diff options
| author | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 04:46:11 -0700 |
|---|---|---|
| committer | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 04:46:11 -0700 |
| commit | 7aa3b745722793ee5bb217b101f74a57e5a74eeb (patch) | |
| tree | e1224dea55aec038e3a90ca97ecd08e590210ad6 | |
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 15178-0.txt | 3548 | ||||
| -rw-r--r-- | 15178-0.zip | bin | 0 -> 87790 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 15178-8.txt | 3548 | ||||
| -rw-r--r-- | 15178-8.zip | bin | 0 -> 85448 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 15178-h.zip | bin | 0 -> 89501 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 15178-h/15178-h.htm | 4067 | ||||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
9 files changed, 11179 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/15178-0.txt b/15178-0.txt new file mode 100644 index 0000000..cd6cab3 --- /dev/null +++ b/15178-0.txt @@ -0,0 +1,3548 @@ +The Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jón Ólafsson + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Alaska + +Author: Jón Ólafsson + +Release Date: February 26, 2005 [EBook #15178] + +Language: Icelandic + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + + + + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + + + + +ALASKA. + + * * * * * + +LÝSING + +A LANDI OG LANDS-KOSTUM, + +ÁSAMT SKÝRSLU INNAR ÍSLENZKU SENDINEFNDAR. + + * * * * * + +UM + +STOFNUN ÍSLENZKRAR NÝLENDU. + + * * * * * + +EFTIR + +JÓN ÓLAFSSON, + +FORMANN ALASKA-FARARINNAR 1874, M.M. + + * * * * * + +WASHINGTON, D.C. + +1875. + + * * * * * + +TIL LANDA MINNA. + +Langan formála fyrir lítilli bók skal ég ekki rita. + +Það, sem ég vildi sérlega taka fram hér, er það: að það er EKKI tilgangr +minn með riti þessu, að hvetja fólk til útflutninga af Íslandi alment, eins +og hver og einn getr séð, er les síðari hlut kvers þessa; heldr AÐ EINS: að +benda þeim, ER Á ANNAÐ BORÐ ÆTLA að flytja vestr, á þann stað, er ég ætla +ÞEIM SJÁLFUM og ÞJÓÐERNI voru bezt hentan. Hins vegar hefi ég álitið það +skylt að verja réttmæti útflutninga.--Það er, ef til vill, eins hentugt +fyrir lesandann, að lesa FYRST síðari hlut kversins: "Um stofnun ísl. +nýlendu." + +Höfuðrit það, er ég hefi við stuðzt, er: "ALASKA, and its resources. By Wm. +H. Dall, Director of the Scientific Corps of the late W.U. Telegraph +Expedition. Boston. 1870." (xii + 628 bls. stórt 8º með myndum og korti.) +Auk þessa hefi ég yfir farið og lesið í vetr yfir 100 bœklinga, rit og blöð +um Alaska eða að því lútandi meira og minna. + +Ég kann öllum þakkir, er hafa stutt mig í samningi bœklingsins, um fram alt +mínum ógleymanlega vini Marston Niles, Esq., lögfrœðingi í New York, fyrrum +foringja í sjóhernum; þar næst inum ágæta vísinda-manni og frœga Alaska- +fara W.H. Dall, og eins yfirstjóra strandmælinga-skrifstofunnar, og öllum +öðrum, er mér hafa lið og aðstoð sýnt,--að ég ekki nefni hér sérstaklega, +hve þakklátan ég finn mig við Forseta Banda-ríkjanna og sjóliðs-ráðherrann +og ráðherra inna innlendu mála. + +Ef nokkuð gott leiðir af bók þessari, þá er það mest öðrum að þakka, en +mér, og hefi ég þó lagt í sölurnar fyrir mál þetta það lítið, er mér var +unnt. En guð veit ég hefi gjört það í góðum tilgangi, og að ég tel mér þá +fullu launað, ef árangrinn mætti svo blessast löndum mínum sem ég ann þeim +bezt. + +Ritað í febrúar-mán. 1875, + +_Washington, D.C._ + +JÓN ÓLAFSSON. + + * * * * * + +TIL MINNIS. + +1 fet enskt = 135.115 Parísarlínur. + +1 fet danskt = 139.13 Parísarlínur. + +1 míla ensk = 5280 ensk (= 5127 dönsk) fet. + +1 míla dönsk = 4-1164/1709 enskar mílur. + +1 jarðmíla = 1 dönsk míla = 1/15 mælistigs (af miðbaugi). + +1 "knútr" (_knot_) = 1 míla, 885 fet, 6 þuml. enskir. ["Knútr" = sjómíla +ensk.] + +30 knútar (hér um) = 34.75 mílur enskar. + +1 samfella (_league_) = 3 knútar. + +1 □ jarðmíla = 21.16 □ mílur enskar. + +→ Lesarinn ætti jafnan að hafa í hug, að HÉRUMBIL er: + +1 míla dönsk = 4-2/3 enskar mílur. + +6 knútar = 7 enskar mílur. + +1 samfella = 3 knútar. + +1 □ míla dönsk = 20 □ mílur enskar (liðugar). + +1 dollar ($1.00) er 100 cent. þá er punktr sker tvo stafi aftan af tölunni, +táknar það dollara fyrir framan, en cent fyrir aftan punktinn; t.d.: +$175.50 þýðir 175 doll. og 50 cent; $10.00 þýðir tíu dollara og engin cent. +$1.00 í gulli gengr oftast um 3 krónur, 67 aura (þ.e.: 11 mörk); en pappírs +dollar um 3 krón. 33 aura (þ.e.: 10 mörk) í dönskum peningum. + +→ Grœnuvíkr-baugr liggr 18° 9' 23" austar, en Ferró-baugr. (Grœnavík = +_Greenwich_.) + + * * * * * + +EFNI. + +ALASKA. bls. +I. KAFLI: LANDLÝSING [1. Takmörk.--2. Höf.--3. Firðir og flóar.-- 1.--8. +4. Eyjar og eyja-klasar.--5. Strendr og hafnir.--6. Fljót og ár.- +-7. Hafstraumar.--8. Fjallgarðar.--9. Stœrð Alaska.] +II. KAFLI: UM SÖGU LANDSINS 8.--9. +III. KAFLI: INNLENDAR ÞJÓÐIR 9.--10. +IV. KAFLI: LOFTSLAG OG GRÓÐR [Inngangr.--1. Yukon-fylki.--2. 10.--21. +Aleuta-fylki.--3. Sitka-fylki.--Ályktar orð.] +V. KAFLI: STEINA OG MÁLMA TEGUNDIR [Um jarðar-frœði.--Steinar og 22.--24. +málmar o.s.frv.] +VI. KAFLI: FISKIVEIÐAR 25.--26. +VII. KAFLI: LOÐSKINN, DÝRAVEIÐAR O. FL. [Inngangs-orð.--1. Sæ-otr 26.--27. +og þelselr.--2. Land-dýr.--3. Fleira bjargræði.] +VIII. KAFLI: SKÝRSLA INNAR ÍSLENZKU SENDINEFNDAR [Cooks-flói.-- 28.--33. +Kadíak.--Niðrlag.] + + * * * * * + +UM STOFNUN ÍSLENZKRAR NÝLENDU. +I. SIÐFERÐISLEGT RÉTTMÆTI VESTRFARA [Frá sérstaklegu (íslenzku) 37.--42. +sjónarmiði.--Frá almennu sjónarmiði.] +II. NAUÐSYN ÍSLENZKRAR NÝLENDU [Tvens konar vestrfarar.--Ytri og 42.--43. +innri (andleg) nauðsyn nýlendu.--Þjóðernisást.] +III. LANDVAL [Kröfur, er gjöra verðr til nýlendu-stœðis.-- 44.--46. +Heimfærsla þeirra.] +IV. NIÐRLAG [_Praeteritum_: Hvað gjörzt hefir í máli þeu.-- 46.--48. +_Praesens_: Annmarkar á Alaska.--_Futurum_: Hvað verða má.] + + * * * * * + +ALASKA. + + * * * * * + +I. KAFLI. + +LANDLÝSING. + +1. _Takmörk._ + +Alaska nefnist vestasti og nyrzti hluti meginlands Norðr-Ameríku; er það +skagi allmikill og gengr til vestrs frá landareign Breta.--Banda-ríkin eiga +nú landið.--Norðan að Alaska liggr Íshafið nyrðra, en að vestan liggr +Bærings-sund (Bering Strait) og Bærings-haf (Bering Sea), en að sunnan +Norðrhafið Kyrra (North Pacific Ocean); að austan er Alaska áfast við +meginlandið og taka þar að eignir Breta. Landið er þannig girt sævi á þrjá +vegu. + +Þar sem mœtist Alaska og eignir Breta, eru in nákvæmari takmörk þannig: +Alaska nær svo langt suðr að austan, sem nemr til syðsta tanga eyjar +þeirrar, er nefnist Vala-prinz-ey (Prince of Wales Island), en það er á 54° +40' norðrbreiddar og nær 132° vestrlengdar (frá Grœnuvík); felli svo beina +línu til austrs í mynni fjarðar þess, er Portlands-fjörðr (Portland +Channel) nefnist, en svo norðr á við þaðan inn eftir miðjum firði miðmunda +milli beggja landa, á fram til 56° norðrbreiddar; en þaðan skal línu draga +til norðrs og vestrs samfara ströndinni (_parallel_ með ströndinni fram), +svo að hvergi sé skemra né lengra en 10 samfellur (30 sjómílur) til sjávar, +og mælt frá fjarða-botnum; skal þessari línu þannig fram halda unz hún kemr +á Elías-tind (Mount St. Elias); skér hún þar 141. mælistigslínu +vestrlengdar (frá Gr.) og skal hún þaðan af falla saman við þessa +mælistigslínu í hánorðr alt í Íshaf út--og er þetta takmarkalína Alaska- +lands og Bretlands-eigna. + +Takmörkin í hafi að vestanverðu milli Asíu og Alaska eru þannig: Stinga +skal mælipunkt í Bærings-sundi á 65° 30' norðrbreiddar og 169° vestrlengdar +(frá Gr.) og verðr það miðvega milli Ratmanoff-eyjar og Krúsenstern-eyjar, +láti svo línu fylgja hádegisbaug til norðrs í Íshaf út; dragi svo beina +línu í suðr og vestr frá þeim inum sama punkti, þá er falli miðvega milli +Lafranz-eyjar (St. Lawrence Island) og suðr-höfða Chukotski-skaga í +Síberíu, og sker hún þar 172° vestrlengdar (fr. Gr.); en frá þeim punkti, +þar sem in síðast nefnda lína sker 172°, skal enn hefja nýja línu og stefna +meira í vestr en suðr, svo að hún falli miðvega milli eyjanna Attou og +Kopar-eyjar (Copper Island) unz hún sker 193. mælistigalínu vestrlengdar +(fr. Gr.), og mynda þá línur þær, er svo eru dregnar, sem nú hefir fyrir +sagt verið, endimörk heimsálfanna á þessu svæði, svo að Asía á land alt +fyrir vestan, en Alaska fyrir austan. + +2. _Höf._ + +Af þeim höfum, er að Alaska liggja, er miklu stœrst haf það, er kallað er +Norðrhafið Kyrra (North Pacific Ocean), en það er norðrhlutr úthafs þess +ins mikla, er liggr milli Austrálfu og Vestrheims, og nefnist það einu +nafni Kyrra-Hafið (Pacific Ocean; The Pacific). + +Sá hlutr hafs þessa, er liggr fyrir norðan 56° n. br. milli Kadíak-eyjanna +að vestan og Alexanders-eyja að austan, nefnist Alaska-flói (Gulf of +Alaska).--Fyrir vestan Kadíak-eyjar er talið að Norðrhafið Kyrra nái að +Alíaska-skaga og að eyja-kraga þeim inum mikla, er gengr í boga frá suðrtá +Alíaska-skaga alt vestr undir Asíu-strendr og nefnist einu nafni Aleuta- +eyjar. + +Bærings-haf (Bering Sea) liggr milli Alaska og Asíu fyrir norðan Aleuta- +eyjar. + +Þaðan má sigla gegn um Bærings-sund (Bering Strait) norðr í Íshafið nyrðra +(Arctic Ocean). + +3. _Firðir og flóar._ + +Alaska er alt mjög vogskorið; segir nokkuð gjörr frá því hér á eftir, er +lýst er ströndunum. Hér skal að eins nefna ina stœrstu flóa. + +Þar sem saman kemr landsuðrhorn Alaska og Bretlands-eignir gengr Portlands- +fjörðr (Portland Channel) inn í landið til landnorðrs; eiga Bretar land +fyrir austan og sunnan, en Alaska fyrir vestan. Þessi fjörðr gengr inn úr +Norðrhafinu Kyrra. + +Norðr af Kadíak-eyjum gengr skagi mikill í sjó suðr og heitir Kenai-skagi. +Fyrir austan hann er breiðr flói, og nefnist Chugāch-flói (Ch. Gulf)[1] en +öðru nafni Vilhjálms-flói (Prince William Sound), og er það hentara nafn. +Cooks-flói (Cooks Inlet) gengr í landnorðr fyrir vestan Kenai-skaga. Það er +geysi-mikill flói: 180 knúta langr eða 200 knúta, ef með er talinn fjöðr +sá, er gengr austr úr botni hans; mynnið er 50 knúta breitt; en breiðastr +er hann þar, sem Chugāchik-fjörðr gengr austr úr honum, en Kamishak-vík +vestr; það er skamt fyrir innan mynnið; þar verðr hann 150 knúta breiðr. +Þessir flóar ganga inn úr Alaska-flóa. + +Fyrir vestan Alíaska-skaga gengr inn úr Bærings-hafi mikill flói og stór, +og heitir Bristol-flói (B. Bay). Þar fyrir norðan gengr Kouloulak-vík (K. +Bay); þar fyrir norðan Kuskoquim-fjörðr (K. Bay); út í hann fellr +Kuskoquim-fljót. Austr af Lafranz-ey gengr stórmikill flói inn í landið og +kallast Nortons-grunn (Norton Sound); norðr og austr úr því gengr annar +flói minni og heitir Nortons-flói (N. Bay). Þessir eru stœrstir flóar, er +skerast inn í landið úr Bærings-hafi. + +Úr Íshafinu skerst inn í útnorðrhorn landsins flói sá, er Kotzebue-grunn +(K. Sound) nefnist. Suðr úr því gengr Góðrarvonar-flói (Good Hope Bay) og +nokkrir smærri firðir. + +[Um firði og flóa sbr. "5. Strendr og hafnir" hér á eftir.] + +4. _Eyjar og eyja-klasar._ + +Út af Portlandsfirði liggr allstór eyja sunnan við fjarðar-mynnið; heitir +sú Karlottu-ey og eiga hana Bretar; þá ey eiga þeir nyrzta við Kyrra-Hafs- +strendr. Norðr af henni liggr Valaprinz-ey (Prince of Wales Island); milli +þeirra er sund það, er Dixons-sund heitir. Þar norðr af liggr klasi mikill +eyja, og heita Alexanders-eyjar einu nafni; til þeirra telst Valaprinz-ey. +Auk hennar má af þeim nefna Baranoff-ey og Chichagoff-ey; fyrir norðan +Chichagoff-ey, milli hennar og meginlands, gengr Cross-sund. + +Austr af Alíaska-skaga milli 151° og 158° vestrlengdar (fr. Gr.) er +eyja-klasi, og heita Kadíak-eyjar (Kadiak Archipelago) eftir stœrstu +eyjunni, Kadíak. Um þá ey mun síðar gjörr talað í bœklingi þessum, því +þessar eyjar verða að nokkru leyti höfuðinntakið í miklum hlut hans. Milli +Kadíak og Alíaska-skaga gengr Shelikoff-sund. Norðr af Kadíak liggr +Afognak; hún er nokkru minni.--Eyjaklasi nokkur minni liggr í suðr og vestr +frá Kadíak-eyjum, en austr af suðrtá Alíaska-skaga, og heita Shumagin- +eyjar. Þar er fiskafli beztr í heimi. + +Fram af Alíaska-skaga liggr Unimak-ey, og Ófœru-sund (Fals Pass) milli +hennar og meginlands, og eyja-klasi þar vestr og suðr af, suðr að +Amukhta-sundi (172° vestrl. fr. Gr.), og eru kallaðar Fox-eyjar; eru meðal +þeirra Unalaska og Umnak-ey. Eldfjöll eru á sumum af eyjum þessum. Gegn um +sundið fyrir sunnan Unimak-ey er bezt leið fyrir skip að sigla inn í +Bærings-haf.--Vestr frá Amukhta-sundi og vestr að 180° vestrlengdar eru +eyjar þær, er nefnast Andreanoffski-eyjar; þær eru um 30 talsins.--Frá 180° +til 185° vestrl. er enn eyja-klasi, og heita þær eyjar Rottu-eyjar eðr +Völsku-eyjar (Kreési); þeirra er stœrst Rotta eðr Rottu-ey (Kreésa).--Fyrir +vestan 185° og vestr fyrir 187° vestrl. liggja eyjar þær, er Blijnie-eða +Blizhni-eyjar heita. + +Þessir 4 eyja-flokkar: Fox-eyjar, Andreanoffski-eyjar, Rottu-eyjar og +Blizhni-eyjar, nefnast allar saman einu nafni Aleuta-eyjar. + +Fyrir vestan Aleuta-eyjar, í norðr og vestr frá Blizhni-eyjum, eru +Formanns-eyjar (Kommandórski Islands). Þær liggja nær 193° vestrl. og á 55° +norðrbreiddar. Þeirra austust er Kopar-ey (Copper Island); en Attou er +vestust af Blizhni-eyjum; falla takmörk Alaska og Asíu miðvega milli eyja +þessara, svo að Kopar-ey og inar aðrar Formanns-eyjar teljast með +Asíu.--Formanns-eyjar og Aleuta-eyjar og Shumagin-eyjar, það er: alt +eyja-beltið frá 158° til 195° (vestrl. fr. Gr.) kallaði Forster ferðalangr +(1786) einu nafni Katrínar-eyjar (Catherina Archipelago) eftir Katríni +annari Rússa-drotning. Eru þær stundum svo nefndar á eldri bókum. + +Í Bærings-hafi verða fyrst fyrir Pribyloff-eyjar; þær eru fjórar; tvær inar +stœrri heita Páls-ey (St. Paul Island) og Girgis-ey (St. George Island). +Þar er þelselr mikill[2].--Norðr af Pribyloff-eyjum eru Maþeifs-eyjar, og +eru þrjár, en Maþeifs-ey (St. Mathew's Island) stœrst. Allar eru þær +fjöllóttar og óbygðar hrjóstugar og óbjörgulegar. Nokkrir Rússar voru þar +eftir skildir 1816, til að safna selskinnum um vetrinn; fórust þeir úr +harðrétti. Hinseginn segja þó hvalveiða-menn, og leggja trúnað á, að +Maþeifs-ey sé full af hvítabjörnum. Fyrir því kalla sjómenn hana Bjarney +(Bear Island). Eigi rekr hafís að mörkum suðr fyrir Maþeifs-eyjar, og +aldrei svo mikið, að nokkurn tálma gjöri siglingum, enda eigi um hávetr.-- +Væri lína dregin frá Thaddeus-höfða (á Kamchatka-ströndum) til Maþeifs- +eyja, og þaðan austr og suðr í tangann norðan við Bristol-flóa, þá markar +sú lína fyrir því sviði, er hafís rekr lengst í suðr.--Austr frá Maþeifs- +eyjum er Núnivak-ey; gengr Etolin-sund milli hennar og megin lands. Núnivak +er allstór eyja, en eigi er hún könnuð enn.--Í norðr frá henni er +Lafranz-ey (St. Lawrence Island) og er vestr af Nortons-grunni.--Í +Bærings-sund miðju liggja eyjar þær tvær, er Diomedes eru kallaðar. +Takmarka-lína Asíu og Alaska liggr miðvega milli þeirra. Heitir sú eyjan, +er Asíu heyrir og Rússar eiga, Ratmānoff eðr Imāklit, en hin, er Alaska +heyrir, heitir Krúsenstern eðr Ingāliuk. + +5. _Strendr og hafnir._ + +Alaska er land mjög vogskorið og eyjum þakið hafið með ströndum fram +umhverfis landið. Hér er ekki rúm til að rita neitt það, er lýsing megi +heita, hve stutt sem vera skyldi, á ströndum landsins, höfnum og sundum; +heldr verðr hér að drepa að eins á fátt eina á svæðinu umhverfis Alaska- +flóa, einkum á það, er þýðing getr haft að þekkja fyrir þá, er vilja gjöra +sér hugmynd um Kadíak-eyjar sem nýlendu-stað; en allr Alaska-flói liggr +bezt við siglingum og samgöngum frá Kadíak á sjó. + +Það eru eitthvað 1100 eyjar í klasa þeim, er ber nafnið Alexanders-eyjar. +Nokkrar hafnir eru á landinu upp af Alexanders-eyjum og eru þar Bandaríkja- +vígi (Forts; United States military posts). Sund eru óteljandi milli +eyjanna og flest skipgeng, svo að aðalsamgönguvegr af náttúrunnar hendi er +þar sjórinn; kvað mega koma við hvar sem vill á ströndum eyjanna og +landsins og fara frá einum stað til annars innan um þær allar án þess að +stíga fœti á land. Syðsta og austasta höfn í Alaska er á 54° 46' n. br. og +130° 35' v.l. fr. Gr.; heitir hún Tayakhōnsiti Harbour; þar er þorp eitt og +búa þar Tongas-Indíánar; þar er og Bandaríkja-vígi, er Tongas heitir +(United States military post of Fort Tōngas); það var reist 1867.--Þá er +skógr var höggvinn til að fá timbr til virkis-gjörðarinnar, voru þar feld +gul Sedrus-viðar-tré (yellow cedar), átta feta að þvermáli. Eyjar þessar +eru fjöllóttar og hálendar, og hlíðarnar þaktar inum ágætasta viði, þeim er +beztan getr, frá sjávar-máli og upp eftir alt að 1500 fetum yfir sjávar- +mál.--Á 55° 27' n. br. og 132° 01' er sögð höfn góð og innsigling auðveld. +Þar eru gnœgtir of inum bezta viði.--Norðan og vestan til á Wrangel-ey er +höfn sú, er nefnist Etolin Harbour á 56° 31' 30"; þar er Banda-ríkja vígi +og heitir Fort Wrangel; þar eru kola-námar og gnœgð timbrs.--Á Baranoff-ey +er þorp það, er Sitka heitir. Þar var landstjóri Rússa meðan þeir áttu +landið. Þar eru hafnir góðar, önnur vestanvert, en hin austanvert á eynni, +báðar góðar, en in eystri þó betri. Sitka stendr undir fjalli því, er +Vostōvia heitir; það er 3216 feta hátt og er á 57° 03' 23" n.-br. og 135° +12' 57" v.-l. fr. Gr. 1867 voru þar 968 íbúar í bœnum, og voru 349 þeirra +Rússar, en hinir Indíánar og kynblendingar eðr Kreólar; svo nefnast afkvœmi +þau, er Rússar gátu við innlendum konum í Alaska. Þar var þá stjörnu-hús, +kyrkja og spítali. Hús eru flest öll bjálka-hús (log-houses) og steind +daufgulum lit. Kyrkjuturninn er steindr grœnum farfa og svo á lit sem +steinn sá, er emeraldus heitir, (það er fémætr steinn). Svo segir Dall +Alaska-fari, að þá er hlíðarnar þaktar myrkgrœnum skógi og grösugar eru í +framsýni, en bœrinn í násýni, að sjá úr vestrhöfninni, þá sé þar fagrt yfir +að líta og svo einkennilegt, að hvergi muni neitt sviplíkt geta annars +staðar í Ameríku.--Sögunarmylla var í nánd við bœinn og gekk með eimkrafti. +Baranoff-ey má heita ókönnuð enn að mestu; er jarðvegr svo mýrlendr og +skógar svo þykkir, að torveldlegt þykir og eigi háskalaust að kanna eyna. +1867 var um 1000 manns á eynni, þriðjungr Rússar, en hitt kreólar og +Indíánar. Mjög er vætusamt á öllum eyjum þessum; en þá er sól sér og +góðviðris-dagar eru, kvað land vera ið fegrsta á að líta og alþakið þéttum +skógi milli fjalls og fjöru; er útsýni og landslag víða ið yndislegasta.[3] + +Hafströndin vestr frá Cross-sundi og vestr að Vilhjálms-grunni (eðr +Chugāch-flóa) er sæbrött og öll viði vaxin, vogskorin mjög, smáfirðir og +fjöllótt að, en samstaðar langir firðir, mjóir og þröngir. Eigi er þorskr í +þeim öllum, en nóg heilagfiski (fliðrur 10 fjórðunga og yfir það) og als +konar tegundir af laxi og silungi, svo öll vötn eru af þeim krök og kvik. +Fjöllin eru 5 til 6 þúsund feta há og alþakin þéttum skógi; en skógarnir +eru fullir af als konar berjum. Þar eru fjölmargir birnir, refir, íkorn, +merðir og margt annara dýra. + +Vilhjálms-grunn er áðr nefnt; það skerst inn fyrir vestan 146° v.-l. fr. +Gr. og nær botninn vestr að 149°. Milli þess að austan og Cooks-flóa að +vestan liggr nes eitt breitt og mikið og fjöllótt, og heitir Kenai-skagi. +Vilhjálms-grunn er þakið eyjum stórum og smám, en firðir skerast úr því í +landið inn á alla vegu. Merkastar eyjanna eru: Montagu, Hinchinbrook, +Knight og Hawkin. Eyjarnar í Vilhjálms-grunni og strendrnar umhverfis það +eru þaktar ágætum skógi. Rússar höfðu þar skipgjörðar-stœði, þá er þeir +áttu landið, og gjörðu þar mikinn fjölda skipa. Veðrátta er þar óblíðari á +vetrum og kaldari, en á ströndunum suðr og austr af. Þó er ávalt allr snjór +upp tekinn í júní. Fiskr kvað þar nœgr og timbr ið ágætasta; ber vaxa þar +margvísleg og korntegund þarlend, Elymus (melr?), og gnœgð bauna vex þar af +sjálfu sér vilt.--Innuit-ar eru þar víða; það fólk er sama ætternis sem +Grœnlendingar, og segir gjörr frá því síðar. + +Kenai-skagi er vogskorinn mjög á allar síður. Sumstaðar eru þar hafnir +góðar. Fjöll eru há á skaganum og sumstaðar jökull efst; en þar fyrir +neðan, niðr fjalshlíðarnar og undirlendið slétta fyrir neðan, er alt þakið +þéttum skógum og stórum, og er viðr þar góðr. Eyjar eru nokkrar með +ströndum fram. Syðsti höfði skagans og vestasti heitir Elizabetar-höfði; +gagnvart honum að vestan er Douglas-höfði. Í mynni flóans milli höfðanna +eru eyjar þær, er Bersvæðis-eyjar (Barren Islands) heita, klettóttar og +gróðrlausar; má inn sigla beggja vegna eyjanna. Austanmegin skerst inn úr +Cooks-flóa Port Chatham rétt fyrir norðan Elizabetar-höfða; þar upp af er +bygð sú, er Alexāndrowsk heitir; norðar skerst inn Grahams-fjörðr (Port +Graham) eðr öðru nafni Engla-höfn (English Harbor); þar fyrir norðan er +Chugāchik Bay; þar er höfn góð undir Kolhöfða (Coal Point). Þar er gnœgð +steinkola; þau eru með inum beztu að gœðum og lagið 7 feta þykt. Kola-lag +þetta hygg ég að liggi í jörðinni með allri austrströnd Cooks-flóa. Það +kemr fram aftr við Akkerishöfða (Anchor Point), og enn aftr fyrir norðan +hann. Ég sá hvervetna kol í jörð í bökkunum norðr af Nikulásar-vígi, er ég +skoðaði og tók sýnishorn af. Lagið var þunt þar, en ég hefi ástœðu til að +ætla að það verði þykkvara, er fjær dregr; en við höfðum engin föng né tíma +til að kanna það. Undan Nikulásar-vígi er höfn og kölluð St. Chrysostom +Harbour, en það þýðir Gullmunns-höfn; þar lág skip vort, er vér dvöldum að +Nikulásar-vígi. Höfnin er rétt undan mynni Kaknu-fljóts, og er gullsandr í +fljótinu; er því réttnefni þó höfnin sé kölluð Gullmynnis-höfn. Þessa megin +Cooks-flóa er graslendi mikið, einkum er upp undir fjöllin dregr, en skógar +ágætir á undirlendinu. Víðast er útfiri mikið við strendr.--Að vestan er +undirlendi minna, en land gott; þar eru færri hafnir. + +þá er Cooks-flóa sleppir, er suð-austr-ströndin á Alíaska-skaga hlykkjótt, +óslétt, sumstaðar hálf-hrjóstrug, en víðast, einkum syðst, frjólend, vaxin +grasi og viltum korntegundum, mestan part skóglaus, nema smákjarr, skorin +óteljnadi fjörðum, víkum, vogum og þrongum sundum, meiri og minni. Víða er +hún klettótt, einkum nyrzt Helzti fjörðr, er ég hirði hér að greina frá, er +Katmai-fjörðr í beint vestr að kalla frá norðrhöfða Kadíak-eyjar. Á vatni +einu skamt þar frá finst steinolía, og flýtr hún sem þykk brá á vatninu. +Sýnishorn af henni var fœrt efnafrœðingunum við SMITHSONIAN INSTITUTION og +rannsökuðu þeir hana. Hafi sýnishornið verið trútt, þá er olía þessi betri +en öll sú olía, er finst í austr-ríkjunum, með því hún logar fult eins vel, +er eins drjúg, en hefir þann eiginleik, að hún er eigi hraðkveyk +(_explosiv_); en þann eiginleik fær in venjulega steinolía fyrst við +hreinsun af mannavöldum. + +Milli Kadíak-eyja og meginlands liggr Shélikoff-sund. Svo er að sjá, sem +eyjar þessar sé að jarðmyndun til framhald fjall-beltis þess, er myndar +Kenai-skaga, enda þótt breitt hafsund liggi þar á milli. Klettarnir eru +líkir, og lögunin, jarðmyndunin og stefnan yfir höfuð sú sama. Hvervetna +þar, sem heldr er í skjóli fyrir veðrum, eru eyjarnar vaxnar miklum, fríðum +og ágætum skógi. Og á þessum eyjum og ströndum Cooks-fjarðar er mikið af +inu bezta yrkingarlandi; haglendi er ei unt betra að kjósa, en það er hér +getr. Á dögum Rússa var bygð hér eigi all-lítil og var í rauninni á +Kadíak-ey aðalaðsetr allrar Alaska-verzlunarinnar. Höfuð-þorp eyjarinnar er +nefnt St. Paul eðr Páls-borg, en stundum _City of Kadíak_ þ.e. Kadíaks- +borg. Páls-borg er að flestöllu merkari miklu, en Sitka, eða var það að +minsta kosti meðan Rússar áttu landið; enda liggr Kadíak betr en nokkur +annar staðr við verzlun og hefir flesta hluti til þess að verða höfuðból +als lífs í Alaska, er stundir líða, þótt nú sé þar fátt um að vera. það +voru eingöngu pólitiskar ástœður, er leiddu Rússa til að hafa höfuðbœinn +sem syðst og einkum sem austast og setja hann því í Sitka. Viðey (Woody +Island) liggr rétt við bœinn á Kadíak. Þar er ísgeymslu-hús og +sögunarmylla. Norðr af Kadíak liggr Afognak, stór eyja og að öllu lík +Kadíak, nema að sínu leyti enn fjöllóttari, og skógr er þar stœrri. Austr +af Afognak er Marmot-ey. Milli Afognak og Kadíak er Skógey (Spruce Island); +þar er viðr meiri og betri en á nokkurri annari af Kadíak-eyjum. Margar +eyjar stórar og smár liggja kring um Kadíak á alla vega; nefni ég meðal +annara Þrenningar-eyjar (Trinity Islands) fyrir sunnan suðrtána. Ukamok- +eðr Chirikoff-ey telst og með Kadíak-eyjum; hún liggr til suðrs og lítið +eitt til vestrs frá Þrenningar-eyjum. Á Ukamok hafði rússneska kompaníið +sölubúðir; þangað flutti það á eyjuna dýr það, er á ensku nefnist _marmot_, +en á lærðra manna máli SPERMOPHILUS PARRYI (Danir kalla það "murmeldyr"); +það er eins og bjórinn [bifrinn] af flokki þeim, er SCIURIDAE nefnast af +kyni gnagdýra (RODENTIA). Mætti kalla það bjórbróðr (eða fjallrottu). Skinn +þess er ágætt og er fémætt. Þetta dýr fjölgaði svo ótt á eyjunni, að það +varð atvinna fyrir fjölda fólks að verka skinn þeirra. + +Sémidi-eyjar liggja í suðr og vestr frá Kadíak, en í norðr og vestr frá +Ukamok.--Meðal Shumagin-eyja eru tvær eyjar bygðar, Pópoff og Únga. Á Unga +eru tvær góðar hafnir; heitir in nyrðri Kola-höfn (Coal Harbour); þar er in +mesta ofrgnœgð af þorski. Þar er almennr samkomustað fiskimanna. Sunnan á +eyjunni er Delaroff fjörðr; þar er bygð. Nálega vestr beint frá Únga er á +landi í Alíaska bygð sú, er heitir Belkōfski eðr Íkornssveit (Squirrel +Settlement). Það er enginn staðr hér til að lýsa þeim aragrúa eyja smárra +og stórra, kletta og skerja, er þekr hafið við strendr Alíaska-skaga.-- +Vestr af syðsta odda skagans liggr Únimak-ey. Milli hennar og meginlands +liggr Rif-sund (False Pass); frakkneskir siglingamenn höfðu lengi sagt það +skipgengt, en það reyndist lygi, og eru tómir boðar og rif. + +Það eru fyrr nefndir inir helztu flokkar af Aleuta-eyjum. Bygð er þar helzt +á eyjunum Unalāshka, Akhūn, Tigālda, Úmnak, Amlia, Atka, Adākh og +Attū.--Helztar hafnir eru á Unalashka: Iliuliuk eðr Formanns-höfn +(Captain's Harbour), Bjórfjöðr (Beaver Bay) og Mākushin-fjörðr. + +Í Formanns-höfn (á Unalashka) er þriðja bygð merkust í Alaska og stœrst, +næst Páls-borg (á Kadíak-ey) og Sitka. Síðan Banda-ríkin keyptu landið +hefir kviknað þar verzlun töluverð; leggja skip þar tíðum að, til að skipta +vöru, fá vatn, við og nýja ávexti og kálmeti. + +Á Attū er höfn, er heitir Chichagoff Harbour. Sé sögum að trúa, þá er þar +leyni-verzlun eigi all-lítil (_smuggling_). Safalaskinn frá Síberíu og +ópíum frá Kína eru hátt tollaðar vörur, er þær eru fluttar inn í Banda-ríki +frá útlöndum, en ótollaðar eftir að þær eru komnar inn í landar-eign +Banda-ríkja. Því eru safala-skinn og ópíum flutt á laun til Chichagoff +Harbour, en seldar þaðan aftr með stórum hagnaði til ýmsra staða í +Banda-ríkjum. + +Þess er áðr getið, að þelselr veiðist í Bærings-hafi. En sakir rúmleysis +hér og fyrir því, að það þykir minna um vert, að minsta kosti í bráð, verðr +hér að sleppa að lýsa nákvæmara vestrströndinni fyrir vestan Alíaska-skaga +og eyjunum í Bærings-hafi. Það verðr hœgt að rita langa lýsing og nákvæma á +þeim eins og hverjum öðrum parti af Alaska, er þörfin sýnist þess að +krefja. + +6. _Fljót og ár._ + +Vötn þau, er falla út í Alaska-flóa, eru miklu minni, en hin, sem í +Bærings-haf falla. Fjöllin taka víðast svo að segja fast að sjó fram að +sunnan; en vatnsmegin það, er fær afrás í ánum, dregst saman langt uppi í +meginlandinu og ryðr sér þaðan veg til sjávar gegn um fjöllin um þröng +gljúfr og í fallháum fossum. Mikið af regnvatninu frýs á inum afarháu +fjöllum og nær fyrst til sjávar sem jökulvatn þegar þýður eru. + +Austast vil ég nefna Stikine-fljót. Það er af því kunnugt, að gull hefir +grafið verið á bökkum þess; eigi eru þó gullnámar þessir allríkir og liggja +þeir ofarla við fljótið í Bretlands-eignum, áðr en það rennr inn í +Alaska.-- + +Á 60° 17' n. br. og 145° 20' vestrlengdar frá Grœnuvík liggr mynni fljóts +þess, er heitir Atna eðr Koparfljót (Copper River); það fellr í tveim +kvíslum í sjó út og verðr eyri allmikil í milli kvíslanna þrjátíu mílur á +lengd, en 4-5 mílur á breidd; eyri þessi er alþakin pílviðar-skógi +(_willow_). Í norðvestr-kvíslinni er aðal-vatnsmeginið; þar nærri er +Innuita-þorp, og heitir Alāganik. Fljótið fellr nokkurn veg um slétt +undirlendi áðr það fellr í sæ út; á því undirlendi er fjöldi stöðuvatna. +Lítið er kunnugt um farveg fljóts þessa, það er víst sé; er sagt það falli +um gljúfr og fjöll lengra uppi í landinu og sé stórir skógar beggja vegna. +Eigi vita menn með fullri vissu, HVAR það er, sem koparnámr sá er, sem +fljótið tekr nafn af. Koparinn finst þar í ávölum, vatnsleiktum klumpum, +líkt og á sér stað við Lake Supirior; en það þykjast menn fara nærri un, að +koparinn sé innan 100 mílna (enskra) frá sjó. Indíánar selja hann, en leyna +náma-stöðvunum. 1741 fann Bæringr eðr fylgdarmenn hans brýnistein, er +koparknífar höfðu vorið á hvattir. Eigi þektu inir þarlendu menn járn +fyrri, en erlendir menn tóku að verzla við þá; en leiknir voru þeir í að +gjöra ónetta knífa úr kopar. + +Í Vilhjálms-grunn falla engar ár að marki, en í Cooks-flóa innanverðan +fellr mikil á, er heitir Knik eðr Eldvatn (Fire River). Það fljót er +skipgengt 12 mílur frá sæ upp; en úr því breikkar það og grynnist. Rússar +kváðu hafa farið á skinnbátum upp eftir því, unz þeir komu að vatni því, er +Plavējno heitir. Þaðan er vegr eigi langr til Kopar-fljóts. Tvær ár stórar +falla að austanverðu í Cooks-flóa. Í annari þeirra er gull, og mun þess +getið síðar í skýrslu vorri. Margar eru minni ár og lœkir með Cooks-flóa; +og er alt bókstaflega spriklandi og á iði af laxi og silungi. + +Alíaska-skagí er fjöllótr, einkum nyrzt; þau fjöll eru þó eigi samföst og +lækka eftir því sem suðr eftir dregr; þau eru framhald af Alaska-fjöllum. +Frá norðvestr-hlut skagans renna nokkrar ár út í Bristol-flóa. Milli inna +háu fjalla, er mynda framhald af Alaska-fjöllum, og eins þar sem þeim +sleppir, er landið lágt og votlent. Víða eru þar stöðuvötn og mörg allstór. +Liggja sum svo lágt yfir sjávarflöt, að vatn þeirra er salt. Úr þeim renna +ár og lœkir til beggja hliða í haf út. Aleutar ferðast svo á lœkjum og ám, +að þeir róa léttum skinnbát, það sem áin endist, taka svo bátinn, er vatn +þrýtr, og bera hann með sér þar til, er önnur á tekr við; því bátarnir eru +fisléttir. Þannig getr maðr róið sumstaðar yfir þveran Alíaska-skaga, frá +Kyrra Hafi yfir í Bærings-haf, nálega án þess að stíga fœti á land.--Eitt +af inum stœrstu stöðuvötnum er Iliāmna. Það er enn ókannað að mestu; ætla +menn það muni fremr grunt eftir stœrð; en það vita menn, að það er yfir 80 +mílur á lengd og um 24 mílur á breidd, og er það meira en hálft Ontario- +vatn. + +Ár þær, er falla í Bærings-haf, eru bæði meiri og fleiri, en þær, sem falla +í Alaska-flóa. En sakir þess, að mér þykir hér mest undir komið, að lýsa +þeim hlut landsins, er liggr að Alaska-flóa, en rúmið hinsvegar lítið, þá +verðr hér að sinni að eins drepið á tvö in helztu af þessum vatnsföllum. + +Fyrir norðan Bristol-flóa fellr í sjó fljótið Kuskoquim; það er annað mest +fljót í Alaska, næst Yukon-fljóti, og stœrst allra þeirra vatnsfalla, er +upp spretta í Alaska; er það kallað að vera frá 500 til 600 mílur á lengd; +það er straumhart. Uppi í landi langt, fyrir sunnan Kuskoquim, kvað geta +Zeolít, brennistein og blátt kopar-_carbonate_;[4] hefir það verið keypt að +þarlendum mönnum. Þar kvað og vera ofrgnœgð af gáshauk (_gosehawk_--fálka- +tegund, er svo nefnist). Indíánar eru um þetta svæði, en aldrei hefir neinn +hvítr maðr þangað fœti stigið enn. Þar kváðu vera eldfjöll og náttúra in +hrikalegasta. + +Yukon-fljótið fellr í tveim aðal-kvíslum í sjó, og verðr stór eyri í milli; +tekr sú eyri frá 62° 21' til 62° 50' n. br. og er 60 mílna á lengd að ensku +máli. Aðal-áin fellr út í kvísl þeirri, er Kúsilvak heitir; sú er kvísl in +dýpri; en Kwikhpak heitir nyrðri kvíslin, og er breiðari. Lengd als +Yukon-fljóts, frá Kennicott-vatni (57° 45' n. br. og l30° 45' v. l.) og til +þess er Kúsilvak-kvíslin fellr í sjó, er 1800 mílur; þó er þetta líkl. of +lítið í lagt, og sé bugður fljótsins teknar með í reikninginn, sem eigi var +hér gjört, þá er ekki ýkt að kalla það 2000 mílna langt, og er það +skipgengt frá sjó þrjá fjórðunga af lengd þess upp eftir.--Sakir stœrðar +sinnar og þýðingar á Yukon-fljót skilið að nefnast eitt af inum stœrstu og +merkustu vatnsföllum í heiminum. Það er stœrra en Ganges og Orinoco, og +áþekt að stœrð sem Danube eðr La Plata-fljótið. Það heyrir til innar sömu +ættkvíslar af norðrheims-fljótum, sem in nafnkunnu fljót Obi, Lena, +Saskatchewan og Mackenzie. + +7. _Hafstraumar._ + +Eigi hlýðir annað en að minnast stuttlega á ina miklu strauma í Kyrra +Hafinu og Bærings-hafi; því að þeim er það að þakka, hve milt og blítt +loftslagið er í suðrhlut Alaska og yfir höfuð á öllum norðvestr-ströndum +Ameríku, í samanburði við norð-austr-strendrnar. + +Inn mikla hita-straum í Kyrra Hafinu, þennan annan Gulf-straum, kalla +Japans-menn Kuro Siwo þ.e. dökkva straum; því í honum er vatn dekkra, en +ella er í Kyrra Hafi. Nýrri landa-frœðingar og allir lagar-frœðingar nú á +tímum nefna hann Japans-straum. Straumr þessi klofnar á vestrhorni +Aleuta-eybeltisins; gengr þá annar straumrinn austr fyrir sunnan Aleuta- +eyjar og beygist alt af með ströndinni unz er kemr austr fyrir Alíaska- +skaga; þar klofnar straumrinn aftr; gengr þá aðalstraumrinn norðr og austr +með ströndinni og fylgir henni, beygir suðr með henni austan við Alaska- +flóa og gengr suðr með Alexanders-eyjum og svo suðr með ströndum Bretlands- +eigna, Washington-fylkis, Oregon-ríkis og Kaliforníu-ríkis; hin kvíslin, er +klofnar úr strauminum fyrir austan Alíaska-skaga, slær sér beint austr, og +kemr saman við nyrðra strauminn við Alexanders-eyjar og sameinast honum þar +aftr. Með þessum straumum streymir heitt og blítt loft frá suðri; dregst +það saman og þykknar á fjallatindunum fyrir ofan strendrnar og veldr inu +mikla regnfalli, sem einkennir alla ströndina suðr fyrir Oregon.--Inn +nyrðri og minni aðal-armr straumsins, eftir að hann klofnar fyrst, streymir +norðr sundið milli Formanns-eyja og Aleuta-eyja og norðr alt Bærings-haf, +norðr um Bærings-sund og út í Íshaf. Fyrir því kemst eigi hafís suðr um +sundið. Aftr á móti segja hvalarar að oft sjáist stórir ísjakar hrönnum +saman sigla norðr um sundið, geta þeir farið alt að hálfum öðrum knút á +klukkustund móti allströngu norðanveðri. Það er ís, er leysir frá +ströndunum við Bærings-haf. Á sumrin kemr lítill kaldr straumr að norðan og +gengr suðr að austan fram með Kamchatka-ströndum í Asíu. Fyrir því er +kaldara miklu að tiltölu á Asíu-ströndum, en jafn-norðarlega á Alaska- eðr +Ameríku-ströndum.--Nálægt Shumagin-eyjum var í ágúst 1865 stríðr straumr +til norðrs og austrs, og var hitinn í sjónum þar +56° Fahrenheit (þ.e. +10.7° Réaumur).--Í sundunum í Aleuta-eybeltinu eru ýmislegir straumar, og +breytast með sjávar-föllum; þó eru ríkari straumar til norðrs en suðrs. +Sakir breytileika straumanna er varasamt fyrir ókunnug skip að leggja í +sund þessi nema með varúð. + +8. _Fjallgarðar._ + +Öll in hæstu fjöll í Alaska liggja fyrir sunnan 65° n. br.--Stranda-fjöll +(Coast Range) eðr Elíasar-fjallgarðr (St. Elias Range) ganga með ströndinni +fram; í þeim fjallgarði eru hæst fjöll og hnjúkar, og spúa sum eldi. Stefna +þessa fjallgarðs er norð-vestr. Þá er kemr vestr fyrir 142° (v.-l. fr. Gr.) +er það eigi lengr samanhangandi fjallgarðr; klofnar þá á ýmsa vega eftir +það, og ná sumar álmurnar saman við Alaska-fjöll; en Alaska-fjöll eru +framhald af Steina-fjöllum (Rocky Mountains). Annars er lítt kunnugt um +fjöllin uppi í meginlandi, og eru þau sett vitlaust út í bláinn á öllum +kortum Evrópu-manna, nema inum síðustu þýzku kortum frá Gotha; þar eru þau +löguð eftir kortum Dalls; en hans kort eru in fyrstu áreiðanlegu kort yfir +Alaska. + +Fjallgarðarnir hlífa við öllum norðanveðrum, og er það munr eða í +Mississippí-dalnum, er blasir opinn við öllum norðanveðrum og kulda úr +þeirri átt. Eiga fjöllin í Alaska vafalaust næst eftir straumunum mestan +þátt í því að gjöra vetrinn svo mildan og blíðan á suðrströndinni og +eyjunum í Alaska-flóa. + +Hæstu fjöll, er mæld hafa verið, eru 14000 feta há (Mount Fairweather-- +Góðviðris-fjall); en gizkað er á, að Elías-tindr muni vera 16000 feta. +Iliāmna, eldfjall á Alíaska-skaga, er 12066 feta, en Redoubt 11270 feta. Á +Valaprinz-ey er Mount Calder 9000 feta hátt. + +9. _Stœrð Alaska._ + +Eftir því, sem Fr. Hahnemann í Gotha hefir reiknað, skal hér skýrt frá +stœrð Alaska. Þess ber að gæta að inu þýzka ferhyrnings-mílna-tali er +breytt í enskar ferhyrnings-jarðmílur eftir hlutfallinu 1 á móti 21.16. + +Stœrðin verðr þá þannig: +Eyjar í Bærings-hafi 3 963.0584 +Aleuta-eyjar 6 391.5896 +Kadíak-eyjar og Shumagin-eyjar 5 676.3816 +Chúgach- og aðrar eyjar 1 031.7616 +Alexanders-eyjar 14 142.9208 + ---------------- + Flatarmál eyjanna samtals 31 205.7100 +Meginlandið 548 901.6148 + -------------------- + Als 580 107.3248 + enskar □ jarðmílur. + + * * * * * + +II. KAFLI. + +UM SÖGU LANDSINS. + +Saga norðvestr-hluta Ameríku er því nær undantekningarlaust saga um verzlun +og landa-könnun. Þrældómrinn af verzlunar-ánauð þeirri, er eitt eínokunar- +félag lagði á landið, stóð svo lengi yfir, að það er fyrst á síðustu árum, +síðan frelsið létti okinu af, að pólitík á nokkurn þátt í sögu landsins. +Jafnvel þótt sagan um slíkt sé að vísu eigi uppbyggileg að sumu leyti, tel +ég þó mein, að rúmið leyfir eigi að skýra neitt frá sögu landsins að sinni, +því hún er þó ekki að öllu ómerkileg í sjálfri sér. + +Eignarréttr Rússa til Alaska var bygðr á því, að þeir höfðu fyrstir fundið +landið. Pétr mikli Rússa-czar var sjálfr skipasmiðr og kunni til sjómensku; +honum var forvitni á að vita, hvort Asía og Ameríka væri áfastar að norðan; +því þá var ekki um það kunnugt, hvort svo væri eðr eigi. Einhvern dag +ritaði karlinn með eigin hendi á blað þessi fyrirmæli: + +"Að byggja einn eða tvo báta, með þiljum, á Kamchatka eðr öðrum hentugum +stað; á þeim ætti að gjöra eftirleit um norðrstrendrnar, til að sjá, hvort +þær ná eigi saman við Ameríku, þar sem endimörk þeirra eru ókunn; því næst +skyldu þeir að því huga, hvort þeir gætu ekki einhvers staðar fundið höfn, +sem heyrði til Evrópu-mönnum eðr Evrópu-skip. Einnig ættu þeir að dreifa +nokkrum mönnum um, sem skyldu spyrjast fyrir um nafn og legu þeirrar +strandar, er þeir finna; halda skyldi nákvæma dagbók yfir alt þetta, og +skyldu þeir koma með hana til Pétrsborgar." Þetta blað fékk Pétr í hendr +œzta aðmírál sínum, og bauð honum að sjá svo um, að þessu yrði +framgengt.[5] En Pétr czar inn mikli dó vetrinn 1725; en Katrín drotning +lagði ástundun á, að framkvæma vilja haus. Maðr er nefndr Bæringr (Veit eðr +Vitus Bering) og var danskr, fœddr á Hrossanesi í Jótlandi, enda virðist +hafa verið í honum hvorki dáð né dugr. Hann var gjör formaðr (_Commander_) +fararinnar og lagði upp frá Pétrsborg 5. febr. 1725 yfir Síberíu og +Norðr-Asíu til Kamchatka; var hann yfir 3 ár á leiðinni. 20. júlí 1728 +lagði hann í haf og sigldi norðr og austr; hann sigldi all-raglega og hélt +sér undir ströndum Asíu; fann hann ey þá, er hann nefndi Lafranz-ey eftir +heilögum Lafranzi; það var á Lafranz-messu. Eigi sá hann neitt af Ameríku, +og eigi hætti hann sér lengra norðr en á 67° 30' n. br.--Þóttist hann þess +nú fullvís orðinn, að Asía væri eigi áföst Ameríku; snéri síðan heim aftr. +Minnir þetta ferðalag á það, er Sigurðr Pétrsson kvað um inar dönsku +hetjur, er fóru að leita Grœnlands: + + "Þeirra' af ferðum rómur rís + fyrir rausnar-verkin stóru; + þeir sigldu burt og sáu ís, + og svo til baka fóru." + +Bæringr kom til Pétrsborgar aftr í marz 1730 eftir 5 ára útivist, og þótti +garpr mikill orðinn af ferðinni. Eftir Bæringi danska er nefnt Bærings-haf +og Bærings-sund.[6] Gwosdew, rússneskr maðr, fann vestr-strönd Alaska +1730.--1741 fór Bæringr enn að leita Ameríku, og komst hann nú í Alaska- +flóa og sá Elías-tind. En hann dó úr vesöld á einni eyjunni í flóanum og +hvíla þar bein hans. Eyja sú heitir Bærings-ey. Rússar eignuðu sér landið; +en eigi var það mikið, er fyrst fanst. En smátt og smátt fanst meira og +meira og jukust farir til Alaska til verzlunar. Þó var lítið um að Rússar +hefði neina stjórn á verzluninni fyrri, en 1799. Var verzlunin alla tíð +síðan seld í hendr einokunar-félagi með einka-leyfi, unz Rússar létu landið +af hendi. + +Árið 1867 seldu Rússar landið Banda-ríkjunum, en þau gáfu fyrir sjö +miljónir og tvö hundruð þúsundir gullpenninga ($7 200 000 í gulli), en það +lætr nærri 28 miljónum danskra króna. Kaupsamningrinn er gjör í Washington, +D.C., höfuðborg Bandaríkjanna, 30. dag marz-mánaðar 1867, en síðan +staðfestr af Rússa-czar. + + * * * * * + +III. KAFLI. + +INNLENDAR ÞJÓÐIR. + +Innlendum þjóðum í Norðr-Ameríka eðr frumbyggjum landsins (ef svo má kalla) +er eðlilegast að skipta í tvær meginþjóðir. Önnur er sú þjóð, er kallast +Indíánar eðr rauðir menn. Á hina hefir lengi vantað hœfilegt eitt nafn. Á +fundi í inu ameríska vísinda-félagi (_American Association for Advancement +of Science_) stakk Dall Alaska-fari upp á nafni, er félagið félst á, en það +er, að kalla þá Órāríána (þ.e.: Stranda-menn), fyrir því að þeir búa +hvervetna með sjó fram, en hvergi langt uppi í landi (að því frá skildu, að +þeir byggja œði-langt upp með Yukon-fljóti, en þó að eins með bökkunum +fram). Verðr það ljósast, hve vel heiti þetta er valið, ef lesarim vill +líta á landkortið, og mun hann þá skjótt gæta þess, að flokkar af þessari +þjóð hafa svo bygð sína, að hún er sem belti umhverfis allar strendr +Ameríku að norðan og vestan, og aðeins örsjaldan lítið eitt upp í land fram +með stórfljótum, t.d. Yukon, en slitnar að eins á sárfáum stöðum, svo sem +t.a.m. á norðrströnd Kenai-höfða, þar sem Indíánar hafa bygð á ströndinni; +annars byggja Indíánar upplandið, en Órāríánar strendrnar milli Indíána og +sjóarins. + +Órāríánar deilast í þrjá kynflokka, sem allir eru nokkuð mismunandi. + +Fyrst er flokkr sá er nefnist Innuit; af þeim flokki eru Grœnlendingar og +Eskimóar þeir, er byggja norðrströnd Ameríku og eyjarnar þar í kring, og +sömuleiðis eyjarnar í Bærings-hafi og strendrnar á Alaska að vestan, alt +suðr að Elías-fjalli. + +Annar flokkrinn er Aleutar; þeir byggja Aleuta-eyjar og Alíaska-skaga austr +að 160° v.-l. (fr. Gr.). + +Þriðji flokkrinn eru þeir menn, er Túski eru kallaðir. Þeir byggja +norðaustr-skagann á Síberíu og eyjar í Bærings-sundi; en annars koma þeir +eigi við þetta mál. + +Aleutar eru menn friðsamir, svo að undrum má sæta þykja, greindir og fremr +námfúsir en latari eru þeir en frá megi segja. Þó mun mest á því bera, þar +sem in svo kallaða menning (_civilization_) hefir spilt þeim. Góðmenni eru +þeir in mestu, fámálugir og orðheldnir að náttúrufari, þar sem uppeldi +hvítra manna á þeim er eigi orðið náttúrunni yfirsterkara. Flestir eru þeir +kristnir að nafni (grísk-kaþólskir). Þeim er flest vel gefið af náttúrunnar +hendi. Þeir eru veiðimen góðir og fiskimenn, en forsjálausir, lifa í sukki +og als gnœgtum meðan nokkuð er til, en svelta svo þolinmóðir heilu hungrinu +þegar harðnar í búi. Útlendir verzlunarmenn hafa náttúrlega spilt siðum +þeirra sumra, og drykkjumenn eru þeir nálega allir, er þeir fá nokkurn +dropa. Tóbak þykir þeim og sælgæti mikið og borga það dýrum dómum. Það er +jafnan svo í heiminum, að spillingin verðr menningunni samfara; syndin grœr +á skilnings-trénu.--Aleutar eru hvergi nærri ment þjóð, en þó geta þeir enn +síðr heitið vilt þjóð; þeir hafa fasta bústaði og öll þeirra háttsemi er +svo, að þeir mega vel kallast að hafa hálf-menningu eðr meira. + +Innuit eru sams konar menn sem Grœnlendingar. Standa þeir Aleutum nokkuð á +baki bæði að líkamans og sálarinnar atgjörfi. En af því lesendr munn +flestir hafa einhverja hugmynd um Grœnlendinga, þá þykir minni þörf á að +lýsa þessum kynflokki hér, þó þeir byggi mest það pláss, er ég helzt vil +lýsa hér. + +Indíánar eru hér líkir því, sem þeir víðast eru; en þeir koma eigi mjög til +máls hér, með því þeir byggja lítið sem ekki strendrnar, og byggja als eigi +það svæði, er ég einkum vil hér lýsa, en það eru Kadíak-eyjar. Indíánar +þeir, sem eru á litlu svæði við Cooks-flóa, eru friðsamir, meinlausir og +eigi ógreindir, sumir dáfríðir í sjón. + +Aleutar eru ljósir á hörund og sumir dáfríðir menn. Eigi eru þeir skírlífir +svo orð verði á gjört. Margir eru því kynblendingar komnir af Rússum í +föðurætt; eru sumir kynblendingar fríðir sýnum, og margir þeirra hafa aftr +gengið að eiga rússneskar persónur. Margir þeirra eru hagir menn til smíða. + + * * * * * + +IV. KAFLI. + +LOFTSLAG OG GRÓÐR. + +Alaska er feyki-stórt land svo sem þegar hefir sýnt verið. Það er því +háskalegr, en, því miðr, almennr misskilningr að gjöra sér eina og sömn +hugmynd um alt Alaska, gætandi eigi þess, að Alaska er eins stórt og hálf +Norðrálfan. Menn verða að minnast þess, að nyrzti höfði í Alaska (Point +Barrow) liggr á 71° 27' 0" n. br. og að syðsta eyjan í Alaska liggr á 51° +10' 0" (að því er Gibson segir; Salāmatoff segir 51° 12' 0"). Frá nyrzta +höfða í Alaska til ins syðsta er því eins langr vegr og frá Reykjavík á +Íslandi til Florenz á Italíu. Nyrzti tangi í Alaska liggr álíka norðarlega +og Norðr-höfði (Nord Cap) í Noregi; en syðsti tanginn á Aleuta-eyjum liggr +sunnar en Leipzig á Þýzkalandi. Má vera þetta hjálpi upp á skilninginn hjá +þeim, er ætla að Alaska sé öll einn sífrosinn Niflheimr eða jökulkaldir +tröllheimar. Ég ætla að lesaranum mundi þykja það eigi all-vitrlega mælt, +ef einhver fœri að lýsa Evrópu, og lýsti henni svo, að þar væri ólifandi +nokkurri mentaðri þjóð; hafnir allar væru þar íslagðar mikinn hlut árs, +dögum saman á vetrum sæi enga sól, o.s.frv., o.s.frv.--og þó á þessi lýsing +jafn-vel eða jafn-illa við Evrópu einsog við Alaska. Það á jafn-vel við +norðrstrendr Noregs, Finnlands og Rússlands eins og það á við norðrstrendr +Alaska. Það á jafnilla við suðrstrendr Alaska eins og við Holland, Belgíu, +England og Þýzkaland o.s. frv. Og þó hefi ég orðið að heyra, að Alaska væri +"verra en Ísland," "skrælingja-land," o.s.fr. Já, "Alaska" og "Alaska" er +ekki það sama! Alaska er verra en Ísland, en Alaska er líka betra en +Skotland--alt kemr undir, hvaða héröð af Alaska um er talað. Já, Alaska er +"skrælingja-land"--en öll Ameríka, þetta dýrðlega land, er líka skrælingja- +land; það var alt bygt skrælingjum, og það verri skrælingjum, en nú eru í +Alaska, áðr hvítir menn námu þar bólfestu; en nú er víst skrælingjaskaprinn +meiri orðinn á inu mentaða Íslandi, en í skrælingja-landinu Ameríku. Ég +skal svo ekki eyða fleirum orðum að þessu, en að eins láta í ljósi þá von, +að skynsamr lesandi láti eigi blekkjast af því hrekkvíslegu orða-gjálfri, +sem ætlar að slá sandi í augu manna með því að fela stórmikið höfuðland +undir einu nafni, og lýsa því svo öllu með þeim eiginleikum, sem að eins +eiga við lítinn hluta þess. Sé nokkur svo andlega starblindr að láta +blekkjast af slíku, þá liggr mér við að segja sá inn sami sé eigi þess +verðr að leggja hann á hné sér til að sýna honum sannleikann. + +Alaska er svo stórt land, að eigi er unt að lysa loftslagi og gróðri +landsins als í einu; svo ólíkt er loftslagið og gróðrinn á ýmsum stöðum. + +Náttúran sjálf bendir til að deila Alaska í þrjú aðalfylki eðr héröð, hvað +maðr vill kalla það; hvert fyrir sig af fylkjum þessum er ólíkt hinum að +loftslagi, gróðri og landsháttum. + +Hér skal haldið þeim nöfnum á fylkjum Alaska-lands, er Dall Alaska-fari +hefir gefið þeim í sinni bók. + +Þessi fylki Alaska-lands eru: + +1. _Yukon-fylki_, + +2. _Aleuta-fylki_, og + +3. _Sitka-fylki_. + +_Yukon-fylki_ er nyrzt; að austan nær það að takmarka-línu Bretlands-eigna, +og að sunnan að Alaska-fjöllum, að vestan að Bærings-hafi og að norðan að +Íshafinu. + +_Aleuta-fylki_ tekr yfir þann hlut Alíaska-skaga, er liggr fyrir vestan +155° vestrlengdar og eyjar þær, sem eru vestr af þeirri línu. + +_Sitka-fylki_ tekr yfir meginlandið og eyjarnar fyrir sunnan Yukon-fylki og +austan Aleuta-fylki. + +Nú skal lýst stuttlega hverju þessu fylki fyrir sig, en lesarinn verðr að +gæta þess, að Yukon-fylki varðar minstu fyrir tilgang þessa ritlings, og +verðr það að vera afsökun þess, að því er stuttlegar lýst, en hinn, er +meira varðar. + +1. _Yukon-fylki._ + +Landslagið fram með Yukon-fljóti er svo lagað, að fyrst er landið lágt, +öldumyndað og hólótt, sumstaðar grýtt, en víðast hvar greitt yfirferðar; þá +er fjær dregr fljótinu, koma breiðar sléttur oftast meira eða minna +mýrlendar, og taka yfir margar mílur á breidd, beggja vegna fljótsins; +breiðastar eru þessar sléttur þó næst mynninu. Engir eru samgöngu-vegir í +fylki þessu, nema gangstigir á stöku stað, óglöggvir sem fjárgötur á +Íslandi, og verða varla aðrir þeirra varir, en Indíánar og þeir, sem vanir +eru að lesa sig fram eftir Indíána-stigum í óbygðum. Yukon-fljótið og ár +þær inar minni, er í það renna, eru þjóðvegir fylkisins. + +Steinategundirnar eru ýmislegar; mestr partr er þó _conglomerate_ +(ávala-grjót) _syenite_ (samsetningr af brunagrjóti og kvarz), _quartzite_ +(kvarz eðr steypu-grjót) og _sandstone_ (móberg?). Vikrkol, skúrsteinn og +bruna-grjót ("lava," hraun) er gnœgt á sumum stöðum. Yfirborðs-jarðvegrinn +er og ýmislegr, sumstaðar sand-kendr, á öðrum stöðum aftr meir leir-kendr +og mó-kendr. Þar sem jarðvegr er leir-kendr, er oft vætu-mosi vaxinn yfir +yfirborðið og þekr það; spillir það mjög jarðveginum undir; kemr þetta af +skurða-leysi, af því vatninu er eigi framrás veitt. Á mjög miklu svæði er +jarðvegrinn frjósamr og _alluvial_ (myndaðr við vatna-gang), er það sandr +ofr-smágjör, mold og fúið jurta-efni (_vegetable matter_); hefir fljótið +borið þetta með sér og hefir það safnast í lög svo djúp, að eigi hefir mæld +orðið dýpt þeirra. Nývetnis-frjóleir (_fresh-water marl_) er ofr-gnógr á +slíkum stöðum víða hvar. + +Víða helzt ís í jörð árið um í kring, þrem fetum undir yfirborði; er þetta +einkum þar, sem yfirborðið er mosa þakið. Þar sem skurðir eru og vatninu er +vel veitt afrás, liggr ísinn dýpra eðr hverfr með öllu; er enginn efi á, að +ísinn hverfr með tímanum þar sem jörðin er vel plœgð og vatn-ræst.--Það er +fróðlegt að bera hér saman við það, sem Aiton segir í sinni "Treatise on +Peat moss," &c., í Edinb. Encyclop., Vol. XVI, p. 738, þar sem hann eignar +að talsverðu leyti mosa-vextinum ið kalda og vætusama loftslag Skotlands. +Segir hann: "32½ únsa af þurrum mosa heldr í sér 18 únsum af vatni, án þess +að láta það drjúpa; þar sem 39 únsur af inni frjóustu garðmold halda að +eins 18½ únsu. Mosi heldr og meiri kulda í sér, en nokkur önnur +jarðvegstegund. Þar sem mosi er þykkr (í Skotlandi) helzt oft frost í jörð +fram yfir miðsumar. Af þessu verðr ljóst hver áhrif mosinn hefir á +loftslagið til að kœla það." [1 únsa er nærfelt 2 lóð.] + +Það er svo í Yukon-fylki sem hvervetna í Alaska, að loftslagið uppi í +landinu er mjög frábrugðíð því, sem það er á ströndunum, og það á stöðum, +setti eigi eru fjarlægir hvor frá öðrum. Ið mikla megin af nálega volgu +vatni, sem er í Bærings-hafi, og inir mörgu hita-straumar frá Kyrra Hafinu, +gjöra loftslagið á ströndinni miklu mildara heldr en uppi í landinu; svo að +munrinn er fjarska-mikill þegar 30 mílur (liðl. sex danskar mílur) frá +ströndinni; því þó eigi að há fjöll á ströndinni, þá er þó hálendi nœgt til +þess að bœgja heitum vindum frá að blása inn yfir meginlandið. En sakir +regns og votviðra er sumarið miklu kaldara og óskemtilegra á ströndunum +heldr en uppi í landinu. Þó eru mánuðirnir maí, júní og mikill partr af +júlí yndislega veðrblíðir--sólríkir, heitir og heiðir. Svo segir Seemann í +sinni bók:[7] "Allr gróðr er þar (þ.e.: á norðr-ströndinni) gífrlega +bráðþroska; og naumast hefir snjóinn tekið upp fyrr en alt er þakið kafi af +grösum og jurtum í fullum gróðri, og þar sem alt var fyrir fám dögum undir +fanna-blæju, grúir nú alt í gróðri, og blöð, blóm og ávextir springa út +hvað á eftir öðru á örstuttum tíma." + +Taflan, sem hér fylgir á eftir, sýnir meðalhita árstíðanna að St. Michael's +(á austr-ströndinni við Nortons-grunn, 63° 28' n. br.) og að Fort Yukon +(1200 mílur frá mynni fljótsins, á 66° 34' n. br.) + +------------------------------------------------------------------------ +Meðalhiti. | St. Michael's. | Fort Yukon. | + |Fahrenheit. | Réaumur. |Fahrenheit. | Réaumur. | +------------------------------------------------------------------------ +Vor | +29° 3 | -1° 1 | +14° 22 | -7° 9 | +Sumar | +53° 0 | +9° 3 | +59° 67 | +12° 3 | +Haust | +26° 3 | -2° 2 | +17° 37 | -6° 5 | +Vetr | + 8° 6 | -10° 4 | -23° 80 | -24° 7 | +------------------------------------------------------------------------ +Alt árið | +29° 3 | +1° 1 | +16° 92 | -6° 7 | +------------------------------------------------------------------------ + +Meðalhiti ársins í Yukon-fylki öllu, sem heild skoðað, má ætla að fari +nærri 0 +25° á Fahrenheit (= -3° 1 á Réaumur). Hér við má bera saman ýmsa +staði, sem nefndir eru í Almanakinu íslenzka (þó þar sé hvorki nákvæmt né +alskostar áreiðanlega frá skýrt). Inn mesti kuldi, sem menn vita komið hafa +í Yukon-héraði, er -70° á Fahrenheit (= -45° 3 Réaumur). Þó frjósa fljót og +stórár eigi í inum mestu grimdum. En meðalhiti ársins er engan veginn +mælikvarði fyrir því, hvað gróið og þroskazt getr í einu landi; heldr kemr +það undir hita og lengd sumarsins; þannig er meðalhiti ársins sami í +þrándheimi (Niðar-ósi) og í Reykjavík; þó er kornyrkja og epla-rœkt í +Þrándheimi; en sumarhitinn í Fort Yukon er þó heldr meiri en í Þrándheimi. +"Ég hefi í Fort Yukon séð hitamælinn sýna +112° Fahr. (+35° 5 Réaum.) um +sumarhádegi, en þó í skugga, og foringinn í víginu skýrði mér frá, að það +hefði oft til borið, að hitamælar, er fyltir voru vínanda og merktir +120° +Fahr. (39° 1 Réaum.), hefðu brostið undir inum brennandi geislum +heimskauts-sólarinnar; og fær sá einn þeim hita nærri getið, er hann hefir +reynt" (Dall). "Gróðrinn fram með efra hlut Yukon-fljótsins verðr svo +blómlegr, að maðr mætti ætla að maðr væri í hitabeltinu, er maðr sér það +blómskrúð alt um sumartímann" (Sami). + +Nálega alstaðar í Yukon-fylki er gnœgð af timbri. Ið stœrsta og mest um +verða tré, er finst í þessu fylki, er hvíta skrúðfuran (_white spruce_; +_ABIES ALBA_). Þetta fagra tré finst hvervetna í fylki þessu, en stœrst og +þroska-mest í námunda við rennandi vatn. Vðr þess er hvítr, þéttr og beinn; +auðunninn, léttr og þó seigfastr í sér. Eigi getr betra sperruvið; en +oftari hverju eru trén heldr grönn í siglur á stórskip, eins og þau (trén) +eru í þessu fylki; sunnar eru þau enn stœrri. Skrúðfuran verðr hér +jafnaðarlega 50 til 100 feta há og 3 fet að þvermáli (_diameter_); en +almennasta stœrð má þó heita 30 til 40 feta hæð, og 12 til 18 þuml. +þvermál.--Þar næst má telja birkið (_Betula glandulosa_). Eigi verðr það +jafnaðarlega yfir 40 feta á hæð og 18 þuml. að þvermáli. Einnig vex víðast +blakka-birki eða krœklu-birki, en það er til fárra hluta nýtt, þar eð það +er svo smávaxið. Til allrar óhamingju fyrir ina upp vaxandi kynslóð eru +engir skólameistarar í þessu fylki, til að neyta birkihríslnanna til þess, +sem þær eru hœfastar til! + +Ýmsar tegundir af poplar-viði (_Populus balsamifera_ og _P. tremuloides_) +vaxa hér kynstrum saman, og oftast vel vaxin. In fyrr nefnda tegund vex með +vötnum fram, en in síðar nefnda á harðvelli. In fyrr nefnda tegund verðr 40 +til 60 feta á hæð, og 2 til 3 fet að þvermáli. En mjög er viðr þessi mjúkr +og linr. + +Pílviðr (_Salix_) og öln (_Alnus_) eru þau trén, sem mest gnœgð er af; vaxa +hér ýmsar tegundir þeirra, svo sem _Salix speciosa_; _Sal. Richardisonii_, +og _Sal. villosa_; _Alnus viridis_, _Aln. incana_, og _Aln. rubra_. + +Margar aðrar trjá-tegundir vaxa hér þótt eigi sé nú rúm né ráð til að telja +það alt hér. + +Það yrði með öllu ofverk að fara að reyna að telja hér upp nokkuru fjölda +af inum mörgu og margvíslegu grasa-tegundum, er vaxa í fylki þessu. Þess +skal að eins geta, að gras-vöxtr er þar mikill og góðr hvervetna; má nefna +meðal inna almennustu grasa alkunna blágresis-tegund, er Kentucky-blágresi +kallast (_Poa pratensis_); enn fremr _Poa nemoralís_, _Calamagrostis +Canadensis_, og ótal aðrar grasa-tegundir. Meðal-gras er eigi lægra en 3 +feta, en oft 4 til 5 feta hátt.--Tvær tegundir af _Elymus_ (mel, rúg-grasi) +gróa svo ríkulega sumstaðar, að ferðamaðrinn freistast til að halda hann +sjái sána kornakra, þar sem þær vaxa viltar; þær bera þroskað korn. + +Kornyrkja má kalla sé óreynd í þessu fylki. Tvisvar hefir bygg-grjónum +verið sáð í Fort Yukon og hepnaðist vel í hvortveggja skipti; grasið varð +smávaxið, en kornið þroskaðist vel. En sakir þess að skinnaverzlunin krafði +allan vinnukraft þeirra hvítra manna, sem þar voru, hefir því eigi verið +fram haldið. Næpur, rófur og redikur og salat og aðrir garðávextir þrífast +vel; Dall segir, að næpur þær, er hann hafi smakkað að St. Michael's hafi +verið þær beztu er hann hafi nokkru sinni séð á æfi sinni. Ávaxtatré eru +engin í þessu fylki, en óteljandi fjöldi berja; Dall nefnir um 20 tegundir, +sem hann segir sé "nokkrar af inum almennari tegundum, er þar vaxa." + +Fyrir nauta-rœkt og fjárrœkt er víða ágætt land í fylki þessu. Enginn er +skortr beitilands og slægna; en góða vetrar-hirðing þyrftu gripir að hafa. +Hefir það verið reynt og hepnazt í Fort Yukon, og er það þó fyrir norðan +hvarfbaug (það er talið að liggja á 66° 34' n. br.). + +Með því þetta fylki varðar oss litlu eftir tilgangi kvers þessa, þá þykir +þetta nóg um það sagt að sinni. + +2. _Aleuta-fylki._ + +Þetta fylki tekr yfir Aleuta-eyjarnar og Alíaska-skaga austr að 155° v.-l. +Sakir þess að Kadíak-eyjar eru skógi vaxnar þykja þær heldr heyra til +Sitka-fylki. Flestar eru eyjar þessar fjöllóttar, og eru sum þeirra fjalla +eldfjöll, og rjúka nokkur þeirra gufu eðr eim; milli fjallanna og sjávar +eru aflíðandi öldóttar hæðir og engi-vellir. Jarðvegrinn er feitr og frjór, +er það mold jurtakends efnis og dökkleitr eðr blakkr leir og hér og hvar +kalkkendr frjóleir (_mergel_). Sumstaðar hefir mosi gróið yfir, vætukendr, +og spillir jörðinni, "en það liggr hverjum í augum uppi, hversu auðvelt er +að útrýma honum" segir Dall. Sumstaðar er jarðvegrinn myndaðr af ösku og +affalli frá eldfjöllunum og er mest af þeim jarðvegi mjög frjósamt. +Loftslag er saggasamt, en milt. Chamisso segir að snjólínan liggi 3510 +fetum yfir sjávar-flöt. Mesti kuldi, er menn þekkja til að komið hafi (á +eyjunni Unalāshka) segir faðir Veniamínoff sé 0° á Fahrenheit (= -14° 2 +Réaumur), en mestr hiti +77 Fahr. (= +20° Réaum.)--Taflan, sem hér kemr, +sýnir hita á Unalāshka um 4 ár (1830, 31, 32, 33) og meðaltals-hita fimm +ára (1834 talið með): + + Kl. 7 f.m. Kl. 1 e.m. Kl. 9 e.m. + Fahr. Réaum. Fahr. Réaum. Fahr. Réaum. +Ár: +1830 +35 +1.3 +38 +2.7 +34 +0.9 +1831 +36 +1.8 +40 +3.5 +34 +0.9 +1832 +39 +3.1 +42 +4.4 +38 +2.7 +1833 +38 +2.7 +41 +4.0 +36 +1.8 +Meðaltal um 5 ár +37 +2.2 +40.5 +3.7 +36 +1.8 + + Mestr hiti. Mestr kuldi. + Fahr. Réaum. Fahr. Réaum. +Ár: +1830 +77 +20.0 0 -14.2 +1831 +64 +14.2 +7 -11.1 +1832 +77 +20.0 +7 -11.1 +1833 +76 +19.5 +5 -12.0 +Meðaltal um 5 ár +77 +20.0 0 -14.2 + + Veðrlag, meðaltala um 7 ár: +Dagar + Jan. Febr. Marz. Apr. Maí. Júní. +Alheiðir, skýlausir (1) 11 9 3 4 2 6 +Hálf-heiðríkir (2) 111 86 112 104 105 95 +Alskýja (3) 95 103 102 102 104 109 + + Júlí. Ág. Sept. Okt. Nóv. Des. Als. +(1) 0 5 2 2 3 6 53 +(2) 118 106 107 115 88 116 1263 +(3) 99 106 101 100 119 95 1235 + +Þessar athuganir eru gjörðar að Iliúluk, Unalāshka, af inum velæruverða +föðr Innocentius Veniamínoff. Frá Október til Apríl segir hann vindar blási +mest frá norðri og vestri. Hitamælir stendr lægst í janúar og marz, en hæst +í júlí og ágúst. Loftþunga-mælir fellr og stígr milli 27.415 og 29.437 +þumlunga, stígr með norðanátt, en fellr með sunnan-átt, stendr jafn-hæst í +desember og jafn-lægst í júlí. + +Það er eigi ófróðlegt að bera hér saman þetta fylki af Alaska og annað +land, sem er því í öllu mjög líkt, en hefir nú verið undir rœkt um margar +aldir. Það sýnir, hvað mannleg elja með tilstyrk þeirrar mentunar, er +reynsla og þekking veitir, getr framkvæmt og til leiðar komið í landi, sem +er nálega jafn-kalt, fult svo rigningasamt og miklu gróðrlausara og +ófrjórra en Aleuta-fylkið í Alaska. Ég á við Hálöndin í Skotlandi og +eyjarnar í kring um Skotland, sem er svo þokusamt, að "skozk þoka" er að +orðtaki höfð um heim allan. + +Dr. Graham af Aberfoyle segir (í Edinb. Encyclop., art. "Scotland," Vol. +XVI, p. 733 & seqq.) um vestrhlut Skotlands, að í Ayreshire sé mjög +vætusamt og saggasamt loftslag, en milt og temprað. I Renfrewshire eru +stór-rigningar tíðar; svo er og í Dumbartonshire. Argyllshire er +rigningasamasta pláss í Skotlandi. + +"Fjalla-tindarnir háu," segir Dr. Graham, "draga eðlilega að sér gufuna, +sem stígr upp frá sjónum, og skýin þykna þangað til þau falla í straumum +niðr yfir dalina. Vetrnir eru mildir að mestu og tempraðir, en sumrin +einatt vætusöm og köld. Loftslag á Hjaltlandseyjum er líkt og á Orkneyjum. +Þó loftið sé hráslagalegt og saggasamt, fer þó mjög fjarri að það sé +óheilnæmt. Það rignír þar ekki stundum saman, heldr dögum og vikum saman, +þá er vindr blæs frá vestri," &c. + +Þessi lýsing passar einmitt nákvæmlega uppá rigningasamasta plássið í +Aleuta-fylki. + +Meðalhiti ársins í Norðr-Skotlandi er frá 42° til 48° á Fahrenheit (+ 4° 4 +til 7° 1 á Réaumur). Í Aleuta-fylkinu í Alaska er meðalhiti ársins frá 36° +til 40° Fahr. (+ 1° 8 til + 3° 5 Réaum.). Á Hjaltlands-eyjum og Orkneyjum +er loftslag óblíðara talsvert og vætusamara. + +Regnfall í Orkneyjum er 36.66 þuml; í Glasgow á Skotlandi er regnfallið 40 +þuml.; í Ayreshire 42 þuml.; í Hvíthöfn 48 þuml.; í Restwick 67 þuml.; og í +Easthwaite 86 þuml. (_Encyclopædia Brittannica._) Ef mig minnir rétt, er +regnfallið í Reykjavík 34 þuml. Í Drymen í Sterlingshire á vestrströnd +Skotlands hafa dagar þeir, er regn fellr, verið taldir um 14 ár, og verðr +meðaltalan 205 regndagar á ári. Í Unalashka hefir þetta verið talið um 7 +ár, og meðaltala regndaga þar er 150 dagar á ári (hver sá dagr, þá er regn +fellr, þótt lítið sé, er talinn regndagr). Séra Veniamínoff segir +regnfallið sé þar 27 þuml. Þetta ætlar Dall sé ef lítið, og gizkar á 40 +þuml. í bók sinni; en síðar hefir hann sagt mér munnlega, að hann álíti nú, +að séra Veniamínoff muni hafa rétt að mæla. + +Vér skulum nú stuttlega líta yfir afrakstr þessa lands, sem hefir loftslag +og regnfall svo líkt Aleuta-fylkinu; það getr bent á, hvers vænta megi með +tímanum af Aleuta-fylki, er það byggist, og það því fremr, sem jarðvegr er +þar frjórri en á Skotlandi. + +Á næstu síðu er tafla sem sýnir afrakstr Hálanda á Skotlandi og eyjanna í +kring; er hún gjörð eftir opinberum skýrslum í "_Transactions of the +Highland and Agricultural Society of Scotland_," Vol. XV, 1856.--Það er +óþarfi að fara um töfluna mörgum orðum; tölur mæla oftast sjálfar máli sínu +furðu-vel. + +Tafla yfir afrakstr og búnað á Hálöndum í Skotlandi og eyjunum í nánd. + + |Fólkstal|Hveiti,bushel| Bygg | Hafrar | + | 1855 |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 1620 | 7315| 13394| 56795| 46819| 806395| 705375| +Arran | 152 | 4373| 4688| 1974| 619| 49139| 42154| +Caithness | 504 | 4644| 5607| 9549| 7609| 748215| 613799| +Inverness | 749 | 47573| 37814| 93100| 54957| 437584| 363176| +Orkneyjar og | 262 | 180| 393| 5727| 2746| 238728| 258789| + Zetland | 39 | | | | | | | +Ross og Cromatry | 873 |220179|233018|264112|204417| 620035| 493042| +Sutherland | 141 | 10183| 8885| 51936| 35759| 93637| 80136| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 4340 |294447|303799|483193|362726|2993733|2557871| + + | Rúgr |Baunir og ertur| Næpur | + | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +------------------------------------------------------------------ +Argyll | 65144| 59093| 15147| 21641| 84907| 103444| +Arran | 7086| 4655| 4403| 3523| 6497| 4344| +Caithness | 98924| 56292|.......|.......| 143416| 120787| +Inverness | 23068| 22206| 2572| 5227| 84984| 73948| +Orkneyjar og | 108168| 105525| 342|.......| 39230| 42536| + Zetland | | | | | | | +Ross og Cromatry | 4104| 6167| 8273| 21834| 160145| 163834| +Sutherland | 1065| 2693|.......| 114| 32052| 29707| +------------------------------------------------------------------ + Alsendis | 308059| 256631| 30737| 52339| 551231| 528600| + + | Sœnskar | Kartöflur | Gulrófur,| Hvítkál,| + | næp., ekr. | | ekrur | ekr. | + |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 |1855|1854|1855| +------------------------------------------------------------------- +Argyll | 28| 33| 10504| 26412| 24| 17| 23| 28| +Arran | 22| 10| 671| 1493| 4½| 4| 7| 5| +Caithness | 28|......| 8310| 5931| 0¼|....| 10| 9| +Inverness | 10| 17| 6519| 12176| 4| 2| 35| 26| +Orkneyjar og |.....| 2| 6532| 6261| 4| 4| 30| 35| + Zetland | | | | | 1| 1| 6| 7| +Ross og Cromatry | 23| 15| 17281| 20876| 4| 1| 9| 5| +Sutherland |.....|......| 1540| 1633| 2| 4| 3| 2| +------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 111| 77| 51357| 74782| 43¾| 33| 123| 117| + + |Hör, ekrur| Gras, ekrur |Hross |Nautfé| Sauðfé| Svín| + | 1854|1855| 1854 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855| +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 26| 15| 36151| 40303| 8512| 60378| 814029| 3458| +Arran | 12½|....