilenspiegel opnieuw.</p> +<p class="par">—Ge zoudt zooveel praat niet maken als gij +gehangen werdt, sprak Stevenijne, en uwe lievelinge zou komen zien hoe +gij het stelt. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11340" href= +"#xd21e11340" name="xd21e11340">333</a>]</span></p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, maar ik weeg nogal zwaar, +en licht kon het gebeuren, dat ik op uw goddelijk wipneusje bonsde: +laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Wat zoudt gij zeggen zoo gij gekortoord werd, en +op het voorhoofd en op den schouder met eenen sleutel gebrandmerkt?</p> +<p class="par">—Ik zou zeggen, dat men een verkeerd beest heeft +genomen, antwoordde Uilenspiegel, en dat men, in stee van met de zeug +Stevenijne, met den beer Uilenspiegel bezig is: laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Mits gij van al die lieve dingen niet houdt, +sprak Stevenijne, zult gij gebracht worden op de galeien des konings, +en daar gevierendeeld worden.</p> +<p class="par">—Wel, sprak Uilenspiegel, dan zullen mijne vier +deelen in de zee gesmeten worden om den haaien te dienen tot voedsel, +en wat zij overlaten is voor u, mijn hertje: laat ons drinken!</p> +<p class="par">—Eet liever, sprak zij, eet liever deze keersen, +zij zullen u dienstig zijn in de helle, om uw eeuwige verdoemenis te +verlichten.</p> +<p class="par">—Ik zie klaar genoeg om uw lichtenden snoet te +onderscheiden, o slecht gebrande zeug, hernam Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Eensklaps sloeg hij met den voet van zijn glas op de +tafel, daarbij bootste hij, met de handen, ’t gerucht na, dat de +tapijtsiers maken als zij wolle op eene horde uitkloppen, doch hij deed +het stilletjes en zei op de maat:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">In Vlaanderen was dit het teeken, dat de drinkers kwaad +werden. Op dit teeken werd gemeenlijk alles kort en klein geslagen in +de huizen met roode lanteerne.</p> +<p class="par">Uilenspiegel dronk, tikte met zijn glas op de tafel en +sprak:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">En de zeven deden als hij.</p> +<p class="par">Allen hielden zich stille: Gilline verbleekte, +Stevenijne scheen verrast en onthutst.</p> +<p class="par">De serjanten vroegen tot elkaar:</p> +<p class="par">—Zouden die zeven met hen zijn?</p> +<p class="par">Maar de beenhouwers knipoogden om hen gerust te stellen, +terwijl zij gedurig luider en luider zeiden met Uilenspiegel:</p> +<p class="par">’t Is van te beven den klinkaard! ’t Is van +te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Stevenijne dronk mee, om zich een hert onder den riem te +steken.</p> +<p class="par">Toen sloeg Uilenspiegel met de vuist op de tafel, op de +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11382" href="#xd21e11382" name= +"xd21e11382">334</a>]</span>maat van de tapijtsiers, die wolle kloppen; +de zeven deden als hij: glazen, kruiken, schalen, pinten en bekers +begonnen te dansen, stieten tegen elkander, braken, sprongen van den +eenen kant weder recht om van den anderen weer neder te vallen.</p> +<p class="par">En altijd weerklonk meer en meer dreigend en +vervaarlijk, het krijgszuchtig en eentonig referein:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">—Laas! zuchtte Stevenijne, zij gaan hier alles aan +stukken slaan!</p> +<p class="par">En de schrik deed heure scherpe tanden nog langer +uitsteken dan gewoonte.</p> +<p class="par">En, van woede en grammoedigheid begon het bloed van de +zeven en van Lamme en Uilenspiegel meer en meer te koken.</p> +<p class="par">En, zonder hun eentonig en dreigend gezang te staken, +namen al die van Uilenspiegel’s tafel hunne glazen en bekers en +braken zij dezelve op de tafel, op de maat der tapijtsiers. Vervolgens +zetten zij zich te peerd op hunne stoelen en trokken zij hunne +kruismessen uit.</p> +<p class="par">En zij maakten zulk een gedruisch met hun lied, dat al +de ruiten van het huis aan ’t rinkelen gingen.</p> +<p class="par">Vervolgens stormden zij, als uitzinnige duivelen, op +hunne stoelen, rond de kamer en om de tafelen, terwijl zij aanhoudend +riepen:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">En bevend van schrik stonden de serjanten toen recht en +haalden zij hunne koorden en kettingen uit. Maar de beenhouwers en +Lamme en Uilenspiegel staken hunne kruismessen in de scheeden, grepen +hunne stoelen in de hand, zwaaiden ermede als knuppels, liepen aldus de +kamer rond en sloegen, in’t wilde, alles aan stukken en brokken. +Alleen de meidekens werden ontzien, doch huisraad, schapraaien, ruiten +en pinten, glazen en schalen, bottels en flesschen werden aan stukken +geslagen, ook de serjanten kregen ruimschoots hun deel, altijd op de +maat van de tapijtsiers, die wolle kloppen:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard! ’t +Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Intusschen had Uilenspiegel eenen vuistslag gegeven op +Stevenijne’s neus en hare sleutels uit heure tassche genomen, en +nu wilde hij met alle geweld haar heure keersen doen eten.</p> +<p class="par">De schoone Gilline krabde, als eene verschrikte kattin, +met heure nagelen aan deuren, ramen, ruiten en vensteren, om ergens +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11412" href="#xd21e11412" name= +"xd21e11412">335</a>]</span>een uitweg te vinden. Vervolgens ging zij, +bleek als de dood, in eenen hoek op heure hurken zitten, met heure +vedel vóór zich, alsof deze heur had moeten +beschermen.</p> +<p class="par">De zeven en Lamme zeiden tot de verschrikte +meidekens:</p> +<p class="par">—U zullen wij geenerlei leed doen.</p> +<p class="par">En, geholpen door heur, bonden zij, met koorden en +kettingen, de serjanten, die beefden als riet en niet dorsten +wederstaan, daar zij wel voelden, dat de beenhouwers—die de weerd +uit <i>de Bie</i> onder de sterksten gekozen had—hen met hunne +kruismessen in stukken hadden gekapt.</p> +<p class="par">En, naarmate Uilenspiegel met geweld Stevenijne keersen +deed eten, sprak hij:</p> +<p class="par">—Deze is voor de pijne der galge; deze voor de +kortooring; nog eene voor de brandmerking; deze hier voor de +tongboring; kom, hier nog twee dikke vette voor de galeien des konings +en voor de vierendeeling; deze is voor uwe spelonk van spionnen; deze +is voor uwe deerne met heur goudlinnen kleed; en al deze hier voor mijn +eigen rekening.</p> +<p class="par">En de meidekens proestten van ’t lachen, als ze +Stevenijne hoorden niezen van gramschap en zagen hoe zij bovenmatige +pogingen inspande om de keersen uit te spuwen. Maar te vergeefs, want +heur mond was te vol.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, Lamme en de zeven anderen hielden niet op +met zingen op maat:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Vervolgens scheidde Uilenspiegel uit, en deed hij hun +teeken het referein zachtjes te mompelen. Zulks deden zij, terwijl hij +tot de serjanten en meidekens sprak:</p> +<p class="par">—Als een uwer zich vermeet om hulp te roepen, +wordt hij onmiddellijk gekeeld.</p> +<p class="par">—Gekeeld! bevestigden de beenhouwers,</p> +<p class="par">—Wij zullen zwijgen, maar doe ons geen leed, +Uilenspiegel, zeiden de meidekens.</p> +<p class="par">Doch Gilline, die met uitpuilende oogen, met toegebeten +tanden, op de hurken in heuren hoek zat, kon niet spreken en prangde +heure vedel tegen heure borst.</p> +<p class="par">En de zeven murmelden altijd op maat:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Stevenijne wees met den vinger naar de keersen, die in +haren mond staken, om te bedieden dat zij ook zwijgen zou. De serjanten +beloofden zulks insgelijks. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11450" +href="#xd21e11450" name="xd21e11450">336</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel vervolgde zijne rede en sprak:</p> +<p class="par">—Gij zijt hier allen in onze macht; ’t is +donker, de nacht is gevallen, wij zijn hier dicht bij de Leie, in +dewelke men lichtelijk verdrinkt, vooral als men daartoe door flinke +gasten wordt geholpen.</p> +<p class="par">—De poorten van Kortrijk zijn lang reeds gesloten. +Als de nachtwacht het gedruisch gehoord heeft, zal zij zich niet +verroeren, want zij is er te lui voor. Ook meent zij, dat het goede +Vlamingen zijn, die blijde drinken en zingen bij ’t gerinkel van +bottels en glazen. Houdt u dus koest en luistert naar de bevelen van +uwe meesters.</p> +<p class="par">Toen vroeg hij tot de zeven:</p> +<p class="par">—Gaat gij naar Petegem bij de Geuzen?</p> +<p class="par">—Ja; wij hebben onze toebereidselen gemaakt, +zoodra wij hoorden, dat gij naar de stad kwaamt.</p> +<p class="par">—Van daar gaat gij naar de zee?</p> +<p class="par">—Ja, zeiden zij.</p> +<p class="par">—Kent gij onder die serjanten een of twee, die men +zou mogen loslaten, om ons te dienen?</p> +<p class="par">—Ja, zeiden ze, twee, Nicolaas en Judocus, die +nimmer de arme hervormden hebben vervolgd.</p> +<p class="par">—Wij zijn getrouw! riepen Nicolaas en Judocus.</p> +<p class="par">Toen sprak Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Hier hebt gij twintig karolusgulden, tweemaal +meer dan gij hadt ontvangen als eerloozen prijs uwer aanklacht.</p> +<p class="par">Plotseling riepen de vijf andere:</p> +<p class="par">—Twintig gulden! Voor twintig gulden willen wij +ook den prins dienen. De koning <span class="corr" id="xd21e11482" +title="Bron: betaald">betaalt</span> slecht. Geef ons enkel de helft +van die som, en wij vertellen aan den rechter al wat gij wilt.</p> +<p class="par">De beenhouwers en Lamme herhaalden gezamenlijk, met een +dof gemurmel:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard! ’t +Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">—Opdat gij uwe tong niet zoudt voorbijklappen, +sprak Uilenspiegel, zullen de zeven u gekneveld en gebonden naar +Petegem brengen, bij de Geuzen. Gij zult tien gulden hebben als gij op +zee zult zijn; op die manier zijn wij zeker, dat de keuken van ’t +kamp u bijhoudt. Als gij dient als dappere soldaten, krijgt gij uw deel +van de buit. Als gij beproeft te ontsnappen wordt gij gehangen. Als gij +ontsnapt, om de koorde te ontloopen, valt gij gewis op het mes. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11492" href="#xd21e11492" name= +"xd21e11492">337</a>]</span></p> +<p class="par">—Wij dienen, die ons betaalt, zeiden zij.</p> +<p class="par">Lamme en de zeven sloegen op de tafels met scherven van +potten en pinten en bekers, en spraken:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard! ’t +Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">—Gilline, Stevenijne en drie deernen zult gij +insgelijks medenemen, vervolgde Uilenspiegel. Als een van heur poogt te +ontsnappen, naait gij ze in eenen zak en smijt ze in de Leie.</p> +<p class="par">—Hij heeft mij niet gedood, kreet Gilline, uit +heuren hoek springend en met heure vedel zwaaiend.</p> +<p class="par">En zij zong:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Bloedig was de gedachte</p> +<p class="line">Die nog mijn hart ontstelt.</p> +<p class="line">Ik ben van Eva’s geslachte</p> +<p class="line">Door Satan, den fellen held.</p> +</div> +<p class="par first"><span class="corr" id="xd21e11515" title= +"Bron: Stevenije">Stevenijne</span> en de anderen zetten een gezicht +alsof zij in tranen gingen uitbarsten.</p> +<p class="par">—Vreest niets, mijne liefsten, sprak Uilenspiegel, +gij zijt zoo zoet en zoo zacht, dat men u overal zal minnen, vieren en +streelen. Bij elke bemachtiging, door onze legers gedaan, krijgt gij +ook uw deel van den buit.</p> +<p class="par">—Ik, ik zal niemendal krijgen, ik ben reeds te +oud, sprak Stevenijne krijtend.</p> +<p class="par">—Eén stuiver daags zult gij krijgen, sprak +Uilenspiegel, want gij zult de dienaresse dezer vier schoone deernen +wezen. Gij zult heure rokken, kleeren en hemden wasschen.</p> +<p class="par">—Ik, Heere God? riep zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Lang genoeg hebt gij heure meesteresse gespeeld, +lang genoeg hebt gij rijkelijk geleefd op heur lijf, terwijl gij ze in +armoede en ontbering liet sukkelen. Nu moogt gij schreeuwen en +ruchelen, ’t is vergeefs. Zooals ik zeg, zal geschieden.</p> +<p class="par">Daarop schoten de vier meidekens in eenen schaterlach; +ze begonnen met Stevenijne te lachen en zeiden, terwijl zij spottend de +tong naar heur uitstaken:</p> +<p class="par">—Elk zijne beurt op de wereld. Wie had dat gedacht +van de gierige Stevenijne? Zij zal voor ons werken als onze dienstmeid. +Gezegend zij onze heer, gezegend zij Uilenspiegel! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e11535" href="#xd21e11535" name= +"xd21e11535">338</a>]</span></p> +<p class="par">Vervolgens zei Uilenspiegel tot de zeven beenhouwers en +tot Lamme Goedzak:</p> +<p class="par">—Ledigt de wijnkelders, neemt al het geld; het zal +dienen tot het onderhoud van Stevenijne en de vier meidekens.</p> +<p class="par">—Zij knarsetandt, de gierige Stevenijne, zeiden de +meidekens. Gij waart hard jegens ons, nu is men het ook jegens U. +Gezegend zij onze heer, gezegend zij Uilenspiegel!</p> +<p class="par">En de drie deernen wendden zich tot Gilline:</p> +<p class="par">—Gij waart heure dochter, heure broodwinster, +zeiden zij, met heur deeldet gij de vruchten van uw eerloos +spionbedrijf. Zoudt gij ons nog durven slaan en beleedigen, met uwe +goudlinnen kleeren? Voor ons koesterdet gij niets dan verachting, omdat +wij maar bombazijn droegen. Als gij zoo schoon gekleed waart, was het +alleen met den prijs van het bloed uwer slachtofferen. Wij zullen heur +kleed van heur lijf rukken, opdat zij onze gelijke zou wezen.</p> +<p class="par">—Dat zal ik niet dulden, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En Gilline vloog hem om den hals en sprak blijde:</p> +<p class="par">—Gezegend zijt gij, die mij spaart van den dood en +niet duldt dat ik leelijk weze!</p> +<p class="par">En de afgunstige meidekens bezagen Uilenspiegel en +spraken tot elkander:</p> +<p class="par">—Hij is zot van haar, evenals de anderen.</p> +<p class="par">Gilline nam heure vedel en zong een liedeken van vurige +minne.</p> +<p class="par">De zeven vertrokken naar Petegem, langsheen de Leie, en +leidden de serjanten en de meidekens mede.</p> +<p class="par">Onderweg murmelden zij:</p> +<p class="par">—’t Is van te beven den klinkaard! ’t +Is van te beven den klinkaard!</p> +<p class="par">Met den dageraad kwamen zij nabij het kamp. Zij zongen +als de leeuwerik en het gekraai van den haan antwoordde hun. De +meidekens en de serjanten werden van dichtbij bewaakt.</p> +<p class="par">Edoch, den derden morgen werd Gilline dood gevonden: in +heur hert stak een groote naald.</p> +<p class="par">Stevenijne werd door de drie meidekens beschuldigd en +gebracht voor den bentkapitein, zijne tiendeniers en serjanten, in +verschaar vergaderd.</p> +<p class="par">Daar bekende zij, zonder dat men heur op de pijnbank +moest leggen, dat zij Gilline gedood had uit afgunst op heure +schoonheid en uit woede, omdat de deerne heur zonder mededoogen als +eene dienstmeid behandelde. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11574" +href="#xd21e11574" name="xd21e11574">339</a>]</span></p> +<p class="par">En Stevenijne werd gehangen en vervolgens begraven in +het bosch.</p> +<p class="par">Gilline werd ook begraven, en men las de gebeden der +dooden over heur liefelijk lichaam.</p> +<p class="par">Doch de twee serjanten Judocus en Nikolaas, dien +Uilenspiegel de les had gespeld, waren vóór den kastelein +van Kortrijk verschenen, want het gedruisch, het geweld en de +plundering moesten door hem gestraft worden, daar het huis van +Stevenijne in de kasselrij, buiten den bijvang der stad Kortrijk lag. +Nadat zij aan den kastelein het gebeurde hadden verteld, zeiden zij hem +met de innigste overtuiging en de nederigste oprechtheid:</p> +<p class="par">—De moordenaars van de predikanten zijn geenszins +Uilenspiegel en zijn trouwe vriend Lamme Goedzak, die maar naar <i>den +Regenboog</i> gekomen waren om zich te vermaken. Zij hebben zelfs +reispassen van den hertog en wij hebben die met eigen oogen gezien. De +twee schuldigen zijn twee kooplieden van Gent, een magere en een heel +dikke, die naar Frankrijk getogen zijn, nadat zij alles aan stukken +hebben geslagen bij Stevenijne, dewelke zij medegenomen hebben met +heure vier meidekens, voor hun pleizier. Wij hadden ze wel bij den +kraag gepakt, doch daar waren zeven beenhouwers in het kot, van de +sterksten der stad, die voor de booswichten aantrokken. Zij hebben ons +allen gekneveld en ons maar losgelaten als zij verre in Frankrijk +waren. Hier ziet gij nog het merk van de koorden. De vier andere +serjanten zijn achter hunne hielen, en wachten op versterking, om de +hand op hen te leggen.</p> +<p class="par">De kastelein gaf hun elk twee karolussen en een nieuw +kleed, als belooning voor hun trouwe en eerlijke diensten.</p> +<p class="par">Vervolgens schreef hij naar den raad van Vlaanderen, +naar de schepenbank van Kortrijk en naar andere vierscharen om hun kond +te doen, dat de ware moordenaars ontdekt geweest waren.</p> +<p class="par">En hij legde de zaak uiteen van ’t begin tot het +einde.</p> +<p class="par">Dat deed al die van den Raad van Vlaanderen en van de +smalle vierscharen sidderen en beven.</p> +<p class="par">En de kastelein werd om zijne scherpzinnigheid geloofd +en geprezen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel en Lamme gingen ongehinderd op den weg +van Petegem naar Gent, langsheen den oever der Leie; van deze laatste +stede zouden zij zich begeven naar Brugge, alwaar Lamme zijn vrouw +hoopte weder te vinden, en naar Damme, <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11599" href="#xd21e11599" name="xd21e11599">340</a>]</span>alwaar +Uilenspiegel reeds had willen zijn, om Nele te zien, die treurig leefde +bij de uitzinnige Katelijne.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.36" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Sedert lang werden er, in het land van Damme en in +de omstreken, afschuwelijke gruweldaden gepleegd.</p> +<p class="par">Meidekens, jonge knapen, oude mannen, die met geld naar +Gent, Brugge of andere steden of dorpen van Vlaanderen waren gegaan, +werden dood gevonden op den weg, naakt als pieren, den hals doorgebeten +met zulke lange en scherpe tanden, dat het nekbeen van allen gebroken +was.</p> +<p class="par">De geneesheeren en de chirurgijns-baardemakers +verklaarden, dat het tanden waren van een grooten wolf.</p> +<p class="par">—Dieven waren ongetwijfeld gekomen na den wolf, en +hadden den slachtofferen geld en kleederen afgenomen, zeiden zij.</p> +<p class="par">Verscheidene aanzienlijke poorters, die zich kloekmoedig +zonder geleide op weg hadden begeven, verdwenen zonder dat men wist wat +zij geworden waren, behalve dat men nu en dan eens een landbouwer, die +’s morgens naar zijn akker ging, wolvesporen vond in zijn kouter, +terwijl zijn hond met de pooten de aarde openkrabde en een armzalig, +naakt lijk ontblootte, waarop men, in den nek of onder het oor, de +tanden van den wolf zag, en menigwerf ook in de beenen, doch altijd van +achteren. En altijd was het nekbeen gebroken.</p> +<p class="par">De ontstelde boer ging dan schielijk kennis geven van +zijne akelige vondst aan den baljuw, die met zijn griffier-crimineel, +twee schepenen en een chirurgijn-baardemaker, ter plaatse kwam, waar +het lijk des vermoorden lag. Na een neerstig en zorgvuldig onderzoek, +lukte het hun soms, als het gezicht niet afgeknaagd was door de wormen, +den stand, zelfs den naam en den toenaam van den verslagene te +ontdekken.</p> +<p class="par">Doch ze waren ten zeerste verwonderd, dat de wolf, die +uit honger slechts menschen aanvalt, nooit het kleinste stuk uit het +lijk had gebeten.</p> +<p class="par">En die van Damme waren met schrik bevangen en dorsten +’s nachts zonder goed geleide niet meer uitgaan.</p> +<p class="par">Eindelijk toch werden verscheidene kloekmoedige soldaten +uitgezonden om den wolf op te sporen, met bevel hem te zoeken, bij dag +en bij nacht, in het duin, langsheen de zee.</p> +<p class="par">Toen waren ze omtrent Heist, in het groot duin. De nacht +was <span class="pagenum">[<a id="xd21e11624" href="#xd21e11624" name= +"xd21e11624">341</a>]</span>gevallen. Een der soldaten, vol vertrouwen +op zijne kracht, wilde hen verlaten, om alleen op zoek te gaan, +gewapend met zijne bus. De anderen lieten hem gaan, overtuigd als zij +waren dat hij, een kloekmoedig en goed gewapend soldaat, den wolf zou +dooden, als deze zich dorst laten zien.</p> +<p class="par">Toen hun gezel vertrokken was, staken zij een groot vuur +aan, bij hetwelk zij zich zetten te spelen met dobbelsteenen, en +brandewijn te drinken.</p> +<p class="par">En van tijd tot tijd riepen zij luide:</p> +<p class="par">—Nu, kameraad, kom maar terug; de wolf heeft +schrik; kom, drink eenen slok.</p> +<p class="par">Doch hij antwoordde niet.</p> +<p class="par">Eensklaps hoorden zij een grooten schreeuw, als ’t +gereutel van een man, die gekeeld wordt, en terstond liepen zij naar +den kant van denwelken het geschreeuw kwam.</p> +<p class="par">En zij riepen:</p> +<p class="par">—Verweer u kloekmoedig, wij komen u ter hulp!</p> +<p class="par">Maar ’t duurde tamelijk lang, voordat zij hunnen +makker vonden, want sommigen vermeenden, dat de kreet uit het dal, +anderen dat hij van de hoogste duin was gekomen.</p> +<p class="par">Toen zij dal en duin met hunne lanteernen goed afgezocht +hadden, vonden zij eindelijk hunnen gezel, van achteren gebeten in den +arm en in het been en met gebroken nek, lijk de andere +slachtofferen.</p> +<p class="par">Hij lag op den rug, met zijn zweerd in de toegenepen +hand; zijne bus lag op het zand. Naast hem waren drie afgesneden +vingeren, die de zijne niet waren, en die zij meedroegen. Zijne +gordeltasch was hem ontnomen.</p> +<p class="par">Zij namen het lijk van hunnen gezel op de schouderen; +zijn flink zweerd en zijn dappere bus droegen zij insgelijks mede, en, +grammoedig en jammerend, droegen zij het lijk naar het baljuwschap, +alwaar de baljuw het ontving, bijgestaan door zijnen +griffier-crimineel, door twee schepenen, alsmede door twee +chirurgijns.</p> +<p class="par">De afgesneden vingeren werden onderzocht en bevonden als +zijnde die van eenen ouderling, dewelke van geenerlei ambacht kon zijn, +want zij waren dun en fijn, en de nagelen lang, lijk die van rechters +en geestelijken.</p> +<p class="par">’s Anderen daags gingen de baljuw, de schepenen, +de griffier, de chirurgijns en de soldaten naar de plaats, waar de arme +doode gebeten was, en zij zagen bloeddroppelen op het gras, en stappen +die gingen tot aan de zee, waar zij ophielden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e11654" href="#xd21e11654" name= +"xd21e11654">342</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.37" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het was in den tijd der rijpe druiven, de vierde +dag van de Wijnmaand, als wanneer men te Brussel, na de hoogmis, van op +Sint-Nicolaastoren, zakken okkernoten te grabbel smijt.</p> +<p class="par">Des nachts werd Nele gewekt door kreten, die kwamen van +de straat. Zij zocht Katelijne in de kamer, maar vond ze niet. Zij liep +naar beneden en opende de deur, en Katelijne kwam haastiglijk binnen en +sprak:</p> +<p class="par">—Red mij! red mij! De wolf! de wolf!</p> +<p class="par">En Nele hoorde, van verre in het veld, een akelig, schor +gehuil. Sidderend stak zij al de lampen en keersen aan, die zij +vond.</p> +<p class="par">—Wat is er gebeurd, Katelijne? vroeg zij, heur in +de armen drukkend.</p> +<p class="par">Katelijne zette zich neer op eenen stoel, en, met +verwilderde oogen, zeide zij, terwijl zij de keersen aanstaarde:</p> +<p class="par">—Dat is de zonne, die de booze geesten verdrijft. +De wolf, de wolf huilt in de verte.</p> +<p class="par">—Maar, zeide Nele, waarom zijt gij uit uw bed +gekomen, waar gij warm laagt, om koorts op te doen in de vochtige +najaarsnachten?</p> +<p class="par">En Katelijne sprak:</p> +<p class="par">—Hansken schreeuwde daar even als de nachtuil; en +ik heb de deur opengedaan. En hij zei tot mij: „Drink den +tooverdrank”; en ik dronk. Hansken is schoon. Doe het vuur weg. +Toen bracht hij mij dicht bij de vaart en zeide hij mij: +„Katelijne, ik zal u de zevenhonderd karolussen teruggeven, gij +zult ze geven aan Uilenspiegel, zoon van Klaas. Hier zijn twee +karolussen voor u, koop er een kleed mee, weldra zult gij er duizend +hebben”.—„Duizend, sprak ik, mijn beminde, dan zal ik +rijk zijn”.—„Gij zult ze hebben, sprak hij. Maar zijn +er in Damme geene vrouwen of meidekens, die nu zoo rijk zijn als gij +dan zult wezen?”—„Ik weet het niet”, antwoordde +ik. Ik wilde heure namen niet zeggen, uit vreeze dat hij ze zou +beminnen. Toen zeide hij mij: „Tracht dit te weten te komen en +zeg mij heure namen als ik terugkom”.</p> +<p class="par">...Het was koud, de mist hing over de weide, droge +takjes vielen van de boomen op den weg. En de maan glom, en er waren +lichtjes op het water van de vaart. Hansken zeide mij: „’t +Is nacht van de weerwolven; dezen nacht mogen alle schuldige +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11681" href="#xd21e11681" name= +"xd21e11681">343</a>]</span>zielen uit de helle komen om op de wereld +te wandelen. Gij moet driemaal het teeken des kruises met de linkerhand +maken en roepen: „Zout! zout! zout!” dat het zinnebeeld is +van onsterfelijkheid; en zij zullen u geenerlei leed doen”. En ik +zei: „Ik zal doen wat gij wilt, Hansken, mijn +geliefde”.—Hij omhelsde mij en sprak: „Gij zijt mijn +gade”.—„Ja”, sprak ik. En bij zijn zoete +woorden viel een hemelsch geluk als een balsem over mijn lichaam. Hij +kroonde mij met rozen en sprak: „Gij zijt schoon”. En ik +zeide hem: „Gij ook zijt schoon, Hansken, mijn geliefde, met uw +fijne kleederen van groene panne met gouden belegsels, met uw lange +struisveeren, die wuiven op uw toque en met uw bleek gezicht, dat lijkt +op de branding der zee. En als de meidekens van Damme u zagen, zouden +allen achter u loopen, om u uw herte te vragen; maar gij moogt het +slechts geven aan mij, Hansken”.—Hij sprak: „Tracht +te weten te komen wie de rijksten zijn, haar fortuin is voor u”. +Toen vertrok hij, na mij verboden te hebben hem te volgen of te +vergezelschappen. Bibberend van koude, nat van den mist, bleef ik +staan, terwijl ik de twee karolussen in mijne hand deed rammelen, toen +eensklaps een wolf met groenen muil en lange lischblaren in zijn wit +haar, den oever van de vaart opklom en naar mij kwam. Ik riep: +„Zout! zout! zout!” en maakte driemaal het teeken des +kruises, doch daar scheen hij geenszins schrik voor te hebben. En ik +liep uit al mijne macht, al schreeuwend, terwijl hij achter mij huilde, +en ik hoorde het klapperend geluid zijner tanden achter mij, en eenmaal +dit zóó dicht tegen mijne schouderen, dat ik dacht dat +hij mij vastgrijpen ging. Maar ik liep gauwer dan hij. Tot mijn groot +geluk kwam ik aan den hoek van de Reigerstraat den nachtwacht met zijne +lanteerne tegen. „De wolf! de wolf!” riep ik. „Wees +niet bevreesd, sprak de nachtwacht tot mij, ik zal u naar huis leiden, +uitzinnige Katelijne”. En ik voelde dat zijne hand, die de mijne +vasthield, insgelijks beefde. En hij ook was bevreesd.</p> +<p class="par">—Maar reeds heeft hij weer moed gevat, sprak Nele. +Hoor, daar zingt hij met slepende stemme: „De klok slaat tien, +tien slaat de klok!” En hij draait met zijnen ratel.</p> +<p class="par">—Doe het vuur weg, sprak Katelijne; mijn hoofd +brandt. Kom terug, Hansken, mijn liefste!</p> +<p class="par">En Nele keek droevig naar Katelijne; en zij bad +Onze-Lieve-Vrouwe, de Heilige Moeder Gods, dat zij het vuur der +uitzinnigheid uit heur hoofd zou wegnemen; en zij weende over heur. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11689" href="#xd21e11689" name= +"xd21e11689">344</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.38" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Bellem, aan den oever van de Brugsche vaart, +kwamen Uilenspiegel en Lamme eenen ruiter tegen, met drie haneveeren op +zijn vilten hoed, en die spoorslags naar Gent reed. Uilenspiegel zong +als de leeuwerik en de ruiter hield zijn peerd in, en antwoordde met +Kanteklaar’s helder gekraai.</p> +<p class="par">—Brengt gij tijdingen mede, onstuimige ruiter? +vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Gewichtige tijdingen, antwoordde de ruiter. Op +raadgeving van mijnheer de Châtillon, die in Frankrijk admiraal +is, heeft de prins kaperbrieven uitgegeven; buiten de vaartuigen van +Emden en Oost-Friesland, worden allerwegen oorlogsschepen uitgerust. De +dappere mannen, die de brieven ontvingen, zijn: Adriaan van Bergen, +heer van Dolhain; de baron de Montfaucon, Lodewijk van Brederode; +Albrecht van Egmond, zoon van den gehalsrechte en geen verrader lijk +zijn broeder; Berthold Enthens van Mentheda, de Fries; Adriaan +Menningh, Hembyse, de trotsche, vurige Gentenaar, alsmede Jan +Brock.</p> +<p class="par">... De prins heeft heel zijn vermogen gegeven, over de +vijftigduizend gulden.</p> +<p class="par">—Ik heb er vijfhonderd voor hem, sprak +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Draag ze naar de zee, sprak de ruiter.</p> +<p class="par">En hij reed weg op een draf.</p> +<p class="par">—Hij geeft heel zijn vermogen, zeide Uilenspiegel. +Wij, wij hebben slechts ons lijf en geven het geerne.</p> +<p class="par">—En heet gij dat niets, vroeg Lamme, en zullen wij +altijd leven tusschen rooven en moorden? Oranje is ten gronde.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Uilenspiegel, ten gronde evenals de +eik; maar met eikenhout bouwt men schepen voor de vrijheid!</p> +<p class="par">—Tot zijn profijt, sprak Lamme. Maar, nu alle +gevaar verdwenen is, konden wij ezelen koopen, dunkt mij. Ik zit nog al +geerne op mijn gemak als ik reis, en ben geen liefhebber van veeren op +mijne voetzolen.</p> +<p class="par">—Wij zullen langooren koopen, zeide Uilenspiegel; +die kunnen wij steeds verkoopen zonder verlies.</p> +<p class="par">Zij trokken naar de merkt en kochten er twee schoone +ezelen met het noodige tuig.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.39" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXXIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Schrijlings op hunne rijdieren gezeten, kwamen zij +te Oostkamp, alwaar een groot bosch is, hetwelk aan de vaart paalt. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11725" href="#xd21e11725" name= +"xd21e11725">345</a>]</span></p> +<p class="par">Op zoek naar lommer en naar liefelijke geuren, traden +zij er in, zonder iets anders te zien dan lange dreven, die in alle +richtingen naar Gent, Brugge, Zuid- en Noord-Vlaanderen liepen.</p> +<p class="par">Eensklaps sprong Uilenspiegel van zijnen ezel.</p> +<p class="par">—Ziet gij daar niets?</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Ja, ik zie iets.</p> +<p class="par">En bevend vervolgde hij:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw, mijn goede vrouw! Zij is het, mijn +vriend. Ha! ik zal naar heur niet kunnen loopen. Wie had ooit gedacht, +dat ik heur aldus zou terugvinden?</p> +<p class="par">—Waarover klaagt gij? sprak Uilenspiegel. Zij is +schoon, zoo half naakt, in dat uitgebekt neteldoeksch wambuis, dat heur +vel zoo liefelijk doet uitkomen. Die vrouw is te jong, zij kan de uwe +niet wezen.</p> +<p class="par">—Mijn vriend, sprak Lamme, zij is het, mijn +vriend; ik herken ze. Draag mij, ik kan niet meer gaan. Wie had dit van +heur gedacht? Alzoo dansen, in Egyptische deerne verkleed, zonder +schaamte! Ja, zij is het; zie maar heur schoone beenen, heur tot den +schouder ontbloote armen, heur ronde lichtbruine borsten, die half +uitkomen uit heur neteldoeksch wambuis. Zie eens hoe zij dien grooten +hond plaagt met een rood vlaggetje, en hoe hij er naar toe springt.</p> +<p class="par">—’t Is een Egyptische hond, zeide +Uilenspiegel; die soort hoort niet te huis in de Nederlanden.</p> +<p class="par">—Of het een Egyptische hond is, weet ik niet +juist.... Maar zij is het.... Ha! mijn vriend, ik sta het niet langer +uit. Zij licht heur kleed nog hooger op, om heur ronde beenen nog +hooger te laten zien. Zij lacht om heur witte tanden te toonen, en +schatert om den klank heurer zoete stem te laten hooren. Zij opent heur +wambuis van boven en werpt zich achterover. Ha! die zwanenhals, die +bloote schouderen, die heldere en stoutmoedige oogen! Ik loop er naar +toe!</p> +<p class="par">En hij sprong van zijnen ezel.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel hield hem tegen en sprak:</p> +<p class="par">—Dat meideken is uwe vrouw niet. Wij zijn omtrent +een kamp van Egyptenaren. Pas op. Ziet gij den rook tusschen de boomen +opstijgen? Hoort gij ’t geblaf van de honden? Zie maar: hier zijn +er eenigen, die ons bezien en misschien lust gevoelen om ons te bijten. +Laat ons terugkeeren, Lamme. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11755" +href="#xd21e11755" name="xd21e11755">346</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik wil niet terugkeeren, sprak Lamme, die vrouw +is de mijne; zij is uit Vlaanderen vandaan lijk wij.</p> +<p class="par">—Waanzinnige blinde! zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Maar ik ben niet blind, sprak Lamme. Ik zie ze, +half naakt, dansen, lachen en joelen met dien hond. Zij gebaart mij +niet te zien. Maar ik verzeker u dat zij ons ziet. Thijl! Thijl! zie, +de hond werpt zich op heur en smijt ze ten gronde, om het roode +vlaggetje te hebben. En zij valt met een smertvollen kreet.</p> +<p class="par">En eensklaps vloog Lamme er naar toe, zeggende:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw, mijne vrouw! Waar hebt gij zeer, +mijne liefste? Waarom berst gij in eenen schaterlach uit? Uw oogen +staan verwilderd in uw hoofd.</p> +<p class="par">En hij kuste, streelde heur, en sprak:</p> +<p class="par">—Dat geboortevlekje, dat gij onder den +linkerboezem hadt, zie ik niet! Waar is het? Zoudt gij mijne vrouw niet +wezen? God van den hoogen hemel!</p> +<p class="par">En zij hield op met lachen.</p> +<p class="par">Eensklaps riep Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Pas op, Lamme.</p> +<p class="par">En Lamme keerde zich om, en zag een grooten duivel van +een Egyptenaar met een mager gezicht vóór zich staan, die +bruin was als peperkoek.</p> +<p class="par">Lamme raapte zijnen stok op, stelde zich te weer en +riep:</p> +<p class="par">—Ter hulp, Uilenspiegel!</p> +<p class="par">Uilenspiegel was daar met zijn kruismes.</p> +<p class="par">De Egyptenaar zei hem in het Hoogduitsch:</p> +<p class="par">—Gieb mir Geld, einige Thaler.</p> +<p class="par">—Zie, sprak Uilenspiegel, het meideken gaat +schaterlachend henen en keert zich gedurig om, opdat men heur +volge.</p> +<p class="par">—Gieb mir Geld, sprak de man. Betaal uwe +minnarijen. Wij zijn arm en willen u geen kwaad.</p> +<p class="par">Lamme gaf hem eenen karolus.</p> +<p class="par">—Welk bedrijf voert gij uit? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Alle bedrijven, antwoordde de Egyptenaar: zeer +bedreven in de goochelkunst, doen wij wonderbare en bovennatuurlijke +toeren. Wij spelen op de tamboerijn en dansen Hongaarsche dansen. Onder +ons zijn er, die schoone vogelkooien maken en anderen die roosters +verveerdigen om vleesch op te braden. Doch allen, Vlamingen als Walen, +zijn bevreesd voor ons en jagen ons weg. Daar wij niets kunnen +verdienen, zijn wij wel <span class="pagenum">[<a id="xd21e11800" href= +"#xd21e11800" name="xd21e11800">347</a>]</span>gedwongen, groenten, +vleesch en kiekens bij de boeren te stelen, vermits zij ons die niet +willen geven of laten verdienen.</p> +<p class="par">Lamme vroeg hem:</p> +<p class="par">—Van waar komt dat meideken, dat zoo goed op mijne +vrouw trekt?</p> +<p class="par">—Dat is de dochter van onzen hoofdman, antwoordde +de zwerver.</p> +<p class="par">Vervolgens zeide hij stiller, als iemand, die vreest dat +men hem zou afluisteren:</p> +<p class="par">—Zij werd door God getroffen met minnekwaal en +kent niets van de vrouwelijke eerbaarheid. Zoodra zij eenen man ziet, +wordt zij blijgeestig en minziek, en lacht zij gedurig. Zij is weinig +van zeggen; langen tijd meenden wij dat zij doof was. ’s Nachts +blijft zij in alleenigheid vóór het vuur; soms zit zij te +weenen, of zonder reden te lachen, en wijst zij naar heuren buik, waar +zij zeer heeft, naar zij zegt. ’s Zomers, rond het middaguur, na +het eten, is ze ’t ergst gefolterd door heure kwaal. Dan gaat ze, +schier teenemaal naakt, dansen omtrent het kamp. Zij wil niets anders +dragen dan kleederen van gaas of van neteldoek, en ’s winters +hebben wij alle moeite om heur een opperste kleed van geitenlaken te +doen omslaan.</p> +<p class="par">—Maar, sprak Lamme, heeft zij dan geen enkelen +vriend om haar te beletten aldus aan een iegelijk heur lichaam ten +beste te geven?</p> +<p class="par">—Neen, sprak de man, zij geeft geenerlei vriend, +want als de wandelaars, die zij tot zich lokt, heur waanzinnige oogen +zien, krijgen zij meer schrik dan liefde voor heur. Die dikke man was +tamelijk stout, sprak hij, naar Lamme wijzend.</p> +<p class="par">Lamme fronste de wenkbrauwen, bij die toespeling op +zijne dikte.</p> +<p class="par">—Laat hem maar zeggen, Lamme; ’t is de +sprot, die kwaad spreekt van den walvisch.</p> +<p class="par">—Gij zijt spotziek, dezen morgen, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Doch zonder te luisteren, vervolgde Uilenspiegel tot den +zwerver:</p> +<p class="par">—Wat doet zij, als anderen zoo stout zijn als mijn +vriend Lamme?</p> +<p class="par">De Egyptenaar antwoordde droefgeestig:</p> +<p class="par">—Dan heeft zij genot en profijt. Zij die heur +krijgen, betalen hun pleizier, en het geld dient om heur te kleeden en +ook tot de behoeften der grijsaards en vrouwen.</p> +<p class="par">—Zij gehoorzaamt dus aan niemand? vroeg Lamme. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e11833" href="#xd21e11833" name= +"xd21e11833">348</a>]</span></p> +<p class="par">De bruine man antwoordde:</p> +<p class="par">—Laat hen, die God treft, hun zin doen. Aldus +beduidt hij zijnen wil. En zijn wil is onze wet.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Lamme vervolgden hunnen weg naar Brugge. +En de Egyptenaar ging ernstig en fier terug naar het kamp. En het +meideken danste, schaterlachend, in een opene plaats van het bosch.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.40" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XL.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Onderweg sprak Uilenspiegel tot Lamme:</p> +<p class="par">—Wij hebben reeds schrikkelijk veel geld +uitgegeven: wij hebben huurlingen aangeworven, den serjanten eene +belooning gegeven, een karolus aan dat Egyptisch meideken geschonken; +voeg daarbij de ontelbare oliekoeken, die het u beliefde zonder +ophouden zelf te eten, liever dan er éénen te verkoopen. +Nu, niettegenstaande het verzet van uwen buik, wordt het hoog tijd dat +wij ons met minder generen. Geef mij uw geld: ik zal de +gemeenschappelijke beurs houden.</p> +<p class="par">—Ik wil wel, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Hem de beurs langend, sprak hij:</p> +<p class="par">—Laat mij evenwel niet sterven van honger; want +bedenk toch: dik en struisch als ik ben, moet ik kloek en overvloedig +voedsel hebben. Dat is goed voor u, die mager en schraal zijt, van +onbekommerd te leven, onverschillig of gij eten vindt of niet, lijk de +planken op de kaaien, die leven van regen en lucht. Doch ik, dien de +lucht en de regen hongerig maken, ik hoef andere festijnen.</p> +<p class="par">—Gij zult ze hebben, die festijnen, maar ’t +zullen festijnen zijn van een deugdzame vasten. De best gevulde buiken +zijn daartegen niet bestand; zij nemen langzamerhand af en maken de +zwaartste mannen als een vlinder zoo licht. En weldra zal men Lamme, +mijnen vriend, genoegzaam ontvet, zien loopen als een hert,</p> +<p class="par">—Laas! sprak Lamme, zou dit voortaan mijn armzalig +lot moeten wezen? Ik heb honger, mijn vriend, en zou willen eten.</p> +<p class="par">De avond viel. Zij kwamen te Brugge langs de Gentpoort. +Zij toonden hunne passen. Toen zij een halven stuiver voor zich en twee +stuivers voor hunne ezelen hadden betaald, traden zij de stad +binnen.</p> +<p class="par">Lamme dacht gedurig aan de woorden van Uilenspiegel en +was diep nedergeslagen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e11861" href= +"#xd21e11861" name="xd21e11861">349</a>]</span></p> +<p class="par">—Zullen wij haast avondmalen? sprak hij.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Zij stapten af in <i>de Meermin</i>, afspanning, die van +verre kennelijk was door de gouden meermin, die, als windwijzer, +bovenop den trappengevel stond.</p> +<p class="par">De beide wandelaars brachten hunne ezelen op stal, en +Uilenspiegel bestelde brood, bier en kaas voor hun avondmaal.</p> +<p class="par">De weerd grijnslachte bij het opdienen van dien +schamelen maaltijd. Lamme at met lange tanden, en zag vertwijfeld naar +Uilenspiegel, die het oudbakken brood en de te jonge kaas binnenspeelde +alsof hij ortolanen at. En Lamme dronk zijn dun bier zonder genoegen. +Uilenspiegel lachte in zich zelven als hij hem zoo jammerend zag +zitten. En daar was nog iemand, die lachte in het binnenhof van de +afspanning, en die van tijd tot tijd den neus voor het venster kwam +steken. Uilenspiegel zag dat het eene vrouw was, die heur aangezicht +verborg. In den waan dat het een oolijke dienstmaagd was, hield hij er +zich niet verder mede bezig, te meer daar hij, naar Lamme kijkend, zag +dat zijn vriend bleek, treurig en troosteloos was ter oorzake van zijne +tegengewerkte liefde voor lekkere spijzen en dranken. Hij kreeg +medelijden met hem en meende voor zijn gezel een pannekoek met pensen, +eene pateel ossenvleesch met boonen of een ander warm gerecht te +bestellen, toen de weerd binnenkwam en beleefdelijk sprak, met zijne +muts in de hand:</p> +<p class="par">—Als die doorluchtige heeren een beter avondmaal +wenschen, moeten zij maar spreken en zeggen wat hun zal believen.</p> +<p class="par">Lamme sperde de oogen wijd open en den mond nog wijder, +en bezag Uilenspiegel met angstige onrust.</p> +<p class="par">Deze antwoordde:</p> +<p class="par">—Reizende werklieden hebben geen gouden karolussen +te vereten.</p> +<p class="par">—Toch gebeurt het somtijds, sprak de baas, dat zij +niet weten wat zij bezitten....</p> +<p class="par">En, naar Lamme wijzend, vervolgde hij:</p> +<p class="par">—Die goede tronie is er twee andere weerd. Wat +zouden die doorluchtige heeren gelieven te eten en te drinken? een +pannekoek met vette, lekkere hesp? Soezels?—wij hebben er dezen +avond gereedgemaakt. Krakelingen, een kapoen, die zoo malsch is dat hij +smelt in den mond? Geurige karbonaden met saus, bereid met de vier +specerijen? Antwerpsche dobbelen knol, Brugsche dobbele kuite, +Leuvenschen wijn bereid naar de <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11890" href="#xd21e11890" name="xd21e11890">350</a>]</span>wijs +van Bourgondië? En dit alles zonder een duit te betalen.</p> +<p class="par">—Breng dan maar alles op, sprak Lamme.</p> +<p class="par">Weldra stond de tafel gedekt en schepte Uilenspiegel er +oprecht vermaak in den armen Lamme bezig te zien, die, hongeriger dan +ooit, beurtelings alle gerechten aanviel: den pannekoek, de soezels, +den kapoen, de hesp, de karbonaden, en heele stoopen dobbelen knol, +dobbele kuite en Leuvenschen wijn, bereid naar de wijs van +Bourgondië, door zijn keelgat zond.</p> +<p class="par">Toen Lamme zijne bekomst had, blies hij lijk een +walvisch van genoegen; en hij keek rondom zich op de tafel om te zien +of er niets meer te peuzelen viel. En zorgvuldig snoepte hij de brokken +der krakelingen.</p> +<p class="par">Hij noch Uilenspiegel hadden het lieve gezichtje gezien, +dat in het binnenhof, glimlachend voor de ruiten kwam lonken. De baas +had warmen wijn opgebracht, die met kaneel en Madeira-suiker gekookt +was. En de beide vrienden dronken en zongen.</p> +<p class="par">Bij de slaapklok, vroeg de baas of zij ieder naar hun +groote, schoone kamer wilden gaan.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide, dat een klein kamertje voldoende was +voor hun tweeën.</p> +<p class="par">De baas antwoordde:</p> +<p class="par">—Kleine kamerkens heb ik niet; gij zult elk eene +heerenkamer hebben, zonder een duit te betalen.</p> +<p class="par">En, inderdaad, hij bracht hen naar rijk gestoffeerde +kamers met prachtige meubelen. In die van Lamme stond een groot +bed.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, die veel gedronken had en viel van den +vaak, liet hem slapen gaan en deed als hij.</p> +<p class="par">’s Anderen daags, rond den middag, trad hij in de +kamer zijns vriends en vond hem nog in zijne koets aan ’t +ronken<span class="corr" id="xd21e11915" title="Niet in bron">.</span> +Naast hem lag een fijn geborduurde beugeltasch. Hij opende die en zag +dat ze met gouden karolussen en zilveren oortjes gevuld was.</p> +<p class="par">Hij schudde Lamme om hem wakker te maken; deze schoot +uit zijn slaap, wreef zich de oogen en, ongerust rondom zich kijkend, +vroeg hij:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw? Waar is mijne vrouw?</p> +<p class="par">En, naar de ledige plaats naast zich in het bed wijzend, +sprak hij:</p> +<p class="par">—Straks was ze daar nog.</p> +<p class="par">Hij sprong vervolgens uit zijn bed en keek opnieuw +overal rond, in alle hoeken en kanten der kamer, in de alkoof, tot in +de schapraaien.</p> +<p class="par">Stampvoetend herhaalde hij: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e11931" href="#xd21e11931" name= +"xd21e11931">351</a>]</span></p> +<p class="par">—Mijne vrouw? Waar is mijne vrouw?</p> +<p class="par">De baas kwam boven, op ’t gerucht dat hij +maakte.</p> +<p class="par">—Deugniet, riep Lamme, den weerd bij de keel +grijpend, deugniet, waar is mijne vrouw? Wat hebt gij gedaan met mijne +vrouw?</p> +<p class="par">—Driftige kerel, zeide de baas, uwe vrouw? Welke +vrouw? Gij zijt hier alleen gekomen. Ik weet niet wat ge vertelt.</p> +<p class="par">—Ha! hij weet het niet, hij weet het niet, sprak +Lamme, die opnieuw al de hoeken en kanten der kamer afzocht. Laas! +Daar, in mijn bed, was zij dezen nacht, als in den schoonen tijd onzer +liefde. Ja, waar zijt ge, mijn hertje?</p> +<p class="par">En, de beurze ten gronde smijtend, vervolgde hij:</p> +<p class="par">—’t Is uw geld niet, dat ik hebben moet; +’t is u, ’t is uw liefelijk lichaam, uw schoonen boezem, +’t is uw hert, mijne welbeminde! O, genuchten des hemels, zult +gij nooit meer terugkomen? Ik had er mij aan gewend te leven zonder u +te zien, te leven zonder liefde, mijn hertediefje. En nu verlaat gij +mij opnieuw, na mij uw zoete kussen te hebben laten smaken. Maar ik zal +het besterven! Mijne vrouw! Waar is mijne vrouw?</p> +<p class="par">En hij lag te snikken ten gronde. Doch eensklaps vloog +hij naar de deur; hij stormde de trap af, en liep in zijn hemd de +afspanning door, tot op de straat, al roepend:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw? waar is mijne vrouw?</p> +<p class="par">Maar hij kwam dadelijk terug, want de straatjongens +jouwden hem uit en smeten met steenen naar hem.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Kleed u, Lamme, en wees niet wanhopend, gij zult +ze terugzien, vermits gij ze heden gezien hebt. Zij mint u nog immer, +vermits zij bij u is teruggekomen, vermits zij het waarschijnlijk is, +die het lekkere maal van gisteravond en de heerenkamers betaald, en +deze volle beurze op het bed gelegd heeft. De assche zegt mij, dat dit +het werk niet is van een ontrouwe vrouw. Ween niet meer, en laat ons +gaan voor het heil van den grond onzer vaderen.</p> +<p class="par">—Laat ons te Brugge blijven, zei Lamme; ik zal +heel de stad afloopen, en zal ze wel vinden.</p> +<p class="par">—Gij zult ze niet vinden, daar zij zich voor u +verbergt, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Lamme vroeg inlichtingen aan den baas, doch deze wilde +niets zeggen.</p> +<p class="par">En zij togen naar Damme. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11965" href="#xd21e11965" name="xd21e11965">352</a>]</span></p> +<p class="par">Onderwege sprak Uilenspiegel tot Lamme:</p> +<p class="par">—Waarom vertelt gij mij niet, hoe gij ze dezen +nacht nevens u vondt en hoe zij u verliet?</p> +<p class="par">—Mijn vriend, antwoordde Lamme, gij weet dat wij +gisterenavond gegastreerd hebben met vleesch, met bier en met wijn, en +dat ik met moeite kon blazen, toen ik de trap opklom om te slapen. Om +mij te lichten hield ik, als een groot heer, eene waskeers in mijne +hand, en om te slapen had ik den kandeleer op eene schapraai gezet; de +deur was tegenaan en de schapraai stond dicht bij de deur. Terwijl ik +mij ontkleedde, bezag ik mijn bed met genoegen, want ik had grooten +vaak; de waskeers werd eensklaps uitgeblazen. Ik hoorde als een +ademtocht lichte stappen in mijne kamer; doch mits ik meer vaak had dan +schrik, liet ik mij vallen in ’t bed. Ik ging slaap vatten, toen +eene stem, heure stem, o mijne vrouw, mijn arme vrouwe, mij vroeg: +„Heeft het avondmaal gesmaakt, Lamme?” en heure stem was +dicht tegen mij en heur aangezicht ook, en heur liefelijk lichaam.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e11974width"><img src="images/pl19.jpg" alt= +"Van op den toren van Damme liet de koster, door middel eener gebarsten klok, weten dat het middag was. (Blz. 354)." +width="484" height="720"> +<p class="figureHead">Van op den toren van Damme liet de koster, door +middel eener gebarsten klok, weten dat het middag was. (Blz. 354).</p> +</div> +<p class="par"></p> +</div> +</div> +<div id="ch3.41" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dien dag had koning Philippus te veel lekkernijen +gegeten en was hij naargeestiger dan gewoonte. Hij had op zijn levende +klavecimbel gespeeld, eene kist waar katten in waren, dewelke heuren +kop door ronde gaten staken, boven de toetsen. Telkens dat de koning op +eene toets sloeg, sloeg deze op hare beurt de kat met eenen schicht; en +het dier mauwde erbarmelijk, ter oorzake van de smert, die het +uitstond.</p> +<p class="par">Doch Phillippus lachte niet.</p> +<p class="par">Gedurig zocht hij in zijnen geest hoe hij Elisabeth, de +groote koningin, zou kunnen overwinnen om Maria Stuart terug op den +troon van Engeland te plaatsen. Met dat doel had hij eenen brief +geschreven aan den Paus, dewelke diep in schulden stak; de Paus had +geantwoord dat hij, voor die onderneming, geerne de heilige vaten der +tempels en de schatten van het Vatikaan zou verkocht hebben.</p> +<p class="par">Maar Philippus lachte niet.</p> +<p class="par">Ridolfi, de lieveling van koningin Maria, die heur wilde +verlossen in de heimelijke hoop naderhand met heur te trouwen en koning +van Engeland te worden, kwam bij Philippus om met hem Elisabeth’s +dood te beramen. Maar hij had zulke lange <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e11991" href="#xd21e11991" name="xd21e11991">353</a>]</span>tong, +lijk de koning naderhand schreef, dat men ter Beurze van Antwerpen +openlijk van zijn voornemen gesproken had; en de moord werd niet +bedreven.</p> +<p class="par">En Philippus lachte niet.</p> +<p class="par">Later zond de bloedige hertog, op bevel van den koning, +vier moordenaars naar Engeland. Zij slaagden er slechts in, zich te +doen hangen.</p> +<p class="par">En Philippus lachte niet.