9 files changed, 4916 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes
new file mode 100644
index 0000000..6833f05
--- /dev/null
+++ b/.gitattributes
@@ -0,0 +1,3 @@
+* text=auto
+*.txt text
+*.md text
diff --git a/14982-8.txt b/14982-8.txt
new file mode 100644
index 0000000..b86365f
--- /dev/null
+++ b/14982-8.txt
@@ -0,0 +1,2277 @@
+The Project Gutenberg EBook of Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang
+Pilipinas, by Apolinario Mabini
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang Pilipinas
+
+Author: Apolinario Mabini
+
+Release Date: February 8, 2005 [EBook #14982]
+
+Language: Tagalog
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK PANUKALA SA PAGKAKANA ***
+
+
+
+
+Produced by Tamiko I. Camacho, Jerome Espinosa Baladad and PG
+Distributed Proofreaders. Produced from page scans provided by
+University of Michigan.
+
+
+
+
+
+[Transcriber's note: Tilde g in old Tagalog which is no longer used is
+marked as ~g.]
+
+[Paalala ng nagsalin: May kilay ang mga salitang "ng, mga," at iba pa
+upang ipakita ang dating estilo sa pag-sulat ng Tagalog na sa ngayon
+ay hindi na ginagamit.]
+
+
+
+PANUKALA SA PAGKAKANA
+
+NANG
+
+REPÚBLIKA NANG PILIPINAS
+
+MEY PAHINTULOT ANG GOBIERNO.
+
+=KAVITE=
+
+Limbagan, sa kapamahalaan ni M.Z. Fajardo
+
+1898.
+
+
+
+_Sa M. Presidente nang Gobierno Revolucionario ó Pamunoang
+Tagapagbañgong puri_,
+
+_Si Apolinario Mabini, taglay ang puspos na galang, ay dumudulog po sa
+inyo at nagsasaysay_:
+
+_Sa pagka't di nalilin~gid sa kaniya na sa ganitong kapiitan nang
+bayan ay may katungkulan ang sino mang taga Pilipinas na umabuloy sa
+boong makakaya sa pagtatayo n~g lubhang malaking gawa n~g ating
+pagbabagong buhay, at natatanto din ang pagkakailan~gang magcaroon ang
+bayan n~g kamunti man lamang pagkaaninaw tungcol sa katatayoan at
+pagkabuhay n~g isang bayang nagsasarilí, upang macapamili n~g lalong
+maigui, ay sumulat n~g isang munting libro na ang Pamagát ay «PANUKALA
+SA PAGKAKANA NANG REPÚBLIKA NANG PILIPINAS»_.
+
+_Sa pagka't walang nakahihila sa kaniya kundi ang nakaisaisang han~gad
+na paquinaban~gan n~g kaniyang m~ga kababayan ang kamunti pa niyang
+lakas, ay namamanhik sa inyo na mangyaring ipalimbag at ipakalat ang
+nasabing libro at magpasin~gil sa kan~gino mang magcailan~gan nito n~g
+halagang maaabot n~g lahat na hanap-buhay, upang magamit yaon sa m~ga
+kailan~gan sa Pagbaban~gong puri (Revolución) gaano man ang halagá_.
+
+_In~gatan po kayo n~g Dios na mahabang panahon. Tan~gway ikalima n~g
+Julio n~g taong isang libo walong daan at siyam na pu't walo_.
+
+[Lagda]_Apo Mabini_
+
+
+
+GOBIERNO REVOLUCIONARIO N~G PILIPINAS 6 NANG JULIO NANG TAONG 1898.
+
+Ayon sa kahin~giang nan~gun~guna, ay limbaguin at ikalat ang librong
+sinasabi, na ang halaga ay _isang peseta_ bawat isa, na iuukol sa mg~a
+kailan~gang sinasabi n~g gumawa.
+
+E. AGUINALDO.
+
+
+
+SA BAYANG PILIPINAS
+
+Sa pagca't talastas co na ang pagbaban~gon ay isa lamang paghahalili ó
+pagiiba caya, ay quinusá cong yao'y siyang maguing dahil nang iyong
+ganap na pagbabagong buhay at pagbabalat cayó.
+
+Sa bagay na ito'y idinulot co sa iyo ang tunay na sampong utos nang
+Dios, upang mataroc mo na ang bait, ang iyong sariling calooban ang
+nacaisaisang matibay at uagás na patungtun~gan nang pagaalaga sa iyong
+ugali, at gayon din naman ang casipagan ang siya lamang lalong matibay
+na haligui nang pagpapalaqui sa iyong catauan. Dahil dito'y
+mapaquiquilala mo na ang tunay na capurihan, ang uagás na camahalan ay
+di naquiquita sa dugó; cundi sa ugali nang tauo na linalang sa hin~ga
+nang bait at sa himas nang malinis na gaua.
+
+Kinusa co rin namang iguhit doon ang simuláng mapagcucunan mo nang
+dapat asalin sa iyong bayan, na hindi pa na-aabot nang iyong
+pagiisip, alang-alang sa pan~gan~galaga at pagpupuyat nang
+nagpapangap mong ina na malapit pang di palac sa inang pan~gaman ó
+inali; ibig cong ipaquilala sa iyo na ang cagalin~gan nang isa ay di
+macacatumbas nang cagalin~gan nang lahat, na ang isang tauo ay ualang
+halaga cun ititimbang sa isang bayan hari nan~gang iuacsí iyang
+caraycotan at di tantong paghahan~gad nang iyo lamang na
+pagcapadasaling na siyang dumadagan at umiinis sa iyo, iyang
+capanaghilian at pagmamapuri na nacaduduahagui sa iyo at ang
+cahambugan at catabilang iquinahahalay mo. Kinacailan~gang tunay na
+butasan mo ang iyong man~ga ugat nang lumabas na paminsanan iyang
+buloc at masamang dugong isinilid nang iyong ina-inahan, upang yao'y
+quilanlin mong utang sa caniya magpacailan man.
+
+Ito n~ga't di iba ang pagbabagong ugali na hinaha~gad co: and
+pagbabalat cayó ay maquiquita mo dito sa Panucala sa panahong sasapit.
+¿Nataosan co caya ang aquing hinaha~gad?
+
+Icao na ang magsabi, yayamang dahil lamang dito caya aco cumucuhang
+tanong sa iyo; n~guni't ang masasabi co lamang ay cung pagninilayin mo
+ang aquin man~ga gaua, ay, maquiquilalang pilit na uala acong ibang
+pacay cundi ito: una ay turuan ang man~ga tauo; saca biguian sila nang
+lalong malalaquing caluagan at calayaan, nang pagsaquitan nang baua't
+isa sa boó niyang caya ang lalo niyang minamabuti sa daan nang
+magaling at nang catouiran; bago co ibubucas ang pintó nang pamamahalá
+sa bayan sa ma~ga marurunong, nang canilang usiguin at lipulin nang
+ualang saua at humpay ang masamang gaui na binanguit co sa itaas,
+upang ang man~ga quilos nang naturang pamamahalá ay sumunod sa atas
+nang bait, maquisama sa gauang magaling at tumun~go lamang sa
+catouiran; tuloy namang aanyayahan nang pacundan~gan ang man~ga
+tumutulong nang lalong malaqui sa man~ga dadalhin nang bayan, nang
+pagtatangquilic nang lahat na gumagaua nang magaling at nang pitagan
+ang man~ga babaying may puri; at catapustapusa'y sa capupunan nang
+lahat nang ito ay uala acong quiquilin~gan at uala namang cacabiguin
+sa pamamahagui nang man~ga paquinabang at dadalhin sa bayan, upang
+maitayó co ang casamahan nang man~ga tauong mahal, hindi sa dugó at
+hindi rin sa man~ga caran~galang paquitang tauo, cundi sa puso at
+tunay na carapatan nang bauat isa.
+
+Naquita mo na't itong pacay ay mahirap at malaqui; n~guni't sa iyo aco
+umaasa, palibhasa'y icao ay malaqui rin at malacas pa.
+
+Naualan ca nang man~ga anac na daquila at hindi mapapalitán, n~guni't
+ualang cailan~gan: gumaua tayo at umasa at ang Dios ay laong malaqui
+sa lahat.
+
+Mayo nang 1898.
+
+
+
+ANG TUNAY NA SAMPUNG UTOS NANG DIOS
+
+Una. Ibiguin mo ang Dios at ang iyong puri n~g lalo sa lahat n~g
+bagay: ang Dios na siyang bucal n~g boong catotohanan, n~g boong
+catuiran at boong lacás; ang paghahan~gad n~g puri ang siya lamang
+macaaaquit sa iyo na huag magbulaan, cundi laguing manuto sa catuiran
+at magtaglay n~g casipagan.
+
+Icalaua. Sambahin mo ang Dios sa paraang lalong minamatuid at
+minamarapat n~g iyong bait at sariling calooban, na cun tauagui'y
+consiensia; sa pagca't sa iyong consiensia na sumisisi sa gaua mong
+masama at pumupuri sa magaling ay doon nan~gun~gusap ang iyong Dios.
+
+Icatlo. Sanayin mo at dagdagan ang catutubong alam at talas n~g isip
+na ipinagcaloob n~g Dios sa iyo sa pamamagitan n~g pagaaral, at
+pagsaquitan mo sa boong macacaya ang gauang quinahihiligan n~g iyong
+loob, na huag cang sisinsay cailan man sa daan n~g magaling at n~g
+catuiran, n~g mapasa iyo ang lahat na bagay na dapat mong cailan~ganin
+at sa paraang ito'y macatulong ca sa icasusulong n~g calahatan: cun
+gayo'y magaganap mo ang ipinatutungcol sa iyo n~g Dios sa buhay na
+ito, at cun ito'y maganap mo'y magcacapuri ca at cun maypuri ca na'y
+ipatatanghal mo ang calualhatian n~g iyong Dios.
+
+Icapat. Ibiguin mo ang iyong bayan ó Inang bayan na ca-icalaua n~g
+Dios at n~g iyong puri at higuit sa iyong sarili, sa pagca't siya ang
+nacaisa-isang Paraisong pinaglaguian sa iyo n~g Dios sa buhay na itó;
+bugtong na pasunod sa iyong lahi; nacaisa-isang mamamana mo sa iyong
+m~ga pinagnuno; at siya lamang pagasa n~g iyong inanac; dahil sa
+caniya'y humahauac ca n~g buhay, pagibig at pagaari; natatamo mo ang
+caguinhauahan, capurihan at ang Dios.
+
+Icalima. Pagsaquitan mo ang caguinhauahan n~g iyong bayan n~g higuit
+sa iyong sarili at pagpilitan mong siya'y pagharian n~g cabaitan, n~g
+catuiran at n~g casipagan: sa pagca't cun maguinhaua siya'y pilit ding
+guiguinhaua icao at ang iyong casambahay at camaganacan.
+
+Icaanim. Pagpilitan mo ang casarinlán n~g iyong bayan. Sa pagca't icao
+lamang ang tunay na macapagmamasaquit sa caniyang icadadaquila at
+icatatanghal, palibhasa'y ang caniyang casarinlan ang siya mong
+sariling caluagan at calayaan, ang caniyang pagca daquila ang
+magdadala sa iyo n~g lahat mong cailan~gan at ang caniyang
+pagcatanghal ang siya mong cabantugan at cabuhayang ualang hangan.
+
+Icapitó. Sa iyong baya'y huag cang cumilala sa capangyarihan nino mang
+tauo na hindi palagay ninyong magcacababayan, sa pagca't ang boong
+capangyariha'y sa Dios ang mumula at ang Dios ay sa consiensia n~g
+bauat tauo nan~gun~gusap; caya't ang sino mang ituro at ihalal n~g
+man~ga consiensia n~g lahat na mamamayan ang siya lamang
+macapagtataglay n~g uagas na capangyarihan.
+
+Icaualó. Ihanap mo ang iyong bayan n~g República, yaon bagang ang
+lahat na nagpupuno ay palagay n~g man~ga namamayan, at huag mong
+payagan cailan man ang Monarquía ang pagcacaroon baga nang hari; sa
+pagcat ualang binibigyan ang hari nang camahalan cundi ang isa ó ilan
+lamang na maganac upang maitanghal ang sarili niyang camaganacan, na
+siyang pangagalin~gan nang lahat na maghahari; hindi ganito ang
+República na nagbibigay n~g camahalan at carapatan sa lahat ayon sa
+bait n~g bauat isa, nang pagcadaquila alangalang sa caluagan at
+calayaan at n~g casaganaan at cadilagang tinataglay n~g casipagan.
+
+Icasiam. Ibiguin mo ang iyong capua tauo paris n~g pag ibig mo sa
+iyong sarili, pagca't biniguian siya n~g Dios at gayon din naman icao
+n~g catungculang tulun~gan ca at huag gauin sa iyo ang di niya ibig na
+gauin mo sa caniya; n~guni't cun ang iyong capua ay nagcuculang dito
+sa camahalmahalang catungculan at nagtatangca n~g masama sa iyong
+buhay at calayaan at pag aari, ay dapat mong ibual at lipulin siya
+pagca't ang mananaig n~gayo'y ang cauna-unahang utos n~g Dios na mag
+in~gat ca at ini-in~gatan quitá.
+
+Icapú. Laguing itatan~gi mo sa iyong capua ang iyong cababayan at
+lagui namang aariin mo siyang tunay na caibigan at capatid ó cundi
+ma'y casama, palibhasa'y iisa ang inyong capalaran, iisa rin naman ang
+inyong casayahan at cadalamhatian, at gayon ding nagcacaayon ang
+inyong m~ga hinahan~gad at pag-aari.
+
+Caya't habang tumutulay ang m~ga patuto n~g m~ga bayan na ibinan~gon
+at inaalagaan n~g pagcacanicaniya n~g m~ga lahi at angcan, ay sa
+caniya lamang dapat cang macuisama at tunay na maquipagisa sa
+hinahan~gad at pagaari, upang magcalacas ca sa paquiquibaca sa caauay
+ninyong dalaua at sa paghanap nang lahat na quinacailan~gan sa
+cabuhayan n~g tauo.
+
+       *       *       *       *       *
+
+Unang tagobilin.--Tayo ay tinuruan at binihasa n~g Pamunoang castila
+at m~ga Paring religioso sa laguing pagtataas nang ating man~ga mata
+at ating pag-iisip sa isang balobalong lan~git, upang bayaan natin
+sila sa pagtatamong hinusay n~g m~ga cagalin~gan dito sa lupa. Caya't
+lason sa canila ang macaquita at macabasa tayo n~g m~ga librong
+macapagtuturo sa atin n~g m~ga catotohanang ito, na cung maganap natin
+ay matatamong ualang sala ang caguinhauahan sa buhay na ito at sa
+cabila'y ang calualhatian at cabuhayang ualang hangan.
+
+Icaluang tagobilin.--Ang inang bayan ay hindi lamang ang cabayanan
+provincial, hindi lamang ang bayan (pueblo) at lalong hindi ang lugal
+na pinan~ganacan sa baua't isa; ang lahat na cabayanan, ang lahat na
+bayan at ang lahat na lugal na tinubuan nino mang taga Pilipinas,
+cahit ano ang caniyang sinasamba at ano man ang caniyang salita, ang
+siyang tunay na Bayang Pilipinas na ina nating lahat.
+
+
+
+PANUKALA SA PAGBABAN~GON
+
+NANG
+
+REPÚBLICA NANG PILIPINAS
+
+
+UNANG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa man~ga taga Pilipinas_.
+
+I.--Man~ga taga Pilipinas: una ang man~ga tubo sa lupang nasasacop n~g
+República n~g Pilipinas; icalaua ang man~ga anac n~g ama ó inang taga
+Pilipinas, cahi ma't tubo sa ibang lupa; icatlo ang man~ga taga ibang
+lupa na nagcaroon n~g catibayan n~g pamamayan dito; icapat ang man~ga
+cahit ualang catibayan ay nabilang na sa man~ga mamamayan sa alin mang
+bayang sacop n~g República.
+
+Naaalis ang pagca taga Pilipinas cung lumipat n~g pamamayan sa ibang
+lupa ó tumangap caya n~g catungculan sa ibang Pamunoan n~g ualang
+pahintulot ang sa República.
+
+Nabibilang sa man~ga taga ibang lupa: una ang man~ga tubo dito sa
+República, cung ang magugulang ay man~ga taga ibang lupang hindi
+nalipat dito n~g pamamayan; icalaua ang man~ga anac n~g amang taga
+ibang lupa, cahit ang ina'y taga rito, cailan ma't quinilala n~g ama
+ang anac upang masunod sa caniyang pinamamayanan.
+
+Macahihin~gi sa Kapisanan (Congreso) n~g catibayan sa paglipat dito
+n~g pamamayan ang man~ga taga ibang lupang natitira dito alang alang
+sa alin man sa man~ga cadahilanang ito: una sa pagca't nacapagasaua
+sila sa babaying taga rito; icalaua sa pagca't may natatayo silang
+hanap-buhay dito sa capuluan ó nacatuclas caya n~g ano mang
+mapagquiquitaan na malaquing halaga, ó may lupain caya ó bahay na
+ipinagbabayad n~g malaquing ambagan, ó may calacal cayang
+pinamumuhunanan nila n~g sarili at malaquing halagá ayon sa acala n~g
+Capisanan: at icatlo sa pagca't nacagaua n~g malalaquing paglilincod
+sa icagagaling at icatitimaua n~g República.
+
+Mabibilang sa man~ga mamamayan dito sa Pilipinas ang man~ga anac nang
+man~ga taga ibang lupang natitira dito, cun pagsapit sa dalauangpu at
+isang taong ganap ay mamayan dito at humauac nang ano mang hanap-buhay
+na may casaysayan at tumalicod sa pinamamayanan n~g caniyang
+magugulang sa harap nang catampatan may capangyarihan.
+
+2.--Ang man~ga taga ibang lupa ay macatatayo cailan ma't ibig nila sa
+lupang nasasacop nitong Capuluan, at macapaghahauac n~g hanap-buhay ó
+ano mang catungculan na hindi hinihin~gan nang man~ga cautusan n~g
+catibayang galing sa may man~ga capangyarihan dito sa Pilipinas.
+
+Ang hindi nalipat dito n~g pamamayan ay hindi macahahauac n~g
+catungculang may taglay na capangyarihan sa bayan ó macapagpaparusa
+caya sa tauong bayan.
+
+3.--Ang sino mang taga Pilipinas ay may catungculang manandata at
+magtangol sa bayan cun siya'y cailan~ganin ayon sa cautusan, at
+umambag naman n~g nauucol sa caniyang pagaari sa man~ga cailan~gan n~g
+bayan.
+
+Hindi ipahihintulot sa alin mang cautusan na mabayaran nang salapi ang
+paglilincod sa sandatahan; n~guni't hindi gagamit sa hocbong pangdigma
+nang tauong dinaan sa pilit haban mayroong maquitang maglincod n~g
+kusa.
+
+Sino may hindi mapipilit magbayad n~g ambagang hindi ipinacacana at
+tinatangap n~g Capisanan.
+
+4.--Ang sino mang taga Pilipinas at taga ibang lupa ay hindi mapipiit
+cundi siya pagbuntuhan nang man~ga hinalang may caliuanagan at
+catuiran na siya ang may sala, ó cun siya caya'y nasuboc sa pag gaua
+nang casalanan.
+
+Ang sino mang piitin ay ibibigay pagdaca sa Hucom na may
+capangyarihan, at ito'y siyang magmamacaalam sa ilalim nang boo niyang
+pananagot na huag gamitan ang napipiit n~g ano mang gauing
+pagpapasigao at pagpapahirap at agad-agad susugpuin ang ano mang
+maquitang paglabag sa capurihan at mabuting pinagaralan. Capag
+tinangap n~g naturang may capangyarihan ang alin mang napipiit ay
+uusisaing agad-agad cun ito'y dinala sa ibang lugal ó cun pinahirapan,
+at alin man dito ang nagaua ay gagamitin capagdaca ang paguusig na
+catampatan laban sa man~ga nagculang.
+
+Ang alin mang pagpiit ay pauaualang bagsic ó isusulong sa pagcabilango
+sa loob nang pitongpu at dalauang oras mulang isulit ang napiit sa
+Hucom na may capangyarihan. Ang pasiyang isadya sa alin man sa
+cabagayang yaon ay ipatatanto sa may han~gad sa loob n~g nasabing
+panahon ó tacdá.
+
+5.--Hindi mabibilango ang sino mang taga Pilipinas cun ualang utos ang
+Hucom na may capangyarihan.
+
+Ang pasiyang capalamnan nitong utos ay pagtitibayin ó pauaualang
+bagsic, capag nadin~gig ang tinuturang may sala sa loob n~g pitongpu
+at dalauang oras na susunod mulang magaua ang pagbibilango.
+
+Ang sino mang tauong mapiit ó mabilango sa caparaanang nasisinsay sa
+ipinaguutos ó sa man~ga gauang di nabibilin sa cautusan ay pauaualan
+agad sa cahin~gian niya ó nino mang mamamayan. Ibibilin nang cautusan
+ang paraan nang madaling paggaua n~g pagpapaluag na ito at gayon din
+naman ang man~ga quinacailan~gan upang lapatan n~g mabilis na parusa
+ang man~ga nagsigaua nang di nadadapat na pagpiit ó pagbibilango.
+
+6.--Ualang macapapasoc sino man sa pamamahay nino mang taga Pilipinas
+ó taga ibang lupang natitira dito, nang ualang pahintulot ang
+maybahay, liban na lamang cun acalain n~g Hucom na di maipagpapaliban
+ang paguusisang ito, at cun magcaganito'y idadaos yaon sa paraang
+nabibilin sa cautusan.
+
+Ang paghahalughug n~g man~ga casulatan at casangcapan ay gagauin
+palagui sa harap n~g mayari ó nang isang casambahay nito, at cun uala
+ay sa harap nang dalauang sacsing cahangan ó cababayan.
+
+7.--Hindi mapipiguil at hindi rin mabubucsan nang Punongbayang hindi
+Hucom ang man~ga sulat na inihulog sa coreo.
+
+8.--Ang lahat nang pasiya tungcol sa pagbibilango, sa paghahalughug
+nang bahay ó sa pagpiguil nang sulat ay magcacaroon nang cadahilanan.
+
+9.--Sino mang taga Pilipnas ay di mapipilit magbago nang bahay ó n~g
+lupang tahanan, cun hindi ito ipagutos sa hatol na ilinagdá nang
+catampatang may capangyarihan, capagnadin~gig ang may usap, sa man~ga
+bagay na nabibilin sa cautusan.
+
+10.--Hindi maicacapit cailan man ang parusang samsamin ang man~ga
+pagaari at sino ma'y hindi maaalisan nang caniyang pamumuhay, cundi
+yaon iutos nang may capangyarihan sa napagquiquilalang icagagaling
+nang lahat; n~guni't cun magcagayon ma'y papalitan nang nauucol sa
+halagá.
+
+Cun hindi magcacaganito'y aamponin n~g man~ga Hucom at ibabalic ang
+pagaari sa inalisan.
+
+11.--Hindi rin maicacapit cailan man ang parusang patayin, sapagca't
+ang tapat na parusang nauucol sa catouiran ay di dapat tumun~go sa
+ibang bagay cundi sa pagbabago at pagbabalic loob n~g may sala, cailan
+ma't ito-y itutulot n~g hayag na pagbabayad sa nagauang sala.
+
+Natatan~gi lamang dito ang paglabag n~g man~ga sandatahan sa harap
+nang caauay, sa pagca't cun magcacaganito'y maaalisan n~g buhay ang
+tunay na may sala, cun mahihila ang boong hocbo sa gauang masama pag
+hindi ito guinaua.
+
+12.--Ang República palibhasa'y isang Katipunan ay di nagtalaglay n~g
+ano mang religion, cundi ipinauubaya sa consiensia nang baua't catauo
+ang boong capangyarihan sa pagpili nang inaacala niyang lalong marapat
+at matouid.
+
+Caya't sa loob nang bacuran nitong Pilipinas ay di maliligalig ang
+sino man dahil sa man~ga caisipang tinataglay niya tungcol sa religión
+at sa pag gamit nang pagsambang minamagaling niya, at ang hindi lamang
+ipahihintulot ay ang hayag na pagsalansang sa ugaling minamabuti nang
+lahat nang tauo.
+
+Gayon ma'y di magagaui nang ualang pahintulot ang may capangyarihan
+ang ano mang hayag na pagbibigay puri sa isang religión.
+
+13.--Ang sino ma'y macapipili at macapagaaral nang gauang lalo niyang
+minamabuting tunculin sa paghahanap-buhay.
+
+Ang sino mang mamamayan dito ay macapagtatayo at macapaglalagay nang
+bahay na talagang pagtuturuan ó pagaaralan ayon sa man~ga cautusan.
+
+Ang Pamunoan ang magbibigay nang man~ga catibayan tungcol sa ano mang
+catungculan at siyang magsasabi nang man~ga casangcapang dapat
+taglayin nang lahat na magsipaghan~gad noon at nang paraang dapat
+pagcaquilanlan nang canilang carapatan.
+
+Isang tan~ging cautusan ang magsasabi n~g man~ga catungculan nang
+man~gagsisipagturo at n~g man~ga patungtun~gang dapat sundin sa
+pagtuturo sa man~ga bahay na palagay nang bayan.
+
+14.--Ang sino mang mamamayan ay may catouirang:
+
+Macapagpahayag nang caniyang man~ga caisipa't inaacala, maguing sa
+bibig maguing sa sulat, at macagagamit nang limbagan ó nang iba pang
+ganitong paraan na hindi mapaquiquialaman at mababago nino man.
+
+Magcatipon n~g tahimic at hinusay.
+
+Man~gagsama at man~gaglamita sa anomang cabuhayan n~g tauo.
+
+Macapagharap na isa-isa ó pisan-pisan n~g ano mang cahin~gian sa
+Kapisanan (Congreso), sa Tanun~gan (Senado), sa Presidente n~g
+República at sa iba't ibang may capangyarihan.
+
+Gayon ma'y hindi pahihintulutan cailan man sa loob n~g lupain n~g
+República na matira ang man~ga Kapisanan n~g man~ga paring religioso
+na may sinusunod na Puno sa Roma sa piling n~g Papa. Ang malalabi
+lamang dito ay ang man~ga Katipunan (Congregaciones) ó Kapatiran
+(Hermandades, Cofradías) na lubos na nasasacupan n~g Obispo.
+
+Hindi pahihintulutan ang ano man Katipunan ó casamahan tungcol sa
+magaling, cun ang casulatang pinagcayarian sa pagtatayo noon ay di
+naquiquita at minamagaling n~g tunay na may capangyarihan, bucod
+lamang ang m~ga samahan ó lamitahan sa pan~gan~galacal at ano mang
+hanap buhay.
+
+Ang capangyarihan sa paghaharap n~g ano mang cahin~gian ay di
+magagamit n~g alin mang casamahan n~g sandatahan. Hindi rin
+macagagamit noon ang sino mang tauong nabibilang sa m~ga sandatahan,
+cundi alinsunod sa ipinag-uutos sa caniyang casamahan at cung
+natutungcol dito.
+
+15.--Ualang maca pag bibigay usap at macahahatol sa sino mang
+namamayan cundi ang Hucom ó Tribunal na may catampatan, alinsunod sa
+cautusang nan~gun~guna sa, pag gaua n~g casalanan at sa paraang
+nabibilin sa cautusang itó.
+
+16.--Ang m~ga namamayang sumapit sa dalauangpu at isang taong sincad
+at hindi hampas lupa at hindi rin binibiguiang usap at nahatulan sa
+ano mang casalanan, ay macapipili at macapaghahalal sa ano mang
+catungculan sa bayan; n~guni't upang mapili sila ay quinacailan~gan
+bucod dito na matutong bumasa't sumulat at mag taglay n~g iba pang
+casangcapang hinihin~gi n~g cautusan sa baua't catungculan.
+
+Tatauaguing hampas lupa ang m~ga ualang napagquiquilalang hanap-buhay,
+ó di caya'y ualang pinagcacaquitaan cundi ang laro.
+
+17.--Ang m~ga babaying taga Pilipinas ay di macahahauac n~g ano mang
+catungculang may capangyarihang maca pag parusa sa tauong bayan;
+n~guni't macahahauac n~g m~ga di nag tataglay n~g capangyarihang ito,
+cun nacacapit sa canilang catayuan at cailan ma't sila'y di namumuhay
+n~g halaghag at mag taglay n~g m~ga casangcapang hinihin~gi nang
+cautusan.
+
+Ang calaman~gan nila'y hindi papasoc sa sandatahan at di mag babayad
+n~g ambagang iatac ó iayao sa baua't catauo ó ulohang ambagan;
+n~guni't mag babayad n~g nauucol sa catungculan ó hanap-buhay na
+canilang hauacan. Ang m~ga nag babayad n~g ambagan na sumapit sa
+dalauangpu at isang taong sincad, at di nasusucuban n~g capangyarihan
+n~g magulang ó nang asaua, ay magcacaroon nang catuirang macapaghalal
+sa ano mang catungculan sa bayan, liban na lamang cun iuala nila ang
+capangyarihang ito sa pamumuhay na halaghag ó sa pagca't sila'y
+binibiguiang usap ó nahatulan sa ano mang casalanan.
+
+Ang m~ga babayi ay macapag-aaral n~g ano mang san~ga n~g carunun~gan
+maguing sa isip maguing sa quimotin ó talas n~g camay sa m~ga sanayang
+palagay n~g bayan at macahahauac n~g ano mang catungculang na uucol sa
+m~ga catibayang canilang macuha.
+
+18.--Itititic n~g m~ga cautusan ang m~ga patuntun~gang quinacailan~gan
+upang quilalanin sa man~ga mamamayan at houag mapuing nino man ang
+m~ga catuirang quiniquilala sa canila n~g casaysayang itó sa paraang
+hindi maca aapi sa calahatan at sa may m~ga capangyarihan.
+
+Pasisiyahin din naman ang pananagot na aacoin n~g m~ga Hucom at iba
+pang may capangyarihan na sumalansang sa m~ga catuirang itó, pati nang
+parusang lalapat sa canilang catauan ó nang casiraang sasapit sa
+canilang pag aari.
+
+At gayon din ihahanay ang m~ga patuntun~gang naaayos sa cabaitan at
+matuid upang mapag tibay sa m~ga babaying may puri ang galang at
+pacundan~gang dapat ibigay sa canila n~g m~ga lalaqui at ang
+calaman~gang dapat iparaya sa canila n~g bayan sa boong panahon, dala
+n~g mabuting aral at magaling na ugali.
+
+19.--Ang m~ga catuirang nabibilin sa una, icalaua at icatlong pangcat
+n~g núm. 14 ay di masasansala muna, at ang m~ga taning na natatalá sa
+m~ga bilang na 4 at 5 ay di mapaglalaonlaon sa cabooan ó isang bahagui
+n~g nasasacupan n~g República, cundi may cahanganan at sa pamamag-itan
+n~g isang cautusang buhat sa Kapisanan, capag yao'y quinacailan~gan
+n~g catibayan n~g bayan sa panahon n~g caguipitan.
+
+Liban na lamang cun ang Kapisana'y nasasará at totoong mahigpit ang
+pagcacailan~gan, at cun magcaganito'y maipacacana n~g Pamunoan sa
+ilalim n~g boo niyang pananagot at pag naicuhang sanguni sa Tanu~gan
+ang pagsansala n~g catuiran at pagpapahaba n~g taning na nababanguit
+sa itaas; n~guni gayon ma'y caracaraca'y ipagbibigay alam sa Kapisanan
+cailan ma't ito'y mangyayari.
+
+At sa cailan pa ma'y hindi na macasasansala n~g iba pang catuiran at
+macagagaua n~g iba pang pagbago, liban sa nasabi na, at cun cahi ma't
+pairalin ang gaui n~g digma ay ang may m~ga capangyarihan sa
+sandatahan ay pilit yuyuco sa m~ga catuirang quiniquilala dito at di
+macagagamit n~g parusang di nabibilin sa utos.