| 3002| 2588| 2367| 3010| 25630| 360| +Caithness | 7| 15| 19043| 18076| 801| 14659| 60447| 1149| +Inverness | 2| 3| 15313| 14226| 3485| 24061| 567694| 1667| +Orkneyjar og | 1| 1| 4954| 8297| 2437| 8128| 10815| 1337| + Zetland |.....|....| 232| 535| | 1250| 5845| 50| +Ross og Cromatry | 3| 1| 19641| 20491| 4414| 16190| 288015| 4557| +Sutherland |.....|...1| 3936| 4446| 914| 3642| 200553| 550| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 49½| 36|102272|108962| 22930|131318|1973028|13128| + | Gripir als......2 140 404 | + +Loftslagið á Skotlandi er svo líkt því, sem það er í Aleuta-fylkinu í +Alaska, að tvö lönd svo fjarlæg á hnettinum geta trauðlega líkari verið. +Austrströnd Skotlands er í skjóli fyrir vindunum og hafgufunni frá +Atlantshafi, þar eð fjöllin skýla fyrir að vestan; því er þar eigi svo +vætusamt sem á vestrströndinni, og meiri munr hita og kulda; að þessu leyti +svarar austrströndin á Cooks-flóa til austrstrandar Skotlands. + +Íbúar þessa fylkis eru Aleutar, tryggir og námfúsir, en latir og +fyrirhyggjulausir. Þeir eru sjómenn góðir, en búslóðar; enda hafa Rússar +verið einu lærifeðr þeirra í búskap, og þá er nú ekki á verra von! + +Eigi er timbr í fylki þessu annað en kjarr eitt; en allir ljúka upp um það +einum munni, að eigi sé annað að sjá, en að skógr hljóti að geta vaxið þar, +ef hann er gróðrsettr og hirtr. En í sumum inna beztu ríkja í álfu þessari +vex lítill sem engi skógr nema gróðrsettr sé. Mikill hluti Nebraska-ríkis +er skóglaus af náttúrunnar hendi; en mönnum verðr hér eigi svo mikið fyrir +að grœða skóga, og þáð enda svo, að muni til bóta á loftslagi í heilum +landsplássum.--Með því loftslag í þessu fylki er miklu mildara en í +Yukon-fylkinu, og þurrara en í mestum hlut Sitka-fylkis, þá blómgast grös +hér svo, að grasvöxtr verðr nærri meiri, en maðr óskar eftir, ef svo mætti +segja, þar sem maðr sumstaðar veðr alt að hæð sinni í grasi. + +Svo er t.a.m. sagt um Unalāshka, að í nánd við Formanns-höfn (Captain's +Harbour) sé in mesta ofrgnœgð af grasi, en loftslag miklu betr fallið til +heyskapar en, á ströndum Oregon-ríkis. Naut á útigangi verða spikfeit, og +kjötið svo mjúkt og bragðgott, að fágæti er ef aligripir annarstaðar taka +því fram. Jörðin liggr af náttúrunnar hendi albúin undir plóginn. Þar sem +melr (_elymus_) grœr og þroskast, sem þar, af sjálfu sér þar er bágt að sjá +hví aðrar korntegundir skyldu eigi geta gróið og þroskazt, ef þær væru +yrktar umhyggjusamlega og haustsánar. Þess ber að gæta, að engin korntegund +ber nema hálfan ávöxt, og hann rýran, nokkurstaðar á ströndum Kyrra- +Hafsins, hvorki norðarlega né sunnarlega; nema sáð sé að haustinu til.[8] + +Ertur vaxa viltar nálægt Unalāshka-firði, segir Davidson; er þar mesta +gnœgð af þeim. Það er sú tegund, er grasafrœðingar kalla _Lathyrus +maritimus_. Hún grœr hvervetna á syðri hlut austrstrandanna á Alíaska- +skaga, að því er Dall hefir munnlega sagt mér. Þess er í ritum getið að +talsvert grói af þessari tegund á einum stað á Kenai-skaga. Það liggr í +augum uppi að sú tegund sem grœr þannig vilt og umhirðingarlaus mundi gróa +eigi síðr í vel yrktri jörð með góðri pössun. Hún kvað gróa í Alaska víða +norðr að 64° n. br. + +Það, sem sagt er um Unalāshka, gildir í engu síðr, nema fremr sé, um +eyjarnar fyrir vestan. Ymsar rófu-tegundir vaxa viltar á öllum þessum +eyjum; er gnœgð af þeim, og þær eru góðar átu. Svín, geitr og enda naut og +sauðir geta gengið sjálfala árið um í kring. + +Það virðist óþarfi að fara orðum um, hvort kvikfjárrœkt muni hepnast í +þessu fylki, eða að bera það saman við Ísland; það getr hver gjört sjálfr +eftir að hann hefir þetta lesið. + +3. _Sitka-fylki._ + +Þetta fylki nær frá takmarka-línu Alaska að sunnan, og nær yfir meginlandið +og eyjarnar norðr að Yukon-fylki og vestr að Aleuta-fylki; inni lykr það +því í sér Kadíak-eyjarnar og landið umhverfis Cooks-flóa. + +Yfirborð landsins í þessu fylki er svo óslétt og fjöllótt sem framast má +verða. Að eins norðvestr-hluti þess inni lykr yrkjandi land að nokkrum mun. +Það eru reyndar blettir og blettir hér og hvar um syðra hlut þess, er vel +eru lagaðir til yrkingar. En mestmegnis er þó sá hluti fjöllóttr, og +fjöllin sæbrött mjög og undirlendislaus, en þakin skógum svo þykkum, að +varla er fœrt í gegn um þá, og ná þeir skógar frá ströndunum og upp eftir +fjöllunum 1500 fet yfir sjávarmál. + +Sundin og djúpin milli Alexanders-eyjanna mynda þjóðvegi fylkisins, enda +eru það beztu þjóðvegirnir, sem orðið geta í fjöllóttu landi. Ekki þarf að +ryðja blessaðan sjóinn, ekki þarf að kosta stórfé í járnbrautir á hann, og +ekkert kostar að halda honum við. Alstaðar í þessu fylki er timbr svo +gnógt, sem nokkurstaðar ella á hnetti þessum, svo eldiviðrinn er eigi +kostbær fyrir gufubáta; enda eru kol nœg í fylkinu og kosta ekki annað en +að taka þau upp; ekki þarf að flytja þau né timbrið langt til skips; alt er +í flœðarmálinu. + +Jarðvegrinn er mestmegnis frjómold af jurta-efni með undirlagi af sandleir +eða dökkleitam deigulmó. Jarðvegrinn umhverfis Cooks-flóa og á Kadíak-eyjum +er þessa eðlis; en þar er þó jarðvegrinn blandinn ösku-brunnum sandi, er +sjórinn hefir borið upp, og þykk sandleirs-lög undir, svo jarðvegrinn verðr +þar léttari, þurrari og enn frjóvari, og þannig betr lagaðr til yrkingar en +ella. Loftslagið í suðrhlut fylkísíns er mjög milt, en ótœklega vætusamt. +Regnfallið í Sitka er frá 60 til 95 þuml. árlega; og tala regndaga er frá +190 til 235. Á Kadíak og við Cooks-flóa mun regnfallið vera litið yfir 30 +þuml. að meðallagi, ef það er svo hátt. + +Veðrátta í Sitka frá 31. okt. 1867 til 31. okt. 1868: + + Meðal-hiti. Heíðríkir Þyktloft, + Fahr. Réaum. Regnfall. dagar. dagar. Regndagar. Snjódagar. + +Vor +42.6º + 4.7º 14.64 þuml 22 70 33 15 +Samar +55.7º +10.6º 10.14 " 21 71 36 0 +Haust +45.9º + 6.2º 28.70 " 19 72 44 5 +Vetr +31.9º - 0.1º 14.59 " 44 47 21 6 + +Alt árið +44.07º + 5.4º 68.07 " 106 260 134 26 + +Mestr kuldi, sem kom það ár, var +11° Fahr. (-9° 3 Réaum.) Margra ára +rannsókn sýnir, að meðalhiti á vetrum er um +33° Fahr. (+0.4 Réaum.); er +það álíka og í Mannheimum við Rín, en heitara en í München, Vínar-borg eða +Berlinni. Það er sem næst áþekt sem í Washington, höfuðborg Banda-ríkjanna +(sem þó liggr 1095 mílum sunnar) og heitara en í New York, Philadelphia eðr +Baltimore.[9] En sagga-loftið og rigningarnar valda því að sumarið er miklu +kaldara í Sitka en á inum áðr nefndu stöðum. + +Indíánar byggja á Alexanders-eyjum og ströndinni nálega norðr undir +Vilhjálms-grunn (Prince William Sound.) Þaðan af byggja Innuitar ströndina, +og Indíánar að eins upplandið. Við Cooks-flóa, á Kadíak og á suðrströnd +Alíaska-skaga hafa Innuitar dálitla viðburði til jarðrœktar. + +Á Kadíak-ey og austanmegin við Cooks-flóa eru vetrar kaldari og sumur +þurrari og heitari en á Sitka. Þó eru mildari miklu vetrar á Kadíak, en við +Cooks-flóa. Sumartíðin er in bezta fyrir heyskap og gras gnœgða-gott og +mikið. Hafrar og bygg hefir yrkt verið við Cooks-flóa meðan Rússar áttu +landið. Skógar eru góðir og nœgir. I skýrslu nýlendu-nefndarinnar til +Rússa-keisara (Pétrsborg, 1863) er talið meðal afrakstrs við Cooks-flóa 180 +000 pund af saltkjöti, 180 mæliker af berjum o.s.fr.; nú er lítið um yrkju +eðr afrakstr, með því fáir hvítir menn búa hér, síðan Rússar seldu landið +og drógu burt setulið sitt.--Dr. Kellogg segir um Kadíak: "Grös og grœnar +jurtir þekja fjöllin upp át hátinda. Sumarveðrið er hér ólíkt því, sem það +er í Sitka, og er vel fallið fyrir heyskap." Á vetrna er kuldinn eigi svo +hár á Kadíak, en jafn. Eftir að fer að frjósa helzt kuldinn jafnt og þétt +án snöggra veðrbreytinga. Ísinn á stöðuvatninu á Viðey (á höfninni í St. +Paul á Kadíak) er orðinn tólf þumlunga þykkr, þegar vel er, í lok desember +eðr byrjun janúar, þykknar svo í janúar og febrúar, og hefir, þegar bezt +lætr, náð 18 þuml. þykt í lok febrúarmánaðar. Mesti kuldi, sem menn vita +komið hafa á Kadíak, er -18° Fahr. (-22° Réaum.); og hefir það borið við +einu sinni, svo menn hafi sögur af: þá þyknaði ísinn um 1½ þumlung á +sólarhring, og er það inn hraðasti vöxtr, sem hann hefir haft svo menn +viti. + +Lisiansky[10] getr þess, að byggi hafi sáð verið á Kadíak 1804, og hafði +það þroskazt víðast hvar. En "ið vætusama og heiðríkju-litla veðr, sem eigi +er holt akryrkju, veldr því að korntegundir þurfa hér pössunarsemi og +hirðu--en það eru kostir, sem innlendir menn hér hafa eigi til að bera." + +"Hvort veðrið er bjart eðr þykt, kemr alsendis undir veðrstöðunni. Veðr er +fagrt er vindar blása frá suðri, suðvestri, vestri, norðvestri eða norðri; +en alt hvað vindar eru austanstœðari en hánorðr eðr hásuðr, veldr það þokum +og rigningum. Í desember-mánuði var veðrið fremr milt, þó vindr væri á +norðan. Hitamælir vísaði aldrei lægra en +38° Fahr. (+2° 7 Réaum.) þar til +24. desbr.; þá féll hann til +26° Fahr. (-2° 7 Réaum.). Þá féll snjór á +jörð, og hélzt hann um nokkra mánuði. Eigi er þó talið að vetr byrji +reglulega fyrri en með janúar. Meðan vetr stóð yfir var loft alt af þurt og +hreint (að frá teknum fám dögum í febrúar) og vindar léku milli suðvestrs +og vestrs. Mestr kuldi var 22. janúar, þá féll hitamælir niðr á 0° Fahr. +(-14° 2 Réaum.) Síðustu dagar í febrúar og fyrstu dagar í marz voru og svo +kaldir, að hitamælir féll niðr á milli 13° og 14° Fahr. (-8° til 8° 4 +R.)--Um þessa daga mældi ég þykt íssins á vatninu í Viðey, og var hún 18 +þuml.--9. marz byrjaði vorið." [Lisiansky, 171. bls.] "Vetrinn, sem ég +dvaldi hér, var þurrari en í meðallagi." (Sami, 190. bls.) "Dagana, sem vér +dvöldum á Kadíak, frá 26. til 31. ágúst (1867), var meðalhiti loftsins 49° +5 F. (+7° 8 R.), og sjóarins 45° 8 F. (+6° R.)" (Davidson: "_Coast Pilot of +Alaska_," Washington, D.C., 1869, 27. bls.) + +_Veðr-tafla_, dregin saman úr dagbók, haldinni á Kadíak-ey 1/10 1872 til +30/9 1873. + + | Meðalhiti | Mestr hiti. | +Mánuðir | Klukkan | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Medaltal|8.f.m|12.m.|6.e.m| +--------------------------------------------------------- +Október R|+ 2.7|+ 5.3|+ 4.4| + 4.1|+ 6.2|+ 8.0|+ 7.1| + F| 38.1| 43.9| 42.0| 41.3| 46. | 50. | 48. | +Nóvember R|+ 1.6|+ 4.4|+ 2.3| + 2.7|+ 5.3|+ 6.2|+ 6.2| + F| 35.7| 42.1| 37.2| 38.3| 44. | 46. | 46. | +Desember R|+ 0.3|+ 1.0|+ 0.8| + 0.7|+ 4.4|+ 5.3|+ 4.9| + F| 32.7| 34.3| 33.7| 33.6| 42. | 44. | 43. | +Janúar R|- 4.1|- 3.3|- 3.2| - 3.5|+ 2.7|+ 4.4|+ 6.2| + F| 22.8| 24.5| 24.7| 24.0| 38. | 42. | 46. | +Febrúar R|- 2.1|- 0.1|- 1.0| - 1.1|+ 2.7|+ 3.5|+ 5.3| + F| 27.2| 31.8| 29.8| 29.6| 38. | 40. | 44. | +Marz R|- 4.8|- 1.8|- 1.8| - 2.8| 0.0|+ 1.8|+ 1.8| + F| 21.2| 28.0| 27.9| 25.7| 32. | 36. | 36. | +Apríl R|+ 0.7|+ 3.5|+ 2.8| + 2.3|+ 3.5|+ 8.0|+ 8.9| + F| 33.5| 40.0| 38.5| 37.3| 40. | 50. | 52. | +Maí R|+ 3.4|+ 5.5|+ 4.9| + 4.6|+ 4.4|+ 9.8|+11.5| + F| 39.7| 44.5| 43.0| 42.4| 42. | 54. | 58. | +Júní R|+ 6.6|+10.4|+10.2| + 9.1|+10.7|+16.9|+16.9| + F| 46.9| 55.3| 55.1| 52.4| 56. | 70. | 70. | +Júlí R|+ 9.8|+13.0|+13.2| +12.0|+10.7|+16.9|+17.8| + F| 54.0| 61.2| 61.8| 59.0| 56. | 70. | 72. | +Ágúst R|+ 9.3|+13.5|+13.9| +12.2|+11.5|+16.0|+16.9| + F| 53.0| 62.4| 63.2| 59.5| 58. | 68. | 70. | +September R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.0| + 8.6|+ 8.0|+11.5|+10.7| + F| 47.9| 54.1| 52.2| 51.4| 50. | 58. | 56. | +--------------------------------------------------------- +Alt árið R|+ 2.5|+ 5.1|+ 4.6| + 4.1|+11.5|+16.9|+17.8| + F| 37.7| 43.5| 42.4| 41.2| 58. | 70. | 72. | + + + + | Minstr hiti | +Mánuðir | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Heidríkir| + | dagar | +---------------------------------------- +Október R|- 2.7| 0.0| 0.0|\ 13½ | + F| 26. | 32. | 32. |/ | +Nóvember R|- 1.8| 0.0| 0.0|\ 13 | + F| 28. | 32. | 32. |/ | +Desember R|-10.7|- 8.0|- 8.9|\ 8½ | + F| 8. | 14. | 12. |/ | +Janúar R|-10.7|- 9.8|- 9.8|\ 11½ | + F| 8. | 10. | 10. |/ | +Febrúar R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 11 | + F| 8. | 8. | 6. |/ | +Marz R|- 9.8|- 8.0|- 7.1|\ 16½ | + F| 10. | 14. | 16. |/ | +Apríl R|- 3.5|- 1.8|- 2.2|\ 11½ | + F| 24. | 28. | 27. |/ | +Maí R|+ 0.9|+ 2.7|+ 1.8|\ 8 | + F| 34. | 38. | 36. |/ | +Júní R|+ 3.5|+ 7.1|+ 6.2|\ 16 | + F| 40. | 48. | 46. |/ | +Júlí R|+ 8.0|+ 9.8|+ 8.9|\ 15 | + F| 50. | 54. | 52. |/ | +Ágúst R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.8|\ 21 | + F| 48. | 54. | 54. |/ | +September R|+ 4.4|+ 8.0|+ 7.1|\ 5 | + F| 42. | 50. | 48. |/ | + +Alt árið R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 150½ | + F| 8. | 8. | 6. |/ | + + + +1872-73 | Skýjað loft | + | Úrkoma |Urkomu-|Dagar| Meðalhiti | + |Snjór|Regn.| laust | als.| árstiða. | +------------------------------------------------------ +Október R| 2 | 8 | 7½ | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Nóvember R| 2 | 8 | 7 | 30 | Haust: 37.7 | + F| | | | | (= +2.5) | +Desember R| 4 | 11 | 7½ | 31 | / | + F| | | | |/ | +Janúar R| 8 | 1 | 10½ | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Febrúar R| 8½ | 3½ | 5 | 28 | Vetr: 26.4 | + F| | | | | (= -2.5) | +Marz R| 7 | 0 | 7½ | 31 | / | + F| | | | |/ | +Apríl R| 2 | 6 | 10½ | 30 |\ | + F| | | | | \ | +Maí R| 1 | 16 | 6 | 31 | Vor: 44.0 | + F| | | | | (= +5.3) | +Júní R| 0 | 3 | 11 | 30 | / | + F| | | | |/ | +Júlí R| 0 | 5 | 11 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Ágúst R| 0 | 3 | 7 | 31 | Sumar: 56.6 | + F| | | | | (= +11.0) | +September R| 0 | 8 | 17 | 30 | / | + F| | | | |/ | +------------------------------------------------------ +Alt árið R|34½ |72½ | 107½ | 365 |\ +4.1 | + F| | | | |/ 41.2 | + +Vér sjáum af þessari töflu enn fremr, að af öllum dögum ársins eru 150½ +heiðríkir, en 214½ dagr hafa skýjað eðr þykt loft (þ.e.: meira en hálfan +himin skýjaðan); af þessum 214½ skýjuðu dögum eru 107 úrkomu-dagar (regn +eða snjór), en 107½ úrkomu-lausir. Þannig verða als á árinu 107 úrkomu- +dagar, en 258 úrkomu-lausir (heiðríkir og skýjaðir). Þetta ár (1. okt. 1872 +til 30. sept. 1873.) sýnir einmitt meðal-ár á Kadíak. Veðrtafla, sem þeir +Ólafr og Páll hafa sent yfir nóvember og hálfan desember 1874, sýnir mjög +áþekt veðrlag um þann tíma sem um tilsvarandi tíma hér í töflunni. + +Mesta auðlegð suðrhluta þessa fylkis er falin í timbrinu. Hér skal nefna +nokkrar inar helztu trjátegundir, og eru þær taldar í þeirri röð, sem þær +hafa eftir verði sínu, inar dýrmætustu fyrst o.s.frv. + +GULR SEDRUS-VIÐR (_Chamœcyparís nutkatensis_).--Þetta er inn dýrmætasti +viðr, sem vex nokkurstaðar á ströndum Kyrra Hafsins; hann er smágjör í sér +og þéttr, allharðr og frábærlega endingargóðrog hefir sœtan ylm. "Enginn +viðr jafnast við hann til skipsmíða; hann er svo léttr, þéttr, auðunninn og +dœmalaust endingargóðr." (Kellogg.) Hann vex hvergi nema í Alaska, og er in +eina viðartegund á ströndum Kyrra Hafsins, sem er góðr efniviðr í skip. Ef +menn gæta þess, að öll skip, sem nú eru bygð á Kyrra Hafs ströndum +(mestmegnis úr Oregon-greni) verða að svara talsvert hærra ábyrgðar-gjaldi +en vanalegt er, og fá að-eins ábyrgð um stuttan tíma, þá bendir það +ljóslegar, en nokkur löng rakaleiðsla, til þess, hverja þýðing þessi viðr +hlýtr að fá fyrir sjóverzlunina á öllum Kyrra Hafs ströndum, þá er menn +fara að byggja Alaska og nota viðinn. Efniviðr í skip er og verðr ávalt +mjög útgengileg og arðsöm vara til að selja í öllum ríkjum við Kyrra Hafið. +Þvermál sedrustrjánna hér er venjulega frá 3 til 5 feta, en nær þó stundum +alt að 8 fetum. + +SKRÚÐFURA eða HVÍTGRENI (_SPRUCE_, _Abies Sitkensis_).--Þessi viðr er vel +kunnr í timbrverzluninni á Kyrra Hafs ströndunum nú; hann er hár og bolrinn +þráðbeinn. Það er góðr viðr, þó eigi jafnist hann við sedrusviðinn. + +FURA (_HEMLOCK_, _Abies mertensiana_).--Þessum viði er oft blandað saman +við inn siðast nefnda. Sumir grasafrœðingar álíta það sé aðeins afbrigði af +sömu tegund. Timbrkaupmenn blanda þeim oft saman; og er þó skrúðfuran +endingar-betri. + +BALSAM-FURA (_Abies Canadensis_).--Viðrinn sjálfr er lélegr, en börkrinn af +honum og inum síðast nefnda við er hafðr til að barka (garfa) leðr með. +Balsamið hafa læknar til meðala, og listamenn nota það einnig. + +SKRUBB-GRENI (_SCRUB PINE_, _Pinus contorta_).--Þessi viðr verðr sjaldan +hærri en 40 fet af heilvöxnum bol, og 18 fet að gagnmáli. + +Júníper og ýms önnur tré, er minna þykir um vert, vaxa og í þessu fylki. + +(Um Kadíak er meira sagt í skýrslu sendi-nefndarinnar.) + +Flestallar þær berja-tegundir, sem vaxa í Yukon-fylkinu, eru og algengar í +Aleuta-fylkinu og norðvestr-hlut Sitka-fylkis. + +Um syðri hlut Sitka-fylkis segir Dall: "Það er eigi unt að hugsa sér betra +skógland; alstaðar eru samgöngur og flutningsvegir auðveldir á sjónum, og +fjöllinn svo brött, að eigi þarf annað, en að slá bjálkum úr lélegasta +timbrinu undir viðar-flekana og setja þá á stað (um vetrartímann), og renna +þeir þá sjálfkrafa niðr fannirnar til sjóar." + +"Margt hefir verið ritað um Alaska af mönnum, sem ekkert þektu til, og eru +því rit þeirra þar eftir--hégóminn einber." + +"Þar sem ríkið Massachusetts[11] hefir frá upphafi sínu til þessa dags +ALDREI FLUTT ÚT til annara ríkja ANNAN AFRAKSTR AF LANDI SÍNU, EN ÍS OG +GRJÓT,[12] þá getum vér vænzt með tímanum að fá inn flutt frá Alaska +skipavið, smjör, ost, ull og alskonar kjötmeti; og þar sem ýmsar berja- +tegundir eru nú fluttar þaðan til San Francisco, þá má ætla að fleiri +ávextir bœtist þar við." [Dall.] + + * * * * * + +V. KAFLI. + +STEINA OG MALMA TEGUNDIR. + +Því er miðr, að hvorki er hér rúm til að skýra frá jarðarfrœði Alaska, enda +mun mentun flestallra lesenda þessa kvers vera á því stigi, að þeir hefðu +þess lítil not; ég verð líka að játa vankunnáttu mína í þessu efni svo +mikla, að þó ég hafi rit annara til að fara eftir í þessu efni, þá er svo +margt, sem mönnum ber eigi saman um í inni vísindalegu kennig um uppruna +jarðlaganna, myndun þeirra og aldr, að eigi verðr skynsamlega dregið saman +úr því neitt ágrip, nema maðr hafi nœgilega þekking á jarðarfrœði +(_geology_), til þess að meta sjálfr rökin og gjöra sér glöggva hugmynd um +efnið sjálfr; en kunnátta mín í þessu efni er sára-mögr; og mér er ekki um +gefið að hætta mér staflaust á hálan ís, og reyna að kenna öðrum það, er ég +hefi eigi glögt skyn á sjálfr; hafði ég og það ætlað, að ég skyldi ekkert +það fullyrða í þessu kveri, er ég væri eigi sannfœrðr um sjálfr. + +Svo mikið er víst, að endr í árdaga hefir verið miklu heitara á jörð vorri +en nú er; þá hafa grös og tré gróið í heimskauta-löndunum og dýr lifað þar, +sem nú lifa og þróast að eins í tempraða beltinu og hita-beltinu. Finnast +leifar þeirra nú steingjörðar. Þetta var áðr eignað því, að jarðhitinn +hefði þá verið meiri; en nú þykjast menn vita að sú tilgáta sé hégómi. +Sumir hafa sagt, að t.d. fílar þeir, er leifar hafa af fundizt í Síberíu, +gæti hafa borizt norðr þangað í sjóflóði, en hefðu aldrei lifað þar. En í +Alaska finst slíkr urmull af leifum fíla og annara slíkra dýra innan um +leifar af gróðri (_vegetation_) sem samsvarar eðlisháttum þeirra og að öðru +leyti á þeim stöðvum og í því ástandi, er fullkomlega sýnir, að slík dýr +hafa lifað þar, og gróðr jarðar og loftslag vorið þar eftir. Síðan hefir +komið tímabil, þá er kuldi var miklu meiri á jörðinni, en nú er; þá hefir +allr norðrhluti Ameríku verið þakinn einlægum jökli, svo sem Grœnland er +nú; síðan hefir aftr orðið mildara, og er svo nú á jörð vorri.--Vísindin +hafa enga skýlausa fullnœgjandi úrlausn enn á því, hvað valdið hafi þessum +breytingum á loftslagi. Ein in nýjasta og, að mér virðist, sennilegasta +getgáta þessu viðvíkjandi er sú, er Dr. Oswald Heer hefir fram sett. Dr. +Heer kvað hafa ransakað steingjörvinga ins heita tímabils gaumgæfilegar en +nokkur annar jarðarfrœðingur fyrr eða síðar. Hans kenning er þessi: + +Það er stjörnufrœðingum kunnugt, að sólkerfi vort gengr í afarstórum hring +um einhvern fjarlægan miðpunkt, og að það kemr þannig ávalt inn í nýtt og +nýtt rúm; oss ber frá ókunnu rúmi, og oss kastar inn í ókunnugt rúm; en það +vitum vér með óyggjandi vissu, að sólkerfi vort er sem stendr í rúmi í +himingeiminum, sem er strjál-bygt af stjörnum. Það er engin ástœða til að +efast um, að sólkerfi vort hafi einhvern tíma gengið í gegn um eitthvert af +þeim héröðum himingeimsins (ef svo mætti að orði komast), sem vér sjáum í +sjónglerum að eru miklu þéttskipaðri af stjörnum, en það rúm, sem sólkerfi +vort er í nú sem stendr. En allar þessar stjörnur eru skínandi sólir, og +inn meiri eða minni fjöldi þeirra hlýtr því að hafa nokkur samsvarandi +áhrif á hita loftsins í rúminu umhverfis þær í himingeiminum. Vér getum +þannig ætlað, að á heita (_miocene_) tímabilinu hafi sólkerfi vort verið í +rúmi í himingeiminum, sem var þéttskipað stjörnum, og hafi þannig jörð vor +orðið aðnjótandi heitara loftslags, er þar af leiddi, svo að jafnvel löndin +við heimskaut hennar fengu gróðr þann, sem nú finst að eins um miðbik +hennar. En sól vor hélt á fram sinni óstöðvandi rás og fylgdi henni allr +hennar herskari af plánetum, og svo sem aldir liðu fram, bar sólkerfi vort +inn í ný héruð í himingeiminum, er voru þunnskipuð mjög af stjörnum og því +köld; það olli því, að eftir MIOCENE-tímabilið kom ísöldin eða ið kalda +tímabil; en sólkerfi vort hélt á fram, og loks kom það í rúm í +himingeiminum, er var þéttskipaðra stjörnum en ið síðasta, en þó +þunnskipaðra en það, er það hafði fyrst í verið, og þar sem hitinn því var +í meðallagi milli þess, er verið hafði á inum fyrri tveim tímabilum, og á +þessum stað er það nú sem stendr, og af því leiðir loftslag það, er nú er á +jörðinni.[13] + +En hversu sem er nú um þetta alt, þá er það víst og vafalaust, að jöklarnir +í Alaska eru alt af að mínka og loftslagið að verða þurrara og heitara. +Hver sem orsökin er, þá er þetta svo ljóslega reynt og auðsætt, að það er +hafið yfir allan efa; svo þó menn gefi lítið út á allar getgátur +vísindanna, þá verða menn þó að játa, að reynslan er ólygin. + +Það þykir nú engum efa bundið, að alt Alaska (og eyjarnar) fyrir vestan +150° v.-l. fr. Gr. sé að hefjast og hækka smátt og smátt; sama er að segja +um austrstrendr Síberíu; og ið sama virðist eiga sér stað að minsta kosti í +öllum austrhlut Bærings-hafs og Bærings-sunds og enda norðr í Íshaf, að +sjóinn er að smágrynna. Er það þannig eigi ósennileg spá, að sá tími geti +komið, þó fjarri sé, ef til vill, enn, að Ameríka og Asía vaxi saman að +norðan, og yrði þar þá efni í allra-fallegasta landa-þrætumál handa +einhverjum ókomnum þrándi vefara til að skera úr, því eigi mundi af veita +"tólf-kónga-viti" til þess! + +Eldfjöll eru mörg í Alaska, en mörg eru nú útbrunnin, og sýnist þeim altaf +vera að fækka. Um 50 eldfjöll hafa gosið þar síðan Rússar námu landið; en +nú eru að eins 11 þeirra, er eigi eru álitin út brunnin. + +Jarðskjálftar eru tíðir, en engar sögur eru af, að þeir hafi nokkru sinni +verið svo miklir að neitt hafi kveðið að þeim; þeir eru rétt svo, að þeir +merkjast. Þeir eru ávalt að verða fágætari og fágætari ár frá ári. Helzt +verða menn þeirra varir í október. Það varð vart við einn ómerkilegan í +Viðey (við Kadíak) meðan við dvöldum þar (í lok október-mánaðar 1874). + +Hverar eru ótalmargir í Alaska; er hiti þeirra ýmislegr; sumir eru að eins +94° Fahr. (+27° 5 Réaum.); aðrir eru 167° F. (+60° R.) og ef til vill þar +yfir. Sumir þeirra eru sagðir "nálega jafnir inum stœrstu og merkustu +hverum annarstaðar í heiminum." + + * * * * * + +Kol finnast mjög víða í Alaska, en beztir eru þó námarnir við Cooks-flóa. +Kolin eru hér frá _miocene_-jarðmyndun (_tertiary_) eins og flest kol í +vestrhlut Ameríku. Flest kol af þeirri myndun eru rýrari, en þau kol, er +kölluð eru "_carboniferous_." Taflan hér á eftir sýnir gœði þeirra í +samanburði við önnur kol í Vestr-Ameríku og við beztu "_carboniferous_" kol +í Pennsylvania og á Englandi: + +------------------------------------------------------------------------ + Stöðvar. |Vatn- |Fast | Skjót-|Aska. |Brenni-| Einkunn. + | sefni.|kolefni, | brenn.| |steinn.| + | |(carbon.)| andi | | | + | | | efni.| | | +------------------------------------------------------------------------ +CARBONIFEROUS. | | | | | | +Pittsburgh, | 2.34 | 55.82 | 34.31 | 7.16 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Ormsby, | 4.00 | 66.56 | 26.93 | 2.50 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Kentucky | 2.00 | 56.01 | 37.89 | 4.10 | ---- |Cannel. +Lehigh, | 2.34 | 88.05 | 2.94 | 6.66 | ---- |Anthracite. + Pennsylvania | | | | | | +Newcastle, | 0.99 | 61.70 | 33.55 | 3.75 | 0.23 |Bituminous. + England | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +CRETACEOUS | | | | | | +Nanaimo, | 2.98 | 46.31 | 32.16 |18.55 | ? |Lignitic. + Vancouver Island.| | | | | | +Bellingham Bay | 8.39 | 45.69 | 33.26 |12.66 | ? |Lignitic. +Mount Diabolo, | 14.69 | 46.84 | 33.89 | 4.58 | ? |Lignitic. + California, | | | | | | + beztu svört | | | | | | + demants-kol | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +MIOCENE TERTIARY | | | | | | +Goose Bay, | 20.09 | 41.98 | 32.59 | 5.34 | ? |Lignitic. + Oregon | | | | | | +Carbon Station } | 11.60 | 51.67 | 27.68 | 6.17 | 2.90 |Lignitic. + (Pacific-járnbr)} | | | | | | +Weber River } | 9.45 | 26.21 | 58.32 | 3.64 | 2.40 |Lignitic. +Cook's Inlet, | 1.25 | 49.89 | 39.87 | 7.82 | 1.20 |Lignitic. + Alaska | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ + +Þessi tafla sýnir betr, en nokkur lýsing, að kolin við Cooks-flóa eru betri +en öll "miocene" eða "cretaceous" kolin í Vestr-Ameríku; hún sýnir og að +kolin við Cooks-flóa innihalda að eins 0.37 hundruðustu pörtum minna af +brennanlegu efni og að eins 0.66 hundruðustu pörtum meiri ösku, en góð, +"bituminous" Pittsborgar-kol, og er það meira en unnið upp aftr við það, að +Pittsborgar-kol innihalda 1.09 hundruðustu pörtum meira af vatni. Í kolunum +við Cooks-flóa er og minna af brennisteini en í beztu kolum við Kyrra-Hafs- +brautina, og vatnsefni þeirra er minna, er nokkurra annara kola í Ameríku, +sem töflur taka yfir. + +En þess ber að minnast, að verð kola liggr eigi eingöngu í gœðum þeirra. Sé +kolalagið minna, en 3 feta þykt (af hreinum kolum), þá eru þau einskis +virði til verzlunar, og svarar þá að eins kostnaði að hafa þau til +heima-brúkunar. (Kolalögin við Cooks-flóa kváðu vera 3 til 7 feta þykk); +fjarlægð frá markaði, ástand og lengd flutnings-vegarins, ýptin ofan á +þeim, og margt fleira hefir áhrif á verð þeirra og verðr að taka þetta alt +til greina. + +Eigi er annað auðið að sjá, en að kola-námarnir við Cooks-flóa muni vel +borga fyrirhöfnina við að vinna þá; en að hve miklu leyti, verðr reynslan +að sýna. Þeir hafa eigi verið svo kannaðir til hlítar enn, að um það verði +sagt með vissu; en vel er af þeim látið. + +Rafr finst víða í kola-lögunum, saman með surtarbrandi. Það er algengt á +Alíaska-skaga, finst og á Kadíak og víða í Alaska; sumstaðar mikið af því. + +Steinolía (_petroleum_) hefir fundizt í Alaska. Finst hún fljótandi í +þykkri brá ofan á vatni einu nálægt Katmai-vík á Alíaska-skaga, gagnvart +Kadíak-ey. In "specifiska" vigt hennar er 25° (Beaume); hún er alveg +lyktarlaus og ágætr áburðr á verkvéla-málm óhreinsuð, eins og hún finst. +Það er enda sagt það megi brenna henni óhreinsaðri. + +Hvítr marmari finst við Sitka, góð tegund og dýrmæt. + +Gull og silfr finst í Alaska, en smátt er um það, að því er menn enn þekkja +til. Silfrið er oft blandað saman við kopar. Gull hefir fundizt víða, meðal +annars í Kaknú-fljóti við Cooks-flóa og á Kadíak; en eigi hefir það þótt +vera svo mikið, að borgaði að verka það. En athugandi er að enginn +praktískr gullnemi hefir enn reynt það né ransakað; svo lítið er um það +kunnugt.--Töflugrjót, sumt með æðum af kvarz, finst á Kadíak. + +Kopar finst á ýmsum stöðum; en ugglaust er mest af honum við Attu- eða +Kopar-fljót, sem fyrr er um getið í kveri þessu. Þar hlýtr að vera +fjarska-mikið af honum. + +Blý hefir fundizt nálægt Sitka, og líka skamt frá St. Paul á Kadíak; en að +eins er það lítið eitt. + +Járn finst víða, en hvergi svo, að menn ætli það borgi sig að vinna það. + +Graphit hefir fundizt á Kadíak, á Alíaska-skaga og víðar. + +Brennisteinn finst víða gnœgða-gnógur; meðal annars kvað hann hafa fundizt +á Kadíak (?). Fyrir brennistein mundi góðr markaðr í California og víðar á +Kyrra-Hafs-ströndum.--"Nitrum" finst og í Alaska. + +Ýmsir aðir málmar finnast í Alaska, þótt hér sé eigi nefndir. + +Landið má enn heita alveg ókannað að kalla, og enginn kann að segja, hver +óþrjótandi uppspretta af málmum þar kann að felast. Jarðlögin og myndunin +benda til, að Alaska muni auðugt land af málmum. + +Ýmsir gimsteinar finnast og þar í landi; má þar til nefna amethyst, zeolit, +tourmalin, spinel, kristall o.m. fl. Sagt hefir verið að demant hafi +fundizt á Únga; en það kvað eigi satt vera. Ýmsar marmara-tegundir finnast +allvíða. + +Ís hefir lengi verið verzlunarvara þaðan. Á vatni einu í Viðey (Woody +Island) við Kadíak er ís skorinn; þó er það stundum í góðum vetrum, að +ís-uppskeran bregzt. Ís hefir og tekinn verið úr jöklunum á suðr- +ströndinni. Árið 1868 var fluttr til San Francisco ís fyrir $28 000. Eigi +hefir eftirsókn eftir ís vaxið að mun síðustu árin. En enginn efi er á, að +selja má mikið af ís í Mexico og Suðr-Ameríku og eins í Asíu, ef hann væri +þangað fluttr. Eins og nú stendr er ís fluttr frá austustu ríkjunum í +Ameríku til Indlands og Sínlands í Asíu; er það vegr miklu lengri, og +lengri ferð gegn um heit lönd, og hlýtr því flutningr að verða dýrari og +meira að spillast á leiðinni, en ef flutt væri frá Alaska. Er því efalaust, +að ísverzlun getr orðið mikil auðsuppspretta fyrir landið, ef einhverjir +koma til að nota sér það. + + * * * * * + +VI. KAFLI. + +FISKIVEIÐAR. + +Meðal allra þjóða eru miklar fiskiveiðar álitnar einhver in ríkulegasta +auðs-uppspretta og velmegunar. + +Fiskiveiðar Breta er mælt að séu virði 25 miljóna dollara árlega. +Fiskiveiðar Frakka eru virði $3 000 000 árlega, og fiskiveiðar Ameríku- +manna við austr-strendrnar á álfunni virði $2 000 000 árlega. + +In ýkja-mikla gnœgð fiskjar við strendr Alaska vakti þegar forundran inna +fyrztu ferðamanna, er þar komu, og allra síðan til þessa dags. Billing, +Cook, La Perouse, Lütké, Lisiansky, Belcher, Sir George Simpson, Davidson +og Dall hafa allir borið vitni um inn ótrúlega aragrúa af þorski, laxi, +heilagfiski og síld, er fylli höfin umbergis Alaska. Fiskr hefir jafnan +verið aðalfœða innlendra manna. Veiðiskapr, eða tilburðir til að hagnýta +sér þessa óþrjótandi auðsuppsprettu, er þó enn í fyrstu bernsku. + +Sjófiska-tegundir eru helztar: þorskr, heilagfiski, síld, "tom"-þorskr, +"úlikon" og "mullet." + +Af þorski er mest, og hann er sá sjófiskr, sem mest er verðr. Hann veiðist +á 25 til 50 faðma dýpi því nær alstaðar, og víða má veiða hann af klöppum +við fjöruborðið. Beztu veiðistöðvar eru kring um Kadíak-eyjar, Shumagin- +eyjar og Aleuta-eyjar. Grunnin, þar sem fiskr veiðist hér, eru miklu stœrri +en við Nýfundna-land (New Foundland) og Ísland til samans; og +veiðistöðvarnar við Alaska eru svo langstœrstar og beztar af öllum +veiðistöðvum á hnettinum, að eigi kemr til samanburðar við neitt annað. +Beztar veiðistöðvar eru við Shumagin-eyjar. + +Fram til síðustu tíma var fluttr fiskr frá veiðistöðvum í Atlantshafi til +San Francisco. Árin 1863 og 1864 var flutt um 500 "tons" hvort ár til +California frá Atlantshafi. + +Fiskimenn frá California hafa veitt: + +1 skip 1864, 120 "tons" eða ............ 40 000 fiska. +(6)? skip l865, 523 "tons" eða ....... 249 000 fiska. +18 skip 1866, 1614 "tons" eða ......... 706 200 fiska. +23 skip 1867, 2164 "tons" eða ........ 947 264 fiska. + +Meira en helmingr þessa fiskjar veiddist við Shumagin-eyjar. 1869 veiddust +1 082 000 fiskar, og sé lítið í lagt hafa þeir vegið að minsta kosti 3½ +pund (enskt) hver að meðaltali; og kalli maðr pundið eigi meira vert en 5 +cent, þá gjörir þetta þó $189 350 í gulli. Nú er fiskrinn að skifta um veg +og fer nú aðra leið, er hann ferðast á þurru landi, en áðr; því nú er farið +að flytja hann FRÁ San Francisco og TIL Atlants-hafs. Í april, maí og júní +1868 voru flutt 47 000 pund af fiski og 17 tunnur af tunnu-fiski frá San +Francisco til New York. Á sömu mánuðum var fluttr frá útlöndum inn til +Ameríku fiskr fyrir $119 127, og sýnir það að nokkur markaðr er enn í +Ameríku fyrir fisk. Auk þess selst fiskr í Japan og Sínlandi og víðar í +Asíu, og firni gætu selzt í Mexico og Suðr-Ameríku, þar sem svo mikið er af +kaþólsku fólki. Engin skortr er á beitu í Alaska. Hingað til hefir verðið á +góðum fiski í California verið frá 13 til 7½ cent í gulli fyrir pundið; en +líklegt er að verðið lækki nokkúð, er aflinn vex. Þó ber þess að gæta, að +Íslendingar gætu ugglaust selt fisk þar betr en aðrir, því enginn kann í +Ameríku að verka salt-fisk hálft svo vel sem þeir. Fiskimenn frá California +eru þollausir og heimtufrekir við gjafarann allra góðra hluta; þeir vilja +grípa upp miljónir á svipstundu[14]; ef það tekst eigi, eru þeir hlœgilega +vanþakklátir. Það er einkennilegt að sjá aðra eins þráðfrétt og þessa í San +Francisco-blaði: "San Francisco. Skip komandi: Skonnortan N.N. með 35 000 +þorska; lætr dauflega af aflanum!" Þorskrinn veiðist ALT ÁRIÐ UM Í KRING. + +Heilagfiski er smávaxnara vestr í eyjum, heldr en við Sitka og strendrnar +þar eystra; þar vega meðal-lúður 300 til 500 pund. + +Síldin er sams konar og in norska síld; kemr hún á vísum tíma ár hvert, en +stendr skamma stund við. 1. júní koma hafþök af henni, og má ausa henni á +land eins og maðr vill í hálfan mánuð. Það er kýmin aðferð, sem innlendir +menn hafa til að veiða hana, og bendir það á hver ógrynni af henni eru. +Þeir hafa aflangt skaft úr tré og reka í gegn um það þrjá nagla oddhvassa; +slá þeir skaftinu niðr í sjóinn, og er fágætt ef eigi stendr síld á hverjum +nagla. Einn maðr fyllir hœglega bát sinn á minna en klukkustund með þessum +útbúnaði! + +"Mullet" er laxtegund, er í sjó lifir og að eins í norðrhöfunum. + +"Tom"-þorskr heldr og til í norðrhöfum; hann er góðr til beitu. + +"Úlikon" er merkilegr fiskr, lítill, silfrgljár á lit, venjulega um 14 +þumlunga að meðallagi á lengd. Hann er við strendr Bretlands-eigna og +syðsta part af Alaska-ströndum. Vertíðin fyrir þennan fisk byrjar 20. til +25. marz og stendr yfir um 3 vikur. Lýsi hans er mjög ágætt. Hann er svo +feitr, að hann verðr eigi geymdr í vínanda til vísindalegrar skoðunar. Þá +er hann er þurkaðr, má hafa hann fyrir kerti; þarf ekki annað en kveykja á +sporðinum, og brennr hann þá eins og kerti. Engin lýsing getr gefið hugmynd +um þann ógrynnis-fjölda sem af honum er, þá er hann gengr upp í lœkina og +árnar; vatnið sýnist bókstaflega lifandi eins og velli í potti. Villidýr +taka nœgju sína til átu af honum þannig, að þau slæma hramminum í vatnið og +ausa honum upp á jörðina. + +Af vatna-fiski í Alaska eru laxinn og hvítfiskrinn merkastir; auk þeirra er +"losh" eðr "burbot," "pike" (langa?) og "sucker." + +Af laxi og silungi er ótal tegunda. Af handa-hófi má nefna _Salmo +orientalis_, _Salmo proteus_, _Salmo alpinus_ og rauðfiskinn (_Salmo +sanguineus_). Það þykir lágt í lagt, að telja að innbornir menn í Alaska +veiði tólf miljónir laxa á ári. Að eins á Kadíak og við Cooks-flóa er veidd +hálf miljón árlega. "Öll mannleg mælska þrýtr og málin vantar orð" til að +lýsa fjölda laxins í Alaska. Ógrynni laxíns eru þar svo, að ég get ekki +gefið lesandanum betri hugmynd um það með öðru, en því, að segja að það sé +meira en nokkur getr gjört sér hugmynd um, nema hann sjái það. Ég verð að +játa, að ég gat ekki ímyndað mér annað, en að sögurnar um þetta væru ýkjur, +þangað til ég sá það með eigin augum. Við Cooks-flóa er MEÐALVIGT laxins 50 +til 60 pund; það eru reglulegar stórskepnur! + +Hvítfiskr er, einkanlega norðan til, nærri eins gnœgr og laxinn. + +Ég sleppi hér að minnast inna annara tegunda af fiski, þar ég ætla nóg sagt +til að gefa lesandanum hugmynd um auðlegð Alaska í þessu tilliti. + +Skelfisks-tegundir als konar (nema ostrur), krabba og múslinga er nálega +alstaðar að finna. + +Eigi skal heldr meira en að eins geta inna miklu hvala, rostunga og sela +veiða, er nemr miljónum dala árlega. + + * * * * * + +VII. KAFLI. + +LOÐSKINN, DÝRAVEIÐAR OG FLEIRA. + +Loðskinn frá Alaska hafa verið fræg um allan heim í meira en öld. Saga +loðskinna-veiðanna er saga landsins. Þau voru nálega eina orsökin til þess, +að landið hefir verið að nokkru kannað; þau hafa verið ið eina, er hingað +til dróg hvíta menn þangað, þótt fáir hafi verið. Þetta er inn eini +bjargræðisvegr, er kalla má að verið hafi að nokkru hagnýttr; og inn +feyki-mikli ágóði af loðskinnunum hefir dregið svo gjörsamlega alla +eftirtekt og ástundun til sín, að engu öðru hefir verið skeytt að neinu. +Þau hafa verið gullnámr Alaska. Skinna-takan hefir verið drifin af þeirri +áfergju og fyrirhyggjuleysi, að hún hefir stórum rýrnað, en er þó enn +gullnámum dýrmætari; en auðgefið er að vernda hana með skynsamlegri +lagasetning, og er nú verið að reyna það. + +Til auðveldara yfirlits skal hér fyrst nefna þau loðskinna-dýr, er í sjó +lifa; en það er þelselrinn (_Callorhinus ursinus_) og sæ-otrinn (_Enhydra +marina_). + +1. _Sæ-otr og þelselr._ + +Rússar nefna sæ-otrinn sæ-bjór. Sæ-otrinn er stór skepna; skinnið er mjúkt +og dökkt, en löngum hárum hvítum í broddinn skýtr út í milli og eykr það +fegrð skinnsins. Feldr af vöxnum sæ-otri er um 6 feta langr og 4 feta +breiðr.--Sæ-otrinn er rotaðr, en eigi má skjóta hann, því það fœlir hann. +Áðr var gnœgð af sæ-otrum alt frá Kamchatka og hringinn í kring með +ströndunum alt suðr að syðri hlut California. Nú veiðast fáeinir við +Kamchatka, um 5 eða 6 þúsund við Katrínar- og Alexanders-eyjar og þar á +milli, en varla neitt að ráði sunnar. + +Sæ-otrskinn kostaði fyrrum $200.00 til 500.00, en þau hafa nú fallið í +verði, og kosta nú um $100.00. Aleutum eru borgaðir $20.00 í gulli eða +vörum fyrir gott skinn. Ég sá þó skinn á Kadíak, er eigandinn vildi ekki +selja fyrir $400.00 til 500.00; hann hafði gefið $20.00 fyrir það. + +Þelsela-veiðin var fyrr meir minna um verð, en sæ-otra-veiðin; en nú er hún +í raunini miklu meira verð. Nú er það á Pribyloff-eyjum (Girgis-ey og +Páls-ey) að mestallr þelselr er veiddr. Þelselrinn er náskildr sæljóninu; +mynda þau til samans ættflokk þann, er _Otariidæ_ nefnist á lærðu máli, en +það þýðir eyrnaselir; þau hafa útvaxin eyru og þríklóa hreifa, og eru +þannig auðgreind frá hárselnum (_Phocida_). Aleutar veiða þelseli svo, að +þeir reka þá á land upp, og geta tveir menn rekið 4 eða 5 hundruð eins og +sauða-hjörð; jafnótt og hver þeirra þreytist, er hann rotaðr. 1868 voru +þel-skinn verð $7.00 í gulli óverkuð í Lundúnum. Meðalverðið mun vera frá +$7.00 til $5.00. Aleutar fá $0.35 fyrir hvert skinn! + +Þó það sé fróðlegt í sjálfu sér, að lýsa þessum dýrum smásmuglega, þá er +hér eigi rúm til þess, enda varða þau oss hér eigi svo miklu. + +2. _Land-dýr._ + +In helztu land-dýr, er dýrmætir feldir fást af, eru þessi: refir, merðir, +"mink," bjórar, otrar (land-otrar), "lynx," svarta-birnir og "wolverine." +Þessi dýr veiða innlendir menn í tréboga (slagboga, fellu). Auk þessa eru: +"whistler," bjórbróðir, hreindýr, villi-sauðfé, geitr, úlfar (í norðr- +Alaska), moskus-rottur og hermelín; eru skinn þeirra nokkurs virði, þó eigi +sé það að telja í samanburði við hin. + +Flest af þessum dýrum finnast á Kadíak og við Cooks-flóa. Fleiri orðum skal +eigi um þau eyða. + +3. _Fleira bjargræði._ + +Sæljónið (_Eumetopias Stelleri_) og rostungrinn eru og mikilsverð dýr. Af +þeim getr húðir, lýsi og tennr. Árlega vinnast um 100000 pund rostungs- +tanna. Bustirnar og gallið af sæljóninu er og fémætt. Sínverjar kaupa það +og gefa vel fyrir; hafa þeir bustirnar fyrir tannstöngla, en gallið er haft +til silki-tilbúnings. + +Fugl og eggtekja er óþrjótandi nálega hvervetna í Alaska, sér í lagi á +öllum eyjum. Æðarvarp er víða í norðrhlut landsins; svanir, gásir og als +konar fuglar, sem nöfnum kann að nefna; eru yfir 200 ýmislegar +fuglategundir í landinu.--Hver vara æðar-dún, svana-dún, fiðr, vængir, +fuglshamir, egg, fugla-kjöt o.s.frv. sé, þarf eigi að segja. Íslendingum. + +Enn mætti margt og margt til týna, og sumt merkilegt og mikilsvarðandi, er +telja mætti til bjargræðis í Alaska, t.a.m. þangtegundir, sem eru svo +miklar og góðar þar, að það er sumra manna mál, að hvergi í heimi muni +þangbrensla svo arðsöm, sem þar. En einhvern enda verðr hér á að gjöra; og +vona ég að ég hafi líklega ritað nóg til að gefa dálitla, en þótt +ófullkomna hugmynd um landið og kosti þess. Ég hefi lýst því þannig, að ég +skal ábyrgjast að ekkert verulegt sé mishermt; ég hefi lýst því svo, að +þeir gallar, sem á því kunna að vera, sjást eins ljóst og kostirnir. En ég +vona lýsingin beri með sér, hvort sé meira vert, kostir eðr ókostir. + + * * * * * + +VIII. KAFLI. + +SKÝRSLA ÍNNAR ÍSLENZKU SENDINEFNDAR UM FERD HENNAR TIL ALASKA. + + Landar góðir! + +Vér[15] undirskrifaðir, er kjörnir vorum á fundi Íslendinga í Wisconsin til +að ferðast til Alaska, eðr sér í lagi Kadíak-eyja, til að skoða landið þar +og skýra frá, hvort það mundi eigi vel fallið til nýlendustaðar fyrir +Íslendinga, og hvort lýsing sú, er W.H. Dall hefir gefið á landinu, sé sönn +og rétt, fullnœgjum hér með loforði voru um, að skýra yðr frá árangri +ferðar vorrar, með því að gefa yðr fylgjandi skýrslu, er vér höfum í skyndi +samið í dag og sem við Ólafr og Páll felum Jóni að flytja ykkr og birta. + +Eftir 24 daga ferð með stöðugu andviðri sáum vér land 9. október. Það var +Kadíak; og vorum við um hádegis-bil austr af St. Paul. Þá er við komum á +þiljur upp á laugardags-morguninn, inn 10. okt., vorum við komnir í mynnið +á Cooks-flóa og höfðum Barren-eyjar skáhalt að baki, en Elizabetar-höfða á +hœgri hönd. Fjöllin að austan voru þakin snjó á tindum, og var það gamall +snjór; sýndust oss þau mjög lík fjöllunum á Íslandi einkum á norðrlandi og +austrlandi. Vindr var á móti og urðum við að beita og gekk seigt. Merki +sáum vér til bygðar á austrströndinni, 3 timbrhús; þar voru skógar miklir á +land að sjá. Þó sýndust oss stœrri skógarnir á vestrströndinni; þar mœndi +við himin ið mikla eldfjall Iliāmna 12 066 feta hátt, og var skýkápa á +tindinum hæsta, líkt sem einatt er á Heklu. Miklu minni snjór var í fjöllum +þessa megin flóans; þeim megin er og undirlendi miklu minna, en +austanmegin, og sumstaðar varla neitt. + +Sunnudag, 11. okt., vorum við um 40 mílur suðr af Nikulásar-vígi; var fagrt +land á hœgri hönd að sjá (sunnan og austan megin). Við urðum enn að beita +og miðaði lítið þann dag; við gátum séð yfir landið til beggja handa; var +það alt skógi þakið og meira undirlendi austan megin. Við lögðumst um +kvöldið undan bygð þeirri, er Munina heitir; þar eru nokkur býli. + +Mánudag, 12. okt., var þoka og dimt uppi yfir; vér gátum því lítið á fram +haldið og lítið af landi séð. Regn um kvöldið. + +Þriðjud., 13. okt. Vér höfðum austrströndina á hœgri hönd, en Kalgin-ey á +vinstri. Vér gátum lítið siglt áðr vér urðum að leggjast sakir rigningar, +myrkrs og andstreymis. Straumr er gríðar-harðr hér. Kalgin-ey er öll þakin +stórviðar-skógi. + +Miðvikud., 14. okt., hélzt sama veðr. Náðum að leggjast undan Nikulásar- +vígi. + +Fimtudag, 15. okt., var kalt, 32-33° Fahr. (um 0° á Réaumur) á þiljum uppi +um morguninn. Snjór féll um nóttina, en þó festi eigi á þiljum né á +jörðinni á landi. Þennan morgun var hreinviðri og fagrt haustveðr. Kl. 12, +15' e.m. fórum við frá skipi í inum litla gufubát, er við höfðum, og komum +á land í Nikulásar-vígi kl. 2. Komu skrælingjar á mót oss í skinnbátum; en +sumir biðu vor í fjörunni. Þar mœtti oss Wilson, amerískr maðr, er hefir +verzlun þar og umsjón yfir húsum þeim, er stjórnin á. Hann fylgdi oss ½ +mílu austr til bygða skrælingja og útvegaði oss skrælingja einn fyrir +fylgdarmann. Buðum við honum að vera til taks næsta morgun er sól roðaði. + +Wilson sagði oss að yfir undirlendið upp til fjalla væru 40 mílur, og mundi +það taka langan tíma, ef til vill hálfan mánuð, að fara þangað fram og +aftr, sakir þess að vegr væri illr og ógreiðfœr; en háskaför væri nú að +fara upp eftir Kaknu-á á skinnbát, þareð vatn væri svo lítið í ánni. Vér +höfðum tekið með oss vistir af skipinu, og fengum eitt af húsum +stjórnarinnar til íbúðar; hvorki var eldstó, ofn né stólar í húsinu; en vér +höfðum ullar-ábreiður og bjarnarfeldi nokkra, er Wilson léði oss.--Vér +hittum að máli Rússa einn; mælti hann tiltakanlega vel á enska tungu; hann +hefir verið í Alaska um nærfelt 20 ár; mest í Sitka og á Kadíak. Á yngri +árum hafði hann farið víðast um Ameríku; hann var gullnemi, og mátti það á +honum sjá. Hann sagði lítið um dýr og fugla í nágrenninu, fyrr en 10 mílur +frá; fœlast dýrin skot Vígis-manna. Þó var gnœgð þar af villigásum. Hann +sagði oss, að enginn sjófiskr gengi í Cooks-flóa; kemr það líklega til af +því, að svo mikið jökulvatn fellr í hann; svo er og botn leirugr og sjór +oftast gruggaðr af straumum eða vindi, er rótar upp sandi og gruggi frá +botninum. Lax fyllir öll vötn, ár og lœki á sumrin, og vegr frá 60 til 50 +pund að meðallagi. Maðr getr staðið á bökkunum og stungið þá, og fengið svo +marga, sem maðr vill. Fyrsti lax kemr í byrjun apríl-mánaðar; er laxinn +beztr og feitastr ina fyrstu mánuði. Eigi fer hann burtu fyrri en í lok +ágúst-mánaðar. Vetr sagði hann oss væri talinn að byrja í miðjum nóvember, +eða enda 1. nóv., og endaði í miðjum marz eða í marz-mánaðar lok. Eigi kvað +hann nú annað rœktað við Nikulásar-vígi, en kartöflur, kálhöfuð og aðra +garðávexti; væri engin tilraun gjörð með annað. Naut voru þar og voru vel +útlítandi. 40 mílum sunnar sagði hann væri bygð sú, er hann nefndi +Noodshick; mun það vera Munina öðru nafni; þar kvað hann rúg yrktan.--Rússi +þessi var í húsi hjá sœnskum Finna og konu hans. Þeir eru gullnemar báðir +og eru komnir til að ransaka gullnámana í Kaknu-fljóti, er rennr rétt hjá +Nikulásar-vígi, og einkum, hvort eigi muni meira gull í legi árinnar uppi í +fjöllum. Finni þess hafði komið í haust eðr sumar, er leið. Hann hafiði +farið upp um fjöll á Kenai-skaga; hann sagði, að þá er hann fór ofan eftir +ánni á skinnbát, hefði verið svo fult af laxi í henni, að bátrinn hefði +sumstaðar mist skrið í torfunum. Áin kemr úr inu mikla stöðuvatni, er +kallað er Skillokh. Wilson, sem þó gerði sér far um, að draga úr öllum +kostum landsins, sagði oss, að hann hefði eittsinn á minna en klukkustund +stungið 63 laxa í ánni; og inn stœrsti 95 pund, en meðalvigtin upp til hópa +varð 51¼ pund. Rússinn (Tom Jones) sagði land-gœði miklu betri í Noodshik. +Finninn (Fred. Holm) sagði að uppi í fjallinu hefði gras verið víða á +brjóst upp og í öxl, og sumstaðar meira en hæð hans.--Við áttum kalda nótt +í einhýsinu. Næsta morgun kl. 6½ , + +föstud., 16. okt., var 26° á Fahr. (-2.7 R.) inni þar sem við sváfum, en +18° Fahr. (-6.2 R.) úti. Við fórum og hittum leiðsögumann vorn, og lögðum á +stað austr með ánni, en þó nokkuð frá henni. Var land fyrst stórhæðótt og +óslétt og þakið þykkum skógi; jarðvegr var mosakendr og graslítill, en +talsvert af lyngi og buska. Trén eru allhá, sum um 80 fet og yfir það og 2 +fet og meira að þvermáli. Þá er við höfðum gengið 4 eða 5 mílur komum við +að mýrar-flóum skóglausum. Eigi var þar grasmikið, en þó var vatnið eigi +djúpt; jarðvegr var 8 til 12 þuml. djúpr, ef til vill sumstaðar dýpri. +Auðsætt er af landslaginu að þessar mýrar má vel skera fram allar, og mundi +þar þá grasvöxtr góðr. Við gengum nokkrar mílur út í mýrarnar og snérum þá +við; var vatn tekið að dýpka og fœrð að verða ill.--Á heimleiðinni fórum +við norðar og því um lengra veg gegn um skóginn; gjörðum við bál í skóginum +og tókum miðdegisverð. Mestr viðrinn í skóginum var skrúðfura; þó var +nokkur pílviðr og baðmr. Meiri var undirskógr þar, en verið hafði þar er +við fórum um morguninn; mosi var og minni; en þó var lítið um gras, og +gróðr allr mjög fábreyttr. Nóttin var mjög köld. + +Laugardaginn, 17. okt, kl. 6½ um morguninn, var 16° Fahr. (-7.1 Réaumur) +úti. Þennan dag gengum við norðr á við, og gengum enn í gegn um skóg; hér +voru tré stœrri, undirskógr jafnmeiri, jarðvegr þurrari, mosaminni og +grasgefnari, en í austr frá víginu. Vér beygðum út úr skóginum niðr til +strandar; þar var rjóðr og gras hátt. Vér gengum niðr í fjöruna og svo inn +fjörur unz vér komum að lœk þeim eðr á, er Salamākha heitir. Eftir eitthvað +7 mílna gang gjörðum vér bál og tókum snœðing og hvíld. Þá snérum við aftr, +en eigi sama veg; gengum við upp úr fjörunni sunnan við lœkinn; var þar +stórt rjóðr og mikið gras; enda þótt grasið væri þá sölnað tók það oss í +brjóst og sumstaðar vel það. Gengum við nú gegn um skóginn nokkrar mílur, +áðr við snérum út úr til sjávar og niðr í fjörur. Bakkarnir eru hér +fjarska-háir. Skoðuðum við jarðlögin í bakkanum og var efst fúið jurta-efni +um fet eða 1½ fet á dýpt; þar undir kom svört mold og blandin ofr +smágjörðum sandi; það lag var 6 þuml. til 1 fet á dýpt; þar undir er lag af +rauðbrúnum límkendum leir, ljósari en kaffibrúnum; þar undir kemr sandr +sams konar og er í fjörunni; þar undir er oftast sandberg eða móhella, og +þar undir deigulmór; deigulmór er mjög blandaðr innan um öll lögin meira og +minna og milli þeirra. Víða fundust merki til kola og surtarbrands, en +hvervetna í mjög þunnum lögum. Bakkinn var hér margar mannhæðir. Síðan +gengum við heim yfir fjörurnar. + +Sunnudag, 18 okt., var veðr kalt og ilt og snjófall talsvert; kom enginn +bátr í land. Vér héldumst eigi við í húsi voru, en gengum í ina fornu +virkisbygging. Þar var gamall ofn brotinn; og gjörðum við eld í honum, +matreiddum rjúpur handa oss, sem bezt við kunnum, og hituðum te-vatn. + +Á mánudag fórum við á skip út; var þá snjóbleyta, dimt og ilt veðr. Á +sunnudags-nóttina höfðum vér mist eimbát vorn; hafði hann sokkið í +sjógangi; en eimvélin var laus í honum, og hvolfdi hann henni úr sér, svo +við héldum bátnum, en mistum vélina. + +Bezta landið við Cooks-flóa virðist vera með ströndunum fram, og aftr fyrir +ofan mýrlendið, næst fjöllunum og uppi í þeim. Mýrarnar má þurka með því að +skera þær fram. Minna undirlendi er vestanmegin flóans, og er það +sameiginleg ætlun vor allra, að þar muni heldr betra land. En eigi var oss +kostr yfir um að fara eftir að vér mistum eimbátinn. Als konar dýr eru í +fjöllunum: björn, refr, land-otr, hermelín, mörðr og safali, o.s.fr. + +Alit vort á landinu við Cooks-flóa er, að það mundi víðast vel fallið til +bygðar fyrir Íslendinga; en að það sé þó eigi hentugr staðr til að BYRJA +nýlendustofnun á. Byrjunin yrði þar erviðari fyrir frumbýlinginn, en á +Kadíak. Laxveiðin yrði að vera aðalbjargræði nýlendumansins, áðr hann fengi +ágróða af jörðinni; en til að hafa þeirrar veiðar full not ætti nýlendumaðr +að koma þangað í apríl eða maí. Í öðru lagi, þó að eigi sé efi á að +kvikfjárrœkt og akryrkja hljóti vel að gefast með tímanum þar, þá þarf þó +jörðin undirbúning af manna höndum áðr en mikils árangrs verðr vænzt. Sumur +verða hér afar-heit, þó stutt sé; mælt er að Fahrenheit hafi komizt yfir +100 mælistig (yfir 30° á Réaumur); en á vetrum koma grimdir miklar (alt að +-40° Fahr., þ.e. -32° Réaum.). 6 feta snjór kvað falla á láglendinu, en 12 +til 14 feta á fjöllum. + +Kenai-skagi og öll löndin kring um Cooks-flóa eru líka svo lítt kunn enn, +og þarf að kanna þau gaumgæfilega, til að kynnast öllum kostum og ókostum +þeirra. En þetta mundi skjótt verða, er bygð mentaðra manna kemr á Kadíak. + +Suðr- og austr-strönd Kenai-skaga er metamorfisk; ströndin austanmegin +flóans fram með Chugachik-firði og norðr að Kaknu-fljóti er _tertiary_, og +eru þar kola-námar. Fyrir norðan Kaknu-fljót finst deigulmókent töflugrjót +með æðum af gullblöndnum diorit. + +Eftir 3 daga ferð komum vér inn 24. október til + +_Kadíak._ + +Eftir miðdegisverð fórum við í land og hittum tollheimtumann stjórnarinnar- +Sendi yfirforingi skipsins einn af undirforingjum í land með oss ásamt +bréfi til tollheimtumans, til að tjá honum vort erindi og biðja hann að +vera oss innan handar. + +Tollheimtumaðr skýrði oss frá, að eigi væri tiltök að fara nú yfir þvera +eyna, eins og vér höfðum ætlað oss; væri hætta að ganga langt á land upp, +helzt fylgdarlaust, sakir veiði-véla inna innlendu manna. Eru það bogar +þeirra, er svo eru kœnlega faldir, að stundum falla þeir sjálfir í þá, er +lagt hafa. Bjarnar-bogar meiða menn stundum til dauðs.--Hann sýndi oss garð +sinn, og hafði hann rœktað þar hvítkál, næpur og rófur af ýmsum tegundum, +grœnkál, salat, redikur, kartöflur og margt fleira. Kartöflurnar voru +stórar og góðar. Hvítkálið var fullþroskað og væn kálhöfuðin, og hafði þó +eigi sáð verið til þeirra fyrri en í ágúst, svo líklegt er að tvær +uppskerur mætti af þeim fá á sumri.--Stjórnin á mörg hús á Kadíak; eru það +forn herforðabúr Rússa, og ýmis hús, er höfð voru til bústaðar fyrir +foringja þeirra, embættismenn og hermenn; stendr það nú autt alt. Við +fengum að velja úr þeim hvert, er við vildum, til bústaðar fyrir þá af oss, +er eftir kynnu að verða. Rússneskir hituofnar eru í flestum þeirra, en eigi +eldstó nein,--Mikið lét tollari yfir ómensku og leti innlendra manna; kvað +þá betligesti tíða, en þó versna hvívetna, er þeim væri nokkru vikið. Eigi +lofaði hann kaupmenn mikið; enda ljúka flestir upp um þá einum munni. Þó +hefir verzlunarstjóri Commercial-kompanísins reynzt oss í öllu vel. Hann +heitir Smith og er rússneskr gyðingr.[16] Þetta var á laugardag að við +komum, og fórum við til skips aftr um kvöldið. + +Sunnudag, 25. okt., vórum við á skipi til kl. 3. e.m. að við fórum í land +og höfðum vistir með oss. Gengum við austr í holtin um kvöldið með axir +vorar og hjuggum við til eldsneytis. Við bjuggumst svo um í húsi voru. + +Mánudag, 26., var rigning og ófœrt út að fara. Héldum vér kyrru fyrir, nema +hvað einn af oss (P.B.) gekk niðr á bryggju-sporða og dróg þorska úr sjó +til matar.--Eigi þarf annað, ef mann langar hér í fisk, en að skreppa ofan +á bryggju-sporð og sœkja hann með fœri sínu; má beita hverju því, sem rautt +er, reyktum laxi eða rauðri klæðispjötlu. + +Þriðjudaginn, 27. okt., var þoka um morguninn og ýrði úr lofti með köflum +fyrra hlut dags. Við Ólafr og Páll fórum upp eftir fjallinu fyrir ofan +bœinn, en eigi þó upp á háfjallið, og inn eftir því til vestrs og suðrs uns +vér komum í dal einn, er gengr til vestrs (og norðrs). Dalrinn er eigi +allvíðr, hæðóttr og tjarnir á milli í lautum, og lœkir margir smáir. Á rann +eftir dalnum (_English River_). Birkirunnar voru hér og hvar í dalnum, en +eigi annar skógr; en grösugr er hann, og hæðir allar þaktar grasi og lyngi +og ýmsar tegundir berja á því; sunnan til í honum er vatn eigi all-lítið. +Við tókum dagverð á hól einum og nefndum Dögurðar-hól, en dalinn Dögurðar- +dal. Eigi gengum við inn í botn hans. Við gengum síðan út fjörur og komum +heim kl. 4. e.m. + +Ég, Jón Ólafsson, gekk beint upp á fjallið að krossmarki því, er reist er á +hæð einni, og svo vestr eftir háfjallinu og upp á hæsta hnjúkinn, síðan +vestr og nokkuð norðr á við yfir fjallið; þar er það flatt fyrst, en svo +ýmist hæðir eða djúpar lautir; gekk ég svo unz vötn féllu til vestrs; þá +var niðaþoka; en ég hafði með mér áttavita, er Páll átti. Ég fylgdi +lœkjargili niðr af fjallinu og niðr að sjó; þá er ég gekk niðr hlíðarnar +rofaði upp í svip, og sá ég í fjörðinn og sýndist hann ganga frá norðri (og +austri) til suðrs (meira en vestrs). Þess ber að gæta við áttavita hér, að +_declination_ nálarinnar er í St. Paul á Kadíak vel 26°; er norðr þeim mun +austar, en nálin vísar til. Ég gekk lítið eitt með sjó fram til suðrs, og +kom ég því innar á fjallið er ég kom til baka aftr, en ég hafði áðr verið. +Síðan kom ég niðr af fjallinu og kom niðr í fjörur, skamt fyrir innan St. +Paul. Fjörðr þessi hefir verið Marmot-fjörðr. Þá var af nóni, er ég kom +aftr. Gekk ég því aftr upp á fjall til norðrs, og kom þar til, er ég sá +yfir fjörð og gekk þar niðr að sjó; mun það verið hafa botninn á Devils +Bay, er vér síðar nefndum Króksfjörð; síðan gekk ég sama veg til baka. Hæst +á fjallinu, er upp á það er komið, er sumstaðar bert, melar eða +klappir,[17] en þó víðast lyng, en gras, þegar er niðr dregr beggja vegna. +Skógr er minni norðanmegin á fjallinn, en birkirunnar víðast í lautum og +með giljum fram. Bláber voru svo mikil uppi á fjalls-brúnum, að eigi varð +um gengið nema troða á berja-torfum í hverju spori; einnig voru þar ýmsar +aðrar berja-tegundir. Gras var kafgnœgt hvervetna, er niðr af blá-brúnum +dróg. Þá er upp rofaði sá ég af háfjallinu austr á Skóg-ey (_Spruce +Island_) og suðr á Viðey (_Woody Island_) og eyjarnar í kring. Það hygg ég, +að þá er veðr er bjart og gott, sé þaðan af fjallinu svo fögr útsjón, sem +mannlegt auga má líta. Ég kom niðr að St. Paul laust fyrir miðaftan. + +Miðvikudag, 28. okt., gengum við norðr og austr á tanga þann, er gengr út +frá bœnum. þar er alt þakið skógi stórum og víða jarðvegr grasi vaxinn +milli trjánna; gnœgð er þar og tjarna og stöðuvatna. Vér gengum út á odda +til sjóvar og snérum þá inn í skóginn aftr, en snérum til norðvestrs. +Skógrinn er hér geysi-þykkr og stórvaxinn og víða fögr rjóðr og grösug, en +hvervetna tjarnir og lœkir með köldu, svalandi, góðu vatni. Við gengum þar +til, er við komum til _Devils Bay_ (Djöfuls-fjarðar); skýrðum við hann um +og kölluðum Króks-fjörð. Vér gengum inn með firði; þar er grösugt mjög +milli skógar og sjávar, og land ið frjósamasta og fegrsta að sjá. Er það ið +björgulegasta land, er við höfum enn séð í landi hér. Vér sáum norðr yfir +Skógey. Hinu megin fjarðarins og inn með honum var lítill skógr að sjá, en +alt grösugt, fjöllin há og grasi þakin upp úr gegn; fjörðrinn er +tiltakanlega víkóttr og krókóttr.--Vér snérum svo heim yfir hálsana, og +komum heim í myrkrí að St. Paul, kl. 7½ e.m. + +Fimtudag, 29. okt., var rigning mest af; en er upp rofaði um hádegisbil, +fórum við á bát út með landi svo sem mílu og höfðum eitt fœri með oss. +Drógum við á skammri stund 19 þorska, 1 grjót-þorsk (_rock-cod_) og 1 +smálúðu. + +Föstudag, 30. okt., fórum við Jón og Páll á báti út um eyjarnar inar +smærri, er liggja fyrir utan St. Paul; eru þær sumar þaktar smáum skógi, en +sumpart grösugar með tjörnum og lœkjum; allar eru þær byggilegar og +björgulegar. Síðast fórum við yfir á Viðey, hittum formann ísfélagsins og +höfðum tal af honum. Hann hefir 5 hesta og tvo múla; sáir hann höfrum og +þroskast þeir því sem næst; en eigi er mikil rœkt við þá lögð; eru þeir +eigi þresktir, heldr skornir sem hey handa hestunum, svo sem siðr er til að +gjöra í California. Við gengum suðr eftir eyju og þar inn í skóginn og +lengi gegn um hann, unz hann varð svo þykkr, að okkr þótti torfœrt lengra. +Undirskógr er þar meiri, en nokkurstaðar annarstaðar er vér höfum hér +komið, og skógrinn sjálfr geysi-stór. Mældum við digrð á mörgum trjám, er +voru tvo feðminga ummáls og talsvert þar yfir; hæðin gizkum við á að verið +hafi að minsta kosti 100 fet. Þetta, voru skrúðfuru-tré. Þá er við komum +aftr, skoðuðum við ísvatnið og sögunar-mylluna, er þar er; komum síðan við +í leiðinni á skipinu, og fengum vistir í viðbót við það, er vér höfðum áðr +fengið og þá var mjög upp gengið. + +Ég, Ólafr Ólafsson, fór þennan dag upp á fjall og inn eftir háfjallinu til +suðvestrs. Þá var veðr bjart og útsýni ið fegrsta yfir firði, dali og +eyjar. Ég sá suðr yfir flóann, og sá, að inn úr honum ganga þrír firðir og +dalir af fram til fjalla, eigi langir, að því er ég fékk séð. Fjöll vóru há +til lands að sjá og luktu fyrir dalina; voru sum þeirra með snjósköflum í; +heldr virtust þau ógreið til yfirgöngu. Gróðr á fjöllum þeim, er ég fór +yfir, var líkr því, er áðr er lýst. + +Laugardaginn, 31. októb., fengum við bát frá skipinu með sex hásetum og +einum undirforingja. Fórum við á bátnum þvert yfir allan flóann (_Chiniak +Bay_), og lentum norðan megin á nesi því eðr skaga, er gengr út fyrir +sunnan flóann (_Cape Greville_). Við komum á land kl. 10. f.m. og gengum á +land upp vestr með vatni eðr tjörn, sem þar er fyrir ofan, er vér lentum; +vorum við varaðir við, að þar væri bogar lagðir víða um nesið og urðum því +að fara varlega og þreifa fyrir oss með löngu priki. Einn af oss (P.B.) +varð viðskila við hina og gekk vestr með strönd og til híbýla innlendra +manna, er þar höfðu stöðvar skamt frá við bogveiðar. Skoðaði hann þar um +kring, og var grösug mjög ströndin; gekk hann síðan til báts aftr og beið +hinna. + +Við Jón og Ólafr beygðum suðr með vestrenda vatnsins og suðr yfir +fjallhálsinn, sumpart yfir mýrar-blár alþaktar hán grasi og sumpart yfir +lyngmóa og gegnum skóga. Gengum við yfir skagann til sjávar að sunnan. +Skógr var þéttr, en eigi stórvaxinn. Við fundum þar "cranberries" auk +annara berja-tegunda. Jarðvegr var frá 1½ til 2½ fet á dýpt, feitr og +frjór. Við gengum í kring austr fyrir háls, yfir skagann nálægt ströndinni, +og komum fyrir austrenda vatnsins austan fjörur til báts. Þá var af nóni. +Héldum svo heim aftr til St. Paul, og komum þar í svarta myrkri. Hvervetna +á skaganum voru lœkir og gnœgð ins bezta vatns. + +Sunnudaginn og mánudaginn, 1. og 2. nóvember, bárum við saman dagbœkr vorar +og sömdum í hasti eftir þeim skýrslu-ágrip þetta og bjuggumst á annan hátt +til skilnaðar, er það var af ráðið að við, Ólafr og Páll, yrðum eftir á +Kadíak vetrarlangt fyrir það fyrsta, en að ég, Jón Ólafsson, fœri til baka +aftr, til að skýra frá árangri ferðarinnar og reyna að vinna hvað ég gæti í +hag þeim, er fýstust að fara vestr hingað. + +Laxveiði er viðlíka góð og mikil á Kadíak eins og við Cooks-flóa, nema hvað +laxinn er hér smærri. Hásetar af skipinu veiddu um 60 laxa á svipstundu með +höndunum, því þeir höfðu engin veiðarfœri, rotuðu þeir laxinn með spítum og +skutu hann með skammbyssum, er hann óð uppi í lœknum. Gnœgð er af þorski og +heilagfiski ALT ÁRIÐ UM Í KRING.