</p> +<p class="par">En aldus verijdelde God de heerschzuchtige plannen van +dien bloedzuiger, wiens voornemen was Maria Stuart heuren zoon te +ontnemen en in zijne plaats, samen met den Paus, over Engeland te +regeeren. En de moordenaar was verbitterd, omdat dit edele land zoo +groot en zoo machtig was. Gedurig wendde hij zijn bleeke oogen naar +hetzelve, en zocht hij het middel om het te verpletten, om vervolgens +over de wereld te regeeren, de hervormden uit te roeien, en liefst nog +de rijke, en have en goed te erven van de slachtofferen.</p> +<p class="par">Maar hij lachte niet.</p> +<p class="par">En men bracht hem ratten en muizen in een ijzeren doos +met hooge randen, open van boven; en hij stelde de doos met den bodem +op een gloeiende stoof en hij schepte er vermaak in, de arme diertjes +te zien en te hooren springen, schreeuwen, zuchten en sterven....</p> +<p class="par">Maar hij lachte niet.</p> +<p class="par">Vervolgens ging hij, met bleek gezicht en bevende +handen, in de armen van mevrouw van Eboli, zijn vuur van geilheid +blusschen, dat aangestoken was met de toorts van de wreedheid.</p> +<p class="par">En hij lachte niet.</p> +<p class="par">En mevrouw van Eboli ontving hem, uit vrees en geenszins +uit liefde.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.42" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De lucht was warm: van de kalme zee woei geen het +minste windeken. Nauwelijks trilden de bladeren der boomen aan de vaart +van Damme; de krekelen bleven in de meerschen, terwijl, in de velden, +de bedienden der kerken en abdijen het dertiende van de oogsten +ophaalden, ten profijte van papen en abten. Uit de hoogte van den +vurigen, diepen, blauwen hemel overstroomde de zonne het aardrijk met +haar gloed, en de Natuur sliep onder de zonnestralen als een dartel +meideken, dat trilt <span class="pagenum">[<a id="xd21e12019" href= +"#xd21e12019" name="xd21e12019">354</a>]</span>onder de kussen van +beuren geliefde. De karpers sprongen boven het water naar de vliegen, +die gonsden als een kokende ketel, terwijl de zwaluwen, met heur lang +lijf en groote vleugelen, hun hunne prooi betwistten. Uit de aarde +steeg een warme, vochtige damp omhoog, die schitterde in ’t +licht. Van op den toren van Damme liet de koster, door middel eener +gebarsten klok, die klonk als een ketel, den veldarbeiders weten dat +het middag was, en tijd om te gaan eten. De vrouwen brachten heure twee +handen trechtergewijze aan heuren mond om heure mannen en broeders te +roepen: Hans, Pieter, Dokus; en boven de menigte zag men heure roode +huiken uitsteken.</p> +<p class="par">Lamme en Uilenspiegel zagen, in de verte, den hoogen, +vierkanten, zwaren toren van Onze-Lieve-Vrouwekerk verrijzen.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Daar, mijn zoon, daar zijn uwe smerten en uwe +minne.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—Weldra, sprak Lamme nogmaals, zijn wij aan mijn +oude woning en wie weet of ik daar mijne vrouw niet zie.</p> +<p class="par">Doch Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—Houten man, zeide Lamme, steenen hert, kan niets +u dan bewegen, noch de nadering van het plekje, waar gij leefdet als +kind, noch de dierbare schimmen van den armen Klaas en de arme Soetkin, +de beide martelaren? Hoezoo! gij zijt weemoedig noch blijde van zin; +wie dan heeft aldus alle gevoel uit uw herte gerukt? Aanschouw mij, zie +hoe de angst, de aandoening mijn hert in mijnen buik doen schokken; +bezie mij.</p> +<p class="par">Lamme keek op naar Uilenspiegel; hij zag hem met een +bleek gezicht, met gebogen hoofd, met trillende lippen, sprakeloos +weenen.</p> +<p class="par">En hij zweeg.</p> +<p class="par">Zonder nog een woord te wisselen, reden zij voort naar +Damme; zij kwamen de stad langs de Reigerstraat binnen, doch zij zagen +niemand, ter oorzake van de hitte. De honden lagen op hunne zijde, met +hangende tong, voor de zullen der deuren. Lamme en Uilenspiegel gingen +dicht tegen het Schepenhuis, rechtover hetwelk Klaas verbrand werd; +Uilenspiegel’s lippen beefden heviger, doch hij weende niet meer. +Toen hij noesch over het huis kwam van Klaas, dat nu bewoond was door +een meester-koolbrander, ging hij er binnen, zeggende:</p> +<p class="par">—Herkent gij mij? Hier wil ik rusten.</p> +<p class="par">De meester-koolbrander sprak: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12046" href="#xd21e12046" name= +"xd21e12046">355</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik herken u; gij zijt de zoon van het +slachtoffer. Doe alsof gij thuis waart in deze halle.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging in de keuken, vervolgens in de kamer +van Klaas en van Soetkin en weende.</p> +<p class="par">Toen hij terug beneden was, zeide de meester-koolbrander +tot hem:</p> +<p class="par">—Hier is brood, kaas en bier. Eet als gij honger, +drink als gij dorst hebt.</p> +<p class="par">Uilenspiegel deed teeken met de hand, dat hij honger +noch dorst had.</p> +<p class="par">Toen ging hij voort met Lamme, die schrijlings op zijnen +ezel bleef, terwijl Uilenspiegel den zijnen bij den halster +geleidde.</p> +<p class="par">Zij kwamen aan de hut van de uitzinnige Katelijne, +bonden hunne ezelen vast en gingen binnen. Het was het etensuur. Op de +tafel stond eene pateel prinsessenboonen, ondereengestoofd met +boerenteenen. Katelijne was aan ’t eten, terwijl Nele recht stond +met de sauspan in de hand, gereed om saus te gieten in +Katelijne’s teil.</p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel binnentrad, was zij zoo ontroerd, zoo +aangedaan, dat zij de sauspan met heel den inhoud in de teil van +Katelijne liet vallen. De uitzinnige schuddebolde, zocht met heuren +lepel de boerenteenen uit, rondom de sauspan; zij sloeg op heur +voorhoofd en sprak:</p> +<p class="par">—Doe het vuur weg! mijn hoofd brandt.</p> +<p class="par">De reuk van de azijnsaus streelde Lamme’s neus; de +dikke man was in verzoeking gebracht.</p> +<p class="par">Uilenspiegel bleef staan en, in zijn groote droefheid, +bezag hij Nele met een teederen, liefderijken glimlach.</p> +<p class="par">En zonder een woord tot hem te richten, vloog Nele hem +om den hals. Zij ook scheen waanzinnig; zij weende, lachte, en zeide +enkellijk, blozend van zoet en innig genoegen:</p> +<p class="par">—Thijl! Thijl!</p> +<p class="par">Uilenspiegel, gelukkig, kon zijne oogen niet wenden van +zijne geliefde, die zich eensklaps zachtjes losmaakte en eenen stap +achteruitweek, om hem beter te bezien; en opnieuw vloog zij blijde om +zijnen hals en drukte hem tegen heure borst, en dit herhaalde reizen +achtereen. Zalig van geluk, hield hij ze vast, zonder van heur te +kunnen scheiden, totdat zij, moede en als waanzinnig, op eenen stoel +nederviel; en zonder verlegenheid zeide zij:</p> +<p class="par">—Thijl! Thijl! mijn geliefde, ge zijt dus terug! +<span class="pagenum">[<a id="xd21e12078" href="#xd21e12078" name= +"xd21e12078">356</a>]</span></p> +<p class="par">Lamme stond nog steeds nabij de deur; toen Nele’s +aandoening een weinig gestild was, bemerkte zij hem en sprak zij:</p> +<p class="par">—Waar heb ik dien dikzak nog gezien?</p> +<p class="par">—Het is mijn vriend, antwoordde Uilenspiegel. In +mijn gezelschap zoekt hij zijn wettige vrouw.</p> +<p class="par">—Nu herken ik u, zeide Nele tot Lamme; gij hebt +gewoond in de Reigerstraat. Gij zoekt uwe vrouw; ik heb ze gezien te +Brugge, alwaar zij godvruchtig en devotelijk leeft. Ik heb heur +gevraagd waarom zij zoo wreedelijk heuren man had verlaten, en zij gaf +mij tot antwoord: „Dus was de heilige wil Gods, maar voortaan mag +ik met hem niet meer wonen”.</p> +<p class="par">Lamme werd droevig gestemd bij die rede en keek begeerig +naar de prinsessen met azijnsaus. En de leeuweriken zongen en verhieven +zich hoog in den hemel en de smachtende Natuur liet zich kussen door +het warme zonnelicht. En Katelijne stak met heuren lepel, rondom de +sauspan naar de boerenteenen en naar de prinsessen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.43" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Omtrent dien tijd ging een meideken van vijftien +jaar alleen in vollen dag van Heist naar Knokke, langs het duin. +Niemand koesterde de minste vrees voor heur, want men wist, dat +weerwolven en verdoemde zielen alleen uitgaan en bijten des nachts. Zij +droeg, in eene tassche, acht en veertig zilveren stuivers, wat vier +karolusgulden uitmaakt, die heure moeder Tonia Pietersen, woonachtig te +Heist, schuldig was, wegens eene verkooping, aan heuren oom Jan Rapen, +woonachtig te Knokke. Het meideken, Betkin genaamd, had heure beste +kleederen aan, en was blij te moede vertrokken.</p> +<p class="par">’s Avonds was Betkin nog niet thuis en heure +moeder werd ongerust; doch daar zij ten slotte onderstelde, dat ze bij +heuren oom was gebleven, bedaarde zij.</p> +<p class="par">Visschers die, met een goede vangst van de zee kwamen, +trokken ’s anderen daags hunne boot op het strand, en losten +hunne visch in karren om ze aan de meestbiedenden te doen verkoopen te +Heist, in de mijn. Zij klommen den weg in het schelpzand op, en vonden, +in het duin, een naakt meideken liggen, dat gansch uitgeschud was, tot +zelfs van heur hemde ontdaan, en rondom heur lag bloed. Nader gekomen, +zagen zij, in heuren armen gebroken nek, het merk van lange, scherpe +tanden. Het slachtoffer lag op den rug, met de oogen wijd <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12099" href="#xd21e12099" name= +"xd21e12099">357</a>]</span>open naar den hemel, met den mond +insgelijks open, alsof het nog om hulp wou roepen.</p> +<p class="par">Zij bedekten het lichaam van het meideken met een +opperste kleed en droegen het naar Heist, naar het Schepenhuis. Weldra +kwamen aldaar de schepenen en de chirurgijn-baardemaker bijeen, dewelke +laatste verklaarde, dat die lange tanden geenszins wolfstanden waren, +zooals de Natuur die gemaakt heeft, maar wèl die van een boozen, +helschen weerwolf, en dat men God diende te bidden om Vlaanderenland +van dat gedrocht te verlossen.</p> +<p class="par">En, heel het graafschap door, en vooral te Damme, Heist +en Knokke, werden openbare gebeden bevolen.</p> +<p class="par">En men zag het volk jammerend de kerken afloopen.</p> +<p class="par">En in de kerk van Heist, in dewelke het lijk van het +meideken ten toon gesteld was, schreiden mannen en vrouwen, als zij den +bloedigen, verscheurden nek van het slachtoffer zagen.</p> +<p class="par">En de moeder zei in de kerk zelve:</p> +<p class="par">—Ik wil naar den weerwolf gaan en hem +vaneenscheuren met mijne tanden.</p> +<p class="par">En weenend hitsten de vrouwen heur in heur voornemen op. +Sommigen zeiden nochtans:</p> +<p class="par">—Gij zoudt niet levend terugkomen.</p> +<p class="par">En zij ging met heuren man en heure beide +broeders—alle vier goed gewapend—den wolf zoeken langs +strand, duin en dal, maar zij vonden hem niet. En heur man moest heur +terugbrengen naar huis, want door de nachtelijke koude had zij de +koorts gekregen; en zij waakten bij heur bed terwijl zij hunne netten +herstelden.</p> +<p class="par">Overwegende, dat de weerwolf een beest is dat leeft van +bloed, doch geenszins de dooden besteelt, meende de baljuw van Damme, +dat het ondier zekerlijk moest gevolgd zijn door diepers, die, voor hun +snood gewin, rondzwierven langs het strand. Dienvolgens liet hij +uitbellen, dat hij een iegelijk gelastte en beval, goed gewapend met +bussen, stokken en anderszins, op zoek te gaan, en alle schooiers en +diepers te vatten en af te tasten, om te zien of in hunne +gordeltasschen geen gouden karolussen staken of geenerlei stuk van de +kleeding van de slachtofferen. En nadien zouden de gezonde en sterke +schooiers en diepers op de galeien des konings worden gebracht. En de +oude en gebrekkelijke zou men laten gaan.</p> +<p class="par">Doch men vond niets, dat licht in de zaak bracht.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging tot den baljuw en sprak: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12126" href="#xd21e12126" name= +"xd21e12126">358</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik wil den weerwolf dooden.</p> +<p class="par">—Wat geeft u vertrouwen? vroeg de baljuw.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, antwoordde +Uilenspiegel. Geef mij de toelating in de gemeentesmidse te werken.</p> +<p class="par">—Gij moogt, sprak de baljuw.</p> +<p class="par">Zonder tot een man of eene vrouw van Damme een woord +over zijn ontwerp te spreken, trok Uilenspiegel naar de smidse en +verveerdigde daar, in ’t geheim, eene schoone en groote val om +wilde dieren te vangen.</p> +<p class="par">Den volgenden dag, een Zaterdag, de geliefkoosde dag van +de weerwolven, toog Uilenspiegel henen met eenen brief van den baljuw +voor den parochiepaap van Heist, en met de val onder zijnen mantel; +overigens was hij gewapend met een goede bus en een scherp, versch +aangezet kruismes; in ’t heengaan zei hij tot die van Damme:</p> +<p class="par">—Ik ga op jacht naar de meeuwen en zal met haar +dons oorkussens maken voor mevrouw van den baljuw.</p> +<p class="par">Naar Heist stappend, langs het duin, hoorde hij de +woedende baren der zee, die schuimend kwamen botsen op de kust, met een +gedruisch als van den donder, en den wind, die uit Engeland woei en die +huilde in het want van de gestrande schuiten.</p> +<p class="par">Een schipper zei tot hem:</p> +<p class="par">—Die kwade wind doet ons nadeel. Verleden nacht +was de zee kalm, doch na zonsopgang rees zij eensklaps woedend omhoog. +Wij zullen niet kunnen in zee steken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel was er blijde om, want aldus was hij zeker +des nachts hulp te krijgen, als zulks noodig mocht zijn.</p> +<p class="par">Te Heist ging hij naar den pastoor, denwelken hij den +brief van den baljuw bestelde.</p> +<p class="par">De parochiepaap zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Gij zijt een moedige kerel; edoch ik moet u +zeggen, dat niemand ’s Zaterdagavonds langs het duin gaat, zonder +gebeten, en dood in het zand gevonden te worden. De dijkwerkers en +andere arbeidslieden wachten steeds op elkaar en begeven zich maar bij +troepen op weg. De avond valt. Hoort gij in het duin den weerwolf +huilen? Zal men weeral, lijk gisteren, heel den nacht door, zijn schor +gehuil hooren weergalmen op den akker der dooden? God zij met u, mijn +zoon, maar doe het niet.</p> +<p class="par">En de paap maakte het teeken des kruises, en zegende +hem.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De pastoor sprak: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e12162" href="#xd21e12162" name="xd21e12162">359</a>]</span></p> +<p class="par">—Mits gij zoo’n kloekmoedige wilskracht +hebt, zal ik u helpen.</p> +<p class="par">—Heer pastoor, sprak Uilenspiegel, gij zoudt mij +en het arme geteisterde land grootelijks van dienst zijn, zoo gij bij +Tonia, de moeder van het slachtoffer, en ook bij heure twee broeders +wildet gaan, en hun zeggen, dat de wolf in de nabijheid is en dat ik +hem wil afwachten om hem te dooden.</p> +<p class="par">De parochiepaap sprak:</p> +<p class="par">—Als gij niet weet welken weg gij moet nemen, +begeef u op dien, welke leidt naar het kerkhof. Hij loopt tusschen twee +groene hagen. Twee mannen zouden er naast elkander niet kunnen +gaan.</p> +<p class="par">—Daar zal ik zijn, antwoordde Uilenspiegel. En +gij, messire dappere pastoor, gelast en beveel aan de moeder van het +meideken, aan heuren man en aan heure broeders zich, vóór +de slaapklok, goed gewapend in de kerk te bevinden. Als zij mij hooren +fluiten lijk de meeuw, is dit het teeken, dat ik den weerwolf gezien +heb. Dan moeten zij de wacharmklok luiden en mij ter hulp snellen. Hebt +gij ook eenige andere wakkere mannen?</p> +<p class="par">—Neen, mijn zoon, antwoordde de pastoor. De +visschers vreezen den weerwolf meer dan pest en dan dood. Maar doe het +niet....</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopt op mijn hert.</p> +<p class="par">Toen zei de paap:</p> +<p class="par">—Ik zal doen wat gij vraagt, wees gezegend. Hebt +gij soms honger of dorst?</p> +<p class="par">—Beide, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De pastoor gaf hem bier, brood en kaas.</p> +<p class="par">Uilenspiegel at en dronk; en hij toog henen.</p> +<p class="par">Onderwege hief hij de oogen op; hij zag Klaas, zijn +vader, in glorie naast God in den hemel, in denwelken de heldere maan +glom, en vervolgens zag hij naar de zee en de wolken, en hoorde hij den +loeienden wind, die uit Engeland blies.</p> +<p class="par">—Laas! sprak hij, zwarte wolken, die voorbijrennen +in het nachtelijk duister, weest als de Wrake die den Moord +achternazet. Loeiende zee, pikdonkere hemel; bruisend water, dat +driftig, grammoedig rolt of woest omhoog slaat, of in branding +schuimend en spattend breekt op het strand; zwarte zee, in rouw gehulde +hemel, komt mij ter hulp in mijnen strijd tegen den weerwolf, den +vuigen moordenaar van onschuldige meidekens. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12195" href="#xd21e12195" name= +"xd21e12195">360</a>]</span>En gij, wind, die klagend huilt in de +bremstruiken van het duin en in het want van de schepen, gij zijt de +stem van de slachtofferen, die roepen om wrake bij den Heer, dewelke +mij helpe in mijne onderneming!</p> +<p class="par">En waggelend op zijne beenen, alsof zijn hoofd honderd +pond woog en zijne maag overlast was, daalde hij neer van het duin.</p> +<p class="par">Wankelend stapte hij voort met een slepend lied op de +lippen, dat hij elk oogenblik onderbrak om te hikken, te geeuwen, te +spuwen. Van tijd tot tijd bleef hij staan en gebaarde hij over te +geven, doch in werkelijkheid opende hij goed de oogen, om rondom zich +alles oplettend gade te slaan. Eensklaps hoorde hij een schor geluid; +hij bleef staan om te spugen als een hond, en, bij het licht der +rijzende maan, onderscheidde hij de gedaante van eenen wolf, die sloop +naar het kerkhof.</p> +<p class="par">Waggelend sloeg Uilenspiegel het pad in, tusschen de +groene hagen. Daar gebaarde hij neder te vallen, doch ’t was om +de val te plaatsen langs den kant, van denwelken de wolf kwam: hij +wapende vervolgens zijne bus en ging tien stappen verder staan in de +houding eens dronkaards, en gedurig veinsde hij te waggelen, te hikken, +te braken, doch werkelijk spande hij zijnen geest als een boog, opende +de oogen en spitste de ooren.</p> +<p class="par">En niets zag hij dan de zwarte wolken, die als +waanzinnig renden door ’t luchtruim, en een dikke korte en zwarte +gedaante, die op hem afkwam; en niets hoorde hij dan de wind, die +kreunend huilde, de zee, die als de donder rolde, en den weg van +schelpzand, die kraakte onder een zwaren, huppelenden stap.</p> +<p class="par">Uilenspiegel veinsde zich te willen nederzetten en liet +zich, als een dronkaard, zwaar op den weg vallen. En hij braakte.</p> +<p class="par">Daar hoorde hij ijzerwerk knarsen, op een paar stappen +van zich, dadelijk daarna het gerucht van de val, die toesloeg, en den +gil van een mensch.</p> +<p class="par">—De weerwolf, sprak hij bij zich zelven, is met de +voorpooten gevangen in de val. Huilend richt hij zich op; hij schudt de +val heen en weer om te ontvluchten. Maar ontsnappen zal hij niet. En +hij schoot zijne bus af naar zijne beenen.</p> +<p class="par">—Getroffen, sprak hij, want gekwetst valt hij +neder!</p> +<p class="par">En hij floot als de zeemeeuw.</p> +<p class="par">Plotseling begon de klok van de kerk wacharm te luiden, +en riep de schelle stem van een knaapje in ’t dorp:</p> +<p class="par">—Wordt wakker, gij allen, die slaapt; de weerwolf +is gevangen! <span class="pagenum">[<a id="xd21e12220" href= +"#xd21e12220" name="xd21e12220">361</a>]</span></p> +<p class="par">—Hoezee! God zij gedankt! sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Tonia, de moeder van Betkin, Lansaem, heur man, Judocus +en Michiel, heure broeders, kwamen het eerst met hunne lanteernen.</p> +<p class="par">—Hebt gij hem vast? vroegen zij.</p> +<p class="par">—Ziet maar, daar ligt hij op den weg, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—God zij gedankt! spraken zij.</p> +<p class="par">En zij maakten het teeken des kruises.</p> +<p class="par">—Wie is daar aan ’t luiden? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Lansaem antwoordde:</p> +<p class="par">—Mijn oudste zoon; de jongste loopt het dorp rond, +om de menschen op te kloppen en te roepen, dat de wolf gevangen is. +Heil U!</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Plotseling begon de weerwolf te spreken en zeide +hij:</p> +<p class="par">—Heb medelijden met mij, Uilenspiegel, heb +medelijden.</p> +<p class="par">—De wolf spreekt, zeiden allen een kruis slaande. +Hij is de duivel, want reeds kent hij Uilenspiegel’s naam.</p> +<p class="par">—Heb medelijden, medelijden, smeekte de stem, zeg +aan die klok van te zwijgen; zij klept als de doodklok; medelijden, ik +ben de wolf niet. Mijne polsen zijn doorgesneden in de val; ik ben oud +en ik bloed, medelijden! Welk schelle kinderstem hoor ik daar het dorp +wakker maken? Medelijden!</p> +<p class="par">—Ik herken uwe stem, ik heb ze vroeger gehoord, +sprak Uilenspiegel onstuimig. Gij zijt de vischverkooper, de moordenaar +van Klaas, de bloedzuiger der arme meidekens. Mannen en vrouwlieden, +weest zonder vrees; ’t is de deken, die Soetkin deed sterven van +smerte.</p> +<p class="par">En met eene hand hield hij hem bij den nek, onder de +kin, terwijl hij met de andere zijn kruismes trok.</p> +<p class="par">Maar Tonia, de moeder van Betkin, hield hem tegen en +riep:</p> +<p class="par">—Neem hem levend gevangen.</p> +<p class="par">En met klissen trok zij zijn grijze haren uit, terwijl +zij zijn aangezicht met heure nagelen doorwoelde.</p> +<p class="par">En zij huilde van droefheid en woede.</p> +<p class="par">Met de handen gevat in de val, en kronkelend ter oorzake +van de hevige smert, riep de weerwolf:</p> +<p class="par">—Hebt medelijden, hebt toch medelijden; o, die +vrouw, doet ze weggaan. Ik zal twee gouden karolussen geven. Breekt die +klokken! Waar zijn die tierende kinderen? <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e12267" href="#xd21e12267" name="xd21e12267">362</a>]</span></p> +<p class="par">—Houdt hem levend! schreeuwde Tonia, houdt hem +levend, hij moet het betalen. De doodklokken kleppen voor u, +moordenaar. Met zacht vuur, met gloeiende tangen! Houdt hem levend! dat +hij betale!</p> +<p class="par">Intusschen stiet Tonia tegen een voorwerp, dat op den +grond lag; zij bukte zich en raapte een wafelijzer op. Toen zij het +bekeek bij den gloed van de toortsen, zag zij, naar de Brabantsche +wijs, diepe ruitjes in de ijzeren platen, maar daarenboven was het +bezet met lange en scherpe tanden, als een ijzeren muil. En als zij het +toedeed, was het als de muil van een wolfshond.</p> +<p class="par">Tonia hield toen het wafelijzer vast, opende het en +sloot het beurtelings, en deed daarbij het ijzerwerk knarsen. En ze +scheen waanzinnig en, razend en knarsetandend, reutelend als eene +zieltogende, zuchtend van de bittere smert, die dorstte naar weerwraak, +beet zij met het ijzer den gevangene in zijne armen, in zijne beenen, +in zijn lijf, overal, doch vooral in den nek; en telkens dat zij het +ijzer toedrukte, sprak zij:</p> +<p class="par">—Zoo deed hij met Betkin, met de ijzeren tanden. +Hij betale. Bloedt gij, moordenaar? God is rechtveerdig. Hoor maar de +doodklok. Betkin roept om gewroken te worden. Voelt gij de tanden? +’t Zijn de tanden van God!</p> +<p class="par">En zij beet zonder ophouden of medelijden, en sloeg met +het wafelijzer, als zij er hem niet mee kon bijten. Maar gedreven door +heur groote begeerte naar wraak, doodde zij hem niet.</p> +<p class="par">—Genade, schreeuwde de vischverkooper, +Uilenspiegel, steek mij dood met uw kruismes, stel aan mijn lijden een +einde. Smijt die vrouw weg. Breek de klokken. Dood de kinderen, die +schreeuwen!</p> +<p class="par">En Tonia folterde hem zonder ophouden, totdat een oud +man medelijden kreeg en heur het wafelijzer ontnam.</p> +<p class="par">Maar toen spugde Tonia den weerwolf in het gezicht en +trok ze zijne haren uit, zeggende:</p> +<p class="par">—Gij zult betalen, met zacht vuur, met gloeiende +tangen: uwe oogen zal ik met mijne nagelen uitrukken!</p> +<p class="par">Intusschen waren al de visschers, boeren en vrouwlieden +van Heist bijgekomen, als zij vernomen hadden, dat de weerwolf geen +duivel, maar een man was.</p> +<p class="par">Eenigen droegen lanteernen en toortsen. En allen +riepen:</p> +<p class="par">—Dief en moordenaar, waar hebt gij het goud +weggestoken, dat gij den armen slachtofferen ontroofdet? Hij moet alles +teruggeven! <span class="pagenum">[<a id="xd21e12293" href= +"#xd21e12293" name="xd21e12293">363</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik heb geen goud; hebt medelijden! smeekte de +vischverkooper.</p> +<p class="par">En de vrouwlieden smeten zand en steenen naar hem.</p> +<p class="par">—Hij betale! hij betale! schreeuwde Tonia.</p> +<p class="par">—Medelijden, zuchtte hij, ik ben druipend van het +bloed, dat gutst uit mijn wonden.</p> +<p class="par">—Uw bloed, sprak Tonia. O, gij moet er houden voor +de hand van den beul. Hij moet sterven met zacht vuur, zijne hand +afgekapt worden, met gloeiende tangen genepen! Hij zal betalen, hij zal +betalen.</p> +<p class="par">En zij wilde hem slaan; doch zij viel buiten kennis op +het zand als eene doode; en men liet heur daar liggen totdat zij terug +tot zich zelve kwam.</p> +<p class="par">Intusschen had Uilenspiegel de handen van den gevangene +uit de val verlost, en toen zag hij, dat drie vingeren ontbraken aan +zijne rechterhand.</p> +<p class="par">En hij beval hem stevig te knevelen en in eene vischmand +te binden. Mannen, vrouwlieden en kinderen togen toen henen naar Damme, +en droegen onderwege beurtelings de benne met haar verachtelijke +vracht. En anderen droegen lanteernen en toortsen.</p> +<p class="par">En de vischverkooper zei gedurig:</p> +<p class="par">—Breekt de klokken, doodt de kinderen, die +schreeuwen.</p> +<p class="par">En Tonia sprak:</p> +<p class="par">—Hij betale, met zacht vuurken, met gloeiende +tangen, hij betale!</p> +<p class="par">En dan weer zwegen beiden. En Uilenspiegel hoorde niets +meer dan den jagenden adem van Tonia, den zwaren stap van de mannen op +het krakende zand en de zee, die rolde als de donder.</p> +<p class="par">En, met treurig hert, zag hij naar de wolken, die, als +waanzinnigen, elkander achternazetten in den hemel; naar de zee, waar +de branding zich als lichtende schaapkens vertoonde, en, bij den gloed +van lanteernen en toortsen, naar het doodsbleeke gelaat van den +vischverkooper, dewelke hem bezag met valschheid en wraaklust.</p> +<p class="par">En de assche klopte op zijn hert.</p> +<p class="par">En in vier uren gingen zij naar Damme, alwaar het gemeen +reeds te hoop geloopen was, daar het de tijding reeds kende. Allen +wilden den vischverkooper zien en volgden de visschers al dansend, +zingend en roepend: <span class="pagenum">[<a id="xd21e12327" href= +"#xd21e12327" name="xd21e12327">364</a>]</span></p> +<p class="par">—De weerwolf is gevangen; hij is gepakt, de +moordenaar! Gezegend zij Uilenspiegel! Lang leve onze broeder +Uilenspiegel!</p> +<p class="par">En er was veel beweging onder het gemeeen.</p> +<p class="par">Toen zij aan ’t huis van den baljuw waren, kwam +deze vóór op het gerucht en zei tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Gij zijt overwinnaar! Heil u!</p> +<p class="par">—De assche van Klaas klopte op mijn hert, +antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Gij krijgt de helft van de nalatenschap des +moordenaars.</p> +<p class="par">—Geef dat aan de slachtofferen, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Lamme en Nele kwamen nader; lachend en weenend van +geluk, kuste Nele heuren vriend Uilenspiegel; Lamme sprong log als een +beer omhoog en klopte op den buik van zijn vriend, zeggende:</p> +<p class="par">—Dat is een brave, koene en trouwe gezel; ’t +is mijn vriend, mijn spitsbroeder: zulke vrienden hebt gij niet, +gijlieden van ’t platteland.</p> +<p class="par">Maar de visschers lachten en spotten met hem.</p> +</div> +</div> +<div id="ch3.44" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XLIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De burgstorm luidde ’s anderen daags, om den +baljuw, de schepenen en de griffiers ter vierschaar te roepen op de +banken van graszoden, rond den boom der justitie, dewelke een schoone +lindeboom was.</p> +<p class="par">En rondom stond het gemeen.</p> +<p class="par">De vischverkooper, ondervraagd, wilde niets belijden, +zelfs niet wanneer men hem de drie vingeren toonde, die de soldaat +afgekapt had, en die aan zijne rechterhand ontbraken. Hij antwoordde +steeds:</p> +<p class="par">—Ik ben arm en oud, hebt medelijden met mij!</p> +<p class="par">Maar het gemeen jouwde hem uit en riep:</p> +<p class="par">—Gij zijt een oude wolf, een moordenaar van +onschuldige kinderen. Geen medelijden, heeren rechters!</p> +<p class="par">De vrouwlieden spraken:</p> +<p class="par">—Ge moet ons niet bezien met uwe ijskoude oogen; +gij zijt een man en geen duivel: wij vreezen u niet. Wreedaardig beest, +lafhertiger dan eene kat die de vogeltjes in hun nestje opvreet, +dooddet gij de arme meidekens, die niets vroegen dan in braafheid hun +liefelijk leven te slijten. <span class="pagenum">[<a id="xd21e12371" +href="#xd21e12371" name="xd21e12371">365</a>]</span></p> +<p class="par">—Hij betale, hij betale met zacht vuur, met +gloeiende tangen, riep Tonia.</p> +<p class="par">En, hoewel de serjanten van de gemeente het heur +verboden, hitsten de moeders heure knapen en meidekens op, om steenen +te werpen naar den vischverkooper. En dezen deden het: en telkens dat +hij hen bezag, jouwden zij hem uit, en gedurig riepen zij:</p> +<p class="par">—Bloedzuiger! bloedzuiger! slaat dood!</p> +<p class="par">En gedurig riep Tonia:</p> +<p class="par">—Hij betale met zacht vuur, met gloeiende tangen, +hij betale!</p> +<p class="par">En het volk morde.</p> +<p class="par">—Ziet eens, zeiden de vrouwen tot elkander, hij +heeft koude onder de heldere zon, die gloort aan den hemel, en kan zijn +witte haren of zijn vaneengereten gezicht niet verwarmen.</p> +<p class="par">—Hij siddert van smerte!</p> +<p class="par">—’t Is de rechtveerdigheid Gods!</p> +<p class="par">—Ziet eens hoe jammerlijk hij zich recht +houdt!</p> +<p class="par">—En zijne moordenaarshanden, van voren gebonden, +bloeden ten gevolge van het prangen der val.</p> +<p class="par">—Hij betale, hij betale! schreeuwde Tonia.</p> +<p class="par">En jammerend zuchtte hij:</p> +<p class="par">—Ik ben arm, laat mij gaan.</p> +<p class="par">En iedereen, tot zelfs de rechters, dreef den spot met +hem. Toen veinsde hij te weenen om het volk te vermurwen. Maar de +vrouwen lachten.</p> +<p class="par">Gezien de genoegzame gronden tot torture, werd hij +veroordeeld om op de pijnbank te worden gezet, totdat hij zou bekennen +hoe hij doodde, van waar hij kwam, waar de kleederen van zijn +slachtofferen waren, en de plaats, waar hij zijn geld verborg.</p> +<p class="par">Toen hij, met de te smalle nieuwlederen schoenen aan de +voeten, in de folterkamer gebracht werd, vroeg de baljuw hem, hoe Satan +hem beroerd had zulke afgrijselijke misdaden te bedrijven; hij +antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik zelf ben Satan, want ik gelijk hem in alles. +Reeds toen ik zeer klein was,—ik was leelijk en schraal en +onbehendig in alle spelen en lichaamsoefeningen,—aanzag een +iegelijk mij voor eenen onnoozele, en werd ik dikwijls geslagen. +Knapen, noch meidekens hadden medelijden met mij. Jongeling geworden, +wilde geenerlei meideken weten van mij, zelfs niet mits betaling. Toen +vatte ik wrok en haat op tegen een iegelijk wezen, dat <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12410" href="#xd21e12410" name= +"xd21e12410">366</a>]</span>komt van de vrouw. Daarom kloeg ik Klaas +aan, dien een ieder beminde. En ik beminde alleenlijk Munt, die mijn +witte of goudgele gezelline was; met Klaas te doen sterven, vond ik +profijt en plezier. Nadien moest ik, meer nog dan vroeger, leven als +een wolf, en ik droomde van te bijten. Op reize door Brabant, zag ik er +de wafelijzers van dat land en zei ik bij mij zelven, dat een dergelijk +ijzer mij zou kunnen dienen als een ijzeren muil. Ha! had ik u bij den +kraag, gij allen, boosaardige tijgers, die genoegen schept in de +folteringen eens grijsaards! Ik zou u bijten met nog meerder genoegen +dan den soldaat en het meideken. Want, als ik heur op het zand, in de +zonne zoo liefelijk zag slapen met het zakje geld in de handen, maakten +liefde en medelijden zich meester van mij; doch daar ik te oud ben en +het kind niet kon nemen, beet ik het met de ijzeren tanden.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg hem waar hij woonde; de vischverkooper +antwoordde:</p> +<p class="par">—Te Ramskapelle; van daar ga ik naar Blankenberge, +naar Heist, ja zelfs naar Knokke. Op Zon- en kermisdagen bak ik, met +dat ijzer, wafelen naar de wijs van die van Brabant. Het was altijd +zuiver en goed gesmeerd. En in al de dorpen werd die nieuwigheid uit +vreemde gewesten zeer goed onthaald. En als het u belieft nog meerder +te weten, en hoe het komt, dat niemand mij kon herkennen, zal ik u +zeggen, dat ik mijn aangezicht wit en mijne haren ros verfde. Wat de +wolfshuid betreft, dewelke gij mij toont met uw wreeden, ondervragenden +vinger, die komt van twee wolven, die ik gedood heb in de bosschen van +Raveschoot en Maldegem. Ik had de vellen maar aaneen te naaien om er +mij mede te bedekken. Ik verborg ze in eene kist in het duin van Heist; +daar ook zijn de kleederen, gestolen door mij, om ze later te verkoopen +bij een goede gelegenheid.</p> +<p class="par">—Trek hem van voor het vuur weg, sprak de +baljuw.</p> +<p class="par">De beul gehoorzaamde.</p> +<p class="par">—Waar is uw goud? vroeg nog de baljuw.</p> +<p class="par">—De koning zal het niet weten, antwoordde de +vischverkooper.</p> +<p class="par">—Brand hem van dichtbij met de vlammende keersen, +sprak de baljuw. Breng hem dichter bij het vuur.</p> +<p class="par">De hangman gehoorzaamde en de vischverkooper +schreeuwde:</p> +<p class="par">—Ik zal niets belijden. Ik sprak reeds te veel: +gij zult mij verbranden. Ik ben geen tooveraar: waarom plaatst gij mij +bij het vuur? Mijn voeten bloeden ten gevolge van de brandwonden. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e12431" href="#xd21e12431" name= +"xd21e12431">367</a>]</span>Ik zal niets zeggen. Waarom nu nog dichter? +Zij bloeden, zeg ik u, zij bloeden; die schoenen zijn van gloeiend +ijzer gemaakt! Mijn goud? welnu, mijn eenige vriend op deze wereld is +... trek mij weg van het vuur; het is in mijnen kelder te Ramskapelle, +in eene doos ... laat mij gaan; genade, ontferming, heeren rechters; +vermaledijde hangman, neem de keersen weg.... Hij brandt mij nog +meerder ... het ligt in eene doos met dubbelen bodem en is gewikkeld in +een wollen deken, opdat het niet rammelen zou, als men de doos schudt; +nu heb ik alles gezegd, breng mij weg van het vuur!</p> +<p class="par">Als hij van vóór het vuur werd geschoven, +lachte hij valschelijk.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg hem waarom hij lachte.</p> +<p class="par">—Van genoegen, omdat ik verlost ben, antwoordde +hij.</p> +<p class="par">De baljuw zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Vroeg niemand u ooit om uw wafelijzer met wreede +tanden te zien?</p> +<p class="par">De vischverkooper antwoordde:</p> +<p class="par">—Men zag, dat het een wafelijzer was, teenemaal +gelijk aan de anderen, behalve dat er gaten in waren, in dewelke +ik’s nachts de ijzeren tanden vastschroefde; met den dageraad nam +ik ze er uit; de boeren verkozen mijne wafelen boven die van de andere +kooplieden en hieten ze „wafelen met Brabantsche knoopen”, +ter oorzake van de ledige holten,—waarin de tanden geschroefd +werden,—en dewelke kleine halfronden, die op knoopen geleken, op +de wafelen maakten.</p> +<p class="par">Maar de baljuw vervolgde.</p> +<p class="par">—Wanneer beet gij de arme slachtofferen?</p> +<p class="par">’s Nachts, en ook ’s daags. ’s Daags +dwaalde ik langs het duin en de groote wegen, met mijn wafelijzer +steeds op den loer, maar voornamelijk ’s Zaterdags, de groote +merktdag te Brugge. Zag ik een boer voorbijkomen met een droevig +gezicht, dan liet ik hem gaan, want ik dacht, dat zijne +droefgeestigheid te wijten was aan den staat zijner beurze; doch ik +bleef aanstappen naast dengene, die wel te moede scheen; en als hij er +zich het minst aan verwachtte, beet ik hem in den nek, na hetwelk ik +zijne beugeltasch nam. En niet alleenlijk in het duin liep ik, maar +langs alle wegen en paden van ’t platteland.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Heb berouw en bid God.</p> +<p class="par">Maar godslasterlijk antwoordde de vischverkooper: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e12460" href="#xd21e12460" name= +"xd21e12460">368</a>]</span></p> +<p class="par">—’t Is de Heer God, die wilde dat ik was wat +ik ben: ik deed alles ondanks mij zelven, beroerd door den wil der +Natuur. Boosaardige tijgeren, die mij onrechtveerdig wilt straffen! +Maar veroordeelt mij niet tot het vuur: ik deed alles ondanks mij +zelven; hebt medelijden, ik ben arm en oud; ik zal sterven van mijne +wonden; verbrandt mij toch niet!</p> +<p class="par">Toen werd hij terug naar de vierschaar gebracht, onder +den lindeboom, om er het vonnis te hooren, in bijzijn van het +vergaderde volk.</p> +<p class="par">En als schromelijke moordenaar, dief en godslasteraar, +werd hij veroordeeld om de tong met een gloeienden priem doorstoken te +worden, de rechterhand afgekapt, en met een zacht vuur verbrand, totdat +de dood er op volge, vóór de pui van het Schepenhuis.</p> +<p class="par">En Tonia riep:</p> +<p class="par">—’t Is rechtveerdig, hij betale!</p> +<p class="par">En het volk riep:</p> +<p class="par">—Lang leven de Heeren van de Wet!</p> +<p class="par">En hij werd terug naar het Steen gebracht, alwaar men +hem vleesch en wijn brengen kwam. En hij was blijde, zeggende, dat hij +er tot dan toe nooit had gegeten en gedronken, maar dat de koning, die +zijne goederen erfde, wel dien laatsten maaltijd mocht betalen.</p> +<p class="par">En hij grijnslachte.</p> +<p class="par">’s Anderen daags, bij zonsopgang, toen men hem +naar het schavot bracht, zag hij Uilenspiegel omtrent den brandstapel +staan; en hij riep, met den vinger naar hem wijzend:</p> +<p class="par">—Die dààr, die moordenaar van +grijsaards, moet insgelijks sterven; tien jaar geleden smeet hij mij te +Damme in de vaart, omdat ik zijn vader had aangeklaagd. Daardoor diende +ik, als trouw onderdaan, Zijne Katholieke Majesteit.</p> +<p class="par">De klokken van Onze-Lieve-Vrouwekerk klepten.</p> +<p class="par">—Voor u ook kleppen die klokken, sprak hij tot +Uilenspiegel; gij zult gehangen worden, daar gij gemoord hebt!</p> +<p class="par">—De vischverkooper liegt, riepen die van ’t +gemeen; hij liegt, de beul, de moordenaar!</p> +<p class="par">En, als waanzinnig, smeet Tonia eenen steen naar hem, +die hem kwetste aan ’t voorhoofd. En ze riep:</p> +<p class="par">—Had hij u verdronken, ge zoudt niet geleefd +hebben om mijn arm dochterken te bijten lijk een bloedzuiger, die ge +zijt!</p> +<p class="par">Uilenspiegel uitte geen woord; Lamme sprak: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12496" href="#xd21e12496" name= +"xd21e12496">369</a>]</span></p> +<p class="par">—Heeft iemand den vischverkooper in ’t water +zien smijten?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde niet.</p> +<p class="par">—Neen, neen, riep het gemeen, hij heeft gelogen, +de beul!</p> +<p class="par">—Neen, ik heb geenszins gelogen, schreeuwde de +vischverkooper, hij wierp mij er in, terwijl ik hem om vergiffenis +smeekte, en ik kon er maar uitgeraken door middel van een schuitje, dat +aan den oever vastgemeerd lag. Doornat en bibberend, kwam ik met veel +moeite naar mijne armzalige hut, alwaar ik de koorts had, alwaar +niemand mij oppaste, terwijl ik tusschen leven en dood lag.</p> +<p class="par">—Gij liegt, sprak Lamme, niemand heeft het +gezien.</p> +<p class="par">—Neen, niemand, riep Tonia. In ’t vuur, met +den beul! Alvorens te sterven, wil hij nog een onschuldig slachtoffer +maken; in ’t vuur, hij betale! Hij heeft gelogen! Belijd niet, +Uilenspiegel, al mocht het nog waar zijn. Er zijn geene getuigen. Hij +betale met zacht vuur, met gloeiende tangen!</p> +<p class="par">—Bedreeft gij den moord? vroeg de baljuw tot +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Den aanklager, den moordenaar van Klaas, mijn +vader, smeet ik in ’t water. De assche klopte op mijn hert.</p> +<p class="par">—Hij bekent, sprak de vischverkooper; hij zal +insgelijks sterven? Waar is de galg, dat ik ze zie? Waar is de beul met +het zweerd der justitie? De doodklok klept ook voor u, nietdeug, +moordenaar van een armen grijsaard.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e12519width"><img src="images/pl20.jpg" alt= +"Hoort gij, Lamme, de stemme der zielen die dorsten naar wraak? (Blz. 416)." +width="480" height="720"> +<p class="figureHead">Hoort gij, Lamme, de stemme der zielen die +dorsten naar wraak? (Blz. 416).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Ik smeet u in ’t water om u te dooden: de +assche van mijn vader klopt op mijn hert.</p> +<p class="par">En in het volk spraken de vrouwen:</p> +<p class="par">—Waarom het stuk bekend, Uilenspiegel? Niemand +heeft het gezien; nu zult gij sterven.</p> +<p class="par">En de vischverkooper lachte, danste van bittere vreugde, +zwaaide met zijne armen, dewelke met bloedige doeken omwonden +waren.</p> +<p class="par">—Hij zal sterven, sprak hij, hij zal ter helle +varen met een strop om den hals, als dieper, rabauw en truwant: hij zal +sterven; God is rechtveerdig!</p> +<p class="par">—Neen, hij zal niet sterven, sprak de baljuw. Na +tien jaren wordt, in Vlaanderenland, de moord niet meer gepunieerd. +Uilenspiegel pleegde een lakensweerdige daad, maar ’t was uit +kinderlijke liefde. Uilenspiegel zal uit dien hoofde niet worden +vervolgd. <span class="pagenum">[<a id="xd21e12538" href="#xd21e12538" +name="xd21e12538">370</a>]</span></p> +<p class="par">—Leve de Wet! riep het volk. Lang leven de Heeren +van de Wet!</p> +<p class="par">De klokken van Onze-Lieve-Vrouwekerk klepten. En de +vischverkooper knarsetandde, boog het hoofd en weende zijn eersten +traan.</p> +<p class="par">En men kapte zijne hand af, en men doorstak zijne tong +met een gloeienden priem, en hij werd levend verbrand met zacht vuur, +vóór de pui van het Schepenhuis.</p> +<p class="par">Als hij den dood nabij was, riep hij:</p> +<p class="par">—De koning zal mijn goud niet hebben; ik heb +gelogen ... Boosaardige tijgeren, ik zal weerkomen om u te bijten.</p> +<p class="par">En Tonia riep:</p> +<p class="par">—Hij betale, hij betale! Zie hoe zijne armen en +beenen, die naar den moord liepen, wringen en smijten: het lichaam van +den moordenaar rookt; zijn wit haar, hyena’s haar, brandt op zijn +bleek gezicht. Hij betale, hij betale!</p> +<p class="par">En de vischverkooper huilde als een wolf.</p> +<p class="par">En de klokken van Onze-Lieve-Vrouwekerk klepten.</p> +<p class="par">En Lamme en Uilenspiegel stegen terug op hunne +ezelen.</p> +<p class="par">En de jammerende Nele bleef bij Katelijne, dewelke +gedurig zeide:</p> +<p class="par">—Doe het vuur weg! het hoofd brandt; kom terug, +Hansken, mijn liefste. <span class="pagenum">[<a id="xd21e12564" href= +"#xd21e12564" name="xd21e12564">371</a>]</span></p> +</div> +</div> +</div> +<div id="bk4" class="div0 book"> +<h2 class="main">Vierde Boek.</h2> +<div id="ch4.1" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">I.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te Heist, op het duin zijnde, zagen Uilenspiegel +en Lamme van Oostende, Blankenberge, Knokke, menigvuldige +visschersschuiten aankomen, vol gewapende mannen, die, in navolging van +de Zeeuwsche Geuzen, een zilveren halve maan op hun hoed droegen met +deze woorden: Liever den Turc als den Paus.</p> +<p class="par">Uilenspiegel was wel te moede; hij floot als de +leeuwerik; allerwegen antwoordde het strijdzuchtig gekraai van den +haan.</p> +<p class="par">De booten vaarden of vischten, verkochten hare vangst en +landden de eene na de andere te Emden. Daar huisde Willem van Blois, +heer van Treslong, die, op last van den prins van Oranje, een schip +uitrustte.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Lamme kwamen te Emden, terwijl op bevel +van Treslong, de booten der Geuzen weder in zee staken.</p> +<p class="par">Treslong, die sedert elf weken te Emden was, verveelde +zich diep. Hij stapte van de boot op den wal en van den wal op de boot, +als een geketende beer.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Lamme wandelden langs de kaaien en +ontwaarden daar een heer met een goede tronie, die er eenigszins +droefgeestig uitzag en druk bezig was met de steenen van de kaai uit te +steken, door middel van een breekijzer. Het ging niet gemakkelijk, doch +met goeden moed zette hij zich steeds opnieuw aan het werk, terwijl +achter zijnen rug een hond aan een been knaagde.</p> +<p class="par">Uilenspiegel kwam naar den hond toe en gebaarde, dat hij +hem zijn been wilde afnemen. De hond bromde; Uilenspiegel scheidde niet +uit: de hond werd kwader en blafte en bromde uit al zijne macht.</p> +<p class="par">De heer keerde zich om op dat gerucht, en zeide tot +Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Waarom moet gij dien hond plagen?</p> +<p class="par">—Waarom, messire, moet gij de kasseien plagen? +<span class="pagenum">[<a id="xd21e12591" href="#xd21e12591" name= +"xd21e12591">372</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat is hetzelfde niet, sprak de heer,</p> +<p class="par">—Het verschil is zoo groot niet, antwoordde +Uilenspiegel: als de hond aan zijn been houdt en het niet loslaten wil, +houden de kasseien ook aan de kaai en willen zij er aan blijven. En +menschen van mijnen stand mogen wel eenen hond plagen, als lieden van +den uwen de straat niet met rust laten.</p> +<p class="par">Lamme stond achter Uilenspiegel en dorst geen woord +uiten.</p> +<p class="par">—Wie zijt gij? vroeg de heer.</p> +<p class="par">—Ik ben Thijl Uilenspiegel, zoon van Klaas, die +verbrand werd om het geloof.</p> +<p class="par">En hij floot als de leeuwerik en de heer kraaide als de +haan.</p> +<p class="par">—Ik ben admiraal Treslong, sprak hij; wat wilt gij +van mij?</p> +<p class="par">Uilenspiegel vertelde hem zijne lotgevallen en langde +hem vijfhonderd karolussen.</p> +<p class="par">—Wie is die dikzak? vroeg Treslong, naar Lamme +wijzend.</p> +<p class="par">—Mijn gezel en mijn vriend, antwoordde +Uilenspiegel: hij wil evenals ik, op uw schip, de schoone stem van de +donderbus begeleiden, en het lied der verlossing van den grond onzer +vaderen zingen.</p> +<p class="par">—Gij zijt twee dappere kerels, zeide Treslong, gij +moogt op mijne boot inschepen.</p> +<p class="par">Toen was men in de Sprokkelmaand: scherp was de wind en +vinnig de vorst. Na drie weken spijtig wachten, barstte +Treslong’s ongeduld uit en verliet hij Emden. Daar hij Texel +dacht binnen te varen, vertrok hij van ’t Vlie, maar hij was +gedwongen Wieringen binnen te loopen, alwaar zijn vaartuig omringd werd +door ’t ijs.</p> +<p class="par">Weldra zag men een vroolijk schouwspel rondom het schip: +schaatsenrijders heel in de panne, schaatsende vrouwkens met wambuizen +en rokken met gouden, zilveren, scharlaken, hemelsblauwe borduursels; +gierende meidekens; en allen gingen, kwamen, joelden, gleden achter +elkander, of bij paren, terwijl zij op ’t ijs een minnelied +zongen: ofwel trokken zij in kramen en tenten met wimpels versierd, om +brandewijn, appelsienen, vijgen, peperkoek, eieren, warme worsten, +heetekoeken en zuurtjes te drinken en te eten, terwijl rond henlieden +arre- en zeilsleden onder hare sporen het ijs deden krassen.</p> +<p class="par">Lamme, steeds naar zijne vrouw zoekend, schaverdijnde in +’t rond, gelijk de lustige mannen en vrouwlieden, doch hij viel +dikwijls op zijn achterste.</p> +<p class="par">Intusschen ging Uilenspiegel eten en drinken in een +kleine <span class="pagenum">[<a id="xd21e12624" href="#xd21e12624" +name="xd21e12624">373</a>]</span>taveerne op de kaai, alwaar hij zijne +portie niet duur moest betalen; en hij bleef geerne praten met de oude +bazinne.</p> +<p class="par">Op een Zondag, rond negen uren, ging hij er binnen en +vroeg hij zijn eetmaal.</p> +<p class="par">—Maar, sprak hij tot een aanvallige vrouw, die +vóórkwam om hem te dienen, wat deedt gij met uwe oude +rimpelen? Uw mond heeft al zijn witte en jeugdige tanden, en uwe lippen +zijn als kersen zoo rood. Is hij voor mij, die zoete, schalksche +glimlach?</p> +<p class="par">—Wel neen, zeide zij, maar wat wilt gij?</p> +<p class="par">—U, sprak hij.</p> +<p class="par">De vrouw antwoordde:</p> +<p class="par">—Dat is te veel voor een spiering lijk gij; wilt +gij ander vleesch?</p> +<p class="par">Daar Uilenspiegel niet sprak, ging zij voort:</p> +<p class="par">—Wat hebt gij gedaan, zeide zij, met dien +schoonen, welgevormden, dikken man, denwelken ik dikwijls bij u +zie?</p> +<p class="par">—Lamme? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Wat hebt gij er mee gedaan? vroeg zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Hij eet in de kramen, harde eieren, gerookte +paling, gezouten visch, zuurtjes en alles wat hij tusschen de tanden +kan steken; dit alles om zijne vrouw op te zoeken. Waarom zijt gij de +mijne niet? Wilt gij vijftig gulden van mij? Wilt gij een gouden +halssnoer?</p> +<p class="par">Maar zij maakte het teeken des kruises.</p> +<p class="par">—Ik ben te verkoopen noch te nemen, zeide zij.</p> +<p class="par">—Bemint gij niemand? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ik bemin u als mijn evennaaste; maar +vóór alles bemin ik Onzen Lieven Heer en Zijne Moeder de +Heilige Maria, die mij bevelen in kuischheid mijn leven te slijten. +Hard en zwaar zijn mijne plichten, doch de Heer is ons, armen vrouwen, +behulpzaam. Nochtans zijn er die bezwijken. Is uw dikke vriend vroolijk +van aard?</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Als hij eet is hij blijde, anders is hij treurig +gestemd, en altijd zit hij in gedachten verzonken. Maar gij, zijt gij +droefgeestig of vroolijk?</p> +<p class="par">—Wij, vrouwen, sprak zij, zijn slavinnen.</p> +<p class="par">—Ik ga tot Lamme zeggen, dat hij u moet komen +bezoeken.</p> +<p class="par">—Doe dat niet, sprak zij; hij zou weenen en ik +insgelijks. <span class="pagenum">[<a id="xd21e12670" href= +"#xd21e12670" name="xd21e12670">374</a>]</span></p> +<p class="par">—Zaagt gij ooit zijne vrouw? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Zuchtend antwoordde zij:</p> +<p class="par">Zij zondigde met hem en werd veroordeeld tot een wreede +penitentie. Zij weet, dat hij op zee gaat voor de zegepraal der +ketterije; ’t is droef voor een kerstenhert dit te moeten denken. +Verdedig hem, als men hem aanvalt; verpleeg hem, als hij gewond is: +zijne vrouw verzocht mij u die bede te doen.</p> +<p class="par">—Lamme is mijn vriend en mijn broeder, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ha! zuchtte zij, waarom keert gij beiden niet +terug in den schoot onzer Moeder, de Heilige Kerk!</p> +<p class="par">—Die heure kinderen verbrandt, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En hij toog henen.</p> +<p class="par">Daar de wind vinnig blies en het ijs maar immer dikker +en sterker maakte, kon het schip van Treslong niet vertrekken; de +matrozen en de soldaten vermaakten zich dus met sleden en +schaatsen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel was in de taveerne en, jammerend en +droevig, zei de lieftallige gastvrouw tot hem:</p> +<p class="par">—Arme Lamme! arme Uilenspiegel!