+
+
+
+ICALAUANG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa República nang Pilipinas._
+
+20.--Ang República n~g Pilipinas ay ang Katipunan n~g m~ga namamayan
+dito, na natatayó sa lupaing nasasaclao n~g m~ga Puló n~g Luzong, n~g
+m~ga Bisaya at Mindanao, n~g capuluan n~g Joló at n~g iba pang m~ga
+pulopuloang nacacapit sa m~ga sinabing itó at nasasa loob n~g
+calauacang tinatauag n~g una pa na capuluan n~g Pilipinas.
+
+Ang Marianas, ang Carolinas at iba pang nasasacop n~g Pamunoang
+castila dito sa Oceania ay malalaquip sa República cun sila'y talagang
+maquipag-isá sa m~ga taga Pilipinas sa gauang pagbaban~gon n~g
+casarinlan ó sariling basaysay.
+
+21.--Ang lupain n~g República ay pagtatan~gitan~giin sa man~ga nayon,
+at baua't isa nito'y pamamahayan n~g ilang maganac na napopooc sa
+isang lugal.
+
+Ang pooc n~g man~ga nayon ay tatauaguing bayan at ang pooc n~g man~ga
+bayan ay pan~gan~ganlang cabayanan. Ang Kapisanan n~g man~ga cabayanan
+ay siyang Katipunang tinatauag na República n~g Pilipinas.
+
+22.--Ang República n~g Pilipinas ay namumuhay n~g sarili at ang
+pamahalaan niya ay ang nababagay sa caniyang pan~galan, sa macatuid ay
+ang pamamahala n~g isang República.
+
+Caya n~ga't mula sa Presidente hangang sa lalong maliit na may
+capangyarihan ay sa tauong bayan huhugutin at ualang ibang gagaoing
+patungtun~gan sa pagpili cundi ang uagas na carapatan at lubos na
+caran~galan at capurihan at iba pang cahusayan n~g ugali na ipaquita
+n~g isa't isa.
+
+Ang lahat na catungculang hindi ihalal n~g bayan, cahit ano ang uri
+at gaano man ang halaga ay dadaaning lahat sa sungcaran, upang
+mahirang ang lalong marapat, at ang matayó doon ay di mapupuing n~g
+pagayon lamang.
+
+Ang matatan~gi lamang dito ay ang m~ga Kagauad nang Pamunoan at ang
+m~ga Punongcabayanan at Punongbayan na ipalalagay n~g Presidente,
+n~guni't sa paraang nabibilin sa Panucalang itó.
+
+23.--Ang capangyarihan sa pagcat-ha n~g cautusan ay tataglayin n~g
+Kapisanan, casama ang Presidente n~g República na inaalalayan n~g
+Tanun~gan.
+
+Ang nan~gan~gasiua sa pagpapatupad n~g m~ga cautusan ay ang Presidente
+nang República na tinutulun~gan nang m~ga Kagauad nang Pamunoan at
+inaalalayan n~g Tanun~gan.
+
+At ang capangyarihan sa paghatol ay tataglayin nang m~ga Tribunal ó
+Kapulun~gan nang catuiran at nang m~ga Hucoman.
+
+
+
+ICATLONG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa Kapisanan (Congreso_).
+
+24.--Ang Kapisanan ay isang Katipunan nang man~ga Tagatayong inihalal
+n~g m~ga umaambag na may carapatán, upang man~gatauan sa canila at
+magtangcacal sa m~ga catuiran at pagaaring nasasaclau nang canilang
+Cabayanan at nang boong República.
+
+Umaambag na may carapatán ang m~ga lalaquing may taglay nang m~ga
+casangcapang nabibilin sa núm. 16 at ang m~ga babaying nasasaclau sa
+icalauang pangcat nang núm. 17.
+
+25.--Upang mahalal na Tagatayo ay quinacailan~gan, bucod sa m~ga
+casangcapang naulit na nang núm. 16, na ang mahalal ay magtaglay nang
+dalauangpu at limang taong singcad at nagtutumirá sa bayan ó cundi
+ma'y sa cabayanang quinalalagyan n~g m~ga pumipili; sampahan n~g isang
+hanap na malinis at maliuag na maparam na maguing pang agdon sa buhay
+na catamtaman at di naguiguing utang sa iba; huag magtan~gan sa bayan
+ó sa cabayanan nang capangyarihang macapagparusa sa tauong bayan; at
+quilanlin siyang isa sa man~ga namamayang lalong marunong at may
+sinimpang sariling dan~gal nang caramihang tauo.
+
+26.--Hindi macapaghahalal at gayon ding hindi mahahalal na Tagatayo
+ang sino mang humanap nang botos ó man~gaco nito sa can~gino mang
+tauo.
+
+Ang sino mang may capangyarihan na magcupcup at tumulong sa alin mang
+naghahan~gad ay hahalan~gan sa catungculan at cacapitan nang usap na
+nababagay sa caniyang masamang quilos.
+
+27.--Ang catungculan nang Tagatayo ay siyang lalong maran~gal sa lahat
+na mahahan~gad n~g taga rito sa Pilipinas, sa pagca't ang caniyang
+capangyarihan ay lubhang mataas at pinaquiquinang n~g di mayabang na
+urian n~g suyo sa bayan.
+
+Sucat na lamang ang naturang catungculan na maguing tactac na di
+mapapaui n~g capurihan sa maguin dapat sa caniya alang-alang sa
+cahusayan n~g paquitang ugali at calaquihan n~g na aalaman at
+casipagan; siya ang catibayan; di mapupuing n~g sariling dan~gal at
+pag ibig sa bayan.
+
+28.--Ang patungtun~gang dapat alinsunurin sa paglalagay n~g Tagatayo
+sa bayan ay ang dami n~g man~ga umaambag na may carapatan, at n~g
+matanto ito ay ipacacana n~g Pamunoang Tagapagban~gon, caracaracang
+matamó ang tagumpay at quilanlin ang casarinlan n~g Pilipinas, ang
+paggaua sa madaling panahon n~g isang Censo ó Talaan n~g man~ga
+mamamayan, at tuloy ipahahayag ang man~ga tagubiling quinacailan~gan
+n~g huag magculang at mamali.
+
+--Sa Talaang ito maquiquita ang dami nang tauo at n~g man~ga umaambag
+na may carapatán at gayon din naman ang bilang n~g man~ga catiualang
+matun~god sa baua't bayan at n~g m~ga Tagatayó n~g baua't cabayanan,
+ayon sa man~ga susunod.
+
+29.--Ang man~ga cabayanang bumilang n~g dalauang pu at limang libong
+mamamayang may carapatán ay magcacaroon n~g isang Tagatayó.
+
+Cun humiguit sa dalauang pu at limang libo hangan limangpung libo ay
+dalaua; paglampas n~g limangpu hangan pitongpu at limang libo ay
+tatlo; cun lumampas pa dito hangan isang daang libo ay apat; at lima
+cun lumabis pa n~g paacyat.
+
+Ang calabisan sa man~ga naturang bilang ay di macadadagdag n~g
+Tagatayo cundi umabot sa isang libo man lamang na umaambag na may
+carapatan.
+
+30.--Ang man~ga bayang di macaabot sa isang libong mamamayan na may
+carapatan ay pipili n~g isang catiuala lamang; cun lumabis sa isa
+hangan limang libo dalaua; tatlo cun lumampas hangan sampung libo;
+apat cun lumampas pa hangan labinglimang libo: at lima cun lumabis pa
+nang paacyat.
+
+Ang calabisan sa man~ga bilang na ito ay di macadadagdag pag hindi
+umabot sa isang libo man lamang na umaambag na may carapatan.
+
+31.--Bauat nayong bumilang n~g limangpung mamamayang may carapatan ay
+pipili n~g isang matanda; paglabis sa limampu hangan isang daan ay
+dalaua; mahiguit sa isang daan hangan isang daan at limampu, tatlo;
+mahiguit na isang daan at limampu hangan dalauang daan, apat; at lima
+pag labis sa dalauang daan na paacyat.
+
+Ang di bumilang nang limampu man lamang ay lalaquip sa man~ga capit
+nayon sa pag pili nang matandá.
+
+Ang calabisan na di umabot sa tatlong pu man lamang ay di macadadagdag
+n~g bilang n~g man~ga matandá.
+
+Ang loob n~g bayan ay isang tunay na nayon.
+
+32.--Hindi mahahalal na matandá at catiuala ang hindi maaaring mahalal
+sa ano mang catungculan sa bayan ayon sa bilin n~g núm. 16 nitong
+Panucala, at ang ualang sariling basaysay at pamumuhay.
+
+Hindi rin mahahalal ang man~ga tumatan~gan n~g capangyarihang
+magparusa sa tauong bayan, at gayon ding hindi magagauang matandá ang
+nagtutumirá sa ibang bayan ni catiuala ang taga ibang cabayanan, at
+bucod pa'y itong catiuala ay cailan~gang matuto n~g salitang bayan
+(idioma oficial).
+
+33.--Ang paghahalal sa man~ga matandá ay gagauin sa buan n~g
+Septiembre n~g taong nan~gun~guna sa pagbubucas n~g Kapisanan. Sa pag
+gaua nito ay magsasadya ang Punong bayan sa baua't nayon, upang ang
+paghahalal ay maidaos ayon sa ipinaguutos.
+
+Ang pag hahalal sa m~ga Katiuala ay gagauin sa buan n~g Octubreng
+susunod at dahil dito'y lalacbayin nang Punong cabayanan ang baua't
+bayan.
+
+34.--Sa arao na tadhana n~g m~ga nasabing Puno ay mag titipon ang m~ga
+may carapatán sa baua't nayon at ang m~ga matandá sa baua't bayan at
+pasisimulan ang pulong, pag papauna n~g Puno sa m~ga caharap na ang
+tunay na mag sasangalang sa capurihan at cagalin~gan n~g lahat ay
+hindi iba cundi ang man~ga tauong tuga at may puring inin~gat,
+marunong cumilala at sumunod sa catuiran at masipag; caya't ang
+macapagsanla nitong tatlong hiyas ang siya lamang dapat macahiram n~g
+pananalig n~g bayan.
+
+Isusunod dito ang paghahalal n~g dalauang tagapagsiyasat na
+maquiqui-agapay sa Puno at nang isang Kagauad na lulucluc sa harap
+nito at siyang mag tititic sa casulatan n~g lahat na mangyari sa
+pulong, at itong tatlo catauo ay ituturo at huhugutin n~g m~ga caharap
+sa canila ring nan~gagcacapisan at siyang maquiqui-umpoc sa Puno sa
+Tribunal nang paghahalal.
+
+Saca itatanong n~g Puno sa m~ga caharap cun may ibig mag saysay n~g
+pagsusuhulan sa paglicom n~g botos, at cun mayroon ay sa oras ding
+yao'y palalaguian n~g ganap na caliuanagan at catotohanan, na hindi na
+isusulat ang ano mang pag uusisa. Cun totoo ang hablá ay aalisan n~g
+capangyarihang macapag halal at mahalal naman ang sino pamulpugan n~g
+casalanan, at ito rin ang gagauin sa sino mang mag ban~gon n~g
+paratang; at ang maguing hatol dito ay di mababago nino man.
+
+Cun magcaroon nang usapan tungcol sa tinataglay na carapatan nang alin
+man sa manga caharap ay ang Tribunal ang magpapasiya nang lalong
+matouid at sa maihatol sa oras ding yaon ay ualang macasasalangsang at
+macasusuay.
+
+Pagtutuluyan ang pagpili sa man~ga matanda ó catiuala, at sa bagay na
+ito ay lalapit na isá-isá sa Tribunal, nan~gun~guna ang man~ga
+marunong bumasa at sumulat at sasambitin ang pan~galan nang man~ga
+tauong napipili na isusulat nang cagauad sa harap nang napili sa isang
+talaang natatalaga. Cun ang napili ay di maalam bumasa ay
+macapagsasama nang isang marunong sa man~ga caharap, upang maquilala
+niya na ang pan~galang caniyang sinambit ang siyang isinulat. Dito at
+sa alin mang paghahalal ay ang bumutos sa caniyang sarili ay
+maaalisan nang botos.
+
+Cun matapos ang pilian ay bibilan~gin nang Puno at n~g man~ga
+tagapagsiyasat ang man~ga botos at itititic n~g Cagauad sa casulatan
+ang ano mang mangyari. At cun mayari na ang casulatan ay babasahin n~g
+malacas nito ring cagauad at cun ualang bumati at tumotol ó pag
+naititic ang ano mang ipacli, ay pagpipirmahanan nang man~ga caharap
+cun ang pinili ay man~ga catiuala, at cun matandá ang man~ga nahalal
+ay ang pipilma ay ang man~ga casangcap sa Tribunal lamang.
+
+At lulutasin ang pulong pag nabiguian ang m~ga nahalal n~g tig-isang
+salin n~g casulatang guinaua, sa may pilma nang Tribunal sa bauat
+salin, at matitira ang sinalinan sa Archibo ó Tagoan nang man~ga
+casulatan nang bayan.
+
+35.--Upang mahalal ang sino man namamayan quinacailan~gang malicom
+niya ang mahiguit sa calahati n~g man~ga botos.
+
+Ang m~ga may carapatan cahit ano ang catungculang hinahauacan ay di
+macapagtataglay nang lalabis sa isang botos, at ang m~ga taga pag
+usisa at cagauad ang huling pipili sa lahat.
+
+Ang Punong nan~gu~guna sa paghahalal ay di bobotos; n~guni't pagnagca
+patas ay maiquiquiling niya ang caniyang pasiya upang macahiguit ang
+caniyang magalin~gin.
+
+Hindi maaaring maquisalamuha sa pulong ang sino mang magbitbit nang
+sandata.
+
+36.--Sa unang lingo n~g buan n~g Noviembre ay man~gagtitipon sa loob
+n~g cabayanan ang m~ga catiuala n~g baua't bayan na dala ang m~ga
+saling magpapaquilala nang canilang hauac na capangyarihan, upang
+maihalal ang m~ga Tagatayong nauucol sa cabayanan.
+
+37.--Ang pulong ay pan~gu~gunahan n~g Punong cabayanan sa bahay na
+itinalagà nito at gagauin itong man~ga paghahandá: ipaquiquita n~g
+baua't catiualá ang saling dala niya; ihahalal at huhugutin sa
+nan~gagcacapisan ang pagcacaisahan nang marami na tatlong taga
+pagsiyasat at isang Kagauad na siyang magnonoynoy sa m~ga saling
+iniharap, at n~g tatlong sugó na magsisiyasat sa salin nitong apat na
+nahugot; at bago babasahin ang man~ga Pangcat nitong Panucala na
+nagsasabi n~g paghahalal.
+
+Sa quinabucasa'y magtitipon oli at dito'y pagnaipagpauna n~g Puno ang
+nabibilin sa unang pangcat n~g núm. 34 ay ipababasa n~g malacas ang
+pinagcatoosan n~g man~ga tagapagsiyasat at Kagauad gayon din ang sa
+man~ga sugó, at ang pasiyahin n~g caramihan sa man~ga bating ipaclí sa
+man~ga salin ó catiuala ay siyang susundin n~g ualang tutol sa
+pangyayaring yaon lamang.
+
+Bago gagauin nang Puno ang tanong na nasasabi sa icalauang pangcat
+nang naturang número 34 at gagauin din naman ang iba pang nabibilin sa
+pangcat ding ito. Sacá idadaos ang paghahalal nang man~ga Tagatayó sa
+paraang sinasaysay nang icapat na pangcat nang naulit na número.
+
+Cun matapos na ang paghahalal ay tutuusin nang Puno pati nang man~ga
+tagapagsiyasat at nang cagauad ang man~ga botos at mahahalal ang
+macalicom nang mahiguit sa calahati. Cun ualang macatipon nang ganito
+carami ay pagbobotosang muli ang man~ga nagcaroon nang lalong maraming
+botos hangan matagpoan ang bilang na hinahanap.
+
+At catapustapusa'y ititic nang Kagauad ang casulatan at pagcayari
+babasahin nang malacas at pag napalagay ang man~ga bating itutol ay
+pipilma ang lahat na caharap, at lulutasin ang pulong capag nabiguian
+nang tig-isang salin ang man~ga nahalal, na pipilmahan nang Puno, nang
+man~ga tagapagsiyasat at n~g Kagauad.
+
+Sa Kapulun~gan nang m~ga matandá cun ihalal ang m~ga catiuala ay ang
+pagsisiyasat n~g m~ga salin ay gagauin sa oras ding yaon n~g Tribunal,
+capag naipabasa ang m~ga salin n~g tagapagsiyasat at Kagauad na
+nahugot. Cun batiin at paualang halagá ang salin n~g alin man sa
+nahugot na ito ay hahalan~gan n~g ibang pagcaisahan n~g caramihan.
+
+38.--Cun mamatay ó di macacaya ang alin man sa m~ga Tagatayó ay dadayo
+at haharap sa Kapisanan ang m~ga nagcaroon n~g mababang bilang n~g
+botos sa m~ga napili, cun umabot sa mahiguit sa calahati at cun hindi
+ay mas gagaua n~g bagong paghahalal sa paraang nasabi na.
+
+39.--Ang catungculan n~g Tagatayó ay di malalangcapan n~g iba pang
+catungculan ano man ang uri at bagay, at hindi macahahauac noon ang
+maytan~gang capangyarihang magparusa sa tauong bayan sa loob n~g
+cabayanang pinag gauan n~g paghahalal.
+
+Ang m~ga Tagatayo'y hindi muling mahahalal cundi mahalinhan muna at
+macaraan ang caniyang capanahunan.
+
+40.--Ang baua't Tagatayo'y may catungculang man~galaga sa m~ga
+catuirang quiniquilala nitong Panucala sa m~ga namamayan at magsigasig
+n~g icaguiguinhaua n~g República at n~g cabayanang caniyang
+tinatayuan.
+
+41.--Upang matambin~gan ang capagalan n~g m~ga Tagatayó ay tatalagahan
+sila n~g canicanilang cabayanan nang catampatang upa sa caniyang
+Presupuesto ó Tandaan nang magugugol at nang pagcucunan nang
+gugugulin.
+
+42.--Sino ma'y di macatatangui sa catungculang Tagatayô, Catiuala ó
+matanda man, sa pagca't ito'y isang suyong dapat gugulin n~g sino man
+sa caniyang bayan, cun may puri at dan~gal na sinimpan at may
+pagtin~gin sa sariling cagalin~gan.
+
+43.--Sa unang arao n~g baua't taon ay man~gagtitipon ang man~ga
+Tagatayó sa calooban (capital) n~g República at gagauin ang hayag na
+pagbubucas nang Kapisanan, tuloy babasahin ang taonang calatas n~g
+Presidente n~g República nito ring Presidente, ó di caya'y n~g
+Presidente n~g Kapisanan cundi taon n~g pagbabago.
+
+Ang man~ga abala at pagpupulong n~g Kapisanan ay mumulan sa nasabing
+arao hangang catapusan n~g buan n~g Marzo sa taontaon. Ang man~ga
+pulong ay hayagan at hindi macapagpupulong nang lihim cundi
+mapagquilalang yao'y cailan~gan.
+
+Ang panahon nang pagcacabucas ay mapalalaon n~guni't catagalán na ang
+isa pang buan, una cung yao'y hin~gin nang Presidente nang República
+at icalaua cung yao'y mapagquilalang cailan~gan nang dalauang icatlong
+bahagui nang m~ga Tagatayó.
+
+44.--Ang capanahunan n~g nan~gagcacapisan ay tatagal n~g apat na taon,
+at cung ito'y macaraan ay papalitan ang man~ga datihan n~g bagong
+Tagatayo.
+
+45.--Sa unang taon n~g pagcacatayo n~g Kapisanan at sa pagpapalit ay
+ang pagbubucas ay gagauin nang Presidente nang República na cun
+macatapos n~g pagbasa nang Calatas ay man~gan~gasiua nang pagtatayó
+nang dalauang Paniualaan na pagcaisahan n~g marami, isa ay lima catauo
+ang sangcap na siyang magsisiyasat nang lahat nang salin nang iba
+nilang casama at ang isa'y lalaguian nang tatlo catauo na sisiyasat
+nang man~ga salin nitong limang nauna.
+
+Ang m~ga Paniualaang ito ay siyang magbibigay saysay quinabucasan
+tungcol sa cayarian ó caculan~gan nang naturang m~ga salin at siyang
+magmamacaalam na ualang pucnat sa m~ga paghahandang gagauin, han~gan
+mapasiya at pagcaisahan nang marami ang m~ga iban~gong usapan tungcol
+sa cayarian nang m~ga salin at calagayan nang m~ga Tagatayó. bago
+lumampás ang sampong arao. Sa susunod nang taon gagauin, pagcatapos
+nang pagbubucas, ang m~ga quinacailan~gan sa pagpapasiya sa m~ga salin
+at calagayan nang m~ga Tagatayóng maharap na bago.
+
+Caracaraca'y huhugot dito rin sa nan~gagcacapisan at sa butusang lihim
+nang pagcaisahan nang mahiguit sa calahati na isang Presidente, isang
+Pan~galauang Presidente at tatlong Kagauad, at lulutasin ang
+paghahanda capag naisulat sa Presidente n~g República ang man~ga
+paghahalal na itó.
+
+46.--Ang man~ga Tagatayo'y hindi mapaquiquialaman tungcol sa canilang
+man~ga caisipan at di sila masisisi dahil dito nino mang may
+capangyarihan sa ano mang paraan.
+
+Habang bucás ang Kapisanan ay di mabibigyang usap ang sino mang
+magcasala hangan di naquiquilala ang casalanan nang isang Paniualaang
+ipalagay nito ring Kapisanan. Ang m~ga habla sa ano mang casalanan
+habang nasasará ay mabibigyang usap na di na magdadaan sa alin mang
+Paniualaan, n~guni't ang kapulun~gang hahatol ay magpapasabi sa
+laguing Paniualaan at dadali-daliin ang usap upang matapos agad.
+Samantalang ganito'y ang may usap ay di macahaharap sa m~ga pulong
+nang Kapisanan hangan di maquilalang siya'y ualang sala.
+
+47.--Ang man~ga capangyarihan nang Kapisanan ay ito:
+
+Una. Cupcupin at itangcacal ang man~ga catuirang quiniquilala sa
+mamamayan nitong Panucalá at pan~galagaan ang ganap na catuparan nang
+cautusan sa pagbaban~gon at iba pá.
+
+Icalaua. Kumathá n~g m~ga cautusan, magpaliuanag sa m~ga cahulugan
+nito at paualan n~g bagsic ang m~ga naquiquilalang lipás na.
+
+Icatlo. Ilagay sa catungculan ang mahalal na Presidente nang República
+capag nadin~gig ang unang Calatas nito sa pagbati.
+
+Icapat. Aminin bago pagtibayin ang ano mang cayaring gauin sa m~ga
+taga ibang lupa at quilanlin muna ang pagcacailan~gan bago pairalin
+ang ano mang digma.
+
+Icalima. Magbigay ó tumangui sa capahintulutang quinacailan~gan upang
+macapasoc ang m~ga sandatahang taga ibang lupa sa nasasacupan nang
+República.
+
+Icaanim. Pasiyahin taon taon cung maquita ang hamong n~g Presidente
+n~g República ang Hocbong dagat at Hocbong cati na dapat gamitin sa
+panahon n~g capayapaan at ang maguiguing caragdagan sa arao n~g digma,
+at maglagay n~g man~ga cautusan tungcol sa cahusayan at paraang dapat
+sundin n~g m~ga naturang hocbo.
+
+Icapito. Ipacana taontaon ang m~ga ambagan at ang pagaayau-ayau noon.
+
+Icaualo. Pasiyahin ang dami nang magugugol sa pamamahala sa bayan at
+pagnoynoyin ang catoosan (cuenta) noon.
+
+Icasiyam. Magtayo nang m~ga Aduana (pamahalaan sa m~ga lalauigan) at
+maglagay n~g man~ga Aransel ó Tandaan nang m~ga opang dapat sin~gilin
+sa m~ga calacal na idoong.
+
+Icasampu. Magpasiya nang nauucol sa pamamahala, pagiin~gat at
+pagaaluas n~g m~ga pag aari n~g República at humiram sa n~galan nito
+n~g salapi cun baga't cailan~gan.
+
+Icalabingisá. Magdagdag ó magbauas n~g m~ga Katungculang
+quinacailan~gan n~g isang matipid na pamamahala.
+
+Icalabingdalaua. Pasiyahin ang halaga, timbang, uri at n~galan nang
+man~ga salapi, at gayon din ang huarang lalong madali at matuid n~g
+man~ga timban~gan at panucat.
+
+Icalabingtatlo. Guisin~gin at pasulon~gin ang lahat nang paraan nang
+hanap-buhay at alisin ang man~ga nacahahadlang sa paglaqui.
+
+Icalabingapat. Ilagay ang paraan n~g pagtuturo sa bayan sa boong
+nasasacupan n~g República at ituro ang man~ga patungtun~gang susundin
+sa paghuhusay sa man~ga malacas at sa man~ga maysaquit.
+
+Icalabinglima. Magcaloob n~g man~ga Karan~galan at gantí, pati nang
+capatauaran sa sála, na ihamong nang Pamunoan.
+
+Icalabinganim. At catapustapusa'y pasiyahin muna ang capanagutan n~g
+man~ga Kagauad n~g Pamunoan, at n~g Presidente n~g República cun ito'y
+mahahalinhan na.
+
+48.--Ang lugal na pinagpupulun~gan nang Kapisanan ay lubhang
+cagalang-galang at di mapagpapahamacan at sino ma'y ualang macapapasoc
+doon cun may bitbit na sandata cahima't ang Presidente n~g República.
+At hindi rin macapapasoc dito ang m~ga sandatahan, liban na lamang cun
+ipatauag nang Presidente nang Kapisanan upang maoli ang cahusayan sa
+loob na guinambala nang man~ga di marunong magbigay puri sa sarili at
+sa hinahauacang catungculan.
+
+49.--Ang alin mang Tagatayó ay macapaghaharap sa Kapisanan nang ano
+mang panucala nang cautusan, cailan ma't ito'y gauin sa sulat; at cun
+ipahayag nang Kapisanan na yao'y marapat pagpulun~gan at pagnoynoyin
+ay bibiguian n~g salin ang Tanun~gan upang paglini~gin nitó.
+
+Hindi mapagbobotosan sa Kapisanan ang ano mang panucala, cun hindi
+maquita muna ang man~ga pinag usapan sa Tanun~gan.
+
+Ang man~ga pacaná nang Kapisanan ay may bagsic nang cautusan, n~guni't
+hindi pa dapat sundin cun hindi pa ilinalat-hala yaon nang Presidente.
+
+50.--Sa man~ga pagpupulong at iba pang nauucol sa panihala at
+cahusayan sa loob nitong Kapisanan ay ang susundin ay ang man~ga
+Tagobiling caniyang quinathá.
+
+51.--Ang man~ga Tagatayó sa cabayanang calooban nang República pati
+nang tigisang pili sa man~ga tumatayo sa man~ga capit cabayanan ang
+naguiguing Laguing Paniualaan na, cun nasasara ang Kapisanan, ay
+man~gan~galaga sa ganap na catuparán n~g m~ga Cautusan at siyang
+tatauag sa man~ga capulong cun ito'y hin~gin n~g Presidente sa pagca't
+dumaan ang caguipitan ó may pagpupulun~gang lubhang malaquing bagay.
+
+
+
+ICAPAT NA CASAYSAYAN.--_Tungcol sa Tanun~gan (Senado)._
+
+52.--Ang Tanun~gan ay isang cabilugang lubos na cagalang-galang, na
+quinadoroonan n~g man~ga tauong lalong hirang dahil sa cahusayan n~g
+paquitang ugali at sa calaquihan n~g naalaman sa ano mang san~gá n~g
+carunun~gan at paghahanap-buhay.
+
+Ito'y natatalagang magpaliuanag sa Kapisanan at sa Pamunoan sa
+canicaniyang usap na hinahauacan, upang ang lahat na itadhana nilong
+dalaua ay masamahang palagui n~g pagcatuga at catuiran; caya't ualang
+macaaaquiat dito sa mataas na luclucan cundi yaong m~ga piling
+mamamayan na nagpaquita n~g di caraniuang talas n~g isip at casipagan.
+
+53.--Ang Tanun~gan ang una-unang magsisigasig sa icasusulong n~g
+pagtuturo sa bayan at n~g gaua sa lupa, gauang camay at gauang
+mag-calacal, pati n~g m~ga daong na calacalan at pangdigma; caya't
+pag-aaralan ang malayong inabot n~g m~ga iba't ibang lupa tungcol sa
+m~ga bagay na ito at iba pang icagagaling n~g República, ihahamong sa
+Presidente ang pagpapasoc dito n~g man~ga cagagauang hindi pa
+natatahacan n~guni't napagquilalang mabuti, cucupcupin ang m~ga tan~gi
+sa caramihan dahil sa talas n~g isip at sa m~ga natuclasang
+icagagaling n~g lahat at pasisiglahin ang loob n~g tauo sa pagtatayó
+n~g m~ga samahan at pagpapaquitaan n~g canicanilang gauang carunun~gan
+paris n~g m~ga peria at exposición at sa pagbubucas n~g mabibilis na
+daan n~g pagcacaabutan n~g m~ga iba't ibang bayan sa pamamagitan n~g
+man~ga limbagang marunong magpahatid tungcol cabaitan at catotohanan,
+palibhasa'y di nasosopalpalan nang casaquiman at cadayaan.
+
+54.--M~ga Apo na tatayó sa Tanun~gan (Senador) at magbibibig sa
+canicanilang casamahan ang man~ga General at Almiranteng casalucuyang
+naglilincod; ang Rector ó namamahala sa bucal n~g carunun~gan
+(Universidad Central) at n~g m~ga Sanayang (Academia) itayó ucol sa
+alin man san~gá n~g dunong at alám; ang m~ga Decano n~g m~ga
+Sindicatong itayó n~g m~ga humahauac nang iisang hanap-buhay; at ang
+m~ga Director n~g m~ga bahay na natatalaga sa pagcacaauang gaua sa
+tauo, na pinan~gan~gasiuaan n~g Pamunoan.
+
+Ang m~ga nasabing Rector n~g m~ga Sanayan gayon din ang m~ga Decano at
+Director ay hindi macatatayong Apo, cundi nila hin~gin sa Kapisanan na
+sila'y, biguian n~g capangyarihang itó sa pagca't ang canicanilang
+pinamamahalaan ay nacatutulong n~g malaqui sa cagalin~gan n~g lahat.
+
+55.--Macahihin~gi din naman nitong capangyarihan sa Kapisanan at
+macahuhugot n~g isang Apo sa canila rin ang m~ga casangcap sa
+malalaquing samahan sa pagcacalacal at iba pang hanap-buhay na itayó
+n~g m~ga taga Pilipinas upang macapagbucas n~g m~ga mabibilis na daan
+at magcaabutan ang m~ga malalayong bayan ó di caya'y maisulong ang
+m~ga naturang hanap-buhay at guminhaua ang lahat.
+
+56.--Ang ibang m~ga Apo ay pipiliin n~g m~ga tagapaghalal na ipalagay
+n~g capulun~gan n~g m~ga Propesor sa baua't Colegiong pagturuan n~g
+mataas na aral ó n~g carunun~gan, tig-isa ang baua't Colegio; n~g m~ga
+tagapaghalal na ipalagay n~g m~ga casan~ga sa baua't samahan sa
+pagcacalacal ó hanap-buhay na hindi nasasaclao n~g núm. 55, n~guni't
+bumabayad n~g m~ga ambagang pinacamalaqui sa lahat tungcol sa malinis
+na hanap na sumampa taontaon, tig-isa ang baua't samahán; n~g m~ga
+Director sa m~ga bahay na itayó sa pagcacaauang gaua sa m~ga
+cabayanan; at n~g m~ga umaambag na bumayad n~g malaqui sa lahat sa
+ambagan sa hanap-buhay.
+
+57.--Ang m~ga cabayanang bumilang n~g limangpung tagapaghalal na
+paitaas ay pipili n~g tig-isang Apo; mula sa isang daan na paaquiat
+dalauang Apo; at tatlo mula sa isang daan at limangpu na paitaas.
+
+Capag ang m~ga tagapaghalal n~g isang cabayanan ay di umabot sa
+limangpu ay pipisan sa m~ga tagacapit cabayanan upang macapili.