--Veiðiskapr er talsverðr á Kadíak, fuglar +og dýr. Þelselr og sæ-otr kvað fást eigi langt frá eyjunni. Að dœma eftir +loftslagi og jarðvegi verðr engin ástœða séð til, að eigi geti hér þrifizt +alt, sem þrífst og grœr í Skotlandi og á Hjaltlands-eyjum og Orkneyjum. + +Beitiland og heyskaparland er hér svo gnœgt og gott, að enginn efi er á, að +Íslendingar, sem fara miklu betr með skepnur, en hér er títt, mundu verða +hér inir öflugustu fjárbœndr. + +Þá er vér berum saman það, er vér höfum lesið í ritum manna, sér í lagi í +bók Dalls, um Alaska, við það, er vér höfum nú sjálfir séð og á annan hátt +kynt oss og komizt að raun um, þá verðum vér að segja, að bók Dalls er í +einu og öllu verulegu sönn og rétt lýsing landsins og auðsjáanlega ritin af +inni mestu samvizkusemi. Kadíak hefir í nálega öllu STÓRA YFIRBURÐI YFIR +ÍSLAND; SÉR Í LAGI ER LOFTSLAG MILDARA Á VETRUM, EN ÞÓ EIGI HEITARA AÐ +NEINUM MUN Á SUMRUM; SUMARIÐ ER HÉR LENGRA TALSVERT OG VETR ÓLÍKU STYTTRI. + +Vér hikum því eigi við, að ráða þeim löndum vorum, er þegar eru í Ameríku, +og eins þeim, er á annað borð eru einráðnir í að flytja af Íslandi, til að +koma hingað og kljúfa til þess tvítugan hamarinn; því hér er léttara að +byrja búskap með litlum eða engum efnum, en nokkurstaðar ella, er vér +þekkjum til. Og vér gefum þetta ráð eftir ná-kvæma og samvizkusamlega +íhugun á öllum málavöxtum, í þeirri fastri sannfœring, að það verði þeim +til góðs, er því fylgja. Landið sýnist beinlínis skapað handa Íslendingum +og svarar í því efni fyllilega til allra vona vorra. + +Það er sannfœring vor, að Kadíak sé betr lágað land fyrir Íslendinga, enn +nokkurt annað land, er vér þekkjum, á jörðunni. + +Vér svikjum þá, er oss sendu, vér svikjum sjálfa oss og vér svikjum +sannleikann, ef vér segðum annað en vér höfum sagt. + + Ritað í _Saint Paul, Kadiak Island, Alaska,_ + 2. dag nóvember-mánaðar 1874. + JÓN ÓLAFSSON. + ÓLAFR ÓLAFSSON. + PÁLL BJÖRNSSON. + + * * * * * + +UM STOFNUN ÍSLENZKRAR NÝLENDU. + + * * * * * + +I. + +SIÐFERÐISLEGT RÉTTMÆTI VESTRFARA. + +Það eru eigi svo fáir enn, sem hafa á móti útflutningi fólks af Íslandi af +þeirri ástæðu, að það sé til eyðileggingar Íslandi að fólk flytjist þaðan, +og að þeir, sem fara af landi burt, drýgi því siðferðislegt afbrot gegn +fóstrjörð sinni og þjóðerni; gengr þessi skoðun svo ríkt hjá sumum, að einn +alkunnr pólitiskr klerkr fyrir austan, sem víst þykist mikill +föðrlandsvinr, kvað hafa látið það í ljósi, að réttast væri að hýða á þingi +alla vestrfara áðr en þeim væri slept út fyrir landsteinana, og láta þá svo +fara. Því er miðr, að það eru ugglaust nokkrir á Íslandi, sem eru svo +fáfróðir og andlega blindir, að þeir kunna að álíta slík heimskuleg og +illmannleg, ókristileg fjarmæli vott frelsisanda og föðrlandsástar. Þessi +heilögu orð: "frelsi" og "föðrlandsást" eru svo herfilega misbrúkuð oft af +hálfmentuðum fáfrœðlingum og ímynduðum frelsisvinum, sem ekki hafa hugmynd +um, hvað frelsi er. En svo er guði fyrir þakkandi, að hann skóp þó ekki tóm +fól og afglapa, heldr einnig skynsamar verur; og þeir, sem hafa stundað +politisk vísindi og HUGSAÐ slík málefni í þeim tilgangi einum, að leita +sannleikans, en eigi látið sér nœgja, að læra utan að orðagjálfr, sem þeir +skildu eigi sjálfir til hálfs, þeir inir sömu munu sjá, að slíkar skoðanir, +sem prests þessa, eru eigi sprotnar af sannri og réttskildri frelsisást, +heldr af inu skaðvænlegasta mentunarleysi og af inum rammasta ófrelsisanda; +þeir munu skilja, að þeir sem mest fyrirlíta þjóðerni vort, rétt og frelsi, +eru eigi hálft svo skaðvænir þjóð vorri og frelsi hennar eins og slíkir +prestar, sem þessi. Vér sjánm við þeim, er ganga skýlaust í berhögg við +oss; en síðr við þeim, er þykjast fylgja vorum merkjum, en vinna í rauninni +alt oss til meins. Þeir, sem trufla og rugla hugmyndir alþýðu um sannleik +og lygi, rétt og rangt, þeir eru vorir verstu óvinir; því þeir eyðileggja +það, sem er grundvöllr, og einasti fastr grundvöllr ALS frelsis, nl. mentun +og réttlætis eða siðferðis-tilfinningu þjóðarinnar. + +En það eru líka aðrir og heiðarlegri menn, sem eru móthverfir útflutningi +fólks. Ástœður þeirra eru að mestu inar sömu; en þeir skoða þó eigi +vestrfara sem afbrota-menn, heldr að eins sem "týnda sauði." Þeir eru of +skynsamir og réttsýnir menn, til að vilja berjast móti vestrförum með öðrum +vopnum, en þeim, er ein hœfa mentuðum og ráðvöndum mönnum, nl. andans +vopnum. Þeir sjá, að laga-bann og hegningar mundu eigi stöðva útflutning, +heldr gjöra ilt verra, og að eina ráðið til að stöðva hann, er að bœta hag +fóstrjarðarinnar. En þeir álíta það þó illa gjört af mönnum, að fara úr +landi burt. Hér til liggja nú mörg andsvör. Sum þeirra hœfa bezt inum fyrr +nefndu mönnum, sum inum síðar nefndu, og sum báðum. Vona ég, að hvorir um +sig taki sitt til sín; en sér í lagi bið ég ina síðar nefndu, ina einlæegu +og heiðarlegu mótstöðumenn útflutninga fólks, að taka sér eigi til af því, +er ég kann hér að segja það sem þeir finna þeir eiga ekki, og sem því eigi +er til þeirra miðað. + +Það á að sýna skort á þjóðernisrœkt, að flytja af landi, að sumir segja. En +það kemr nú undir því, hvort þeir, sem af landi flytja, leggja niðr +þjóðerni sitt, eðr þeir halda því og hasla því nýjan völl í heiminum. Það +mætti svara því, að frelsið væri meira vert, en þjóðernið. En ég vil svara +því, að ættjarðarást og þjóðernisást geta stundum komið í bága hvor við +aðra. Ef forfeðr vorir hefðu elskað ættjörð sína (Noreg) meira, en frelsi +og þjóðerni, þá væri þeirra þjóðerni dautt og dottið úr sögunni fyrir +löngu; þá væri tunga þeirra og þjóðerni, sem nú lifir hvergi nema á Íslandi +(því Norðmenn týndu því fyrir konungsvaldinu og útlendri kúgun), afmáð úr +sögu heimsins. + +Því spyr ég: hvort munu feðr vorir hafa elskað meir, jörðina, er þeir +fœddust á, ættjörðina, eðr þjóðerni sitt og frelsi, er þeir flýðu eignir og +óðul, til að firrast yfir-gang konungsvalds og harð stjórnar, en endrreisa +eitt fagrt musteri frelsisins í fjalldölum Íslands? Eigi var Ísland þá +fóstrjörð þeirra, heldr var það Noregr. En fóstrjörðina flýðu þeir, til að +sjá því borgið, er meiru varðaði og þeir unnu öllu öðru fremr, en það var +frelsið og þjóðernið. En eigi hefi ég enn vitað neinn slá þann pústr á +nasir sjálfum sér, að leggja landnámsmönnum ámælisorð á bak fyrir þetta, að +þeir fluttu þjóðerni sitt og frelsi í þann reit, þar er það mátti bezt +blómgvast og sem því varð þeim sann-nefndr "sælunnar reitr." + +Eigi þótti það heldr í þá tíð "óþjóðlegt" né óálitlegt fyrir einstaka menn +að fara utan. Í þann tíð voru það inir göfugustu menn af inu bezta kyni, +menn með lifandi tilfinning fyrir frelsi og óhá, með fjörugri lífsterkri +löngun á að kynnast háttum og hugum heimsins þjóða, og með brennandi áhuga, +þori og þreki til frægðar og frama, er leituðu ungir úr foreldra-húsum til +að freista hamingju sinnar og afla sér frama víða um lönd; þóttu þeir af +því ágætir drengir, en sá "heimskr,"[18] er heima ólst. En nú virðist svo, +sem sumum af prestunum í inu pólitiska kreddu-musteri Íslands þyki það +órækastr vottr um föðrlands-ást og ágætast einkenni ungra efnismanna heima, +að leggjast í öskustó og draga annað auga í pung, svo ekkert megi þeir sjá +né vita af heiminum í kring um sig, en einblína hinu auganu á golþorskinn, +er oss Íslendingum var einhverju sinni settr til virðingar í danska +ríkismerkinu, og kyrja svo í sælli sjálfs-aðdáun: "Ísland er það bezta +land, sem sólin skín upp á!" með eins dogmatískri trú, eins og uglan hefir +á því, að tunglið sé bjartara en sólin. Og eigi er þetta undarlegt, því svo +mun láta nærri, sem nokkrir Íslendingar muni síðan 2. ágúst í fyrra verða +allnæmir á að falla fram og tilbiðja inn pólitiska, hvíta, danska kross á +rauða grunninum; og skyldi mig eigi undra þótt slíkir klerkar, sem sá, er +áðr var getið, hefði þá það prédikað, að eigi mundi hann síðr ljúfr og +léttbær, en krossinn Kristí, eigi sízt þeim, er þá auðnaðist, að hljóta +annan á brjóst til að halda jafnvæginu.--Nú þykir mér það þó einsætt, að +eigi verði með rökum móti því borið, að í því sé fróðleikr nokkur og +lífsreynsla, að fara víða með þjóðum, sjá margt og reyna lífið í sem +flestum myndum, nema rit og mál merkismanna, dauðra og lifendra, kynnast +því, er merkt er og mikils vert á ýmsum stöðum heimsins, og, ef svo mætti +segja, "mæla við Míms höfuð." Þykir enn mega sannast ið fornkveðna, að "sá +einn veit, er víða ratar og hefir fjöld um farið," hafi hann greind og gáfu +til slíkt að nýta. Er og eigi því að leyna, að Íslandi má sómi verða og +gagn í góðum sonum erlendis, er flytja hróðr þess til fjarra landa. Þetta +sýna bezt in útendu blöð, og sá sómi, er ýmsar erlendar þjóðir sýndu landi +voru á þúsund-ára-hátíð þess.--Eftirtektavert er það og, að þessir miklu +"föðrlandsvinir" heima ámæla aldrei þeim löndum vorum, er flytja til +Danmerkr og lifa þar alla æfi, svo sem vorum merka og fræga þjóðhöfðingja +Jóni Sigurðssyni! En ef hann og aðrir ágætismenn breyta eigi "óþjóðlega" í +því, að flýja fóstrjörð sína, hví skal þá leggja vestrförum ámæli á bak? +Eða munu þeir, þessir heima-öldu föðrlandsvinir, ætla Danmörku fóstrjörð +Íslendinga eins vel og Ísland? Eðr mun göfugra að ala aldr sinn hjá kotþjóð +einni lítilli og vesallegri og ómerkri, sem Danir eru, en að dvelja með +inum göfugustu og merkilegustu höfuðþjóðum? Sumir munu nú svara, að þeir +hafi eigi á móti því, að einstakir fáir menn flytji úr landi; en það sé +útflutningr FJÖLDA manna, er þeir hafa á móti; það sé slíkir útflutningar, +er Íslandi verði mein að. En ég sé eigi það bœti málstað þeirra. Ef þeir +viðrkenna siðferðislegan rétt einstaklingsins, til að flytja af landi, þá +hafa þeir engan rétt til að ámæla fjöldanum. Ef EINN einstaklingr hefir +þennan rétt, þá hefir HVER EINN einstaklingur, þ.e. ALLIR einstaklingar +þann sama rétt; hér er um PRINSÍP að tala! Það er ranglátt að gjöra einum +hærra undir höfði en öðrum.--En um það, hvort Íslandi verði skaði að +útflutningi, er annað mál. Ég ætla það liggi í augum uppi að svo geti eigi +verið. Enginn sá, sem getr jafnauðveldlega unnið sér brauð heima, eins og +erlendis, mun þaðan fara, ef hana á undir frelsi og réttlæti að búa. En +geti Ísland eigi veitt öllum börnum sínum það (--og það gjörir það +eigi!--), þá er það eigi skaði þess, að þau börn, er útundan verða, létti á +því ómegðinni; þá rýmkar um hina, sem eftir eru. Meðan Íslendingar hafa ráð +á að myrða mikinn fjölda ungbarna sinna árlega, eins og þeir vitanlega +gjöra með vanhirðu og óþrifum, þá hafa þeir hvorki ástœðu né rétt til, að +hafa á móti, þó nokkrir fari burt úr landinu á annan hátt, þ.e. ómyrtir.-- +Norðrlánda-þjóðir eru annars svo frjósamar, sér í lagi Íslendingar, að +þjóðin getr tvöfaldazt á hálfri öld, þrátt fýrir það þó mörg hundruð flytti +úr landi árlega, EF BJARGRŒÐISVEGIR LANDSINS EFLAST SVO, að þeir HVETJI TIL +slíkrar fjölgunar og LEYFI hana. Það sýnir Noregr, sem sendir um 13 000 +manna árlega til Ameríku, og þó hefir fólkið meira en tvöfaldazt heima í +Noregi á 50 árum. 1814 voru Norðmenn 800 000 að tölu; nú eru þeir 1 800 +000, og þó um 500 000 að auki í Ameríku.--En svo er um suma þessa +stokkhörðu föðrlandsvini, að vísi maðr þeim til dœma annara þjóða, t.d. +Noregs, þá leggja þeir augun aftr og vilja eigi sjáandi sjá né heyrandi +heyra, hversu útflutningar hafa einmitt eflt og styrkt framfarir og frelsi +þess lands, í stað þess að veikja það. Að vísa slíkum mönnum til rita inna +merkustu nútíðar-vitringa og þjóðmegunar-frœðinga, er til einskis, því svo +er várið pólitískri mentun þeirra, að þeir hafa numið þá frœði, er í gildum +stóð 1836 til 1848, en hafa aldrei lengra komizt, þótzt hafa gleypt allan +heimsins vísdóm, og dagað svo uppi sein steingjörvingar eða nátt-tröll, er +blinduðust af uppruna þeirrar saltvíkr-týru, er brá döpru skini yfir +danskar sálir 1848. Þeir þekkja eigi og vilja eigi um vita neitt það, er +síðan hefir gjörzt í stjórnvísindum, þjóðmegunarfrœði eðr öðrum +heimspekilegum frœðum. + +Ég vil enn framar spyrja: Ef Íslendingar geta flutt til þess lands, þar sem +þeir og niðjar þeirra um ókomnar aldir geta haldið tungu og þjóðerni, og +orðið einir íbúar landsins, sett sjálfir rétt með sér og ráðið lögum og +lofum, þ.e. myndað frjálst íslenzkt þjóðveldi, frjálst og fullmyndugt og +engum háð, að eins frjálst sambandsríki í voldugu og merku ríkja-sambandi, +eins og þeir geta, ef þeir vilja, í Alaska, svo að þeir missi einskis +annars í, við að fyrirláta fóstrjörð sína, en að leggja þar af sér hlekki +fornrar ánauðar,--ef þeir gera þetta, segi ég, ef út fluttir Íslendingar +geta endrreist þjóðveldi Íslands í nýrri og betri mynd í framandi og nýju +landi, er með tímanum gæti, ef til vill, orðið sakir landrýmis og landgœða +aðalaðsetr íslenzks þjóðernis í heiminum--eins og óneitanlega má verða í +Alaska--hvaða ástœðu munduð þér þá fœra móti útflutningi fólks frá Íslandi +til slíks lands, þér miklu þjóðernis og frelsis-vinir?--Hvers er þá í mist +við útflutninginn, ef vér höldum öllu því, er oss er kært og dýrmætt og +mikilsvert í andlegu tilliti, og flytjum það með oss þangað, er það má betr +þroskast, dafna og blómgast? Hvers er þá í mist, segi ég?--Jú, nokkurs er í +mist, segið þér; það er eitthvað óljóst, einhver töfrandi draummynd, +eitthvert lokkandi yndi og andans unaðr, er heillar vorar gagn-íslenzku +sálir, og sem þær mega hvergi finna nema á Íslandi--og í Kaupmannahöfn! Jú, +þar kom það! Þér sjáið ekki gegn um glámskygnis-gleraugu yðar ímynduðu +föðrlands-ástar, hvað það er? Ég skal segja ykkr það, dúfurnar mínar! Það +er: ekki flatti golþorskrinn; því hann getið þér flutt með yðr, ef yðr er +all-annt!--en það er ... danski krossin á rauða grunninum! Það er DANSKAN +og KONUNGS-VALDIÐ! Það eru hlekkirnir, sem rakkinn er orðinn svo vanr að +bera, að hann kann eigi við sig án þeirra. Þessi eru þau súrdeig, sem hafa +gagnsýrt yðar íslenzku sálir og gjört þær að illa dönskum súrmjólkr-sálum, +svo að alt, sem þér vitið og skynjið, er danskt. Þér kunnið ekki annað en +dönsku, og hana lélega. Þér kunnið ekki einu sinni að elska fóstrjörð yðar +nema upp á dönsku! Föðrlandsást yðar og frelsis-ást er ekki annað, en +pólitísk kredda, er þér lærðuð utan að af Dönum 1848; af frelsi þekkið þér +ekki annað, en danskt frelsi. Stjórnarskrá Dana er yðar œzta hugsjón, já +afgoð yðar, það vesala pappírsblað! Og þá má nærri geta, hvílíkir garpar +frelsisins þér séuð, þar sem þér hafið læert að elska frelsið af þeirri +þjóð, er aldrei þekti frelsi og aldrei vissi hvað það var, því Danir hafa +ávalt verið þrælar í anda. Það játa inir vitrustu og beztu menn sjálfrá +þeirra.[19] En óþarfi er um það að þreyta! Þeir, sem heima verða eftir, og +það yrði þó ávalt mestr hlutinn, að líkindum, þeir halda flagginu danska! +Það eru að eins þeir, er út flytja, sem segja við það skilið; en hinum, er +eigi fá slitið það frá hjartarótum sínum, er vænst að fara hvergi; enginn +óskar eftir þeim! + +En það er eigi nóg með þetta. Það má sýna það frá víðsýnna sjónarmiði, en +frá sjónarmiði Íslands eins, nefnilega frásjónarmiði mannkynssögannar og +mannfrœðinnar (anþropologia), að útflutningar fólks sé í sjálfu sér +réttmætir og sé als herjar heimsnauðsyn. Verðr það þá ljóst, að ef þeir eru +það (eins og þegar skal sýnt), þá VERÐR eigi við þeim spornað. Er því bæði +illmannlegt, ókristilegt og heimskulegt, að leggja ámæli á vestrfara. Það +er illmannlegt og ókristilegt af því að þeir hafa, eins og vér höfum sagt, +siðferðislegan rétt á, að flytja út; og enginn meiri réttr er til að hamla +þeim frá því, heldr en til þess að innleiða ættstétta-skipun ("kasta"- +skipun) eðr átthaga-band (_"stavnsbaand"_); en það er ókristilegt að ámæla +meðbrœðrum sínum að sakleysi. Það er heimskulegt, að ætla að stöðva þá rás, +sem er bundin lögmáli mannlegs eðlis, eins og það opinberast í sögunni; það +er eins heimskulegt, eins og að ætla að stöðva flóð og fjöru: + + _"Rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille labitur, et labetur in + omne volubilis aevum!"_ + +Þar að auki er það óhyggilegt; ást vestrfara til ættjarðar sinnar er +ugglaust svo sterk, að slík ámæli geta eigi komið inn hjá þeim kala til +hennar; en það er ugglaust, að hver sá pólitiskr flokkr heima, sem gjörir +sig sekan í þeirri heimsku og því ranglæti, að leggja ámæli á vestrfara, +hann ætti eigi að búast við samhuga eðr styrk frá þeim, hvorki +siðferðislegum né öðruvísi; og er það óhyggilega gjört að hrinda þannig frá +sér með ranglæti og hranaskap miklum flokki landa sinna, er í mörgu tilliti +geta verið til beinlínis og óbeinlínis styrktar og aðstoðar. Þetta vildi ég +óska að allir hefðu í huga heima; það er ómögulegt að neitt gott geti leitt +af því, að leggja ámæli á bak vestrförum; það sjá allir. En margt getr ilt +af því leitt, og ætti það að vera nœg ástœða til, að unna þeim réttlætis og +sannmælis. Vér erum svo fámennir, Íslendingar, að inn sterkasti flokkr má +eigi við því, að hrinda neinum frá sér, er ætti og vildi flokkinn fylla og +styðja. Þetta hefir höfðingi ins frjálslynda flokks vors séð, og þó hann +hafi eigi mikinn gáning á útflutningi fólks, þá hefir hann varazt í ritum +sínum að leggja ið minsta áfellis eða rýrðar-orð á vestrfara; væri vel, að +allir þeir, sem þykjast frelsismenn heima, vildu vera eins samvizkusamir og +réttsýnir í þessu efni; þeir hafa, því miðr, eigi allir verið það hingað +til. + + * * * * + +Veraldarsagan og mannfrœðin sýna oss, að inar norrœnu þjóðir eru inir +eiginlegu ERFINGJAR JARÐRÍKISINS, ef svo mætti segja. + +Þetta er eigi nein tilviljun; það má meðal annars telja sér í lagi þrjár +aðal-ástœður til þess: + +I.--Maðrinn þarf að eiga í stöðugri baráttu við náttúruna, ef hann á að +halda þrótti sínum og manndómi óskerðum; alveg á sama hátt, eins og +heljarmennið þarf aflraunir af og til, ef hann á að halda fimleika og +hraustleika sínum óskerðum. Hjá meira eða minna mentuðum þjóðum eða hjá +þjóðum, er meðtœkilegar eru fyrir mentun, er atorku-semi og dugnaðr +fólksins oftast í öfugri tiltölu við frjósemi jarðarinnar í þeim löndum er +þær byggja. Því betra sem landið er, því daufari, latari og ónýtari er +þjóðin; því hrjóstrugra sem það er, því atorkusamari og harðsnúnari er +þjóðin. Berum saman Holland og Ítaliu, Ísland og Spán. Í norðlægu löndunum +er loftslag óblíðara og harðara, jarðvegrinn er ófrjórri, en í heitu +löndunum. Þessi óblíða náttúrunnar REKR manninn til að vinna meira og hafa +forsjá á efnum sínum. Þetta styrkir þrótt hans og íhugunar-semi.[20] Í +hitabeltis-löndunum og öðrum heitum löndum, þar á móti, leggr náttúran +nærri því alla hluti upp í hendrnar á manninum; hann vinnr lítið erviði +þar, af því að þörfin rekr hann eigi til þess og því úrættist hann og +veiklast. Þess vegna er öll veraldarsagan saga um innhlaup frá norðri. + +II.--Óblíða náttúrunnar í norðrlöndum heimsins neyðir manninn til að sjá +fyrir vetrar-híbýlum; menn verða að lifa meira innan-húss og saman; +samlífið innanhúss vekr og elr tilfinningar hjartans; það tengir +heimilisfólkið nánari böndum og eykr ást hjóna og ættfólks og allra +skyldmenna. Þetta ásamt góðri heilsu og þrótti, sem norðrbúinn nýtr sem +afleiðingar af einfaldri, nærandi fœðu og svölu, hreinu og hollu loftslagi, +veldr því, að þessar þjóðir eru frjósamari, en suðrlanda-búar; börnin verða +fleiri að tölu að jafnaði. Því vex íbúa-talan skjótlegar þar, en meðal +annara þjóða, er sunnar byggja. + +III.--Samfara þessu rekr löngunin eftir léttu lífi og hœgu stöðuglega fólk +að norðan suðr eftir; og þannig er stöðugr straumr í mannkyninu frá norði +til suðrs. Þetta hefir ávalt svo verið; þannig óð inn ariski kynflokkr inn +á Indland í myrkri fornöld, áðr en sögur hófust og lagði undir sig ina +innlendu þjóð.--Þannig átti ið sama sér stað í Norðrálfunni, áðr sögur +hófust; og frá því innhlaupi er að rekja orsakirnar til ins tevtónska +eðlis, sem er svo ríkt í grísku og latnesku.--Þannig lögðu hjarðkonungar +frá norðri Egiptaland undir sig.--Þannig lögðu Makedónar undir sig Grikki, +er sunnar bjuggu.--Þannig kollvörpuðu inar norrœnu tevtónsku þjóðir inum +rómversku ríkjum.--Þannig steyptu fylgismenn Genghis Khans sér yfir þjóðir, +er suðlægari vóru.--Þannig lögðu Tartarar undir sig Sínland.--Þannig leggja +Englar undir sig Indland.--Þannig í Ameríku leggja norðr-ríkin suðr-ríkin +undir sig.--Og þannig mætti telja upp alla veraldarsöguna. + +Það sýnist að vera ráðstöfun og regla guðlegrar forsjónar, að jafnskjótt +sem þjóðflokkr fer að úrættast og veslast upp sakir langvarandi aðsetrs í +suðrœnu loftslagi, skuli inn streyma nýtt fjör, táp og manndáð frá norðri. +Hingað til hefir þetta oftast orðið fyrir blóðugar styrjaldir og ófrið. En +hvað er eðlilegra, en að hugsa sér, að það megi eftirleiðis verða á +friðsamlegan hátt fyrir innflutning fólks? En að það verði á EINHVERN hátt, +virðist óumflýjanlega nauðsynlegt fyrir velferð inna suðrœnu þjóða. + +Í inum siðferðislega heimi eða andans ríki svarar þetta til innhlaups +SKILNINGSINS eða skynseminnar í VILJANS ríki. Skilningrinn eða skynsemin +kemr og leggr viljann undir sig; þar við sefast og kœlast ástríðurnar, og +maðrinn verðr settari og íhugunarsamari í eftirsókn sinni að uppfylla óskir +sínar. Því inar norðlægu þjóðir hafa meira af SKYNSEMI eðr íhugun í +eðlisfari sínu; og inar suðrœnu þjóðir hafa meira af VILJA eðr girnd í sínu +eðli. + +Sæl er því sú þjóð, er á að minsta kosti RŒTR sínar í inu fjarlæga norðri; +því þá getr in nauðsynlega endrfœðing eða uppynging þess hluta, er sunnar +er, átt sér stað smátt og smátt á friðsamlegan hátt og án þess að kollvarpa +þurfi með ofríki stjórnarháttum eðr konungs-stólum, ef alt er undir einni +og sömu stjórn. Fyrir því er það mjög svo œskilegt fyrir Banda-ríkin, að ið +nyrzta land þeirra byggist mentaðri þjóð. Þörfin á þessu er, ef til vill, +eigi svo brýn, rétt NÚ sem stendr, meðan innflutnings-straumrinn heldr enn +á fram frá Evrópu og þjóðin er enn svo ung og blönduð; en eftir fá hundruð +ára verðr þörfin komin; og ef norrœnn og mentaðr kynflokkr er gróðrsettr +þar NÚ, þá eykst hann og margfaldast; en alt það, er um of verðr af þeim +kynflokki, mun smám saman streyma suðr og fœra DÁÐ, ÞRÓTT OG KALT BLÓÐ eðr +STILLINGU til inna suðlægari íbúa. + +Í þessum skilningi virðast því inir norrœnu (þ.e. norðlægu) kynflokkar (að +minsta kosti inir mentuðu) að vera LÖGARFAR þessa heims. Þeir eru eigi svo +mjög óðalsbœndr hans, eins og ERFINGJAR; þeir ná umráðum arf síns eða verðá +handahafar hans, setjast á óðal sitt, þá er þeir flytja suðr; en þá eru +þeir eigi lengr NORRŒNIR úr því; og eftir nokkra mannsaldra þarf nýjan +lífstraum norðan að aftr, og svo framvegis. + +Ef Íslendingar næmu nú land í Alaska--segjum 10 þúsundir á 15 árum, og +fjöldi þeirra tvöfaldaðist þar t.d. á hverjum 25 árum, sem vel mætti verða +og ugglaust yrði í svo hagfeldu landi, þá væru þeir eftir 3 til 4 aldir +orðnir 100 miljónir, og mundu þá þekja alt meginlandið frá Hudson-flóa til +Kyrra-Hafs. Þeir gætu geymt tungu sína, aukið hana og auðgað af hennar +eigin óþrjótandi rótum, og, hver veit, ef til vill sem erfingjar ins mikla +lands fyrir sunnan sig, smátt og smátt útbreitt hana með sér yfir þessa +álfu, og endrfœtt ina afskræmdu ensku tungu. + +Já, þetta sýnist ráðleysu rugl og viltir draumórar; og ég segi heldr eigi +að svo verði; en ég segi svo MEGI VERÐA. Það er ALSENDIS MÖGULEGT! Meira +segi ég eigi. Íslenzka og enska eru af sömu rótum runnar; og þó enskan sé +mannsterkari NÚ, þá höfum vér hvergi lesið það drottins lögmál, að hún +skuli svo verða að eilífu. Og, ef svo mættí um tungur segja, þá hefir sú +fagra íslenzka mær meira siðferðislegt afl, en in enska portkona, er lagt +hefir lag sitt við allar skrælingja- og skrípa-tungur þessa heims.--En svo +að enginn bregði mér um ópraktiskar skálda-grillur í svo mikilsverðu máli, +skal ég þess geta, að hugmyndin um þennan mögulegleika á sigri íslenzkunnar +er ekki mín, heldr heyrir til amerískum vísindamanni, er stundað hefir bæði +engil-saxnesku og norrœnu, þótt eigi sé málfrœði aðal-iðn hans. + +Ég þykist nú hafa réttlætt vestrfarirnar bæði frá sérstaklegu og almennu +sjónarmiði. En sé svo, að vér hvorki höfum siðferðislegan rétt á að hindra +né GETUM hindrað vestrfarirnar, hvað er þá annað til, en að reyna að beina +straumnum í sem bezt horf, svo að sem bezt megi af leiða bæði fyrir þá, er +út flytja, og fyrir ina íslenzku þjóð yfir höfuð og fyrir mannkynið alt? + + * * * * * + +II. + +NAUÐSYN ÍSLENZKRAR NÝLENDU. + +Þegar á alt er litið, má segja, að til sé TVENS KONAR VESTRFARAR. Það eru +nl. fyrst og fremst einslyppir menn, karlar og konur, menn, sem fara úr +landi til að leita sér betri atvinnu, eða til að leita sér frama og +mentunar í framandi landi; menn, sem eigi eru öðrum böndum bundnir, en að +dvelja þar, sem þeim vegnar bezt, þar sem atvinna er nœgust og hentust +fyrir þá, eða þar, sem þeir af einhverjum orsökum una bezt lífi sínu og +högum; það eru "guðs og kóngsins lausamenn" í veröldinni, eins og ég og +mínir líkar. Slíkir farfuglar eru eigi bundnir við stað né stund, en flögra +hingað og þangað til að baða sig í sólskininu eða svala svala sér í +forsœlunni, rétt eftir því hvernig veðrið er og á þeim liggr. Það liggr í +augum uppi, að það er næsta torvelt að gefa margar almennar reglur um slíka +menn. Þó má þess geta, að fyrir karlmenn, er ætla að lifa sem daglaunamenn +í annara þjónustu, annað hvort við útivinnu eða iðnað, er útlitið til +atvinnu miklu lélegra nú, en verið hefir nokkru sinni áðr í Ameriku yfir +höfuð; og er því eigi ýkja-fýsilegt hingað í því tilliti; en þó er hér enn +betra yfir höfuð, en víðast í Evrópu. Fyrir námsmenn, er eigi geta eða +vilja unnið líkamlegu vinnu, að minsta kosti í byrjuninni, er alveg +óálitlegt hingað að koma. Ameríka hefir nóg af slíkum mönnum sjálf, og þarf +eigi að sœkja þá til Norðrálfu; enda hafa innlendir námsmenn það fram yfir +aðkomendr, að vera fœrir í málinu. Það er varla einn af hundraði, sem getr +brotið sér hér braut á þennan hátt; þar með vil ég eigi segja, að þeir sem +á einn eða annan hátt eru sérlegt afbragð að þekking eða gáfum geti ekki +fundið hér rúm fyrir sig við sitt hœfi. Slíkir menn eru alstaðar velkomnir; +en þeir eru svo--fáir! Hending, atvik og "hamingja," er vér köllum, geta +líka gjört á þessu undantekningar; en á það er valt að stóla. + +Hinn hlutr vestrfara verðr fjölmennastr; það eru kvæntir menn og barna- +menn, menn með fjölskyldu. Það verðr ávalt valt líf og magrt til lengdar +fyrir þá, að ætla að lifa sem annara þjónar. Tilgangr slíkra manna er yfir +höfuð ugglaust sá, að verða sjálfum sér ráðandi, sjálfra sín menn í óháðum +kjörum; en það verðr yfir höfuð að eins með því, að taka sér land og byrja +búskap. + +Það er eðlilegt, að menn frá sama landi, aldir upp í sama loftslagi, við +sömu störf og lífs-kjör, með sama máli og þjóðerni og venjum, þurfi sömu +skilyrði fyrir vellíðan og velvegnan á sál og líkama. Krafir nattúrunnar +neyða þá alla til að velja sér bólfestu í plássum með líku ytra +ásigkomulagi; en krafir andans vekja hjá þeim löngun og þörf til að búa +fremr saman við þá, er sömu andlegum skilyrðum eru bundnir, sem hafa sömu +endrminningar, sömu vini, kunningja og skyldmenni, sömu ættjörð kæra og +sama innihald andlegs lífs, heldr en að búa fjarri öllum, er skilja +minningar þeira, langanir og þrá, skilja sorg og gleði þeirra. Þetta veldr +nauðsyninni til að halda saman fyrir Íslendinga í framanda landi, myndar +nauðsynina á að finna stað, þar sem þeir geti búið nálægt hver öðrum, en +eigi á dreif innan um útlendinga--veldr í einu orði nauðsyninni á íslenzkri +nýlendu. Þetta á sér því fremr stað um Íslendinga, en aðra, sem fjall- +landa-búar unna ávalt, meir en aðrir, frelsi og fóstrjörð.[21] Og ástin á +fóstrjörðinni heimtar fullnœgju, eins og hver önnur eðileg og réttmæt +tilfinning í brjósti mannanna. En vestrfarinn, er eigi getr fullnœgt henni +beinlínis, fullnœgir henni bezt og eðlilegast með því að elska þeim mun +heitara þær dýrustu leyfar fóstrjarðarinnar, er hann hefr með sér flutt, en +það er þjóðernið. Þess vegna hangir fjallbúinn fastara en aðrir við +þjóðerni sitt, af því in meðfœdda ást á frelsi og óhá kemr honum til +hjálpar. Hann finnr það, að ef hann gefr upp þjóðerni sitt fyrir inu +útlenda þjóðerni, þá lætr hann það þjóðerni kúga sitt eigið. En þar rís +hugr hans og hjarta öndvert á móti. En vér erum fámennir, Íslendingarnir, +og verðum að halda saman ALLIR, ef vér viljum geyma þjógernið í framanda +landi. Þess vegna verðum vér að halda saman í EINNI nýlendu. En þjóðernið +geymist bezt í landi, sem í útliti, atvinnuvegum og loftslagi, þ.e. í öllu +eðlisfari er LÍKT voru forna fóstrlandi, þó BETRA sé. Ekkert huggar +fjallbúann eins og fjöllin hans. Hann á ekki heima á sléttunum, framar en +fiskrinn uppi á reginheiðum. Í fjöllunum finnr hann þá hvíld augans, er +andi hans þráir. Það er er ekki til neins að einsetja sér heima, að sakna +eigi fóstrjarðarinnar; slíkum góðum ásetningi þyrlar í burtu eins og reyk +fyrir vindi, þá er til þess kemr að reyna lífið á sléttunum. Það er ekki +til neins að ætla að láta skynsemina fara að rekja föðrlandsástina í sundr, +og sýna að hún sé á engu bygð. Sál vor er ekki gjörð af tómri, kaldri +skynsemi; í hjartanu býr önnur jafnborin systir hennar, sem heitir +tilfinning; hún er skörungr mikill og lætr aldrei sinn rétt að fullu. Ég +hefi reynt þetta; ég hefi eins mikið af skynsemi og fólk flest, og ég hefi +orðið að margvenjast því í lífinu, að beygja tilfinningar mínar, kann ske +stundum ofbjóða þeim. En alt á sín takmörk, þar sem á stendr: hingað, en +ekki lengra. Og ég hefi fundið það rœtast hér.--Það er enn satt, sem Óvíð +gamli segir: + + Eigi veit ég hverjum + alla dregr + ættjörð unaðs-böndum + og sínum sín vera + sonum leyfir + óminnugum aldrei.[22] + +Ég veit SVO mikið um þetta "Nescio quid," að það er sterkt afl og strangt, +og líklega fæstra fœri að brjóta á bak aftr. + +En hví skyldu menn og reyna að pynda og plága sjálfa sig, ef þeir fá við +því gjört? + +Ef vér höfum fundið land, sem samsvarar kröfum vorum og þörfum, og þar sem +vér getum fundið svo líka ímynd fóstrjarðarinnar, sem orðið getr--þá sýnist +eigi hikunarmál fyrir þá, er út vilja fyltja, að velja það allir einhuga +til nýlendustaðar. + +Ég vil nú nefna hér þær kröfur, er nanðsynlegt sýnist að gjöra til íslenzks +nýlendustaðar, og getr svo hver, sem vill, borið þær saman við lýsinguna á +Alaska hér að framan, og dœmt svo um, að hverju leyti það land fullnœgir +þeim. + + * * * * * + +III. + +UM LANDVAL. + +Ég skal þá hér fyrst stuttlega nefna þær kröfur, er gjöra verðr til þess +lands, er vera ætti hentugt nýlendu-stœði fyrir Íslendinga. Síðan skal ég +fara fám orðum um hverja fyrir sig.--Kröfur þær, sem reynsla vor hefir sýnt +og skynsemin segir oss að sé ómissandi, eru þá þessar helztar: + +1º Að landið hafi frjálsa stjórn og sem rýmst borgaralegt frelsi að verða +má; + +2º að það sé frjórra og bjargræðissamara en Ísland; + +3º að þar sé gnœgð lands, er nýkomendr geti numið ókeypis; + +4º að þar sé atvinna svo nœg, eða þá land svo agnsamt, að nýkomendr þurfi +eigi að liða nauð í byrjuninni; + +5º að skógr sé nœgr til húsagjörða, smíða og eldsneytis; en þó eigi eintómt +skóglendi, er torvelt sé að yrkja; + +6º að loftslag sé eigi alt of ólíkt því, sem á sér stað á Íslandi; vor og +haust blíðari, sumur lengri, en eigi miklum mun heitari, en þar er; + +7º að landið liggi við sjó; + +8º að það sé lagað til kvikfjárrœktar, og að atvinnuvegir sé yfir höfuð +eigi gjörsamlega allir aðrir og ólíkir því, er á sér stað á Íslandi. + +Eigi nokkur von að vera í framtíð íslenzkrar nýlendu, þá er ómissandi: + +9º að svo hagi til, að Íslendingar geti setið einir að landinu, án þess +framandi þjóðir dreifi sér innan um þá. + +Ég skal nú fara fám orðum um hvert af þessum atriðum með tilliti til þeirra +Bandaríkja og þeirra hluta af Canada, er enn hafa til tals eða reynslu +komið sem framtíðarbústaðr Íslendinga. + +1. Canada er að vísu allfrjálst land, en þó eigi lýðveldi, og eigi svo +frjálst sem Banda ríkin. En það varðar mestu um Alaska, að ef Íslendingar +næmu þar land nú, þá væru þeir in eina þjóð mentuð, er þar bygði, og gæti +því gjört sér öll lög sjálfir og haft sjálfir alla stjórn sína í höndum sér +að eins undir sambands-skránni. + +2. Um þetta skilyrði er fátt að tala; það á sér víðast stað; þó hefir +nýlega til tals komið um Nova Scotia í Canada; en á því er mér vafi, hvað +það land hefir fram yfir Ísland. + +3. Hvað snertir gnœgð ónumins lands, þá á hún sér að vísu stað í Canada; en +það land hefir þá annmarka, er sumpart gjöra það ófýsilegt fyrir efnalitla +nýkomendr, hvaðan sem þeir eru, sumpart alveg óaðgengilegt fyrir +Íslendinga. Sumarhitar eru þar geysi-miklir, vetrar harðir og grimmir, +skógr víða ofmikill svo landið verðr torvelt að yrkja, og jörðin sjálf víða +ófrjó. Atvinna er þar og víða fremr stopul. Í Wisconsin er eigi annað eftir +ónumið, en það úrkast úr landi, er enginn hefir viljað nýta. _Shawano- +county_ eða Ljósavatns-hreppr, sem það nú er kallað meðal landa hér, er +lélegt land, og þar að auki svo lítið, að um það er ekki að tala. Atvinna +er nú orðin svo ill og lítil og stopul í Wisconsin, að innlendir menn +margir eiga fult í fangi með að hafa ofan af fyrir sér þar, og sjá þá +allir, hvers nýkomendr eiga að vænta. (Þess bes að geta um atvinnu, að +einslyppar stúlkur geta alstaðar fengið góð laun í öllum Banda-ríkjunum.)-- +Til Nebraska hefir helzt þótt vert að líta í þessu efni; en þar er +heimbúðarland eigi orðið að fá nema í vestrhlutanum. Atvinna virðist þar +éigi eins torfengin og í Wisconsin; en in síðustu ár hefir ríki þetta verið +plágað af engisprettum, er öllum gróðri hafa eytt; sá ég ófögr merki þess í +haust, er leið (1874), og er eigi ólíklegt, að þó sé verra eftir enn. +Bœndr, er nýlega höfðu reist þar bú, hafa flúið ríkið ekki hundruðum, heldr +þúsundum saman. + +4. Um atvinnu er það að segja, að hennar er oftast skortr þar, sem mest er +gnœgð óbygðs lands. Atvinna var góð og gnœg fram að síðustu árum í +vestrríkjunum; en er nú alstaðar í Ameríku (nema, ef til vill, í +California) rýrari miklu en áðr var. Sama er að mestu um Canada að segja. Á +sumrin má viðast eitthvað fá að gjöra fyrir einhverja borgun, og sumstaðar +góða atvinnu; en á vetrna eru þúsundir manna útlendra og innlendra +verklausir og sumpart brauðlausir. Þó þetta sé nú mest að kenna verka-mönum +sjálfum, þá er það nú svona samt; og vér skulum eigi í þessu efni ætla +Íslendingum meira en öðrum. Þeir hafa eigi sýnt sig sumir svo ófúsa að +halla sér upp á hreppinn hér og leggjast á sveit; þó býðr sannleikrinn að +segja, að þessir eru fáir. Í Nebraska er góð sumar-atvinna, en tregt verðr +þar líklega um vetrar-atvinnu nema maðr ráði sig til árs, og verðr þá lítið +úr fyrir nýbýlingnum að vinna á sjálfs síns landi. En sá, er heimbúðarland +("homestead") tekr, verðr að búa á jörð sinni minst 6 mánuði á ári; ella +missir hann rétt sinn til landsins. + +5. Skóg skortir eigi í Canada; en þar er heldr mikið af honum, svo landið +verðr þungt að yrkja; svo er og í Michigan, enda er land þar ófrjótt. Aftr +er skógarhögg og viðarsala þar atvinna. Í Nebraska er víða meinlegr skortr +skógar, og verðr allan við að kaupa. Nýbyggjendr grœða þar skóg, og verðr +það bót með tímanum. + +6. Loftslagið er fjarskalega áríðandi atriði. Íslendingar eru eigi +afarhitum vanir og verðr því illa vært við stritvinnu í afarhitum; enda er +lífi og heilsu af slíku hœtta búin; en í öllum þeim ríkjum, er nefnd hafa +verið (nema Alaska), eru sumarhitar fjarskalegir. Sólstunga ("sun-stroke") +er eigi neitt óvenjuleg enda í Wisconsin. Það eru langt frá ekki sælustu +löndin þar sem alt "brennr og frýs" eins og í helvíti. Í Wisconsin (og +Canada) og vestrríkjunum öllum vestr að Steinafjöllum eru vetr grimmari og +harðari miklu, en þá er verst er á Íslandi. Í Illinois, sem þó liggr suðr +af Wisconsin, hefir komið -58° á Fahrenheit (þ.e. -40° á Réaumur) og er það +meiri grimd, en Íslendingar hafi hugmynd um. Mér virðist auðsætt, að oss +verði affara-bezt sumur, er eigi sé miklum mun heitari, en heima, en +töluvert lengri, og þetta er einmitt það, sem á sér stað í Alaska; en +vetrar eru þar styttri, staðviðrasamari og mildari, en á Íslandi.--Umskifti +hita og kulda eru mjög snögg í Wisconsin og þeim ríkjum; á eftir afarheita +daga koma frostkaldar nætur; því er þar kölduhætt, ef eigi er því varlegar +farið. Á Nova Scotia koma vetrar verri miklu, en á Íslandi tíðkast.-- +Loftslagið er svo þýðingarmikið, að það er ekki ástœðulaust að efa, að +nokkur talsverðr fjöldi Íslendinga geti lifað til lengdar í þessum +landsplássum. + +7. Þá er þess er gætt, að ekkert land, er liggr langt frá sjó, hefir eins +temprað loftslag og hin, er við sjó liggja, og þess er enn framar gætt, að +vestrstrendr allra meginlanda eru tiltölulega miklu heitari, en +austrstrendr, þá liggr í augum uppi, eigi að eins, að œskilegt væri að hafa +nýlenduna við sjávarsíðu, heldr og að Alaska er eina land í álfu þessari, +sem um er að gjöra til þessa. Nova Scotia er verra land og harðara, en +Alaska; en í Banda-ríkjunum er eigi um neitt land að gjöra við austrsíðu +sjávar, nema Maine; og satt að segja væri Maine ugglaust langbezt fyrir +Íslendinga næst eftir Alaska. En í Maine er engi von að vér höldum þjóðerni +voru.--Íslendingar margir eru líka aldir upp við sjó og fiskiveiðar, svo að +það má kalla að sjórinn sé önnur náttúra sumra þeirra.--Maine er ið eina af +þeim ríkjum Banda-ríkjanna, er við sjó liggja, sem enn er eigi fullbygt. +Svíar margir flytja þangað árlega.--Vetrarríki er þar mikíð, en þó eigi svo +sem í Canada. + +8. Öll þau landspláss í Banda-ríkjunum eða Canada, sem enn hafa til mála +komið (að Alaska undan skildu), eru svo löguð, að akryrkja er aðal- +atvinnuvegrinn, og verða því fullorðnir menn að heiman að læra hér alt af +nýju sem börn, er til verka heyrir. Alaska eitt veitir fœri á að stunda +sömu atvinnu sem heima. Í engu þessara landsplássa, nema Alaska, er +veiðiskapr svo mikill, að nýkomandi geti við það lifað í fyrstu. Í Alaska +er hverjum auðgefið að lifa, þó hann stígi fœti á land þar alslaus að öðru +öllu, ef hann hefir skotfœri og fœri og öngul, öxi og tálguhníf með sér. +Það segir sig sjálft að það sé betra, að hafa meiri útbúnað. En sá, sem +þetta hefir, ÞARF ekki að deyja úr harðrétti og hefir vísinn til komandi +velmegunar í hendi sér. + +9. Nálega allar, eða enda allar þær þjóðir, er til Ameríku flytja aðrar, en +Íslendingar, eru að meiru eða minnu leyti akryrkju-þjóðir. Þannig enda +Norðmenn og Svíar; þeir hafa nokkra akryrkju heima, og gefa sig alla við +henni, er þeir koma hingað. Í Noregi og Svíþjóð eru og sumur heitari og +vetrar kaldari, en á Íslandi, og það að miklum mun. Allar þessar aðrar +þjóðir leita því akryrkju-landa hér, og þau finna þær miklu austar og munu +enn finna um langan aldr; þær hafa enga ástœðu til, að leita svo langt +vestr, sem til Alaska. Íslendingum er því anðgefið, að byggja einir landið +nú um sinn. En nái þeir þar fótfestu, þá eru þeir sjálfráðir, hvort þeir +vilja halda því einir eða ekki; þeim eru nefnilega ótal löglegir vegir +opnir til að halda öðrum þjóðum frá sér; ef þeir byggja þar nú í fyrstu, þá +fá þeir alt löggjafarvald landsins í hendr sér, því engir aðrir menn byggja +þar nú, nema ómentaðir skrælingjar, er eigi hafa borgaraleg réttindi. Þá er +þeir hafa löggjafarvaldið (og það fá þeir þegar), þá gjöra þeir íslenzku að +þjóðtungu þess ríkis, og þeir hafa rétt til að gjöra þau lög, að enginn +hafi atkvæðisrétt sem borgari í landinu, nema hann kunni íslenzku; þetta +neyddi þá hvern útlending, sem inn kœmi, til að taka upp tungu og þarmeð +þjóðerni þeirra, og verða Íslendingr. Þeir mundu líkt og önnur ríki gefa +land af eign ríkisins til eflingar skólum og mentun; þeir geta gjört alla +þessa skóla íslenzka. Þeir mundu styrkja til innflutnings fólks í landið; +en þeir gætu á kveðið að styrkja að eins íslenzka menn til innflutnings, +o.s.frv. Þeir hefðu alveg í höndum sínum að búa um sig eins og þeir vildu +eins og frjálst ríki. EKKERT ANNAÐ LAND VEITTI ÞEIM FŒRI Á ÞESSU! Og þetta +er stórmikið atriði--já, í mínum augum verðr það eigi vegið upp með neinu! + + * * * * * + +IV. + +NIÐRLAG. + +Það liggr í augum uppi, að það er nauðsynlegt, að finna einn nýlendu-stað +fyrir íslenzka vestrfara. Það þykist ég hafa sýnt að framan. Það vaknaði +fyrir mér þegar, er ég hafði skamma stund hér í landi verið. Það var +auðséð, að Wisconsin var í engan máta til þess hœft; og Ólafr Ólafsson, inn +gáfaði og mentaði landi vor, frá Espihóli, hafði ferðazt um Canada vítt og +breitt, til að leita að hentum stað. Við séra Jón Bjarnason og ég +skrifuðumst mikið á um þetta í fyrra vetr, og ráðfœrðum okkr við ýmsa +helztu landa umþað, fremst af öllum við Ólaf. Varð niðrstaðan sú, að sent +var til Nebraska. Fóru þeir þangað Sigfús Magnússon og Jón eldri +Haldórsson, báðir greindarmenn og gætnir. Ég hélt altaf fram Nebraska fram +yfir Iowa; því ég sá þetta, að því vestar sem vér nemum land, því minna +þurfum vér að blanda oss innan um aðrar þjóðir. En það varð oss þó skjótt +ljóst, að aldrei gæti íslenzkt þjóðerni geymzt í þessu ríki heldr. Svo +fréttist nú síðar um landpláguna miklu, engispretturnar; og að öðru leyti +fullnœgði Nebraska eigi öllum kröfum. Um þetta leyti vakti vinr minn einn +og vinr Íslands hérlendr athygli mína á Alaska; ég bar málið undir aðra, og +leizt öllum vel á. Ég las bók Dalls um Alaska og leitaði allra upplýsinga, +er ég gat, um landið; kvaddi síðan landa í Milwaukee á fund og skýrði fyrir +þeim málið; stakk upp á, að velja menn þrjá til að fara og skoða landið, og +skyldi þeir gjöra það á sjálfra sín kostnað. Banð ég lið mitt þeim, er +kosnir yrðu, til að reyna fyrir aðstoð vinar míns Niles í New York, að +útvega þeim að minsta kosti létti í förinni eða fría ferð að nokkru leyti. +Var ég kosinn með öllum atkvæðum til fararinnar, og Ólafr Ólafsson og Árni +Sigvaldason voru og kosnir. Árni gat síðar eigi fárið; en við Ólafr tókum +Pál Björnsson í hans stað. Íslendingar í Wisconsin sendu þá bœnarskrá +forseta Banda-ríkjanna og báðu hann styrkja og aðstoða skoðunarför vora. +Svaraði hann því máli vel og léði oss herskip albúið í San Francisco til að +sigla á til Alaska; var það seglskip, og hafði als 18 fallbyssur og yfir +200 manna. Segir skýrsla vor að framan frá árangri ferðarinnar. Þeir Ólafr +og Páll urðu eftir á Kadíak og eru þar.--Að við, sem fórum vestr, höfum +kostað fé og tíma í förina, er varla þörf að geta. Vér hefðum eigi gjört +það, ef vér hefðum eigi haft traust á því, að við gjörðum með því þarft +verk löndum vorum. En um alt fram ber mér að geta þess, að það lítið, sem +við höfum lagt í sölurnar fyrir gott málefni, þá álítum við það ekki annað +en uppfylling ljúfrar skyldu við landa vora og þjóðerni; en hitt er meira +vert, að útlendingr, sem ekkert á að rœkja við þjóð okkar, og sem eigi +hefir aðrar hvatir haft, en göfuglyndi sitt og rœkt, er hann hefir tekið +við þjóðerni vort af því að stunda mál vort og sögu, hefir lagt miklu meira +í sölurnar, en vér, til að styðja mál vort. Það er Marston Niles (frb. +Næls), lögfrœðingr í New York og fyrrum foringi í sjóher Banda-ríkjanna, +sem ég á við; það er sami maðr, sem samdi og sendi inn á banda-þingið í +fyrra laga-frumvarpið um bóka-gjöf frá þinginu til Íslands, og peninga- +veitingu til að borga flutning þeirra. Hvað gott og gagnsamlegt, sem af +þessu má leiða, þá er það honum að þakka. + + * * * * + +Það eru tveir agnhnúar á Alaska sem nýlendustað, er fœra má til á móti því. +Og því er ekki að leyna, að ANNAR þeirra er mjög verulegr. Ég ætla nú að +nefna hann fyrst; það er VEGALENGDIN og þar af leiðandi HÆÐ +FERÐAKOSTNAÐARINS. Það er víst, að ætti að fara á járnbraut þvert yfir +Ameríku, og svo á gufuskipi frá San Francisco til Alaska, þá yrði ferðin um +130rd til 140rd danska fyrir alla leið frá Íslandi til Alaska; þó mætti +líklega fá hana, ef til vill, nokkru ódýrari. Þetta er óneitanlega mikill +ókostr, mesti ókostrinn og eini; því væri hann eigi, þá gæti ekki verið +augnabliks áhorfsmál að velja Alaska. En ég ætla, að kostirnir sé þó svo +miklir, að þeir ætti meira en að vega upp þennan eina ókost. Að geta haldið +þjóðerni sínu og myndað sjalfstœtt íslenzkt ríki, er svo mikils vert, svo +stór hugmynd og fögr, að 20-30 danskir dalir ættu að vega létt móti því. +Auk þessa er athugandi að þeir, sem fara til Canada eðr Wisconsin eðr +annarstaðar í ríkin hér, verða altaf að búast við að fá eigi atvinnu þegar +í stað og verða því að vera út búnir með peninga til að lifa við, ef til +vill nokkrar vikur fyrst eftir að þeir koma. En á Kadíak þufa þeir eigi að +gjalda húsaleigu; húsin standa og bíða þeirra, og það, sem mest er um vert, +þeir geta unnið fyrir sér fyrsta daginn sem þeir koma í land, og það ekki +með því að gjörast daglaunamenn annara, heldr með því, að taka björgina á +sjó eða landi. + +Alt um það hefi ég gjört mér alt far um, að reyna að byggja brú yfir þessa +torfœru: ferða-kostnaðinn. Ég fór því hingað til Washington (höfuðborgar +sambandsins) til að reyna að fá aðstoð löggjafarvaldsins til að létta +ferðakostnað landa minna til Alaska eða enda flytja þá frítt. Forseti +Banda-ríkjanna og ráðherrarnir eru því hlyntir mjög; en þingið hefir verið +mjög í önnum með fjölda fyrir liggjadi eldri mála, svo að óvíst er, að +þetta mál nái að komast að á þessu þingi; en ef það kemst eigi að í vetr, +þá kemr það ásamt fleiri laga-frumvörpum að Alaska lútandi, er ég hefi fram +að leggja, fyrir á næsta þingi; og ef mér auðnast að verða hér þá aftr og +fylgja málunum (sem nauðsynlegt er hér í landi að gjöra), eða einhver betr +hœfr í minn stað, þá er eigi stór efi á, að nokkuð má vinna til léttis í +þessu efni.--En vér ættum að byrja þegar í stað, ef unt er, að flytja vestr +til Alaska, allir, sem það geta, og sem á annað borð ætla að flytja úr +landi. Því ekkert styrkir eins málið á þinginu, eins og það, að geta sýnt +þó ekki sé nema lítinn vísi til nýlendu--nokkra menn! + +Hinn annmarkinn, sem talinn hefir verið á Alaska, er samgönguleysi við hin +ríkin. Þessi viðbára þýðir lítið. Fyrst og fremst er, að verzlunar-skip +kaupmanna (er verzla við ina innlendu menn) ganga nú svo oft milli Kadíak +og San Francisco, að Kakíak hefir nú eins miklar samgöngur við heiminn, og +Reykjavík hefir. Í öðru lagi gengr gufuskip frá San Francieco til Sitka í +Alaska 30. hvern dag árið í kring, og mundi það verða látið ganga til +Kadíak þegar, er þar kemr bygð hvítra manna. Auk þess ber oss að minnast +þess, að í Alaska er efniviðr nógr í skipin og nœgr eldiviðr, svo efnið +kostar ekkert; það er ekki nema verkið að byggja þau; og mundum vér þar +skjótt hafa vorn eigin skipa-stól og reka sjálfir verzlun vora. + +Um verzlun á Kadíak nú er það eitt að segja, að þar eru þrjár sölubúðir; má +fá þar allar nauðsynjar víð líku verði og í San Francisco. Ég hefi lagt svo +undir við eigendr einnar af þeim verzlunum, að þeir flytji salt til Kadíak +eftir þörfum og taki fisk í verzlun sína. + +Ég þykist nú hér með hafa getið kosta og ókosta allra, svo sem mér er +ljósast unt. Menn geta nú metið þá og vegið. + +En vér ættum að minnast þess ávalt, að vér vinnum eigi oss að eins, heldr +framtíðinni og niðjum vorum: + + "Nos numerus sumus, et fruges consumere nati." + +Mér virðist það samboðið ódauðlegri veru og konungi skepnunnar, sem +manneskjan er, að skygnast svo langt fram í framtíðina, sem eðli vort og +skynsemi leyfir.--Það er kunnugt, að Kyrra-Hafs verzlunin við Japan og +Sínland er einhver in ábatamesta í heimi. Það er og víst, að sá andi sem +lifði í Íslendingum, þegar Noregs-konungr sagði um ofrhugana, er sigldu svo +djarflega í ófœru veðri: að þar sigldu annað hvort vitlausir menn eða +Íslendingar,--sá sami hugrekkis og garps andi lifir enn.[23] Og þá er slík +sjómensku-þjóð sem Íslendingar festu fót í landi, þar sem timbr kostar ekki +annað, en að smíða úr því, þá mundu þeir skjótt gerast siglinga-menn og +farmenn eins og frændr þeirra í Noregi. Noregr á nú þriðja stœrstan +skipastól í heimi. Og Íslendingar, svo vel lagaðir til sjómensku, í landi +þar sem alt, er til skipasmíða heyrir, liggr við fœtr mans, í landi, sem +liggr betr, en nokkurt annað við inni arðsömustu verzlun í heimi, í landi, +sem einmitt mundi eiga ágætasta markað fyrir alla vöru sína í Japan og +Sínlandi--þeir mundu, segi ég, þar sem svo á stendr, skjótt verða ein in +frægasta siglingaþjóð heimsins, og að líkindum með tímanum ná undir sig +allri Kyrra-Hafs verzluninni; þetta væri nœg atvinna hundruðum þúsunda, +nei, miljónum manna;--og íslenzkt þjóðerni á það, ef til vill, ólifað enn, +að bera œgishjálm yfir meginþjóðir þessa heims. Það er djarfr og fallegr +draumr, þetta! En ÞAÐ ER KOMIÐ UNDIR VESTRFÖRUM ÍSLANDS SJÁLFUM, HVORT +ÞESSI DRAUMR Á AÐ RŒTAST EÐR EIGI! + +Það hlæja ugglaust mörg fífl að þessu; en heilagir spádómar, vísindi, trú, +kristindómr, já, alt, sem fagrt og satt var í veröldinni, hefir sætt þeim +forlögum, og lifir þó enn! Ég held það hafi aldrei neinn stór sannleikr í +heimi þessum verið hleginn í hel! + + * * * * * + +[1] Eigi má blanda þessum flóa við Chugāchik-fjörð (Ch. Bay). Sjá síðar. + +[2] _Fur-seal_ heitir sú tegund á ensku, en "sæ-kettir" eftir rússnesku +máli; þeir hafa hár mjúkt sem þel, og er skinnið dýrmætt. + +[3] Þá er ég kom til San Francisco frá Alaska í nóvember, voru fundnir +gullnámar all-álitlegir skamt frá Sitka (fundust í október).--J. Ól. + +[4] "_Carbonate_" er samsetningr er myndast, er "_carbonic acid_" sameinast +einhverju öðru grundvallar-efni (_base_). + +[5] Müller's Voyages from Asia to America, p. 45; cfr. Speech of Hon. Chas. +Sumner on cession of R. Amer. to U.S., page 4. + +[6] Sjálfr reit hann nafn sitt "Voit Bering" (sjá ritlíki af nafni hans í +Æfisögum rússneskra aðmírála). Beering og Behring eru afbakanir. Bæringr er +in upprunalega norrœna mynd nafnsins. + +[7] "Narrative of the voyage of H.M.S. Herald, 1845-51." By Dr. Berthold +Seemann, London, 1853. + +[8] Report of Dr. Kellogg, Botanist to the U.S. Coast Survey Exploring +Party. Ho. Ex. Doc. 177, XL. Congress, II. Session, p. 218. + +[9] Cfr. Report of Prof. Lorin Blodgett in the Report of House Committee on +Foreign Affairs, XL. Congress, II. Session, p. 36 & seqq. + +[10] Lisiansky: Voyage round the World in the ship Neva. By Urey Lisiansky, +Captain, Russian Navy. London, 1814. + +[11] Ugglaust einna menta-ríkast allra ríkja í Vestrheimi, og ættríki +fjölda af inum mestu ágætismönnum Vestrálfunnar.--J. Ól. + +[12] "Og ágætismenn" mætti við bœta. Þetta er bókstaflega svo.--J. Ól. + +[13] Sbr. bók Hartwigs um heimskauta-löndin, á 14. bls. í inni ensku +útgáfu. Bókin er og gefin út á dönsku. + +[14] Garmarnir eru frá gull-landinu. + +[15] Skýrslu um þessa ferð á ensku og íslenzku til forseta Banda-ríkjanna +samdi ég í New York 15. desbr. 1874 og fœrði hana sjálfr forseta Banda- +ríkjanna Hans Tign U.S. Grant, 19. desbr. s.á.í. Washington. Ið enska +frumrit hennar lét innanríkis-ráðherrann prenta að boði forsetans: "Report +of the ICELANDIC Committee from Wisconsin on the Character and Resources of +ALASKA. Washington. Government Printing Office. 1875." (Einnig prentað í +"N.Y. Herald," 21. des. 1874.)--J.Ól. + +[16] Ið annað félag, sem hefir verzlun á eyjunni, er "Sherpser & Co."; þeim +er illa við alla nýlendustofnun, óttast þeir að innlendir menn verði þá +mentir og eigi eins auð-rúnir gemlingar.--"Alaska Commercial Co." hefir +sýnt sig vingjarnlegt og velviljað og eins ís-félagið. J.Ól. + +[17] Grjót á Kadíak er mestmegnis metamorfiskt, trachýtskt og chloritskt +töflugrjót með æðum af kvarzi. _Tertiary_ sandsteinn eðr móberg með +steingjörvingum í finst og. J.Ól. + +[18] Uppruni orðsins bendir á þetta; af "heima" kemr "heimskr" og +"heima-alningr," þ.e.: sá, er fátt hefir séð. + +[19] Sbr. "Om Friheden. Med Hensyn til danske Forhold" í "Nyt dansk +Maanedsskrift" 2. árg. (fyrirsögnin eftir minni). + +[20] Gefr honum "MENTEM SANAM IN CORPORE SANO." + +[21] "Montani semper liberi" = Jafnar eru fjallbúar frjálsir. Orðtak. (Haft +í skjaldmerki Vestr-Virginíu). + +[22] + + "Nescio qua natale solum + dulcedine cunctos + trahit et immemores + non sinit esse sui." + +[23] Það var á þessari öld að Svarti-Pétr (próf. við hásk. í Höfn) sagði, +er hann sá ofrhuga leika sér á skautum á Eyrarsundi utar, en alla aðra, þar +sem ísinn var svo veikr, að díjaði undan: "Det er enten én fra gale- +anstalten, eller en islandsk regentsianer" (þ.e.: "það er annað hvort +einhver af vitlausra-spítalanum, eða íslenzkr stúdent!") + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jón Ólafsson + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + +***** This file should be named 15178-0.txt or 15178-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/5/1/7/15178/ + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/15178-0.zip b/15178-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..65fd20f --- /dev/null +++ b/15178-0.zip diff --git a/15178-8.txt b/15178-8.txt new file mode 100644 index 0000000..e2d9938 --- /dev/null +++ b/15178-8.txt @@ -0,0 +1,3548 @@ +The Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jn lafsson + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Alaska + +Author: Jn lafsson + +Release Date: February 26, 2005 [EBook #15178] + +Language: Icelandic + +Character set encoding: CP-1252 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + + + + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + + + + +ALASKA. + + * * * * * + +LSING + +A LANDI OG LANDS-KOSTUM, + +SAMT SKRSLU INNAR SLENZKU SENDINEFNDAR. + + * * * * * + +UM + +STOFNUN SLENZKRAR NLENDU. + + * * * * * + +EFTIR + +JN LAFSSON, + +FORMANN ALASKA-FARARINNAR 1874, M.M. + + * * * * * + +WASHINGTON, D.C. + +1875. + + * * * * * + +TIL LANDA MINNA. + +Langan formla fyrir ltilli bk skal g ekki rita. + +a, sem g vildi srlega taka fram hr, er a: a a er EKKI tilgangr +minn me riti essu, a hvetja flk til tflutninga af slandi alment, eins +og hver og einn getr s, er les sari hlut kvers essa; heldr A EINS: a +benda eim, ER ANNA BOR TLA a flytja vestr, ann sta, er g tla +EIM SJLFUM og JERNI voru bezt hentan. Hins vegar hefi g liti a +skylt a verja rttmti tflutninga.--a er, ef til vill, eins hentugt +fyrir lesandann, a lesa FYRST sari hlut kversins: "Um stofnun sl. +nlendu." + +Hfurit a, er g hefi vi stuzt, er: "ALASKA, and its resources. By Wm. +H. Dall, Director of the Scientific Corps of the late W.U. Telegraph +Expedition. Boston. 1870." (xii + 628 bls. strt 8 me myndum og korti.) +Auk essa hefi g yfir fari og lesi vetr yfir 100 bklinga, rit og bl +um Alaska ea a v ltandi meira og minna. + +g kann llum akkir, er hafa stutt mig samningi bklingsins, um fram alt +mnum gleymanlega vini Marston Niles, Esq., lgfringi New York, fyrrum +foringja sjhernum; ar nst inum gta vsinda-manni og frga Alaska- +fara W.H. Dall, og eins yfirstjra strandmlinga-skrifstofunnar, og llum +rum, er mr hafa li og asto snt,--a g ekki nefni hr srstaklega, +hve akkltan g finn mig vi Forseta Banda-rkjanna og sjlis-rherrann +og rherra inna innlendu mla. + +Ef nokku gott leiir af bk essari, er a mest rum a akka, en +mr, og hefi g lagt slurnar fyrir ml etta a lti, er mr var +unnt. En gu veit g hefi gjrt a gum tilgangi, og a g tel mr +fullu launa, ef rangrinn mtti svo blessast lndum mnum sem g ann eim +bezt. + +Rita febrar-mn. 1875, + +_Washington, D.C._ + +JN LAFSSON. + + * * * * * + +TIL MINNIS. + +1 fet enskt = 135.115 Parsarlnur. + +1 fet danskt = 139.13 Parsarlnur. + +1 mla ensk = 5280 ensk (= 5127 dnsk) fet. + +1 mla dnsk = 4-1164/1709 enskar mlur. + +1 jarmla = 1 dnsk mla = 1/15 mlistigs (af mibaugi). + +1 "kntr" (_knot_) = 1 mla, 885 fet, 6 uml. enskir. ["Kntr" = sjmla +ensk.] + +30 kntar (hr um) = 34.75 mlur enskar. + +1 samfella (_league_) = 3 kntar. + +1 [] jarmla = 21.16 [] mlur enskar. + +-> Lesarinn tti jafnan a hafa hug, a HRUMBIL er: + +1 mla dnsk = 4-2/3 enskar mlur. + +6 kntar = 7 enskar mlur. + +1 samfella = 3 kntar. + +1 [] mla dnsk = 20 [] mlur enskar (liugar). + +1 dollar ($1.00) er 100 cent. er punktr sker tvo stafi aftan af tlunni, +tknar a dollara fyrir framan, en cent fyrir aftan punktinn; t.d.: +$175.50 ir 175 doll. og 50 cent; $10.00 ir tu dollara og engin cent. +$1.00 gulli gengr oftast um 3 krnur, 67 aura (.e.: 11 mrk); en papprs +dollar um 3 krn. 33 aura (.e.: 10 mrk) dnskum peningum. + +-> Grnuvkr-baugr liggr 18 9' 23" austar, en Ferr-baugr. (Grnavk = +_Greenwich_.) + + * * * * * + +EFNI. + +ALASKA. bls. +I. KAFLI: LANDLSING [1. Takmrk.--2. Hf.--3. Firir og flar.-- 1.--8. +4. Eyjar og eyja-klasar.--5. Strendr og hafnir.--6. Fljt og r.- +-7. Hafstraumar.--8. Fjallgarar.--9. Str Alaska.] +II. KAFLI: UM SGU LANDSINS 8.--9. +III. KAFLI: INNLENDAR JIR 9.--10. +IV. KAFLI: LOFTSLAG OG GRR [Inngangr.--1. Yukon-fylki.--2. 10.--21. +Aleuta-fylki.--3. Sitka-fylki.--lyktar or.] +V. KAFLI: STEINA OG MLMA TEGUNDIR [Um jarar-fri.--Steinar og 22.--24. +mlmar o.s.frv.] +VI. KAFLI: FISKIVEIAR 25.--26. +VII. KAFLI: LOSKINN, DRAVEIAR O. FL. [Inngangs-or.--1. S-otr 26.--27. +og elselr.--2. Land-dr.--3. Fleira bjargri.] +VIII. KAFLI: SKRSLA INNAR SLENZKU SENDINEFNDAR [Cooks-fli.-- 28.--33. +Kadak.--Nirlag.] + + * * * * * + +UM STOFNUN SLENZKRAR NLENDU. +I. SIFERISLEGT RTTMTI VESTRFARA [Fr srstaklegu (slenzku) 37.--42. +sjnarmii.--Fr almennu sjnarmii.] +II. NAUSYN SLENZKRAR NLENDU [Tvens konar vestrfarar.--Ytri og 42.--43. +innri (andleg) nausyn nlendu.--jernisst.] +III. LANDVAL [Krfur, er gjra verr til nlendu-stis.-- 44.--46. +Heimfrsla eirra.] +IV. NIRLAG [_Praeteritum_: Hva gjrzt hefir mli eu.-- 46.--48. +_Praesens_: Annmarkar Alaska.--_Futurum_: Hva vera m.] + + * * * * * + +ALASKA. + + * * * * * + +I. KAFLI. + +LANDLSING. + +1. _Takmrk._ + +Alaska nefnist vestasti og nyrzti hluti meginlands Norr-Amerku; er a +skagi allmikill og gengr til vestrs fr landareign Breta.--Banda-rkin eiga +n landi.--Noran a Alaska liggr shafi nyrra, en a vestan liggr +Brings-sund (Bering Strait) og Brings-haf (Bering Sea), en a sunnan +Norrhafi Kyrra (North Pacific Ocean); a austan er Alaska fast vi +meginlandi og taka ar a eignir Breta. Landi er annig girt svi rj +vegu. + +ar sem mtist Alaska og eignir Breta, eru in nkvmari takmrk annig: +Alaska nr svo langt sur a austan, sem nemr til systa tanga eyjar +eirrar, er nefnist Vala-prinz-ey (Prince of Wales Island), en a er 54 +40' norrbreiddar og nr 132 vestrlengdar (fr Grnuvk); felli svo beina +lnu til austrs mynni fjarar ess, er Portlands-fjrr (Portland +Channel) nefnist, en svo norr vi aan inn eftir mijum firi mimunda +milli beggja landa, fram til 56 norrbreiddar; en aan skal lnu draga +til norrs og vestrs samfara strndinni (_parallel_ me strndinni fram), +svo a hvergi s skemra n lengra en 10 samfellur (30 sjmlur) til sjvar, +og mlt fr fjara-botnum; skal essari lnu annig fram halda unz hn kemr + Elas-tind (Mount St. Elias); skr hn ar 141. mlistigslnu +vestrlengdar (fr Gr.) og skal hn aan af falla saman vi essa +mlistigslnu hnorr alt shaf t--og er etta takmarkalna Alaska- +lands og Bretlands-eigna. + +Takmrkin hafi a vestanveru milli Asu og Alaska eru annig: Stinga +skal mlipunkt Brings-sundi 65 30' norrbreiddar og 169 vestrlengdar +(fr Gr.) og verr a mivega milli Ratmanoff-eyjar og Krsenstern-eyjar, +lti svo lnu fylgja hdegisbaug til norrs shaf t; dragi svo beina +lnu sur og vestr fr eim inum sama punkti, er falli mivega milli +Lafranz-eyjar (St. Lawrence Island) og sur-hfa Chukotski-skaga +Sberu, og sker hn ar 172 vestrlengdar (fr. Gr.); en fr eim punkti, +ar sem in sast nefnda lna sker 172, skal enn hefja nja lnu og stefna +meira vestr en sur, svo a hn falli mivega milli eyjanna Attou og +Kopar-eyjar (Copper Island) unz hn sker 193. mlistigalnu vestrlengdar +(fr. Gr.), og mynda lnur r, er svo eru dregnar, sem n hefir fyrir +sagt veri, endimrk heimslfanna essu svi, svo a Asa land alt +fyrir vestan, en Alaska fyrir austan. + +2. _Hf._ + +Af eim hfum, er a Alaska liggja, er miklu strst haf a, er kalla er +Norrhafi Kyrra (North Pacific Ocean), en a er norrhlutr thafs ess +ins mikla, er liggr milli Austrlfu og Vestrheims, og nefnist a einu +nafni Kyrra-Hafi (Pacific Ocean; The Pacific). + +S hlutr hafs essa, er liggr fyrir noran 56 n. br. milli Kadak-eyjanna +a vestan og Alexanders-eyja a austan, nefnist Alaska-fli (Gulf of +Alaska).--Fyrir vestan Kadak-eyjar er tali a Norrhafi Kyrra ni a +Alaska-skaga og a eyja-kraga eim inum mikla, er gengr boga fr surt +Alaska-skaga alt vestr undir Asu-strendr og nefnist einu nafni Aleuta- +eyjar. + +Brings-haf (Bering Sea) liggr milli Alaska og Asu fyrir noran Aleuta- +eyjar. + +aan m sigla gegn um Brings-sund (Bering Strait) norr shafi nyrra +(Arctic Ocean). + +3. _Firir og flar._ + +Alaska er alt mjg vogskori; segir nokku gjrr fr v hr eftir, er +lst er strndunum. Hr skal a eins nefna ina strstu fla. + +ar sem saman kemr landsurhorn Alaska og Bretlands-eignir gengr Portlands- +fjrr (Portland Channel) inn landi til landnorrs; eiga Bretar land +fyrir austan og sunnan, en Alaska fyrir vestan. essi fjrr gengr inn r +Norrhafinu Kyrra. + +Norr af Kadak-eyjum gengr skagi mikill sj sur og heitir Kenai-skagi. +Fyrir austan hann er breir fli, og nefnist Chugach-fli (Ch. Gulf)[1] en +ru nafni Vilhjlms-fli (Prince William Sound), og er a hentara nafn. +Cooks-fli (Cooks Inlet) gengr landnorr fyrir vestan Kenai-skaga. a er +geysi-mikill fli: 180 knta langr ea 200 knta, ef me er talinn fjr +s, er gengr austr r botni hans; mynni er 50 knta breitt; en breiastr +er hann ar, sem Chugachik-fjrr gengr austr r honum, en Kamishak-vk +vestr; a er skamt fyrir innan mynni; ar verr hann 150 knta breir. +essir flar ganga inn r Alaska-fla. + +Fyrir vestan Alaska-skaga gengr inn r Brings-hafi mikill fli og str, +og heitir Bristol-fli (B. Bay). ar fyrir noran gengr Kouloulak-vk (K. +Bay); ar fyrir noran Kuskoquim-fjrr (K. Bay); t hann fellr +Kuskoquim-fljt. Austr af Lafranz-ey gengr strmikill fli inn landi og +kallast Nortons-grunn (Norton Sound); norr og austr r v gengr annar +fli minni og heitir Nortons-fli (N. Bay). essir eru strstir flar, er +skerast inn landi r Brings-hafi. + +r shafinu skerst inn tnorrhorn landsins fli s, er Kotzebue-grunn +(K. Sound) nefnist. Sur r v gengr Grarvonar-fli (Good Hope Bay) og +nokkrir smrri firir. + +[Um firi og fla sbr. "5. Strendr og hafnir" hr eftir.] + +4. _Eyjar og eyja-klasar._ + +t af Portlandsfiri liggr allstr eyja sunnan vi fjarar-mynni; heitir +s Karlottu-ey og eiga hana Bretar; ey eiga eir nyrzta vi Kyrra-Hafs- +strendr. Norr af henni liggr Valaprinz-ey (Prince of Wales Island); milli +eirra er sund a, er Dixons-sund heitir. ar norr af liggr klasi mikill +eyja, og heita Alexanders-eyjar einu nafni; til eirra telst Valaprinz-ey. +Auk hennar m af eim nefna Baranoff-ey og Chichagoff-ey; fyrir noran +Chichagoff-ey, milli hennar og meginlands, gengr Cross-sund. + +Austr af Alaska-skaga milli 151 og 158 vestrlengdar (fr. Gr.) er +eyja-klasi, og heita Kadak-eyjar (Kadiak Archipelago) eftir strstu +eyjunni, Kadak. Um ey mun sar gjrr tala bklingi essum, v +essar eyjar vera a nokkru leyti hfuinntaki miklum hlut hans. Milli +Kadak og Alaska-skaga gengr Shelikoff-sund. Norr af Kadak liggr +Afognak; hn er nokkru minni.--Eyjaklasi nokkur minni liggr sur og vestr +fr Kadak-eyjum, en austr af surt Alaska-skaga, og heita Shumagin- +eyjar. ar er fiskafli beztr heimi. + +Fram af Alaska-skaga liggr Unimak-ey, og fru-sund (Fals Pass) milli +hennar og meginlands, og eyja-klasi ar vestr og sur af, sur a +Amukhta-sundi (172 vestrl. fr. Gr.), og eru kallaar Fox-eyjar; eru meal +eirra Unalaska og Umnak-ey. Eldfjll eru sumum af eyjum essum. Gegn um +sundi fyrir sunnan Unimak-ey er bezt lei fyrir skip a sigla inn +Brings-haf.--Vestr fr Amukhta-sundi og vestr a 180 vestrlengdar eru +eyjar r, er nefnast Andreanoffski-eyjar; r eru um 30 talsins.--Fr 180 +til 185 vestrl. er enn eyja-klasi, og heita r eyjar Rottu-eyjar er +Vlsku-eyjar (Kresi); eirra er strst Rotta er Rottu-ey (Kresa).--Fyrir +vestan 185 og vestr fyrir 187 vestrl. liggja eyjar r, er Blijnie-ea +Blizhni-eyjar heita. + +essir 4 eyja-flokkar: Fox-eyjar, Andreanoffski-eyjar, Rottu-eyjar og +Blizhni-eyjar, nefnast allar saman einu nafni Aleuta-eyjar. + +Fyrir vestan Aleuta-eyjar, norr og vestr fr Blizhni-eyjum, eru +Formanns-eyjar (Kommandrski Islands). r liggja nr 193 vestrl. og 55 +norrbreiddar. eirra austust er Kopar-ey (Copper Island); en Attou er +vestust af Blizhni-eyjum; falla takmrk Alaska og Asu mivega milli eyja +essara, svo a Kopar-ey og inar arar Formanns-eyjar teljast me +Asu.--Formanns-eyjar og Aleuta-eyjar og Shumagin-eyjar, a er: alt +eyja-belti fr 158 til 195 (vestrl. fr. Gr.) kallai Forster feralangr +(1786) einu nafni Katrnar-eyjar (Catherina Archipelago) eftir Katrni +annari Rssa-drotning. Eru r stundum svo nefndar eldri bkum. + + Brings-hafi vera fyrst fyrir Pribyloff-eyjar; r eru fjrar; tvr inar +strri heita Pls-ey (St. Paul Island) og Girgis-ey (St. George Island). +ar er elselr mikill[2].--Norr af Pribyloff-eyjum eru Maeifs-eyjar, og +eru rjr, en Maeifs-ey (St. Mathew's Island) strst. Allar eru r +fjllttar og bygar hrjstugar og bjrgulegar. Nokkrir Rssar voru ar +eftir skildir 1816, til a safna selskinnum um vetrinn; frust eir r +harrtti. Hinseginn segja hvalveia-menn, og leggja trna , a +Maeifs-ey s full af hvtabjrnum. Fyrir v kalla sjmenn hana Bjarney +(Bear Island). Eigi rekr hafs a mrkum sur fyrir Maeifs-eyjar, og +aldrei svo miki, a nokkurn tlma gjri siglingum, enda eigi um hvetr.-- +Vri lna dregin fr Thaddeus-hfa ( Kamchatka-strndum) til Maeifs- +eyja, og aan austr og sur tangann noran vi Bristol-fla, markar +s lna fyrir v svii, er hafs rekr lengst sur.--Austr fr Maeifs- +eyjum er Nnivak-ey; gengr Etolin-sund milli hennar og megin lands. Nnivak +er allstr eyja, en eigi er hn knnu enn.-- norr fr henni er +Lafranz-ey (St. Lawrence Island) og er vestr af Nortons-grunni.-- +Brings-sund miju liggja eyjar r tvr, er Diomedes eru kallaar. +Takmarka-lna Asu og Alaska liggr mivega milli eirra. Heitir s eyjan, +er Asu heyrir og Rssar eiga, Ratmanoff er Imaklit, en hin, er Alaska +heyrir, heitir Krsenstern er Ingaliuk. + +5. _Strendr og hafnir._ + +Alaska er land mjg vogskori og eyjum aki hafi me strndum fram +umhverfis landi. Hr er ekki rm til a rita neitt a, er lsing megi +heita, hve stutt sem vera skyldi, strndum landsins, hfnum og sundum; +heldr verr hr a drepa a eins ftt eina svinu umhverfis Alaska- +fla, einkum a, er ing getr haft a ekkja fyrir , er vilja gjra +sr hugmynd um Kadak-eyjar sem nlendu-sta; en allr Alaska-fli liggr +bezt vi siglingum og samgngum fr Kadak sj. + +a eru eitthva 1100 eyjar klasa eim, er ber nafni Alexanders-eyjar. +Nokkrar hafnir eru landinu upp af Alexanders-eyjum og eru ar Bandarkja- +vgi (Forts; United States military posts). Sund eru teljandi milli +eyjanna og flest skipgeng, svo a aalsamgnguvegr af nttrunnar hendi er +ar sjrinn; kva mega koma vi hvar sem vill strndum eyjanna og +landsins og fara fr einum sta til annars innan um r allar n ess a +stga fti land. Systa og austasta hfn Alaska er 54 46' n. br. og +130 35' v.l. fr. Gr.; heitir hn Tayakhonsiti Harbour; ar er orp eitt og +ba ar Tongas-Indnar; ar er og Bandarkja-vgi, er Tongas heitir +(United States military post of Fort Tongas); a var reist 1867.-- er +skgr var hggvinn til a f timbr til virkis-gjrarinnar, voru ar feld +gul Sedrus-viar-tr (yellow cedar), tta feta a vermli. Eyjar essar +eru fjllttar og hlendar, og hlarnar aktar inum gtasta vii, eim er +beztan getr, fr sjvar-mli og upp eftir alt a 1500 fetum yfir sjvar- +ml.-- 55 27' n. br. og 132 01' er sg hfn g og innsigling auveld. +ar eru gngtir of inum bezta vii.--Noran og vestan til Wrangel-ey er +hfn s, er nefnist Etolin Harbour 56 31' 30"; ar er Banda-rkja vgi +og heitir Fort Wrangel; ar eru kola-nmar og gng timbrs.-- Baranoff-ey +er orp a, er Sitka heitir. ar var landstjri Rssa mean eir ttu +landi. ar eru hafnir gar, nnur vestanvert, en hin austanvert eynni, +bar gar, en in eystri betri. Sitka stendr undir fjalli v, er +Vostovia heitir; a er 3216 feta htt og er 57 03' 23" n.-br. og 135 +12' 57" v.-l. fr. Gr. 1867 voru ar 968 bar bnum, og voru 349 eirra +Rssar, en hinir Indnar og kynblendingar er Krelar; svo nefnast afkvmi +au, er Rssar gtu vi innlendum konum Alaska. ar var stjrnu-hs, +kyrkja og sptali. Hs eru flest ll bjlka-hs (log-houses) og steind +daufgulum lit. Kyrkjuturninn er steindr grnum farfa og svo lit sem +steinn s, er emeraldus heitir, (a er fmtr steinn). Svo segir Dall +Alaska-fari, a er hlarnar aktar myrkgrnum skgi og grsugar eru +framsni, en brinn nsni, a sj r vestrhfninni, s ar fagrt yfir +a lta og svo einkennilegt, a hvergi muni neitt sviplkt geta annars +staar Amerku.