</p> +<p class="par">—Waarom beklaagt gij ons zoo zeer? vroeg +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Laas! laas! zeide zij, waarom ook gelooft gij +niet aan de misse? Zeker gingt gij naar den hemel, en in deze wereld +zou ik vermogen u te redden.</p> +<p class="par">Ziende, dat zij naar de deur ging en aandachtiglijk +luisterde, vroeg Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Is ’t de sneeuw niet, die gij hoort +vallen?</p> +<p class="par">—Neen, sprak zij.</p> +<p class="par">—Luistert gij naar den wind, die huilt in het +want?</p> +<p class="par">—Neen, sprak zij nogmaals.</p> +<p class="par">—Of naar het blijde gejuich van onze dappere +matrozen in de naburige herberg?</p> +<p class="par">—De dood sluipt stil als een dief, zeide zij.</p> +<p class="par">—De dood, zeide Uilenspiegel, ik begrijp u niet; +kom binnen en spreek.</p> +<p class="par">—Daar zijn ze, sprak zij.</p> +<p class="par">—Wie?</p> +<p class="par">—Wie? antwoordde zij. De soldaten van Simon Bol, +die, in naam van den hertog, u allen gaan vangen; zoo men u hier zoo +goed behandelt, is het om met u te doen als met de ossen, die men mest +in de weide. Ha, waarom, zeide zij, badend in tranen, waarom wist ik +zulks niet vroeger? <span class="pagenum">[<a id="xd21e12719" href= +"#xd21e12719" name="xd21e12719">375</a>]</span></p> +<p class="par">—Houd op met uw gejank en geschreeuw, sprak +Uilenspiegel, en blijf hier!</p> +<p class="par">—Verraad mij niet, sprak zij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging het huis uit, liep naar al de kramen +en taveernen, en fluisterde in het oor van de matrozen en de +soldaten:</p> +<p class="par">—De Spanjool komt!</p> +<p class="par">Allen liepen naar het schip, bereidden in aller ijl al +wat behoefde voor het gevecht, en wachtten dan den vijand af.</p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide tot Lamme:</p> +<p class="par">—Ziet gij die lieftallige vrouw daar, op de kaai, +met heur zwarten rok met scharlaken borduurselen, die heur gezicht met +heur witte huik verbergt?</p> +<p class="par">—’t Is mij eender, antwoordde Lamme. Ik heb +koude en zou willen slapen.</p> +<p class="par">En hij wikkelde zijn hoofd in zijn opperste kleed. En +alzoo hoorde hij niet meer dan een doove.</p> +<p class="par">Toen herkende Uilenspiegel de lieftallige vrouw en, van +op het schip, riep hij heur toe:</p> +<p class="par">—Wilt gij ons volgen?</p> +<p class="par">—Tot in het graf, zeide zij, maar ik mag +niet....</p> +<p class="par">—Gij zoudt goed doen, sprak Uilenspiegel; bedenk +toch: als de nachtegaal in het bosch blijft, is hij gelukkig en zingt +hij: maar als hij het verlaat en zijne broze vleugelen waagt in den +wind van de wijde zee, breekt hij ze en sterft hij.</p> +<p class="par">—Thuis heb ik gezongen, sprak zij, en buiten zou +ik zingen, zoo ik maar mocht.</p> +<p class="par">Vervolgens het schip naderend, sprak zij:</p> +<p class="par">—Neem, Uilenspiegel, neem dezen balsem voor u en +uwen vriend, die slaapt als hij diende te waken.</p> +<p class="par">En henen gaande, riep zij:</p> +<p class="par">—Lamme! Lamme! God hoede u voor het kwaad!</p> +<p class="par">En zij liet heur gezicht zien.</p> +<p class="par">—Mijne vrouw! mijne vrouw! riep Lamme.</p> +<p class="par">En hij wilde op het ijs springen.</p> +<p class="par">—Uw trouwe vrouw! zeide zij.</p> +<p class="par">En zij liep heen.</p> +<p class="par">Lamme wilde van het dek op het ijs springen, maar een +soldaat hield hem bij zijn opperste kleed en belette het hem. Hij +weende, schreide, smeekte, dat men hem zou laten vertrekken. Maar de +provoost zeide hem: <span class="pagenum">[<a id="xd21e12770" href= +"#xd21e12770" name="xd21e12770">376</a>]</span></p> +<p class="par">—Als gij het schip verlaat, wordt gij +gehangen.</p> +<p class="par">Lamme wilde toch op het ijs springen, maar een oude Geus +weerhield hem en sprak:</p> +<p class="par">—De vloer is nat, gij zoudt koude voeten +krijgen.</p> +<p class="par">En Lamme viel op zijn achterste, schreide en herhaalde +gedurig:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw! mijne vrouw! laat mij bij mijne +vrouw gaan!</p> +<p class="par">—Gij zult ze wel weerzien, sprak Uilenspiegel. Zij +bemint u, maar ziet God liever dan u.</p> +<p class="par">—’t Is een razende duivelin, riep Lamme. Als +ze God liever ziet dan heuren man, waarom komt ze dan liefelijk en +streelend onder mijne oogen? En als zij mij bemint, waarom verlaat ze +mij steeds?</p> +<p class="par">—Ziet men klaar in de donkere putten? vroeg +Uilenspiegel!</p> +<p class="par">—Laas! zuchtte Lamme, ik zal het besterven!</p> +<p class="par">En bleek en droefgeestig bleef hij zitten op het +dek.</p> +<p class="par">Intusschen rukten de lieden van Simon Bol aan, met een +machtig geschut.</p> +<p class="par">Zij schoten naar het schip, dat hun antwoordde. En de +kogels braken het ijs in het ronde. En tegen den avond viel een warme +regen.</p> +<p class="par">De wind woei uit het Westen; de zee werd omstuimig onder +het ijs en hief het omhoog met ontzaglijke blokken, dewelke men zag +opstaan en neervallen met een eentonig gekrakkrak, niet zonder gevaar +voor het schip, dat, als de morgenstond de zwarte wolken verbrak, zijn +linnen vleugelen opensperde, als een vogel der vrijheid, en naar de +vrije zee stevende.</p> +<p class="par">Daar zeilden zij naar de vloot van messire Willem Lumey, +graaf van de Mark, admiraal van Holland en Zeeland, die als dusdanig +eene lanteerne omhoog in de mast van zijn schip voerde.</p> +<p class="par">—Bezie hem goed, Lamme, sprak Uilenspiegel; hij +zal u niet sparen, als gij met geweld het schip wilt verlaten. Hoort +gij zijne stem bulderen als de donder? Zie hoe groot en breed hij is, +zie zijn hooge gestalte! Aanschouw zijn groote handen met kromme +nagelen. Zie zijn ronde koele oogen: ’t zijn arendsoogen en zijn +langen, puntigen baard, denwelken hij gezworen heeft te laten groeien +totdat hij alle papen en monniken opgeknoopt heeft, om de beide graven +te wreken! Zie eens, hoe wreed en geducht hij is; gewis doet hij u +hangen, zoo gij voortgaat met zuchten en klagen: Mijne vrouw! Mijne +vrouw!</p> +<p class="par">—Mijn vriend, antwoordde Lamme, wie van koorden +spreekt <span class="pagenum">[<a id="xd21e12804" href="#xd21e12804" +name="xd21e12804">377</a>]</span>voor zijn evennaaste, draagt een +hennepen kraag om den hals.</p> +<p class="par">—Gij zult hem dragen vóór mij. Dat +is mijn hertelijke wensch, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Aan de galg zal uwe vuile tong eene el lang uit +uwen bek steken, antwoordde Lamme.</p> +<p class="par">En de beide vrienden proestten van ’t lachen.</p> +<p class="par">Dien dag kaapte het vaartuig van Treslong eene kog van +Biscaye, die geladen was met kwikzilver, stofgoud, wijn en specerijen. +En het schip werd geledigd tot het merg, bemanning en buit, als een +osseschinkel onder den tand van den leeuw.</p> +<p class="par">Het was ook te dien tijde, dat de hertog den Nederlanden +wreede, afschuwelijke belastingen oplegde, en al de inwoneren, die erf +of have verkochten, tot betaling dwong van duizend op de tienduizend +gulden. En die last was bestendig. Alle hoegenaamde koopers en +verkoopers moesten aan den koning den tienden penning van de koopsom +betalen, wat het volk zeggen deed, dat de handelswaar, die binst +dezelfde week tienmaal verkocht werd, ganschelijk aan den koning +kwam.</p> +<p class="par">En alzoo gingen nering en hanteering naar Dood en naar +Ondergang.</p> +<p class="par">En de Geuzen namen den Briel, een versterkte plaats aan +de zee, die de Bakermat der Vrijheid genoemd werd.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.2" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">II.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Men was in het begin van de Bloeimaand; de hemel +was helder en het vaartuig dobberde statig op de wateren. Uilenspiegel +zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">De asch klopt op mijn hart.</p> +<p class="line">De beulen kwamen, sloegen</p> +<p class="line">Met dolk en vuur, geweld en zwaard.</p> +<p class="line">Vuil geld betaalt den vuigen spioen.</p> +<p class="line">In stêe van deugden, liefde en geloof,</p> +<p class="line">Heerschen verklikking en wantrouwen.</p> +<p class="line">De slachters dienen geslacht.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Leve de Geus! Slaat op de trom.</p> +<p class="line">De Briel is aan ons.</p> +<p class="line">Vlissingen ook, de sleutel der Schelde.</p> +<p class="line">De Heer is goed. Campveere is aan ons, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e12853" href="#xd21e12853" name= +"xd21e12853">378</a>]</span></p> +<p class="line">Met Zeelands schutterij.</p> +<p class="line">We hebben kruit en lood en kogels,</p> +<p class="line">IJzeren kogels, gegoten kogels.</p> +<p class="line">De Heer is met ons, wie tegen?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Slaat op den trommel. Zege en roem!</p> +<p class="line">Leve de Geus! Slaat op de trom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Het zwaard is getogen, harten hoog,</p> +<p class="line">Vuisten vast; het zwaard is getogen.</p> +<p class="line">Weg met den Tienden Penning, den nood, den dood!</p> +<p class="line">Ter galge de beul, ter galge de roover!</p> +<p class="line">Meineedig vorst wil het volk in oproer.</p> +<p class="line">Het zwaard is getogen voor ons rechten,</p> +<p class="line">Voor huis en have, voor vrouw en kinderen.</p> +<p class="line">Het zwaard is getogen. Slaat op de trom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Harten hoog, vuisten vast.</p> +<p class="line">Weg met den Tienden Penning, weg met snood pardoen.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom. Slaat op de trom.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">... Ja, spitsbroeders en vrienden, ja, te +Antwerpen, noesch over het Schepenhuis, hebben zij een groot schavot +opgericht, dat met rood laken bekleed is; de hertog troont er op als +een koning te midden van staffieren en soldeniers. Hij wil goedgunstig +glimlachen, doch trekt slechts een afgrijselijk gezicht. Slaat op de +trommel! Leve de Geus!</p> +<p class="par">... Hij heeft kwijtschelding geschonken; zwijgt stille: +zijn gulden harnas flikkert in de zonne, de grootprovoost zit te peerd +naast den baldakijn; daar komt de heraut met zijn trommelaars; hij +leest algemeene kwijtschelding af voor al degenen, die niets misdeden; +de anderen zullen wreedelijk worden gestraft.</p> +<p class="par">... Luistert spitsbroeders, hij leest het plakkaat, +hetwelk, onder straffe van beschuldiging van muitmakerij, de betaling +van den tienden en den twinstigsten penning beveelt.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Hertog, hoort ge de stem van het volk,</p> +<p class="line">’t Geweldig rumoer? ’t Is de zee die +zwelt</p> +<p class="line">In ’t zware gezwoeg der stormen.</p> +<p class="line">Geld genoeg, bloed genoeg,</p> +<p class="line">Nood genoeg. Slaat op de trom.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e12911" href="#xd21e12911" name= +"xd21e12911">379</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">’t Is de klauw in de bloedende wonde,</p> +<p class="line">De diefstal na den moord. Moet ge ons goud</p> +<p class="line">Mengen met ons bloed om het te drinken?</p> +<p class="line">Wij stapten in de baan des plichts,</p> +<p class="line">Den koning getrouw. De koning is meineedig.</p> +<p class="line">Wij zijn van den eed ontslagen. Slaat op de +krijgstrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Hertog van Alva, bloedhertog,</p> +<p class="line">Zie kramen, en winkels gesloten,</p> +<p class="line">Zie brouwers, bakkers, kruideniers,</p> +<p class="line">Weigrend te venten om niet te betalen.</p> +<p class="line">Wie groet u langs den weg?</p> +<p class="line">Niemand. Voelt ge als een mist van pest</p> +<p class="line">Haat en smaad u omringen?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">De schoone grond van Vlaanderen,</p> +<p class="line">Het lustig land Brabánt,</p> +<p class="line">Treuren als kerkhoven.</p> +<p class="line">Waar vroeger, in tijden van vrijheid,</p> +<p class="line">Vedels zongen, pijpen schalden,</p> +<p class="line">Zijn stilte en dood.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Geen vrooe gezichten meer</p> +<p class="line">Van zingende vrijers en drinkebroers,</p> +<p class="line">Maar bleeke gelaten</p> +<p class="line">Van wie gelaten</p> +<p class="line">Wachten op ’t zwaard van het onrecht.</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Wie hoort nog in de taveernen</p> +<p class="line">Het lustig klinken der glazen,</p> +<p class="line">Of de helle stemmen der deernen,</p> +<p class="line">Bij benden zingend op straat?</p> +<p class="line">Brabánt en Vlaanderen, vreugdelanden,</p> +<p class="line">Zijn tranenlanden.</p> +<p class="line">Slaat op de rouwtrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Grond der vaadren, verdrukte geliefde,</p> +<p class="line">Plooi niet onder den voet des moorders.</p> +<p class="line">Nijvere bijen, zwiert in zwermen</p> +<p class="line">Neer op de wespen van Spanje,</p> +<p class="line">Levend begravene vrouwen en dochters,</p> +<p class="line">Roept tot Christus: wraak!</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e12996" href="#xd21e12996" name= +"xd21e12996">380</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Dwaalt bij nacht in de velden; arme zielen,</p> +<p class="line">Roept tot God. De vuist trilt om te slaan.</p> +<p class="line">Het zwaard is getogen, hertog, we rukken uw ingewand +uit</p> +<p class="line">Om u in ’t aangezicht te zweepen.</p> +<p class="line">Slaat op den trommel. Het zwaard is getogen.</p> +<p class="line">Slaat op den trommel. Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En al de matrozen en soldaten van het vaartuig van +Uilenspiegel, en ook van de andere vaartuigen, zongen in koor:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Slaat op den trommel, leve de Geus!</p> +</div> +<p class="par first">En hunne stemmen rommelden als de donder der +verlossing.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.3" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">III.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Men was in Louwe, de wreede maand, die het kalf in +den buik van de koe doet vervriezen. Het had gesneeuwd en daarboven +gevrozen. De knapen vingen, met vogelteer, de musschen, die op de harde +sneeuw een schamel stuksken brood kwamen zoeken, en brachten dat wild +naar de hutten hunner ouders. Op den grijzen hemel staken, +onbeweeglijk, de geraamten der boomen af, welker takken met sneeuwen +kussens waren versierd, die insgelijks de daken der hutten en de nok +van de muren bedekten, en in dewelke men pooten van katten zag, want +die dieren maakten in de sneeuw insgelijks jacht op de musschen. Heinde +en ver waren de weiden verborgen onder die wonderbare vacht, die de +aarde tegen de gure winterkoude beschut. De rook uit de schoorsteenen +van hutten en huizen stak somber af tegen den helderen hemel, en men +hoorde niet het minste gerucht.</p> +<p class="par">En Katelijne en Nele zaten alleen in hare woning; en +Katelijne schudde het hoofd en sprak:</p> +<p class="par">—Hans, mijn hart trekt naar u. Gij moet de +zevenhonderd karolussen teruggeven aan Uilenspiegel, den zoon van +Soetkin. Zijt gij nooddruftig en kunt gij ze thans niet teruggeven, kom +dan toch maar, dat ik uw glanzend gelaat zie. Doe het vuur weg, mijn +hoofd brandt. Laas! waar zijn uw sneeuwen kussen? waar is uw ijskoud +lichaam, Hans, mijn geliefde?</p> +<p class="par">En troosteloos bleef ze vóór ’t +venster staan. Eensklaps kwam een koerier, met belletjes aan den +gordel, voorbijgeloopen.</p> +<p class="par">—Daar komt de baljuw, de hoogbaljuw van Damme! +riep de voetlooper.</p> +<p class="par">En aldus liep hij tot aan het Schepenhuis, om er de +burgemeesteren en schepenen samen te roepen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13032" href="#xd21e13032" name= +"xd21e13032">381</a>]</span></p> +<p class="par">Toen hoorde Nele, in de volslagen stilte, twee klaroenen +schallen. Die van Damme kwamen allen aan hunne deur, in de meening dat +het Zijne Koninklijke Majesteit was, die zich door zulk een +trompetgeschal liet aankondigen.</p> +<p class="par">En Katelijne ging ook aan de deur met Nele. In de verte +zagen zij schitterende ruiters in groepen bijeen en aan hunne spits +reed een personage, bedekt met een zwart pannen opperste kleed met +marter afgelegd, gekleed in een pannen wambuis met fijngouden belegsels +en met roode kalfsleerzen, gevoerd met martervel. En zij herkenden den +hoogbaljuw.</p> +<p class="par">Achter hem reden jonge heeren, die, niettegenstaande de +ordonnantie van wijlen Zijne Keizerlijke Majestijt, aan hunne pannen +kleederen, gouden, zilveren en zijden borduursels, belegsels, banden, +boordsels droegen. En hun opperste kleederen waren, gelijk die van den +hoogbaljuw, met pels afgelegd. Zij reden vroolijk voort, met +fladderende lange struisvederen op hunne met goud afgelegde toques.</p> +<p class="par">En zij zagen er allen als goede vrienden en kameraden +van den hoogbaljuw uit; en onder hen was een heer met een zure tronie, +gekleed in groene panne, met goud afgeleid; en zijn opperste kleed was +van zwarte panne, evenals zijne toque, die met lange pluimen versierd +was. En hij had een krommen neus als de bek van een gier, een dunnen +mond, ros haar, een bleek gezicht, en hij zat met fiere houding te +peerd.</p> +<p class="par">Terwijl die heeren voorbij de woning reden van +Katelijne, sprong deze eensklaps naar den teugel van ’t peerd van +den bleeken ruiter, en riep zij vol blijdschap:</p> +<p class="par">—Hans, mijn geliefde, ik wist wel dat gij zoudt +terugkomen. Zoo zijt gij schoon, ganschelijk in de panne en in het +goud, lijk eene zon op de sneeuw! Brengt gij de zevenhonderd +karolussen? Zult gij nog schreeuwen lijk de nachtuil?</p> +<p class="par">De hoogbaljuw deed den troep edellieden stilstaan en de +bleeke ruiter sprak:</p> +<p class="par">—Wat wil die schooister van mij?</p> +<p class="par">Maar Katelijne hield altoos het peerd bij den teugel en +sprak:</p> +<p class="par">—Verlaat mij niet; ik heb zoo bitter geweend om +uwentwille. Zoete nachten, mijn welbeminde, sneeuwen kussen en ijskoud +lichaam.</p> +<p class="par">Hier is het kind.</p> +<p class="par">En zij wees naar Nele, die hem grammoedig bezag, want +dreigend had hij de karwats naar <span class="corr" id="xd21e13058" +title="Bron: Kateleine">Katelijne</span> opgeheven. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13061" href="#xd21e13061" name= +"xd21e13061">382</a>]</span></p> +<p class="par">Maar Katelijne sprak schreiend:</p> +<p class="par">—Ha? zoudt gij u niet meer herinneren? Neem uwe +dienares in genade. Breng mij met u waar gij wilt. Doe het vuur weg. +Hans, erbarming!</p> +<p class="par">—Ga heen! sprak hij.</p> +<p class="par">En hij stiet zijn peerd zoo geweldig vooruit, dat +Katelijne den teugel losliet en ten gronde viel; en het peerd trapte op +heur en sloeg, met zijn hoef, op heur voorhoofd, zoodat zij +bloedde.</p> +<p class="par">Toen zeide de baljuw tot den bleeken ruiter:</p> +<p class="par">—Messire, kent gij die vrouwe?</p> +<p class="par">—Ik ken ze niet, zeide hij, ’t is zeker een +krankzinnige.</p> +<p class="par">Maar Nele, die Katelijne weder opgericht had, sprak +luide:</p> +<p class="par">—Is die vrouw krankzinnig, ik ben het niet, en wil +hier sterven van dit brokje sneeuw, dat ik eet—en zij nam een +greepje sneeuw en stak het in den mond—als die man mijne moeder +niet heeft gekend, als hij heur al heur geld niet ontnam, als hij den +hond van Klaas niet doodde, om, tegen den muur van den steenput onzer +lochting, de zevenhonderd karolussen te stelen van den armen +aflijvige.</p> +<p class="par">Het bloed vloeide uit de wonden van Katelijne, dewelke +knielend smeekte:</p> +<p class="par">—Hans, mijn liefste, Hans, mijn welbeminde, geef +mij den vredekus; bezie mij, het bloed vloeit uit mijn voorhoofd; de +ziel heeft een gat gemaakt en nu wil zij buiten; fluks ga ik sterven: +laat mij toch niet alleen!</p> +<p class="par">Vervolgens zeide zij met stillere stem:</p> +<p class="par">—Eertijds hebt gij uwen vriend gedood uit +jaloerschheid, langs den dijk.</p> +<p class="par">En met den vinger wees zij naar den kant van +Dudzele.</p> +<p class="par">—Toen bemindet gij mij meerder dan nu.</p> +<p class="par">En zij nam de knie van den edelman vast en omhelsde ze, +en zij greep zijnen schoen vast en kuste dien.</p> +<p class="par">—Wie is die man, die gedood werd? vroeg de +hoogbaljuw.</p> +<p class="par">—Ik weet het niet, genadige heer, antwoordde de +bleeke ruiter. Wij hebben geene zaken met hetgeen die schooister +vertelt. Laat ons voortgaan.</p> +<p class="par">Het volk kwam te hoop rond hen; hoogpoorters en gemeen, +werklieden en boeren trokken partij voor Katelijne, en alle riepen:</p> +<p class="par">—Gerechtigheid, heer baljuw, gerechtigheid!</p> +<p class="par">En de baljuw sprak tot Nele: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13106" href="#xd21e13106" name= +"xd21e13106">383</a>]</span></p> +<p class="par">—Wie is de man, die gedood werd? spreek volgens +God en waarheid.</p> +<p class="par">Nele zeide, naar den bleeken jonker wijzend:</p> +<p class="par">—Deze hier kwam alle Zaterdagen in de keet om +mijne moeder te zien en heur geld af te doen: hij heeft eenen vriend +van hem, Hilbert genoemd, gedood in den akker van Servaas Vander +Vichte, niet uit jaloerschheid, maar om de zevenhonderd karolussen niet +te moeten deelen met hem.</p> +<p class="par">En Nele verhaalde de minnarijen van Katelijne en wat +deze ’s nachts hoorde, toen zij verborgen was achter den dijk, +die liep door den kouter van Servaas Vander Vichte.</p> +<p class="par">—Nele is stout, zeide <span class="corr" id= +"xd21e13118" title="Bron: Kateleine">Katelijne</span>, zij is wel hard +jegens Hans, jegens heuren vader.</p> +<p class="par">—Ik zweer, zeide Nele, dat hij schreeuwde als de +nachtuil, om van zijne tegenwoordigheid miede te geven.</p> +<p class="par">—Gij liegt, zeide de edelman.</p> +<p class="par">—Ho, neen! sprak Nele, en mijnheer de baljuw en al +die heeren, hier tegenwoordig, zien het wel: gij zijt bleek geenszins +van koude, maar van schrik. Hoe komt het dat uw gezicht niet meer +blinkt? Bezigt gij de tooverzalve niet meer, met dewelke gij u streekt, +opdat gij helder zoudt zien als de baren der zee, ’s zomers, als +’t donkert? Maar, vermaledijde tooveraar, verbrand zult gij +worden voor de pui van ’t Schepenhuis. Gij zijt de oorzaak van +Soetkin’s dood, gij bracht heuren zoon, eenen wees, tot ellende; +gij, die ongetwijfeld een edelman zijt, kwaamt bij ons, werklieden, om +mijne moeder een enkele maal een weinig geld te brengen en er heur al +de andere keeren veel te ontnemen.</p> +<p class="par">—Hans, sprak Katelijne, zult gij mij nog +bestrijken met de zalve, zult gij mij nog naar den Sabbat leiden? +Luister naar Nele niet: zij is stout; gij ziet het bloed, de ziel heeft +een gat gemaakt en wil buiten; fluks zal ik sterven en dan ga ik naar +’t voorgeborchte der helle, alwaar geen vuur is.</p> +<p class="par">—Zwijg, krankzinnige tooveres, zeide de edelman, +ik weet niet wat gij zeggen wilt.</p> +<p class="par">—En nochtans, zeide Nele, zijt gij het, die kwaamt +met eenen vriend, dien gij mij tot man wildet geven; gij weet dat ik +van hem niet wilde weten; wat heeft hij gedaan, uw vriend Hilbert, wat +heeft hij gedaan voor zijne oogen, nadat ik er in krabde met mijne +nagelen?</p> +<p class="par">—Nele is stout, zeide Katelijne, geloof ze niet, +Hans, mijn geliefde: zij is grammoedig op Hilbert, die heur met geweld +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13135" href="#xd21e13135" name= +"xd21e13135">384</a>]</span>wilde nemen; maar nu kan Hilbert dat +nimmermeer doen, de wormen hebben hem opgegeten. En Hilbert was +leelijk; Hansken, mijn liefste, gij alleen zijt schoon; Nele is +stout!</p> +<p class="par">Daarop sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Vrouwen, gaat henen in vrede.</p> +<p class="par">Maar Katelijne wilde niet weggaan van de plaats waar +heur geliefde was. En men moest ze met geweld naar heure woonstede +brengen.</p> +<p class="par">En al het te hoop gestroomde volk riep:</p> +<p class="par">—Gerechtigheid, heer, gerechtigheid!</p> +<p class="par">De serjanten van de gemeente waren bijeengekomen op het +gerucht: de baljuw gebood hun te blijven, en sprak tot de heeren en +edellieden:</p> +<p class="par">—Heeren en edellieden, niettegenstaande alle +privileges, die de doorluchtige orde van den adel in Vlaanderenland +beschermen, moet ik, op de beschuldigingen en hoofdzakelijk op die van +hekserij, uitgebracht tegen messire Joost Damman, denzelven +apprehendeeren totdat hij geoordeeld en gevonnist worde volgens de +wetten en ordonnantiën des Rijks. Geef mij uw zweerd af, messire +Joost.</p> +<p class="par">—Heer baljuw, zeide Joost Damman, met grooten +hoogmoed en adellijke fierheid, als gij mij aanhoudt, overtreedt gij de +wetten van Vlaanderen, want gij zelf zijt geen rechter. Nu, gij weet, +dat alleen valsche munters, struikroovers, brandstichters, verkrachters +van vrouwen en meidekens, soldeniers die hunnen hoofdman ontliepen, +tooveraars die de wateren vergiftigden, monniken en begijnen die hunne +kloosters ontliepen, mitsgaders gebannenen, zonder lastgeving van den +rechter, mogen geapprehendeerd worden. Nu, heeren, verdedigt mij!</p> +<p class="par">Eenigen wilden bijspringen, maar de baljuw zeide tot +hen:</p> +<p class="par">—Heeren, ik vertegenwoordig hier onzen koning, +grave en heer, aan denwelke de beslissing van moeilijke gevallen is +voorbehouden; en ik gelast en beveel u, op peine als rebellen te worden +beschouwd, uw zweerd terug in de scheede te steken.</p> +<p class="par">De edellieden gehoorzaamden; doch dewijl messire Joost +Damman nog aarzelde, riep het gemeen:</p> +<p class="par">—Gerechtigheid, heer, gerechtigheid, hij geve zijn +zweerd af.</p> +<p class="par">Toen deed hij het tegen zijn dank, en, van zijn peerd +gestegen zijnde, werd hij door twee serjanten van de gemeente naar het +Steen gebracht.</p> +<p class="par">Doch hij werd niet in de kelders gestoken, maar wel in +een getraliede kamer, alwaar hij, mits betaling, een goed bed en een +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13166" href="#xd21e13166" name= +"xd21e13166">385</a>]</span>goed vuur kreeg en ook goed eten mocht +laten halen, van hetwelk de cipier minstens de helft nam.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.4" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s Anderen daags gingen de baljuw, de beide +griffiers-crimineel, twee schepenen en een chirurgijn-baardemaker langs +den kant van Dudzele, om te zien of zij in den akker van Servaas Vander +Vichte het lijk van een man zouden vinden, langsheen den dijk, dewelke +liep door dien kouter.</p> +<p class="par">Nele had tot Katelijne gezeid:</p> +<p class="par">—Hans, uw lieveling, vraagt een afgesneden hand +van Hilbert: dezen avond zal hij schreeuwen als de nachtuil, in onze +hut komen en u de zevenhonderd karolusgulden brengen.</p> +<p class="par">Katelijne had geantwoord:</p> +<p class="par">—De hand zal ik afsnijden.</p> +<p class="par">En, inderdaad, zij nam een mes en ging heen, +vergezelschapt door Nele en gevolgd door de officieren van +justitie.</p> +<p class="par">Zij stapte gauw en fier vooruit met Nele, wier liefelijk +gezichtje bloosde van de vinnige koude.</p> +<p class="par">Bibberend en kuchend, volgden heur de officieren van +justitie, die reeds bedaagd waren, en zij allen geleken zwarte schimmen +op het witte veld, en Nele droeg eene spade.</p> +<p class="par">Toen zij bij den akker van Servaas Vander Vichte, op den +dijk, gekomen waren, ging Katelijne naar het midden: daar wees zij naar +de meersch, die op heure rechterhand lag en sprak:</p> +<p class="par">—Hansken, gij wist niet dat ik daar huiverend +verborgen was bij ’t wapengekletter. En Hilbert schreeuwde: Dit +ijzer is koud. Hilbert is leelijk. Hans is schoon. Gij zult zijne hand +hebben, laat mij alleen!</p> +<p class="par">Zij dwaalde toen links af, zette zich in de sneeuw op de +knieën en schreeuwde driemaal in de lucht, om de geesten aan te +roepen.</p> +<p class="par">Nele langde heur toen de spade, op dewelke Katelijne +drie kruiskens maakte; vervolgens teekende zij op de bevroren sneeuw de +beeltenis van eene doodkist, alsmede drie kruisen, één +naar het Oosten, één naar het Westen en één +naar het Noorden, en sprak: Drij, dat is Mars omtrent Saturnus, en drij +is ontdekking onder Venus, de heldere sterre. En vervolgens trok zij +rondom de doodkist een grooten kring, zeggende:</p> +<p class="par">—Ga heen, booze duivel, die de lijken bewaart!</p> +<p class="par">Vervolgens knielde zij neder en bad: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13200" href="#xd21e13200" name= +"xd21e13200">386</a>]</span></p> +<p class="par">—Duivel Hilbert, mijn vriend, zeide zij, Hans, +mijn heer en meester, beveelt mij hier uwe hand af te snijden: ik ben +hem gehoorzaamheid verschuldigd: doe mij niet treffen met het aardsche +vuur, omdat ik uw edele grafstee kom storen, en vergeef het mij in name +van God en zijne santen.</p> +<p class="par">Toen kapte zij in het ijs, naarvolgens het figuur van de +doodkist; zij maakte de natte graszode bloot, vervolgens het zand, en +weldra zagen de heer baljuw, zijne officieren, Nele en Katelijne het +lijk van een jongen man te voorschijn komen, dat wit geworden was als +kalk, ter oorzake van het zand. Hij was gekleed in grijs lakensch +wambuis en een eender opperste kleed; zijn zweerd lag aan zijne zijde. +Aan zijnen gordel had hij eene maliënbeurs, en een breede dolk +stak nog in zijn lichaam, onder het hert; en er was bloed op het laken +van het wambuis, en dat bloed was geloopen tot onder den rug. En de man +was nog jong.</p> +<p class="par">Katelijne sneed zijne hand af en stak ze in heure +gordeltasch. En de baljuw liet heur begaan, beval heur vervolgens het +lijk te ontdoen van alle kleederen en kenteekenen. Katelijne vroeg, of +Hans zulks had geheeten, maar de baljuw antwoordde, dat hij slechts +handelde naar zijne bevelen; toen deed Katelijne alles wat hij +gebood.</p> +<p class="par">Toen het lijk uitgekleed was, zag men dat het droog lijk +hout was: en de baljuw en de officieren van de gemeente deden het +bedekken met zand en de serjanten droegen de kleederen en de wapenen +mede.</p> +<p class="par">En toen zij voorbij het Steen kwamen, zeide de baljuw +tot Katelijne, dat Hans dáár op heur wachtte; en blijde +ging zij er binnen.</p> +<p class="par">Nele wilde heur tegenhouden, doch Katelijne +antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik wil Hans zien, mijn heer en meester.</p> +<p class="par">En Nele weende aan de poort, want zij wist, dat +Katelijne als tooveres aangehouden was om de bezweringen en teekenen, +die zij gemaakt had op de sneeuw.</p> +<p class="par">En men zeide te Damme, dat er voor heur geene ontferming +zou zijn.</p> +<p class="par">En Katelijne werd gestoken in een onderaardschen kerker +van het Steen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.5" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">V.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">’s Anderen daags woei de wind uit Brabant: +de sneeuw smolt en de meerschen werden overstroomd.</p> +<p class="par">En de burgstorm luidde, om de rechters naar de +vierschaar <span class="pagenum">[<a id="xd21e13229" href="#xd21e13229" +name="xd21e13229">387</a>]</span>te roepen, onder het afdak, om den +wille van de vochtigheid der zodenbanken.</p> +<p class="par">En het volk stond rond de vierschaar.</p> +<p class="par">Joost Damman werd voorgebracht, zonder kluisters, in +zijn prachtige kleeren. Katelijne werd insgelijks voorgebracht, doch +met de handen van voren gebonden en gekleed in een grijs lijnwaden +kleed, hetwelk de dos der gevangenen was.</p> +<p class="par">Joost Damman, ondervraagd, bekende dat hij zijn vriend +Hilbert gedood had, in tweegevecht, met het zweerd. Als men hem zei, +dat hij gedood was met een dolk, antwoordde Joos Damman:</p> +<p class="par">—Ik heb hem afgemaakt, omdat hij niet gauw genoeg +stierf. Dien moord beken ik gereedelijk, vermits ik sta onder de +bescherming der wetten van Vlaanderen, volgens dewelke, na verloop van +tien jaar, de moord niet meer vervolgd wordt.</p> +<p class="par">De baljuw vroeg hem:</p> +<p class="par">—Zijt gij geen tooveraar?</p> +<p class="par">—Neen, antwoordde Damman.</p> +<p class="par">—Bewijs het, zeide de baljuw.</p> +<p class="par">—Ik zal het doen op tijd en stond, zeide Joost +Damman, maar nu past het mij niet.</p> +<p class="par">Toen werd Katelijne ondervraagd; zij hoorde niet wat men +vroeg, doch keek gedurig naar Hans en sprak:</p> +<p class="par">—Gij zijt mijn groene heer, schoon als de zon zijt +ge. Doe het vuur weg, mijn liefste!</p> +<p class="par">Nele kwam toen Katelijne voorspreken en zeide:</p> +<p class="par">—Heer baljuw en heeren rechters, meer dan gij +weet, kan zij niet bekennen; zij is geene tooveres, doch enkel +uitzinnig.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Tooveraar is hij, die door voorbedachtelijk +gebruikte duivelsche middelen in iets tracht te slagen. Nu, deze twee, +man en vrouw, zijn tooveraars met inzicht en met daad; hij, omdat hij +de sabbatszalve gegeven, en zijn gezicht helder als Lucifer gemaakt +heeft, ten einde geld en vleeschelijken omgang te bekomen; zij, omdat +zij hem aangehangen heeft, hem nemende voor eenen echten duivel, en +omdat zij met hem gehanteerd heeft; hij is pleger van hekserij, en zij +is zijne baarschuldige. Men mag dus geenerlei ontferming hebben, en ik +moet het zeggen, want ik zie dat de schepenen en die van ’t +gemeen te goedertieren zijn jegens de vrouw. In der waarheid heeft zij +gemoord noch gestolen, noch heeft zij personen of hunlieder beestiaal +mishand; ook heeft zij geenerlei zieken met buitengemeene middelen +genezen, <span class="pagenum">[<a id="xd21e13262" href="#xd21e13262" +name="xd21e13262">388</a>]</span>maar enkellijk met gekende +geneeskruiden; doch zij heeft heure dochter willen overleveren aan den +duivel, en als deze in heur jeugdigen ouderdom niet met zooveel +dapperheid wederstaan had, dan had zij toegegeven aan Hilbert en ware +zij, als de tweede beschuldigde, insgelijks tooveres geworden. +Dienvolgens vraag ik aan de heeren van de vierschaar of zij niet van +oordeel zijn, beiden ter torture te stellen?</p> +<p class="par">De schepenen antwoordden niet, daardoor beduidende, dat +zij niet van dat oordeel waren, wat Katelijne betrof.</p> +<p class="par">Zijne rede vervolgende, zeide toen de baljuw:</p> +<p class="par">—Evenals gij, ben ik voor haar vervuld met +ontferming en medelijden; maar had die krankzinnige tooveres, die zoo +goed den duivel gehoorzaamt, als haar ontuchtige medebeschuldigde het +heur had bevolen, het hoofd heurer dochter niet kunnen afhouwen met een +kapmes, zooals Katelijne Dura, in Frankrijk, met heur twee dochters +deed, op aanzoek van den duivel? Had zij, zoo heur zwarte bruidegom het +heur had bevolen, het beestiaal niet kunnen doen sterven; de boter niet +kunnen doen keeren in de karnton, door er suiker in te smijten; had zij +in lijve niet kunnen tegenwoordig zijn bij alle duivelsvereeringen, +heksendansen, verfoeiselen en koppelingen van tooveraars? Had zij geen +menschenvleesch kunnen eten, geene kinderen kunnen dooden om er +pasteien van te maken en die te verkoopen, gelijk een pasteibakker van +Parijs deed; had zij de braaien der gehangenen niet kunnen afsnijden en +meedragen om ze rauw op te eten, aldus plegende beide een schromelijken +diefstal en eene heiligschennis? En ik vraag aan de vierschaar +Katelijne en Joost Damman op de pijnbank te leggen, ten einde te weten +of zij beiden geenerlei andere misdrijven hebben gepleegd dan degene, +die reeds gekend en onderzocht zijn. Vermits Joost Damman weigert iets +meerder te bekennen dan den moord, en Katelijne niet alles gezegd +heeft, gebieden ons de wetten des Rijks te handelen naarvolgens mijn +voorstel.</p> +<p class="par">En de sententie der schepenen luidde, dat de torture +twee dagen later, des Vrijdags, zou plaats hebben.</p> +<p class="par">En Nele schreeuwde:</p> +<p class="par">—Genade, mijne heeren!</p> +<p class="par">En het volk schreeuwde met heur, doch te vergeefs.</p> +<p class="par">En Katelijne bezag Joost Damman en sprak:</p> +<p class="par">—Ik heb Hilbert’s hand, kom ze dezen nacht +halen, liefste.</p> +<p class="par">En zij werden terug naar het Steen gebracht. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13285" href="#xd21e13285" name= +"xd21e13285">389</a>]</span></p> +<p class="par">Op bevel van de vierschaar, werd den cipier geheeten hun +elk twee bewakers te geven, die hen moesten slaan, telkens dat zij +zouden willen slapen; maar de twee bewakers van Katelijne lieten heur +den nacht slapende doorbrengen, en die van Joost Damman sloegen hem +wreedelijk telkens dat hij de oogen look of enkellijk het hoofd +vooroverboog.</p> +<p class="par">Heel den Woensdag hadden zij honger, alsook den nacht en +heel den Donderdag, tot ’s avonds, als men hun vleesch te eten en +water te drinken gaf, beide bereid met zout en met salpeter. Dat was +het begin der torture. En ’s morgens brachten de serjanten de +beide gevangenen, die schreeuwden van dorst, naar de folterkamer.</p> +<p class="par">Daar werden zij rechtover elkander gezet en ieder +gebonden op eene bank, bekleed met knoopkoorden, die hen schromelijk +pijnigden.</p> +<p class="par">En ieder moest een glas water drinken, met zout en +salpeter er in.</p> +<p class="par">Joost Damman kreeg vaak op zijne bank, maar de serjanten +sloegen hem wakker.</p> +<p class="par">En Katelijne zeide:</p> +<p class="par">—Om Gods wil, slaat hem niet, mijne heeren, gij +breekt zijn arm lichaam. Hij bedreef maar een enkele misdaad, uit +liefde, toen hij Hilbert doodde. Ik heb dorst en gij ook, Hans, mijn +beminde! Laat hem eerst drinken! Water! water! mijn lichaam brandt als +vuur. Spaar hem, ik zal sterven voor hem! Drinken!</p> +<p class="par">Hans zeide tot haar:</p> +<p class="par">—Heks die gij zijt. Heeren rechters, smijt heure +kroenge in ’t vuur. Ik heb dorst!</p> +<p class="par">De griffiers schreven al zijne woorden op.</p> +<p class="par">Toen zei de baljuw:</p> +<p class="par">—Hebt gij niets te belijden?</p> +<p class="par">—Ik heb niets meer te zeggen, antwoordde Joost +Damman: Gij weet alles.</p> +<p class="par">—Daar hij volherdt in zijn loochenen, zeide de +baljuw, zal hij tot verdere en volledige belijdenis op de koordebank +blijven zitten en zal hij dorst lijden, en men zal hem beletten te +slapen.</p> +<p class="par">—Ik zal blijven, zei Joost Damman, en mij vermaken +met die tooveres te zien lijden op heure bank. Hoe vindt gij ’t +huwelijksbed, nichtje?</p> +<p class="par">En zuchtend antwoordde Katelijne:</p> +<p class="par">—Koud van armen en warm van hert, Hans, mijn +welbeminde. Ik heb dorst, mijn hoofd brandt! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13322" href="#xd21e13322" name= +"xd21e13322">390</a>]</span></p> +<p class="par">—En gij, vrouwe, sprak de baljuw, hebt gij niets +meer te zeggen?</p> +<p class="par">—Ik hoor, zeide zij, de kar van den Dood en een +dof gerammel van beenderen. Ik heb dorst! En Hij leidt mij naar een +grooten troon, waar water is, frisch en klaar water; maar dit water is +vuur. Hans, mijn vriend, verlos mij van die koorden. Ja, ik ben in het +vagevuur en ginder omhoog zie ik Onzen Heer Jezus in het hemelrijk +zitten, met zijn allergenadigste moeder, de Maagd Maria. Ho! Heilige +Moeder Gods, een droppelken water! Eet die sappige vruchten alleen niet +op!</p> +<p class="par">—Die vrouw is door wreede uitzinnigheid getroffen, +zei een van de schepenen. Men moet ze van de pijnbank verwijderen.</p> +<p class="par">—Zij is niet uitzinniger dan ik; zei Joost Damman, +’t is gehuichel en gemaakt spel.</p> +<p class="par">En met dreigende stemme, sprak hij tot Katelijne:</p> +<p class="par">—Ik zal u zien branden in ’t vuur, u, die +zoo goed de uitzinnige speelt.</p> +<p class="par">En grijnzend, lachte hij om zijn boosaardige leugen.</p> +<p class="par">—Ik heb dorst, zei Katelijne, hebt medelijden, ik +heb dorst! Hans mijn welbeminde, geef mij te drinken. Hoe helder is uw +gezicht! Laat mij tot hem gaan, heeren rechters!</p> +<p class="par">En den mond openspalkend, vervolgde zij, smachtend van +dorst:</p> +<p class="par">—Ja, ja, nu steken zij vuur in mijne borst, en de +duivelen binden mij op dit gruwelijk bed. Hans, neem uw zweerd en dood +ze, gij, die zoo machtig zijt. Water! drinken! drinken!</p> +<p class="par">—Sterf, tooveres, zeide Joost Damman: gij moest +heur eene prop in den mond steken om heur, eene vrouw uit ’t +gemeen, te beletten op te komen tegen mij, die van adel ben.</p> +<p class="par">Een schepen, vijand des adels, antwoordde op deze +rede:</p> +<p class="par">—Heer baljuw, het is strijdig met de rechten en +costumen van den lande, proppen te steken in den mond van hen, die men +ondervraagt, want zij zijn hier om de waarheid te zeggen en gevonnist +te worden volgens hunne rede. Proppen zijn maar toegelaten wanneer de +beschuldigde, veroordeeld zijnde, van op het schavot tot het volk +spreken wil, om het te vermurwen of gisting onder het gemeen te +verwekken.</p> +<p class="par">—Ik heb dorst, zeide Katelijne, geef mij te +drinken, Hans, mijn liefste.</p> +<p class="par">—Ha! sprak Joost, gij lijdt, vervloekte heks, +eenige schuld van al mijne tormenten; maar in deze folterkamer zult gij +nog <span class="pagenum">[<a id="xd21e13354" href="#xd21e13354" name= +"xd21e13354">391</a>]</span>andere smerten verduren: de keersen, de +wipgalg, de stokskens tusschen de vingeren en tusschen de teenen. Men +zal u, ganschelijk naakt, schrijlings zetten op den rug eener doodkist, +scherp als het lemmer van een mes, en dan zult gij belijden dat gij +geene uitzinnige zijt, maar een tooveres, door Satan betaald om den +edellieden last aan te doen. Drinken!</p> +<p class="par">—Hans, mijn beminde, sprak Katelijne opnieuw, wees +niet grammoedig jegens uwe dienares; ik lijd duizenden pijnen voor u, +mijn heer en meester! Spaart hem, heeren rechters: geeft hem een vollen +beker te drinken, maar laat eenige droppelen over voor mij. Hans, is +’t reeds het uur van den nachtuil?</p> +<p class="par">Toen vroeg de baljuw aan Joost Damman:</p> +<p class="par">—Welke was de reden van het tweegevecht, waarin +Hilbert den dood vond?</p> +<p class="par">Joost antwoordde:</p> +<p class="par">—Wij vochten om een meideken van Heist, dat wij +beiden beminden.</p> +<p class="par">—Een meideken van Heist, riep Katelijne, die met +geweld van de bank wilde opstaan, gij bedriegt mij dus met eene andere, +helsche verrader?... Wist gij dat ik stond te luisteren, achter den +dijk, toen gij zegdet dat gij al het geld wildet hebben, hetwelk het +geld was van Klaas? ’t Was zeker om het met heur te verteren? +Laas! en ik, die mijn bloed had gegeven, als hij er goud had kunnen van +maken! En alles voor eene andere! Wees gevloekt!</p> +<p class="par">Doch plotseling begon zij te weenen, en zij poogde zich +om te keeren op de folterbank:</p> +<p class="par">—Neen, Hans, zeg dat gij uwe arme dienares noch +zult liefhebben, en de aarde zal ik met mijne vingeren openkrabben; een +schat zal ik u vinden; ja, een schat is verborgen; en ik zal zoeken met +het hazelaarstakje, hetwelk nederbuigt als het boven metaal wordt +gehouden; en ik zal hem vinden en hem u eerlijk brengen; kus mij, +liefste, en gij zult rijk wezen; en alle dagen zullen wij kuite +drinken; ja, ja, zij, die daar zitten, drinken ook bier, schuimend +bier, dat verkwikt! O! mijne heeren, een dropje slechts, ik brand in +het vuur! Hans, ik weet waar hazelaars groeien, maar gij moet wachten +tot in den voortijd.</p> +<p class="par">—Zwijg, ellendige, zei Joost Damman, ik ken u +niet. Hilbert hebt gij genomen voor mij: hij is ’t die boven bij +u kwam. En, met uw helschen geest, hiet gij hem Hans. Weet dat ik niet +Hans heet, maar Joost: wij waren van dezelfde grootte, Hilbert +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13375" href="#xd21e13375" name= +"xd21e13375">392</a>]</span>en ik; ’t was Hilbert, +waarschijnlijk, die de zevenhonderd karolussen nam. Drinken! mijn vader +zal honderd gulden betalen voor een kroezeken water; maar die vrouw ken +ik niet!</p> +<p class="par">—Heer baljuw en heeren rechters, riep Katelijne +uit, hij beweert dat hij mij niet kent; maar ik, ik ken hem wel en +weet, dat hij op den rug een bruine, harige geboortevlek heeft, groot +als een erwt. Ha! gij bemindet een meideken van Heist! Hoeft een +oprecht minnaar voor zijn geliefde te blozen? Hans, ben ik niet meer +schoon?</p> +<p class="par">—Schoon! grijnslachte Damman, gij hebt een +gezicht, glad als eene mispel, en een lichaam, slank als eene vim +takkebossen: bezie mij die schooister, die beweert een edelman tot +minnaar te hebben! Drinken!</p> +<p class="par">—Zoo spraakt ge niet, Hans, mijn beminde heer en +meester, als ik zestien jaar jonger was.</p> +<p class="par">Vervolgens op heur hoofd en heure borst kloppend, sprak +zij:</p> +<p class="par">—’t Is het vuur, dat daar is, dat mijn hert +en mijn gezicht verschroeit: verwijt het mij niet; weet gij nog dat wij +veel van zout eten hielden, om beter te kunnen drinken, naar gij +zeidet? Nu is al het zout in ons lijf, mijn beminde, en mijnheer de +baljuw drinkt wijn. Wij vragen geen wijn: geeft ons water. In de beemde +kabbelt het heldere beekje met zijn frisch, lekker water. Neen, dat +water kookt, het verbrandt mij! ’t Is water uit de helle!</p> +<p class="par">En Katelijne weende en zij sprak:</p> +<p class="par">—Nooit deed ik iemand leed, en iedereen smijt mij +in ’t vuur. Drinken! de straathonden krijgen water; ik ben een +kerstene vrouw, geeft mij te drinken. Nooit deed ik iemand leed! Geeft +mij toch te drinken!</p> +<p class="par">Toen sprak een schepen:</p> +<p class="par">—Die tooveres is alleenlijk uitzinnig wat betreft +het vuur, dat brandt in heur hoofd, naar zij zegt, maar voor alle +andere dingen is zij het niet, vermits zij met helderen geest ons het +lijk van den verslagene hielp ontdekken. Als Joost Damman inderdaad een +harige vlek heeft op zijnen rug, is dit merk voldoende om zijne +eenzelvigheid te doen vaststellen met den duivel Hans, op denwelken +Katelijne verliefd was. Beul, toon ons het merk op den rug.</p> +<p class="par">De hangman ontblootte den hals en den schouder, en +toonde de bruine, harige vlek.</p> +<p class="par">—Ha! sprak Katelijne, hoe wit is uwe huid! zou men +niet zeggen dat het de schouderen eener maagd zijn? Wat zijt gij +schoon, Hans, mijn beminde! Drinken! <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e13400" href="#xd21e13400" name="xd21e13400">393</a>]</span></p> +<p class="par">Toen stak de hangman een lange naald in het merk, doch +er kwam geen bloed uit.</p> +<p class="par">En de schepenen zeiden tot elkander:</p> +<p class="par">—Dat is een duivel, en hij zal Joost Damman +vermoord hebben en zijn aanschijn genomen, om des te veiliger de arme +lieden te kunnen bedriegen.</p> +<p class="par">En de baljuw en de schepenen schrikten:</p> +<p class="par">—Hij is een duivel, en er is een tooverteeken.</p> +<p class="par">En Joost Damman sprak:</p> +<p class="par">—Gij weet wel dat dit geen tooverteeken is, maar +dat er vleezige uitwassen bestaan, in dewelke men mag steken, zonder +dat zij bloeden. Heeft Hilbert die tooveres geld ontfutseld,—want +tooveres is zij, die belijdt met den duivel te hebben +geslapen—zoo deed hij het met de algeheele toestemming van die +boerin en werd hij, edelman, om zijne kussen betaald, gelijk zulks +telkendage gebeurt met de meidekens van pleizier. Zijn er geene mannen, +die, als de loddegen, de vrouwen hunne kracht en hunne schoonheid met +geld doen betalen?</p> +<p class="par">De schepenen zeiden tot elkaar:</p> +<p class="par">—Hoort gij zijn duivelsche, stoutmoedige listen? +Zijn harige wrat heeft niet gebloed: moordenaar, duivel en tooveraar, +wil hij enkellijk de schuld van het tweegevecht bekennen, om al zijn +andere misdaden te schuiven op zijn vriend den duivel, dien hij gedood +heeft naar lichaam, maar geenszins naar ziel.... En ziet eens hoe bleek +zijn gezicht is.—Aldus verschijnen al de duivelen, rood in de +helle, bleek op de wereld, want zij hebben geen levensvuur, dat aan het +gezicht zijn natuurlijken blos geeft, en zij zijn assche van +binnen.—Om hem rood te krijgen en hem te doen branden, moet men +hem terug op het vuur zetten.</p> +<p class="par">Toen sprak Katelijne:</p> +<p class="par">—Ja, duivel is hij, doch een goede, zoete duivel! +En de heilige Joannes, zijn patroon, heeft hem de toelating gegeven de +helle te verlaten. Alle dagen bidt hij den Heer Jezus voor hem. Hij +moet maar zeven duizend jaar vagevuur meer doen: de Moeder Gods wil +het, maar Satan verzet er zich tegen. Doch Maria drijft door wat zij +wil. Zult gijlieden u verzetten tegen heuren wil? Als gij hem goed +beziet, zult gij merken, dat hij niets meer heeft van zijn duivelschen +staat, uitgenomen zijn ijskoud lichaam, en ook zijn gezicht, dat glanst +lijk, in de oogstmaand, de branding der zee, als donder op handen +is.</p> +<p class="par">En Joost Damman sprak: <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e13426" href="#xd21e13426" name="xd21e13426">394</a>]</span></p> +<p class="par">—Zwijg, tooveres, gij doet mij verbranden!</p> +<p class="par">Vervolgens zeide hij tot den baljuw en tot de +schepenen:</p> +<p class="par">—Aanziet mij, ik ben geen duivel; ik heb vleesch +en been, bloed en water. Ik drink en eet, verteer en werp uit lijk +gijlie; mijn vel is gelijk het uwe en mijn voet insgelijks; beul, trek +mijne schoenen uit, want met mijn gebonden voeten kan ik mij niet +verroeren.</p> +<p class="par">De hangman deed het, niet zonder schrik.</p> +<p class="par">—Ziet, zeide Joost, terwijl hij zijn blanke voeten +liet zien: zijn dat gespleten klauwen, zijn dat duivelspooten? Wat +mijne bleekheid betreft, is niemand uwer zoo bleek als ik ben? Ik zie +er meer dan drie onder ulieden. Maar die zondigde was niet ik, doch die +leelijke tooveres en heure dochter, de boosaardige aanbrengster. Waar +haalde zij het geld, dat zij leende aan Hilbert; van waar kwamen de +florijnen, die zij hem gaf? Waren die niet het loon van den duivel, om +de onschuldige edellieden aan te klagen en te doen sterven? Het is aan +die beide vrouwen dat gij moet vragen, wie den hond in de lochting +verworgde, wie den schat uit den put nam en er mee heenging, wellicht +om de gestolen karolussen ergens elders te verbergen. Soetkin, de +weduwe, kon geen vertrouwen stellen in mij, daar zij mij niet kende, +doch wel in haarlieden, bij dewelken zij heel den dag vertoefde. Zij +beiden zijn het, die het goed van den keizer hebben gestolen.</p> +<p class="par">—Vrouwe, hebt gij niets te zeggen tot uwe +verdediging?</p> +<p class="par">Katelijne keek naar Joost Damman en zeide met +liefde:</p> +<p class="par">—’t Is het uur van den nachtuil! Hans, mijn +welbeminde, ik heb de hand van Hilbert. Zij zeggen, dat gij de +zevenhonderd karolussen zult teruggeven.</p> +<p class="par">... Doet het vuur weg, doet het vuur weg! kermde zij +vervolgens. Drinken! drinken! mijn hoofd brandt! God en de engelen eten +appelsienen in ’t hemelrijk.</p> +<p class="par">En zij viel in bezwijming.</p> +<p class="par">—Neem ze weg van de pijnbank, beval de baljuw.</p> +<p class="par">De hangman en zijne knechts gehoorzaamden. Men zag ze +wankelen, met gezwollen voeten, want de beul had de koorden te hard +gespannen.</p> +<p class="par">—Geef heur te drinken, beval de baljuw.