+
+58.--Ang paghahalal sa m~ga Apo ay gagauin para n~g m~ga Tagatayó.
+
+59.--Ang Tanun~gan ay magpapalit n~g m~ga Apo bauat apat na taon gaya
+n~g Kapisanan; n~guni't palaguing bucás.
+
+Sa Presupuesto n~g calahatan ay maglalaan nang pang upa sa Presidente,
+Pan~galauang Presidente at m~ga Kagauad. Ang ibang Apo ay di tatangap
+n~g ano mang upa, n~guni't hindi magbabayad n~g ano mang ambagan
+habang humahauac nang Katungculan.
+
+60.--Sa pamula n~g Tanun~gan at sa baua't taon n~g paghahalili ay
+ito'y bubucsan n~g Presidente n~g República at gagauin ang m~ga pag
+hahandang nabibilin sa núm. 45. na ualang maiiba cundi ang bilang n~g
+m~ga Kagauad na mababauasan at madadagdagan n~g Pamunoan alinsunod sa
+dami n~g gagauin.
+
+61.--Ang lugal na pinagpupulun~gan n~g Tanun~gan ay lubhang
+cagalangalang para rin n~g sa Kapisanan at ang m~ga Apo ay di
+mapaquiquialaman sa canilang m~ga caisipan gaya n~g m~ga Tagatayó.
+
+62.--Ang m~ga pulong n~g Tanun~gan ay hayag din at upang magcaroon n~g
+bagsic ang caniyang m~ga tadhana ay cailan~gang maharap ang dalauang
+icatlong bahagui man lamang n~g m~ga Apo.
+
+Ang Presidente, ang Pan~galauang Presidente at ang m~ga Kagauad ay di
+macaliliban sa ano mang dahilan; n~guni't ang m~ga ibang Apo ay
+macapaghahalihalili n~g pagliban cun may pahintulot ang Tanun~gan,
+matiran lamang na palagui n~g dalauang icatlong bahagui. Sa panahon
+n~g cahigpitan at cahirapan ay ualang macaliliban.
+
+63.--Ang Tanun~ga'y didin~giguing palagui nang Presidente na parang
+Sangunian sa lahat na bagay na malaquing halaga at mabigat, n~guni't
+ang m~ga casagutan noo'y hindi macapipilit dito. Gayon may cun ang ano
+mang tadhana ay pagcaisahang macaitlo sa iba't ibang panahon ay
+cailan~gang icuhang sanguni sa Kapisanan upang pasiyahin cun dapat
+magcaroon n~g bagsic n~g cautusan.
+
+Macapaghaharap din naman n~g ano mang panucala tungcol sa cautusan;
+n~guni't ito'y gagauing palagui sa Presidente n~g República na siyang
+magpapadalá sa Kapisanan cun minamagaling niya.
+
+Sa m~ga pagpupulong at sa iba pang nauucol sa pamamahala at cahusayan
+sa loob ay susundin ang m~ga Tagobiling cathain nito ring Tanun~gan.
+
+64.--Upang maguing Apo ay quinacailan~gan, bucod sa caraniuang
+casangcapan, ang mag taglay n~g tatlongpung taong sincad; sampahan n~g
+isang malinis na hanap na maliuag maparam at magcasiya sa isang buhay
+na catamtaman at sarili; at magcaroon n~g m~ga casangcapang nasasabi
+sa número 52 ó macagaua n~g malaquing paglilingcod sa bayan.
+
+Ang katungculang Apo ay casing tagal n~g sa Tagatayó, at itong
+dalauang catungculan ay di mapipisan sa isang tauo at di rin
+malalangcapan n~g ano mang capangyarihan sa pagpaparusa sa tauong
+bayan.
+
+
+
+ICALIMANG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa man~ga Sanguniang cabayanan at
+Sanguniang bayan_.
+
+65.--Pagcapaghalal n~g man~ga Tagatayo ay ang m~ga catiuala sa baua't
+cabayanan ay magbubucod-bucod sa apat na puctó, cailan ma't bauat
+puctó ay bumilang n~g pito catauo man lamang.
+
+Cun ang bauat puctó ay di macaabot sa nasabing bilang ay magbubucod sa
+dalauang puctó lamang.
+
+Ang m~ga puctong ito ang maghahalili sa taon-taon ó bauat icadalauang
+taon sa Sanguniang cabayanan sa loob n~g isang capanahunan, at
+maquiquialam sa m~ga usap sa cabayanan na parang m~ga casanguni.
+
+66.--Ang m~ga matanda sa bauat bayan ay magbubucodbucód sa dalauang
+puctó na siyang maghahalili baua't icalauang taon sa Sanguniang bayan.
+
+67.--Ang m~ga catungculang ito ay nagbibigay puri, n~guni't ualang
+upa; gayon ma'y ang m~ga Kasanguni ay di magbabayad n~g ano mang
+ambagan sa canicanilang capanahunan.
+
+68.--Sasangcap sa Sanguniang cabayanan ang Punong cabayanan na siyang
+Presidente, ang Punong bayan sa loob na n~g cabayan na siyang
+Pan~galauang Presidente, ang m~ga casanguning dinatnan n~g capanahunan
+sa cabilugan n~g m~ga catiuala at ang Kagauad n~g Pamunoang cabayanan;
+n~guni't ito'y di macapagbibibig ni macabobotos sa m~ga pagpupulong.
+
+Ang Pan~galauang Presidente ang hahalang sa Presidente sa boong
+capangyarihan nitó.
+
+69.--Sasangcap sa Sanguniang bayan ang Punong bayan na siyang
+Presidente, ang Pan~gulo sa loob nang bayan na siyang Pan~galauang
+Presidente, ang iba pang man~ga Pan~gulo at ang m~ga Kasanguning
+dinatnan nang capanahunan sa cabilugan nang m~ga matandá at ang
+Kagauad sa Pamunoang bayan na hindi macapagbibibig at di rin
+macabobotos.
+
+Ang Pan~galauang Presidente ang siyang hahalang sa Presidente sa
+dalauang cutungculan nito na Presidente n~g Sangunian at Punong bayan.
+
+70.--Tutungculin nitong m~ga Sangunian ang pagpapasiglá sa pagtuturo
+at pagaaral at gayon din ang pagpapasulong sa gaua sa lupa,
+paghahayop, gauang camay at pan~gan~galacal, at cucupcupin ang m~ga
+nacacatuclas n~g m~ga mabubuti at malalacas na paraan; gumaua n~g
+Tandaan n~g m~ga tauo at m~ga usap (Censo y Estadistica) at n~g yaman
+(Catastro) para n~g tandaan n~g m~ga lupain, bahay at hayop at iba
+pang pag aari; at man~galaga sa mahusay na pag gugol sa salapi n~g
+bayan, ihablá ang m~ga sumira noon at gauain ang canicanilang
+Presupuesto ó Kuruan nang magugugol.
+
+Pan~gan~galagaan din naman nang m~ga Sanguniang cabayanan na sa bauat
+cabayanan ay magcaroon man lamang nang isang Colegio ó Aralán na
+magturo nang mataas na aral at nang isang limbagan, hindi lamang upang
+maquilala n~g lahat ang m~ga pacaná nang napupunoan, cundi naman upang
+macalat sa paraang itong mabisa ang pagcabucas nang isip at iba pang
+pagcaquilalang paquiquinaban~gan sa sariling pamumuhay n~g m~ga tauo
+at cagalin~gan nang lahat.
+
+71.--Ang m~ga Kasanguni sa cabayanan ay may catungculang magpaaninao
+at maghamong sa Pamunoang cabayanan n~g lahat na m~ga pacanang
+nahihinguil sa caguinhauahan n~g cabayanan; maquialam sa n~galan nitó
+sa pamamahala n~g salapi n~g bayan: at magtangcacal sa m~ga duc-ha at
+di macacaya sa canilang m~ga usap sa Pamunoan.
+
+Ang m~ga Kasanguning bayan ay magcacaroon n~g m~ga ganito ring
+catungculan sa canilang quinalalagyang bayan at mag hahalal n~g isa sa
+canila na maguiguing Pintacasing maquiquialam sa Hucuman, upang dito'y
+maganap ang m~ga cautusan n~g ualang quiquilin~gan ang sino man.
+
+
+
+ICAANIM NA CASAYSAYAN.--_Tungcol sa Presidente n~g República at
+caniyang Pamunoan_.
+
+72.--Ang Presidente at Pan~galauang Presidente n~g República ay
+ihahalal n~g m~ga cabilugan nang m~ga katiuala sa baua't cabayanan
+cahalintulad n~g paghahalal sa m~ga Tagatayó; n~guni't maquiquialam sa
+paghahalal bucod sa Punong cabayanan na pinaca Presidente ang m~ga
+Pintacasi n~g República sa bauat cabayanan na m~ga taga pagsiyasat
+casama n~g m~ga inihalal n~g m~ga catiuala, na siyang man~gan~galaga
+upang ang paghahalal ay madaos ayon sa ipinaguutos.
+
+Ang Puno at ang m~ga Pintacasi ay hindi macabobotos; n~guni't
+susugpuing mahigpit ang suhulan at daya sa butusan.
+
+73.--Ang m~ga tunay na casulatan n~g paghahalal sa bauat cabayanan ay
+ipadadalá n~g Puno sa Tanun~gan at ang matitirá sa archivo n~g
+cabayanan ay isang saling pinilmahan n~g naturang Puno, n~g m~ga
+Pintacasi at iba pang tagapagsiyasat.
+
+Capag natangap n~g Tanun~gan ang m~ga casulatan sa paghahalal n~g
+lahat na cabayanan ay magpasabi sa Kapisanan ó sa Laguing Paniualaan
+cun nasasará, at ito'y magsusugo n~g tatlo catauong tagapagsiyasat na
+maqui-alam sa pagbibilang n~g botos.
+
+Cun ualang macalicom n~g botos n~g dalauang icatlong bahagui man
+lamang n~g lahat na katiuala sa m~ga cabayanan ay uulitin ang
+paghahalal, n~guni't ang pag bubutusan ay ang m~ga nacalicom n~g
+lalong maraming botos hangan sa tatlo man lamang.
+
+74.--Ang Pan~galauang Presidente ay ang macalicom n~g mahiguit sa
+calahati n~g botos at siya ang hahalang sa Presidente, cun ito'y
+mamatay ó magcaroon n~g tunay na capansanan bago matagpós ang
+capanahunan na limang taon.
+
+Habang hindi siya humahalang ay di macagagamit n~g ano mang
+capangyarihan ucol sa caniyang sariling catungculan; n~guni't
+paghalang ay malilipat sa caniya ang boong capangyarihan n~g
+Presidente.
+
+75.--Ang mahalal na Presidente ay ihaharap sa Kapisanan n~g
+hahalinhan at n~g Presidente n~g Tanun~gan, at cun malagay na sa
+talagang luclucan n~g Presidente n~g Kapisanan ay babasahin ang
+caniyang calatas sa pagbati at dito'y ipan~gan~gaco sa mahigpit na
+panghahauac sa sariling dan~gal at capurihan na pagpipilitan niya sa
+boong macacaya ang caguinhauan n~g bayan at mag bibigay nang halimbaua
+sa lahat sa pagyucó at pag galang sa m~ga cautusan sa pagbaban~gon at
+iba pang bagaybagay.
+
+Pagcatapos n~g pagbasa ay igagauad n~g Presidenteng hahalinhan ang
+m~ga saguisag na pagcacaquilanlan nitong mataas na catungculan, at
+quiquilanling hauac na niya ang boong capangyarihan.
+
+76.--Ang presidente ay siyang pinaca catauan n~g bayan, caya't siya'y
+dapat igalang at huag pagpahamacan at di mabibiguiang usap habang di
+naa-alisán nang catungculan.
+
+Ang Presidente ay hindi iba cundi ang capatid at caibigan n~g lahat na
+taga Pilipinas, at caya lamang mauiuicang siya'y nacalalalo ay sa
+pagca't siya ang dapat man~guna sa pagpapasunod nang ugaling magandá
+at mahusay at sa cabutihan nang gaua sa bayan.
+
+Utang niya sa caniyang sariling dan~gal at sa Dios ang mag taglay n~g
+isang ugaling ualang ipipintas, upang mapapurihan niya ang caniyang
+bayan sa harap n~g m~ga taga ibang lupa, at mag bigay sa caniyang m~ga
+cababayan n~g halimbaua n~g cabaitan at casipagan.
+
+77.--Siya ang quinabobooan n~g capangyarihang magpasunod sa m~ga
+cautusan at nalalaganapan n~g capangyarihang itó ang lahat na bagay na
+quinacailan~gan n~g cahusayan sa loob n~g bacuran nang República at sa
+icapapanatag sa labas, ayon sa ibinibilin n~g m~ga cautusan sa
+pagbaban~gon at sa iba pang bagay.
+
+78.--Ang Presidente ang mag lalathalâ n~g m~ga tadhana n~g Kapisanan
+upang mapilit sa pag sunod ang tauo; gayon ma'y cun inaacala niya na
+ang alin man sa m~ga tadhanang ito ay macagagambala sa cahusayan sa
+loob at sa capanatagan sa labas ay malalaguian niya n~g sansalâ (veto)
+sa ilalim n~g boo niyang capanagutan.
+
+79.--Ang Presidente sa sarili niyang isip ó sa hamong n~g alin man sa
+caniyang m~ga Kagauad ay macapaghaharap sa Kapisanan n~g ano mang
+panucala n~g cautusan; n~guni't bago gauin yaon ay didinguin muna ang
+Tanun~gan.
+
+80.--Bucod pa'y nauucol sa caniya itong m~ga malaquing capangyarihang
+susunod:
+
+Una. Kumathá n~g m~ga atas at tagobiling quinacailan~gan sa pagtupad
+n~g m~ga cautusan at man~galaga na sa boong nasasacupan n~g República
+ay ualang maghari cundi ang madali at ganap na catouiran.
+
+Icalaua. Gumaua n~g m~ga cautusan at bagong pacaná na inaacala niyang
+dapat ihamong sa Kapisanan ucol sa cagalin~gan n~g República, upang
+pagnoynoyin n~g nararapat.
+
+Icatlo. Maghalal sa m~ga may catungculan sa bayan ayon sa m~ga
+cautusan.
+
+Icapat. Acayin ang Hocbong dagat at Hucbong cati at pagayao-ayaoin sa
+paraang lalong nararapat sa pamamaguitan n~g m~ga Generales na lalong
+may catampatan na siyang pagsasalinan niya n~g Kapangyarihan.
+
+Icalimá. Mag tuto sa paquiquipulong sa m~ga Pamunoang taga ibang lupa
+at maghalal n~g m~ga sugo at Consul na cacatauanin niya.
+
+Icanim. Mamahala sa pagpapabubo n~g m~ga salapi at mag atas n~g m~ga
+pag-gugulan, n~g m~ga itinatalagá sa baua't san~gá n~g pamamahala sa
+bayan.
+
+Icapitó. At catapustapusa'y man~galaga sa lahat n~g nauucol sa
+cahusayan at icatitimaua n~g bayan sa m~ga sáquit.
+
+81.--Ang man~ga hanganan nang capangyarihan nang Presidente ay itong
+man~ga susunod:
+
+Una. Sa ano mang dahila'y hindi masasan-sala ang pagcacatipon n~g
+Kapisanan sa m~ga panahon at pangyayaring nabibilin sa cautusan, at
+gayon ding hindi yaon mapipiguil at mapaghihiua-hiualay at cailan ma'y
+di magagambala ang man~ga pagpupulong at paglilining nitó.
+
+Icalaua. Hindi siya macalalabas sa nasasacupan n~g República at di
+niya masisira ó maihihiualay at malalaguian nang ano mang capanagutan
+ang alin mang bahagui nang lupain nitó.
+
+Icatló. Hindi macapagyayari n~g anomang tipanan at iba pang casundó at
+gayon ding hindi mapaiiral ang digmá at mapababalic at mapagtitibay
+ang capayapaan cun ualang pahintulot ang Capisanan.
+
+82.--Ang man~ga pasiya nang Presidente nang República ay pipilmahang
+palagui nang Kagauad na nauucol; n~guni't hindi ito mananagot na
+casama niya cundi maquilala na itong Kagauad ang naghamong nang m~ga
+naturang pasiya.
+
+83.--Hihirang ang Presidente sa m~ga Tagatayó at Apong halili na at
+quinaquitaan nang ugaling ualang ipipintás sa pag ganap nang
+catungculan ó di caya'y sa man~ga nag gugol nang malalaquing
+paglilingcod sa bayan, n~g m~ga Kagauad n~g Pamunoan na siyang
+tutulong sa caniya sa paglulutas nitong m~ga susunod na san~gá:
+
+Una. Paquiquipanayam sa tagá ibang lupa at pagcacalacal.
+
+Icalaua. Panihala sa loob na nacasasaclao sa cahusayan sa loob, sa
+pagtuturo at pagpapalayó sa m~ga sáquit.
+
+Icatlo. Gauang bayan, at dito'y masasama pati n~g gayang lupa at
+gauang camay.
+
+Icapat. Catuiran.
+
+Icalima. Yaman.
+
+Icanim. Digmang cati.
+
+Icapito. Digmang dagat.
+
+84.--Ang m~ga Kagauad n~g Pamunoan ay macahaharap sa Capisanan at
+Tanun~gan cailan ma't may ipagsasabi sa n~galan n~g Presidente ó
+sila'y turulin cayá n~g hayág nino man sa Kapulun~gang itó.
+
+N~guni't cun pagbobotosan na ang dahil n~g canilang pagdayo ay lalabas
+at di maquiquialam dito.
+
+85.--Hihirang din naman sa m~ga tauong nababanguit sa núm. 83 at sa
+m~ga Katiuala at Punong bayang halili na at quinaquitaan n~g ugaling
+ualang ipipintas, n~g m~ga ihahalal niyang Punong cabayanan, na siyang
+pagsasalinan niya n~g boong capangyarihan sa loob n~g cabayanang
+masacop nitó.
+
+86.--At gayon ding hihirang sa tatlong iharap sa caniya n~g Sanguniang
+bayan n~g gagauing Punong bayan na cacatauanin niya sa baua't bayan.
+Upang mabilang sa m~ga ihaharap ay quinacailan~gang nagdaan sa pagca
+matandá ó Pan~gulo at di napapintas sa ugali.
+
+Ang m~ga Pan~gulo na siyang catiuala n~g Punong bayan sa bauat nayon
+ay ihahalal n~g Punong cabayanan sa m~ga mapili n~g umaambag na may
+carapatán. Ang pagpili sa m~ga Pan~gulo ay caparis din sa m~ga
+matandá.
+
+87.--Ang catungculan n~g Punong bayan at man~ga Pan~gulo ay tatagal
+n~g dalauang taon; at ang m~ga Punong cabayanan ay apat, liban na
+lamang cun bago lumampas ang taning na ito ay mapagquilala n~g
+Presidente na ang cagalin~gan n~g boong República at ang sariling
+cagalin~gan n~g cabayanang quinalalaguian ay nagcacailan~gang siya'y
+halinhan nang iba.
+
+88.--Sa bauat san~gá n~g pamamahala sa bayan ay magcacaroon n~g Lugal
+cagauad na siyang Pan~galauang Puno sa baua't Gauaran; sa bauat Pitac
+ay maglalagay n~g isang Oficial at m~ga catulong at manunulat na
+quinacailan~gan sa madaling paglulutas n~g man~ga usap.
+
+Ang man~ga Katungculang ito ay maguiguing isang tan~ging hanap-buhay
+gaya naman n~g sa man~ga Hocom at sandatahan, at ualang macapapasoc
+dito cundi magdaan muna sa sungcaran, maguing sa hagdang mataas na
+buhat sa baitang n~g man~ga Katulong na paitaas, maguing sa mababa na
+quinalalagyan n~g man~ga manunulat at iba pang alagad na
+quinacailan~gan sa baua't sánayan.
+
+Ualang maguiguing dahil n~g pagtaas dito sa dalauang hagdan cundi ang
+catagalan at ang man~ga tan~ging paglilingcod na gauin n~g may
+Katungculan, cun yao'y mapatotohanan at marapatin n~g Tanun~gan. Upang
+macalipat mulá sa mababa tun~go sa mataas na hagdan ay cailan~gan ding
+magdaan sa sungcaran.
+
+89.--Ang lahat na Katungculan sa bayan cahit ano ang quinauuculan ay
+babayaran n~g catamtaman, liban na lamang ang man~ga nasasabing ualang
+bayad sa man~ga cautusan, at di matatalagahan n~g ano mang upa ang
+man~gahiualay sa Katungculang ito. Ang sino mang mapahamac sa pagtupad
+n~g Catungculan at dahil dito'y marapatin n~g Kapisanan na gantihin
+ang gauang yaon, ang bihis ay ibibigay na paminsanan sa halagang
+pasiyahin nito ring Kapisanan.
+
+90.--Ang man~ga sanayán (oficina) n~g Bayan ay bubucsan umaga't hapon
+gaya n~g sa man~ga magcacalacal, at magtatayó lamang n~g man~ga
+calalaguiang tunay na quinacailan~gan sa madaling paglulutas n~g
+man~ga usap.
+
+91.--Baua't Punong cabayanan ay magcacaroon n~g nasasacupan niyang
+man~ga oficial, catulong at manunulat na quinacailan~gan sa iba't
+ibang san~ga n~g pamamahala sa cabayanang nasasacop niya, at ang
+oficial na catiuala sa cahusayan sa loob ay siyang Kagauad na
+maguiguing pan~galauang Puno sa Sanayán n~g cabayanan.
+
+Ang m~ga manunulat ay caniyang ihahalal capag nasungcad n~g
+Sanguniang-cabayanan.
+
+Ang sino man~gatungculán sa cabayanan ay dapat macaalam n~g salitá
+dito.
+
+92.--Baua't Punong bayan ay magcacaroon nang; isang kagauad hugot sa
+baitang n~g m~ga catulong at n~g m~ga manunulat na ihahalal niya,
+capag nasungcad n~g Sanguniang-bayan. Magcacaroon nang isang catulong
+na Comisario n~g Pan~galagaan na may bayad. (Comisario de Policía).
+
+
+
+ICAPITONG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa panihala nang catuiran_.
+
+93.--Ang capangyarihan sa paghatol at sa pagpapatupad sa maguing hatol
+ay tataglayin lamang n~g m~ga Kapulun~gan (Tribunales) n~g catuiran at
+n~g m~ga Hocom, na ualang magagaua cundi ang mag lapat n~g m~ga
+cautusan sa usap ó gauang ihablá.
+
+94.--Itatadhana n~g m~ga cautusan ang pagcacasunodsunod n~g m~ga
+paraan at pag uusisang dapat gauin sa m~ga usapin sa boong nasasacop
+n~g República, at ang panununtunan ay ang camunting sabi at ang
+caliuanagan at lilipulin yaong man~ga gauing luma na ualang
+quinauuculan cundi ang mag acsayá n~g m~ga papel at ang pahabain mag
+parating man saan ang m~ga casulatang usap.
+
+Bibiguian ang m~ga nahablá sa usap-sala n~g boong-caluagan upang
+magamit ang m~ga paraang quinacailan~gan nila sa pagliligtas sa
+canilang catauan sa ano mang calagayan n~g nasabing usap.
+
+Catagalan n~g m~ga usap-sala ang anim na buan at pagcaraan nitong
+taning ay dudusahin nang mahigpit n~g m~ga Capulun~gan ang m~ga Hocom
+na di magpaquita n~g tunay na cadahilanan nang pagcabalam.
+
+95.--Magcacaroon n~g iisa lamang sacdalan (fuero) sa lahat na usap
+sala at usap catuiran, bucod lamang ang m~ga sandatahan na magcacaroon
+n~g sariling sacdalan cun sila'y magculang sa man~ga Cautusang nauucol
+sa canilang casamahan; n~guni't masasacupan din sila n~g sacdalan n~g
+lahat cun sila'y magcasala sa paquiquisama sa man~ga tauong bayan.
+
+96.--Aalisin ang man~ga Pintacasing hindi upahan n~g bayan, pagca't sa
+haharapin ay ang man~gan~gasiua ay ang tunay na may usap ó di caya'y
+ang man~ga Abogadong biguian nito nang kapangyarihan.
+
+Gayon ma'y cun ang may ari ay ualang cáya at di macaquita n~g
+Abogadong magmacaalam ay macapaglalagay n~g m~ga tan~ging sugo na
+man~gatauan sa caniya, n~guni't ang m~ga sugong ito ay mapapara sa
+m~ga tunay na Abogado na bumabayad n~g ambagan dahil sa canilang
+katungculan.
+
+87.--Ang m~ga cahalili, Hocom at iba pang may katungculang nacacapit
+sa san~gang itó ay mananagot na isa-isá sa man~ga gauang pagcuculang
+sa cautusan, at sino mang mamamayan ay macapaghahablá tungcol sa
+pagpapasuhol at masamang pag gamit n~g katungculan.
+
+98.--Sa calooban n~g República ay magcacaroon nang isang
+kataastaasang Kapulun~gan n~g catouiran na mag bubucod sa
+quinacailan~gang Licmoan (Sala) na lalaguian n~g limang cahalili bauat
+isá; sa bauat calauacan (Region) ay lalaguian n~g isang Kapulun~gan
+(Audiencia ó Tribunal) na may tatlong cahalili; sa bauat Hucuman
+(Distrito Judicial) ay magcacaroon n~g isang Pan~gulong Hocom (Juez
+mayor); at sa bauat bayan ay isang Hocom na taga pamaguitan (Juez de
+Paz), na ihahalal n~g Presidente n~g Kapulun~gang nacasasacop capag
+naiharap n~g Sanguniang bayan ang man~ga mamayang lalong marapat sa
+catungculang itó cun may sariling pamumuhay.
+
+Sa boong nasasacupan n~g República ay magcacaroon n~g anim na
+calauacan man lamang na iaayao sa m~ga lupang lalong nauucol ayon sa
+dami n~g m~ga tumatahan, at sa bauat calauacan ay magcacaroon n~g m~ga
+Hucumang macailan~gan sa madali at matuid na pag aayos n~g catuiran.
+
+99.--Sa siping n~g m~ga Kapulun~gan n~g catuiran ay malalagay ang
+casamahan n~g m~ga Pintacasi n~g República na pinan~gun~gunahan n~g
+Punong Pintacasi.
+
+Ang m~ga Pintacasing itó ang man~gag aalaga sa mahigpit na catuparan
+n~g m~ga cautusan at maquiquialam hindi lamang sa m~ga usap-sala at
+usap catuiran (Juicios criminales y civiles), cundi naman sa m~ga
+usap-bayan (expedientes administrativos). Sila rin ang
+macapagpapatotoo sa m~ga gaua at casundong ibig pagtibayin upang
+paniualaan.
+
+Sa bauat cabayanan ay magcacaroon n~g isang Pintacasi na casingtaas
+n~g Pan~gulong Hocom, at cun dito'y magcaroon n~g dalauang Hucuman ay
+ilalagay sa Piling n~g Hucumang (Juzgado) uala sa loob n~g cabayanan
+ang isa pang Pintacasing catulong na capantay n~g kagauad n~g Hucuman.
+
+Sa bauat Kapulun~gan ay magcacaroon din nang isang Pintacasi na
+casingtaas n~g Cahalili, n~guni't ito'y ualang paquiquialaman cundi
+ang m~ga usap sa Kapulun~gan: at sa calooban (capital) n~g República
+lalagay ang Punong-Pintacasi na siyang mag tututo sa m~ga ibang
+Pintacasing quinacailan~gan upang mapaquialaman ang m~ga usap sa
+cataastaasang Kapulun~gan at sa m~ga Sanayan n~g Pamunoan at gayon din
+ang paghuhusay at pamamahala sa casamahan.
+
+Sa bauat bayan ay magcacaroon n~g isang Pintacasing-bayan na huhugutin
+sa m~ga kasanguning casalucuyan.
+
+100.--Sa mataas na hagdan nang pan~gan~gatungculang-hocom ay
+macapapanhic cun mag daan sa suncaran mulá sa unang baitang n~g m~ga
+kagauad n~g Hucuman at m~ga Pintacasing catulong, at ang pagtaas ay
+para n~g sa pan~gan~gatungculang bayan dahil sa catagalan at sa
+malalaquing paglilingcod na pinatotohanan at minarapat n~g Tanun~gan.
+
+Sa pan~gan~gatungculang itó ay ualang tatangapin sa hagdang mataas
+cundi ang m~ga Doctor sa catuiran (Doctor en derecho) at ang m~ga
+Abogado.
+
+101.--Tatalagahan n~g Kapisanan ang m~ga naglilingcod sa
+pan~gan~gatungculang Hocom n~g catamtamang bayad, upang magcaroon sila
+n~g pitagan at casarinlang quinacailan~gan sa maluag na pagtupad n~g
+mahal nilang catungculan; at huag tutulutan na sa m~ga Kapulun~gan at
+Hucuman magcaroon n~g m~ga manunulat at iba pang alagad na tagá
+mababang hagdan na di bibiguian n~g catamtamang upa, upang mailagan
+ang masasamang gauing pinag apuhan na sa ilalim n~g yamungmong n~g
+Pamunoang castila.
+
+102.--Ang lahat na cahalili sa cataastaasang Kapulun~gan ang hahatol
+sa Presidente n~g República capag naipahayag n~g Kapisanan na ito'y
+may casalanan, pagca nahalinhan sa catungculan.
+
+At ang isang Licmoan nitó ring Kapulung~gan ang hahatol:
+
+Una. Sa m~ga Kagauad n~g Pamunoan, pagnaipahayag n~g Kapisanan na
+sila'y may casalanan.
+
+Icalaua. Sa m~ga Tagatayó at Apo, cun maipahayag na sila'y may
+casalanan n~g isang Paniualaang ipalagay n~g canicanilang casamahan.
+
+Icatló. At sa m~ga cahalili nito ring Kapulun~gan at n~g m~ga natatayo
+sa calauacan at sa m~ga Pintacasing capantay n~g m~ga cahalili at sa
+m~ga Punong cabayanan.
+
+103.--Iisang cabooan (Código) n~g m~ga cautusan ang iiral sa boong
+nasasacop n~g República at dito ipagsasaysay ang bilang n~g m~ga
+Hucumang itatayó gayon din ang m~ga capangyarihan n~g isa't isa at n~g
+bauat Capulun~gan ayon sa patuntun~gan nabibilin dito sa Panucala.
+
+104.--Sino mang nalalagay sa pan~gan~gatungculang-hocom ay di
+macahihin~gi n~g ano mang upa sa m~ga usap-sala at usap-catuiran at
+iba't iba pang pag gamit n~g catungculan. Pagcatapos n~g m~ga usap ay
+babayaran ang costas n~g mahatulang magbabayad nito at ang cabooa'y
+guguling lahat sa m~ga papel-multá na itatahi sa m~ga sulat-usap.
+
+105.--Sa baua't bahay-bayan ay magcacaroon n~g isang silid na
+parusahan, sa bauat Hucuman ay isang bilangoan at sa baua't
+Capulun~gan ay isang Presidio.
+
+Ang pasunod na icacana sa m~ga parusahang itó ay ang lalong nauucol sa
+pagcaaua sa tauo at sa pagbabalicloob n~g may m~ga sala.
+
+106.--Ang m~ga Cahalili at Hocom pati naman n~g m~ga Pintacasi ay di
+mapaquiquialaman sa pag gamit n~g canilang capangyarihan at paris din
+n~g may m~ga catungculang bayan at sandatahan na di maaalisan n~g
+catungculan cun ualang usap at hindi maililipat sa ibang lugal cundi
+nila hin~gin ó dumating caya ang panahon n~g canilang pag taas, ayon
+sa ipinaguutos.
+
+
+
+ICAUALONG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa man~ga ambagan_.
