diff options
Diffstat (limited to '17713-h/17713-h.htm')
| -rw-r--r-- | 17713-h/17713-h.htm | 4653 |
1 files changed, 4653 insertions, 0 deletions
diff --git a/17713-h/17713-h.htm b/17713-h/17713-h.htm new file mode 100644 index 0000000..bbeab7f --- /dev/null +++ b/17713-h/17713-h.htm @@ -0,0 +1,4653 @@ +<!DOCTYPE HTML PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN"> +<html> +<head> +<title>Ars Grammaticae Japonicae Linguae</title> +<meta http-equiv = "Content-Type" content = "text/html; charset=UTF-8"> + +<style type = "text/css"> + +body {margin-left: 10%; margin-right: 10%;} +td {vertical-align: top;} + +hr {width: 80%; margin-top: 1em; margin-bottom: 1em;} +hr.mid {width: 50%;} + +p, div {margin-top: .5em; margin-bottom: 0em; line-height: 1.2;} +p {font-style: italic;} /* by default*/ + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 {text-align: center; font-style: normal; +font-weight: normal; margin-top: .2em; margin-bottom: .2em;} + +h1 {font-size: 200%;} +h2 {font-size: 150%;} +h3 {font-size: 125%;} +h4 {font-size: 115%;} +h5 {font-size: 100%;} +h6 {font-size: 90%;} +.chapter {margin-top: 2em; margin-bottom: 1em;} +.side {text-align: left; margin-left: 4em;} + +em {font-style: normal;} /* switches off italics */ + +p.illustration {text-align: center; margin-top: 1em; +margin-bottom: 1em;} +.nospace {margin-top: 0em;} + +.smallcaps {font-variant: small-caps;} +.extended {letter-spacing: 0.4em;} +.inset {margin-left: 1em; margin-top: 0em;} +.ital {font-style: italic;} + +ins.edcorr {text-decoration: none; border-bottom: thin solid red;} +ins.mycorr {text-decoration: none; border-bottom: thin dotted red;} + +.pagenum {position: absolute; right: 94%; font-size: 95%; +font-weight: normal; font-style: italic; text-align: right; +text-indent: 0em;} +.folionum {position: absolute; left: 94%; font-size: 95%; +font-style: normal; text-align: left; text-indent: 0em;} + +.mynote {background-color: #DDE; color: #000; padding: .5em; +margin: 1em 0em; font-family: sans-serif; font-size: 95%;} + +.contents, .contents2 {font-family: sans-serif; text-indent: -1.5em;} +.contents {margin-left: 5.5em;} +.contents2 {margin-top: .2em; margin-left: 6.5em;} + +</style> +</head> + + +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's Ars grammaticae Iaponicae linguae, by Diego Collado + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Ars grammaticae Iaponicae linguae + +Author: Diego Collado + +Release Date: February 8, 2006 [EBook #17713] + +Language: Latin + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ARS GRAMMATICAE IAPONICAE LINGUAE *** + + + + +Produced by Louise Hope, David Starner and the Online +Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net + + + + + + +</pre> + +<div class = "mynote"> +Transcriber’s Note:<br> +<br> +This e-text contains some letters with unusual diacritics: +<div class = "inset">ã ẽ ĩ õ ũ (tilde on any vowel)<br> +ǒ ǔ (hacek / “caron”)<br> +ę (“e caudata” = æ)<br> +œ (oe ligature)</div> +If any of these characters do not display properly—in particular, +if the diacritic does not appear directly above or below the +letter—you may have an incompatible browser or unavailable fonts. +First, make sure that the browser’s “character set” or “file encoding” +is set to Unicode (UTF-8). You may also need to change your browser’s +default font.<br> +<br> +A number of typographical errors have been corrected. They have been +marked in the text with <ins class = "mycorr" title = +"like this">mouse-hover popups</ins>. Details are explained at the +<a href = "#errata">end of the file</a> after the author’s Errata.<br> +<br> +In addition to the ordinary page numbers, the printed text labeled +the recto (odd) pages of the first two leaves of each 8-page +signature. These will appear in the right margin as A, A2... +</div> + +<hr> + +<h2 class = "extended">ARS</h2> +<h1>GRAMMATICAE</h1> +<h2 class = "extended">IAPONICAE</h2> +<h2><span class = "extended">LINGVA</span>E.</h2> + +<h3 class = "extended">IN GRATIAM ET ADIVTORIVM</h3> +<h3>eorum, qui prædicandi Euangelij causa ad</h3> +<h3>Iaponiæ Regnum se voluerint conferre.</h3> + +<br> + +<h4 class = "ital">Composita, & Sacræ de Propaganda Fide +Congregationi<br> +dicata à Fr. Didaco Collado Ordinis Prædicatorum<br> +per aliquot annos in prædicto Regno<br> +Fidei Catholicæ propagationis<br> +Ministro.</h4> + +<p class = "illustration"> +<img src = "images/publogo.jpg" width = "303" height = "224" +alt = "EVNTES IN VNIVERSVM MVNDVM PRÆDICATE EVANGELIVM OMNI CREATVRÆ"> +</p> + + +<h3><span class = "extended">R O M </span>Æ,</h3> +<h3>Typis & impensis Sac. Congr. de Propag. Fide.</h3> +<h3><span class = "extended">MDCXXXI</span>I.</h3> + +<h3 class = "ital">SVPERIORVM PERMISSV.</h3> + +<hr> + +<h4 class = "side ital">Imprimatur si placet Reuerendiss. P. M. S. Pal. +Apost.<br> +A. Episc. Vmbriaticen. Vicesg.</h4> + +<h4>Imprimatur</h4> + +<h4 class = "side">Fr. Nicolaus Riccardius S. Pal. Apost. Magister,<br> +Ordinis Prædicatorum.</h4> + +<hr> + +<br> + +<div class = "mynote"> +The book contains no Contents or Index. Instead, the full chapter titles +are listed here.</div> + +<div class = "contents"> +<a href = "#prologus">Prologus ad lectorem.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#nomine">De nomine & eius declinatione, & +genere.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#pronomine">De pronomine.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#pronom1">De pronomine secundæ personæ scilicet ego +&c.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#pronom2">De pronomine secundæ personę: scilicet Tu, tui, +tibi, &c.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#pronom3">De pronomine tertiæ personæ, scilicet ille, illa, +illud.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#pronom_rel">De pronominibus relatiuis.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#form_verb">De formatione verborum, & +coniugationibus.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#preterit">De Pręterito imperfecto, perfecto, & plusquam +perfecto.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#futuro_1">De futuro primæ coniugationis.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#imperat_1">Imperatiuum primæ coniugationis.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#opt_1">Optatiuum primæ coniugationis.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#subj_1">Subiunctiuum primæ coniugationis +affirmatiuæ.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#infin">Infinitiuum.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#neg_1">Prima coniugatio negatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#aff_2">Secunda coniugatio affirmatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#neg_2">Secunda coniugatio negatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#aff_3">Tertia coniugatio affirmatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#neg_3">Tertia coniugatio negatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#subst_neg">Coniugatio verbi substantiui negatiui.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#condit">De Particulis conditionalibus.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#potent">De verbo potentiali.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#irreg">Verba irregularia quo ad coniugationes.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#verb_adhuc">De verbo adhuc, & de eius formatione & +differentijs.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#verb_honor">De aliquibus verbis quæ de se habent honorem +determinatum.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#advert">Aduertentiæ circa coniugationes verborum.</a></div> +<div class = "contents"> +De Adverbiis.</div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_1">Caput primum.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_loc">De aduerbijs locorum.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_interr">Aduerbia ad causam interrogandum & +responendum.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_temp">Aduerbia temporis.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_neg">Aduerbia negandi.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_aff">Aduerbia affirmandi.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_comp">Adverbia comparatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_sup">Aduerbia superlatiua.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_intens">Aduerbia intensionis & +exaggerationis.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_cong">Aduerbia congregandi.</a></div> +<div class = "contents2"> +<a href = "#adverb_concl">Aduerbia concludendi, & +aduertendi.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#prep_cas">De Præpositionibus casuum.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#coniunct">De coniunctionibus & diuisionibus.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#interj">De interiectione.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#sintax">De sintaxi, & casibus, quos regunt +verba.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#arith">De Arithmetica Iaponiæ & materia numerorum, in +quibus hoc opus hic labor.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#script">Aliquæ regulæ coniugationum in scriptura +librorum.</a></div> +<div class = "contents"> +<a href = "#errata">Errata.</a></div> + +<hr> + +<span class = "pagenum">3</span> +<span class = "folionum">A2</span> +<h3 class = "chapter"><a name = "prologus">PROLOGVS AD +LECTOREM.</a></h3> + +<h4 class = "chapter">Et aduertentiæ aliquæ pro Iaponicæ linguæ perfecta +pronuntiatione.</h4> + + +<p> +Etsi quondam à principio plantationis Orthodoxæ fidei nostræ <ins class += "edcorr" title = "corrected by author from ‘iu’">in</ins> Regno +Iaponico, composita fuerit quædam ars grãmaticæ linguæ prædictæ a P. +Ioanne Rodriguez Societatis Iesu; quia tamen raro res in sua prima +conditione perfectæ lumen aspiciunt, & aliàs, ob temporum +diuturnitatem, vix aliquam copiam prædictæ artis est iam inuenire: Visum +est mihi, aliquale Deo, & ministris fidei propagationis (quæ sine +linguæ instrumento non potest esse) obsequium præstiturum, si extractis +ab arte prædicta necessarijs (sunt enim multa) & relictis, quæ +peritis in prædicta lingua talia non probantur; additis etiam ijs, quæ +experientia, & vsu, lectioneque continua librorum, Deo largiente +(qui dat verbum Euangelizantibus) sum adeptus, in compendium alarè, +& sub breuitate redigerem præcepta omnia quæ ad eruditè vtendum +lingua Iaponica, prædicatoribus (pro quibus labor est assumptus) sunt +necessaria. Quia verò simul cum præceptis, & regulis, expedit +exempla, in quibus prædicta regulæ verificantur ponere; libuit etiam ad +maiorem discipulorum consolationem & iuuamen non solum hoc; sed +etiam exemplorum omnium declarationem in lingua Latina (quæ inter +Theologos est cõmunior) adiungere, quo nihil a magistro restet amplius +desiderandum. Et si verò ea omnia, quæ tam in hac arte; quàm in +Dictionario (quod, Deo dante, quanto citius in lucem edere gestio) +continentur meo iuditio sint satis limata, & secura, quibus +fiducialiter quiuis vti potest; Examini tamen, & iuditio melius +sentientium subiecta esse volo, vt fidei prædicatio ab eruditiore +lingua, fructuosior euadat.</p> + +<p> +Quando duæ vocales immediate coniunguntur in aliquo vocabulo linguæ +Iaponicæ; non pronunciantur sicut in Latina valeo, aut in Hispanica +<em>vaca</em>, sed vtraque integra per se profertur, <em>v,a</em>; +<em>v,o</em>; <em>v,i</em>.</p> + +<p> +Litera, <em>s</em>, pronuntiatur sicut, <em>sç</em>, v.g. +<em>susumùru</em>, <em>sçusçumùru</em>.</p> + +<p> +Litera, <em>j</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘prouunciatur’">pronunciatur</ins> blande, sicut in lingua +Lusitanica <em>joaõ</em>, &, <em>judeo</em>.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">4</span> +Litera <em>x</em>, pronunciatur etiam blande sicut in lingua Lusitanica +<em>queixumes</em>.</p> + +<p> +Quando supra literam, <em>o</em>, fuerit hoc signum <em>^</em> +pronunciatur, <em>ô</em>, ac si esset, <em>ou</em>, labijs quasi +iunctis, & ore penè clauso: v.g. <em>búppô</em>.</p> + +<p> +Quando verò supra <em>o</em>, fuerit hoc signum, <em>v</em>, vel, +<em>ó</em>, pronunciatur ore aperto, & ac si essent duæ literae, +<em>oo</em>, v.g. <em>tènxó</em>, vel <em>gacuxǒ</em>.</p> + +<p> +Si vero prædicta signa, fuerint supra <em>ú</em>, <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘pronnntiatur’">pronuntiatur</ins> <em>ǔ</em>, +detentum, ac si essent duo, v.g. <em>Tàifú</em>, <em>Aiaǔ</em>.</p> + +<p> +Quando fuerit hoc signum <em>~</em> super aliquã literam ex vocalibus +debet proferri sicut, <em>n</em>; sed non in integrum, sed cursim & +leniter v.g. <em>vãga</em>.</p> + +<p> +<em>Qe</em>, &, <em>qi</em>, scribuntur absque, <em>u</em>, quia +quando, <em>u</em>, sequitur post, <em>q</em>, vel post, <em>c</em>, +utraque integrè pronunciatur absque sinalepha v.g. <em>quõdai</em>, +<em>quàinìn</em>:</p> + +<p> +Quando post, <em>g</em>, sequitur, <em>u</em>, & postea immediatè +alia vocalis <em>e</em>, vel, <em>i</em>, pronunciatur sicut in lingua +Hispanica, v.g. <em>guenin</em>; si vero litera, <em>i</em>, ponatur +immediate post, <em>g</em>, absque, <em>v</em>, pronunciatur sicut +Italicè, giorno, v.g. <em>Xitãgi</em>.</p> + +<p> +Litera, <em>z</em>, pronunciatur ea vi, qua in lingua Hispaniæ, Zumbar, +v.g. <em>mizu</em>.</p> + +<p> +Si verò fuerint duo, <em>zz</em>, violentiùs feriuntur, v.g. +<em>mizzu</em>.</p> + +<p> +Quando fuerint duo, <em>tt</em>, <em>xx</em>, <em>zz</em>, <em>qq</em>, +<em>cq</em>, <em>ij</em>, <em>pp</em>; vtrumque opportet ferire vt fit +perfecta pronunciatio, & vis significationis percipiatur: nam v.g. +<em>mizu</em>, significat mel; & <em>mizzu</em>, significat aquam: +vnde si eadem, vel violentia, aut lenitate vtrumque pronunties vel aquam +tantum, vel mel solùm tibi proferent.</p> + +<p> +Quando, <em>ch</em>, anteponitur vocali, pronunciatur sicut Hispanice, +chimenea: v.g. <em>fochó</em>.</p> + +<p> +Si vero, <em>nh</em>, anteponatur vocali, pronunciatur sicut Hispanicè, +maña, v.g. <em>nhuva</em>.</p> + +<p> +Litera, <em>f</em>, in aliquibus Iaponiæ prouincijs pronunciatur sicut +in lingua Latina; in alijs autem ac si esset, <em>h</em>, non perfectum: +sed quodam medium inter, <em>f</em>, &, <em>h</em>, os & labia +plicando, & claudendo, sed non integrum, quod vsu facilè compertum +erit: v.g. <em>fito</em>.</p> + +<p> +Quando, <em>tç</em>, in aliquo vocabulo fuerit (quod est valde frequens) +orare debet discipulus Deum, vt ei venas pronuntiationis aperiat +<span class = "pagenum">5</span> +quia est difficilis, & in nulla lingua alia, est talem +pronuntiationem inuenire: non enim pronunciatur vt <em>tç</em>, aut ut +<em><ins class = "mycorr" title = "text reads ‘s’">t</ins></em>, uel, +<em>c</em>, solùm, sed uiolenter percutiendo lingua dentes, ita ut +utraque litera, &, <em>t</em>, &, <em>ç</em>, & plus, +<em>ç</em>, quàm, <em>t</em>, feriri uideantur: u.g. +<em>tçùtçùmu</em>.</p> + +<p> +Litera, <em>r</em>, pronunciatur blandè & leniter ubicumque +inueniatur, siue sit in principio, siue in medio uocabuli; u.g., +<em>ranguió</em>, <em>cutabirùru</em>.