--Sgunarmylla var nnd vi binn og gekk me eimkrafti. +Baranoff-ey m heita knnu enn a mestu; er jarvegr svo mrlendr og +skgar svo ykkir, a torveldlegt ykir og eigi hskalaust a kanna eyna. +1867 var um 1000 manns eynni, rijungr Rssar, en hitt krelar og +Indnar. Mjg er vtusamt llum eyjum essum; en er sl sr og +gviris-dagar eru, kva land vera i fegrsta a lta og alaki ttum +skgi milli fjalls og fjru; er tsni og landslag va i yndislegasta.[3] + +Hafstrndin vestr fr Cross-sundi og vestr a Vilhjlms-grunni (er +Chugach-fla) er sbrtt og ll vii vaxin, vogskorin mjg, smfirir og +fjlltt a, en samstaar langir firir, mjir og rngir. Eigi er orskr +eim llum, en ng heilagfiski (flirur 10 fjrunga og yfir a) og als +konar tegundir af laxi og silungi, svo ll vtn eru af eim krk og kvik. +Fjllin eru 5 til 6 sund feta h og alakin ttum skgi; en skgarnir +eru fullir af als konar berjum. ar eru fjlmargir birnir, refir, korn, +merir og margt annara dra. + +Vilhjlms-grunn er r nefnt; a skerst inn fyrir vestan 146 v.-l. fr. +Gr. og nr botninn vestr a 149. Milli ess a austan og Cooks-fla a +vestan liggr nes eitt breitt og miki og fjlltt, og heitir Kenai-skagi. +Vilhjlms-grunn er aki eyjum strum og smm, en firir skerast r v +landi inn alla vegu. Merkastar eyjanna eru: Montagu, Hinchinbrook, +Knight og Hawkin. Eyjarnar Vilhjlms-grunni og strendrnar umhverfis a +eru aktar gtum skgi. Rssar hfu ar skipgjrar-sti, er eir +ttu landi, og gjru ar mikinn fjlda skipa. Vertta er ar blari +vetrum og kaldari, en strndunum sur og austr af. er valt allr snjr +upp tekinn jn. Fiskr kva ar ngr og timbr i gtasta; ber vaxa ar +margvsleg og korntegund arlend, Elymus (melr?), og gng bauna vex ar af +sjlfu sr vilt.--Innuit-ar eru ar va; a flk er sama tternis sem +Grnlendingar, og segir gjrr fr v sar. + +Kenai-skagi er vogskorinn mjg allar sur. Sumstaar eru ar hafnir +gar. Fjll eru h skaganum og sumstaar jkull efst; en ar fyrir +nean, nir fjalshlarnar og undirlendi sltta fyrir nean, er alt aki +ttum skgum og strum, og er vir ar gr. Eyjar eru nokkrar me +strndum fram. Systi hfi skagans og vestasti heitir Elizabetar-hfi; +gagnvart honum a vestan er Douglas-hfi. mynni flans milli hfanna +eru eyjar r, er Bersvis-eyjar (Barren Islands) heita, klettttar og +grrlausar; m inn sigla beggja vegna eyjanna. Austanmegin skerst inn r +Cooks-fla Port Chatham rtt fyrir noran Elizabetar-hfa; ar upp af er +byg s, er Alexandrowsk heitir; norar skerst inn Grahams-fjrr (Port +Graham) er ru nafni Engla-hfn (English Harbor); ar fyrir noran er +Chugachik Bay; ar er hfn g undir Kolhfa (Coal Point). ar er gng +steinkola; au eru me inum beztu a gum og lagi 7 feta ykt. Kola-lag +etta hygg g a liggi jrinni me allri austrstrnd Cooks-fla. a +kemr fram aftr vi Akkerishfa (Anchor Point), og enn aftr fyrir noran +hann. g s hvervetna kol jr bkkunum norr af Nikulsar-vgi, er g +skoai og tk snishorn af. Lagi var unt ar, en g hefi stu til a +tla a a veri ykkvara, er fjr dregr; en vi hfum engin fng n tma +til a kanna a. Undan Nikulsar-vgi er hfn og kllu St. Chrysostom +Harbour, en a ir Gullmunns-hfn; ar lg skip vort, er vr dvldum a +Nikulsar-vgi. Hfnin er rtt undan mynni Kaknu-fljts, og er gullsandr +fljtinu; er v rttnefni hfnin s kllu Gullmynnis-hfn. essa megin +Cooks-fla er graslendi miki, einkum er upp undir fjllin dregr, en skgar +gtir undirlendinu. Vast er tfiri miki vi strendr.--A vestan er +undirlendi minna, en land gott; ar eru frri hafnir. + + er Cooks-fla sleppir, er su-austr-strndin Alaska-skaga hlykkjtt, +sltt, sumstaar hlf-hrjstrug, en vast, einkum syst, frjlend, vaxin +grasi og viltum korntegundum, mestan part skglaus, nema smkjarr, skorin +teljnadi fjrum, vkum, vogum og rongum sundum, meiri og minni. Va er +hn kletttt, einkum nyrzt Helzti fjrr, er g hiri hr a greina fr, er +Katmai-fjrr beint vestr a kalla fr norrhfa Kadak-eyjar. vatni +einu skamt ar fr finst steinola, og fltr hn sem ykk br vatninu. +Snishorn af henni var frt efnafringunum vi SMITHSONIAN INSTITUTION og +rannskuu eir hana. Hafi snishorni veri trtt, er ola essi betri +en ll s ola, er finst austr-rkjunum, me v hn logar fult eins vel, +er eins drjg, en hefir ann eiginleik, a hn er eigi hrakveyk +(_explosiv_); en ann eiginleik fr in venjulega steinola fyrst vi +hreinsun af mannavldum. + +Milli Kadak-eyja og meginlands liggr Shlikoff-sund. Svo er a sj, sem +eyjar essar s a jarmyndun til framhald fjall-beltis ess, er myndar +Kenai-skaga, enda tt breitt hafsund liggi ar milli. Klettarnir eru +lkir, og lgunin, jarmyndunin og stefnan yfir hfu s sama. Hvervetna +ar, sem heldr er skjli fyrir verum, eru eyjarnar vaxnar miklum, frum +og gtum skgi. Og essum eyjum og strndum Cooks-fjarar er miki af +inu bezta yrkingarlandi; haglendi er ei unt betra a kjsa, en a er hr +getr. dgum Rssa var byg hr eigi all-ltil og var rauninni +Kadak-ey aalasetr allrar Alaska-verzlunarinnar. Hfu-orp eyjarinnar er +nefnt St. Paul er Pls-borg, en stundum _City of Kadak_ .e. Kadaks- +borg. Pls-borg er a flestllu merkari miklu, en Sitka, ea var a a +minsta kosti mean Rssar ttu landi; enda liggr Kadak betr en nokkur +annar star vi verzlun og hefir flesta hluti til ess a vera hfubl +als lfs Alaska, er stundir la, tt n s ar ftt um a vera. a +voru eingngu plitiskar stur, er leiddu Rssa til a hafa hfubinn +sem syst og einkum sem austast og setja hann v Sitka. Viey (Woody +Island) liggr rtt vi binn Kadak. ar er sgeymslu-hs og +sgunarmylla. Norr af Kadak liggr Afognak, str eyja og a llu lk +Kadak, nema a snu leyti enn fjllttari, og skgr er ar strri. Austr +af Afognak er Marmot-ey. Milli Afognak og Kadak er Skgey (Spruce Island); +ar er vir meiri og betri en nokkurri annari af Kadak-eyjum. Margar +eyjar strar og smr liggja kring um Kadak alla vega; nefni g meal +annara renningar-eyjar (Trinity Islands) fyrir sunnan surtna. Ukamok- +er Chirikoff-ey telst og me Kadak-eyjum; hn liggr til surs og lti +eitt til vestrs fr renningar-eyjum. Ukamok hafi rssneska kompani +slubir; anga flutti a eyjuna dr a, er ensku nefnist _marmot_, +en lrra manna mli SPERMOPHILUS PARRYI (Danir kalla a "murmeldyr"); +a er eins og bjrinn [bifrinn] af flokki eim, er SCIURIDAE nefnast af +kyni gnagdra (RODENTIA). Mtti kalla a bjrbrr (ea fjallrottu). Skinn +ess er gtt og er fmtt. etta dr fjlgai svo tt eyjunni, a a +var atvinna fyrir fjlda flks a verka skinn eirra. + +Smidi-eyjar liggja sur og vestr fr Kadak, en norr og vestr fr +Ukamok.--Meal Shumagin-eyja eru tvr eyjar bygar, Ppoff og nga. Unga +eru tvr gar hafnir; heitir in nyrri Kola-hfn (Coal Harbour); ar er in +mesta ofrgng af orski. ar er almennr samkomusta fiskimanna. Sunnan +eyjunni er Delaroff fjrr; ar er byg. Nlega vestr beint fr nga er +landi Alaska byg s, er heitir Belkofski er kornssveit (Squirrel +Settlement). a er enginn star hr til a lsa eim aragra eyja smrra +og strra, kletta og skerja, er ekr hafi vi strendr Alaska-skaga.-- +Vestr af systa odda skagans liggr nimak-ey. Milli hennar og meginlands +liggr Rif-sund (False Pass); frakkneskir siglingamenn hfu lengi sagt a +skipgengt, en a reyndist lygi, og eru tmir boar og rif. + +a eru fyrr nefndir inir helztu flokkar af Aleuta-eyjum. Byg er ar helzt + eyjunum Unalashka, Akhun, Tigalda, mnak, Amlia, Atka, Adakh og +Attu.--Helztar hafnir eru Unalashka: Iliuliuk er Formanns-hfn +(Captain's Harbour), Bjrfjr (Beaver Bay) og Makushin-fjrr. + + Formanns-hfn ( Unalashka) er rija byg merkust Alaska og strst, +nst Pls-borg ( Kadak-ey) og Sitka. San Banda-rkin keyptu landi +hefir kvikna ar verzlun tluver; leggja skip ar tum a, til a skipta +vru, f vatn, vi og nja vexti og klmeti. + + Attu er hfn, er heitir Chichagoff Harbour. S sgum a tra, er ar +leyni-verzlun eigi all-ltil (_smuggling_). Safalaskinn fr Sberu og +pum fr Kna eru htt tollaar vrur, er r eru fluttar inn Banda-rki +fr tlndum, en tollaar eftir a r eru komnar inn landar-eign +Banda-rkja. v eru safala-skinn og pum flutt laun til Chichagoff +Harbour, en seldar aan aftr me strum hagnai til msra staa +Banda-rkjum. + +ess er r geti, a elselr veiist Brings-hafi. En sakir rmleysis +hr og fyrir v, a a ykir minna um vert, a minsta kosti br, verr +hr a sleppa a lsa nkvmara vestrstrndinni fyrir vestan Alaska-skaga +og eyjunum Brings-hafi. a verr hgt a rita langa lsing og nkvma +eim eins og hverjum rum parti af Alaska, er rfin snist ess a +krefja. + +6. _Fljt og r._ + +Vtn au, er falla t Alaska-fla, eru miklu minni, en hin, sem +Brings-haf falla. Fjllin taka vast svo a segja fast a sj fram a +sunnan; en vatnsmegin a, er fr afrs num, dregst saman langt uppi +meginlandinu og ryr sr aan veg til sjvar gegn um fjllin um rng +gljfr og fallhum fossum. Miki af regnvatninu frs inum afarhu +fjllum og nr fyrst til sjvar sem jkulvatn egar ur eru. + +Austast vil g nefna Stikine-fljt. a er af v kunnugt, a gull hefir +grafi veri bkkum ess; eigi eru gullnmar essir allrkir og liggja +eir ofarla vi fljti Bretlands-eignum, r en a rennr inn +Alaska.-- + + 60 17' n. br. og 145 20' vestrlengdar fr Grnuvk liggr mynni fljts +ess, er heitir Atna er Koparfljt (Copper River); a fellr tveim +kvslum sj t og verr eyri allmikil milli kvslanna rjtu mlur +lengd, en 4-5 mlur breidd; eyri essi er alakin plviar-skgi +(_willow_). norvestr-kvslinni er aal-vatnsmegini; ar nrri er +Innuita-orp, og heitir Alaganik. Fljti fellr nokkurn veg um sltt +undirlendi r a fellr s t; v undirlendi er fjldi stuvatna. +Lti er kunnugt um farveg fljts essa, a er vst s; er sagt a falli +um gljfr og fjll lengra uppi landinu og s strir skgar beggja vegna. +Eigi vita menn me fullri vissu, HVAR a er, sem koparnmr s er, sem +fljti tekr nafn af. Koparinn finst ar vlum, vatnsleiktum klumpum, +lkt og sr sta vi Lake Supirior; en a ykjast menn fara nrri un, a +koparinn s innan 100 mlna (enskra) fr sj. Indnar selja hann, en leyna +nma-stvunum. 1741 fann Bringr er fylgdarmenn hans brnistein, er +koparknfar hfu vori hvattir. Eigi ektu inir arlendu menn jrn +fyrri, en erlendir menn tku a verzla vi ; en leiknir voru eir a +gjra netta knfa r kopar. + + Vilhjlms-grunn falla engar r a marki, en Cooks-fla innanveran +fellr mikil , er heitir Knik er Eldvatn (Fire River). a fljt er +skipgengt 12 mlur fr s upp; en r v breikkar a og grynnist. Rssar +kvu hafa fari skinnbtum upp eftir v, unz eir komu a vatni v, er +Plavejno heitir. aan er vegr eigi langr til Kopar-fljts. Tvr r strar +falla a austanveru Cooks-fla. annari eirra er gull, og mun ess +geti sar skrslu vorri. Margar eru minni r og lkir me Cooks-fla; +og er alt bkstaflega spriklandi og ii af laxi og silungi. + +Alaska-skag er fjlltr, einkum nyrzt; au fjll eru eigi samfst og +lkka eftir v sem sur eftir dregr; au eru framhald af Alaska-fjllum. +Fr norvestr-hlut skagans renna nokkrar r t Bristol-fla. Milli inna +hu fjalla, er mynda framhald af Alaska-fjllum, og eins ar sem eim +sleppir, er landi lgt og votlent. Va eru ar stuvtn og mrg allstr. +Liggja sum svo lgt yfir sjvarflt, a vatn eirra er salt. r eim renna +r og lkir til beggja hlia haf t. Aleutar ferast svo lkjum og m, +a eir ra lttum skinnbt, a sem in endist, taka svo btinn, er vatn +rtr, og bera hann me sr ar til, er nnur tekr vi; v btarnir eru +fislttir. annig getr mar ri sumstaar yfir veran Alaska-skaga, fr +Kyrra Hafi yfir Brings-haf, nlega n ess a stga fti land.--Eitt +af inum strstu stuvtnum er Iliamna. a er enn kanna a mestu; tla +menn a muni fremr grunt eftir str; en a vita menn, a a er yfir 80 +mlur lengd og um 24 mlur breidd, og er a meira en hlft Ontario- +vatn. + +r r, er falla Brings-haf, eru bi meiri og fleiri, en r, sem falla + Alaska-fla. En sakir ess, a mr ykir hr mest undir komi, a lsa +eim hlut landsins, er liggr a Alaska-fla, en rmi hinsvegar lti, +verr hr a sinni a eins drepi tv in helztu af essum vatnsfllum. + +Fyrir noran Bristol-fla fellr sj fljti Kuskoquim; a er anna mest +fljt Alaska, nst Yukon-fljti, og strst allra eirra vatnsfalla, er +upp spretta Alaska; er a kalla a vera fr 500 til 600 mlur lengd; +a er straumhart. Uppi landi langt, fyrir sunnan Kuskoquim, kva geta +Zeolt, brennistein og bltt kopar-_carbonate_;[4] hefir a veri keypt a +arlendum mnnum. ar kva og vera ofrgng af gshauk (_gosehawk_--flka- +tegund, er svo nefnist). Indnar eru um etta svi, en aldrei hefir neinn +hvtr mar anga fti stigi enn. ar kvu vera eldfjll og nttra in +hrikalegasta. + +Yukon-fljti fellr tveim aal-kvslum sj, og verr str eyri milli; +tekr s eyri fr 62 21' til 62 50' n. br. og er 60 mlna lengd a ensku +mli. Aal-in fellr t kvsl eirri, er Ksilvak heitir; s er kvsl in +dpri; en Kwikhpak heitir nyrri kvslin, og er breiari. Lengd als +Yukon-fljts, fr Kennicott-vatni (57 45' n. br. og l30 45' v. l.) og til +ess er Ksilvak-kvslin fellr sj, er 1800 mlur; er etta lkl. of +lti lagt, og s bugur fljtsins teknar me reikninginn, sem eigi var +hr gjrt, er ekki kt a kalla a 2000 mlna langt, og er a +skipgengt fr sj rj fjrunga af lengd ess upp eftir.--Sakir strar +sinnar og ingar Yukon-fljt skili a nefnast eitt af inum strstu og +merkustu vatnsfllum heiminum. a er strra en Ganges og Orinoco, og +ekt a str sem Danube er La Plata-fljti. a heyrir til innar smu +ttkvslar af norrheims-fljtum, sem in nafnkunnu fljt Obi, Lena, +Saskatchewan og Mackenzie. + +7. _Hafstraumar._ + +Eigi hlir anna en a minnast stuttlega ina miklu strauma Kyrra +Hafinu og Brings-hafi; v a eim er a a akka, hve milt og bltt +loftslagi er surhlut Alaska og yfir hfu llum norvestr-strndum +Amerku, samanburi vi nor-austr-strendrnar. + +Inn mikla hita-straum Kyrra Hafinu, ennan annan Gulf-straum, kalla +Japans-menn Kuro Siwo .e. dkkva straum; v honum er vatn dekkra, en +ella er Kyrra Hafi. Nrri landa-fringar og allir lagar-fringar n +tmum nefna hann Japans-straum. Straumr essi klofnar vestrhorni +Aleuta-eybeltisins; gengr annar straumrinn austr fyrir sunnan Aleuta- +eyjar og beygist alt af me strndinni unz er kemr austr fyrir Alaska- +skaga; ar klofnar straumrinn aftr; gengr aalstraumrinn norr og austr +me strndinni og fylgir henni, beygir sur me henni austan vi Alaska- +fla og gengr sur me Alexanders-eyjum og svo sur me strndum Bretlands- +eigna, Washington-fylkis, Oregon-rkis og Kalifornu-rkis; hin kvslin, er +klofnar r strauminum fyrir austan Alaska-skaga, slr sr beint austr, og +kemr saman vi nyrra strauminn vi Alexanders-eyjar og sameinast honum ar +aftr. Me essum straumum streymir heitt og bltt loft fr suri; dregst +a saman og ykknar fjallatindunum fyrir ofan strendrnar og veldr inu +mikla regnfalli, sem einkennir alla strndina sur fyrir Oregon.--Inn +nyrri og minni aal-armr straumsins, eftir a hann klofnar fyrst, streymir +norr sundi milli Formanns-eyja og Aleuta-eyja og norr alt Brings-haf, +norr um Brings-sund og t shaf. Fyrir v kemst eigi hafs sur um +sundi. Aftr mti segja hvalarar a oft sjist strir sjakar hrnnum +saman sigla norr um sundi, geta eir fari alt a hlfum rum knt +klukkustund mti allstrngu noranveri. a er s, er leysir fr +strndunum vi Brings-haf. sumrin kemr ltill kaldr straumr a noran og +gengr sur a austan fram me Kamchatka-strndum Asu. Fyrir v er +kaldara miklu a tiltlu Asu-strndum, en jafn-norarlega Alaska- er +Amerku-strndum.--Nlgt Shumagin-eyjum var gst 1865 strr straumr +til norrs og austrs, og var hitinn sjnum ar +56 Fahrenheit (.e. +10.7 Raumur).-- sundunum Aleuta-eybeltinu eru mislegir straumar, og +breytast me sjvar-fllum; eru rkari straumar til norrs en surs. +Sakir breytileika straumanna er varasamt fyrir kunnug skip a leggja +sund essi nema me var. + +8. _Fjallgarar._ + +ll in hstu fjll Alaska liggja fyrir sunnan 65 n. br.--Stranda-fjll +(Coast Range) er Elasar-fjallgarr (St. Elias Range) ganga me strndinni +fram; eim fjallgari eru hst fjll og hnjkar, og spa sum eldi. Stefna +essa fjallgars er nor-vestr. er kemr vestr fyrir 142 (v.-l. fr. Gr.) +er a eigi lengr samanhangandi fjallgarr; klofnar msa vega eftir +a, og n sumar lmurnar saman vi Alaska-fjll; en Alaska-fjll eru +framhald af Steina-fjllum (Rocky Mountains). Annars er ltt kunnugt um +fjllin uppi meginlandi, og eru au sett vitlaust t blinn llum +kortum Evrpu-manna, nema inum sustu zku kortum fr Gotha; ar eru au +lgu eftir kortum Dalls; en hans kort eru in fyrstu reianlegu kort yfir +Alaska. + +Fjallgararnir hlfa vi llum noranverum, og er a munr ea +Mississipp-dalnum, er blasir opinn vi llum noranverum og kulda r +eirri tt. Eiga fjllin Alaska vafalaust nst eftir straumunum mestan +tt v a gjra vetrinn svo mildan og blan surstrndinni og +eyjunum Alaska-fla. + +Hstu fjll, er mld hafa veri, eru 14000 feta h (Mount Fairweather-- +Gviris-fjall); en gizka er , a Elas-tindr muni vera 16000 feta. +Iliamna, eldfjall Alaska-skaga, er 12066 feta, en Redoubt 11270 feta. +Valaprinz-ey er Mount Calder 9000 feta htt. + +9. _Str Alaska._ + +Eftir v, sem Fr. Hahnemann Gotha hefir reikna, skal hr skrt fr +str Alaska. ess ber a gta a inu zka ferhyrnings-mlna-tali er +breytt enskar ferhyrnings-jarmlur eftir hlutfallinu 1 mti 21.16. + +Strin verr annig: +Eyjar Brings-hafi 3 963.0584 +Aleuta-eyjar 6 391.5896 +Kadak-eyjar og Shumagin-eyjar 5 676.3816 +Chgach- og arar eyjar 1 031.7616 +Alexanders-eyjar 14 142.9208 + ---------------- + Flatarml eyjanna samtals 31 205.7100 +Meginlandi 548 901.6148 + -------------------- + Als 580 107.3248 + enskar [] jarmlur. + + * * * * * + +II. KAFLI. + +UM SGU LANDSINS. + +Saga norvestr-hluta Amerku er v nr undantekningarlaust saga um verzlun +og landa-knnun. rldmrinn af verzlunar-nau eirri, er eitt enokunar- +flag lagi landi, st svo lengi yfir, a a er fyrst sustu rum, +san frelsi ltti okinu af, a plitk nokkurn tt sgu landsins. +Jafnvel tt sagan um slkt s a vsu eigi uppbyggileg a sumu leyti, tel +g mein, a rmi leyfir eigi a skra neitt fr sgu landsins a sinni, +v hn er ekki a llu merkileg sjlfri sr. + +Eignarrttr Rssa til Alaska var bygr v, a eir hfu fyrstir fundi +landi. Ptr mikli Rssa-czar var sjlfr skipasmir og kunni til sjmensku; +honum var forvitni a vita, hvort Asa og Amerka vri fastar a noran; +v var ekki um a kunnugt, hvort svo vri er eigi. Einhvern dag +ritai karlinn me eigin hendi bla essi fyrirmli: + +"A byggja einn ea tvo bta, me iljum, Kamchatka er rum hentugum +sta; eim tti a gjra eftirleit um norrstrendrnar, til a sj, hvort +r n eigi saman vi Amerku, ar sem endimrk eirra eru kunn; v nst +skyldu eir a v huga, hvort eir gtu ekki einhvers staar fundi hfn, +sem heyri til Evrpu-mnnum er Evrpu-skip. Einnig ttu eir a dreifa +nokkrum mnnum um, sem skyldu spyrjast fyrir um nafn og legu eirrar +strandar, er eir finna; halda skyldi nkvma dagbk yfir alt etta, og +skyldu eir koma me hana til Ptrsborgar." etta bla fkk Ptr hendr +zta amrl snum, og bau honum a sj svo um, a essu yri +framgengt.[5] En Ptr czar inn mikli d vetrinn 1725; en Katrn drotning +lagi stundun , a framkvma vilja haus. Mar er nefndr Bringr (Veit er +Vitus Bering) og var danskr, fddr Hrossanesi Jtlandi, enda virist +hafa veri honum hvorki d n dugr. Hann var gjr formar (_Commander_) +fararinnar og lagi upp fr Ptrsborg 5. febr. 1725 yfir Sberu og +Norr-Asu til Kamchatka; var hann yfir 3 r leiinni. 20. jl 1728 +lagi hann haf og sigldi norr og austr; hann sigldi all-raglega og hlt +sr undir strndum Asu; fann hann ey , er hann nefndi Lafranz-ey eftir +heilgum Lafranzi; a var Lafranz-messu. Eigi s hann neitt af Amerku, +og eigi htti hann sr lengra norr en 67 30' n. br.--ttist hann ess +n fullvs orinn, a Asa vri eigi fst Amerku; snri san heim aftr. +Minnir etta feralag a, er Sigurr Ptrsson kva um inar dnsku +hetjur, er fru a leita Grnlands: + + "eirra' af ferum rmur rs + fyrir rausnar-verkin stru; + eir sigldu burt og su s, + og svo til baka fru." + +Bringr kom til Ptrsborgar aftr marz 1730 eftir 5 ra tivist, og tti +garpr mikill orinn af ferinni. Eftir Bringi danska er nefnt Brings-haf +og Brings-sund.[6] Gwosdew, rssneskr mar, fann vestr-strnd Alaska +1730.--1741 fr Bringr enn a leita Amerku, og komst hann n Alaska- +fla og s Elas-tind. En hann d r vesld einni eyjunni flanum og +hvla ar bein hans. Eyja s heitir Brings-ey. Rssar eignuu sr landi; +en eigi var a miki, er fyrst fanst. En smtt og smtt fanst meira og +meira og jukust farir til Alaska til verzlunar. var lti um a Rssar +hefi neina stjrn verzluninni fyrri, en 1799. Var verzlunin alla t +san seld hendr einokunar-flagi me einka-leyfi, unz Rssar ltu landi +af hendi. + +ri 1867 seldu Rssar landi Banda-rkjunum, en au gfu fyrir sj +miljnir og tv hundru sundir gullpenninga ($7 200 000 gulli), en a +ltr nrri 28 miljnum danskra krna. Kaupsamningrinn er gjr Washington, +D.C., hfuborg Bandarkjanna, 30. dag marz-mnaar 1867, en san +stafestr af Rssa-czar. + + * * * * * + +III. KAFLI. + +INNLENDAR JIR. + +Innlendum jum Norr-Amerka er frumbyggjum landsins (ef svo m kalla) +er elilegast a skipta tvr meginjir. nnur er s j, er kallast +Indnar er rauir menn. hina hefir lengi vanta hfilegt eitt nafn. +fundi inu amerska vsinda-flagi (_American Association for Advancement +of Science_) stakk Dall Alaska-fari upp nafni, er flagi flst , en a +er, a kalla rarna (.e.: Stranda-menn), fyrir v a eir ba +hvervetna me sj fram, en hvergi langt uppi landi (a v fr skildu, a +eir byggja i-langt upp me Yukon-fljti, en a eins me bkkunum +fram). Verr a ljsast, hve vel heiti etta er vali, ef lesarim vill +lta landkorti, og mun hann skjtt gta ess, a flokkar af essari +j hafa svo byg sna, a hn er sem belti umhverfis allar strendr +Amerku a noran og vestan, og aeins rsjaldan lti eitt upp land fram +me strfljtum, t.d. Yukon, en slitnar a eins srfum stum, svo sem +t.a.m. norrstrnd Kenai-hfa, ar sem Indnar hafa byg strndinni; +annars byggja Indnar upplandi, en rarnar strendrnar milli Indna og +sjarins. + +rarnar deilast rj kynflokka, sem allir eru nokku mismunandi. + +Fyrst er flokkr s er nefnist Innuit; af eim flokki eru Grnlendingar og +Eskimar eir, er byggja norrstrnd Amerku og eyjarnar ar kring, og +smuleiis eyjarnar Brings-hafi og strendrnar Alaska a vestan, alt +sur a Elas-fjalli. + +Annar flokkrinn er Aleutar; eir byggja Aleuta-eyjar og Alaska-skaga austr +a 160 v.-l. (fr. Gr.). + +riji flokkrinn eru eir menn, er Tski eru kallair. eir byggja +noraustr-skagann Sberu og eyjar Brings-sundi; en annars koma eir +eigi vi etta ml. + +Aleutar eru menn frisamir, svo a undrum m sta ykja, greindir og fremr +nmfsir en latari eru eir en fr megi segja. mun mest v bera, ar +sem in svo kallaa menning (_civilization_) hefir spilt eim. Gmenni eru +eir in mestu, fmlugir og orheldnir a nttrufari, ar sem uppeldi +hvtra manna eim er eigi ori nttrunni yfirsterkara. Flestir eru eir +kristnir a nafni (grsk-kalskir). eim er flest vel gefi af nttrunnar +hendi. eir eru veiimen gir og fiskimenn, en forsjlausir, lifa sukki +og als gngtum mean nokku er til, en svelta svo olinmir heilu hungrinu +egar harnar bi. tlendir verzlunarmenn hafa nttrlega spilt sium +eirra sumra, og drykkjumenn eru eir nlega allir, er eir f nokkurn +dropa. Tbak ykir eim og slgti miki og borga a drum dmum. a er +jafnan svo heiminum, a spillingin verr menningunni samfara; syndin grr + skilnings-trnu.--Aleutar eru hvergi nrri ment j, en geta eir enn +sr heiti vilt j; eir hafa fasta bstai og ll eirra httsemi er +svo, a eir mega vel kallast a hafa hlf-menningu er meira. + +Innuit eru sams konar menn sem Grnlendingar. Standa eir Aleutum nokku +baki bi a lkamans og slarinnar atgjrfi. En af v lesendr munn +flestir hafa einhverja hugmynd um Grnlendinga, ykir minni rf a +lsa essum kynflokki hr, eir byggi mest a plss, er g helzt vil +lsa hr. + +Indnar eru hr lkir v, sem eir vast eru; en eir koma eigi mjg til +mls hr, me v eir byggja lti sem ekki strendrnar, og byggja als eigi +a svi, er g einkum vil hr lsa, en a eru Kadak-eyjar. Indnar +eir, sem eru litlu svi vi Cooks-fla, eru frisamir, meinlausir og +eigi greindir, sumir dfrir sjn. + +Aleutar eru ljsir hrund og sumir dfrir menn. Eigi eru eir skrlfir +svo or veri gjrt. Margir eru v kynblendingar komnir af Rssum +furtt; eru sumir kynblendingar frir snum, og margir eirra hafa aftr +gengi a eiga rssneskar persnur. Margir eirra eru hagir menn til sma. + + * * * * * + +IV. KAFLI. + +LOFTSLAG OG GRR. + +Alaska er feyki-strt land svo sem egar hefir snt veri. a er v +hskalegr, en, v mir, almennr misskilningr a gjra sr eina og smn +hugmynd um alt Alaska, gtandi eigi ess, a Alaska er eins strt og hlf +Norrlfan. Menn vera a minnast ess, a nyrzti hfi Alaska (Point +Barrow) liggr 71 27' 0" n. br. og a systa eyjan Alaska liggr 51 +10' 0" (a v er Gibson segir; Salamatoff segir 51 12' 0"). Fr nyrzta +hfa Alaska til ins systa er v eins langr vegr og fr Reykjavk +slandi til Florenz Italu. Nyrzti tangi Alaska liggr lka norarlega +og Norr-hfi (Nord Cap) Noregi; en systi tanginn Aleuta-eyjum liggr +sunnar en Leipzig zkalandi. M vera etta hjlpi upp skilninginn hj +eim, er tla a Alaska s ll einn sfrosinn Niflheimr ea jkulkaldir +trllheimar. g tla a lesaranum mundi ykja a eigi all-vitrlega mlt, +ef einhver fri a lsa Evrpu, og lsti henni svo, a ar vri lifandi +nokkurri mentari j; hafnir allar vru ar slagar mikinn hlut rs, +dgum saman vetrum si enga sl, o.s.frv., o.s.frv.--og essi lsing +jafn-vel ea jafn-illa vi Evrpu einsog vi Alaska. a jafn-vel vi +norrstrendr Noregs, Finnlands og Rsslands eins og a vi norrstrendr +Alaska. a jafnilla vi surstrendr Alaska eins og vi Holland, Belgu, +England og zkaland o.s. frv. Og hefi g ori a heyra, a Alaska vri +"verra en sland," "skrlingja-land," o.s.fr. J, "Alaska" og "Alaska" er +ekki a sama! Alaska er verra en sland, en Alaska er lka betra en +Skotland--alt kemr undir, hvaa hr af Alaska um er tala. J, Alaska er +"skrlingja-land"--en ll Amerka, etta drlega land, er lka skrlingja- +land; a var alt bygt skrlingjum, og a verri skrlingjum, en n eru +Alaska, r hvtir menn nmu ar blfestu; en n er vst skrlingjaskaprinn +meiri orinn inu mentaa slandi, en skrlingja-landinu Amerku. g +skal svo ekki eya fleirum orum a essu, en a eins lta ljsi von, +a skynsamr lesandi lti eigi blekkjast af v hrekkvslegu ora-gjlfri, +sem tlar a sl sandi augu manna me v a fela strmiki hfuland +undir einu nafni, og lsa v svo llu me eim eiginleikum, sem a eins +eiga vi ltinn hluta ess. S nokkur svo andlega starblindr a lta +blekkjast af slku, liggr mr vi a segja s inn sami s eigi ess +verr a leggja hann hn sr til a sna honum sannleikann. + +Alaska er svo strt land, a eigi er unt a lysa loftslagi og grri +landsins als einu; svo lkt er loftslagi og grrinn msum stum. + +Nttran sjlf bendir til a deila Alaska rj aalfylki er hr, hva +mar vill kalla a; hvert fyrir sig af fylkjum essum er lkt hinum a +loftslagi, grri og landshttum. + +Hr skal haldi eim nfnum fylkjum Alaska-lands, er Dall Alaska-fari +hefir gefi eim sinni bk. + +essi fylki Alaska-lands eru: + +1. _Yukon-fylki_, + +2. _Aleuta-fylki_, og + +3. _Sitka-fylki_. + +_Yukon-fylki_ er nyrzt; a austan nr a a takmarka-lnu Bretlands-eigna, +og a sunnan a Alaska-fjllum, a vestan a Brings-hafi og a noran a +shafinu. + +_Aleuta-fylki_ tekr yfir ann hlut Alaska-skaga, er liggr fyrir vestan +155 vestrlengdar og eyjar r, sem eru vestr af eirri lnu. + +_Sitka-fylki_ tekr yfir meginlandi og eyjarnar fyrir sunnan Yukon-fylki og +austan Aleuta-fylki. + +N skal lst stuttlega hverju essu fylki fyrir sig, en lesarinn verr a +gta ess, a Yukon-fylki varar minstu fyrir tilgang essa ritlings, og +verr a a vera afskun ess, a v er stuttlegar lst, en hinn, er +meira varar. + +1. _Yukon-fylki._ + +Landslagi fram me Yukon-fljti er svo laga, a fyrst er landi lgt, +ldumynda og hltt, sumstaar grtt, en vast hvar greitt yfirferar; +er fjr dregr fljtinu, koma breiar slttur oftast meira ea minna +mrlendar, og taka yfir margar mlur breidd, beggja vegna fljtsins; +breiastar eru essar slttur nst mynninu. Engir eru samgngu-vegir +fylki essu, nema gangstigir stku sta, glggvir sem fjrgtur +slandi, og vera varla arir eirra varir, en Indnar og eir, sem vanir +eru a lesa sig fram eftir Indna-stigum bygum. Yukon-fljti og r +r inar minni, er a renna, eru jvegir fylkisins. + +Steinategundirnar eru mislegar; mestr partr er _conglomerate_ +(vala-grjt) _syenite_ (samsetningr af brunagrjti og kvarz), _quartzite_ +(kvarz er steypu-grjt) og _sandstone_ (mberg?). Vikrkol, skrsteinn og +bruna-grjt ("lava," hraun) er gngt sumum stum. Yfirbors-jarvegrinn +er og mislegr, sumstaar sand-kendr, rum stum aftr meir leir-kendr +og m-kendr. ar sem jarvegr er leir-kendr, er oft vtu-mosi vaxinn yfir +yfirbori og ekr a; spillir a mjg jarveginum undir; kemr etta af +skura-leysi, af v vatninu er eigi framrs veitt. mjg miklu svi er +jarvegrinn frjsamr og _alluvial_ (myndar vi vatna-gang), er a sandr +ofr-smgjr, mold og fi jurta-efni (_vegetable matter_); hefir fljti +bori etta me sr og hefir a safnast lg svo djp, a eigi hefir mld +ori dpt eirra. Nvetnis-frjleir (_fresh-water marl_) er ofr-gngr +slkum stum va hvar. + +Va helzt s jr ri um kring, rem fetum undir yfirbori; er etta +einkum ar, sem yfirbori er mosa aki. ar sem skurir eru og vatninu er +vel veitt afrs, liggr sinn dpra er hverfr me llu; er enginn efi , a +sinn hverfr me tmanum ar sem jrin er vel plg og vatn-rst.--a er +frlegt a bera hr saman vi a, sem Aiton segir sinni "Treatise on +Peat moss," &c., Edinb. Encyclop., Vol. XVI, p. 738, ar sem hann eignar +a talsveru leyti mosa-vextinum i kalda og vtusama loftslag Skotlands. +Segir hann: "32 nsa af urrum mosa heldr sr 18 nsum af vatni, n ess +a lta a drjpa; ar sem 39 nsur af inni frjustu garmold halda a +eins 18 nsu. Mosi heldr og meiri kulda sr, en nokkur nnur +jarvegstegund. ar sem mosi er ykkr ( Skotlandi) helzt oft frost jr +fram yfir misumar. Af essu verr ljst hver hrif mosinn hefir +loftslagi til a kla a." [1 nsa er nrfelt 2 l.] + +a er svo Yukon-fylki sem hvervetna Alaska, a loftslagi uppi +landinu er mjg frbrug v, sem a er strndunum, og a stum, +setti eigi eru fjarlgir hvor fr rum. I mikla megin af nlega volgu +vatni, sem er Brings-hafi, og inir mrgu hita-straumar fr Kyrra Hafinu, +gjra loftslagi strndinni miklu mildara heldr en uppi landinu; svo a +munrinn er fjarska-mikill egar 30 mlur (lil. sex danskar mlur) fr +strndinni; v eigi a h fjll strndinni, er hlendi ngt til +ess a bgja heitum vindum fr a blsa inn yfir meginlandi. En sakir +regns og votvira er sumari miklu kaldara og skemtilegra strndunum +heldr en uppi landinu. eru mnuirnir ma, jn og mikill partr af +jl yndislega verblir--slrkir, heitir og heiir. Svo segir Seemann +sinni bk:[7] "Allr grr er ar (.e.: norr-strndinni) gfrlega +brroska; og naumast hefir snjinn teki upp fyrr en alt er aki kafi af +grsum og jurtum fullum grri, og ar sem alt var fyrir fm dgum undir +fanna-blju, grir n alt grri, og bl, blm og vextir springa t +hva eftir ru rstuttum tma." + +Taflan, sem hr fylgir eftir, snir mealhita rstanna a St. Michael's +( austr-strndinni vi Nortons-grunn, 63 28' n. br.) og a Fort Yukon +(1200 mlur fr mynni fljtsins, 66 34' n. br.) + +------------------------------------------------------------------------ +Mealhiti. | St. Michael's. | Fort Yukon. | + |Fahrenheit. | Raumur. |Fahrenheit. | Raumur. | +------------------------------------------------------------------------ +Vor | +29 3 | -1 1 | +14 22 | -7 9 | +Sumar | +53 0 | +9 3 | +59 67 | +12 3 | +Haust | +26 3 | -2 2 | +17 37 | -6 5 | +Vetr | + 8 6 | -10 4 | -23 80 | -24 7 | +------------------------------------------------------------------------ +Alt ri | +29 3 | +1 1 | +16 92 | -6 7 | +------------------------------------------------------------------------ + +Mealhiti rsins Yukon-fylki llu, sem heild skoa, m tla a fari +nrri 0 +25 Fahrenheit (= -3 1 Raumur). Hr vi m bera saman msa +stai, sem nefndir eru Almanakinu slenzka ( ar s hvorki nkvmt n +alskostar reianlega fr skrt). Inn mesti kuldi, sem menn vita komi hafa + Yukon-hrai, er -70 Fahrenheit (= -45 3 Raumur). frjsa fljt og +strr eigi inum mestu grimdum. En mealhiti rsins er engan veginn +mlikvari fyrir v, hva gri og roskazt getr einu landi; heldr kemr +a undir hita og lengd sumarsins; annig er mealhiti rsins sami +rndheimi (Niar-si) og Reykjavk; er kornyrkja og epla-rkt +rndheimi; en sumarhitinn Fort Yukon er heldr meiri en rndheimi. +"g hefi Fort Yukon s hitamlinn sna +112 Fahr. (+35 5 Raum.) um +sumarhdegi, en skugga, og foringinn vginu skri mr fr, a a +hefi oft til bori, a hitamlar, er fyltir voru vnanda og merktir +120 +Fahr. (39 1 Raum.), hefu brosti undir inum brennandi geislum +heimskauts-slarinnar; og fr s einn eim hita nrri geti, er hann hefir +reynt" (Dall). "Grrinn fram me efra hlut Yukon-fljtsins verr svo +blmlegr, a mar mtti tla a mar vri hitabeltinu, er mar sr a +blmskr alt um sumartmann" (Sami). + +Nlega alstaar Yukon-fylki er gng af timbri. I strsta og mest um +vera tr, er finst essu fylki, er hvta skrfuran (_white spruce_; +_ABIES ALBA_). etta fagra tr finst hvervetna fylki essu, en strst og +roska-mest nmunda vi rennandi vatn. Vr ess er hvtr, ttr og beinn; +auunninn, lttr og seigfastr sr. Eigi getr betra sperruvi; en +oftari hverju eru trn heldr grnn siglur strskip, eins og au (trn) +eru essu fylki; sunnar eru au enn strri. Skrfuran verr hr +jafnaarlega 50 til 100 feta h og 3 fet a vermli (_diameter_); en +almennasta str m heita 30 til 40 feta h, og 12 til 18 uml. +verml.--ar nst m telja birki (_Betula glandulosa_). Eigi verr a +jafnaarlega yfir 40 feta h og 18 uml. a vermli. Einnig vex vast +blakka-birki ea krklu-birki, en a er til frra hluta ntt, ar e a +er svo smvaxi. Til allrar hamingju fyrir ina upp vaxandi kynsl eru +engir sklameistarar essu fylki, til a neyta birkihrslnanna til ess, +sem r eru hfastar til! + +msar tegundir af poplar-vii (_Populus balsamifera_ og _P. tremuloides_) +vaxa hr kynstrum saman, og oftast vel vaxin. In fyrr nefnda tegund vex me +vtnum fram, en in sar nefnda harvelli. In fyrr nefnda tegund verr 40 +til 60 feta h, og 2 til 3 fet a vermli. En mjg er vir essi mjkr +og linr. + +Plvir (_Salix_) og ln (_Alnus_) eru au trn, sem mest gng er af; vaxa +hr msar tegundir eirra, svo sem _Salix speciosa_; _Sal. Richardisonii_, +og _Sal. villosa_; _Alnus viridis_, _Aln. incana_, og _Aln. rubra_. + +Margar arar trj-tegundir vaxa hr tt eigi s n rm n r til a telja +a alt hr. + +a yri me llu ofverk a fara a reyna a telja hr upp nokkuru fjlda +af inum mrgu og margvslegu grasa-tegundum, er vaxa fylki essu. ess +skal a eins geta, a gras-vxtr er ar mikill og gr hvervetna; m nefna +meal inna almennustu grasa alkunna blgresis-tegund, er Kentucky-blgresi +kallast (_Poa pratensis_); enn fremr _Poa nemorals_, _Calamagrostis +Canadensis_, og tal arar grasa-tegundir. Meal-gras er eigi lgra en 3 +feta, en oft 4 til 5 feta htt.--Tvr tegundir af _Elymus_ (mel, rg-grasi) +gra svo rkulega sumstaar, a feramarinn freistast til a halda hann +sji sna kornakra, ar sem r vaxa viltar; r bera roska korn. + +Kornyrkja m kalla s reynd essu fylki. Tvisvar hefir bygg-grjnum +veri s Fort Yukon og hepnaist vel hvortveggja skipti; grasi var +smvaxi, en korni roskaist vel. En sakir ess a skinnaverzlunin krafi +allan vinnukraft eirra hvtra manna, sem ar voru, hefir v eigi veri +fram haldi. Npur, rfur og redikur og salat og arir garvextir rfast +vel; Dall segir, a npur r, er hann hafi smakka a St. Michael's hafi +veri r beztu er hann hafi nokkru sinni s fi sinni. vaxtatr eru +engin essu fylki, en teljandi fjldi berja; Dall nefnir um 20 tegundir, +sem hann segir s "nokkrar af inum almennari tegundum, er ar vaxa." + +Fyrir nauta-rkt og fjrrkt er va gtt land fylki essu. Enginn er +skortr beitilands og slgna; en ga vetrar-hiring yrftu gripir a hafa. +Hefir a veri reynt og hepnazt Fort Yukon, og er a fyrir noran +hvarfbaug (a er tali a liggja 66 34' n. br.). + +Me v etta fylki varar oss litlu eftir tilgangi kvers essa, ykir +etta ng um a sagt a sinni. + +2. _Aleuta-fylki._ + +etta fylki tekr yfir Aleuta-eyjarnar og Alaska-skaga austr a 155 v.-l. +Sakir ess a Kadak-eyjar eru skgi vaxnar ykja r heldr heyra til +Sitka-fylki. Flestar eru eyjar essar fjllttar, og eru sum eirra fjalla +eldfjll, og rjka nokkur eirra gufu er eim; milli fjallanna og sjvar +eru aflandi ldttar hir og engi-vellir. Jarvegrinn er feitr og frjr, +er a mold jurtakends efnis og dkkleitr er blakkr leir og hr og hvar +kalkkendr frjleir (_mergel_). Sumstaar hefir mosi gri yfir, vtukendr, +og spillir jrinni, "en a liggr hverjum augum uppi, hversu auvelt er +a trma honum" segir Dall. Sumstaar er jarvegrinn myndar af sku og +affalli fr eldfjllunum og er mest af eim jarvegi mjg frjsamt. +Loftslag er saggasamt, en milt. Chamisso segir a snjlnan liggi 3510 +fetum yfir sjvar-flt. Mesti kuldi, er menn ekkja til a komi hafi ( +eyjunni Unalashka) segir fair Veniamnoff s 0 Fahrenheit (= -14 2 +Raumur), en mestr hiti +77 Fahr. (= +20 Raum.)--Taflan, sem hr kemr, +snir hita Unalashka um 4 r (1830, 31, 32, 33) og mealtals-hita fimm +ra (1834 tali me): + + Kl. 7 f.m. Kl. 1 e.m. Kl. 9 e.m. + Fahr. Raum. Fahr. Raum. Fahr. Raum. +r: +1830 +35 +1.3 +38 +2.7 +34 +0.9 +1831 +36 +1.8 +40 +3.5 +34 +0.9 +1832 +39 +3.1 +42 +4.4 +38 +2.7 +1833 +38 +2.7 +41 +4.0 +36 +1.8 +Mealtal um 5 r +37 +2.2 +40.5 +3.7 +36 +1.8 + + Mestr hiti. Mestr kuldi. + Fahr. Raum. Fahr. Raum. +r: +1830 +77 +20.0 0 -14.2 +1831 +64 +14.2 +7 -11.1 +1832 +77 +20.0 +7 -11.1 +1833 +76 +19.5 +5 -12.0 +Mealtal um 5 r +77 +20.0 0 -14.2 + + Verlag, mealtala um 7 r: +Dagar + Jan. Febr. Marz. Apr. Ma. Jn. +Alheiir, sklausir (1) 11 9 3 4 2 6 +Hlf-heirkir (2) 111 86 112 104 105 95 +Alskja (3) 95 103 102 102 104 109 + + Jl. g. Sept. Okt. Nv. Des. Als. +(1) 0 5 2 2 3 6 53 +(2) 118 106 107 115 88 116 1263 +(3) 99 106 101 100 119 95 1235 + +essar athuganir eru gjrar a Ililuk, Unalashka, af inum velruvera +fr Innocentius Veniamnoff. Fr Oktber til Aprl segir hann vindar blsi +mest fr norri og vestri. Hitamlir stendr lgst janar og marz, en hst + jl og gst. Loftunga-mlir fellr og stgr milli 27.415 og 29.437 +umlunga, stgr me norantt, en fellr me sunnan-tt, stendr jafn-hst +desember og jafn-lgst jl. + +a er eigi frlegt a bera hr saman etta fylki af Alaska og anna +land, sem er v llu mjg lkt, en hefir n veri undir rkt um margar +aldir. a snir, hva mannleg elja me tilstyrk eirrar mentunar, er +reynsla og ekking veitir, getr framkvmt og til leiar komi landi, sem +er nlega jafn-kalt, fult svo rigningasamt og miklu grrlausara og +frjrra en Aleuta-fylki Alaska. g vi Hlndin Skotlandi og +eyjarnar kring um Skotland, sem er svo okusamt, a "skozk oka" er a +ortaki hf um heim allan. + +Dr. Graham af Aberfoyle segir ( Edinb. Encyclop., art. "Scotland," Vol. +XVI, p. 733 & seqq.) um vestrhlut Skotlands, a Ayreshire s mjg +vtusamt og saggasamt loftslag, en milt og tempra. I Renfrewshire eru +str-rigningar tar; svo er og Dumbartonshire. Argyllshire er +rigningasamasta plss Skotlandi. + +"Fjalla-tindarnir hu," segir Dr. Graham, "draga elilega a sr gufuna, +sem stgr upp fr sjnum, og skin ykna anga til au falla straumum +nir yfir dalina. Vetrnir eru mildir a mestu og temprair, en sumrin +einatt vtusm og kld. Loftslag Hjaltlandseyjum er lkt og Orkneyjum. + lofti s hrslagalegt og saggasamt, fer mjg fjarri a a s +heilnmt. a rignr ar ekki stundum saman, heldr dgum og vikum saman, + er vindr bls fr vestri," &c. + +essi lsing passar einmitt nkvmlega upp rigningasamasta plssi +Aleuta-fylki. + +Mealhiti rsins Norr-Skotlandi er fr 42 til 48 Fahrenheit (+ 4 4 +til 7 1 Raumur). Aleuta-fylkinu Alaska er mealhiti rsins fr 36 +til 40 Fahr. (+ 1 8 til + 3 5 Raum.). Hjaltlands-eyjum og Orkneyjum +er loftslag blara talsvert og vtusamara. + +Regnfall Orkneyjum er 36.66 uml; Glasgow Skotlandi er regnfalli 40 +uml.; Ayreshire 42 uml.; Hvthfn 48 uml.; Restwick 67 uml.; og +Easthwaite 86 uml. (_Encyclopdia Brittannica._) Ef mig minnir rtt, er +regnfalli Reykjavk 34 uml. Drymen Sterlingshire vestrstrnd +Skotlands hafa dagar eir, er regn fellr, veri taldir um 14 r, og verr +mealtalan 205 regndagar ri. Unalashka hefir etta veri tali um 7 +r, og mealtala regndaga ar er 150 dagar ri (hver s dagr, er regn +fellr, tt lti s, er talinn regndagr). Sra Veniamnoff segir +regnfalli s ar 27 uml. etta tlar Dall s ef lti, og gizkar 40 +uml. bk sinni; en sar hefir hann sagt mr munnlega, a hann lti n, +a sra Veniamnoff muni hafa rtt a mla. + +Vr skulum n stuttlega lta yfir afrakstr essa lands, sem hefir loftslag +og regnfall svo lkt Aleuta-fylkinu; a getr bent , hvers vnta megi me +tmanum af Aleuta-fylki, er a byggist, og a v fremr, sem jarvegr er +ar frjrri en Skotlandi. + + nstu su er tafla sem snir afrakstr Hlanda Skotlandi og eyjanna +kring; er hn gjr eftir opinberum skrslum "_Transactions of the +Highland and Agricultural Society of Scotland_," Vol. XV, 1856.--a er +arfi a fara um tfluna mrgum orum; tlur mla oftast sjlfar mli snu +furu-vel. + +Tafla yfir afrakstr og bna Hlndum Skotlandi og eyjunum nnd. + + |Flkstal|Hveiti,bushel| Bygg | Hafrar | + | 1855 |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 1620 | 7315| 13394| 56795| 46819| 806395| 705375| +Arran | 152 | 4373| 4688| 1974| 619| 49139| 42154| +Caithness | 504 | 4644| 5607| 9549| 7609| 748215| 613799| +Inverness | 749 | 47573| 37814| 93100| 54957| 437584| 363176| +Orkneyjar og | 262 | 180| 393| 5727| 2746| 238728| 258789| + Zetland | 39 | | | | | | | +Ross og Cromatry | 873 |220179|233018|264112|204417| 620035| 493042| +Sutherland | 141 | 10183| 8885| 51936| 35759| 93637| 80136| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 4340 |294447|303799|483193|362726|2993733|2557871| + + | Rgr |Baunir og ertur| Npur | + | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +------------------------------------------------------------------ +Argyll | 65144| 59093| 15147| 21641| 84907| 103444| +Arran | 7086| 4655| 4403| 3523| 6497| 4344| +Caithness | 98924| 56292|.......|.......| 143416| 120787| +Inverness | 23068| 22206| 2572| 5227| 84984| 73948| +Orkneyjar og | 108168| 105525| 342|.......| 39230| 42536| + Zetland | | | | | | | +Ross og Cromatry | 4104| 6167| 8273| 21834| 160145| 163834| +Sutherland | 1065| 2693|.......| 114| 32052| 29707| +------------------------------------------------------------------ + Alsendis | 308059| 256631| 30737| 52339| 551231| 528600| + + | Snskar | Kartflur | Gulrfur,| Hvtkl,| + | np., ekr. | | ekrur | ekr. | + |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 |1855|1854|1855| +------------------------------------------------------------------- +Argyll | 28| 33| 10504| 26412| 24| 17| 23| 28| +Arran | 22| 10| 671| 1493| 4| 4| 7| 5| +Caithness | 28|......| 8310| 5931| 0|....| 10| 9| +Inverness | 10| 17| 6519| 12176| 4| 2| 35| 26| +Orkneyjar og |.....| 2| 6532| 6261| 4| 4| 30| 35| + Zetland | | | | | 1| 1| 6| 7| +Ross og Cromatry | 23| 15| 17281| 20876| 4| 1| 9| 5| +Sutherland |.....|......| 1540| 1633| 2| 4| 3| 2| +------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 111| 77| 51357| 74782| 43| 33| 123| 117| + + |Hr, ekrur| Gras, ekrur |Hross |Nautf| Sauf| Svn| + | 1854|1855| 1854 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855| +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 26| 15| 36151| 40303| 8512| 60378| 814029| 3458| +Arran | 12|....| 3002| 2588| 2367| 3010| 25630| 360| +Caithness | 7| 15| 19043| 18076| 801| 14659| 60447| 1149| +Inverness | 2| 3| 15313| 14226| 3485| 24061| 567694| 1667| +Orkneyjar og | 1| 1| 4954| 8297| 2437| 8128| 10815| 1337| + Zetland |.....|....| 232| 535| | 1250| 5845| 50| +Ross og Cromatry | 3| 1| 19641| 20491| 4414| 16190| 288015| 4557| +Sutherland |.....|...1| 3936| 4446| 914| 3642| 200553| 550| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 49| 36|102272|108962| 22930|131318|1973028|13128| + | Gripir als......2 140 404 | + +Loftslagi Skotlandi er svo lkt v, sem a er Aleuta-fylkinu +Alaska, a tv lnd svo fjarlg hnettinum geta traulega lkari veri. +Austrstrnd Skotlands er skjli fyrir vindunum og hafgufunni fr +Atlantshafi, ar e fjllin skla fyrir a vestan; v er ar eigi svo +vtusamt sem vestrstrndinni, og meiri munr hita og kulda; a essu leyti +svarar austrstrndin Cooks-fla til austrstrandar Skotlands. + +bar essa fylkis eru Aleutar, tryggir og nmfsir, en latir og +fyrirhyggjulausir. eir eru sjmenn gir, en bslar; enda hafa Rssar +veri einu lrifer eirra bskap, og er n ekki verra von! + +Eigi er timbr fylki essu anna en kjarr eitt; en allir ljka upp um a +einum munni, a eigi s anna a sj, en a skgr hljti a geta vaxi ar, +ef hann er grrsettr og hirtr. En sumum inna beztu rkja lfu essari +vex ltill sem engi skgr nema grrsettr s. Mikill hluti Nebraska-rkis +er skglaus af nttrunnar hendi; en mnnum verr hr eigi svo miki fyrir +a gra skga, og enda svo, a muni til bta loftslagi heilum +landsplssum.--Me v loftslag essu fylki er miklu mildara en +Yukon-fylkinu, og urrara en mestum hlut Sitka-fylkis, blmgast grs +hr svo, a grasvxtr verr nrri meiri, en mar skar eftir, ef svo mtti +segja, ar sem mar sumstaar ver alt a h sinni grasi. + +Svo er t.a.m. sagt um Unalashka, a nnd vi Formanns-hfn (Captain's +Harbour) s in mesta ofrgng af grasi, en loftslag miklu betr falli til +heyskapar en, strndum Oregon-rkis. Naut tigangi vera spikfeit, og +kjti svo mjkt og braggott, a fgti er ef aligripir annarstaar taka +v fram. Jrin liggr af nttrunnar hendi albin undir plginn. ar sem +melr (_elymus_) grr og roskast, sem ar, af sjlfu sr ar er bgt a sj +hv arar korntegundir skyldu eigi geta gri og roskazt, ef r vru +yrktar umhyggjusamlega og haustsnar. ess ber a gta, a engin korntegund +ber nema hlfan vxt, og hann rran, nokkurstaar strndum Kyrra- +Hafsins, hvorki norarlega n sunnarlega; nema s s a haustinu til.[8] + +Ertur vaxa viltar nlgt Unalashka-firi, segir Davidson; er ar mesta +gng af eim. a er s tegund, er grasafringar kalla _Lathyrus +maritimus_. Hn grr hvervetna syri hlut austrstrandanna Alaska- +skaga, a v er Dall hefir munnlega sagt mr. ess er ritum geti a +talsvert gri af essari tegund einum sta Kenai-skaga. a liggr +augum uppi a s tegund sem grr annig vilt og umhiringarlaus mundi gra +eigi sr vel yrktri jr me gri pssun. Hn kva gra Alaska va +norr a 64 n. br. + +a, sem sagt er um Unalashka, gildir engu sr, nema fremr s, um +eyjarnar fyrir vestan. Ymsar rfu-tegundir vaxa viltar llum essum +eyjum; er gng af eim, og r eru gar tu. Svn, geitr og enda naut og +sauir geta gengi sjlfala ri um kring. + +a virist arfi a fara orum um, hvort kvikfjrrkt muni hepnast +essu fylki, ea a bera a saman vi sland; a getr hver gjrt sjlfr +eftir a hann hefir etta lesi. + +3. _Sitka-fylki._ + +etta fylki nr fr takmarka-lnu Alaska a sunnan, og nr yfir meginlandi +og eyjarnar norr a Yukon-fylki og vestr a Aleuta-fylki; inni lykr a +v sr Kadak-eyjarnar og landi umhverfis Cooks-fla. + +Yfirbor landsins essu fylki er svo sltt og fjlltt sem framast m +vera. A eins norvestr-hluti ess inni lykr yrkjandi land a nokkrum mun. +a eru reyndar blettir og blettir hr og hvar um syra hlut ess, er vel +eru lagair til yrkingar. En mestmegnis er s hluti fjllttr, og +fjllin sbrtt mjg og undirlendislaus, en akin skgum svo ykkum, a +varla er frt gegn um , og n eir skgar fr strndunum og upp eftir +fjllunum 1500 fet yfir sjvarml. + +Sundin og djpin milli Alexanders-eyjanna mynda jvegi fylkisins, enda +eru a beztu jvegirnir, sem ori geta fjllttu landi. Ekki arf a +ryja blessaan sjinn, ekki arf a kosta strf jrnbrautir hann, og +ekkert kostar a halda honum vi. Alstaar essu fylki er timbr svo +gngt, sem nokkurstaar ella hnetti essum, svo eldivirinn er eigi +kostbr fyrir gufubta; enda eru kol ng fylkinu og kosta ekki anna en +a taka au upp; ekki arf a flytja au n timbri langt til skips; alt er + flarmlinu. + +Jarvegrinn er mestmegnis frjmold af jurta-efni me undirlagi af sandleir +ea dkkleitam deigulm. Jarvegrinn umhverfis Cooks-fla og Kadak-eyjum +er essa elis; en ar er jarvegrinn blandinn sku-brunnum sandi, er +sjrinn hefir bori upp, og ykk sandleirs-lg undir, svo jarvegrinn verr +ar lttari, urrari og enn frjvari, og annig betr lagar til yrkingar en +ella. Loftslagi surhlut fylksns er mjg milt, en tklega vtusamt. +Regnfalli Sitka er fr 60 til 95 uml. rlega; og tala regndaga er fr +190 til 235. Kadak og vi Cooks-fla mun regnfalli vera liti yfir 30 +uml. a meallagi, ef a er svo htt. + +Vertta Sitka fr 31. okt. 1867 til 31. okt. 1868: + + Meal-hiti. Herkir yktloft, + Fahr. Raum. Regnfall. dagar. dagar. Regndagar. Snjdagar. + +Vor +42.6 + 4.7 14.64 uml 22 70 33 15 +Samar +55.7 +10.6 10.14 " 21 71 36 0 +Haust +45.9 + 6.2 28.70 " 19 72 44 5 +Vetr +31.9 - 0.1 14.59 " 44 47 21 6 + +Alt ri +44.07 + 5.4 68.07 " 106 260 134 26 + +Mestr kuldi, sem kom a r, var +11 Fahr. (-9 3 Raum.) Margra ra +rannskn snir, a mealhiti vetrum er um +33 Fahr. (+0.4 Raum.); er +a lka og Mannheimum vi Rn, en heitara en Mnchen, Vnar-borg ea +Berlinni. a er sem nst ekt sem Washington, hfuborg Banda-rkjanna +(sem liggr 1095 mlum sunnar) og heitara en New York, Philadelphia er +Baltimore.[9] En sagga-lofti og rigningarnar valda v a sumari er miklu +kaldara Sitka en inum r nefndu stum. + +Indnar byggja Alexanders-eyjum og strndinni nlega norr undir +Vilhjlms-grunn (Prince William Sound.) aan af byggja Innuitar strndina, +og Indnar a eins upplandi. Vi Cooks-fla, Kadak og surstrnd +Alaska-skaga hafa Innuitar dlitla viburi til jarrktar. + + Kadak-ey og austanmegin vi Cooks-fla eru vetrar kaldari og sumur +urrari og heitari en Sitka. eru mildari miklu vetrar Kadak, en vi +Cooks-fla. Sumartin er in bezta fyrir heyskap og gras gnga-gott og +miki. Hafrar og bygg hefir yrkt veri vi Cooks-fla mean Rssar ttu +landi. Skgar eru gir og ngir. I skrslu nlendu-nefndarinnar til +Rssa-keisara (Ptrsborg, 1863) er tali meal afrakstrs vi Cooks-fla 180 +000 pund af saltkjti, 180 mliker af berjum o.s.fr.; n er lti um yrkju +er afrakstr, me v fir hvtir menn ba hr, san Rssar seldu landi +og drgu burt setuli sitt.--Dr. Kellogg segir um Kadak: "Grs og grnar +jurtir ekja fjllin upp t htinda. Sumarveri er hr lkt v, sem a +er Sitka, og er vel falli fyrir heyskap." vetrna er kuldinn eigi svo +hr Kadak, en jafn. Eftir a fer a frjsa helzt kuldinn jafnt og tt +n snggra verbreytinga. sinn stuvatninu Viey ( hfninni St. +Paul Kadak) er orinn tlf umlunga ykkr, egar vel er, lok desember +er byrjun janar, ykknar svo janar og febrar, og hefir, egar bezt +ltr, n 18 uml. ykt lok febrarmnaar. Mesti kuldi, sem menn vita +komi hafa Kadak, er -18 Fahr. (-22 Raum.); og hefir a bori vi +einu sinni, svo menn hafi sgur af: yknai sinn um 1 umlung +slarhring, og er a inn hraasti vxtr, sem hann hefir haft svo menn +viti. + +Lisiansky[10] getr ess, a byggi hafi s veri Kadak 1804, og hafi +a roskazt vast hvar. En "i vtusama og heirkju-litla ver, sem eigi +er holt akryrkju, veldr v a korntegundir urfa hr pssunarsemi og +hiru--en a eru kostir, sem innlendir menn hr hafa eigi til a bera." + +"Hvort veri er bjart er ykt, kemr alsendis undir verstunni. Ver er +fagrt er vindar blsa fr suri, suvestri, vestri, norvestri ea norri; +en alt hva vindar eru austanstari en hnorr er hsur, veldr a okum +og rigningum. desember-mnui var veri fremr milt, vindr vri +noran. Hitamlir vsai aldrei lgra en +38 Fahr. (+2 7 Raum.) ar til +24. desbr.; fll hann til +26 Fahr. (-2 7 Raum.). fll snjr +jr, og hlzt hann um nokkra mnui. Eigi er tali a vetr byrji +reglulega fyrri en me janar. Mean vetr st yfir var loft alt af urt og +hreint (a fr teknum fm dgum febrar) og vindar lku milli suvestrs +og vestrs. Mestr kuldi var 22. janar, fll hitamlir nir 0 Fahr. +(-14 2 Raum.) Sustu dagar febrar og fyrstu dagar marz voru og svo +kaldir, a hitamlir fll nir milli 13 og 14 Fahr. (-8 til 8 4 +R.)--Um essa daga mldi g ykt ssins vatninu Viey, og var hn 18 +uml.--9. marz byrjai vori." [Lisiansky, 171. bls.] "Vetrinn, sem g +dvaldi hr, var urrari en meallagi." (Sami, 190. bls.) "Dagana, sem vr +dvldum Kadak, fr 26. til 31. gst (1867), var mealhiti loftsins 49 +5 F. (+7 8 R.), og sjarins 45 8 F. (+6 R.)" (Davidson: "_Coast Pilot of +Alaska_," Washington, D.C., 1869, 27. bls.) + +_Ver-tafla_, dregin saman r dagbk, haldinni Kadak-ey 1/10 1872 til +30/9 1873. + + | Mealhiti | Mestr hiti. | +Mnuir | Klukkan | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Medaltal|8.f.m|12.m.|6.e.m| +--------------------------------------------------------- +Oktber R|+ 2.7|+ 5.3|+ 4.4| + 4.1|+ 6.2|+ 8.0|+ 7.1| + F| 38.1| 43.9| 42.0| 41.3| 46. | 50. | 48. | +Nvember R|+ 1.6|+ 4.4|+ 2.3| + 2.7|+ 5.3|+ 6.2|+ 6.2| + F| 35.7| 42.1| 37.2| 38.3| 44. | 46. | 46. | +Desember R|+ 0.3|+ 1.0|+ 0.8| + 0.7|+ 4.4|+ 5.3|+ 4.9| + F| 32.7| 34.3| 33.7| 33.6| 42. | 44. | 43. | +Janar R|- 4.1|- 3.3|- 3.2| - 3.5|+ 2.7|+ 4.4|+ 6.2| + F| 22.8| 24.5| 24.7| 24.0| 38. | 42. | 46. | +Febrar R|- 2.1|- 0.1|- 1.0| - 1.1|+ 2.7|+ 3.5|+ 5.3| + F| 27.2| 31.8| 29.8| 29.6| 38. | 40. | 44. | +Marz R|- 4.8|- 1.8|- 1.8| - 2.8| 0.0|+ 1.8|+ 1.8| + F| 21.2| 28.0| 27.9| 25.7| 32. | 36. | 36. | +Aprl R|+ 0.7|+ 3.5|+ 2.8| + 2.3|+ 3.5|+ 8.0|+ 8.9| + F| 33.5| 40.0| 38.5| 37.3| 40. | 50. | 52. | +Ma R|+ 3.4|+ 5.5|+ 4.9| + 4.6|+ 4.4|+ 9.8|+11.5| + F| 39.7| 44.5| 43.0| 42.4| 42. | 54. | 58. | +Jn R|+ 6.6|+10.4|+10.2| + 9.1|+10.7|+16.9|+16.9| + F| 46.9| 55.3| 55.1| 52.4| 56. | 70. | 70. | +Jl R|+ 9.8|+13.0|+13.2| +12.0|+10.7|+16.9|+17.8| + F| 54.0| 61.2| 61.8| 59.0| 56. | 70. | 72. | +gst R|+ 9.3|+13.5|+13.9| +12.2|+11.5|+16.0|+16.9| + F| 53.0| 62.4| 63.2| 59.5| 58. | 68. | 70. | +September R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.0| + 8.6|+ 8.0|+11.5|+10.7| + F| 47.9| 54.1| 52.2| 51.4| 50. | 58. | 56. | +--------------------------------------------------------- +Alt ri R|+ 2.5|+ 5.1|+ 4.6| + 4.1|+11.5|+16.9|+17.8| + F| 37.7| 43.5| 42.4| 41.2| 58. | 70. | 72. | + + + + | Minstr hiti | +Mnuir | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Heidrkir| + | dagar | +---------------------------------------- +Oktber R|- 2.7| 0.0| 0.0|\ 13 | + F| 26. | 32. | 32. |/ | +Nvember R|- 1.8| 0.0| 0.0|\ 13 | + F| 28. | 32. | 32. |/ | +Desember R|-10.7|- 8.0|- 8.9|\ 8 | + F| 8. | 14. | 12. |/ | +Janar R|-10.7|- 9.8|- 9.8|\ 11 | + F| 8. | 10. | 10. |/ | +Febrar R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 11 | + F| 8. | 8. | 6. |/ | +Marz R|- 9.8|- 8.0|- 7.1|\ 16 | + F| 10. | 14. | 16. |/ | +Aprl R|- 3.5|- 1.8|- 2.2|\ 11 | + F| 24. | 28. | 27. |/ | +Ma R|+ 0.9|+ 2.7|+ 1.8|\ 8 | + F| 34. | 38. | 36. |/ | +Jn R|+ 3.5|+ 7.1|+ 6.2|\ 16 | + F| 40. | 48. | 46. |/ | +Jl R|+ 8.0|+ 9.8|+ 8.9|\ 15 | + F| 50. | 54. | 52. |/ | +gst R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.8|\ 21 | + F| 48. | 54. | 54. |/ | +September R|+ 4.4|+ 8.0|+ 7.1|\ 5 | + F| 42. | 50. | 48. |/ | + +Alt ri R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 150 | + F| 8. | 8. | 6. |/ | + + + +1872-73 | Skja loft | + | rkoma |Urkomu-|Dagar| Mealhiti | + |Snjr|Regn.| laust | als.| rstia. | +------------------------------------------------------ +Oktber R| 2 | 8 | 7 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Nvember R| 2 | 8 | 7 | 30 | Haust: 37.7 | + F| | | | | (= +2.5) | +Desember R| 4 | 11 | 7 | 31 | / | + F| | | | |/ | +Janar R| 8 | 1 | 10 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Febrar R| 8 | 3 | 5 | 28 | Vetr: 26.4 | + F| | | | | (= -2.5) | +Marz R| 7 | 0 | 7 | 31 | / | + F| | | | |/ | +Aprl R| 2 | 6 | 10 | 30 |\ | + F| | | | | \ | +Ma R| 1 | 16 | 6 | 31 | Vor: 44.0 | + F| | | | | (= +5.3) | +Jn R| 0 | 3 | 11 | 30 | / | + F| | | | |/ | +Jl R| 0 | 5 | 11 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +gst R| 0 | 3 | 7 | 31 | Sumar: 56.6 | + F| | | | | (= +11.0) | +September R| 0 | 8 | 17 | 30 | / | + F| | | | |/ | +------------------------------------------------------ +Alt ri R|34 |72 | 107 | 365 |\ +4.1 | + F| | | | |/ 41.2 | + +Vr sjum af essari tflu enn fremr, a af llum dgum rsins eru 150 +heirkir, en 214 dagr hafa skja er ykt loft (.e.: meira en hlfan +himin skjaan); af essum 214 skjuu dgum eru 107 rkomu-dagar (regn +ea snjr), en 107 rkomu-lausir. annig vera als rinu 107 rkomu- +dagar, en 258 rkomu-lausir (heirkir og skjair). etta r (1. okt. 1872 +til 30. sept. 1873.) snir einmitt meal-r Kadak. Vertafla, sem eir +lafr og Pll hafa sent yfir nvember og hlfan desember 1874, snir mjg +ekt verlag um ann tma sem um tilsvarandi tma hr tflunni. + +Mesta auleg surhluta essa fylkis er falin timbrinu. Hr skal nefna +nokkrar inar helztu trjtegundir, og eru r taldar eirri r, sem r +hafa eftir veri snu, inar drmtustu fyrst o.s.frv. + +GULR SEDRUS-VIR (_Chamcypars nutkatensis_).--etta er inn drmtasti +vir, sem vex nokkurstaar strndum Kyrra Hafsins; hann er smgjr sr +og ttr, allharr og frbrlega endingargrog hefir stan ylm. "Enginn +vir jafnast vi hann til skipsma; hann er svo lttr, ttr, auunninn og +dmalaust endingargr." (Kellogg.) Hann vex hvergi nema Alaska, og er in +eina viartegund strndum Kyrra Hafsins, sem er gr efnivir skip. Ef +menn gta ess, a ll skip, sem n eru byg Kyrra Hafs strndum +(mestmegnis r Oregon-greni) vera a svara talsvert hrra byrgar-gjaldi +en vanalegt er, og f a-eins byrg um stuttan tma, bendir a +ljslegar, en nokkur lng rakaleisla, til ess, hverja ing essi vir +hltr a f fyrir sjverzlunina llum Kyrra Hafs strndum, er menn +fara a byggja Alaska og nota viinn. Efnivir skip er og verr valt +mjg tgengileg og arsm vara til a selja llum rkjum vi Kyrra Hafi. +verml sedrustrjnna hr er venjulega fr 3 til 5 feta, en nr stundum +alt a 8 fetum. + +SKRFURA ea HVTGRENI (_SPRUCE_, _Abies Sitkensis_).--essi vir er vel +kunnr timbrverzluninni Kyrra Hafs strndunum n; hann er hr og bolrinn +rbeinn. a er gr vir, eigi jafnist hann vi sedrusviinn. + +FURA (_HEMLOCK_, _Abies mertensiana_).--essum vii er oft blanda saman +vi inn siast nefnda. Sumir grasafringar lta a s aeins afbrigi af +smu tegund. Timbrkaupmenn blanda eim oft saman; og er skrfuran +endingar-betri. + +BALSAM-FURA (_Abies Canadensis_).--Virinn sjlfr er llegr, en brkrinn af +honum og inum sast nefnda vi er hafr til a barka (garfa) ler me. +Balsami hafa lknar til meala, og listamenn nota a einnig. + +SKRUBB-GRENI (_SCRUB PINE_, _Pinus contorta_).--essi vir verr sjaldan +hrri en 40 fet af heilvxnum bol, og 18 fet a gagnmli. + +Jnper og ms nnur tr, er minna ykir um vert, vaxa og essu fylki. + +(Um Kadak er meira sagt skrslu sendi-nefndarinnar.) + +Flestallar r berja-tegundir, sem vaxa Yukon-fylkinu, eru og algengar +Aleuta-fylkinu og norvestr-hlut Sitka-fylkis. + +Um syri hlut Sitka-fylkis segir Dall: "a er eigi unt a hugsa sr betra +skgland; alstaar eru samgngur og flutningsvegir auveldir sjnum, og +fjllinn svo brtt, a eigi arf anna, en a sl bjlkum r llegasta +timbrinu undir viar-flekana og setja sta (um vetrartmann), og renna +eir sjlfkrafa nir fannirnar til sjar." + +"Margt hefir veri rita um Alaska af mnnum, sem ekkert ektu til, og eru +v rit eirra ar eftir--hgminn einber." + +"ar sem rki Massachusetts[11] hefir fr upphafi snu til essa dags +ALDREI FLUTT T til annara rkja ANNAN AFRAKSTR AF LANDI SNU, EN S OG +GRJT,[12] getum vr vnzt me tmanum a f inn flutt fr Alaska +skipavi, smjr, ost, ull og alskonar kjtmeti; og ar sem msar berja- +tegundir eru n fluttar aan til San Francisco, m tla a fleiri +vextir btist ar vi." [Dall.] + + * * * * * + +V. KAFLI. + +STEINA OG MALMA TEGUNDIR. + +v er mir, a hvorki er hr rm til a skra fr jararfri Alaska, enda +mun mentun flestallra lesenda essa kvers vera v stigi, a eir hefu +ess ltil not; g ver lka a jta vankunnttu mna essu efni svo +mikla, a g hafi rit annara til a fara eftir essu efni, er svo +margt, sem mnnum ber eigi saman um inni vsindalegu kennig um uppruna +jarlaganna, myndun eirra og aldr, a eigi verr skynsamlega dregi saman +r v neitt grip, nema mar hafi ngilega ekking jararfri +(_geology_), til ess a meta sjlfr rkin og gjra sr glggva hugmynd um +efni sjlfr; en kunntta mn essu efni er sra-mgr; og mr er ekki um +gefi a htta mr staflaust hlan s, og reyna a kenna rum a, er g +hefi eigi glgt skyn sjlfr; hafi g og a tla, a g skyldi ekkert +a fullyra essu kveri, er g vri eigi sannfrr um sjlfr. + +Svo miki er vst, a endr rdaga hefir veri miklu heitara jr vorri +en n er; hafa grs og tr gri heimskauta-lndunum og dr lifa ar, +sem n lifa og rast a eins tempraa beltinu og hita-beltinu. Finnast +leifar eirra n steingjrar. etta var r eigna v, a jarhitinn +hefi veri meiri; en n ykjast menn vita a s tilgta s hgmi. +Sumir hafa sagt, a t.d. flar eir, er leifar hafa af fundizt Sberu, +gti hafa borizt norr anga sjfli, en hefu aldrei lifa ar. En +Alaska finst slkr urmull af leifum fla og annara slkra dra innan um +leifar af grri (_vegetation_) sem samsvarar elishttum eirra og a ru +leyti eim stvum og v standi, er fullkomlega snir, a slk dr +hafa lifa ar, og grr jarar og loftslag vori ar eftir. San hefir +komi tmabil, er kuldi var miklu meiri jrinni, en n er; hefir +allr norrhluti Amerku veri akinn einlgum jkli, svo sem Grnland er +n; san hefir aftr ori mildara, og er svo n jr vorri.--Vsindin +hafa enga sklausa fullngjandi rlausn enn v, hva valdi hafi essum +breytingum loftslagi. Ein in njasta og, a mr virist, sennilegasta +getgta essu vivkjandi er s, er Dr. Oswald Heer hefir fram sett. Dr. +Heer kva hafa ransaka steingjrvinga ins heita tmabils gaumgfilegar en +nokkur annar jararfringur fyrr ea sar. Hans kenning er essi: + +a er stjrnufringum kunnugt, a slkerfi vort gengr afarstrum hring +um einhvern fjarlgan mipunkt, og a a kemr annig valt inn ntt og +ntt rm; oss ber fr kunnu rmi, og oss kastar inn kunnugt rm; en a +vitum vr me yggjandi vissu, a slkerfi vort er sem stendr rmi +himingeiminum, sem er strjl-bygt af stjrnum. a er engin sta til a +efast um, a slkerfi vort hafi einhvern tma gengi gegn um eitthvert af +eim hrum himingeimsins (ef svo mtti a ori komast), sem vr sjum +sjnglerum a eru miklu ttskipari af stjrnum, en a rm, sem slkerfi +vort er n sem stendr. En allar essar stjrnur eru sknandi slir, og +inn meiri ea minni fjldi eirra hltr v a hafa nokkur samsvarandi +hrif hita loftsins rminu umhverfis r himingeiminum. Vr getum +annig tla, a heita (_miocene_) tmabilinu hafi slkerfi vort veri +rmi himingeiminum, sem var ttskipa stjrnum, og hafi annig jr vor +ori anjtandi heitara loftslags, er ar af leiddi, svo a jafnvel lndin +vi heimskaut hennar fengu grr ann, sem n finst a eins um mibik +hennar. En sl vor hlt fram sinni stvandi rs og fylgdi henni allr +hennar herskari af plnetum, og svo sem aldir liu fram, bar slkerfi vort +inn n hru himingeiminum, er voru unnskipu mjg af stjrnum og v +kld; a olli v, a eftir MIOCENE-tmabili kom sldin ea i kalda +tmabil; en slkerfi vort hlt fram, og loks kom a rm +himingeiminum, er var ttskipara stjrnum en i sasta, en +unnskipara en a, er a hafi fyrst veri, og ar sem hitinn v var + meallagi milli ess, er veri hafi inum fyrri tveim tmabilum, og +essum sta er a n sem stendr, og af v leiir loftslag a, er n er +jrinni.[13] + +En hversu sem er n um etta alt, er a vst og vafalaust, a jklarnir + Alaska eru alt af a mnka og loftslagi a vera urrara og heitara. +Hver sem orskin er, er etta svo ljslega reynt og austt, a a er +hafi yfir allan efa; svo menn gefi lti t allar getgtur +vsindanna, vera menn a jta, a reynslan er lygin. + +a ykir n engum efa bundi, a alt Alaska (og eyjarnar) fyrir vestan +150 v.-l. fr. Gr. s a hefjast og hkka smtt og smtt; sama er a segja +um austrstrendr Sberu; og i sama virist eiga sr sta a minsta kosti +llum austrhlut Brings-hafs og Brings-sunds og enda norr shaf, a +sjinn er a smgrynna. Er a annig eigi sennileg sp, a s tmi geti +komi, fjarri s, ef til vill, enn, a Amerka og Asa vaxi saman a +noran, og yri ar efni allra-fallegasta landa-rtuml handa +einhverjum komnum rndi vefara til a skera r, v eigi mundi af veita +"tlf-knga-viti" til ess! + +Eldfjll eru mrg Alaska, en mrg eru n tbrunnin, og snist eim altaf +vera a fkka. Um 50 eldfjll hafa gosi ar san Rssar nmu landi; en +n eru a eins 11 eirra, er eigi eru litin t brunnin. + +Jarskjlftar eru tir, en engar sgur eru af, a eir hafi nokkru sinni +veri svo miklir a neitt hafi kvei a eim; eir eru rtt svo, a eir +merkjast. eir eru valt a vera fgtari og fgtari r fr ri. Helzt +vera menn eirra varir oktber. a var vart vi einn merkilegan +Viey (vi Kadak) mean vi dvldum ar ( lok oktber-mnaar 1874). + +Hverar eru talmargir Alaska; er hiti eirra mislegr; sumir eru a eins +94 Fahr. (+27 5 Raum.); arir eru 167 F. (+60 R.) og ef til vill ar +yfir. Sumir eirra eru sagir "nlega jafnir inum strstu og merkustu +hverum annarstaar heiminum." + + * * * * * + +Kol finnast mjg va Alaska, en beztir eru nmarnir vi Cooks-fla. +Kolin eru hr fr _miocene_-jarmyndun (_tertiary_) eins og flest kol +vestrhlut Amerku. Flest kol af eirri myndun eru rrari, en au kol, er +kllu eru "_carboniferous_." Taflan hr eftir snir gi eirra +samanburi vi nnur kol Vestr-Amerku og vi beztu "_carboniferous_" kol + Pennsylvania og Englandi: + +------------------------------------------------------------------------ + Stvar. |Vatn- |Fast | Skjt-|Aska. |Brenni-| Einkunn. + | sefni.|kolefni, | brenn.| |steinn.| + | |(carbon.)| andi | | | + | | | efni.| | | +------------------------------------------------------------------------ +CARBONIFEROUS. | | | | | | +Pittsburgh, | 2.34 | 55.82 | 34.31 | 7.16 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Ormsby, | 4.00 | 66.56 | 26.93 | 2.50 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Kentucky | 2.00 | 56.01 | 37.89 | 4.10 | ---- |Cannel. +Lehigh, | 2.34 | 88.05 | 2.94 | 6.66 | ---- |Anthracite. + Pennsylvania | | | | | | +Newcastle, | 0.99 | 61.70 | 33.55 | 3.75 | 0.23 |Bituminous. + England | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +CRETACEOUS | | | | | | +Nanaimo, | 2.98 | 46.31 | 32.16 |18.55 | ? |Lignitic. + Vancouver Island.