+
+107.--Ang Capisanan ang magpapasiya n~g gugugulin sa taontaon sa lahat
+n~g san~ga nang pamamahala sa bayan alinsunod sa Curuang (Presupuesto)
+iharap sa caniya n~g Kagauad sa Yaman, at siya ring mag aatas n~g m~ga
+ambagang macayang ibayad n~g isa't isa ayon sa panucalang (plan)
+iharap nito ring Kagauad. Sa pagbabayad n~g ambaga'y ualang maliligtas
+cundi ang m~ga Apo na hindi mahalal na Presidente, Pan~galauang
+Presidente at m~ga Kagauad n~g Tanun~gan; ang m~ga Punong-bayan, ang
+m~ga kasanguning bunot sa cabilugan n~g m~ga Catiuala at Matandá at
+ang m~ga Pan~gulo, na hindi magbabayad n~g anomang ambagan habang
+gumugusad n~g catungculan.
+
+Hindi rin magbabayad ang m~ga tauong napapasoc sa sandatahan n~g
+República at ang pangcat n~g m~ga caual sa Hocbong dagat at Hocbong
+cati.
+
+108.--Pipilitin na ang m~ga ambaga'y tapatan at huag pailalim, bucod
+sa magaan.
+
+Ang ulohang ambagan (contribución ó capitación personal) ay babayaran
+n~g lahat n~g tauo na hindi magcacalaman~gan mula sa edad na
+labingualong taong singcad hangan sa di na macacaya sa gaua sa
+halagang maluag pasanin n~g m~ga duc-ha.
+
+Ang ambagan sa hanap-buhay (contribución de rentas ó industrial) ay
+babayaran n~g m~ga sinasampahan n~g halagang lumalabis sa pagaagdon sa
+buhay na catamtaman, dahil sa hinahauacang pagaari ó hanap-buhay.
+
+Ang ambagang bahay (contribucion urbana) ay dadalhin n~g may m~ga ari
+n~g bahay na inuupahan ó talagang paupahan.
+
+109.--Macagagamit lamang n~g ambagang pailalim upang macupcup ang m~ga
+calacal nitong bayan ó di caya'y cun ang bigay na cabigatan ay may
+cauyang paquinabang, ó cun di ma'y upang mapiguil ang malabis na
+pagsusunodsunod sa catauan.
+
+Caya't ang m~ga Aransel n~g m~ga pamahalaan sa lalauigan (Aduana) ay
+isusunod at ibabagay sa guinagamit sa m~ga capit lalauigan (puertos
+vecinos) at n~g marami sa m~ga ibang sacupan.
+
+Ang papel na may tatac ay gagamitin lamang sa man~ga catibayan
+(títulos), sa m~ga multá at sa m~ga casundong itititic n~g ualang
+bayad n~g man~ga Pintacasi sa Pan~gulong Hucuman (Juzgados mayores),
+at ang papel na pangdigquit ó pangdiquit (timbre móvil) ay gagamitin
+lamang sa m~ga padalahan sa coreo, sa cauad (telégrafo) at suclian
+(giro).
+
+Ang lotería ripa at ang m~ga patente sa juego at ang hulugan sa sabong
+ay maguiguing pan~git, na anino lamang n~g Pamunuang castila, sa
+pagca't sa haharapin ay ang lahat na laro ó ripang may tayaan ó
+pustahan ay maguiguing salang paguusiguin n~g may m~ga Kapanyarihan.
+
+Ang m~ga sabun~gan ay mapaparis sa man~ga pareha n~g cabayo, at
+ipauubaya sa may ibig ang pagcacaná noon; n~guni't babahagui sa
+paquinabang ang Pamunoan. Kalaquihan na ang pahintulutan ang sabong sa
+catapusang lingó n~g baua't buan at sa capistahan n~g pagtatayó n~g
+República, at di na mangyayari sa ibang arao pa.
+
+Sa lugal nito'y ang paiiralin ay ang m~ga Mangharan at peria
+(Esposiciones y férias), ang m~ga palabas at aliuang macapagsusulong
+sa m~ga hanap-buhay ó di caya'y macababago sa masasamang gaui ó cundi
+ma'y macapagtuturo n~g pagquilala tungcol gauang carictan (bellas
+artes.)
+
+110.--Ang icatlong bahagui n~g man~gasin~gil sa bauat bayan ay
+iin~gatan sa Tagoan n~g cabayanan na pan~gan~galagaan n~g isang
+nan~gan~gatungculan sa yaman sa ilalim n~g pamamahala n~g
+Punong-cabayanan na siyang magaatas n~g pagcacagugulan at n~g m~ga
+Casanguning-cabayanan na mag hahalihalili sa catungculang umayon sa
+pagpapabayad.
+
+Ang dalauang icatlong bahagui ay dadalhin sa Caloobang tagoan (Tesoro
+Central), na paaalagaan sa Banco n~g Pilipinas na uuyanan n~g m~ga
+tan~ging pagcacaloob, at ang maguiguing catibayan n~g salaping ito ay
+ang malinis na puhunan n~g nasabing Banco at cun culang pa ay ang m~ga
+pag aari n~g m~ga calamitang nan~gan~gasiua dito.
+
+111.--Baua't Punong bayan ay tutulun~gan nang m~ga Pan~gulo sa
+paninin~gil bauat icatlong buan n~g m~ga ambagan, at ang masin~gil ay
+aalagaan n~g Kasanguning may pagaaring casiyang ipanagot, na siyang
+pipilma pagtangap sa m~ga tandaan n~g paninin~gil, hangan maisulong
+ang masin~gil sa Tagoan n~g cabayanan.
+
+112.--Ang Sanguniang-bayan ang gagaua sa taon-taon n~g Curuan n~g
+pagcacagugulan sa bayan pati n~g panucala n~g m~ga ambagang dapat
+ipalagay sa caniyang nasasacupan cun may pagcucunan, at ipadadala yaon
+sa Sanguniang cabayanan na siyang magboboo sa m~ga Curuan sa
+bayan-bayan upang magcapisanpisan sa Curuan n~g boong cailan~gan n~g
+cabayanan.
+
+Itong Curuan n~g cabayanan pati n~g panucala n~g m~ga ambagan sa boong
+Kabayanan at bauat bayan ay ipadadala sa Kagauad sa Yaman, upang
+mapalagay sa Curuan at Panucala n~g calahatan at mapagsiyasat at
+mapagnoynoy n~g Kapisanan.
+
+Ang m~ga cailan~gan sa baua't bayan ay tatacpan n~g salapi sa
+cabayanan, caya't ipaguutos n~g Punong cabayanan n~g macapagpacuha sa
+Tagoan n~g halagang nasasabi sa Curuang napagtibay na ang bauat
+Punong-bayan na pipilma sa sulat-bayad (Carta ú orden de pago) ó
+recibo casama n~g Kasanguni sa Yaman.
+
+Ang m~ga cailan~gan n~g Kabayanan ay tatacpan n~g salapi ding itó at
+cun magculang ay pupunan sa iniuucol sa calahatan.
+
+113.--Ang m~ga olat (cuentas) ay magcacaroon n~g dalauang hanayan, isá
+sa pumasoc at isá sa lumabas, at dadalahin n~g m~ga Kagauad n~g
+Sanguniang bayan at may tungcol nito sa Pamunoang cabayanan: at sa
+taontaon ay ipadadala n~g m~ga Punong cabayanan sa Kagauad sa Yaman,
+upang mapag isá ang m~ga olat sa iba't ibang san~ga at maiharap sa
+Kapisanan.
+
+114.--Ang Pamunoan ay di macauutang sa loob ó labas n~g República
+cundi quilanlin n~g Kapisanang yao'y cailan~gan at pasiyahin tuloy ang
+cahalagahan at ang paraang gagauin upang mabayaran n~g unti-unti.
+
+115.--Ang m~ga Sanguniang bayan ang magtutungcol n~g m~ga Talaan n~g
+tauo at yaman ó pagaari (Centro, Estadística y Catastro), tan~gi ang
+Talaan n~g hayop, lupa at bahay (Registro de la propiedad) at n~g m~ga
+paglilipatlipat n~g m~ga bagay na ito, upang tumibay.
+
+Dito sa m~ga huling gagauin ay macasisin~gil n~g camunting upa na
+siyang pagcucunan n~g magugol sa lahat n~g gagamitin at sa
+quinacailan~gang catulong at alagad sa Sanayang bayan, pati nang upa
+n~g Kagauad at n~g Comisario cun maaabot pa.
+
+116.--Ang m~ga Hocom na tagapamaguitan ang magdadalá n~g Talaang
+bayan (Registro civil) na siyang pagtatandaan n~g pan~gan~ganac,
+pagcacasal at pagcamatay, at sa m~ga capagalang ito ay macasisin~gil
+n~g camunting upa na pagcucunan nang gagamitin at ibabayad sa Kagauad
+at iba pang; catulong sa Hucuman (Juzgado).
+
+
+
+ICASIYAM NA CASAYSAYAN.--_Tungcol sa Lacas n~g Bayan (Fuerza
+militar._)
+
+117.--Sino mang mamamaya'y di macatatangui sa pananandata cun siya'y
+cailan~ganin ayon sa cautusan, n~guni't di mapipilit ang alin man
+hangan may magcusang pumasoc.
+
+Ang Kapisanan ang magpapasiya sa taon-taon n~g dami n~g lacas sa dagat
+at cati na dapat in~gatan sa cahusayan sa loob at capanatagan sa labas
+n~g República.
+
+118.--Magtatayó n~g m~ga aralán sa pananandata ayon sa m~ga houarang
+lalong mabuti na maquita sa iba't ibang lupa, na pagtuturuan n~g lahat
+nang paraan sa paquiquidigmá sa dagat at cati, at pipilitin na ang
+pangcat n~g m~ga caual ay matuto n~g m~ga bagay na nasasaclao n~g
+simulang aral (instrucción elemental).
+
+Ang sino mang maghan~gad mula sa pangcat n~g m~ga caual hangan sa
+baitang n~g Sargento ay pahihintulutan sa panahong payapa na macapasoc
+sa m~ga aralan sa pananandata, upang macaaquiat sa pangcat n~g m~ga
+Puno (clase de Jefes).
+
+Ang pagtaas ay manununton lamang sa catagalan ó sa malaquing
+paglilincod na napaglinao at natunayan sa pamamag-itan n~g isang
+hatulan.
+
+119.--Ihahanay n~g Kapisanan sa pamamag-itan n~g nauucol na cautusan
+ang lahat na quinacailan~gan sa pagtatayó, paghuhusay at pamamahala na
+lalong mabuti n~g Hocbong dagat at Hocbong cati.
+
+120.--Sa bauat baya'y ang m~ga bagong-tauong sumapit sa dalauangpung
+taong singcad ay papasoc sa sandatahan n~g República, bucod lamang ang
+man~ga nagaaral sa m~ga Colegio, Alulod nang carunun~gan (Universidad)
+ó Bucal n~g carunun~gan (Universidad central), na natatayó sa ibang
+bayan at ang m~ga hindi macacaya na may tunay na cadahilanan.
+
+Sino ma'y ualang macatatangui sa pag gusad na itó at sa m~ga
+bagongtauo ring itó huhugutin ang macailan~gan sa m~ga alagang Hocbo
+(fuerza permanente) cun ualang mag cusa.
+
+Ang m~ga naturang bagongtauo'y magbubucod sa dalauang puctó na
+maghahaliling gumusad sa bauat anim na buan, cun ang bauat puctó ay di
+nagcuculang sa dalauang pu catauo; n~guni't cun magculang ay gugusad
+na lahat sa loob n~g isang taon.
+
+Sila'y pagpupunuan n~g Comisario n~g Pan~galagaan (Policía) at sila
+rin ang maguiguing lacas na taga pagalaga sa bayanbayan, upang maganap
+ang m~ga atas n~g Punong bayan at Hocom na tagapamaguitan na siyang
+malapit nilang Puno at n~g Punong-cabayanan na siyang lalong Puno.
+
+Ang Comisario n~g Pan~galagaan ay bubunutin sa m~ga nahiualay sa
+sandatahan mula sa baitang n~g Sargento na paitaas, cailan ma't di
+naquitaan n~g ipipintas na ugali; siya'y babayaran at quiquilanling
+parang isang Teniente n~g Hocbo at siyang magtatayó at magtuturo sa
+caniyang acay na lacás na parang tunay na sandatahan sa Hocbo.
+
+Ang nan~gapapasoc sa sandatahan n~g República ay di magbabayad n~g ano
+mang ambagan at pararamtan at pacacainin n~g Pamunoan sa bayan habang
+gumugusad n~g catungculan.
+
+121.--Sa calooban n~g República at sa m~ga bayang malalaqui at
+daldalan n~g sarisaring tauo ay maglalagay n~g isang casamahan n~g
+m~ga Polisonte, at ang macapapasoc dito ay ang m~ga tauong may
+pinagaralan at quilalang may inin~gat na dan~gal at tuga ang
+pamumuhay, na mauauan~gis sa Comisario sa caupahan at catayuan.
+
+Ang m~ga nasabing Polisonte ang siyang man~gan~galaga sa bayan at
+tutulun~gan n~g lacás na ibigay sa canila n~g Comisario sa paghuhusay,
+at malalagay para rin nitong Comisario sa ilalim n~g capangyarihan n~g
+isang Prepecto na babayaran at quiquilanling parang isang Capitan n~g
+Hocbo.
+
+122.--Pipilitin na sa Hocbong cati at Hocbong dagat at sa m~ga
+Pan~galagaan ay tingnan n~g m~ga Puno ang canilang nasasacop na parang
+tunay na anac, cayá susugpuin n~g ualang aua hindi lamang ang paglabag
+sa Puno cundi naman ang masamang pasunod sa m~ga sacop.
+
+123.--Sa panahon n~g digma ay papapagsandatahin ang m~ga lalaquing
+ualang asaua mula sa dalauangpu at isang taon hangan limangpu, at cun
+di pa magcasiya ito ay tatauaguin ang m~ga uala ring asaua mula sa
+labing ualo.
+
+
+
+ICASAMPUNG CASAYSAYAN.--_Tungcol sa pagtuturo sa bayan_.
+
+124.--Ang pagtuturo sa bayan ay magcacaroon n~g tatlong pagtang: una
+simulang aral; icalaua mataas na aral; icatló m~ga carunun~gan.
+
+Sa simulang aral ay ituturo ang pagbasa, pagsasalitá at pagsulat n~g
+mahusay nang uicang tagalog na siyang uicang bayan (idioma oficial),
+at camunting pagcaaninao n~g uicang inglés, pagbilang at n~g m~ga
+quinauuculan n~g sarisaring bagay na naquiquita sa ibabao n~g lupa
+(Ciencias exactas, fisicas y naturales), at pupunan n~g camunting
+pagcaquilala n~g catungculan n~g tauo at n~g namamayan.
+
+Sa mataas na aral ituturo ang dalauang sunduan (curso) n~g uicang
+inglés at dalaua ring sunduan n~g uicang francés na isasalit sa m~ga
+iba't ibang sunduan n~g m~ga sipi n~g nabanguit na carunun~gan at iba
+pang nauucol sa caugalian at pamamahala sa bayan (Ciencias morales y
+politicas), at n~g m~ga pasimulá n~g pag gauâ n~g m~ga libro at
+pagsulat sa m~ga limbagan at n~g m~ga gauang carictan (principios de
+literatura y bellas artes).
+
+Sa m~ga carunun~gan ituturo ang malaqui at ganap na pagcaquilala n~g
+iba't ibang san~gá na nasasaclao n~g talas n~g isip at talas n~g
+camay. Sa carunun~gan n~g pilosopia at panunulat ay malalaquip ang
+pagtuturo n~g uicang latin at griego.
+
+125.--Sa bauat baya'y magcacaroon n~g isang aralán n~g bayan, at
+dito'y nacapapasoc n~g ualang upa ang m~ga batang lalaqui at babayi na
+ibig macataroc n~g simulang aral, at ito'y pan~gan~gasiuaan n~g
+Sanguniang bayan na siya ring magpapalagay n~g m~ga Maestrong catulong
+sa baua't náyon.
+
+Sa bauat cabayanan na may calaquihan ay pipiliting macapaglagay n~g
+isang Colegio na pagtuturuan n~g mataas na aral, at sa bauat bayang
+pinacamalaqui at mainam sa lahat ay magtatayó n~g isang Alulod n~g
+carunungan (Universidad).
+
+Sa calooban n~g República ay maglalagay n~g bucal n~g carunungan
+(Universidad Central) at dito at sa malalaquing bayan ay maglalagay
+din naman n~g m~ga Sanayán (Academias y Conservatorios) sa ibat ibang
+san~gá n~g carunun~gan, gauang carictan at tálas sa hanap-buhay;
+casiping naman dito ang m~ga bahay na itinatalaga sa pagcacaauang
+gauá sa m~ga duc-ha at may m~ga saquit.
+
+126.--Ang m~ga Propesor sa simulang aral ay cailan~gang mag taglay n~g
+catibayan n~g pagcabatsilier sa mataas na aral, at ang m~ga Propesor
+dito sa mataas ay magcacaroon naman n~g catibayang hauac n~g isang
+Licenciado ó Doctor sa ano mang san~gá n~g carunun~gan. Ang m~ga
+Propesor sa m~ga carunun~gan ay cailan~gang maguing Doctor sa san~gang
+ituturo.
+
+127.--Casapol nitong pan~gan~galaga sa isip nang bayan ang
+pan~gan~galaga naman sa catauan, at dito'y sasanayin ang lacas n~g
+m~ga nagsisipagaral n~g unti-unti hangang matayang totoo at magamit sa
+pag aagao buhay (lucha por la existencia).
+
+128.--Ang Tanun~gan, at sa capaniualaan nito'y ang m~ga Sanguniang
+cabayanan, ang cadóroonan n~g mataas na pan~gan~gasiua sa pagtuturo sa
+bayan, at dahil dito'y pag-aaralan at ihahamong sa Capisanan ang
+lalong mabuting pagpapatayó n~g m~ga Aralan at ang paraang lalong
+mabisa upang macapag aral ang lalong salát, at bucod pa'y
+pan~gan~galagaan na magcaroon ang m~ga Propesor nang catamtamang upa
+sa pagca't ang caalama'y isa sa malalaquing panulong sa icadadaquila
+n~g bayan.
+
+129.--Ang m~ga Colegiong iban~gon n~g m~ga mámamayan ay ibabagay sa
+m~ga sinabi dito.
+
+130.--Capag totoong nacalat na sa boong Capuluan ang uicang inglés ay
+siyang gagauing uicang-bayan.
+
+
+
+MAN~GA CAPUPUNAN.
+
+Cailan ma't aminin n~g Capisanang Tagapagban~gon ang Panucalang ito ay
+siyang maguiguing maliuanag na sigao at mistulang anino n~g m~ga
+hinagap at pacay n~g Pagbaban~gon (Revolución); caya't alin mang
+Tagapagban~gon na mag ibá n~g lacad at di tumulong sa paglalatag nitó
+mulang maagao ang tagumpay ay tutucuying mag lililo sa caniyang bayan.
+
+Habang umiiral ang Pagbaban~gon ay gagamitin itó n~g Pamunoang
+Tagapagban~gon na parang pang dagdag na cautusan; caya't itó ang
+ipupunó sa m~ga caculan~gan n~g m~ga umiiral na cautusan at gagauin
+ang boo niyang macacaya upang maihandâ ang bayan, n~g pagsapit n~g
+tagumpay ay caracaracang mapairal at maipasunod ang boong maisasalio
+at papayagan n~g di ugaling cabagayan n~g digmá.
+
+Capagcatayó n~g unang Capisanan n~g República ay mumulan ang pagcat-há
+n~g tunay na cautusan sa pagtatayó (Ley constitucional), na huag
+sisinsay sa m~ga patuntun~gang natititic dito sa Panucala at sa m~ga
+Pagbabagong ihatol n~g caramihan sa bayan, pagca't ang cautusang yao'y
+siyang bugtong na catibayan sa pagpasoc sa cabilugan n~g m~ga bayang
+timaua.
+
+
+
+=INDICE=
+
+Sa bayang Pilipinas
+
+Ang tunay na sampung utos n~g Dios,13
+
+Unang casaysayan.--Tungcol sa m~ga taga Pilipinas,17
+
+Icalauang casaysayan.--Tungcol sa República n~g Pilipinas,26
+
+Icatlong casaysayan.--Tungcol sa Capisanan (Congreso),27
+
+Icapat na casaysayan.--Tungcol sa Tanun~gan (Senado),39
+
+Icalimang casaysayan.--Tungcol sa m~ga Sanguniang cabayanan at
+Sanguniang bayan,43
+
+Icaanim na casaysayan.--Tungcol sa Presidente n~g República at
+caniyang Pamunoan,45
+
+Icapitong casaysayan.--Tungcol sa panihala n~g catouiran,52
+
+Icaualong casaysayan.--Tungcol sa m~ga ambagan,57
+
+Icasiyam na casaysayan.--Tungcol sa lacas n~g bayan (Fuerza
+militar),61
+
+Icasampung casaysayan.--Tungcol sa pagtuturo sa bayan,63
+
+M~ga capupunan,65
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Panukala sa Pagkakana nang Repúblika
+nang Pilipinas, by Apolinario Mabini
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK PANUKALA SA PAGKAKANA ***
+
+***** This file should be named 14982-8.txt or 14982-8.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/1/4/9/8/14982/
+
+Produced by Tamiko I. Camacho, Jerome Espinosa Baladad and PG
+Distributed Proofreaders. Produced from page scans provided by
+University of Michigan.
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
diff --git a/14982-8.zip b/14982-8.zip
new file mode 100644
index 0000000..f2aebeb
--- /dev/null
+++ b/14982-8.zip
diff --git a/14982-h.zip b/14982-h.zip
new file mode 100644
index 0000000..f5b9a0a
--- /dev/null
+++ b/14982-h.zip
diff --git a/14982-h/14982-h.htm b/14982-h/14982-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..828acbc
--- /dev/null
+++ b/14982-h/14982-h.htm
@@ -0,0 +1,2623 @@
+<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN"
+    "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd">
+<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
+<head>
+<meta name="generator" content="HTML Tidy, see www.w3.org" />
+<meta http-equiv="Content-Type"
+content="text/html; charset=iso-8859-1" />
+<title>The Project Gutenberg eBook of PANUKALA SA PAGKAKANA NANG
+REP&Uacute;BLIKA NANG PILIPINAS, by APOLINARIO MABINI.</title>
+<style type="text/css">
+/*<![CDATA[  XML blockout */
+<!--
+    P {  margin-top: .75em;
+         text-align: justify;
+         margin-bottom: .75em;
+         }
+    H1,H2,H3,H4,H5,H6 {
+         text-align: center; /* all headings centered */
+         }
+    HR { width: 33%;
+    margin-top: 1em;
+    margin-bottom: 1em;
+       }
+    BODY{margin-left: 10%;
+         margin-right: 10%;
+        }
+    .linenum  {position: absolute; top: auto; left: 4%;} /* poetry number */
+    .note     {margin-left: 2em; margin-right: 2em; margin-bottom: 1em;} /* footnote */
+    .blkquot  {margin-left: 4em; margin-right: 4em;} /* block indent */
+    .pagenum  {position: absolute; right: 92%; font-size: smaller; text-align: left;} /* page numbers */
+    .sidenote {width: 20%; margin-bottom: 1em; margin-top: 1em; padding-left: 1em; font-size: smaller; float: right; clear: right;}
+
+    .poem             {margin-left:10%; margin-right:10%; text-align: left;}
+    .poem br          {display: none;}
+    .poem .stanza     {margin: 1em 0em 1em 0em;}
+    .poem span        {display: block; margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;}
+    .poem span.i2     {display: block; margin-left: 2em;}
+    .poem span.i4     {display: block; margin-left: 4em;}
+    .poem .caesura    {vertical-align: -200%;}
+    // -->
+    /* XML end  ]]>*/
+
+</style>
+</head>
+<body>
+
+
+<pre>
+
+The Project Gutenberg EBook of Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang
+Pilipinas, by Apolinario Mabini
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang Pilipinas
+
+Author: Apolinario Mabini
+
+Release Date: February 8, 2005 [EBook #14982]
+
+Language: Tagalog
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK PANUKALA SA PAGKAKANA ***
+
+
+
+
+Produced by Tamiko I. Camacho, Jerome Espinosa Baladad and PG
+Distributed Proofreaders. Produced from page scans provided by
+University of Michigan.
+
+
+
+
+
+
+</pre>
+
+<pre>
+[Transcriber's note: Tilde g in old Tagalog which is no longer used is
+marked as ~g.]
+
+[Paalala ng nagsalin: May kilay ang mga salitang "ng, mga," at iba pa
+upang ipakita ang dating estilo sa pag-sulat ng Tagalog na sa ngayon
+ay hindi na ginagamit.]