</p> + +<p> +<em>Ya</em>, <em>ye</em>, <em>yo</em>, <em>yu</em>, pronunciantur sicut +in lingua Hispanica.</p> + +<p> +Quando à Iaponijs pronunciantur uocabula finita in, <em>i</em>, uel +<em>v</em>, uix percipitur litera finalis a tyronibus: u.g. qui audit, +<em>gozàru</em>, putat se audiuisse, <em>gozàr</em>, & qui audiuit +<em>fitòtçu</em>, credit se solum audiuisse, <em>fitòtç</em>, & cum +audit, <em>àxi no fàra</em>, percipit solum, <em>àx no fàra</em>.</p> + +<p> +Quando uocabulo finito in uocali subsequitur incipiens in consonanti, +præcipuè si sit, <em>b</em>, uel, <em>s</em>, inter ipsam uocalem, & +consonantem, pronunciatur litera <em>n</em>, sed non perfecta; sed +lenis: u.g. <em>sònõ gotòqu</em>.</p> + +<p> +Circa uocabulorum accentus magnam adhibui curam, ut illos signis suis +proprijs locis supra literas in quibus accentus fieri debent, adaptatis, +sensus & sententia loquentis percipiatur: u.g. <em>qèi xèi</em>, +habet accentum in utroque, <em>èè</em>. <em>fibicàxi</em>, habet in +prima, <em>i</em>, & in, <em>a</em>, & idem in dictionario +seruabitur ordo, notando accentus ea perfectione, qua summa cum +diligentia potui percipere, si in aliquo sum deceptus, paratus sum +corrigi; ea uerò quæ diminute fuerint dicta, uel desuerint, tam in arte; +quàm in dictionario; cum facile sit addere; à doctiore supplebuntur, qui +tertiam artem, & secundum dictionarium aggredietur: ego enim ne à +patre familias & Domino Deo nostro reprehenderer, talentum nolui +habere repositum in sudario, sed duobus, alia saltim duo superlucrari, +& cooperari saluti Iaponiorum; non solùm prædicando, sed præhendo +prædicatoribus, si possem instrumenta linguæ, & præcipuè modo ut +possint illam extra Iaponiam addiscere: cum propter instantem +persequutionem in Iaponia uix sit hoc possibile. Vale & uiue felix +lector. Matriti die 30 Aug. Ann. 1631.</p> + +<hr> + +<p> +<span class = "pagenum">6</span> +In hac arte Grammaticæ seruauimus ordinem, quem peritus Antonius +Nebrissensis, & alij seruarunt in suis linguæ Latinæ, per partes, +videlicet Orationis, nempe Nomen, Pronomen, &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "nomine"> +De nomine & eius declinatione, & genere.</a></h4> + +<p> +In lingua Iaponica non sunt declinationes per casus sicut in Latina, sed +sunt quædam particulæ, quæ postpositæ nominibus, casuum; differentias +constituunt in omnibus nominibus, tam appellatiuis, quàm proprijs. Quæ +constituunt nominatiuũ, sunt quinque, <em>va</em>, <em>ga</em>, +<em>càra</em>, <em>no</em>, <em>iòri</em>. Particula, <em>va</em>, +postponitur quando quasi reduplicatiue, seu specificatiue volumus +explicare rem vel personam significatam per tale nomen; siue sit primæ, +siue secundaæ, vel tertiæ personæ: v.g. <em>Vàtacùxi và mairànu</em>, +ego, vel, quod ad me attinet, non ibo. Particula, <em>no</em>, +postponitur secundis & tertijs personis, & præcipuè si sint +inferioris ordinis; & quando in oratione est aliquod relatiuum, quod +non denotat actionem transitiuam: v.g. <em>Sònàta no mǒxita còto</em>, +id quod tu dixisti. Postponitur etiam particula, <em>no</em>: quando +aliquid indefinitum dicitur: v.g. <em>iiè no àrucà mìió</em>, vide si +sint domus. Particula, <em>ga</em>, postponitur regulariter primis & +tertijs personis inferioribus, & etiam secundis quando sunt etiam +infimæ vel humiliantur: v.g. <em>Pedrõga qita</em>, Petrus venit. Solent +etiã hanc particulam postponere quando aliquid indefinitè volunt dicere, +sicut dictum est de particula, <em>no</em>: v.g. <em>còco nì và iiẽgà +naicà?</em> non sunt hic domus? & si in oratione sit relatiuum non +dicens actionem transitiuam, si referat rem inferioris & humilis +ordinis, postponitur etiam particula, <em>ga</em>: v.g. <em>sorẽgàxĩ ga +càita fumi</em>, Epistola, quam ego scripsi, <em>sòchĩ ga iúta +còto</em>, quod tu dixisti. Particulæ, <em>càra</em>, & +<em>iòri</em>, postponuntur & faciunt nominatiuum quando oratio +dicit actionem transitiuam, & præcipuè si est oratio relatiui. v.g. +<em>Deus iòri cùdasàrèta gracia</em>, gratia, quam Deus dedit. <em>Tòno +càra còre vo vôxe tçuqerarèta</em>, Dominus hoc præcepit. Aliquando +etiam nomina sunt in casu +<span class = "pagenum">7</span> +Nominatiuo absque aliqua particula: v.g. <em>Pedro Ioaõ vo +iòbarèta</em>, Petrus uocauit Ioannem. Genitiuo sunt duæ particulæ, +videlicet <em>no</em>, & <em>ga</em>. Particula, <em>no</em>, seruit +omnibus personis superioris ordinis: v.g. <em>Padre no võ qirumòno</em>, +Patris vestis seu <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘habibitus’">habitus</ins>: +<em>ga</em>, postponitur omnibus personis inferioris ordinis: +v.g. <em>Pedrõ ga fùmi</em>, Epistola Petri. +<em>so chĩga mòno</em>, res tua, <em>àrẽ ga càne</em>, argentum illius, +<em>Tòno vàio cũ ga fucài fito già</em>, Dominus est magnæ cupiditatis, +idest valde cupidus. Aliquando etiam prædictis particulis genitiuum +constituentibus postponitur particula, <em>to</em>, v.g. <em>Pedro no to +degozàru</em>, est Petri. Sed non est modus loquendi perfectus, unde +melius est illo non uti; ponitur tamen ut auditus intelligatur. Quando +uerò coniunguntur duo nomina substantiua ad faciẽdum unum quasi +connotatiuum, non est necessaria particula genitiui, u.g. +<em>còcuxu</em>, dominus regni. Secundum regulam tamen ordinariam +deberemus dicere <em>còcu no xù</em>, & hic modus faciendi +connotatiua absque particula genitiui, est regularis in lingua Iaponica. +u.g. <em>Maria còto</em>, res Mariæ.</p> + +<p> +Datiuum constituunt duæ particulæ scilicet, <em>ni</em> & +<em>ie</em>, u.g. <em>Pedro ni móxita</em>, dixi Petro. <em>Padre ie +ãgue maraxita</em>, Patri dedi, uel obtuli.</p> + +<p> +Accusatiuum constituunt quinque particulæ, <em>vo</em>, <em>võba</em>, +<em>va</em>, <em>ie</em>, <em>ga</em>, Prima uidelicet, <em>vo</em>, est +usitatior: u.g. <em>Pedro voiòbe</em>, uoca Petrum, <em>va</em>, utuntur +quando uolunt in particulari explicare rem significatam per nomen in +accusatiuo, u.g. <em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘niffion’">niffon</ins> +guchi và Xiranu</em>, linguam Iaponicam nescio. Particula, +<em>võba</em>, est idem quod, <em>vo va</em>, +conuertendo secundam literam, <em>u</em>, in, <em>b</em>, ea uero +utuntur sicut, <em>va</em>, u.g. <em>fune võba nòri sutète</em>; +<em>cane bacàri tòri maràxità</em>, relinquens nauigium: argentum seu +pecunias tantùm accepi; <em>ie</em>, utuntur ad significandum locum ad +quem: u.g.<em> Roma ie mairǒ</em>, ibo Romam, <em>ga</em>, postponitur +nominibus significantibus res inanimatas, seu humiles: u.g., <em>àre iẽ +gozàre, mònõ ga móxitaĩ</em>, accedas illuc, habeo enim tibi aliquid +dicere, fit etiam accusatiuum absque aliqua particula ut in exemplo +antepenultimo in quo secundum accusatiuum est sine particula.</p> + +<p> +Vocatiuum constituit particula, <em>icàni</em>, sed non postposita +nominibus sicut & reliquæ, sed anteposita: u.g. <em>icàni qimi còre +vò gorònjerarei</em>, uideas hoc domine. Regularius uerò fit uocatiuum +absque aliqua particula: u.g. <em>Padre sàma qicàxerarèio</em>, +<span class = "pagenum">8</span> +audias reuerende pater.</p> + +<p> +Ablatiuo sunt tres particulæ, <em>iori</em>, <em>càra</em>, <em>ni</em>, +tertia scilicet <em>ni</em>, facit locum in quo: v.g. <em>iglesia +nĩgozaru</em>, est in ecclesia: aliquando vtuntur, <em>ni</em>, +anteposito, <em>no</em>, v.g. <em>sònàtà nò nì Xiàru cà?</em> facis hoc +tuum? vel accipis tibi? sed hic magis videtur datiuum, quam ablatiuum. +Particulæ <em>càra</em>, &, <em>iòri</em>, sunt communiores ad +ablatiuum constituendum: v.g. <em>Madrid càra màitta</em>, ex Matrito +veni, <em>Pedro iòri coròsarèta</em>, occisus fuit à Petro.</p> + +<p> +Ad constituenda pluralia sunt etiam quatuor particulæ, quæ postpositæ +immediatè nominibus, illa pluralia constituunt, postea verò, sequuntur +particulæ positæ casus constituentes. Prædictæ autem quatuor particulæ +sunt, <em>tàchi</em>, <em>xu</em>, <em>dòmo</em>, <em>ra</em>. Prima +particula scilicet, <em>tachi</em>, facit pluralia nomina significantia +res nobilis ordinis, & quas volumus honore afficere; v.g. <em>Tòno +tàchi</em>, domini. Particula, <em>xu</em>, constituit pluralia nomina +significantia res nobiles quidem; sed non ita supremi ordinis: v.g. +<em>samurài xu</em>, nobiles; qui non sunt domini. Particula, +<em>dòmo</em>, postponitur nominibus significantibus res humiles, siue +rationales siue viuentes sensibiles, siue inanimatas: v.g. <em>fiàcuxõ +dòmo</em>, agricolæ, <em>ixĩ dòmo</em>, petræ, <em>mmã dòmo</em>, equi. +Particula, <em>ra</em>, facit pluralia nomina significantia res +vilissimas, vel quæ despectui habentur: v.g. <em>Iudeora</em>, Iudæi. +Pluralibus sic iam per istas particulas constitutis, postponuntur +particulæ casus constituentes secundum orationum exigentiam: v.g. +<em>tòno tàchi no còtõ dòmo vo varú iúnà</em>, ne maledicas res +dominorum.</p> + +<p> +Aliqua etiam sunt vocabula, quæ de se pluralitatem important: v.g. +<em>tòmõ gàra</em>, significat homines, <em>Nàn bàn mòno</em>, res +Europeas, <em>Nàn bàn mòno vo fomùru nà</em>, ne laudes res <ins class = +"mycorr" title = "text reads ‘Eropæ’">Europæ</ins>:</p> + +<p> +Particula verò <em>icàni</em>, quæ, vt supra dictum est, facit uocatiuũ +non postponitur pronominibus pluralibus iam factis; sed semper +anteponitur, particulæ autem facientes plurale postponuntur: u.g. +<em>icàni Padre tàchi vo qiqì nasarèio</em>, audite reuerendi +patres.</p> + +<p> +Duæ uerò particulæ ex quatuor suprapositis, quæ faciunt plurale, +scilicet <em>domo</em>, & <em>rà</em> aliquoties sunt singulariũ +uerbi gratia. <em>vare rà</em>, uel, <em>midòmo</em>, ego: aliquando +etiam utraque simul inuenitur in singulari: u.g. <em>midomo ra</em>, +ego, <em>midomo rã ga</em> +<span class = "pagenum">9</span> +<span class = "folionum">B</span> +meum vel mei: postponuntur etiam prædictæ particulæ, <em>domo</em>, vel, +<em>ra</em>, singularibus, vel quando volumus humiliare res significatas +aut de successu significati per orationem non sumus ita certi; sed quasi +dubitamus: v.g. <em>sarã dòmõ ga itài</em>, dolet mihi venter, <em>àsũ +dòmó và àru mài</em>, crastina die non erit, <em>àsu rà và narõ +mòde</em>, crastina die forsitan ita erit.</p> + +<p> +Particula, <em>va</em>, postponitur nominibus tam singularibus; quàm +pluralibus iam per particulas articulatis: v.g. <em>còcoie va +mairànu</em>, huc non veniat, <em>còco càra va dènu</em>, hinc non +exiuit, <em>còco ni và iru mài</em>, huc non intrabit: aliquando etiam +particula, <em>va</em>, supplet particulas articulares: v.g. <em>funè-de +sàie ióĩó tçùita ni, cachi va nàcanaca nàru mài</em>, si nauigio vix +perueni; pedibus, vel pedes, absque dubio non peruenissem. Hic +particula, <em>va</em>, supplet particulam, <em>càra</em>.</p> + +<p> +In ista lingua Iaponica non sunt etiam genera, masculinum videlicet, +femininum, & neutrum, sicut sunt in Latina; sunt tamen aliqua +nomina, quæ ex se sunt, vel masculina, vel feminina, quia ex sua +significatione dicunt vel masculum, vel feminam determinatè; sunt etiã +aliqua nomina ex se cõmunia duobus. Particula, <em>vo</em>, ante posita +nominibus significat masculum. Particula verò, <em>me</em>, ante posita +significat feminam in rebus, quæ non habent genera propria: v.g. <em>vo +ì vo</em>, significat piscem masculum, <em>mè i vo</em> significat +piscem feminam: <em>vojica</em>, significat caprum siluestrem, <em>mè +lìca</em>, significat capream, <em>còma</em>, significat equum; +<em>zoiacu</em>, equam; <em>xô</em>, significat accipitrem masculum; +<em>dài</em>, feminam, <em>cotòi</em>, significat taurum, +<em>meùxi</em>, vaccam. <em>votòco</em>, significat virum, +<em>vonãgo</em>, vel <em>nhóbó</em>, vel, <em>vònna</em>, significat +mulierem. In dictionario omnia expressè ponentur, quæ ad memoriam +venerint.</p> + +<p> +In nominibus etiam adiectiuis, non sunt genera, aut declinationes; sed +eædem particulæ illa constituunt, quae substantiua. Sunt autem adiectiua +multa, & diuersa. Aliqua enim finiuntur in, <em>ai</em>, alia in, +<em>oi</em>, alia in, <em>ei</em>, alia in, <em>vi</em>, alia in, +<em>ij</em>, alia verò, & quæ propriùs sunt adiectiua, fiunt +postposita particula, <em>no</em>, substantiuis. Quando quinque prima +genera adiectiuorum ante ponuntur substantiuis, tunc videntur propriè +adiectiua, & nihil mutant ad orationem componendam; quando verò +postponuntur substantiuis, potiùs sunt verba, & verborum +coniungationes sequuntur: v.g. <em>tacài iàma</em>, mons altus, <em>xĩ +guei ĩdeiri</em>, frequens +<span class = "pagenum">10</span> +introitus & exitus, <em>caxicòi fito</em>, homo prudens, <em>càvaij +mòno</em>, res miserabilis, <em>Aiaùi còto</em>, res periculosa, +<em>Vmàre tçùqi nocùchi</em>, lingua naturalis seu materna. Sunt etiam +alia adiectiua finita in <em>na</em>, quæ etiam ante posita +substantiuis, nihil mutant: v.g. <em>qĩrèi na còto</em>, res munda. +Omnia verò adiectiua præter finita in, <em>no</em>, quando verbis +præponuntur, mutant aliquid: finita in, <em>ai</em>, illud mutant in, +<em>ó</em>, v.g. <em>còno iàma và tacõ <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘goràru’">gozaru</ins></em>, hic mons altus +est, & excelsus: finita in, <em>ei</em>, illud mutant in, +<em>eô</em>, v.g. <em>còno iama va xĩgueô gozàru</em>, hic mons est +densus: finita in, <em>oi</em>, illud mutant in, <em>ô</em>, v.g. +<em>caxicô gozàru</em>, est prudens: finita in, <em>vi</em>, illud +mutant in, <em>ú</em>, v.g. <em>xei no ficú gozàru</em>, statura +pusillus: finita in, <em>ii</em>, illud mutant in, <em>iú</em>, v.g. +<em>caiũ gozaru</em>, est pruriens, uel prurit, inter ista uerò +adiectiua finita in, <em>ij</em>, sunt multa quæ ex uerbis procedunt: +u.g. <em>nozòmi</em>, <em>u</em>, significat desiderare: ex illo uerò +exit, <em>nozòmaxij</em>, quod significat idem quod desiderabilis, e; +alia etiam procedunt ex nominibus: u.g. <em>varàmbe</em>, significat +puerum seu infantem: ex quo procedit <em>varàmberaxij</em>, quod <ins +class = "mycorr" title = "text reads ‘siguificat’">significat</ins> id +quod puerilis, e: alia reperiuntur in dictionario.</p> + +<p> +Adiectiua uerò finita in, <em>na</em>, quando anteponuntur uerbis, +mutant, <em>na</em>, in, <em>ni</em>, u.g. <em>fuxìn ni zònzuru</em>, +dubium reputo uel pro dubio habeo. Adiectiua uero finita in, +<em>no</em>, conuertunt aliquando, <em>no</em>, in, <em>na</em>, u.g. +<em>bèchi no fito</em>, conuertitur in, <em>bechina fito</em>, differens +homo: & tunc si uerbum <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘subsequatnr’">subsequatur</ins>, mutat, <em>na</em>, +in, <em>ni</em>, u.g. <em>bechinĩ gozàru</em>, est differens. +Sensus uero est idem siue finiatur in, <em>no</em>, <ins class = +"mycorr" title = "text reads ‘fiue’">siue</ins> in <em>na</em>, +u.g. <em>bechi no fito no cùhi càra +qijta</em>, est idem quod <em>bechina fito nocùchi càra qijta</em>, ex +ore, uel ab ore distincti uel differentis hominis audiui. Et tantùm est +differentia; quod finitum in, <em>no</em>, nihil mutat, quid quid illi +subsequatur; finitum uerò in, <em>na</em>, mutat, <em>na</em>, in, +<em>ni</em>, ut dictum est, si uerbum subsequitur. Si ad alia uero +adiectiua sequatur uerbum substantiuum, oratio est elegans: u.g. +<em>còno iàma và tacõ gozàru</em>, hic mons est altus; si uerò uerbum +huiusmodi non sequatur, eundem facit sensum, quia adiectiuum includit in +se uerbum substantiuum; sed illo non utemur coram superioribus, non enim +illis audientibus, dicemus, <em>còno iàmà và tacài</em>, sed dicemus, +<em>còno iamà và tacõ gozàru</em>. & sic in alijs adiectiuis.