| | | | | | +Bellingham Bay | 8.39 | 45.69 | 33.26 |12.66 | ? |Lignitic. +Mount Diabolo, | 14.69 | 46.84 | 33.89 | 4.58 | ? |Lignitic. + California, | | | | | | + beztu svrt | | | | | | + demants-kol | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +MIOCENE TERTIARY | | | | | | +Goose Bay, | 20.09 | 41.98 | 32.59 | 5.34 | ? |Lignitic. + Oregon | | | | | | +Carbon Station } | 11.60 | 51.67 | 27.68 | 6.17 | 2.90 |Lignitic. + (Pacific-jrnbr)} | | | | | | +Weber River } | 9.45 | 26.21 | 58.32 | 3.64 | 2.40 |Lignitic. +Cook's Inlet, | 1.25 | 49.89 | 39.87 | 7.82 | 1.20 |Lignitic. + Alaska | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ + +essi tafla snir betr, en nokkur lsing, a kolin vi Cooks-fla eru betri +en ll "miocene" ea "cretaceous" kolin Vestr-Amerku; hn snir og a +kolin vi Cooks-fla innihalda a eins 0.37 hundruustu prtum minna af +brennanlegu efni og a eins 0.66 hundruustu prtum meiri sku, en g, +"bituminous" Pittsborgar-kol, og er a meira en unni upp aftr vi a, a +Pittsborgar-kol innihalda 1.09 hundruustu prtum meira af vatni. kolunum +vi Cooks-fla er og minna af brennisteini en beztu kolum vi Kyrra-Hafs- +brautina, og vatnsefni eirra er minna, er nokkurra annara kola Amerku, +sem tflur taka yfir. + +En ess ber a minnast, a ver kola liggr eigi eingngu gum eirra. S +kolalagi minna, en 3 feta ykt (af hreinum kolum), eru au einskis +viri til verzlunar, og svarar a eins kostnai a hafa au til +heima-brkunar. (Kolalgin vi Cooks-fla kvu vera 3 til 7 feta ykk); +fjarlg fr markai, stand og lengd flutnings-vegarins, ptin ofan +eim, og margt fleira hefir hrif ver eirra og verr a taka etta alt +til greina. + +Eigi er anna aui a sj, en a kola-nmarnir vi Cooks-fla muni vel +borga fyrirhfnina vi a vinna ; en a hve miklu leyti, verr reynslan +a sna. eir hafa eigi veri svo kannair til hltar enn, a um a veri +sagt me vissu; en vel er af eim lti. + +Rafr finst va kola-lgunum, saman me surtarbrandi. a er algengt +Alaska-skaga, finst og Kadak og va Alaska; sumstaar miki af v. + +Steinola (_petroleum_) hefir fundizt Alaska. Finst hn fljtandi +ykkri br ofan vatni einu nlgt Katmai-vk Alaska-skaga, gagnvart +Kadak-ey. In "specifiska" vigt hennar er 25 (Beaume); hn er alveg +lyktarlaus og gtr burr verkvla-mlm hreinsu, eins og hn finst. +a er enda sagt a megi brenna henni hreinsari. + +Hvtr marmari finst vi Sitka, g tegund og drmt. + +Gull og silfr finst Alaska, en smtt er um a, a v er menn enn ekkja +til. Silfri er oft blanda saman vi kopar. Gull hefir fundizt va, meal +annars Kakn-fljti vi Cooks-fla og Kadak; en eigi hefir a tt +vera svo miki, a borgai a verka a. En athugandi er a enginn +praktskr gullnemi hefir enn reynt a n ransaka; svo lti er um a +kunnugt.--Tflugrjt, sumt me um af kvarz, finst Kadak. + +Kopar finst msum stum; en ugglaust er mest af honum vi Attu- ea +Kopar-fljt, sem fyrr er um geti kveri essu. ar hltr a vera +fjarska-miki af honum. + +Bl hefir fundizt nlgt Sitka, og lka skamt fr St. Paul Kadak; en a +eins er a lti eitt. + +Jrn finst va, en hvergi svo, a menn tli a borgi sig a vinna a. + +Graphit hefir fundizt Kadak, Alaska-skaga og var. + +Brennisteinn finst va gnga-gngur; meal annars kva hann hafa fundizt + Kadak (?). Fyrir brennistein mundi gr markar California og var +Kyrra-Hafs-strndum.--"Nitrum" finst og Alaska. + +msir air mlmar finnast Alaska, tt hr s eigi nefndir. + +Landi m enn heita alveg kanna a kalla, og enginn kann a segja, hver +rjtandi uppspretta af mlmum ar kann a felast. Jarlgin og myndunin +benda til, a Alaska muni auugt land af mlmum. + +msir gimsteinar finnast og ar landi; m ar til nefna amethyst, zeolit, +tourmalin, spinel, kristall o.m. fl. Sagt hefir veri a demant hafi +fundizt nga; en a kva eigi satt vera. msar marmara-tegundir finnast +allva. + +s hefir lengi veri verzlunarvara aan. vatni einu Viey (Woody +Island) vi Kadak er s skorinn; er a stundum gum vetrum, a +s-uppskeran bregzt. s hefir og tekinn veri r jklunum sur- +strndinni. ri 1868 var fluttr til San Francisco s fyrir $28 000. Eigi +hefir eftirskn eftir s vaxi a mun sustu rin. En enginn efi er , a +selja m miki af s Mexico og Sur-Amerku og eins Asu, ef hann vri +anga fluttr. Eins og n stendr er s fluttr fr austustu rkjunum +Amerku til Indlands og Snlands Asu; er a vegr miklu lengri, og +lengri fer gegn um heit lnd, og hltr v flutningr a vera drari og +meira a spillast leiinni, en ef flutt vri fr Alaska. Er v efalaust, +a sverzlun getr ori mikil ausuppspretta fyrir landi, ef einhverjir +koma til a nota sr a. + + * * * * * + +VI. KAFLI. + +FISKIVEIAR. + +Meal allra ja eru miklar fiskiveiar litnar einhver in rkulegasta +aus-uppspretta og velmegunar. + +Fiskiveiar Breta er mlt a su viri 25 miljna dollara rlega. +Fiskiveiar Frakka eru viri $3 000 000 rlega, og fiskiveiar Amerku- +manna vi austr-strendrnar lfunni viri $2 000 000 rlega. + +In kja-mikla gng fiskjar vi strendr Alaska vakti egar forundran inna +fyrztu feramanna, er ar komu, og allra san til essa dags. Billing, +Cook, La Perouse, Ltk, Lisiansky, Belcher, Sir George Simpson, Davidson +og Dall hafa allir bori vitni um inn trlega aragra af orski, laxi, +heilagfiski og sld, er fylli hfin umbergis Alaska. Fiskr hefir jafnan +veri aalfa innlendra manna. Veiiskapr, ea tilburir til a hagnta +sr essa rjtandi ausuppsprettu, er enn fyrstu bernsku. + +Sjfiska-tegundir eru helztar: orskr, heilagfiski, sld, "tom"-orskr, +"likon" og "mullet." + +Af orski er mest, og hann er s sjfiskr, sem mest er verr. Hann veiist + 25 til 50 fama dpi v nr alstaar, og va m veia hann af klppum +vi fjrubori. Beztu veiistvar eru kring um Kadak-eyjar, Shumagin- +eyjar og Aleuta-eyjar. Grunnin, ar sem fiskr veiist hr, eru miklu strri +en vi Nfundna-land (New Foundland) og sland til samans; og +veiistvarnar vi Alaska eru svo langstrstar og beztar af llum +veiistvum hnettinum, a eigi kemr til samanburar vi neitt anna. +Beztar veiistvar eru vi Shumagin-eyjar. + +Fram til sustu tma var fluttr fiskr fr veiistvum Atlantshafi til +San Francisco. rin 1863 og 1864 var flutt um 500 "tons" hvort r til +California fr Atlantshafi. + +Fiskimenn fr California hafa veitt: + +1skip1864,120"tons" ea............40000fiska. +(6)? skip l865,523"tons"ea ....... 249000fiska. +18 skip1866,1614"tons" ea ......... 706200fiska. +23 skip1867,2164"tons" ea........ 947264fiska. + +Meira en helmingr essa fiskjar veiddist vi Shumagin-eyjar. 1869 veiddust +1 082 000 fiskar, og s lti lagt hafa eir vegi a minsta kosti 3 +pund (enskt) hver a mealtali; og kalli mar pundi eigi meira vert en 5 +cent, gjrir etta $189 350 gulli. N er fiskrinn a skifta um veg +og fer n ara lei, er hann ferast urru landi, en r; v n er fari +a flytja hann FR San Francisco og TIL Atlants-hafs. april, ma og jn +1868 voru flutt 47 000 pund af fiski og 17 tunnur af tunnu-fiski fr San +Francisco til New York. smu mnuum var fluttr fr tlndum inn til +Amerku fiskr fyrir $119 127, og snir a a nokkur markar er enn +Amerku fyrir fisk. Auk ess selst fiskr Japan og Snlandi og var +Asu, og firni gtu selzt Mexico og Sur-Amerku, ar sem svo miki er af +kalsku flki. Engin skortr er beitu Alaska. Hinga til hefir veri +gum fiski California veri fr 13 til 7 cent gulli fyrir pundi; en +lklegt er a veri lkki nokk, er aflinn vex. ber ess a gta, a +slendingar gtu ugglaust selt fisk ar betr en arir, v enginn kann +Amerku a verka salt-fisk hlft svo vel sem eir. Fiskimenn fr California +eru ollausir og heimtufrekir vi gjafarann allra gra hluta; eir vilja +grpa upp miljnir svipstundu[14]; ef a tekst eigi, eru eir hlgilega +vanakkltir. a er einkennilegt a sj ara eins rfrtt og essa San +Francisco-blai: "San Francisco. Skip komandi: Skonnortan N.N. me 35 000 +orska; ltr dauflega af aflanum!" orskrinn veiist ALT RI UM KRING. + +Heilagfiski er smvaxnara vestr eyjum, heldr en vi Sitka og strendrnar +ar eystra; ar vega meal-lur 300 til 500 pund. + +Sldin er sams konar og in norska sld; kemr hn vsum tma r hvert, en +stendr skamma stund vi. 1. jn koma hafk af henni, og m ausa henni +land eins og mar vill hlfan mnu. a er kmin afer, sem innlendir +menn hafa til a veia hana, og bendir a hver grynni af henni eru. +eir hafa aflangt skaft r tr og reka gegn um a rj nagla oddhvassa; +sl eir skaftinu nir sjinn, og er fgtt ef eigi stendr sld hverjum +nagla. Einn mar fyllir hglega bt sinn minna en klukkustund me essum +tbnai! + +"Mullet" er laxtegund, er sj lifir og a eins norrhfunum. + +"Tom"-orskr heldr og til norrhfum; hann er gr til beitu. + +"likon" er merkilegr fiskr, ltill, silfrgljr lit, venjulega um 14 +umlunga a meallagi lengd. Hann er vi strendr Bretlands-eigna og +systa part af Alaska-strndum. Vertin fyrir ennan fisk byrjar 20. til +25. marz og stendr yfir um 3 vikur. Lsi hans er mjg gtt. Hann er svo +feitr, a hann verr eigi geymdr vnanda til vsindalegrar skounar. +er hann er urkar, m hafa hann fyrir kerti; arf ekki anna en kveykja +sporinum, og brennr hann eins og kerti. Engin lsing getr gefi hugmynd +um ann grynnis-fjlda sem af honum er, er hann gengr upp lkina og +rnar; vatni snist bkstaflega lifandi eins og velli potti. Villidr +taka ngju sna til tu af honum annig, a au slma hramminum vatni og +ausa honum upp jrina. + +Af vatna-fiski Alaska eru laxinn og hvtfiskrinn merkastir; auk eirra er +"losh" er "burbot," "pike" (langa?) og "sucker." + +Af laxi og silungi er tal tegunda. Af handa-hfi m nefna _Salmo +orientalis_, _Salmo proteus_, _Salmo alpinus_ og raufiskinn (_Salmo +sanguineus_). a ykir lgt lagt, a telja a innbornir menn Alaska +veii tlf miljnir laxa ri. A eins Kadak og vi Cooks-fla er veidd +hlf miljn rlega. "ll mannleg mlska rtr og mlin vantar or" til a +lsa fjlda laxins Alaska. grynni laxns eru ar svo, a g get ekki +gefi lesandanum betri hugmynd um a me ru, en v, a segja a a s +meira en nokkur getr gjrt sr hugmynd um, nema hann sji a. g ver a +jta, a g gat ekki mynda mr anna, en a sgurnar um etta vru kjur, +anga til g s a me eigin augum. Vi Cooks-fla er MEALVIGT laxins 50 +til 60 pund; a eru reglulegar strskepnur! + +Hvtfiskr er, einkanlega noran til, nrri eins gngr og laxinn. + +g sleppi hr a minnast inna annara tegunda af fiski, ar g tla ng sagt +til a gefa lesandanum hugmynd um auleg Alaska essu tilliti. + +Skelfisks-tegundir als konar (nema ostrur), krabba og mslinga er nlega +alstaar a finna. + +Eigi skal heldr meira en a eins geta inna miklu hvala, rostunga og sela +veia, er nemr miljnum dala rlega. + + * * * * * + +VII. KAFLI. + +LOSKINN, DRAVEIAR OG FLEIRA. + +Loskinn fr Alaska hafa veri frg um allan heim meira en ld. Saga +loskinna-veianna er saga landsins. au voru nlega eina orskin til ess, +a landi hefir veri a nokkru kanna; au hafa veri i eina, er hinga +til drg hvta menn anga, tt fir hafi veri. etta er inn eini +bjargrisvegr, er kalla m a veri hafi a nokkru hagnttr; og inn +feyki-mikli gi af loskinnunum hefir dregi svo gjrsamlega alla +eftirtekt og stundun til sn, a engu ru hefir veri skeytt a neinu. +au hafa veri gullnmr Alaska. Skinna-takan hefir veri drifin af eirri +fergju og fyrirhyggjuleysi, a hn hefir strum rrna, en er enn +gullnmum drmtari; en augefi er a vernda hana me skynsamlegri +lagasetning, og er n veri a reyna a. + +Til auveldara yfirlits skal hr fyrst nefna au loskinna-dr, er sj +lifa; en a er elselrinn (_Callorhinus ursinus_) og s-otrinn (_Enhydra +marina_). + +1. _S-otr og elselr._ + +Rssar nefna s-otrinn s-bjr. S-otrinn er str skepna; skinni er mjkt +og dkkt, en lngum hrum hvtum broddinn sktr t milli og eykr a +fegr skinnsins. Feldr af vxnum s-otri er um 6 feta langr og 4 feta +breir.--S-otrinn er rotar, en eigi m skjta hann, v a flir hann. +r var gng af s-otrum alt fr Kamchatka og hringinn kring me +strndunum alt sur a syri hlut California. N veiast feinir vi +Kamchatka, um 5 ea 6 sund vi Katrnar- og Alexanders-eyjar og ar +milli, en varla neitt a ri sunnar. + +S-otrskinn kostai fyrrum $200.00 til 500.00, en au hafa n falli +veri, og kosta n um $100.00. Aleutum eru borgair $20.00 gulli ea +vrum fyrir gott skinn. g s skinn Kadak, er eigandinn vildi ekki +selja fyrir $400.00 til 500.00; hann hafi gefi $20.00 fyrir a. + +elsela-veiin var fyrr meir minna um ver, en s-otra-veiin; en n er hn + raunini miklu meira ver. N er a Pribyloff-eyjum (Girgis-ey og +Pls-ey) a mestallr elselr er veiddr. elselrinn er nskildr sljninu; +mynda au til samans ttflokk ann, er _Otariid_ nefnist lru mli, en +a ir eyrnaselir; au hafa tvaxin eyru og rkla hreifa, og eru +annig augreind fr hrselnum (_Phocida_). Aleutar veia elseli svo, a +eir reka land upp, og geta tveir menn reki 4 ea 5 hundru eins og +saua-hjr; jafntt og hver eirra reytist, er hann rotar. 1868 voru +el-skinn ver $7.00 gulli verku Lundnum. Mealveri mun vera fr +$7.00 til $5.00. Aleutar f $0.35 fyrir hvert skinn! + + a s frlegt sjlfu sr, a lsa essum drum smsmuglega, er +hr eigi rm til ess, enda vara au oss hr eigi svo miklu. + +2. _Land-dr._ + +In helztu land-dr, er drmtir feldir fst af, eru essi: refir, merir, +"mink," bjrar, otrar (land-otrar), "lynx," svarta-birnir og "wolverine." +essi dr veia innlendir menn trboga (slagboga, fellu). Auk essa eru: +"whistler," bjrbrir, hreindr, villi-sauf, geitr, lfar ( norr- +Alaska), moskus-rottur og hermeln; eru skinn eirra nokkurs viri, eigi +s a a telja samanburi vi hin. + +Flest af essum drum finnast Kadak og vi Cooks-fla. Fleiri orum skal +eigi um au eya. + +3. _Fleira bjargri._ + +Sljni (_Eumetopias Stelleri_) og rostungrinn eru og mikilsver dr. Af +eim getr hir, lsi og tennr. rlega vinnast um 100000 pund rostungs- +tanna. Bustirnar og galli af sljninu er og fmtt. Snverjar kaupa a +og gefa vel fyrir; hafa eir bustirnar fyrir tannstngla, en galli er haft +til silki-tilbnings. + +Fugl og eggtekja er rjtandi nlega hvervetna Alaska, sr lagi +llum eyjum. arvarp er va norrhlut landsins; svanir, gsir og als +konar fuglar, sem nfnum kann a nefna; eru yfir 200 mislegar +fuglategundir landinu.--Hver vara ar-dn, svana-dn, fir, vngir, +fuglshamir, egg, fugla-kjt o.s.frv. s, arf eigi a segja. slendingum. + +Enn mtti margt og margt til tna, og sumt merkilegt og mikilsvarandi, er +telja mtti til bjargris Alaska, t.a.m. angtegundir, sem eru svo +miklar og gar ar, a a er sumra manna ml, a hvergi heimi muni +angbrensla svo arsm, sem ar. En einhvern enda verr hr a gjra; og +vona g a g hafi lklega rita ng til a gefa dlitla, en tt +fullkomna hugmynd um landi og kosti ess. g hefi lst v annig, a g +skal byrgjast a ekkert verulegt s mishermt; g hefi lst v svo, a +eir gallar, sem v kunna a vera, sjst eins ljst og kostirnir. En g +vona lsingin beri me sr, hvort s meira vert, kostir er kostir. + + * * * * * + +VIII. KAFLI. + +SKRSLA NNAR SLENZKU SENDINEFNDAR UM FERD HENNAR TIL ALASKA. + + Landar gir! + +Vr[15] undirskrifair, er kjrnir vorum fundi slendinga Wisconsin til +a ferast til Alaska, er sr lagi Kadak-eyja, til a skoa landi ar +og skra fr, hvort a mundi eigi vel falli til nlendustaar fyrir +slendinga, og hvort lsing s, er W.H. Dall hefir gefi landinu, s snn +og rtt, fullngjum hr me lofori voru um, a skra yr fr rangri +ferar vorrar, me v a gefa yr fylgjandi skrslu, er vr hfum skyndi +sami dag og sem vi lafr og Pll felum Jni a flytja ykkr og birta. + +Eftir 24 daga fer me stugu andviri sum vr land 9. oktber. a var +Kadak; og vorum vi um hdegis-bil austr af St. Paul. er vi komum +iljur upp laugardags-morguninn, inn 10. okt., vorum vi komnir mynni + Cooks-fla og hfum Barren-eyjar skhalt a baki, en Elizabetar-hfa +hgri hnd. Fjllin a austan voru akin snj tindum, og var a gamall +snjr; sndust oss au mjg lk fjllunum slandi einkum norrlandi og +austrlandi. Vindr var mti og urum vi a beita og gekk seigt. Merki +sum vr til bygar austrstrndinni, 3 timbrhs; ar voru skgar miklir +land a sj. sndust oss strri skgarnir vestrstrndinni; ar mndi +vi himin i mikla eldfjall Iliamna 12 066 feta htt, og var skkpa +tindinum hsta, lkt sem einatt er Heklu. Miklu minni snjr var fjllum +essa megin flans; eim megin er og undirlendi miklu minna, en +austanmegin, og sumstaar varla neitt. + +Sunnudag, 11. okt., vorum vi um 40 mlur sur af Nikulsar-vgi; var fagrt +land hgri hnd a sj (sunnan og austan megin). Vi urum enn a beita +og miai lti ann dag; vi gtum s yfir landi til beggja handa; var +a alt skgi aki og meira undirlendi austan megin. Vi lgumst um +kvldi undan byg eirri, er Munina heitir; ar eru nokkur bli. + +Mnudag, 12. okt., var oka og dimt uppi yfir; vr gtum v lti fram +haldi og lti af landi s. Regn um kvldi. + +rijud., 13. okt. Vr hfum austrstrndina hgri hnd, en Kalgin-ey +vinstri. Vr gtum lti siglt r vr urum a leggjast sakir rigningar, +myrkrs og andstreymis. Straumr er grar-harr hr. Kalgin-ey er ll akin +strviar-skgi. + +Mivikud., 14. okt., hlzt sama ver. Num a leggjast undan Nikulsar- +vgi. + +Fimtudag, 15. okt., var kalt, 32-33 Fahr. (um 0 Raumur) iljum uppi +um morguninn. Snjr fll um nttina, en festi eigi iljum n +jrinni landi. ennan morgun var hreinviri og fagrt haustver. Kl. 12, +15' e.m. frum vi fr skipi inum litla gufubt, er vi hfum, og komum + land Nikulsar-vgi kl. 2. Komu skrlingjar mt oss skinnbtum; en +sumir biu vor fjrunni. ar mtti oss Wilson, amerskr mar, er hefir +verzlun ar og umsjn yfir hsum eim, er stjrnin . Hann fylgdi oss +mlu austr til byga skrlingja og tvegai oss skrlingja einn fyrir +fylgdarmann. Buum vi honum a vera til taks nsta morgun er sl roai. + +Wilson sagi oss a yfir undirlendi upp til fjalla vru 40 mlur, og mundi +a taka langan tma, ef til vill hlfan mnu, a fara anga fram og +aftr, sakir ess a vegr vri illr og greifr; en hskafr vri n a +fara upp eftir Kaknu- skinnbt, are vatn vri svo lti nni. Vr +hfum teki me oss vistir af skipinu, og fengum eitt af hsum +stjrnarinnar til bar; hvorki var eldst, ofn n stlar hsinu; en vr +hfum ullar-breiur og bjarnarfeldi nokkra, er Wilson li oss.--Vr +hittum a mli Rssa einn; mlti hann tiltakanlega vel enska tungu; hann +hefir veri Alaska um nrfelt 20 r; mest Sitka og Kadak. yngri +rum hafi hann fari vast um Amerku; hann var gullnemi, og mtti a +honum sj. Hann sagi lti um dr og fugla ngrenninu, fyrr en 10 mlur +fr; flast drin skot Vgis-manna. var gng ar af villigsum. Hann +sagi oss, a enginn sjfiskr gengi Cooks-fla; kemr a lklega til af +v, a svo miki jkulvatn fellr hann; svo er og botn leirugr og sjr +oftast gruggar af straumum ea vindi, er rtar upp sandi og gruggi fr +botninum. Lax fyllir ll vtn, r og lki sumrin, og vegr fr 60 til 50 +pund a meallagi. Mar getr stai bkkunum og stungi , og fengi svo +marga, sem mar vill. Fyrsti lax kemr byrjun aprl-mnaar; er laxinn +beztr og feitastr ina fyrstu mnui. Eigi fer hann burtu fyrri en lok +gst-mnaar. Vetr sagi hann oss vri talinn a byrja mijum nvember, +ea enda 1. nv., og endai mijum marz ea marz-mnaar lok. Eigi kva +hann n anna rkta vi Nikulsar-vgi, en kartflur, klhfu og ara +garvexti; vri engin tilraun gjr me anna. Naut voru ar og voru vel +tltandi. 40 mlum sunnar sagi hann vri byg s, er hann nefndi +Noodshick; mun a vera Munina ru nafni; ar kva hann rg yrktan.--Rssi +essi var hsi hj snskum Finna og konu hans. eir eru gullnemar bir +og eru komnir til a ransaka gullnmana Kaknu-fljti, er rennr rtt hj +Nikulsar-vgi, og einkum, hvort eigi muni meira gull legi rinnar uppi +fjllum. Finni ess hafi komi haust er sumar, er lei. Hann hafii +fari upp um fjll Kenai-skaga; hann sagi, a er hann fr ofan eftir +nni skinnbt, hefi veri svo fult af laxi henni, a btrinn hefi +sumstaar mist skri torfunum. in kemr r inu mikla stuvatni, er +kalla er Skillokh. Wilson, sem geri sr far um, a draga r llum +kostum landsins, sagi oss, a hann hefi eittsinn minna en klukkustund +stungi 63 laxa nni; og inn strsti 95 pund, en mealvigtin upp til hpa +var 51 pund. Rssinn (Tom Jones) sagi land-gi miklu betri Noodshik. +Finninn (Fred. Holm) sagi a uppi fjallinu hefi gras veri va +brjst upp og xl, og sumstaar meira en h hans.--Vi ttum kalda ntt + einhsinu. Nsta morgun kl. 6 , + +fstud., 16. okt., var 26 Fahr. (-2.7 R.) inni ar sem vi svfum, en +18 Fahr. (-6.2 R.) ti. Vi frum og hittum leisgumann vorn, og lgum +sta austr me nni, en nokku fr henni. Var land fyrst strhtt og +sltt og aki ykkum skgi; jarvegr var mosakendr og grasltill, en +talsvert af lyngi og buska. Trn eru allh, sum um 80 fet og yfir a og 2 +fet og meira a vermli. er vi hfum gengi 4 ea 5 mlur komum vi +a mrar-flum skglausum. Eigi var ar grasmiki, en var vatni eigi +djpt; jarvegr var 8 til 12 uml. djpr, ef til vill sumstaar dpri. +Austt er af landslaginu a essar mrar m vel skera fram allar, og mundi +ar grasvxtr gr. Vi gengum nokkrar mlur t mrarnar og snrum +vi; var vatn teki a dpka og fr a vera ill.-- heimleiinni frum +vi norar og v um lengra veg gegn um skginn; gjrum vi bl skginum +og tkum midegisver. Mestr virinn skginum var skrfura; var +nokkur plvir og bamr. Meiri var undirskgr ar, en veri hafi ar er +vi frum um morguninn; mosi var og minni; en var lti um gras, og +grr allr mjg fbreyttr. Nttin var mjg kld. + +Laugardaginn, 17. okt, kl. 6 um morguninn, var 16 Fahr. (-7.1 Raumur) +ti. ennan dag gengum vi norr vi, og gengum enn gegn um skg; hr +voru tr strri, undirskgr jafnmeiri, jarvegr urrari, mosaminni og +grasgefnari, en austr fr vginu. Vr beygum t r skginum nir til +strandar; ar var rjr og gras htt. Vr gengum nir fjruna og svo inn +fjrur unz vr komum a lk eim er , er Salamakha heitir. Eftir eitthva +7 mlna gang gjrum vr bl og tkum sning og hvld. snrum vi aftr, +en eigi sama veg; gengum vi upp r fjrunni sunnan vi lkinn; var ar +strt rjr og miki gras; enda tt grasi vri slna tk a oss +brjst og sumstaar vel a. Gengum vi n gegn um skginn nokkrar mlur, +r vi snrum t r til sjvar og nir fjrur. Bakkarnir eru hr +fjarska-hir. Skouum vi jarlgin bakkanum og var efst fi jurta-efni +um fet ea 1 fet dpt; ar undir kom svrt mold og blandin ofr +smgjrum sandi; a lag var 6 uml. til 1 fet dpt; ar undir er lag af +raubrnum lmkendum leir, ljsari en kaffibrnum; ar undir kemr sandr +sams konar og er fjrunni; ar undir er oftast sandberg ea mhella, og +ar undir deigulmr; deigulmr er mjg blandar innan um ll lgin meira og +minna og milli eirra. Va fundust merki til kola og surtarbrands, en +hvervetna mjg unnum lgum. Bakkinn var hr margar mannhir. San +gengum vi heim yfir fjrurnar. + +Sunnudag, 18 okt., var ver kalt og ilt og snjfall talsvert; kom enginn +btr land. Vr hldumst eigi vi hsi voru, en gengum ina fornu +virkisbygging. ar var gamall ofn brotinn; og gjrum vi eld honum, +matreiddum rjpur handa oss, sem bezt vi kunnum, og hituum te-vatn. + + mnudag frum vi skip t; var snjbleyta, dimt og ilt ver. +sunnudags-nttina hfum vr mist eimbt vorn; hafi hann sokki +sjgangi; en eimvlin var laus honum, og hvolfdi hann henni r sr, svo +vi hldum btnum, en mistum vlina. + +Bezta landi vi Cooks-fla virist vera me strndunum fram, og aftr fyrir +ofan mrlendi, nst fjllunum og uppi eim. Mrarnar m urka me v a +skera r fram. Minna undirlendi er vestanmegin flans, og er a +sameiginleg tlun vor allra, a ar muni heldr betra land. En eigi var oss +kostr yfir um a fara eftir a vr mistum eimbtinn. Als konar dr eru +fjllunum: bjrn, refr, land-otr, hermeln, mrr og safali, o.s.fr. + +Alit vort landinu vi Cooks-fla er, a a mundi vast vel falli til +bygar fyrir slendinga; en a a s eigi hentugr star til a BYRJA +nlendustofnun . Byrjunin yri ar erviari fyrir frumblinginn, en +Kadak. Laxveiin yri a vera aalbjargri nlendumansins, r hann fengi +gra af jrinni; en til a hafa eirrar veiar full not tti nlendumar +a koma anga aprl ea ma. ru lagi, a eigi s efi a +kvikfjrrkt og akryrkja hljti vel a gefast me tmanum ar, arf +jrin undirbning af manna hndum r en mikils rangrs verr vnzt. Sumur +vera hr afar-heit, stutt s; mlt er a Fahrenheit hafi komizt yfir +100 mlistig (yfir 30 Raumur); en vetrum koma grimdir miklar (alt a +-40 Fahr., .e. -32 Raum.). 6 feta snjr kva falla lglendinu, en 12 +til 14 feta fjllum. + +Kenai-skagi og ll lndin kring um Cooks-fla eru lka svo ltt kunn enn, +og arf a kanna au gaumgfilega, til a kynnast llum kostum og kostum +eirra. En etta mundi skjtt vera, er byg mentara manna kemr Kadak. + +Sur- og austr-strnd Kenai-skaga er metamorfisk; strndin austanmegin +flans fram me Chugachik-firi og norr a Kaknu-fljti er _tertiary_, og +eru ar kola-nmar. Fyrir noran Kaknu-fljt finst deigulmkent tflugrjt +me um af gullblndnum diorit. + +Eftir 3 daga fer komum vr inn 24. oktber til + +_Kadak._ + +Eftir midegisver frum vi land og hittum tollheimtumann stjrnarinnar- +Sendi yfirforingi skipsins einn af undirforingjum land me oss samt +brfi til tollheimtumans, til a tj honum vort erindi og bija hann a +vera oss innan handar. + +Tollheimtumar skri oss fr, a eigi vri tiltk a fara n yfir vera +eyna, eins og vr hfum tla oss; vri htta a ganga langt land upp, +helzt fylgdarlaust, sakir veii-vla inna innlendu manna. Eru a bogar +eirra, er svo eru knlega faldir, a stundum falla eir sjlfir , er +lagt hafa. Bjarnar-bogar meia menn stundum til daus.--Hann sndi oss gar +sinn, og hafi hann rkta ar hvtkl, npur og rfur af msum tegundum, +grnkl, salat, redikur, kartflur og margt fleira. Kartflurnar voru +strar og gar. Hvtkli var fullroska og vn klhfuin, og hafi +eigi s veri til eirra fyrri en gst, svo lklegt er a tvr +uppskerur mtti af eim f sumri.--Stjrnin mrg hs Kadak; eru a +forn herforabr Rssa, og mis hs, er hf voru til bstaar fyrir +foringja eirra, embttismenn og hermenn; stendr a n autt alt. Vi +fengum a velja r eim hvert, er vi vildum, til bstaar fyrir af oss, +er eftir kynnu a vera. Rssneskir hituofnar eru flestum eirra, en eigi +eldst nein,--Miki lt tollari yfir mensku og leti innlendra manna; kva + betligesti ta, en versna hvvetna, er eim vri nokkru viki. Eigi +lofai hann kaupmenn miki; enda ljka flestir upp um einum munni. +hefir verzlunarstjri Commercial-kompansins reynzt oss llu vel. Hann +heitir Smith og er rssneskr gyingr.[16] etta var laugardag a vi +komum, og frum vi til skips aftr um kvldi. + +Sunnudag, 25. okt., vrum vi skipi til kl. 3. e.m. a vi frum land +og hfum vistir me oss. Gengum vi austr holtin um kvldi me axir +vorar og hjuggum vi til eldsneytis. Vi bjuggumst svo um hsi voru. + +Mnudag, 26., var rigning og frt t a fara. Hldum vr kyrru fyrir, nema +hva einn af oss (P.B.) gekk nir bryggju-spora og drg orska r sj +til matar.--Eigi arf anna, ef mann langar hr fisk, en a skreppa ofan + bryggju-spor og skja hann me fri snu; m beita hverju v, sem rautt +er, reyktum laxi ea rauri klispjtlu. + +rijudaginn, 27. okt., var oka um morguninn og ri r lofti me kflum +fyrra hlut dags. Vi lafr og Pll frum upp eftir fjallinu fyrir ofan +binn, en eigi upp hfjalli, og inn eftir v til vestrs og surs uns +vr komum dal einn, er gengr til vestrs (og norrs). Dalrinn er eigi +allvr, httr og tjarnir milli lautum, og lkir margir smir. rann +eftir dalnum (_English River_). Birkirunnar voru hr og hvar dalnum, en +eigi annar skgr; en grsugr er hann, og hir allar aktar grasi og lyngi +og msar tegundir berja v; sunnan til honum er vatn eigi all-lti. +Vi tkum dagver hl einum og nefndum Dgurar-hl, en dalinn Dgurar- +dal. Eigi gengum vi inn botn hans. Vi gengum san t fjrur og komum +heim kl. 4. e.m. + +g, Jn lafsson, gekk beint upp fjalli a krossmarki v, er reist er +h einni, og svo vestr eftir hfjallinu og upp hsta hnjkinn, san +vestr og nokku norr vi yfir fjalli; ar er a flatt fyrst, en svo +mist hir ea djpar lautir; gekk g svo unz vtn fllu til vestrs; +var niaoka; en g hafi me mr ttavita, er Pll tti. g fylgdi +lkjargili nir af fjallinu og nir a sj; er g gekk nir hlarnar +rofai upp svip, og s g fjrinn og sndist hann ganga fr norri (og +austri) til surs (meira en vestrs). ess ber a gta vi ttavita hr, a +_declination_ nlarinnar er St. Paul Kadak vel 26; er norr eim mun +austar, en nlin vsar til. g gekk lti eitt me sj fram til surs, og +kom g v innar fjalli er g kom til baka aftr, en g hafi r veri. +San kom g nir af fjallinu og kom nir fjrur, skamt fyrir innan St. +Paul. Fjrr essi hefir veri Marmot-fjrr. var af nni, er g kom +aftr. Gekk g v aftr upp fjall til norrs, og kom ar til, er g s +yfir fjr og gekk ar nir a sj; mun a veri hafa botninn Devils +Bay, er vr sar nefndum Krksfjr; san gekk g sama veg til baka. Hst + fjallinu, er upp a er komi, er sumstaar bert, melar ea +klappir,[17] en vast lyng, en gras, egar er nir dregr beggja vegna. +Skgr er minni noranmegin fjallinn, en birkirunnar vast lautum og +me giljum fram. Blber voru svo mikil uppi fjalls-brnum, a eigi var +um gengi nema troa berja-torfum hverju spori; einnig voru ar msar +arar berja-tegundir. Gras var kafgngt hvervetna, er nir af bl-brnum +drg. er upp rofai s g af hfjallinu austr Skg-ey (_Spruce +Island_) og sur Viey (_Woody Island_) og eyjarnar kring. a hygg g, +a er ver er bjart og gott, s aan af fjallinu svo fgr tsjn, sem +mannlegt auga m lta. g kom nir a St. Paul laust fyrir miaftan. + +Mivikudag, 28. okt., gengum vi norr og austr tanga ann, er gengr t +fr bnum. ar er alt aki skgi strum og va jarvegr grasi vaxinn +milli trjnna; gng er ar og tjarna og stuvatna. Vr gengum t odda +til sjvar og snrum inn skginn aftr, en snrum til norvestrs. +Skgrinn er hr geysi-ykkr og strvaxinn og va fgr rjr og grsug, en +hvervetna tjarnir og lkir me kldu, svalandi, gu vatni. Vi gengum ar +til, er vi komum til _Devils Bay_ (Djfuls-fjarar); skrum vi hann um +og klluum Krks-fjr. Vr gengum inn me firi; ar er grsugt mjg +milli skgar og sjvar, og land i frjsamasta og fegrsta a sj. Er a i +bjrgulegasta land, er vi hfum enn s landi hr. Vr sum norr yfir +Skgey. Hinu megin fjararins og inn me honum var ltill skgr a sj, en +alt grsugt, fjllin h og grasi akin upp r gegn; fjrrinn er +tiltakanlega vkttr og krkttr.--Vr snrum svo heim yfir hlsana, og +komum heim myrkr a St. Paul, kl. 7 e.m. + +Fimtudag, 29. okt., var rigning mest af; en er upp rofai um hdegisbil, +frum vi bt t me landi svo sem mlu og hfum eitt fri me oss. +Drgum vi skammri stund 19 orska, 1 grjt-orsk (_rock-cod_) og 1 +smlu. + +Fstudag, 30. okt., frum vi Jn og Pll bti t um eyjarnar inar +smrri, er liggja fyrir utan St. Paul; eru r sumar aktar smum skgi, en +sumpart grsugar me tjrnum og lkjum; allar eru r byggilegar og +bjrgulegar. Sast frum vi yfir Viey, hittum formann sflagsins og +hfum tal af honum. Hann hefir 5 hesta og tvo mla; sir hann hfrum og +roskast eir v sem nst; en eigi er mikil rkt vi lg; eru eir +eigi resktir, heldr skornir sem hey handa hestunum, svo sem sir er til a +gjra California. Vi gengum sur eftir eyju og ar inn skginn og +lengi gegn um hann, unz hann var svo ykkr, a okkr tti torfrt lengra. +Undirskgr er ar meiri, en nokkurstaar annarstaar er vr hfum hr +komi, og skgrinn sjlfr geysi-str. Mldum vi digr mrgum trjm, er +voru tvo feminga ummls og talsvert ar yfir; hin gizkum vi a veri +hafi a minsta kosti 100 fet. etta, voru skrfuru-tr. er vi komum +aftr, skouum vi svatni og sgunar-mylluna, er ar er; komum san vi + leiinni skipinu, og fengum vistir vibt vi a, er vr hfum r +fengi og var mjg upp gengi. + +g, lafr lafsson, fr ennan dag upp fjall og inn eftir hfjallinu til +suvestrs. var ver bjart og tsni i fegrsta yfir firi, dali og +eyjar. g s sur yfir flann, og s, a inn r honum ganga rr firir og +dalir af fram til fjalla, eigi langir, a v er g fkk s. Fjll vru h +til lands a sj og luktu fyrir dalina; voru sum eirra me snjskflum ; +heldr virtust au grei til yfirgngu. Grr fjllum eim, er g fr +yfir, var lkr v, er r er lst. + +Laugardaginn, 31. oktb., fengum vi bt fr skipinu me sex hsetum og +einum undirforingja. Frum vi btnum vert yfir allan flann (_Chiniak +Bay_), og lentum noran megin nesi v er skaga, er gengr t fyrir +sunnan flann (_Cape Greville_). Vi komum land kl. 10. f.m. og gengum +land upp vestr me vatni er tjrn, sem ar er fyrir ofan, er vr lentum; +vorum vi varair vi, a ar vri bogar lagir va um nesi og urum v +a fara varlega og reifa fyrir oss me lngu priki. Einn af oss (P.B.) +var viskila vi hina og gekk vestr me strnd og til hbla innlendra +manna, er ar hfu stvar skamt fr vi bogveiar. Skoai hann ar um +kring, og var grsug mjg strndin; gekk hann san til bts aftr og bei +hinna. + +Vi Jn og lafr beygum sur me vestrenda vatnsins og sur yfir +fjallhlsinn, sumpart yfir mrar-blr alaktar hn grasi og sumpart yfir +lyngma og gegnum skga. Gengum vi yfir skagann til sjvar a sunnan. +Skgr var ttr, en eigi strvaxinn. Vi fundum ar "cranberries" auk +annara berja-tegunda. Jarvegr var fr 1 til 2 fet dpt, feitr og +frjr. Vi gengum kring austr fyrir hls, yfir skagann nlgt strndinni, +og komum fyrir austrenda vatnsins austan fjrur til bts. var af nni. +Hldum svo heim aftr til St. Paul, og komum ar svarta myrkri. Hvervetna + skaganum voru lkir og gng ins bezta vatns. + +Sunnudaginn og mnudaginn, 1. og 2. nvember, brum vi saman dagbkr vorar +og smdum hasti eftir eim skrslu-grip etta og bjuggumst annan htt +til skilnaar, er a var af ri a vi, lafr og Pll, yrum eftir +Kadak vetrarlangt fyrir a fyrsta, en a g, Jn lafsson, fri til baka +aftr, til a skra fr rangri ferarinnar og reyna a vinna hva g gti +hag eim, er fstust a fara vestr hinga. + +Laxveii er vilka g og mikil Kadak eins og vi Cooks-fla, nema hva +laxinn er hr smrri. Hsetar af skipinu veiddu um 60 laxa svipstundu me +hndunum, v eir hfu engin veiarfri, rotuu eir laxinn me sptum og +skutu hann me skammbyssum, er hann uppi lknum. Gng er af orski og +heilagfiski ALT RI UM KRING.--Veiiskapr er talsverr Kadak, fuglar +og dr. elselr og s-otr kva fst eigi langt fr eyjunni. A dma eftir +loftslagi og jarvegi verr engin sta s til, a eigi geti hr rifizt +alt, sem rfst og grr Skotlandi og Hjaltlands-eyjum og Orkneyjum. + +Beitiland og heyskaparland er hr svo gngt og gott, a enginn efi er , a +slendingar, sem fara miklu betr me skepnur, en hr er ttt, mundu vera +hr inir flugustu fjrbndr. + + er vr berum saman a, er vr hfum lesi ritum manna, sr lagi +bk Dalls, um Alaska, vi a, er vr hfum n sjlfir s og annan htt +kynt oss og komizt a raun um, verum vr a segja, a bk Dalls er +einu og llu verulegu snn og rtt lsing landsins og ausjanlega ritin af +inni mestu samvizkusemi. Kadak hefir nlega llu STRA YFIRBURI YFIR +SLAND; SR LAGI ER LOFTSLAG MILDARA VETRUM, EN EIGI HEITARA A +NEINUM MUN SUMRUM; SUMARI ER HR LENGRA TALSVERT OG VETR LKU STYTTRI. + +Vr hikum v eigi vi, a ra eim lndum vorum, er egar eru Amerku, +og eins eim, er anna bor eru einrnir a flytja af slandi, til a +koma hinga og kljfa til ess tvtugan hamarinn; v hr er lttara a +byrja bskap me litlum ea engum efnum, en nokkurstaar ella, er vr +ekkjum til. Og vr gefum etta r eftir n-kvma og samvizkusamlega +hugun llum mlavxtum, eirri fastri sannfring, a a veri eim +til gs, er v fylgja. Landi snist beinlnis skapa handa slendingum +og svarar v efni fyllilega til allra vona vorra. + +a er sannfring vor, a Kadak s betr lga land fyrir slendinga, enn +nokkurt anna land, er vr ekkjum, jrunni. + +Vr svikjum , er oss sendu, vr svikjum sjlfa oss og vr svikjum +sannleikann, ef vr segum anna en vr hfum sagt. + + Rita _Saint Paul, Kadiak Island, Alaska,_ + 2. dag nvember-mnaar 1874. + JN LAFSSON. + LAFR LAFSSON. + PLL BJRNSSON. + + * * * * * + +UM STOFNUN SLENZKRAR NLENDU. + + * * * * * + +I. + +SIFERISLEGT RTTMTI VESTRFARA. + +a eru eigi svo fir enn, sem hafa mti tflutningi flks af slandi af +eirri stu, a a s til eyileggingar slandi a flk flytjist aan, +og a eir, sem fara af landi burt, drgi v siferislegt afbrot gegn +fstrjr sinni og jerni; gengr essi skoun svo rkt hj sumum, a einn +alkunnr plitiskr klerkr fyrir austan, sem vst ykist mikill +frlandsvinr, kva hafa lti a ljsi, a rttast vri a ha ingi +alla vestrfara r en eim vri slept t fyrir landsteinana, og lta svo +fara. v er mir, a a eru ugglaust nokkrir slandi, sem eru svo +ffrir og andlega blindir, a eir kunna a lta slk heimskuleg og +illmannleg, kristileg fjarmli vott frelsisanda og frlandsstar. essi +heilgu or: "frelsi" og "frlandsst" eru svo herfilega misbrku oft af +hlfmentuum ffrlingum og mynduum frelsisvinum, sem ekki hafa hugmynd +um, hva frelsi er. En svo er gui fyrir akkandi, a hann skp ekki tm +fl og afglapa, heldr einnig skynsamar verur; og eir, sem hafa stunda +politisk vsindi og HUGSA slk mlefni eim tilgangi einum, a leita +sannleikans, en eigi lti sr ngja, a lra utan a oragjlfr, sem eir +skildu eigi sjlfir til hlfs, eir inir smu munu sj, a slkar skoanir, +sem prests essa, eru eigi sprotnar af sannri og rttskildri frelsisst, +heldr af inu skavnlegasta mentunarleysi og af inum rammasta frelsisanda; +eir munu skilja, a eir sem mest fyrirlta jerni vort, rtt og frelsi, +eru eigi hlft svo skavnir j vorri og frelsi hennar eins og slkir +prestar, sem essi. Vr sjnm vi eim, er ganga sklaust berhgg vi +oss; en sr vi eim, er ykjast fylgja vorum merkjum, en vinna rauninni +alt oss til meins. eir, sem trufla og rugla hugmyndir alu um sannleik +og lygi, rtt og rangt, eir eru vorir verstu vinir; v eir eyileggja +a, sem er grundvllr, og einasti fastr grundvllr ALS frelsis, nl. mentun +og rttltis ea siferis-tilfinningu jarinnar. + +En a eru lka arir og heiarlegri menn, sem eru mthverfir tflutningi +flks. stur eirra eru a mestu inar smu; en eir skoa eigi +vestrfara sem afbrota-menn, heldr a eins sem "tnda saui." eir eru of +skynsamir og rttsnir menn, til a vilja berjast mti vestrfrum me rum +vopnum, en eim, er ein hfa mentuum og rvndum mnnum, nl. andans +vopnum. eir sj, a laga-bann og hegningar mundu eigi stva tflutning, +heldr gjra ilt verra, og a eina ri til a stva hann, er a bta hag +fstrjararinnar. En eir lta a illa gjrt af mnnum, a fara r +landi burt. Hr til liggja n mrg andsvr. Sum eirra hfa bezt inum fyrr +nefndu mnnum, sum inum sar nefndu, og sum bum. Vona g, a hvorir um +sig taki sitt til sn; en sr lagi bi g ina sar nefndu, ina einlegu +og heiarlegu mtstumenn tflutninga flks, a taka sr eigi til af v, +er g kann hr a segja a sem eir finna eir eiga ekki, og sem v eigi +er til eirra mia. + +a a sna skort jernisrkt, a flytja af landi, a sumir segja. En +a kemr n undir v, hvort eir, sem af landi flytja, leggja nir +jerni sitt, er eir halda v og hasla v njan vll heiminum. a +mtti svara v, a frelsi vri meira vert, en jerni. En g vil svara +v, a ttjararst og jernisst geta stundum komi bga hvor vi +ara. Ef forfer vorir hefu elska ttjr sna (Noreg) meira, en frelsi +og jerni, vri eirra jerni dautt og dotti r sgunni fyrir +lngu; vri tunga eirra og jerni, sem n lifir hvergi nema slandi +(v Normenn tndu v fyrir konungsvaldinu og tlendri kgun), afm r +sgu heimsins. + +v spyr g: hvort munu fer vorir hafa elska meir, jrina, er eir +fddust , ttjrina, er jerni sitt og frelsi, er eir flu eignir og +ul, til a firrast yfir-gang konungsvalds og har stjrnar, en endrreisa +eitt fagrt musteri frelsisins fjalldlum slands? Eigi var sland +fstrjr eirra, heldr var a Noregr. En fstrjrina flu eir, til a +sj v borgi, er meiru varai og eir unnu llu ru fremr, en a var +frelsi og jerni. En eigi hefi g enn vita neinn sl ann pstr +nasir sjlfum sr, a leggja landnmsmnnum mlisor bak fyrir etta, a +eir fluttu jerni sitt og frelsi ann reit, ar er a mtti bezt +blmgvast og sem v var eim sann-nefndr "slunnar reitr." + +Eigi tti a heldr t "jlegt" n litlegt fyrir einstaka menn +a fara utan. ann t voru a inir gfugustu menn af inu bezta kyni, +menn me lifandi tilfinning fyrir frelsi og h, me fjrugri lfsterkri +lngun a kynnast httum og hugum heimsins ja, og me brennandi huga, +ori og reki til frgar og frama, er leituu ungir r foreldra-hsum til +a freista hamingju sinnar og afla sr frama va um lnd; ttu eir af +v gtir drengir, en s "heimskr,"[18] er heima lst. En n virist svo, +sem sumum af prestunum inu plitiska kreddu-musteri slands yki a +rkastr vottr um frlands-st og gtast einkenni ungra efnismanna heima, +a leggjast skust og draga anna auga pung, svo ekkert megi eir sj +n vita af heiminum kring um sig, en einblna hinu auganu golorskinn, +er oss slendingum var einhverju sinni settr til viringar danska +rkismerkinu, og kyrja svo slli sjlfs-adun: "sland er a bezta +land, sem slin skn upp !" me eins dogmatskri tr, eins og uglan hefir + v, a tungli s bjartara en slin. Og eigi er etta undarlegt, v svo +mun lta nrri, sem nokkrir slendingar muni san 2. gst fyrra vera +allnmir a falla fram og tilbija inn plitiska, hvta, danska kross +raua grunninum; og skyldi mig eigi undra tt slkir klerkar, sem s, er +r var geti, hefi a prdika, a eigi mundi hann sr ljfr og +lttbr, en krossinn Krist, eigi szt eim, er aunaist, a hljta +annan brjst til a halda jafnvginu.--N ykir mr a einstt, a +eigi veri me rkum mti v bori, a v s frleikr nokkur og +lfsreynsla, a fara va me jum, sj margt og reyna lfi sem +flestum myndum, nema rit og ml merkismanna, daura og lifendra, kynnast +v, er merkt er og mikils vert msum stum heimsins, og, ef svo mtti +segja, "mla vi Mms hfu." ykir enn mega sannast i fornkvena, a "s +einn veit, er va ratar og hefir fjld um fari," hafi hann greind og gfu +til slkt a nta. Er og eigi v a leyna, a slandi m smi vera og +gagn gum sonum erlendis, er flytja hrr ess til fjarra landa. etta +sna bezt in tendu bl, og s smi, er msar erlendar jir sndu landi +voru sund-ra-ht ess.--Eftirtektavert er a og, a essir miklu +"frlandsvinir" heima mla aldrei eim lndum vorum, er flytja til +Danmerkr og lifa ar alla fi, svo sem vorum merka og frga jhfingja +Jni Sigurssyni! En ef hann og arir gtismenn breyta eigi "jlega" +v, a flja fstrjr sna, hv skal leggja vestrfrum mli bak? +Ea munu eir, essir heima-ldu frlandsvinir, tla Danmrku fstrjr +slendinga eins vel og sland? Er mun gfugra a ala aldr sinn hj kotj +einni ltilli og vesallegri og merkri, sem Danir eru, en a dvelja me +inum gfugustu og merkilegustu hfujum? Sumir munu n svara, a eir +hafi eigi mti v, a einstakir fir menn flytji r landi; en a s +tflutningr FJLDA manna, er eir hafa mti; a s slkir tflutningar, +er slandi veri mein a. En g s eigi a bti mlsta eirra. Ef eir +virkenna siferislegan rtt einstaklingsins, til a flytja af landi, +hafa eir engan rtt til a mla fjldanum. Ef EINN einstaklingr hefir +ennan rtt, hefir HVER EINN einstaklingur, .e. ALLIR einstaklingar +ann sama rtt; hr er um PRINSP a tala! a er rangltt a gjra einum +hrra undir hfi en rum.--En um a, hvort slandi veri skai a +tflutningi, er anna ml. g tla a liggi augum uppi a svo geti eigi +veri. Enginn s, sem getr jafnauveldlega unni sr brau heima, eins og +erlendis, mun aan fara, ef hana undir frelsi og rttlti a ba. En +geti sland eigi veitt llum brnum snum a (--og a gjrir a +eigi!--), er a eigi skai ess, a au brn, er tundan vera, ltti +v meginni; rmkar um hina, sem eftir eru. Mean slendingar hafa r + a myra mikinn fjlda ungbarna sinna rlega, eins og eir vitanlega +gjra me vanhiru og rifum, hafa eir hvorki stu n rtt til, a +hafa mti, nokkrir fari burt r landinu annan htt, .e. myrtir.-- +Norrlnda-jir eru annars svo frjsamar, sr lagi slendingar, a +jin getr tvfaldazt hlfri ld, rtt frir a mrg hundru flytti +r landi rlega, EF BJARGRISVEGIR LANDSINS EFLAST SVO, a eir HVETJI TIL +slkrar fjlgunar og LEYFI hana. a snir Noregr, sem sendir um 13 000 +manna rlega til Amerku, og hefir flki meira en tvfaldazt heima +Noregi 50 rum. 1814 voru Normenn 800 000 a tlu; n eru eir 1 800 +000, og um 500 000 a auki Amerku.--En svo er um suma essa +stokkhru frlandsvini, a vsi mar eim til dma annara ja, t.d. +Noregs, leggja eir augun aftr og vilja eigi sjandi sj n heyrandi +heyra, hversu tflutningar hafa einmitt eflt og styrkt framfarir og frelsi +ess lands, sta ess a veikja a. A vsa slkum mnnum til rita inna +merkustu ntar-vitringa og jmegunar-fringa, er til einskis, v svo +er vri plitskri mentun eirra, a eir hafa numi fri, er gildum +st 1836 til 1848, en hafa aldrei lengra komizt, tzt hafa gleypt allan +heimsins vsdm, og daga svo uppi sein steingjrvingar ea ntt-trll, er +blinduust af uppruna eirrar saltvkr-tru, er br dpru skini yfir +danskar slir 1848. eir ekkja eigi og vilja eigi um vita neitt a, er +san hefir gjrzt stjrnvsindum, jmegunarfri er rum +heimspekilegum frum. + +g vil enn framar spyrja: Ef slendingar geta flutt til ess lands, ar sem +eir og nijar eirra um komnar aldir geta haldi tungu og jerni, og +ori einir bar landsins, sett sjlfir rtt me sr og ri lgum og +lofum, .e. mynda frjlst slenzkt jveldi, frjlst og fullmyndugt og +engum h, a eins frjlst sambandsrki voldugu og merku rkja-sambandi, +eins og eir geta, ef eir vilja, Alaska, svo a eir missi einskis +annars , vi a fyrirlta fstrjr sna, en a leggja ar af sr hlekki +fornrar nauar,--ef eir gera etta, segi g, ef t fluttir slendingar +geta endrreist jveldi slands nrri og betri mynd framandi og nju +landi, er me tmanum gti, ef til vill, ori sakir landrmis og landga +aalasetr slenzks jernis heiminum--eins og neitanlega m vera +Alaska--hvaa stu mundu r fra mti tflutningi flks fr slandi +til slks lands, r miklu jernis og frelsis-vinir?--Hvers er mist +vi tflutninginn, ef vr hldum llu v, er oss er krt og drmtt og +mikilsvert andlegu tilliti, og flytjum a me oss anga, er a m betr +roskast, dafna og blmgast? Hvers er mist, segi g?--J, nokkurs er +mist, segi r; a er eitthva ljst, einhver tfrandi draummynd, +eitthvert lokkandi yndi og andans unar, er heillar vorar gagn-slenzku +slir, og sem r mega hvergi finna nema slandi--og Kaupmannahfn! J, +ar kom a! r sji ekki gegn um glmskygnis-gleraugu yar mynduu +frlands-star, hva a er? g skal segja ykkr a, dfurnar mnar! a +er: ekki flatti golorskrinn; v hann geti r flutt me yr, ef yr er +all-annt!--en a er ... danski krossin raua grunninum! a er DANSKAN +og KONUNGS-VALDI! a eru hlekkirnir, sem rakkinn er orinn svo vanr a +bera, a hann kann eigi vi sig n eirra. essi eru au srdeig, sem hafa +gagnsrt yar slenzku slir og gjrt r a illa dnskum srmjlkr-slum, +svo a alt, sem r viti og skynji, er danskt. r kunni ekki anna en +dnsku, og hana llega. r kunni ekki einu sinni a elska fstrjr yar +nema upp dnsku! Frlandsst yar og frelsis-st er ekki anna, en +plitsk kredda, er r lru utan a af Dnum 1848; af frelsi ekki r +ekki anna, en danskt frelsi. Stjrnarskr Dana er yar zta hugsjn, j +afgo yar, a vesala papprsbla! Og m nrri geta, hvlkir garpar +frelsisins r su, ar sem r hafi lert a elska frelsi af eirri +j, er aldrei ekti frelsi og aldrei vissi hva a var, v Danir hafa +valt veri rlar anda. a jta inir vitrustu og beztu menn sjlfr +eirra.[19] En arfi er um a a reyta! eir, sem heima vera eftir, og +a yri valt mestr hlutinn, a lkindum, eir halda flagginu danska! +a eru a eins eir, er t flytja, sem segja vi a skili; en hinum, er +eigi f sliti a fr hjartartum snum, er vnst a fara hvergi; enginn +skar eftir eim! + +En a er eigi ng me etta. a m sna a fr vsnna sjnarmii, en +fr sjnarmii slands eins, nefnilega frsjnarmii mannkynssgannar og +mannfrinnar (anropologia), a tflutningar flks s sjlfu sr +rttmtir og s als herjar heimsnausyn. Verr a ljst, a ef eir eru +a (eins og egar skal snt), VERR eigi vi eim sporna. Er v bi +illmannlegt, kristilegt og heimskulegt, a leggja mli vestrfara. a +er illmannlegt og kristilegt af v a eir hafa, eins og vr hfum sagt, +siferislegan rtt , a flytja t; og enginn meiri rttr er til a hamla +eim fr v, heldr en til ess a innleia ttsttta-skipun ("kasta"- +skipun) er tthaga-band (_"stavnsbaand"_); en a er kristilegt a mla +mebrrum snum a sakleysi. a er heimskulegt, a tla a stva rs, +sem er bundin lgmli mannlegs elis, eins og a opinberast sgunni; a +er eins heimskulegt, eins og a tla a stva fl og fjru: + + _"Rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille labitur, et labetur in + omne volubilis aevum!"_ + +ar a auki er a hyggilegt; st vestrfara til ttjarar sinnar er +ugglaust svo sterk, a slk mli geta eigi komi inn hj eim kala til +hennar; en a er ugglaust, a hver s plitiskr flokkr heima, sem gjrir +sig sekan eirri heimsku og v ranglti, a leggja mli vestrfara, +hann tti eigi a bast vi samhuga er styrk fr eim, hvorki +siferislegum n ruvsi; og er a hyggilega gjrt a hrinda annig fr +sr me ranglti og hranaskap miklum flokki landa sinna, er mrgu tilliti +geta veri til beinlnis og beinlnis styrktar og astoar. etta vildi g +ska a allir hefu huga heima; a er mgulegt a neitt gott geti leitt +af v, a leggja mli bak vestrfrum; a sj allir. En margt getr ilt +af v leitt, og tti a a vera ng sta til, a unna eim rttltis og +sannmlis. Vr erum svo fmennir, slendingar, a inn sterkasti flokkr m +eigi vi v, a hrinda neinum fr sr, er tti og vildi flokkinn fylla og +styja. etta hefir hfingi ins frjlslynda flokks vors s, og hann +hafi eigi mikinn gning tflutningi flks, hefir hann varazt ritum +snum a leggja i minsta fellis ea rrar-or vestrfara; vri vel, a +allir eir, sem ykjast frelsismenn heima, vildu vera eins samvizkusamir og +rttsnir essu efni; eir hafa, v mir, eigi allir veri a hinga +til. + + * * * * + +Veraldarsagan og mannfrin sna oss, a inar norrnu jir eru inir +eiginlegu ERFINGJAR JARRKISINS, ef svo mtti segja. + +etta er eigi nein tilviljun; a m meal annars telja sr lagi rjr +aal-stur til ess: + +I.--Marinn arf a eiga stugri barttu vi nttruna, ef hann a +halda rtti snum og manndmi skerum; alveg sama htt, eins og +heljarmenni arf aflraunir af og til, ef hann a halda fimleika og +hraustleika snum skerum. Hj meira ea minna mentuum jum ea hj +jum, er metkilegar eru fyrir mentun, er atorku-semi og dugnar +flksins oftast fugri tiltlu vi frjsemi jararinnar eim lndum er +r byggja. v betra sem landi er, v daufari, latari og ntari er +jin; v hrjstrugra sem a er, v atorkusamari og harsnnari er +jin. Berum saman Holland og taliu, sland og Spn. norlgu lndunum +er loftslag blara og harara, jarvegrinn er frjrri, en heitu +lndunum. essi bla nttrunnar REKR manninn til a vinna meira og hafa +forsj efnum snum. etta styrkir rtt hans og hugunar-semi.[20] +hitabeltis-lndunum og rum heitum lndum, ar mti, leggr nttran +nrri v alla hluti upp hendrnar manninum; hann vinnr lti ervii +ar, af v a rfin rekr hann eigi til ess og v rttist hann og +veiklast. ess vegna er ll veraldarsagan saga um innhlaup fr norri. + +II.--bla nttrunnar norrlndum heimsins neyir manninn til a sj +fyrir vetrar-hblum; menn vera a lifa meira innan-hss og saman; +samlfi innanhss vekr og elr tilfinningar hjartans; a tengir +heimilisflki nnari bndum og eykr st hjna og ttflks og allra +skyldmenna. etta samt gri heilsu og rtti, sem norrbinn ntr sem +afleiingar af einfaldri, nrandi fu og svlu, hreinu og hollu loftslagi, +veldr v, a essar jir eru frjsamari, en surlanda-bar; brnin vera +fleiri a tlu a jafnai. v vex ba-talan skjtlegar ar, en meal +annara ja, er sunnar byggja. + +III.--Samfara essu rekr lngunin eftir lttu lfi og hgu stuglega flk +a noran sur eftir; og annig er stugr straumr mannkyninu fr nori +til surs. etta hefir valt svo veri; annig inn ariski kynflokkr inn + Indland myrkri fornld, r en sgur hfust og lagi undir sig ina +innlendu j.--annig tti i sama sr sta Norrlfunni, r sgur +hfust; og fr v innhlaupi er a rekja orsakirnar til ins tevtnska +elis, sem er svo rkt grsku og latnesku.--annig lgu hjarkonungar +fr norri Egiptaland undir sig.--annig lgu Makednar undir sig Grikki, +er sunnar bjuggu.--annig kollvrpuu inar norrnu tevtnsku jir inum +rmversku rkjum.--annig steyptu fylgismenn Genghis Khans sr yfir jir, +er sulgari vru.--annig lgu Tartarar undir sig Snland.--annig leggja +Englar undir sig Indland.--annig Amerku leggja norr-rkin sur-rkin +undir sig.--Og annig mtti telja upp alla veraldarsguna. + +a snist a vera rstfun og regla gulegrar forsjnar, a jafnskjtt +sem jflokkr fer a rttast og veslast upp sakir langvarandi asetrs +surnu loftslagi, skuli inn streyma ntt fjr, tp og mannd fr norri. +Hinga til hefir etta oftast ori fyrir blugar styrjaldir og fri. En +hva er elilegra, en a hugsa sr, a a megi eftirleiis vera +frisamlegan htt fyrir innflutning flks? En a a veri EINHVERN htt, +virist umfljanlega nausynlegt fyrir velfer inna surnu ja. + + inum siferislega heimi ea andans rki svarar etta til innhlaups +SKILNINGSINS ea skynseminnar VILJANS rki. Skilningrinn ea skynsemin +kemr og leggr viljann undir sig; ar vi sefast og klast strurnar, og +marinn verr settari og hugunarsamari eftirskn sinni a uppfylla skir +snar. v inar norlgu jir hafa meira af SKYNSEMI er hugun +elisfari snu; og inar surnu jir hafa meira af VILJA er girnd snu +eli. + +Sl er v s j, er a minsta kosti RTR snar inu fjarlga norri; +v getr in nausynlega endrfing ea uppynging ess hluta, er sunnar +er, tt sr sta smtt og smtt frisamlegan htt og n ess a kollvarpa +urfi me ofrki stjrnarhttum er konungs-stlum, ef alt er undir einni +og smu stjrn. Fyrir v er a mjg svo skilegt fyrir Banda-rkin, a i +nyrzta land eirra byggist mentari j. rfin essu er, ef til vill, +eigi svo brn, rtt N sem stendr, mean innflutnings-straumrinn heldr enn + fram fr Evrpu og jin er enn svo ung og blndu; en eftir f hundru +ra verr rfin komin; og ef norrnn og mentar kynflokkr er grrsettr +ar N, eykst hann og margfaldast; en alt a, er um of verr af eim +kynflokki, mun smm saman streyma sur og fra D, RTT OG KALT BL er +STILLINGU til inna sulgari ba. + + essum skilningi virast v inir norrnu (.e. norlgu) kynflokkar (a +minsta kosti inir mentuu) a vera LGARFAR essa heims. eir eru eigi svo +mjg alsbndr hans, eins og ERFINGJAR; eir n umrum arf sns ea ver +handahafar hans, setjast al sitt, er eir flytja sur; en eru +eir eigi lengr NORRNIR r v; og eftir nokkra mannsaldra arf njan +lfstraum noran a aftr, og svo framvegis. + +Ef slendingar nmu n land Alaska--segjum 10 sundir 15 rum, og +fjldi eirra tvfaldaist ar t.d. hverjum 25 rum, sem vel mtti vera +og ugglaust yri svo hagfeldu landi, vru eir eftir 3 til 4 aldir +ornir 100 miljnir, og mundu ekja alt meginlandi fr Hudson-fla til +Kyrra-Hafs. eir gtu geymt tungu sna, auki hana og auga af hennar +eigin rjtandi rtum, og, hver veit, ef til vill sem erfingjar ins mikla +lands fyrir sunnan sig, smtt og smtt tbreitt hana me sr yfir essa +lfu, og endrftt ina afskrmdu ensku tungu. + +J, etta snist rleysu rugl og viltir draumrar; og g segi heldr eigi +a svo veri; en g segi svo MEGI VERA. a er ALSENDIS MGULEGT! Meira +segi g eigi. slenzka og enska eru af smu rtum runnar; og enskan s +mannsterkari N, hfum vr hvergi lesi a drottins lgml, a hn +skuli svo vera a eilfu. Og, ef svo mtt um tungur segja, hefir s +fagra slenzka mr meira siferislegt afl, en in enska portkona, er lagt +hefir lag sitt vi allar skrlingja- og skrpa-tungur essa heims.--En svo +a enginn bregi mr um praktiskar sklda-grillur svo mikilsveru mli, +skal g ess geta, a hugmyndin um ennan mgulegleika sigri slenzkunnar +er ekki mn, heldr heyrir til amerskum vsindamanni, er stunda hefir bi +engil-saxnesku og norrnu, tt eigi s mlfri aal-in hans. + +g ykist n hafa rttltt vestrfarirnar bi fr srstaklegu og almennu +sjnarmii. En s svo, a vr hvorki hfum siferislegan rtt a hindra +n GETUM hindra vestrfarirnar, hva er anna til, en a reyna a beina +straumnum sem bezt horf, svo a sem bezt megi af leia bi fyrir , er +t flytja, og fyrir ina slenzku j yfir hfu og fyrir mannkyni alt? + + * * * * * + +II. + +NAUSYN SLENZKRAR NLENDU. + +egar alt er liti, m segja, a til s TVENS KONAR VESTRFARAR. a eru +nl. fyrst og fremst einslyppir menn, karlar og konur, menn, sem fara r +landi til a leita sr betri atvinnu, ea til a leita sr frama og +mentunar framandi landi; menn, sem eigi eru rum bndum bundnir, en a +dvelja ar, sem eim vegnar bezt, ar sem atvinna er ngust og hentust +fyrir , ea ar, sem eir af einhverjum orskum una bezt lfi snu og +hgum; a eru "gus og kngsins lausamenn" verldinni, eins og g og +mnir lkar. Slkir farfuglar eru eigi bundnir vi sta n stund, en flgra +hinga og anga til a baa sig slskininu ea svala svala sr +forslunni, rtt eftir v hvernig veri er og eim liggr. a liggr +augum uppi, a a er nsta torvelt a gefa margar almennar reglur um slka +menn. m ess geta, a fyrir karlmenn, er tla a lifa sem daglaunamenn + annara jnustu, anna hvort vi tivinnu ea ina, er tliti til +atvinnu miklu llegra n, en veri hefir nokkru sinni r Ameriku yfir +hfu; og er v eigi kja-fsilegt hinga v tilliti; en er hr enn +betra yfir hfu, en vast Evrpu. Fyrir nmsmenn, er eigi geta ea +vilja unni lkamlegu vinnu, a minsta kosti byrjuninni, er alveg +litlegt hinga a koma. Amerka hefir ng af slkum mnnum sjlf, og arf +eigi a skja til Norrlfu; enda hafa innlendir nmsmenn a fram yfir +akomendr, a vera frir mlinu. a er varla einn af hundrai, sem getr +broti sr hr braut ennan htt; ar me vil g eigi segja, a eir sem + einn ea annan htt eru srlegt afbrag a ekking ea gfum geti ekki +fundi hr rm fyrir sig vi sitt hfi. Slkir menn eru alstaar velkomnir; +en eir eru svo--fir! Hending, atvik og "hamingja," er vr kllum, geta +lka gjrt essu undantekningar; en a er valt a stla. + +Hinn hlutr vestrfara verr fjlmennastr; a eru kvntir menn og barna- +menn, menn me fjlskyldu. a verr valt valt lf og magrt til lengdar +fyrir , a tla a lifa sem annara jnar. Tilgangr slkra manna er yfir +hfu ugglaust s, a vera sjlfum sr randi, sjlfra sn menn hum +kjrum; en a verr yfir hfu a eins me v, a taka sr land og byrja +bskap. + +a er elilegt, a menn fr sama landi, aldir upp sama loftslagi, vi +smu strf og lfs-kjr, me sama mli og jerni og venjum, urfi smu +skilyri fyrir vellan og velvegnan sl og lkama. Krafir nattrunnar +neya alla til a velja sr blfestu plssum me lku ytra +sigkomulagi; en krafir andans vekja hj eim lngun og rf til a ba +fremr saman vi , er smu andlegum skilyrum eru bundnir, sem hafa smu +endrminningar, smu vini, kunningja og skyldmenni, smu ttjr kra og +sama innihald andlegs lfs, heldr en a ba fjarri llum, er skilja +minningar eira, langanir og r, skilja sorg og glei eirra. etta veldr +nausyninni til a halda saman fyrir slendinga framanda landi, myndar +nausynina a finna sta, ar sem eir geti bi nlgt hver rum, en +eigi dreif innan um tlendinga--veldr einu ori nausyninni slenzkri +nlendu. etta sr v fremr sta um slendinga, en ara, sem fjall- +landa-bar unna valt, meir en arir, frelsi og fstrjr.[21] Og stin +fstrjrinni heimtar fullngju, eins og hver nnur eileg og rttmt +tilfinning brjsti mannanna. En vestrfarinn, er eigi getr fullngt henni +beinlnis, fullngir henni bezt og elilegast me v a elska eim mun +heitara r drustu leyfar fstrjararinnar, er hann hefr me sr flutt, en +a er jerni. ess vegna hangir fjallbinn fastara en arir vi +jerni sitt, af v in mefdda st frelsi og h kemr honum til +hjlpar. Hann finnr a, a ef hann gefr upp jerni sitt fyrir inu +tlenda jerni, ltr hann a jerni kga sitt eigi. En ar rs +hugr hans og hjarta ndvert mti. En vr erum fmennir, slendingarnir, +og verum a halda saman ALLIR, ef vr viljum geyma jgerni framanda +landi. ess vegna verum vr a halda saman EINNI nlendu. En jerni +geymist bezt landi, sem tliti, atvinnuvegum og loftslagi, .e. llu +elisfari er LKT voru forna fstrlandi, BETRA s. Ekkert huggar +fjallbann eins og fjllin hans. Hann ekki heima slttunum, framar en +fiskrinn uppi reginheium. fjllunum finnr hann hvld augans, er +andi hans rir. a er er ekki til neins a einsetja sr heima, a sakna +eigi fstrjararinnar; slkum gum setningi yrlar burtu eins og reyk +fyrir vindi, er til ess kemr a reyna lfi slttunum. a er ekki +til neins a tla a lta skynsemina fara a rekja frlandsstina sundr, +og sna a hn s engu byg. Sl vor er ekki gjr af tmri, kaldri +skynsemi; hjartanu br nnur jafnborin systir hennar, sem heitir +tilfinning; hn er skrungr mikill og ltr aldrei sinn rtt a fullu. g +hefi reynt etta; g hefi eins miki af skynsemi og flk flest, og g hefi +ori a margvenjast v lfinu, a beygja tilfinningar mnar, kann ske +stundum ofbja eim. En alt sn takmrk, ar sem stendr: hinga, en +ekki lengra. Og g hefi fundi a rtast hr.--a er enn satt, sem v +gamli segir: + + Eigi veit g hverjum + alla dregr + ttjr unas-bndum + og snum sn vera + sonum leyfir + minnugum aldrei.[22] + +g veit SVO miki um etta "Nescio quid," a a er sterkt afl og strangt, +og lklega fstra fri a brjta bak aftr. + +En hv skyldu menn og reyna a pynda og plga sjlfa sig, ef eir f vi +v gjrt? + +Ef vr hfum fundi land, sem samsvarar krfum vorum og rfum, og ar sem +vr getum fundi svo lka mynd fstrjararinnar, sem ori getr-- snist +eigi hikunarml fyrir , er t vilja fyltja, a velja a allir einhuga +til nlendustaar. + +g vil n nefna hr r krfur, er nansynlegt snist a gjra til slenzks +nlendustaar, og getr svo hver, sem vill, bori r saman vi lsinguna +Alaska hr a framan, og dmt svo um, a hverju leyti a land fullngir +eim. + + * * * * * + +III. + +UM LANDVAL. + +g skal hr fyrst stuttlega nefna r krfur, er gjra verr til ess +lands, er vera tti hentugt nlendu-sti fyrir slendinga. San skal g +fara fm orum um hverja fyrir sig.--Krfur r, sem reynsla vor hefir snt +og skynsemin segir oss a s missandi, eru essar helztar: + +1 A landi hafi frjlsa stjrn og sem rmst borgaralegt frelsi a vera +m; + +2 a a s frjrra og bjargrissamara en sland; + +3 a ar s gng lands, er nkomendr geti numi keypis; + +4 a ar s atvinna svo ng, ea land svo agnsamt, a nkomendr urfi +eigi a lia nau byrjuninni; + +5 a skgr s ngr til hsagjra, sma og eldsneytis; en eigi eintmt +skglendi, er torvelt s a yrkja; + +6 a loftslag s eigi alt of lkt v, sem sr sta slandi; vor og +haust blari, sumur lengri, en eigi miklum mun heitari, en ar er; + +7 a landi liggi vi sj; + +8 a a s laga til kvikfjrrktar, og a atvinnuvegir s yfir hfu +eigi gjrsamlega allir arir og lkir v, er sr sta slandi. + +Eigi nokkur von a vera framt slenzkrar nlendu, er missandi: + +9 a svo hagi til, a slendingar geti seti einir a landinu, n ess +framandi jir dreifi sr innan um . + +g skal n fara fm orum um hvert af essum atrium me tilliti til eirra +Bandarkja og eirra hluta af Canada, er enn hafa til tals ea reynslu +komi sem framtarbstar slendinga. + +1. Canada er a vsu allfrjlst land, en eigi lveldi, og eigi svo +frjlst sem Banda rkin. En a varar mestu um Alaska, a ef slendingar +nmu ar land n, vru eir in eina j mentu, er ar bygi, og gti +v gjrt sr ll lg sjlfir og haft sjlfir alla stjrn sna hndum sr +a eins undir sambands-skrnni. + +2. Um etta skilyri er ftt a tala; a sr vast sta; hefir +nlega til tals komi um Nova Scotia Canada; en v er mr vafi, hva +a land hefir fram yfir sland. + +3. Hva snertir gng numins lands, hn sr a vsu sta Canada; en +a land hefir annmarka, er sumpart gjra a fsilegt fyrir efnalitla +nkomendr, hvaan sem eir eru, sumpart alveg agengilegt fyrir +slendinga. Sumarhitar eru ar geysi-miklir, vetrar harir og grimmir, +skgr va ofmikill svo landi verr torvelt a yrkja, og jrin sjlf va +frj. Atvinna er ar og va fremr stopul. Wisconsin er eigi anna eftir +numi, en a rkast r landi, er enginn hefir vilja nta. _Shawano- +county_ ea Ljsavatns-hreppr, sem a n er kalla meal landa hr, er +llegt land, og ar a auki svo lti, a um a er ekki a tala. Atvinna +er n orin svo ill og ltil og stopul Wisconsin, a innlendir menn +margir eiga fult fangi me a hafa ofan af fyrir sr ar, og sj +allir, hvers nkomendr eiga a vnta. (ess bes a geta um atvinnu, a +einslyppar stlkur geta alstaar fengi g laun llum Banda-rkjunum.)-- +Til Nebraska hefir helzt tt vert a lta essu efni; en ar er +heimbarland eigi ori a f nema vestrhlutanum. Atvinna virist ar +igi eins torfengin og Wisconsin; en in sustu r hefir rki etta veri +plga af engisprettum, er llum grri hafa eytt; s g fgr merki ess +haust, er lei (1874), og er eigi lklegt, a s verra eftir enn. +Bndr, er nlega hfu reist ar b, hafa fli rki ekki hundruum, heldr +sundum saman. + +4. Um atvinnu er a a segja, a hennar er oftast skortr ar, sem mest er +gng bygs lands. Atvinna var g og gng fram a sustu rum +vestrrkjunum; en er n alstaar Amerku (nema, ef til vill, +California) rrari miklu en r var. Sama er a mestu um Canada a segja. +sumrin m viast eitthva f a gjra fyrir einhverja borgun, og sumstaar +ga atvinnu; en vetrna eru sundir manna tlendra og innlendra +verklausir og sumpart braulausir. etta s n mest a kenna verka-mnum +sjlfum, er a n svona samt; og vr skulum eigi essu efni tla +slendingum meira en rum. eir hafa eigi snt sig sumir svo fsa a +halla sr upp hreppinn hr og leggjast sveit; br sannleikrinn a +segja, a essir eru fir. Nebraska er g sumar-atvinna, en tregt verr +ar lklega um vetrar-atvinnu nema mar ri sig til rs, og verr lti +r fyrir nblingnum a vinna sjlfs sns landi. En s, er heimbarland +("homestead") tekr, verr a ba jr sinni minst 6 mnui ri; ella +missir hann rtt sinn til landsins. + +5. Skg skortir eigi Canada; en ar er heldr miki af honum, svo landi +verr ungt a yrkja; svo er og Michigan, enda er land ar frjtt. Aftr +er skgarhgg og viarsala ar atvinna. Nebraska er va meinlegr skortr +skgar, og verr allan vi a kaupa. Nbyggjendr gra ar skg, og verr +a bt me tmanum. + +6. Loftslagi er fjarskalega randi atrii. slendingar eru eigi +afarhitum vanir og verr v illa vrt vi stritvinnu afarhitum; enda er +lfi og heilsu af slku htta bin; en llum eim rkjum, er nefnd hafa +veri (nema Alaska), eru sumarhitar fjarskalegir. Slstunga ("sun-stroke") +er eigi neitt venjuleg enda Wisconsin. a eru langt fr ekki slustu +lndin ar sem alt "brennr og frs" eins og helvti. Wisconsin (og +Canada) og vestrrkjunum llum vestr a Steinafjllum eru vetr grimmari og +harari miklu, en er verst er slandi. Illinois, sem liggr sur +af Wisconsin, hefir komi -58 Fahrenheit (.e. -40 Raumur) og er a +meiri grimd, en slendingar hafi hugmynd um. Mr virist austt, a oss +veri affara-bezt sumur, er eigi s miklum mun heitari, en heima, en +tluvert lengri, og etta er einmitt a, sem sr sta Alaska; en +vetrar eru ar styttri, stavirasamari og mildari, en slandi.--Umskifti +hita og kulda eru mjg sngg Wisconsin og eim rkjum; eftir afarheita +daga koma frostkaldar ntur; v er ar klduhtt, ef eigi er v varlegar +fari. Nova Scotia koma vetrar verri miklu, en slandi tkast.