+</pre>
+
+<br />
+
+
+<h1><a href="images/001.gif"><img src="images/001.gif" border="0"
+alt="Panukala" width="324" height="429" /></a></h1>
+
+<br />
+
+
+<h1>PANUKALA SA PAGKAKANA</h1>
+
+<h1>NANG</h1>
+
+<h1>REP&Uacute;BLIKA NANG PILIPINAS</h1>
+
+<h3>MEY PAHINTULOT ANG GOBIERNO.</h3>
+
+<h3>KAVITE</h3>
+
+<a id="Page_2" name='Page_2'></a>
+
+<h4>Limbagan, sa kapamahalaan ni M.Z. Fajardo</h4>
+
+<h3>1898.</h3>
+
+<hr style='width: 65%;' />
+<br />
+
+
+<h2><i>Sa M. Presidente nang Gobierno Revolucionario &oacute;
+Pamunoang Tagapagba&ntilde;gong puri</i>,</h2>
+
+<p><i>Si Apolinario Mabini, taglay ang puspos na galang, ay
+dumudulog po sa inyo at nagsasaysay</i>:</p>
+
+<p><i>Sa pagka't di nalilin~gid sa kaniya na sa ganitong kapiitan
+nang bayan ay may katungkulan ang sino mang taga Pilipinas na
+umabuloy sa boong makakaya sa pagtatayo n~g lubhang malaking gawa
+n~g ating pagbabagong buhay, at natatanto din ang pagkakailan~gang
+magcaroon ang bayan n~g kamunti man lamang pagkaaninaw tungcol sa
+katatayoan at pagkabuhay n~g isang bayang nagsasaril&iacute;, upang
+macapamili n~g lalong maigui, ay sumulat n~g isang munting libro na
+ang Pamag&aacute;t ay &laquo;PANUKALA SA PAGKAKANA NANG
+REP&Uacute;BLIKA NANG PILIPINAS&raquo;</i>.</p>
+
+<p><i>Sa pagka't walang nakahihila sa kaniya kundi ang nakaisaisang
+han~gad na paquinaban~gan n~g kaniyang m~ga kababayan ang kamunti
+pa niyang lakas, ay namamanhik sa inyo na mangyaring ipalimbag at
+ipakalat ang nasabing libro at magpasin~gil sa kan~gino mang
+magcailan~gan nito n~g halagang maaabot n~g lahat na hanap-buhay,
+upang magamit yaon sa m~ga kailan~gan sa Pagbaban~gong puri
+(Revoluci&oacute;n) gaano man ang halag&aacute;</i>.</p>
+
+<p><i>In~gatan po kayo n~g Dios na mahabang panahon. Tan~gway
+ikalima n~g<a id="Page_3" name='Page_3'></a> Julio n~g taong isang
+libo walong daan at siyam na pu't walo</i>.</p>
+
+<p><a href="images/002.gif"><img src="images/002.gif" border="0"
+alt="Apo Mabini" width="205" height="53" /></a></p>
+
+<br />
+
+
+<hr style='width: 65%;' />
+<h2>GOBIERNO REVOLUCIONARIO N~G PILIPINAS 6 NANG JULIO NANG TAONG
+1898.</h2>
+
+<p>Ayon sa kahin~giang nan~gun~guna, ay limbaguin at ikalat ang
+librong sinasabi, na ang halaga ay <i>isang peseta</i> bawat isa,
+na iuukol sa mg~a kailan~gang sinasabi n~g gumawa.</p>
+
+<p>E. AGUINALDO.</p>
+
+<br />
+<hr style='width: 65%;' />
+<a id="p1" name='p1'></a>
+
+<h2>SA BAYANG PILIPINAS</h2>
+
+<p>Sa pagca't talastas co na ang pagbaban~gon ay isa lamang
+paghahalili &oacute; pagiiba caya, ay quinus&aacute; cong yao'y
+siyang maguing dahil nang iyong ganap na pagbabagong buhay at
+pagbabalat cay&oacute;.</p>
+
+<p>Sa bagay na ito'y idinulot co sa iyo ang tunay na sampong utos
+nang Dios, upang mataroc mo na ang bait, ang iyong sariling
+calooban ang nacaisaisang matibay at uag&aacute;s na patungtun~gan
+nang pagaalaga sa iyong ugali, at gayon din naman ang casipagan ang
+siya lamang lalong matibay na haligui nang pagpapalaqui sa iyong
+catauan. Dahil dito'y <a id="Page_10" name='Page_10'
+class='pagenum'>Pahina 10</a> mapaquiquilala mo na ang tunay na
+capurihan, ang uag&aacute;s na camahalan ay di naquiquita sa
+dug&oacute;; cundi sa ugali nang tauo na linalang sa hin~ga nang
+bait at sa himas nang malinis na gaua.</p>
+
+<p>Kinusa co rin namang iguhit doon ang simul&aacute;ng
+mapagcucunan mo nang dapat asalin sa iyong bayan, na hindi pa
+na-aabot nang iyong pagiisip, alang-alang sa pan~gan~galaga at
+pagpupuyat nang nagpapangap mong ina na malapit pang di palac sa
+inang pan~gaman &oacute; inali; ibig cong ipaquilala sa iyo na ang
+cagalin~gan nang isa ay di macacatumbas nang cagalin~gan nang
+lahat, na ang isang tauo ay ualang halaga cun ititimbang sa isang
+bayan hari nan~gang iuacs&iacute; iyang caraycotan at di tantong
+paghahan~gad nang iyo lamang na pagcapadasaling na siyang dumadagan
+at umiinis sa iyo, iyang capanaghilian at pagmamapuri na
+nacaduduahagui sa iyo at ang cahambugan at catabilang iquinahahalay
+mo. Kinacailan~gang tunay na butasan mo ang iyong man~ga ugat nang
+lumabas na paminsanan iyang buloc at masamang dugong isinilid nang
+iyong ina-inahan, upang yao'y quilanlin mong utang sa caniya
+magpacailan man.</p>
+
+<p>Ito n~ga't di iba ang pagbabagong ugali na hinaha~gad co: and
+pagbabalat cay&oacute; ay maquiquita mo dito sa Panucala sa
+panahong sasapit. &iquest;Nataosan co caya ang aquing
+hinaha~gad?</p>
+
+<a id="Page_11" name='Page_11' class='pagenum'>Pahina 11</a>
+
+<p>Icao na ang magsabi, yayamang dahil lamang dito caya aco
+cumucuhang tanong sa iyo; n~guni't ang masasabi co lamang ay cung
+pagninilayin mo ang aquin man~ga gaua, ay, maquiquilalang pilit na
+uala acong ibang pacay cundi ito: una ay turuan ang man~ga tauo;
+saca biguian sila nang lalong malalaquing caluagan at calayaan,
+nang pagsaquitan nang baua't isa sa bo&oacute; niyang caya ang lalo
+niyang minamabuti sa daan nang magaling at nang catouiran; bago co
+ibubucas ang pint&oacute; nang pamamahal&aacute; sa bayan sa ma~ga
+marurunong, nang canilang usiguin at lipulin nang ualang saua at
+humpay ang masamang gaui na binanguit co sa itaas, upang ang man~ga
+quilos nang naturang pamamahal&aacute; ay sumunod sa atas nang
+bait, maquisama sa gauang magaling at tumun~go lamang sa catouiran;
+tuloy namang aanyayahan nang pacundan~gan ang man~ga tumutulong
+nang lalong malaqui sa man~ga dadalhin nang bayan, nang
+pagtatangquilic nang lahat na gumagaua nang magaling at nang
+pitagan ang man~ga babaying may puri; at catapustapusa'y sa
+capupunan nang lahat nang ito ay uala acong quiquilin~gan at uala
+namang cacabiguin sa pamamahagui nang man~ga paquinabang at
+dadalhin sa bayan, upang maitay&oacute; co ang casamahan nang
+man~ga tauong mahal, hindi sa dug&oacute; at hindi rin sa man~ga
+caran~galang paquitang tauo, cundi sa puso at tunay na carapatan
+nang bauat isa.</p>
+
+<p>Naquita mo na't itong pacay ay mahirap at malaqui; n~guni't sa
+iyo aco umaasa, palibhasa'y icao ay malaqui rin at malacas pa.</p>
+
+<p>Naualan ca nang man~ga anac na daquila at hindi
+mapapalit&aacute;n, n~guni't <a id="Page_13" name='Page_13'
+class='pagenum'>Pahina 13</a>a&gt;ualang cailan~gan: gumaua tayo at
+umasa at ang Dios ay laong malaqui sa lahat.</p>
+
+<p>Mayo nang 1898.</p>
+
+<br />
+<hr style='width: 65%;' />
+<h2>ANG TUNAY NA SAMPUNG UTOS NANG DIOS</h2>
+
+<p>Una. Ibiguin mo ang Dios at ang iyong puri n~g lalo sa lahat n~g
+bagay: ang Dios na siyang bucal n~g boong catotohanan, n~g boong
+catuiran at boong lac&aacute;s; ang paghahan~gad n~g puri ang siya
+lamang macaaaquit sa iyo na huag magbulaan, cundi laguing manuto sa
+catuiran at magtaglay n~g casipagan.</p>
+
+<p>Icalaua. Sambahin mo ang Dios sa paraang lalong minamatuid at
+minamarapat n~g iyong bait at sariling calooban, na cun tauagui'y
+consiensia; sa pagca't sa iyong consiensia na sumisisi sa gaua mong
+masama at pumupuri sa magaling ay doon nan~gun~gusap ang iyong
+Dios.</p>
+
+<p>Icatlo. Sanayin mo at dagdagan ang catutubong alam at ta <a
+id="Page_14" name='Page_14'  class='pagenum'>Pahina 14</a> las
+n~g isip na ipinagcaloob n~g Dios sa iyo sa pamamagitan n~g
+pagaaral, at pagsaquitan mo sa boong macacaya ang gauang
+quinahihiligan n~g iyong loob, na huag cang sisinsay cailan man sa
+daan n~g magaling at n~g catuiran, n~g mapasa iyo ang lahat na
+bagay na dapat mong cailan~ganin at sa paraang ito'y macatulong ca
+sa icasusulong n~g calahatan: cun gayo'y magaganap mo ang
+ipinatutungcol sa iyo n~g Dios sa buhay na ito, at cun ito'y
+maganap mo'y magcacapuri ca at cun maypuri ca na'y ipatatanghal mo
+ang calualhatian n~g iyong Dios.</p>
+
+<p>Icapat. Ibiguin mo ang iyong bayan &oacute; Inang bayan na
+ca-icalaua n~g Dios at n~g iyong puri at higuit sa iyong sarili, sa
+pagca't siya ang nacaisa-isang Paraisong pinaglaguian sa iyo n~g
+Dios sa buhay na it&oacute;; bugtong na pasunod sa iyong lahi;
+nacaisa-isang mamamana mo sa iyong m~ga pinagnuno; at siya lamang
+pagasa n~g iyong inanac; dahil sa caniya'y humahauac ca n~g buhay,
+pagibig at pagaari; natatamo mo ang caguinhauahan, capurihan at ang
+Dios.</p>
+
+<p>Icalima. Pagsaquitan mo ang caguinhauahan n~g iyong bayan n~g
+higuit sa iyong sarili at pagpilitan mong siya'y pagharian n~g
+cabaitan, n~g catuiran at n~g casipagan: sa pagca't cun maguinhaua
+siya'y pilit ding guiguinhaua icao at ang iyong casambahay at
+camaganacan.</p>
+
+<p>Icaanim. Pagpilitan mo ang casarinl&aacute;n n~g iyong bayan. Sa
+pagca't icao lamang ang tunay na macapagmamasaquit sa caniyang
+icadadaquila at icatatanghal, palibhasa'y ang caniyang casarinlan
+ang siya mong sariling caluagan at calayaan, ang caniyang pagca
+daquila ang magdadala sa iyo n~g lahat mong cailan~gan at ang
+caniyang pagcatanghal ang siya mong cabantugan at cabuhayang ualang
+hangan.</p>
+
+<p>Icapit&oacute;. Sa iyong baya'y huag cang cumila <a id="Page_15"
+name='Page_15'  class='pagenum'>Pahina 15</a> la sa
+capangyarihan nino mang tauo na hindi palagay ninyong
+magcacababayan, sa pagca't ang boong capangyariha'y sa Dios ang
+mumula at ang Dios ay sa consiensia n~g bauat tauo nan~gun~gusap;
+caya't ang sino mang ituro at ihalal n~g man~ga consiensia n~g
+lahat na mamamayan ang siya lamang macapagtataglay n~g uagas na
+capangyarihan.</p>
+
+<p>Icaual&oacute;. Ihanap mo ang iyong bayan n~g Rep&uacute;blica,
+yaon bagang ang lahat na nagpupuno ay palagay n~g man~ga namamayan,
+at huag mong payagan cailan man ang Monarqu&iacute;a ang
+pagcacaroon baga nang hari; sa pagcat ualang binibigyan ang hari
+nang camahalan cundi ang isa &oacute; ilan lamang na maganac upang
+maitanghal ang sarili niyang camaganacan, na siyang pangagalin~gan
+nang lahat na maghahari; hindi ganito ang Rep&uacute;blica na
+nagbibigay n~g camahalan at carapatan sa lahat ayon sa bait n~g
+bauat isa, nang pagcadaquila alangalang sa caluagan at calayaan at
+n~g casaganaan at cadilagang tinataglay n~g casipagan.</p>
+
+<p>Icasiam. Ibiguin mo ang iyong capua tauo paris n~g pag ibig mo
+sa iyong sarili, pagca't biniguian siya n~g Dios at gayon din naman
+icao n~g catungculang tulun~gan ca at huag gauin sa iyo ang di niya
+ibig na gauin mo sa caniya; n~guni't cun ang iyong capua ay
+nagcuculang dito sa camahalmahalang catungculan at nagtatangca n~g
+masama sa iyong buhay at calayaan at pag aari, ay dapat mong ibual
+at lipulin siya pagca't ang mananaig n~gayo'y ang cauna-unahang
+utos n~g Dios na mag in~gat ca at ini-in~gatan quit&aacute;.</p>
+
+<p>Icap&uacute;. Laguing itatan~gi mo sa iyong capua ang iyong
+cababayan at lagui namang aariin mo siyang tunay na caibigan at
+capatid &oacute; cundi ma'y casama, palibhasa'y iisa ang inyong
+capalaran, iisa rin naman ang inyong casayahan a <a id="Page_16"
+name='Page_16'  class='pagenum'>Pahina 16</a> t cadalamhatian,
+at gayon ding nagcacaayon ang inyong m~ga hinahan~gad at
+pag-aari.</p>
+
+<p>Caya't habang tumutulay ang m~ga patuto n~g m~ga bayan na
+ibinan~gon at inaalagaan n~g pagcacanicaniya n~g m~ga lahi at
+angcan, ay sa caniya lamang dapat cang macuisama at tunay na
+maquipagisa sa hinahan~gad at pagaari, upang magcalacas ca sa
+paquiquibaca sa caauay ninyong dalaua at sa paghanap nang lahat na
+quinacailan~gan sa cabuhayan n~g tauo.</p>
+
+<hr style='width: 45%;' />
+<p>Unang tagobilin.&mdash;Tayo ay tinuruan at binihasa n~g
+Pamunoang castila at m~ga Paring religioso sa laguing pagtataas
+nang ating man~ga mata at ating pag-iisip sa isang balobalong
+lan~git, upang bayaan natin sila sa pagtatamong hinusay n~g m~ga
+cagalin~gan dito sa lupa. Caya't lason sa canila ang macaquita at
+macabasa tayo n~g m~ga librong macapagtuturo sa atin n~g m~ga
+catotohanang ito, na cung maganap natin ay matatamong ualang sala
+ang caguinhauahan sa buhay na ito at sa cabila'y ang calualhatian
+at cabuhayang ualang hangan.</p>
+
+<p>Icaluang tagobilin.&mdash;Ang inang bayan ay hindi lamang ang
+cabayanan provincial, hindi lamang ang bayan (pueblo) at lalong
+hindi ang lugal <a id="Page_17" name='Page_17'
+class='pagenum'>Pahina 17</a> na pinan~ganacan sa baua't isa; ang
+lahat na cabayanan, ang lahat na bayan at ang lahat na lugal na
+tinubuan nino mang taga Pilipinas, cahit ano ang caniyang sinasamba
+at ano man ang caniyang salita, ang siyang tunay na Bayang
+Pilipinas na ina nating lahat.</p>
+
+<br />
+<hr style='width: 65%;' />
+<h2>PANUKALA SA PAGBABAN~GON<br />
+NANG<br />
+REP&Uacute;BLICA NANG PILIPINAS</h2>
+
+<br />
+
+
+<h2>UNANG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa man~ga taga
+Pilipinas</i>.</h2>
+
+<p>I.&mdash;Man~ga taga Pilipinas: una ang man~ga tubo sa lupang
+nasasacop n~g Rep&uacute;blica n~g Pilipinas; icalaua ang man~ga
+anac n~g ama &oacute; inang taga Pilipinas, cahi ma't tubo sa ibang
+lupa; icatlo ang man~ga taga ibang lupa na nagcaroon n~g catibayan
+n~g pamamayan dito; icapat ang man~ga cahit ualang catibayan ay
+nabilang na sa man~g <a id="Page_18" name='Page_18'
+class='pagenum'>Pahina 18</a> a mamamayan sa alin mang bayang sacop
+n~g Rep&uacute;blica.</p>
+
+<p>Naaalis ang pagca taga Pilipinas cung lumipat n~g pamamayan sa
+ibang lupa &oacute; tumangap caya n~g catungculan sa ibang Pamunoan
+n~g ualang pahintulot ang sa Rep&uacute;blica.</p>
+
+<p>Nabibilang sa man~ga taga ibang lupa: una ang man~ga tubo dito
+sa Rep&uacute;blica, cung ang magugulang ay man~ga taga ibang
+lupang hindi nalipat dito n~g pamamayan; icalaua ang man~ga anac
+n~g amang taga ibang lupa, cahit ang ina'y taga rito, cailan ma't
+quinilala n~g ama ang anac upang masunod sa caniyang
+pinamamayanan.</p>
+
+<p>Macahihin~gi sa Kapisanan (Congreso) n~g catibayan sa paglipat
+dito n~g pamamayan ang man~ga taga ibang lupang natitira dito alang
+alang sa alin man sa man~ga cadahilanang ito: una sa pagca't
+nacapagasaua sila sa babaying taga rito; icalaua sa pagca't may
+natatayo silang hanap-buhay dito sa capuluan &oacute; nacatuclas
+caya n~g ano mang mapagquiquitaan na malaquing halaga, &oacute; may
+lupain caya &oacute; bahay na ipinagbabayad n~g malaquing ambagan,
+&oacute; may calacal cayang pinamumuhunanan nila n~g sarili at
+malaquing halag&aacute; ayon sa acala n~g Capisanan: at icatlo sa
+pagca't nacagaua n~g malalaquing paglilincod sa icagagaling at
+icatitimaua n~g Rep&uacute;blica.</p>
+
+<p>Mabibilang sa man~ga mamamayan dito sa Pilipinas ang man~ga anac
+nang man~ga taga ibang lupang natitira dito, cun pagsapit sa
+dalauangpu at isang taong ganap ay mamayan dito at humauac nang ano
+mang hanap-buhay na may casaysayan at tumalicod sa pinamamayanan
+n~g caniyang magugulang sa harap nang catampatan may
+capangyarihan.</p>
+
+<p>2.&mdash;Ang man~ga taga ibang lupa ay macatatayo cailan ma't
+ibig nila sa lupang nasasacop nitong Capuluan, at macapaghahauac
+n~g hanap-buhay &oacute; ano mang catungculan na hindi hinihin~gan
+nang man~ga cautusan n~g catibayang galing sa may man~ga
+capangyarihan dito sa Pilipinas.</p>
+
+<p>Ang hindi nalipat dito n~g pamamayan ay hindi macahahauac n~g
+catungculang may taglay na capangyarihan sa bayan &oacute;
+macapagpaparusa caya sa tauong bayan.</p>
+
+<p>3.&mdash;Ang sino mang taga Pilipinas ay may catungculang
+manandata at magtangol sa bayan cun siya'y cailan~ganin ayon sa
+cautusan, at umambag naman n~g nauucol sa caniyang pagaari sa
+man~ga cailan~gan n~g bayan.</p>
+
+<p>Hindi ipahihintulot sa alin mang cautusan na mabayaran nang
+salapi ang paglilincod sa sandatahan; n~guni't hindi gagamit sa
+hocbong pangdigma nang tauong dinaan sa pilit haban mayroong
+maquitang maglincod n~g kusa.</p>
+
+<p>Sino may hindi mapipilit magbayad n~g ambagang hindi ipinacacana
+at tinatangap n~g Capisanan.</p>
+
+<p>4.&mdash;Ang sino mang taga Pilipinas at taga ibang lupa ay
+hindi mapipiit cundi siya pagbuntuhan nang man~ga hinalang may
+caliuanagan at catuiran na siya ang may sala, &oacute; cun siya
+caya'y nasuboc sa pag gaua nang casalanan.</p>
+
+<p>Ang sino mang piitin ay ibibigay pagdaca sa Hucom na may
+capangyarihan, at ito'y siyang magmamacaalam sa ilalim nang boo
+niyang pananagot na huag gamitan ang napipiit n~g ano mang gauing
+pagpapasigao at pagpapahirap at agad-agad susugpuin ang ano mang
+maquitang paglabag sa capurihan at mabuting pinagaralan. Capag
+tinangap n~g naturang may capangyarihan ang alin mang napipiit ay
+uusisaing agad-agad cun ito'y din <a id="Page_19" name='Page_19'
+ class='pagenum'>Pahina 19</a> ala sa ibang lugal &oacute; cun
+pinahirapan, at alin man dito ang nagaua ay gagamitin capagdaca ang
+paguusig na catampatan laban sa man~ga nagculang.</p>
+
+<p>Ang alin mang pagpiit ay pauaualang bagsic &oacute; isusulong sa
+pagcabilango sa loob nang pitongpu at dalauang oras mulang isulit
+ang napiit sa Hucom na may capangyarihan. Ang pasiyang isadya sa
+alin man sa cabagayang yaon ay ipatatanto sa may han~gad sa loob
+n~g nasabing panahon &oacute; tacd&aacute;.</p>
+
+<p>5.&mdash;Hindi mabibilango ang sino mang taga Pilipinas cun
+ualang utos ang Hucom na may capangyarihan.</p>
+
+<p>Ang pasiyang capalamnan nitong utos ay pagtitibayin &oacute;
+pauaualang bagsic, capag nadin~gig ang tinuturang may sala sa loob
+n~g pitongpu at dalauang oras na susunod mulang magaua ang
+pagbibilango.</p>
+
+<p>Ang sino mang tauong mapiit &oacute; mabilango sa caparaanang
+nasisinsay sa ipinaguutos &oacute; sa man~ga gauang di nabibilin sa
+cautusan ay pauaualan agad sa cahin~gian niya &oacute; nino mang
+mamamayan. Ibibilin nang cautusan ang paraan nang madaling paggaua
+n~g pagpapaluag na ito at gayon din naman ang man~ga
+quinacailan~gan upang lapatan n~g mabilis na parusa ang man~ga
+nagsigaua nang di nadadapat na pagpiit &oacute; pagbibilango.</p>
+
+<p>6.&mdash;Ualang macapapasoc sino man sa pamamahay nino mang taga
+Pilipinas &oacute; taga ibang lupang natitira dito, nang ualang
+pahintulot ang maybahay, liban na lamang cun acalain n~g Hucom na
+di maipagpapaliban ang paguusisang ito, at cun magcaganito'y
+idadaos yaon sa paraang nabibilin sa cautusan.</p>
+
+<p>Ang paghahalughug n~g man~ga casulatan at casangcapan ay gagauin
+palagui sa harap n~g mayari &oacute; nang isang casambahay nito, at
+cun uala ay sa harap nang dalauang sacsing cahangan &oacute;
+cababayan.</p>
+
+<a id="Page_20" name='Page_20'  class='pagenum'>Pahina 20</a>
+
+<p>7.&mdash;Hindi mapipiguil at hindi rin mabubucsan nang
+Punongbayang hindi Hucom ang man~ga sulat na inihulog sa coreo.</p>
+
+<p>8.&mdash;Ang lahat nang pasiya tungcol sa pagbibilango, sa
+paghahalughug nang bahay &oacute; sa pagpiguil nang sulat ay
+magcacaroon nang cadahilanan.</p>
+
+<p>9.&mdash;Sino mang taga Pilipnas ay di mapipilit magbago nang
+bahay &oacute; n~g lupang tahanan, cun hindi ito ipagutos sa hatol
+na ilinagd&aacute; nang catampatang may capangyarihan,
+capagnadin~gig ang may usap, sa man~ga bagay na nabibilin sa
+cautusan.</p>
+
+<p>10.&mdash;Hindi maicacapit cailan man ang parusang samsamin ang
+man~ga pagaari at sino ma'y hindi maaalisan nang caniyang
+pamumuhay, cundi yaon iutos nang may capangyarihan sa
+napagquiquilalang icagagaling nang lahat; n~guni't cun magcagayon
+ma'y papalitan nang nauucol sa halag&aacute;.</p>
+
+<p>Cun hindi magcacaganito'y aamponin n~g man~ga Hucom at ibabalic
+ang pagaari sa inalisan.</p>
+
+<p>11.&mdash;Hindi rin maicacapit cailan man ang parusang patayin,
+sapagca't ang tapat na parusang nauucol sa catouiran ay di dapat
+tumun~go sa ibang bagay cundi sa pagbabago at pagbabalic loob n~g
+may sala, cailan ma't ito-y itutulot n~g hayag na pagbabayad sa
+nagauang sala.</p>
+
+<p>Natatan~gi lamang dito ang paglabag n~g man~ga sandatahan sa
+harap nang caauay, sa pagca't cun magcacaganito'y maaalisan n~g
+buhay ang tunay na may sala, cun mahihila ang boong hocbo sa gauang
+masama pag hindi ito guinaua.</p>
+
+<p>12.&mdash;Ang Rep&uacute;blica palibhasa'y isang Katipunan ay di
+nagtalaglay n~g ano mang religion, cundi ipinauubaya sa consiensia
+nang baua't catauo ang boong capangyarihan sa pagpili nang inaacala
+niyang lalong marapat at matouid.</p>
+
+<a id="Page_21" name='Page_21'  class='pagenum'>Pahina 21</a>
+
+<p>Caya't sa loob nang bacuran nitong Pilipinas ay di maliligalig
+ang sino man dahil sa man~ga caisipang tinataglay niya tungcol sa
+religi&oacute;n at sa pag gamit nang pagsambang minamagaling niya,
+at ang hindi lamang ipahihintulot ay ang hayag na pagsalansang sa
+ugaling minamabuti nang lahat nang tauo.</p>
+
+<p>Gayon ma'y di magagaui nang ualang pahintulot ang may
+capangyarihan ang ano mang hayag na pagbibigay puri sa isang
+religi&oacute;n.</p>
+
+<p>13.&mdash;Ang sino ma'y macapipili at macapagaaral nang gauang
+lalo niyang minamabuting tunculin sa paghahanap-buhay.</p>
+
+<p>Ang sino mang mamamayan dito ay macapagtatayo at macapaglalagay
+nang bahay na talagang pagtuturuan &oacute; pagaaralan ayon sa
+man~ga cautusan.</p>
+
+<p>Ang Pamunoan ang magbibigay nang man~ga catibayan tungcol sa ano
+mang catungculan at siyang magsasabi nang man~ga casangcapang dapat
+taglayin nang lahat na magsipaghan~gad noon at nang paraang dapat
+pagcaquilanlan nang canilang carapatan.</p>
+
+<p>Isang tan~ging cautusan ang magsasabi n~g man~ga catungculan
+nang man~gagsisipagturo at n~g man~ga patungtun~gang dapat sundin
+sa pagtuturo sa man~ga bahay na palagay nang bayan.</p>
+
+<p>14.&mdash;Ang sino mang mamamayan ay may catouirang:</p>
+
+<p>Macapagpahayag nang caniyang man~ga caisipa't inaacala, maguing
+sa bibig maguing sa sulat, at macagagamit nang limbagan &oacute;
+nang iba pang ganitong paraan na hindi mapaquiquialaman at mababago
+nino man.</p>
+
+<p>Magcatipon n~g tahimic at hinusay.</p>
+
+<p>Man~gagsama at man~gaglamita sa anomang cabuhayan n~g tauo.</p>
+
+<a id="Page_22" name='Page_22'  class='pagenum'>Pahina 22</a>
+
+<p>Macapagharap na isa-isa &oacute; pisan-pisan n~g ano mang
+cahin~gian sa Kapisanan (Congreso), sa Tanun~gan (Senado), sa
+Presidente n~g Rep&uacute;blica at sa iba't ibang may
+capangyarihan.</p>
+
+<p>Gayon ma'y hindi pahihintulutan cailan man sa loob n~g lupain
+n~g Rep&uacute;blica na matira ang man~ga Kapisanan n~g man~ga
+paring religioso na may sinusunod na Puno sa Roma sa piling n~g
+Papa. Ang malalabi lamang dito ay ang man~ga Katipunan
+(Congregaciones) &oacute; Kapatiran (Hermandades, Cofrad&iacute;as)
+na lubos na nasasacupan n~g Obispo.</p>
+
+<p>Hindi pahihintulutan ang ano man Katipunan &oacute; casamahan
+tungcol sa magaling, cun ang casulatang pinagcayarian sa pagtatayo
+noon ay di naquiquita at minamagaling n~g tunay na may
+capangyarihan, bucod lamang ang m~ga samahan &oacute; lamitahan sa
+pan~gan~galacal at ano mang hanap buhay.</p>
+
+<p>Ang capangyarihan sa paghaharap n~g ano mang cahin~gian ay di
+magagamit n~g alin mang casamahan n~g sandatahan. Hindi rin
+macagagamit noon ang sino mang tauong nabibilang sa m~ga
+sandatahan, cundi alinsunod sa ipinag-uutos sa caniyang casamahan
+at cung natutungcol dito.</p>
+
+<p>15.&mdash;Ualang maca pag bibigay usap at macahahatol sa sino
+mang namamayan cundi ang Hucom &oacute; Tribunal na may catampatan,
+alinsunod sa cautusang nan~gun~guna sa, pag gaua n~g casalanan at
+sa paraang nabibilin sa cautusang it&oacute;.</p>
+
+<p>16.&mdash;Ang m~ga namamayang sumapit sa dalauangpu at isang
+taong sincad at hindi hampas lupa at hindi rin binibiguiang usap at
+nahatulan sa ano mang casalanan, ay macapipili at macapaghahalal sa
+ano mang catungculan sa bayan; n~guni't upang mapili sila ay
+quinacailan~gan bucod dito na matutong <a id="Page_23"
+name='Page_23'  class='pagenum'>Pahina 23</a> bumasa't sumulat
+at mag taglay n~g iba pang casangcapang hinihin~gi n~g cautusan sa
+baua't catungculan.</p>
+
+<p>Tatauaguing hampas lupa ang m~ga ualang napagquiquilalang
+hanap-buhay, &oacute; di caya'y ualang pinagcacaquitaan cundi ang
+laro.</p>
+
+<p>17.&mdash;Ang m~ga babaying taga Pilipinas ay di macahahauac n~g
+ano mang catungculang may capangyarihang maca pag parusa sa tauong
+bayan; n~guni't macahahauac n~g m~ga di nag tataglay n~g
+capangyarihang ito, cun nacacapit sa canilang catayuan at cailan
+ma't sila'y di namumuhay n~g halaghag at mag taglay n~g m~ga
+casangcapang hinihin~gi nang cautusan.</p>
+
+<p>Ang calaman~gan nila'y hindi papasoc sa sandatahan at di mag
+babayad n~g ambagang iatac &oacute; iayao sa baua't catauo &oacute;
+ulohang ambagan; n~guni't mag babayad n~g nauucol sa catungculan
+&oacute; hanap-buhay na canilang hauacan. Ang m~ga nag babayad n~g
+ambagan na sumapit sa dalauangpu at isang taong sincad, at di
+nasusucuban n~g capangyarihan n~g magulang &oacute; nang asaua, ay
+magcacaroon nang catuirang macapaghalal sa ano mang catungculan sa
+bayan, liban na lamang cun iuala nila ang capangyarihang ito sa
+pamumuhay na halaghag &oacute; sa pagca't sila'y binibiguiang usap
+&oacute; nahatulan sa ano mang casalanan.</p>
+
+<p>Ang m~ga babayi ay macapag-aaral n~g ano mang san~ga n~g
+carunun~gan maguing sa isip maguing sa quimotin &oacute; talas n~g
+camay sa m~ga sanayang palagay n~g bayan at macahahauac n~g ano
+mang catungculang na uucol sa m~ga catibayang canilang macuha.</p>
+
+<p>18.&mdash;Itititic n~g m~ga cautusan ang m~ga patuntun~gang
+quinacailan~gan upang quilalanin sa man~ga mamamayan at houag
+mapuing nino man ang m~ga catuirang quiniquilala sa canila n~g
+casaysayang it&oacute; sa paraang <a id="Page_24" name='Page_24'
+ class='pagenum'>Pahina 24</a> hindi maca aapi sa calahatan at
+sa may m~ga capangyarihan.</p>
+
+<p>Pasisiyahin din naman ang pananagot na aacoin n~g m~ga Hucom at
+iba pang may capangyarihan na sumalansang sa m~ga catuirang
+it&oacute;, pati nang parusang lalapat sa canilang catauan &oacute;
+nang casiraang sasapit sa canilang pag aari.</p>
+
+<p>At gayon din ihahanay ang m~ga patuntun~gang naaayos sa cabaitan
+at matuid upang mapag tibay sa m~ga babaying may puri ang galang at
+pacundan~gang dapat ibigay sa canila n~g m~ga lalaqui at ang
+calaman~gang dapat iparaya sa canila n~g bayan sa boong panahon,
+dala n~g mabuting aral at magaling na ugali.</p>
+
+<p>19.&mdash;Ang m~ga catuirang nabibilin sa una, icalaua at
+icatlong pangcat n~g n&uacute;m. 14 ay di masasansala muna, at ang
+m~ga taning na natatal&aacute; sa m~ga bilang na 4 at 5 ay di
+mapaglalaonlaon sa cabooan &oacute; isang bahagui n~g nasasacupan
+n~g Rep&uacute;blica, cundi may cahanganan at sa pamamag-itan n~g
+isang cautusang buhat sa Kapisanan, capag yao'y quinacailan~gan n~g
+catibayan n~g bayan sa panahon n~g caguipitan.</p>
+
+<p>Liban na lamang cun ang Kapisana'y nasasar&aacute; at totoong
+mahigpit ang pagcacailan~gan, at cun magcaganito'y maipacacana n~g
+Pamunoan sa ilalim n~g boo niyang pananagot at pag naicuhang
+sanguni sa Tanu~gan ang pagsansala n~g catuiran at pagpapahaba n~g
+taning na nababanguit sa itaas; n~guni gayon ma'y caracaraca'y
+ipagbibigay alam sa Kapisanan cailan ma't ito'y mangyayari.</p>
+
+<p>At sa cailan pa ma'y hindi na macasasansala n~g iba pang
+catuiran at <a id="Page_25" name='Page_25'
+class='pagenum'>Pahina 25</a> macagagaua n~g iba pang pagbago,
+liban sa nasabi na, at cun cahi ma't pairalin ang gaui n~g digma ay
+ang may m~ga capangyarihan sa sandatahan ay pilit yuyuco sa m~ga
+catuirang quiniquilala dito at di macagagamit n~g parusang di
+nabibilin sa utos.</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICALAUANG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa Rep&uacute;blica nang
+Pilipinas.</i></h2>
+
+<p>20.&mdash;Ang Rep&uacute;blica n~g Pilipinas ay ang Katipunan
+n~g m~ga namamayan dito, na natatay&oacute; sa lupaing nasasaclao
+n~g m~ga Pul&oacute; n~g Luzong, n~g m~ga Bisaya at Mindanao, n~g
+capuluan n~g Jol&oacute; at n~g iba pang m~ga pulopuloang nacacapit
+sa m~ga sinabing it&oacute; at nasasa loob n~g calauacang tinatauag
+n~g una pa na capuluan n~g Pilipinas.</p>
+
+<p>Ang Marianas, ang Carolinas at iba pang nasasacop n~g Pamunoang
+castila dito sa Oceania ay malalaquip sa Rep&uacute;blica cun
+sila'y talagang maquipag-is&aacute; sa m~ga taga Pilipinas sa
+gauang pagbaban~gon n~g casarinlan &oacute; sariling basaysay.</p>
+
+<p>21.&mdash;Ang lupain n~g Rep&uacute;blica ay pagtatan~gitan~giin
+sa man~ga nayon, at baua't isa nito'y pamamahayan n~g ilang maganac
+na napopooc sa isang lugal.</p>
+
+<p>Ang pooc n~g man~ga nayon ay tatauaguing bayan at ang pooc n~g
+man~ga bayan ay pan~gan~ganlang cabayanan. Ang Kapisanan n~g man~ga
+cabayanan ay siyang Katipunang tinatauag na Rep&uacute;blica n~g
+Pilipinas.</p>
+
+<p>22.&mdash;Ang Rep&uacute;blica n~g Pilipinas ay namumuhay n~g
+sarili at ang pamahalaan niya ay ang nababagay sa caniyang