</p> + +<p> +Adiectiua uerò finita in, <em>i</em>, aliquando; & si rarò, illud +conuertunt in, <em>xi</em>, uel <em>qu</em>, u.g. <em>ioi</em>, quod +significat, bonus, a, um: +<span class = "pagenum">11</span> +<span class = "folionum">B2</span> +finitur in, <em>iòqu</em>, vel, <em>ioxi</em>, v.g. <em>iòqu</em>, +<em>dancó xitè</em>, faciendo bonam consultationem. Aliqua, & non +pauca, sunt nomina substantiua, quibus, si postponatur, <em>na</em>, +fiunt adiectiua: v.g. <em>afó</em>, significat inscitiam, ex quo +deducitur, <em>afóna</em>, quod significat id quod fatuus, a, um. +<em>Iiiú</em>, significat libertatem: &, <em>Iiiuna</em>, significat +id quod liber, a, um: quæ occurrerint alia in dictionario +reperiuntur.</p> + +<p> +Aliqua sunt nomina abstracta substantiua quæ anteposita vocabulis quæ ex +se significant homines, fiunt adiectiua: v.g. <em>Iĩfi</em>, significat +misericordiam: si uerò illi <em>Iin</em> postponatur, resultat, <em>Ii +fi jin</em>, quod significat idem, quod misericors, dis, <em>fin</em>, +significat paupertatem, & postposito <em>nin</em>, fit, <em>fin +nin</em>, quod significat pauperem: idem est si postponatur, +<em>ja</em>, fit enim, <em>finja</em>, quod etiam pauperem significat, +<em>bàn</em>, significat vigiliam; & si postponatur, <em>xu</em>, +fit, <em>banxu</em>, quod significat idem quod uigilans, tis: multa +inuenientur in dictionario.</p> + +<p> +Aliquando duo nomina substantiua, ex ijs, quæ remanserunt in lingua +Iaponica ex Chinensi (& hæc, <em>cobita</em>, vel, <em>coie</em>, +vocant) simul posita, faciunt adiectiuum, quod ex duobus substantiuis +conflatur, seu resultat: v.g. <em>ten</em>, significat cælum: &, +<em>xu</em>, significat dominum: <em>tèn xu</em> verò, significat +dominum cælestem, seu cælorum dominum.</p> + +<p> +Præterita etiam verborum (de quibus suo loco) adiuncta substantiuis, vim +& sensum videntur habere adiectiuorum: v.g. <em>iõgorèta tè</em>, +manus sordida, <em>iõgorèta</em>, est præteritum verbi <em>iõgore +vru</em>, quod significat idem quod sordesco, is, <em>càita qió</em>, +liber scriptus, <em>càita</em>, est præteritum verbi <em>càqi</em>, +<em>u</em>, quod significat idem quod scribo, is. Abstracta, seu radices +ex quibus verba componuntur, sunt nomina quasi verbalia significantia +actionem in abstracto: v.g. <em>facàri</em>, significat mensuram: ex quo +resultat verbum, <em>facàri</em>, <em>u</em>, pro eo quo est metior, +ris, <em>fajime</em>, significat principium, <em>fajime</em>, +<em>uru</em>, est verbum, & significat id quod incipio, is: & +sic in alijs de quibus in dictionario. Anteposita particula, +<em>mòno</em>, prædictis abstractis seu nominibus verbalibus fiunt +nomina significantia eum qui actionem verbi facit: v.g. ex, +<em>càqi</em>, præposito, <em>monoi</em>, fit <em>mòno càqi</em>, quod +significat idem quod scribens, tis: postposita vero eadem particula, +<em>mòno</em>, eisdem radicibus, fiunt nomina significantia effectum +actionis: v.g. <em>càqimono</em>, significat scripturam.</p> +<span class = "pagenum">12</span> + +<p> +Postposita verò particula, <em>gòto</em>, eisdem radicibus verbalibus +fiunt nomina significantia res dignas actionibus quæ per verba, quorum +sunt radices, significantur: v.g. <em>mi</em>, est radix, ex qua prodit +verbum, <em>mi</em>, <em>iru</em>, pro eo quod video, es &, +<em>mĩgoto</em>, est res visibilis, seu digna visu, <em>qìqi</em>, est +radix verbi, <em>qiqĩ</em>, <em>u</em>, pro eo quod video, es: & +<em>qĩqì gòto</em>, significat rem audibilem, seu dignam auditu.</p> + +<p> +Postpositis aliquibus nominibus substantiuis nominibus verbalibus +prædictis fit nomen iam inconcreto significans talem actionem: v.g. +<em>foxi</em>, est radix verbi, <em>fòxi</em>, <em>u</em>, pro eo quod +sole vel ad solem siccare: postposito verò, <em>ivo</em>, v.g. quod +significat piscem: fiet, <em>foxiì vo</em>, quo significabit, pisces ad +solem vel vi solis siccos &c.</p> + +<p> +Postposita verò particula, <em>dõgu</em>, quæ instrumentũ significat +radicibus verborum, fiunt nomina significantia materiam seu instrumentum +actionis per verbum significatæ: v.g. <em>varài dõgu</em>, materia seu +instrumentum visus, <em>càqi dõgu</em>, instrumentum scribendi vel ad +scribendum.</p> + +<p> +Postposita autem particula, <em>me</em>, radicibus verbalibus fiunt +nomina significantia terminum actionis: v.g. <em>a vàxe</em>, est radix +verbi, <em>a vàxe</em>, <em>uru</em>, pro eo quod est aliqua iungere aut +copulare, <em>a vàxe me</em> vero significat iuncturam: & sic in +alijs.</p> + +<p> +Ex adiectiuis suprapositis finitis in <em>i</em>, fiunt nomina abstracta +mutato, <em>i</em>, in, <em>sa</em>, v.g. <em>nãgài</em>, significat id +quod longus, a, um: & <em>nãgàsa</em>, significabit longitudinẽ. +Adiectiua finita in, <em>na</em>, mutant etiam, <em>na</em>, in, +<em>sa</em>, ad abstracta nomina facienda: v.g. ex <em>àqiracàna</em>, +quod significat id quod clarus, a, um: fiet, <em>àqiracàsa</em>, quod +significabit claritatem.</p> + +<p> +Aliquando ex duobus substantiuis simul sumptis, & præcipuè si +aliquod illorum aliquam literam in principio feu in fine in aliã mutet, +resultat tertium nomen quasi connotatiuum, & quasi adiectiuum seu +genitiuũ includens: v.g. ex, <em>qi</em>, quod significat, lignum, +&, <em>fotoqe</em>, quod significat idolum: fit, <em>qĩ botòqe</em> +mutato, <em>f</em>, in, <em>p</em>, quod significat idolum ligneum. Si +verò nomina quæ præponuntur, finiuntur in, <em>e</em>, ipsum mutant in +<em>a</em>, ad prædictam compositionem nominis connotatiui: v.g. +<em>tçumà sàqi</em>, extremitates unguium, <em>càna cũgui</em>, clauus +ferreus. Si uerò nomina, quæ postponuntur ad eamdem formationem, primam +literam debeant mutare, si sit, <em>f</em>, mutabunt in, <em>b</em>, +uel, <em>p</em>, si, <em>s</em>, +<span class = "pagenum">13</span> +<span class = "folionum">B3</span> +mutabunt in, <em>z</em>, si <em>c</em>, mutabunt in, <em>g</em>, si, +<em>tç</em>, mutabunt in, <em>zz</em>, si, <em>x</em>, mutabunt in, +<em>j</em>, u.g. <em>càri bunè</em>, <em>bùppô</em>, <em>nĩgori zàqe +sorá goto</em>, <em>qizzumári</em>, <em>sòra jèi mòn</em>. Vide in +dictionario.</p> + + +<h4 class = "chapter ital"><a name = "pronomine"> +<ins class = "mycorr" title = +"format as in original">De pronomine.</ins></a></h4> + +<p> +Non sunt in lingua Iaponica pronomina deriuatiua u.g. meus, a, um. +&c. sed utuntur primitiuis, scilicet mei, tui, &c. Hæc autem +primitiua non habent declinationes per casus; sed hæ differentiæ casuum +fiunt per particulas supra positas quæ omnibus sunt communes, tam +nominibus; quàm pronominibus.</p> + +<p> +Particulæ aliquæ (de quibus infra) quæ adiunctæ uocabulis honorem +indicant, faciunt pronomen, uel illius uim habent secundum occasionem +& circumstantias in quibus illis utuntur: si enim ego dicam, <em>von +fùmi</em>; loquendo cum alio: ipso facto intelligitur me de eius +epistola: & non de mea loqui: si enim de mea loquerer; non dicerem, +<em>von fùmi</em>, sed, <em>fumi</em> tantum: unde, <em>von fumi</em>, +ratione particulæ, <em>von</em>, quæ est honoris, significat uestram +epistolam. Et idem est de particula, <em>mi</em>, & alijs quæ +honorem indicant in significatis nominum quibus adijciuntur.</p> + + +<h4 class = "chapter ital"><a name = "pronom1"> +<ins class = "mycorr" title = "so in original">De pronomine secundæ +personæ scilicet ego &c.</ins></a></h4> + +<p> +Octo sunt particulæ significantes idem quod Ego, mei, mihi, &c. +<em>vátacuxi</em>, <em>sòrẽgaxi</em>, <em>váre</em>, <em>mi</em>, +<em>várerá</em>, <em>mìdòmo</em>, <em>midòmo rá</em>, <em>váre</em>. +Quatuor primæ denotant aliquam superioritatem in eo qui illis utitur, +reliquæ uero sunt humiliores. Mulieres utuntur tribus alijs particulis +aliquando quaæ sunt, <em>mĩzzu cára</em>, <em>vãrauá vãgami</em>, & +his non utuntur uiri: rustici solent uti duabus uidelicet, <em>vára +vòrará</em>, religiosus uero quando de se loquitur solet dicere, +<em>gusô</em>, ac si diceret: ego uilis religiosus; senex uerò de se +loquẽs: dicit, <em>gurǒ</em>, ego uilis & despectibilis senex. Rex +uerò, dicet, <em>chin</em>, uel, <em>máru</em>, quod significat: +ego Rex.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">14</span> +Ad facienda autem pluralia ista pronomina, postponuntur illis particulæ +supra positæ constituentes pluralia, scilicet, <em>dòmo</em>, +<em>ra</em>, v.g. <em>midòmõ ga máitta tòqi</em>, quando nos iuimus: ad +casuum verò differentiã postponuntur illis iam formatis pluralibus, +particulæ constituentes casus vt supra.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "pronom2"> +De pronomine secundæ personę: scilicet Tu, tui, tibi, &c.</a></h4> + +<p> +Multæ sunt particulæ, quæ constituunt pronomen secundæ personæ secundum +differentiam personarum, quæ vel nullum vel aliqualem, aut mediocrem, +magnum, aut maximum merentur honorem & reuerentiam: ad loquendum +enim cum inferiori, sunt tres particulæ quæ faciunt pronomen tu: +scilicet, <em>váre</em>, <em>vonòre</em>, <em>sòchi</em>, si àutem illis +superaddatur, <em>me</em>, vel, <em>mẽgá</em>, & dicatur, +<em>váremè</em>, vel, <em>váremẽgá</em>, personam cum qua, loquimur +ampliùs deijcimus. Si autem loquamur cum æqualibus vel aliquantulum +inferioribus, vtemur vna ex tribus particulis videlicet, +<em>sònata</em>, <em>sòno fò</em>, <em>váre sama</em>. Si verò sit +persona superior vel omnino æqualis cum qua vrbanè debemus loqui vtemur +vna ex septem particulis scilicet, <em>cònatá</em>, <em>qixò</em>, +<em>qifó</em>, <em>gòfen</em>, <em>qĩden</em>, <em>cònatá sama</em>, +<em>sònata sáma</em>. Si autem loquamur cum personis in dignitatibus +constitutis, nomen dignitatis, si illi super addatur particula, +<em>sama</em>, supplet vicem pronominis: v.g. <em>Padre samã +gozare</em>, veniat vestra paternitas. Aliquando etiam particulæ quæ +nomina honorant, supplent vicem pronominis: v.g. <em>vòn qirumòno</em>, +vestræ dominationis vestis.</p> + +<p> +<em>Cònata</em>, <em>cõchi</em>, <em>cõnofo</em>, significant idem quod +ego, mei, &c. sed in modo loquendi quasi distributiuo: ex parte mea, +vel <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘quan-/tum’ at line break">quantum</ins> ad me attinet, +quibus correspondent, <em>sõchi</em>, <em>sonofó</em>, <em>sõnatá</em> +quæ significant, tu &c. & ex parte tua, seu, quod ad te +pertinet.</p> + +<p> +Pluralia istorum pronominum fiunt per particulas supra positas secundum +honoris differentiam, <em>võnórẽ domo</em>, <em>váre ra</em>, <em>sóchi +ra</em>, significant vos loquendo cum vilibus, <em>vare tachi</em>, +<em>sonatà domo</em>, significat vos cum æqualibus, <em>qìfótachi</em>, +<em>vócatãgata</em>, <em>vóno vóno</em>, significat vos cum honore: +declinationes verò horum +<span class = "pagenum">15</span> +fiunt etiam per particulas communes declinationum.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "pronom3"> +De pronomine tertiæ personæ, scilicet ille, illa, illud.</a></h4> + +<p> +Duæ particulæ scilicet, <em>cáre cáre</em>, <em>are are</em>, +significant ille, illa, illud, loquendo de rebus inferioribus: quatuor +uerò uidelicet, <em>áitçu</em>, <em>áitçumè</em>, <em>áremè</em>, +<em>cáitçume</em>, significant ille, illa, illud, humiliando & +despiciendo res de quibus loquimur, & quæ præcipuæ finiuntur in, +<em>me</em>, sunt deiectiuæ, maxime si illis superaddatur, <em>ga</em>, +u.g. <em>áitçũga</em>, <em>áitçumẽgá</em>, ille uilis: <em>cóno</em>, +significat hic, hæc, hoc, <em>sóno</em> significat, iste, ista, istud, +<em>áno</em>, significat ille, illa, illud; sed necessario requirunt +post se substantiuum ut illis utamur: u.g. <em>cóno fito</em>, iste +homo: idem significat, <em>cóno mono</em>, sed non est uerbum +honorificum, <em>sóno cóto</em>, ista res, <em>ano fito</em>, ille homo, +<em>cónátá</em>, uel <em>cónofó</em>, significant hic, <em>sónata</em>, +vel, <em>sono fó</em>, isthic, <em>ánatá</em>, uel, <em>ánofó</em>, +illic. <em>córe</em>, significat hoc, <em>sóre</em>, significat istud, +<em>áre</em> significat illud, sed neutraliter, ita quod substantiuis, +seu suppositis non iunguntur: horum pluralia sunt, <em>córerá</em>, +<em>sorerá</em>, <em>arerá</em>, cæterorum uerò pluralia sunt per +regulas communes <em>cáno</em>, significat rem de qua facta fuit mentio: +u.g. <em>cano fito</em>, ille homo &c. Pronomen quidam, facit +particula, <em>àru</em>, u.g. <em>aru fito</em>, quidam homo, <em>áru +tocóro ni</em>, in quodam loco.</p> + +<p> +Pronomen unusquisque faciunt particulæ, <em>mèn mèn</em>, <em>sóre +sóre</em>.</p> + +<p> +Pronomen uniuersi & singuli &c. facit particula, <em>tare mo +mina</em>.</p> + +<p> +Pronomen quicumque &c faciunt particulæ, <em>Tare nite mõ</em>, +<em>tare nitemoare</em>, <em>tare nari tómó</em>.</p> + +<p> +Ante posita particula, <em>tare mo</em>, negatiuis facit pronomen nemo +uel nullus: u.g. <em>tare mó mairananda</em>, nemo iuit. Particula +<em>nani taru cóto nari tómo</em>, significat: quidquid sit, vel +quæcumque res sit. Particula, <em>mèi mèi</em>, significat: singuli, uel +unusquisque in particulari.</p> + +<p> +Particula, <em>góto</em>, facit pronomen seu signum distributiuum omnis, +e. Si postponatur substantiuis ex proprijs uocabulis linguæ +<span class = "pagenum">16</span> +Iaponicæ quæ uocantur, <em>iomis</em>: idem etiam facit particula, +<em>mai</em>, anteposita substantiuis linguaæ Chinæ, quæ uocantur, +<em>coies</em>, u.g. <em>fi</em>, significat diem: &, +<em>fĩgótoni</em>, significat quotidie, seu omnibus diebus, +<em>nen</em>, in lingua Iaponica mendicata à Chinensi, significat annum: +&, <em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘main nen’">mainen</ins></em>, +significabit singulis annis uel omnibus annis; idem ferè facit +reduplicatio aliquorum nominum, uel saltim facit illa pluralia: +u.g. <em>fito</em>, significat hominem: &, +<em>fitõbito</em>, significabit omnes homines, uel multos homines, +<em>fi</em>, significat diem: & <em>fĩbi ni</em>, significabit, +omnibus, uel multis diebus.</p> + +<p> +Pronomen diuisiuum, aliqui &c. facit particula, <em>niiótte</em>, +u.g. <em>tóqi niiotte</em>, aliquibus temporibus, <em>fito niiotte</em>, +aliqui homines.</p> + +<p> +Pronomen, idem &c. facit particula, <em>vonaji</em>, u.g. <em>vonaji +tocóro cara</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘Ex’">ex</ins> eodem loco. Particula uerò, <em>dôjen</em>, +significat idem, sed neutraliter: v.g., <em>dôjen degozàru</em>, +idem est: & +hoc uerbo respondent quando gratulantur; absque eo quod rem accipiant: +ac si dicant, gratulor ac si accepissem: uel idem est, ac si +accepissem.