-- +Loftslagi er svo ingarmiki, a a er ekki stulaust a efa, a +nokkur talsverr fjldi slendinga geti lifa til lengdar essum +landsplssum. + +7. er ess er gtt, a ekkert land, er liggr langt fr sj, hefir eins +tempra loftslag og hin, er vi sj liggja, og ess er enn framar gtt, a +vestrstrendr allra meginlanda eru tiltlulega miklu heitari, en +austrstrendr, liggr augum uppi, eigi a eins, a skilegt vri a hafa +nlenduna vi sjvarsu, heldr og a Alaska er eina land lfu essari, +sem um er a gjra til essa. Nova Scotia er verra land og harara, en +Alaska; en Banda-rkjunum er eigi um neitt land a gjra vi austrsu +sjvar, nema Maine; og satt a segja vri Maine ugglaust langbezt fyrir +slendinga nst eftir Alaska. En Maine er engi von a vr hldum jerni +voru.--slendingar margir eru lka aldir upp vi sj og fiskiveiar, svo a +a m kalla a sjrinn s nnur nttra sumra eirra.--Maine er i eina af +eim rkjum Banda-rkjanna, er vi sj liggja, sem enn er eigi fullbygt. +Svar margir flytja anga rlega.--Vetrarrki er ar mik, en eigi svo +sem Canada. + +8. ll au landsplss Banda-rkjunum ea Canada, sem enn hafa til mla +komi (a Alaska undan skildu), eru svo lgu, a akryrkja er aal- +atvinnuvegrinn, og vera v fullornir menn a heiman a lra hr alt af +nju sem brn, er til verka heyrir. Alaska eitt veitir fri a stunda +smu atvinnu sem heima. engu essara landsplssa, nema Alaska, er +veiiskapr svo mikill, a nkomandi geti vi a lifa fyrstu. Alaska +er hverjum augefi a lifa, hann stgi fti land ar alslaus a ru +llu, ef hann hefir skotfri og fri og ngul, xi og tlguhnf me sr. +a segir sig sjlft a a s betra, a hafa meiri tbna. En s, sem +etta hefir, ARF ekki a deyja r harrtti og hefir vsinn til komandi +velmegunar hendi sr. + +9. Nlega allar, ea enda allar r jir, er til Amerku flytja arar, en +slendingar, eru a meiru ea minnu leyti akryrkju-jir. annig enda +Normenn og Svar; eir hafa nokkra akryrkju heima, og gefa sig alla vi +henni, er eir koma hinga. Noregi og Svj eru og sumur heitari og +vetrar kaldari, en slandi, og a a miklum mun. Allar essar arar +jir leita v akryrkju-landa hr, og au finna r miklu austar og munu +enn finna um langan aldr; r hafa enga stu til, a leita svo langt +vestr, sem til Alaska. slendingum er v angefi, a byggja einir landi +n um sinn. En ni eir ar ftfestu, eru eir sjlfrir, hvort eir +vilja halda v einir ea ekki; eim eru nefnilega tal lglegir vegir +opnir til a halda rum jum fr sr; ef eir byggja ar n fyrstu, +f eir alt lggjafarvald landsins hendr sr, v engir arir menn byggja +ar n, nema mentair skrlingjar, er eigi hafa borgaraleg rttindi. er +eir hafa lggjafarvaldi (og a f eir egar), gjra eir slenzku a +jtungu ess rkis, og eir hafa rtt til a gjra au lg, a enginn +hafi atkvisrtt sem borgari landinu, nema hann kunni slenzku; etta +neyddi hvern tlending, sem inn kmi, til a taka upp tungu og arme +jerni eirra, og vera slendingr. eir mundu lkt og nnur rki gefa +land af eign rkisins til eflingar sklum og mentun; eir geta gjrt alla +essa skla slenzka. eir mundu styrkja til innflutnings flks landi; +en eir gtu kvei a styrkja a eins slenzka menn til innflutnings, +o.s.frv. eir hefu alveg hndum snum a ba um sig eins og eir vildu +eins og frjlst rki. EKKERT ANNA LAND VEITTI EIM FRI ESSU! Og etta +er strmiki atrii--j, mnum augum verr a eigi vegi upp me neinu! + + * * * * * + +IV. + +NIRLAG. + +a liggr augum uppi, a a er nausynlegt, a finna einn nlendu-sta +fyrir slenzka vestrfara. a ykist g hafa snt a framan. a vaknai +fyrir mr egar, er g hafi skamma stund hr landi veri. a var +aus, a Wisconsin var engan mta til ess hft; og lafr lafsson, inn +gfai og mentai landi vor, fr Espihli, hafi ferazt um Canada vtt og +breitt, til a leita a hentum sta. Vi sra Jn Bjarnason og g +skrifuumst miki um etta fyrra vetr, og rfrum okkr vi msa +helztu landa uma, fremst af llum vi laf. Var nirstaan s, a sent +var til Nebraska. Fru eir anga Sigfs Magnsson og Jn eldri +Haldrsson, bir greindarmenn og gtnir. g hlt altaf fram Nebraska fram +yfir Iowa; v g s etta, a v vestar sem vr nemum land, v minna +urfum vr a blanda oss innan um arar jir. En a var oss skjtt +ljst, a aldrei gti slenzkt jerni geymzt essu rki heldr. Svo +frttist n sar um landplguna miklu, engispretturnar; og a ru leyti +fullngi Nebraska eigi llum krfum. Um etta leyti vakti vinr minn einn +og vinr slands hrlendr athygli mna Alaska; g bar mli undir ara, og +leizt llum vel . g las bk Dalls um Alaska og leitai allra upplsinga, +er g gat, um landi; kvaddi san landa Milwaukee fund og skri fyrir +eim mli; stakk upp , a velja menn rj til a fara og skoa landi, og +skyldi eir gjra a sjlfra sn kostna. Ban g li mitt eim, er +kosnir yru, til a reyna fyrir asto vinar mns Niles New York, a +tvega eim a minsta kosti ltti frinni ea fra fer a nokkru leyti. +Var g kosinn me llum atkvum til fararinnar, og lafr lafsson og rni +Sigvaldason voru og kosnir. rni gat sar eigi fri; en vi lafr tkum +Pl Bjrnsson hans sta. slendingar Wisconsin sendu bnarskr +forseta Banda-rkjanna og bu hann styrkja og astoa skounarfr vora. +Svarai hann v mli vel og li oss herskip albi San Francisco til a +sigla til Alaska; var a seglskip, og hafi als 18 fallbyssur og yfir +200 manna. Segir skrsla vor a framan fr rangri ferarinnar. eir lafr +og Pll uru eftir Kadak og eru ar.--A vi, sem frum vestr, hfum +kosta f og tma frina, er varla rf a geta. Vr hefum eigi gjrt +a, ef vr hefum eigi haft traust v, a vi gjrum me v arft +verk lndum vorum. En um alt fram ber mr a geta ess, a a lti, sem +vi hfum lagt slurnar fyrir gott mlefni, ltum vi a ekki anna +en uppfylling ljfrar skyldu vi landa vora og jerni; en hitt er meira +vert, a tlendingr, sem ekkert a rkja vi j okkar, og sem eigi +hefir arar hvatir haft, en gfuglyndi sitt og rkt, er hann hefir teki +vi jerni vort af v a stunda ml vort og sgu, hefir lagt miklu meira + slurnar, en vr, til a styja ml vort. a er Marston Niles (frb. +Nls), lgfringr New York og fyrrum foringi sjher Banda-rkjanna, +sem g vi; a er sami mar, sem samdi og sendi inn banda-ingi +fyrra laga-frumvarpi um bka-gjf fr inginu til slands, og peninga- +veitingu til a borga flutning eirra. Hva gott og gagnsamlegt, sem af +essu m leia, er a honum a akka. + + * * * * + +a eru tveir agnhnar Alaska sem nlendusta, er fra m til mti v. +Og v er ekki a leyna, a ANNAR eirra er mjg verulegr. g tla n a +nefna hann fyrst; a er VEGALENGDIN og ar af leiandi H +FERAKOSTNAARINS. a er vst, a tti a fara jrnbraut vert yfir +Amerku, og svo gufuskipi fr San Francisco til Alaska, yri ferin um +130rd til 140rd danska fyrir alla lei fr slandi til Alaska; mtti +lklega f hana, ef til vill, nokkru drari. etta er neitanlega mikill +kostr, mesti kostrinn og eini; v vri hann eigi, gti ekki veri +augnabliks horfsml a velja Alaska. En g tla, a kostirnir s svo +miklir, a eir tti meira en a vega upp ennan eina kost. A geta haldi +jerni snu og mynda sjalfsttt slenzkt rki, er svo mikils vert, svo +str hugmynd og fgr, a 20-30 danskir dalir ttu a vega ltt mti v. +Auk essa er athugandi a eir, sem fara til Canada er Wisconsin er +annarstaar rkin hr, vera altaf a bast vi a f eigi atvinnu egar + sta og vera v a vera t bnir me peninga til a lifa vi, ef til +vill nokkrar vikur fyrst eftir a eir koma. En Kadak ufa eir eigi a +gjalda hsaleigu; hsin standa og ba eirra, og a, sem mest er um vert, +eir geta unni fyrir sr fyrsta daginn sem eir koma land, og a ekki +me v a gjrast daglaunamenn annara, heldr me v, a taka bjrgina +sj ea landi. + +Alt um a hefi g gjrt mr alt far um, a reyna a byggja br yfir essa +torfru: fera-kostnainn. g fr v hinga til Washington (hfuborgar +sambandsins) til a reyna a f asto lggjafarvaldsins til a ltta +ferakostna landa minna til Alaska ea enda flytja frtt. Forseti +Banda-rkjanna og rherrarnir eru v hlyntir mjg; en ingi hefir veri +mjg nnum me fjlda fyrir liggjadi eldri mla, svo a vst er, a +etta ml ni a komast a essu ingi; en ef a kemst eigi a vetr, + kemr a samt fleiri laga-frumvrpum a Alaska ltandi, er g hefi fram +a leggja, fyrir nsta ingi; og ef mr aunast a vera hr aftr og +fylgja mlunum (sem nausynlegt er hr landi a gjra), ea einhver betr +hfr minn sta, er eigi str efi , a nokku m vinna til lttis +essu efni.--En vr ttum a byrja egar sta, ef unt er, a flytja vestr +til Alaska, allir, sem a geta, og sem anna bor tla a flytja r +landi. v ekkert styrkir eins mli inginu, eins og a, a geta snt + ekki s nema ltinn vsi til nlendu--nokkra menn! + +Hinn annmarkinn, sem talinn hefir veri Alaska, er samgnguleysi vi hin +rkin. essi vibra ir lti. Fyrst og fremst er, a verzlunar-skip +kaupmanna (er verzla vi ina innlendu menn) ganga n svo oft milli Kadak +og San Francisco, a Kakak hefir n eins miklar samgngur vi heiminn, og +Reykjavk hefir. ru lagi gengr gufuskip fr San Francieco til Sitka +Alaska 30. hvern dag ri kring, og mundi a vera lti ganga til +Kadak egar, er ar kemr byg hvtra manna. Auk ess ber oss a minnast +ess, a Alaska er efnivir ngr skipin og ngr eldivir, svo efni +kostar ekkert; a er ekki nema verki a byggja au; og mundum vr ar +skjtt hafa vorn eigin skipa-stl og reka sjlfir verzlun vora. + +Um verzlun Kadak n er a eitt a segja, a ar eru rjr slubir; m +f ar allar nausynjar v lku veri og San Francisco. g hefi lagt svo +undir vi eigendr einnar af eim verzlunum, a eir flytji salt til Kadak +eftir rfum og taki fisk verzlun sna. + +g ykist n hr me hafa geti kosta og kosta allra, svo sem mr er +ljsast unt. Menn geta n meti og vegi. + +En vr ttum a minnast ess valt, a vr vinnum eigi oss a eins, heldr +framtinni og nijum vorum: + + "Nos numerus sumus, et fruges consumere nati." + +Mr virist a samboi daulegri veru og konungi skepnunnar, sem +manneskjan er, a skygnast svo langt fram framtina, sem eli vort og +skynsemi leyfir.--a er kunnugt, a Kyrra-Hafs verzlunin vi Japan og +Snland er einhver in batamesta heimi. a er og vst, a s andi sem +lifi slendingum, egar Noregs-konungr sagi um ofrhugana, er sigldu svo +djarflega fru veri: a ar sigldu anna hvort vitlausir menn ea +slendingar,--s sami hugrekkis og garps andi lifir enn.[23] Og er slk +sjmensku-j sem slendingar festu ft landi, ar sem timbr kostar ekki +anna, en a sma r v, mundu eir skjtt gerast siglinga-menn og +farmenn eins og frndr eirra Noregi. Noregr n rija strstan +skipastl heimi. Og slendingar, svo vel lagair til sjmensku, landi +ar sem alt, er til skipasma heyrir, liggr vi ftr mans, landi, sem +liggr betr, en nokkurt anna vi inni arsmustu verzlun heimi, landi, +sem einmitt mundi eiga gtasta marka fyrir alla vru sna Japan og +Snlandi--eir mundu, segi g, ar sem svo stendr, skjtt vera ein in +frgasta siglingaj heimsins, og a lkindum me tmanum n undir sig +allri Kyrra-Hafs verzluninni; etta vri ng atvinna hundruum sunda, +nei, miljnum manna;--og slenzkt jerni a, ef til vill, lifa enn, +a bera gishjlm yfir meginjir essa heims. a er djarfr og fallegr +draumr, etta! En A ER KOMI UNDIR VESTRFRUM SLANDS SJLFUM, HVORT +ESSI DRAUMR A RTAST ER EIGI! + +a hlja ugglaust mrg ffl a essu; en heilagir spdmar, vsindi, tr, +kristindmr, j, alt, sem fagrt og satt var verldinni, hefir stt eim +forlgum, og lifir enn! g held a hafi aldrei neinn str sannleikr +heimi essum veri hleginn hel! + + * * * * * + +[1] Eigi m blanda essum fla vi Chugachik-fjr (Ch. Bay). Sj sar. + +[2] _Fur-seal_ heitir s tegund ensku, en "s-kettir" eftir rssnesku +mli; eir hafa hr mjkt sem el, og er skinni drmtt. + +[3] er g kom til San Francisco fr Alaska nvember, voru fundnir +gullnmar all-litlegir skamt fr Sitka (fundust oktber).--J. l. + +[4] "_Carbonate_" er samsetningr er myndast, er "_carbonic acid_" sameinast +einhverju ru grundvallar-efni (_base_). + +[5] Mller's Voyages from Asia to America, p. 45; cfr. Speech of Hon. Chas. +Sumner on cession of R. Amer. to U.S., page 4. + +[6] Sjlfr reit hann nafn sitt "Voit Bering" (sj ritlki af nafni hans +fisgum rssneskra amrla). Beering og Behring eru afbakanir. Bringr er +in upprunalega norrna mynd nafnsins. + +[7] "Narrative of the voyage of H.M.S. Herald, 1845-51." By Dr. Berthold +Seemann, London, 1853. + +[8] Report of Dr. Kellogg, Botanist to the U.S. Coast Survey Exploring +Party. Ho. Ex. Doc. 177, XL. Congress, II. Session, p. 218. + +[9] Cfr. Report of Prof. Lorin Blodgett in the Report of House Committee on +Foreign Affairs, XL. Congress, II. Session, p. 36 & seqq. + +[10] Lisiansky: Voyage round the World in the ship Neva. By Urey Lisiansky, +Captain, Russian Navy. London, 1814. + +[11] Ugglaust einna menta-rkast allra rkja Vestrheimi, og ttrki +fjlda af inum mestu gtismnnum Vestrlfunnar.--J. l. + +[12] "Og gtismenn" mtti vi bta. etta er bkstaflega svo.--J. l. + +[13] Sbr. bk Hartwigs um heimskauta-lndin, 14. bls. inni ensku +tgfu. Bkin er og gefin t dnsku. + +[14] Garmarnir eru fr gull-landinu. + +[15] Skrslu um essa fer ensku og slenzku til forseta Banda-rkjanna +samdi g New York 15. desbr. 1874 og fri hana sjlfr forseta Banda- +rkjanna Hans Tign U.S. Grant, 19. desbr. s... Washington. I enska +frumrit hennar lt innanrkis-rherrann prenta a boi forsetans: "Report +of the ICELANDIC Committee from Wisconsin on the Character and Resources of +ALASKA. Washington. Government Printing Office. 1875." (Einnig prenta +"N.Y. Herald," 21. des. 1874.)--J.l. + +[16] I anna flag, sem hefir verzlun eyjunni, er "Sherpser & Co."; eim +er illa vi alla nlendustofnun, ttast eir a innlendir menn veri +mentir og eigi eins au-rnir gemlingar.--"Alaska Commercial Co." hefir +snt sig vingjarnlegt og velvilja og eins s-flagi. J.l. + +[17] Grjt Kadak er mestmegnis metamorfiskt, trachtskt og chloritskt +tflugrjt me um af kvarzi. _Tertiary_ sandsteinn er mberg me +steingjrvingum finst og. J.l. + +[18] Uppruni orsins bendir etta; af "heima" kemr "heimskr" og +"heima-alningr," .e.: s, er ftt hefir s. + +[19] Sbr. "Om Friheden. Med Hensyn til danske Forhold" "Nyt dansk +Maanedsskrift" 2. rg. (fyrirsgnin eftir minni). + +[20] Gefr honum "MENTEM SANAM IN CORPORE SANO." + +[21] "Montani semper liberi" = Jafnar eru fjallbar frjlsir. Ortak. (Haft + skjaldmerki Vestr-Virginu). + +[22] + + "Nescio qua natale solum + dulcedine cunctos + trahit et immemores + non sinit esse sui." + +[23] a var essari ld a Svarti-Ptr (prf. vi hsk. Hfn) sagi, +er hann s ofrhuga leika sr skautum Eyrarsundi utar, en alla ara, ar +sem sinn var svo veikr, a djai undan: "Det er enten n fra gale- +anstalten, eller en islandsk regentsianer" (.e.: "a er anna hvort +einhver af vitlausra-sptalanum, ea slenzkr stdent!") + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jn lafsson + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + +***** This file should be named 15178-8.txt or 15178-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/5/1/7/15178/ + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/15178-8.zip b/15178-8.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b597506 --- /dev/null +++ b/15178-8.zip diff --git a/15178-h.zip b/15178-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..cfcb7c3 --- /dev/null +++ b/15178-h.zip diff --git a/15178-h/15178-h.htm b/15178-h/15178-h.htm new file mode 100644 index 0000000..23c7a5a --- /dev/null +++ b/15178-h/15178-h.htm @@ -0,0 +1,4067 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" + "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> + +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> + <head> + <meta http-equiv="Content-Type" content= + "text/html; charset=iso-8859-1" /> + <title> + The Project Gutenberg eBook of Alaska + </title> + + <style type="text/css"> + +<!-- + p { margin-top: .75em; + text-align: justify; + margin-bottom: .75em; + } + H1,H2,H3,H4,H5,H6 { + text-align: center; /* all headings centered */ + } + hr {text-align: center; width: 50%;} + hr.full {width: 100%;} + hr.short {text-align: center; width: 20%;} + body { margin-left: 10%; + margin-right: 10%; + } + + table { border-collapse: collapse; border: none } + td { padding-left: 1em; padding-right: 1em; border: none } + td.tbar { border-left : thin solid black; vertical-align: top; } + td.mbar { border-left : thin solid black; vertical-align: middle; } + table.allb { border : thin solid black; border-collapse: collapse } + td.allb { border : thin solid black; padding-left: 1em; padding-right: 1em; } + .single p {margin: 0;} + + .contents + {margin-left:30%; margin-right:10%; margin-bottom: 1em; text-align: left;} + .contents .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .contents p {margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + + .poem + {margin-left:10%; margin-right:10%; margin-bottom: 1em; text-align: left;} + .poem .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .poem p {margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + p.i2 {margin-left: 1em;} + p.i4 {margin-left: 2em;} + p.i6 {margin-left: 3em;} + p.i8 {margin-left: 4em;} + p.z8 {margin-left: 4em; font-style: italic;} + p.i10 {margin-left: 5em;} + p.z10 {margin-left: 5em; font-style: italic;} + p.i12 {margin-left: 6em;} + p.i16 {margin-left: 8em;} + p.i20 {margin-left: 10em;} + + a:link {color:blue; text-decoration:none} + a:visited {color:blue; text-decoration:none} + a:hover {color:red} + link {color:blue; text-decoration:none} + + .noflo + {margin-bottom: 1em; text-align: left;} + .noflo .stanza {margin: 1em 0em 1em 0em;} + .noflo p {margin: 0; padding-left: 3em; text-indent: -3em;} + .noflo p.i2 {margin-left: 1em;} + .noflo p.i16 {margin-left: 8em;} + + .author {text-align: right; margin-top: -1em; margin-right: 5%;} + .center {text-align: center; } + .right {text-align: right; } + .t {vertical-align: top; } + .tr {vertical-align: top;} + .tc {vertical-align: top;} + .tr p {text-align: right;} + .tc p {text-align: center;} + .m {vertical-align: middle; } + .mr {vertical-align: middle;} + .mc {vertical-align: middle;} + .mr p {text-align: right;} + .mc p {text-align: center;} + .b {vertical-align: bottom; } + .vol {/*font-weight: bold;*/ font-size: small;} + /* .grk {font-weight: bold; font-style: italic; } */ + .grk {font-style: normal; } + pre {font-family: fixed; margin-left: 1em; } + .linenum {position: absolute; top: auto; left: 60%;} /* poetry number */ + blockquote {margin-left: 2em; margin-right: 2em; } + blockquote.small {font-size: small; } + .pagenum {position: absolute; left: 92%; font-size: smaller; text-align: right;} /* page numbers */ + .sidenote {position: absolute; left: 92%; font-size: smaller; text-align: left;} /* sidenotes */ + .note {margin-left: 2em; margin-right: 2em; + font-size: small; } /* footnote */ + + .figure, .figcenter, .figright, .figleft + {padding: 1em; margin: 0; text-align: center; font-size: 0.8em;} + .figure img, .figcenter img, .figright img, .figleft img + {border: none;} + .figure p, .figcenter p, .figright p, .figleft p + {margin: 0; text-indent: 1em;} + .figure p.in, .figcenter p.in, .figright p.in, .figleft p.in + {margin: 0; text-indent: 8em;} + .figcenter {margin: auto;} + .figright {float: right;} + .figleft {float: left;} + // --> + </style> + </head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jn lafsson + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Alaska + +Author: Jn lafsson + +Release Date: February 26, 2005 [EBook #15178] + +Language: Icelandic + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + + + + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + + + + + +</pre> + + +<h1>ALASKA.</h1> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>LSING</h2> + +<h3>A LANDI OG LANDS-KOSTUM,</h3> + +<h3>SAMT SKRSLU INNAR SLENZKU SENDINEFNDAR.</h3> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h3>UM</h3> + +<h1>STOFNUN SLENZKRAR NLENDU.</h1> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p class="center">EFTIR</p> + +<h2>JN LAFSSON,</h2> + +<p class="center">FORMANN ALASKA-FARARINNAR 1874, M.M.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>WASHINGTON, D.C.</h2> + +<h3>1875.</h3> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>TIL LANDA MINNA.</h2> + + <p>Langan formla fyrir ltilli bk skal g ekki rita.</p> + + <p>a, sem g vildi srlega taka fram hr, er a: a a er <b>ekki</b> + tilgangr minn me riti essu, a hvetja flk til tflutninga af slandi + alment, eins og hver og einn getr s, er les sari hlut kvers essa; + heldr <b>a eins</b>: a benda eim, <b>er anna bor tla</b> a + flytja vestr, ann sta, er g tla <b>eim sjlfum</b> og + <b>jerni</b> voru bezt hentan. Hins vegar hefi g liti a skylt a + verja rttmti tflutninga.—a er, ef til vill, eins hentugt fyrir + lesandann, a lesa <b>fyrst</b> sari hlut kversins: "Um stofnun sl. + nlendu."</p> + + <p>Hfurit a, er g hefi vi stuzt, er: "<b>Alaska</b>, and its + resources. By Wm. H. Dall, Director of the Scientific Corps of the late + W.U. Telegraph Expedition. Boston. 1870." (xii + 628 bls. strt 8 me + myndum og korti.) Auk essa hefi g yfir fari og lesi vetr yfir 100 + bœklinga, rit og bl um Alaska ea a v ltandi meira og + minna.</p> + + <p>g kann llum akkir, er hafa stutt mig samningi bœklingsins, + um fram alt mnum gleymanlega vini Marston Niles, Esq., lgfrœingi + New York, fyrrum foringja sjhernum; ar nst inum gta + vsinda-manni og frœga Alaska-fara W.H. Dall, og eins yfirstjra + strandmlinga-skrifstofunnar, og llum rum, er mr hafa li og asto + snt,—a g ekki nefni hr srstaklega, hve akkltan g finn mig + vi Forseta Banda-rkjanna og sjlis-rherrann og rherra inna + innlendu mla.</p> + + <p>Ef nokku gott leiir af bk essari, er a mest rum a akka, + en mr, og hefi g lagt slurnar fyrir ml etta a lti, er mr + var unnt. En gu veit g hefi gjrt a gum tilgangi, og a g tel + mr fullu launa, ef rangrinn mtti svo blessast lndum mnum sem g + ann eim bezt.</p> + + <p>Rita febrar-mn. 1875,</p> + + <p><i>Washington, D.C.</i></p> + + <p>JN LAFSSON.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h3>TIL MINNIS.</h3> + + <p>1 fet enskt = 135.115 Parsarlnur.</p> + + <p>1 fet danskt = 139.13 Parsarlnur.</p> + + <p>1 mla ensk = 5280 ensk (= 5127 dnsk) fet.</p> + + <p>1 mla dnsk = 4-1164/1709 enskar mlur.</p> + + <p>1 jarmla = 1 dnsk mla = 1/15 mlistigs (af mibaugi).</p> + + <p>1 "kntr" (<i>knot</i>) = 1 mla, 885 fet, 6 uml. enskir. ["Kntr" = + sjmla ensk.]</p> + + <p>30 kntar (hr um) = 34.75 mlur enskar.</p> + + <p>1 samfella (<i>league</i>) = 3 kntar.</p> + + <p>1 □ jarmla = 21.16 □ mlur enskar.</p> + + <p>→ Lesarinn tti jafnan a hafa hug, a <b>hrumbil</b> + er:</p> + + <p>1 mla dnsk = 4-2/3 enskar mlur.</p> + + <p>6 kntar = 7 enskar mlur.</p> + + <p>1 samfella = 3 kntar.</p> + + <p>1 □ mla dnsk = 20 □ mlur enskar (liugar).</p> + + <p>1 dollar ($1.00) er 100 cent. er punktr sker tvo stafi aftan af + tlunni, tknar a dollara fyrir framan, en cent fyrir aftan punktinn; + t.d.: $175.50 ir 175 doll. og 50 cent; $10.00 ir tu dollara og + engin cent. $1.00 gulli gengr oftast um 3 krnur, 67 aura (.e.: 11 + mrk); en papprs dollar um 3 krn. 33 aura (.e.: 10 mrk) dnskum + peningum.</p> + + <p>→ Grœnuvkr-baugr liggr 18 9' 23" austar, en Ferr-baugr. + (Grœnavk = <i>Greenwich</i>.)</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>EFNI.</h2> + + +<table border="1" width="93%" class="single" title="Contents"> +<tr><td class="t" width="86%"> +<p class="center">ALASKA.</p> + +</td> +<td class="t" width="13%"> + <p>bls.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>I. <b>Kafli: Landlsing</b> [1. Takmrk.—2. Hf.—3. Firir + og flar.—4. Eyjar og eyja-klasar.—5. Strendr og + hafnir.—6. Fljt og r.—7. Hafstraumar.—8. + Fjallgarar.—9. Stœr Alaska.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page1">1</a>.—<a href="#page8">8</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>II. <b>Kafli: Um sgu landsins</b></p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page8">8</a>.—<a href="#page9">9</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>III. <b>Kafli: Innlendar jir</b></p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page9">9</a>.—<a href="#page10">10</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>IV. <b>Kafli: Loftslag og grr</b> [Inngangr.—1. + Yukon-fylki.—2. Aleuta-fylki.—3. Sitka-fylki.—lyktar + or.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page10">10</a>.—<a href="#page21">21</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>V. <b>Kafli: Steina og mlma tegundir</b> [Um + jarar-frœi.—Steinar og mlmar o.s.frv.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page22">22</a>.—<a href="#page24">24</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>VI. <b>Kafli: Fiskiveiar</b></p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page25">25</a>.—<a href="#page26">26</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>VII. <b>Kafli: Loskinn, draveiar o. fl.</b> [Inngangs-or.—1. + S-otr og elselr.—2. Land-dr.—3. Fleira bjargri.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page26">26</a>.—<a href="#page27">27</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>VIII. <b>Kafli: Skrsla innar slenzku sendinefndar</b> + [Cooks-fli.—Kadak.—Nirlag.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page28">28</a>.—<a href="#page33">33</a>.</p> +</td></tr></table> + + <br clear="all" /> +<hr /> + + +<table border="1" width="93%" class="single" title="Contents"> +<tr><td class="t" width="86%"> +<p class="center">UM STOFNUN SLENZKRAR NLENDU.</p> + +</td> +<td class="t" width="13%"> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>I. <b>Siferislegt rttmti vestrfara</b> [Fr srstaklegu (slenzku) + sjnarmii.—Fr almennu sjnarmii.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page37">37</a>.—<a href="#page42">42</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>II. <b>Nausyn slenzkrar nlendu</b> [Tvens konar + vestrfarar.—Ytri og innri (andleg) nausyn + nlendu.—jernisst.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page42">42</a>.—<a href="#page43">43</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>III. <b>Landval</b> [Krfur, er gjra verr til + nlendu-stœis.—Heimfrsla eirra.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page44">44</a>.—<a href="#page46">46</a>.</p> +</td></tr> + +<tr><td class="t"> + <p>IV. <b>Nirlag</b> [<i>Praeteritum</i>: Hva gjrzt hefir mli + eu.—<i>Praesens</i>: Annmarkar Alaska.—<i>Futurum</i>: + Hva vera m.]</p> +</td> +<td class="t"> + <p><a href="#page46">46</a>.—<a href="#page48">48</a>.</p> +</td></tr></table> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h1>ALASKA.</h1> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p><!-- Page 1 --><span class="pagenum"><a name="page1"></a>[1]</span></p> + +<h2>I. KAFLI.</h2> + +<h3>LANDLSING.</h3> + +<p class="center">1. <i>Takmrk.</i></p> + + <p>Alaska nefnist vestasti og nyrzti hluti meginlands Norr-Amerku; er + a skagi allmikill og gengr til vestrs fr landareign + Breta.—Banda-rkin eiga n landi.—Noran a Alaska liggr + shafi nyrra, en a vestan liggr Brings-sund (Bering Strait) og + Brings-haf (Bering Sea), en a sunnan Norrhafi Kyrra (North Pacific + Ocean); a austan er Alaska fast vi meginlandi og taka ar a eignir + Breta. Landi er annig girt svi rj vegu.</p> + + <p>ar sem mœtist Alaska og eignir Breta, eru in nkvmari takmrk + annig: Alaska nr svo langt sur a austan, sem nemr til systa tanga + eyjar eirrar, er nefnist Vala-prinz-ey (Prince of Wales Island), en a + er 54 40' norrbreiddar og nr 132 vestrlengdar (fr Grœnuvk); + felli svo beina lnu til austrs mynni fjarar ess, er Portlands-fjrr + (Portland Channel) nefnist, en svo norr vi aan inn eftir mijum + firi mimunda milli beggja landa, fram til 56 norrbreiddar; en aan + skal lnu draga til norrs og vestrs samfara strndinni (<i>parallel</i> + me strndinni fram), svo a hvergi s skemra n lengra en 10 samfellur + (30 sjmlur) til sjvar, og mlt fr fjara-botnum; skal essari lnu + annig fram halda unz hn kemr Elas-tind (Mount St. Elias); skr hn + ar 141. mlistigslnu vestrlengdar (fr Gr.) og skal hn aan af falla + saman vi essa mlistigslnu hnorr alt shaf t—og er etta + takmarkalna Alaska-lands og Bretlands-eigna.</p> + + <p>Takmrkin hafi a vestanveru milli Asu og Alaska eru annig: + Stinga skal mlipunkt Brings-sundi 65 30' norrbreiddar og 169 + vestrlengdar (fr Gr.) og verr a mivega milli Ratmanoff-eyjar og + Krsenstern-eyjar, lti svo lnu fylgja hdegisbaug til norrs shaf + t; dragi svo beina lnu sur og vestr fr eim inum sama punkti, er + falli mivega milli Lafranz-eyjar (St. Lawrence Island) og sur-hfa + Chukotski-skaga Sberu, og sker hn ar 172 vestrlengdar (fr. Gr.); + en fr eim punkti, ar sem in sast nefnda lna sker 172, skal enn + hefja nja lnu og stefna meira vestr en sur, svo a hn falli mivega + milli eyjanna Attou og Kopar-eyjar (Copper Island) unz hn sker 193. + mlistigalnu vestrlengdar (fr. Gr.), og mynda lnur r, er svo eru + dregnar, sem n hefir fyrir sagt veri, endimrk heimslfanna essu + svi, svo a Asa land alt fyrir vestan, en Alaska fyrir austan.</p> + +<p class="center">2. <i>Hf.</i></p> + + <p>Af eim hfum, er a Alaska liggja, er miklu stœrst haf a, er + kalla er Norrhafi Kyrra (North Pacific Ocean), en a er norrhlutr + thafs ess ins mikla, er liggr milli Austrlfu og Vestrheims, og nefnist + a einu nafni Kyrra-Hafi (Pacific Ocean; The Pacific).</p> + + <p>S hlutr hafs essa, er liggr fyrir noran 56 n. br. milli + Kadak-eyjanna a vestan og Alexanders-eyja a austan, nefnist + Alaska-fli (Gulf of Alaska).—Fyrir vestan Kadak-eyjar er tali a + Norrhafi Kyrra ni a Alaska-skaga og a eyja-kraga eim inum mikla, + er gengr boga fr surt Alaska-skaga alt vestr undir Asu-strendr og + nefnist einu nafni Aleuta-eyjar.</p> + + <p>Brings-haf (Bering Sea) liggr milli Alaska og Asu fyrir noran + Aleuta-eyjar.</p> + + <p>aan m sigla gegn um Brings-sund (Bering Strait) norr shafi + nyrra (Arctic Ocean). <!-- Page 2 --><span class="pagenum"><a + name="page2"></a>[2]</span></p> + +<p class="center">3. <i>Firir og flar.</i></p> + + <p>Alaska er alt mjg vogskori; segir nokku gjrr fr v hr eftir, + er lst er strndunum. Hr skal a eins nefna ina stœrstu fla.</p> + + <p>ar sem saman kemr landsurhorn Alaska og Bretlands-eignir gengr + Portlands-fjrr (Portland Channel) inn landi til landnorrs; eiga + Bretar land fyrir austan og sunnan, en Alaska fyrir vestan. essi fjrr + gengr inn r Norrhafinu Kyrra.</p> + + <p>Norr af Kadak-eyjum gengr skagi mikill sj sur og heitir + Kenai-skagi. Fyrir austan hann er breir fli, og nefnist + Chugāch-fli (Ch. Gulf)<a name="NtA_1"></a><a + href="#Nt_1"><sup>[1]</sup></a> en ru nafni Vilhjlms-fli (Prince + William Sound), og er a hentara nafn. Cooks-fli (Cooks Inlet) gengr + landnorr fyrir vestan Kenai-skaga. a er geysi-mikill fli: 180 knta + langr ea 200 knta, ef me er talinn fjr s, er gengr austr r botni + hans; mynni er 50 knta breitt; en breiastr er hann ar, sem + Chugāchik-fjrr gengr austr r honum, en Kamishak-vk vestr; a er + skamt fyrir innan mynni; ar verr hann 150 knta breir. essir flar + ganga inn r Alaska-fla.</p> + + <p>Fyrir vestan Alaska-skaga gengr inn r Brings-hafi mikill fli og + str, og heitir Bristol-fli (B. Bay). ar fyrir noran gengr + Kouloulak-vk (K. Bay); ar fyrir noran Kuskoquim-fjrr (K. Bay); t + hann fellr Kuskoquim-fljt. Austr af Lafranz-ey gengr strmikill fli inn + landi og kallast Nortons-grunn (Norton Sound); norr og austr r v + gengr annar fli minni og heitir Nortons-fli (N. Bay). essir eru + stœrstir flar, er skerast inn landi r Brings-hafi.</p> + + <p>r shafinu skerst inn tnorrhorn landsins fli s, er + Kotzebue-grunn (K. Sound) nefnist. Sur r v gengr Grarvonar-fli + (Good Hope Bay) og nokkrir smrri firir.</p> + + <p>[Um firi og fla sbr. "5. Strendr og hafnir" hr eftir.]</p> + +<p class="center">4. <i>Eyjar og eyja-klasar.</i></p> + + <p>t af Portlandsfiri liggr allstr eyja sunnan vi fjarar-mynni; + heitir s Karlottu-ey og eiga hana Bretar; ey eiga eir nyrzta vi + Kyrra-Hafs-strendr. Norr af henni liggr Valaprinz-ey (Prince of Wales + Island); milli eirra er sund a, er Dixons-sund heitir. ar norr af + liggr klasi mikill eyja, og heita Alexanders-eyjar einu nafni; til eirra + telst Valaprinz-ey. Auk hennar m af eim nefna Baranoff-ey og + Chichagoff-ey; fyrir noran Chichagoff-ey, milli hennar og meginlands, + gengr Cross-sund.</p> + + <p>Austr af Alaska-skaga milli 151 og 158 vestrlengdar (fr. Gr.) er + eyja-klasi, og heita Kadak-eyjar (Kadiak Archipelago) eftir stœrstu + eyjunni, Kadak. Um ey mun sar gjrr tala bœklingi essum, + v essar eyjar vera a nokkru leyti hfuinntaki miklum hlut hans. + Milli Kadak og Alaska-skaga gengr Shelikoff-sund. Norr af Kadak liggr + Afognak; hn er nokkru minni.—Eyjaklasi nokkur minni liggr sur + og vestr fr Kadak-eyjum, en austr af surt Alaska-skaga, og heita + Shumagin-eyjar. ar er fiskafli beztr heimi.</p> + + <p>Fram af Alaska-skaga liggr Unimak-ey, og fœru-sund (Fals Pass) + milli hennar og meginlands, og eyja-klasi ar vestr og sur af, sur a + Amukhta-sundi (172 vestrl. fr. Gr.), og eru kallaar Fox-eyjar; eru + meal eirra Unalaska og Umnak-ey. Eldfjll eru sumum af eyjum essum. + Gegn um sundi fyrir sunnan Unimak-ey er bezt lei fyrir skip a sigla + inn Brings-haf.—Vestr fr Amukhta-sundi og vestr a 180 + vestrlengdar eru eyjar r, er nefnast Andreanoffski-eyjar; r eru um 30 + talsins.—Fr 180 til 185 vestrl. er enn eyja-klasi, og heita r + eyjar Rottu-eyjar er Vlsku-eyjar (Kresi); eirra er stœrst Rotta + er Rottu-ey (Kresa).—Fyrir vestan 185 og vestr fyrir 187 + vestrl. liggja eyjar r, er Blijnie-ea Blizhni-eyjar heita.</p> + + <p>essir 4 eyja-flokkar: Fox-eyjar, Andreanoffski-eyjar, Rottu-eyjar og + Blizhni-eyjar, nefnast allar saman einu nafni Aleuta-eyjar.</p> + + <p>Fyrir vestan Aleuta-eyjar, norr og vestr fr Blizhni-eyjum, eru + Formanns-eyjar (Kommandrski Islands). r liggja nr 193 vestrl. og + 55 norrbreiddar. eirra austust er Kopar-ey (Copper Island); en Attou + er vestust af Blizhni-eyjum; falla <!-- Page 3 --><span + class="pagenum"><a name="page3"></a>[3]</span> takmrk Alaska og Asu + mivega milli eyja essara, svo a Kopar-ey og inar arar Formanns-eyjar + teljast me Asu.—Formanns-eyjar og Aleuta-eyjar og Shumagin-eyjar, + a er: alt eyja-belti fr 158 til 195 (vestrl. fr. Gr.) kallai + Forster feralangr (1786) einu nafni Katrnar-eyjar (Catherina + Archipelago) eftir Katrni annari Rssa-drotning. Eru r stundum svo + nefndar eldri bkum.</p> + + <p> Brings-hafi vera fyrst fyrir Pribyloff-eyjar; r eru fjrar; tvr + inar stœrri heita Pls-ey (St. Paul Island) og Girgis-ey (St. George + Island). ar er elselr mikill<a name="NtA_2"></a><a + href="#Nt_2"><sup>[2]</sup></a>.—Norr af Pribyloff-eyjum eru + Maeifs-eyjar, og eru rjr, en Maeifs-ey (St. Mathew's Island) + stœrst. Allar eru r fjllttar og bygar hrjstugar og + bjrgulegar. Nokkrir Rssar voru ar eftir skildir 1816, til a safna + selskinnum um vetrinn; frust eir r harrtti. Hinseginn segja + hvalveia-menn, og leggja trna , a Maeifs-ey s full af + hvtabjrnum. Fyrir v kalla sjmenn hana Bjarney (Bear Island). Eigi + rekr hafs a mrkum sur fyrir Maeifs-eyjar, og aldrei svo miki, a + nokkurn tlma gjri siglingum, enda eigi um hvetr.—Vri lna + dregin fr Thaddeus-hfa ( Kamchatka-strndum) til Maeifs-eyja, og + aan austr og sur tangann noran vi Bristol-fla, markar s lna + fyrir v svii, er hafs rekr lengst sur.—Austr fr + Maeifs-eyjum er Nnivak-ey; gengr Etolin-sund milli hennar og megin + lands. Nnivak er allstr eyja, en eigi er hn knnu enn.— norr + fr henni er Lafranz-ey (St. Lawrence Island) og er vestr af + Nortons-grunni.— Brings-sund miju liggja eyjar r tvr, er + Diomedes eru kallaar. Takmarka-lna Asu og Alaska liggr mivega milli + eirra. Heitir s eyjan, er Asu heyrir og Rssar eiga, Ratmānoff + er Imāklit, en hin, er Alaska heyrir, heitir Krsenstern er + Ingāliuk.</p> + +<p class="center">5. <i>Strendr og hafnir.</i></p> + + <p>Alaska er land mjg vogskori og eyjum aki hafi me strndum fram + umhverfis landi. Hr er ekki rm til a rita neitt a, er lsing megi + heita, hve stutt sem vera skyldi, strndum landsins, hfnum og sundum; + heldr verr hr a drepa a eins ftt eina svinu umhverfis + Alaska-fla, einkum a, er ing getr haft a ekkja fyrir , er + vilja gjra sr hugmynd um Kadak-eyjar sem nlendu-sta; en allr + Alaska-fli liggr bezt vi siglingum og samgngum fr Kadak sj.</p> + + <p>a eru eitthva 1100 eyjar klasa eim, er ber nafni + Alexanders-eyjar. Nokkrar hafnir eru landinu upp af Alexanders-eyjum og + eru ar Bandarkja-vgi (Forts; United States military posts). Sund eru + teljandi milli eyjanna og flest skipgeng, svo a aalsamgnguvegr af + nttrunnar hendi er ar sjrinn; kva mega koma vi hvar sem vill + strndum eyjanna og landsins og fara fr einum sta til annars innan um + r allar n ess a stga fœti land. Systa og austasta hfn + Alaska er 54 46' n. br. og 130 35' v.l. fr. Gr.; heitir hn + Tayakhōnsiti Harbour; ar er orp eitt og ba ar Tongas-Indnar; + ar er og Bandarkja-vgi, er Tongas heitir (United States military post + of Fort Tōngas); a var reist 1867.— er skgr var hggvinn + til a f timbr til virkis-gjrarinnar, voru ar feld gul + Sedrus-viar-tr (yellow cedar), tta feta a vermli. Eyjar essar eru + fjllttar og hlendar, og hlarnar aktar inum gtasta vii, eim er + beztan getr, fr sjvar-mli og upp eftir alt a 1500 fetum yfir + sjvar-ml.— 55 27' n. br. og 132 01' er sg hfn g og + innsigling auveld. ar eru gnœgtir of inum bezta vii.—Noran + og vestan til Wrangel-ey er hfn s, er nefnist Etolin Harbour 56 + 31' 30"; ar er Banda-rkja vgi og heitir Fort Wrangel; ar eru + kola-nmar og gnœg timbrs.— Baranoff-ey er orp a, er + Sitka heitir. ar var landstjri Rssa mean eir ttu landi. ar eru + hafnir gar, nnur vestanvert, en hin austanvert eynni, bar gar, + en in eystri betri. Sitka stendr undir fjalli v, er Vostōvia + heitir; a er 3216 feta htt og er 57 03' 23" n.-br. og 135 12' 57" + v.-l. fr. Gr. 1867 voru ar 968 bar bœnum, og voru 349 eirra + Rssar, en hinir Indnar og kynblendingar er Krelar; svo nefnast + afkvœmi au, er Rssar gtu vi innlendum konum Alaska. ar var + stjrnu-hs, kyrkja og sptali. Hs eru flest <!-- Page 4 --><span + class="pagenum"><a name="page4"></a>[4]</span> ll bjlka-hs + (log-houses) og steind daufgulum lit. Kyrkjuturninn er steindr + grœnum farfa og svo lit sem steinn s, er emeraldus heitir, (a + er fmtr steinn). Svo segir Dall Alaska-fari, a er hlarnar aktar + myrkgrœnum skgi og grsugar eru framsni, en bœrinn + nsni, a sj r vestrhfninni, s ar fagrt yfir a lta og svo + einkennilegt, a hvergi muni neitt sviplkt geta annars staar + Amerku.—Sgunarmylla var nnd vi bœinn og gekk me + eimkrafti. Baranoff-ey m heita knnu enn a mestu; er jarvegr svo + mrlendr og skgar svo ykkir, a torveldlegt ykir og eigi hskalaust a + kanna eyna. 1867 var um 1000 manns eynni, rijungr Rssar, en hitt + krelar og Indnar. Mjg er vtusamt llum eyjum essum; en er sl + sr og gviris-dagar eru, kva land vera i fegrsta a lta og + alaki ttum skgi milli fjalls og fjru; er tsni og landslag va i + yndislegasta.<a name="NtA_3"></a><a href="#Nt_3"><sup>[3]</sup></a></p> + + <p>Hafstrndin vestr fr Cross-sundi og vestr a Vilhjlms-grunni (er + Chugāch-fla) er sbrtt og ll vii vaxin, vogskorin mjg, + smfirir og fjlltt a, en samstaar langir firir, mjir og rngir. + Eigi er orskr eim llum, en ng heilagfiski (flirur 10 fjrunga og + yfir a) og als konar tegundir af laxi og silungi, svo ll vtn eru af + eim krk og kvik. Fjllin eru 5 til 6 sund feta h og alakin ttum + skgi; en skgarnir eru fullir af als konar berjum. ar eru fjlmargir + birnir, refir, korn, merir og margt annara dra.</p> + + <p>Vilhjlms-grunn er r nefnt; a skerst inn fyrir vestan 146 v.-l. + fr. Gr. og nr botninn vestr a 149. Milli ess a austan og Cooks-fla + a vestan liggr nes eitt breitt og miki og fjlltt, og heitir + Kenai-skagi. Vilhjlms-grunn er aki eyjum strum og smm, en firir + skerast r v landi inn alla vegu. Merkastar eyjanna eru: Montagu, + Hinchinbrook, Knight og Hawkin. Eyjarnar Vilhjlms-grunni og strendrnar + umhverfis a eru aktar gtum skgi. Rssar hfu ar + skipgjrar-stœi, er eir ttu landi, og gjru ar mikinn + fjlda skipa. Vertta er ar blari vetrum og kaldari, en + strndunum sur og austr af. er valt allr snjr upp tekinn jn. + Fiskr kva ar nœgr og timbr i gtasta; ber vaxa ar margvsleg og + korntegund arlend, Elymus (melr?), og gnœg bauna vex ar af sjlfu + sr vilt.—Innuit-ar eru ar va; a flk er sama tternis sem + Grœnlendingar, og segir gjrr fr v sar.</p> + + <p>Kenai-skagi er vogskorinn mjg allar sur. Sumstaar eru ar hafnir + gar. Fjll eru h skaganum og sumstaar jkull efst; en ar fyrir + nean, nir fjalshlarnar og undirlendi sltta fyrir nean, er alt + aki ttum skgum og strum, og er vir ar gr. Eyjar eru nokkrar me + strndum fram. Systi hfi skagans og vestasti heitir Elizabetar-hfi; + gagnvart honum a vestan er Douglas-hfi. mynni flans milli hfanna + eru eyjar r, er Bersvis-eyjar (Barren Islands) heita, klettttar og + grrlausar; m inn sigla beggja vegna eyjanna. Austanmegin skerst inn r + Cooks-fla Port Chatham rtt fyrir noran Elizabetar-hfa; ar upp af er + byg s, er Alexāndrowsk heitir; norar skerst inn Grahams-fjrr + (Port Graham) er ru nafni Engla-hfn (English Harbor); ar fyrir + noran er Chugāchik Bay; ar er hfn g undir Kolhfa (Coal + Point). ar er gnœg steinkola; au eru me inum beztu a gœum + og lagi 7 feta ykt. Kola-lag etta hygg g a liggi jrinni me + allri austrstrnd Cooks-fla. a kemr fram aftr vi Akkerishfa (Anchor + Point), og enn aftr fyrir noran hann. g s hvervetna kol jr + bkkunum norr af Nikulsar-vgi, er g skoai og tk snishorn af. + Lagi var unt ar, en g hefi stœu til a tla a a veri + ykkvara, er fjr dregr; en vi hfum engin fng n tma til a kanna + a. Undan Nikulsar-vgi er hfn og kllu St. Chrysostom Harbour, en + a ir Gullmunns-hfn; ar lg skip vort, er vr dvldum a + Nikulsar-vgi. Hfnin er rtt undan mynni Kaknu-fljts, og er gullsandr + fljtinu; er v rttnefni hfnin s kllu Gullmynnis-hfn. essa + megin Cooks-fla er graslendi miki, einkum er upp undir fjllin dregr, + en skgar gtir undirlendinu. <!-- Page 5 --><span class="pagenum"><a + name="page5"></a>[5]</span> Vast er tfiri miki vi strendr.—A + vestan er undirlendi minna, en land gott; ar eru frri hafnir.</p> + + <p> er Cooks-fla sleppir, er su-austr-strndin Alaska-skaga + hlykkjtt, sltt, sumstaar hlf-hrjstrug, en vast, einkum syst, + frjlend, vaxin grasi og viltum korntegundum, mestan part skglaus, nema + smkjarr, skorin teljnadi fjrum, vkum, vogum og rongum sundum, meiri + og minni. Va er hn kletttt, einkum nyrzt Helzti fjrr, er g hiri + hr a greina fr, er Katmai-fjrr beint vestr a kalla fr norrhfa + Kadak-eyjar. vatni einu skamt ar fr finst steinola, og fltr hn + sem ykk br vatninu. Snishorn af henni var fœrt + efnafrœingunum vi <b>Smithsonian Institution</b> og rannskuu + eir hana. Hafi snishorni veri trtt, er ola essi betri en ll s + ola, er finst austr-rkjunum, me v hn logar fult eins vel, er eins + drjg, en hefir ann eiginleik, a hn er eigi hrakveyk + (<i>explosiv</i>); en ann eiginleik fr in venjulega steinola fyrst vi + hreinsun af mannavldum.</p> + + <p>Milli Kadak-eyja og meginlands liggr Shlikoff-sund. Svo er a sj, + sem eyjar essar s a jarmyndun til framhald fjall-beltis ess, er + myndar Kenai-skaga, enda tt breitt hafsund liggi ar milli. + Klettarnir eru lkir, og lgunin, jarmyndunin og stefnan yfir hfu s + sama. Hvervetna ar, sem heldr er skjli fyrir verum, eru eyjarnar + vaxnar miklum, frum og gtum skgi. Og essum eyjum og strndum + Cooks-fjarar er miki af inu bezta yrkingarlandi; haglendi er ei unt + betra a kjsa, en a er hr getr. dgum Rssa var byg hr eigi + all-ltil og var rauninni Kadak-ey aalasetr allrar + Alaska-verzlunarinnar. Hfu-orp eyjarinnar er nefnt St. Paul er + Pls-borg, en stundum <i>City of Kadak</i> .e. Kadaks-borg. Pls-borg + er a flestllu merkari miklu, en Sitka, ea var a a minsta kosti + mean Rssar ttu landi; enda liggr Kadak betr en nokkur annar star + vi verzlun og hefir flesta hluti til ess a vera hfubl als lfs + Alaska, er stundir la, tt n s ar ftt um a vera. a voru + eingngu plitiskar stœur, er leiddu Rssa til a hafa + hfubœinn sem syst og einkum sem austast og setja hann v + Sitka. Viey (Woody Island) liggr rtt vi bœinn Kadak. ar er + sgeymslu-hs og sgunarmylla. Norr af Kadak liggr Afognak, str eyja + og a llu lk Kadak, nema a snu leyti enn fjllttari, og skgr er + ar stœrri. Austr af Afognak er Marmot-ey. Milli Afognak og Kadak + er Skgey (Spruce Island); ar er vir meiri og betri en nokkurri + annari af Kadak-eyjum. Margar eyjar strar og smr liggja kring um + Kadak alla vega; nefni g meal annara renningar-eyjar (Trinity + Islands) fyrir sunnan surtna. Ukamok- er Chirikoff-ey telst og me + Kadak-eyjum; hn liggr til surs og lti eitt til vestrs fr + renningar-eyjum. Ukamok hafi rssneska kompani slubir; anga + flutti a eyjuna dr a, er ensku nefnist <i>marmot</i>, en + lrra manna mli <b>Spermophilus Parryi</b> (Danir kalla a + "murmeldyr"); a er eins og bjrinn [bifrinn] af flokki eim, er + <b>Sciuridae</b> nefnast af kyni gnagdra (<b>Rodentia</b>). Mtti kalla + a bjrbrr (ea fjallrottu). Skinn ess er gtt og er fmtt. etta + dr fjlgai svo tt eyjunni, a a var atvinna fyrir fjlda flks a + verka skinn eirra.</p> + + <p>Smidi-eyjar liggja sur og vestr fr Kadak, en norr og vestr + fr Ukamok.—Meal Shumagin-eyja eru tvr eyjar bygar, Ppoff og + nga. Unga eru tvr gar hafnir; heitir in nyrri Kola-hfn (Coal + Harbour); ar er in mesta ofrgnœg af orski. ar er almennr + samkomusta fiskimanna. Sunnan eyjunni er Delaroff fjrr; ar er byg. + Nlega vestr beint fr nga er landi Alaska byg s, er heitir + Belkōfski er kornssveit (Squirrel Settlement). a er enginn star + hr til a lsa eim aragra eyja smrra og strra, kletta og skerja, er + ekr hafi vi strendr Alaska-skaga.—Vestr af systa odda skagans + liggr nimak-ey. Milli hennar og meginlands liggr Rif-sund (False Pass); + frakkneskir siglingamenn hfu lengi sagt a skipgengt, en a reyndist + lygi, og eru tmir boar og rif.</p> + + <p>a eru fyrr nefndir inir helztu flokkar af Aleuta-eyjum. Byg er ar + helzt eyjunum Unalāshka, Akhūn, Tigālda, mnak, Amlia, + Atka, Adākh og Attū.—Helztar hafnir eru Unalashka: + Iliuliuk er Formanns-hfn (Captain's Harbour), Bjrfjr (Beaver Bay) og + Mākushin-fjrr. <!-- Page 6 --><span class="pagenum"><a + name="page6"></a>[6]</span></p> + + <p> Formanns-hfn ( Unalashka) er rija byg merkust Alaska og + stœrst, nst Pls-borg ( Kadak-ey) og Sitka. San Banda-rkin + keyptu landi hefir kvikna ar verzlun tluver; leggja skip ar tum + a, til a skipta vru, f vatn, vi og nja vexti og klmeti.</p> + + <p> Attū er hfn, er heitir Chichagoff Harbour. S sgum a tra, + er ar leyni-verzlun eigi all-ltil (<i>smuggling</i>). Safalaskinn + fr Sberu og pum fr Kna eru htt tollaar vrur, er r eru fluttar + inn Banda-rki fr tlndum, en tollaar eftir a r eru komnar inn + landar-eign Banda-rkja. v eru safala-skinn og pum flutt laun til + Chichagoff Harbour, en seldar aan aftr me strum hagnai til msra + staa Banda-rkjum.</p> + + <p>ess er r geti, a elselr veiist Brings-hafi. En sakir + rmleysis hr og fyrir v, a a ykir minna um vert, a minsta kosti + br, verr hr a sleppa a lsa nkvmara vestrstrndinni fyrir vestan + Alaska-skaga og eyjunum Brings-hafi. a verr hœgt a rita + langa lsing og nkvma eim eins og hverjum rum parti af Alaska, er + rfin snist ess a krefja.</p> + +<p class="center">6. <i>Fljt og r.</i></p> + + <p>Vtn au, er falla t Alaska-fla, eru miklu minni, en hin, sem + Brings-haf falla. Fjllin taka vast svo a segja fast a sj fram a + sunnan; en vatnsmegin a, er fr afrs num, dregst saman langt uppi + meginlandinu og ryr sr aan veg til sjvar gegn um fjllin um rng + gljfr og fallhum fossum. Miki af regnvatninu frs inum afarhu + fjllum og nr fyrst til sjvar sem jkulvatn egar ur eru.</p> + + <p>Austast vil g nefna Stikine-fljt. a er af v kunnugt, a gull + hefir grafi veri bkkum ess; eigi eru gullnmar essir allrkir + og liggja eir ofarla vi fljti Bretlands-eignum, r en a rennr + inn Alaska.—</p> + + <p> 60 17' n. br. og 145 20' vestrlengdar fr Grœnuvk liggr + mynni fljts ess, er heitir Atna er Koparfljt (Copper River); a + fellr tveim kvslum sj t og verr eyri allmikil milli kvslanna + rjtu mlur lengd, en 4-5 mlur breidd; eyri essi er alakin + plviar-skgi (<i>willow</i>). norvestr-kvslinni er + aal-vatnsmegini; ar nrri er Innuita-orp, og heitir Alāganik. + Fljti fellr nokkurn veg um sltt undirlendi r a fellr s t; + v undirlendi er fjldi stuvatna. Lti er kunnugt um farveg fljts + essa, a er vst s; er sagt a falli um gljfr og fjll lengra uppi + landinu og s strir skgar beggja vegna. Eigi vita menn me fullri + vissu, <b>hvar</b> a er, sem koparnmr s er, sem fljti tekr nafn af. + Koparinn finst ar vlum, vatnsleiktum klumpum, lkt og sr sta vi + Lake Supirior; en a ykjast menn fara nrri un, a koparinn s innan + 100 mlna (enskra) fr sj. Indnar selja hann, en leyna nma-stvunum. + 1741 fann Bringr er fylgdarmenn hans brnistein, er koparknfar hfu + vori hvattir. Eigi ektu inir arlendu menn jrn fyrri, en erlendir + menn tku a verzla vi ; en leiknir voru eir a gjra netta knfa + r kopar.</p> + + <p> Vilhjlms-grunn falla engar r a marki, en Cooks-fla innanveran + fellr mikil , er heitir Knik er Eldvatn (Fire River). a fljt er + skipgengt 12 mlur fr s upp; en r v breikkar a og grynnist. Rssar + kvu hafa fari skinnbtum upp eftir v, unz eir komu a vatni v, + er Plavējno heitir. aan er vegr eigi langr til Kopar-fljts. Tvr + r strar falla a austanveru Cooks-fla. annari eirra er gull, og + mun ess geti sar skrslu vorri. Margar eru minni r og lœkir + me Cooks-fla; og er alt bkstaflega spriklandi og ii af laxi og + silungi.</p> + + <p>Alaska-skag er fjlltr, einkum nyrzt; au fjll eru eigi samfst + og lkka eftir v sem sur eftir dregr; au eru framhald af + Alaska-fjllum. Fr norvestr-hlut skagans renna nokkrar r t + Bristol-fla. Milli inna hu fjalla, er mynda framhald af Alaska-fjllum, + og eins ar sem eim sleppir, er landi lgt og votlent. Va eru ar + stuvtn og mrg allstr. Liggja sum svo lgt yfir sjvarflt, a vatn + eirra er salt. r eim renna r og lœkir til beggja hlia haf t. + Aleutar ferast svo lœkjum og m, a eir ra lttum skinnbt, a + sem in endist, taka svo btinn, er vatn rtr, og bera hann me sr ar + til, er nnur tekr vi; v btarnir eru <!-- Page 7 --><span + class="pagenum"><a name="page7"></a>[7]</span> fislttir. annig getr + mar ri sumstaar yfir veran Alaska-skaga, fr Kyrra Hafi yfir + Brings-haf, nlega n ess a stga fœti land.—Eitt af inum + stœrstu stuvtnum er Iliāmna. a er enn kanna a mestu; + tla menn a muni fremr grunt eftir stœr; en a vita menn, a a + er yfir 80 mlur lengd og um 24 mlur breidd, og er a meira en + hlft Ontario-vatn.</p> + + <p>r r, er falla Brings-haf, eru bi meiri og fleiri, en r, sem + falla Alaska-fla. En sakir ess, a mr ykir hr mest undir komi, a + lsa eim hlut landsins, er liggr a Alaska-fla, en rmi hinsvegar + lti, verr hr a sinni a eins drepi tv in helztu af essum + vatnsfllum.</p> + + <p>Fyrir noran Bristol-fla fellr sj fljti Kuskoquim; a er anna + mest fljt Alaska, nst Yukon-fljti, og stœrst allra eirra + vatnsfalla, er upp spretta Alaska; er a kalla a vera fr 500 til + 600 mlur lengd; a er straumhart. Uppi landi langt, fyrir sunnan + Kuskoquim, kva geta Zeolt, brennistein og bltt + kopar-<i>carbonate</i>;<a name="NtA_4"></a><a + href="#Nt_4"><sup>[4]</sup></a> hefir a veri keypt a arlendum + mnnum. ar kva og vera ofrgnœg af gshauk + (<i>gosehawk</i>—flka-tegund, er svo nefnist). Indnar eru um + etta svi, en aldrei hefir neinn hvtr mar anga fœti stigi + enn. ar kvu vera eldfjll og nttra in hrikalegasta.</p> + + <p>Yukon-fljti fellr tveim aal-kvslum sj, og verr str eyri + milli; tekr s eyri fr 62 21' til 62 50' n. br. og er 60 mlna lengd + a ensku mli. Aal-in fellr t kvsl eirri, er Ksilvak heitir; s + er kvsl in dpri; en Kwikhpak heitir nyrri kvslin, og er breiari. + Lengd als Yukon-fljts, fr Kennicott-vatni (57 45' n. br. og l30 45' + v. l.) og til ess er Ksilvak-kvslin fellr sj, er 1800 mlur; er + etta lkl. of lti lagt, og s bugur fljtsins teknar me + reikninginn, sem eigi var hr gjrt, er ekki kt a kalla a 2000 + mlna langt, og er a skipgengt fr sj rj fjrunga af lengd ess upp + eftir.—Sakir stœrar sinnar og ingar Yukon-fljt skili + a nefnast eitt af inum stœrstu og merkustu vatnsfllum heiminum. + a er stœrra en Ganges og Orinoco, og ekt a stœr sem + Danube er La Plata-fljti. a heyrir til innar smu ttkvslar af + norrheims-fljtum, sem in nafnkunnu fljt Obi, Lena, Saskatchewan og + Mackenzie.</p> + +<p class="center">7. <i>Hafstraumar.</i></p> + + <p>Eigi hlir anna en a minnast stuttlega ina miklu strauma Kyrra + Hafinu og Brings-hafi; v a eim er a a akka, hve milt og bltt + loftslagi er surhlut Alaska og yfir hfu llum norvestr-strndum + Amerku, samanburi vi nor-austr-strendrnar.</p> + + <p>Inn mikla hita-straum Kyrra Hafinu, ennan annan Gulf-straum, kalla + Japans-menn Kuro Siwo .e. dkkva straum; v honum er vatn dekkra, en + ella er Kyrra Hafi. Nrri landa-frœingar og allir + lagar-frœingar n tmum nefna hann Japans-straum. Straumr essi + klofnar vestrhorni Aleuta-eybeltisins; gengr annar straumrinn austr + fyrir sunnan Aleuta-eyjar og beygist alt af me strndinni unz er kemr + austr fyrir Alaska-skaga; ar klofnar straumrinn aftr; gengr + aalstraumrinn norr og austr me strndinni og fylgir henni, beygir sur + me henni austan vi Alaska-fla og gengr sur me Alexanders-eyjum og + svo sur me strndum Bretlands-eigna, Washington-fylkis, Oregon-rkis og + Kalifornu-rkis; hin kvslin, er klofnar r strauminum fyrir austan + Alaska-skaga, slr sr beint austr, og kemr saman vi nyrra strauminn + vi Alexanders-eyjar og sameinast honum ar aftr. Me essum straumum + streymir heitt og bltt loft fr suri; dregst a saman og ykknar + fjallatindunum fyrir ofan strendrnar og veldr inu mikla regnfalli, sem + einkennir alla strndina sur fyrir Oregon.—Inn nyrri og minni + aal-armr straumsins, eftir a hann klofnar fyrst, streymir norr sundi + milli Formanns-eyja og Aleuta-eyja og norr alt Brings-haf, norr um + Brings-sund og t shaf. Fyrir v kemst eigi hafs sur um sundi. + Aftr mti segja hvalarar a oft sjist strir sjakar hrnnum saman + sigla norr um sundi, geta eir fari alt a hlfum rum knt + klukkustund mti <!-- Page 8 --><span class="pagenum"><a + name="page8"></a>[8]</span> allstrngu noranveri. a er s, er leysir + fr strndunum vi Brings-haf. sumrin kemr ltill kaldr straumr a + noran og gengr sur a austan fram me Kamchatka-strndum Asu. Fyrir + v er kaldara miklu a tiltlu Asu-strndum, en jafn-norarlega + Alaska- er Amerku-strndum.—Nlgt Shumagin-eyjum var gst + 1865 strr straumr til norrs og austrs, og var hitinn sjnum ar +56 + Fahrenheit (.e. 10.7 Raumur).— sundunum Aleuta-eybeltinu eru + mislegir straumar, og breytast me sjvar-fllum; eru rkari straumar + til norrs en surs. Sakir breytileika straumanna er varasamt fyrir + kunnug skip a leggja sund essi nema me var.</p> + +<p class="center">8. <i>Fjallgarar.</i></p> + + <p>ll in hstu fjll Alaska liggja fyrir sunnan 65 n. + br.—Stranda-fjll (Coast Range) er Elasar-fjallgarr (St. Elias + Range) ganga me strndinni fram; eim fjallgari eru hst fjll og + hnjkar, og spa sum eldi. Stefna essa fjallgars er nor-vestr. er + kemr vestr fyrir 142 (v.-l. fr. Gr.) er a eigi lengr samanhangandi + fjallgarr; klofnar msa vega eftir a, og n sumar lmurnar saman + vi Alaska-fjll; en Alaska-fjll eru framhald af Steina-fjllum (Rocky + Mountains). Annars er ltt kunnugt um fjllin uppi meginlandi, og eru + au sett vitlaust t blinn llum kortum Evrpu-manna, nema inum + sustu zku kortum fr Gotha; ar eru au lgu eftir kortum Dalls; en + hans kort eru in fyrstu reianlegu kort yfir Alaska.</p> + + <p>Fjallgararnir hlfa vi llum noranverum, og er a munr ea + Mississipp-dalnum, er blasir opinn vi llum noranverum og kulda r + eirri tt. Eiga fjllin Alaska vafalaust nst eftir straumunum mestan + tt v a gjra vetrinn svo mildan og blan surstrndinni og + eyjunum Alaska-fla.</p> + + <p>Hstu fjll, er mld hafa veri, eru 14000 feta h (Mount + Fairweather—Gviris-fjall); en gizka er , a Elas-tindr muni + vera 16000 feta. Iliāmna, eldfjall Alaska-skaga, er 12066 feta, + en Redoubt 11270 feta. Valaprinz-ey er Mount Calder 9000 feta htt.</p> + +<p class="center">9. <i>Stœr Alaska.</i></p> + + <p>Eftir v, sem Fr. Hahnemann Gotha hefir reikna, skal hr skrt fr + stœr Alaska. ess ber a gta a inu zka ferhyrnings-mlna-tali + er breytt enskar ferhyrnings-jarmlur eftir hlutfallinu 1 mti + 21.16.</p> + +<pre> +Stœrin verr annig: +Eyjar Brings-hafi 3 963.0584 +Aleuta-eyjar 6 391.5896 +Kadak-eyjar og Shumagin-eyjar 5 676.3816 +Chgach- og arar eyjar 1 031.7616 +Alexanders-eyjar 14 142.9208 + ---------------- + Flatarml eyjanna samtals 31 205.7100 +Meginlandi 548 901.6148 + -------------------- + Als 580 107.3248 + enskar □ jarmlur. + +</pre> + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>II. KAFLI.</h2> + +<h3>UM SGU LANDSINS.</h3> + + <p>Saga norvestr-hluta Amerku er v nr undantekningarlaust saga um + verzlun og landa-knnun. rldmrinn af verzlunar-nau eirri, er eitt + enokunar-flag lagi landi, st svo lengi yfir, a a er fyrst + sustu rum, san frelsi ltti okinu af, a plitk nokkurn tt + sgu landsins. Jafnvel tt sagan um slkt s a vsu eigi uppbyggileg a + sumu leyti, tel g mein, a rmi leyfir eigi a skra neitt fr sgu + landsins a sinni, v hn er ekki a llu merkileg sjlfri + sr.</p> + +<p><!-- Page 9 --><span class="pagenum"><a name="page9"></a>[9]</span></p> + + <p>Eignarrttr Rssa til Alaska var bygr v, a eir hfu fyrstir + fundi landi. Ptr mikli Rssa-czar var sjlfr skipasmir og kunni til + sjmensku; honum var forvitni a vita, hvort Asa og Amerka vri + fastar a noran; v var ekki um a kunnugt, hvort svo vri er + eigi. Einhvern dag ritai karlinn me eigin hendi bla essi + fyrirmli:</p> + + <p>"A byggja einn ea tvo bta, me iljum, Kamchatka er rum + hentugum sta; eim tti a gjra eftirleit um norrstrendrnar, til a + sj, hvort r n eigi saman vi Amerku, ar sem endimrk eirra eru + kunn; v nst skyldu eir a v huga, hvort eir gtu ekki einhvers + staar fundi hfn, sem heyri til Evrpu-mnnum er Evrpu-skip. Einnig + ttu eir a dreifa nokkrum mnnum um, sem skyldu spyrjast fyrir um nafn + og legu eirrar strandar, er eir finna; halda skyldi nkvma dagbk yfir + alt etta, og skyldu eir koma me hana til Ptrsborgar." etta bla fkk + Ptr hendr œzta amrl snum, og bau honum a sj svo um, a + essu yri framgengt.<a name="NtA_5"></a><a + href="#Nt_5"><sup>[5]</sup></a> En Ptr czar inn mikli d vetrinn 1725; + en Katrn drotning lagi stundun , a framkvma vilja haus. Mar er + nefndr Bringr (Veit er Vitus Bering) og var danskr, fœddr + Hrossanesi Jtlandi, enda virist hafa veri honum hvorki d n + dugr. Hann var gjr formar (<i>Commander</i>) fararinnar og lagi upp + fr Ptrsborg 5. febr. 1725 yfir Sberu og Norr-Asu til Kamchatka; var + hann yfir 3 r leiinni. 20. jl 1728 lagi hann haf og sigldi norr + og austr; hann sigldi all-raglega og hlt sr undir strndum Asu; fann + hann ey , er hann nefndi Lafranz-ey eftir heilgum Lafranzi; a var + Lafranz-messu. Eigi s hann neitt af Amerku, og eigi htti hann sr + lengra norr en 67 30' n. br.—ttist hann ess n fullvs + orinn, a Asa vri eigi fst Amerku; snri san heim aftr. Minnir + etta feralag a, er Sigurr Ptrsson kva um inar dnsku hetjur, er + fru a leita Grœnlands:</p> + + <div class="poem"> + <div class="stanza"> + <p>"eirra' af ferum rmur rs</p> + <p>fyrir rausnar-verkin stru;</p> + <p>eir sigldu burt og su s,</p> + <p>og svo til baka fru."</p> + </div> + </div> + <p>Bringr kom til Ptrsborgar aftr marz 1730 eftir 5 ra tivist, og + tti garpr mikill orinn af ferinni. Eftir Bringi danska er nefnt + Brings-haf og Brings-sund.<a name="NtA_6"></a><a + href="#Nt_6"><sup>[6]</sup></a> Gwosdew, rssneskr mar, fann + vestr-strnd Alaska 1730.—1741 fr Bringr enn a leita Amerku, og + komst hann n Alaska-fla og s Elas-tind. En hann d r vesld + einni eyjunni flanum og hvla ar bein hans. Eyja s heitir + Brings-ey. Rssar eignuu sr landi; en eigi var a miki, er fyrst + fanst. En smtt og smtt fanst meira og meira og jukust farir til Alaska + til verzlunar. var lti um a Rssar hefi neina stjrn verzluninni + fyrri, en 1799. Var verzlunin alla t san seld hendr + einokunar-flagi me einka-leyfi, unz Rssar ltu landi af hendi.</p> + + <p>ri 1867 seldu Rssar landi Banda-rkjunum, en au gfu fyrir sj + miljnir og tv hundru sundir gullpenninga ($7 200 000 gulli), en + a ltr nrri 28 miljnum danskra krna. Kaupsamningrinn er gjr + Washington, D.C., hfuborg Bandarkjanna, 30. dag marz-mnaar 1867, en + san stafestr af Rssa-czar.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>III. KAFLI.</h2> + +<h3>INNLENDAR JIR.</h3> + + <p>Innlendum jum Norr-Amerka er frumbyggjum landsins (ef svo m + kalla) er elilegast a skipta tvr meginjir. nnur er s j, er + kallast Indnar er rauir menn. hina hefir lengi vanta hœfilegt + eitt nafn. fundi inu amerska <!-- Page 10 --><span + class="pagenum"><a name="page10"></a>[10]</span> vsinda-flagi + (<i>American Association for Advancement of Science</i>) stakk Dall + Alaska-fari upp nafni, er flagi flst , en a er, a kalla + rārna (.e.: Stranda-menn), fyrir v a eir ba hvervetna me + sj fram, en hvergi langt uppi landi (a v fr skildu, a eir byggja + œi-langt upp me Yukon-fljti, en a eins me bkkunum fram). + Verr a ljsast, hve vel heiti etta er vali, ef lesarim vill lta + landkorti, og mun hann skjtt gta ess, a flokkar af essari j + hafa svo byg sna, a hn er sem belti umhverfis allar strendr Amerku + a noran og vestan, og aeins rsjaldan lti eitt upp land fram me + strfljtum, t.d. Yukon, en slitnar a eins srfum stum, svo sem + t.a.m. norrstrnd Kenai-hfa, ar sem Indnar hafa byg + strndinni; annars byggja Indnar upplandi, en rārnar + strendrnar milli Indna og sjarins.</p> + + <p>rārnar deilast rj kynflokka, sem allir eru nokku + mismunandi.</p> + + <p>Fyrst er flokkr s er nefnist Innuit; af eim flokki eru + Grœnlendingar og Eskimar eir, er byggja norrstrnd Amerku og + eyjarnar ar kring, og smuleiis eyjarnar Brings-hafi og strendrnar + Alaska a vestan, alt sur a Elas-fjalli.</p> + + <p>Annar flokkrinn er Aleutar; eir byggja Aleuta-eyjar og Alaska-skaga + austr a 160 v.-l. (fr. Gr.).</p> + + <p>riji flokkrinn eru eir menn, er Tski eru kallair. eir byggja + noraustr-skagann Sberu og eyjar Brings-sundi; en annars koma eir + eigi vi etta ml.</p> + + <p>Aleutar eru menn frisamir, svo a undrum m sta ykja, greindir og + fremr nmfsir en latari eru eir en fr megi segja. mun mest v + bera, ar sem in svo kallaa menning (<i>civilization</i>) hefir spilt + eim. Gmenni eru eir in mestu, fmlugir og orheldnir a nttrufari, + ar sem uppeldi hvtra manna eim er eigi ori nttrunni + yfirsterkara. Flestir eru eir kristnir a nafni (grsk-kalskir). eim + er flest vel gefi af nttrunnar hendi. eir eru veiimen gir og + fiskimenn, en forsjlausir, lifa sukki og als gnœgtum mean nokku + er til, en svelta svo olinmir heilu hungrinu egar harnar bi. + tlendir verzlunarmenn hafa nttrlega spilt sium eirra sumra, og + drykkjumenn eru eir nlega allir, er eir f nokkurn dropa. Tbak ykir + eim og slgti miki og borga a drum dmum. a er jafnan svo + heiminum, a spillingin verr menningunni samfara; syndin grœr + skilnings-trnu.—Aleutar eru hvergi nrri ment j, en geta + eir enn sr heiti vilt j; eir hafa fasta bstai og ll eirra + httsemi er svo, a eir mega vel kallast a hafa hlf-menningu er + meira.</p> + + <p>Innuit eru sams konar menn sem Grœnlendingar. Standa eir Aleutum + nokku baki bi a lkamans og slarinnar atgjrfi. En af v lesendr + munn flestir hafa einhverja hugmynd um Grœnlendinga, ykir minni + rf a lsa essum kynflokki hr, eir byggi mest a plss, er g + helzt vil lsa hr.</p> + + <p>Indnar eru hr lkir v, sem eir vast eru; en eir koma eigi + mjg til mls hr, me v eir byggja lti sem ekki strendrnar, og + byggja als eigi a svi, er g einkum vil hr lsa, en a eru + Kadak-eyjar. Indnar eir, sem eru litlu svi vi Cooks-fla, eru + frisamir, meinlausir og eigi greindir, sumir dfrir sjn.</p> + + <p>Aleutar eru ljsir hrund og sumir dfrir menn. Eigi eru eir + skrlfir svo or veri gjrt. Margir eru v kynblendingar komnir af + Rssum furtt; eru sumir kynblendingar frir snum, og margir eirra + hafa aftr gengi a eiga rssneskar persnur. Margir eirra eru hagir + menn til sma.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>IV. KAFLI.</h2> + +<h3>LOFTSLAG OG GRR.</h3> + + <p>Alaska er feyki-strt land svo sem egar hefir snt veri. a er v + hskalegr, en, v mir, almennr misskilningr a gjra sr eina og smn + hugmynd um alt Alaska, gtandi eigi ess, a Alaska er eins strt og hlf + Norrlfan. Menn vera a minnast ess, a nyrzti hfi Alaska (Point + Barrow) liggr 71 27' 0" n. br. og a systa <!-- Page 11 --><span + class="pagenum"><a name="page11"></a>[11]</span> eyjan Alaska liggr + 51 10' 0" (a v er Gibson segir; Salāmatoff segir 51 12' 0"). + Fr nyrzta hfa Alaska til ins systa er v eins langr vegr og fr + Reykjavk slandi til Florenz Italu. Nyrzti tangi Alaska liggr + lka norarlega og Norr-hfi (Nord Cap) Noregi; en systi tanginn + Aleuta-eyjum liggr sunnar en Leipzig zkalandi. M vera etta hjlpi + upp skilninginn hj eim, er tla a Alaska s ll einn sfrosinn + Niflheimr ea jkulkaldir trllheimar. g tla a lesaranum mundi ykja + a eigi all-vitrlega mlt, ef einhver fœri a lsa Evrpu, og lsti + henni svo, a ar vri lifandi nokkurri mentari j; hafnir allar vru + ar slagar mikinn hlut rs, dgum saman vetrum si enga sl, + o.s.frv., o.s.frv.—og essi lsing jafn-vel ea jafn-illa vi + Evrpu einsog vi Alaska. a jafn-vel vi norrstrendr Noregs, + Finnlands og Rsslands eins og a vi norrstrendr Alaska. a + jafnilla vi surstrendr Alaska eins og vi Holland, Belgu, England og + zkaland o.s. frv. Og hefi g ori a heyra, a Alaska vri "verra + en sland," "skrlingja-land," o.s.fr. J, "Alaska" og "Alaska" er ekki + a sama! Alaska er verra en sland, en Alaska er lka betra en + Skotland—alt kemr undir, hvaa hr af Alaska um er tala. J, + Alaska er "skrlingja-land"—en ll Amerka, etta drlega land, er + lka skrlingja-land; a var alt bygt skrlingjum, og a verri + skrlingjum, en n eru Alaska, r hvtir menn nmu ar blfestu; en n + er vst skrlingjaskaprinn meiri orinn inu mentaa slandi, en + skrlingja-landinu Amerku. g skal svo ekki eya fleirum orum a essu, + en a eins lta ljsi von, a skynsamr lesandi lti eigi blekkjast + af v hrekkvslegu ora-gjlfri, sem tlar a sl sandi augu manna me + v a fela strmiki hfuland undir einu nafni, og lsa v svo llu + me eim eiginleikum, sem a eins eiga vi ltinn hluta ess. S nokkur + svo andlega starblindr a lta blekkjast af slku, liggr mr vi a + segja s inn sami s eigi ess verr a leggja hann hn sr til a sna + honum sannleikann.