</p> +<p class="par">Men gaf heur versch water, hetwelk zij gretig dronk, met +den beker tusschen heure tanden, als een hond doet met een been, zonder +hem te willen loslaten. Vervolgens gaf men heur nog water, en zij wilde +er van dragen aan Joost Damman, maar de <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e13456" href="#xd21e13456" name="xd21e13456">395</a>]</span>beul +rukte heur den beker uit de hand. En zij viel slapend ten gronde, als +een blok lood.</p> +<p class="par">Toen riep Joost Damman met woede:</p> +<p class="par">—Ik ook heb dorst en heb vaak. Waarom laat gij +heur drinken en slapen?</p> +<p class="par">—Zij is eene vrouw, en daarbij zwak en uitzinnig, +antwoordde de baljuw.</p> +<p class="par">—Heure uitzinnigheid is geveinsd, zeide Joost +Damman, zij is eene tooveres. Ik wil drinken, ik wil slapen!</p> +<p class="par">En hij sloot de oogen, maar de beulsknechten sloegen hem +in het gezicht.</p> +<p class="par">—Geef mij een mes, riep hij, dat ik al dien +gemeenen boeren en burgers de les spelle: ik ben een edelman en nooit +sloeg men mij in het gezicht. Water! laat mij slapen, ik ben +onschuldig. Ik ben het niet, die de zevenhonderd karolussen stal: +’t is Hilbert. Drinken! Nooit bedreef ik tooverij of bezwering. +Ik ben onschuldig, laat mij gaan. Drinken!</p> +<p class="par">Toen vroeg de baljuw:</p> +<p class="par">—Hoe bracht gij den tijd door, sedert dat gij +Katelijne verliet?</p> +<p class="par">—Katelijne ken ik niet en heb ze dus niet +verlaten, zeide hij. Gij ondervraagt mij over stukken, die vreemd aan +de zaak zijn. Ik moet u niet antwoorden. Drinken! Laat mij slapen! Ik +zeg u, dat Hilbert alles gedaan heeft.</p> +<p class="par">—Maakt hem los, sprak de baljuw. Brengt hem terug +naar het Steen. Maar hij zal drinken noch slapen, totdat hij zijne +tooverij en bezwering bekend heeft.</p> +<p class="par">En voor Damman was dit een schromelijke foltering. In +den kerker schreeuwde hij zoo luide: „Drinken! Drinken!” +dat het volk het hoorde, doch zonder mededoogen. En als hij viel van de +vaak en zijne bewakers hem in het gezicht sloegen, werd hij woedend als +een tijger en riep hij:</p> +<p class="par">—Ik ben een edelman en zal u allen dooden, boeren! +Ik zal gaan bij den koning, onzen hoofdman. Drinken!</p> +<p class="par">Doch hij beleed niets, en men liet hem in het Steen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.6" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen was men in de Bloeimaand; de boom der +justitie was groen, insgelijks groen waren de banken van graszoden, op +dewelke de rechters waren gezeten. Nele werd ter oorkondschap geroepen. +Dien dag moest het vonnis uitgesproken worden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13490" href="#xd21e13490" name= +"xd21e13490">396</a>]</span></p> +<p class="par">En het volk: mannen, vrouwlieden, poorters en arbeiders +stonden rond de vierschaar; en de zonne scheen helder.</p> +<p class="par">Katelijne en Joost Damman werden voor de vierschaar +gebracht; en Damman zag er nog bleeker uit, ter oorzake van de torture, +van den dorst en van de slapelooze nachten.</p> +<p class="par">Katelijne, die zich op heure waggelende beenen niet +rechthouden kon, wees naar de zonne en sprak:</p> +<p class="par">—Doe het vuur weg, mijn hoofd brandt!</p> +<p class="par">En met teedere liefde zag zij naar Joost Damman.</p> +<p class="par">En deze bekeek heur met haat en verachting.</p> +<p class="par">En de heeren en edelen, zijne vrienden, die naar Damme +waren ontboden, waren allen als getuigen voor de vierschaar +aanwezig.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Nele, de dochter, die heure moeder Katelijne met +zooveel genegenheid verdedigt, heeft in den genaaiden zak van den +besten rok derzelfde Katelijne een briefje gevonden, geteekend +„Hansken”. In de beugeltassche, gevonden op het lijk van +Hilbert Rijnvisch, stak een andere brief, aan hem gezonden door Joost +Damman, beschuldigde alhier tegenwoordig. Beide brieven heb ik bewaard, +opdat gij op het gepaste oogenblik, dat thans aangebroken is, zoudt +kunnen oordeelen over de hardnekkigheid van dien man en hem vrijspreken +of veroordeelen, naarvolgens wet en gerechtigheid. Hier is het +perkament, in de beugeltasch gevonden; ik deed het niet open en weet +niet of het leesbaar is of niet.</p> +<p class="par">Toen waren de rechters in groote verlegenheid.</p> +<p class="par">De baljuw beproefde het bolleken perkament los te maken, +doch te vergeefs; en Joost Damman schompermuilde.</p> +<p class="par">Toen sprak een schepen:</p> +<p class="par">—Laat ons het bolleken in ’t water leggen en +vervolgens voor ’t vuur stellen. Als het door een heimelijk +middel toegeplakt is, zullen water en vuur het wel losmaken.</p> +<p class="par">Het water werd gebracht, de hangman stak een groot +houtvuur aan; de blauwe rook steeg recht omhoog in den helderen hemel, +tusschen de groene takken van den boom der justitie.</p> +<p class="par">—Steek den brief in de kom niet, sprak een +schepen, want als hij geschreven is met opgelost ammoniakzout, zullen +de letteren verdwijnen.</p> +<p class="par">—Neen, zeide een chirurgijn, die daar was, de +letteren zullen niet verdwijnen, het water zal enkellijk het +bestrijksel, hetwelk dit tooverbolleken toeplakt, weeker maken. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13524" href="#xd21e13524" name= +"xd21e13524">397</a>]</span></p> +<p class="par">Het perkament werd geweekt in het water, en, als het +zachter was, werd het geopend.</p> +<p class="par">—Nu, zeide de chirurgijn, houdt het nu voor het +vuur.</p> +<p class="par">—Ja, ja, zeide Nele, houdt het papier voor het +vuur; messire chirurgijn is op weg naar de waarheid, want de moordenaar +verbleekt, en siddert over heel zijn lichaam.</p> +<p class="par">Daarop sprak Joost Damman:</p> +<p class="par">—Ik verbleek noch ik sidder, kleine heks uit +’t gemeen, die op den dood van een edelman aast; maar gij zult er +niet in slagen: dat papier moet gerot zijn na zestien jaar verblijf in +den grond.</p> +<p class="par">—Het perkament is geenszins bedorven, zei de +schepen, de beugeltasch was met zijde gevoerd; zijde vergaat niet in +den grond, en de wormen hebben het perkament niet opgegeten.</p> +<p class="par">Het perkament werd voor ’t vuur gebracht.</p> +<p class="par">—Heer baljuw, heer baljuw, zeide Nele, hier voor +het vuur komen reeds letteren te voorschijn: beveel dat men het schrift +leze.</p> +<p class="par">De chirurgijn nam het perkament om het te lezen, als +messire Joost Damman vlug de hand uitstak om het te grijpen; doch rap +als de wind hield Nele zijnen arm tegen, en zij sprak:</p> +<p class="par">—Gij zult het niet aanraken, want daar staat uw +dood of die van Katelijne geschreven. Bloedt thans uw herte, +moordenaar, weet dat het onze reeds vijftien jaar lang bloedt; ’t +is vijftien jaar dat Katelijne lijdt, dat heur geest in heur hoofd +verbrand werd om uwentwil; ’t is vijftien jaar dat Soetkin stierf +ten gevolge der smerten; ’t is vijftien jaar dat wij leven in +kommer en ellende, hoewel wij fier het hoofd mogen verheffen. Lees het +papier, lees het papier! De rechters zijn God op de wereld, want zij +zijn Gerechtigheid. Lees het papier!</p> +<p class="par">—Lees het papier! riepen de mannen en vrouwlieden +snikkend. Nele is moedig en braaf! Katelijne is geene tooveres.</p> +<p class="par">En de griffier las:</p> +<p class="par">„Aan Hilbert, zoon van Willem Rijnvisch, +schildknaap, Joost Damman, schildknaap, Heil!</p> +<p class="par">... Waarde vriend, verlies uw geld niet meer met +kaarten, dobbelsteenen en andere dergelijke kansspelen. Ik zal u zeggen +hoe men zeker is altijd geld te winnen: Laat ons duivelen worden, +schoone duivelen, bemind door vrouwen en meidekens. De schoone en rijke +vrouwlieden zullen wij nemen en de leelijken en armen daar laten; zij +hebben heur genoegen maar te betalen. Op die wijze maakte ik in +Duitschland, in zes maanden, vijfduizend <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e13554" href="#xd21e13554" name= +"xd21e13554">398</a>]</span>rijksdaalders. De vrouwen zouden zich +uitkleeden voor den man, dien zij liefhebben; vlied de gierige feeksen, +die met tegenzin heur pleizier betalen. Wat u betreft, om schoon te +wezen en een echte nachtduivel te schijnen, kondig uwe komst aan met +’t gekras van eenen roofvogel, als zij u in het duister willen +ontvangen. En om u een gezicht te maken van een echten, +verschrikkelijken duivel, wrijf het in met phosphorus, die bij plaatsen +schittert als hij nat is. Hij stinkt, maar de vrouwen nemen dat voor +den reuk van het solfer der helle. Dood al wie u hindert: ’t zij +man, ’t zij vrouw of ’t zij beest.</p> +<p class="par">... Binnen kort gaan wij samen bij Katelijne, een +schoone, goedhertige loddege; heure dochter, Nele, een kind van mij, +als Katelijne mij trouw was, is een lief en beminnelijk meideken; +zonder moeite zult gij ze nemen; ik schenk ze u, want ik geef niet om +bastaards: men kan ze nooit met zekerheid voor zijn kroost erkennen. +Heure moeder gaf mij reeds meer dan drie en twintig karolussen, gansch +heure have. Maar zij verbergt eenen schat, die, als ik het goed +voorheb, het erfdeel van Klaas is, den ketter, die te Damme levend +verbrand werd: zevenhonderd karolussen, waar verbeurdverklaring op +rust; doch de goede koning Philippus, die zoovele zijner onderdanen +deed verbranden om te erven van hen, kon dien lieven schat in zijne +klauwen niet krijgen. Hij zal zwaarder wegen in mijne tassche dan in de +zijne; Katelijne zal mij zeggen waar hij is; wij zullen hem deelen. +Maar gij moet mij ’t grootste deel laten, omdat ik de aanbrenger +ben. Wat de vrouwen betreft, dewelke onze zachtmoedige dienaressen en +verliefde slavinnen zullen wezen, die zullen wij naar Duitschland +brengen. Daar zullen wij van heur nachtduivelinnetjes maken, en ze +laten beslapen door alle rijke poorters en edellieden; wij en +haarlieden zullen daar leven van de liefde, betaald met schoone +rijksdaalders, panne, zijde, goud, perelen en juweelen; zoo worden wij, +buiten weten van onze duivelinnetjes, bemind door de schoonsten onder +de schoonen, en doen wij heur steeds voor onze liefde betalen. Al de +vrouwen zijn zot en dwaselijk verknocht aan den man, die in haar het +liefdevuur doet ontvlammen, hetwelk God onder heuren gordel stak. +Katelijne en Nele zullen het nog meer wezen dan iemand, en zullen ons +in alles gehoorzamen: behoud uwen voornaam, maar voer nooit den naam +van uwen vader Rijnvisch. Neemt de rechter de vrouwen in hechtenis, +dadelijk vertrekken wij zonder dat zij ons kennen of kunnen verraden. +Help mij, mijne getrouwe. De <span class="pagenum">[<a id="xd21e13558" +href="#xd21e13558" name="xd21e13558">399</a>]</span>fortuin lacht de +jongelieden toe, zeide Zijne Heilige Majesteit Keizer Karel zaliger, +dewelke een meester was in zaken van liefde en van oorlog”.</p> +<p class="par">En de griffier hield op met lezen en sprak:</p> +<p class="par">—Zoo luidt de brief en hij is geteekend: +„Joost Damman, schildknaap”.</p> +<p class="par">En het volk riep:</p> +<p class="par">—Ter dood, de moordenaar! Ter dood, de tooveraar! +In ’t vuur, de schavuit, die de vrouwlieden waanzinnig maakt! Aan +de galg, de rabauw!</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw:</p> +<p class="par">—Zwijg, volk, opdat wij dien man in volle vrijheid +kunnen oordeelen.</p> +<p class="par">En tot de schepenen zeide hij:</p> +<p class="par">—Ik wil u den tweeden brief lezen, dien Nele vond +in den zak van Katelijne’s besten rok; hij luidt als volgt:</p> +<p class="par">„Geliefde tooveres, ziehier het recept eener +zalve, dat de vrouw van Lucifer zelve mij zond: met die zalve zult gij +u kunnen begeven in de zonne, de maan en de sterren; kunnen spreken met +de sylphen, die aan God de gebeden der menschen overbrengen, en alle +steden, dorpen, rivieren, beemden van ’t gansche heelal kunnen +bezoeken. Stamp ondereen, bij gelijke deelen, stramonium, solanum +somniferum, bilzenkruid, opium, versche henneptoppen, belladonna en +datura.</p> +<p class="par">... Als gij wilt, zullen wij dezen avond samen naar den +sabbat der geesten gaan: maar gij moet mij meerder beminnen en zoo +gierig niet zijn, gelijk dien avond, toen gij mij tien gulden +weigerdet, onder voorwendsel dat gij ze niet hadt. Ik weet, dat gij +eenen schat verbergt en het mij niet wilt bekennen. Bemint gij mij niet +meer, mijne liefste?</p> +<p class="par">„Uw koude duivel,</p> +<p class="par">„<span class="sc">Hansken</span>”.</p> +<p class="par">—Ter dood, de tooveraar! riep het volk.</p> +<p class="par">De baljuw sprak:</p> +<p class="par">—Wij moeten de twee schriften vergelijken.</p> +<p class="par">Dit werd gedaan, en zij werden eender bevonden.</p> +<p class="par">Toen sprak de baljuw tot de aanwezige heeren en +edellieden: <span class="pagenum">[<a id="xd21e13599" href= +"#xd21e13599" name="xd21e13599">400</a>]</span></p> +<p class="par">—Herkent gij den beklaagde voor messire Joost +Damman, zoon van den schepene van de keure van Gent?</p> +<p class="par">—Ja, zeiden zij.</p> +<p class="par">—Kendet gij, sprak hij, messire Hilbert, zoon van +Willem Rijnvisch, schildknaap?</p> +<p class="par">Een der edellieden, die Vander Zickele hiet, nam het +woord en sprak:</p> +<p class="par">—Ik ben van Gent, mijn steen staat op de +Hoogpoort; ik ken Willem Rijnvisch, schepene van de keure van Gent. Hij +verloor, over een vijftiental jaren, een zoon van drie en twintig jaar, +een losbol, een speler, een luierik; maar men vergaf hem zijne +gebreken, om den wille van zijn jeugdigen leeftijd. Sedert dien tijd +kreeg nooit iemand miede van hem. Ik vraag om het zweerd, den dolk en +de beugeltassche van den verslagene te zien.</p> +<p class="par">Toen hij die voor zich had, sprak hij:</p> +<p class="par">—Op den knop van het hecht van het zweerd en den +dolk staan de wapenen van het geslacht Rijnvisch, hetwelk voert, in +blauw, drie zilveren visschen. Die zelfde wapenen zie ik op een gouden +schild tusschen de maliën der beugeltassche. Welke is die andere +dolk?</p> +<p class="par">De baljuw sprak:</p> +<p class="par">—Die dolk stak in het lichaam van Hilbert +Rijnvisch, zoon van Willem.</p> +<p class="par">—Daarop herken ik de wapens der Damman’s: in +zilver, een roode toren.</p> +<p class="par">—Zoo waarlijk helpe mij God almachtig!</p> +<p class="par">De andere edellieden zeiden insgelijks:</p> +<p class="par">—Die wapenen herkennen wij voor die van Rijnvisch +en van Damman. Zoo helpen ons God en al zijne santen!</p> +<p class="par">Toen zei de baljuw:</p> +<p class="par">—Gehoord en gelezen de voor de Vierschaar +gebrachte getuigenissen en oorkonden, is naar rechte ten genoege +gebleken, dat Joost Damman, „gecommitteerd hebbende de crimen van +tooverije, doodslag, zotmaking van vrouwlieden, diefte van ’s +konings goedingen, wezende de abominabelste zonden die men ter wereld +kan bedrijven, schuldig is aan <i>crimen divinae laesae majestatis</i>, +geenszins lijdelijk zonder exemplaire pugnitie”.</p> +<p class="par">—Dat zegt gij, messire baljuw, hernam Joost, doch +bij gebreke aan genoegzame bewijzen, kunt gij mij niet veroordeelen; +tooveraar ben ik niet of was ik nooit; enkellijk speelde ik het spel +van den duivel. Wat mijn helder gezicht betreft, nu weet <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13636" href="#xd21e13636" name= +"xd21e13636">401</a>]</span>gij het middel, dat ik daartoe gebruikte. +De zalve, hoewel zij bilzenkruid, een vergiftige plant, bevat, is enkel +slaapverwekkend. Als die vrouw, die een ware tooveres is, er van nam, +verviel zij in slaapdronkenheid en droomde zij, dat zij naar den sabbat +ging en er danste met het gezicht buitenwaarts van de ronde, alsook dat +zij eenen duivel aanbad in de gedaante van eenen bok, op een autaar +gezeten. Als de rondedans gedaan was, droomde zij, dat zij den duivel +ging kussen onder zijnen steert, gelijk de tooveraars doen, tot teeken +van onderdanigheid. Als ik, naar zij zegt, koude armen en een frisch +lichaam had, is dit een teeken van jeugd en geenszins van tooverij. +Frischheid is niet bestand tegen het werk des vleesches. Maar Katelijne +nam heure wenschen voor werkelijkheid en aanzag mij dus voor eenen +duivel, hoewel ik een mensch ben, gelijk gijlie. Zij alleen is schuldig +om mij, voor eenen duivel nemende, in heur bed aanveerd te hebben; +aldus zondigde zij met wil en met daad tegen God en tegen den Heiligen +Geest. Zij dus is het, maar ik niet, die de misdaad van tooverij +beging, die strafbaar is met den viere, als een razende en boosaardige +tooveres, die voor uitzinnig wil doorgaan, ten einde heure +boosaardigheid te verbergen.</p> +<p class="par">Doch Nele riep:</p> +<p class="par">—Hoort gij den moordenaar? Als loddegen, als veile +deernen, dewelke een schijfje op den arm dragen, dreef hij handel in +liefde. Hoort gij hem? om zich te redden, wil hij degene doen +verbranden, welke hem alles gaf.</p> +<p class="par">—Nele is stout, zeide Katelijne, Hans, mijn +liefste, luister naar heur niet.</p> +<p class="par">—Neen, vervolgde Nele, gij zijt geen mensch: gij +zijt een lafhertige, wreedaardige duivel!</p> +<p class="par">En, Katelijne in de armen nemend:</p> +<p class="par">—Heeren rechters, riep zij, luistert niet naar +dien bleeken booswicht; hij heeft maar éénen wensch: +mijne moeder levend te zien verbranden, hoewel zij geen andere misdaad +bedreef, dan door God met uitzinnigheid getroffen te worden en de +schimmen heurer droomen voor echt te aanzien. Veel reeds heeft zij +geleden naar lichaam en geest. Doet ze niet sterven, heeren rechters. +Laat de uitzinnige heur treurig leven eindigen in vrede.</p> +<p class="par">En Katelijne sprak:</p> +<p class="par">—Nele is stout, ge moet ze niet gelooven, Hansken, +mijn vriend.</p> +<p class="par">En in het volk weenden de vrouwlieden en riepen de +mannen: <span class="pagenum">[<a id="xd21e13657" href="#xd21e13657" +name="xd21e13657">402</a>]</span></p> +<p class="par">—Genade voor Katelijne!</p> +<p class="par">Op belijdenissen, die Joost Damman na nieuwe folteringen +deed, brachten de baljuw en de schepenen hunne sententie te zijnen +opzichte uit: hij werd veroordeeld om te worden ontadeld en levend +verbrand met zacht vuur, totdat de dood er op volgde.</p> +<p class="par">’s Anderen daags doorstond hij de doodstraf voor +de pui van het Schepenhuis, gedurig roepend:</p> +<p class="par">—Doet de tooveres sterven; zij alleen is schuldig. +Gevloekt weze God! mijn vader zal de rechters vermoorden!</p> +<p class="par">En hij gaf den geest.</p> +<p class="par">En het volk zeide:</p> +<p class="par">—Hoort hoe hij God vloekt en lastert, hij sterft +als een hond.</p> +<p class="par">’s Anderen daags brachten de baljuw en de +schepenen hun vonnis uit ten opzichte van Katelijne: zij werd +veroordeeld om de waterproef te doorstaan, in de Brugsche vaart. Zoo +zij boven dreef, zou zij als tooveres worden verbrand; zoo zij zonk en +stierf, zou zij beschouwd worden als op kerstene wijze gestorven en als +dusdanig op ’t kerkhof begraven.</p> +<p class="par">’s Anderen daags werd Katelijne, baarvoets, +gekleed met een zwart linnen hemde, en met eene waskeers in heure hand, +processiegewijs gebracht tot aan de vaart, langsheen de boomen. +Vóór heur gingen, de gebeden der dooden zingend, de deken +van Onze-Lieve-Vrouwekerk, zijne vicarissen, de koster met het kruis; +en achter heur, de baljuw van Damme, de schepenen, de griffiers, de +serjanten der gemeente, de provoost, de hangman en zijne beide knechts. +Op de beide oevers stond een groote menigte vrouwen, die weenden, en +mannen, die morden, uit medelijden met Katelijne, dewelke gedwee als +een lam zich liet leiden zonder te weten waarheen, en gedurig zei:</p> +<p class="par">—Doet het vuur weg, mijn hoofd brandt! Hansken, +waar zijt gij?</p> +<p class="par">Nele, die te midden van de vrouwen stond, riep:</p> +<p class="par">—Ik wil met heur in ’t water worden +gesmeten!</p> +<p class="par">Maar de vrouwen lieten heur omtrent Katelijne niet +komen.</p> +<p class="par">Een scherpe wind blies van de zee; een fijne hagel viel +uit den loodgrijzen hemel in het water der vaart; eene boot lag daar +vastgemeerd; de hangman en zijne knechts namen dezelve in naam Zijner +Koninklijke Majesteit. Op hun bevel stapte Katelijne er in: de beul +stond recht in de boot en hield Katelijne vast, en, op een teeken van +den provoost met de roede der justitie, smeet hij ze in de vaart. Zij +spartelde, doch niet lang, en zonk nog roepende: <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13688" href="#xd21e13688" name= +"xd21e13688">403</a>]</span></p> +<p class="par">—Hans! Hans! help mij!</p> +<p class="par">En het volk zeide:</p> +<p class="par">—Die vrouw is geene tooveres.</p> +<p class="par">Mannen sprongen in de vaart en trokken Katelijne er uit, +dewelke van heurzelve was en stijf als eene doode. Zij werd in eene +taveerne gebracht en voor een groot vuur nedergelegd; Nele trok heur +nat hemd uit en deed heur een ander aan; toen zij tot zich zelve kwam, +zegde zij bibberend en klappertandend:</p> +<p class="par">—Hans, geef mij een wollen mantel.</p> +<p class="par">En Katelijne kon zich niet verwarmen. En den derden dag +stierf zij. En zij werd op ’t kerkhof begraven, in gewijde +aarde.</p> +<p class="par">En Nele toog henen naar Holland, bij Rosa van +Auweghem.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.7" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op de hulken, op de boeiers, de poonen der Geuzen, +vaart Thijl Klaas Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De vrije zee draagt de wakkere vliebooten, op dewelke +acht, tien, tot twintig ijzeren stukken staan: zij braken dood en +vernieling naar de verraderlijke Spanjolen.</p> +<p class="par">Hij is een ervaren kanonnier, Thijl Uilenspiegel, zoon +van Klaas: het is een lust te zien hoe juist hij het stuk richt, hoe +goed hij mikt, en, als in boter, een gat boort in de schepen der +beulen.</p> +<p class="par">Op den vilten hoed draagt hij de zilveren halvemaan met +het opschrift: <i>Liever den Turc als den Paus</i>.</p> +<p class="par">De matrozen, die hem, vlug als eene kat, met een +referein op de lippen, op hunne boot zagen springen, ondervroegen hem +nieuwsgieriglijk:</p> +<p class="par">—Hoe komt het, maat, dat gij er nog zoo jeugdig +uitziet, want men zegt, dat het reeds lang geleden is dat gij te Damme +ter wereld kwaamt?</p> +<p class="par">—Ik ben geen lichaam, maar een geest, zei hij, en +Nele, mijne vriendinne, gelijkt mij. Geest van Vlaanderen, Liefde van +Vlaanderen, zullen wij beiden nooit sterven.</p> +<p class="par">—Maar, zeiden zij, als men u snijdt, bloedt gij +toch?</p> +<p class="par">—Schijn bedriegt, antwoordde Uilenspiegel, het is +wijn, maar geen bloed.</p> +<p class="par">En de geborduurde banieren uit de ommegangen der +Roomschen wapperden aan de masten der schepen. En gekleed in panne, in +brocaat, in zijde, in goud- en zilverlaken, met mijter <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13729" href="#xd21e13729" name= +"xd21e13729">404</a>]</span>en staf, den wijn der monniken drinkend, +hielden de Geuzen de wacht op hunne schepen.</p> +<p class="par">En ’t was een vreemdsoortig schouwspel, uit de +mouwen der rijke kleederen die ruwe handen te zien steken, dewelke +bogen of bussen, hellebaarden of pieken droegen, en al die mannen met +stuursche tronie, met flikkerende pistolen en kruismessen in den +gordelriem, uit gouden kelken den wijn der abten te zien drinken, die +nu de wijn der vrijheid was.</p> +<p class="par">En zij zongen en riepen: „Vive le Geus!” en +dobberden aldus op het ruime sop.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.8" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te dien tijde namen de Geuzen, onder dewelke Lamme +en Uilenspiegel waren, het stedeken Gorkum. En zij waren aangevoerd +door kapitein Marinus. Deze Marinus, die vroeger dijkwerker was, was +weergaloos trotsch en verwaand en teekende met Gaspard Turk, de +verdediger van Gorkum, eene capitulatie, bij dewelke Turk, de monniken, +poorters en soldaten, die binnen de vesting waren, vrijelijk zouden +mogen uitgaan met den kogel in den mond, het musket op den schouder, +met alles wat zij zouden kunnen dragen, uitgenomen de goedingen van +kerken en kloosters, die aan de belegeraars moesten komen.</p> +<p class="par">Maar, op bevel van messire Lumey, wederhield kapitein +Marinus negentien monniken; alleen de soldaten en poorters liet hij +gaan.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel sprak:</p> +<p class="par">—Soldatenwoord moet gulden woord wezen. Waarom +breekt hij het zijne?</p> +<p class="par">Een oude Geus antwoordde hem:</p> +<p class="par">—De monniken zijn de zonen Satans, de +melaatschheid der landen, de schande der volken. Sedert de komst van +den bloedigen hertog, spelen dezen hier den baas in Gorkum. Onder hen +is er een, paap Nicolaas, dewelke fier is als een pauw en wreed als een +tijger. Telkenmale dat hij over de straat ging met zijn monstrans, +waarin zijn met hondevet gebakken ouwel stak, keek hij met grammoedige +oogen naar de huizen, uit dewelke de vrouwen niet kwamen om neder te +knielen, en kloeg hij bij den rechter al degenen aan, die de knie niet +bogen voor zijnen afgod van water en bloem. De andere monniken volgden +zijn voorbeeld. Dat was de oorzaak van vele gruweldaden, verbrandingen +en andere wreede folteringen in het stedeken Gorkum. Kapitein Marinus +deed wèl van die monniken gevangen te houden, die <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13751" href="#xd21e13751" name= +"xd21e13751">405</a>]</span>anderszins, met hunne gelijken, in vlekken, +steden en gehuchten zouden gaan, om te preeken tegen ons, het volk op +te hitsen en de arme hervormden te doen verbranden. Bloedhonden legt +men aan de keten totdat zij verrekken; aan de keten, de monniken; aan +de keten, de bloedhonden van den hertog van Alva; in den kerker, de +beulen! Vive le Geus!</p> +<p class="par">—Maar, sprak Uilenspiegel, Oranje, onze prins van +de vrijheid, wil dat men, bij elke overgave, de goedingen der menschen +en het vrije geweten eerbiedige.</p> +<p class="par">De oude geuzen antwoordden:</p> +<p class="par">—De admiraal wil dat niet voor de monniken: hij is +de meester: hij nam den Briel. In den kerker, de monniken!</p> +<p class="par">—Soldatenwoord is gulden woord! Waarom schendt hij +zijn woord? antwoordde Uilenspiegel. De monniken, die in den kerker +worden gehouden, zijn aan de grofste beleedigingen blootgesteld.</p> +<p class="par">—De assche klopt niet meer op uw hert, spraken +zij: ten gevolge van de edicten, hebben honderdduizend gezinnen de +ambachten, de nijverheid onzer landen, overgebracht naar het +Noordwesten, naar Engeland; betoon maar medelijden voor de bewerkers +van onzen ondergang! Sedert Keizer Karel V, Beul I, en, onder den +huidigen, bloedigen koning, Beul II, stierven honderd achttien duizend +menschen den marteldood. Wie droeg de keersen bij de begrafenissen, in +den moorden in de tranen? Monniken en Spaansche soldeniers! Hoort gij, +hoort gij de zielen der slachtoffers niet klagen en kermen in het kille +graf?</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, zeide Uilenspiegel. +Soldatenwoord is gulden woord!</p> +<p class="par">—Wie dan, zeiden zij, wilde door excommunicatie +ons in den ban van alle landen sluiten? Wie had hemel en aarde, God en +duivel en hunne dichte gelederen santen en santinnen tegen ons +afgezonden? Wie spatte er droppelen ossenbloed op de ouwels, wie deed +de houten heiligen weenen? Wie deed het <i>de Profundis</i> zingen over +den grond onzer vaderen, anders dan die gevloekte geestelijkheid, die +hoop ledige, vadsige monniken? En dit alles om hunnen rijkdom te +behouden, alsmede hunnen invloed op de afgodendienaars, en door +ondergang, bloed en vuur te heerschen over het arme land. In de kooi, +de wolven, die de menschen beloeren; in de kooi, de hyena’s. Vive +le Geus!</p> +<p class="par">—Soldatenwoord is gulden woord!</p> +<p class="par">’s Anderen daags, kwam een bode vanwege messire +Lumey, met bevel de negentien gevangen monniken te doen overbrengen +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13775" href="#xd21e13775" name= +"xd21e13775">406</a>]</span>van Gorkum naar den Briel, alwaar de +admiraal zich bevond.</p> +<p class="par">—Zij zullen gehangen worden, zei kapitein Marinus +tot Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Toch niet zoolang ik zal leven, antwoordde +hij.</p> +<p class="par">—Mijn vriend, zeide Lamme, spreek +zóó niet tot messire Lumey. Hij is wreedaardig en zal u +doen hangen in het weinig vereerend gezelschap der monniken.</p> +<p class="par">—Ik zal spreken naarvolgens de waarheid, +antwoordde Uilenspiegel: soldatenwoord is gulden woord!</p> +<p class="par">—Als gij ze kunt redden, zeide Marinus, breng +hunne boot naar den Briel. Neem Rochus den loods mee, en uwen vriend +Lamme, als gij wilt.</p> +<p class="par">—Ik wil, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De boot werd gemeerd aan de Groene Kade, de negentien +monniken namen er plaats in; de vreesachtige Rochus werd gezet aan het +roer, Uilenspiegel en Lamme, beiden goed gewapend, gingen staan op de +voorplecht. Eenige schavuiten, die met het oog op de plundering als +soldaten bij de Geuzen waren gekomen, zaten bij de monniken, die honger +hadden. Uilenspiegel gaf hun te eten en te drinken. „Die zal +verraden!” zeiden de slechte soldaten. De negentien monniken +zaten in het midden, schijnheilig vroom en bibberend, hoewel men in de +Hooimaand was en de zon helder en warm scheen, en een zachte zeewind de +zeilen der boot deed zwellen, die log en zwaar over de groene golven +gleed.</p> +<p class="par">Pater Nicolaas sprak toen en zeide tot den loods:</p> +<p class="par">—Rochus, leidt men ons naar het Galgeveld?</p> +<p class="par">Vervolgens wendde hij zich in de richting van Gorkum en +sprak, terwijl hij rechtstond en de hand uitstak:</p> +<p class="par">—O, stede van Gorkum, o stede van Gorkum! Hoevele +kwalen hebt gij te lijden: gevloekt zult gij wezen onder al de steden, +want binnen uwe muren hebt gij het zaad der ketterij laten kiemen! O, +stede van Gorkum! En de engel des Heeren zal bij uwe poorten de wacht +niet meer houden. Hij zal niet meer zorgen voor de eer uwer maagden, +den moed uwer mannen, het fortuin uwer kooplieden! O stede van Gorkum, +gevloekt zijt gij, rampzalige!</p> +<p class="par">—Gevloekt, gevloekt, antwoordde Uilenspiegel, +gevloekt zeker als de kam, die al de Spaansche luizen afgekamd heeft! +Gevloekt als de hond, die zijne keten verbreekt, als het trotsche +peerd, dat een wreedaardigen ruiter ontzadelt! Maar gij zelf zijt +gevloekt, <span class="pagenum">[<a id="xd21e13802" href="#xd21e13802" +name="xd21e13802">407</a>]</span>dompelaar van een predikant, die +slecht vindt dat men de roede, al ware zij van ijzer, aan stukken slaat +op den rug der tirannen!</p> +<p class="par">De monnik zweeg en sloeg de oogen neer; hij scheen +ganschelijk overgeleverd aan zijn godvruchtigen haat.</p> +<p class="par">De schavuiten, die met het oog op plundering als +soldaten bij de Geuzen waren gekomen, waren nabij de monniken, dewelke +weldra weer honger kregen. Uilenspiegel vroeg voor hen haring en +beschuit. De schipper van de boot antwoordde:</p> +<p class="par">—Smijt ze in de Maas, daar zullen zij versche +haring vinden.</p> +<p class="par">Uilenspiegel gaf toen aan de monniken al het brood en al +de worst, die hij overhad voor zich en voor Lamme.</p> +<p class="par">De schipper en de schavuiten zeiden tot elkander:</p> +<p class="par">—Die is een verrader, hij spijst de monniken. Wij +moeten hem aanklagen.</p> +<p class="par">Te Dordrecht hield de boot stil in de haven, aan de +Bloemenkade; mannen, vrouwlieden, knapen en meidekens kwamen in groote +menigte toeloopen om de monniken te zien en zeiden tot elkander, +terwijl zij hen met den vinger toonden of met de vuisten +bedreigden:</p> +<p class="par">—Beziet die schoften daar, die godmakers, die de +lichamen naar de brandstapels brengen en de zielen naar ’t +eeuwige vuur; beziet die vetgemeste tijgeren, die dikbuikige +jakhalzen.</p> +<p class="par">De monniken lieten het hoofd zakken en dorsten niet +spreken. Weer zag Uilenspiegel hen zitten bibberen.</p> +<p class="par">—Wij hebben nog honger, medelijdende soldaat, +zeiden zij.</p> +<p class="par">Maar de schipper sprak:</p> +<p class="par">—Wie drinkt altijd? Droog zand. Wie eet altijd? +Monniken.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging hun in de stad brood, hesp en een +grooten pot bier koopen.</p> +<p class="par">—Eet en drinkt, zeide hij; gij zijt onze +gevangenen, doch als ik kan, zal ik u redden. Soldatenwoord is gulden +woord!</p> +<p class="par">—Waarom geeft gij hun dat eten en drinken? Nooit +zullen zij u betalen, zeiden de schavuiten.</p> +<p class="par">En stille spekend, fluisterden zij elkander in ’t +oor:</p> +<p class="par">—Hij heeft beloofd hen te redden, wij moeten hem +gadeslaan.</p> +<p class="par">Met den dageraad kwamen zij aan den Briel. Toen de +poorten hun geopend waren, ging een voetlooper messire Lumey +verwittigen van hunne komst.</p> +<p class="par">Zoodra deze de miede ontving, sprong hij te peerd en, +nauwelijks gekleed en vergezelschapt door eenige gewapende ruiters en +voetknechten, kwam hij aan de boot. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e13844" href="#xd21e13844" name="xd21e13844">408</a>]</span></p> +<p class="par">En nog eens kon Uilenspiegel den wreeden admiraal zien, +gekleed als een heer, die in overvloed baadt.</p> +<p class="par">—Goeden dag, heeren monniken, sprak hij. De handen +op! Waar is het bloed der heeren van Egmond en Hoorn? Gij toont mij uwe +pootjes, dat is wel van u....</p> +<p class="par">Een monnik, Leonard genoemd, antwoordde:</p> +<p class="par">—Doe met ons wat gij wilt. Wij zijn monniken, +niemand zal ons opeischen.</p> +<p class="par">—Hij heeft goed gesproken, zeide Uilenspiegel; +want vermits de monnik afgebroken heeft met de wereld, dewelke vader en +moeder, broeder en zuster, gade en vriendin is, vindt hij op Gods uur +niemand, die hem opeischt. Nochtans, Excellentie, wil <i>ik</i> het +doen: Bij het teekenen van de overgave van Gorkum, bepaalde kapitein +Marinus dat die monniken vrij zouden wezen, gelijk al degenen, die +genomen werden in de citadel en die er uitkwamen. Zij werden er echter +zonder reden gevangen gehouden; ik hoor zeggen, dat zij zullen gehangen +worden. Heer, ootmoediglijk richt ik mij tot u, om hen voor te spreken, +want ik weet, dat soldatenwoord gulden woord is.</p> +<p class="par">—Wie zijt gij? vroeg messire Lumey.</p> +<p class="par">—Heer, antwoordde Uilenspiegel, ik ben Vlaming uit +het schoone Vlaanderenland, boer, edelman, alles te zamen, en door de +wereld ga ik aldus, om het goede en schoone te prijzen en volmondig te +spotten met alles wat dwaas en verkeerd is. En u zal ik prijzen, als +gij de belofte houdt, dewelke de kapitein heeft gesteld: Soldatenwoord +is gulden woord!</p> +<p class="par">Maar de schavuiten, die met het oog op plundering bij de +Geuzen waren gekomen, zeiden:</p> +<p class="par">—Heer, die is een verrader: hij heeft beloofd hen +te redden; hij heeft hun brood, hesp, worst en bier gegeven, en ons +niets.</p> +<p class="par">Messire Lumey zeide toen tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Vlaming, die het goede prijst en monniken spijst, +gij zult met henzelven worden gehangen.</p> +<p class="par">—Ik ben zonder vrees, antwoordde Uilenspiegel, +soldatenwoord is gulden woord!</p> +<p class="par">—Daar hebt gij u iets moois op den hals gehaald, +sprak Lamme.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">De monniken werden naar eene schuur gebracht, en +Uilenspiegel met hen; daar wilden zij hem bekeeren met godgeleerde +bewijsvoeringen; maar hij viel in slaap bij hunne reden. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13879" href="#xd21e13879" name= +"xd21e13879">409</a>]</span></p> +<p class="par">Terwijl messire Lumey aan tafel zat, welke vol wijn en +vol vleesch stond, kwam een bode van Gorkum, vanwege kapitein Marinus, +met het afschrift van de brieven des Prinsen van Oranje, +„lastende en bevelende aan al de voogden van steden en andere +plaatsen, de geestelijken in gelijke veiligheid, zekerheid en privilege +te houden als de andere standen des volks”.</p> +<p class="par">De bode vroeg om bij Lumey toegelaten te worden, ten +einde hem, eigenhandig, het opschrift der brieven te geven.</p> +<p class="par">—Waar is ’t origineel? vroeg Lumey.</p> +<p class="par">—Bij mijn meester Marinus, zeide de bode.</p> +<p class="par">—En die boer zendt mij het afschrift! zeide Lumey. +Waar is uw pas?</p> +<p class="par">—Hier, heer, sprak de bode.</p> +<p class="par">Messire Lumey las:</p> +<p class="par">—„Mijnheer en meester Marinus Brand last al +den ministers, stadhouders en officieren der Vereenigde +Provinciën, vrijelijk door te laten enz.”</p> +<p class="par">Lumey sloeg met de vuisten op de tafel en scheurde den +brief aan stukken; hij riep woedend uit:</p> +<p class="par">—Verdoemd, waarmede bemoeit hij zich, die Marinus, +die schooier, die vóór de inneming van den Briel nog +geene graat van een haring te vreten had? Hij heet zich mijnheer en +meester, en zendt bevelen aan mij! Hij last en beveelt! Zeg aan uw +meester, dat, mits hij zulk een mijnheer en zulk een meester is, welk +zoo goed lasten en bevelen kan, de monniken op staanden voet zullen +opgeknoopt worden, en gij daarbij, als gij niet dadelijk opkraamt!</p> +<p class="par">En met een schop onder de broek, smeet hij hem buiten de +kamer.</p> +<p class="par">—Drinken! riep hij. Hebt gij de verwatenheid van +dien Marinus gezien? Ik ben woedend! Dat men de monniken dadelijk +opknoope in hunne schuur, en dat men dien Vlaming voor mij brenge, +nadat hij hun halsrecht bijgewoond heeft. We zullen eens zien of hij +mij zal durven zeggen, dat ik slecht deed. Alle duivels! waarom zijn +hier nog potten en glazen van doen?</p> +<p class="par">En met groot gerucht sloeg hij de bekers en het vaatwerk +kapot, en niemand durfde hem aanspreken. De knechten wilden de stukken +oprapen, maar hij liet het niet toe; onmatig ledigde hij de eene flesch +na de andere, en hij werd nog woedender, want hij liep met groote +stappen de kamer op en neer, razend de scherven onder de voeten +vertrappend.</p> +<p class="par">Uilenspiegel werd vóór hem gebracht. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e13909" href="#xd21e13909" name= +"xd21e13909">410</a>]</span></p> +<p class="par">—Hewel, zeide hij hem, brengt gij mij miede van +uwe vrienden, de monniken?</p> +<p class="par">—Zij zijn gehangen, sprak Uilenspiegel, en een +lafhertige beul, door baatzucht gedreven, heeft een hunner, na zijnen +dood, den buik en de zijden geopend, om aan een apotheker het vet te +verkoopen. Soldatenwoord is geen gulden woord meer!</p> +<p class="par">Lumey, voort de scherven vertrappend, bulderde:</p> +<p class="par">—Gij trotseert mij, armzalige nietdeug, maar gij +ook zult gehangen worden, niet in eene schuur, maar schandelijk op de +Markt, in het aanschijn van elkeen.</p> +<p class="par">—Schande over u, sprak Uilenspiegel, schande over +ons: soldatenwoord is geen gulden woord meer!</p> +<p class="par">—Wilt gij zwijgen, ijzeren kop! riep messire +Lumey.</p> +<p class="par">—Schande over u, sprak Uilenspiegel, soldatenwoord +is geen guldenwoord meer! Straf liever de nietdeugen, verkoopers van +menschenvet!</p> +<p class="par">Messire Lumey vloog naar hem toe en hief de hand op om +hem te slaan.</p> +<p class="par">—Sla, sprak Uilenspiegel, ik ben uw gevangene, +maar ik heb geen schrik van u: Soldatenwoord is geen gulden woord +meer!</p> +<p class="par">Toen trok messire Lumey zijn degen en zeker had hij +Uilenspiegel gedood, zoo Treslong zijn arm niet weerhouden had, +zeggende:</p> +<p class="par">—Medelijden! hij is moedig en dapper, en heeft +geenerlei misdaad bedreven.</p> +<p class="par">Lumey veranderde toen van gedachte en sprak:</p> +<p class="par">—Dat hij vergiffenis vrage!</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel bleef rechtstaan en sprak:</p> +<p class="par">—Ik zal het niet doen.</p> +<p class="par">—Dat hij ten minste zegge, dat ik geen ongelijk +had, riep Lumey nog blakend van woede.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik lik de hielen der heeren niet: soldatenwoord +is geen gulden woord meer!</p> +<p class="par">—Dat men de galge oprichte, sprak Lumey, en dat +men hem wegbrenge, dat zal woord van kemp voor hem wezen.</p> +<p class="par">—Ja, antwoordde Uilenspiegel, en voor het +vergaderde volk zal ik u toeroepen: Soldatenwoord is geen gulden woord +meer!</p> +<p class="par">De galge werd opgericht op de Groote Markt. De mare liep +weldra door de stad, dat men Uilenspiegel ging hangen, den dapperen +Geus. En het gemeen was tot weenens toe bewogen. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e13954" href="#xd21e13954" name= +"xd21e13954">411</a>]</span>En in groote menigte snelde het naar de +Groote Markt; messire Lumey, te peerd, kwam er ook, daar hij zelf het +teeken van de terechtstelling wilde geven.</p> +<p class="par">Wrokkig keek hij naar Uilenspiegel op de ladder, gekleed +voor den dood, in zijn hemd, de armen op zijn lichaam gebonden, de +handen samengevouwen, het strop om den hals, met den hangman naast +zich, welke gereed was om de straf te volbrengen.</p> +<p class="par">Treslong zeide tot Lumey:</p> +<p class="par">—Heer, schenk hem genade; hij is geen verrader, en +nimmer zag men een man hangen omdat hij openhertig en meewarig was.</p> +<p class="par">Toen de mannen en vrouwlieden uit ’t volk de +woorden van Treslong hoorden, riepen zij:</p> +<p class="par">—Genade heer, genade, heb medelijden met +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Die ijzeren kop heeft mij getrotseerd, sprak +Lumey: dat hij berouw hebbe en zegge, dat ik wel gedaan heb.</p> +<p class="par">—Wilt gij berouw hebben en zeggen, dat hij wel +gedaan heeft? vroeg Treslong tot Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Soldatenwoord is geen gulden woord meer, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Steek het strop over zijnen hals, beval +Lumey.</p> +<p class="par">De hangman wilde gehoorzamen, doch een meideken, heel in +’t wit gekleed, met een kroontje op ’t hoofd, beklom als +waanzinnig de trappen van het schavot, vloog Uilenspiegel om den hals +en zeide:</p> +<p class="par">—Die man is de mijne, ik neem hem tot +echtgenoot!</p> +<p class="par">En het volk juichte toe, en de vrouwlieden riepen:</p> +<p class="par">—Leve, leve het meideken, dat Uilenspiegel redt +van den dood!</p> +<p class="par">—Wat beteekent die zotternij? vroeg messire +Lumey.</p> +<p class="par">Treslong antwoordde:</p> +<p class="par">—Volgens de costumen en gebruiken van de stede, is +het recht en wet, dat een jonge dochter, maagd of ongehuwd, een man van +de koord redt, als zij hem aan den voet van de galge tot echtgenoot +neemt.</p> +<p class="par">—God is met hem, zeide Lumey; maak hem los!</p> +<p class="par">Hij reed tot omtrent het schavot en zag het meideken +druk bezig met Uilenspiegel’s koorden door te snijden, terwijl de +beul het heur wilde beletten, zeggende:</p> +<p class="par">—Als gij ze doorsnijdt, wie zal ze betalen?</p> +<p class="par">Maar het meideken luisterde niet.</p> +<p class="par">Als hij heur zoo vlug en ijverig en liefdevol bezig zag, +was hij verteederd. <span class="pagenum">[<a id="xd21e14000" href= +"#xd21e14000" name="xd21e14000">412</a>]</span></p> +<p class="par">—Wie zijt gij? vroeg hij.</p> +<p class="par">—Ik ben Nele, zijne bruid, zeide zij, en kom uit +Vlaanderen om hem te halen.</p> +<p class="par">—Gij kwaamt in tijds, zeide Lumey op barschen +toon.</p> +<p class="par">En hij toog henen.</p> +<p class="par">Treslong naderde toen en sprak:</p> +<p class="par">—Brave Vlaming, wilt gij op onze schepen nog +dienen, als gij getrouwd zijt?</p> +<p class="par">—Ja, messire, antwoordde Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—En gij, meideken, wat zult gij doen zonder uwen +man?</p> +<p class="par">Nele antwoordde:</p> +<p class="par">—Als gij wel wilt, messire, zal ik bij hem blijven +op zijn schip en op de pijp spelen.</p> +<p class="par">—Zeker, wil ik, antwoordde Treslong.</p> +<p class="par">En hij gaf heur twee gulden voor de bruiloft.</p> +<p class="par">En Lamme, die weende en lachte van blijdschap, zei:</p> +<p class="par">—Hier zijn nog drie gulden: wij zullen lekker +gastreeren; ik trakteer. Komt, we gaan naar den Gouden Kam. Hij is niet +dood, mijn vriend! Vive le Geus!</p> +<p class="par">En het volk juichte toe, en zij trokken naar den Gouden +Kam, alwaar een groot feestmaal besteld werd, en Lamme smeet, door het +venster, oortjes te grabbel naar ’t volk.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide tot Nele:</p> +<p class="par">—Liefste, nu zijt ge bij mij. Hoezee! zij is hier, +in levenden lijve, met hart en met ziel, mijn zoete vriendin. Ho! die +zachte oogen en die schoone roode lippen, over dewelke nooit anders dan +goede woorden kwamen! Zij redde mij ’t leven, de welbeminde! Op +onze schepen zult gij de pijp der verlossing bespelen. Herinnert gij u +nog ... doch neen.... Voor ons is thans blijdschap en vreugde, voor mij +uw gezichtje, dat zoet is als de bloemen in de Zomermaand. Ik ben in +het hemelrijk! Maar, zeide hij, gij weent....</p> +<p class="par">—Zij hebben heur gedood, zeide zij.</p> +<p class="par">En zij vertelde hem de rouwvolle mare.</p> +<p class="par">En zij staarden elkander aan, en weenden van minne en +van smerte.</p> +<p class="par">En op het festijn aten en dronken zij, en Lamme keek hen +jammerlijk aan.</p> +<p class="par">—Laas, zuchtte hij, waar zijt gij, mijne +vrouw?</p> +<p class="par">En de priester kwam en trouwde Nele en Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En de morgenzon vond hen bij elkander in ’t +huwelijksbed. <span class="pagenum">[<a id="xd21e14051" href= +"#xd21e14051" name="xd21e14051">413</a>]</span></p> +<p class="par">En Nele rustte met heur hoofdje op den schouder van +Uilenspiegel. En als zij ontwaakte in de zonne, zeide hij:</p> +<p class="par">—Frisch gezichtje en zoet hertje, wij zullen de +wrekers van Vlaanderen wezen!</p> +<p class="par">Zij kuste hem op den mond en zeide:</p> +<p class="par">—Dolle kop en sterke arm, God zegene de pijp en +het zweerd!</p> +<p class="par">—Ik zal u een soldatendos maken.</p> +<p class="par">—Dadelijk? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Dadelijk, antwoordde Uilenspiegel; maar wie dan +zegt, dat aardbeziën lekker zijn, ’s morgens? Uw mond is +veel zoeter!</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.9" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Evenals hunne vrienden en gezellen, hadden +Uilenspiegel, Lamme en Nele, den kloosters het goed teruggenomen, dat +deze vergaard hadden, door middel van begankenissen, valsche mirakelen +en andere Roomsche mommerijen, ten koste van ’t onnoozele volk. +Dit was in strijd met de bevelen van den Zwijger, den prins van de +vrijheid, maar het geld diende voor de kosten des oorlogs. Lamme +Goedzak vergenoegde zich niet met het geld, doch hij roofde nog in de +kloosters hespen, worsten, bottels bier, flesschen wijn; niet zelden +kwam hij terug met eene weitasch vol gevogelte, kalkoenen, ganzen, +kapoenen en kiekens op den buik en met eenige monnikenverkens en +kloosterkalveren achter zich aan een touw. En dit krachtens het +oorlogsrecht, naar hij zeide.</p> +<p class="par">Vol blijdschap bij elke verovering, bracht hij zijn buit +naar het vaartuig om er lekker mee te smullen; maar hij deed bitter +zijn beklag, dat de kok zoo weinig ervaren was in de edele konsten van +koken en braden.</p> +<p class="par">Nu, dien dag hadden de Geuzen een lekker glaasje op de +zege gedronken, en ze zeiden tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Gij staat steeds met den neus in den wind, om +tijdingen van het vasteland te vernemen; gij kent al de +krijgsavonturen: zing ze ons eens. Maar Lamme moet op de trom slaan en +de bevallige pijpster zal naar de maat van het lied spelen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide:</p> +<p class="par">—Op een frisschen, helderen Meimorgen, vond +Lodewijk van Nassau dewelke Bergen meende binnen te rukken, zijne +voetknechten en zijne ruiters niet meer. Eenige vertrouwden hielden +eene poort geopend en eene brug was neergelaten, opdat hij de stede kon +nemen. Maar de poorters bemachtigden de brug en de <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e14082" href="#xd21e14082" name= +"xd21e14082">414</a>]</span>poort. Waar zijn de soldaten van graaf +Lodewijk? De poorters gaan de brug ophalen. Graaf Lodewijk blaast op +den horen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Waar zijn uw voetgangers? Waar uw ruiters?</p> +<p class="line">Verdwaald in het bosch, alles vertredend,</p> +<p class="line">Dorre twijgjes en bloeiende klokjes.</p> +<p class="line">Vrouw Zon doet blinken</p> +<p class="line">Roode strijdlustige wezens</p> +<p class="line">En glansende manen van rossen.</p> +<p class="line">Graaf Lodewijk steekt den hoorn.</p> +<p class="line">Ze hooren ’t. Slaat zacht de trom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">In gestrekte vaart, met schuimend gebit,</p> +<p class="line">Bliksemren, wolkenren,</p> +<p class="line">Een hoos van kletterend staal!</p> +<p class="line">Zij vliegen, de zware ruiters!</p> +<p class="line">Spoed, spoed! Ter hulp!</p> +<p class="line">De brug gaat op.... De spoor</p> +<p class="line">In den bloedenden buik der paarden.</p> +<p class="line">De brug gaat op: verloren stad.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Er vóór reeds. Is het te laat?</p> +<p class="line">Te vierklauw, met schuimend gebit!</p> +<p class="line">Chaumont, op zijn gelen vos,</p> +<p class="line">Springt op de brug die terugvalt.</p> +<p class="line">Gewonnen stad! Hoort gij</p> +<p class="line">Op Bergens plaveien,</p> +<p class="line">Bliksemren, wolkenren,</p> +<p class="line">Een hoos van kletterend staal?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Leve Chaumont en de gele vos!</p> +<p class="line">Klaroent uw vreugd uit, slaat op de trom;</p> +<p class="line">Hooimaand is ’t, de weiden geuren.</p> +<p class="line">De leeuwerik stijgt, tiereliert in de lucht:</p> +<p class="line">Leve de vrije vogel!</p> +<p class="line">Slaat op de trom der glorie.</p> +<p class="line">Leve Chaumont en de vos!</p> +<p class="line">Alhier, te drinken!</p> +<p class="line">Gewonnen stad. Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e14157" href="#xd21e14157" name= +"xd21e14157">415</a>]</span></p> +<p class="par">En de Geuzen zongen op de schepen:</p> +<p class="par">Christus, zie uwe soldaten. Zegen onze wapenen, Heer. +Leve de Geus.</p> +<p class="par">En Nele met heur lachend gezichtje speelde op de pijp, +en Lamme sloeg op de trom, en naar omhoog, naar den hemel, den tempel +Gods, verhieven zich gouden kelken en lofzangen van vrijheid. En de +baren, helder en frisch, suisden welluidend rondom het schip als +meerminnen,</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.10" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">X.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Eens, in de Oogstmaand, op een zwaren en warmen +dag, was Lamme droefgeestig. Zijn blijde trom zweeg en sliep stil, de +stokken staken weemoedig uit de opening zijner tassche. Uilenspiegel en +Nele, glimlachend van blijde minne, koesterden zich in de zonne; de +matrozen op kijkuit in de marsen, floten of zongen, en tuurden naar de +wijde zee, om te weten of zij geene prooi aan den gezichteinder zagen. +Treslong ondervroeg hen, en steeds antwoordden zij: Niets!