</p> + +<p> +Pronomen ipse &c. faciunt particulæ, <em>nùxi</em>, <em>sóno +mi</em>, <em>vãga</em>, particulæ uero, <em>vareto mi</em>, faciunt +pronomen ipsemet &c. u.g. <em>vareto mi ni ata vo nasu</em>, ipsemet +sibimet damnum infert, <em>mi vo vasurète; ta vo tasùqùru</em>, sui met +oblitus, alios saluos facit. Particula, <em>vatacùxi</em>, significat +rem propriam in particulari: u.g. <em>vatacuxi no còto</em>, res +propria, <em>vatacùxi ni iuarẽta</em>, pro se loquutus est.</p> + +<p> +Pronomen aliquis &c. <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘faciun tparticulæ’">faciunt particulæ</ins>, +<em>Tare zo</em>, <em>taso</em>, u.g. <em>tare zo maittaraba</em>, +si aliquis iuisset, <em>taso sacanãga aruca tói ni iqe</em>, +eat aliquis interrogatum si sit aliquid cibi.</p> + +<p> +Aliquid neutraliter faciunt particulæ, <em>nan zo</em>, <em>nanica</em>, +u.g. <em>nanzõga arãba cùuózu</em>, comedam aliquid si sit, <em>ima faia +tẽ ga jiiú nĩ gozaru fõdoni nanica caqi maraxô</em>, scribam aliquid, si +quidem habeo manus iam solutas seu liberas.</p> + +<p> +Quis? fit tribus particulis scilicet, <em>Tare</em>, <em>Tãga</em> +<em>Taso</em>, particulæ <em>tãga</em>, uel, <em>tare nõ</em>, utuntur +etiam pro genitiuo cuius: u.g. <em>Tãga móno ca?</em> cuius est res? Et +quando aliquis ad ostium uocat, & pulsat dicit: <em>móno mó</em>, +qui intus respondent, <em>taso</em>, uel, <em>tagá</em>, uel, +<em>tare</em>, quis es? Particula <em>nani</em>, significat quid &c. +u.g. <em>nani</em> +<span class = "pagenum">17</span> +<span class = "folionum">C</span> +<em>vo sùru cá</em>, uel, <em>nanĩgoto vosùru ca?</em> quid facis? +<em>nani ni sòre vo tòtte ĩquca?</em> ad quid hoc portas tecum?</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "pronom_rel"> +De pronominibus relatiuis.</a></h4> + +<p> +Pronomen relatiuum fit postponẽdo verbo nomen de quo fit relatio: v.g. +<em>tèn ni màximàsu vàrerága vòn vòia</em>, Pater noster qui est in +cælis, <em>dèta tocòro va</em>, locus ex quo exiuit, <em>tèni sùmi no +tçuíta fito</em>, homo cuius manui adhæsit atramentum. Si oratio petit +nominatiuum ante verbum, tale nominatiuum debet esse cum aliqua ex +particulis nominatiui, <em>ga</em>, <em>no</em>, uel, <em>iòri</em>, +v.g. <em>vatacùxĩga càita fùmi</em>, epistola, quam ego scripsi, +<em>cònàtà no vôxerarèta coto</em>, res quam uestra dominatio dixit. +Tertia verò particula scilicet, <em>iori</em>, vtimur quando est actio +in oratione, v.g. <em>Deus iòri atàie cudasarèta gracia</em>, gratia, +quam Deus contulit seu donauit, <em>àno tocòro ni amàta no qió àtta vò +torarèta</em>, tulit multos libros, qui erant in illo loco. Si +concurrant verò duæ orationes relatiuum continentes, prima erit secundum +positam regulam; secunda verò per participium præsens, præteritum, seu +futurum, secũdum quod sensus orationis postulauerit: v.g. <em>qèsa +Oracio vo móxita qióga tçucuie no vie ni àru vo mòtte coi</em>, affer +librum illum qui est supra sedile, in quo isto mane recitaui vel dixi +officium diuinum. In ista oratione <em>qióga</em>, quod est vnum +relatiuum, est post verbum, <em>móxita</em>, & <em>vo</em>, quod +agit vices secundi relatiui, est post verbum, <em>àru</em>. Quando verò +volumus ampliùs specificare rem quæ refertur, ponimus inter rem ipsam +& verbum, particulam <em>tocòro no</em>, v.g. <em>vàreto dôxin xìta +tocòro no mònõ dòmo va mina buguèn ni nàtta</em>, omnes quotquot mecum +consenserunt, diuites facti sunt. Aliquando oratio relatiui propter suam +difficultatem explicatur per exponentes: v.g. loco huius, <em>ima +còrosarèta Pedro nò cò và sonàta nó chijn gia</em>, quæ significat, +filius Petri, qui modo fuit occisus, est tuus amicus: dicimus, <em>ìma +Pedro corosarèta sonó co va sonatà no chijn de gozàru</em>.</p> + +<p> +Aliquando solent simul poni duæ particulæ ex casus consituẽtibus, & +faciunt quasi relatiuum cui anteponuntur: v.g. <em>sòno</em> +<span class = "pagenum">18</span> +<em>tocòró deno dancó</em>, istius locis consultatio. <em>Marsella ieno +fùne</em>, nauigium quod tendit Marsiliam: <em>màire to no móxi gòtó +dearu</em> est dicere, quòd eam.</p> + +<p> +<em>Màiru mai to no dancó ni qivamatta</em>, habita est resolutio quod +non pergat, <em>màitte nòchi no dancó</em>, consultatio postea quam +perrexit facta, <em>varambe càra no catãgui</em>, est consuetudo ab +infantia, <em>xô tameno chôgui gia</em>, est ars ad illud faciendum: +<em>àno fito no vo toró</em>, accipiam id, quod est illius hominis: nota +hæc de relatiuo valde.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "form_verb"> +De formatione verborum, & coniugationibus.</a></h4> + +<p> +Verba in lingua Iaponica neque habent numeros, neque personas; faciunt +tamen has differentias particulæ suprapositæ ad pluralia & +declinationes. Coniugationes sunt tres affirmatiuæ, & totidem +negatiuæ.</p> + +<p> +Radices verborum, de se non dicunt tempus: vnde vt illud dicant debent +formari verba & coniugari.</p> + +<p> +Omnes radices verborum secundæ coniugationis finiuntur in <em>e</em>, +<em>gi</em>, vel, <em>ji</em>, præter <em>xi</em>, &, +<em>maraxì</em>, quæ etsi finiãtur in, <em>i</em>, sunt tamen primæ +coniugationis. Si verò radices finiuntur in, <em>de</em>, vel, +<em>gi</em>, fit verbum præsentis temporis conuertendo prædictas in, +<em>zzuru</em>, v.g. <em>fãgi</em>, facit præsens, <em>fãzzuru</em>, +& significat erubesco: <em>de zzuru</em>, quod significat exeo, is: +si radices finiuntur in, <em>je</em>, vel, <em>ji</em>, mutantur ad +præsens in, <em>zuru</em>, v.g. <em>màje</em>: <em>mãzuru</em>, idem +quod misceo, es, <em>anji anzuru</em>, quod est considero, as, si +finiuntur in, <em>xe</em>, illud mutant in, <em>suru</em>, v.g. <em>a +vaxe: auasùru</em>, idem quod coniungo, is: <em>xi</em>, verò, & +<em>maraxi</em>, quæ (vt dictum est) sunt secundæ coniugationis, etiam +mutant, <em>xi</em>, in <em>suru</em>, v.g. <em>xi sùru</em>, idem quod +facio, is, <em>maraxi marasuru</em>, etiam est, facio facis. Si radices +finiuntur in, <em>te</em>, convertunt illud in <em>tçuru</em>, v.g. +<em>sodàte; sodàtçùru</em>, idem quod alo, is, vel sustento, as: reliqua +quæ tantum finiuntur in, <em>e</em>, alio modo; illud ad præsens +conuertunt in, <em>uru</em>, v.g. <em>ãgue</em>: <em>ãgùru</em>, offero, +rs, <em>nĩgue, nĩgùru</em>, fugio, is.</p> + +<p> +Aliqua sunt præterita verborum, quæ faciunt sensum præsentis, +<span class = "pagenum">19</span> +<span class = "folionum">C2</span> +& sunt illa quorum fieri consistit in facto esse: v.g. +<em>cocòroièta</em> intelligo, is, <em>qìcoieta</em>, audio, is, +<em>voboièta</em>, recordor, aris, <em>qi qi ièta</em>, intelligo, is, +<em>zonjita</em>, scio, is, & alia præter ista forsan erunt: verba +quæ sequũtur sunt primæ cõiugationis etiam si eorum radices non +finiantur modo antea dicto. Si præsens alicuius ex illis non fuerit +mutato, <em>i</em>, in <em>uru</em>, explicabitur in particulari, +<em>àbi</em>, <em>uru</em>, aquæ balneo se, abluo, is, <em>fotòbi</em>, +<em>uru</em>, mollificor, aris: <em>focoròbi</em>, <em>uru</em>, +dissuor, eris: <em>càbi</em>, fucore afficior, eris, <em>sàbi</em>, +rubiginor, aris, <em>deqi</em>, finior, ris, vel perficior, ris: +<em>cùchi</em>, <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘cutcuru’">cutçuru</ins></em>, putresco, is: <em>mìchi</em>, +<em>mitçuru</em>, mare adimpleor, ris, <em>ini</em>, <em>uru</em>, abeo, +is: <em>nòbi</em>, <em>nobiru</em>, vel <em>noburu</em>, dilator, aris, +<em>tçuqi</em>, <em>uru</em>, consumor, eris, <em>vòri</em>, +<em>uru</em>, ab alto descendo, is: <em>xij</em>, <em>xijru</em>, ad +prandium vel cibum compellendo, inuito, as, <em>nì niru</em>, assimilor, +aris: <em>mochij: mochi iùru</em>, æstimo, as:<em>ni</em>, +<em>niru</em>, ad ignem coquo, is: <em>mi</em>,<em>miru</em>, aspicio, +is: <em>còri</em>, <em>uru</em>, corrigor, eris, <em>vochi vòtçuru</em>, +cado, is: <em>i</em>, <em>iru</em> sum, es, fui: vel adsum, es, +<em>fũgui</em>, <em>uru</em>, transeo, is, sicut tempus transit: +<em>vàbi</em>, <em>uru</em>, misericordiam peto, is, +<em>carabi</em>,<em>uru</em>, siccor, aris, <em>iqi iqùru</em>, viuo, +is, <em>fi firu</em>, aresco, is, <em>qi qùra</em>, venio, is, <em>qi +qùru</em>, vestio, is, <em>vòqi uru</em>, è lecto surgo: quatuor verò +verba quæ sequũtur habent præter præsentia ordinaria, alia etiam +extraordinaria, <em>atàie</em>, habet <em>atóru</em>, pro dono, as: +<em>vàqimaie</em>, <em>vaqimòru</em>, discerno, is, <em>tonàie +tonóru</em>, benedico, is, <em>sonaie sonóru</em> in <ins class = +"edcorr" title = "corrected by author from ‘loca’">loco</ins> sublimi +colloco, as.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "preterit"> +De Pręterito imperfecto, perfecto, & plusquam perfecto.</a></h4> + +<p> +Non est in lingua ista Iaponica præteritum imperfectum: Vnde loco illius +vtuntur perfecto, quod fit duobus modis: primũ est addendo, <em>ta</em>, +radicibus verborum: v.g. <em>ãguèta</em>, est praeteritum verbi, +<em>ãgue</em>, <em>uru</em>, quod est offero, rs; secundo modo fit +præteritum perfectum postponendo, <em>te</em>, radicibus, & addendo +postea verbum, <em>gozari</em>, <em>u</em>, vel <em>ari</em>, +<em>u</em>, in præsenti vel in præterito de quo in secunda coniugatione, +v.g. <em>ãguete gozàru</em>, vel <em>aguètẽ gozàtta</em>, vel <em>ãguete +aru</em>, vel <em>ãguete atta</em>, obtuli, uel obtuleram, as, &c. +si autem ad prædicta anteponatur particula +<span class = "pagenum">20</span> +<em>fãia</em>, explicatur magis: u.g. <em>faia ãguètè gozàtta</em>, iam +obtulerã, quando postponitur uerbum, <em>ari</em>, <em>u</em>, ad +præteritum, non est modus loquendi ita nobilis sicut quando postponitur, +<em>gozari</em>, <em>u</em>, unde ad hoc debemus aduertere quando +loquimur, ut notemus de quo loquimur, & coram quibus, ut cui +honorem, honorem debitum in modo loquendi tribuamus.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "futuro_1"> +De futuro primæ coniugationis.</a></h4> + +<p> +Si radix uerborum finitur in, <em>te</em>, fit futurum conuertendo istam +syllabam in <em>teô</em>, uel <em>chô</em>: u.g. <em>tàte</em>, +<em>uru</em>, eius futurum est <em>tàteô</em>, uel <em>tàchô</em>, +erigam. Si radix finitur in, <em>ji</em>, fit futurum mutato in +<em>jô</em>: u.g. <em>xenji</em>, <em>xenjô</em>, medicinas condiam uel +coquam. Si radix finiatur in <em>xe</em>, mutatur in <em>xô</em>, u.g. +<em>xi</em>, <em>xô</em>: <em>maraxi</em>, <em>maraxô</em>, faciam. Si +finiatur in, <em>ie</em>, mutatur in, <em>io</em> ut, <em>voxiie</em>, +<em>vòxiio</em>, docebo. Reliquis uerò radicibus quæ finiuntur in +<em>e</em>, postponuntur ad futurum faciendum, <em>ô ôzu</em>, uel +<em>ôzuru</em> u.g. <em>ãgueô</em>, uel, <em>ãgueôzu</em>, uel +<em>ãgueôzurù</em>, offeram. Hæ etiam particulæ postponuntur ad facienda +futura uerborum de quibus supra diximus esse secundæ coniugationis, +etiam si eorum radices finiantur in, <em>i</em>, u.g. <em>dequiôzu</em>, +finietur.</p> + +<p> +Fit etiam futurum, tollendo à præsenti negatiuo (de quo infra) syllaba +<em>nu</em>, in qua finitur, & loco eius ponendo particulam +<em>bàià</em>, u.g. tollendo, <em>nu</em>, ab <em>ãguènu</em>, & +loco eius addendo, <em>baià</em>, fit, <em>ãguèbaià</em>, offeram, +<em>mĩnu</em>, si auferas, <em>nu</em>, & loco eius ponas, +<em>baia</em>, fiet, <em>mĩbaia</em>, uidebo uel aspiciam.</p> + +<p> +Futurum perfectum fit postpositis particulis, <em>tearózu</em>, uel +<em>tarózu</em>, eisdem: u.g. <em>ãguète arózu</em>, uel, +<em>ãguetárózu</em>, iam obtulero. Etiam fit anteposito <em>fàia</em>, +futuro ordinario: u.g. <em>fàia ãgueôzu</em>.</p> + + +<span class = "pagenum">21</span> +<h4 class = "chapter"><a name = "imperat_1"> +Imperatiuum primæ coniugationis.</a></h4> + +<p> +Imperatiuum primæ coniugationis est ipsa sola radix verbi, vel +postposita particula <em>io</em>, v.g. <em>ãgue</em>, vel +<em>ãgueio</em>, offer: futurum autem imperatiui est futurum absolutum, +<em>ãgueô</em>, vel <em>ãgueôzu</em>, & est honoratior modus +loquendi & vrbanior ad imperandum in omni coniugatione, quàm per +imperatiuum absolutum. Fit etiam imperatiuum, si auferas, <em>nu</em>, à +præsenti negatiuo (de quo postea) & loco eius ponas <em>sai</em>, +v.g. si ab <em>ãgue nu</em>, tollas <em>nu</em>, & addas, +<em>sai</em>, fit <em>ãgue sai</em>, quod est, offer: non tamen dicit +tantum imperium sicut absolutum. Postposita etiam particula, +<em>tai</em>, radicibus, fit quodã genus futuri seu optatiui quo +desiderium loquentis explicatur, & est imperatiuum; vrbanum tamen, +<em>mizzu fitòtçu nomi tai</em>, vellem parum aquæ bibere: est idem quod +da mihi bibere. Quando verò fit relatio alicuius præcepti, legis, +consilij, ordinis, aut prohibitionis, in omni verbo cuiuscumque +coniugationis siue affirmatiuæ, siue negatiuæ: tale præceptum ponitur ad +literam: v.g. <em>chrĩstiani naru nà to no xõgun no fattõga àru</em>, +est lex Imperatoris, quòd non fiat quis Christianus, <em>Padre core vo +còxiraièio to voxerarèta niiòtte</em>, quia pater præcipit mihi vt hoc +componerem.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "opt_1"> +Optatiuum primæ coniugationis.</a></h4> + +<p> +Præsens & futurum optatiui est præsens imperatiui, antepositis +particulis, <em>nẽgauacu uà</em>, vel, <em>auare</em> & postposita, +<em>gàna</em>, vel <em>caxĩ</em>, fit etiam postposita particula, +<em>gàna</em>, absque aliqua anteposita: v.g. <em>nẽgavàcu va ãgueio +càxi?</em> vel <em>auàre agueigàna</em>, si offeres? <em>auàre icanaru +tèngu, bangue mòno nari tomò, vare vo tòtte, fiie no iama ni noboxèio +caxi!</em> o si esset aliquis vel diabolus vel aruspex qui me ascendere +faceret ad montem qui vocatur, <em>fiie!</em> postposita particula +<em>gana</em>, nominibus, significatur desiderium rei significatæ per +nomen: v.g. <em>saqẽ gana</em>, +<span class = "pagenum">22</span> +ò vinum! ac <ins class = "mycorr" title = "text reads ‘fi’">si</ins> +diceret: quis illud haberet ad bibendum! <em>nanĩ gana!</em> si aliquid +haberem!</p> + +<p> +Præteritum optatiui est secunda vox futuri postposita particula <em>mono +vo!</em> v.g. <em>nĩgueo zu mono vo!</em> o si fugissem! idem fit hoc +modo <em>nĩguẽta raba iocaró mòno vo</em>, aliquando solum dicunt, +<em>nĩguè taróni va!</em> etiam dicunt, <em>nĩguete aró ni ua iocarómòno +vo!</em></p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "subj_1"> +Subiunctiuum primæ coniugationis affirmatiuæ.</a></h4> + +<p> +Præsens subiunctiui fit ex præsenti indicatiui mutato, <em>u</em>, in +quo finitur in <em>ẽba</em>, v.g. ex, <em>ãguru</em>, fit +<em>ãgurẽba</em> cum offerem: fit etiam ex præsenti addita particula, +<em>tocoro</em>, super addita <em>ni</em>, <em>de</em>, <em>uo</em>, +vel, <em>ua</em>, secundum exigentiam declinationis verbi quod sequitur; +primum enim subit munus nominis: v.g. <em>arutoqi Pedro chinsui xitè +iraruru tocoro ie fitõ gaqìte</em>, cum venisset quidã homo ad locum vbi +erat Petrus quando erat ebrius <em>nhõbõ ni tachi vacarète iru tocòro +ni</em>, cum essent divisi, & diuortium fecissent coniugati, <em>có +aru tòcorõ de</em>, cum hæc ita sint, <em>iòto ie zzuru tocòrouà fito ni +corosarèta</em>, occisus est a quodam homine cum exiret foras, <em>go +misa vo asobasarùru tocò ro vo uchi coroita</em>, occidit illũ cum +actualiter missam celebraret, & est regula generalis in omni +coniugatione.