</p> + + <p>Alaska er svo strt land, a eigi er unt a lysa loftslagi og grri + landsins als einu; svo lkt er loftslagi og grrinn msum + stum.</p> + + <p>Nttran sjlf bendir til a deila Alaska rj aalfylki er hr, + hva mar vill kalla a; hvert fyrir sig af fylkjum essum er lkt + hinum a loftslagi, grri og landshttum.</p> + + <p>Hr skal haldi eim nfnum fylkjum Alaska-lands, er Dall + Alaska-fari hefir gefi eim sinni bk.</p> + + <p>essi fylki Alaska-lands eru:</p> + + <p>1. <i>Yukon-fylki</i>,</p> + + <p>2. <i>Aleuta-fylki</i>, og</p> + + <p>3. <i>Sitka-fylki</i>.</p> + + <p><i>Yukon-fylki</i> er nyrzt; a austan nr a a takmarka-lnu + Bretlands-eigna, og a sunnan a Alaska-fjllum, a vestan a + Brings-hafi og a noran a shafinu.</p> + + <p><i>Aleuta-fylki</i> tekr yfir ann hlut Alaska-skaga, er liggr fyrir + vestan 155 vestrlengdar og eyjar r, sem eru vestr af eirri lnu.</p> + + <p><i>Sitka-fylki</i> tekr yfir meginlandi og eyjarnar fyrir sunnan + Yukon-fylki og austan Aleuta-fylki.</p> + + <p>N skal lst stuttlega hverju essu fylki fyrir sig, en lesarinn verr + a gta ess, a Yukon-fylki varar minstu fyrir tilgang essa ritlings, + og verr a a vera afskun ess, a v er stuttlegar lst, en hinn, er + meira varar.</p> + +<p class="center">1. <i>Yukon-fylki.</i></p> + + <p>Landslagi fram me Yukon-fljti er svo laga, a fyrst er landi + lgt, ldumynda og hltt, sumstaar grtt, en vast hvar greitt + yfirferar; er fjr dregr fljtinu, koma breiar slttur oftast meira + ea minna mrlendar, og taka yfir margar mlur breidd, beggja vegna + fljtsins; breiastar eru essar slttur nst mynninu. Engir eru + samgngu-vegir fylki essu, nema gangstigir stku sta, glggvir sem + fjrgtur slandi, og vera varla arir eirra varir, en Indnar og + eir, sem vanir eru a lesa sig fram eftir Indna-stigum bygum. + Yukon-fljti og r r inar minni, er a renna, eru jvegir + fylkisins. <!-- Page 12 --><span class="pagenum"><a + name="page12"></a>[12]</span></p> + + <p>Steinategundirnar eru mislegar; mestr partr er <i>conglomerate</i> + (vala-grjt) <i>syenite</i> (samsetningr af brunagrjti og kvarz), + <i>quartzite</i> (kvarz er steypu-grjt) og <i>sandstone</i> (mberg?). + Vikrkol, skrsteinn og bruna-grjt ("lava," hraun) er gnœgt sumum + stum. Yfirbors-jarvegrinn er og mislegr, sumstaar sand-kendr, + rum stum aftr meir leir-kendr og m-kendr. ar sem jarvegr er + leir-kendr, er oft vtu-mosi vaxinn yfir yfirbori og ekr a; spillir + a mjg jarveginum undir; kemr etta af skura-leysi, af v vatninu er + eigi framrs veitt. mjg miklu svi er jarvegrinn frjsamr og + <i>alluvial</i> (myndar vi vatna-gang), er a sandr ofr-smgjr, mold + og fi jurta-efni (<i>vegetable matter</i>); hefir fljti bori etta + me sr og hefir a safnast lg svo djp, a eigi hefir mld ori + dpt eirra. Nvetnis-frjleir (<i>fresh-water marl</i>) er ofr-gngr + slkum stum va hvar.</p> + + <p>Va helzt s jr ri um kring, rem fetum undir yfirbori; er + etta einkum ar, sem yfirbori er mosa aki. ar sem skurir eru og + vatninu er vel veitt afrs, liggr sinn dpra er hverfr me llu; er + enginn efi , a sinn hverfr me tmanum ar sem jrin er vel + plœg og vatn-rst.—a er frlegt a bera hr saman vi a, + sem Aiton segir sinni "Treatise on Peat moss," &c., Edinb. + Encyclop., Vol. XVI, p. 738, ar sem hann eignar a talsveru leyti + mosa-vextinum i kalda og vtusama loftslag Skotlands. Segir hann: "32 + nsa af urrum mosa heldr sr 18 nsum af vatni, n ess a lta a + drjpa; ar sem 39 nsur af inni frjustu garmold halda a eins 18 + nsu. Mosi heldr og meiri kulda sr, en nokkur nnur jarvegstegund. + ar sem mosi er ykkr ( Skotlandi) helzt oft frost jr fram yfir + misumar. Af essu verr ljst hver hrif mosinn hefir loftslagi til + a kœla a." [1 nsa er nrfelt 2 l.]</p> + + <p>a er svo Yukon-fylki sem hvervetna Alaska, a loftslagi uppi + landinu er mjg frbrug v, sem a er strndunum, og a stum, + setti eigi eru fjarlgir hvor fr rum. I mikla megin af nlega volgu + vatni, sem er Brings-hafi, og inir mrgu hita-straumar fr Kyrra + Hafinu, gjra loftslagi strndinni miklu mildara heldr en uppi + landinu; svo a munrinn er fjarska-mikill egar 30 mlur (lil. sex + danskar mlur) fr strndinni; v eigi a h fjll strndinni, + er hlendi nœgt til ess a bœgja heitum vindum fr a blsa + inn yfir meginlandi. En sakir regns og votvira er sumari miklu kaldara + og skemtilegra strndunum heldr en uppi landinu. eru mnuirnir + ma, jn og mikill partr af jl yndislega verblir—slrkir, + heitir og heiir. Svo segir Seemann sinni bk:<a name="NtA_7"></a><a + href="#Nt_7"><sup>[7]</sup></a> "Allr grr er ar (.e.: + norr-strndinni) gfrlega brroska; og naumast hefir snjinn teki upp + fyrr en alt er aki kafi af grsum og jurtum fullum grri, og ar sem + alt var fyrir fm dgum undir fanna-blju, grir n alt grri, og + bl, blm og vextir springa t hva eftir ru rstuttum tma."</p> + + <p>Taflan, sem hr fylgir eftir, snir mealhita rstanna a St. + Michael's ( austr-strndinni vi Nortons-grunn, 63 28' n. br.) og a + Fort Yukon (1200 mlur fr mynni fljtsins, 66 34' n. br.)</p> + +<pre> +------------------------------------------------------------------------ +Mealhiti. | St. Michael's. | Fort Yukon. | + |Fahrenheit. | Raumur. |Fahrenheit. | Raumur. | +------------------------------------------------------------------------ +Vor | +29 3 | -1 1 | +14 22 | -7 9 | +Sumar | +53 0 | +9 3 | +59 67 | +12 3 | +Haust | +26 3 | -2 2 | +17 37 | -6 5 | +Vetr | + 8 6 | -10 4 | -23 80 | -24 7 | +------------------------------------------------------------------------ +Alt ri | +29 3 | +1 1 | +16 92 | -6 7 | +------------------------------------------------------------------------ + +</pre> +<p><!-- Page 13 --><span class="pagenum"><a name="page13"></a>[13]</span></p> + + <p>Mealhiti rsins Yukon-fylki llu, sem heild skoa, m tla a fari + nrri 0 +25 Fahrenheit (= -3 1 Raumur). Hr vi m bera saman msa + stai, sem nefndir eru Almanakinu slenzka ( ar s hvorki nkvmt n + alskostar reianlega fr skrt). Inn mesti kuldi, sem menn vita komi + hafa Yukon-hrai, er -70 Fahrenheit (= -45 3 Raumur). frjsa + fljt og strr eigi inum mestu grimdum. En mealhiti rsins er engan + veginn mlikvari fyrir v, hva gri og roskazt getr einu landi; + heldr kemr a undir hita og lengd sumarsins; annig er mealhiti rsins + sami rndheimi (Niar-si) og Reykjavk; er kornyrkja og + epla-rœkt rndheimi; en sumarhitinn Fort Yukon er heldr + meiri en rndheimi. "g hefi Fort Yukon s hitamlinn sna +112 + Fahr. (+35 5 Raum.) um sumarhdegi, en skugga, og foringinn + vginu skri mr fr, a a hefi oft til bori, a hitamlar, er + fyltir voru vnanda og merktir +120 Fahr. (39 1 Raum.), hefu brosti + undir inum brennandi geislum heimskauts-slarinnar; og fr s einn eim + hita nrri geti, er hann hefir reynt" (Dall). "Grrinn fram me efra + hlut Yukon-fljtsins verr svo blmlegr, a mar mtti tla a mar vri + hitabeltinu, er mar sr a blmskr alt um sumartmann" (Sami).</p> + + <p>Nlega alstaar Yukon-fylki er gnœg af timbri. I stœrsta + og mest um vera tr, er finst essu fylki, er hvta skrfuran + (<i>white spruce</i>; <b><i>Abies alba</i></b>). etta fagra tr finst + hvervetna fylki essu, en stœrst og roska-mest nmunda vi + rennandi vatn. Vr ess er hvtr, ttr og beinn; auunninn, lttr og + seigfastr sr. Eigi getr betra sperruvi; en oftari hverju eru trn + heldr grnn siglur strskip, eins og au (trn) eru essu fylki; + sunnar eru au enn stœrri. Skrfuran verr hr jafnaarlega 50 til + 100 feta h og 3 fet a vermli (<i>diameter</i>); en almennasta + stœr m heita 30 til 40 feta h, og 12 til 18 uml. + verml.—ar nst m telja birki (<i>Betula glandulosa</i>). Eigi + verr a jafnaarlega yfir 40 feta h og 18 uml. a vermli. Einnig + vex vast blakka-birki ea krœklu-birki, en a er til frra hluta + ntt, ar e a er svo smvaxi. Til allrar hamingju fyrir ina upp + vaxandi kynsl eru engir sklameistarar essu fylki, til a neyta + birkihrslnanna til ess, sem r eru hœfastar til!</p> + + <p>msar tegundir af poplar-vii (<i>Populus balsamifera</i> og <i>P. + tremuloides</i>) vaxa hr kynstrum saman, og oftast vel vaxin. In fyrr + nefnda tegund vex me vtnum fram, en in sar nefnda harvelli. In + fyrr nefnda tegund verr 40 til 60 feta h, og 2 til 3 fet a + vermli. En mjg er vir essi mjkr og linr.</p> + + <p>Plvir (<i>Salix</i>) og ln (<i>Alnus</i>) eru au trn, sem mest + gnœg er af; vaxa hr msar tegundir eirra, svo sem <i>Salix + speciosa</i>; <i>Sal. Richardisonii</i>, og <i>Sal. villosa</i>; <i>Alnus + viridis</i>, <i>Aln. incana</i>, og <i>Aln. rubra</i>.</p> + + <p>Margar arar trj-tegundir vaxa hr tt eigi s n rm n r til a + telja a alt hr.</p> + + <p>a yri me llu ofverk a fara a reyna a telja hr upp nokkuru + fjlda af inum mrgu og margvslegu grasa-tegundum, er vaxa fylki + essu. ess skal a eins geta, a gras-vxtr er ar mikill og gr + hvervetna; m nefna meal inna almennustu grasa alkunna blgresis-tegund, + er Kentucky-blgresi kallast (<i>Poa pratensis</i>); enn fremr <i>Poa + nemorals</i>, <i>Calamagrostis Canadensis</i>, og tal arar + grasa-tegundir. Meal-gras er eigi lgra en 3 feta, en oft 4 til 5 feta + htt.—Tvr tegundir af <i>Elymus</i> (mel, rg-grasi) gra svo + rkulega sumstaar, a feramarinn freistast til a halda hann sji sna + kornakra, ar sem r vaxa viltar; r bera roska korn.</p> + + <p>Kornyrkja m kalla s reynd essu fylki. Tvisvar hefir bygg-grjnum + veri s Fort Yukon og hepnaist vel hvortveggja skipti; grasi var + smvaxi, en korni roskaist vel. En sakir ess a skinnaverzlunin + krafi allan vinnukraft eirra hvtra manna, sem ar voru, hefir v eigi + veri fram haldi. Npur, rfur og redikur og salat og arir garvextir + rfast vel; Dall segir, a npur r, er hann hafi smakka a St. + Michael's hafi veri r beztu er hann hafi nokkru sinni s fi sinni. + vaxtatr eru engin essu fylki, en teljandi fjldi berja; Dall nefnir + um 20 tegundir, sem hann segir s "nokkrar af inum almennari tegundum, er + ar vaxa."</p> + + <p>Fyrir nauta-rœkt og fjrrœkt er va gtt land fylki + essu. Enginn er skortr <!-- Page 14 --><span class="pagenum"><a + name="page14"></a>[14]</span> beitilands og slgna; en ga + vetrar-hiring yrftu gripir a hafa. Hefir a veri reynt og hepnazt + Fort Yukon, og er a fyrir noran hvarfbaug (a er tali a liggja + 66 34' n. br.).</p> + + <p>Me v etta fylki varar oss litlu eftir tilgangi kvers essa, + ykir etta ng um a sagt a sinni.</p> + +<p class="center">2. <i>Aleuta-fylki.</i></p> + + <p>etta fylki tekr yfir Aleuta-eyjarnar og Alaska-skaga austr a 155 + v.-l. Sakir ess a Kadak-eyjar eru skgi vaxnar ykja r heldr heyra + til Sitka-fylki. Flestar eru eyjar essar fjllttar, og eru sum eirra + fjalla eldfjll, og rjka nokkur eirra gufu er eim; milli fjallanna og + sjvar eru aflandi ldttar hir og engi-vellir. Jarvegrinn er feitr + og frjr, er a mold jurtakends efnis og dkkleitr er blakkr leir og + hr og hvar kalkkendr frjleir (<i>mergel</i>). Sumstaar hefir mosi + gri yfir, vtukendr, og spillir jrinni, "en a liggr hverjum augum + uppi, hversu auvelt er a trma honum" segir Dall. Sumstaar er + jarvegrinn myndar af sku og affalli fr eldfjllunum og er mest af + eim jarvegi mjg frjsamt. Loftslag er saggasamt, en milt. Chamisso + segir a snjlnan liggi 3510 fetum yfir sjvar-flt. Mesti kuldi, er + menn ekkja til a komi hafi ( eyjunni Unalāshka) segir fair + Veniamnoff s 0 Fahrenheit (= -14 2 Raumur), en mestr hiti +77 + Fahr. (= +20 Raum.)—Taflan, sem hr kemr, snir hita + Unalāshka um 4 r (1830, 31, 32, 33) og mealtals-hita fimm ra + (1834 tali me):</p> + +<pre> + Kl. 7 f.m. Kl. 1 e.m. Kl. 9 e.m. Mestr hiti. Mestr kuldi. + Fahr. Raum. Fahr. Raum. Fahr. Raum. Fahr. Raum. Fahr. Raum. +r: +1830 +35 +1.3 +38 +2.7 +34 +0.9 +77 +20.0 0 -14.2 +1831 +36 +1.8 +40 +3.5 +34 +0.9 +64 +14.2 +7 -11.1 +1832 +39 +3.1 +42 +4.4 +38 +2.7 +77 +20.0 +7 -11.1 +1833 +38 +2.7 +41 +4.0 +36 +1.8 +76 +19.5 +5 -12.0 +Mealtal um 5 r +37 +2.2 +40.5 +3.7 +36 +1.8 +77 +20.0 0 -14.2 + + Verlag, mealtala um 7 r: +Dagar + Jan. Febr. Marz. Apr. Ma. Jn. Jl. g. Sept. Okt. Nv. Des. Als. +Alheiir, sklausir 11 9 3 4 2 6 0 5 2 2 3 6 53 +Hlf-heirkir 111 86 112 104 105 95 118 106 107 115 88 116 1263 +Alskja 95 103 102 102 104 109 99 106 101 100 119 95 1235 + +</pre> + <p>essar athuganir eru gjrar a Ililuk, Unalāshka, af inum + velruvera fr Innocentius Veniamnoff. Fr Oktber til Aprl segir + hann vindar blsi mest fr norri og vestri. Hitamlir stendr lgst + janar og marz, en hst jl og gst. Loftunga-mlir fellr og stgr + milli 27.415 og 29.437 umlunga, stgr me norantt, en fellr me + sunnan-tt, stendr jafn-hst desember og jafn-lgst jl.</p> + + <p>a er eigi frlegt a bera hr saman etta fylki af Alaska og anna + land, sem er v llu mjg lkt, en hefir n veri undir rœkt um + margar aldir. a snir, hva mannleg elja me tilstyrk eirrar mentunar, + er reynsla og ekking veitir, getr framkvmt og til leiar komi landi, + sem er nlega jafn-kalt, fult svo rigningasamt og miklu grrlausara og + frjrra en Aleuta-fylki Alaska. g vi Hlndin Skotlandi og + eyjarnar kring um Skotland, sem er svo okusamt, a "skozk oka" er a + ortaki hf um heim allan.</p> + + <p>Dr. Graham af Aberfoyle segir ( Edinb. Encyclop., art. "Scotland," + Vol. XVI, p. 733 & seqq.) um vestrhlut Skotlands, a Ayreshire s + mjg vtusamt og saggasamt loftslag, en milt og tempra. I Renfrewshire + eru str-rigningar tar; svo er og Dumbartonshire. Argyllshire er + rigningasamasta plss Skotlandi. <!-- Page 15 --><span + class="pagenum"><a name="page15"></a>[15]</span></p> + + <p>"Fjalla-tindarnir hu," segir Dr. Graham, "draga elilega a sr + gufuna, sem stgr upp fr sjnum, og skin ykna anga til au falla + straumum nir yfir dalina. Vetrnir eru mildir a mestu og temprair, en + sumrin einatt vtusm og kld. Loftslag Hjaltlandseyjum er lkt og + Orkneyjum. lofti s hrslagalegt og saggasamt, fer mjg fjarri a + a s heilnmt. a rignr ar ekki stundum saman, heldr dgum og vikum + saman, er vindr bls fr vestri," &c.</p> + + <p>essi lsing passar einmitt nkvmlega upp rigningasamasta plssi + Aleuta-fylki.</p> + + <p>Mealhiti rsins Norr-Skotlandi er fr 42 til 48 Fahrenheit (+ + 4 4 til 7 1 Raumur). Aleuta-fylkinu Alaska er mealhiti rsins + fr 36 til 40 Fahr. (+ 1 8 til + 3 5 Raum.). Hjaltlands-eyjum og + Orkneyjum er loftslag blara talsvert og vtusamara.</p> + + <p>Regnfall Orkneyjum er 36.66 uml; Glasgow Skotlandi er + regnfalli 40 uml.; Ayreshire 42 uml.; Hvthfn 48 uml.; + Restwick 67 uml.; og Easthwaite 86 uml. (<i>Encyclopdia + Brittannica.</i>) Ef mig minnir rtt, er regnfalli Reykjavk 34 uml. + Drymen Sterlingshire vestrstrnd Skotlands hafa dagar eir, er regn + fellr, veri taldir um 14 r, og verr mealtalan 205 regndagar ri. + Unalashka hefir etta veri tali um 7 r, og mealtala regndaga ar er + 150 dagar ri (hver s dagr, er regn fellr, tt lti s, er talinn + regndagr). Sra Veniamnoff segir regnfalli s ar 27 uml. etta tlar + Dall s ef lti, og gizkar 40 uml. bk sinni; en sar hefir hann + sagt mr munnlega, a hann lti n, a sra Veniamnoff muni hafa rtt + a mla.</p> + + <p>Vr skulum n stuttlega lta yfir afrakstr essa lands, sem hefir + loftslag og regnfall svo lkt Aleuta-fylkinu; a getr bent , hvers + vnta megi me tmanum af Aleuta-fylki, er a byggist, og a v fremr, + sem jarvegr er ar frjrri en Skotlandi.</p> + + <p> nstu su er tafla sem snir afrakstr Hlanda Skotlandi og + eyjanna kring; er hn gjr eftir opinberum skrslum "<i>Transactions + of the Highland and Agricultural Society of Scotland</i>," Vol. XV, + 1856.—a er arfi a fara um tfluna mrgum orum; tlur mla + oftast sjlfar mli snu furu-vel. <!-- Page 16 --><span + class="pagenum"><a name="page16"></a>[16]</span></p> + + <p>Tafla yfir afrakstr og bna Hlndum Skotlandi og eyjunum + nnd.</p> + +<pre> + |Flkstal|Hveiti,bushel| Bygg | Hafrar | + | 1855 |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 1620 | 7315| 13394| 56795| 46819| 806395| 705375| +Arran | 152 | 4373| 4688| 1974| 619| 49139| 42154| +Caithness | 504 | 4644| 5607| 9549| 7609| 748215| 613799| +Inverness | 749 | 47573| 37814| 93100| 54957| 437584| 363176| +Orkneyjar og | 262 | 180| 393| 5727| 2746| 238728| 258789| + Zetland | 39 | | | | | | | +Ross og Cromatry | 873 |220179|233018|264112|204417| 620035| 493042| +Sutherland | 141 | 10183| 8885| 51936| 35759| 93637| 80136| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 4340 |294447|303799|483193|362726|2993733|2557871| + + | Rgr |Baunir og ertur| Npur | + | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 | 1855 | +------------------------------------------------------------------ +Argyll | 65144| 59093| 15147| 21641| 84907| 103444| +Arran | 7086| 4655| 4403| 3523| 6497| 4344| +Caithness | 98924| 56292|.......|.......| 143416| 120787| +Inverness | 23068| 22206| 2572| 5227| 84984| 73948| +Orkneyjar og | 108168| 105525| 342|.......| 39230| 42536| + Zetland | | | | | | | +Ross og Cromatry | 4104| 6167| 8273| 21834| 160145| 163834| +Sutherland | 1065| 2693|.......| 114| 32052| 29707| +------------------------------------------------------------------ + Alsendis | 308059| 256631| 30737| 52339| 551231| 528600| + + | Sœnskar | Kartflur | Gulrfur,| Hvtkl,| + | np., ekr. | | ekrur | ekr. | + |1854 | 1855 | 1854 | 1855 | 1854 |1855|1854|1855| +------------------------------------------------------------------- +Argyll | 28| 33| 10504| 26412| 24| 17| 23| 28| +Arran | 22| 10| 671| 1493| 4| 4| 7| 5| +Caithness | 28|......| 8310| 5931| 0|....| 10| 9| +Inverness | 10| 17| 6519| 12176| 4| 2| 35| 26| +Orkneyjar og |.....| 2| 6532| 6261| 4| 4| 30| 35| + Zetland | | | | | 1| 1| 6| 7| +Ross og Cromatry | 23| 15| 17281| 20876| 4| 1| 9| 5| +Sutherland |.....|......| 1540| 1633| 2| 4| 3| 2| +------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 111| 77| 51357| 74782| 43| 33| 123| 117| + + |Hr, ekrur| Gras, ekrur |Hross |Nautf| Sauf| Svn| + | 1854|1855| 1854 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855 | 1855| +----------------------------------------------------------------------- +Argyll | 26| 15| 36151| 40303| 8512| 60378| 814029| 3458| +Arran | 12|....| 3002| 2588| 2367| 3010| 25630| 360| +Caithness | 7| 15| 19043| 18076| 801| 14659| 60447| 1149| +Inverness | 2| 3| 15313| 14226| 3485| 24061| 567694| 1667| +Orkneyjar og | 1| 1| 4954| 8297| 2437| 8128| 10815| 1337| + Zetland |.....|....| 232| 535| | 1250| 5845| 50| +Ross og Cromatry | 3| 1| 19641| 20491| 4414| 16190| 288015| 4557| +Sutherland |.....|...1| 3936| 4446| 914| 3642| 200553| 550| +----------------------------------------------------------------------- + Alsendis | 49| 36|102272|108962| 22930|131318|1973028|13128| + | Gripir als......2 140 404 | + +</pre> +<p><!-- Page 17 --><span class="pagenum"><a name="page17"></a>[17]</span></p> + + <p>Loftslagi Skotlandi er svo lkt v, sem a er Aleuta-fylkinu + Alaska, a tv lnd svo fjarlg hnettinum geta traulega lkari veri. + Austrstrnd Skotlands er skjli fyrir vindunum og hafgufunni fr + Atlantshafi, ar e fjllin skla fyrir a vestan; v er ar eigi svo + vtusamt sem vestrstrndinni, og meiri munr hita og kulda; a essu + leyti svarar austrstrndin Cooks-fla til austrstrandar Skotlands.</p> + + <p>bar essa fylkis eru Aleutar, tryggir og nmfsir, en latir og + fyrirhyggjulausir. eir eru sjmenn gir, en bslar; enda hafa Rssar + veri einu lrifer eirra bskap, og er n ekki verra von!</p> + + <p>Eigi er timbr fylki essu anna en kjarr eitt; en allir ljka upp um + a einum munni, a eigi s anna a sj, en a skgr hljti a geta + vaxi ar, ef hann er grrsettr og hirtr. En sumum inna beztu rkja + lfu essari vex ltill sem engi skgr nema grrsettr s. Mikill hluti + Nebraska-rkis er skglaus af nttrunnar hendi; en mnnum verr hr eigi + svo miki fyrir a grœa skga, og enda svo, a muni til bta + loftslagi heilum landsplssum.—Me v loftslag essu fylki er + miklu mildara en Yukon-fylkinu, og urrara en mestum hlut + Sitka-fylkis, blmgast grs hr svo, a grasvxtr verr nrri meiri, + en mar skar eftir, ef svo mtti segja, ar sem mar sumstaar ver alt + a h sinni grasi.</p> + + <p>Svo er t.a.m. sagt um Unalāshka, a nnd vi Formanns-hfn + (Captain's Harbour) s in mesta ofrgnœg af grasi, en loftslag miklu + betr falli til heyskapar en, strndum Oregon-rkis. Naut tigangi + vera spikfeit, og kjti svo mjkt og braggott, a fgti er ef + aligripir annarstaar taka v fram. Jrin liggr af nttrunnar hendi + albin undir plginn. ar sem melr (<i>elymus</i>) grœr og roskast, + sem ar, af sjlfu sr ar er bgt a sj hv arar korntegundir skyldu + eigi geta gri og roskazt, ef r vru yrktar umhyggjusamlega og + haustsnar. ess ber a gta, a engin korntegund ber nema hlfan vxt, + og hann rran, nokkurstaar strndum Kyrra-Hafsins, hvorki norarlega + n sunnarlega; nema s s a haustinu til.<a name="NtA_8"></a><a + href="#Nt_8"><sup>[8]</sup></a></p> + + <p>Ertur vaxa viltar nlgt Unalāshka-firi, segir Davidson; er ar + mesta gnœg af eim. a er s tegund, er grasafrœingar kalla + <i>Lathyrus maritimus</i>. Hn grœr hvervetna syri hlut + austrstrandanna Alaska-skaga, a v er Dall hefir munnlega sagt mr. + ess er ritum geti a talsvert gri af essari tegund einum sta + Kenai-skaga. a liggr augum uppi a s tegund sem grœr annig + vilt og umhiringarlaus mundi gra eigi sr vel yrktri jr me gri + pssun. Hn kva gra Alaska va norr a 64 n. br.</p> + + <p>a, sem sagt er um Unalāshka, gildir engu sr, nema fremr s, + um eyjarnar fyrir vestan. Ymsar rfu-tegundir vaxa viltar llum essum + eyjum; er gnœg af eim, og r eru gar tu. Svn, geitr og enda + naut og sauir geta gengi sjlfala ri um kring.</p> + + <p>a virist arfi a fara orum um, hvort kvikfjrrœkt muni + hepnast essu fylki, ea a bera a saman vi sland; a getr hver + gjrt sjlfr eftir a hann hefir etta lesi.</p> + +<p class="center">3. <i>Sitka-fylki.</i></p> + + <p>etta fylki nr fr takmarka-lnu Alaska a sunnan, og nr yfir + meginlandi og eyjarnar norr a Yukon-fylki og vestr a Aleuta-fylki; + inni lykr a v sr Kadak-eyjarnar og landi umhverfis + Cooks-fla.</p> + + <p>Yfirbor landsins essu fylki er svo sltt og fjlltt sem framast + m vera. A eins norvestr-hluti ess inni lykr yrkjandi land a nokkrum + mun. a eru reyndar blettir og blettir hr og hvar um syra hlut ess, + er vel eru lagair til yrkingar. En mestmegnis er s hluti fjllttr, + og fjllin sbrtt mjg og undirlendislaus, en akin skgum svo ykkum, + a varla er fœrt gegn um , og n eir skgar fr strndunum og + upp eftir fjllunum 1500 fet yfir sjvarml.</p> + + <p>Sundin og djpin milli Alexanders-eyjanna mynda jvegi fylkisins, + enda eru a beztu jvegirnir, sem ori geta fjllttu landi. Ekki + arf a ryja blessaan <!-- Page 18 --><span class="pagenum"><a + name="page18"></a>[18]</span> sjinn, ekki arf a kosta strf + jrnbrautir hann, og ekkert kostar a halda honum vi. Alstaar essu + fylki er timbr svo gngt, sem nokkurstaar ella hnetti essum, svo + eldivirinn er eigi kostbr fyrir gufubta; enda eru kol nœg + fylkinu og kosta ekki anna en a taka au upp; ekki arf a flytja au + n timbri langt til skips; alt er flœarmlinu.</p> + + <p>Jarvegrinn er mestmegnis frjmold af jurta-efni me undirlagi af + sandleir ea dkkleitam deigulm. Jarvegrinn umhverfis Cooks-fla og + Kadak-eyjum er essa elis; en ar er jarvegrinn blandinn + sku-brunnum sandi, er sjrinn hefir bori upp, og ykk sandleirs-lg + undir, svo jarvegrinn verr ar lttari, urrari og enn frjvari, og + annig betr lagar til yrkingar en ella. Loftslagi surhlut fylksns + er mjg milt, en tœklega vtusamt. Regnfalli Sitka er fr 60 til + 95 uml. rlega; og tala regndaga er fr 190 til 235. Kadak og vi + Cooks-fla mun regnfalli vera liti yfir 30 uml. a meallagi, ef a + er svo htt.</p> + + <p>Vertta Sitka fr 31. okt. 1867 til 31. okt. 1868:</p> + +<pre> + Meal-hiti. Herkir yktloft, + Fahr. Raum. Regnfall. dagar. dagar. Regndagar. Snjdagar. + +Vor +42.6 + 4.7 14.64 uml 22 70 33 15 +Samar +55.7 +10.6 10.14 " 21 71 36 0 +Haust +45.9 + 6.2 28.70 " 19 72 44 5 +Vetr +31.9 - 0.1 14.59 " 44 47 21 6 + +Alt ri +44.07 + 5.4 68.07 " 106 260 134 26 + +</pre> + <p>Mestr kuldi, sem kom a r, var +11 Fahr. (-9 3 Raum.) Margra ra + rannskn snir, a mealhiti vetrum er um +33 Fahr. (+0.4 Raum.); er + a lka og Mannheimum vi Rn, en heitara en Mnchen, Vnar-borg + ea Berlinni. a er sem nst ekt sem Washington, hfuborg + Banda-rkjanna (sem liggr 1095 mlum sunnar) og heitara en New York, + Philadelphia er Baltimore.<a name="NtA_9"></a><a + href="#Nt_9"><sup>[9]</sup></a> En sagga-lofti og rigningarnar valda v + a sumari er miklu kaldara Sitka en inum r nefndu stum.</p> + + <p>Indnar byggja Alexanders-eyjum og strndinni nlega norr undir + Vilhjlms-grunn (Prince William Sound.) aan af byggja Innuitar + strndina, og Indnar a eins upplandi. Vi Cooks-fla, Kadak og + surstrnd Alaska-skaga hafa Innuitar dlitla viburi til + jarrœktar.</p> + + <p> Kadak-ey og austanmegin vi Cooks-fla eru vetrar kaldari og sumur + urrari og heitari en Sitka. eru mildari miklu vetrar Kadak, en + vi Cooks-fla. Sumartin er in bezta fyrir heyskap og gras + gnœga-gott og miki. Hafrar og bygg hefir yrkt veri vi Cooks-fla + mean Rssar ttu landi. Skgar eru gir og nœgir. I skrslu + nlendu-nefndarinnar til Rssa-keisara (Ptrsborg, 1863) er tali meal + afrakstrs vi Cooks-fla 180 000 pund af saltkjti, 180 mliker af berjum + o.s.fr.; n er lti um yrkju er afrakstr, me v fir hvtir menn ba + hr, san Rssar seldu landi og drgu burt setuli sitt.—Dr. + Kellogg segir um Kadak: "Grs og grœnar jurtir ekja fjllin upp t + htinda. Sumarveri er hr lkt v, sem a er Sitka, og er vel + falli fyrir heyskap." vetrna er kuldinn eigi svo hr Kadak, en + jafn. Eftir a fer a frjsa helzt kuldinn jafnt og tt n snggra + verbreytinga. sinn stuvatninu Viey ( hfninni St. Paul + Kadak) er orinn tlf umlunga ykkr, egar vel er, lok desember er + byrjun janar, ykknar svo janar og febrar, og hefir, egar bezt + ltr, n 18 uml. ykt lok febrarmnaar. Mesti kuldi, sem menn vita + komi hafa Kadak, er -18 Fahr. (-22 Raum.); og hefir a bori vi + einu sinni, svo menn hafi sgur af: yknai sinn um 1 umlung + slarhring, og er a inn hraasti vxtr, sem hann hefir haft svo menn + viti.</p> + +<p><!-- Page 19 --><span class="pagenum"><a name="page19"></a>[19]</span></p> + + <p>Lisiansky<a name="NtA_10"></a><a href="#Nt_10"><sup>[10]</sup></a> + getr ess, a byggi hafi s veri Kadak 1804, og hafi a roskazt + vast hvar. En "i vtusama og heirkju-litla ver, sem eigi er holt + akryrkju, veldr v a korntegundir urfa hr pssunarsemi og + hiru—en a eru kostir, sem innlendir menn hr hafa eigi til a + bera."</p> + + <p>"Hvort veri er bjart er ykt, kemr alsendis undir verstunni. + Ver er fagrt er vindar blsa fr suri, suvestri, vestri, norvestri + ea norri; en alt hva vindar eru austanstœari en hnorr er + hsur, veldr a okum og rigningum. desember-mnui var veri fremr + milt, vindr vri noran. Hitamlir vsai aldrei lgra en +38 Fahr. + (+2 7 Raum.) ar til 24. desbr.; fll hann til +26 Fahr. (-2 7 + Raum.). fll snjr jr, og hlzt hann um nokkra mnui. Eigi er + tali a vetr byrji reglulega fyrri en me janar. Mean vetr st yfir + var loft alt af urt og hreint (a fr teknum fm dgum febrar) og + vindar lku milli suvestrs og vestrs. Mestr kuldi var 22. janar, + fll hitamlir nir 0 Fahr. (-14 2 Raum.) Sustu dagar febrar og + fyrstu dagar marz voru og svo kaldir, a hitamlir fll nir milli + 13 og 14 Fahr. (-8 til 8 4 R.)—Um essa daga mldi g ykt + ssins vatninu Viey, og var hn 18 uml.—9. marz byrjai + vori." [Lisiansky, 171. bls.] "Vetrinn, sem g dvaldi hr, var urrari + en meallagi." (Sami, 190. bls.) "Dagana, sem vr dvldum Kadak, fr + 26. til 31. gst (1867), var mealhiti loftsins 49 5 F. (+7 8 R.), og + sjarins 45 8 F. (+6 R.)" (Davidson: "<i>Coast Pilot of Alaska</i>," + Washington, D.C., 1869, 27. bls.)</p> + +<p><!-- Page 20 --><span class="pagenum"><a name="page20"></a>[20]</span></p> + + <p><i>Ver-tafla</i>, dregin saman r dagbk, haldinni Kadak-ey 1/10 + 1872 til 30/9 1873.</p> + +<pre> + | Mealhiti | Mestr hiti. | +Mnuir | Klukkan | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Medaltal|8.f.m|12.m.|6.e.m| +--------------------------------------------------------- +Oktber R|+ 2.7|+ 5.3|+ 4.4| + 4.1|+ 6.2|+ 8.0|+ 7.1| + F| 38.1| 43.9| 42.0| 41.3| 46. | 50. | 48. | +Nvember R|+ 1.6|+ 4.4|+ 2.3| + 2.7|+ 5.3|+ 6.2|+ 6.2| + F| 35.7| 42.1| 37.2| 38.3| 44. | 46. | 46. | +Desember R|+ 0.3|+ 1.0|+ 0.8| + 0.7|+ 4.4|+ 5.3|+ 4.9| + F| 32.7| 34.3| 33.7| 33.6| 42. | 44. | 43. | +Janar R|- 4.1|- 3.3|- 3.2| - 3.5|+ 2.7|+ 4.4|+ 6.2| + F| 22.8| 24.5| 24.7| 24.0| 38. | 42. | 46. | +Febrar R|- 2.1|- 0.1|- 1.0| - 1.1|+ 2.7|+ 3.5|+ 5.3| + F| 27.2| 31.8| 29.8| 29.6| 38. | 40. | 44. | +Marz R|- 4.8|- 1.8|- 1.8| - 2.8| 0.0|+ 1.8|+ 1.8| + F| 21.2| 28.0| 27.9| 25.7| 32. | 36. | 36. | +Aprl R|+ 0.7|+ 3.5|+ 2.8| + 2.3|+ 3.5|+ 8.0|+ 8.9| + F| 33.5| 40.0| 38.5| 37.3| 40. | 50. | 52. | +Ma R|+ 3.4|+ 5.5|+ 4.9| + 4.6|+ 4.4|+ 9.8|+11.5| + F| 39.7| 44.5| 43.0| 42.4| 42. | 54. | 58. | +Jn R|+ 6.6|+10.4|+10.2| + 9.1|+10.7|+16.9|+16.9| + F| 46.9| 55.3| 55.1| 52.4| 56. | 70. | 70. | +Jl R|+ 9.8|+13.0|+13.2| +12.0|+10.7|+16.9|+17.8| + F| 54.0| 61.2| 61.8| 59.0| 56. | 70. | 72. | +gst R|+ 9.3|+13.5|+13.9| +12.2|+11.5|+16.0|+16.9| + F| 53.0| 62.4| 63.2| 59.5| 58. | 68. | 70. | +September R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.0| + 8.6|+ 8.0|+11.5|+10.7| + F| 47.9| 54.1| 52.2| 51.4| 50. | 58. | 56. | +--------------------------------------------------------- +Alt ri R|+ 2.5|+ 5.1|+ 4.6| + 4.1|+11.5|+16.9|+17.8| + F| 37.7| 43.5| 42.4| 41.2| 58. | 70. | 72. | + + + + | Minstr hiti | +Mnuir | Klukkan | +1872-73 |8.f.m|12.m.|6.e.m|Heidrkir| + | dagar | +---------------------------------------- +Oktber R|- 2.7| 0.0| 0.0|\ 13 | + F| 26. | 32. | 32. |/ | +Nvember R|- 1.8| 0.0| 0.0|\ 13 | + F| 28. | 32. | 32. |/ | +Desember R|-10.7|- 8.0|- 8.9|\ 8 | + F| 8. | 14. | 12. |/ | +Janar R|-10.7|- 9.8|- 9.8|\ 11 | + F| 8. | 10. | 10. |/ | +Febrar R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 11 | + F| 8. | 8. | 6. |/ | +Marz R|- 9.8|- 8.0|- 7.1|\ 16 | + F| 10. | 14. | 16. |/ | +Aprl R|- 3.5|- 1.8|- 2.2|\ 11 | + F| 24. | 28. | 27. |/ | +Ma R|+ 0.9|+ 2.7|+ 1.8|\ 8 | + F| 34. | 38. | 36. |/ | +Jn R|+ 3.5|+ 7.1|+ 6.2|\ 16 | + F| 40. | 48. | 46. |/ | +Jl R|+ 8.0|+ 9.8|+ 8.9|\ 15 | + F| 50. | 54. | 52. |/ | +gst R|+ 7.1|+ 9.8|+ 9.8|\ 21 | + F| 48. | 54. | 54. |/ | +September R|+ 4.4|+ 8.0|+ 7.1|\ 5 | + F| 42. | 50. | 48. |/ | + +Alt ri R|-10.7|-10.7|-11.5|\ 150 | + F| 8. | 8. | 6. |/ | + + + +1872-73 | Skja loft | + | rkoma |Urkomu-|Dagar| Mealhiti | + |Snjr|Regn.| laust | als.| rstia. | +------------------------------------------------------ +Oktber R| 2 | 8 | 7 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Nvember R| 2 | 8 | 7 | 30 | Haust: 37.7 | + F| | | | | (= +2.5) | +Desember R| 4 | 11 | 7 | 31 | / | + F| | | | |/ | +Janar R| 8 | 1 | 10 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +Febrar R| 8 | 3 | 5 | 28 | Vetr: 26.4 | + F| | | | | (= -2.5) | +Marz R| 7 | 0 | 7 | 31 | / | + F| | | | |/ | +Aprl R| 2 | 6 | 10 | 30 |\ | + F| | | | | \ | +Ma R| 1 | 16 | 6 | 31 | Vor: 44.0 | + F| | | | | (= +5.3) | +Jn R| 0 | 3 | 11 | 30 | / | + F| | | | |/ | +Jl R| 0 | 5 | 11 | 31 |\ | + F| | | | | \ | +gst R| 0 | 3 | 7 | 31 | Sumar: 56.6 | + F| | | | | (= +11.0) | +September R| 0 | 8 | 17 | 30 | / | + F| | | | |/ | +------------------------------------------------------ +Alt ri R|34 |72 | 107 | 365 |\ +4.1 | + F| | | | |/ 41.2 | + +</pre> +<p><!-- Page 21 --><span class="pagenum"><a name="page21"></a>[21]</span></p> + + <p>Vr sjum af essari tflu enn fremr, a af llum dgum rsins eru + 150 heirkir, en 214 dagr hafa skja er ykt loft (.e.: meira en + hlfan himin skjaan); af essum 214 skjuu dgum eru 107 rkomu-dagar + (regn ea snjr), en 107 rkomu-lausir. annig vera als rinu 107 + rkomu-dagar, en 258 rkomu-lausir (heirkir og skjair). etta r (1. + okt. 1872 til 30. sept. 1873.) snir einmitt meal-r Kadak. + Vertafla, sem eir lafr og Pll hafa sent yfir nvember og hlfan + desember 1874, snir mjg ekt verlag um ann tma sem um tilsvarandi + tma hr tflunni.</p> + + <p>Mesta auleg surhluta essa fylkis er falin timbrinu. Hr skal + nefna nokkrar inar helztu trjtegundir, og eru r taldar eirri r, + sem r hafa eftir veri snu, inar drmtustu fyrst o.s.frv.</p> + + <p><b>Gulr sedrus-vir</b> (<i>Chamœcypars + nutkatensis</i>).—etta er inn drmtasti vir, sem vex + nokkurstaar strndum Kyrra Hafsins; hann er smgjr sr og ttr, + allharr og frbrlega endingargrog hefir sœtan ylm. "Enginn vir + jafnast vi hann til skipsma; hann er svo lttr, ttr, auunninn og + dœmalaust endingargr." (Kellogg.) Hann vex hvergi nema Alaska, + og er in eina viartegund strndum Kyrra Hafsins, sem er gr efnivir + skip. Ef menn gta ess, a ll skip, sem n eru byg Kyrra Hafs + strndum (mestmegnis r Oregon-greni) vera a svara talsvert hrra + byrgar-gjaldi en vanalegt er, og f a-eins byrg um stuttan tma, + bendir a ljslegar, en nokkur lng rakaleisla, til ess, hverja ing + essi vir hltr a f fyrir sjverzlunina llum Kyrra Hafs strndum, + er menn fara a byggja Alaska og nota viinn. Efnivir skip er og + verr valt mjg tgengileg og arsm vara til a selja llum rkjum + vi Kyrra Hafi. verml sedrustrjnna hr er venjulega fr 3 til 5 feta, + en nr stundum alt a 8 fetum.</p> + + <p><b>Skrfura</b> ea <b>hvtgreni</b> (<b><i>Spruce</i></b>, <i>Abies + Sitkensis</i>).—essi vir er vel kunnr timbrverzluninni Kyrra + Hafs strndunum n; hann er hr og bolrinn rbeinn. a er gr vir, + eigi jafnist hann vi sedrusviinn.</p> + + <p><b>Fura</b> (<b><i>Hemlock</i></b>, <i>Abies + mertensiana</i>).—essum vii er oft blanda saman vi inn siast + nefnda. Sumir grasafrœingar lta a s aeins afbrigi af smu + tegund. Timbrkaupmenn blanda eim oft saman; og er skrfuran + endingar-betri.</p> + + <p><b>Balsam-fura</b> (<i>Abies Canadensis</i>).—Virinn sjlfr er + llegr, en brkrinn af honum og inum sast nefnda vi er hafr til a + barka (garfa) ler me. Balsami hafa lknar til meala, og listamenn + nota a einnig.</p> + + <p><b>Skrubb-greni</b> (<b><i>Scrub Pine</i></b>, <i>Pinus + contorta</i>).—essi vir verr sjaldan hrri en 40 fet af + heilvxnum bol, og 18 fet a gagnmli.</p> + + <p>Jnper og ms nnur tr, er minna ykir um vert, vaxa og essu + fylki.</p> + + <p>(Um Kadak er meira sagt skrslu sendi-nefndarinnar.)</p> + + <p>Flestallar r berja-tegundir, sem vaxa Yukon-fylkinu, eru og + algengar Aleuta-fylkinu og norvestr-hlut Sitka-fylkis.</p> + + <p>Um syri hlut Sitka-fylkis segir Dall: "a er eigi unt a hugsa sr + betra skgland; alstaar eru samgngur og flutningsvegir auveldir + sjnum, og fjllinn svo brtt, a eigi arf anna, en a sl bjlkum r + llegasta timbrinu undir viar-flekana og setja sta (um + vetrartmann), og renna eir sjlfkrafa nir fannirnar til sjar."</p> + + <p>"Margt hefir veri rita um Alaska af mnnum, sem ekkert ektu til, og + eru v rit eirra ar eftir—hgminn einber."</p> + + <p>"ar sem rki Massachusetts<a name="NtA_11"></a><a + href="#Nt_11"><sup>[11]</sup></a> hefir fr upphafi snu til essa dags + <b>aldrei flutt t</b> til annara rkja <b>annan afrakstr af landi snu, + en s og grjt</b>,<a name="NtA_12"></a><a + href="#Nt_12"><sup>[12]</sup></a> getum vr vnzt me tmanum a f + inn flutt fr Alaska skipavi, smjr, ost, ull og alskonar kjtmeti; og + ar sem msar berja-tegundir eru n fluttar aan til San Francisco, + m tla a fleiri vextir bœtist ar vi." [Dall.]</p> + +<p><!-- Page 22 --><span class="pagenum"><a name="page22"></a>[22]</span></p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>V. KAFLI.</h2> + +<h3>STEINA OG MALMA TEGUNDIR.</h3> + + <p>v er mir, a hvorki er hr rm til a skra fr jararfrœi + Alaska, enda mun mentun flestallra lesenda essa kvers vera v stigi, + a eir hefu ess ltil not; g ver lka a jta vankunnttu mna + essu efni svo mikla, a g hafi rit annara til a fara eftir essu + efni, er svo margt, sem mnnum ber eigi saman um inni vsindalegu + kennig um uppruna jarlaganna, myndun eirra og aldr, a eigi verr + skynsamlega dregi saman r v neitt grip, nema mar hafi nœgilega + ekking jararfrœi (<i>geology</i>), til ess a meta sjlfr + rkin og gjra sr glggva hugmynd um efni sjlfr; en kunntta mn + essu efni er sra-mgr; og mr er ekki um gefi a htta mr staflaust + hlan s, og reyna a kenna rum a, er g hefi eigi glgt skyn + sjlfr; hafi g og a tla, a g skyldi ekkert a fullyra essu + kveri, er g vri eigi sannfœrr um sjlfr.</p> + + <p>Svo miki er vst, a endr rdaga hefir veri miklu heitara jr + vorri en n er; hafa grs og tr gri heimskauta-lndunum og dr + lifa ar, sem n lifa og rast a eins tempraa beltinu og + hita-beltinu. Finnast leifar eirra n steingjrar. etta var r eigna + v, a jarhitinn hefi veri meiri; en n ykjast menn vita a s + tilgta s hgmi. Sumir hafa sagt, a t.d. flar eir, er leifar hafa af + fundizt Sberu, gti hafa borizt norr anga sjfli, en hefu + aldrei lifa ar. En Alaska finst slkr urmull af leifum fla og annara + slkra dra innan um leifar af grri (<i>vegetation</i>) sem samsvarar + elishttum eirra og a ru leyti eim stvum og v standi, er + fullkomlega snir, a slk dr hafa lifa ar, og grr jarar og + loftslag vori ar eftir. San hefir komi tmabil, er kuldi var + miklu meiri jrinni, en n er; hefir allr norrhluti Amerku veri + akinn einlgum jkli, svo sem Grœnland er n; san hefir aftr + ori mildara, og er svo n jr vorri.—Vsindin hafa enga + sklausa fullnœgjandi rlausn enn v, hva valdi hafi essum + breytingum loftslagi. Ein in njasta og, a mr virist, sennilegasta + getgta essu vivkjandi er s, er Dr. Oswald Heer hefir fram sett. Dr. + Heer kva hafa ransaka steingjrvinga ins heita tmabils gaumgfilegar + en nokkur annar jararfrœingur fyrr ea sar. Hans kenning er + essi:</p> + + <p>a er stjrnufrœingum kunnugt, a slkerfi vort gengr + afarstrum hring um einhvern fjarlgan mipunkt, og a a kemr annig + valt inn ntt og ntt rm; oss ber fr kunnu rmi, og oss kastar inn + kunnugt rm; en a vitum vr me yggjandi vissu, a slkerfi vort er + sem stendr rmi himingeiminum, sem er strjl-bygt af stjrnum. a er + engin stœa til a efast um, a slkerfi vort hafi einhvern tma + gengi gegn um eitthvert af eim hrum himingeimsins (ef svo mtti a + ori komast), sem vr sjum sjnglerum a eru miklu ttskipari af + stjrnum, en a rm, sem slkerfi vort er n sem stendr. En allar + essar stjrnur eru sknandi slir, og inn meiri ea minni fjldi eirra + hltr v a hafa nokkur samsvarandi hrif hita loftsins rminu + umhverfis r himingeiminum. Vr getum annig tla, a heita + (<i>miocene</i>) tmabilinu hafi slkerfi vort veri rmi + himingeiminum, sem var ttskipa stjrnum, og hafi annig jr vor ori + anjtandi heitara loftslags, er ar af leiddi, svo a jafnvel lndin vi + heimskaut hennar fengu grr ann, sem n finst a eins um mibik hennar. + En sl vor hlt fram sinni stvandi rs og fylgdi henni allr hennar + herskari af plnetum, og svo sem aldir liu fram, bar slkerfi vort inn + n hru himingeiminum, er voru unnskipu mjg af stjrnum og v + kld; a olli v, a eftir <b>miocene</b>-tmabili kom sldin ea i + kalda tmabil; en slkerfi vort hlt fram, og loks kom a rm + himingeiminum, er var ttskipara stjrnum en i sasta, en + unnskipara en a, er a hafi fyrst veri, og ar sem hitinn v + var meallagi milli ess, er veri hafi inum fyrri tveim tmabilum, + og essum sta er a n sem stendr, og af v leiir loftslag a, er + n er jrinni.<a name="NtA_13"></a><a + href="#Nt_13"><sup>[13]</sup></a></p> + +<p><!-- Page 23 --><span class="pagenum"><a name="page23"></a>[23]</span></p> + + <p>En hversu sem er n um etta alt, er a vst og vafalaust, a + jklarnir Alaska eru alt af a mnka og loftslagi a vera urrara og + heitara. Hver sem orskin er, er etta svo ljslega reynt og austt, + a a er hafi yfir allan efa; svo menn gefi lti t allar + getgtur vsindanna, vera menn a jta, a reynslan er lygin.</p> + + <p>a ykir n engum efa bundi, a alt Alaska (og eyjarnar) fyrir + vestan 150 v.-l. fr. Gr. s a hefjast og hkka smtt og smtt; sama er + a segja um austrstrendr Sberu; og i sama virist eiga sr sta a + minsta kosti llum austrhlut Brings-hafs og Brings-sunds og enda + norr shaf, a sjinn er a smgrynna. Er a annig eigi sennileg + sp, a s tmi geti komi, fjarri s, ef til vill, enn, a Amerka og + Asa vaxi saman a noran, og yri ar efni allra-fallegasta + landa-rtuml handa einhverjum komnum rndi vefara til a skera r, + v eigi mundi af veita "tlf-knga-viti" til ess!</p> + + <p>Eldfjll eru mrg Alaska, en mrg eru n tbrunnin, og snist eim + altaf vera a fkka. Um 50 eldfjll hafa gosi ar san Rssar nmu + landi; en n eru a eins 11 eirra, er eigi eru litin t brunnin.</p> + + <p>Jarskjlftar eru tir, en engar sgur eru af, a eir hafi nokkru + sinni veri svo miklir a neitt hafi kvei a eim; eir eru rtt svo, + a eir merkjast. eir eru valt a vera fgtari og fgtari r fr + ri. Helzt vera menn eirra varir oktber. a var vart vi einn + merkilegan Viey (vi Kadak) mean vi dvldum ar ( lok + oktber-mnaar 1874).</p> + + <p>Hverar eru talmargir Alaska; er hiti eirra mislegr; sumir eru a + eins 94 Fahr. (+27 5 Raum.); arir eru 167 F. (+60 R.) og ef til + vill ar yfir. Sumir eirra eru sagir "nlega jafnir inum stœrstu + og merkustu hverum annarstaar heiminum."</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + + <p>Kol finnast mjg va Alaska, en beztir eru nmarnir vi + Cooks-fla. Kolin eru hr fr <i>miocene</i>-jarmyndun (<i>tertiary</i>) + eins og flest kol vestrhlut Amerku. Flest kol af eirri myndun eru + rrari, en au kol, er kllu eru "<i>carboniferous</i>." Taflan hr + eftir snir gœi eirra samanburi vi nnur kol Vestr-Amerku + og vi beztu "<i>carboniferous</i>" kol Pennsylvania og Englandi:</p> + +<pre> +------------------------------------------------------------------------ + Stvar. |Vatn- |Fast | Skjt-|Aska. |Brenni-| Einkunn. + | sefni.|kolefni, | brenn.| |steinn.| + | |(carbon.)| andi | | | + | | | efni.| | | +------------------------------------------------------------------------ +CARBONIFEROUS. | | | | | | +Pittsburgh, | 2.34 | 55.82 | 34.31 | 7.16 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Ormsby, | 4.00 | 66.56 | 26.93 | 2.50 | ? |Bituminous. + Pennsylvania | | | | | | +Kentucky | 2.00 | 56.01 | 37.89 | 4.10 | ---- |Cannel. +Lehigh, | 2.34 | 88.05 | 2.94 | 6.66 | ---- |Anthracite. + Pennsylvania | | | | | | +Newcastle, | 0.99 | 61.70 | 33.55 | 3.75 | 0.23 |Bituminous. + England | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +CRETACEOUS | | | | | | +Nanaimo, | 2.98 | 46.31 | 32.16 |18.55 | ? |Lignitic. + Vancouver Island.| | | | | | +Bellingham Bay | 8.39 | 45.69 | 33.26 |12.66 | ? |Lignitic. +Mount Diabolo, | 14.69 | 46.84 | 33.89 | 4.58 | ? |Lignitic. + California, | | | | | | + beztu svrt | | | | | | + demants-kol | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ +MIOCENE TERTIARY | | | | | | +Goose Bay, | 20.09 | 41.98 | 32.59 | 5.34 | ? |Lignitic. + Oregon | | | | | | +Carbon Station } | 11.60 | 51.67 | 27.68 | 6.17 | 2.90 |Lignitic. + (Pacific-jrnbr)} | | | | | | +Weber River } | 9.45 | 26.21 | 58.32 | 3.64 | 2.40 |Lignitic. +Cook's Inlet, | 1.25 | 49.89 | 39.87 | 7.82 | 1.20 |Lignitic. + Alaska | | | | | | +------------------------------------------------------------------------ + +</pre> + <p>essi tafla snir betr, en nokkur lsing, a kolin vi Cooks-fla eru + betri en ll "miocene" ea "cretaceous" kolin Vestr-Amerku; hn snir + og a kolin vi Cooks-fla innihalda a eins 0.37 hundruustu prtum + minna af brennanlegu efni og a eins <!-- Page 24 --><span + class="pagenum"><a name="page24"></a>[24]</span> 0.66 hundruustu prtum + meiri sku, en g, "bituminous" Pittsborgar-kol, og er a meira en + unni upp aftr vi a, a Pittsborgar-kol innihalda 1.09 hundruustu + prtum meira af vatni. kolunum vi Cooks-fla er og minna af + brennisteini en beztu kolum vi Kyrra-Hafs-brautina, og vatnsefni + eirra er minna, er nokkurra annara kola Amerku, sem tflur taka + yfir.</p> + + <p>En ess ber a minnast, a ver kola liggr eigi eingngu gœum + eirra. S kolalagi minna, en 3 feta ykt (af hreinum kolum), eru au + einskis viri til verzlunar, og svarar a eins kostnai a hafa au + til heima-brkunar. (Kolalgin vi Cooks-fla kvu vera 3 til 7 feta + ykk); fjarlg fr markai, stand og lengd flutnings-vegarins, ptin + ofan eim, og margt fleira hefir hrif ver eirra og verr a taka + etta alt til greina.</p> + + <p>Eigi er anna aui a sj, en a kola-nmarnir vi Cooks-fla muni + vel borga fyrirhfnina vi a vinna ; en a hve miklu leyti, verr + reynslan a sna. eir hafa eigi veri svo kannair til hltar enn, a um + a veri sagt me vissu; en vel er af eim lti.</p> + + <p>Rafr finst va kola-lgunum, saman me surtarbrandi. a er algengt + Alaska-skaga, finst og Kadak og va Alaska; sumstaar miki af + v.</p> + + <p>Steinola (<i>petroleum</i>) hefir fundizt Alaska. Finst hn + fljtandi ykkri br ofan vatni einu nlgt Katmai-vk + Alaska-skaga, gagnvart Kadak-ey. In "specifiska" vigt hennar er 25 + (Beaume); hn er alveg lyktarlaus og gtr burr verkvla-mlm + hreinsu, eins og hn finst. a er enda sagt a megi brenna henni + hreinsari.</p> + + <p>Hvtr marmari finst vi Sitka, g tegund og drmt.</p> + + <p>Gull og silfr finst Alaska, en smtt er um a, a v er menn enn + ekkja til. Silfri er oft blanda saman vi kopar. Gull hefir fundizt + va, meal annars Kakn-fljti vi Cooks-fla og Kadak; en eigi + hefir a tt vera svo miki, a borgai a verka a. En athugandi er + a enginn praktskr gullnemi hefir enn reynt a n ransaka; svo lti + er um a kunnugt.—Tflugrjt, sumt me um af kvarz, finst + Kadak.</p> + + <p>Kopar finst msum stum; en ugglaust er mest af honum vi Attu- ea + Kopar-fljt, sem fyrr er um geti kveri essu. ar hltr a vera + fjarska-miki af honum.</p> + + <p>Bl hefir fundizt nlgt Sitka, og lka skamt fr St. Paul Kadak; + en a eins er a lti eitt.</p> + + <p>Jrn finst va, en hvergi svo, a menn tli a borgi sig a vinna + a.</p> + + <p>Graphit hefir fundizt Kadak, Alaska-skaga og var.</p> + + <p>Brennisteinn finst va gnœga-gngur; meal annars kva hann + hafa fundizt Kadak (?). Fyrir brennistein mundi gr markar + California og var Kyrra-Hafs-strndum.—"Nitrum" finst og + Alaska.</p> + + <p>msir air mlmar finnast Alaska, tt hr s eigi nefndir.</p> + + <p>Landi m enn heita alveg kanna a kalla, og enginn kann a segja, + hver rjtandi uppspretta af mlmum ar kann a felast. Jarlgin og + myndunin benda til, a Alaska muni auugt land af mlmum.</p> + + <p>msir gimsteinar finnast og ar landi; m ar til nefna amethyst, + zeolit, tourmalin, spinel, kristall o.m. fl. Sagt hefir veri a demant + hafi fundizt nga; en a kva eigi satt vera. msar marmara-tegundir + finnast allva.</p> + + <p>s hefir lengi veri verzlunarvara aan. vatni einu Viey (Woody + Island) vi Kadak er s skorinn; er a stundum gum vetrum, a + s-uppskeran bregzt. s hefir og tekinn veri r jklunum + sur-strndinni. ri 1868 var fluttr til San Francisco s fyrir $28 000. + Eigi hefir eftirskn eftir s vaxi a mun sustu rin. En enginn efi er + , a selja m miki af s Mexico og Sur-Amerku og eins Asu, ef + hann vri anga fluttr. Eins og n stendr er s fluttr fr austustu + rkjunum Amerku til Indlands og Snlands Asu; er a vegr miklu + lengri, og lengri fer gegn um heit lnd, og hltr v flutningr a vera + drari og meira a spillast leiinni, en ef flutt vri fr Alaska. Er + v efalaust, a sverzlun getr ori mikil ausuppspretta fyrir landi, + ef einhverjir koma til a nota sr a.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p><!-- Page 25 --><span class="pagenum"><a name="page25"></a>[25]</span></p> + +<h2>VI. KAFLI.</h2> + +<h3>FISKIVEIAR.</h3> + + <p>Meal allra ja eru miklar fiskiveiar litnar einhver in + rkulegasta aus-uppspretta og velmegunar.</p> + + <p>Fiskiveiar Breta er mlt a su viri 25 miljna dollara rlega. + Fiskiveiar Frakka eru viri $3 000 000 rlega, og fiskiveiar + Amerku-manna vi austr-strendrnar lfunni viri $2 000 000 rlega.</p> + + <p>In kja-mikla gnœg fiskjar vi strendr Alaska vakti egar + forundran inna fyrztu feramanna, er ar komu, og allra san til essa + dags. Billing, Cook, La Perouse, Ltk, Lisiansky, Belcher, Sir George + Simpson, Davidson og Dall hafa allir bori vitni um inn trlega aragra + af orski, laxi, heilagfiski og sld, er fylli hfin umbergis Alaska. + Fiskr hefir jafnan veri aalfœa innlendra manna. Veiiskapr, ea + tilburir til a hagnta sr essa rjtandi ausuppsprettu, er enn + fyrstu bernsku.</p> + + <p>Sjfiska-tegundir eru helztar: orskr, heilagfiski, sld, + "tom"-orskr, "likon" og "mullet."</p> + + <p>Af orski er mest, og hann er s sjfiskr, sem mest er verr. Hann + veiist 25 til 50 fama dpi v nr alstaar, og va m veia hann af + klppum vi fjrubori. Beztu veiistvar eru kring um Kadak-eyjar, + Shumagin-eyjar og Aleuta-eyjar. Grunnin, ar sem fiskr veiist hr, eru + miklu stœrri en vi Nfundna-land (New Foundland) og sland til + samans; og veiistvarnar vi Alaska eru svo langstœrstar og beztar + af llum veiistvum hnettinum, a eigi kemr til samanburar vi neitt + anna. Beztar veiistvar eru vi Shumagin-eyjar.</p> + + <p>Fram til sustu tma var fluttr fiskr fr veiistvum Atlantshafi + til San Francisco. rin 1863 og 1864 var flutt um 500 "tons" hvort r til + California fr Atlantshafi.</p> + + <p>Fiskimenn fr California hafa veitt:</p> + +<pre> +1skip1864,120"tons" ea............40000fiska. +(6)? skip l865,523"tons"ea ....... 249000fiska. +18 skip1866,1614"tons" ea ......... 706200fiska. +23 skip1867,2164"tons" ea........ 947264fiska. + +</pre> + <p>Meira en helmingr essa fiskjar veiddist vi Shumagin-eyjar. 1869 + veiddust 1 082 000 fiskar, og s lti lagt hafa eir vegi a minsta + kosti 3 pund (enskt) hver a mealtali; og kalli mar pundi eigi meira + vert en 5 cent, gjrir etta $189 350 gulli. N er fiskrinn a + skifta um veg og fer n ara lei, er hann ferast urru landi, en r; + v n er fari a flytja hann <b>fr</b> San Francisco og <b>til</b> + Atlants-hafs. april, ma og jn 1868 voru flutt 47 000 pund af fiski + og 17 tunnur af tunnu-fiski fr San Francisco til New York. smu + mnuum var fluttr fr tlndum inn til Amerku fiskr fyrir $119 127, og + snir a a nokkur markar er enn Amerku fyrir fisk. Auk ess selst + fiskr Japan og Snlandi og var Asu, og firni gtu selzt Mexico + og Sur-Amerku, ar sem svo miki er af kalsku flki. Engin skortr er + beitu Alaska. Hinga til hefir veri gum fiski California + veri fr 13 til 7 cent gulli fyrir pundi; en lklegt er a veri + lkki nokk, er aflinn vex. ber ess a gta, a slendingar gtu + ugglaust selt fisk ar betr en arir, v enginn kann Amerku a verka + salt-fisk hlft svo vel sem eir. Fiskimenn fr California eru ollausir + og heimtufrekir vi gjafarann allra gra hluta; eir vilja grpa upp + miljnir svipstundu<a name="NtA_14"></a><a + href="#Nt_14"><sup>[14]</sup></a>; ef a tekst eigi, eru eir + hlœgilega vanakkltir. a er einkennilegt a sj ara eins + rfrtt og essa San Francisco-blai: "San Francisco. Skip komandi: + Skonnortan N.N. me 35 000 orska; ltr dauflega af aflanum!" orskrinn + veiist <b>alt ri um kring</b>.</p> + + <p>Heilagfiski er smvaxnara vestr eyjum, heldr en vi Sitka og + strendrnar ar eystra; ar vega meal-lur 300 til 500 pund.</p> + + <p>Sldin er sams konar og in norska sld; kemr hn vsum tma r + hvert, en stendr <!-- Page 26 --><span class="pagenum"><a + name="page26"></a>[26]</span> skamma stund vi. 1. jn koma hafk af + henni, og m ausa henni land eins og mar vill hlfan mnu. a er + kmin afer, sem innlendir menn hafa til a veia hana, og bendir a + hver grynni af henni eru. eir hafa aflangt skaft r tr og reka gegn + um a rj nagla oddhvassa; sl eir skaftinu nir sjinn, og er + fgtt ef eigi stendr sld hverjum nagla. Einn mar fyllir hœglega + bt sinn minna en klukkustund me essum tbnai!</p> + + <p>"Mullet" er laxtegund, er sj lifir og a eins norrhfunum.</p> + + <p>"Tom"-orskr heldr og til norrhfum; hann er gr til beitu.</p> + + <p>"likon" er merkilegr fiskr, ltill, silfrgljr lit, venjulega um 14 + umlunga a meallagi lengd. Hann er vi strendr Bretlands-eigna og + systa part af Alaska-strndum. Vertin fyrir ennan fisk byrjar 20. til + 25. marz og stendr yfir um 3 vikur. Lsi hans er mjg gtt. Hann er svo + feitr, a hann verr eigi geymdr vnanda til vsindalegrar skounar. + er hann er urkar, m hafa hann fyrir kerti; arf ekki anna en kveykja + sporinum, og brennr hann eins og kerti. Engin lsing getr gefi + hugmynd um ann grynnis-fjlda sem af honum er, er hann gengr upp + lœkina og rnar; vatni snist bkstaflega lifandi eins og velli + potti. Villidr taka nœgju sna til tu af honum annig, a au + slma hramminum vatni og ausa honum upp jrina.</p> + + <p>Af vatna-fiski Alaska eru laxinn og hvtfiskrinn merkastir; auk + eirra er "losh" er "burbot," "pike" (langa?) og "sucker."</p> + + <p>Af laxi og silungi er tal tegunda. Af handa-hfi m nefna <i>Salmo + orientalis</i>, <i>Salmo proteus</i>, <i>Salmo alpinus</i> og raufiskinn + (<i>Salmo sanguineus</i>). a ykir lgt lagt, a telja a innbornir + menn Alaska veii tlf miljnir laxa ri. A eins Kadak og vi + Cooks-fla er veidd hlf miljn rlega. "ll mannleg mlska rtr og + mlin vantar or" til a lsa fjlda laxins Alaska. grynni laxns eru + ar svo, a g get ekki gefi lesandanum betri hugmynd um a me ru, + en v, a segja a a s meira en nokkur getr gjrt sr hugmynd um, + nema hann sji a. g ver a jta, a g gat ekki mynda mr anna, en + a sgurnar um etta vru kjur, anga til g s a me eigin augum. + Vi Cooks-fla er <b>mealvigt</b> laxins 50 til 60 pund; a eru + reglulegar strskepnur!</p> + + <p>Hvtfiskr er, einkanlega noran til, nrri eins gnœgr og + laxinn.</p> + + <p>g sleppi hr a minnast inna annara tegunda af fiski, ar g tla ng + sagt til a gefa lesandanum hugmynd um auleg Alaska essu + tilliti.</p> + + <p>Skelfisks-tegundir als konar (nema ostrur), krabba og mslinga er + nlega alstaar a finna.</p> + + <p>Eigi skal heldr meira en a eins geta inna miklu hvala, rostunga og + sela veia, er nemr miljnum dala rlega.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h2>VII. KAFLI.</h2> + +<h3>LOSKINN, DRAVEIAR OG FLEIRA.</h3> + + <p>Loskinn fr Alaska hafa veri frg um allan heim meira en ld. Saga + loskinna-veianna er saga landsins. au voru nlega eina orskin til + ess, a landi hefir veri a nokkru kanna; au hafa veri i eina, er + hinga til drg hvta menn anga, tt fir hafi veri. etta er inn + eini bjargrisvegr, er kalla m a veri hafi a nokkru hagnttr; og inn + feyki-mikli gi af loskinnunum hefir dregi svo gjrsamlega alla + eftirtekt og stundun til sn, a engu ru hefir veri skeytt a neinu. + au hafa veri gullnmr Alaska. Skinna-takan hefir veri drifin af eirri + fergju og fyrirhyggjuleysi, a hn hefir strum rrna, en er enn + gullnmum drmtari; en augefi er a vernda hana me skynsamlegri + lagasetning, og er n veri a reyna a.</p> + + <p>Til auveldara yfirlits skal hr fyrst nefna au loskinna-dr, er + sj lifa; en a er elselrinn (<i>Callorhinus ursinus</i>) og s-otrinn + (<i>Enhydra marina</i>). <!-- Page 27 --><span class="pagenum"><a + name="page27"></a>[27]</span></p> + +<p class="center">1. <i>S-otr og elselr.</i></p> + + <p>Rssar nefna s-otrinn s-bjr. S-otrinn er str skepna; skinni er + mjkt og dkkt, en lngum hrum hvtum broddinn sktr t milli og + eykr a fegr skinnsins. Feldr af vxnum s-otri er um 6 feta langr og 4 + feta breir.—S-otrinn er rotar, en eigi m skjta hann, v a + fœlir hann. r var gnœg af s-otrum alt fr Kamchatka og + hringinn kring me strndunum alt sur a syri hlut California. N + veiast feinir vi Kamchatka, um 5 ea 6 sund vi Katrnar- og + Alexanders-eyjar og ar milli, en varla neitt a ri sunnar.</p> + + <p>S-otrskinn kostai fyrrum $200.00 til 500.00, en au hafa n falli + veri, og kosta n um $100.00. Aleutum eru borgair $20.00 gulli ea + vrum fyrir gott skinn. g s skinn Kadak, er eigandinn vildi ekki + selja fyrir $400.00 til 500.00; hann hafi gefi $20.00 fyrir a.</p> + + <p>elsela-veiin var fyrr meir minna um ver, en s-otra-veiin; en n + er hn raunini miklu meira ver. N er a Pribyloff-eyjum (Girgis-ey + og Pls-ey) a mestallr elselr er veiddr. elselrinn er nskildr + sljninu; mynda au til samans ttflokk ann, er <i>Otariid</i> nefnist + lru mli, en a ir eyrnaselir; au hafa tvaxin eyru og rkla + hreifa, og eru annig augreind fr hrselnum (<i>Phocida</i>). Aleutar + veia elseli svo, a eir reka land upp, og geta tveir menn reki 4 + ea 5 hundru eins og saua-hjr; jafntt og hver eirra reytist, er + hann rotar. 1868 voru el-skinn ver $7.00 gulli verku Lundnum. + Mealveri mun vera fr $7.00 til $5.00. Aleutar f $0.35 fyrir hvert + skinn!</p> + + <p> a s frlegt sjlfu sr, a lsa essum drum smsmuglega, + er hr eigi rm til ess, enda vara au oss hr eigi svo miklu.</p> + +<p class="center">2. <i>Land-dr.</i></p> + + <p>In helztu land-dr, er drmtir feldir fst af, eru essi: refir, + merir, "mink," bjrar, otrar (land-otrar), "lynx," svarta-birnir og + "wolverine." essi dr veia innlendir menn trboga (slagboga, fellu). + Auk essa eru: "whistler," bjrbrir, hreindr, villi-sauf, geitr, + lfar ( norr-Alaska), moskus-rottur og hermeln; eru skinn eirra + nokkurs viri, eigi s a a telja samanburi vi hin.</p> + + <p>Flest af essum drum finnast Kadak og vi Cooks-fla. Fleiri orum + skal eigi um au eya.</p> + +<p class="center">3. <i>Fleira bjargri.</i></p> + + <p>Sljni (<i>Eumetopias Stelleri</i>) og rostungrinn eru og mikilsver + dr. Af eim getr hir, lsi og tennr. rlega vinnast um 100000 pund + rostungs-tanna. Bustirnar og galli af sljninu er og fmtt. Snverjar + kaupa a og gefa vel fyrir; hafa eir bustirnar fyrir tannstngla, en + galli er haft til silki-tilbnings.</p> + + <p>Fugl og eggtekja er rjtandi nlega hvervetna Alaska, sr lagi + llum eyjum. arvarp er va norrhlut landsins; svanir, gsir og als + konar fuglar, sem nfnum kann a nefna; eru yfir 200 mislegar + fuglategundir landinu.—Hver vara ar-dn, svana-dn, fir, + vngir, fuglshamir, egg, fugla-kjt o.s.frv. s, arf eigi a segja. + slendingum.</p> + + <p>Enn mtti margt og margt til tna, og sumt merkilegt og + mikilsvarandi, er telja mtti til bjargris Alaska, t.a.m. + angtegundir, sem eru svo miklar og gar ar, a a er sumra manna ml, + a hvergi heimi muni angbrensla svo arsm, sem ar. En einhvern enda + verr hr a gjra; og vona g a g hafi lklega rita ng til a gefa + dlitla, en tt fullkomna hugmynd um landi og kosti ess. g hefi lst + v annig, a g skal byrgjast a ekkert verulegt s mishermt; g hefi + lst v svo, a eir gallar, sem v kunna a vera, sjst eins ljst + og kostirnir. En g vona lsingin beri me sr, hvort s meira vert, + kostir er kostir.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p><!-- Page 28 --><span class="pagenum"><a name="page28"></a>[28]</span></p> + +<h2>VIII. KAFLI.</h2> + +<h3>SKRSLA NNAR SLENZKU SENDINEFNDAR UM FERD HENNAR TIL ALASKA.</h3> + + <blockquote> + <p>Landar gir!</p> + + </blockquote> + <p>Vr<a name="NtA_15"></a><a href="#Nt_15"><sup>[15]</sup></a> + undirskrifair, er kjrnir vorum fundi slendinga Wisconsin til a + ferast til Alaska, er sr lagi Kadak-eyja, til a skoa landi ar + og skra fr, hvort a mundi eigi vel falli til nlendustaar fyrir + slendinga, og hvort lsing s, er W.H. Dall hefir gefi landinu, s + snn og rtt, fullnœgjum hr me lofori voru um, a skra yr fr + rangri ferar vorrar, me v a gefa yr fylgjandi skrslu, er vr + hfum skyndi sami dag og sem vi lafr og Pll felum Jni a flytja + ykkr og birta.</p> + + <p>Eftir 24 daga fer me stugu andviri sum vr land 9. oktber. a + var Kadak; og vorum vi um hdegis-bil austr af St. Paul. er vi + komum iljur upp laugardags-morguninn, inn 10. okt., vorum vi komnir + mynni Cooks-fla og hfum Barren-eyjar skhalt a baki, en + Elizabetar-hfa hœgri hnd. Fjllin a austan voru akin snj + tindum, og var a gamall snjr; sndust oss au mjg lk fjllunum + slandi einkum norrlandi og austrlandi. Vindr var mti og urum vi + a beita og gekk seigt. Merki sum vr til bygar austrstrndinni, 3 + timbrhs; ar voru skgar miklir land a sj. sndust oss + stœrri skgarnir vestrstrndinni; ar mœndi vi himin i + mikla eldfjall Iliāmna 12 066 feta htt, og var skkpa tindinum + hsta, lkt sem einatt er Heklu. Miklu minni snjr var fjllum essa + megin flans; eim megin er og undirlendi miklu minna, en austanmegin, og + sumstaar varla neitt.</p> + + <p>Sunnudag, 11. okt., vorum vi um 40 mlur sur af Nikulsar-vgi; var + fagrt land hœgri hnd a sj (sunnan og austan megin). Vi urum + enn a beita og miai lti ann dag; vi gtum s yfir landi til + beggja handa; var a alt skgi aki og meira undirlendi austan megin. + Vi lgumst um kvldi undan byg eirri, er Munina heitir; ar eru + nokkur bli.</p> + + <p>Mnudag, 12. okt., var oka og dimt uppi yfir; vr gtum v lti + fram haldi og lti af landi s. Regn um kvldi.</p> + + <p>rijud., 13. okt. Vr hfum austrstrndina hœgri hnd, en + Kalgin-ey vinstri. Vr gtum lti siglt r vr urum a leggjast + sakir rigningar, myrkrs og andstreymis. Straumr er grar-harr hr. + Kalgin-ey er ll akin strviar-skgi.</p> + + <p>Mivikud., 14. okt., hlzt sama ver. Num a leggjast undan + Nikulsar-vgi.</p> + + <p>Fimtudag, 15. okt., var kalt, 32-33 Fahr. (um 0 Raumur) iljum + uppi um morguninn. Snjr fll um nttina, en festi eigi iljum n + jrinni landi. ennan morgun var hreinviri og fagrt haustver. Kl. + 12, 15' e.m. frum vi fr skipi inum litla gufubt, er vi hfum, og + komum land Nikulsar-vgi kl. 2. Komu skrlingjar mt oss + skinnbtum; en sumir biu vor fjrunni. ar mœtti oss Wilson, + amerskr mar, er hefir verzlun ar og umsjn yfir hsum eim, er + stjrnin . Hann fylgdi oss mlu austr til byga skrlingja og tvegai + oss skrlingja einn fyrir fylgdarmann. Buum vi honum a vera til taks + nsta morgun er sl roai.</p> + + <p>Wilson sagi oss a yfir undirlendi upp til fjalla vru 40 mlur, og + mundi a taka langan tma, ef til vill hlfan mnu, a fara anga fram + og aftr, sakir ess a vegr vri illr og greifœr; en hskafr vri + n a fara upp eftir Kaknu- skinnbt, are vatn vri svo lti + nni. Vr hfum teki me oss vistir af skipinu, og fengum eitt af hsum + stjrnarinnar til bar; hvorki var eldst, ofn n stlar hsinu; en + vr <!-- Page 29 --><span class="pagenum"><a + name="page29"></a>[29]</span> hfum ullar-breiur og bjarnarfeldi + nokkra, er Wilson li oss.—Vr hittum a mli Rssa einn; mlti + hann tiltakanlega vel enska tungu; hann hefir veri Alaska um nrfelt + 20 r; mest Sitka og Kadak. yngri rum hafi hann fari vast um + Amerku; hann var gullnemi, og mtti a honum sj. Hann sagi lti um + dr og fugla ngrenninu, fyrr en 10 mlur fr; fœlast drin skot + Vgis-manna. var gnœg ar af villigsum. Hann sagi oss, a + enginn sjfiskr gengi Cooks-fla; kemr a lklega til af v, a svo + miki jkulvatn fellr hann; svo er og botn leirugr og sjr oftast + gruggar af straumum ea vindi, er rtar upp sandi og gruggi fr + botninum. Lax fyllir ll vtn, r og lœki sumrin, og vegr fr 60 + til 50 pund a meallagi. Mar getr stai bkkunum og stungi , og + fengi svo marga, sem mar vill. Fyrsti lax kemr byrjun aprl-mnaar; + er laxinn beztr og feitastr ina fyrstu mnui. Eigi fer hann burtu fyrri + en lok gst-mnaar. Vetr sagi hann oss vri talinn a byrja mijum + nvember, ea enda 1. nv., og endai mijum marz ea marz-mnaar + lok. Eigi kva hann n anna rœkta vi Nikulsar-vgi, en + kartflur, klhfu og ara garvexti; vri engin tilraun gjr me + anna. Naut voru ar og voru vel tltandi. 40 mlum sunnar sagi hann + vri byg s, er hann nefndi Noodshick; mun a vera Munina ru nafni; + ar kva hann rg yrktan.—Rssi essi var hsi hj sœnskum + Finna og konu hans. eir eru gullnemar bir og eru komnir til a ransaka + gullnmana Kaknu-fljti, er rennr rtt hj Nikulsar-vgi, og einkum, + hvort eigi muni meira gull legi rinnar uppi fjllum. Finni ess + hafi komi haust er sumar, er lei. Hann hafii fari upp um fjll + Kenai-skaga; hann sagi, a er hann fr ofan eftir nni skinnbt, + hefi veri svo fult af laxi henni, a btrinn hefi sumstaar mist + skri torfunum. in kemr r inu mikla stuvatni, er kalla er + Skillokh. Wilson, sem geri sr far um, a draga r llum kostum + landsins, sagi oss, a hann hefi eittsinn minna en klukkustund + stungi 63 laxa nni; og inn stœrsti 95 pund, en mealvigtin upp + til hpa var 51 pund. Rssinn (Tom Jones) sagi land-gœi miklu + betri Noodshik. Finninn (Fred. Holm) sagi a uppi fjallinu hefi + gras veri va brjst upp og xl, og sumstaar meira en h + hans.—Vi ttum kalda ntt einhsinu. Nsta morgun kl. 6 ,</p> + + <p>fstud., 16. okt., var 26 Fahr. (-2.7 R.) inni ar sem vi svfum, + en 18 Fahr. (-6.2 R.) ti. Vi frum og hittum leisgumann vorn, og + lgum sta austr me nni, en nokku fr henni. Var land fyrst + strhtt og sltt og aki ykkum skgi; jarvegr var mosakendr og + grasltill, en talsvert af lyngi og buska. Trn eru allh, sum um 80 fet + og yfir a og 2 fet og meira a vermli. er vi hfum gengi 4 ea + 5 mlur komum vi a mrar-flum skglausum. Eigi var ar grasmiki, en + var vatni eigi djpt; jarvegr var 8 til 12 uml. djpr, ef til vill + sumstaar dpri. Austt er af landslaginu a essar mrar m vel skera + fram allar, og mundi ar grasvxtr gr. Vi gengum nokkrar mlur t + mrarnar og snrum vi; var vatn teki a dpka og fœr a vera + ill.— heimleiinni frum vi norar og v um lengra veg gegn um + skginn; gjrum vi bl skginum og tkum midegisver. Mestr virinn + skginum var skrfura; var nokkur plvir og bamr. Meiri var + undirskgr ar, en veri hafi ar er vi frum um morguninn; mosi var og + minni; en var lti um gras, og grr allr mjg fbreyttr. Nttin var + mjg kld.