</p> +<p class="par">En Lamme, bleek en afgemat, zuchtte jammerlijk. En Nele +zei hem:</p> +<p class="par">—Hoe komt het, Lamme, dat gij zoo treurig gestemd +zijt?</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zei hem:</p> +<p class="par">—Gij wordt mager, mijn jongen.</p> +<p class="par">—ja, zeide Lamme, ik ben treurig en mager. Mijn +hert verliest zijne vroolijkheid, en mijn goede tronie heure +frischheid. Ja, lacht maar met mij, gijlie, die, na duizenden gevaren, +elkander terugvondt. Spot maar met den armen Lamme, die, getrouwd +zijnde, leeft als een weduwnaar, terwijl deze hier—zeide hij, +naar Nele wijzend—heuren man moest ontrukken aan de kussen der +koorde, welke toch zijne laatste minnaresse zal wezen. Zij deed wel, +God zij geloofd; maar dat ze niet lache met mij. Ja, Nele, mijne +vriendin, gij moet met den armen Lamme niet spotten. Mijne vrouw lacht +voor tien, laas! gijlie vrouwen zijt ongevoelig voor eens andermans +leed. Ja, mijn hert is treurig, het is getroffen door het zweerd der +verlatenheid; en niets zal het kunnen versterken, dan zij.</p> +<p class="par">—Of een lekkere stoverije, zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ja, zeide Lamme, waar is het vleesch hier op dit +treurig schip? Op de bodems des konings hebben zij viermaal vleesch +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14184" href="#xd21e14184" name= +"xd21e14184">416</a>]</span>in de week—als er geene vasten in +valt—en driemaal visch. Wat aangaat de visch, ik mag verdoemd +zijn als die bloedlooze vezelen iets anders doen dan nutteloos mijn arm +bloed ontsteken, dat binnenkort in water zal vergaan. De Spanjolen +hebben bier, kaas, soep en goede dranken. Ja, om hunne magen te +streelen, hebben zij alles: beschuit, peperkoek, bier, boter, gerookt +vleesch; ja alles: gedroogde visch, kaas, mosterdzaad, zout, boonen, +erwten, gort, azijn, olie, vet, hout en kolen. Ons komt men verbieden +het beestiaal te nemen van wie hoegenaamd, ’t zij poorter, abt of +edelman. Wij eten haring en drinken kort bier. Laas! niets heb ik nog: +noch liefde der vrouw, noch goeden wijn, noch dobbel bruinbier, noch +lekkere spijzen. Waar is hier onze vreugde?</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e14187width"><img src="images/pl21.jpg" alt= +"Door de gangen van ’t kasteel van Valladolid. (Blz. 430)." +width="527" height="720"> +<p class="figureHead">Door de gangen van ’t kasteel van +Valladolid. (Blz. 430).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">—Ik ga het u zeggen, Lamme, antwoordde +Uilenspiegel. Oog om oog, tand om tand: te Parijs hebben ze, in den +Bartholomeusnacht, tienduizend vrije herten gedood in de stad alleen; +de koning zelf schoot naar zijn volk! Ontwaak, Vlaming, grijp naar de +bijl, zonder genade! Dáár ligt onze vreugde. Tref de +vijanden, ’t zij Roomschen of Spanjaards, overal waar gij ze +vindt. Denk thans niet aan uwen buik. De slachtofferen, doode en +levende, allen ondereen, werden gebracht naar den stroom en met gansche +karrevrachten in ’t water gestort. Hoort gij, Lamme, dooden en +levenden, allen ondereen? Negen dagen lang was de Seine rood van het +bloed, en de raven vielen bij zwermen op de stad neder. Te La +Charité, te Rouaan, Toulouse, Lyon, Bordeaux, Bourges, Meaux was +de slachting afgrijselijk. Ziet gij die benden volgekropte honden +liggen omtrent de lijken? Hunne tanden zijn moede. De vlucht van de +raven is log, zoodanig is heure maag overlast met het vleesch van de +slachtofferen. Hoort gij, Lamme, de stemme der zielen, die dorsten naar +wraak? Ontwaak, Vlaming. Gij spreekt van uwe vrouw. Ik geloof niet dat +ze ontrouw is, maar enkel waanzinnig, en zij bemint u nog steeds, arme +vriend: zij bevond zich niet te midden dier hofdamen, dier wulpsche +vampieren, welke, den nacht zelven der slachting, met heur fijne +handjes de lijken ontblootten. En zij lachten van genot, die adellijke +hoeren! Verheug u, mijn vriend, niettegenstaande uwe visch en uw kort +bier. Is de nasmaak van haring wat flauw, flauwer nog is de reuk van +die laagheid! Zij, die gemoord hebben, gastreeren nu; en met hunne +handen, waar nog bloed aan kleeft, ziet men ze vette ganzen +voorsnijden, om de vleugels, de billen en de stuit te bieden aan +schoone freules <span class="pagenum">[<a id="xd21e14193" href= +"#xd21e14193" name="xd21e14193">417</a>]</span>van Parijs. Zoo even +tastten die jonkvrouwen naar ander vleesch, naar koud vleesch!</p> +<p class="par">—Ik zal nimmermeer klagen, zeide Lamme +rechtstaande: haring is zalm, kort bier is malvezij voor vrije herten! +Vive le Geus!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel sprak:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Leve de Geus! Niet weenen broeders.</p> +<p class="line">In puinen en bloed</p> +<p class="line">Bloeit de roos der vrijheid.</p> +<p class="line">Is God met ons, wie tegen?</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Zegeviert de hyena,</p> +<p class="line">Dra komt de leeuw.</p> +<p class="line">Met één klauwslag werpt hij haar, +gescheurd, ten gronde.</p> +<p class="line">Oog voor oog, tand voor tand. Leve de Geus.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En de Geuzen op de schepen zongen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">De hertog bescheert ons het eigenst lot.</p> +<p class="line">Oog voor oog, tand voor tand,</p> +<p class="line">Wond voor wond. Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +</div> +<div id="ch4.11" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het was een stikdonkere nacht; de storm loeide in +de zwarte, sombere wolken; Uilenspiegel stond met Nele op het dek van +het schip en sprak tot heur:</p> +<p class="par">—Al onze vuren zijn uitgedoofd. Wij zijn vossen, +die des nachts azen op Spaansch wild, ’t is te zeggen op hunne +twee en twintig bodemen, rijke schepen waarop lanteernen flikkeren, +welke voor hen ongelukssterren zijn. En wij, wij zullen ze +overvallen.</p> +<p class="par">Nele sprak:</p> +<p class="par">—Deze nacht is een tooveraarsnacht. De hemel is +zwart als de monding der hel, de bliksemschichten flikkeren als de +grimlach van Satan, de verre storm bromt met een dof geloei, de meeuwen +vliegen met schelle kreten voorbij; de zee rolt heure lichtende golven +als zilveren slangen. Thijl, mijn geliefde, kom mee in de wereld der +geesten! Neem het tooverpoeder!</p> +<p class="par">—Zal ik de Zeven zien, liefste?</p> +<p class="par">En zij aten het tooverpoeder.</p> +<p class="par">En Nele sloot Uilenspiegel’s oogen, en +Uilenspiegel sloot Nele’s oogen. En zij zagen een verschrikkelijk +schouwspel. <span class="pagenum">[<a id="xd21e14246" href= +"#xd21e14246" name="xd21e14246">418</a>]</span></p> +<p class="par">Hemel, aarde en zee waren vol mannen, vrouwlieden, +kinderen, die wrochten, dobberden, liepen of droomden. De zee slingerde +hen, de aarde droeg hen. En zij krielden als palingen in eene ben.</p> +<p class="par">Op tronen in ’t midden van den hemel, zaten zeven +mannen en vrouwen, met een flikkerende ster op het voorhoofd; maar zij +waren zoo onduidelijk, dat Nele en Uilenspiegel alleen hunne sterren +onderscheiden konden.</p> +<p class="par">De zee steeg omhoog tot den hemel en rolde in heur +schuim de ontelbare menigte schepen mede, welker masten en touwen tegen +elkander stieten, braken, verpletterden naar gelang van de onstuimige +bewegingen der golven. Toen verscheen een schip te midden van al de +anderen. Zijne buitenhuid was van vlammend ijzer. Zijne kiel was van +staal, scherp als een mes. Het water schreeuwde, zuchtte als zij het +doorkliefde. Grijnzend zat de Dood op de achterplecht van het schip, +met zijne zeis in eene hand en in de andere een zweep, met dewelke hij +de zeven personages sloeg. Een derzelven was een treurige, magere, +trotsche, stilzwijgende vrouw. In eene hand hield zij een schepter en, +in de andere, een zweerd. Naast haar zat eene vrouw met vuurroode +wangen schrijlings op eene geit; met heur bloote borsten, heur +halfgeopend kleed, heur wulpsche oogen, strekte zij zich ontuchtig uit +naast een oude jodin, die roestige nagelen opraapte, en een dikke, +opgezwollen vrouw, die nederviel telkens dat zij heur rechthielp, +terwijl een magere man beiden razend sloeg. Noch de dikke vrouw, noch +hare roodwangige gezellin sloegen weder. Midden onder hen zat een +monnik worsten te eten. Eene vrouw, die ten gronde lag, kroop als eene +slang tusschen de anderen. Zij beet de oude jodin ter oorzake van hare +nagelen, de opgeblazen vrouw omdat zij te veel genoegen had, de +roodwangige vrouw ter oorzake van den vochtigen glans heurer oogen, den +monnik om zijne worsten, en de magere vrouw ter oorzake van haren +schepter. En allen vochten weldra met elkander.</p> +<p class="par">Toen zij voorbijvoeren, was het gevecht verschrikkelijk +op de zee, in den hemel en op de aarde. Het regende bloed. De schepen +werden geslecht met bijlen, met bussen, met kanonnen. De stukken vlogen +in de lucht, te midden van den rook van het kruit. Op de aarde stieten +de heiren tegen elkander als muren van staal. Steden, dorpen, oogsten +brandden onder kreten en tranen; hooge torens, als kantwerk van steen, +wierpen hunne schaduwen op het midden van ’t vuur en vielen +neder, als gevelde <span class="pagenum">[<a id="xd21e14256" href= +"#xd21e14256" name="xd21e14256">419</a>]</span>eiken, met een +vreeselijk gekraak. Eene menigte zwarte ruiters, dicht bijeengedrongen +als benden mieren, met het zweerd in de hand, de pistool in de vuist, +sloegen de mannen, de vrouwlieden en kinderen. Eenigen kapten bijten in +’t ijs en smeten de grijsaards levend onder de schotsen; anderen +sneden de borsten der vrouwen af en strooiden peper in de gapende +wonden; anderen nog hingen de kinderen in de schoorsteenen op. Zij, die +moede van slaan waren, verkrachtten een meideken of eene vrouw, +dronken, dobbelden, en roerden stapels goudstukken—vrucht van de +plundering—met hunne handen, waaraan nog bloed kleefde.</p> +<p class="par">De met sterren gekroonde zeven riepen: „Genade +voor de arme wereld!”</p> +<p class="par">En de spoken grijnsden. En hunne stemmen geleken op die +van duizenden nachtuilen, die te gelijk krassen. En de Dood zwaaide met +zijne zeis.</p> +<p class="par">—Hoort gij ze? sprak Uilenspiegel; zij zijn de +roofvogelen der arme menschen. Zij leven van de kleine vogelen, die de +goeden en eenvoudigen zijn.</p> +<p class="par">En de met sterren gekroonde Zeven riepen: „Liefde, +gerechtigheid, goedertierenheid!”</p> +<p class="par">En de zeven spoken grijnsden. En hunne stemmen geleken +op die van duizenden nachtuilen, die te gelijk krassen. En de Dood +sloeg hen met zijne zweep.</p> +<p class="par">En het schip vaarde op den vloed en sneed alles in twee: +booten, vaartuigen, mannen, vrouwlieden, kinderen. Op de zee weergalmde +het gejammer der slachtofferen, die riepen: „Genade!”</p> +<p class="par">En het roode schip ging over hen allen heen, terwijl de +grijnzende spoken krasten als nachtuilen.</p> +<p class="par">En de Dood dronk dit water, hetwelk rood zag. van +bloed.</p> +<p class="par">En toen het schip in de nevelen verdwenen was, hield het +gevecht op en verzwonden de met sterren gekroonde Zeven.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel en Nele zagen anders niets meer dan den +pikzwarten hemel, de holle, bruisende zee, de donkere wolken, die +voortgejaagd werden boven het lichtende water en, dichter bij, +bleekroode sterren.</p> +<p class="par">Het waren de lanteernen van de twee en twintig bodemen +der vloot. De zee en de donder lieten een dof gerol hooren.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel trok zachtjes aan de wacharmklok en +riep:—De Spaanjaard! De Spanjaard! Hij stevent op Vlissingen!</p> +<p class="par">En de kreet werd herhaald door geheel de Geuzenvloot. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14285" href="#xd21e14285" name= +"xd21e14285">420</a>]</span></p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide tot Nele:</p> +<p class="par">—Een grijze tint kleurt de zee en den hemel. De +lanteernen flikkeren nog slechts zwak; de ochtendschemering breekt aan, +de wind wordt frisscher, de baren werpen heur schuim over ’t dek +van de schepen, een felle regen valt, doch eindigt weldra, de zon +verrijst in volle gloor en verguldt de toppen der golven: dat is uw +glimlach, Nele, frisch als het krieken van den morgen, zacht als de +straal van de rijzende zon.</p> +<p class="par">De twee en twintig bodemen varen voorbij; op de schepen +der Geuzen hoort men trommels en pijpen; Lumey roept: „In name +des Prinsen, op jacht!” Ewoud Pietersen Worst, schout-bij-nacht, +roept: „In name van Zijne Hoogheid, den Prins van Oranje en +messire den admiraal, op jacht!” Op al de schepen: op de +<i>Johanna</i>, den <i>Zwaan</i>, de <i>Anne-Mie</i> den <i>Geus</i>, +het <i>Eedverbond</i>, den <i>Egmond</i>, den <i>Hoorn</i>, den +<i>Willem de Zwijger</i>, roepen al de kapiteins: „In name van +Zijne Hoogheid, den Prins van Oranje en messire den admiraal, op +jacht!”</p> +<p class="par">—Op jacht! Vive Le Geus! roepen de soldaten en de +matrozen.</p> +<p class="par">De hulk van Treslong, op dewelke Uilenspiegel diende, en +<i>den-Briel</i> genaamd, van dichtbij gevolgd door de <i>Johanna</i>, +den <i>Zwaan</i> en den <i>Geus</i>, bemachtigt vier Spaansche bodemen. +De Geuzen werpen al wat Spaansch is in ’t water, nemen de +Nederlanders gevangen, ledigen de vaartuigen als eierdoppen en laten +ze, zonder masten of zeilen, dobberen in de reede. Daarna achtervolgen +zij de achttien andere bodemen. De wind waait geweldig uit het gat van +Antwerpen, de muur der snelle vaartuigen buigt in het water van den +stroom, onder ’t gewicht van de zeilen, die gezwollen staan als +de kaken eens monniks bij den wind die waait uit de keuken; de +Spaansche bodemen varen snel; de Geuzen achtervolgen ze tot in de reede +van Middelburg, onder het vuur van de forten. Daar ontstaat een bloedig +gevecht; de Geuzen, met hun enterbijlen in de hand, springen op het dek +van de schepen, welke weldra vol liggen met afgekapte armen en beenen, +die men, na het gevecht, bij manden in den vloed werpen moet. De forten +schieten naar hen; zij lachen er mee, en onder den kreet van: +„Vive le Geus”, nemen zij in de Spaansche bodemen, kruit, +kanonnen, kogels en koren. Als de vaartuigen geledigd zijn, verbranden +zij die; dan varen zij naar Vlissingen, en laten ze walmen en +uitbranden in de reede.</p> +<p class="par">Van daar zullen zij mannen zenden, die Zeelands en +Hollands dijken zullen doorsteken, nieuwe schepen zullen helpen maken, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14335" href="#xd21e14335" name= +"xd21e14335">421</a>]</span>en namelijk de vliebooten van honderd +veertig ton, die tot twintig gegoten ijzeren stukken voeren.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.12" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Het sneeuwt op de schepen. Heinde en ver is de +lucht wit, en zonder ophouden valt de sneeuw immer door in het zwarte +water, in hetwelk zij smelt.</p> +<p class="par">Het sneeuwt op het land: wit zijn de wegen, ook wit de +flauwe schimmen der ontbladerde boomen. Geenerlei gerucht is te hooren, +tenzij het verre gelui van Haarlems klokken, die het uur slaan, en van +den blijden beiaard, die in de dikke lucht zijn gesmoorde tonen +zendt.</p> +<p class="par">Luidt niet, klokken; speel uw zachte, eenvoudige +deuntjes niet, beiaard: don Frederik nadert, de zoon van den bloedigen +hertog. Hij komt op u af, gevolgd van vijf en dertig vendels +Spanjaarden, uwe doodvijanden, Haarlem, o stede van vrijheid; twee en +twintig vendels Walen, achttien vendels Duitschers, achthonderd +peerden, een machtig geschut volgen hem. Hoort gij op de wagens het +geknars van het doodend ijzer? Falkonetten, slangen, donderbussen met +wijden mond, dat alles is voor u, Haarlem. Luidt niet, klokken; werp uw +blijde tonen niet meer in de met sneeuw bezwangerde lucht, lustige +beiaard.</p> +<p class="par">—Wij, klokken, zullen luiden; ik, beiaard, ik zal +zingen en mijn stoute tonen werpen in de met sneeuw bezwangerde lucht. +Haarlem is de stad van de dappere harten, de kloekmoedige vrouwen. Van +de hoogte heurer torens ziet zij, zonder vrees, de zwarte drommen der +beulen, als helsche mieren naderen, met golvende bewegingen: +Uilenspiegel, Lamme en honderd Watergeuzen zijn binnen heure muren. +Hunne vloot kruist op het meer.</p> +<p class="par">—Laat ze komen! zeggen de inwoners; wij zijn maar +poorters, visschers, zeelieden en vrouwen. De zoon van den hertog van +Alva wil, naar hij zegt, om onze stede binnen te komen, geen andere +sleutels dan zijne donderbus. Dat hij, als hij kan, die zwakke poorten +opene: daarachter zal hij mannen vinden. Luidt, klokken; werp uw blijde +tonen in de met sneeuw bezwangerde lucht, beiaard!</p> +<p class="par">... Wij hebben slechts zwakke muren en onze grachten +zijn gemaakt naar de oude wijs. Veertien donderbussen braken hare zes +en veertigponders naar de Kruispoort. Stelt mannen daar, waar steenen +ontbreken. De nacht komt, een ieder werkt, ’t is alsof het kanon +zich hier nimmer hooren liet. Naar de Kruispoort <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e14352" href="#xd21e14352" name= +"xd21e14352">422</a>]</span>hebben zij zeshonderd tachtig bommen +geschoten; naar Sint-Janspoort, zeshonderd vijf en zeventig. Die +sleutels openen niet, want ziet, daarachter verheft zich een nieuw +bolwerk. Luidt, klokken; werp, beiaard, uw blijde tonen in de +bezwangerde lucht!</p> +<p class="par">... Het kanon beschiet, beschiet altoos de muren, +steenen springen er af, muurvlakken storten neer. De bres is breed +genoeg om eene compagnie in front door te laten. Zij schreeuwen: +„Bestorming! doodt! doodt!” Zij wagen de beklimming, zij +zijn met tienduizend; laat ze komen over de grachten met hunne bruggen. +Onze kanonnen staan gereed. Daar is de kudde, die moet sterven. Groet +hen, kanonnen der vrijheid! Zij groeten: de kettingkogels, de +stormhoepels, de brandende pikkransen vliegen en fluiten, boren en +kappen in het gros der belegeraars, die nederzijgen of in wanorde +vluchten. Vijftienhonderd dooden vervullen de grachten. Luidt, klokken, +en gij, beiaard, werp uw blijde tonen in de bezwangerde lucht!</p> +<p class="par">... Komt terug ter bestorming! Zij durven niet. Zij +beginnen opnieuw te schieten en te mineeren. Wij ook, wij kennen de +kunst van de mijn. Steekt, steekt de wiek aan onder henzelven; loopt, +wij krijgen een prachtig vuurwerk te zien. Vierhonderd Spanjolen +vliegen in de lucht! Dat is de weg niet naar de eeuwige vlammen. O, wat +blijde dans bij het zilveren geluid onzer klokken, bij de lustige +muziek van den beiaard!</p> +<p class="par">... Ze weten dus niet, dat de prins waakt over ons, dat +ons, alle dagen, langs goedbewaakte wegen, sledevrachten koren en +buskruit geworden; koren voor ons, buskruit voor hen. Waar zijn hunne +zeshonderd Duitschers, die wij doodden en verdronken in ’t +Haarlemmermeer? Waar zijn de elf vendels, die wij hun namen, de zes +donderbussen en de vijftig ossen? Wij hadden één +ringmuur, nu hebben wij er twee. De vrouwen zelven vechten mede, en +Kenau Hasselaar voert heure dappere zusteren aan. Komt, beulen, komt in +onze straten, de kinderen zullen u de knieën doorsnijden met hunne +mesjes. Luidt, klokken, en gij, beiaard, werp uw blijde tonen in de +bezwangerde lucht!</p> +<p class="par">... Maar het geluk is met ons niet. De vloot van de +Geuzen wordt verslagen op het meer. Zij zijn verslagen, de troepen, die +de Prins van Oranje ons zond. Het vriest, het vriest bitter. Geene hulp +meer! Sedert vijf maanden, wederstaan wij met duizend man tegen +tienmaal zooveel. Nu moeten wij met de beulen onderhandelen. Maar zal +hij van onderhandeling willen hooren, die bloedige hertog, die onzen +val heeft gezworen? Laat ons een <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e14362" href="#xd21e14362" name="xd21e14362">423</a>]</span>uitval +wagen met al onze soldaten: misschien banen zij zich een weg door de +vijandelijke drommen. Maar de vrouwen staan aan de poorten, uit vrees +dat men heur alleen de stede late bewaken. Luidt niet meer, klokken; +werp uw blijde tonen in de lucht niet meer, beiaard.</p> +<p class="par">... Nu zijn wij in de Zomermaand, het hooi riekt lekker, +het koren rijpt in de zonne, de vogelen zingen: vijf maanden lang +hadden wij honger; de stede is in rouw; wij zullen allen uit Haarlem +trekken, de busschutters aan ’t hoofd om den weg te banen, de +vrouwen, de kinderen en de magistraat daarachter, gevolgd door het +voetvolk, dat waakt op de bres. Een brief, een brief van den zoon van +den bloedigen hertog! Is ’t de dood, dien hij ons meldt? neen, +’t is het leven aan allen, die zijn in de stede. O, onverbeide +genade, o leugen wellicht! Zult ge nog zingen, blijde beiaard? Zij +komen de stede binnen....</p> +<p class="par">Uilenspiegel, Lamme en Nele hadden den dos van de +Duitsche soldaten aangetrokken, die met hen, ten getale van zeshonderd, +opgesloten waren in het Augustijnerklooster.</p> +<p class="par">—Vandaag zullen wij sterven, zei Uilenspiegel +stille tot Lamme. En aan zijne borst drukte hij het liefelijke lichaam +van Nele, die huiverde van schrik.</p> +<p class="par">—Laas! mijne vrouw, nimmermeer zal ik ze zien, +zeide Lamme.</p> +<p class="par">Maar wellicht redden die kleederen van Duitsche soldaten +ons ’t leven?</p> +<p class="par">Uilenspiegel schudde het hoofd om te bedieden, dat hij +aan geene genade geloofde.</p> +<p class="par">—Ik hoor het gerucht van de plundering niet, zeide +Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Volgens de overeenkomst, hebben de poorters de +plundering en het leven afgekocht, mits de somme van tweehonderd +veertigduizend gulden. Binnen twaalf dagen moeten zij honderdduizend +gulden in klinkende munte betalen, en de rest drie maanden later. Aan +de vrouwen werd bevolen de wijk te nemen in de kerken. Zij gaan +ongetwijfeld de slachting beginnen. Hoort gij de galgen en schavotten +optimmeren?</p> +<p class="par">—Ha! wij zullen sterven! sprak Nele; ik heb +honger.</p> +<p class="par">—Ja, sprak Lamme stille tot Uilenspiegel, de zoon +van den bloedigen hertog heeft gezeid, dat wij, uitgehongerd zijnde, +gedwee naar de strafplaats zullen tiegen.</p> +<p class="par">—Ik heb zoo’n honger! sprak Nele. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14390" href="#xd21e14390" name= +"xd21e14390">424</a>]</span></p> +<p class="par">’s Avonds kwamen soldaten, en zij deelden een +brood voor zes man uit.</p> +<p class="par">—Driehonderd soldaten werden gehangen op de Markt, +zeiden zij. Weldra is ’t uwe beurt. Geuzen en galgen hooren immer +bijeen.</p> +<p class="par">Den volgenden avond, kwamen zij nog met een brood voor +zes man.</p> +<p class="par">—Vier hoogpoorters, zeiden zij, werden onthalsd. +Tweehonderd acht en veertig soldaten werden twee aan twee gebonden en +in de zee gesmeten. De krabben zullen vet zijn dees jaar. Gij hebt geen +goede tronie, gijlie, sedert den 7n van Hooimaand, dat gij hier zijt. +Wat zijn zij slokkers en dronkaards, die inwoners der Nederlanden! wij, +Spanjaarden, generen ons met eenige vijgen voor ons avondmaal.</p> +<p class="par">—’t Is zeker daarom, antwoordde +Uilenspiegel, dat gij overal bij de poorters uw vier eetmalen met +vleesch, gevogelte, vla, wijn en confituur eischt; en melk om het +lichaam van uwe <i>muchachas</i> te wasschen, en wijn om de pooten uwer +peerden te baden?</p> +<p class="par">Den 18n van Hooimaand zeide Nele:</p> +<p class="par">—Mijne voeten zijn nat; wat is dit?</p> +<p class="par">—’t Is bloed, zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">’s Avonds kwamen de soldaten opnieuw met hun brood +voor zes man.</p> +<p class="par">—Daar waar de koorde niet volstaat, doet het +zweerd het werk, zeiden zij. Drijhonderd soldaten en zeven en twintig +poorters, die de stede meenden te ontvluchten, wandelen nu in de helle, +met hun hoofd onder hunnen arm.</p> +<p class="par">’s Anderen daags stroomde het bloed opnieuw in het +klooster; de soldaten kwamen geen brood brengen, maar alleenlijk naar +de gevangenen kijken en zeggen:</p> +<p class="par">—De vijfhonderd Walen, Engelschen en Schotten, die +gisteren onthalsd werden, hadden een betere tronie. Dezen hebben +honger, gewis; doch wie dan zou sterven van honger, ten ware de +Geus?</p> +<p class="par">En, inderdaad, allen bleek, mager ontdaan en bibberend +van koorts, stonden zij daar lijk spoken.</p> +<p class="par">Den 16n van Oogstmaand, om vijf uren’s avonds, +kwamen de soldaten lachend binnen en zij gaven hun brood, kaas en bier. +Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Dit is ons doodmaal.</p> +<p class="par">Te tien uren kwamen vier vendrigs; de hoplieden deden de +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14427" href="#xd21e14427" name= +"xd21e14427">425</a>]</span>poorten van vier kloosters openen en +bevalen den gevangenen gevieren achter de pijpen en trommels te gaan, +tot aan de plaats, waar men hen zou doen stilstaan. Sommige straten +waren rood van ’t bloed; en zij stapten naar ’t +Galgeveld.</p> +<p class="par">Hier en daar waren de weiden bemorst met plassen bloed; +overal was er bloed op de muren gespat. De raven kwamen bij zwermen van +alle kanten; de zonne verborg zich in een bed van dampen, de hemel was +nog helder, en in het diepste deszelven ontwaakten schuchter de +sterren. Eensklaps hoorden zij een hertverscheurend gehuil.</p> +<p class="par">De soldaten zeiden:</p> +<p class="par">—Die daar schreeuwen, zijn de Geuzen van het fort +Fuike, buiten de stad; men laat ze sterven van honger.</p> +<p class="par">—Wij ook, zeide Nele, wij gaan sterven.</p> +<p class="par">En zij weende.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Ha! zeide Lamme in ’t Vlaamsch,—de +soldaten van het geleide verstonden die mannelijke taal niet,—ha! +zeide Lamme, had ik dien bloedigen hertog onder handen en kon ik hem, +tot zijne kroenge er van berst, alle die koorden, galgen, pijnbanken, +foltertuigen, gewichten en Spaansche leerzen doen eten; kon ik hem doen +drinken al het bloed, dat door hem werd vergoten; kon ik, na duizenden +folteringen, hem het hert uit de borst rukken en hem dit rot en giftig +ingewand rauw doen eten! Dan zou hij voorzeker, van het leven naar den +dood tiegend, in de solferkolk vallen, alwaar de duivel het hem zonder +ophouden gelieve te doen eten en nog te doen eten. En aldus tot in de +eeuwigheid der eeuwigheden!</p> +<p class="par">—Amen! zeiden Uilenspiegel en Nele.</p> +<p class="par">—Maar ziet gij niets? vroeg zij.</p> +<p class="par">—Neen, sprak Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—In ’t Westen zie ik, zeide zij, zeven +mannen en vrouwen in eenen kring gezeten. Een der mannen is gekleed in +het purper en draagt een gouden kroon op het hoofd. Hij schijnt de +hoofdman der anderen, die allen in lompen en vodden gehuld zijn. In het +Oosten zie ik een andere groep van zeven komen: insgelijks aangevoerd +door iemand, ook gekleed in het purper, doch zonder kroon op het hoofd. +En zij gaan op tegen die van het Westen. En zij vechten tegen hen in de +wolken; maar nu zie ik niets meer.</p> +<p class="par">—De Zeven, zei Uilenspiegel. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e14454" href="#xd21e14454" name= +"xd21e14454">426</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik hoor, zeide Nele, omtrent ons in het loover, +eene stem, zacht als een ademtocht, neuren:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Door den krijg en het vuur</p> +<p class="line">Door de lansen en zwaarden,</p> +<p class="line xd21e3414">Zoek;</p> +<p class="line">In den dood en het bloed</p> +<p class="line">In de puinen en tranen,</p> +<p class="line xd21e3414">Vind.</p> +</div> +<p class="par first">—Anderen dan wij zullen de verlossers van +Vlaanderen wezen, antwoordde Uilenspiegel. De nacht is zwart, en +’k zie de Spaansche huurlingen fakkels aansteken. Wij zijn +omtrent het Galgeveld. O, mijn zoete vriendinne, waarom zijt gij niet +ginder gebleven? Hoort gij niets meer, Nele?</p> +<p class="par">—’t Doet, zeide zij, een wapengekletter in +het koren. En ziet gij, op de gindsche heuvelen, aan het einde van den +wegel, dien wij begaan, den rooden gloed niet van fakkels, die +flikkeren op het staal van de wapenen? Ik zie de lichtjes van de wieken +der bussen. Slapen onze wachters of zijn zij met blindheid geslagen? +Hoort gij dien donderslag? Ziet gij de Spanjolen vallen onder de +kogels? Hoort gij: „Vive le Geus!” Met de piek vooruit, +stormen zij den wegel op. Langsheen de heuvelen dalen zij beneden met +zwaaiende bijlen.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">—Vive le Geus! riepen Lamme en Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Daar, zei Nele, daar zijn soldaten, die ons +wapenen langen. Neem aan, Lamme, neem aan, mijn beminde. Vive le +Geus!</p> +<p class="par">—Vive le Geus! riepen al de gevangenen.</p> +<p class="par">—De bussen houden niet op met schieten, zeide +Nele, de Spanjolen vallen als vliegen, verlicht als ze zijn door den +gloed van de toortsen. Vive le Geus!</p> +<p class="par">—Vive le Geus! riepen de wakkere redders.</p> +<p class="par">—Vive le Geus! riepen Uilenspiegel en de +gevangenen. De Spanjolen zijn omsloten in eenen kring van vuur. Slaat +dood! Slaat dood! Geen enkele ontsnappe! Slaat dood! geene genade, geen +kwartier! En nu trekken wij, met pak en zak, naar Enkhuizen. Wie heeft +de zijden en lakensche kleederen van onze beulen? Wie heeft hunne +wapenen?</p> +<p class="par">—Allen! Wij allen! riepen zij. Vive le Geus!</p> +<p class="par">En, inderdaad, zij trokken naar Enkhuizen, alwaar zij de +met hen verloste Duitschers deden blijven, om de stede te bewaken. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14491" href="#xd21e14491" name= +"xd21e14491">427</a>]</span></p> +<p class="par">En Lamme en Nele en Uilenspiegel keerden naar hunne +schepen terug. En weer zongen zij op de vrije zee: Vive le Geus!</p> +<p class="par">En zij kruisten in de reede van Vlissingen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.13" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Daar was Lamme weder vroolijk gestemd. Hij kwam +geerne aan land, en joeg toen ossen, schapen en ganzen op, lijk anderen +jacht maken op hazen, herten en ortolanen.</p> +<p class="par">En hij was niet alleen voor die voedzame jacht. Het deed +deugd de jagers te zien terugkomen met Lamme aan hunne spits: het +hoornvee trokken zij voort, terwijl zij het gewold en gevederd vee +vóór zich dreven en op de punt hunner gaffels kiekens, +kapoenen en kalkoenen droegen, niettegenstaande het verbod van den +Prins.</p> +<p class="par">En toen gastreerde men blijde op de schepen. En Lamme +sprak:</p> +<p class="par">—De geur der sausen stijgt tot in den hemel, +alwaar hij de santen verblijdt, die geerne ons maal kwamen deelen.</p> +<p class="par">Terwijl zij in de reede kruisten, kwam eene +koopvaardijvloot van Lissabon, welker gezagvoerder niet wist, dat +Vlissingen in de macht der Geuzen gevallen was. Men beveelt hem het +anker te werpen, de vloot wordt omsingeld. Vive le Geus! Pijpen en +trommen bevelen de entering; de kooplieden hebben kanonnen en pieken, +bijlen en bussen.</p> +<p class="par">Bommen en kogelen regenen op de schepen der Geuzen. +Hunne busschutters, verborgen in de schans rondom den grooten mast, +vellen, zonder gevaar voor zich zelven, bij elk schot eenen man neer. +De kooplieden vallen als vliegen.</p> +<p class="par">—Helpt mij, vrienden! zeide Uilenspiegel tot Lamme +en Nele. Daar zijn specerijen, juweelen, kostbaarheden, suiker, +muskaatnoten, kruidnagelen, gember, realen, dukaten, schoone, blinkende +gouden lammeren. Daar zijn meer dan vijfhonderd duizend geldstukken. De +Spanjool betaalt de kosten des oorlogs. Laat ons drinken! Zingen wij de +misse der Geuzen, dat is het gevecht!</p> +<p class="par">En Uilenspiegel en Lamme liepen overal rond lijk +leeuwen. Buiten het bereik van de kogels, speelde Nele op de pijp, in +de schans. Heel de vloot werd genomen.</p> +<p class="par">Als de dooden geteld werden, vond men er duizend langs +de zijde der Spanjaards, driehonderd langs den kant van de Geuzen; +onder hen bevond zich de kok van de vlieboot <i>den Briel</i>.</p> +<p class="par">Uilenspiegel vroeg om voor Treslong en de matrozen te +spreken, <span class="pagenum">[<a id="xd21e14522" href="#xd21e14522" +name="xd21e14522">428</a>]</span>hetwelk Treslong hem geerne toestond. +En hij hield hun de volgende rede:</p> +<p class="par">—Messire kapitein en gij, maats, wij hebben daar +vele specerijen geërfd, en Lamme, onze dikzak, hier tegenwoordig, +vond steeds dat de arme doode, die dáár ligt,—God +hebbe zijne ziel,—niet ervaren genoeg was in de konsten van +zieden en braden. Zoo gij hem als kok wildet aanstellen, zou hij u +hemelsche stoverije en goddelijke soezels bereiden.</p> +<p class="par">—Wij willen, zeiden Treslong en de anderen; Lamme +zal de kok van het schip zijn. Hij zal den grooten pollepel voeren, om +de scheepsjongens van zijne sausen te jagen.</p> +<p class="par">—Messire kapitein, gezellen en vrienden, sprak +Lamme, ik ween van geluk, want die groote onderscheiding verdien ik +niet. Doch, vermits gij u tot mijne onweerdigheid wilt richten, neem ik +de edele bediening aan van meester in de konsten van zieden en braden +op de wakkere vlieboot <i>den Briel</i>; doch ik bid u ootmoediglijk +mij wel te willen belasten met het opperbevelhebberschap over de +keuken, zoodanig dat uw kok—dat ben ik,—bij recht, wet ende +macht, een iegelijk kunne beletten eens andermans portie te komen +eten.</p> +<p class="par">Treslong en de anderen riepen:</p> +<p class="par">—Leve Lamme! gij hebt recht, wet ende macht!</p> +<p class="par">—Doch, zeide hij, nog een nederige bede moet ik u +doen: ik ben vet, groot en struisch, diep is mijn buik, diep mijne +maag; mijn arme vrouw—God geve ze mij weder—placht mij +altijd twee portiën te geven, in stede van eene: verleent mij +dezelfde gunste.</p> +<p class="par">Treslong, Uilenspiegel en de matrozen zeiden:</p> +<p class="par">—Gij krijgt dobbel rantsoen, Lamme.</p> +<p class="par">En Lamme, die plotseling weemoedig werd, zeide:</p> +<p class="par">—Mijne vrouw, mijn liefste vriendin! als iets +vermag mij over onze scheiding te troosten, zal het, bij het uitoefenen +mijner bediening, het aandenken wezen aan uw goddelijke keuken in onze +halle vol liefde.</p> +<p class="par">—Gij moet den eed afleggen, mijn zoon, zei +Uilenspiegel. Men brenge den grooten pollepel en den grooten koperen +ketel, op dewelken Lamme moet zweren.</p> +<p class="par">—Bij God, sprak Lamme, dewelke mij helpe, zweer ik +getrouwheid aan Zijn Hoogheid den Prins van Oranje, gezeid den Zwijger, +dewelke in naam des konings de provinciën Holland en Zeeland +bestiert, getrouwheid aan messire Lumey, admiraal-bevelhebber +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14553" href="#xd21e14553" name= +"xd21e14553">429</a>]</span>onzer edele vloot, en aan messire Treslong, +schout-bij-nacht en kapitein van het schip <i>den Briel</i>; ik zweer, +volgens de costumen en gebruiken der groote koks uit de oudheid en +naarvolgens de schoone boeken met platen, die zij over de edele +kookkunst nagelaten hebben, zoo goed als mij mogelijk is, de vleezen, +kiekens, ganzen, mitsgaders kalkoenen te bereiden, die Fortuna ons zal +zenden; ik zweer te zullen voeden: den gezegden messire kapitein +Treslong, zijn stuurman, wezende mijn vriend Uilenspiegel, en u allen, +bootsman, loods, schieman, maats, soldaten, kanonniers, keldermeester, +scheepsmaker, lijfjonker van den kapitein, chirurgijn, hoornblazer, +matrozen en wie ook genaamd. Is het gebraad te rauw, heeft het +gevogelte geen smakelijk uitzicht; verspreidt de soep een flauwen geur, +wat de voorbode is eener slechte spijsvertering; zet de geur van de +sausen u niet aan in de keuken te dringen, behoudens mijn oorlof +nochtans; maak ik u niet allen blijmoedig en wel te pas, dan zal ik +mijn edel ambt nederleggen, mij onbekwaam oordeelende langer in de +keuken te tronen. Zoo helpe mij God en zijne santen in deze wereld en +ook in de andere!</p> +<p class="par">—Leve onze kok, riepen zij, de koning der keuken, +de keizer der stoverije. ’s Zondags krijgt hij drij portiën +in stede van twee!</p> +<p class="par">En Lamme werd kok op <i>den Briel</i>. En terwijl zijn +lekkere soep op het vuur stond, ging hij fier, met den pollepel op den +schouder, eene handwijl aan de keukendeur staan.</p> +<p class="par">En ’s Zondags kreeg hij zijne drij +portiën.</p> +<p class="par">Als de Geuzen met den vijand handgemeen werden, bleef +hij geerne in zijne braderij; doch van tijd tot tijd klom hij naar +boven, om eenige malen zijne bus af te vuren, na hetwelk hij schielijk +weer naar beneden ging, om op zijne gerechten te passen.</p> +<p class="par">Als een trouw kok en een dapper soldaat, werd hij +hertelijk bemind door een iegelijk.</p> +<p class="par">Maar niemand mocht in zijne keuken komen. Want dan werd +hij uiterst grammoedig, en sloeg hij met zijnen pollepel gelijk de +duivel op Geeraard.</p> +<p class="par">En wederom werd hij geheeten: Lamme de Leeuw.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.14" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Bij zonneschijn, bij regen, bij sneeuw, bij hagel, +’s winters en ’s zomers, dobberen de schepen der Geuzen op +het ruime sop.</p> +<p class="par">Alle zeilen bijgezet, gelijk zwanen, blanke zwanen der +vrijheid. <span class="pagenum">[<a id="xd21e14582" href="#xd21e14582" +name="xd21e14582">430</a>]</span></p> +<p class="par">Wit voor de vrijheid, blauw voor de grootheid, oranje +voor den Prins, is de standaard der fiere bodems.</p> +<p class="par">Alle zeilen bijgezet! alle zeilen bijgezet, varen de +wakkere schepen; de golven klotsen er tegen, de baren besproeien ze met +schuim.</p> +<p class="par">Zij varen, zij wiegen, zij vliegen op den stroom, de +fiere schepen der Geuzen, met de zeilen in ’t water, snel als de +wolken gejaagd door den Noordenwind. Hoort gij hoe hun voorsteven +klieft door de baren? God der vrije mannen, vive le Geus!</p> +<p class="par">Huiken, vliebooten, boeiers, poonen, vlug als de wind, +die het orkaan met zich voert: als de wolk, die den bliksem met zich +draagt. Vive le Geus!</p> +<p class="par">Boeiers en poonen, platboomde vaartuigen glijden op den +vloed. De golven zuchten onder hunne kiel, als zij recht +vóór zich stevenen, met den moorddadigen muil hunner +slang open op de voorplecht. Vive le Geus!</p> +<p class="par">Alle zeilen bijgezet! alle zeilen bijgezet, varen de +wakkere schepen; de golven klotsen er tegen, de baren besproeien ze met +schuim.</p> +<p class="par">Bij dag en bij nacht, bij regen, bij hagel en sneeuw, +varen zij op de wateren. Christus lacht hen toe in de wolk, in de zon, +in de sterre. Vive le Geus!</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.15" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De bloedige koning kreeg tijding van hunne +zegepralen. De dood beloerde dien beul, wiens lichaam opgevreten werd +door de wormen. Door de gangen van ’t kasteel van Valladolid +sleepte hij, ziekelijk en terugstootend, zijn gezwollen voeten en zijn +loodzware beenen. Nimmer neurde hij een liedeken, de wreedaardige beul; +als de Oosterkim kleurde, lachte hij niet, en als de zonne zijn rijk +verlichtte als met een glimlach des Heeren, voelde hij geen de minste +vreugd in zijn hert.</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel, Lamme en Nele zongen als lijsters, +waagden bestendig hun leven; God schiep den dag en zij gingen er door, +en zij vonden meer genoegen in het uitdooven van eenen brandstapel, dan +de zwarte koning vreugde smaakte in het verbranden van gansch eene +stad.</p> +<p class="par">In dien tijd ook was Willem de Zwijger, Prins van +Oranje, gedwongen messire Lumey, graaf van der Marck, zijnen graad van +admiraal te ontnemen, uit oorzake van de ijselijke wreedheden, die hij +bedreef. Hij benoemde messire Bouwen Ewoutsen Worst in zijne plaats. +Hij zag mede naar middelen uit om den boeren het koren te betalen, dat +de Geuzen hadden genomen; om de <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e14606" href="#xd21e14606" name= +"xd21e14606">431</a>]</span>gedwongen schattingen terug te geven, die +door dezen gelicht waren; om den Roomschen, gelijk een iegelijk, de +vrije beoefening van hunnen godsdienst te schenken, zonder vervolging +of nadeel.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.16" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Op de schepen der Geuzen, onder den helderen +hemel, op de schuimende golven, weerklinken pijpen en doedelzakken, +klokken de flesschen, rinkelen de klinkaards, flikkeren de bussen der +geweren.</p> +<p class="par">—Nu, sprak Uilenspiegel, slaat op de trom van de +zege, slaat de trom van de vreugde! Vive le Geus! Spanje is verslagen, +de vampier is getemd. Aan ons de zee, Brielle is genomen! Aan ons heel +de kust van Nieuwpoort tot Helder, met Oostende, Blankenberge, de +Zeeuwsche eilanden, de monden der Schelde, de monden der Maas, de +monden van den Rijn! Aan ons Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, +Rottum en Borkum.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Aan ons Delft, Dordrecht! ’t Is een loopend +vuur. God houdt de vuurlont. De beulen verlaten Rotterdam. Het vrije +geweten, lijk een leeuw met klauwen en tanden van gerechtigheid, neemt +het graafschap Zutfen, de steden Deutekom, Doesburg, Goor, Oldenzaal +en, in de Veluwe, Hattem, Elburg en Harderwijk.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... ’t Is klaar, ’t is als de bliksem: +Kampen, Zwolle, Hasselt, Steenwijk vallen in onze handen met Oudewater, +Gouda en Leiden.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Aan ons Buren, Enkhuizen! Ja, Amsterdam, +Schoonhoven, Middelburg zijn nog in onze macht niet. Doch alles komt op +tijd voor geduldige klingen.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Laat ons Spaanschen wijn drinken! Laat ons drinken +uit de kelken, uit dewelke zij het bloed van de slachtoffers dronken: +Wij gaan langs de Zuiderzee, langs stroomen, rivieren en vaarten; wij +hebben Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland; wij zullen ook Oost- en +West-Friesland nemen; Brielle zal de wijkplaaats wezen voor onze vloot, +de bakermat der vrijheid.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Hoor, Vlaanderen, geliefde vadergrond, hoor den +kreet van wrake weerklinken! Men slijpt de wapenen, men zet de zweerden +aan op den steen. Allen bewegen zich, trillen als de snaren eener harp +bij den warmen ademtocht, adem van de zielen, die stijgt uit de putten, +uit de brandstapels, uit de bloedige <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e14625" href="#xd21e14625" name="xd21e14625">432</a>]</span>lijken +der slachtofferen. Allen: Henegouwen, Brabant, Luxemburg, Limburg, +Namen, Luik, de vrije, vurige stede, allen! Het bloed kiemt en rijst. +De oogst is rijp voor de zeis.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Aan ons de Noordzee, de wijde zee van het Noorden! +Aan ons de goede kanonnen, de slanke schepen, het stoutmoedige heir van +de dappere zeelieden: edelen, poorters en arbeiders, die de vervolging +ontvluchten. Aan ons, allen, die vereenigd opstaan voor het werk van de +vrijheid.... Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Waar zijt gij, Philippus, bloedige koning? Gedekt +met den heiligen hoed,—geschenk van den paus,—vloekt en +tiert gij. Slaat op de trom van vreugde!... Vive le Geus! Laat ons +drinken!</p> +<p class="par">... De wijn stroomt in de gouden kelken. Drinkt blijde +een heildronk. De priesterkleeren, dewelke die ruwe mannen bedekken, +zijn nat van het roode druivensap; de Roomsche banieren wapperen in den +wind. Eeuwige muziek! komaan, pijpen, doedelzakken, trommels, zingt nu +de lofzang der zege.... Vive le Geus!</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.17" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen was men in de Wintermaand, dat is de maand +van de wolven. Een scherpe regen viel als naalden in den vloed neder. +De Geuzen kruisten in de Zuiderzee. Bij trompetgeschal ontbood messire +de admiraal op zijn schip de gezagvoerders der hulken en vliebooten, en +samen met hen ook Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Nu, zei de admiraal, eerst tot dezen sprekend, de +Prins wil uw goede en trouwe diensten erkennen en benoemt u tot +gezagvoerder op het vaartuig <i>den Briel</i>. Hier hebt gij uwe +aanstelling op perkament.</p> +<p class="par">—God zegene U, heer admiraal, antwoordde +Uilenspiegel; ik zal zoo goed gezag voeren als mij mogelijk is, en +aldus gezag voerende, hoop ik wel, met Gods hulp, Spanje het +gezagvoerderschap te ontnemen over Vlaanderen en Holland: ik wil zeggen +over Zuid- en Noord-Nederland.</p> +<p class="par">—Goed zoo, zei de admiraal. En nu, voegde hij er +bij, tot al de aanwezigen sprekend: moet ik u zeggen, dat die van het +katholieke Amsterdam van zins zijn Enkhuizen te belegeren. Zij zijn nog +het IJ niet uitgevaren: wij zullen kruisen vóór deze +vaart, zoodat wij ze sluiten, en elken bodem overvallen, die zijnen +romp in de Zuiderzee durft vertoonen.</p> +<p class="par">Zij antwoordden:</p> +<p class="par">—Wij zullen ze in den grond boren!... Vive le +Geus! <span class="pagenum">[<a id="xd21e14651" href="#xd21e14651" +name="xd21e14651">433</a>]</span></p> +<p class="par">Toen Uilenspiegel weder op zijn schip was gestegen, deed +hij zijne matrozen en soldaten vergaderen op het dek en deed hun kond +van de woorden des admiraals.</p> +<p class="par">Zij antwoordden:</p> +<p class="par">—Wij hebben vleugelen, dat zijn onze zeilen; +schaatsen, dat zijn de kielen onzer schepen; reuzenhanden, dat zijn +onze enterhaken. Vive le Geus!</p> +<p class="par">De vloot vertrok en kruiste vóór +Amsterdam, op eene mijl van het strand, zoodanig dat geen schip kon +binnen- of buitenvaren, als zij het niet wilde.</p> +<p class="par"></p> +<div class="figure xd21e14662width"><img src="images/pl22.jpg" alt= +"De groote Geus verrijst op deze wereld! (Blz. 485)." width="500" +height="720"> +<p class="figureHead">De groote Geus verrijst op deze wereld! (Blz. +485).</p> +</div> +<p class="par"></p> +<p class="par">Den vijfden dag hield het op met regenen; de wind woei +scherper in den helderen hemel; die van Amsterdam verroerden zich +niet.</p> +<p class="par">Eensklaps zag Uilenspiegel zijn vriend den kok op het +dek stormen en den scheepsjongen—een jongen snaak, ervaren in de +Fransche en in de Vlaamsche taal, maar nog meer in het +smullen—achternazetten, met zijn grooten houten pollepel in de +hand.</p> +<p class="par">—Nietdeug, zeide Lamme, duchtig met zijnen +stoklepel slaande, dacht gij dan, zonder eenige straf, voorbarig mijne +stoverije op te peuzelen? Klim hoog in den mast en zie of er nog geene +beweging komt op de schepen van Amsterdam; wilt ge wèldoen?</p> +<p class="par">Maar de jongen antwoordde:</p> +<p class="par">—Wat zult ge mij geven?</p> +<p class="par">—Meent gij, dat ik u zal betalen +vóór dat gij gewerkt hebt? Dievengebroed, als gij niet +omhoog klimt, laat ik u geeselen. En uw Fransch zal u niet redden.</p> +<p class="par">—’t Is een schoone tale, zeide de knaap, +tale van minne en van oorlog.</p> +<p class="par">En hij klom in den mast.</p> +<p class="par">—Wel luiaard? vroeg Lamme.</p> +<p class="par">De scheepsjongen antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik zie niets in de stad noch op de schepen.</p> +<p class="par">En beneden gekomen, sprak hij:</p> +<p class="par">—Betaal mij nu.</p> +<p class="par">—Houd het gestolene voor uwe moeite, antwoordde +Lamme; maar het zal niet gedijen: voorzeker spuwt gij het uit.</p> +<p class="par">De jongen, die weder in den mast was geklommen, riep +eensklaps:</p> +<p class="par">—Lamme! Lamme! daar sluipt een dief in uwe +keuken!</p> +<p class="par">—Daar is geen nood van, antwoordde Lamme, de +sleutel steekt in mijne tassche. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e14701" href="#xd21e14701" name="xd21e14701">434</a>]</span></p> +<p class="par">Toen nam Uilenspiegel zijnen vriend ter zijde en +sprak:</p> +<p class="par">—Lamme, die groote kalmte van Amsterdam verontrust +mij. Zij voeren iets in hun schild.</p> +<p class="par">—Ik dacht er aan, zeide Lamme. Het water vervriest +in de kruiken in de schapraai; de kiekens zijn hard als hout; de +worsten gansch berijmd; de boter is als steen, de olie geklonterd, het +zout droog als zand in de zonne.</p> +<p class="par">—Vorst is op handen, zeide Uilenspiegel. Zij +zullen, in grooten getale, ons komen beschieten met donderbussen.</p> +<p class="par">Hij begaf zich naar het admiraalschip en zei daar wat +hij vreesde; de vlootvoogd antwoordde:</p> +<p class="par">—De wind blaast uit Engeland: we krijgen sneeuw, +maar geen vorst: keer terug naar uw schip.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel ging henen.</p> +<p class="par">’s Nachts woedde een hevige sneeuwstorm; maar +weldra blies de wind uit Noorwegen, de zee vroor toe, zij was effen als +een vloer. De admiraal zag dit schouwspel.</p> +<p class="par">In de vrees, dat die van Amsterdam de schepen in brand +zouden steken, beval hij den soldaten hunne schaatsen in gereedheid te +houden, voor het geval dat zij buiten en rondom de schepen moesten +vechten, en den kanonniers de kogels bij hoopen naast de affuiten te +leggen, de stukken te laden en de lonten gedurig in brand te +houden.</p> +<p class="par">Maar die van Amsterdam kwamen niet.</p> +<p class="par">En aldus zeven dagen lang.</p> +<p class="par">Tegen den avond van den zevenden dag beval Uilenspiegel, +dat een goed festijn gegeven werd aan de matrozen en soldaten, om hen +te wapenen tegen den scherpen wind, die woei uit het Noorden.</p> +<p class="par">Maar Lamme zeide:</p> +<p class="par">—Er blijft ons niets meer over dan beschuit en +kort bier.</p> +<p class="par">—Vive le Geus! zeiden zij. Dit zal ons een +vastenfestijn zijn, in afwachting van het uur van ’t gevecht.</p> +<p class="par">—Dat nog zoo gauw niet zal slaan, zeide Lamme. Die +van Amsterdam zullen komen om onze schepen te verbranden, maar dezen +nacht nog niet. Eerst zullen ze te hoop moeten komen rondom het vuur, +en daar menigen beker warmen wijn ledigen,—God verleene er +u,—vervolgens, als zij tot middernacht zullen beraadslaagd hebben +met kalmte, verstand en geduld, zullen zij beslissen morgen te +besluiten of zij, al dan niet, ons de toekomende week zouden aanvallen. +Morgen zullen zij, opnieuw <span class="pagenum">[<a id="xd21e14736" +href="#xd21e14736" name="xd21e14736">435</a>]</span>onder het drinken +van warmen wijn,—God verleene er u,—opnieuw met kalmte, +geduld en volle kannen beslissen dat zij een anderen dag zullen +vergaderen, ten einde uit te maken of het ijs, al dan niet, een groote +menigte kan dragen. En zij zullen het ijs doen onderzoeken door +deskundigen, dewelke hunne besluiten op perkament zullen neerschrijven. +Als zij die ontvangen en gelezen hebben, zullen zij daarover verslag +maken, waaruit zal blijken, dat het ijs een halve el dik is, dat het +sterk genoeg is om eenige honderden soldaten met donderbussen en +veldgeschut te dragen. Vervolgens opnieuw bijeenkomend, om met kalmte +en geduld, onder het drinken van menigen beker warmen wijn te +beraadslagen, <span class="corr" id="xd21e14738" title= +"Bron: zulllen">zullen</span> zij berekenen of het, om den wille van +den schat van Lissabon, dien wij hebben gekaapt, raadzaam is onze +schepen te bestormen of wel te verbranden. En, aldus besluiteloos, maar +dralend, zullen zij nochtans beslissen dat zij onze schepen moeten +nemen, en geenszins verbranden, niettegenstaande al het leed en de +schade, die zij ons daarmee zouden doen.</p> +<p class="par">—Gij spreekt goed, antwoordde Uilenspiegel; maar +ziet eens die vuren aansteken in de stad en al die lieden haastig +rondloopen met lanteernen in de hand?