</p> + +<p> +Præteritum perfectum & plusquam perfectum subiunctiui fit ex +præterito perfecto indicatiui postposita particula, <em>rẽba</em>, v.g. +<em>ãguèta rẽba</em>, cum obtulisset: fit etiam ablato verbo +<em>gozaru</em>, à præterito plusquam perfecto; & posito loco eius, +<em>attarẽba</em>, vel <em>atta</em>, quando vero ponitur, +<em>atta</em>, debet superaddi vel, <em>ni</em>, aut, <em>uo</em>, +<em>ua</em>, vel, <em>ie</em>, secundum quòd petit subsequens verbum; ad +modum supra positum de præsenti subiunctiui cum particula, +<em>tocòro</em>, v.g. <em>ãguète atta rẽba</em>, vel <em>ãguete +atta</em>, <em>ni</em>, <em>uo</em>, <em>ua</em>, vel, <em>ie</em>, cum +iam obtulisset.</p> + +<p> +Futurum subiunctiui fit addendo futuro indicatiui particulã, +<em>tòqi</em>, v.g. <em>ãgueô tòqi</em>, cum postea offerat.</p> + +<p> +Præteritum plusquam perfectum subiunctiui, vel quomodocumque illud +voces, denique ad significandum hoc quod est, postquam +<span class = "pagenum">23</span> +fecissem actionem verbi, fit postpositis particulis, <em>cara</em>, +<em>nòchi</em>, vel <em>ĩgo</em>: præterito plusquam perfecto; ablato +tamen verbo, <em>gozaru</em>, v.g. <em>aguète cara</em>, <em>nohi</em>, +vel, <em>igo</em>, <em>mairó</em>, postquam obtulerit proficiscar: idem +quasi est, <em>aguètarǒ toqi mairó</em>, proficiscar quando iam +obtulerit, <em>ãgueôzurù ni</em>, vel, <em>ãgueozuru tocoroni</em>, +significat, cum iam esset paratus ad offerendum: vel vt offerret, +<em>ãgueôzuru còto no saqini</em>, significat paululum antequam +offeret.</p> + +<p> +Præsens permissiuum subiunctiui fit duobus modis: primus est +conuertendo, <em>v</em>, in quo finitur præsens indicatiui, in, +<em>ẽdomo</em>, v.g. <em>ãgurẽdõmò</em> etiam si offerat.</p> + +<p> +Præteritum verò permissiui fit postposito, <em>redomo</em>, præterito +indicatiui: v.g. <em>ãguetarẽdomo</em>, quamuis obtulisset: futurum +autem permissiuum est addendo, <em>redomo</em> secundæ voci futuri +indicatiui: v.g. <em>ãgueôzurẽdomo</em>, quamuis offerat. Secundus modus +subiunctiui permissiui est efficacior & fit præsens postposita +particula, <em>tomo</em>, præsenti Indicatiui: v.g. <em>ãguru tomò</em>, +quãuis offerat: solent etiam præsenti postponi particulæ, +<em>mamaiò</em>, vel, <em>madeiò</em>, v.g. <em>soreuo voxiiùru +mamaio</em>, vel, <em>sòre vo voxiiùru mãdeio</em>, etiam si hoc +doceat.</p> + +<p> +Præteritum autem huius secundi permissiui fit postposito, +<em>rìtomò</em>, præterito indicatiui: v.g. <em>ãguèta ritomo</em>, +quamuis obtulerit: fit etiam hoc præteritum postposito, <em>mamaiò</em> +vel <em>madeio</em>, præterito indicatiui: u.g. <em>ãgueta mamaio</em>, +uel, <em>ãgueta madeio</em> idem fit postposito, <em>tòte</em>, +præterito subiunctiui: u.g. <em>ãguetarẽba tòte</em>.</p> + +<p> +Futurum permissiuum fit postposito, <em>tomo</em>, secundæ uoci futuri +indicatiui: u.g. <em>ãgucozutomo</em>, fit etiam postpositis, +<em>mamaio</em>, uel <em>madeio</em> eidem futuro: si uerò prædicto +permissiuo in omnibus temporibus anteponatur, <em>tatòi</em>, additur +magna uis orationi: u.g. <em>tatoi vôxerarùru tomo</em>, quamuis hoc +præcipias: eumdem sensum facit præteritum plusquam perfectum Indicatiui +ablato uerbo, <em>gozaru</em>, &, <em>aru</em>, & constituendo +loco eius particulam, <em>mo</em>, u.g. <em>ãguete mo</em>, quamuis +offerat: eadem particula, <em>mo</em>, postposita præsenti indicatiui +facit eumdem sensum: u.g. <em>dòcõ de qiqi marasùru mo, sòno sata va +mõsanu</em>, quamuis audiatur de hoc ubicumque; nihil tale auditur: +eumdem sensum solent facere modi loquendi, qui sequũtur, <em>ãguemo xèio +caxi?</em> <em>ãguetemo xô madeio</em>. <em>nanto mo ãgue caxi?</em> +quod fere significat, +<span class = "pagenum">24</span> +quamuis offerat: eundem etiam sensum faciunt prædicta, <em>ãguruni +saxerarei ãgu etani saxerarei</em>, uel <em>ãgueò ni saxerarei</em>, +etiam si offerat, obtulerit, uel etiam si offeret: ac si dicat: ponamus, +uel demus quòd ita sit.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "infin"> +Infinitiuum.</a></h4> + +<p> +Præsens infinitiui fit ex præsenti indicatiui, postposito <em>còto</em>, +uel, <em>to</em>, u.g. <em>ãgùru còto</em>, uel <em>ãguruto</em>, +offerre.</p> + +<p> +Præteritum infinitiui fit postpositis eisdem particulis præterito +indicatiui, u.g. <em>ãgueta còto</em>, uel, <em>ãguetato</em>, +obtulisse. Futurum infinitiui fit eisdem postpositis futuro indicatiui: +u.g. <em>ãgueeô còto</em>, uel <em>ãgueôto</em>, oblaturum. Eundem +sensum faciunt præsens, præteritum, & futurum indicatiui postposita +illis particula, <em>ióni</em>, u.g. <em>nai nai guioi ni caqerareô ióni +va vare mo zònzuru fitõ bìto mo zonjita</em>, sæpe credidi & alij +etiam putarunt me à te beneficijs esse afficiendum, <em>qèccu vare ni +voxiie marasùru ióni gozaru</em>, potius ille potest me docere, +<em>ãgueta ióni gozaru</em>, dicitur illum obtulisse.</p> + +<p> +Ad interrogandum & responendum utuntur sæpissime infinitiuo quod est +suppositum uerbi quod subsequitur: u.g. <em>nhõbõgata ni vòchita cotó +gaata ca?</em> incidisti ne in peccatum luxuriæ cum muliere? fuit ne hoc +quod est incidisse &c. & hoc modo loquendi utuntur in omni +tempore infinitiui.</p> + +<p> +Aliquando supplet infinitiuum præteritum plusquam perfectũ ablato uerbo, +<em>gozaru</em>, & <em>aru</em>: u.g. <em>Deus no minòri vo firomète +iòcaró</em>, bonum est legem Dei propagari: aliquando supplet præsens +& præteritum infinitui, præsens & præteritum indicatiui +postposita, <em>ga</em>, u.g. <em>sore vo vôxeraruru ga varú +gozaró</em>, malum erit hoc dicere, <em>maittãgamaxi gia</em>, uenisse +est melius, aut esset melius.</p> + +<p> +Quando uerò infinitiuo subsequitur uerbum substantiuum, non indiget +particula, <em>còto</em>, u.g. <em>còsacazzuqĩ dè và sàqe vo nòmu +deuanai</em>, bibere uinum calice paruo non est bibere, <em>còre còso +caqu degozare</em>, hoc possumus dicere esse uerè scribere, <em>caqu +<ins class = "edcorr" title = "corrected by author from ‘degozate’">de +gozatte</ins> còso</em>, hoc nullo modo est scribere, <em>sòre ua ãgùru +deuanai</em>, istud non est offerre: aliqua ex exemplis positis sunt ex +uerbis aliarum +<span class = "pagenum">25</span> +<span class = "folionum">D</span> +coniugationum; sed regula est generalis in omnibus: facit etiam sensum +quasi infinitiui modus hic loquendi, <em>ãgue va</em>, <em>ãgurẽ +domò</em>, quamuis offeram vel etsi faciam hoc, quod est offerre: est +etiam regula generalis in omnibus coniugationibus: unde dicunt, <em>qìqi +va tçucamatçure dòmò gàtten xenu</em>, quamuis audiam uel faciam hoc +quod est audire; non intelligo: dicitur etiam, <em>ãgùru vomotte</em>, +offerendo, uel cum hoc quod est offerre, <em>ãgùru iori</em>, ex hoc +quod est offerre, <em>ãguru nitçuite</em>, circa hoc quod est +offerre.</p> + +<p> +Gerundium in, Di, es præsens uel futurum indicatiui, & præcipue si +adiungatur, <em>jibùn</em>, aut aliqua particula significans tempus: +u.g. <em>ãguru jibùn</em>, tempus offerendi, <em>ãgueô ni +qiuamàtta</em>, accepit resolutionem offerendi, <em>nĩguru jibun +gia</em>, tempus est fugiendi, <em>coròsa rẽôzúru ni aisadamàtte +arozu</em>, erit resolutus occisu, aut quod erit occidendus.</p> + +<p> +Gerundiũ in, Do, fit duobus modis: primus, postponendo, præsenti +indicatiui particulas, <em>ni</em>, uel, <em>tòte</em>, u.g. <em>ãguru +ni</em>, uel, <em>ãgùrutote iurusareta</em>, offerendo fui solutus: +secundus est auferendo uerbum, <em>gozàru</em>, præterito plusquam +perfecto: u.g. <em>ãguète cutabireta</em>, offerendo, vel erigendo sum +defessus: idest ex erectione uel actione offerendi, resultauit esse +defessum: est etiam alius modus elegans gerundij in do, & ualde +communis, anteponendo radices uerborum alijs uerbis compositis: u.g. +<em>fiqi iosùru</em>, approximare trahendo; radices autem sic uerbis +adiunctæ numquã mutãtur in passiuis, neutris, aut negatiuis. In isto +sensu gerundij in do, uidentur vti his modis loquendi <em>taixõ to +xite</em>, cum esset dux: uel ducis munus gerendo, <em>võn rei to +xitè</em>, gratias agendo, <em>ròtai nòmi ni xitè</em>, cum sit senex, +<em>tçùcài xite iuaruru</em>, dicit ut nuncius.</p> + +<p> +Gerundium in dum, fit postpositis particulis, <em>tàme</em>, vel, +<em>tòte</em>, præsenti vel futuro indicatiui: v.g. <em>ãgùru tàme</em>, +vel, <em>ãgueo tòte</em> ad offerendum, ad eundem sensum reducitur hic +modus loquẽdi, <em>ãguru ni fàttõga àru</em>, est lex circa offerendum, +nisi dicamus hoc vltimum esse gerundium in ni.</p> + +<p> +Supinum in Tum, fit duobus modis, primus est postponendo <em>ni</em>, +radicibus: secundus postposito, <em>tameni</em>, præsenti indicatiui: +v.g. <em>tàzzunè ni maitta</em>, vel, <em>tàzzunùru tameni màittá</em>, +veni oblatum.</p> + +<p> +Supinum in Tu, est sola radix verbi. in hoc etiam sensu +<span class = "pagenum">26</span> +videntur vti isto modo loquendi, <em>mósu ni vòiobànu</em>, non est +necessarium dictu.</p> + +<p> +Participia præsentis, præteriti, & futuri sunt præsens præteritum, +& futurum postpositis particulis, <em>fito</em>, vel, <em>mõno</em>, +sed quando postponitur, <em>fito</em>, est modus loquendi honoratior: +v.g. <em>ãgùru fito</em>, vel, <em>ãgùru mòno</em>, offerẽs, <em>ãgueta +fito</em>, qui obtulit, <em>ãgueô mòno</em>, qui offeret, <em>Buppô gacu +suru tòmõgara ni voite ua</em>, vacantes studio legis idolorum, <em>von +vo xiru vo fito to va iũzo</em>; <em>von vo xiranu võba chicuxõ to còso +iie</em>, in ista oratione particula, <em>uo</em>, supplet vocem +participij & dat suppositum verbo significatque: meritò vocant +homines beneficium cognoscentes; ignorantes verò beneficia iure vocant +belluas: est regula generalis in omni coniugatione, vnde exemplum est in +verbo secundæ coniugationis: fit etiam participium postposita +<em>te</em>, radicibus verborum: v.g. <em>ãguete</em>, offerens.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "neg_1"> +Prima coniugatio negatiua.</a></h4> + +<p> +Radices sunt postposita, <em>zu</em>, radicibus affirmatiuis: v.g. +<em>ãguezu</em>.</p> + +<p> +Præsens verò est constituendo, <em>nu</em>, loco, <em>zu</em>, v.g. +<em>ãguènu</em>, non offerro, & est regula generalis quomodocumque +finiantur eorum radices, sola, <em>xi</em>, &, <em>maraxi</em>, +faciunt præsentia negatiua, <em>xènu maraxenu</em>, non facio, ea verò +quorum radices finiuntur in <em>ji</em>, mutant <em>ji</em>, in +<em>je</em>, & postponitur illis particula, <em>nu</em>, ad præsens: +v.g. <em>zonji</em>, fit præsens negatiuum, <em>zoniènu</em>, nescio: +alicubi in Iaponia faciunt negatiua auferendo vltimum, <em>v</em>, à +radicibus negatiuis & superaddendo illis verbum, <em>ari</em>, +<em>u</em>, coniugatum per secundam secundum tempus: v.g. +<em>ãguezàru</em>, non offero, <em>ãgue zàtta</em>, non obtuli, <em>ãgue +zatta rẽba</em>, cum non obtulisset, etiam dicunt, <em>ãguezu xite</em>, +non offerendo.</p> + +<p> +Præteritum negatiuum fit ad modum præsentis ponendo loco, <em>nu</em>, +particulam <em>nanda</em>, v.g. <em>ãguenànda</em>, non obtuli, +<em>zonjenanda</em>, nesciui, <em>vori nànda</em>, non descendi.</p> + +<p> +Præteritum plusquam perfectum fit mutando vltimam <em>a</em>, præteriti +in, <em>e</em>, & postponendo verbum, <em>gozàru</em>, in præsenti, +vel, <em>gozàtta</em>, in præterito: v.g. <em>ãguenandẽ gozàru</em>, vel +<em>ãguenànde</em> +<span class = "pagenum">27</span> +<span class = "folionum">D2</span> +<em>gozàtta</em>, non obtuleram: fit etiam ponendo, <em>ĩdẽ gozàru</em>, +vel, <em>idẽ gozatta</em>, loco <em>nandẽ gozaru</em>, v.g. <em>ãguèi de +gozaru</em>, vel, <em>ãgueidẽ gozàtta</em>, non obtuleram, <em>zonzeĩdẽ +gozaru</em>, nesciueram, <em>vochiĩdẽ gozatta</em>, non cecideram.</p> + +<p> +Futurum negatiuum est addendo, <em>mài</em>, vel, <em>màji</em>, +radicibus, vel præsentibus affirmatiuis: v.g. <em>ãgue mai</em>, vel +<em>ãgùru maji</em>, non offeres.</p> + +<p> +Imperatiuum fit postposito, <em>na</em>, præsenti indicatiui: v.g. +<em>ãgùruna</em>, ne offeras.</p> + +<p> +Fit etiam anteposito, <em>na</em>, & postposito, <em>so</em>, +radicibus affirmatiuis: v.g. <em>na ãgue so</em>, ne offeras.</p> + +<p> +Fit etiam postposito, <em>na</em>, radicibus: v.g. <em>ãgue na</em>, ne +offeras, <em>mixè na</em>, ne ostendas, <em>mesare na</em>, ne faciatis: +radices, quæ finiuntur in, <em>xi</em>, vel, <em>ji</em>, & sunt +secundæ coniugationis mutant illud in, <em>e</em>, ad istud imperatiuum: +v.g. <em>so xè na</em>, vel <em>só maraxe na</em>, ne facias istud, +<em>so zonzena</em>, ne istud cogites.</p> + +<p> +Optatiuum fit anteponendo, <em>negauacùua</em>, vel <em>auare</em>, +& postponendo, <em>caxi</em>, <em>gana</em>, imperatiuo negatiuo: +v.g. <em>auare ãguru nacaxi</em>, o si non offerres: vel, <em>nẽgauacù +ua na ãgue sõ gana</em>, idem.</p> + +<p> +Præteritum optatiui fit postposito, <em>mòno vò</em>, futuro negatiuo: +v.g. <em>ãguru mai mono vo!</em> o si non obtulisset!</p> + +<p> +Subiunctiuum verò negatiuum est conuertendo, <em>v</em>, in qua finitur +præsens negatiuum in <em>ẽba</em>, v.g. <em>ãguenẽba</em>, cum non +offerret.</p> + +<p> +Præteritum subiunctiui est postposito, <em>rẽba</em>, præterito negatiuo +indicatiui: v.g. <em>ãguenanda rẽba</em>, cum non obtulisset.</p> + +<p> +Futurum est postposito, <em>qerẽba</em>, futuro negatiuo: v.g. +<em>niguru mai qerẽba</em>, cum non sit fugiturus.</p> + +<p> +Subiunctiuum permissiuum fit postposita particula, <em>dòmò</em>, +præsenti negatiuo, sed mutato <em>u</em>, in quo finitur in, <em>e</em>, +v.g. <em>ãguenẽ dòmò</em>, quamuis non offerat: dicunt etiam & +melius <em>ãguenaĩdemo</em>, vel, <em>ãgueĩdemo</em>.</p> + +<p> +Præteritum permissiuum est postposito, <em>redomo</em>, præterito +negatiuo: v.g. <em>ãguenanda rẽdomò</em>, quamuis non obtulerat, dicunt +etiam, <em>ãguenaĩdemo</em>, vel, <em>agùeĩdemo</em>, & si non +obtulerit.</p> + +<p> +Futurum permissiuum est postposito, <em>qerẽdòmò</em>, futuro negatiuo: +v.g. <em>ãgùru mai qerẽdòmò</em>, & si non offeret.</p> +<span class = "pagenum">28</span> + +<p> +Aliud autem permissiuum cum particula, <em>tomò</em>, fit postposita +prædicta particula radicibus negatiuis: v.g. <em>ãguèzutomò</em>, & +si non offert. Fit etiam postposito, <em>tote</em>, præsenti +subiunctiui: v.g. <em>ãguenẽba tote</em>, tertio modo etiam fit +postposito, <em>mamaio</em>, vel, <em>madeiò</em>, præsenti negatiuo: +v.g. <em>ãguènú mamaio</em>, vel, <em>ãguenu madeio</em>, quamuis non +offerat.</p> + +<p> +Præteritum fit postposito, <em>ritomò</em>, præterito negatiuo: v.g. +<em>ãguenandari tomò</em>, & si non obtulerit. Fit etiam postposito, +<em>tote</em>, præterito negatiuo subiunctiui: v.g. <em>aguenanda rẽba +tote</em> & melius, <em>ãguenaĩdemo</em>, vel, <em>ãguèĩdemo</em>, +quamuis non offerat, vel obtulerit.</p> + +<p> +Futurum est postposito, <em>tomò</em>, futuro negatiuo: v.g. <em><ins +class = "edcorr" title = "corrected by author from ‘ẽgue’">ãgue</ins> +mai tomò</em>, &si non sit oblaturus, <em>vochiĩdemo</em>, &si +non ceciderit.