</p> + + <p>Laugardaginn, 17. okt, kl. 6 um morguninn, var 16 Fahr. (-7.1 + Raumur) ti. ennan dag gengum vi norr vi, og gengum enn gegn um + skg; hr voru tr stœrri, undirskgr jafnmeiri, jarvegr urrari, + mosaminni og grasgefnari, en austr fr vginu. Vr beygum t r + skginum nir til strandar; ar var rjr og gras htt. Vr gengum nir + fjruna og svo inn fjrur unz vr komum a lœk eim er , er + Salamākha heitir. Eftir eitthva 7 mlna gang gjrum vr bl og + tkum snœing og hvld. snrum vi aftr, en eigi sama veg; gengum + vi upp r fjrunni sunnan vi lœkinn; var ar strt rjr og miki + gras; enda tt grasi vri slna tk a oss brjst og sumstaar + vel a. Gengum vi n gegn um skginn nokkrar mlur, r vi snrum t + r til sjvar og nir fjrur. Bakkarnir eru hr fjarska-hir. Skouum + vi jarlgin bakkanum og var efst fi jurta-efni um fet ea 1 fet + dpt; ar undir kom svrt mold og blandin ofr smgjrum sandi; a lag + var 6 uml. <!-- Page 30 --><span class="pagenum"><a + name="page30"></a>[30]</span> til 1 fet dpt; ar undir er lag af + raubrnum lmkendum leir, ljsari en kaffibrnum; ar undir kemr sandr + sams konar og er fjrunni; ar undir er oftast sandberg ea mhella, og + ar undir deigulmr; deigulmr er mjg blandar innan um ll lgin meira + og minna og milli eirra. Va fundust merki til kola og surtarbrands, en + hvervetna mjg unnum lgum. Bakkinn var hr margar mannhir. San + gengum vi heim yfir fjrurnar.</p> + + <p>Sunnudag, 18 okt., var ver kalt og ilt og snjfall talsvert; kom + enginn btr land. Vr hldumst eigi vi hsi voru, en gengum ina + fornu virkisbygging. ar var gamall ofn brotinn; og gjrum vi eld + honum, matreiddum rjpur handa oss, sem bezt vi kunnum, og hituum + te-vatn.</p> + + <p> mnudag frum vi skip t; var snjbleyta, dimt og ilt ver. + sunnudags-nttina hfum vr mist eimbt vorn; hafi hann sokki + sjgangi; en eimvlin var laus honum, og hvolfdi hann henni r sr, svo + vi hldum btnum, en mistum vlina.</p> + + <p>Bezta landi vi Cooks-fla virist vera me strndunum fram, og aftr + fyrir ofan mrlendi, nst fjllunum og uppi eim. Mrarnar m urka + me v a skera r fram. Minna undirlendi er vestanmegin flans, og er + a sameiginleg tlun vor allra, a ar muni heldr betra land. En eigi + var oss kostr yfir um a fara eftir a vr mistum eimbtinn. Als konar + dr eru fjllunum: bjrn, refr, land-otr, hermeln, mrr og safali, + o.s.fr.</p> + + <p>Alit vort landinu vi Cooks-fla er, a a mundi vast vel falli + til bygar fyrir slendinga; en a a s eigi hentugr star til a + <b>byrja</b> nlendustofnun . Byrjunin yri ar erviari fyrir + frumblinginn, en Kadak. Laxveiin yri a vera aalbjargri + nlendumansins, r hann fengi gra af jrinni; en til a hafa eirrar + veiar full not tti nlendumar a koma anga aprl ea ma. ru + lagi, a eigi s efi a kvikfjrrœkt og akryrkja hljti vel a + gefast me tmanum ar, arf jrin undirbning af manna hndum r + en mikils rangrs verr vnzt. Sumur vera hr afar-heit, stutt s; + mlt er a Fahrenheit hafi komizt yfir 100 mlistig (yfir 30 Raumur); + en vetrum koma grimdir miklar (alt a -40 Fahr., .e. -32 Raum.). 6 + feta snjr kva falla lglendinu, en 12 til 14 feta fjllum.</p> + + <p>Kenai-skagi og ll lndin kring um Cooks-fla eru lka svo ltt kunn + enn, og arf a kanna au gaumgfilega, til a kynnast llum kostum og + kostum eirra. En etta mundi skjtt vera, er byg mentara manna kemr + Kadak.</p> + + <p>Sur- og austr-strnd Kenai-skaga er metamorfisk; strndin austanmegin + flans fram me Chugachik-firi og norr a Kaknu-fljti er + <i>tertiary</i>, og eru ar kola-nmar. Fyrir noran Kaknu-fljt finst + deigulmkent tflugrjt me um af gullblndnum diorit.</p> + + <p>Eftir 3 daga fer komum vr inn 24. oktber til</p> + +<p class="center"><i>Kadak.</i></p> + + <p>Eftir midegisver frum vi land og hittum tollheimtumann + stjrnarinnar-Sendi yfirforingi skipsins einn af undirforingjum land + me oss samt brfi til tollheimtumans, til a tj honum vort erindi og + bija hann a vera oss innan handar.</p> + + <p>Tollheimtumar skri oss fr, a eigi vri tiltk a fara n yfir + vera eyna, eins og vr hfum tla oss; vri htta a ganga langt + land upp, helzt fylgdarlaust, sakir veii-vla inna innlendu manna. Eru + a bogar eirra, er svo eru kœnlega faldir, a stundum falla eir + sjlfir , er lagt hafa. Bjarnar-bogar meia menn stundum til + daus.—Hann sndi oss gar sinn, og hafi hann rœkta ar + hvtkl, npur og rfur af msum tegundum, grœnkl, salat, redikur, + kartflur og margt fleira. Kartflurnar voru strar og gar. Hvtkli + var fullroska og vn klhfuin, og hafi eigi s veri til eirra + fyrri en gst, svo lklegt er a tvr uppskerur mtti af eim f + sumri.—Stjrnin mrg hs Kadak; eru a forn herforabr + Rssa, og mis hs, er hf voru til bstaar fyrir foringja eirra, + embttismenn og hermenn; stendr a n autt alt. Vi fengum a velja r + eim hvert, er vi vildum, til bstaar fyrir af oss, er eftir kynnu + a vera. Rssneskir hituofnar eru flestum eirra, en eigi eldst + nein,—Miki lt tollari yfir mensku og leti innlendra manna; <!-- + Page 31 --><span class="pagenum"><a name="page31"></a>[31]</span> kva + betligesti ta, en versna hvvetna, er eim vri nokkru viki. Eigi + lofai hann kaupmenn miki; enda ljka flestir upp um einum munni. + hefir verzlunarstjri Commercial-kompansins reynzt oss llu vel. Hann + heitir Smith og er rssneskr gyingr.<a name="NtA_16"></a><a + href="#Nt_16"><sup>[16]</sup></a> etta var laugardag a vi komum, og + frum vi til skips aftr um kvldi.</p> + + <p>Sunnudag, 25. okt., vrum vi skipi til kl. 3. e.m. a vi frum + land og hfum vistir me oss. Gengum vi austr holtin um kvldi me + axir vorar og hjuggum vi til eldsneytis. Vi bjuggumst svo um hsi + voru.</p> + + <p>Mnudag, 26., var rigning og fœrt t a fara. Hldum vr kyrru + fyrir, nema hva einn af oss (P.B.) gekk nir bryggju-spora og drg + orska r sj til matar.—Eigi arf anna, ef mann langar hr + fisk, en a skreppa ofan bryggju-spor og sœkja hann me fœri + snu; m beita hverju v, sem rautt er, reyktum laxi ea rauri + klispjtlu.</p> + + <p>rijudaginn, 27. okt., var oka um morguninn og ri r lofti me + kflum fyrra hlut dags. Vi lafr og Pll frum upp eftir fjallinu fyrir + ofan bœinn, en eigi upp hfjalli, og inn eftir v til vestrs + og surs uns vr komum dal einn, er gengr til vestrs (og norrs). + Dalrinn er eigi allvr, httr og tjarnir milli lautum, og + lœkir margir smir. rann eftir dalnum (<i>English River</i>). + Birkirunnar voru hr og hvar dalnum, en eigi annar skgr; en grsugr er + hann, og hir allar aktar grasi og lyngi og msar tegundir berja v; + sunnan til honum er vatn eigi all-lti. Vi tkum dagver hl einum + og nefndum Dgurar-hl, en dalinn Dgurar-dal. Eigi gengum vi inn + botn hans. Vi gengum san t fjrur og komum heim kl. 4. e.m.</p> + + <p>g, Jn lafsson, gekk beint upp fjalli a krossmarki v, er reist + er h einni, og svo vestr eftir hfjallinu og upp hsta hnjkinn, + san vestr og nokku norr vi yfir fjalli; ar er a flatt fyrst, + en svo mist hir ea djpar lautir; gekk g svo unz vtn fllu til + vestrs; var niaoka; en g hafi me mr ttavita, er Pll tti. g + fylgdi lœkjargili nir af fjallinu og nir a sj; er g gekk + nir hlarnar rofai upp svip, og s g fjrinn og sndist hann + ganga fr norri (og austri) til surs (meira en vestrs). ess ber a + gta vi ttavita hr, a <i>declination</i> nlarinnar er St. Paul + Kadak vel 26; er norr eim mun austar, en nlin vsar til. g gekk + lti eitt me sj fram til surs, og kom g v innar fjalli er g + kom til baka aftr, en g hafi r veri. San kom g nir af fjallinu + og kom nir fjrur, skamt fyrir innan St. Paul. Fjrr essi hefir + veri Marmot-fjrr. var af nni, er g kom aftr. Gekk g v aftr upp + fjall til norrs, og kom ar til, er g s yfir fjr og gekk ar nir + a sj; mun a veri hafa botninn Devils Bay, er vr sar nefndum + Krksfjr; san gekk g sama veg til baka. Hst fjallinu, er upp + a er komi, er sumstaar bert, melar ea klappir,<a + name="NtA_17"></a><a href="#Nt_17"><sup>[17]</sup></a> en vast lyng, + en gras, egar er nir dregr beggja vegna. Skgr er minni noranmegin + fjallinn, en birkirunnar vast lautum og me giljum fram. Blber voru + svo mikil uppi fjalls-brnum, a eigi var um gengi nema troa + berja-torfum hverju spori; einnig voru ar msar arar berja-tegundir. + Gras var kafgnœgt hvervetna, er nir af bl-brnum drg. er upp + rofai s g af hfjallinu austr Skg-ey (<i>Spruce Island</i>) og sur + Viey (<i>Woody Island</i>) og eyjarnar kring. a hygg g, a er + ver er bjart og gott, s aan af fjallinu svo fgr tsjn, sem mannlegt + auga m lta. g kom nir a St. Paul laust fyrir miaftan.</p> + + <p>Mivikudag, 28. okt., gengum vi norr og austr tanga ann, er gengr + t fr bœnum. <!-- Page 32 --><span class="pagenum"><a + name="page32"></a>[32]</span> ar er alt aki skgi strum og va + jarvegr grasi vaxinn milli trjnna; gnœg er ar og tjarna og + stuvatna. Vr gengum t odda til sjvar og snrum inn skginn + aftr, en snrum til norvestrs. Skgrinn er hr geysi-ykkr og strvaxinn + og va fgr rjr og grsug, en hvervetna tjarnir og lœkir me + kldu, svalandi, gu vatni. Vi gengum ar til, er vi komum til + <i>Devils Bay</i> (Djfuls-fjarar); skrum vi hann um og klluum + Krks-fjr. Vr gengum inn me firi; ar er grsugt mjg milli skgar + og sjvar, og land i frjsamasta og fegrsta a sj. Er a i + bjrgulegasta land, er vi hfum enn s landi hr. Vr sum norr yfir + Skgey. Hinu megin fjararins og inn me honum var ltill skgr a sj, + en alt grsugt, fjllin h og grasi akin upp r gegn; fjrrinn er + tiltakanlega vkttr og krkttr.—Vr snrum svo heim yfir hlsana, + og komum heim myrkr a St. Paul, kl. 7 e.m.</p> + + <p>Fimtudag, 29. okt., var rigning mest af; en er upp rofai um + hdegisbil, frum vi bt t me landi svo sem mlu og hfum eitt + fœri me oss. Drgum vi skammri stund 19 orska, 1 grjt-orsk + (<i>rock-cod</i>) og 1 smlu.</p> + + <p>Fstudag, 30. okt., frum vi Jn og Pll bti t um eyjarnar inar + smrri, er liggja fyrir utan St. Paul; eru r sumar aktar smum skgi, + en sumpart grsugar me tjrnum og lœkjum; allar eru r byggilegar + og bjrgulegar. Sast frum vi yfir Viey, hittum formann sflagsins + og hfum tal af honum. Hann hefir 5 hesta og tvo mla; sir hann hfrum + og roskast eir v sem nst; en eigi er mikil rœkt vi lg; + eru eir eigi resktir, heldr skornir sem hey handa hestunum, svo sem + sir er til a gjra California. Vi gengum sur eftir eyju og ar inn + skginn og lengi gegn um hann, unz hann var svo ykkr, a okkr tti + torfœrt lengra. Undirskgr er ar meiri, en nokkurstaar annarstaar + er vr hfum hr komi, og skgrinn sjlfr geysi-str. Mldum vi digr + mrgum trjm, er voru tvo feminga ummls og talsvert ar yfir; hin + gizkum vi a veri hafi a minsta kosti 100 fet. etta, voru + skrfuru-tr. er vi komum aftr, skouum vi svatni og + sgunar-mylluna, er ar er; komum san vi leiinni skipinu, og + fengum vistir vibt vi a, er vr hfum r fengi og var mjg + upp gengi.</p> + + <p>g, lafr lafsson, fr ennan dag upp fjall og inn eftir hfjallinu + til suvestrs. var ver bjart og tsni i fegrsta yfir firi, dali og + eyjar. g s sur yfir flann, og s, a inn r honum ganga rr firir + og dalir af fram til fjalla, eigi langir, a v er g fkk s. Fjll + vru h til lands a sj og luktu fyrir dalina; voru sum eirra me + snjskflum ; heldr virtust au grei til yfirgngu. Grr fjllum + eim, er g fr yfir, var lkr v, er r er lst.</p> + + <p>Laugardaginn, 31. oktb., fengum vi bt fr skipinu me sex hsetum + og einum undirforingja. Frum vi btnum vert yfir allan flann + (<i>Chiniak Bay</i>), og lentum noran megin nesi v er skaga, er + gengr t fyrir sunnan flann (<i>Cape Greville</i>). Vi komum land kl. + 10. f.m. og gengum land upp vestr me vatni er tjrn, sem ar er fyrir + ofan, er vr lentum; vorum vi varair vi, a ar vri bogar lagir va + um nesi og urum v a fara varlega og reifa fyrir oss me lngu + priki. Einn af oss (P.B.) var viskila vi hina og gekk vestr me strnd + og til hbla innlendra manna, er ar hfu stvar skamt fr vi + bogveiar. Skoai hann ar um kring, og var grsug mjg strndin; gekk + hann san til bts aftr og bei hinna.</p> + + <p>Vi Jn og lafr beygum sur me vestrenda vatnsins og sur yfir + fjallhlsinn, sumpart yfir mrar-blr alaktar hn grasi og sumpart yfir + lyngma og gegnum skga. Gengum vi yfir skagann til sjvar a sunnan. + Skgr var ttr, en eigi strvaxinn. Vi fundum ar "cranberries" auk + annara berja-tegunda. Jarvegr var fr 1 til 2 fet dpt, feitr og + frjr. Vi gengum kring austr fyrir hls, yfir skagann nlgt + strndinni, og komum fyrir austrenda vatnsins austan fjrur til bts. + var af nni. Hldum svo heim aftr til St. Paul, og komum ar svarta + myrkri. Hvervetna skaganum voru lœkir og gnœg ins bezta + vatns.</p> + + <p>Sunnudaginn og mnudaginn, 1. og 2. nvember, brum vi saman + dagbœkr vorar og smdum hasti eftir eim skrslu-grip etta og + bjuggumst annan htt til skilnaar, er a var af ri a vi, lafr + og Pll, yrum eftir Kadak vetrarlangt fyrir a fyrsta, en a g, Jn + lafsson, fœri til baka aftr, til a skra fr rangri ferarinnar + og reyna a vinna hva g gti hag eim, er fstust a fara vestr + hinga. <!-- Page 33 --><span class="pagenum"><a + name="page33"></a>[33]</span></p> + + <p>Laxveii er vilka g og mikil Kadak eins og vi Cooks-fla, nema + hva laxinn er hr smrri. Hsetar af skipinu veiddu um 60 laxa + svipstundu me hndunum, v eir hfu engin veiarfœri, rotuu + eir laxinn me sptum og skutu hann me skammbyssum, er hann uppi + lœknum. Gnœg er af orski og heilagfiski <b>alt ri um + kring</b>.—Veiiskapr er talsverr Kadak, fuglar og dr. elselr + og s-otr kva fst eigi langt fr eyjunni. A dœma eftir loftslagi + og jarvegi verr engin stœa s til, a eigi geti hr rifizt + alt, sem rfst og grœr Skotlandi og Hjaltlands-eyjum og + Orkneyjum.</p> + + <p>Beitiland og heyskaparland er hr svo gnœgt og gott, a enginn + efi er , a slendingar, sem fara miklu betr me skepnur, en hr er + ttt, mundu vera hr inir flugustu fjrbœndr.</p> + + <p> er vr berum saman a, er vr hfum lesi ritum manna, sr + lagi bk Dalls, um Alaska, vi a, er vr hfum n sjlfir s og + annan htt kynt oss og komizt a raun um, verum vr a segja, a bk + Dalls er einu og llu verulegu snn og rtt lsing landsins og + ausjanlega ritin af inni mestu samvizkusemi. Kadak hefir nlega llu + <b>stra yfirburi yfir sland; sr lagi er loftslag mildara vetrum, + en eigi heitara a neinum mun sumrum; sumari er hr lengra talsvert + og vetr lku styttri</b>.</p> + + <p>Vr hikum v eigi vi, a ra eim lndum vorum, er egar eru + Amerku, og eins eim, er anna bor eru einrnir a flytja af + slandi, til a koma hinga og kljfa til ess tvtugan hamarinn; v hr + er lttara a byrja bskap me litlum ea engum efnum, en nokkurstaar + ella, er vr ekkjum til. Og vr gefum etta r eftir n-kvma og + samvizkusamlega hugun llum mlavxtum, eirri fastri + sannfœring, a a veri eim til gs, er v fylgja. Landi snist + beinlnis skapa handa slendingum og svarar v efni fyllilega til + allra vona vorra.</p> + + <p>a er sannfœring vor, a Kadak s betr lga land fyrir + slendinga, enn nokkurt anna land, er vr ekkjum, jrunni.</p> + + <p>Vr svikjum , er oss sendu, vr svikjum sjlfa oss og vr svikjum + sannleikann, ef vr segum anna en vr hfum sagt.</p> + + <div class="poem"> + <div class="stanza"> + <p>Rita <i>Saint Paul, Kadiak Island, Alaska,</i></p> + <p class="i2">2. dag nvember-mnaar 1874.</p> + <p class="i16">JN LAFSSON.</p> + <p class="i16">LAFR LAFSSON.</p> + <p class="i16">PLL BJRNSSON.</p> + </div> + </div> + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h1>UM STOFNUN SLENZKRAR NLENDU.</h1> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p><!-- Page 37 --><span class="pagenum"><a name="page37"></a>[37]</span></p> + +<h3>I.</h3> + +<h3>SIFERISLEGT RTTMTI VESTRFARA.</h3> + + <p>a eru eigi svo fir enn, sem hafa mti tflutningi flks af + slandi af eirri stu, a a s til eyileggingar slandi a flk + flytjist aan, og a eir, sem fara af landi burt, drgi v + siferislegt afbrot gegn fstrjr sinni og jerni; gengr essi skoun + svo rkt hj sumum, a einn alkunnr plitiskr klerkr fyrir austan, sem + vst ykist mikill frlandsvinr, kva hafa lti a ljsi, a rttast + vri a ha ingi alla vestrfara r en eim vri slept t fyrir + landsteinana, og lta svo fara. v er mir, a a eru ugglaust + nokkrir slandi, sem eru svo ffrir og andlega blindir, a eir kunna + a lta slk heimskuleg og illmannleg, kristileg fjarmli vott + frelsisanda og frlandsstar. essi heilgu or: "frelsi" og + "frlandsst" eru svo herfilega misbrku oft af hlfmentuum + ffrœlingum og mynduum frelsisvinum, sem ekki hafa hugmynd um, + hva frelsi er. En svo er gui fyrir akkandi, a hann skp ekki tm + fl og afglapa, heldr einnig skynsamar verur; og eir, sem hafa stunda + politisk vsindi og <b>hugsa</b> slk mlefni eim tilgangi einum, a + leita sannleikans, en eigi lti sr nœgja, a lra utan a + oragjlfr, sem eir skildu eigi sjlfir til hlfs, eir inir smu munu + sj, a slkar skoanir, sem prests essa, eru eigi sprotnar af sannri og + rttskildri frelsisst, heldr af inu skavnlegasta mentunarleysi og af + inum rammasta frelsisanda; eir munu skilja, a eir sem mest fyrirlta + jerni vort, rtt og frelsi, eru eigi hlft svo skavnir j vorri og + frelsi hennar eins og slkir prestar, sem essi. Vr sjnm vi eim, er + ganga sklaust berhgg vi oss; en sr vi eim, er ykjast fylgja + vorum merkjum, en vinna rauninni alt oss til meins. eir, sem trufla og + rugla hugmyndir alu um sannleik og lygi, rtt og rangt, eir eru vorir + verstu vinir; v eir eyileggja a, sem er grundvllr, og einasti + fastr grundvllr <b>als</b> frelsis, nl. mentun og rttltis ea + siferis-tilfinningu jarinnar.</p> + + <p>En a eru lka arir og heiarlegri menn, sem eru mthverfir + tflutningi flks. stœur eirra eru a mestu inar smu; en eir + skoa eigi vestrfara sem afbrota-menn, heldr a eins sem "tnda + saui." eir eru of skynsamir og rttsnir menn, til a vilja berjast + mti vestrfrum me rum vopnum, en eim, er ein hœfa mentuum og + rvndum mnnum, nl. andans vopnum. eir sj, a laga-bann og hegningar + mundu eigi stva tflutning, heldr gjra ilt verra, og a eina ri til + a stva hann, er a bœta hag fstrjararinnar. En eir lta a + illa gjrt af mnnum, a fara r landi burt. Hr til liggja n mrg + andsvr. Sum eirra hœfa bezt inum fyrr nefndu mnnum, sum inum + sar nefndu, og sum bum. Vona g, a hvorir um sig taki sitt til sn; + en sr lagi bi g ina sar nefndu, ina einlegu og heiarlegu + mtstumenn tflutninga flks, a taka sr eigi til af v, er g kann + hr a segja a sem eir finna eir eiga ekki, og sem v eigi er til + eirra mia.</p> + + <p>a a sna skort jernisrœkt, a flytja af landi, a sumir + segja. En a kemr n undir v, hvort eir, sem af landi flytja, leggja + nir jerni sitt, er eir halda v og hasla v njan vll + heiminum. a mtti svara v, a frelsi vri meira vert, en jerni. + En g vil svara v, a ttjararst og jernisst geta stundum komi + bga hvor vi ara. Ef forfer vorir hefu elska ttjr sna (Noreg) + meira, en frelsi og jerni, vri eirra jerni dautt og dotti r + sgunni fyrir lngu; vri tunga eirra og jerni, sem n lifir + hvergi nema slandi (v Normenn tndu v fyrir konungsvaldinu og + tlendri kgun), afm r sgu heimsins.</p> + + <p>v spyr g: hvort munu fer vorir hafa elska meir, jrina, er eir + fœddust , ttjrina, er jerni sitt og frelsi, er eir flu + eignir og ul, til a firrast yfir-gang konungsvalds og har stjrnar, + en endrreisa eitt fagrt musteri frelsisins fjalldlum <!-- Page 38 + --><span class="pagenum"><a name="page38"></a>[38]</span> slands? Eigi + var sland fstrjr eirra, heldr var a Noregr. En fstrjrina + flu eir, til a sj v borgi, er meiru varai og eir unnu llu + ru fremr, en a var frelsi og jerni. En eigi hefi g enn vita + neinn sl ann pstr nasir sjlfum sr, a leggja landnmsmnnum + mlisor bak fyrir etta, a eir fluttu jerni sitt og frelsi + ann reit, ar er a mtti bezt blmgvast og sem v var eim + sann-nefndr "slunnar reitr."</p> + + <p>Eigi tti a heldr t "jlegt" n litlegt fyrir einstaka + menn a fara utan. ann t voru a inir gfugustu menn af inu bezta + kyni, menn me lifandi tilfinning fyrir frelsi og h, me fjrugri + lfsterkri lngun a kynnast httum og hugum heimsins ja, og me + brennandi huga, ori og reki til frgar og frama, er leituu ungir r + foreldra-hsum til a freista hamingju sinnar og afla sr frama va um + lnd; ttu eir af v gtir drengir, en s "heimskr,"<a + name="NtA_18"></a><a href="#Nt_18"><sup>[18]</sup></a> er heima lst. En + n virist svo, sem sumum af prestunum inu plitiska kreddu-musteri + slands yki a rkastr vottr um frlands-st og gtast einkenni + ungra efnismanna heima, a leggjast skust og draga anna auga pung, + svo ekkert megi eir sj n vita af heiminum kring um sig, en einblna + hinu auganu golorskinn, er oss slendingum var einhverju sinni settr + til viringar danska rkismerkinu, og kyrja svo slli sjlfs-adun: + "sland er a bezta land, sem slin skn upp !" me eins dogmatskri + tr, eins og uglan hefir v, a tungli s bjartara en slin. Og eigi + er etta undarlegt, v svo mun lta nrri, sem nokkrir slendingar muni + san 2. gst fyrra vera allnmir a falla fram og tilbija inn + plitiska, hvta, danska kross raua grunninum; og skyldi mig eigi + undra tt slkir klerkar, sem s, er r var geti, hefi a + prdika, a eigi mundi hann sr ljfr og lttbr, en krossinn Krist, + eigi szt eim, er aunaist, a hljta annan brjst til a halda + jafnvginu.—N ykir mr a einstt, a eigi veri me rkum + mti v bori, a v s frleikr nokkur og lfsreynsla, a fara va + me jum, sj margt og reyna lfi sem flestum myndum, nema rit og + ml merkismanna, daura og lifendra, kynnast v, er merkt er og mikils + vert msum stum heimsins, og, ef svo mtti segja, "mla vi Mms + hfu." ykir enn mega sannast i fornkvena, a "s einn veit, er va + ratar og hefir fjld um fari," hafi hann greind og gfu til slkt a + nta. Er og eigi v a leyna, a slandi m smi vera og gagn gum + sonum erlendis, er flytja hrr ess til fjarra landa. etta sna bezt in + tendu bl, og s smi, er msar erlendar jir sndu landi voru + sund-ra-ht ess.—Eftirtektavert er a og, a essir miklu + "frlandsvinir" heima mla aldrei eim lndum vorum, er flytja til + Danmerkr og lifa ar alla fi, svo sem vorum merka og frga jhfingja + Jni Sigurssyni! En ef hann og arir gtismenn breyta eigi "jlega" + v, a flja fstrjr sna, hv skal leggja vestrfrum mli + bak? Ea munu eir, essir heima-ldu frlandsvinir, tla Danmrku + fstrjr slendinga eins vel og sland? Er mun gfugra a ala aldr sinn + hj kotj einni ltilli og vesallegri og merkri, sem Danir eru, en a + dvelja me inum gfugustu og merkilegustu hfujum? Sumir munu n + svara, a eir hafi eigi mti v, a einstakir fir menn flytji r + landi; en a s tflutningr <b>fjlda</b> manna, er eir hafa mti; + a s slkir tflutningar, er slandi veri mein a. En g s eigi a + bœti mlsta eirra. Ef eir virkenna siferislegan rtt + einstaklingsins, til a flytja af landi, hafa eir engan rtt til a + mla fjldanum. Ef <b>einn</b> einstaklingr hefir ennan rtt, hefir + <b>hver einn</b> einstaklingur, .e. <b>allir</b> einstaklingar ann sama + rtt; hr er um <b>prinsp</b> a tala! a er rangltt a gjra einum + hrra undir hfi en rum.—En um a, hvort slandi veri skai a + tflutningi, er anna ml. g tla a liggi augum uppi a svo geti + eigi veri. Enginn s, sem getr jafnauveldlega unni sr brau heima, + eins og erlendis, mun aan fara, ef hana undir frelsi og rttlti a + ba. En geti sland eigi veitt llum brnum snum a (—og a + gjrir a eigi!—), er a eigi skai ess, a au brn, er + tundan vera, ltti v meginni; rmkar um hina, sem eftir eru. + Mean slendingar hafa r a myra mikinn fjlda ungbarna sinna + rlega, eins <!-- Page 39 --><span class="pagenum"><a + name="page39"></a>[39]</span> og eir vitanlega gjra me vanhiru og + rifum, hafa eir hvorki stœu n rtt til, a hafa mti, + nokkrir fari burt r landinu annan htt, .e. + myrtir.—Norrlnda-jir eru annars svo frjsamar, sr lagi + slendingar, a jin getr tvfaldazt hlfri ld, rtt frir a + mrg hundru flytti r landi rlega, <b>ef bjargrœisvegir landsins + eflast svo</b>, a eir <b>hvetji til</b> slkrar fjlgunar og + <b>leyfi</b> hana. a snir Noregr, sem sendir um 13 000 manna rlega + til Amerku, og hefir flki meira en tvfaldazt heima Noregi 50 + rum. 1814 voru Normenn 800 000 a tlu; n eru eir 1 800 000, og um + 500 000 a auki Amerku.—En svo er um suma essa stokkhru + frlandsvini, a vsi mar eim til dœma annara ja, t.d. Noregs, + leggja eir augun aftr og vilja eigi sjandi sj n heyrandi heyra, + hversu tflutningar hafa einmitt eflt og styrkt framfarir og frelsi ess + lands, sta ess a veikja a. A vsa slkum mnnum til rita inna + merkustu ntar-vitringa og jmegunar-frœinga, er til einskis, + v svo er vri plitskri mentun eirra, a eir hafa numi + frœi, er gildum st 1836 til 1848, en hafa aldrei lengra komizt, + tzt hafa gleypt allan heimsins vsdm, og daga svo uppi sein + steingjrvingar ea ntt-trll, er blinduust af uppruna eirrar + saltvkr-tru, er br dpru skini yfir danskar slir 1848. eir ekkja + eigi og vilja eigi um vita neitt a, er san hefir gjrzt + stjrnvsindum, jmegunarfrœi er rum heimspekilegum + frœum.</p> + + <p>g vil enn framar spyrja: Ef slendingar geta flutt til ess lands, + ar sem eir og nijar eirra um komnar aldir geta haldi tungu og + jerni, og ori einir bar landsins, sett sjlfir rtt me sr og + ri lgum og lofum, .e. mynda frjlst slenzkt jveldi, frjlst og + fullmyndugt og engum h, a eins frjlst sambandsrki voldugu og merku + rkja-sambandi, eins og eir geta, ef eir vilja, Alaska, svo a eir + missi einskis annars , vi a fyrirlta fstrjr sna, en a leggja ar + af sr hlekki fornrar nauar,—ef eir gera etta, segi g, ef t + fluttir slendingar geta endrreist jveldi slands nrri og betri + mynd framandi og nju landi, er me tmanum gti, ef til vill, ori + sakir landrmis og landgœa aalasetr slenzks jernis + heiminum—eins og neitanlega m vera Alaska—hvaa + stœu mundu r fœra mti tflutningi flks fr slandi + til slks lands, r miklu jernis og frelsis-vinir?—Hvers er + mist vi tflutninginn, ef vr hldum llu v, er oss er krt og + drmtt og mikilsvert andlegu tilliti, og flytjum a me oss anga, + er a m betr roskast, dafna og blmgast? Hvers er mist, segi + g?—J, nokkurs er mist, segi r; a er eitthva ljst, + einhver tfrandi draummynd, eitthvert lokkandi yndi og andans unar, er + heillar vorar gagn-slenzku slir, og sem r mega hvergi finna nema + slandi—og Kaupmannahfn! J, ar kom a! r sji ekki gegn um + glmskygnis-gleraugu yar mynduu frlands-star, hva a er? g skal + segja ykkr a, dfurnar mnar! a er: ekki flatti golorskrinn; v + hann geti r flutt me yr, ef yr er all-annt!—en a er ... + danski krossin raua grunninum! a er <b>danskan</b> og + <b>konungs-valdi</b>! a eru hlekkirnir, sem rakkinn er orinn svo vanr + a bera, a hann kann eigi vi sig n eirra. essi eru au srdeig, sem + hafa gagnsrt yar slenzku slir og gjrt r a illa dnskum + srmjlkr-slum, svo a alt, sem r viti og skynji, er danskt. r + kunni ekki anna en dnsku, og hana llega. r kunni ekki einu sinni + a elska fstrjr yar nema upp dnsku! Frlandsst yar og + frelsis-st er ekki anna, en plitsk kredda, er r lru utan a af + Dnum 1848; af frelsi ekki r ekki anna, en danskt frelsi. + Stjrnarskr Dana er yar œzta hugsjn, j afgo yar, a vesala + papprsbla! Og m nrri geta, hvlkir garpar frelsisins r su, + ar sem r hafi lert a elska frelsi af eirri j, er aldrei ekti + frelsi og aldrei vissi hva a var, v Danir hafa valt veri rlar + anda. a jta inir vitrustu og beztu menn sjlfr eirra.<a + name="NtA_19"></a><a href="#Nt_19"><sup>[19]</sup></a> En arfi er um + a a reyta! eir, sem heima vera eftir, og a yri valt mestr + hlutinn, a lkindum, eir halda flagginu danska! a eru a eins eir, + er t flytja, sem segja vi a skili; en hinum, er eigi f sliti a + fr hjartartum snum, er vnst a fara hvergi; enginn skar eftir + eim!</p> + +<p><!-- Page 40 --><span class="pagenum"><a name="page40"></a>[40]</span></p> + + <p>En a er eigi ng me etta. a m sna a fr vsnna sjnarmii, + en fr sjnarmii slands eins, nefnilega frsjnarmii mannkynssgannar + og mannfrœinnar (anropologia), a tflutningar flks s sjlfu + sr rttmtir og s als herjar heimsnausyn. Verr a ljst, a ef + eir eru a (eins og egar skal snt), <b>verr</b> eigi vi eim + sporna. Er v bi illmannlegt, kristilegt og heimskulegt, a leggja + mli vestrfara. a er illmannlegt og kristilegt af v a eir hafa, + eins og vr hfum sagt, siferislegan rtt , a flytja t; og enginn + meiri rttr er til a hamla eim fr v, heldr en til ess a innleia + ttsttta-skipun ("kasta"-skipun) er tthaga-band + (<i>"stavnsbaand"</i>); en a er kristilegt a mla mebrœrum + snum a sakleysi. a er heimskulegt, a tla a stva rs, sem er + bundin lgmli mannlegs elis, eins og a opinberast sgunni; a er + eins heimskulegt, eins og a tla a stva fl og fjru:</p> + + <blockquote> + <p><i>"Rusticus exspectat dum defluat amnis; at ille labitur, et labetur + in omne volubilis aevum!"</i></p> + + </blockquote> + <p>ar a auki er a hyggilegt; st vestrfara til ttjarar sinnar er + ugglaust svo sterk, a slk mli geta eigi komi inn hj eim kala til + hennar; en a er ugglaust, a hver s plitiskr flokkr heima, sem gjrir + sig sekan eirri heimsku og v ranglti, a leggja mli vestrfara, + hann tti eigi a bast vi samhuga er styrk fr eim, hvorki + siferislegum n ruvsi; og er a hyggilega gjrt a hrinda annig + fr sr me ranglti og hranaskap miklum flokki landa sinna, er mrgu + tilliti geta veri til beinlnis og beinlnis styrktar og astoar. + etta vildi g ska a allir hefu huga heima; a er mgulegt a + neitt gott geti leitt af v, a leggja mli bak vestrfrum; a sj + allir. En margt getr ilt af v leitt, og tti a a vera nœg + stœa til, a unna eim rttltis og sannmlis. Vr erum svo + fmennir, slendingar, a inn sterkasti flokkr m eigi vi v, a hrinda + neinum fr sr, er tti og vildi flokkinn fylla og styja. etta hefir + hfingi ins frjlslynda flokks vors s, og hann hafi eigi mikinn + gning tflutningi flks, hefir hann varazt ritum snum a leggja + i minsta fellis ea rrar-or vestrfara; vri vel, a allir eir, + sem ykjast frelsismenn heima, vildu vera eins samvizkusamir og rttsnir + essu efni; eir hafa, v mir, eigi allir veri a hinga til.</p> + + <br clear="all" /> +<hr class="short" /> + + <p>Veraldarsagan og mannfrœin sna oss, a inar norrœnu jir + eru inir eiginlegu <b>erfingjar jarrkisins</b>, ef svo mtti segja.</p> + + <p>etta er eigi nein tilviljun; a m meal annars telja sr lagi + rjr aal-stœur til ess:</p> + + <p>I.—Marinn arf a eiga stugri barttu vi nttruna, ef + hann a halda rtti snum og manndmi skerum; alveg sama htt, + eins og heljarmenni arf aflraunir af og til, ef hann a halda + fimleika og hraustleika snum skerum. Hj meira ea minna mentuum + jum ea hj jum, er metœkilegar eru fyrir mentun, er + atorku-semi og dugnar flksins oftast fugri tiltlu vi frjsemi + jararinnar eim lndum er r byggja. v betra sem landi er, v + daufari, latari og ntari er jin; v hrjstrugra sem a er, v + atorkusamari og harsnnari er jin. Berum saman Holland og taliu, + sland og Spn. norlgu lndunum er loftslag blara og harara, + jarvegrinn er frjrri, en heitu lndunum. essi bla nttrunnar + <b>rekr</b> manninn til a vinna meira og hafa forsj efnum snum. + etta styrkir rtt hans og hugunar-semi.<a name="NtA_20"></a><a + href="#Nt_20"><sup>[20]</sup></a> hitabeltis-lndunum og rum heitum + lndum, ar mti, leggr nttran nrri v alla hluti upp hendrnar + manninum; hann vinnr lti ervii ar, af v a rfin rekr hann eigi + til ess og v rttist hann og veiklast. ess vegna er ll + veraldarsagan saga um innhlaup fr norri.</p> + + <p>II.—bla nttrunnar norrlndum heimsins neyir manninn til + a sj fyrir vetrar-hblum; menn vera a lifa meira innan-hss og + saman; samlfi innanhss <!-- Page 41 --><span class="pagenum"><a + name="page41"></a>[41]</span> vekr og elr tilfinningar hjartans; a + tengir heimilisflki nnari bndum og eykr st hjna og ttflks og + allra skyldmenna. etta samt gri heilsu og rtti, sem norrbinn ntr + sem afleiingar af einfaldri, nrandi fœu og svlu, hreinu og hollu + loftslagi, veldr v, a essar jir eru frjsamari, en surlanda-bar; + brnin vera fleiri a tlu a jafnai. v vex ba-talan skjtlegar + ar, en meal annara ja, er sunnar byggja.</p> + + <p>III.—Samfara essu rekr lngunin eftir lttu lfi og hœgu + stuglega flk a noran sur eftir; og annig er stugr straumr + mannkyninu fr nori til surs. etta hefir valt svo veri; annig + inn ariski kynflokkr inn Indland myrkri fornld, r en sgur hfust + og lagi undir sig ina innlendu j.—annig tti i sama sr sta + Norrlfunni, r sgur hfust; og fr v innhlaupi er a rekja + orsakirnar til ins tevtnska elis, sem er svo rkt grsku og + latnesku.—annig lgu hjarkonungar fr norri Egiptaland undir + sig.—annig lgu Makednar undir sig Grikki, er sunnar + bjuggu.—annig kollvrpuu inar norrœnu tevtnsku jir inum + rmversku rkjum.—annig steyptu fylgismenn Genghis Khans sr yfir + jir, er sulgari vru.—annig lgu Tartarar undir sig + Snland.—annig leggja Englar undir sig Indland.—annig + Amerku leggja norr-rkin sur-rkin undir sig.—Og annig mtti + telja upp alla veraldarsguna.</p> + + <p>a snist a vera rstfun og regla gulegrar forsjnar, a + jafnskjtt sem jflokkr fer a rttast og veslast upp sakir + langvarandi asetrs surœnu loftslagi, skuli inn streyma ntt + fjr, tp og mannd fr norri. Hinga til hefir etta oftast ori + fyrir blugar styrjaldir og fri. En hva er elilegra, en a hugsa + sr, a a megi eftirleiis vera frisamlegan htt fyrir innflutning + flks? En a a veri <b>einhvern</b> htt, virist umfljanlega + nausynlegt fyrir velfer inna surœnu ja.</p> + + <p> inum siferislega heimi ea andans rki svarar etta til innhlaups + <b>skilningsins</b> ea skynseminnar <b>viljans</b> rki. Skilningrinn + ea skynsemin kemr og leggr viljann undir sig; ar vi sefast og + kœlast strurnar, og marinn verr settari og hugunarsamari + eftirskn sinni a uppfylla skir snar. v inar norlgu jir hafa + meira af <b>skynsemi</b> er hugun elisfari snu; og inar + surœnu jir hafa meira af <b>vilja</b> er girnd snu eli.</p> + + <p>Sl er v s j, er a minsta kosti <b>rœtr</b> snar inu + fjarlga norri; v getr in nausynlega endrfœing ea uppynging + ess hluta, er sunnar er, tt sr sta smtt og smtt frisamlegan htt + og n ess a kollvarpa urfi me ofrki stjrnarhttum er + konungs-stlum, ef alt er undir einni og smu stjrn. Fyrir v er a + mjg svo œskilegt fyrir Banda-rkin, a i nyrzta land eirra + byggist mentari j. rfin essu er, ef til vill, eigi svo brn, + rtt <b>n</b> sem stendr, mean innflutnings-straumrinn heldr enn fram + fr Evrpu og jin er enn svo ung og blndu; en eftir f hundru ra + verr rfin komin; og ef norrœnn og mentar kynflokkr er grrsettr + ar <b>n</b>, eykst hann og margfaldast; en alt a, er um of verr + af eim kynflokki, mun smm saman streyma sur og fœra <b>d, rtt + og kalt bl</b> er <b>stillingu</b> til inna sulgari ba.</p> + + <p> essum skilningi virast v inir norrœnu (.e. norlgu) + kynflokkar (a minsta kosti inir mentuu) a vera <b>lgarfar</b> essa + heims. eir eru eigi svo mjg alsbœndr hans, eins og + <b>erfingjar</b>; eir n umrum arf sns ea ver handahafar hans, + setjast al sitt, er eir flytja sur; en eru eir eigi lengr + <b>norrœnir</b> r v; og eftir nokkra mannsaldra arf njan + lfstraum noran a aftr, og svo framvegis.</p> + + <p>Ef slendingar nmu n land Alaska—segjum 10 sundir 15 + rum, og fjldi eirra tvfaldaist ar t.d. hverjum 25 rum, sem vel + mtti vera og ugglaust yri svo hagfeldu landi, vru eir eftir 3 + til 4 aldir ornir 100 miljnir, og mundu ekja alt meginlandi fr + Hudson-fla til Kyrra-Hafs. eir gtu geymt tungu sna, auki hana og + auga af hennar eigin rjtandi rtum, og, hver veit, ef til vill sem + erfingjar ins mikla lands fyrir sunnan sig, smtt og smtt tbreitt hana + me sr yfir essa lfu, og endrfœtt ina afskrmdu ensku tungu. <!-- + Page 42 --><span class="pagenum"><a name="page42"></a>[42]</span></p> + + <p>J, etta snist rleysu rugl og viltir draumrar; og g segi heldr + eigi a svo veri; en g segi svo <b>megi vera</b>. a er <b>alsendis + mgulegt</b>! Meira segi g eigi. slenzka og enska eru af smu rtum + runnar; og enskan s mannsterkari <b>n</b>, hfum vr hvergi lesi + a drottins lgml, a hn skuli svo vera a eilfu. Og, ef svo mtt + um tungur segja, hefir s fagra slenzka mr meira siferislegt afl, + en in enska portkona, er lagt hefir lag sitt vi allar skrlingja- og + skrpa-tungur essa heims.—En svo a enginn bregi mr um + praktiskar sklda-grillur svo mikilsveru mli, skal g ess geta, a + hugmyndin um ennan mgulegleika sigri slenzkunnar er ekki mn, heldr + heyrir til amerskum vsindamanni, er stunda hefir bi engil-saxnesku + og norrœnu, tt eigi s mlfrœi aal-in hans.</p> + + <p>g ykist n hafa rttltt vestrfarirnar bi fr srstaklegu og + almennu sjnarmii. En s svo, a vr hvorki hfum siferislegan rtt + a hindra n <b>getum</b> hindra vestrfarirnar, hva er anna til, en + a reyna a beina straumnum sem bezt horf, svo a sem bezt megi af + leia bi fyrir , er t flytja, og fyrir ina slenzku j yfir hfu + og fyrir mannkyni alt?</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h3>II.</h3> + +<h3>NAUSYN SLENZKRAR NLENDU.</h3> + + <p>egar alt er liti, m segja, a til s <b>tvens konar + vestrfarar</b>. a eru nl. fyrst og fremst einslyppir menn, karlar og + konur, menn, sem fara r landi til a leita sr betri atvinnu, ea til a + leita sr frama og mentunar framandi landi; menn, sem eigi eru rum + bndum bundnir, en a dvelja ar, sem eim vegnar bezt, ar sem atvinna + er nœgust og hentust fyrir , ea ar, sem eir af einhverjum + orskum una bezt lfi snu og hgum; a eru "gus og kngsins lausamenn" + verldinni, eins og g og mnir lkar. Slkir farfuglar eru eigi + bundnir vi sta n stund, en flgra hinga og anga til a baa sig + slskininu ea svala svala sr forsœlunni, rtt eftir v hvernig + veri er og eim liggr. a liggr augum uppi, a a er nsta + torvelt a gefa margar almennar reglur um slka menn. m ess geta, a + fyrir karlmenn, er tla a lifa sem daglaunamenn annara jnustu, anna + hvort vi tivinnu ea ina, er tliti til atvinnu miklu llegra n, en + veri hefir nokkru sinni r Ameriku yfir hfu; og er v eigi + kja-fsilegt hinga v tilliti; en er hr enn betra yfir hfu, en + vast Evrpu. Fyrir nmsmenn, er eigi geta ea vilja unni lkamlegu + vinnu, a minsta kosti byrjuninni, er alveg litlegt hinga a koma. + Amerka hefir ng af slkum mnnum sjlf, og arf eigi a sœkja + til Norrlfu; enda hafa innlendir nmsmenn a fram yfir akomendr, a + vera fœrir mlinu. a er varla einn af hundrai, sem getr broti + sr hr braut ennan htt; ar me vil g eigi segja, a eir sem + einn ea annan htt eru srlegt afbrag a ekking ea gfum geti ekki + fundi hr rm fyrir sig vi sitt hœfi. Slkir menn eru alstaar + velkomnir; en eir eru svo—fir! Hending, atvik og "hamingja," er + vr kllum, geta lka gjrt essu undantekningar; en a er valt a + stla.</p> + + <p>Hinn hlutr vestrfara verr fjlmennastr; a eru kvntir menn og + barna-menn, menn me fjlskyldu. a verr valt valt lf og magrt til + lengdar fyrir , a tla a lifa sem annara jnar. Tilgangr slkra + manna er yfir hfu ugglaust s, a vera sjlfum sr randi, sjlfra + sn menn hum kjrum; en a verr yfir hfu a eins me v, a + taka sr land og byrja bskap.</p> + + <p>a er elilegt, a menn fr sama landi, aldir upp sama loftslagi, + vi smu strf og lfs-kjr, me sama mli og jerni og venjum, urfi + smu skilyri fyrir vellan og velvegnan sl og lkama. Krafir + nattrunnar neya alla til a velja sr blfestu plssum me lku + ytra sigkomulagi; en krafir andans vekja hj eim lngun og rf til a + ba fremr saman vi , er smu andlegum skilyrum eru bundnir, sem hafa + smu endrminningar, smu vini, kunningja og skyldmenni, smu <!-- Page 43 + --><span class="pagenum"><a name="page43"></a>[43]</span> ttjr kra og + sama innihald andlegs lfs, heldr en a ba fjarri llum, er skilja + minningar eira, langanir og r, skilja sorg og glei eirra. etta + veldr nausyninni til a halda saman fyrir slendinga framanda landi, + myndar nausynina a finna sta, ar sem eir geti bi nlgt hver + rum, en eigi dreif innan um tlendinga—veldr einu ori + nausyninni slenzkri nlendu. etta sr v fremr sta um + slendinga, en ara, sem fjall-landa-bar unna valt, meir en arir, + frelsi og fstrjr.<a name="NtA_21"></a><a + href="#Nt_21"><sup>[21]</sup></a> Og stin fstrjrinni heimtar + fullnœgju, eins og hver nnur eileg og rttmt tilfinning brjsti + mannanna. En vestrfarinn, er eigi getr fullnœgt henni beinlnis, + fullnœgir henni bezt og elilegast me v a elska eim mun heitara + r drustu leyfar fstrjararinnar, er hann hefr me sr flutt, en a + er jerni. ess vegna hangir fjallbinn fastara en arir vi jerni + sitt, af v in mefœdda st frelsi og h kemr honum til hjlpar. + Hann finnr a, a ef hann gefr upp jerni sitt fyrir inu tlenda + jerni, ltr hann a jerni kga sitt eigi. En ar rs hugr hans + og hjarta ndvert mti. En vr erum fmennir, slendingarnir, og verum + a halda saman <b>allir</b>, ef vr viljum geyma jgerni framanda + landi. ess vegna verum vr a halda saman <b>einni</b> nlendu. En + jerni geymist bezt landi, sem tliti, atvinnuvegum og loftslagi, + .e. llu elisfari er <b>lkt</b> voru forna fstrlandi, + <b>betra</b> s. Ekkert huggar fjallbann eins og fjllin hans. Hann + ekki heima slttunum, framar en fiskrinn uppi reginheium. + fjllunum finnr hann hvld augans, er andi hans rir. a er er ekki + til neins a einsetja sr heima, a sakna eigi fstrjararinnar; slkum + gum setningi yrlar burtu eins og reyk fyrir vindi, er til ess + kemr a reyna lfi slttunum. a er ekki til neins a tla a lta + skynsemina fara a rekja frlandsstina sundr, og sna a hn s + engu byg. Sl vor er ekki gjr af tmri, kaldri skynsemi; hjartanu + br nnur jafnborin systir hennar, sem heitir tilfinning; hn er skrungr + mikill og ltr aldrei sinn rtt a fullu. g hefi reynt etta; g hefi + eins miki af skynsemi og flk flest, og g hefi ori a margvenjast v + lfinu, a beygja tilfinningar mnar, kann ske stundum ofbja eim. En + alt sn takmrk, ar sem stendr: hinga, en ekki lengra. Og g hefi + fundi a rœtast hr.—a er enn satt, sem v gamli + segir:</p> + + <div class="poem"> + <div class="stanza"> + <p>Eigi veit g hverjum</p> + <p>alla dregr</p> + <p>ttjr unas-bndum</p> + <p>og snum sn vera</p> + <p>sonum leyfir</p> + <p>minnugum aldrei.<a name="NtA_22"></a><a href="#Nt_22"><sup>[22]</sup></a></p> + </div> + </div> + <p>g veit <b>svo</b> miki um etta "Nescio quid," a a er sterkt afl + og strangt, og lklega fstra fœri a brjta bak aftr.</p> + + <p>En hv skyldu menn og reyna a pynda og plga sjlfa sig, ef eir f + vi v gjrt?</p> + + <p>Ef vr hfum fundi land, sem samsvarar krfum vorum og rfum, og ar + sem vr getum fundi svo lka mynd fstrjararinnar, sem ori + getr— snist eigi hikunarml fyrir , er t vilja fyltja, a + velja a allir einhuga til nlendustaar.</p> + + <p>g vil n nefna hr r krfur, er nansynlegt snist a gjra til + slenzks nlendustaar, og getr svo hver, sem vill, bori r saman vi + lsinguna Alaska hr a framan, og dœmt svo um, a hverju leyti + a land fullnœgir eim.</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<p><!-- Page 44 --><span class="pagenum"><a name="page44"></a>[44]</span></p> + +<h3>III.</h3> + +<h3>UM LANDVAL.</h3> + + <p>g skal hr fyrst stuttlega nefna r krfur, er gjra verr til + ess lands, er vera tti hentugt nlendu-stœi fyrir slendinga. + San skal g fara fm orum um hverja fyrir sig.—Krfur r, sem + reynsla vor hefir snt og skynsemin segir oss a s missandi, eru + essar helztar:</p> + + <p>1 A landi hafi frjlsa stjrn og sem rmst borgaralegt frelsi a + vera m;</p> + + <p>2 a a s frjrra og bjargrissamara en sland;</p> + + <p>3 a ar s gnœg lands, er nkomendr geti numi keypis;</p> + + <p>4 a ar s atvinna svo nœg, ea land svo agnsamt, a + nkomendr urfi eigi a lia nau byrjuninni;</p> + + <p>5 a skgr s nœgr til hsagjra, sma og eldsneytis; en + eigi eintmt skglendi, er torvelt s a yrkja;</p> + + <p>6 a loftslag s eigi alt of lkt v, sem sr sta slandi; vor + og haust blari, sumur lengri, en eigi miklum mun heitari, en ar + er;</p> + + <p>7 a landi liggi vi sj;</p> + + <p>8 a a s laga til kvikfjrrœktar, og a atvinnuvegir s yfir + hfu eigi gjrsamlega allir arir og lkir v, er sr sta + slandi.</p> + + <p>Eigi nokkur von a vera framt slenzkrar nlendu, er + missandi:</p> + + <p>9 a svo hagi til, a slendingar geti seti einir a landinu, n + ess framandi jir dreifi sr innan um .</p> + + <p>g skal n fara fm orum um hvert af essum atrium me tilliti til + eirra Bandarkja og eirra hluta af Canada, er enn hafa til tals ea + reynslu komi sem framtarbstar slendinga.</p> + + <p>1. Canada er a vsu allfrjlst land, en eigi lveldi, og eigi svo + frjlst sem Banda rkin. En a varar mestu um Alaska, a ef slendingar + nmu ar land n, vru eir in eina j mentu, er ar bygi, og gti + v gjrt sr ll lg sjlfir og haft sjlfir alla stjrn sna hndum + sr a eins undir sambands-skrnni.</p> + + <p>2. Um etta skilyri er ftt a tala; a sr vast sta; hefir + nlega til tals komi um Nova Scotia Canada; en v er mr vafi, hva + a land hefir fram yfir sland.</p> + + <p>3. Hva snertir gnœg numins lands, hn sr a vsu sta + Canada; en a land hefir annmarka, er sumpart gjra a fsilegt + fyrir efnalitla nkomendr, hvaan sem eir eru, sumpart alveg + agengilegt fyrir slendinga. Sumarhitar eru ar geysi-miklir, vetrar + harir og grimmir, skgr va ofmikill svo landi verr torvelt a yrkja, + og jrin sjlf va frj. Atvinna er ar og va fremr stopul. + Wisconsin er eigi anna eftir numi, en a rkast r landi, er enginn + hefir vilja nta. <i>Shawano-county</i> ea Ljsavatns-hreppr, sem a + n er kalla meal landa hr, er llegt land, og ar a auki svo lti, + a um a er ekki a tala. Atvinna er n orin svo ill og ltil og stopul + Wisconsin, a innlendir menn margir eiga fult fangi me a hafa ofan + af fyrir sr ar, og sj allir, hvers nkomendr eiga a vnta. (ess + bes a geta um atvinnu, a einslyppar stlkur geta alstaar fengi g + laun llum Banda-rkjunum.)—Til Nebraska hefir helzt tt vert a + lta essu efni; en ar er heimbarland eigi ori a f nema + vestrhlutanum. Atvinna virist ar igi eins torfengin og Wisconsin; en + in sustu r hefir rki etta veri plga af engisprettum, er llum + grri hafa eytt; s g fgr merki ess haust, er lei (1874), og er + eigi lklegt, a s verra eftir enn. Bœndr, er nlega hfu + reist ar b, hafa fli rki ekki hundruum, heldr sundum saman.</p> + + <p>4. Um atvinnu er a a segja, a hennar er oftast skortr ar, sem + mest er gnœg bygs lands. Atvinna var g og gnœg fram a + sustu rum vestrrkjunum; en er n alstaar Amerku (nema, ef til + vill, California) rrari miklu en r var. Sama er a mestu um Canada + a segja. sumrin m viast eitthva f a gjra fyrir einhverja borgun, + og sumstaar ga atvinnu; en vetrna eru sundir manna tlendra <!-- + Page 45 --><span class="pagenum"><a name="page45"></a>[45]</span> og + innlendra verklausir og sumpart braulausir. etta s n mest a kenna + verka-mnum sjlfum, er a n svona samt; og vr skulum eigi essu + efni tla slendingum meira en rum. eir hafa eigi snt sig sumir svo + fsa a halla sr upp hreppinn hr og leggjast sveit; br + sannleikrinn a segja, a essir eru fir. Nebraska er g + sumar-atvinna, en tregt verr ar lklega um vetrar-atvinnu nema mar + ri sig til rs, og verr lti r fyrir nblingnum a vinna + sjlfs sns landi. En s, er heimbarland ("homestead") tekr, verr a + ba jr sinni minst 6 mnui ri; ella missir hann rtt sinn til + landsins.</p> + + <p>5. Skg skortir eigi Canada; en ar er heldr miki af honum, svo + landi verr ungt a yrkja; svo er og Michigan, enda er land ar + frjtt. Aftr er skgarhgg og viarsala ar atvinna. Nebraska er va + meinlegr skortr skgar, og verr allan vi a kaupa. Nbyggjendr + grœa ar skg, og verr a bt me tmanum.</p> + + <p>6. Loftslagi er fjarskalega randi atrii. slendingar eru eigi + afarhitum vanir og verr v illa vrt vi stritvinnu afarhitum; enda + er lfi og heilsu af slku hœtta bin; en llum eim rkjum, er + nefnd hafa veri (nema Alaska), eru sumarhitar fjarskalegir. Slstunga + ("sun-stroke") er eigi neitt venjuleg enda Wisconsin. a eru langt + fr ekki slustu lndin ar sem alt "brennr og frs" eins og helvti. + Wisconsin (og Canada) og vestrrkjunum llum vestr a Steinafjllum eru + vetr grimmari og harari miklu, en er verst er slandi. Illinois, + sem liggr sur af Wisconsin, hefir komi -58 Fahrenheit (.e. -40 + Raumur) og er a meiri grimd, en slendingar hafi hugmynd um. Mr + virist austt, a oss veri affara-bezt sumur, er eigi s miklum mun + heitari, en heima, en tluvert lengri, og etta er einmitt a, sem sr + sta Alaska; en vetrar eru ar styttri, stavirasamari og mildari, en + slandi.—Umskifti hita og kulda eru mjg sngg Wisconsin og + eim rkjum; eftir afarheita daga koma frostkaldar ntur; v er ar + klduhtt, ef eigi er v varlegar fari. Nova Scotia koma vetrar verri + miklu, en slandi tkast.—Loftslagi er svo ingarmiki, a + a er ekki stœulaust a efa, a nokkur talsverr fjldi + slendinga geti lifa til lengdar essum landsplssum.</p> + + <p>7. er ess er gtt, a ekkert land, er liggr langt fr sj, hefir + eins tempra loftslag og hin, er vi sj liggja, og ess er enn framar + gtt, a vestrstrendr allra meginlanda eru tiltlulega miklu heitari, en + austrstrendr, liggr augum uppi, eigi a eins, a œskilegt vri + a hafa nlenduna vi sjvarsu, heldr og a Alaska er eina land lfu + essari, sem um er a gjra til essa. Nova Scotia er verra land og + harara, en Alaska; en Banda-rkjunum er eigi um neitt land a gjra + vi austrsu sjvar, nema Maine; og satt a segja vri Maine ugglaust + langbezt fyrir slendinga nst eftir Alaska. En Maine er engi von a + vr hldum jerni voru.—slendingar margir eru lka aldir upp vi + sj og fiskiveiar, svo a a m kalla a sjrinn s nnur nttra sumra + eirra.—Maine er i eina af eim rkjum Banda-rkjanna, er vi sj + liggja, sem enn er eigi fullbygt. Svar margir flytja anga + rlega.—Vetrarrki er ar mik, en eigi svo sem Canada.</p> + + <p>8. ll au landsplss Banda-rkjunum ea Canada, sem enn hafa til + mla komi (a Alaska undan skildu), eru svo lgu, a akryrkja er + aal-atvinnuvegrinn, og vera v fullornir menn a heiman a lra hr + alt af nju sem brn, er til verka heyrir. Alaska eitt veitir fœri + a stunda smu atvinnu sem heima. engu essara landsplssa, nema + Alaska, er veiiskapr svo mikill, a nkomandi geti vi a lifa + fyrstu. Alaska er hverjum augefi a lifa, hann stgi fœti + land ar alslaus a ru llu, ef hann hefir skotfœri og fœri + og ngul, xi og tlguhnf me sr. a segir sig sjlft a a s betra, + a hafa meiri tbna. En s, sem etta hefir, <b>arf</b> ekki a deyja + r harrtti og hefir vsinn til komandi velmegunar hendi sr.</p> + + <p>9. Nlega allar, ea enda allar r jir, er til Amerku flytja + arar, en slendingar, eru a meiru ea minnu leyti akryrkju-jir. + annig enda Normenn og Svar; eir hafa nokkra akryrkju heima, og gefa + sig alla vi henni, er eir koma hinga. Noregi og Svj eru og sumur + heitari og vetrar kaldari, en slandi, og a a miklum mun. Allar + essar arar jir leita v akryrkju-landa hr, og au finna r miklu + austar og munu enn finna um langan aldr; r hafa enga stœu til, + a <!-- Page 46 --><span class="pagenum"><a name="page46"></a>[46]</span> + leita svo langt vestr, sem til Alaska. slendingum er v angefi, a + byggja einir landi n um sinn. En ni eir ar ftfestu, eru eir + sjlfrir, hvort eir vilja halda v einir ea ekki; eim eru nefnilega + tal lglegir vegir opnir til a halda rum jum fr sr; ef eir + byggja ar n fyrstu, f eir alt lggjafarvald landsins hendr + sr, v engir arir menn byggja ar n, nema mentair skrlingjar, er + eigi hafa borgaraleg rttindi. er eir hafa lggjafarvaldi (og a f + eir egar), gjra eir slenzku a jtungu ess rkis, og eir hafa + rtt til a gjra au lg, a enginn hafi atkvisrtt sem borgari + landinu, nema hann kunni slenzku; etta neyddi hvern tlending, sem + inn kœmi, til a taka upp tungu og arme jerni eirra, og vera + slendingr. eir mundu lkt og nnur rki gefa land af eign rkisins til + eflingar sklum og mentun; eir geta gjrt alla essa skla slenzka. + eir mundu styrkja til innflutnings flks landi; en eir gtu kvei + a styrkja a eins slenzka menn til innflutnings, o.s.frv. eir hefu + alveg hndum snum a ba um sig eins og eir vildu eins og frjlst + rki. <b>Ekkert anna land veitti eim fœri essu!</b> Og etta er + strmiki atrii—j, mnum augum verr a eigi vegi upp me + neinu!</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<h3>IV.</h3> + +<h3>NIRLAG.</h3> + + <p>a liggr augum uppi, a a er nausynlegt, a finna einn + nlendu-sta fyrir slenzka vestrfara. a ykist g hafa snt a framan. + a vaknai fyrir mr egar, er g hafi skamma stund hr landi veri. + a var aus, a Wisconsin var engan mta til ess hœft; og + lafr lafsson, inn gfai og mentai landi vor, fr Espihli, hafi + ferazt um Canada vtt og breitt, til a leita a hentum sta. Vi sra + Jn Bjarnason og g skrifuumst miki um etta fyrra vetr, og + rfœrum okkr vi msa helztu landa uma, fremst af llum vi + laf. Var nirstaan s, a sent var til Nebraska. Fru eir anga + Sigfs Magnsson og Jn eldri Haldrsson, bir greindarmenn og gtnir. + g hlt altaf fram Nebraska fram yfir Iowa; v g s etta, a v + vestar sem vr nemum land, v minna urfum vr a blanda oss innan um + arar jir. En a var oss skjtt ljst, a aldrei gti slenzkt + jerni geymzt essu rki heldr. Svo frttist n sar um landplguna + miklu, engispretturnar; og a ru leyti fullnœgi Nebraska eigi + llum krfum. Um etta leyti vakti vinr minn einn og vinr slands + hrlendr athygli mna Alaska; g bar mli undir ara, og leizt llum + vel . g las bk Dalls um Alaska og leitai allra upplsinga, er g gat, + um landi; kvaddi san landa Milwaukee fund og skri fyrir eim + mli; stakk upp , a velja menn rj til a fara og skoa landi, og + skyldi eir gjra a sjlfra sn kostna. Ban g li mitt eim, er + kosnir yru, til a reyna fyrir asto vinar mns Niles New York, a + tvega eim a minsta kosti ltti frinni ea fra fer a nokkru + leyti. Var g kosinn me llum atkvum til fararinnar, og lafr lafsson + og rni Sigvaldason voru og kosnir. rni gat sar eigi fri; en vi + lafr tkum Pl Bjrnsson hans sta. slendingar Wisconsin sendu + bœnarskr forseta Banda-rkjanna og bu hann styrkja og astoa + skounarfr vora. Svarai hann v mli vel og li oss herskip albi + San Francisco til a sigla til Alaska; var a seglskip, og hafi als + 18 fallbyssur og yfir 200 manna. Segir skrsla vor a framan fr rangri + ferarinnar. eir lafr og Pll uru eftir Kadak og eru ar.—A + vi, sem frum vestr, hfum kosta f og tma frina, er varla rf a + geta. Vr hefum eigi gjrt a, ef vr hefum eigi haft traust v, a + vi gjrum me v arft verk lndum vorum. En um alt fram ber mr a + geta ess, a a lti, sem vi hfum lagt slurnar fyrir gott + mlefni, ltum vi a ekki anna en uppfylling ljfrar skyldu vi + landa vora og jerni; en hitt er meira vert, a tlendingr, sem ekkert + a rœkja vi j okkar, og sem eigi hefir arar <!-- Page 47 + --><span class="pagenum"><a name="page47"></a>[47]</span> hvatir haft, en + gfuglyndi sitt og rœkt, er hann hefir teki vi jerni vort af + v a stunda ml vort og sgu, hefir lagt miklu meira slurnar, en + vr, til a styja ml vort. a er Marston Niles (frb. Nls), + lgfrœingr New York og fyrrum foringi sjher Banda-rkjanna, + sem g vi; a er sami mar, sem samdi og sendi inn banda-ingi + fyrra laga-frumvarpi um bka-gjf fr inginu til slands, og + peninga-veitingu til a borga flutning eirra. Hva gott og gagnsamlegt, + sem af essu m leia, er a honum a akka.</p> + + <br clear="all" /> +<hr class="short" /> + + <p>a eru tveir agnhnar Alaska sem nlendusta, er fœra m til + mti v. Og v er ekki a leyna, a <b>annar</b> eirra er mjg + verulegr. g tla n a nefna hann fyrst; a er <b>vegalengdin</b> og + ar af leiandi <b>h ferakostnaarins</b>. a er vst, a tti a + fara jrnbraut vert yfir Amerku, og svo gufuskipi fr San Francisco + til Alaska, yri ferin um 130<sup>rd</sup> til 140<sup>rd</sup> + danska fyrir alla lei fr slandi til Alaska; mtti lklega f hana, + ef til vill, nokkru drari. etta er neitanlega mikill kostr, mesti + kostrinn og eini; v vri hann eigi, gti ekki veri augnabliks + horfsml a velja Alaska. En g tla, a kostirnir s svo miklir, a + eir tti meira en a vega upp ennan eina kost. A geta haldi jerni + snu og mynda sjalfstœtt slenzkt rki, er svo mikils vert, svo + str hugmynd og fgr, a 20-30 danskir dalir ttu a vega ltt mti v. + Auk essa er athugandi a eir, sem fara til Canada er Wisconsin er + annarstaar rkin hr, vera altaf a bast vi a f eigi atvinnu + egar sta og vera v a vera t bnir me peninga til a lifa vi, + ef til vill nokkrar vikur fyrst eftir a eir koma. En Kadak ufa eir + eigi a gjalda hsaleigu; hsin standa og ba eirra, og a, sem mest + er um vert, eir geta unni fyrir sr fyrsta daginn sem eir koma land, + og a ekki me v a gjrast daglaunamenn annara, heldr me v, a + taka bjrgina sj ea landi.</p> + + <p>Alt um a hefi g gjrt mr alt far um, a reyna a byggja br yfir + essa torfœru: fera-kostnainn. g fr v hinga til Washington + (hfuborgar sambandsins) til a reyna a f asto lggjafarvaldsins til + a ltta ferakostna landa minna til Alaska ea enda flytja frtt. + Forseti Banda-rkjanna og rherrarnir eru v hlyntir mjg; en ingi + hefir veri mjg nnum me fjlda fyrir liggjadi eldri mla, svo a + vst er, a etta ml ni a komast a essu ingi; en ef a kemst + eigi a vetr, kemr a samt fleiri laga-frumvrpum a Alaska + ltandi, er g hefi fram a leggja, fyrir nsta ingi; og ef mr + aunast a vera hr aftr og fylgja mlunum (sem nausynlegt er hr + landi a gjra), ea einhver betr hœfr minn sta, er eigi str + efi , a nokku m vinna til lttis essu efni.—En vr ttum a + byrja egar sta, ef unt er, a flytja vestr til Alaska, allir, sem a + geta, og sem anna bor tla a flytja r landi. v ekkert styrkir + eins mli inginu, eins og a, a geta snt ekki s nema ltinn + vsi til nlendu—nokkra menn!</p> + + <p>Hinn annmarkinn, sem talinn hefir veri Alaska, er samgnguleysi vi + hin rkin. essi vibra ir lti. Fyrst og fremst er, a + verzlunar-skip kaupmanna (er verzla vi ina innlendu menn) ganga n svo + oft milli Kadak og San Francisco, a Kakak hefir n eins miklar + samgngur vi heiminn, og Reykjavk hefir. ru lagi gengr gufuskip fr + San Francieco til Sitka Alaska 30. hvern dag ri kring, og mundi a + vera lti ganga til Kadak egar, er ar kemr byg hvtra manna. Auk + ess ber oss a minnast ess, a Alaska er efnivir ngr skipin og + nœgr eldivir, svo efni kostar ekkert; a er ekki nema verki a + byggja au; og mundum vr ar skjtt hafa vorn eigin skipa-stl og reka + sjlfir verzlun vora.</p> + + <p>Um verzlun Kadak n er a eitt a segja, a ar eru rjr + slubir; m f ar allar nausynjar v lku veri og San Francisco. + g hefi lagt svo undir vi eigendr einnar af eim verzlunum, a eir + flytji salt til Kadak eftir rfum og taki fisk verzlun sna.</p> + + <p>g ykist n hr me hafa geti kosta og kosta allra, svo sem mr er + ljsast unt. Menn geta n meti og vegi. <!-- Page 48 --><span + class="pagenum"><a name="page48"></a>[48]</span></p> + + <p>En vr ttum a minnast ess valt, a vr vinnum eigi oss a eins, + heldr framtinni og nijum vorum:</p> + + <blockquote> + <p>"Nos numerus sumus, et fruges consumere nati."</p> + + </blockquote> + <p>Mr virist a samboi daulegri veru og konungi skepnunnar, sem + manneskjan er, a skygnast svo langt fram framtina, sem eli vort og + skynsemi leyfir.—a er kunnugt, a Kyrra-Hafs verzlunin vi Japan + og Snland er einhver in batamesta heimi. a er og vst, a s andi + sem lifi slendingum, egar Noregs-konungr sagi um ofrhugana, er + sigldu svo djarflega fœru veri: a ar sigldu anna hvort + vitlausir menn ea slendingar,—s sami hugrekkis og garps andi + lifir enn.<a name="NtA_23"></a><a href="#Nt_23"><sup>[23]</sup></a> Og + er slk sjmensku-j sem slendingar festu ft landi, ar sem timbr + kostar ekki anna, en a sma r v, mundu eir skjtt gerast + siglinga-menn og farmenn eins og frndr eirra Noregi. Noregr n + rija stœrstan skipastl heimi. Og slendingar, svo vel lagair + til sjmensku, landi ar sem alt, er til skipasma heyrir, liggr vi + fœtr mans, landi, sem liggr betr, en nokkurt anna vi inni + arsmustu verzlun heimi, landi, sem einmitt mundi eiga gtasta + marka fyrir alla vru sna Japan og Snlandi—eir mundu, segi + g, ar sem svo stendr, skjtt vera ein in frgasta siglingaj + heimsins, og a lkindum me tmanum n undir sig allri Kyrra-Hafs + verzluninni; etta vri nœg atvinna hundruum sunda, nei, miljnum + manna;—og slenzkt jerni a, ef til vill, lifa enn, a bera + œgishjlm yfir meginjir essa heims. a er djarfr og fallegr + draumr, etta! En <b>a er komi undir vestrfrum slands sjlfum, hvort + essi draumr a rœtast er eigi</b>!</p> + + <p>a hlja ugglaust mrg ffl a essu; en heilagir spdmar, vsindi, + tr, kristindmr, j, alt, sem fagrt og satt var verldinni, hefir stt + eim forlgum, og lifir enn! g held a hafi aldrei neinn str + sannleikr heimi essum veri hleginn hel!</p> + + <br clear="all" /> +<hr /> + +<div class="note"> + <p><a name="Nt_1"></a><a href="#NtA_1">[1]</a> Eigi m blanda essum fla + vi Chugāchik-fjr (Ch. Bay). Sj sar.</p> + + <p><a name="Nt_2"></a><a href="#NtA_2">[2]</a> <i>Fur-seal</i> heitir s + tegund ensku, en "s-kettir" eftir rssnesku mli; eir hafa hr mjkt + sem el, og er skinni drmtt.</p> + + <p><a name="Nt_3"></a><a href="#NtA_3">[3]</a> er g kom til San + Francisco fr Alaska nvember, voru fundnir gullnmar all-litlegir + skamt fr Sitka (fundust oktber).—J. l.</p> + + <p><a name="Nt_4"></a><a href="#NtA_4">[4]</a> "<i>Carbonate</i>" er + samsetningr er myndast, er "<i>carbonic acid</i>" sameinast einhverju + ru grundvallar-efni (<i>base</i>).</p> + + <p><a name="Nt_5"></a><a href="#NtA_5">[5]</a> Mller's Voyages from Asia + to America, p. 45; cfr. Speech of Hon. Chas. Sumner on cession of R. + Amer. to U.S., page 4.</p> + + <p><a name="Nt_6"></a><a href="#NtA_6">[6]</a> Sjlfr reit hann nafn sitt + "Voit Bering" (sj ritlki af nafni hans fisgum rssneskra amrla). + Beering og Behring eru afbakanir. Bringr er in upprunalega norrœna + mynd nafnsins.</p> + + <p><a name="Nt_7"></a><a href="#NtA_7">[7]</a> "Narrative of the voyage + of H.M.S. Herald, 1845-51." By Dr. Berthold Seemann, London, 1853.</p> + + <p><a name="Nt_8"></a><a href="#NtA_8">[8]</a> Report of Dr. Kellogg, + Botanist to the U.S. Coast Survey Exploring Party. Ho. Ex. Doc. 177, XL. + Congress, II. Session, p. 218.</p> + + <p><a name="Nt_9"></a><a href="#NtA_9">[9]</a> Cfr. Report of Prof. Lorin + Blodgett in the Report of House Committee on Foreign Affairs, XL. + Congress, II. Session, p. 36 & seqq.</p> + + <p><a name="Nt_10"></a><a href="#NtA_10">[10]</a> Lisiansky: Voyage round + the World in the ship Neva. By Urey Lisiansky, Captain, Russian Navy. + London, 1814.</p> + + <p><a name="Nt_11"></a><a href="#NtA_11">[11]</a> Ugglaust einna + menta-rkast allra rkja Vestrheimi, og ttrki fjlda af inum mestu + gtismnnum Vestrlfunnar.—J. l.</p> + + <p><a name="Nt_12"></a><a href="#NtA_12">[12]</a> "Og gtismenn" mtti + vi bœta. etta er bkstaflega svo.—J. l.</p> + + <p><a name="Nt_13"></a><a href="#NtA_13">[13]</a> Sbr. bk Hartwigs um + heimskauta-lndin, 14. bls. inni ensku tgfu. Bkin er og gefin t + dnsku.</p> + + <p><a name="Nt_14"></a><a href="#NtA_14">[14]</a> Garmarnir eru fr + gull-landinu.</p> + + <p><a name="Nt_15"></a><a href="#NtA_15">[15]</a> Skrslu um essa fer + ensku og slenzku til forseta Banda-rkjanna samdi g New York 15. + desbr. 1874 og fœri hana sjlfr forseta Banda-rkjanna Hans Tign + U.S. Grant, 19. desbr. s... Washington. I enska frumrit hennar lt + innanrkis-rherrann prenta a boi forsetans: "Report of the + <b>Icelandic</b> Committee from Wisconsin on the Character and Resources + of <b>Alaska</b>. Washington. Government Printing Office. 1875." (Einnig + prenta "N.Y. Herald," 21. des. 1874.)—J.l.</p> + + <p><a name="Nt_16"></a><a href="#NtA_16">[16]</a> I anna flag, sem + hefir verzlun eyjunni, er "Sherpser & Co."; eim er illa vi alla + nlendustofnun, ttast eir a innlendir menn veri mentir og eigi + eins au-rnir gemlingar.—"Alaska Commercial Co." hefir snt sig + vingjarnlegt og velvilja og eins s-flagi. J.l.</p> + + <p><a name="Nt_17"></a><a href="#NtA_17">[17]</a> Grjt Kadak er + mestmegnis metamorfiskt, trachtskt og chloritskt tflugrjt me um af + kvarzi. <i>Tertiary</i> sandsteinn er mberg me steingjrvingum finst + og. J.l.</p> + + <p><a name="Nt_18"></a><a href="#NtA_18">[18]</a> Uppruni orsins bendir + etta; af "heima" kemr "heimskr" og "heima-alningr," .e.: s, er ftt + hefir s.</p> + + <p><a name="Nt_19"></a><a href="#NtA_19">[19]</a> Sbr. "Om Friheden. Med + Hensyn til danske Forhold" "Nyt dansk Maanedsskrift" 2. rg. + (fyrirsgnin eftir minni).</p> + + <p><a name="Nt_20"></a><a href="#NtA_20">[20]</a> Gefr honum <b>"mentem + sanam in corpore sano."</b></p> + + <p><a name="Nt_21"></a><a href="#NtA_21">[21]</a> "Montani semper liberi" + = Jafnar eru fjallbar frjlsir. Ortak. (Haft skjaldmerki + Vestr-Virginu).</p> + + <p><a name="Nt_22"></a><a href="#NtA_22">[22]</a> </p> + + <div class="poem"> + <div class="stanza"> + <p>"Nescio qua natale solum</p> + <p class="i16">dulcedine cunctos</p> + <p>trahit et immemores</p> + <p class="i16">non sinit esse sui."</p> + </div> + </div> + <p><a name="Nt_23"></a><a href="#NtA_23">[23]</a> a var essari ld + a Svarti-Ptr (prf. vi hsk. Hfn) sagi, er hann s ofrhuga leika + sr skautum Eyrarsundi utar, en alla ara, ar sem sinn var svo + veikr, a djai undan: "Det er enten n fra gale-anstalten, eller en + islandsk regentsianer" (.e.: "a er anna hvort einhver af + vitlausra-sptalanum, ea slenzkr stdent!")</p> + +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Alaska, by Jn lafsson + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ALASKA *** + +***** This file should be named 15178-h.htm or 15178-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + https://www.gutenberg.org/1/5/1/7/15178/ + +Produced by David Starner, Keith Edkins and the PG Online Distributed +Proofreading Team. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +https://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at https://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +https://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at https://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit https://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: https://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + https://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..ef4efd8 --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #15178 (https://www.gutenberg.org/ebooks/15178) |