</p> +<p class="par">—’t Is van groote koude, zei Lamme.</p> +<p class="par">En, zuchtend, voegde hij er bij:</p> +<p class="par">—Alles is opgegeten. Geen ossevleesch, geen +pekelvleesch, geen gevogelte meer; geen wijn meer, laas! noch goed +dobbel bier; niets dan beschuit en kort bier. Wie komt er mee?</p> +<p class="par">—Waar gaat gij? vroeg Uilenspiegel. Niemand mag +het schip verlaten.</p> +<p class="par">—Mijn vriend, zeide Lamme, thans zijt gij kapitein +en gezagvoerder. Zonder uwe toestemming zal ik het schip niet verlaten. +Doch gelief te bedenken, dat onze laatste worst er eergisteren aan was; +dat, in dezen harden tijd, keukenvuur de vreugd van de goede maats is. +Wie onzer is niet bereid den geur van goede saus op te snuiven, of een +lekker glaasje te drinken, hetwelk vroolijkheid en goeden wil voor een +ieder baart? Nu, kapitein en trouwe vriend, ik durf het u zeggen: ik +vreet mij het hert op, ik eet niet; ik, die voor de rust ben, die niet +geerne moord, tenzij een malsche gansch, een vet kieken, een +smakelijken kalkoen; ik volg u in de vermoeienissen des oorlogs. Zie +gindsche lichten, ’t zijn die eener rijke hoeve, goed voorzien +van groot en klein vee. Weet gij wie daar woont? ’t Is die +schipper van Friesland, die messire Dandelot verried en achttien arme +heeren en vrienden <span class="pagenum">[<a id="xd21e14753" href= +"#xd21e14753" name="xd21e14753">436</a>]</span>naar het nog +Spaanschgezinde Enkhuizen bracht, dewelke door zijn toedoen op de +Peerdenmarkt—dat is de Kleine Zavel—te Brussel, onthalsd +werden. Die verrader, die Slosse heet, ontving van den hertog twee +duizend florijnen als prijs zijns verraads. Met het geld van het bloed +kocht hij, als een ware Judas, de hoeve, die gij daar ziet, en zijn +groot vee, en de velden in ’t ronde, dewelke gedijen en bloeien; +ik zeg, dat hij schatrijk wordt met zijnen grond en zijn vee.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert. Het uur van God is +geslagen.</p> +<p class="par">—En ook het uur van het eten, zeide Lamme. Geef +mij twintig wakkere gasten, soldaten en matrozen, en ik breng u den +verrader.</p> +<p class="par">—Ik zelf wil hen aanvoeren, zeide Uilenspiegel. +Wie voor de rechtveerdigheid is, volge mij. Doch allen niet, mijne +vrienden; er zijn er maar twintig van doen; wie anders zou op het schip +letten? Laat de dobbelsteenen beslissen. Goed, nu zijt gij twintig, +komt mee. Riemt uwe schaatsen om en legt aan op Venus, de heldere +sterre, die flikkert boven de hoeve van den verrader.</p> +<p class="par">... Komt dus, vrienden; rijdend en glijdend, met de akst +op den schouder, worden wij geleid door het glimmend licht van de +heldere maan.</p> +<p class="par">... De wind fluit en jaagt witte sneeuwvlagen +vóór zich op het ijs. Komt, dappere mannen!</p> +<p class="par">... Gij zingt noch gij spreekt; gij gaat, stilzwijgend, +recht voor u uit op de sterre; uwe schaatsen krassen op ’t +ijs.</p> +<p class="par">... Wie valt, sta aanstonds weer op. Wij naderen den +oever: geen enkele menschelijke gedaante op de witte sneeuw, geen +enkele vogel vertoont zich in de ijskoude lucht. Doet uwe schaatsen +af.</p> +<p class="par">... Hier zijn wij op ’t land, hier zijn wij in de +weide, riemt uwe schaatsen weer om. Wij zijn rondom de hoeve, houdt +uwen adem in.</p> +<p class="par">Uilenspiegel klopt op de deur, de honden bassen. Hij +klopt nogmaals; een venster wordt geopend en de boer, die het hoofd +buitensteekt, vraagt:</p> +<p class="par">—Wie zijt gij?</p> +<p class="par">Hij ziet niemand dan Uilenspiegel: de anderen zijn +verborgen achter de keet.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Messire Bossu gelast u oogenblikkelijk bij hem, +naar Amsterdam, te komen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e14784" +href="#xd21e14784" name="xd21e14784">437</a>]</span></p> +<p class="par">—Waar is uwe vrijgeleide? vroeg de baas, toen hij +beneden was en de deur had geopend.</p> +<p class="par">—Hier, antwoordde Uilenspiegel, hem de twintig +Geuzen toonend, die achter hem het huis binnenstormden.</p> +<p class="par">Toen sprak Uilenspiegel tot hem:</p> +<p class="par">—Gij zijt schipper Slosse, de verrader, die +Dandelot, Battenburg en andere heeren in eene hinderlaag loktet. Waar +is de prijs van het bloed?</p> +<p class="par">Over al zijn ledematen bevend, antwoordde de +hoevenaar:</p> +<p class="par">—Gij zijt de Geuzen, schenkt mij vergiffenis; ik +wist niet wat ik deed. Ik heb hier geen geld in mijn huis; alles wat ik +heb, zal ik geven.</p> +<p class="par">Lamme sprak:</p> +<p class="par">—Het is donker, geef ons keersen.</p> +<p class="par">De baas antwoordde:</p> +<p class="par">—Dáár hangen vetkeersen.</p> +<p class="par">Toen eene keers aangestoken was, zeide, in den heerd, +een van de Geuzen:</p> +<p class="par">—Het is koud, laat ons vuur maken. Hier zijn +schoone, dikke mutsaards.</p> +<p class="par">En hij wees naar eene plank, op dewelke bloempotten +stonden, waarvan al de planten verdroogd waren. Hij nam er eene bij den +kop en schudde ze; de pot viel ten gronde, gevolgd door dukaten, +realen, florijnen.</p> +<p class="par">Daar is de schat, zeide hij, naar de andere bloempotten +wijzend.</p> +<p class="par">En, inderdaad, toen zij geledigd waren, vonden zij er +tien duizend florijnen.</p> +<p class="par">Als de boer dat zag, begon hij te weenen en te +huilen.</p> +<p class="par">Op dat geroep kwamen de knechts en meiden der hoeve +toegeloopen in hun hemde. Daar de mannen hunnen meester wilden +verdedigen, werden zij gevat en gebonden. Maar de dienstmaagden waren +beschaamd, en vooral de jonge, en zij verborgen zich achter de +mannen.</p> +<p class="par">Lamme kwam toen vooruit, en hij sprak:</p> +<p class="par">—Verrader, waar zijn de sleutels van den kelder, +den stal en de schaapskooi?</p> +<p class="par">—Schaamtelooze diepers, zeide de baas, gij zult +gehangen worden totdat de dood er op volge!</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde.</p> +<p class="par">—Het is het uur van God, geef de sleutels!</p> +<p class="par">Toen de Geuzen de hoeve geledigd hadden, reden zij op +hunne schaatsen terug naar de schepen, lichte hallen van vrijheid. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14833" href="#xd21e14833" name= +"xd21e14833">438</a>]</span></p> +<p class="par">—Ik ben de kok, zeide Lamme hen leidend; ik ben de +kok. Stoot de wakkere sleden vooruit, beladen met wijn en met bier; +drijft vóór u, met zeelen of anderszins, ossen, varkens +en schapen. De duiven kirren in de kevies; de volgepropte kapoenen +kijken beteuterd in de houten kooien, in dewelke zij zich niet kunnen +verroeren. Ik ben de kok. Het ijs kraakt onder de schaatsijzers. Wij +zijn nabij de schepen. Morgen speelt er muziek in de keuken. Laat de +katrollen beneden. Bindt de banden om de koeien en ossen. ’t Is +een schoon schouwspel, ze aldus bij den buik te zien hangen; morgen +zullen wij hangen met de tong aan hun vette stoverije. De katrol +hijscht ze op tot boven het ruim. Het zijn karbonaden. Smijt maar +overhoop in het ruim, eenden, kapoenen, ganzen en hoenders. Wie zal hun +den nek omwringen? de kok. De deur is gesloten, de sleutel steekt in +mijne tassche. God zij geloofd in de keuken! <span lang="fr">Vive le +Geus!</span></p> +<p class="par">Vervolgens begaf Uilenspiegel zich naar het +admiraalschip, met Diederik Slosse en de andere gevangenen, die +zuchtten en weenden uit vrees voor de koorde.</p> +<p class="par">Messire Worst kwam bij het gerucht: hij bemerkte +Uilenspiegel en zijne gezellen, verlicht door den rooden gloed van de +toortsen.</p> +<p class="par">—Wat wilt gij? zeide hij.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Dezen nacht namen wij, in zijne hoeve, Diederik +Slosse, die de achttien in een hinderlaag deed vallen. Hier is hij. De +anderen zijn onschuldige knechten en meiden.</p> +<p class="par">Vervolgens langde hij hem een tassche, en hij sprak:</p> +<p class="par">—Deze guldens groeiden in bloempotten in het huis +des verraders: er zijn er tienduizend.</p> +<p class="par">Messire Worst zeide hun:</p> +<p class="par">—Gij misdeedt de schepen te verlaten; doch +gezien<a id="xd21e14858" name="xd21e14858"></a> den goeden uitslag, zal +u vergiffenis worden geschonken. Welkom zijn de gevangenen en de +tassche vol guldens, en eere aan u, dappere lieden, aan dewelken ik, +volgens de rechten en costumen ter zee, het derde deel van den buit +schenk; het tweede deel zal zijn voor de vloot, en het andere derde +voor onzen hoofdman, den Prins van Oranje; knoopt den verrader op +staanden voet op.</p> +<p class="par">De Geuzen gehoorzaamden; daarna kapten zij eene bijt in +het ijs, waarin zij het lijk smeten van Diederik Slosse.</p> +<p class="par">Toen zeide messire Worst:</p> +<p class="par">—Groeit er gras rond de schepen? Me dunkt, ik hoor +hoenders kakelen, schapen blaten en runderen loeien? <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e14867" href="#xd21e14867" name= +"xd21e14867">439</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat zijn de gevangenen voor onzen mond, +antwoordde Uilenspiegel; zij zullen hun rantsoen in stoverije betalen. +Messire admiraal krijgt het beste stuk van dezelve.</p> +<p class="par">... Wat deze knechten en meiden betreft, onder dewelken +zich verscheidene lieftallige en poezele vrouwen bevinden, die ga ik +weer op mijn schip brengen.</p> +<p class="par">Toen zulks gedaan was, hield hij hun de volgende +rede:</p> +<p class="par">—Mannen en vrouwen, gij zijt hier op het beste +schip van de wereld. Wij brengen er den tijd door met smullen; ’t +is een festijn zonder einde. Als ’t u belieft van hier weg te +gaan, kunt gij het doen, mits een rantsoen te betalen; verkiest gij te +blijven, dan zult gij leven lijk wij: dapper werken en flink eten. Wat +die lieve vrouwlieden betreft, ik geef haar bij gezagvoerderlijke macht +de volle vrijheid van lijf: ’t is te zeggen, dat het mij heel +eender is of zij heure vrienden houden, die met haar op het schip +kwamen, of eene keuze doen onder onze dappere Geuzen, hier +tegenwoordig, om heur huwelijksch gezelschap te houden.</p> +<p class="par">Maar al de lieftallige vrouwlieden bleven trouw aan +heure vrienden, uitgenomen een enkele, dewelke glimlachend keek naar +Lamme en hem vroeg of hij van heur wilde weten.</p> +<p class="par">—God zegene u, liefste, zeide hij, maar ik ben +reeds genomen.</p> +<p class="par">—Hij is getrouwd, de dikzak, zeiden de Geuzen tot +de spijtige schoone.</p> +<p class="par">Maar zij keerde hen den rug toe en koos er een anderen, +die, gelijk Lamme, een goede tronie en een dikken buik had.</p> +<p class="par">Dien dag en den volgenden gastreerde men aan boord van +de schepen met wijn, met vleesch en met gevogelte. En Uilenspiegel +zeide:</p> +<p class="par">—Vive le Geus! Blaas maar aan, scherpe +Noordenwind, wij zullen de lucht met onzen adem verwarmen. Ons hert is +van vuur voor het vrije geweten, van vuur onze maag voor het gebraad +van den vijand. Laat ons wijn drinken, dat is de melk van de dapperen. +Vive le Geus!</p> +<p class="par">Nele dronk ook uit een grooten gouden beker; zij bloosde +van koude, doch blijde bespeelde zij de pijp. En ondanks de koude, aten +en dronken de Geuzen juichend en vroolijk op het dek van de +schepen.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.18" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XVIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Eensklaps zag heel de vloot op den oever zwarte +drommen, onder dewelke toortsen flikkerden en wapens glinsterden; +vervolgens <span class="pagenum">[<a id="xd21e14896" href="#xd21e14896" +name="xd21e14896">440</a>]</span>werden de toortsen uitgedoofd, en +heerschte volledigste duisternis.</p> +<p class="par">De bevelen van den admiraal werden overgebracht, het +sein tot waakzaamheid gegeven, en alle de vuren uitgedoofd; matrozen en +soldaten gingen, met bijlen gewapend, op hun buik op het dek liggen. De +wakkere kanonniers, met hunne lont in de hand, waakten omtrent de +donderbussen, dewelke geladen waren met zakken kruit en met +kettingkogels. Zoodra de admiraal en de kapiteins zouden roepen: +„Honderd passen!”—wat de stelling van den vijand +aanwees,—moesten zij vuren van voren, van achterboeg of van +boord, naarvolgens hunne stelling op het ijs.</p> +<p class="par">En men hoorde de stem van messire Worst, dewelke +sprak:</p> +<p class="par">—Ter dood, hij die luide durft spreken!</p> +<p class="par">En de kapiteins zeiden hem na:</p> +<p class="par">—Ter dood, hij die luide durft spreken!</p> +<p class="par">Het uitspansel was vol sterren, doch zonder maan.</p> +<p class="par">—Hoort gij, zeide Uilenspiegel tot Lamme stil als +de adem van een spook. Hoort gij de stem van die van Amsterdam, en het +ijzer hunner schaatsen krassen op ’t ijs? Zij rijden snel. Men +hoort hen spreken. Zij zeggen: „Die luie Geuzen liggen te slapen. +Aan ons de schat van Lissabon”. Zij steken hunne toortsen weer +aan. Ziet gij hunne bestormingsladders en hunne leelijke tronies, en de +breede linie van hun aanvalsfront? Zij zijn duizend en meer.</p> +<p class="par">—Honderd passen! riep messire Worst.</p> +<p class="par">En men hoorde een geluid als van een donder, en een +jammerlijk gehuil op het ijs.</p> +<p class="par">—Tachtig kanonnen bulderen tegelijk! zeide +Uilenspiegel. Zij vluchten! Ziet gij de toortsen verwijderen?</p> +<p class="par">—Achtervolgt ze! zeide admiraal Worst.</p> +<p class="par">—Achtervolgt! zeiden de kapiteins.</p> +<p class="par">Maar de vervolging duurde niet lang, daar de +vluchtelingen honderd passen vóór waren en liepen als +hazen.</p> +<p class="par">En op de mannen, die kermden en reutelden op ’t +ijs, vond men goud, kleinoodiën, en ook koorden om de Geuzen te +binden.</p> +<p class="par">En, na deze zegepraal, zeiden de Geuzen tot elkaar: +„Als God met ons is, wie zal tegen ons zijn?”</p> +<p class="par">Nu, in den morgen van den derden dag, werd messire Worst +ongerust, want hij verwachtte een nieuwen aanval. Lamme sprong op het +dek en zeide tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Breng mij bij dien admiraal, die u niet wilde +gelooven toen gij vorst voorspeldet. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e14933" href="#xd21e14933" name="xd21e14933">441</a>]</span></p> +<p class="par">—Ga zonder dat men u leide, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Lamme toog henen, nadat hij de deur zijner keuken goed +dichtgedaan had. De admiraal stond op het dek in de verte te turen, om +te zien of hij geenerlei beweging bespeurde langs den kant van de +stad.</p> +<p class="par">Lamme naderde hem en sprak:</p> +<p class="par">—Messire admiraal, mag een nederige kok u zijne +meening laten kennen?</p> +<p class="par">—Spreek, mijn jongen, zei de admiraal.</p> +<p class="par">—Heer, zeide Lamme, het water ontdooit in de +kruiken, het gevogelte wordt weder murw; de worst verliest hare +schimmel van rijm; de boter wordt slap; de olie vloeibaar; het zout +vochtig. Weldra valt de regen en zijn wij gered, heer admiraal.</p> +<p class="par">—Wie zijt gij? vroeg messire Worst.</p> +<p class="par">—Ik ben, zeide hij, Lamme Goedzak, kok op de +vlieboot <i>den Briel</i>. En als al de groote geleerden, die +sterrekijkers beweren te zijn, zoo goed in de sterren kunnen lezen als +ik in mijne sausen, zouden zij ons kunnen zeggen, dat het dezen nacht +zal dooien, met groot gedruisch van tempeest en van hagel; maar de dooi +zal niet aanhouden.</p> +<p class="par">En Lamme keerde terug bij Uilenspiegel, tot denwelken +hij zei rond den middag:</p> +<p class="par">—Wat heb ik voorspeld? De hemel wordt duister, de +wind blaast geweldig; een warme regen valt; daar is reeds een voet +water op ’t ijs.</p> +<p class="par">En ’s avonds riep hij blijde uit:</p> +<p class="par">—De Noordzee is gezwollen: het is het uur van den +vloed; de hooge baren, die in de Zuiderzee komen, breken het ijs, +hetwelk in groote stukken barst en springt op de schepen; het fonkelt +en glinstert; daar is de hagel. De admiraal beveelt ons met onze vloot +terug te trekken van vóór Amsterdam, en dit met zooveel +water als ons grootste schip noodig heeft. Hier zijn wij in de haven +van Enkhuizen. De zee vriest weer toe. Ik ben profeet, en ’t is +een gunst van den Heer.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zeide:</p> +<p class="par">—Wij zullen een glas drinken en Hem loven en +danken.</p> +<p class="par">En de winter verzwond en de zomer kwam.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.19" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XIX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In de Oogstmaand, als de volgepropte hennen doof +blijven voor ’t geroep van den haan, die heur zijne liefde +toekraait, zeide Uilenspiegel tot zijne matrozen en soldaten: +<span class="pagenum">[<a id="xd21e14974" href="#xd21e14974" name= +"xd21e14974">442</a>]</span></p> +<p class="par">—De bloedige hertog is te Utrecht; hij durft er +een lieftallig plakkaat afkondigen, hetwelk onder meer genadige giften +belooft: honger, dood, ondergang voor de inwoneren der Nederlanden, die +zich niet onderwerpen. Alles wat nog recht staat, zegt hij, zal +neergehaald worden, en Zijn Koninklijke Majesteit zal het land bevolken +met vreemdelingen. Bijt, hertog, bijt! De vijl breekt de tanden der +adderen; wij, wij zijn vijlen! Vive le Geus!</p> +<p class="par">... Alva, het bloed maakt u dronken! Meent gij, dat wij +uwe bedreigingen vreezen of aan uwe goedertierenheid gelooven? Uw +roemrijke regimenten, wier lof gij door heel de wereld verkondigdet, +uwe schepen, wier naam alleen uwen overmoed schetsen, bleven zeven +maanden lang Haarlem beschieten, een zwakke stede, door heure poorters +verdedigd. Zij zijn als gewone stervelingen in de lucht gesprongen, bij +’t ontploffen der mijnen; poorters begoten ze edelmoedig met pik; +eindelijk behaalden zij een roemvolle zege: zij keelden ontwapende +vijanden. Hoort gij Gods uur slaan, bloedige beul?</p> +<p class="par">... De stede verloor haar wakkere verdedigers, hare +steenen zweetten bloed. Bij heure belegering verloor en verteerde zij +twaalfhonderd tachtigduizend gulden. De bisschop is terug in de stede; +met vlugge hand en vroolijke tronie herwijdt hij de kerken; don +Frederik woont die wijdingen bij; de bisschop wascht hem de handen, +dewelke voor God rood zullen blijven, en hij gebruikt het Avondmaal +onder de beide gedaanten, wat aan het arme gemeen niet geoorloofd +wordt. En de klokken luiden, en de beiaard werpt in de lucht zijn +stille, welluidende tonen: ’t is als een engelenkoor op een +kerkhof. Oog om oog, tand om tand! Vive le Geus!</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.20" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen waren de Geuzen te Vlissingen, waar Nele +koorts vatte. Gedwongen het schip te verlaten, werd zij ingenomen bij +Peeters, een hervormde, op de Turfkaai.</p> +<p class="par">Uilenspiegel, hoewel treurig, was toch blijde als hij +dacht, dat de Spaansche kogels heur niet konden treffen in dat bed, +waar zij zeker zou genezen.</p> +<p class="par">En, met Lamme, was hij gedurig bij heur, om heur goed en +liefdevol te verzorgen. En daar koutten zij met elkander.</p> +<p class="par">—Trouwe vriend, zei Uilenspiegel eens, kent gij +het nieuws?</p> +<p class="par">—Neen, mijn zoon, zei Lamme. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e14994" href="#xd21e14994" name= +"xd21e14994">443</a>]</span></p> +<p class="par">—Hebt gij de vlieboot gezien, die laatst onze +vloot kwam versterken, en weet gij wie daar alle dagen speelt op de +vedel?</p> +<p class="par">—Ten gevolge van de laatste verkoudheid, zeide +Lamme, tuiten mijne beide ooren en ben ik wat doof. Waarom lacht gij, +mijn zoon?</p> +<p class="par">Maar Uilenspiegel vervolgde zijn rede en sprak:</p> +<p class="par">—Eens hoorde ik heur een Vlaamsch liedeken zingen, +en heure stem was zoo zoet als die van een engel.</p> +<p class="par">—Laas! zeide Lamme, zij ook speelde op de vedel en +zong.</p> +<p class="par">—Kent gij de andere tijding? vervolgde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Neen, mijn zoon, antwoordde Lamme.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Bevel is ons gegeven, met onze booten de Schelde +op te varen tot vóór Antwerpen, om daar vijandelijke +schepen te kapen of te verbranden. Maar geen kwartier aan de mannen! +Wat denkt gij daarvan, dikzak?</p> +<p class="par">—Laas, zeide Lamme, zullen wij in deze droeve +landen nooit van anders hooren dan van verbrandingen, verhangingen, +verdrinkingen en andere uitroeiingen van ’t arme menschdom? +Wanneer zal de gezegende vrede komen, om rustig patrijzen te braden, +kiekens te stoven en, te midden van de eieren, de pensen te doen sissen +in de braadpan? Ik eet liever de zwarte; de witte zijn wat vet.</p> +<p class="par">—Die zoete tijd zal komen, antwoordde +Uilenspiegel, als wij, in Vlaanderens boomgaarden, aan de appelaars, +pruimelaars en kerselaars, in stede van appels, pruimen en kersen, aan +elken tak eenen Spanjaard zien hangen.</p> +<p class="par">—Ha, zeide Lamme, kon ik maar mijne vrouw +terugvinden, mijn teerbeminde, zeer geliefde, beminnelijke, zoete, +trouwe vrouw! Want, weet, mijn zoon, dat ik nooit horens droeg of zal +dragen; daarvoor was zij veel te ingetogen van aard; zij vluchtte den +omgang met andere mannen; zoo zij van schoone kleederen hield, was het +alleen uit vrouwelijke behoefte. Ik was heure keukenmeid, ik beken het +volgeerne; waarom ben ik het niet meer! Doch ik was ook haar meester en +echtgenoot.</p> +<p class="par">—Zwijg toch met uw gesuf, zei Uilenspiegel. Hoort +gij den admiraal roepen: „Licht de ankers!” en de +kapiteins, die zijn commando herhalen? Wij moeten in zee steken.</p> +<p class="par">—Waarom vertrekt gij zoo vroeg? zeide Nele tot +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Wij gaan naar de schepen, antwoordde hij.</p> +<p class="par">—Zonder mij? sprak zij. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15028" href="#xd21e15028" name= +"xd21e15028">444</a>]</span></p> +<p class="par">—Ja, zei Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Bedenkt gij niet, vroeg zij, hoe ongerust ik over +u wezen zal?</p> +<p class="par">—Liefste, sprak Uilenspiegel, mijn vel is van +ijzer.</p> +<p class="par">—Gij spot, zeide zij. Ik zie niets dan uw wambuis, +dat van laken is, doch geenszins van ijzer; daaronder is uw lijf, dat +van vleesch en been is, lijk het mijne. Wie zal u verbinden als gij +gekwetst zijt? Moet gij moederziel alleen sterven, te midden van de +strijders? Ik zal met u gaan.</p> +<p class="par">—Laas, zeide hij, als de lansen, kogels, zweerden, +aksten, hamers, mij sparen, maar op uw liefelijk lichaam vallen, wat +moet ik, nietdeug, dan doen op de wereld zonder u?</p> +<p class="par">Maar Nele zeide:</p> +<p class="par">—Ik wil u volgen, er zal geen gevaar zijn; ik zal +mij verbergen in de houten schansen, waar de busschutters staan.</p> +<p class="par">—Als gij vertrekt, dan blijf ik; en men zal +zeggen, dat uw vriend Uilenspiegel lafaard is en verrader; maar luister +naar mijn lied:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">IJzeren is mijn harentuit,</p> +<p class="line">Daar schutte natuur mij mede.</p> +<p class="line">Lederen is mijn eersten huid,</p> +<p class="line">Stalen is mijn tweede.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Laat de dood, de leelijke, wreede,</p> +<p class="line">Loeren naar een ander buit.</p> +<p class="line">Lederen is mijn eerste huid,</p> +<p class="line">Stalen is mijn tweede.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">„Leven” steekt op mijn vendel uit,</p> +<p class="line">Leven in ’t licht der rede.</p> +<p class="line">Lederen is mijn eerste huid,</p> +<p class="line">Stalen is mijn tweede.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En zingend toog hij henen, niet zonder den +trillenden mond en de liefelijke oogen te kussen van de koortsachtige +Nele, die lachte en weende te gelijk.</p> +<p class="par">De Geuzen zijn vóór Antwerpen, zij kapen +Alva’s schepen tot in de haven. Zij komen in lichten dag in de +stad, verlossen gevangenen en nemen paapschgezinden om tot rantsoen te +dienen. Met geweld doen zij de poorters opstaan, en dwingen eenigen +hunner hen sprakeloos te volgen, onder doodsbedreiging. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15078" href="#xd21e15078" name= +"xd21e15078">445</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel zeide tot Lamme:</p> +<p class="par">—De zoon des admiraals is gevangen bij den +schouteet; wij moeten hem verlossen.</p> +<p class="par">Zij dringen in het huis van den schout en vinden den +jongeling, dien zij zochten, in gezelschap van een dikbuikigen monnik, +dewelke hem een grammoedige predikatie hield om hem terug te brengen in +den schoot Onzer Moeder, de Heilige Kerk. Maar de jonge snaak vroeg of +hij hem niets beters kon aanbieden. Hij gaat henen met Uilenspiegel. +Ondertusschen grijpt Lamme den monnik bij zijne kap, en doet hem +vóór zich gaan in de straten van Antwerpen, zeggende:</p> +<p class="par">—Gij zijt honderd gulden weerd: maak uw pak en ga +vóór. Waarom gaat gij zoo traag? Hebt gij lood in uwe +schoenen? Wat rapper, spekzak, vleeschbank, soepketel!</p> +<p class="par">De monnik antwoordde, in woede ontstoken:</p> +<p class="par">—Goed, mijnheer de Geus, ik ga; maar, met al den +eerbied, dien ik uwe schietbus verschuldigd ben, veroorloof ik mij te +zeggen, dat gij zoo dik zijt als ik.</p> +<p class="par">Maar Lamme stiet hem voort en sprak:</p> +<p class="par">—Hoe vermeet gij u uw onnut, vadsig kloostervet te +vergelijken met mijn Vlamingvet, dat eerlijk gekweekt werd door arbeid, +vermoeienis en gevecht? Gauw wat, of ik jaag u voort met eene spoor op +de punt van mijnen schoen.</p> +<p class="par">Maar de monnik kon niet loopen, hij was gansch buiten +adem, en Lamme insgelijks. En zoo kwamen zij op het schip.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.21" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Nadat de Geuzen, Rammekens, Geertruidenberg, +Alkmaar hadden genomen, stevenden zij weder naar Vlissingen.</p> +<p class="par">Nele, die genezen was, wachtte Uilenspiegel af aan de +haven.</p> +<p class="par">Hem ontwarend, riep zij:</p> +<p class="par">—Thijl, mijn vriend Thijl, zijt ge niet +gewond?</p> +<p class="par">Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">„Leven” steekt op mijn vendel uit,</p> +<p class="line">Leven in ’t licht der rede.</p> +<p class="line">Lederen is mijn eerste huid,</p> +<p class="line">Stalen is mijn tweede.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15120" href="#xd21e15120" name= +"xd21e15120">446</a>]</span></p> +<p class="par">—Laas! zeide Lamme, trekkebeenend: de kogels, +granaten, kettingkogels regenen rondom hem, en hij voelt er niets van +dan den wind. Gij zijt voorzeker een geest, Uilenspiegel, en gij ook +Nele, want gij zijt beiden altijd jeugdig en luimig.</p> +<p class="par">—Wat hebt gij aan uw been? vroeg Nele tot +Lamme.</p> +<p class="par">—Ik ben geen geest en zal het nooit wezen, sprak +hij. Ik heb dan ook een bijlslag gekregen in mijne bil,—mijne +vrouw had er zulke ronde en schoone!—zie, ik bloed. Laas! waarom +is ze niet hier om mij te verzorgen?</p> +<p class="par">Maar Nele antwoordde grammoedig:</p> +<p class="par">—Waarom vraagt gij naar een meineedige vrouwe?</p> +<p class="par">—Spreek geen kwaad van haar, antwoordde Lamme.</p> +<p class="par">—Neem, zeide Nele, hier is balsem, dien ik +meebracht voor Uilenspiegel; strijk hem op uwe wond.</p> +<p class="par">Toen Lamme zijne wond verbonden had, werd hij +blijgeestig, want de balsem stilde de bijtende smert; en zij klommen +alle drie op het schip.</p> +<p class="par">Toen Nele den monnik met gekluisterde handen op het dek +zag wandelen, vroeg zij:</p> +<p class="par">—Wie is die? Dien zag ik reeds; en ik meen hem te +kennen.</p> +<p class="par">—Gelijk hij waait en draait, is die honderd gulden +rantsoen weerd, zeide Lamme.</p> +</div> +</div> +<div id="ch4.22" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">XXII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Dien dag was ’t kermis op de vloot van de +Geuzen. Niettegenstaande het gure weder der Wintermaand, +niettegenstaande regen en sneeuw, waren al de Geuzen op het dek van de +schepen. De zilveren halvemanen flikkerden op de Zeeuwsche +hoedekens.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Leiden is ontzet, de bloedhertog</p> +<p class="line">Wijkt uit de Nederlanden;</p> +<p class="line">Klare klokken, klinkt,</p> +<p class="line">Beiaards, schatert uw deuntjes uit;</p> +<p class="line">Rinkelt, roomers en bottels.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Kreeg de doghond slaag,</p> +<p class="line">Staartneder, met bloedend oog,</p> +<p class="line">Loopt hij de stokken weer in. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15171" href="#xd21e15171" name= +"xd21e15171">447</a>]</span></p> +<p class="line">Zijn gescheurde muil</p> +<p class="line">Hijgt en huivert.</p> +<p class="line">Weg is de bloedhertog:</p> +<p class="line">Rinkelt, roomers en bottels. Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Bijten wou hij zijn eigen.</p> +<p class="line">De stokken brijzelden zijn gebit.</p> +<p class="line">Met hangenden suffen kop,</p> +<p class="line">Denkt hij aan dagen van moord en vraatlust.</p> +<p class="line">Weg is de bloedhertog:</p> +<p class="line">Slaat op de glorietrom,</p> +<p class="line">Slaat op de krijgstrom!</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Thans schreeuwt hij den duivel toe: „Koop</p> +<p class="line">Mijn hondsche ziel voor één uur +kracht”.</p> +<p class="line">„Uw ziel, roept de duivel,</p> +<p class="line">Uw ziel of een boestring, dat ’s +eender.”</p> +<p class="line">Geen tand past op een tand.</p> +<p class="line">De harde brokken moest ge maar laten.</p> +<p class="line">Weg is de bloedhertog:</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">De straathondjes, scheef, scheel, schurftig,</p> +<p class="line">Die leven en krepeeren op vuilnishoopen,</p> +<p class="line">Heffen hun poot op, beurt om beurt,</p> +<p class="line">Naar hem, die doodde uit moordzucht....</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">„Hij hield van vrouw noch vriend,</p> +<p class="line">Van vreugd, noch zon, noch meester,</p> +<p class="line">Slechts van de Dood, zijn bruid,</p> +<p class="line">Die hem de pooten knakte,</p> +<p class="line">Tot blijdans vóór de bruiloft;</p> +<p class="line">Want heele menschen lust ze niet.</p> +<p class="line">Slaat op de vreugdtrom.</p> +<p class="line">Leve de Geus!”</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">En de straathondjes mank,</p> +<p class="line">Scheef, schurftig en scheel,</p> +<p class="line">Heffen nog eens den poot op</p> +<p class="line">Dat het ziedt en zout,</p> +<p class="line"><span class="pagenum">[<a id="xd21e15252" href= +"#xd21e15252" name="xd21e15252">448</a>]</span></p> +<p class="line">En met hen brakken en winden,</p> +<p class="line">Rekels van Hongarije,</p> +<p class="line">Van Brabant, Namen en Luxemburg.</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">En triestig, met schuimmuil,</p> +<p class="line">Krepeert hij vóór zijn meester,</p> +<p class="line">Die hem schopt met den voet,</p> +<p class="line">Wijl hij te weinig beet.</p> +<p class="line">Ter helle huwt hij Dood.</p> +<p class="line">Hem heet zij: Mijn hertog;</p> +<p class="line">Hij haar: Mijn inquisitie.</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Klare klokken, klinkt,</p> +<p class="line">Beiaard, schater uw deuntjes uit;</p> +<p class="line">Rinkelt, roomers en bottels:</p> +<p class="line">Leve de Geus!</p> +</div> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15287" href="#xd21e15287" name= +"xd21e15287">449</a>]</span></p> +</div> +</div> +</div> +<div id="bk5" class="div0 book"> +<h2 class="main">Vijfde Boek.</h2> +<div id="ch5.1" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">I.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Als Lamme’s monnik gewaar werd, dat de +Geuzen geenszins zijnen dood wilden, doch een rantsoen voor hem +eischten, begon hij het hoofd op te steken.</p> +<p class="par">—Ziet, zeide hij, terwijl hij met woede op het dek +stapte en schuddebolde, ziet in welken afgrond van vuile, zwarte en +afgrijselijke gruwelen ik gevallen ben, toen ik den voet in deze +verdoemde kuip zette. Zoo ik hier niet was, zou ik, gezalfd door den +Heer....</p> +<p class="par">—Met hondenvet? vroegen de Geuzen.</p> +<p class="par">—Honden zijt gij zelven, antwoordde de monnik, +zijne rede vervolgend, ja, schurftige, drekkige straathonden, met het +vel over de beenderen, die het lustige pad van Onze Moeder, de Heilige +Roomsche Kerk, hebt verlaten om de schrale wegen van uwe havelooze +Hervormde Kerk in te slaan. Ja! ware ik hier niet op uwen klomp, lang +reeds had de Heer, Onze God hem doen verzwelgen in den diepsten afgrond +der zee, met u, uw vermaledijde wapenen, uwe duivelsche donderbussen, +uw zingenden kapitein, uw heiligschennende halvemanen, ja! tot in het +diepste van den onpeilbaren bodem van het rijk Satans, waar gijlie niet +zult branden, o neen! maar vervriezen, beven en sterven van koude, de +eeuwigheid der eeuwigheden lang. Ja, de God des hemels zal aldus het +vuur uitdooven van uwen goddeloozen haat tegen Onze Zoete Moeder, de +Heilige Roomsche Kerk, tegen de genadige santen, de eerwaarde +bisschoppen en de gezegende plakkaten, die zoo zachtmoedig en wijselijk +uitgedacht zijn. Ja, en van het hoogste des hemelrijks zal ik u zien, +paars lijk beeten, of wit lijk rapen, van koude. Zoo zij en zoo +weze!</p> +<p class="par">De matrozen, soldaten en scheepsjongens spotten met hem +en schoten, met blaaspijpen, droge erwten naar hem. En met zijne handen +beschermde hij zijn gelaat tegen die kogels. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15304" href="#xd21e15304" name= +"xd21e15304">450</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch5.2" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">II.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">De bloedige hertog had onze landen verlaten, en de +heeren Medina Celi en Requesens regeerden ze met minder wreedheid. +Vervolgens bestuurden de Staten-Generaal, in naam van den koning.</p> +<p class="par">Die van Zeeland en Holland, bevoordeeld door de zee en +de dijken, die hun natuurlijke wallen en vestingen zijn, openden +ondertusschen, aan den God der vrijen, vrije tempelen, alwaar de +paapschgezinde beulen naast hen hunne lofzangen konden aanheffen; en de +Prins van Oranje, de edele Zwijger, hield zich druk bezig met het +stichten van een stadhouderlijk en koninklijk huis.</p> +<p class="par">Belgieland werd verwoest door de Walen, die ontevreden +waren over de Pacificatie van Gent, dewelke, naar men zeide, allen haat +moest uitdooven. En die Waalsche Paternosterknechten, met groote zwarte +rozenkransen om den hals, van dewelke tweeduizend te Spienne, in +Henegouw, werden gevonden, stalen twaalfhonderd, ja, tot twee duizend +ossen en peerden, onder de beste, trokken door velden en sompen, +ontvoerden vrouwen en meidekens, aten steeds zonder betalen, en +verbrandden in de schuren de gewapende boeren, die niet gedwee de +vrucht van hunne noeste vlijt lieten rooven.</p> +<p class="par">En die van het volk zeiden tot elkander: „Don Juan +gaat komen met zijne Spanjolen, en Zijne Groote Hoogheid zal komen met +zijne paapschgezinde Franschen: en de Zwijger, dewelke gerust over +Holland, Zeeland, Gelderland, het Sticht, Overijsel wil heerschen, +staat bij geheime overeenkomst Belgieland af, opdat de heer van Anjou +koning kunne worden van hetzelve”.</p> +<p class="par">Eenigen uit het volk behielden nochtans hun vertrouwen. +„De heeren der Staten, zeiden zij, hebben twintig duizend goed +gewapende mannen, met vele kanonnen en een goede ruiterij. Zij zullen +al de uitheemsche soldaten wederstaan”.</p> +<p class="par">Maar de omzichtigen spraken: „De Heeren der Staten +hebben twintig duizend man op papier, maar geenszins te velde; zij +hebben geene ruiterij en laten, op eene mijl van hun kamp, hunne +peerden stelen door de Paternosterknechten. Zij hebben geen geschut, +want, terwijl wij er hier van doen hebben, hebben zij besloten honderd +donderbussen met kogels en kruit te zenden aan don Sebastiaan van +Portugal; en men weet niet waar de twee millioen daalders henen zijn, +die wij in vier maal als beden en schattingen hebben betaald. De +poorters van Gent en Brussel <span class="pagenum">[<a id="xd21e15320" +href="#xd21e15320" name="xd21e15320">451</a>]</span>wapenen zich: Gent +voor de hervorming en Brussel eveneens. Te Brussel spelen de vrouwen op +de tamboerijn, terwijl heure mannen aan de vestingen werken. En het +onversaagde Gent stuurt aan het lustige Brussel het kruit en de +donderbussen, welke hem ontbreken, om zich te verdedigen tegen +Malcontenten en Spanjaards.</p> +<p class="par">„En elkeen, in de steden en op het platteland, +ziet, dat men vertrouwen moet hebben noch in onze heeren noch in +zoovele anderen. En wij, poorters en die van ’t gemeen, zijn +treurig in ons hert als wij zien, dat, terwijl wij ons geld gaven en +bereid zijn ook ons bloed te geven, er geen vooruitgang komt voor het +welzijn van den grond onzer vaderen. En Belgieland is bang en gram, +omdat het geen trouwe hoofdmannen heeft, die het naar het gevecht +brengen en naar de zege, met groote inspanning van de wapenen, die +gereed zijn tegen de vijanden der vrijheid”.</p> +<p class="par">En de omzichtigen prevelden tot elkaar:</p> +<p class="par">„In de Pacificatie van Gent bezwoeren de heeren +van Holland en België de uitdooving van allen haat, wederkeerigen +onderstand tusschen de Belgische Staten en de Nederlandsche Staten; +verklaarden zij de plakkaten van geener weerde, alle +verbeurdverklaringen opgeheven, den vrede tusschen de beide +godsdiensten; zij beloofden alle hoegenaamde zuilen, zegeteekenen, +opschriften en standbeelden te zullen afbreken, welke de hertog van +Alva tot onze schande opgericht heeft. Doch in de herten der hoofden +blijft alle haat woeden; edelen en geestelijken stoken verdeeldheid +onder de Staten van het Verbond; zij krijgen geld om de soldaten te +betalen, en houden het voor zich om te zuipen en te vreten; vijftien +duizend gedingen wegens terugvordering van verbeurdverklaarde goederen +blijven opgeschort; Lutheranen en Roomschen verbinden zich tegen de +Calvinisten; de wettige erfgenamen vermogen niet, de roovers uit hunne +goederen te drijven; het standbeeld van den hertog is nedergehaald, +maar de beeltenis van de Inquisitie is in al de herten”.</p> +<p class="par">En het arme volk en de jammerende poorters wachtten +steeds op den trouwen en wakkeren hoofdman, die hen zou brengen naar +het gevecht voor de vrijheid.</p> +<p class="par">En zij zeiden tot elkander: „Waar zijn de +doorluchtige onderteekenaren van het Eedverbond, allen vereenigd, naar +zij zeiden, voor het heil des Vaderlands? Waarom sloten die valsche +lieden een zoo „heilig verbond”, als zij het dadelijk +daarna zouden verbreken? Waarom zich met zooveel gezwets vereenigen, de +<span class="pagenum">[<a id="xd21e15333" href="#xd21e15333" name= +"xd21e15333">452</a>]</span>gramschap des konings verwekken, om daarna +uiteen te gaan, als verraders en bloodaards? Met vijfhonderd als zij +waren, groote en kleine heeren, als broeders vereenigd, konden zij ons +van de Spaansche furie bevrijden; maar zij offeren België’s +heil op aan hun eigen welzijn, zooals ook Egmond en Hoorne deden.</p> +<p class="par">... Laas! zeiden zij, nu zal don Juan komen, die +heerschzuchtige vrouwengek, vijand van Philippus, maar nog grootere +vijand van onze landen. Hij komt voor den paus en zich zelf. Edelen en +geestelijken plegen verraad”.</p> +<p class="par">En zij beginnen een schijnoorlog. Op de muren van de +straten en stegen van Gent en van Brussel, tot zelfs op de masten van +de schepen der Geuzen, zag men toen uitplakken de namen van de +legerhoofden en bevelhebbers van versterkte plaatsen, die verraad +pleegden: die van den graaf van Liedekerke, dewelke zijn slot niet +verdedigde tegen don Juan; van den provoost van Luik, dewelke de stede +aan don Juan wilde verkoopen; van de heeren van Aerschot, van Mansfeld, +van Berlaymont, van Rennenberg; van den Staatsraad, van George Lalaing, +stadhouder van Friesland; van het legerhoofd, den heer van Rossignol, +afgezant van don Juan, bemiddelaar tusschen Philippus en Jaureguy, den +onbehendige, die moord wilde plegen op den Prins van Oranje; den naam +van den aartsbisschop van Kamerijk, die de Spanjaards binnen de stede +wilde laten komen; de namen der jezuïeten van Antwerpen, die drie +tonnen gouds—dat maakt twee millioen gulden—boden aan de +Staten om het kasteel niet af te breken, om het voor don Juan te +behouden; van den bisschop van Luik; van de Roomsche predikanten, die +de patriotten belaagden; van den bisschop van Utrecht, door de poorters +om zijn verraad uit het Sticht verdreven; van de bedelorden, die te +Gent konkelden ten voordeele van don Juan. Die van ’s +Hertogenbosch stelden aan de kaak den naam van den karmeliet Pieter, +die, geholpen door zijnen bisschop en de geestelijkheid, zich sterk +maakte de stede aan don Juan over te leveren.</p> +<p class="par">Te Dowaai hingen zij echter den rector der Hoogeschool +in beeltenis niet op, die insgelijks Spaanschgezind was geworden. Doch +op de schepen der Geuzen las men, op den buik van groote poppen, die +bij den hals aan de raas hingen, de namen van monniken, abten en +prelaten; die van de achttienhonderd rijke vrouwen en dochters uit het +begijnenhof van Mechelen, die, op eigen kosten, de beulen des +vaderlands met vederen en goudborduurselen versierden, en voorzagen in +hunlieder onderhoud. <span class="pagenum">[<a id="xd21e15341" href= +"#xd21e15341" name="xd21e15341">453</a>]</span></p> +<p class="par">En op die poppen, schandpalen voor de verraders, las men +de namen van den markgraaf van Harrault, bevelhebber van de versterkte +plaats Philippeville, die oorlogsmunitie en mondbehoeften vermorste, om +naderhand de plaats aan den vijand te leveren, onder voorwendsel dat +hij gebrek had aan leeftocht; dien van Belver, dewelke Limburg overgaf, +alswanneer de stede het nog acht maanden volhouden kon; dien van den +voorzitter van den Raad van Vlaanderen; van den magistraat van +Mechelen, die zijne stede bewaarde voor don Juan, van de heeren van het +Rekenhof van Gelderland, dat gesloten was uit hoofde van verraad; van +die van den Raad van Brabant, van de kanselarij des hertogdoms; van den +privaten raad en van den raad van financiën; van den hoogbaljuw en +burgemeester van Meenen; van de slechte buren van Artesië, die +ongehinderd twee duizend Franschen doorlieten, dewelken hier kwamen +plunderen.</p> +<p class="par">—Laas! zeiden de burgers tot elkaar, nu dat de +hertog van Anjou den voet in onze landen gezet heeft, wil hij hier +koning zijn; zaagt gij hem bij zijne inkomst in Bergen, klein, met +groote heupen, een dikken neus, een gele tronie, een spottenden +mond?</p> +<p class="par">... ’t Is een groote prins, liefhebber van +buitengewone minnarijen; het moet een reus van een prins zijn, want men +noemt hem: monseigneur en mijnheer Zijne Groote Hoogheid van Anjou.</p> +<p class="par">Uilenspiegel was droomerig.</p> +<p class="par">En hij zong:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">De lucht is blauw, de lucht is klaar,</p> +<p class="line">Rouwfloers over de vanen!</p> +<p class="line">Rouw om ’t gevest der degens!</p> +<p class="line">Verbergt uw juweelen,</p> +<p class="line">Uw spiegels gekeerd:</p> +<p class="line">Ik zing het lied van den Dood,</p> +<p class="line">Het lied der verraders.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Ze hebben de fiere landen</p> +<p class="line">Op den buik en de keel getrapt,</p> +<p class="line">Brabant, Vlaanderen, Henegouw,</p> +<p class="line">Antwerpen, Artoois, Luxemburg.</p> +<p class="line">Adel en clerus verraden.</p> +<p class="line">Vuig loon verlokt, verleidt.</p> +<p class="line">Ik zing het lied der verraders.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15383" href="#xd21e15383" name= +"xd21e15383">454</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Als de vijand overal plundert,</p> +<p class="line">Als de Spanjaard Antwerpen binnenrukt,</p> +<p class="line">Trekken priesters, prelaten, legerhoofden</p> +<p class="line">De straten der stede door,</p> +<p class="line">Met zijden gewaden, vol goudstikkerij,</p> +<p class="line">En tronies blinkend van goeden wijn,</p> +<p class="line">Stellend hun schande ten toon.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Door hen zal Inquisitie</p> +<p class="line">Herrijzen in triomf;</p> +<p class="line">En nieuwe titellui,</p> +<p class="line">Zullen doofstommen vastzetten</p> +<p class="line">Voor ketterij.</p> +<p class="line">Ik zing het lied der verraders.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Onderteekenaren van ’t Eedverbond,</p> +<p class="line">Lafhartige onderteekenaren,</p> +<p class="line">Wezen uw namen gevloekt.</p> +<p class="line">Waar blijft gij in ’t uur des strijds?</p> +<p class="line">Als raven volgt gij</p> +<p class="line">Den drijf der Spanjaards.</p> +<p class="line">Slaat op de rouwtrom.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Belgenland, eenmaal</p> +<p class="line">Veroordeelt u de toekomst,</p> +<p class="line">Daar ge, gewapend, u plunderen liet.</p> +<p class="line">Doch, toekomst, draal;</p> +<p class="line">Zie de verraders aan ’t werk:</p> +<p class="line">Met twintig, met duizend,</p> +<p class="line">Bekleeden ze alle posten,</p> +<p class="line">De grooten stellen de kleinen aan.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Het eens zijn ze ’t</p> +<p class="line">Om den weerstand te verhindren,</p> +<p class="line">Door verdeeldheid en traagheid:</p> +<p class="line">Hun verradersleus!</p> +<p class="line">Rouwfloers over de spiegels,</p> +<p class="line">Rouw om ’t gevest der degens.</p> +<p class="line">’t Is het lied der verraders.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15459" href="#xd21e15459" name= +"xd21e15459">455</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Rebellen verklaren zij</p> +<p class="line">Spanjolen en malcontenten,</p> +<p class="line">Verbiedend hun bij te staan</p> +<p class="line">Met brood en bed,</p> +<p class="line">Met lood en kruit.</p> +<p class="line">En wordt er een gevangen,</p> +<p class="line">Om te hangen,</p> +<p class="line">Dadelijk laten zij hem los.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Staat op! roepen die van Brussel;</p> +<p class="line">Staat op! roepen die van Gent</p> +<p class="line">En het Belgische volk.</p> +<p class="line">Arme lui, men wil u verpletteren,</p> +<p class="line">Tusschen den koning en den paus,</p> +<p class="line">Die tegen Vlaanderen</p> +<p class="line">Een kruistocht predikt.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Ze komen, de veile knechten,</p> +<p class="line">Af op den reuk van het bloed;</p> +<p class="line">Benden honden,</p> +<p class="line">Slangen en hyena’s,</p> +<p class="line">Hongerig, dorstig.</p> +<p class="line">Arme vadergrond,</p> +<p class="line">Rijp voor verval en dood!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Niet don Juan maakt het Farnese,</p> +<p class="line">Des pausen lieveling,</p> +<p class="line">Makkelijk in ’t land,</p> +<p class="line">Maar wie gij overlaaddet</p> +<p class="line">Met goed en eere,</p> +<p class="line">Wie uw vrouwen de biecht afnamen,</p> +<p class="line">Uw dochters en uw kinderen!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Die wierpen u ter aarde,</p> +<p class="line">En de Spanjaard zet u</p> +<p class="line">Het mes op de keel.</p> +<p class="line">Een snoode spot was ’t</p> +<p class="line">Dat ze te Brussel</p> +<p class="line">De komst van Oranje vierden!</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15536" href="#xd21e15536" name= +"xd21e15536">456</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Toen men op de vaart</p> +<p class="line">Die macht van vuurwerk zag,</p> +<p class="line">Waar de vreugd uit sprankte en knalde,</p> +<p class="line">En al die zegebooten,</p> +<p class="line">Tafreelen en tapijten,</p> +<p class="line">Arm België, dan vertoonde men</p> +<p class="line">Een oude historie:</p> +<p class="line">Joseph verkocht door zijn broeders.</p> +</div> +</div> +</div> +</div> +<div id="ch5.3" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">III.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Daar de monnik zag, dat men hem maar liet praten, +maakte hij nog grooter misbaar, en de matrozen en soldaten, om hem nog +meer op te hitsen, spraken kwaad van de Maagd, van de santen en van de +godvruchtige praktijken der Heilige Roomsche Kerk.</p> +<p class="par">En, in woede ontstoken, braakte hij duizend +beleedigingen uit:</p> +<p class="par">—Ja! schreeuwde hij, ja, ik ben hier wel in het +hol van de Geuzen! Ja, dat zijn wel die verdoemde opvreters van de +landen! En men zegt, dat de inquisiteur, de heilige man, te veel van +die galgebrokken verbrand heeft! Integendeel: er blijft nog veel te +veel van dat gebroed over. Ja, op die goede en brave schepen van Onzen +Heer Koning, die vroeger zoo zindelijk waren en zoo goed geschrobd, +wemelt nu dat ongedierte van Geuzen, ja, het stinkend ongedierte. Ja, +allen zijn vuil, stinkend, afschuwelijk ongedierte, de kapitein, die +zingt van ’s morgens tot ’s avonds, de kok met zijn dikken, +goddeloozen buik, en ook al de anderen, met hun heiligschennende +halvemanen. Ja, als de koning zijne schepen met geschut zal doen +kuischen, zal er voor meer dan honderdduizend gulden kruit en kogelen +noodig zijn om die vuile, leelijke, stinkende besmetting te verdrijven. +Ja, gij allen zijt geboren in de alkoof van vrouwe Lucifer, die +veroordeeld was om te wonen met Satan, tusschen muren van ongedierte, +onder gordijnen van ongedierte, op een bed van ongedierte. Ja, en +dáár is het, dat zij, in hun afschuwelijke minnarijen, de +Geuzen ter wereld brachten. Ja, en ik spuw op ulieden.</p> +<p class="par">Bij die rede, zeiden de Geuzen tot elkander, zoodat hij +het hoorde:</p> +<p class="par">—Waarom onderhouden wij dien luien hond, dewelke +niets doet dan beleedigingen braken? Wij zouden hem beter ophangen!</p> +<p class="par">En dra brachten zij alles in gereedheid. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15569" href="#xd21e15569" name= +"xd21e15569">457</a>]</span></p> +<p class="par">Toen de monnik zag, dat de koorde vastgeknoopt was en de +ladder tegen den mast stond, en dat men zijne handen ging binden, zeide +hij op jammerenden toon:</p> +<p class="par">—Hebt medelijden met mij, heeren Geuzen, ’t +is de duivel der grammoedigheid, die spreekt in mijn hert, maar +geenszins uw nederige gevangene, een arme monnik, die maar +éénen hals heeft op deze wereld; genadige heeren, weest +bermhertig: ’t was niet gemeend; sluit mijnen mond, als gij wilt, +met eene prop; aangenaam is dit niet, neen, maar om Godswil, hangt mij +niet op!</p> +<p class="par">Maar zij luisterden niet en trokken hem naar de ladder, +niettegenstaande zijn heftigen wederstand. Toen huilde hij zoo +schromelijk, dat Lamme zeide tot Uilenspiegel, die bij hem in de keuken +was om hem op te passen:</p> +<p class="par">—Mijn vriend! mijn vriend! zij hebben in den stal +een verken gestolen en daar zijn ze bezig met het te kelen. Ho! de +dieven! kon ik maar op!