+pan~galan, sa macatuid ay ang pamamahala n~g isang
+Rep&uacute;blica.</p>
+
+<a id="Page_26" name='Page_26'  class='pagenum'>Pahina 26</a>
+
+<p>Caya n~ga't mula sa Presidente hangang sa lalong maliit na may
+capangyarihan ay sa tauong bayan huhugutin at ualang ibang gagaoing
+patungtun~gan sa pagpili cundi ang uagas na carapatan at lubos na
+caran~galan at capurihan at iba pang cahusayan n~g ugali na
+ipaquita n~g isa't isa.</p>
+
+<p>Ang lahat na catungculang hindi ihalal n~g bayan, cahit ano ang
+uri at gaano man ang halaga ay dadaaning lahat sa sungcaran, upang
+mahirang ang lalong marapat, at ang matay&oacute; doon ay di
+mapupuing n~g pagayon lamang.</p>
+
+<p>Ang matatan~gi lamang dito ay ang m~ga Kagauad nang Pamunoan at
+ang m~ga Punongcabayanan at Punongbayan na ipalalagay n~g
+Presidente, n~guni't sa paraang nabibilin sa Panucalang
+it&oacute;.</p>
+
+<p>23.&mdash;Ang capangyarihan sa pagcat-ha n~g cautusan ay
+tataglayin n~g Kapisanan, casama ang Presidente n~g
+Rep&uacute;blica na inaalalayan n~g Tanun~gan.</p>
+
+<p>Ang nan~gan~gasiua sa pagpapatupad n~g m~ga cautusan ay ang
+Presidente nang Rep&uacute;blica na tinutulun~gan nang m~ga Kagauad
+nang Pamunoan at inaalalayan n~g Tanun~gan.</p>
+
+<p>At ang capangyarihan sa paghatol ay tataglayin nang m~ga
+Tribunal &oacute; Kapulun~gan nang catuiran at nang m~ga
+Hucoman.</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICATLONG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa Kapisanan
+(Congreso</i>).</h2>
+
+<p>24.&mdash;Ang Kapisanan ay isang Katipunan nang man~ga
+Tagatayong inihalal n~g m~ga umaambag na may carapat&aacute;n,
+upang man~gatauan sa canila at magtangcacal sa m~ga catuiran at
+pagaaring nasasaclau nang canilang Cabayanan at nang boong
+Rep&uacute; <a id="Page_27" name='Page_27'
+class='pagenum'>Pahina 27</a></p>
+
+<p>Umaambag na may carapat&aacute;n ang m~ga lalaquing may taglay
+nang m~ga casangcapang nabibilin sa n&uacute;m. 16 at ang m~ga
+babaying nasasaclau sa icalauang pangcat nang n&uacute;m. 17.</p>
+
+<p>25.&mdash;Upang mahalal na Tagatayo ay quinacailan~gan, bucod sa
+m~ga casangcapang naulit na nang n&uacute;m. 16, na ang mahalal ay
+magtaglay nang dalauangpu at limang taong singcad at
+nagtutumir&aacute; sa bayan &oacute; cundi ma'y sa cabayanang
+quinalalagyan n~g m~ga pumipili; sampahan n~g isang hanap na
+malinis at maliuag na maparam na maguing pang agdon sa buhay na
+catamtaman at di naguiguing utang sa iba; huag magtan~gan sa bayan
+&oacute; sa cabayanan nang capangyarihang macapagparusa sa tauong
+bayan; at quilanlin siyang isa sa man~ga namamayang lalong marunong
+at may sinimpang sariling dan~gal nang caramihang tauo.</p>
+
+<p>26.&mdash;Hindi macapaghahalal at gayon ding hindi mahahalal na
+Tagatayo ang sino mang humanap nang botos &oacute; man~gaco nito sa
+can~gino mang tauo.</p>
+
+<p>Ang sino mang may capangyarihan na magcupcup at tumulong sa alin
+mang naghahan~gad ay hahalan~gan sa catungculan at cacapitan nang
+usap na nababagay sa caniyang masamang quilos.</p>
+
+<p>27.&mdash;Ang catungculan nang Tagatayo ay siyang lalong
+maran~gal sa lahat na mahahan~gad n~g taga rito sa Pilipinas, sa
+pagca't ang caniyang capangyarihan ay lubhang mataas at
+pinaquiquinang n~g di mayabang na urian n~g suyo sa bayan.</p>
+
+<p>Sucat na lamang ang naturang catungculan na maguing tactac na di
+mapapaui n~g capurihan sa maguin dapat sa caniya alang-alang sa
+cahusayan n~g paquitang ugali at calaquihan n~g na aalaman at
+casipagan; siya ang catibayan; di mapupuing n~g <a id="Page_28"
+name='Page_28'  class='pagenum'>Pahina 28</a> sariling dan~gal
+at pag ibig sa bayan.</p>
+
+<p>28.&mdash;Ang patungtun~gang dapat alinsunurin sa paglalagay n~g
+Tagatayo sa bayan ay ang dami n~g man~ga umaambag na may carapatan,
+at n~g matanto ito ay ipacacana n~g Pamunoang Tagapagban~gon,
+caracaracang matam&oacute; ang tagumpay at quilanlin ang casarinlan
+n~g Pilipinas, ang paggaua sa madaling panahon n~g isang Censo
+&oacute; Talaan n~g man~ga mamamayan, at tuloy ipahahayag ang
+man~ga tagubiling quinacailan~gan n~g huag magculang at mamali.</p>
+
+<p>&mdash;Sa Talaang ito maquiquita ang dami nang tauo at n~g
+man~ga umaambag na may carapat&aacute;n at gayon din naman ang
+bilang n~g man~ga catiualang matun~god sa baua't bayan at n~g m~ga
+Tagatay&oacute; n~g baua't cabayanan, ayon sa man~ga susunod.</p>
+
+<p>29.&mdash;Ang man~ga cabayanang bumilang n~g dalauang pu at
+limang libong mamamayang may carapat&aacute;n ay magcacaroon n~g
+isang Tagatay&oacute;.</p>
+
+<p>Cun humiguit sa dalauang pu at limang libo hangan limangpung
+libo ay dalaua; paglampas n~g limangpu hangan pitongpu at limang
+libo ay tatlo; cun lumampas pa dito hangan isang daang libo ay
+apat; at lima cun lumabis pa n~g paacyat.</p>
+
+<p>Ang calabisan sa man~ga naturang bilang ay di macadadagdag n~g
+Tagatayo cundi umabot sa isang libo man lamang na umaambag na may
+carapatan.</p>
+
+<p>30.&mdash;Ang man~ga bayang di macaabot sa isang libong
+mamamayan na may carapatan ay pipili n~g isang catiuala lamang; cun
+lumabis sa isa hangan limang libo dalaua; tatlo cun lumampas hangan
+sampung libo; apat cun lumampas pa hangan labinglimang libo: at
+lima cun lumabis pa nang paacyat.</p>
+
+<p>Ang calabisan sa man~ga bilang na ito ay di macadadagdag pag
+hindi umabot sa isang libo man lamang na umaambag na may
+carapatan.</p>
+
+<a id="Page_29" name='Page_29'  class='pagenum'>Pahina 29</a>
+
+<p>31.&mdash;Bauat nayong bumilang n~g limangpung mamamayang may
+carapatan ay pipili n~g isang matanda; paglabis sa limampu hangan
+isang daan ay dalaua; mahiguit sa isang daan hangan isang daan at
+limampu, tatlo; mahiguit na isang daan at limampu hangan dalauang
+daan, apat; at lima pag labis sa dalauang daan na paacyat.</p>
+
+<p>Ang di bumilang nang limampu man lamang ay lalaquip sa man~ga
+capit nayon sa pag pili nang matand&aacute;.</p>
+
+<p>Ang calabisan na di umabot sa tatlong pu man lamang ay di
+macadadagdag n~g bilang n~g man~ga matand&aacute;.</p>
+
+<p>Ang loob n~g bayan ay isang tunay na nayon.</p>
+
+<p>32.&mdash;Hindi mahahalal na matand&aacute; at catiuala ang
+hindi maaaring mahalal sa ano mang catungculan sa bayan ayon sa
+bilin n~g n&uacute;m. 16 nitong Panucala, at ang ualang sariling
+basaysay at pamumuhay.</p>
+
+<p>Hindi rin mahahalal ang man~ga tumatan~gan n~g capangyarihang
+magparusa sa tauong bayan, at gayon ding hindi magagauang
+matand&aacute; ang nagtutumir&aacute; sa ibang bayan ni catiuala
+ang taga ibang cabayanan, at bucod pa'y itong catiuala ay
+cailan~gang matuto n~g salitang bayan (idioma oficial).</p>
+
+<p>33.&mdash;Ang paghahalal sa man~ga matand&aacute; ay gagauin sa
+buan n~g Septiembre n~g taong nan~gun~guna sa pagbubucas n~g
+Kapisanan. Sa pag gaua nito ay magsasadya ang Punong bayan sa
+baua't nayon, upang ang paghahalal ay maidaos ayon sa
+ipinaguutos.</p>
+
+<p>Ang pag hahalal sa m~ga Katiuala ay gagauin sa buan n~g
+Octubreng susunod at dahil dito'y lalacbayin nang Punong cabayanan
+ang baua't bayan.</p>
+
+<a id="Page_30" name='Page_30'  class='pagenum'>Pahina 30</a>
+
+<p>34.&mdash;Sa arao na tadhana n~g m~ga nasabing Puno ay mag
+titipon ang m~ga may carapat&aacute;n sa baua't nayon at ang m~ga
+matand&aacute; sa baua't bayan at pasisimulan ang pulong, pag
+papauna n~g Puno sa m~ga caharap na ang tunay na mag sasangalang sa
+capurihan at cagalin~gan n~g lahat ay hindi iba cundi ang man~ga
+tauong tuga at may puring inin~gat, marunong cumilala at sumunod sa
+catuiran at masipag; caya't ang macapagsanla nitong tatlong hiyas
+ang siya lamang dapat macahiram n~g pananalig n~g bayan.</p>
+
+<p>Isusunod dito ang paghahalal n~g dalauang tagapagsiyasat na
+maquiqui-agapay sa Puno at nang isang Kagauad na lulucluc sa harap
+nito at siyang mag tititic sa casulatan n~g lahat na mangyari sa
+pulong, at itong tatlo catauo ay ituturo at huhugutin n~g m~ga
+caharap sa canila ring nan~gagcacapisan at siyang maquiqui-umpoc sa
+Puno sa Tribunal nang paghahalal.</p>
+
+<p>Saca itatanong n~g Puno sa m~ga caharap cun may ibig mag saysay
+n~g pagsusuhulan sa paglicom n~g botos, at cun mayroon ay sa oras
+ding yao'y palalaguian n~g ganap na caliuanagan at catotohanan, na
+hindi na isusulat ang ano mang pag uusisa. Cun totoo ang
+habl&aacute; ay aalisan n~g capangyarihang macapag halal at mahalal
+naman ang sino pamulpugan n~g casalanan, at ito rin ang gagauin sa
+sino mang mag ban~gon n~g paratang; at ang maguing hatol dito ay di
+mababago nino man.</p>
+
+<p>Cun magcaroon nang usapan tungcol sa tinataglay na carapatan
+nang alin man sa manga caharap ay ang Tribunal ang magpapasiya nang
+lalong matouid at sa maihatol sa oras ding yaon ay ualang
+macasasalangsang at macasusuay.</p>
+
+<p>Pag<a id="Page_31" name='Page_31'  class='pagenum'>Pahina
+31</a>tutuluyan ang pagpili sa man~ga matanda &oacute; catiuala, at
+sa bagay na ito ay lalapit na is&aacute;-is&aacute; sa Tribunal,
+nan~gun~guna ang man~ga marunong bumasa at sumulat at sasambitin
+ang pan~galan nang man~ga tauong napipili na isusulat nang cagauad
+sa harap nang napili sa isang talaang natatalaga. Cun ang napili ay
+di maalam bumasa ay macapagsasama nang isang marunong sa man~ga
+caharap, upang maquilala niya na ang pan~galang caniyang sinambit
+ang siyang isinulat. Dito at sa alin mang paghahalal ay ang bumutos
+sa caniyang sarili ay maaalisan nang botos.</p>
+
+<p>Cun matapos ang pilian ay bibilan~gin nang Puno at n~g man~ga
+tagapagsiyasat ang man~ga botos at itititic n~g Cagauad sa
+casulatan ang ano mang mangyari. At cun mayari na ang casulatan ay
+babasahin n~g malacas nito ring cagauad at cun ualang bumati at
+tumotol &oacute; pag naititic ang ano mang ipacli, ay
+pagpipirmahanan nang man~ga caharap cun ang pinili ay man~ga
+catiuala, at cun matand&aacute; ang man~ga nahalal ay ang pipilma
+ay ang man~ga casangcap sa Tribunal lamang.</p>
+
+<p>At lulutasin ang pulong pag nabiguian ang m~ga nahalal n~g
+tig-isang salin n~g casulatang guinaua, sa may pilma nang Tribunal
+sa bauat salin, at matitira ang sinalinan sa Archibo &oacute;
+Tagoan nang man~ga casulatan nang bayan.</p>
+
+<p>35.&mdash;Upang mahalal ang sino man namamayan quinacailan~gang
+malicom niya ang mahiguit sa calahati n~g man~ga botos.</p>
+
+<p>Ang m~ga may carapatan cahit ano ang catungculang hinahauacan ay
+di macapagtataglay nang lalabis sa isang botos, at ang m~ga taga
+pag usisa at cagauad ang huling pipili sa lahat.</p>
+
+<p>Ang Punong nan~gu~guna sa paghahalal ay di bobotos; n~guni't
+pagnagca patas ay maiquiquiling niya ang caniyang pasiya upang
+macahiguit ang caniyang magalin~gin.</p>
+
+<p>Hindi maaaring maquisalamuha sa pulong ang sino mang magbitbit
+nang <a id="Page_32" name='Page_32'  class='pagenum'>Pahina
+32</a>sandata.</p>
+
+<p>36.&mdash;Sa unang lingo n~g buan n~g Noviembre ay
+man~gagtitipon sa loob n~g cabayanan ang m~ga catiuala n~g baua't
+bayan na dala ang m~ga saling magpapaquilala nang canilang hauac na
+capangyarihan, upang maihalal ang m~ga Tagatayong nauucol sa
+cabayanan.</p>
+
+<p>37.&mdash;Ang pulong ay pan~gu~gunahan n~g Punong cabayanan sa
+bahay na itinalag&agrave; nito at gagauin itong man~ga
+paghahand&aacute;: ipaquiquita n~g baua't catiual&aacute; ang
+saling dala niya; ihahalal at huhugutin sa nan~gagcacapisan ang
+pagcacaisahan nang marami na tatlong taga pagsiyasat at isang
+Kagauad na siyang magnonoynoy sa m~ga saling iniharap, at n~g
+tatlong sug&oacute; na magsisiyasat sa salin nitong apat na
+nahugot; at bago babasahin ang man~ga Pangcat nitong Panucala na
+nagsasabi n~g paghahalal.</p>
+
+<p>Sa quinabucasa'y magtitipon oli at dito'y pagnaipagpauna n~g
+Puno ang nabibilin sa unang pangcat n~g n&uacute;m. 34 ay ipababasa
+n~g malacas ang pinagcatoosan n~g man~ga tagapagsiyasat at Kagauad
+gayon din ang sa man~ga sug&oacute;, at ang pasiyahin n~g caramihan
+sa man~ga bating ipacl&iacute; sa man~ga salin &oacute; catiuala ay
+siyang susundin n~g ualang tutol sa pangyayaring yaon lamang.</p>
+
+<p>Bago gagauin nang Puno ang tanong na nasasabi sa icalauang
+pangcat nang naturang n&uacute;mero 34 at gagauin din naman ang iba
+pang nabibilin sa pangcat ding ito. Sac&aacute; idadaos ang
+paghahalal nang man~ga Tagatay&oacute; sa paraang sinasaysay nang
+icapat na pangcat nang naulit na n&uacute;mero.</p>
+
+<p>Cun matapos na ang paghahalal ay tutuusin nang Puno pati nang
+man~ga tagapagsiyasat at nang cagauad ang man~ga botos at mah<a
+id="Page_33" name='Page_33'  class='pagenum'>Pahina
+33</a>ahalal ang macalicom nang mahiguit sa calahati. Cun ualang
+macatipon nang ganito carami ay pagbobotosang muli ang man~ga
+nagcaroon nang lalong maraming botos hangan matagpoan ang bilang na
+hinahanap.</p>
+
+<p>At catapustapusa'y ititic nang Kagauad ang casulatan at
+pagcayari babasahin nang malacas at pag napalagay ang man~ga bating
+itutol ay pipilma ang lahat na caharap, at lulutasin ang pulong
+capag nabiguian nang tig-isang salin ang man~ga nahalal, na
+pipilmahan nang Puno, nang man~ga tagapagsiyasat at n~g
+Kagauad.</p>
+
+<p>Sa Kapulun~gan nang m~ga matand&aacute; cun ihalal ang m~ga
+catiuala ay ang pagsisiyasat n~g m~ga salin ay gagauin sa oras ding
+yaon n~g Tribunal, capag naipabasa ang m~ga salin n~g
+tagapagsiyasat at Kagauad na nahugot. Cun batiin at paualang
+halag&aacute; ang salin n~g alin man sa nahugot na ito ay
+hahalan~gan n~g ibang pagcaisahan n~g caramihan.</p>
+
+<p>38.&mdash;Cun mamatay &oacute; di macacaya ang alin man sa m~ga
+Tagatay&oacute; ay dadayo at haharap sa Kapisanan ang m~ga
+nagcaroon n~g mababang bilang n~g botos sa m~ga napili, cun umabot
+sa mahiguit sa calahati at cun hindi ay mas gagaua n~g bagong
+paghahalal sa paraang nasabi na.</p>
+
+<p>39.&mdash;Ang catungculan n~g Tagatay&oacute; ay di
+malalangcapan n~g iba pang catungculan ano man ang uri at bagay, at
+hindi macahahauac noon ang maytan~gang capangyarihang magparusa sa
+tauong bayan sa loob n~g cabayanang pinag gauan n~g paghahalal.</p>
+
+<p>Ang m~ga Tagatayo'y hindi muling mahahalal cundi mahalinhan muna
+at macaraan ang caniyang capanahunan.</p>
+
+<p>40.&mdash;Ang baua't Tagatayo'y may catungculang man~galaga sa
+m~ga catuirang quiniquilala nitong Panucala sa m~ga namamayan at
+magsigasig n~g icaguiguinhaua n~g Rep&uacute;blica at n~g
+cabayanang caniyang tinatayuan.</p>
+
+<a id="Page_34" name='Page_34'  class='pagenum'>Pahina 34</a>
+
+<p>41.&mdash;Upang matambin~gan ang capagalan n~g m~ga
+Tagatay&oacute; ay tatalagahan sila n~g canicanilang cabayanan nang
+catampatang upa sa caniyang Presupuesto &oacute; Tandaan nang
+magugugol at nang pagcucunan nang gugugulin.</p>
+
+<p>42.&mdash;Sino ma'y di macatatangui sa catungculang
+Tagatay&ocirc;, Catiuala &oacute; matanda man, sa pagca't ito'y
+isang suyong dapat gugulin n~g sino man sa caniyang bayan, cun may
+puri at dan~gal na sinimpan at may pagtin~gin sa sariling
+cagalin~gan.</p>
+
+<p>43.&mdash;Sa unang arao n~g baua't taon ay man~gagtitipon ang
+man~ga Tagatay&oacute; sa calooban (capital) n~g Rep&uacute;blica
+at gagauin ang hayag na pagbubucas nang Kapisanan, tuloy babasahin
+ang taonang calatas n~g Presidente n~g Rep&uacute;blica nito ring
+Presidente, &oacute; di caya'y n~g Presidente n~g Kapisanan cundi
+taon n~g pagbabago.</p>
+
+<p>Ang man~ga abala at pagpupulong n~g Kapisanan ay mumulan sa
+nasabing arao hangang catapusan n~g buan n~g Marzo sa taontaon. Ang
+man~ga pulong ay hayagan at hindi macapagpupulong nang lihim cundi
+mapagquilalang yao'y cailan~gan.</p>
+
+<p>Ang panahon nang pagcacabucas ay mapalalaon n~guni't
+catagal&aacute;n na ang isa pang buan, una cung yao'y hin~gin nang
+Presidente nang Rep&uacute;blica at icalaua cung yao'y
+mapagquilalang cailan~gan nang dalauang icatlong bahagui nang m~ga
+Tagatay&oacute;.</p>
+
+<p>44.&mdash;Ang capanahunan n~g nan~gagcacapisan ay tatagal n~g
+apat na taon, at cung ito'y macaraan ay papalitan ang man~ga
+datihan n~g bagong Tagatayo.</p>
+
+<p>45.&mdash;Sa unang taon n~g pagcacatayo n~g Kapisanan at sa
+pagpapalit ay ang pagbubucas ay gagauin nang Presidente nang
+Rep&uacute;blica na cun macatapos n~g pagbasa nang Calatas ay
+man~gan~gasiua nang pagtatay&oacute; nang <a id="Page_35"
+name='Page_35'  class='pagenum'>Pahina 35</a> dalauang
+Paniualaan na pagcaisahan n~g marami, isa ay lima catauo ang
+sangcap na siyang magsisiyasat nang lahat nang salin nang iba
+nilang casama at ang isa'y lalaguian nang tatlo catauo na sisiyasat
+nang man~ga salin nitong limang nauna.</p>
+
+<p>Ang m~ga Paniualaang ito ay siyang magbibigay saysay
+quinabucasan tungcol sa cayarian &oacute; caculan~gan nang naturang
+m~ga salin at siyang magmamacaalam na ualang pucnat sa m~ga
+paghahandang gagauin, han~gan mapasiya at pagcaisahan nang marami
+ang m~ga iban~gong usapan tungcol sa cayarian nang m~ga salin at
+calagayan nang m~ga Tagatay&oacute;. bago lumamp&aacute;s ang
+sampong arao. Sa susunod nang taon gagauin, pagcatapos nang
+pagbubucas, ang m~ga quinacailan~gan sa pagpapasiya sa m~ga salin
+at calagayan nang m~ga Tagatay&oacute;ng maharap na bago.</p>
+
+<p>Caracaraca'y huhugot dito rin sa nan~gagcacapisan at sa butusang
+lihim nang pagcaisahan nang mahiguit sa calahati na isang
+Presidente, isang Pan~galauang Presidente at tatlong Kagauad, at
+lulutasin ang paghahanda capag naisulat sa Presidente n~g
+Rep&uacute;blica ang man~ga paghahalal na it&oacute;.</p>
+
+<p>46.&mdash;Ang man~ga Tagatayo'y hindi mapaquiquialaman tungcol
+sa canilang man~ga caisipan at di sila masisisi dahil dito nino
+mang may capangyarihan sa ano mang paraan.</p>
+
+<p>Habang buc&aacute;s ang Kapisanan ay di mabibigyang usap ang
+sino mang magcasala hangan di naquiquilala ang casalanan nang isang
+Paniualaang ipalagay nito ring Kapisanan. Ang m~ga habla sa ano
+mang casalanan habang nasasar&aacute; ay mabibigyang usap na di na
+magdadaan sa alin mang Paniualaan, n~guni't ang kapulun~gang
+hahatol ay magpapasabi sa laguing Paniualaan at dadali-daliin ang
+usap upang matapos agad. Samantalang ganito'y ang may usap ay di
+macahaharap sa m~ga pulong nang Kapisanan hangan di maquilalang
+siya'y ualang sala.</p>
+
+<a id="Page_36" name='Page_36'  class='pagenum'>Pahina 36</a>
+
+<p>47.&mdash;Ang man~ga capangyarihan nang Kapisanan ay ito:</p>
+
+<p>Una. Cupcupin at itangcacal ang man~ga catuirang quiniquilala sa
+mamamayan nitong Panucal&aacute; at pan~galagaan ang ganap na
+catuparan nang cautusan sa pagbaban~gon at iba p&aacute;.</p>
+
+<p>Icalaua. Kumath&aacute; n~g m~ga cautusan, magpaliuanag sa m~ga
+cahulugan nito at paualan n~g bagsic ang m~ga naquiquilalang
+lip&aacute;s na.</p>
+
+<p>Icatlo. Ilagay sa catungculan ang mahalal na Presidente nang
+Rep&uacute;blica capag nadin~gig ang unang Calatas nito sa
+pagbati.</p>
+
+<p>Icapat. Aminin bago pagtibayin ang ano mang cayaring gauin sa
+m~ga taga ibang lupa at quilanlin muna ang pagcacailan~gan bago
+pairalin ang ano mang digma.</p>
+
+<p>Icalima. Magbigay &oacute; tumangui sa capahintulutang
+quinacailan~gan upang macapasoc ang m~ga sandatahang taga ibang
+lupa sa nasasacupan nang Rep&uacute;blica.</p>
+
+<p>Icaanim. Pasiyahin taon taon cung maquita ang hamong n~g
+Presidente n~g Rep&uacute;blica ang Hocbong dagat at Hocbong cati
+na dapat gamitin sa panahon n~g capayapaan at ang maguiguing
+caragdagan sa arao n~g digma, at maglagay n~g man~ga cautusan
+tungcol sa cahusayan at paraang dapat sundin n~g m~ga naturang
+hocbo.</p>
+
+<p>Icapito. Ipacana taontaon ang m~ga ambagan at ang pagaayau-ayau
+noon.</p>
+
+<p>Icaualo. Pasiyahin ang dami nang magugugol sa pamamahala sa
+bayan at pagnoynoyin ang catoosan (cuenta) noon.</p>
+
+<p>Icasiyam. Magtayo nang m~ga Aduana (pamahalaan sa m~ga
+lalauigan) at maglagay n~g man~ga Aransel &oacute; Tandaan nang
+m~ga opang dapat sin~gilin sa m~ga calacal na idoong.</p>
+
+<p><a id="Page_37" name='Page_37'  class='pagenum'>Pahina
+37</a>Icasampu. Magpasiya nang nauucol sa pamamahala, pagiin~gat at
+pagaaluas n~g m~ga pag aari n~g Rep&uacute;blica at humiram sa
+n~galan nito n~g salapi cun baga't cailan~gan.</p>
+
+<p>Icalabingis&aacute;. Magdagdag &oacute; magbauas n~g m~ga
+Katungculang quinacailan~gan n~g isang matipid na pamamahala.</p>
+
+<p>Icalabingdalaua. Pasiyahin ang halaga, timbang, uri at n~galan
+nang man~ga salapi, at gayon din ang huarang lalong madali at
+matuid n~g man~ga timban~gan at panucat.</p>
+
+<p>Icalabingtatlo. Guisin~gin at pasulon~gin ang lahat nang paraan
+nang hanap-buhay at alisin ang man~ga nacahahadlang sa
+paglaqui.</p>
+
+<p>Icalabingapat. Ilagay ang paraan n~g pagtuturo sa bayan sa boong
+nasasacupan n~g Rep&uacute;blica at ituro ang man~ga patungtun~gang
+susundin sa paghuhusay sa man~ga malacas at sa man~ga
+maysaquit.</p>
+
+<p>Icalabinglima. Magcaloob n~g man~ga Karan~galan at gant&iacute;,
+pati nang capatauaran sa s&aacute;la, na ihamong nang Pamunoan.</p>
+
+<p>Icalabinganim. At catapustapusa'y pasiyahin muna ang capanagutan
+n~g man~ga Kagauad n~g Pamunoan, at n~g Presidente n~g
+Rep&uacute;blica cun ito'y mahahalinhan na.</p>
+
+<p>48.&mdash;Ang lugal na pinagpupulun~gan nang Kapisanan ay
+lubhang cagalang-galang at di mapagpapahamacan at sino ma'y ualang
+macapapasoc doon cun may bitbit na sandata cahima't ang Presidente
+n~g Rep&uacute;blica. At hindi rin macapapasoc dito ang m~ga
+sandatahan, liban na lamang cun ipatauag nang Presidente nang
+Kapisanan upang maoli ang cahusayan sa loob na guinambala nang
+man~ga di marunong magbigay puri sa sarili at sa hinahauacang
+catungculan.</p>
+
+<a id="Page_38" name='Page_38'  class='pagenum'>Pahina 38</a>
+
+<p>49.&mdash;Ang alin mang Tagatay&oacute; ay macapaghaharap sa
+Kapisanan nang ano mang panucala nang cautusan, cailan ma't ito'y
+gauin sa sulat; at cun ipahayag nang Kapisanan na yao'y marapat
+pagpulun~gan at pagnoynoyin ay bibiguian n~g salin ang Tanun~gan
+upang paglini~gin nit&oacute;.</p>
+
+<p>Hindi mapagbobotosan sa Kapisanan ang ano mang panucala, cun
+hindi maquita muna ang man~ga pinag usapan sa Tanun~gan.</p>
+
+<p>Ang man~ga pacan&aacute; nang Kapisanan ay may bagsic nang
+cautusan, n~guni't hindi pa dapat sundin cun hindi pa ilinalat-hala
+yaon nang Presidente.</p>
+
+<p>50.&mdash;Sa man~ga pagpupulong at iba pang nauucol sa panihala
+at cahusayan sa loob nitong Kapisanan ay ang susundin ay ang man~ga
+Tagobiling caniyang quinath&aacute;.</p>
+
+<p>51.&mdash;Ang man~ga Tagatay&oacute; sa cabayanang calooban nang
+Rep&uacute;blica pati nang tigisang pili sa man~ga tumatayo sa
+man~ga capit cabayanan ang naguiguing Laguing Paniualaan na, cun
+nasasara ang Kapisanan, ay man~gan~galaga sa ganap na
+catupar&aacute;n n~g m~ga Cautusan at siyang tatauag sa man~ga
+capulong cun ito'y hin~gin n~g Presidente sa pagca't dumaan ang
+caguipitan &oacute; may pagpupulun~gang lubhang malaquing
+bagay.</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICAPAT NA CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa Tanun~gan
+(Senado).</i></h2>
+
+<p>52.&mdash;Ang Tanun~gan ay isang cabilugang lubos na
+cagalang-galang, na quinadoroonan n~g man~ga tauong lalong hirang
+dahil sa cahusayan n~g paquitang ugali at sa calaquihan n~g
+naalaman sa ano mang san~g&aacute; n~g carunun~gan at
+paghahanap-buhay.</p>
+
+<a id="Page_39" name='Page_39'  class='pagenum'>Pahina 39</a>
+
+<p>Ito'y natatalagang magpaliuanag sa Kapisanan at sa Pamunoan sa
+canicaniyang usap na hinahauacan, upang ang lahat na itadhana
+nilong dalaua ay masamahang palagui n~g pagcatuga at catuiran;
+caya't ualang macaaaquiat dito sa mataas na luclucan cundi yaong
+m~ga piling mamamayan na nagpaquita n~g di caraniuang talas n~g
+isip at casipagan.</p>
+
+<p>53.&mdash;Ang Tanun~gan ang una-unang magsisigasig sa
+icasusulong n~g pagtuturo sa bayan at n~g gaua sa lupa, gauang
+camay at gauang mag-calacal, pati n~g m~ga daong na calacalan at
+pangdigma; caya't pag-aaralan ang malayong inabot n~g m~ga iba't
+ibang lupa tungcol sa m~ga bagay na ito at iba pang icagagaling n~g
+Rep&uacute;blica, ihahamong sa Presidente ang pagpapasoc dito n~g
+man~ga cagagauang hindi pa natatahacan n~guni't napagquilalang
+mabuti, cucupcupin ang m~ga tan~gi sa caramihan dahil sa talas n~g
+isip at sa m~ga natuclasang icagagaling n~g lahat at pasisiglahin
+ang loob n~g tauo sa pagtatay&oacute; n~g m~ga samahan at
+pagpapaquitaan n~g canicanilang gauang carunun~gan paris n~g m~ga
+peria at exposici&oacute;n at sa pagbubucas n~g mabibilis na daan
+n~g pagcacaabutan n~g m~ga iba't ibang bayan sa pamamagitan n~g
+man~ga limbagang marunong magpahatid tungcol cabaitan at
+catotohanan, palibhasa'y di nasosopalpalan nang casaquiman at
+cadayaan.</p>
+
+<p>54.&mdash;M~ga Apo na tatay&oacute; sa Tanun~gan (Senador) at
+magbibibig sa canicanilang casamahan ang man~ga General at
+Almiranteng casalucuyang naglilincod; ang Rector &oacute;
+namamahala sa bucal n~g carunun~gan (Universidad Central) at n~g
+m~ga Sanayang (Academia) itay&oacute; ucol sa alin man
+san~g&aacute; n~g dunong at al&aacute;m; ang m~ga Decano n~g m~ga
+Sindicatong itay&oacute; n~g m~ga humahauac nang iisang
+hanap-buhay; at ang m~ga Director n~g m~ga bahay na natatalaga sa
+pagcacaauang gaua sa <a id="Page_40" name='Page_40'
+class='pagenum'>Pahina 40</a> tauo, na pinan~gan~gasiuaan n~g
+Pamunoan.</p>
+
+<p>Ang m~ga nasabing Rector n~g m~ga Sanayan gayon din ang m~ga
+Decano at Director ay hindi macatatayong Apo, cundi nila hin~gin sa
+Kapisanan na sila'y, biguian n~g capangyarihang it&oacute; sa
+pagca't ang canicanilang pinamamahalaan ay nacatutulong n~g malaqui
+sa cagalin~gan n~g lahat.</p>
+
+<p>55.&mdash;Macahihin~gi din naman nitong capangyarihan sa
+Kapisanan at macahuhugot n~g isang Apo sa canila rin ang m~ga
+casangcap sa malalaquing samahan sa pagcacalacal at iba pang
+hanap-buhay na itay&oacute; n~g m~ga taga Pilipinas upang
+macapagbucas n~g m~ga mabibilis na daan at magcaabutan ang m~ga
+malalayong bayan &oacute; di caya'y maisulong ang m~ga naturang
+hanap-buhay at guminhaua ang lahat.</p>
+
+<p>56.&mdash;Ang ibang m~ga Apo ay pipiliin n~g m~ga tagapaghalal
+na ipalagay n~g capulun~gan n~g m~ga Propesor sa baua't Colegiong
+pagturuan n~g mataas na aral &oacute; n~g carunun~gan, tig-isa ang
+baua't Colegio; n~g m~ga tagapaghalal na ipalagay n~g m~ga casan~ga
+sa baua't samahan sa pagcacalacal &oacute; hanap-buhay na hindi
+nasasaclao n~g n&uacute;m. 55, n~guni't bumabayad n~g m~ga ambagang
+pinacamalaqui sa lahat tungcol sa malinis na hanap na sumampa
+taontaon, tig-isa ang baua't samah&aacute;n; n~g m~ga Director sa
+m~ga bahay na itay&oacute; sa pagcacaauang gaua sa m~ga cabayanan;
+at n~g m~ga umaambag na bumayad n~g malaqui sa lahat sa ambagan sa
+hanap-buhay.</p>
+
+<p>57.&mdash;Ang m~ga cabayanang bumilang n~g limangpung
+tagapaghalal na paitaas ay pipili n~g tig-isang Apo; mula sa isang
+daan na paaquiat dalauang Apo; at tatlo mula sa isang daan at
+limangpu na paitaas.</p>
+
+<p>Capag ang m~ga tagapaghalal n~g isang cabayanan ay di umabot sa
+limangpu ay pipisan sa m~ga tagacapit cabayanan upang macapili.</p>
+
+<a id="Page_41" name='Page_41'  class='pagenum'>Pahina 41</a>
+
+<p>58.&mdash;Ang paghahalal sa m~ga Apo ay gagauin para n~g m~ga
+Tagatay&oacute;.</p>
+
+<p>59.&mdash;Ang Tanun~gan ay magpapalit n~g m~ga Apo bauat apat na
+taon gaya n~g Kapisanan; n~guni't palaguing buc&aacute;s.</p>
+
+<p>Sa Presupuesto n~g calahatan ay maglalaan nang pang upa sa
+Presidente, Pan~galauang Presidente at m~ga Kagauad. Ang ibang Apo
+ay di tatangap n~g ano mang upa, n~guni't hindi magbabayad n~g ano
+mang ambagan habang humahauac nang Katungculan.</p>
+
+<p>60.&mdash;Sa pamula n~g Tanun~gan at sa baua't taon n~g
+paghahalili ay ito'y bubucsan n~g Presidente n~g Rep&uacute;blica
+at gagauin ang m~ga pag hahandang nabibilin sa n&uacute;m. 45. na
+ualang maiiba cundi ang bilang n~g m~ga Kagauad na mababauasan at
+madadagdagan n~g Pamunoan alinsunod sa dami n~g gagauin.</p>
+
+<p>61.&mdash;Ang lugal na pinagpupulun~gan n~g Tanun~gan ay lubhang
+cagalangalang para rin n~g sa Kapisanan at ang m~ga Apo ay di
+mapaquiquialaman sa canilang m~ga caisipan gaya n~g m~ga
+Tagatay&oacute;.</p>
+
+<p>62.&mdash;Ang m~ga pulong n~g Tanun~gan ay hayag din at upang
+magcaroon n~g bagsic ang caniyang m~ga tadhana ay cailan~gang
+maharap ang dalauang icatlong bahagui man lamang n~g m~ga Apo.</p>
+
+<p>Ang Presidente, ang Pan~galauang Presidente at ang m~ga Kagauad
+ay di macaliliban sa ano mang dahilan; n~guni't ang m~ga ibang Apo
+ay macapaghahalihalili n~g pagliban cun may pahintulot ang
+Tanun~gan, matiran lamang na palagui n~g dalauang icatlong bahagui.