</p> + +<p> +Infinitiuum præsens, præteritum, & futurum, est ipsum præsens, +præteritum, & futurum negatiuum indicatiui, postpositis +<em>còto</em>, vel, <em>to</em>, v.g. <em>ãguenu còto</em>, non offerre, +<em>ãguenanda còto</em> non obtulisse, <em>ãgùru mai còto</em>, non esse +oblaturum.</p> + +<p> +Aliquando vtuntur præsenti negatiuo pro præterito in omnibus +coniugationibus: v.g. <em>mi maraxènu</em>, non vidi.</p> + +<p> +Gerundium in, Di, negatiuum, est præsens vel futurum negatiuum, +<em>ãguenu</em>, vel, <em>ãgùru mai</em>, non offerendi.</p> + +<p> +Gerundium in, Do, fit postposito, <em>ni</em>, radicibus negatiuis vel +præsentibus: v.g. <em>ãguèzuni</em>, vel, <em>ãguenuni</em>, non +offerendo, idem quasi est: <em>ãgueĩde</em>, vel, <em>ãguenaĩde</em>, +vel, <em>ãguèzu xitè</em>.</p> + +<p> +Gerundium in, Dum, est postposito, <em>tote</em>, vel <em>tame</em>, +præsenti aut futuro negatiuo indicatiui: v.g. <em>ãguenu tame</em>, vel, +<em>ãgùru mai tòte</em>, ad non offerendum.</p> + +<p> +Participia negatiua præsentis, præteriti & futuri, sunt præsens +præteritum, & futurum negatiuum postposito, <em>fito</em>, vel, +<em>mòno</em> v.g. <em>ãguenu fito</em>, non offerens, <em>ãguenanda +mòno</em>, qui non obtulit, <em>ãguru mai mòno</em>, qui non offeret, +<em>ãguena ĩde cara</em>, vel, <em>ãgueĩde nòchi</em>, post non +obtulisse: vel postquam non obtulerunt, aut postquam non est +oblatum.</p> + + +<span class = "pagenum">29</span> +<h4 class = "chapter"><a name = "aff_2"> +Secunda coniugatio affirmatiua.</a></h4> + +<p> +Omnes radices verborum secundæ coniugationis finiuntur in, <em>i</em>, +fitque præsens mutato, <em>i</em>, in, <em>u</em>, v.g. <em>iòmi</em>: +<em>iomu</em>, lego. Si radices finiuntur in, <em>chi</em>, mutant istam +dictionem in, <em>tçu</em> v.g. <em>machi</em>: <em>matçu</em>, expecto. +Si finiuntur in, <em>xi</em>: mutatur in <em>su</em>: v.g. +<em>coròxi</em>: <em>corosu</em>, occido.</p> + +<p> +Præteritum fit. Si radices finiuntur in, <em>ami</em>, conuertitur in, +<em>óda</em>, v.g. <em>cami</em>: <em>códa</em>, mandi vel masticaui. Si +finiuntur in, <em>ebi</em>, vel, <em>emi</em>, mutantur in, +<em>eôda</em>, v.g. <em>saqèbi</em>: <em>saqeôda</em>, vociferatus sum, +<em>sonèmi, soneoda</em>, inuidi seu habui inuidiam. Si finiuntur in, +<em>òbi</em>, vel, <em>òmi</em>, conuertuntur in, <em>ôda</em>, v.g. +<em>coròbi: corôda</em>, cecidit: <em>còmi, côda</em>, se inclusit. Si +finiuntur in <em>umi</em>, conuertitur in, <em>únda</em>, v.g. +<em>casùmi</em>: <em>casunda</em>, obtenebratus est, in idem +conuertuntur quæ finiuntur in, <em>imi</em>, v.g. <em>canaximi, +canaxúnda</em>, tristatus est. Si finiuntur in, <em>gui</em>, illud +conuertunt in, <em>ĩda</em>, v.g. <em>fẽgui, feĩda</em>, discissum est: +<em>xini, uru</em>, facit præteritum, <em>xinda</em>, mortuus est: +&, <em>ini, uru</em>, facit præteritum, <em>inda</em>, abiuit: & +quantum ad hoc sunt sicut secundæ coniugationis; quo ad alia verò +tempora sunt primæ. Radices quæ finiuntur in, <em>chi</em>, vel, +<em>ri</em>, illud conuertunt ad præteritum in, <em>tta</em>, v.g. +<em>mòchi</em>: <em>mòtçu</em>, facit præteritum, <em>mòtta</em>, +accepit, <em>chiri, u: chitta</em>, sparsum est, quæ verò finiuntur in, +<em>xi</em>, vel, <em>qi</em>, illud <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘couertunt’">conuertunt</ins> in, <em>ita</em>, v.g. +<em>coròxi, u</em>: <em>coròita</em>, occidit, <em>qiqi, u</em>, +<em>qijta</em>, audiuit, <em>xiqi, u</em>, <em>xiita</em>, extendit.</p> + +<p> +Futurum fit conuertendo, <em>i</em>, in quo radices finiuntur in, +<em>ó</em>, <em>ozu</em>, vel <em>ózuru</em>, v.g. <em>iomó</em>, +<em>iomozu</em>, vel, <em>iomózuru</em>, leges. Si verò radices +finiuntur in, <em>chi</em>, mutatur ista dictio in, <em>tó</em>, v.g. +<em>machi</em>: <em>mató</em>, expectabo, quæ finiuntur autem in, +<em>xi</em>, illud conuertunt in, <em>só</em>, v.g. <em>móxi: u</em>: +<em>mósó</em>, dicam, aut loquar.</p> + +<p> +Imperatiuum fit conuertendo, <em>i</em>, in quo radices finiuntur in, +<em>e</em>, v.g. <em>iomi</em>: <em>ióme</em>, lege vel legas. Si vero +radices finiantur in, <em>chi</em>, conuertitur in, <em>te</em>, v.g. +<em>machi</em>: <em>mate</em>, expecta. Fit etiam imperatiuum +conuertendo, <em>nu</em>, in quo præsens negatiuum finitur in, +<em>ai</em>, v.g. ex, <em>iomanu</em>, constituendo, <em>ai</em>, loco, +<em>nu</em>, fit, <em>iomai</em>, lege, & est modus communis etiam +tertiæ coniugationis; sed isto imperatiuo vtuntur solum loquendo cum +inferioribus.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">30</span> +Futurum imperatiui est futurum absolutum: v.g. <em>iòmõ</em>, leges, +& illo vtuntur loquendo cum abiectis personis.</p> + +<p> +Reliqua tempora optatiui, subiunctiui, gerundij, infinitiui &c. +fiunt eodem modo & eisdem particulis quibus in prima coniugatione +applicando singula singulis etiam in modis loquendi.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "neg_2"> +Secunda coniugatio negatiua.</a></h4> + +<p> +Radix negatiua secundæ coniugationis est conuerso, <em>i</em>, in quo +radix absoluta finitur, in <em>azu</em>, v.g. <em>iòmi</em>: +<em>iomazu</em>, radix, non legendi.</p> + +<p> +Præsens fit, si radix affirmatiua finitur in, <em>chi</em>, illud +conuertendo in, <em>tanu</em>, vt, <em>machi</em>: <em>matanu</em>, non +expecto. Si finitur in, <em>xi</em>, mutatur in, <em>sanu</em>, vt +<em>coròxi</em>: <em>corosanu</em>, non occido. Si alio quouis modo +finiuntur in, <em>i</em>, illud conuertunt in, <em>anu</em>, v.g. +<em>coròbi</em>: <em>corobanu</em>, non cado.</p> + +<p> +Præteritum est conuertendo, <em>nu</em>, præsentis in, <em>nanda</em>, +v.g. <em>corobanu</em>: <em>corobananda</em>, non cecidi, +<em>iomananda</em>, non legi, reliqua verò tempora proportionaliter +sicut in prima coniugatione negatiua.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "aff_3"> +Tertia coniugatio affirmatiua.</a></h4> + +<p> +Radices verborum tertiæ coniugationis finiuntur in, <em>ai</em>, +<em>oi</em>, vel, <em>vi</em>, quæ finiuntur in, <em>ai</em>, conuertunt +illud in, <em>ó</em>, ad faciendum præsens: v.g. <em>narai</em>: +<em>naró</em>, disco: quæ finiuntur in, <em>oi</em>, vertunt illud in, +<em>ô</em>, v.g. <em>vomoi</em>, <em>vomô</em>, cogito, quæ verò +finiuntur in, <em>vi</em>, illud mutant in, <em>ú</em>, v.g. +<em>cui</em>: <em>cú</em>, comedo.</p> + +<p> +Præteritum fit postposito, <em>ta</em>, præsenti: v.g. <em>naróta</em>, +didici, <em>vomôta</em>, cogitaui, <em>cúta</em>, manducaui.</p> + +<p> +Præteritum plusquam perfectum fit conuertendo vltimum, <em>a</em>, +præteriti perfecti in <em>e</em>, & addito verbo, <em>gozaru</em>, +in præsenti vel, <em>gozatta</em>, in præterito, vt supra dictum est in +prima coniugatione: v.g. <em>naró tẽ gozaru</em>, vel, <em>narotẽ +gozatta</em>, iam didiceram.</p> + +<p> +Futurum fit conuertendo, <em>i</em>, in quo radix finitur in, +<em>vó</em>, <em>vózu</em>, vel: <em>vózuru</em>, v.g. <em>narauó +narauozu</em>, vel, <em>narauózuru</em> discam. +<span class = "pagenum">31</span> +Si verò radix finiatur in, <em>oi</em>: conuertitur in, <em>vô</em>, +<em>vôzu</em>, vel, <em>vô</em>, <em>zuru</em>, v.g. <em>vomoi</em>, +<em>vomouô</em>: <em>vomouozu</em>, vel, <em>vomouôzuru</em> +cogitabo.</p> + +<p> +Imperatiuum fit postponendo radicibus, <em>e</em>, v.g. <em>naraie</em>, +disce, <em>tòie</em>, interroga, <em>cùie</em>, comede. Fit etiam +auferendo à præsenti negatiuo, de quo statim, dictionem, <em>nu</em>, +& constituendo loco eius literam, <em>i</em>, v.g. <em>narauai</em>, +disce, <em>touai</em>, interroga, <em>cuvai</em>, comede, hoc modo +vtimur cum inferioribus, cætera sicut in alijs coniugationibus.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "neg_3"> +Tertia coniugatio negatiua.</a></h4> + +<p> +Radix negatiua tertiæ coniugationis est conuertendo, <em>i</em>, in quo +radix affirmatiua finitur, in <em>vazu</em>, v.g. <em>narauazu</em>, +<em>touazu</em>, <em>cuvazu</em>, fit vero præsens conuertendo, +<em>i</em>, in, <em>vanu</em>: v.g. <em>narauanu</em>, non disco, +<em>touanù</em>, non interrogo, <em>cuvanu</em>, non comedo.</p> + +<p> +Præteritum fit conuertendo, <em>i</em>, radicis, in, <em>vananda</em>, +v.g. <em>narauananda</em>, non didici, <em>tòuananda</em>, non +interrogaui, <em>cuuananda</em>, non comedi.</p> + +<p> +Præteritum plusquam perfectum est conuertendo, <em>a</em>, vltimum +perfecti in, <em>e</em>, & addito verbo, <em>gozaru</em>, vel, +<em>gozatta</em>, v.g. <em>cù uanandẽ gozatta</em>, vel <em>narauana dẽ +gozaru</em>, non comederam, vel non didiceram, cætera vt in alijs +coniugationibus.</p> + +<p> +Postpositis verbis substantiuis gerundijs in, <em>Do</em>, omnium +coniugationum tam affirmatiuarum; quam negatiuarum: fit sensus, est, vel +non est factum, quod per gerundium significatur: v.g. <em>ãguete +aró</em>, iam erit oblatum, <em>còno qiõga caitẽ gozaranu</em>, hic +liber non est scriptus, <em>ãgueĩde arõzu</em>, nondum obtulerit. Verba +verò substantiua sunt, <em>gozaru</em>, <em>gozaranu</em>, +<em>voru</em>, <em>uori nai</em>, <em>dea</em> vel <em>gia</em>: +<em>deuanai</em>, <em>aru</em>: <em>aranu</em>, vel, <em>gozaranu uoru +ùòrinai</em>, & vnumquodque, ex illis sequitur regulas communes suæ +coniugationis.</p> + +<p> +Postpositis etiam verbis substantiuis infinitiuis omnium coniugationum +fit sensus quòd est, fuit, erit; vel non, id quod per infinitiuum +significatur: v.g. <em>ãguru còto arõ</em>, erit hoc quod est offerre: +idest offeret, <em>naróta còto gozarumai</em>, non addiscet, & dicta +verba substantiua habent omnia sua tempora iuxta secundam +<span class = "pagenum">32</span> +coniugationem ad quam pertinent, quia eorum radices finiuntur in +<em>i</em>, <em>ari</em>, <em>u</em>: <em>gozari, u.</em></p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "subst_neg"> +Coniugatio verbi substantiui negatiui.</a></h4> + +<p> +Verbum substantiuum negatiuum est, <em>nai</em>, vel, <em>gozanai</em>, +vel, <em>uorinai</em>, quod significat non esse, eius radix est, +<em>naqu</em> vel, <em>gozanaqu</em>, aut, <em>uorinaqu.</em></p> + +<p> +Præteritum est conuertendo, <em>i</em>, in quo præsens finitur, in, +<em>c</em>, & postponendo illi præteritum, <em>ari</em>, <em>u</em>, +quod est, <em>atta</em>, v.g. <em>nacatta</em>, vel, +<em>gozanacatta</em>, non fuit, cætera tempora sunt coniugando, +<em>ari</em>, <em>u</em>, per secundam secundum temporum exigentiam.</p> + +<p> +Imperatiuum est, <em>nacare</em>, vel, <em>nanaiso</em>, vel, +<em>naina</em>, ne sis.</p> + +<p> +Subiunctiuum est conuertendo, <em>i</em>, præsentis in, <em>qerẽba</em>, +v.g. <em>naqerẽba</em>, vel, <em>gozana qerẽba</em>, cum non esset +vel sit.</p> + +<p> +Subiunctiuum permissiuum est conuertendo, <em>i</em>, præsens in, +<em>qerẽdòmò</em>, v.g. <em>gozana qerẽdòmò</em>, etiam si +non sit.</p> + +<p> +Præteritum huius subiunctiui est postposito, <em>rẽdomo</em>, præterito +indicatiui: v.g. <em>nacatta rẽdomo</em>, quamuis non fuit.</p> + +<p> +Substantiuum cum particula, <em>tomo</em>, est illam potponendo radici: +v.g. <em>naqutomo</em>, etiam si non sit. Gerundium est, <em>nó</em>, +<em>nóte</em>, vel, <em>naqu xitè</em>, vel, <em>nacatte</em>, cum non +sit. Cætera vt supra cum verbo, <em>ari</em>, <em>u</em>: superaddito, +& coniugato per secundam.</p> + +<p> +Nomina adiectiua quando non antecedunt verbis, coniugantur per se sicut +verbum substantiuum negatiuum: illa inquam nomina adiectiua, quaæ supra +dictum est finiri in, <em>ai</em>, <em>ei</em>, <em>oi</em>, +<em>ui</em>, <em>ij</em>, eorum radices sunt conuersa, <em>i</em>, +vltima in, <em>qu</em>, v.g. <em>fucacu</em>, radix profundi, æ, +<em>iòqu</em>, radix boni, æ, <em>xĩguequ</em>: radix densi, æ, +<em>uarùqu</em>, radix mali, æ, mali, <em>uonajiqu</em>: radix eiusdem +&c.</p> + +<p> +Præsens est ipsa vox adiectiui: v.g. <em>ioi</em>, bonus, a, um, +<em>fucai</em>, profundus, a, um, <em>uarui</em>, malus, a, um, +<em>uonaji</em>, idem, eadem, idem.</p> + +<p> +Præteritum est conuertendo, <em>i</em>, adiectiui in, <em>c</em>, vel, +<em>q</em>, & +<span class = "pagenum">33</span> +<span class = "folionum">E</span> +postposito verbo, <em>ari</em>, <em>u</em>, illud coniugando secundum +exigentiam orationis in omnibus temporibus.</p> + +<p> +Permissiuum cum, <em>tomò fucàqu tomò</em>, vel, <em>fucài tomò</em>, +quamuis profundum.</p> + +<p> +Gerundium in, do, <em>fucóte</em>, cum esset profundum, <em>ióte</em>, +cum sit bonum, <em>varúte</em>, cum sit malum, <em>càna xiúte</em>, cum +sit triste, <em>xingueo te</em>, cum sit densum. Sunt etiam, <em>fucó +xite fucaqu xite</em>, vel, <em>fucacàtte</em>, & sic in alijs: v.g. +<em>iôxite</em>, <em>iòqu xite</em>, <em>iocatte</em>.</p> + +<p> +Adiectiua finita in na, non coniugantur; gerundia tamen in do, solent +habere: v.g. <em>aqiracana</em>, pro gerundio, <em>aqirãcani xite</em>, +cùm esset clarum; idem, <em>aqiraca de</em>, <em>arisóna</em>, habet +<em>arisoni xite</em>, cum sit apparens vel verisimile, <em>iónà</em>, +habet, <em>ìóni</em>, v.g. <em>iòi yóni xitè</em>, cum sit boni modi, +vel habeat bonum modum, <em>càvãga fucóte vatarananda</em>, quia stauius +erat profundus non transuadaui, <em>xebòte irarènu</em>, quia strictum, +non est intrabile, <em>varúte cu varenu</em>, non est comestibile vel +non potest comedi, quia malum. Cætera tempora adiectiuorum sunt vt +dictum est, cum verbo, <em>ari</em>, <em>u</em>, coniugato secundum +exigentiam orationis. Coniugatio etiam negatiua est cum eodem, +<em>ari</em>, <em>u</em>, v.g. radix est, <em>fucàcaràzu</em>, præsens +verò est, <em>fucàcarà nu</em>, non est profundum. Præteritum, +<em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘fucacaranda’">fucacarananda</ins></em>, +non fuit &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "condit"> +De Particulis conditionalibus.</a></h4> + +<p> +Quinque sunt particulæ facientes orationem conditionalem, +<em>naraba</em>, <em>ni vòite va</em>, <em>ràba</em>, <em>va</em>, +<em>ba</em>, duæ secundæ postponuntur omni verbo tam affirmatiuo, quàm +negatiuo in præsenti, præterito, & futuro, & cum illis remanet +verbum conditionale: v.g. <em>nĩgùru naraba</em>, si fugis, <em>iôda ni +uòite va</em>, si legistis, <em>nara võ naraba</em>, si disces, +<em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘cú vaàu’">cu vazu</ins> ni vòite va</em>, +si non comedis, aliquando tollitur +<em>voi</em>, à, <em>ni voite</em>, v.g. <em>ãgueô ni va</em>, si +offeres, <em>ãgueta ró ni va</em>, si obtuleris. Tollitur etiam +aliquando, <em>voite</em>, & remanet solum, <em>ni</em>, v.g. +<em>mairó ni còso</em>, <em>nèn gòrò ni mòsõzure</em>, si ibo vel ierim +significabo illi amicabiliter, <em>xitaró ni còso</em>, +<span class = "pagenum">34</span> +<em>faisòcu tçùqu maji qerè</em>, si fecissem; non habuisset effectum, +diligentia & persuasio.</p> + +<p> +Particula, <em>raba</em>, postponitur præteritis: v.g. <em>narǒta +raba</em>, si didicissem, <em>narauananda raba</em>, si non +didicissem.</p> + +<p> +Particula, <em>va</em>, postponitur radicibus negatiuis omnium trium +coniugationum; v.g. <em>ãguèzu va</em>, si non offero, <em>iomazu +va</em>, si non lego, <em>narauazu va</em>, si non disco, <em>naqu +va</em>, si non est, <em>fucacarazu va</em>, si non esset profundum.