</p> +<p class="par">Uilenspiegel klom op het dek en zag niets dan den +monnik. Toen deze hem ontwaarde, viel hij op zijne knieën en riep, +met de handen naar hem uitgestoken:</p> +<p class="par">—Messire kapitein, kapitein van de wakkere Geuzen, +geducht te land en ter zee, uwe soldaten willen mij ophangen, omdat ik +zondigde met mijn tonge; dat is een onrechtveerdige straf, messire +kapitein, want dan moesten al de advocaten, procureurs, predikanten en +al de vrouwen met hennep begiftigd worden, en zou de wereld zekerlijk +uitsterven; messire, red mij van de koorde: ik zal voor u bidden, gij +zult niet verdoemd wezen; schenk mij vergiffenis. De spreekduivel +sleepte mij mee en deed mij gedurig snateren: dit is een groot ongeluk +voor mij. Dan verbittert zich mijn arme gal en doet ze mij allerhande +dingen zeggen, die niet gemeend zijn. Genade, messire kapitein, en gij +allen, mijne heeren, bidt voor mij.</p> +<p class="par">Plotseling verscheen Lamme in zijn hemde op het dek, en +hij zei:</p> +<p class="par">—Kapitein en vrienden, wat ben ik blijde: ’t +was maar de monnik, dien ik hoorde schreeuwen, en geenszins het verken. +Uilenspiegel, mijn zoon, ik heb een uitmuntend plan uitgedacht ten +opzichte van Zijne Paterschap; schenk hem het leven, maar laat hem niet +vrij, of hij speelt ons nog slechte poetsen op het schip: laat liever +voor hem op het dek een enge, goed verluchte kooi maken, in dewelke hij +slechts kan zitten en slapen, gelijk voor de kapoenen; laat mij hem +spijzen, en hij worde gehangen als hij zooveel niet eet als ik wil. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e15587" href="#xd21e15587" name= +"xd21e15587">458</a>]</span></p> +<p class="par">—Hij worde gehangen, als hij niet eet, zeiden +Uilenspiegel en de Geuzen.</p> +<p class="par">—Wat schikt gij met mij te doen, dikzak? vroeg de +monnik.</p> +<p class="par">—Dat zult ge later gewaarworden, antwoordde +Lamme.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel deed zooals Lamme wilde, en de monnik +werd in de kooi gestoken, en elkeen kon hem op het gemak komen +zien.</p> +<p class="par">Lamme was terug in de keuken gekeerd; Uilenspiegel +volgde hem daar en hoorde hem twisten met Nele:</p> +<p class="par">—Ik leg mij te bed niet, zeide hij, neen, ik leg +mij te bed niet; anderen zouden mijne sausen komen vermorsen; neen, ik +blijf in mijn bed niet liggen lijk een kalf!</p> +<p class="par">—Maak u niet boos, Lamme, zeide Nele, of uwe wond +gaat opnieuw open, en gij sterft.</p> +<p class="par">—Wel, zeide hij, dan sterf ik: ik ben moede van te +leven zonder mijne vrouw. Is het niet hard genoeg voor mij, heur +verloren te hebben, dat gij mij, den kok van het schip, nog wilt +beletten zelf te zorgen voor den pot? Weet gij dan niet, dat geur van +sausen en stoverije gezondheid baart? Zij voedt zelfs mijnen geest en +pantsert mij tegen rampspoed.</p> +<p class="par">—Lamme, zeide Nele, gij moet luisteren naar onzen +raad en u laten genezen door ons.</p> +<p class="par">—Ik wil mij laten genezen, sprak Lamme; maar dat +geen andere, geen weetniet, geen leepoogige, stinkneuzige, etterige, +slijmerige rabauw zich verstoute hier binnen te komen, om hier als kok +te tronen in mijne plaats, en met zijn vuile vingeren mijne sausen te +vermorsen, of ik sla hem den kop in met mijn houten pollepel, dewelke +dan van ijzer zou zijn.</p> +<p class="par">—Maar, zeide Uilenspiegel, gij moet toch een +helper hebben, gij zijt ziek....</p> +<p class="par">—Een helper, ik! zeide Lamme; ik, een helper! Om +dat te zeggen, moet gij zoo vol ondankbaarheid zijn als eene worst, vol +gekapt vleesch. Een helper, Thijl, en gij zijt het, die dit zegt tot +mij, uwen vriend, die u zoo lang en zoo lekker gevoed heeft! Nu gaat +mijne wond zeker weer open. Slechte vriend, wie anders hier zou uwe +spijzen bereiden, dan ik? Wat zoudt gij beiden doen, als ik hier niet +was om u, kapitein-hoofdman, en u, Nele, een of ander smakelijk gerecht +voor te dienen?</p> +<p class="par">—Wij zouden ons behelpen en zelven den pot koken, +zeide Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Den pot koken? zeide Lamme. Gij zijt goed om er +van te eten, om zijn reuk op te snuiven; maar om hem gereed te maken, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e15617" href="#xd21e15617" name= +"xd21e15617">459</a>]</span>neen: arme vriend en kapitein-hoofdman, met +al den eerbied, dien ik u verschuldigd ben, ik zou u in reepen gesneden +weitasschen geven en gij zoudt ze eten voor vette darmen; laat mij, +mijn vriend, hier kok blijven, of ik verdroog als een stok.</p> +<p class="par">—Blijf dan kok, zeide Uilenspiegel; maar geneest +gij niet, dan sluit ik de keuken en eten wij niets dan beschuit.</p> +<p class="par">—Ha! mijn zoon, zeide Lamme, die weende van geluk, +gij zijt goed als de Moeder Gods.</p> +</div> +</div> +<div id="ch5.4" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IV.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Doch hij scheen aan de beterhand.</p> +<p class="par">Alle Zaterdagen zagen de Geuzen hem het middel van den +monnik meten, met een langen lederen riem.</p> +<p class="par">Den eersten Zaterdag zeide hij:</p> +<p class="par">—Vier voet.</p> +<p class="par">Daarna mat hij zich zelven en sprak:</p> +<p class="par">—Vier voet en half.</p> +<p class="par">En hij scheen weemoedig.</p> +<p class="par">Maar den achtsten Zaterdag, van den monnik sprekend, +zeide hij vol blijdschap:</p> +<p class="par">—Vier voet en drij kwart.</p> +<p class="par">En als hij den monnik de maat nam, zeide deze grammoedig +tot Lamme:</p> +<p class="par">—Wat wilt ge van mij, dikzak?</p> +<p class="par">Maar Lamme stak zijne tong uit naar hem en zeide geen +woord.</p> +<p class="par">En, zevenmaal daags, zagen de soldaten en matrozen hem +met een of ander nieuw gerecht afkomen en hoorden zij hem zeggen tot +den monnik:</p> +<p class="par">—Hier zijn boonen met Vlaamsche boter: at gij er +dergelijke in uw convent? Gij hebt een goede tronie: mager wordt men +niet op de vloot van de Geuzen. Voelt gij geen kussen van vet in uwen +rug groeien? Weldra hoeft gij, om te slapen, op geene matras meer te +liggen.</p> +<p class="par">Bij het tweede maal, zeide hij:</p> +<p class="par">—Zie, hier zijn koekebakken naar de Brusselsche +wijs; zie maar wat blonde, goudgele tint zij kregen in de oven: ziet +gij de boter afdruipen? Zoo ook zal geschieden met het vet van uwen +buik.</p> +<p class="par">—Ik heb geen eetlust, zei de monnik. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15661" href="#xd21e15661" name= +"xd21e15661">460</a>]</span></p> +<p class="par">—Maar gij moet eten, zei Lamme. Meent gij +misschien, dat het heetekoeken van boekweitbloem zijn? ’t Is +zuivere tarwe, eerweerde vader, dikke, vette vader, ’t is bloem +van tarwemeel, vader met vierdubbele kin: ik zie de vijfde reeds +aankomen, en mijn hert is verblijd. Eet!</p> +<p class="par">—Laat mij met vrede, dikzak, zei de monnik.</p> +<p class="par">Lamme, die grammoedig werd antwoordde:</p> +<p class="par">—Ik beschik over uw leven: hebt gij liever de +koorde dan een goede teil erwtensoep met stukjes geroosterd brood, +zooals ik er u dadelijk eene zal brengen?</p> +<p class="par">En toen Lamme met de teil kwam, vervolgde hij:</p> +<p class="par">—Erwtensoep alleen is eigenlijk geen eetmaal: ik +heb er dan ook een schotel knoedelen naar Duitsche wijs bijgevoegd: dat +zijn balletjes deeg met krenten, in het kokend water geworpen; +knoedelen zijn zware kost, doch kweeken spek. Eet zooveel als gij kunt: +hoe meer gij eet, hoe liever ik u zie: gij moet den viesneus niet +spelen, en niet blazen alsof gij meer dan uwe bekomst hadt: eet! Is het +niet beter te eten dan hangen te bengelen aan eene koord? Laat uwe dij +zien! zij wordt ook dikker; twee voet en zeven duim omtrek. Waar vindt +men nog eene hesp, die zoo dik is?</p> +<p class="par">Een uur naderhand kwam hij weer bij den monnik:</p> +<p class="par">—Neem, zeide hij, hier zijn negen duifjes: men +heeft ze opzettelijk geschoten voor u, de onschuldige dieren, die, +onbevreesd, boven de schepen vlogen; versmaad ze niet; in hunnen buik +stak ik een balletje boter, broodkruim, geraspte muskaatnoot, +kruidnagelen gestampt in een koperen vijzel, dewelke blinkt als uw vel: +mevrouw de zonne is gansch verheugd zich te mogen spiegelen in een zoo +helder gezicht als het uwe; dat komt van het vet, van het goede vet, +dat ik u bezorgde!</p> +<p class="par">Voor den vijfden maaltijd, bracht hij een waterzoo.</p> +<p class="par">—Wat denkt gij hiervan? vroeg hij hem. De zee +draagt en spijst u; meerder zou zij niet kunnen doen voor Zijne +Koninklijke Majesteit. Ja, ja, klaarblijkelijk zie ik de vijfde kin +wassen, een weinigje meer links dan rechts; wij zullen dien benadeelden +kant moeten aanvetten, want de Heer heeft gezeid: „Weest +rechtveerdig jegens elkeen”. Waarin zou de rechtveerdigheid +anders bestaan, dan in een rechtmatige verdeeling van vet? Voor uw +zesde maal breng ik u mosselen—die oesters der armen—zooals +gij er nooit kreegt in ’t convent; dommeriken laten ze koken en +eten ze zóó op, doch dat is maar de inleiding der +stoverije: als zij <span class="pagenum">[<a id="xd21e15683" href= +"#xd21e15683" name="xd21e15683">461</a>]</span>gekookt zijn, moet men +ze uit heure schelpen nemen, heure tengere lichaampjes in een stoofpan +leggen, dan zachtjes laten stoven met selder, muskaatnoot en +kruidnagelen en de saus binden met bier en meel; de mosselen worden dan +voorgediend met sneden geroosterd en geboterd brood. Zoo deed ik voor +u. Waarom zijn de kinderen een zoo groote erkentelijkheid verschuldigd +aan vader en moeder? Omdat zij hun eene schuilplaats en liefde, maar +vooral omdat zij hun eten gaven: dienvolgens moet ge mij beminnen als +uw vader en uwe moeder te zamen, en zijt ge mij dezelfde dankbaarheid +verschuldigd als hun: maar zie toch zoo verbolgen naar mij niet.</p> +<p class="par">... Als de mosselen gezakt zijn, breng ik u bierpap, +goed gebonden met meel, goed gesuikerd, met veel kaneel. Weet gij +waarom? Opdat uw vet doorschijnend zou worden en lustig op uw vel zou +waggelen: als gij u verroert, ziet men het alreeds. Daar klinkt de +taptoe: slaap in vrede zonder aan den dag van morgen te denken, in de +zekerheid steeds uw vette eetmalen terug te vinden, alsmede uw +verkleefden vriend Lamme, die ze u liefdevol zal geven.</p> +<p class="par">—Ga henen, satansjong, en laat mij bidden, zeide +de monnik.</p> +<p class="par">—Bid, zeide Lamme, bid met begeleiding van een +vroolijk gesnork: bier en slaap geven vet, goed vet. Ik, ik ben +blijde!</p> +<p class="par">En Lamme trok naar zijn bed.</p> +<p class="par">En de matrozen en soldaten zeiden tot hem:</p> +<p class="par">—Waarom toch wilt gij dien vuilen monnik, die u +geenerlei goed wil, zoo rijkelijk spijzen?</p> +<p class="par">—Laat mij begaan, zeide Lamme, ik verricht een +schoon werk.</p> +</div> +</div> +<div id="ch5.5" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">V.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Wintermaand was gekomen, de maand der donkere +dagen, zong Uilenspiegel:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Monseigneur, Zijn Doorluchtige Hoogheid,</p> +<p class="line">Rukt zijn mom af,</p> +<p class="line">Willend heerschen over België.</p> +<p class="line">De verspaanschte staten,</p> +<p class="line">Doch niet verangevijnscht,</p> +<p class="line">Beschikken over de belastingen.</p> +<p class="line">Slaat op de trommel</p> +<p class="line">Der angevijnsche davering!</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e15723" href="#xd21e15723" name= +"xd21e15723">462</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">In hunne handen houden ze</p> +<p class="line">Domeinen, accijns en renten,</p> +<p class="line">’t Benoemen der magistraten</p> +<p class="line">En de ambten meteen.</p> +<p class="line">Op de hervormden heeft hij ’t gemunt,</p> +<p class="line">Monsieur Zijn Doorluchtige Hoogheid,</p> +<p class="line">Die in Frankrijk doorgaat voor atheïst.</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Want koning wil hij worden</p> +<p class="line">Door het zwaard en ’t geweld,</p> +<p class="line">Alleenheerschend koning voorgoed,</p> +<p class="line">Die Monseigneur, en Doorluchtige Hoogheid.</p> +<p class="line">Innemen wil hij door verraad,</p> +<p class="line">Menig schoone stad en Antwerpen mee;</p> +<p class="line">Signorkens en pagaders, vroeg opgestaan,</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Niet op u, Frankrijk,</p> +<p class="line">Werpt zich het volk, in blinde woede;</p> +<p class="line">Niet uw edel lichaam treffen</p> +<p class="line">Moorddadige wapenen;</p> +<p class="line">Niet uw kinderen zijn het,</p> +<p class="line">Wier lijken, hoop op hoop,</p> +<p class="line">De Kipdorppoorte vullen.</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Neen, niet uw kinderen zijn het</p> +<p class="line">Die het volk van de schansen neergooit,</p> +<p class="line">Anjou is ’t, Zijn Doorluchtige Hoogheid,</p> +<p class="line">Anjou is ’t, de lijdelijke wufteling,</p> +<p class="line">Die leeft van uw bloed, o Frankrijk,</p> +<p class="line">En het onze wil drinken.</p> +<p class="line">Maar tusschen beker en lippen....</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Monsieur Zijn Doorluchtige Hoogheid,</p> +<p class="line">Schreeuwt in een weerlooze stad:</p> +<p class="line">Tue, tue, vive la messe!</p> +<p class="line">Met zijn mooie lievelingen, <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15801" href="#xd21e15801" name= +"xd21e15801">463</a>]</span></p> +<p class="line">Wier oogen blinken</p> +<p class="line">Van ’t schandevuur, schaamteloos schuw,</p> +<p class="line">Der ontucht zonder liefde.</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Hen velt men, niet u, arm volk,</p> +<p class="line">Op wien ze drukken met belasting,</p> +<p class="line">Zoutgeld, hoofdgeld, ’t eerstenachtrecht,</p> +<p class="line">U misprijzend, daar ze u afpersen</p> +<p class="line">Koorn, paarden, wagens,</p> +<p class="line">Gij, die hun een vader zijt,</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Gij, die hun een moeder zijt,</p> +<p class="line">Zogend de brooddronkendheid</p> +<p class="line">Dier moedermoorders, welke, in den vreemde</p> +<p class="line">Uw naam bevlekken, o Frankrijk, overdaan</p> +<p class="line">Met den smook van hun glorie,</p> +<p class="line">Als ze hechten</p> +<p class="line">Door woeste wapenfeiten....</p> +<p class="line">O, de angevijnsche davering!</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Een bloempjen aan uw krijgskroon,</p> +<p class="line">Een provincie aan uw grondgebied.</p> +<p class="line">Laat den dwazen haan, ontucht en oorlog,</p> +<p class="line">Den voet op den strot,</p> +<p class="line">Fransch volk, manhaftig volk,</p> +<p class="line">Den voet die verplet!</p> +<p class="line">En al de volkeren krijgen u lief</p> +<p class="line">Om de angevijnsche davering!</p> +</div> +</div> +</div> +</div> +<div id="ch5.6" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VI.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In de Bloeimaand, als wanneer de Vlaamsche +boerinnen ’s nachts langzaam drie zwarte boonen achter zich over +het hoofd werpen, om zich voor ziekte en dood te behoeden, ging +Lamme’s wond weder open; de kok had een zware koorts en vroeg, +dat men hem zou leggen op het dek van het schip, rechtover de kooi van +den monnik.</p> +<p class="par">Uilenspiegel stond het geerne toe; doch uit vreeze, dat +zijn vriend in eenen aanval der ziekte overboord zou vallen, deed hij +hem stevig binden op zijn bed. <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e15866" href="#xd21e15866" name="xd21e15866">464</a>]</span></p> +<p class="par">Zoodra Lamme een oogenblik bij zijn verstand was, vroeg +hij of men den monnik niet vergat; en hij stak zijne tong naar hem +uit.</p> +<p class="par">En de monnik zei:</p> +<p class="par">—Gij beleedigt mij, dikzak.</p> +<p class="par">—Toch niet, zeide Lamme, ik wil u vetmesten.</p> +<p class="par">De wind waaide zachtjes, de zonne was warm; Lamme leed +aan de koorts, maar hij was stevig gebonden op zijn bed, opdat hij in +zijne vlagen van ijlhoofdigheid niet overboord zou vallen; doch hij +waande zich nog in de keuken en zei:</p> +<p class="par">—Dat fornuis staat heel gereed. Aanstonds zal het +ortolanen regenen. Vrouw, span de strikken in onzen boomgaard. Zoo zijt +gij schoon, met uwe mouwen opgestroopt tot aan uwe ellebogen. Uw arm is +wit, ik wil er in bijten, bijten met mijne lippen, dewelke fluweelen +tanden zijn. Wien hoort dat schoon vleesch, die prachtige boezem, dien +ik zie dwars door uw wit, fijnlinnen jakje? Die zoete schat is mijn! +Wie zal de stoverije maken van hanekammetjes en kiekenstuiten? Niet te +veel muskaatnoot, daarvan krijgt men koorts. Witte saus, tijm en +laurier. Waar zijn de eierdooiers?</p> +<p class="par">Vervolgens wenkte hij Uilenspiegel tot zich en +zeide:</p> +<p class="par">—Straks zal het wild regenen: ik zal u vier +ortolanen meer geven dan aan de anderen. Gij zijt de gezagvoerder, maar +verraad mij niet!</p> +<p class="par">Toen hij de golven zachtjes tegen den wand van het schip +hoorde klotsen, sprak hij verder:</p> +<p class="par">—De soep kookt, mijn zoon, de soep kookt, maar met +dat fornuis kan ik geen vuur krijgen.</p> +<p class="par">Zoodra hij weer tot zijne zinnen kwam, vroeg hij naar +den monnik.</p> +<p class="par">—Waar is hij? Vet hij aan?</p> +<p class="par">En als zijn blik op hem viel, stak hij zijne tong naar +hem uit, zeggende:</p> +<p class="par">—Het groote werk wordt voltooid.</p> +<p class="par">Eens vroeg hij, dat men de groote waag op het dek zou +brengen, dat men hem zelven op een schaal zou zetten en den monnik op +de andere. Nauwelijks was de monnik erop, of Lamme steeg omhoog lijk +een vuurpijl in de lucht en, hem vreugdevol beziende, zeide hij:</p> +<p class="par">—Hij is zwaarder! hij is zwaarder! ik ben licht +als een geest tegen hem: ik wil als een vogel de lucht klieven; ik heb +mijn plan: neemt er hem af, dat ik beneden kunne; legt er nu de +gewichten op: zet hem weder op de schaal. Hoeveel weegt hij? +Driehonderd veertien pond. En ik? Tweehonderd twintig! <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e15900" href="#xd21e15900" name= +"xd21e15900">465</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div id="ch5.7" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">In den nacht van den volgenden dag, bij de eerste +ochtendschemering, werd Uilenspiegel gewekt door Lamme, die +schreeuwde:</p> +<p class="par">—Uilenspiegel! Uilenspiegel! help, laat heur niet +vertrekken. Snijd de koorden door! snijd ze door!</p> +<p class="par">Uilenspiegel klom op het dek en vroeg:</p> +<p class="par">—Waarom roept gij? ik zie niets.</p> +<p class="par">—Zij is ’t, antwoordde Lamme, zij is +’t, mijne vrouw, daar in die sloep, welke de vlieboot omvaart; +ja, om de vlieboot, van welke die zangen en die vedeltonen kwamen.</p> +<p class="par">Nele was ook op het dek geklommen.</p> +<p class="par">—Snijd de koorden door, mijne vriendin, zei Lamme. +Ziet gij niet, dat mijne wond genezen is? Heur zachte hand heeft ze +verbonden; zij, ja, zij. Ziet gij ze rechtstaan in de sloep? Hoort gij? +Zij zingt nog. Kom, mijne liefste, kom, ontvlucht uwen armen Lamme niet +meer, die zonder u zoo moederziel alleen was op de wereld.</p> +<p class="par">Nele nam zijne hand vast en legde de heure op zijn +voorhoofd.</p> +<p class="par">—Hij heeft nog koorts, sprak zij.</p> +<p class="par">—Snijdt de koorden door, zei Lamme; geeft mij eene +sloep! Ik ben levend, ik ben gelukkig, ik ben genezen!</p> +<p class="par">Uilenspiegel sneed de koorden door: Lamme sprong in zijn +wit linnen hooze, zonder wambuis, uit zijn bed, en wilde zelf de sloep +in zee laten.</p> +<p class="par">—Zie hem bezig, zeide Nele tot Uilenspiegel: zijne +handen beven van ongeduld.</p> +<p class="par">Toen de sloep gereed was, daalden Uilenspiegel, Nele en +Lamme er in met eenen roeier, en deze wriggelde naar de vlieboot, die, +verre in de reede, op anker lag.</p> +<p class="par">—Zie, wat schoone vlieboot, zeide Lamme, die +weldra, uit ongeduld, de plaats van den roeier ingenomen had.</p> +<p class="par">De romp en de masten van de vlieboot kwamen slank uit op +den frisschen morgenhemel, die, als verguld kristal, gekleurd werd door +de rijzende zonne.</p> +<p class="par">Terwijl Lamme dapper doorwrikte, vroeg Uilenspiegel +hem:</p> +<p class="par">—Zeg ons nu hoe gij ze terugvondt.</p> +<p class="par">Lamme antwoordde met horten en stooten:</p> +<p class="par">—Ik sliep, reeds aan de beterzijde. Eensklaps dof +gerucht. Stuk hout klopt op het schip. Sloep! Op het gerucht een +matroos toegeloopen: Wie daar? Een zoete stem, de heure, mijn zoon, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e15943" href="#xd21e15943" name= +"xd21e15943">466</a>]</span>de heure antwoordt: „Vrienden”. +Vervolgens grovere stem: „Vive le Geus: bevelhebber van vlieboot +<i>Johanna</i> moet Lamme Goedzak spreken”. Matroos laat de +ladder beneden. De maan glom. Ik zie mannelijke gedaante op het dek +klimmen: breede heupen, ronde knieën, breed bekken; vrouw, maar +geen man, zei ik bij mij zelven: ik voel als eene roos die ontluikt en +mijne kaak streelt: heure lippen, mijn zoon, en ik hoor heur zeggen, +begrijpt gij? zij zelve, mij met kussen en tranen +bedekkend—vloeibaar vuur, dat als balsem nederviel op mijn +gelaat—zij zelve zeide mij: „Ik weet, dat ik misdoe, maar +ik bemin u, mijn man! Ik heb voor God gezworen: ik verbreek mijnen eed, +mijn man, mijn arme man! dikwijls ben ik gekomen zonder u te durven +naderen; eindelijk stond de matroos het mij toe: ik verbond uwe wond, +gij herkendet mij niet; maar ik heb u genezen, wees niet grammoedig, +man! Ik ben u gevolgd, maar ik ben bevreesd, hij is op dit schip: laat +mij vertrekken; zoo hij mij zag, zou hij mij verdoemen en zou ik +branden in het eeuwige vuur!” Zij kuste mij nog, weenend en +gelukkig, en vertrok, mijns ondanks, in spijt van mijne tranen: gij +hadt mijne armen en beenen gebonden, mijn zoon, maar nu....</p> +<p class="par">Dit zeggende, gaf hij krachtdadige riemslagen; het was +als de gespannen koord van eenen boog, die den pijl in de lucht +schiet.</p> +<p class="par">Naarmate zij de vlieboot naderden, zeide Lamme:</p> +<p class="par">—Daar staat zij op het dek, zij speelt op de +vedel, mijn beminnelijke vrouw, met heur goudbruine lokken, heur bruine +oogen, heur frissche koonen, heur bloote, ronde armen, heur witte +handjes. Vlieg over den vloed, sloep!</p> +<p class="par">Toen de kapitein van de vlieboot de sloep zag naderen en +Lamme als een duivel wriggelen, liet hij eene ladder uitwerpen. Toen +Lamme er dicht bij was, sprong hij van de sloep op de ladder, op gevaar +af van in zee te vallen, zoodat de sloep meer dan drie vademen +achteruit gleed; en, vlug als eene kat op het dek klaverend, liep hij +naar zijne vrouw, die, buiten zich zelve van geluk, hem kuste en +omhelsde, en zeide:</p> +<p class="par">—Lamme! breng mij niet ten verderve; ik heb voor +God gezworen, maar ik bemin u. Ha! lieve man!</p> +<p class="par">Nele riep:</p> +<p class="par">—’t Is Kalleken Huybrechts, het schoone +Kalleken!</p> +<p class="par">—Ik ben het, sprak zij, ja, Kalleken, maar schoon +is ze niet meer!</p> +<p class="par">En zij zette een jammerlijk gezicht.</p> +<p class="par">—Wat hebt gij gedaan, vroeg Lamme, wat zijt gij +geworden? waarom liet ge mij zitten? waarom wilt gij mij weder +verlaten? <span class="pagenum">[<a id="xd21e15969" href="#xd21e15969" +name="xd21e15969">467</a>]</span></p> +<p class="par">—Luister, zeide zij, wees niet grammoedig, ik zal +u alles bekennen: wetende dat al de monniken mannen Gods zijn, +vertrouwde ik mij aan een hunner; hij heet broer Cornelis +Adriaensen.</p> +<p class="par">Toen Lamme dit hoorde, riep hij uit:</p> +<p class="par">—Wat, die smerige paap, wiens mond een rioolgat +was, vol drek en vol modder, en die steeds dorstte naar het bloed der +hervormden! Wat! die verdediger der brandstapels en der plakkaten! Ha! +’t was die gemeene schavuit!</p> +<p class="par">Kalleken sprak:</p> +<p class="par">—Laster den man Gods niet!</p> +<p class="par">—De man Gods! zeide Lamme, ik ken hem: het was de +man van vuilnis en vuigheid. Wat rampspoed! mijn schoon Kalleken +gevallen in de handen van dien ontuchtigen vuilbaard! Nader mij niet, +of ik dood u; en ik, die heur zoozeer beminde! mijn arm bedrogen hert, +dat ganschelijk heur was! Wat komt gij hier doen op onze schepen? +waarom hebt gij mij opgepast? waarom liet ge mij niet sterven? Ga heen, +ik wil u voor mijne oogen niet meer zien; ga heen, of ik smijt u in de +zee. Mijn mes!...</p> +<p class="par">Doch zij vloog om zijnen hals en sprak:</p> +<p class="par">—Lamme, mijn man, ween niet: ik ben niet wat gij +denkt: ik behoorde nooit aan dien monnik.</p> +<p class="par">—Gij liegt, zeide Lamme weenend en knarsetandend +tegelijk. Ha! nooit was ik jaloersch, doch nu ben ik het! Ongelukkige +drift, grammoedigheid en liefde, behoefte aan dooden en worgen. Uit +mijne oogen! neen, blijf! Ik was zoo goed voor heur! De moordlust is +meester in mij. Mijn mes! Ho! hier brandt, verteert, knaagt iets in +mij; gij spot met mij....</p> +<p class="par">Zoet en onderdanig, omhelsde zij hem weenend.</p> +<p class="par">—Ja, zeide hij, ik ben belachelijk met mijne +gramschap: ja, gij bewaardet mijne eer, die eer, die men dwaselijk +hangt aan den rok eener vrouw. Daarom was het dus, dat gij uw zoetste +lonkjes koost om mij te vragen of gij met uwe vriendinnen naar het +sermoen mocht gaan?</p> +<p class="par">—Laat mij spreken, zei de vrouw hem omhelzend: ik +mag op staanden voet doodvallen, zoo ik u ooit bedroog.</p> +<p class="par">—Wel, val dan dood, zeide Lamme, want gij gaat +liegen!</p> +<p class="par">—Luister, zeide zij.</p> +<p class="par">—Spreek of zwijg, sprak Lamme, ’t is mij +eender.</p> +<p class="par">—Broer Adriaensen, zeide zij, ging door voor een +bespraakt predikant; hij stelde den geestelijken en den ongehuwden +staat verre boven den anderen, als best geschikt om de geloovigen in +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16004" href="#xd21e16004" name= +"xd21e16004">468</a>]</span>het hemelrijk te brengen; zijne +welsprekendheid was groot en onstuimig: daardoor bracht hij het +verstand op hol van meerdere eerlijke vrouwen, onder dewelke ik telde, +en ook van een groot aantal weduwen en meidekens. Vermits de ongehuwde +staat zoo volmaakt was, bezwoer hij ons in denzelven te blijven: wij +zwoeren, dat wij ons nimmermeer zouden laten trouwen....</p> +<p class="par">—Behalve door hem ... zei Lamme weenend.</p> +<p class="par">—Zwijg toch, zeide zij grammoedig.</p> +<p class="par">—Komaan, sprak hij, voltooi uw werk: gij hebt mij +een harden slag toegebracht, ik zal hem niet overleven.</p> +<p class="par">—’t Doet, zeide zij, zoo ik altijd bij u +blijf, man.</p> +<p class="par">Zij wilde hem omhelzen en kussen, maar hij stiet heur +van zich af.</p> +<p class="par">—De weduwen, zeide zij, zwoeren vóór +hem, nooit te zullen hertrouwen.</p> +<p class="par">En Lamme aanhoorde heur, gedachteloos in zijn jaloersche +droomerij.</p> +<p class="par">Kalleken vervolgde, beschaamd, heure rede:</p> +<p class="par">—Hij wilde, zeide zij, geen andere biechtelingen +dan jonge en schoone vrouwen of meidekens: de anderen stuurde hij naar +den paap heurer parochie. Hij stelde eene orde van godvruchtige vrouwen +in, en deed ons allen zweren niemand anders tot biechtvader te zullen +nemen dan hem: dat zwoer ik; mijne gezellinnen, beter onderricht dan +ik, vroegen mij of ik mij wilde laten onderwijzen in de Heilige +Geeseling en in de Heilige Boete: ik stemde toe. Er was te Brugge, op +de Steenkappersrei, omtrent het Minderbroedersklooster, een huis +bewoond door eene vrouw, genoemd Kalle de Naeyer, welke aan de +meidekens kost en onderricht gaf, tegen een karolusgulden per maand: +Broer Cornelis kon bij Kalle de Naeyer binnen, zonder oogenschijnlijk +uit zijn klooster te komen, het was in dit huis dat ik ging, in een +kleine kamer, in dewelke hij zich alleen bevond; daar gebood hij mij, +hem al mijn natuurlijke en vleeschelijke neigingen te zeggen; eerst +durfde ik niet, maar ten slotte gaf ik toe: ik weende en zeide hem +alles.</p> +<p class="par">—Laas! schreide Lamme, en alzoo ontving die +zwijnachtige monnik uw zoete biechte!</p> +<p class="par">—Hij zeide mij steeds, en dit is waar, mijn man, +dat er boven de aardsche eerbaarheid een hemelsche eerbaarheid bestaat, +door dewelke wij God onze wereldsche schaamte offeren, en dat wij aldus +aan onzen biechtvader al onze geheime lusten moeten bekennen, en dan +weerdig zijn de Heilige Geeseling en de Heilige Boete te ontvangen. +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16029" href="#xd21e16029" name= +"xd21e16029">469</a>]</span></p> +<p class="par">Eindelijk beval hij mij, naakt vóór hem te +gaan staan, om op mijn lichaam, dat gezondigd had, de al te lichte +kastijding mijner schulden te ontvangen. Eens gebood hij mij, mij te +ontkleeden; ik viel in onmacht toen ik mijn hemde moest uitdoen: hij +bracht mij weer tot mij zelve, door middel van +fleschjes.—„’t Is goed voor deze reize, mijne +dochter, sprak hij, kom binnen twee dagen terug en breng eene roede +mee”. Dit duurde lang, zonder dat hij ooit ... ik zweer het voor +God en al zijne santen ... mijn man ... begrijp mij ... kijk naar mij +... zie of ik lieg: ik bleef zuiver en trouw ... ik beminde u.</p> +<p class="par">—Arm zoet lichaam, zeide Lamme. O, vlek van +schande op uw bruidskleed!</p> +<p class="par">—Lamme, zeide zij, hij sprak in den naam Gods en +onzer Moeder, de Heilige Kerk; moest ik hem niet aanhooren? Ik beminde +u steeds, maar door schromelijke eeden had ik de Maagd gezworen mij aan +u te onttrekken; ik was nochtans zwak voor u, Lamme. Herinnert gij u +nog het gasthof te Brugge? Ik was bij Kalle de Naeyer, gij reedt daar +voorbij op uwen ezel, met Uilenspiegel. Ik volgde u; ik had een schoone +som gelds op zak, want ik verteerde niets voor mij zelve; ik zag, dat +gij honger hadt: mijn hert trok naar u, ik had medelijden en +liefde!</p> +<p class="par">—Waar is hij nu? vroeg Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Kalleken antwoordde:</p> +<p class="par">—Na een onderzoek, bevolen door den magistraat, en +eene nasporing van de boozen, moest broer Adriaensen de stede Brugge +verlaten, en hij nam de wijk naar Antwerpen. Op de vlieboot zeide men +mij, dat mijn man hem gevangen nam.</p> +<p class="par">—Wat! riep Lamme, die monnik dien ik vetmest, +is....</p> +<p class="par">—Hij zelf, antwoordde Kalleken, terwijl zij heur +aangezicht met heure handen bedekte.</p> +<p class="par">—Eene akst! eene akst! zeide Lamme, dat ik hem +doode, dat ik het vet van dien geilen bok bij opbod verkoope! Gauw, +laat ons naar het schip terugkeeren. De sloep! Waar is de sloep?</p> +<p class="par">Nele sprak:</p> +<p class="par">—Het is een eerlooze wreedheid eenen gevangene te +dooden of te kwetsen.</p> +<p class="par">—Gij beziet mij zoo verschrikkelijk, zeide hij, +zoudt gij het mij beletten?</p> +<p class="par">—Ja, zeide zij.</p> +<p class="par">—Wel, sprak Lamme, ik zal hem geenerlei leed doen: +laat mij hem slechts uit zijne kooi trekken. De sloep! Waar is de +sloep? <span class="pagenum">[<a id="xd21e16059" href="#xd21e16059" +name="xd21e16059">470</a>]</span></p> +<p class="par">Zij stapten weldra in de sloep. Lamme wrikte zoo vlug +als hij kon en schreide tegelijk.</p> +<p class="par">—Zijt gij droef, man? vroeg Kalleken hem.</p> +<p class="par">—Neen, zeide hij, ik ben gelukkig: zult ge mij +niet meer verlaten?</p> +<p class="par">—Nooit! zeide zij.</p> +<p class="par">—Gij waart zuiver en trouw, zegt gij; maar, zoet, +lief Kalleken, ik leefde enkel om u weder te vinden, en nu zal, door de +schuld van dien monnik, ons geluk vergiftigd zijn door +jaloerschheid.... Zoodra ik droef zal wezen of enkellijk moede, zal ik +u in verbeelding naakt zien, uw schoon lichaam onderwerpende aan die +schandelijke geeseling. De lente onzer liefde was aan mij, doch de +zomer aan hem; de herfst zal grauw zijn; weldra komt de winter en die +zal mijn trouwe liefde begraven.</p> +<p class="par">—Gij weent, zeide zij.</p> +<p class="par">—Ja, sprak hij, wat voorbij is, komt nimmer +terug.</p> +<p class="par">Toen zei Nele:</p> +<p class="par">—Als Kalleken trouw was, moest zij u weer alleen +laten om uw leelijke woorden.</p> +<p class="par">—Hij weet niet hoezeer ik hem altoos beminde, zei +Kalleken.</p> +<p class="par">—Zegt gij de waarheid? riep Lamme uit; kom, +liefste, kom, mijne vrouw; geen grauwe herfst, en geen winter des doods +meer!</p> +<p class="par">En hij zag er blijde uit, en zij kwamen op het +schip.</p> +<p class="par">Uilenspiegel gaf de sleutels van de kooi aan Lamme, die +deze opende; hij wilde den monnik bij een oor op het dek trekken, maar +het ging niet; toen wilde hij hem zijdelings doen buitenkomen, maar het +ging ook niet.</p> +<p class="par">Wij moeten het kot uitbreken; de kapoen is gemest, zeide +hij.</p> +<p class="par">De monnik kwam er toen uit, keek met groote, verdwaasde +oogen in het rond, hield met de beide handen zijn buik op, en viel op +zijn achterste, ter oorzake van een hevige baar, die het schip +ophief.</p> +<p class="par">En Lamme zei tot den monnik:</p> +<p class="par">—Zult ge mij nog dikzak heeten? gij zijt dikker +dan ik! Wie diende u zeven eetmalen daags vóór? Ik! Hoe +komt het, schreeuwer, dat gij nu zachtmoediger zijt jegens de arme +Geuzen?</p> +<p class="par">En, zijne rede vervolgend:</p> +<p class="par">—Als gij nog een jaar in uwe kooi blijft, kunt gij +er niet meer uit: bij de minste beweging lillen uwe kaken als +verkensgelei; gij schreeuwt al niet meer; weldra zult gij niet meer +kunnen blazen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e16100" href= +"#xd21e16100" name="xd21e16100">471</a>]</span></p> +<p class="par">—Zwijg, dikzak, zeide de monnik.</p> +<p class="par">—Dikzak, zei Lamme, in woede ontstekend, ik ben +Lamme Goedzak; gij zijt broer Dikzak, Vetzak, Slokzak, Leugenzak, +Modderzak; gij hebt vier duim spek onder uw vel; men ziet uwe oogen +niet meer; Uilenspiegel en ik zouden, op ons gemak, huizen in uwen +buik, die groot is als eene kerk. Gij heet mij dikzak, wilt gij eenen +spiegel om Uwe Dikbuikigheid te bewonderen? Ik ben het, die u voed, +gevaarte van vleesch en been. Ik heb gezworen, dat gij vet zult spuwen, +dat gij vet zult zweeten, dat gij sporen van vet achter u zult nalaten, +als eene keers, die smelt in de zonne. Men zei mij, dat de geraaktheid +komt met de zevende kin: de zesde is in aantocht!</p> +<p class="par">Vervolgens wendde hij zich tot de Geuzen:</p> +<p class="par">—Aanschouwt dien hoereerder! sprak hij. Het is +broer Cornelis Adriaensen, van Brugge: dáár preekte hij +een nieuwe eerbaarheid. Zijn vet is zijne straf, en zijne straf is mijn +werk. Nu, luistert, gij allen, matrozen en soldaten: ik ga u verlaten, +u verlaten, Uilenspiegel, u verlaten, u ook, kleine Nele, om naar +Vlissingen te tiegen, alwaar ik eenig goed bezit, en er te leven met +mijn arme wedergevondene vrouw. Vroeger zwoert gij, mij alles toe te +staan wat ik zou vragen....</p> +<p class="par">—Dat is Geuzenwoord zeiden zij.</p> +<p class="par">—Dus, zeide Lamme, aanschouwt dien hoereerder, +dien broer Adriaensen, Vetlap-aensen van Bruggen; ik zwoer hem te doen +sterven in zijn vet als een zwijn; maakt hem een grootere kooi, doet +hem met geweld twaalf eetmalen daags verorberen in stede van zeven; +geeft hem vetten en gesuikerden kost; hij lijkt reeds een os, maakt er +een olifant van, en weldra zult gij hem de hoeken zijner kooi zien +vullen.</p> +<p class="par">—Wij zullen hem voortmesten, zeiden zij.</p> +<p class="par">—En nu, vervolgde Lamme, tot den monnik sprekend, +u ook, rabauw, dien ik doe voeden op kloosterwijs, in stee van u te +doen hangen, u ook zeg ik vaarwel: en leef op hoop van vet en van +geraaktheid!</p> +<p class="par">Vervolgens zijne vrouw, zijn Kalleken, in de armen +drukkend, voegde hij er bij:</p> +<p class="par">—Kijk, gij moogt knorren of balken, maar ik neem +ze mee, gij zult ze niet langer geeselen!</p> +<p class="par">Maar de monnik, in woede ontstoken, zeide tot +Kalleken:</p> +<p class="par">—Gij keert dus terug naar uw leger van wellust, o +zinnelijke vrouwe! Ja, gij gaat henen zonder mededoogen met den armen +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16126" href="#xd21e16126" name= +"xd21e16126">472</a>]</span>martelaar voor Gods woord, die u de +heilige, zoete en hemelsche geeseling leerde. Wees gedoemd! Nooit +schenke een priester u vergiffenis; de grond brande onder uwe voeten; +suiker weze u zout; ossevleesch weze u kroengevleesch; brood weze u +assche; de zonne weze u ijs, en sneeuw een hellevuur; de vrucht uws +lichaams weze gevloekt; uwe kinderen wezen afschuwelijk: met de leden +van een aap, een verkenshoofd grooter dan hun buik; lijden, weenen, +zuchten weze uw lot in deze wereld en in de andere, in de helle die u +wacht, de helle van zwavel en pik, die branden voor de wijven van uw +slag; gij weigerdet mijn vaderlijke liefde: wees driemaal vermaledijd +door de heilige Drievuldigheid; zevenmaal vermaledijd door de +kandeleers der Ark; de biecht weze u verdoemenis; de hostie weze u +doodelijk venijn; en, in de kerken, richte elke vloersteen zich op om u +te verpletteren en u te zeggen: „Hier is de hoereerster; hier is +de verdoemde; hier is de vermaledijde!”</p> +<p class="par">En Lamme sprong op van geluk en riep blijde uit:</p> +<p class="par">—Zij was trouw, de monnik heeft het gezegd! Leve +Kalleken!</p> +<p class="par">Doch zij, weenend en sidderend, zeide:</p> +<p class="par">—O, Lamme, neem die verdoemenis over mij weg! Ik +zie de helle! Neem de verdoemenis weg!</p> +<p class="par">—Monnik, trek de verdoemenis in, gebood Lamme.</p> +<p class="par">—Ik zal het niet doen, dikzak, antwoordde de +monnik.</p> +<p class="par">En de vrouw, bleek en sidderend, viel op de knieën +en smeekte broer Adriaensen met de handen te zamen.</p> +<p class="par">En Lamme zei tot den monnik:</p> +<p class="par">—Trek de verdoemenis in of gij wordt gehangen: en, +breekt de koorde, uit hoofde van uwe zwaarte, zoo wordt gij herhangen, +totdat de dood er op volge.</p> +<p class="par">—Gehangen en herhangen! zeiden de Geuzen.</p> +<p class="par">—Als het zoo is, zei de monnik tot Kalleken, ga +dan, ontuchtige vrouwe; ga dan met dien dikzak; ga, ik hef mijne +verdoemenis op, maar God en al zijne santen houden u in het oog: ga met +dien dikzak, ga!</p> +<p class="par">En hij zweeg, blazend en zweetend.</p> +<p class="par">Plotseling riep Lamme uit:</p> +<p class="par">—Hij zwelt op, hij zwelt op! Daar is de zesde kin: +de zevende kin is de geraaktheid!</p> +<p class="par">... En nu, zeide hij tot de Geuzen, ik beveel u aan God, +u, Uilenspiegel aan God, u allen, mijn goede vrienden, aan God, +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16159" href="#xd21e16159" name= +"xd21e16159">473</a>]</span>Nele mijne vriendin, aan God, de heilige +zaak van de vrijheid: ik kan niets meer voor haar....</p> +<p class="par">Vervolgens, als hij iedereen omhelsd had, zeide hij tot +zijne vrouw Kalleken:</p> +<p class="par">—Kom, het is het uur van onze wettige liefde.</p> +<p class="par">Terwijl het bootje, dat Lamme en zijne welbeminde +meevoerde, over het water gleed, riepen al de matrozen, soldaten en +scheepsjongens met hunnen hoed zwaaiend:</p> +<p class="par">—Vaarwel, broeder; vaarwel, Lamme; vaarwel, +broeder, broeder en vriend!</p> +<p class="par">En Nele wischte met heur liefelijken vinger eenen traan +uit het oog van Uilenspiegel en zeide tot hem:</p> +<p class="par">—Gij zijt droef, mijn vriend?</p> +<p class="par">—Hij was goed, zeide hij.</p> +<p class="par">—Ha! zeide zij, zal die oorlog dan nooit een einde +nemen, zullen wij dan immer gedwongen zijn te leven in bloed en in +tranen?</p> +<p class="par">—Laat ons de Zeven zoeken, antwoordde +Uilenspiegel: het is nakend, het uur der verlossing....</p> +<p class="par">Volgens de belofte, die zij aan Lamme gedaan hadden, +mestten de Geuzen den monnik voort in zijne kooi. Doch op zekeren dag +werden zij het moede, en ze stelden hem in vrijheid tegen een rantsoen +bij ’t gewicht; en hij bracht een mooien stuiver op, want hij +woog toen driehonderd zeventien pond en vijf onsen, Vlaamsch +gewicht.</p> +<p class="par">En hij stierf als prior van zijn convent.</p> +</div> +</div> +<div id="ch5.8" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">VIII.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Te dien tijde vergaderden de heeren van de +Staten-Generaal te ’s-Gravenhage, om Philippus, koning van +Spanje, grave van Vlaanderen, van Holland enz., te oordeelen +naarvolgens de door hem verleende charters en privileges.</p> +<p class="par">En de griffier sprak als volgt:</p> +<p class="par">—Het is een iegelijk bekend, dat een landvorst +aangesteld is door God, als souverein en hoofd zijner onderdanen, om ze +te verdedigen en te vrijwaren van alle beleediging, verdrukking en +geweld, evenals een herder aangesteld is voor de verdediging en de +hoede zijner kudde. Het is mede algemeen bekend, dat de onderdanen +geenszins door God geschapen zijn ten gerieve des prinsen, om hem +gehoorzaam te wezen in alles wat hij zou heeten, hetzij dat het vroom +is of goddeloos, rechtveerdig of <span class="pagenum">[<a id= +"xd21e16193" href="#xd21e16193" name= +"xd21e16193">474</a>]</span>onrechtveerdig, noch om denzelven te dienen +als slaven. Maar de vorst is vorst ten behoeve van zijne onderdanen, +zonder dewelke hij niet kan wezen, om naar recht en rede te bestieren; +om ze te behouden en te beminnen als een vader zijne kinderen, als een +herder zijn kudde, en zijn leven te wagen om ze te verdedigen; doet hij +het niet, zoo moet hij aanzien worden, niet voor eenen vorst, maar voor +eenen dwingeland. Door oproeping van soldaten, door bullen van +kruistocht en van kerkban, zond Philippus koning, vier uitheemsche +legers af tegen ons. Welke zal zijne straf wezen, overeenkomstig de +wetten en costumen van den lande?</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen, antwoordden de heeren der +Staten.</p> +<p class="par">—Philippus heeft zijne eeden verbroken; hij vergat +de diensten, welke wij hem bewezen, de zegepralen, welke wij hem +hielpen behalen. Toen hij zag, dat wij rijk waren, liet hij ons +afzetten en bestelen door die van den raad van Spanje.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als ondankbare en dief, +antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">—Philippus, vervolgde de griffier, stelde in de +machtigste steden des lands bisschoppen aan, begiftigde en bevoordeelde +dezelven met de goedingen der grootste abdijen; door de hulp van +dezelven, bracht hij de Spaansche Inquisitie in onze landen.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als beul, verkwister van eens +andermans goeding, antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">—Ten aanzien van de dwingelandij, vertoonden de +edelen van de landen ten jare 1566 een verzoekschrift, bij hetwelk zij +den souvereinen vorst smeekten zijn strenge plakkaten te verzachten en +namelijk die op het stuk der inquisitie: hij weigerde steeds.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als een tijger, die hardnekkig +is in de wreedheid, antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">De griffier vervolgde:</p> +<p class="par">—Philippus wordt ernstig verdacht van, door die +van zijnen raad van Spanje, heimelijk den beeldenstorm en de plundering +der kerken te hebben bewerkt, ten einde, onder voorwendsel van misdaad +en wanordelijkheden, vreemde legers tegen ons te kunnen afzenden.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als een werktuig des doods, +antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">—Te Antwerpen deed Philippus de inwoneren +slachten, en de Vlaamsche en vreemde kooplieden ten onder brengen. Hij +en zijn raad van Spanje gaven, door heimelijke onderrichtingen, aan +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16218" href="#xd21e16218" name= +"xd21e16218">475</a>]</span>zekeren Roda, een beruchten rabauw, het +recht zich hoofdman der plunderaars te verklaren, den buit op te garen, +zijn naam, van hem, Philippus koning, te gebruiken, zijne zegelen na te +maken en zich te gedragen als zijn landvoogd en stedehouder. De +onderschepte koninklijke brieven, welke zich in onze handen bevinden, +bewijzen het stuk. Alles is gebeurd met zijne toestemming en na overleg +met den raad van Spanje. Leest zijne brieven: daarin looft hij het feit +van Antwerpen, bekent hij een uitstekenden dienst ontvangen te hebben, +belooft hij dien te zullen beloonen, zet hij Roda en de andere +Spanjaards aan, voort te gaan op dien roemvollen weg.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als dief, als plunderaar, als +moordenaar, antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">—Wij willen slechts het behoud van onze +privileges, een eerlijken en verzekerden vrede, meer vrijheid, namelijk +op het stuk van den godsdienst, welke hoofdzakelijk eene gewetenszaak +is: van Philippus kregen wij niets dan leugenachtige verdragen, welke +tweedracht moesten zaaien onder de provinciën, om ze de eene na de +andere te onderwerpen en met haar te handelen als met Indië, door +plundering, verbeurdverklaring, terdoodbrenging en inquisitie.</p> +<p class="par">—Hij weze vervallen als moordenaar, die den moord +van de landen beraamt, antwoordden de heeren der Staten.</p> +<p class="par">—Hij deed de landen bloeden door den hertog van +Alva en zijne trawanten, door Medina Celi, Requesens, de judassen der +raden van State en van de provinciën; don Juan en Alexander +Farnese beval hij met ongemeene en bloedige strengheid te werk te gaan +(zooals weer blijkt uit zijne onderschepte brieven); hij sloeg in den +rijksban Prins Willem van Oranje, betaalde drie moordenaars, in +afwachting dat hij den vierden betaalt; deed in de landen kasteelen en +vestingen oprichten, deed de mannen levend verbranden, de vrouwlieden +en meidekens levend begraven; erfde hunne goedingen, verworgde +Montigny, Bergen en andere heeren, in weerwil van zijn koninklijk +woord; hij doodde zijn zoon Carlos; vergiftigde prins Ascoly, dien hij +deed trouwen met dona Eufrasia, dewelke door hem was bezwangerd, ten +einde den bastaard, die moest geboren worden, met zijne goederen te +verrijken; veerdigde tegen ons een edict uit, hetwelk ons allen +verraders verklaarde, ons lijf en goed ontnemend, en bedreef die in een +kersten land ongekende misdaad, geen onderscheid te maken tusschen +schuldigen en onschuldigen. <span class="pagenum">[<a id="xd21e16228" +href="#xd21e16228" name="xd21e16228">476</a>]</span></p> +<p class="par">—Uit hoofde van alle wetten, rechten en +privilegiën, weze hij vervallen, antwoordden de heeren der +Staten.</p> +<p class="par">En de zegels des konings werden gebroken.</p> +<p class="par">En de zonne gloorde over land en zee, verguldde de +gezwollen korenaren, rijpte de druiven en strooide op elke baar van de +zee flikkerende perelen, het sieraad van Neerlands bruid: de +Vrijheid.</p> +<p class="par">Vervolgens werd de Prins, te Delft zijnde, door een +vierden moordenaar met drie kogels in de borst getroffen. En hij +stierf, volgens zijne spreuk: „Rustig onder de wreede +baren”.</p> +<p class="par">Zijne vijanden zeiden van hem, dat hij, om koning +Philippus te bestoken, en daar hij toch niet hoopte over de zuidelijke, +katholieke Nederlanden te regeeren, deze bij geheim verdrag aangeboden +had aan monseigneur Zijne Groote Hoogheid van Anjou. Doch deze was +geenszins geboren om de telg Belgieland te verwekken bij de Vrijheid, +dewelke niet houdt van buitensporige minnarijen.</p> +<p class="par">En Uilenspiegel verliet met Nele de vloot.</p> +<p class="par">En het Belgische vaderland zuchtte onder het juk, +geworgd, gekneveld door de verraders.</p> +</div> +</div> +<div id="ch5.9" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">IX.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen was men in de maand van het rijpe koren; de +lucht was drukkend, de wind zoel: onder den vrijen hemel, op een vrijen +grond, konden maaiers en pikkers in de akkers vrijelijk het koren +oogsten, dat zij gezaaid hadden.</p> +<p class="par">Friesland, Drente, Overijsel, Gelderland, Utrecht, +Noord-Brabant, Noord- en Zuid-Holland; Walcheren, Noord- en +Zuid-Beveland, Duiveland en Schouwen, welke Zeeland uitmaken; heel de +kust der Noordzee, van Knokke tot den Helder; de eilanden Texel, +Vlieland, Ameland, Schiermonnikoog zouden, van de Wester-schelde tot de +Ooster-Eems, het Spaansche juk afschudden; Maurits, zoon van den +Zwijger, zette den oorlog voort.</p> +<p class="par">Nog ten volle in het bezit van hunne jeugd, hunne kracht +en hunne schoonheid,—want de liefde en de geest van Vlaanderen +blijven immer jong,—leefden Uilenspiegel en Nele rustig in den +toren van Veere, in afwachting, dat, na menigvuldige wreede +beproevingen, de wind der vrijheid over het Belgische vaderland zou +waaien. <span class="pagenum">[<a id="xd21e16253" href="#xd21e16253" +name="xd21e16253">477</a>]</span></p> +<p class="par">Uilenspiegel had gevraagd om bevelhebber en wachter van +den toren te worden benoemd, aanvoerende, dat hij, met zijne +arendsoogen en hazenooren, zou kunnen zien en hooren of de Spanjaard +het soms niet beproefde terug te komen naar de verloste landen en dat +hij alsdan wacharm zou luiden.</p> +<p class="par">De magistraat deed wat hij vroeg: om den wille van zijn +goede diensten, gaf men hem een gulden daags, twee pinten bier, boonen, +kaas, beschuit, alsmede drie pond vleesch in de week.</p> +<p class="par">Aldus leefden Uilenspiegel en Nele getweeën heel +goed; van verre zagen zij met vreugde de vrije Zeeuwsche eilanden: +weiden en bosschen, kasteelen en vestingen, en de gewapende schepen der +Geuzen, die de kusten bewaakten.</p> +<p class="par">’s Nachts klommen zij zeer dikwijls omhoog op den +toren en, daar naast elkander gezeten, koutten zij over de harde +gevechten, de schoone minnarijen van het verleden en ook van de +toekomst. Van daar zagen zij de zee, welker lichtende golven zich +braken en in schuim uiteenspatten, en als vurige spoken op de eilanden +vielen. En Nele was verschrikt als zij in de polders dwaallichtjes zag, +welke, zeide zij, zielen van arme dooden zijn. En al deze plaatsen +waren slagvelden geweest.</p> +<p class="par">De dwaallichtjes stegen op uit de polders, huppelden +langshenen de dijken, keerden vervolgens terug naar de polders, alsof +zij de lichamen niet wilden verlaten, uit welke zij kwamen.</p> +<p class="par">Op zekeren nacht zei Nele tot Uilenspiegel:</p> +<p class="par">—Zie hoe talrijk zij zijn in Beveland, en hoe hoog +zij zweven in de lucht: langs den kant van de vogeleilanden zie ik er +het meest. Wilt gij medekomen, Thijl? wij zullen ons strijken met de +zalve, welke dingen toont, die onzichtbaar zijn voor de oogen der +stervelingen.</p> +<p class="par">Uilenspiegel antwoordde:</p> +<p class="par">—Als ’t die zalve is, die mij naar den +grooten sabbat bracht, heb ik er geen vertrouwen meer in.</p> +<p class="par">—Loochen de kracht der tooverije niet. Kom mee, +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">’s Anderen daags vroeg hij aan den magistraat, dat +een trouw en scherpziend soldaat hem zou vervangen om den toren te +wachten en te waken over het land.</p> +<p class="par">En hij toog henen met Nele naar de vogeleilanden.</p> +<p class="par">Terwijl zij stapten langs akkers en dijken, zagen zij +kleine groene eilandjes, tusschen dewelke het zeewater stroomde, en, op +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16281" href="#xd21e16281" name= +"xd21e16281">478</a>]</span>de begraasde heuvelen, die zich tot het +duin uitstrekten, een groote menigte kieviten, meeuwen en zeezwaluwen, +die onbeweeglijk zaten en met hunne ruggen witte eilandjes uitmaakten; +daarboven vlogen duizenden van die vogelen. De grond was vol nesten: +Uilenspiegel, die zich bukte om een ei van den weg op te rapen, zag +eene meeuw fladderend naar hem komen en een grooten schreeuw slaken. Op +dien kreet kwamen meer dan honderd andere bij, die schreeuwden van +angst en boven het hoofd van Uilenspiegel en de naburige nesten vlogen, +doch zij durfden hem niet naderen.