+Sa panahon n~g cahigpitan at cahirapan ay ualang macaliliban.</p>
+
+<p>63.&mdash;Ang Tanun~ga'y didin~giguing palagui nang Presidente
+na parang Sangunian sa lahat na ba <a id="Page_42" name='Page_42'
+ class='pagenum'>Pahina 42</a> gay na malaquing halaga at
+mabigat, n~guni't ang m~ga casagutan noo'y hindi macapipilit dito.
+Gayon may cun ang ano mang tadhana ay pagcaisahang macaitlo sa
+iba't ibang panahon ay cailan~gang icuhang sanguni sa Kapisanan
+upang pasiyahin cun dapat magcaroon n~g bagsic n~g cautusan.</p>
+
+<p>Macapaghaharap din naman n~g ano mang panucala tungcol sa
+cautusan; n~guni't ito'y gagauing palagui sa Presidente n~g
+Rep&uacute;blica na siyang magpapadal&aacute; sa Kapisanan cun
+minamagaling niya.</p>
+
+<p>Sa m~ga pagpupulong at sa iba pang nauucol sa pamamahala at
+cahusayan sa loob ay susundin ang m~ga Tagobiling cathain nito ring
+Tanun~gan.</p>
+
+<p>64.&mdash;Upang maguing Apo ay quinacailan~gan, bucod sa
+caraniuang casangcapan, ang mag taglay n~g tatlongpung taong
+sincad; sampahan n~g isang malinis na hanap na maliuag maparam at
+magcasiya sa isang buhay na catamtaman at sarili; at magcaroon n~g
+m~ga casangcapang nasasabi sa n&uacute;mero 52 &oacute; macagaua
+n~g malaquing paglilingcod sa bayan.</p>
+
+<p>Ang katungculang Apo ay casing tagal n~g sa Tagatay&oacute;, at
+itong dalauang catungculan ay di mapipisan sa isang tauo at di rin
+malalangcapan n~g ano mang capangyarihan sa pagpaparusa sa tauong
+bayan.</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICALIMANG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa man~ga Sanguniang
+cabayanan at Sanguniang bayan</i>.</h2>
+
+<p>65.&mdash;Pagcapaghalal n~g man~ga Tagatayo ay ang m~ga catiuala
+sa baua't cabayanan ay magbubucod-bucod sa apat na puct&oacute;,
+cailan ma't bauat puct&oacute; ay bumilang n~g pito catauo man
+lamang.</p>
+
+<p>Cun ang bauat puct&oacute; ay di macaabot sa nasab <a
+id="Page_43" name='Page_43'  class='pagenum'>Pahina 43</a> ing
+bilang ay magbubucod sa dalauang puct&oacute; lamang.</p>
+
+<p>Ang m~ga puctong ito ang maghahalili sa taon-taon &oacute; bauat
+icadalauang taon sa Sanguniang cabayanan sa loob n~g isang
+capanahunan, at maquiquialam sa m~ga usap sa cabayanan na parang
+m~ga casanguni.</p>
+
+<p>66.&mdash;Ang m~ga matanda sa bauat bayan ay
+magbubucodbuc&oacute;d sa dalauang puct&oacute; na siyang
+maghahalili baua't icalauang taon sa Sanguniang bayan.</p>
+
+<p>67.&mdash;Ang m~ga catungculang ito ay nagbibigay puri, n~guni't
+ualang upa; gayon ma'y ang m~ga Kasanguni ay di magbabayad n~g ano
+mang ambagan sa canicanilang capanahunan.</p>
+
+<p>68.&mdash;Sasangcap sa Sanguniang cabayanan ang Punong cabayanan
+na siyang Presidente, ang Punong bayan sa loob na n~g cabayan na
+siyang Pan~galauang Presidente, ang m~ga casanguning dinatnan n~g
+capanahunan sa cabilugan n~g m~ga catiuala at ang Kagauad n~g
+Pamunoang cabayanan; n~guni't ito'y di macapagbibibig ni
+macabobotos sa m~ga pagpupulong.</p>
+
+<p>Ang Pan~galauang Presidente ang hahalang sa Presidente sa boong
+capangyarihan nit&oacute;.</p>
+
+<p>69.&mdash;Sasangcap sa Sanguniang bayan ang Punong bayan na
+siyang Presidente, ang Pan~gulo sa loob nang bayan na siyang
+Pan~galauang Presidente, ang iba pang man~ga Pan~gulo at ang m~ga
+Kasanguning dinatnan nang capanahunan sa cabilugan nang m~ga
+matand&aacute; at ang Kagauad sa Pamunoang bayan na hindi
+macapagbibibig at di rin macabobotos.</p>
+
+<p>Ang Pan~galauang Presidente ang siyang hahalang sa Presidente sa
+dalauang cutungculan nito na Presidente n~g Sangunian at Punong
+bayan.</p>
+
+<a id="Page_44" name='Page_44'  class='pagenum'>Pahina 44</a>
+
+<p>70.&mdash;Tutungculin nitong m~ga Sangunian ang
+pagpapasigl&aacute; sa pagtuturo at pagaaral at gayon din ang
+pagpapasulong sa gaua sa lupa, paghahayop, gauang camay at
+pan~gan~galacal, at cucupcupin ang m~ga nacacatuclas n~g m~ga
+mabubuti at malalacas na paraan; gumaua n~g Tandaan n~g m~ga tauo
+at m~ga usap (Censo y Estadistica) at n~g yaman (Catastro) para n~g
+tandaan n~g m~ga lupain, bahay at hayop at iba pang pag aari; at
+man~galaga sa mahusay na pag gugol sa salapi n~g bayan,
+ihabl&aacute; ang m~ga sumira noon at gauain ang canicanilang
+Presupuesto &oacute; Kuruan nang magugugol.</p>
+
+<p>Pan~gan~galagaan din naman nang m~ga Sanguniang cabayanan na sa
+bauat cabayanan ay magcaroon man lamang nang isang Colegio &oacute;
+Aral&aacute;n na magturo nang mataas na aral at nang isang
+limbagan, hindi lamang upang maquilala n~g lahat ang m~ga
+pacan&aacute; nang napupunoan, cundi naman upang macalat sa paraang
+itong mabisa ang pagcabucas nang isip at iba pang pagcaquilalang
+paquiquinaban~gan sa sariling pamumuhay n~g m~ga tauo at
+cagalin~gan nang lahat.</p>
+
+<p>71.&mdash;Ang m~ga Kasanguni sa cabayanan ay may catungculang
+magpaaninao at maghamong sa Pamunoang cabayanan n~g lahat na m~ga
+pacanang nahihinguil sa caguinhauahan n~g cabayanan; maquialam sa
+n~galan nit&oacute; sa pamamahala n~g salapi n~g bayan: at
+magtangcacal sa m~ga duc-ha at di macacaya sa canilang m~ga usap sa
+Pamunoan.</p>
+
+<p>Ang m~ga Kasanguning bayan ay magcacaroon n~g m~ga ganito ring
+catungculan sa canilang quinalalagyang bayan at mag hahalal n~g isa
+sa canila na maguiguing Pintacasing maquiquialam sa Hucuman, upang
+dito'y maganap ang m~ga cautusan n~g ualang quiquilin~gan ang sino
+man.</p>
+
+<br />
+<a id="Page_45" name='Page_45'  class='pagenum'>Pahina 45</a>
+
+<h2>ICAANIM NA CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa Presidente n~g
+Rep&uacute;blica at caniyang Pamunoan</i>.</h2>
+
+<p>72.&mdash;Ang Presidente at Pan~galauang Presidente n~g
+Rep&uacute;blica ay ihahalal n~g m~ga cabilugan nang m~ga katiuala
+sa baua't cabayanan cahalintulad n~g paghahalal sa m~ga
+Tagatay&oacute;; n~guni't maquiquialam sa paghahalal bucod sa
+Punong cabayanan na pinaca Presidente ang m~ga Pintacasi n~g
+Rep&uacute;blica sa bauat cabayanan na m~ga taga pagsiyasat casama
+n~g m~ga inihalal n~g m~ga catiuala, na siyang man~gan~galaga upang
+ang paghahalal ay madaos ayon sa ipinaguutos.</p>
+
+<p>Ang Puno at ang m~ga Pintacasi ay hindi macabobotos; n~guni't
+susugpuing mahigpit ang suhulan at daya sa butusan.</p>
+
+<p>73.&mdash;Ang m~ga tunay na casulatan n~g paghahalal sa bauat
+cabayanan ay ipadadal&aacute; n~g Puno sa Tanun~gan at ang
+matitir&aacute; sa archivo n~g cabayanan ay isang saling pinilmahan
+n~g naturang Puno, n~g m~ga Pintacasi at iba pang
+tagapagsiyasat.</p>
+
+<p>Capag natangap n~g Tanun~gan ang m~ga casulatan sa paghahalal
+n~g lahat na cabayanan ay magpasabi sa Kapisanan &oacute; sa
+Laguing Paniualaan cun nasasar&aacute;, at ito'y magsusugo n~g
+tatlo catauong tagapagsiyasat na maqui-alam sa pagbibilang n~g
+botos.</p>
+
+<p>Cun ualang macalicom n~g botos n~g dalauang icatlong bahagui man
+lamang n~g lahat na katiuala sa m~ga cabayanan ay uulitin ang
+paghahalal, n~guni't ang pag bubutusan ay ang m~ga nacalicom n~g
+lalong maraming botos hangan sa tatlo man lamang.</p>
+
+<p>74.&mdash;Ang Pan~galauang Presidente ay ang macalicom n~g
+mahiguit sa calahati n~g botos at siya ang hahalang sa Presidente,
+cun ito'y mamatay &oacute; magcaroon n~g tunay na capansanan bago
+matagp&oacute;s ang capanahunan na limang taon.</p>
+
+<a id="Page_46" name='Page_46'  class='pagenum'>Pahina 46</a>
+
+<p>Habang hindi siya humahalang ay di macagagamit n~g ano mang
+capangyarihan ucol sa caniyang sariling catungculan; n~guni't
+paghalang ay malilipat sa caniya ang boong capangyarihan n~g
+Presidente.</p>
+
+<p>75.&mdash;Ang mahalal na Presidente ay ihaharap sa Kapisanan n~g
+hahalinhan at n~g Presidente n~g Tanun~gan, at cun malagay na sa
+talagang luclucan n~g Presidente n~g Kapisanan ay babasahin ang
+caniyang calatas sa pagbati at dito'y ipan~gan~gaco sa mahigpit na
+panghahauac sa sariling dan~gal at capurihan na pagpipilitan niya
+sa boong macacaya ang caguinhauan n~g bayan at mag bibigay nang
+halimbaua sa lahat sa pagyuc&oacute; at pag galang sa m~ga cautusan
+sa pagbaban~gon at iba pang bagaybagay.</p>
+
+<p>Pagcatapos n~g pagbasa ay igagauad n~g Presidenteng hahalinhan
+ang m~ga saguisag na pagcacaquilanlan nitong mataas na catungculan,
+at quiquilanling hauac na niya ang boong capangyarihan.</p>
+
+<p>76.&mdash;Ang presidente ay siyang pinaca catauan n~g bayan,
+caya't siya'y dapat igalang at huag pagpahamacan at di mabibiguiang
+usap habang di naa-alis&aacute;n nang catungculan.</p>
+
+<p>Ang Presidente ay hindi iba cundi ang capatid at caibigan n~g
+lahat na taga Pilipinas, at caya lamang mauiuicang siya'y
+nacalalalo ay sa pagca't siya ang dapat man~guna sa pagpapasunod
+nang ugaling magand&aacute; at mahusay at sa cabutihan nang gaua sa
+bayan.</p>
+
+<p>Utang niya sa caniyang sariling dan~gal at sa Dios ang mag
+taglay n~g isang ugaling ualang ipipintas, upang mapapurihan niya
+ang caniyang bayan sa harap n~g m~ga taga ibang lupa, at mag bigay
+sa caniyang m~ga cababayan n~g halimbaua n~g cabaitan at
+casipagan.</p>
+
+<a id="Page_47" name='Page_47'  class='pagenum'>Pahina 47</a>
+
+<p>77.&mdash;Siya ang quinabobooan n~g capangyarihang magpasunod sa
+m~ga cautusan at nalalaganapan n~g capangyarihang it&oacute; ang
+lahat na bagay na quinacailan~gan n~g cahusayan sa loob n~g bacuran
+nang Rep&uacute;blica at sa icapapanatag sa labas, ayon sa
+ibinibilin n~g m~ga cautusan sa pagbaban~gon at sa iba pang
+bagay.</p>
+
+<p>78.&mdash;Ang Presidente ang mag lalathal&acirc; n~g m~ga
+tadhana n~g Kapisanan upang mapilit sa pag sunod ang tauo; gayon
+ma'y cun inaacala niya na ang alin man sa m~ga tadhanang ito ay
+macagagambala sa cahusayan sa loob at sa capanatagan sa labas ay
+malalaguian niya n~g sansal&acirc; (veto) sa ilalim n~g boo niyang
+capanagutan.</p>
+
+<p>79.&mdash;Ang Presidente sa sarili niyang isip &oacute; sa
+hamong n~g alin man sa caniyang m~ga Kagauad ay macapaghaharap sa
+Kapisanan n~g ano mang panucala n~g cautusan; n~guni't bago gauin
+yaon ay didinguin muna ang Tanun~gan.</p>
+
+<p>80.&mdash;Bucod pa'y nauucol sa caniya itong m~ga malaquing
+capangyarihang susunod:</p>
+
+<p>Una. Kumath&aacute; n~g m~ga atas at tagobiling quinacailan~gan
+sa pagtupad n~g m~ga cautusan at man~galaga na sa boong nasasacupan
+n~g Rep&uacute;blica ay ualang maghari cundi ang madali at ganap na
+catouiran.</p>
+
+<p>Icalaua. Gumaua n~g m~ga cautusan at bagong pacan&aacute; na
+inaacala niyang dapat ihamong sa Kapisanan ucol sa cagalin~gan n~g
+Rep&uacute;blica, upang pagnoynoyin n~g nararapat.</p>
+
+<p>Icatlo. Maghalal sa m~ga may catungculan sa bayan ayon sa m~ga
+cautusan.</p>
+
+<p>Icapat. Acayin ang Hocbong dagat at Hucbong cati at
+pagayao-ayaoin sa paraang lalong nararapat sa pamamaguitan n~g m~ga
+Generales na lalong may catampatan na siyang pagsasalinan niya n~g
+Kapangyarihan.</p>
+
+<p><a id="Page_48" name='Page_48'  class='pagenum'>Pahina
+48</a> Icalim&aacute;. Mag tuto sa paquiquipulong sa m~ga Pamunoang
+taga ibang lupa at maghalal n~g m~ga sugo at Consul na cacatauanin
+niya.</p>
+
+<p>Icanim. Mamahala sa pagpapabubo n~g m~ga salapi at mag atas n~g
+m~ga pag-gugulan, n~g m~ga itinatalag&aacute; sa baua't
+san~g&aacute; n~g pamamahala sa bayan.</p>
+
+<p>Icapit&oacute;. At catapustapusa'y man~galaga sa lahat n~g
+nauucol sa cahusayan at icatitimaua n~g bayan sa m~ga
+s&aacute;quit.</p>
+
+<p>81.&mdash;Ang man~ga hanganan nang capangyarihan nang Presidente
+ay itong man~ga susunod:</p>
+
+<p>Una. Sa ano mang dahila'y hindi masasan-sala ang pagcacatipon
+n~g Kapisanan sa m~ga panahon at pangyayaring nabibilin sa
+cautusan, at gayon ding hindi yaon mapipiguil at
+mapaghihiua-hiualay at cailan ma'y di magagambala ang man~ga
+pagpupulong at paglilining nit&oacute;.</p>
+
+<p>Icalaua. Hindi siya macalalabas sa nasasacupan n~g
+Rep&uacute;blica at di niya masisira &oacute; maihihiualay at
+malalaguian nang ano mang capanagutan ang alin mang bahagui nang
+lupain nit&oacute;.</p>
+
+<p>Icatl&oacute;. Hindi macapagyayari n~g anomang tipanan at iba
+pang casund&oacute; at gayon ding hindi mapaiiral ang digm&aacute;
+at mapababalic at mapagtitibay ang capayapaan cun ualang pahintulot
+ang Capisanan.</p>
+
+<p>82.&mdash;Ang man~ga pasiya nang Presidente nang
+Rep&uacute;blica ay pipilmahang palagui nang Kagauad na nauucol;
+n~guni't hindi ito mananagot na casama niya cundi maquilala na
+itong Kagauad ang naghamong nang m~ga naturang pasiya.</p>
+
+<p>83.&mdash;Hihirang ang Presidente sa m~ga Tagatay&oacute; at
+Apong halili na at quinaquitaan nang ugaling ualang
+ipipint&aacute;s sa pag ganap nang catungculan &oacute; di caya'y
+sa man~ga nag gugol nang malalaquing paglilingcod sa bayan, n~g
+m~ga Kagauad n~g Pamunoan na siyang <a id="Page_49" name='Page_49'
+ class='pagenum'>Pahina 49</a> tutulong sa caniya sa
+paglulutas nitong m~ga susunod na san~g&aacute;:</p>
+
+<p>Una. Paquiquipanayam sa tag&aacute; ibang lupa at
+pagcacalacal.</p>
+
+<p>Icalaua. Panihala sa loob na nacasasaclao sa cahusayan sa loob,
+sa pagtuturo at pagpapalay&oacute; sa m~ga s&aacute;quit.</p>
+
+<p>Icatlo. Gauang bayan, at dito'y masasama pati n~g gayang lupa at
+gauang camay.</p>
+
+<p>Icapat. Catuiran.</p>
+
+<p>Icalima. Yaman.</p>
+
+<p>Icanim. Digmang cati.</p>
+
+<p>Icapito. Digmang dagat.</p>
+
+<p>84.&mdash;Ang m~ga Kagauad n~g Pamunoan ay macahaharap sa
+Capisanan at Tanun~gan cailan ma't may ipagsasabi sa n~galan n~g
+Presidente &oacute; sila'y turulin cay&aacute; n~g hay&aacute;g
+nino man sa Kapulun~gang it&oacute;.</p>
+
+<p>N~guni't cun pagbobotosan na ang dahil n~g canilang pagdayo ay
+lalabas at di maquiquialam dito.</p>
+
+<p>85.&mdash;Hihirang din naman sa m~ga tauong nababanguit sa
+n&uacute;m. 83 at sa m~ga Katiuala at Punong bayang halili na at
+quinaquitaan n~g ugaling ualang ipipintas, n~g m~ga ihahalal niyang
+Punong cabayanan, na siyang pagsasalinan niya n~g boong
+capangyarihan sa loob n~g cabayanang masacop nit&oacute;.</p>
+
+<p>86.&mdash;At gayon ding hihirang sa tatlong iharap sa caniya n~g
+Sanguniang bayan n~g gagauing Punong bayan na cacatauanin niya sa
+baua't bayan. Upang mabilang sa m~ga ihaharap ay quinacailan~gang
+nagdaan sa pagca matand&aacute; &oacute; Pan~gulo at di napapintas
+sa ugali.</p>
+
+<p>Ang m~ga Pan~gulo na siyang catiuala n~g Punong bayan sa bauat
+nayon ay ihahalal n~g Punong cabayanan sa m~ga mapili n~g umaambag
+na may carapat&aacute;n. Ang pagpili sa m <a id="Page_50"
+name='Page_50'  class='pagenum'>Pahina 50</a> ~ga Pan~gulo ay
+caparis din sa m~ga matand&aacute;.</p>
+
+<p>87.&mdash;Ang catungculan n~g Punong bayan at man~ga Pan~gulo ay
+tatagal n~g dalauang taon; at ang m~ga Punong cabayanan ay apat,
+liban na lamang cun bago lumampas ang taning na ito ay mapagquilala
+n~g Presidente na ang cagalin~gan n~g boong Rep&uacute;blica at ang
+sariling cagalin~gan n~g cabayanang quinalalaguian ay
+nagcacailan~gang siya'y halinhan nang iba.</p>
+
+<p>88.&mdash;Sa bauat san~g&aacute; n~g pamamahala sa bayan ay
+magcacaroon n~g Lugal cagauad na siyang Pan~galauang Puno sa baua't
+Gauaran; sa bauat Pitac ay maglalagay n~g isang Oficial at m~ga
+catulong at manunulat na quinacailan~gan sa madaling paglulutas n~g
+man~ga usap.</p>
+
+<p>Ang man~ga Katungculang ito ay maguiguing isang tan~ging
+hanap-buhay gaya naman n~g sa man~ga Hocom at sandatahan, at ualang
+macapapasoc dito cundi magdaan muna sa sungcaran, maguing sa
+hagdang mataas na buhat sa baitang n~g man~ga Katulong na paitaas,
+maguing sa mababa na quinalalagyan n~g man~ga manunulat at iba pang
+alagad na quinacailan~gan sa baua't s&aacute;nayan.</p>
+
+<p>Ualang maguiguing dahil n~g pagtaas dito sa dalauang hagdan
+cundi ang catagalan at ang man~ga tan~ging paglilingcod na gauin
+n~g may Katungculan, cun yao'y mapatotohanan at marapatin n~g
+Tanun~gan. Upang macalipat mul&aacute; sa mababa tun~go sa mataas
+na hagdan ay cailan~gan ding magdaan sa sungcaran.</p>
+
+<p>89.&mdash;Ang lahat na Katungculan sa bayan cahit ano ang
+quinauuculan ay babayaran n~g catamtaman, liban na lamang ang
+man~ga nasasabing ualang bayad sa man~ga cautus <a id="Page_51"
+name='Page_51'  class='pagenum'>Pahina 51</a> an, at di
+matatalagahan n~g ano mang upa ang man~gahiualay sa Katungculang
+ito. Ang sino mang mapahamac sa pagtupad n~g Catungculan at dahil
+dito'y marapatin n~g Kapisanan na gantihin ang gauang yaon, ang
+bihis ay ibibigay na paminsanan sa halagang pasiyahin nito ring
+Kapisanan.</p>
+
+<p>90.&mdash;Ang man~ga sanay&aacute;n (oficina) n~g Bayan ay
+bubucsan umaga't hapon gaya n~g sa man~ga magcacalacal, at
+magtatay&oacute; lamang n~g man~ga calalaguiang tunay na
+quinacailan~gan sa madaling paglulutas n~g man~ga usap.</p>
+
+<p>91.&mdash;Baua't Punong cabayanan ay magcacaroon n~g nasasacupan
+niyang man~ga oficial, catulong at manunulat na quinacailan~gan sa
+iba't ibang san~ga n~g pamamahala sa cabayanang nasasacop niya, at
+ang oficial na catiuala sa cahusayan sa loob ay siyang Kagauad na
+maguiguing pan~galauang Puno sa Sanay&aacute;n n~g cabayanan.</p>
+
+<p>Ang m~ga manunulat ay caniyang ihahalal capag nasungcad n~g
+Sanguniang-cabayanan.</p>
+
+<p>Ang sino man~gatungcul&aacute;n sa cabayanan ay dapat macaalam
+n~g salit&aacute; dito.</p>
+
+<p>92.&mdash;Baua't Punong bayan ay magcacaroon nang; isang kagauad
+hugot sa baitang n~g m~ga catulong at n~g m~ga manunulat na
+ihahalal niya, capag nasungcad n~g Sanguniang-bayan. Magcacaroon
+nang isang catulong na Comisario n~g Pan~galagaan na may bayad.