</p> + +<p> +Particula verò, <em>ba</em>, habet eumdem effectum & iungitur etiam +radicibus, quibus, <em>va ãguezũba</em>, <em>iomazũba</em> +<em>narauazũba</em>, si vero dicta particula, <em>ba</em>, ponatur loco, +<em>zu</em>, radicibus negatiuis, fit conditionalis affirmatiua oratio: +v.g. <em>ãguẽba</em>, si offero, <em>iomãba</em> si lego, +<em>narauãba</em>, si disco, <em>iocaraba</em>, si est bonum: particula +verò, <em>ua</em>, non solum postponitur radicibus negatiuis +adiectiuorum: sed etiam affirmatiuis: v.g. <em>fucaqu ua</em>, si es +profundum, <em>uonajiqu ua</em>, si est idem: aliquando hoc verbo +vtuntur ac si dicant: si non est valde molestum: facias hoc: dicunt +etiam, <em>ãgue majiqù ua</em>, si non offeres.</p> + +<p> +Particula, <em>ni uòite ua</em>, supra posita iungitur etiam aliquando +nominibus, & quasi supplet verbum substantiuum: v.g. <em>jó jó nì +uoite ua uqe toró</em>, accipiam si est valde bonum vel optimum, +<em>curùxicarazaru guì ni uòite ua</em>, si non fuerit molestum vel res +molesta.</p> + +<p> +Particula, <em>saie</em>, posita in oratione, vbi est aliqua particula +ex conditionalibus sensui orationis addit virtutem: v.g. <em>fune saie +mairu naraba</em>, si venerit aliquod nauigium, <em>sonata saie +uocutabire naqu ua</em>, si non est defessus, ac si diceret: ex mea +parte, vel quod ad me attinet ego non sum defessus.</p> + +<p> +Supplet etiam aliquando particula, <em>saie</em>, conditionalem: v.g. +<em>Niffon no xôco cu ni saie caióna còtò gozaru fõdonì</em>, si ergo in +regno paruo Iaponiæ inueniuntur & sunt res huiusmodi, ac si dicat; +quanto magis erunt in magnis, <em>còco mòto no tocai nì saie mei uacu +itasu iónĩ gozaru fõdoni &c.</em> si ergo in nauigationibus, quæ hic +fiunt, valde patior &c. <em>fito saie côquai suru mòno uò iurusu ni +iuan ia, Deus ni uoite uoia?</em> si ergo homo ingnoscit homini +pœnitenti, quanto magis Deus? <em>còre fõdo xei uo iru ru saie còto +naricanùru ni; ucato xite ua, <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘incãdeca’">icãdeca</ins> banji canauozo?</em> +si tot adhibendo vires vix potui fieri; si leuiter fuisset factum +quomodo potuisset fieri seu finiri? <em>còre saie xinicui ni</em>, si +<span class = "pagenum">35</span> +<span class = "folionum">E2</span> +ergo hoc est difficile, <em>fune de saie ioio tçuita ni</em>, <em>cachi +ua nananaca naru mai</em>, si nauigio vix perueni; pedes absque dubio +non potuissem.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "potent"> +De verbo potentiali.</a></h4> + +<p> +Postposita particula, <em>ro</em>, præsentibus & futuris verborum +illa facit potentialia: v.g. <em>ãguru ro</em>, forsan offert, +<em>nĩgueozuru</em>, fortassis fugiet.</p> + +<p> +Præterita fiunt conuertendo, <em>ta</em>, in, <em>tçu</em>, & +addito, <em>ro</em>, v.g. <em>ãguetçuro</em>, fortassis obtulit. Si verò +postponatur præteritis negatiuis, <em>da</em>, in quo finiuntur, debet +mutari in, <em>zzu</em>, v.g. <em>ãguenanzzuro</em>, <ins class = +"mycorr" title = "text reads ‘posibile’">possibile</ins> est non +obtulisse, vel quod non obtulerit, vel obtulit.</p> + +<p> +Fit etiam potentiale præsens postposito, <em>arozu</em>, vel alio +futuro, infinitiuo: v.g. <em>ãgùru còto mò aròzu</em>, vel, <em>ãgue mò +xôzu</em>, forsan offert.</p> + +<p> +Præteritum est postposito futuro præterito: v.g. <em>ãgueta còto mo +arozu</em>, forsitan obtulit.</p> + +<p> +Futurum, <em>ãgueô còto mo arozu</em>, forsan offeret, idem etiam est in +negatiuis: v.g. <em>ãguenu</em>, vel, <em>ãguenanda</em>, vel, <em>ãguru +mai còto mo arozu</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘posibile’">possibile</ins> est quod non offert, obtulit, +vel offeret, & quando volumus dicere, ita erit: loco, <em>còto</em>, +ponimus, <em>mono</em>, v.g. <em>noxenanda mono dearózu</em>, +fortassis non +introduxerunt in nauigium, <em>iqi chĩgota mono dearozu</em>, non se +obuiauerunt in via, <em>moreqicoieta mono de gozaro ca to zonzurù</em>, +credo si forsan est diuulgatum.</p> + +<p> +Ad significandum fieri significatum nominum adiectiuorum postponitur +verbum, <em>nari</em>, <em>u</em>, coniugatum secundum exigentiam +temporis ipsis adiectiuis aduerbialiter sumptis: v.g. <em>fuco +naru</em>, fit profundum, <em>uaru natta</em>, factum est malum: dicitur +etiam <em>fuco aru</em>, est profundum, aliquando etiam dicunt, <em>fuco +nai</em>, non est profundum, & hoc modo loquendi vtuntur etiam +coniugando <em>nai</em>, modo supra dicto secundum exigentiam temporis, +iuxta sensum orationis: etiam dicunt potentialiter, <em>fuco nai coto mo +arozu</em>, forsan erit hoc, quod est, non esse profundum.</p> + + +<span class = "pagenum">36</span> +<h4 class = "chapter"><a name = "irreg"> +Verba irregularia quo ad coniugationes.</a></h4> + +<p> +Verbum, <em>qi</em>, <em>uru</em>, quod est venio, is: habet præsens, +<em>qùru</em>, venio, <em>qita</em>, veni, <em>côzu</em>, veniam, +<em>coi</em>, vel, <em>coio</em>, veni, <em>qitarẽba</em>, cum venerit, +vel si venisset, <em>qitarẽdomo</em>, quãuis venit, & radicem +negatiuam, <em>côzu</em>, & præsens negatiuum, <em>conu</em>, non +venio, <em>mède</em> radix verbi delector, aris, habet præsens +<em>mẽzzùru</em>, & gerundium in do, <em>medete</em>, delectando se, +<em>cui</em>, radix verbi pœniteo, es, vel tristor, aris, habet præsens, +<em>cuiuru</em>, & gerundium in do, <em>cuite</em>, pœnitendo, & +radicem negatiuam, <em>cuizu</em>, & præsens negatiuum, +<em>cuinu</em>, non pœnitet, <em>araie</em>, radix verbi sum, est, fui: +habet præsens, <em>araiùru</em>, siue, <em>aroru</em>, est: +<em>furi</em> radix verbi veterasco: habet præteritum, <em>furita</em>, +inueteratus est, & gerundium in do, <em>fùrite</em>, inueterando, +<em>fe</em>, radix verbi transeo, is, habet præsens, <em>furu</em>, +transit; & præteritum, <em>feta</em>, transit, <em>Tari</em>, +<em>u</em>, est verbum significans rem esse completam & integram: +habet præsens, <em>taru</em>, sufficit, præteritum, <em>tatta</em>, +completum fuit, & futurum, <em>tari maraxo</em>, erit perfectum vel +sufficiet: & radicem negatiuam, <em>tarazu</em>, præsens negatiuum, +<em>taranu</em>, præteritum, <em>tarananda</em>, non fuit sufficiens, +futurum, <em>taru mai</em>, non erit sufficiens, imperfectum subiunctiui +<em>taranẽba</em>, cum non sufficeret.</p> + +<p> +Permissiuum, <em>taranẽ domo</em>, infinitiuum negatiuum, <em>taranu +coto</em>, gerundium verò in do, <em>taraĩde</em>, vel, <em>Tarazu +xite</em>, verbum <em>taxi</em>, <em>tasu</em>, quod significat +adimplere, seu perficere, habet futurum, <em>taxi marãxô</em>, +perficiam, <em>tasanu</em>, vero est eius præsens negatiuum. +<em>Tari</em>, autem radix verbi, <em>taro</em>, quod significat esse +perfectum, habet præteritum negatiuum, <em>tara uananda</em>, non fuit +perfectum, & subiũctiuum, <em>tara uanẽba</em>, cum non esset +perfectum, & permissiuum, <em>tara uanẽ domo</em>, & +infinitiuum, <em>tarauanu còto</em>, & gerundium in do, +<em>Tarauaĩde</em>, vel <em>Tarauaxu xitè</em>: <em>uocotari</em>, vero +est radix verbi, <em>uocotaru</em>, pro eo quod est deficere: habet +infinitiuum, <em>uòcotaru coto</em>, & radicem negatiuam, +<em>uocotarazu</em>, & præsens negatiuum, <em><ins class = "edcorr" +title = "corrected by author from ‘või cotaranu’">vo +cotaranu</ins></em>, <em>voi</em>, est radix verbi quod habet +præteritum, <em>uoita</em>, inueteratus +<span class = "pagenum">37</span> +est: &, <em>uoitaru</em>, quod est idem. Et præsens negatiuum quod +est, <em>uoinu</em>, & gerundium in do, <em>uoite</em>: +<em>urei</em>, radix verbi tristor, aris, habet præsens, <em>vreô</em>, +& imperatiuum, <em>vreio</em>, & infinitiuum, <em>vreoru +coto</em>, & gerundium in do, <em>vreite</em>: <em>Tomi</em>, radix +verbi, <em>tomu</em>, vel, <em>tomeru</em> quod est ditor, aris, vel +diues fieri, habet præteritum, <em>tonda</em>, gerundium in do, +<em>tonde</em>, & radicem negatiuam, <em>tomàzú</em>, <em>saĩ +guiri</em>, <em>u</em>, significat idem quod præeo, is, vel anticipor, +aris, habet præteritum, <em>saĩ guitta</em>, & gerundium in do, +<em>saĩ guitte</em>.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "verb_adhuc"> +De verbo adhuc, & de eius formatione & differentijs.</a></h4> + +<p> +In ista lingua sunt verba actiua simplicia; & actiua etiam faciendi +facere, passiua etiam, neutra, & impersonalia. Omnia verò +coniugantur per tres coniugationes supra positas secundum quod eorum +radices iam dispositæ & ex illis verba formata, terminantur.</p> + +<p> +Ex aliquibus nominibus adiectiuis aliqua procedunt verba: v.g. +<em>catài</em>, est durus, a, um, ex quo exeunt, <em>catàme</em>, +<em>uru</em>, induro, as, actiuum, <em>catamari</em>, <em>u</em>, +induresco, is, neutrum, & <em>catameràre</em>, <em>uru</em>, +induror, aris, passiuum, ex <em>canaxij</em>, adiectiuo quod est +tristis, e, exit, <em>canaximi</em>, <em>u</em>, quod est tristor, +aris.</p> + +<p> +Verba faciendi facere, formantur istis particulis, <em>sàxe</em>, vel, +<em>xe</em>, prima postponitur radicibus secundæ coniugationis; secunda +verò radicibus secundæ, & tertiæ, fiunt autem postpositis +præsentibus negatiuis, auferendo <em>nu</em>, in quo finiuntur & +ponendo loco eius prædictas particulas: v.g. <em>ãguesaxe</em>, +<em>uru</em>, offere facio, is, <em>iomaxe</em>, <em>uru</em>, legere +facio, is: <em>narauàxe</em>, <em>uru</em>, discere facio, is, & +omnia remanent secundæ cõiugationis quia particulæ finiuntur in, +<em>e</em>; aliquando etiam, &si raro, solet postponi particula, +<em>saxe</em>, verbis secundæ, & tertiæ coniugationis, sed tunc +ornantur seu honorantur prædicta verba cum particula, <em>rare</em>, +v.g. <em>iomasàxe rare</em>, <em>uru</em>, <em>Padre ua dòjucùni +cathecismo vo narauasaxeraruru</em>, Pater iubet suo ministro vt discat +catechismum, +<span class = "pagenum">38</span> +<em>mòno no fòn vo fito ni iòmasaxerarùru</em>, facit legere +originale.</p> + +<p> +Verba passiua fiunt particulis, <em>rare</em>, & <em>re</em>, +particula, <em>rare</em>, iungitur actiuis secundæ coniugationis modo +iam dicto tollendo scilicet, <em>nu</em>, a negatiuo: v.g. +<em>ãguerare</em>, <em>uru</em>, offeror, eris, <em>iomare</em>, +<em>uru</em>, legor, eris, <em>naravare</em>, <em>uru</em>, discor, +eris, his vtuntur in sensu passiuo legi ab alio, vel esse, aut non esse +legibile: v.g. sunt etiam alia passiua quæ procedunt ex neutris vel ex +habentibus significationem neutralem, quæ quidem formantur cum +particulis, <em>rare</em>, &, <em>re</em>, formata tamen non regunt +casus cõmunes passiuorum (de quibus infra) sed verborum ex quibus +procedunt: v.g. ex, <em>ãgari</em>, <em>u</em>, procedit, +<em>ãgarare</em>, <em>uru</em>, & quia, <em>ãgari</em>, <em>u</em>, +quod significat ascendo, is, regit accusatiuum, etiam illum regit, +<em>ãgarare</em>, <em>uru</em>, v.g. <em>còno iamaie ãgararenu</em>, non +potest ascendi ad istum montem vel iste mons non est ascendibilis, +<em>xiròcara derarenu</em>, non potest exiri ex castello, <em>Xebóte +irarènu</em>, nõ potest intrari quia strictum seu angustum, <em>còno +michi va arucarenu</em>, non potest ambulari hæc via, <em>natçu vacòco +ni irare mai</em>, non erit hoc habitabile tempore veris, <em>còno fũdẽ +de va cacarenu</em>, non potest scribi isto calamo, <em>fimãga nóte +cacarenanda</em>, non potuit scribi ex defectu temporis, <em>cònobùn ni +còso cacaruru mòno de gozare</em>, hoc sane modo bene scribitur, +<em>axĩga itóte aru carenu</em>, non potest ambulari dolentibus pedibus: +omnia ergo verba passiua sunt secundæ: verba neutra sunt quæ habent +significationem neutralem: v.g. aperiri per se & non ab alio: v.g. +<em>ivõgatoruru</em>, pisces capiuntur, <em>cajẽga torùru</em>, ventus +cessat, <em>itõga qiruru</em>, filum rumpitur, <em>jĩga iomùru</em>, +litera benè legitur, <em>aqi</em>, <em>u</em>, aperior, iris, +<em>qiri</em>, <em>u</em>, est scindo, is, actiuum, <em>qirare</em>, +<em>uru</em>, est scindor, eris, passiuum, <em>qire</em>, <em>uru</em>, +est scindor, eris, neutraliter est etiam quando gladius bene scindit +quia est acutus, <em>qiraxe</em>, <em>uru</em>, est verbum faciendi +facere quod significat scindere facio, is, <em>ãgue</em>, <em>uru</em>, +est leuo, as, <em>ãguerare</em>, <em>uru</em>, leuor, aris, passiuum, +<em>ãgue saxe</em>, <em>uru</em>, leuare facio, is, <em>ãgari</em>, +<em>u</em>, leuor, aris, neutrum, <em>ãgarare</em>, <em>uru</em>, esse +ascendibile, <em>ãgaraxe</em>, <em>uru</em>, leuari facio, is, vel quod +se leuet facio, facis: si verò illis adiungantur particulæ honoris (de +quibus infra) faciunt alias combinationes: adiectiua verò quando +coniungantur habent significationem neutralem: v.g. <em>fidarui</em>, +esurio, is, <em>fucacatta</em>, fuit profundum.</p> + +<p> +Verba impersonalia non nominant, neque exprimunt personam: +<span class = "pagenum">39</span> +v.g. <em>mi uo fatasu tomò itçuvari vo iuanu mono gia</em>, etiam si +quis moriatur non debet mendacium dicere, <em>mòno mò tabezu saqe mo +nomaĩde ichinichi fataraqu mòno ca?</em> potest ne laborari per totum +diem integrum nihil comedendo & non bibendo vinum? <em>Xujin nò maiẽ +de sòno ióna còto vò iú mono ca?</em> possunt ne dici huiusmodi coram +Domino? Quoad coniugationes verò sequuntur regulas radicum quibus +efficiuntur.</p> + +<p> +Radices omnium verborum cuiuscumque sint coniugationis, possunt adhuc +extrahi & deduci ad alias coniugationes si illis superaddantur +particulæ honoris, secundum literas, in quibus prædictæ particulæ +honoris finiuntur, particulæ verò sunt <em>maraxi</em>, <em>uru +ari</em>, <em>u saxerare uru</em>, <em>xerare uru</em>, <em>nasare +uru</em>, <em>saxemaxi u</em>, <em>tamai ó</em>, <em>rare</em>, +<em>re</em>.</p> + +<p> +Particula, <em>maraxi</em>, non addit honorem rei de qua loquimur; sed +loquimur honorate attendendo ad personam coram qua loquimur: v.g. +<em>cui</em> <em>ú</em>, significat id quod comedo, is, seruus autem +coram Domino non dicet, <em>nèzumi gacúta</em>, mures comederunt caseum: +v.g. sed, <em>nèzumĩga cùi maraxita</em>, notandum etiam quod +<em>cui</em> <em>ú</em>, secundum se est tertiæ coniugationis quia +finitur radix in, <em>vi</em>, addito verò, <em>maraxi</em>, redditur +primæ: quando referimus aliquid de aliqua natione verbum non honoramus; +sed solùm attendimus ad personam cum qua loquimur ad addendum illi vel +non particulam seu verbum, <em>maraxi</em>, <em>uru</em>, v.g. coram +inferiori dicemus, <em>Nan ban jin va còre vo cuvanu</em>, coram persona +verò nobili dicemus, <em>Nan ban jin va core vo <ins class = "edcorr" +title = "corrected by author from ‘cuvanu’">cui maraxenu</ins></em>, +Europei hoc non manducant, <em>Ari</em>, <em>u</em>, postponitur +radicibus omnium verborum; & illa honore afficit mediocri: v.g. +<em>mõdorarió ca?</em> reuerteris ne? Si verò anteponatur illis sic +constitutis, <em>vo</em>, honorantur verba satis: v.g. <em>vomõdori +arõca?</em> reuertetur ne vestra dominatio? <em>Tono sama vo xini atta +toqi</em>, quando dominus mortuus est, <em>Deus cono xecai uo gosacu +atta</em>, Deus creauit hunc mundum, his particulis vtimur loquendo cum +personis honoratis quas diligimus, & cum quibus habemus +amicitiam.