</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, zeide Nele, die vogelen vragen +genade voor hunne eieren.</p> +<p class="par">Vervolgens begon zij te beven, en zij zeide:</p> +<p class="par">—Ik ben bang, de zonne gaat onder, de hemel is +wit, de sterren ontwaken, dit is het uur van de geesten. Zie, die roode +uitwasemingen rakelings zweven langs den grond; Thijl, mijn beminde, +wie is het helsche monster, dat aldus in de wolken zijn vurigen muil +open doet? Zie, langs den kant van Philips-land, waar de koninklijke +beul, uit wreedaardige heerschzucht, tweemaal achtereen zooveel arme +menschen liet dooden, zie die dwaallichtjes dansen; ’t is de +nacht in denwelken de zielen der arme mannen, die gedood werden in de +gevechten, het koude voorgeborchte des vagevuurs verlaten, om zich te +komen warmen in de zoele lucht van de aarde: dit is het uur, waarop gij +alles moogt vragen aan Christus, welke de God van de goede tooveraars +is.</p> +<p class="par">—De assche klopt op mijn hert, zeide Uilenspiegel. +Kon Christus maar die Zeven toonen, wier in den wind gesmeten assche +ons Vlaanderen en heel de wereld gelukkig zou maken.</p> +<p class="par">—Ongeloovige, zeide Nele, gij zult ze zien met de +zalve.</p> +<p class="par">—Misschien, als een geest wil nederdalen uit de +koude sterre, zei Uilenspiegel, met den vinger naar Sirius wijzend.</p> +<p class="par">Bij dat gebaar hechtte een dwaallichtje, dat rondom hem +fladderde, zich vast aan zijn vinger, en hoe meer hij het los wilde +maken, hoe vaster het er aan bleef gehecht.</p> +<p class="par">Doch terwijl Nele beproefde Uilenspiegel los te maken, +kreeg zij ook haar dwaallichtje aan de toppen heurer vingeren.</p> +<p class="par">Uilenspiegel sloeg op het zijne en sprak:</p> +<p class="par">—Antwoord! zijt gij de ziel van eenen Geus of van +eenen Spanjool? Zijt gij de ziel van eenen Geus, ga dan naar het +hemelrijk; zijt gij die van eenen Spanjool, keer terug naar de helle, +die u braakte. <span class="pagenum">[<a id="xd21e16304" href= +"#xd21e16304" name="xd21e16304">479</a>]</span></p> +<p class="par">Nele zeide hem:</p> +<p class="par">—Beleedig nooit de zielen, al waren het zielen van +beulen.</p> +<p class="par">En, terwijl zij heur dwaallichtje op den top van heuren +vinger deed dansen, zeide zij:</p> +<p class="par">—Lichtje, liefelijk lichtje, welke miede brengt +gij uit het land van de zielen? Wat doen zij? Eten en drinken zij, +hoewel zij geen mond hebben? Want gij ook hebt er geen, bevallig +lichtje! ofwel, nemen zij slechts in het gezegende hemelrijk de +menschelijke gedaante aan?</p> +<p class="par">—Hoe kunt gij, sprak Uilenspiegel, aldus uwen tijd +verliezen met te spreken tot dat droef vlammetje, dat geene ooren heeft +om u te aanhooren, en geenen mond om u te woord te staan?</p> +<p class="par">Maar zonder naar hem te luisteren;</p> +<p class="par">—Lichtje, zeide Nele, antwoord al dansend, want ik +ga u driemaal ondervragen: eenmaal in den naam Gods, eenmaal in den +naam der Heilige Maagd, en eenmaal in den naam der sylphen, die de +boden zijn tusschen God en de menschen.</p> +<p class="par">Zij deed het, en het lichtje danste drie keeren.</p> +<p class="par">—Trek uwe kleederen uit; ik zal hetzelfde doen: +hier is de zilveren doos met de tooverzalve, zei Nele tot +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—’t Is mij eender, antwoordde +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">Toen zij zich ontkleed en met zalve bestreken hadden, +legden zij zich naast elkander op het gras.</p> +<p class="par">De meeuwen kloegen; de donder rammelde dof in het zwerk, +waarin een helle flits flikkerde; de wassende maan toonde tusschen twee +vluchtige wolken nauwelijks hare twee gulden horens; Nele’s en +Uilenspiegel’s dwaallichtjes gingen met de anderen dansen in den +beemd.</p> +<p class="par">Plotseling werden Nele en heur vriend gegrepen met de +groote hand van eenen reus, dewelke ze in de lucht smeet als +sneeuwballen, ze weder opving, ze tusschen zijne handen ineenrolde en +kneedde met zijne vingeren, ze smeet in de waddenplassen tusschen de +duinen, en ze er weder uittrok, vol zeewier. En terwijl de reus ze +vervolgens ronddroeg in het luchtruim, zong hij met eene stem, die al +de meeuwen der eilanden van schrik deed ontwaken:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">Lezen willen luizedwergen</p> +<p class="line">Met ziekelijk troebel oog,</p> +<p class="line">Wat wij zoo weigerlijk bergen:</p> +<p class="line">De teekenen heilig en hoog.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e16342" href="#xd21e16342" name= +"xd21e16342">480</a>]</span></p> +<div class="lg"> +<p class="line">Lelie, luis, het eerwaarde,</p> +<p class="line">Lelie, vloo, de geheimenis,</p> +<p class="line">Die in hemel, lucht en aarde</p> +<p class="line">Met zeven nagels vernageld is.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">En inderdaad, Uilenspiegel en Nele zagen op het +gras, in de lucht en in den hemel, zeven lichtende koperen tafelen, +bevestigd door middel van zeven vlammende nagelen. Op de tafelen stond +geschreven:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Onder den mesthoop kiemt de plant.</p> +<p class="line">Is zeven slecht, zeven is goed.</p> +<p class="line">Kolen vormen diamant,</p> +<p class="line">Dwaze doctoren, leerlingen vroed.</p> +<p class="line">Is zeven slecht, zeven is goed.</p> +</div> +<p class="par first">En de reus stapte voort, gevolgd door al die +dwaallichtjes, die, gonzend als krekelen, zeiden:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Kijkt toe wie de macht hier torst,</p> +<p class="line">Der pausen paus, der vorsten vorst;</p> +<p class="line">Wie Caesar aan den leiband houdt,</p> +<p class="line">Kijkt toe, hij is van hout!</p> +</div> +<p class="par first">Eensklaps veranderden zijne trekken, hij scheen +magerder, treuriger, grooter. In eene hand hield hij eenen schepter en +in de andere een zweerd. Hij hiet Hooveerdigheid.</p> +<p class="par">En Nele en Uilenspiegel ten gronde smijtend, zeide +hij:</p> +<p class="par">—Ik ben God!</p> +<p class="par">En daar kwam naast hem, op eenen ezel gezeten, een +dikke, roodwangige meid, nauwelijks gekleed, met bloote borsten, en +wulpsche oogen: zij heette Onkuischheid; vervolgens kwam een oude +jodin, die schalen van meeuweneieren opraapte: zij heette Gierigheid; +dan een dikke, vraatzuchtige monnik, die worsten verslond, zich +volpropte met pensen en gedurig mommelde als de zeug, op dewelke hij +zat: het was de Gulzigheid; vervolgens kwam de Traagheid, +trekkebeenend, bleek en opgezwollen, met doffe oogen, die de Gramschap +met een prikstok voor zich dreef. Jammerend en badend in tranen, viel +de Traagheid van vermoeienis op heure knieën; vervolgens kwam de +magere Nijd, met een slangekop en hoektanden, die de Traagheid beet +omdat <span class="pagenum">[<a id="xd21e16385" href="#xd21e16385" +name="xd21e16385">481</a>]</span>zij te veel heur gemak zocht, de +Gramschap omdat zij te levendig was, de Gulzigheid omdat zij te veel +gegeten had, de Onkuischheid omdat zij te rood was, de Gierigheid ter +oorzake van de schalen, de Hooveerdigheid omdat zij een purperen kleed +en op het hoofd eene kroon droeg.</p> +<p class="par">En de dwaallichtjes dansten rondom hen.</p> +<p class="par">En, sprekend met stemmen als van kermende mannen, +vrouwlieden, meidekens en kinderen, zeiden zij zuchtend:</p> +<p class="par">—Hooveerdigheid, bron van heerschzucht, Gramschap, +moeder der wreedheid, gij dooddet ons op slagveld, in gevangenis en +door marteling, om uwe schepters en kronen te behouden! Nijd, gij +vernieldet in hunne kiem velerlei edele en nuttige denkbeelden: wij +zijn de zielen van de verdrukte uitvinders; Gierigheid, gij veranderdet +in goud, het zweet en het bloed van het arme volk: wij zijn de geesten +van de zwoegers, uwe slachtofferen; Onkuischheid, gezellin en boelin +van den Moord, die samen Nero, Messalina en Philippus, koning van +Spanje, verwektet, gij koopt de deugd om en betaalt de verleiding; wij +zijn de zielen der dooden; Traagheid en Gulzigheid, gij bevuilt en +onteert de wereld: wij moeten u van haar verjagen, wij zijn de zielen +der dooden.</p> +<p class="par">En men hoorde eene stem zeggen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Onder den mesthoop kiemt de plant.</p> +<p class="line">Is zeven slecht, zeven is goed.</p> +<p class="line">Bij dwaze doctoren, leerlingen vroed;</p> +<p class="line">Om asch te krijgen en tevens kool</p> +<p class="line">Wat doet een vlooken op den dool?</p> +</div> +<p class="par first">En de dwaallichtjes zeiden:</p> +<p class="par">—Wij zijn het vuur, de weerwraak van de oude +tranen, de smerten van het gemeen; de weerwraak op de heeren, die +joegen op menschelijk wild; de weerwraak van de onnutte gevechten, van +het in de gevangenissen vergoten bloed, van de levend verbrande mannen, +de levend begraven vrouwlieden en meidekens; de weerwraak van het +akelig en bloedig verleden. Wij zijn het vuur, wij zijn de zielen der +dooden!</p> +<p class="par">Bij die woorden werden de Zeven veranderd in houten +standbeelden, waarbij zij hunne vroegere gedaante behielden.</p> +<p class="par">En eene stem zeide:</p> +<p class="par">—Uilenspiegel, verbrand het hout. <span class= +"pagenum">[<a id="xd21e16417" href="#xd21e16417" name= +"xd21e16417">482</a>]</span></p> +<p class="par">En Uilenspiegel, zich naar de dwaallichtjes wendend, +zeide:</p> +<p class="par">—Gij, die het vuur zijt, verricht uwe taak.</p> +<p class="par">En de dwaallichtjes omringden in groote menigte de +Zeven, welke verbrandden tot assche.</p> +<p class="par">En het bloed vloeide bij stroomen.</p> +<p class="par">En uit de assche kwamen zeven andere beelden te +voorschijn; het eerste zeide:</p> +<p class="par">—Ik was Hooveerdigheid, nu heet ik edele +Fierheid.</p> +<p class="par">De anderen spraken ook, en Uilenspiegel en Nele zagen +Zuinigheid komen uit Gierigheid, Levendigheid uit Gramschap, Eetlust +uit Gulzigheid, Wedijver uit Nijd, Droomerij van dichters en denkers +uit Traagheid. En de Onkuischheid, op hare geit, veranderde in een +schoone vrouw, die Liefde hiet.</p> +<p class="par">En de dwaallichtjes dansten een blijden dans rondom +dezelve.</p> +<p class="par">Uilenspiegel en Nele hoorden toen duizend heldere, +grinnikende stemmen van verborgen mannen en vrouwen, die zongen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Als over land en wateren</p> +<p class="line">Die Zeven, hervormd, zullen heerschen,</p> +<p class="line">Menschen, hoofden hoog!</p> +<p class="line">’t Is het heil der wereld.</p> +</div> +<p class="par first">En Uilenspiegel zeide:</p> +<p class="par">—Nele, die geesten spotten met ons.</p> +<p class="par">Maar een machtige hand greep Nele bij den arm en wierp +heur in het luchtruim.</p> +<p class="par">En de geesten zongen:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Raakt het Noorden,</p> +<p class="line">Kussend het Westen,</p> +<p class="line">Rampspoed is uit.</p> +<p class="line">Vind de Zeven</p> +<p class="line">En den Gordel.</p> +</div> +<p class="par first">—Laas, zeide Uilenspiegel: Noord, West en +Gordel.... Gij spreekt wel raadselachtig, heeren Geesten.</p> +<p class="par">En grinnikend zongen zij:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">’t Noorden is Nederland,</p> +<p class="line">België ’t Westen.</p> +<p class="line">Gordel is vriendschap,</p> +<p class="line">Gordel verbond.</p> +</div> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd21e16479" href="#xd21e16479" name= +"xd21e16479">483</a>]</span></p> +<p class="par">—Dat is wijs gesproken, heeren Geesten, zeide +Uilenspiegel.</p> +<p class="par">En grinnikend zongen zij nog:</p> +<div class="lgouter"> +<div class="lg"> +<p class="line">De gordel, arme,</p> +<p class="line">Om Neerland en België,</p> +<p class="line">Zal vriendschap wezen,</p> +<p class="line">Vroom verbond.</p> +</div> +<div class="lg"> +<p class="line">Met raad</p> +<p class="line">En daad,</p> +<p class="line">Met dood</p> +<p class="line">En bloed,</p> +<p class="line">Als ’t moet,</p> +<p class="line">Was de Schelde daar niet,</p> +<p class="line">Arme, de Schelde.</p> +</div> +</div> +<p class="par first">—Laas, zei Uilenspiegel, dat is dus ons +veelbewogen leven: tranen van ’t menschdom en spotternij van +’t lot.</p> +<p class="par">Grinnikend hernamen de geesten:</p> +<div class="lgouter"> +<p class="line">Verbond</p> +<p class="line">Met bloed</p> +<p class="line">En dood,</p> +<p class="line">Was de Schelde daar niet!</p> +</div> +<p class="par first">En een machtige hand greep Uilenspiegel en smeet +hem in het luchtruim.</p> +</div> +</div> +<div id="ch5.10" class="div1 section"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 class="main">X.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="par first">Toen Nele ten gronde te recht kwam, zag zij niets +anders meer dan de zonne, die opstond te midden van de gulden dampen, +de toppen der grashalmen, die insgelijks als in goud gedoopt waren, en +den zonnestraal, die de veeren der slapende meeuwen kleurde. Maar de +meeuwen ontwaakten weldra.</p> +<p class="par">Vervolgens bekeek Nele zich zelve, zij zag, dat ze naakt +was, en ze trok in der haast heure kleederen aan; vervolgens zag zij +Uilenspiegel, insgelijks naakt, en zij bedekte hem; zij dacht, dat hij +sliep, en zij schudde hem; maar hij verroerde zich niet meer dan een +doode; zij werd van schrik bevangen.</p> +<p class="par">—Ha! zeide zij, heb ik mijnen vriend gedood met de +tooverzalf? <span class="pagenum">[<a id="xd21e16533" href= +"#xd21e16533" name="xd21e16533">484</a>]</span>Ik wil ook sterven! Ha! +Thijl, word wakker! Hij is als marmer zoo koud!</p> +<p class="par">Uilenspiegel werd niet wakker. Een dag en een nacht +liepen voorbij, en Nele, koortsachtig van smert, waakte bij heuren +vriend Uilenspiegel.</p> +<p class="par">In den morgen van den tweeden dag, hoorde Nele het +geklingel eener bel, en zij zag een boer komen met eene spade op den +schouder; achter hem gingen een burgemeester en twee schepenen met eene +waskeers in de hand, de parochiepaap van Stavenisse en een koster, die +een zonnescherm hield boven het hoofd van den paap.</p> +<p class="par">Zij gingen, naar zij zeiden, het heilig oliesel +toedienen aan den dapperen Jacobsen, die vroeger Geus was uit schrik, +maar die, nu het gevaar voorbij was, vóór zijn dood +terugkeerde tot den schoot der Heilige Roomsche Kerke.</p> +<p class="par">Weldra waren zij dicht bij Nele, die schreide, en zij +zagen het lichaam van Uilenspiegel uitgestrekt op het gras, met zijne +kleederen aan.</p> +<p class="par">Nele knielde neder.</p> +<p class="par">—Meideken, zeide de burgemeester, wat doet gij bij +dien doode?</p> +<p class="par">Zij antwoordde, zonder de oogen te durven opslaan:</p> +<p class="par">—Ik bid voor mijnen vriend, die hier viel, als +door den bliksem getroffen. Nu ben ik alleen: daarom wil ik insgelijks +sterven!</p> +<p class="par">De parochiepaap blies van genoegen en zei:</p> +<p class="par">—God zij geloofd, de Geus Uilenspiegel is dood! +Boer, haast u en delf een graf; trek zijne kleederen uit, alvorens hem +in de aarde te steken.</p> +<p class="par">—Neen, zei Nele, rechtspringend, men zal ze hem +aanlaten, hij zou koude hebben in den killen grond.</p> +<p class="par">—Delf een graf, zeide de parochiepaap tot den +boer, die de spade droeg.</p> +<p class="par">—Ik wil wel, zeide Nele badend in tranen; daar +zijn geene wormen in het schelpzand, hij zal schoon en gaaf blijven, +mijn geliefde.</p> +<p class="par">En, als waanzinnig, bukte zij zich over het lichaam van +Uilenspiegel en kuste zij het met tranen en snikken.</p> +<p class="par">De burgemeester, de schepenen en de boer hadden +medelijden, maar de pastoor zeide en herhaalde gedurig met +blijdschap:</p> +<p class="par">—De groote Geus is dood, God zij geloofd!</p> +<p class="par">De boer dolf vervolgens een graf, legde Uilenspiegel er +in en bedekte hem met zand. En de parochiepaap las over het graf +<span class="pagenum">[<a id="xd21e16570" href="#xd21e16570" name= +"xd21e16570">485</a>]</span>de gebeden der dooden: allen knielden neder +rondom het graf; doch plotseling zag men onder het zand een groote +beweging, en Uilenspiegel keek rond zich, niesde en schudde het zand +uit zijn haar, en greep den pastoor bij de keel en zeide:</p> +<p class="par">—Ketterbeul, gij begraaft mij levend in mijnen +slaap. Waar is Nele? Hebt gij ze ook in de aarde gedolven? Wie zijt +gij?</p> +<p class="par">De parochiepaap riep:</p> +<p class="par">—De groote Geus verrijst op deze wereld! Heere +God! wees mijne ziele genadig!</p> +<p class="par">En hij vluchtte weg als een hert voor de honden.</p> +<p class="par">Nele kwam bij Uilenspiegel.</p> +<p class="par">—Kus mij, liefste, zeide hij.</p> +<p class="par">Toen keek hij opnieuw rondom zich; boer en koster waren +op den loop gegaan met den pastoor, en hadden, om rapper te loopen, +spade, waskeersen en zonnescherm ten gronde geworpen; burgemeester en +schepenen hielden van schrik hunne ooren vast en lagen te jammeren op +’t gras.</p> +<p class="par">Uilenspiegel ging tot hen en schudde hen.</p> +<p class="par">—Begraaft men, zeide hij, Uilenspiegel, den geest, +Nele, het hert van Vlaanderen? Neen! Vlaanderen kan ook slapen, maar +sterven, nooit! Kom, Nele.</p> +<p class="par">En hij toog henen met heur en zong zijn zesde liedeken, +maar niemand weet waar hij zijn laatste zingen zal....</p> +<p class="trailer xd21e16593">EINDE.</p> +</div> +</div> +</div> +</div> +<div class="back"> +<div class="div1" id="toc"> +<h2 class="main">Inhoudsopgave</h2> +<table> +<tr> +<td class="tocDivNum"></td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#intro">Korte +levensbeschrijving van Charles de Coster</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#intro">VII</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum"></td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#laatste">De laatste +oogenblikken van Charles de Coster.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#laatste">XI</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum"></td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#voorrede">Voorrede van +den Uil</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href= +"#voorrede">XIII</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum">1.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#bk1">Eerste +Boek.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#bk1">1</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">I.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.1">I.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.1">1</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">II.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.2">II.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.2">1</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">III.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.3">III.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.3">2</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.4">IV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.4">4</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">V.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.5">V.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.5">6</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.6">VI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.6">7</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.7">VII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.7">8</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.8">VIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.8">10</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.9">IX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.9">11</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">X.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.10">X.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.10">11</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.11">XI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.11">13</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.12">XII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.12">14</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.13">XIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.13">18</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.14">XIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.14">19</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.15">XV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.15">20</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.16">XVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.16">21</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.17">XVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.17">22</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.18">XVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.18">25</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.19">XIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.19">26</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.20">XX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.20">28</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.21">XXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.21">30</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.22">XXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.22">31</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.23">XXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.23">32</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.24">XXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.24">33</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.25">XXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.25">34</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.26">XXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.26">36</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.27">XXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.27">40</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.28">XXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.28">41</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.29">XXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.29">43</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.30">XXX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.30">45</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.31">XXXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.31">46</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.32">XXXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.32">47</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.33">XXXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.33">50</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.34">XXXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.34">51</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.35">XXXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.35">51</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.36">XXXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.36">57</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.37">XXXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.37">59</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.38">XXXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.38">59</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.39">XXXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.39">63</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XL.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.40">XL.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.40">66</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.41">XLI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.41">68</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.42">XLII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.42">69</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.43">XLIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.43">75</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.44">XLIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.44">78</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.45">XLV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.45">79</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.46">XLVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.46">80</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.47">XLVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.47">81</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.48">XLVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.48">82</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.49">XLIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.49">83</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">L.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.50">L.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.50">86</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.51">LI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.51">88</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.52">LII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.52">90</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.53">LIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.53">92</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.54">LIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.54">95</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.55">LV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.55">97</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.56">LVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.56">99</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.57">LVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.57">100</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.58">LVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.58">106</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.59">LIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.59">111</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.60">LX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.60">113</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.61">LXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.61">115</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.62">LXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.62">115</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.63">LXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.63">116</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.64">LXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.64">117</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.65">LXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.65">118</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.66">LXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.66">118</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.67">LXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.67">123</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.68">LXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.68">125</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.69">LXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.69">127</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.70">LXX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.70">129</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.71">LXXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.71">133</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.72">LXXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.72">135</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.73">LXXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.73">137</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.74">LXXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.74">139</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.75">LXXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.75">141</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.76">LXXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.76">143</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.77">LXXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.77">145</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.78">LXXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.78">146</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.79">LXXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.79">151</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.80">LXXX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.80">155</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.81">LXXXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.81">159</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.82">LXXXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.82">161</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.83">LXXXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.83">163</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.84">LXXXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.84">164</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">LXXXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch1.85">LXXXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1.85">165</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum">2.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#bk2">Tweede +Boek.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#bk2">175</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">I.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.1">I.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.1">175</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">II.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.2">II.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.2">178</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">III.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.3">III.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.3">181</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.4">IV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.4">183</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">V.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.5">V.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.5">185</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.6">VI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.6">186</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.7">VII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.7">187</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.8">VIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.8">189</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.9">IX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.9">194</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">X.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.10">X.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.10">195</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.11">XI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.11">195</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.12">XII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.12">199</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.13">XIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.13">202</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.14">XIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.14">203</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.15">XV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.15">204</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.16">XVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.16">209</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.17">XVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.17">210</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.18">XVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.18">213</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.19">XIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.19">218</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch2.20">XX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2.20">220</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum">3.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#bk3">Derde Boek.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#bk3">225</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">I.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.1">I.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.1">225</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">II.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.2">II.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.2">225</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">III.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.3">III.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.3">226</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.4">IV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.4">227</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">V.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.5">V.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.5">228</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.6">VI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.6">230</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.7">VII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.7">236</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.8">VIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.8">238</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.9">IX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.9">239</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">X.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.10">X.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.10">240</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.11">XI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.11">246</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.12">XII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.12">251</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.13">XIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.13">253</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.14">XIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.14">256</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.15">XV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.15">256</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.16">XVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.16">257</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.17">XVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.17">259</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.18">XVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.18">261</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.19">XIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.19">262</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.20">XX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.20">264</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.21">XXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.21">264</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.22">XXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.22">265</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.23">XXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.23">270</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.24">XXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.24">276</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.25">XXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.25">278</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.26">XXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.26">279</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.27">XXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.27">281</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.28">XXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.28">291</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.29">XXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.29">298</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.30">XXX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.30">303</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.31">XXXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.31">307</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.32">XXXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.32">308</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.33">XXXIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.33">316</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.34">XXXIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.34">318</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.35">XXXV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.35">324</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.36">XXXVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.36">340</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.37">XXXVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.37">342</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.38">XXXVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.38">344</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXXIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.39">XXXIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.39">344</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XL.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.40">XL.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.40">348</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.41">XLI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.41">352</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.42">XLII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.42">353</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.43">XLIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.43">356</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XLIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch3.44">XLIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3.44">364</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum">4.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#bk4">Vierde +Boek.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#bk4">371</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">I.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.1">I.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.1">371</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">II.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.2">II.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.2">377</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">III.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.3">III.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.3">380</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.4">IV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.4">385</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">V.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.5">V.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.5">386</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.6">VI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.6">395</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.7">VII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.7">403</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.8">VIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.8">404</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.9">IX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.9">413</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">X.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.10">X.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.10">415</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.11">XI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.11">417</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.12">XII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.12">421</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.13">XIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.13">427</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.14">XIV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.14">429</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.15">XV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.15">430</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.16">XVI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.16">431</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.17">XVII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.17">432</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XVIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.18">XVIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.18">439</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XIX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.19">XIX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.19">441</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.20">XX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.20">442</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.21">XXI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.21">445</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">XXII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch4.22">XXII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4.22">446</a></td> +</tr> +<tr> +<td class="tocDivNum">5.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="7"><a href="#bk5">Vijfde +Boek.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#bk5">449</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">I.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.1">I.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.1">449</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">II.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.2">II.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.2">450</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">III.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.3">III.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.3">456</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IV.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.4">IV.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.4">459</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">V.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.5">V.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.5">461</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VI.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.6">VI.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.6">463</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.7">VII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.7">465</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">VIII.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.8">VIII.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.8">473</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">IX.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.9">IX.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.9">476</a></td> +</tr> +<tr> +<td></td> +<td class="tocDivNum">X.</td> +<td class="tocDivTitle" colspan="6"><a href="#ch5.10">X.</a></td> +<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5.10">483</a></td> +</tr> +</table> +</div> +<div class="transcribernote"> +<h2 class="main">Colofon</h2> +<h3 class="main">Beschikbaarheid</h3> +<p class="par first">Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen +overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het +kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de +<a class="exlink xd21e23" title="Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/license" rel="license">Project Gutenberg +Licentie</a> bij dit eBoek of on-line op <a class="exlink xd21e23" +title="Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.</p> +<p class="par">Twee Engelse vertalingen van dit werk zijn ook +beschikbaar bij Project Gutenberg. Een volledige, in twee delen, onder +de titel <i lang="en">The Legend of Ulenspiegel and Lamme Goedzak, and +their Adventures Heroical, Joyous and Glorious in the Land of Flanders +and Elsewhere</i> (<a class="pglink xd21e23" title= +"Link naar Project Gutenberg eboek" href= +"http://www.gutenberg.org/ebooks/38247">Vol 1</a>, <a class= +"pglink xd21e23" title="Link naar Project Gutenberg eboek" href= +"http://www.gutenberg.org/ebooks/40004">Vol 2</a>), vertaald door F. M. +Atkinson; en een ingekorte vertaling, onder de titel <i lang= +"en"><a class="pglink xd21e23" title= +"Link naar Project Gutenberg eboek" href= +"http://www.gutenberg.org/ebooks/37599">The Legend of the Glorious +Adventures of Tyl Ulenspiegel in the land of Flanders and +elsewhere</a></i>, vertaald door Geoffrey Whitworth, met houtsneden van +Albert Delstanche.</p> +<p>Project Gutenberg catalogus pagina: <a class="pglink" href= +"http://www.gutenberg.org/ebooks/11208">11208</a>.</p> +<h3 class="main">Codering</h3> +<p class="par first"></p> +<h3 class="main">Documentgeschiedenis</h3> +<ul lang="en"> +<li>2004-02-01 TEIHeader toegevoegd.</li> +<li>2010-10-31 Updates for ePub generation.</li> +<li>2015-03-12 Updates after reader errata report.</li> +</ul> +<h3 class="main">Externe Referenties</h3> +<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn +dat deze links voor u niet werken.</p> +<h3 class="main">Verbeteringen</h3> +<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p> +<table class="correctiontable" summary= +"Overzicht van verbeteringen aangebracht in de tekst."> +<tr> +<th>Bladzijde</th> +<th>Bron</th> +<th>Verbetering</th> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e273">XIV</a></td> +<td class="width40 bottom">Philps</td> +<td class="width40 bottom">Philips</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e282">XV</a></td> +<td class="width40 bottom">en</td> +<td class="width40 bottom">er</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e554">8</a></td> +<td class="width40 bottom">Masjesteit</td> +<td class="width40 bottom">Majesteit</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e730">15</a></td> +<td class="width40 bottom">zou</td> +<td class="width40 bottom">zoo</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e765">16</a></td> +<td class="width40 bottom">hemeriet</td> +<td class="width40 bottom">heremiet</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e790">17</a>, +<a class="pageref" href="#xd21e917">20</a>, <a class="pageref" href= +"#xd21e1347">34</a>, <a class="pageref" href="#xd21e11915">350</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">.</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e806">17</a></td> +<td class="width40 bottom">hememiet</td> +<td class="width40 bottom">heremiet</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e874">19</a></td> +<td class="width40 bottom">Uilenpliegel</td> +<td class="width40 bottom">Uilenspiegel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e909">20</a></td> +<td class="width40 bottom">klaas</td> +<td class="width40 bottom">Klaas</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e1081">26</a></td> +<td class="width40 bottom">ongedulig</td> +<td class="width40 bottom">ongeduldig</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e1226">31</a></td> +<td class="width40 bottom">leermeerster</td> +<td class="width40 bottom">leermeester</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e1842">49</a></td> +<td class="width40 bottom">gegebannen</td> +<td class="width40 bottom">gebannen</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e1905">51</a></td> +<td class="width40 bottom">Uilenspingel</td> +<td class="width40 bottom">Uilenspiegel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e2156">59</a></td> +<td class="width40 bottom">van</td> +<td class="width40 bottom">[<i>Verwijderd</i>]</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e2419">67</a></td> +<td class="width40 bottom">van</td> +<td class="width40 bottom">dan</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e3600">101</a></td> +<td class="width40 bottom">mag</td> +<td class="width40 bottom">maag</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e4303">123</a></td> +<td class="width40 bottom">XLVII</td> +<td class="width40 bottom">LXVII</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e4893">141</a></td> +<td class="width40 bottom">Soetking</td> +<td class="width40 bottom">Soetkin</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e6627">193</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">”</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e6638">193</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">,</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e6737">197</a></td> +<td class="width40 bottom">zouder</td> +<td class="width40 bottom">zonder</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e6778">199</a></td> +<td class="width40 bottom">teeederlijk</td> +<td class="width40 bottom">teederlijk</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e7294">214</a></td> +<td class="width40 bottom">ooverdoovend</td> +<td class="width40 bottom">oorverdoovend</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e7933">235</a></td> +<td class="width40 bottom">antwoorde</td> +<td class="width40 bottom">antwoordde</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e9890">293</a></td> +<td class="width40 bottom">meidedens</td> +<td class="width40 bottom">meidekens</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e10120">300</a>, +<a class="pageref" href="#xd21e14858">438</a></td> +<td class="width40 bottom">,</td> +<td class="width40 bottom">[<i>Verwijderd</i>]</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e10732">316</a></td> +<td class="width40 bottom">Aanderen</td> +<td class="width40 bottom">Anderen</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e10939">324</a></td> +<td class="width40 bottom">bladerden</td> +<td class="width40 bottom">bladeren</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e11482">336</a></td> +<td class="width40 bottom">betaald</td> +<td class="width40 bottom">betaalt</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e11515">337</a></td> +<td class="width40 bottom">Stevenije</td> +<td class="width40 bottom">Stevenijne</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e13058">381</a>, +<a class="pageref" href="#xd21e13118">383</a></td> +<td class="width40 bottom">Kateleine</td> +<td class="width40 bottom">Katelijne</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd21e14738">435</a></td> +<td class="width40 bottom">zulllen</td> +<td class="width40 bottom">zullen</td> +</tr> +</table> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of De legende en de heldhaftige, +vroolijke en roemrijke daden van Uilenspiegel en Lamme Goedzak in +Vlaanderenland en elders, by Charles de Coster + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE LEGENDE EN DE HELDHAFTIGE *** + +***** This file should be named 11208-h.htm or 11208-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/1/1/2/0/11208/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the PG Distributed Proofreaders Team + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> |