+(Comisario de Polic&iacute;a).</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICAPITONG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa panihala nang
+catuiran</i>.</h2>
+
+<p>93.&mdash;Ang capangyarihan sa paghatol at sa pagpapatupad sa
+maguing hatol ay tataglayin lamang n~g m~ga Kapulun~gan
+(Tribunales) n~g catuiran at n~g m~ga Hocom, na uala <a
+id="Page_52" name='Page_52'  class='pagenum'>Pahina 52</a> ng
+magagaua cundi ang mag lapat n~g m~ga cautusan sa usap &oacute;
+gauang ihabl&aacute;.</p>
+
+<p>94.&mdash;Itatadhana n~g m~ga cautusan ang pagcacasunodsunod n~g
+m~ga paraan at pag uusisang dapat gauin sa m~ga usapin sa boong
+nasasacop n~g Rep&uacute;blica, at ang panununtunan ay ang
+camunting sabi at ang caliuanagan at lilipulin yaong man~ga gauing
+luma na ualang quinauuculan cundi ang mag acsay&aacute; n~g m~ga
+papel at ang pahabain mag parating man saan ang m~ga casulatang
+usap.</p>
+
+<p>Bibiguian ang m~ga nahabl&aacute; sa usap-sala n~g
+boong-caluagan upang magamit ang m~ga paraang quinacailan~gan nila
+sa pagliligtas sa canilang catauan sa ano mang calagayan n~g
+nasabing usap.</p>
+
+<p>Catagalan n~g m~ga usap-sala ang anim na buan at pagcaraan
+nitong taning ay dudusahin nang mahigpit n~g m~ga Capulun~gan ang
+m~ga Hocom na di magpaquita n~g tunay na cadahilanan nang
+pagcabalam.</p>
+
+<p>95.&mdash;Magcacaroon n~g iisa lamang sacdalan (fuero) sa lahat
+na usap sala at usap catuiran, bucod lamang ang m~ga sandatahan na
+magcacaroon n~g sariling sacdalan cun sila'y magculang sa man~ga
+Cautusang nauucol sa canilang casamahan; n~guni't masasacupan din
+sila n~g sacdalan n~g lahat cun sila'y magcasala sa paquiquisama sa
+man~ga tauong bayan.</p>
+
+<p>96.&mdash;Aalisin ang man~ga Pintacasing hindi upahan n~g bayan,
+pagca't sa haharapin ay ang man~gan~gasiua ay ang tunay na may usap
+&oacute; di caya'y ang man~ga Abogadong biguian nito nang
+kapangyarihan.</p>
+
+<p>Gayon ma'y cun ang may ari ay ualang c&aacute;ya at di macaquita
+n~g Abogadong magmacaalam ay macapaglalagay n~g m~ga tan~ging sugo
+na man~gatauan sa caniya, n~guni't ang m~ga sugong ito ay mapapara
+sa m~ga tunay na Abogado na bumabayad n~g ambagan dahil sa canilang
+<a id="Page_53" name='Page_53'  class='pagenum'>Pahina 53</a>
+katungculan.</p>
+
+<p>87.&mdash;Ang m~ga cahalili, Hocom at iba pang may katungculang
+nacacapit sa san~gang it&oacute; ay mananagot na isa-is&aacute; sa
+man~ga gauang pagcuculang sa cautusan, at sino mang mamamayan ay
+macapaghahabl&aacute; tungcol sa pagpapasuhol at masamang pag gamit
+n~g katungculan.</p>
+
+<p>98.&mdash;Sa calooban n~g Rep&uacute;blica ay magcacaroon nang
+isang kataastaasang Kapulun~gan n~g catouiran na mag bubucod sa
+quinacailan~gang Licmoan (Sala) na lalaguian n~g limang cahalili
+bauat is&aacute;; sa bauat calauacan (Region) ay lalaguian n~g
+isang Kapulun~gan (Audiencia &oacute; Tribunal) na may tatlong
+cahalili; sa bauat Hucuman (Distrito Judicial) ay magcacaroon n~g
+isang Pan~gulong Hocom (Juez mayor); at sa bauat bayan ay isang
+Hocom na taga pamaguitan (Juez de Paz), na ihahalal n~g Presidente
+n~g Kapulun~gang nacasasacop capag naiharap n~g Sanguniang bayan
+ang man~ga mamayang lalong marapat sa catungculang it&oacute; cun
+may sariling pamumuhay.</p>
+
+<p>Sa boong nasasacupan n~g Rep&uacute;blica ay magcacaroon n~g
+anim na calauacan man lamang na iaayao sa m~ga lupang lalong
+nauucol ayon sa dami n~g m~ga tumatahan, at sa bauat calauacan ay
+magcacaroon n~g m~ga Hucumang macailan~gan sa madali at matuid na
+pag aayos n~g catuiran.</p>
+
+<p>99.&mdash;Sa siping n~g m~ga Kapulun~gan n~g catuiran ay
+malalagay ang casamahan n~g m~ga Pintacasi n~g Rep&uacute;blica na
+pinan~gun~gunahan n~g Punong Pintacasi.</p>
+
+<p>Ang m~ga Pintacasing it&oacute; ang man~gag aalaga sa mahigpit
+na catuparan n~g m~ga cautusan at maquiquialam hindi lamang sa m~ga
+usap-sala at usap catuiran (Juicios criminales y civiles), cundi
+naman sa m~ga usap-bayan (expedientes administrativos). Sila rin
+ang macapagpapatotoo sa m~ga gaua at casundong ibig pagtibayin
+upang <a id="Page_54" name='Page_54'  class='pagenum'>Pahina
+54</a> paniualaan.</p>
+
+<p>Sa bauat cabayanan ay magcacaroon n~g isang Pintacasi na
+casingtaas n~g Pan~gulong Hocom, at cun dito'y magcaroon n~g
+dalauang Hucuman ay ilalagay sa Piling n~g Hucumang (Juzgado) uala
+sa loob n~g cabayanan ang isa pang Pintacasing catulong na capantay
+n~g kagauad n~g Hucuman.</p>
+
+<p>Sa bauat Kapulun~gan ay magcacaroon din nang isang Pintacasi na
+casingtaas n~g Cahalili, n~guni't ito'y ualang paquiquialaman cundi
+ang m~ga usap sa Kapulun~gan: at sa calooban (capital) n~g
+Rep&uacute;blica lalagay ang Punong-Pintacasi na siyang mag tututo
+sa m~ga ibang Pintacasing quinacailan~gan upang mapaquialaman ang
+m~ga usap sa cataastaasang Kapulun~gan at sa m~ga Sanayan n~g
+Pamunoan at gayon din ang paghuhusay at pamamahala sa
+casamahan.</p>
+
+<p>Sa bauat bayan ay magcacaroon n~g isang Pintacasing-bayan na
+huhugutin sa m~ga kasanguning casalucuyan.</p>
+
+<p>100.&mdash;Sa mataas na hagdan nang pan~gan~gatungculang-hocom
+ay macapapanhic cun mag daan sa suncaran mul&aacute; sa unang
+baitang n~g m~ga kagauad n~g Hucuman at m~ga Pintacasing catulong,
+at ang pagtaas ay para n~g sa pan~gan~gatungculang bayan dahil sa
+catagalan at sa malalaquing paglilingcod na pinatotohanan at
+minarapat n~g Tanun~gan.</p>
+
+<p>Sa pan~gan~gatungculang it&oacute; ay ualang tatangapin sa
+hagdang mataas cundi ang m~ga Doctor sa catuiran (Doctor en
+derecho) at ang m~ga Abogado.</p>
+
+<p>101.&mdash;Tatalagahan n~g Kapisanan ang m~ga naglilingcod sa
+pan~gan~gatungculang Hocom n~g catamtamang bayad, upang magcaroon
+sila n~g pitagan at casarinlang quinacailan~gan sa maluag na
+pagtupad n~g mahal nilang catungculan; at <a id="Page_55"
+name='Page_55'  class='pagenum'>Pahina 55</a> huag tutulutan
+na sa m~ga Kapulun~gan at Hucuman magcaroon n~g m~ga manunulat at
+iba pang alagad na tag&aacute; mababang hagdan na di bibiguian n~g
+catamtamang upa, upang mailagan ang masasamang gauing pinag apuhan
+na sa ilalim n~g yamungmong n~g Pamunoang castila.</p>
+
+<p>102.&mdash;Ang lahat na cahalili sa cataastaasang Kapulun~gan
+ang hahatol sa Presidente n~g Rep&uacute;blica capag naipahayag n~g
+Kapisanan na ito'y may casalanan, pagca nahalinhan sa
+catungculan.</p>
+
+<p>At ang isang Licmoan nit&oacute; ring Kapulung~gan ang
+hahatol:</p>
+
+<p>Una. Sa m~ga Kagauad n~g Pamunoan, pagnaipahayag n~g Kapisanan
+na sila'y may casalanan.</p>
+
+<p>Icalaua. Sa m~ga Tagatay&oacute; at Apo, cun maipahayag na
+sila'y may casalanan n~g isang Paniualaang ipalagay n~g
+canicanilang casamahan.</p>
+
+<p>Icatl&oacute;. At sa m~ga cahalili nito ring Kapulun~gan at n~g
+m~ga natatayo sa calauacan at sa m~ga Pintacasing capantay n~g m~ga
+cahalili at sa m~ga Punong cabayanan.</p>
+
+<p>103.&mdash;Iisang cabooan (C&oacute;digo) n~g m~ga cautusan ang
+iiral sa boong nasasacop n~g Rep&uacute;blica at dito ipagsasaysay
+ang bilang n~g m~ga Hucumang itatay&oacute; gayon din ang m~ga
+capangyarihan n~g isa't isa at n~g bauat Capulun~gan ayon sa
+patuntun~gan nabibilin dito sa Panucala.</p>
+
+<p>104.&mdash;Sino mang nalalagay sa pan~gan~gatungculang-hocom ay
+di macahihin~gi n~g ano mang upa sa m~ga usap-sala at usap-catuiran
+at iba't iba pang pag gamit n~g catungculan. Pagcatapos n~g m~ga
+usap ay babayaran ang costas n~g mahatulang magbabayad nito at ang
+cabooa'y guguling lahat sa m~ga papel-mult&aacute; na itatahi sa
+m~ga sulat-usap.</p>
+
+<p>105.&mdash;Sa baua't bahay-bayan ay magcacaroon n~g isang silid
+na parusahan, sa bauat Hucuman ay isang bilangoan at sa baua't Capu
+<a id="Page_56" name='Page_56'  class='pagenum'>Pahina 56</a>
+lun~gan ay isang Presidio.</p>
+
+<p>Ang pasunod na icacana sa m~ga parusahang it&oacute; ay ang
+lalong nauucol sa pagcaaua sa tauo at sa pagbabalicloob n~g may
+m~ga sala.</p>
+
+<p>106.&mdash;Ang m~ga Cahalili at Hocom pati naman n~g m~ga
+Pintacasi ay di mapaquiquialaman sa pag gamit n~g canilang
+capangyarihan at paris din n~g may m~ga catungculang bayan at
+sandatahan na di maaalisan n~g catungculan cun ualang usap at hindi
+maililipat sa ibang lugal cundi nila hin~gin &oacute; dumating caya
+ang panahon n~g canilang pag taas, ayon sa ipinaguutos.</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICAUALONG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa man~ga
+ambagan</i>.</h2>
+
+<p>107.&mdash;Ang Capisanan ang magpapasiya n~g gugugulin sa
+taontaon sa lahat n~g san~ga nang pamamahala sa bayan alinsunod sa
+Curuang (Presupuesto) iharap sa caniya n~g Kagauad sa Yaman, at
+siya ring mag aatas n~g m~ga ambagang macayang ibayad n~g isa't isa
+ayon sa panucalang (plan) iharap nito ring Kagauad. Sa pagbabayad
+n~g ambaga'y ualang maliligtas cundi ang m~ga Apo na hindi mahalal
+na Presidente, Pan~galauang Presidente at m~ga Kagauad n~g
+Tanun~gan; ang m~ga Punong-bayan, ang m~ga kasanguning bunot sa
+cabilugan n~g m~ga Catiuala at Matand&aacute; at ang m~ga Pan~gulo,
+na hindi magbabayad n~g anomang ambagan habang gumugusad n~g
+catungculan.</p>
+
+<p>Hindi rin magbabayad ang m~ga tauong napapasoc sa sandatahan n~g
+Rep&uacute;blica at ang pangcat n~g m~ga caual sa Hocbong dagat at
+Hocbong cati.</p>
+
+<p>108.&mdash;Pipilitin na ang m~ga ambaga'y tapatan at huag
+pailalim, bucod sa magaan.</p>
+
+<p><a id="Page_57" name='Page_57'  class='pagenum'>Pahina
+57</a> Ang ulohang ambagan (contribuci&oacute;n &oacute;
+capitaci&oacute;n personal) ay babayaran n~g lahat n~g tauo na
+hindi magcacalaman~gan mula sa edad na labingualong taong singcad
+hangan sa di na macacaya sa gaua sa halagang maluag pasanin n~g
+m~ga duc-ha.</p>
+
+<p>Ang ambagan sa hanap-buhay (contribuci&oacute;n de rentas
+&oacute; industrial) ay babayaran n~g m~ga sinasampahan n~g
+halagang lumalabis sa pagaagdon sa buhay na catamtaman, dahil sa
+hinahauacang pagaari &oacute; hanap-buhay.</p>
+
+<p>Ang ambagang bahay (contribucion urbana) ay dadalhin n~g may
+m~ga ari n~g bahay na inuupahan &oacute; talagang paupahan.</p>
+
+<p>109.&mdash;Macagagamit lamang n~g ambagang pailalim upang
+macupcup ang m~ga calacal nitong bayan &oacute; di caya'y cun ang
+bigay na cabigatan ay may cauyang paquinabang, &oacute; cun di ma'y
+upang mapiguil ang malabis na pagsusunodsunod sa catauan.</p>
+
+<p>Caya't ang m~ga Aransel n~g m~ga pamahalaan sa lalauigan
+(Aduana) ay isusunod at ibabagay sa guinagamit sa m~ga capit
+lalauigan (puertos vecinos) at n~g marami sa m~ga ibang
+sacupan.</p>
+
+<p>Ang papel na may tatac ay gagamitin lamang sa man~ga catibayan
+(t&iacute;tulos), sa m~ga mult&aacute; at sa m~ga casundong
+itititic n~g ualang bayad n~g man~ga Pintacasi sa Pan~gulong
+Hucuman (Juzgados mayores), at ang papel na pangdigquit &oacute;
+pangdiquit (timbre m&oacute;vil) ay gagamitin lamang sa m~ga
+padalahan sa coreo, sa cauad (tel&eacute;grafo) at suclian
+(giro).</p>
+
+<p>Ang loter&iacute;a ripa at ang m~ga patente sa juego at ang
+hulugan sa sabong ay maguiguing pan~git, na anino lamang n~g
+Pamunuang castila, sa pagca't sa haharapin ay ang lahat na laro
+&oacute; ripang may tayaan &oacute; pustahan ay maguiguing salang
+paguusiguin n~g may m~ga Kapanyarihan.</p>
+
+<p>Ang m~ga sabun~gan ay mapaparis sa <a id="Page_58"
+name='Page_58'  class='pagenum'>Pahina 58</a> man~ga pareha
+n~g cabayo, at ipauubaya sa may ibig ang pagcacan&aacute; noon;
+n~guni't babahagui sa paquinabang ang Pamunoan. Kalaquihan na ang
+pahintulutan ang sabong sa catapusang ling&oacute; n~g baua't buan
+at sa capistahan n~g pagtatay&oacute; n~g Rep&uacute;blica, at di
+na mangyayari sa ibang arao pa.</p>
+
+<p>Sa lugal nito'y ang paiiralin ay ang m~ga Mangharan at peria
+(Esposiciones y f&eacute;rias), ang m~ga palabas at aliuang
+macapagsusulong sa m~ga hanap-buhay &oacute; di caya'y macababago
+sa masasamang gaui &oacute; cundi ma'y macapagtuturo n~g pagquilala
+tungcol gauang carictan (bellas artes.)</p>
+
+<p>110.&mdash;Ang icatlong bahagui n~g man~gasin~gil sa bauat bayan
+ay iin~gatan sa Tagoan n~g cabayanan na pan~gan~galagaan n~g isang
+nan~gan~gatungculan sa yaman sa ilalim n~g pamamahala n~g
+Punong-cabayanan na siyang magaatas n~g pagcacagugulan at n~g m~ga
+Casanguning-cabayanan na mag hahalihalili sa catungculang umayon sa
+pagpapabayad.</p>
+
+<p>Ang dalauang icatlong bahagui ay dadalhin sa Caloobang tagoan
+(Tesoro Central), na paaalagaan sa Banco n~g Pilipinas na uuyanan
+n~g m~ga tan~ging pagcacaloob, at ang maguiguing catibayan n~g
+salaping ito ay ang malinis na puhunan n~g nasabing Banco at cun
+culang pa ay ang m~ga pag aari n~g m~ga calamitang nan~gan~gasiua
+dito.</p>
+
+<p>111.&mdash;Baua't Punong bayan ay tutulun~gan nang m~ga Pan~gulo
+sa paninin~gil bauat icatlong buan n~g m~ga ambagan, at ang
+masin~gil ay aalagaan n~g Kasanguning may pagaaring casiyang
+ipanagot, na siyang pipilma pagtangap sa m~ga tandaan n~g
+paninin~gil, hangan maisulong ang masin~gil sa Tagoan n~g
+cabayanan.</p>
+
+<p>112.&mdash;Ang Sanguniang-bayan ang gagaua sa taon-taon n~g
+Curuan n~g pagcacagugulan sa bayan pati n~g panucala n~g m~ga
+ambagang dapat ipal <a id="Page_59" name='Page_59'
+class='pagenum'>Pahina 59</a> agay sa caniyang nasasacupan cun may
+pagcucunan, at ipadadala yaon sa Sanguniang cabayanan na siyang
+magboboo sa m~ga Curuan sa bayan-bayan upang magcapisanpisan sa
+Curuan n~g boong cailan~gan n~g cabayanan.</p>
+
+<p>Itong Curuan n~g cabayanan pati n~g panucala n~g m~ga ambagan sa
+boong Kabayanan at bauat bayan ay ipadadala sa Kagauad sa Yaman,
+upang mapalagay sa Curuan at Panucala n~g calahatan at mapagsiyasat
+at mapagnoynoy n~g Kapisanan.</p>
+
+<p>Ang m~ga cailan~gan sa baua't bayan ay tatacpan n~g salapi sa
+cabayanan, caya't ipaguutos n~g Punong cabayanan n~g macapagpacuha
+sa Tagoan n~g halagang nasasabi sa Curuang napagtibay na ang bauat
+Punong-bayan na pipilma sa sulat-bayad (Carta &uacute; orden de
+pago) &oacute; recibo casama n~g Kasanguni sa Yaman.</p>
+
+<p>Ang m~ga cailan~gan n~g Kabayanan ay tatacpan n~g salapi ding
+it&oacute; at cun magculang ay pupunan sa iniuucol sa
+calahatan.</p>
+
+<p>113.&mdash;Ang m~ga olat (cuentas) ay magcacaroon n~g dalauang
+hanayan, is&aacute; sa pumasoc at is&aacute; sa lumabas, at
+dadalahin n~g m~ga Kagauad n~g Sanguniang bayan at may tungcol nito
+sa Pamunoang cabayanan: at sa taontaon ay ipadadala n~g m~ga Punong
+cabayanan sa Kagauad sa Yaman, upang mapag is&aacute; ang m~ga olat
+sa iba't ibang san~ga at maiharap sa Kapisanan.</p>
+
+<p>114.&mdash;Ang Pamunoan ay di macauutang sa loob &oacute; labas
+n~g Rep&uacute;blica cundi quilanlin n~g Kapisanang yao'y
+cailan~gan at pasiyahin tuloy ang cahalagahan at ang paraang
+gagauin upang mabayaran n~g unti-unti.</p>
+
+<p>115.&mdash;Ang m~ga Sanguniang bayan ang magtutungcol n~g m~ga
+Talaan n~g tauo at yaman &oacute; pagaari (Centro,
+Estad&iacute;stica y Catastro), tan~gi ang Talaan n~g hayop, lupa
+at bahay (Registro de la propiedad) at n~g m~ga <a id="Page_60"
+name='Page_60'  class='pagenum'>Pahina 60</a> paglilipatlipat
+n~g m~ga bagay na ito, upang tumibay.</p>
+
+<p>Dito sa m~ga huling gagauin ay macasisin~gil n~g camunting upa
+na siyang pagcucunan n~g magugol sa lahat n~g gagamitin at sa
+quinacailan~gang catulong at alagad sa Sanayang bayan, pati nang
+upa n~g Kagauad at n~g Comisario cun maaabot pa.</p>
+
+<p>116.&mdash;Ang m~ga Hocom na tagapamaguitan ang magdadal&aacute;
+n~g Talaang bayan (Registro civil) na siyang pagtatandaan n~g
+pan~gan~ganac, pagcacasal at pagcamatay, at sa m~ga capagalang ito
+ay macasisin~gil n~g camunting upa na pagcucunan nang gagamitin at
+ibabayad sa Kagauad at iba pang; catulong sa Hucuman (Juzgado).</p>
+
+<br />
+
+
+<h2>ICASIYAM NA CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa Lacas n~g Bayan
+(Fuerza militar.</i>)</h2>
+
+<p>117.&mdash;Sino mang mamamaya'y di macatatangui sa pananandata
+cun siya'y cailan~ganin ayon sa cautusan, n~guni't di mapipilit ang
+alin man hangan may magcusang pumasoc.</p>
+
+<p>Ang Kapisanan ang magpapasiya sa taon-taon n~g dami n~g lacas sa
+dagat at cati na dapat in~gatan sa cahusayan sa loob at capanatagan
+sa labas n~g Rep&uacute;blica.</p>
+
+<p>118.&mdash;Magtatay&oacute; n~g m~ga aral&aacute;n sa
+pananandata ayon sa m~ga houarang lalong mabuti na maquita sa iba't
+ibang lupa, na pagtuturuan n~g lahat nang paraan sa
+paquiquidigm&aacute; sa dagat at cati, at pipilitin na ang pangcat
+n~g m~ga caual ay matuto n~g m~ga bagay na nasasaclao n~g simulang
+aral (instrucci&oacute;n elemental).</p>
+
+<p>Ang sino mang maghan~gad mula sa pangcat n~g m~ga caual hangan
+sa baitang n~g Sargento ay pahihintulutan sa panahong payapa na
+macapasoc sa m~ga aralan sa pananandata, upang macaaquiat s <a
+id="Page_61" name='Page_61'  class='pagenum'>Pahina 61</a> a
+pangcat n~g m~ga Puno (clase de Jefes).</p>
+
+<p>Ang pagtaas ay manununton lamang sa catagalan &oacute; sa
+malaquing paglilincod na napaglinao at natunayan sa pamamag-itan
+n~g isang hatulan.</p>
+
+<p>119.&mdash;Ihahanay n~g Kapisanan sa pamamag-itan n~g nauucol na
+cautusan ang lahat na quinacailan~gan sa pagtatay&oacute;,
+paghuhusay at pamamahala na lalong mabuti n~g Hocbong dagat at
+Hocbong cati.</p>
+
+<p>120.&mdash;Sa bauat baya'y ang m~ga bagong-tauong sumapit sa
+dalauangpung taong singcad ay papasoc sa sandatahan n~g
+Rep&uacute;blica, bucod lamang ang man~ga nagaaral sa m~ga Colegio,
+Alulod nang carunun~gan (Universidad) &oacute; Bucal n~g
+carunun~gan (Universidad central), na natatay&oacute; sa ibang
+bayan at ang m~ga hindi macacaya na may tunay na cadahilanan.</p>
+
+<p>Sino ma'y ualang macatatangui sa pag gusad na it&oacute; at sa
+m~ga bagongtauo ring it&oacute; huhugutin ang macailan~gan sa m~ga
+alagang Hocbo (fuerza permanente) cun ualang mag cusa.</p>
+
+<p>Ang m~ga naturang bagongtauo'y magbubucod sa dalauang
+puct&oacute; na maghahaliling gumusad sa bauat anim na buan, cun
+ang bauat puct&oacute; ay di nagcuculang sa dalauang pu catauo;
+n~guni't cun magculang ay gugusad na lahat sa loob n~g isang
+taon.</p>
+
+<p>Sila'y pagpupunuan n~g Comisario n~g Pan~galagaan
+(Polic&iacute;a) at sila rin ang maguiguing lacas na taga pagalaga
+sa bayanbayan, upang maganap ang m~ga atas n~g Punong bayan at
+Hocom na tagapamaguitan na siyang malapit nilang Puno at n~g
+Punong-cabayanan na siyang lalong Puno.</p>
+
+<p>Ang Comisario n~g Pan~galagaan ay bubunutin sa m~ga nahiualay sa
+sandatahan mula sa baitang n~g Sargento na paitaas, cailan ma't di
+naquitaan n~g ipipintas na ugali; siya'y babayaran at quiquilanling
+<a id="Page_62" name='Page_62'  class='pagenum'>Pahina 62</a>
+parang isang Teniente n~g Hocbo at siyang magtatay&oacute; at
+magtuturo sa caniyang acay na lac&aacute;s na parang tunay na
+sandatahan sa Hocbo.</p>
+
+<p>Ang nan~gapapasoc sa sandatahan n~g Rep&uacute;blica ay di
+magbabayad n~g ano mang ambagan at pararamtan at pacacainin n~g
+Pamunoan sa bayan habang gumugusad n~g catungculan.</p>
+
+<p>121.&mdash;Sa calooban n~g Rep&uacute;blica at sa m~ga bayang
+malalaqui at daldalan n~g sarisaring tauo ay maglalagay n~g isang
+casamahan n~g m~ga Polisonte, at ang macapapasoc dito ay ang m~ga
+tauong may pinagaralan at quilalang may inin~gat na dan~gal at tuga
+ang pamumuhay, na mauauan~gis sa Comisario sa caupahan at
+catayuan.</p>
+
+<p>Ang m~ga nasabing Polisonte ang siyang man~gan~galaga sa bayan
+at tutulun~gan n~g lac&aacute;s na ibigay sa canila n~g Comisario
+sa paghuhusay, at malalagay para rin nitong Comisario sa ilalim n~g
+capangyarihan n~g isang Prepecto na babayaran at quiquilanling
+parang isang Capitan n~g Hocbo.</p>
+
+<p>122.&mdash;Pipilitin na sa Hocbong cati at Hocbong dagat at sa
+m~ga Pan~galagaan ay tingnan n~g m~ga Puno ang canilang nasasacop
+na parang tunay na anac, cay&aacute; susugpuin n~g ualang aua hindi
+lamang ang paglabag sa Puno cundi naman ang masamang pasunod sa
+m~ga sacop.</p>
+
+<p>123.&mdash;Sa panahon n~g digma ay papapagsandatahin ang m~ga
+lalaquing ualang asaua mula sa dalauangpu at isang taon hangan
+limangpu, at cun di pa magcasiya ito ay tatauaguin ang m~ga uala
+ring asaua mula sa labing ualo.</p>
+
+<br />
+<a id="Page_63" name='Page_63'  class='pagenum'>Pahina 63</a>
+
+<h2>ICASAMPU NG CASAYSAYAN.&mdash;<i>Tungcol sa pagtuturo sa
+bayan</i>.</h2>
+
+<p>124.&mdash;Ang pagtuturo sa bayan ay magcacaroon n~g tatlong
+pagtang: una simulang aral; icalaua mataas na aral; icatl&oacute;
+m~ga carunun~gan.</p>
+
+<p>Sa simulang aral ay ituturo ang pagbasa, pagsasalit&aacute; at
+pagsulat n~g mahusay nang uicang tagalog na siyang uicang bayan
+(idioma oficial), at camunting pagcaaninao n~g uicang
+ingl&eacute;s, pagbilang at n~g m~ga quinauuculan n~g sarisaring
+bagay na naquiquita sa ibabao n~g lupa (Ciencias exactas, fisicas y
+naturales), at pupunan n~g camunting pagcaquilala n~g catungculan
+n~g tauo at n~g namamayan.</p>
+
+<p>Sa mataas na aral ituturo ang dalauang sunduan (curso) n~g
+uicang ingl&eacute;s at dalaua ring sunduan n~g uicang
+franc&eacute;s na isasalit sa m~ga iba't ibang sunduan n~g m~ga
+sipi n~g nabanguit na carunun~gan at iba pang nauucol sa caugalian
+at pamamahala sa bayan (Ciencias morales y politicas), at n~g m~ga
+pasimul&aacute; n~g pag gau&acirc; n~g m~ga libro at pagsulat sa
+m~ga limbagan at n~g m~ga gauang carictan (principios de literatura
+y bellas artes).</p>
+
+<p>Sa m~ga carunun~gan ituturo ang malaqui at ganap na pagcaquilala
+n~g iba't ibang san~g&aacute; na nasasaclao n~g talas n~g isip at
+talas n~g camay. Sa carunun~gan n~g pilosopia at panunulat ay
+malalaquip ang pagtuturo n~g uicang latin at griego.</p>
+
+<p>125.&mdash;Sa bauat baya'y magcacaroon n~g isang aral&aacute;n
+n~g bayan, at dito'y nacapapasoc n~g ualang upa ang m~ga batang
+lalaqui at babayi na ibig macataroc n~g simulang aral, at ito'y
+pan~gan~gasiuaan n~g Sanguniang bayan na siya ring magpapalagay n~g
+m~ga Maestrong catulong sa baua't n&aacute;yon.</p>
+
+<p>Sa bauat cabayanan na may calaquihan ay pipiliting macapaglagay
+n~g isang Colegio na pagtuturuan n~g mataas na aral, at sa bauat
+bayang pinacamalaqui at mainam sa la <a id="Page_64" name='Page_64'
+ class='pagenum'>Pahina 64</a> hat ay magtatay&oacute; n~g
+isang Alulod n~g carunungan (Universidad).</p>
+
+<p>Sa calooban n~g Rep&uacute;blica ay maglalagay n~g bucal n~g
+carunungan (Universidad Central) at dito at sa malalaquing bayan ay
+maglalagay din naman n~g m~ga Sanay&aacute;n (Academias y
+Conservatorios) sa ibat ibang san~g&aacute; n~g carunun~gan, gauang
+carictan at t&aacute;las sa hanap-buhay; casiping naman dito ang
+m~ga bahay na itinatalaga sa pagcacaauang gau&aacute; sa m~ga
+duc-ha at may m~ga saquit.</p>
+
+<p>126.&mdash;Ang m~ga Propesor sa simulang aral ay cailan~gang mag
+taglay n~g catibayan n~g pagcabatsilier sa mataas na aral, at ang
+m~ga Propesor dito sa mataas ay magcacaroon naman n~g catibayang
+hauac n~g isang Licenciado &oacute; Doctor sa ano mang
+san~g&aacute; n~g carunun~gan. Ang m~ga Propesor sa m~ga
+carunun~gan ay cailan~gang maguing Doctor sa san~gang ituturo.</p>
+
+<p>127.&mdash;Casapol nitong pan~gan~galaga sa isip nang bayan ang
+pan~gan~galaga naman sa catauan, at dito'y sasanayin ang lacas n~g
+m~ga nagsisipagaral n~g unti-unti hangang matayang totoo at magamit
+sa pag aagao buhay (lucha por la existencia).</p>
+
+<p>128.&mdash;Ang Tanun~gan, at sa capaniualaan nito'y ang m~ga
+Sanguniang cabayanan, ang cad&oacute;roonan n~g mataas na
+pan~gan~gasiua sa pagtuturo sa bayan, at dahil dito'y pag-aaralan
+at ihahamong sa Capisanan ang lalong mabuting pagpapatay&oacute;
+n~g m~ga Aralan at ang paraang lalong mabisa upang macapag aral ang
+lalong sal&aacute;t, at bucod pa'y pan~gan~galagaan na magcaroon
+ang m~ga Propesor nang catamtamang upa sa pagca't ang caalama'y isa
+sa malalaquing panulong sa icadadaquila n~g bayan.</p>
+
+<p>129.&mdash;Ang m~ga Colegiong iban~gon n~g m~ga m&aacute;mamayan
+ay ibabagay sa m~ga sinabi dito.</p>
+
+<p>130.&mdash;Capag totoong nacalat na sa boong Capuluan ang uicang
+ingl&eacute;s ay siyang gagauing uicang-bayan.</p>
+
+<a id="Page_65" name='Page_65'  class='pagenum'>Pahina 65</a>
+<br />
+
+
+<h2>MAN~GA CAPUPUNAN.</h2>
+
+<p>Cailan ma't aminin n~g Capisanang Tagapagban~gon ang Panucalang
+ito ay siyang maguiguing maliuanag na sigao at mistulang anino n~g
+m~ga hinagap at pacay n~g Pagbaban~gon (Revoluci&oacute;n); caya't
+alin mang Tagapagban~gon na mag ib&aacute; n~g lacad at di tumulong
+sa paglalatag nit&oacute; mulang maagao ang tagumpay ay tutucuying
+mag lililo sa caniyang bayan.</p>
+
+<p>Habang umiiral ang Pagbaban~gon ay gagamitin it&oacute; n~g
+Pamunoang Tagapagban~gon na parang pang dagdag na cautusan; caya't
+it&oacute; ang ipupun&oacute; sa m~ga caculan~gan n~g m~ga umiiral
+na cautusan at gagauin ang boo niyang macacaya upang maihand&acirc;
+ang bayan, n~g pagsapit n~g tagumpay ay caracaracang mapairal at
+maipasunod ang boong maisasalio at papayagan n~g di ugaling
+cabagayan n~g digm&aacute;.</p>
+
+<p>Capagcatay&oacute; n~g unang Capisanan n~g Rep&uacute;blica ay
+mumulan ang pagcat-h&aacute; n~g tunay na cautusan sa
+pagtatay&oacute; (Ley constitucional), na huag <a id="Page_66"
+name='Page_66'  class='pagenum'>Pahina 66</a> sisinsay sa m~ga
+patuntun~gang natititic dito sa Panucala at sa m~ga Pagbabagong
+ihatol n~g caramihan sa bayan, pagca't ang cautusang yao'y siyang
+bugtong na catibayan sa pagpasoc sa cabilugan n~g m~ga bayang
+timaua.</p>
+
+<br />
+<hr style='width: 65%;' />
+<h2>INDICE</h2>
+
+<p><a href='#p1'>Sa bayang Pilipinas</a></p>
+
+<p><a href='#Page_13'>Ang tunay na sampung utos n~g Dios,13</a></p>
+
+<p><a href='#Page_17'>Unang casaysayan.&mdash;Tungcol sa m~ga taga
+Pilipinas,17</a></p>
+
+<p><a href='#Page_26'>Icalauang casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+Rep&uacute;blica n~g Pilipinas,26</a></p>
+
+<p><a href='#Page_27'>Icatlong casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+Capisanan (Congreso),27</a></p>
+
+<p><a href='#Page_39'>Icapat na casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+Tanun~gan (Senado),39</a></p>
+
+<p><a href='#Page_43'>Icalimang casaysayan.&mdash;Tungcol sa m~ga
+Sanguniang cabayanan at Sanguniang bayan,43</a></p>
+
+<p><a href='#Page_45'>Icaanim na casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+Presidente n~g Rep&uacute;blica at caniyang Pamunoan,45</a></p>
+
+<p><a href='#Page_52'>Icapitong casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+panihala n~g catouiran,52</a></p>
+
+<p><a href='#Page_57'>Icaualong casaysayan.&mdash;Tungcol sa m~ga
+ambagan,57</a></p>
+
+<p><a href='#Page_61'>Icasiyam na casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+lacas n~g bayan (Fuerza militar),61</a></p>
+
+<p><a href='#Page_63'>Icasampung casaysayan.&mdash;Tungcol sa
+pagtuturo sa bayan,63</a></p>
+
+<p><a href='#Page_65'>M~ga capupunan,65</a></p>
+
+
+
+
+
+
+
+<pre>
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Panukala sa Pagkakana nang Repúblika
+nang Pilipinas, by Apolinario Mabini
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK PANUKALA SA PAGKAKANA ***
+
+***** This file should be named 14982-h.htm or 14982-h.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        https://www.gutenberg.org/1/4/9/8/14982/
+
+Produced by Tamiko I. Camacho, Jerome Espinosa Baladad and PG
+Distributed Proofreaders. Produced from page scans provided by
+University of Michigan.
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+https://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at https://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit https://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including including checks, online payments and credit card
+donations.  To donate, please visit: https://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     https://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
+
+</pre>
+
+</body>
+</html>
+
diff --git a/14982-h/images/001.gif b/14982-h/images/001.gif
new file mode 100644
index 0000000..b69435c
--- /dev/null
+++ b/14982-h/images/001.gif
diff --git a/14982-h/images/002.gif b/14982-h/images/002.gif
new file mode 100644
index 0000000..bd0cc2e
--- /dev/null
+++ b/14982-h/images/002.gif
diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt
new file mode 100644
index 0000000..6312041
--- /dev/null
+++ b/LICENSE.txt
@@ -0,0 +1,11 @@
+This eBook, including all associated images, markup, improvements,
+metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be
+in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES.
+
+Procedures for determining public domain status are described in
+the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org.
+
+No investigation has been made concerning possible copyrights in
+jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize
+this eBook outside of the United States should confirm copyright
+status under the laws that apply to them.
diff --git a/README.md b/README.md
new file mode 100644
index 0000000..201490c
--- /dev/null
+++ b/README.md
@@ -0,0 +1,2 @@
+Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for
+eBook #14982 (https://www.gutenberg.org/ebooks/14982)