</p> + +<p> +Particula, <em>nasare uru</em>, honorem supremum, aut satis magnũ dat +verbis; postponitur verò eorum radicibus: v.g. <em>Deus cono xecai uo go +sacu nasareta</em>, Deus creauit hunc mundum.</p> + +<p> +Particulæ, <em>rare</em>, & <em>re</em>, honorem quidem præstant +significatis, verborum, quibus adduntur; sed mediocrem; & non +magnum: postponitur autem, <em>rare</em>, & præcipuè si loquamur de +<span class = "pagenum">40</span> +absentibus, præsentibus negatiuis ablato, <em>nu</em>, & +constituendo particulam prædictam eius loco: v.g. <em>ãgue rare</em>, +<em>uru</em>, est offero, rs, quando offerens est persona mediocris +honoris & reuerentiæ coincidũt cum passiuis in literis; sed casibus +quos regunt, distinguuntur: particula, <em>re</em>, postponitur verbis +secundæ & tertiæ eodem modo: v.g. <em>iomàre</em>, <em>uru</em>, +<em>naravàre</em>, <em>uru</em>, legere & discere personam boni +nominis, hoc modo loquimur de æqualibus & seruus etiam de domino +suo, non cum conseruis; sed cum gente nobili.</p> + +<p> +Particulæ, <em>sàxe maxi</em>, &, <em>xemaxi</em>, eundem tribuunt +honorem quem, <em>àri</em>, <em>u</em>, & quem, <em>rare</em>, & +<em>re</em>, postponitur, <em>saxe màxi</em>, <em>u</em>, radicibus +secundæ, vel præsenti negatiuo, ablato <em>nu</em>, & constituto, +<em>saxe màxi</em>, <em>u</em>, loco eius: v.g. <em>ãguesaxe màsu</em>, +offert, <em>maxi</em>, <em>u</em>, vero postponitur negatiuis secundæ +& tertiæ, ablato, <em>nu</em>, v.g. <em>iomaxemàsu</em>, legit, +<em>naravaxe màsu</em>, discit.</p> + +<p> +Particulæ, <em>saxe rare</em>, <em>uru</em>, <em>xeràre</em>, +<em>uru</em>, magnum tribuunt honorem, prima postponitur præsenti +negatiuo verborum secundæ coniugationis, ablato, <em>nu</em>, secunda +verò postponitur negatiuis secundæ & tertiae eodem modo: v.g. +<em>ãgue saxe raruru</em>, offero, rs, <em>iomaxe rarùru</em>, lego, is, +<em>naravaxe rarùru</em>, disco, is, quia vero hæc coincidunt in literis +cum verbis faciendi facere honoratis; ad tollendam æquiuocationem, +vtimur particula, <em>ari</em>, <em>u</em>, anteposita, <em>vo</em>, +verbis: v.g. <em>yomaxe aru</em>, lego, is, <em>nara vaxe aru</em>, +disco.</p> + +<p> +Verba passiua, de quibus infra, possunt admittere particulam, <em>saxe +rare</em>, <em>uru</em>, v.g. <em>via mavare saxe raruru</em>, honoror, +aris.</p> + +<p> +Particula, <em>tamai</em>, <em>ó</em>, tribuit supremum honorem: illa +vtimur loquendo de Deo, sanctis, regibus, & imperatoribus. +postponitur vero radicibus verborum, quæ efficit tertiæ coniugationis. +postponitur etiam radicibus passiuorum loquendo de Deo: v.g. <em>Deus +filio, vmare tamò tòqi</em>, quando Dei filius natus est, <em>Deus +ãgamerare tamo</em>, Deus honoratur.</p> + +<p> +Particula, <em>tate matçuri</em>, <em>u</em>, humiliat significatum +verbi cui adiungitur: postponitur autem radicibus verborum +affirmatiuorum: v.g. <em>Deus vo gotaixetni zonji tate matçuru còtova +ichi sũgureta jèn gia</em>, amare Deum est suprema virtus: <ins class = +"edcorr" title = "corrected by author from ‘amittit’">admittit</ins> +tamen hæc particula honorem à particula, <em>re</em>, mutato <em>e</em>, +in quo finitur in, <em>a</em>, v.g. loquendo de sanctis respectu Dei +dicemus <em>Sancto</em> +<span class = "pagenum">41</span> +<span class = "folionum">F</span> +<em>Domingo, Deus vo gotaixèt ni zonji tatematçurareta</em>, Sanctus +Dominicus dilexit Deum.</p> + +<p> +Particula etiam, <em>màráxi</em>, potest ad honorem eleuari particula, +<em>rare</em>, v.g. <em>tòno iòri cònó còto vo Padre ni vatàxi mai +raxerareta</em>, Dominus tradidit hanc rem patri.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "verb_honor"> +De aliquibus verbis quæ de se habent honorem determinatum.</a></h4> + +<p> +<em>Mesare</em>, <em>uru</em>, significat facere quamcumque actionem +quam potest, & est decens facere personam nobilem, vt est comedere, +bibere, nauigare, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘equm’">equum</ins> ascendere &c. <em>vôxerare</em>, +<em>uru</em>, significat loqui personam nobilem, <em>uomaraxi</em>, +<em>uru</em>, <em>vomaraxi</em>, <em>ari</em>, <em>u</em>, significat +dare personam nobilem, <em>uoxe</em>, <em>uru</em>, &, +<em>uôxe arĩ</em>, <em>u</em>, significat loqui vel præcipere +personam mediocrem.</p> + +<p> +Verba quibus anteponuntur, <em>uôxe</em>, vel, <em>mexi</em>, eundem +habent honorem cum illis; & absque illis: v.g. <em>uôxe +tçuqerare</em>, <em>uru</em>, quod est præcipio, is, &, <em>mèxi +tçuca uare</em>, <em>uru</em>, quod est seruio, is, est idem quod, +<em>tçuqerare</em>, <em>uru</em>, &, <em>tçuca uare</em>, +<em>uru</em>, ad vocandum imperatiue dicimus, <em>coi</em>, seruo vel +inferiori, <em>iòrài</em>, dicitur non tam inferiori, <em>uaxèi</em>, +est aliquantulum melius, <em>úogiare</em>, est superior modus vocandi, +<em>gòzare</em>, veniat vestra dominatio, <em>gozaro</em>, vero in +tempore futuri est honorabilior modus quia est sine imperio, <em>uoĩde +nasarei</em>, vel, <em>uoĩde nasareô</em>, vel, <em>uoĩde nasarei +caxi!</em> est veniat vestra dominatio: vel, ò si veniat vestra +dominatio! <em>cudasare</em>, <em>uru</em>, significat dare personam +nobilem, <em>tamauari</em>, <em>u</em>, dare personam nobilem inferiori, +<em>tamóri</em>, <em>u</em>, dare personam mediocrem, <em>mizzu uo +nomaxète tamore</em>, da mihi bibere aquam, <em>cudasare</em>, +<em>uru</em>, & <em>tamóri</em>, <em>u</em>, significat comedere +personam humilem cibum honorando: <em>còxi mexi</em>, <em>u</em>, &, +<em>qicoximexi</em>, <em>u</em>, est comedere, vel audire personam +nobilem, <em>uoboxi mexi</em>, <em>u</em>, &, <em>uoboxi +mesare</em>, <em>uru</em>, cogitare personam nobilem, <em>saxerare</em>, +<em>uru</em>, facere <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘persoram’">personam</ins> nobilem & idem +<em>nasare</em>, <em>uru</em>, <em>asobaxi</em>, <em>u</em>, +&, <em>asobasare</em>, <em>ĩuru</em>, significat facere personam +nobilem quidquid illi est decens: v.g. venari, scribere legere, +recitare, <em>ii</em>, <em>ú</em>, est loqui <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘hnmiliando’">humiliando</ins> loquentem, & +rem de qua loquitur, &, <em>mexi</em>, <em>u</em>, significat etiam +<span class = "pagenum">42</span> +loqui honorando personam, & rem de qua: vnde non recte dicam <em>mi +ni móxe</em>, dic mihi; sed, <em>mi ni iie</em>, neque dicam, <em>tono +ni iie</em> dic domino, sed, <em>tòno ni mòxe</em>: <em>mairi</em>, +<em>u</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘siguificat’">significat</ins> ire ad locum cui honor +debetur: v.g. <em>iglesia ie maire</em>, eas Ecclesiam, <em>cùre</em>, +<em>uru</em>, &, <em>toràxe</em>, <em>uru</em>, significat dare, +humiliando personam cui datur, <em>cui</em>, <em>ǔ</em>, est comedere +sine aliquo respectu, <em>mexi</em>, <em>u</em>, est etiam comedere; +sed est vrbanum: v.g. coram honestis non dicam, <em>mèxi uo cùi +maraxita</em>; sed, <em>mèxi uo tabe maraxità</em>, comedi, +<em>mairi</em>, <em>u</em>, vel, <em>uomairari</em> <em>u</em>, +est comedere personam nobilem vel mediocrem, <em>ãgara xerare</em>, +<em>uru</em>, &, <em>uoãgari ari</em>, <em>u</em>, est modus +nobilior, <em>qiqi</em>, <em>u</em>, est audire vt cumque; +<em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘uqe taam uari’">uqe tamauari</ins></em>, +<em>u</em>, vero &, <em>uqetamóri</em>, <em>u</em>, +est audire honorando personam <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘àqua’">à qua</ins> auditur: v.g. +<em>goiqen uo uqetamòtta</em>, vestra consilia audiui, <em>móxi +ãgue</em>, <em>uru</em>, est loqui humiliando se loquentem, & +honorando personam cui dicitur, <em>móxi ire</em>, <em>uru</em>, loqui +inter æquales, <em>chómon xi</em>, <em>uru</em>, audire sermones Dei, +<em>gorànji</em>, <em>zuru</em>: vel, <em>goranjerare</em>, +<em>uru</em>, est aspicere rem nobilem, <em>xi</em>, <em>uru</em>, est +facere in communi, <em>itaxi</em>, <em>u</em>, est facere; sed dicitur +modo vrbano, <em>tçucamatçuri</em>, <em>u</em>, est facere, humiliando +se qui facit.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "advert"> +Aduertentiæ circa coniugationes verborum.</a></h4> + +<p> +Anteposita particula, <em>nama</em>, omnibus verbis inquocumque tempore; +significant actionem màle & non perfectè: v.g. <em>nàma aró</em>, +màle lauo, <em>namaiaqu</em>, male asso.</p> + +<p> +Antepositis particulis, <em>tçui</em>, <em>cai</em>, <em>uchi</em>, +<em>fàxe</em>, <em>uoi</em>, <em>ai</em>, <em>tòri</em>, verbis; non +mutant significationem; aliquam tamen energiam, & efficaciam +significatis tribuunt: v.g. idem est, <em>uchi còbosu</em>, quod, +<em>cõbòsu</em>, effundo, <em>faxe noboru</em>, quod, <em><ins class = +"edcorr" title = "corrected by author from ‘nobròu’">noboru</ins></em>, +ascendo, is, <em>uòxi còmi</em>, <em>u</em>: quod, <em>còmi</em>, +<em>u</em>, includo, is, <em>ai ca uari</em>, <em>u</em>, idẽ est, quod, +<em>cauaru</em>, transmutor, aris, <em>tçuimauari</em>, <em>u</em>, idem +est quod, <em>ma uari</em>, <em>u</em>, circuo, is, &, <em>tòri +firõgue</em>, <em>uru</em>, idem quod <em>firõgue</em>, <em>uru</em>, +extendo, is.</p> + +<p> +Particula, <em>qitte</em>, est gerundium in, <em>do</em>, verbi, +<em>qiri</em>, <em>u</em>, & postposita aliquibus radicibus +verborum, magnam efficaciam illis tribuit: v.g. <em>tanomiqitte</em>, +magnis præcibus obsecrando, +<span class = "pagenum">43</span> +<span class = "folionum">F2</span> +<em>uomòi qìtte</em>, magnam assumendo resolutionẽ: vtimur etiam verbis, +<em>tanomi qiri</em>, <em>u</em>, &, <em>uomoiqiri</em>, +<em>u</em>.</p> + +<p> +Anteposita particula, <em>ma</em>, aliquibus nominibus seu verbis dat +significato vigorem: v.g. <em>mamucài</em>, valde præsens, +<em>macuròi</em>, valde nigrum.</p> + +<p> +Particula seu radix verbi, <em>macàri</em>, <em>u</em>, anteposita +verbis significantibus motum facit verba modesta, & vrbana satis: +v.g. <em>macari noboru</em>, ascendo, is, <em>macari cũdari</em>, +<em>u</em>, descendo, is, <em>macari i</em>, <em>iru</em>, ad +sum: es.</p> + +<p> +<ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘Anteposita particula, _na_’">Postposita +particula <em>va</em></ins>, in oratione confirmat id quod antea dixerat +quasi gloriando se illud prædixisse: v.g. <em>fune ua cuchi notçu ie iru +uà</em>, nauigium intrat, <em>cuchinotçu</em>, ac si dicat, nonne ego +bene dicebam? <em>aru ua</em>, vide si est sicut ego dixi!</p> + +<p> +Particula, <em>aĩdani</em>, significat inter, idest tempus quod in +aliqua actione consumitur: v.g. <em>ãgura aĩdani</em>, inter offerendum, +vel dum offert, <em>iôda aĩdani</em>, dum legit, <em>narauózuru +aĩdani</em>, dum discet.</p> + +<p> +Particula, <em>ga</em>, significat, sed: v.g. <em>sóiú ga; nanto aró +ca?</em> sic dicunt; sed quomodo erit vel si erit <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘næscio’">nescio</ins> certe, <em>fùri ua fùru +maĩga, fune uo dasu còto naró ca xiranu</em>, profecto non pluet; sed +<ins class = "mycorr" title = "text reads ‘næscio’">nescio</ins> vtrum +poterit extrahi nauigium, <em>sono qinpenni ua gozaru maĩga; dòco cara +toraxerarùru zo?</em> non erunt apud vicinos vel in circuitu, vnde ergo +afferunt?</p> + +<p> +Particula, <em>gotòqu</em>, postposita præsentibus, præteritis & +futuris significat, eo modo quo: v.g. <em>coxiraiùrũ gotòqu</em>, sicut, +vel eo modo, quo ornas vel perficis, <em>qiita gotòqu</em>, sicut +audiui, aliquando est, <em>gã gotòqu</em>, v.g. <em>móxitã gã +gotoqu</em>, sicut dixit, <em>caraca uózú gotòqu</em>, comodo quo +contendam vel rixabor idem facit particula, <em>ioni</em>, v.g. +<em>Nifon no catãgui uo xirareta ioni, uôxerarùru</em>, loquitur sicut +qui scit consuetudines Iaponiæ, <em>mósu ióni</em>, sicut dico, vtuntur +etiam particula, <em>furi</em>, ad eundem finem v.g. <em>Toza no chijòcu +uo nogareô zuru tameni catana uo saita fùri uo mixerareta</em>, ostendit +se accinctum gladio, vt euaderet imminens infamiæ periculum, <em>minu +furi uo saxerareta</em>, ostendit se non vidisse.</p> + +<p> +Particula, <em>saie</em>, vtuntur ad significandum nec dum: v.g. <em>mma +saie nacatta</em>, equi nec dum fuerũt, <em>cotõba saie xiranu +mòno</em>, neque loqui scit, <em>ji saie mixiranu mòno</em>, nec dum +literas cognoscit vtuntur etiam eadem particula ad exaggerandum aliquid +<span class = "pagenum">44</span> +v.g. <em>qĩden to saie moxẽba</em>, sufficeret si diceres te esse, +<em>Padre no tçucauarùru to saie, móxẽba</em>, si dixisset solùm quod +patri seruiebat: ac si diceret: hoc sufficeret vt &c.</p> + +<p> +Particula, <em>qere</em>, est confirmatio & terminatio orationis, +& significat; itaque: v.g. <em>maitta qere</em>, venit itaque, +<em>sate sóáru qere</em>, res denique sic se habet.</p> + +<p> +Particula, <em>còso</em>, est magni momenti inter Iapones vtuntur enim +illa in primis in sensu aduersatiuo: v.g. <em>còre còso ió gozare</em>, +hoc est verè bonum: si oratio inqua inuenitur prædicta particula +finiatur in verbo, tale verbum finitur in, <em>e</em>, vt in oratione +posita: si autem verbum sit in tempore præterito additur illi, +<em>re</em>, v.g. <em>iô còso gozatta re!</em> bene veneris! deficit hæc +regula vel quando oratio non finitur in verbo aut adiectiuo: v.g. +<em>còre còso xixó yô</em>, hic est verus magister: vel quando post +particulam, <em>còso</em>, est in oratione gerundium finitum in, +<em>te</em>, vel permissiuum cum particula, <em>tomò</em>, aut præterita +potentialia finita in, <em>tçurǒ</em>, vel, <em>zzuró</em>, v.g. +<em>uare coso iro iro xinro tçùcamatçùtte cutatireba tòxiiórini nari +maraxita</em>, patiendo multos & diuersos labores vere factus sum +senex defessus, & lassus, <em>uare còso corosarùru tomo</em>, ego +enim & si occidar &c. <em>fara còso tattçuro</em> <ins class = +"mycorr" title = "text reads ‘forsam’">forsan</ins> fuit iratus, +<em>sato chicaqerẽba coso fĩga miiure</em>, videtur iam ignis quia prope +est vicus: hæc oratio finitur in <em>e</em>, quia non est in ea regulæ +exceptio, <em>uôxerarèta coto domo uo go côquaĩ de cosõ gozarózure</em>, +absque dubio facietis pœnitentiam de ijs quæ dixistis, <em>cataji qenò +cosõ gozare</em>, tibi valde congratulor & gratias ago: quando +aliquis interrogat quis fecit hoc? respondent: v.g. <em>Patre coso</em>, +Pater fecit: ac si dicant: videte si est persona quæcumque, quæ illud +fecit? & quando quis responsum non audiuit aut percepit, & +iterum interrogat, dicit qui <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘loqutus’">loquutus</ins> est, <em>juan coso</em>, +iam dixi, quod Ioannes &c.</p> + +<p> +Quando non curat quis <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘deijs’">de ijs</ins> quæ illi dixerunt, vel habet se ac si +non audisset vel iterum interrogat, solent respondere: v.g. <em>touoru +na toiiẽba</em>, iam dixi tibi ne transeas, <em>iome to iiẽba</em>, iam +dixi tibi quòd legas, <em>Padre coso to iieba</em>, iam dixi quod pater +est qui &c.</p> + +<p> +<em>Maieni</em>, vel, <em>saqini</em>, postpositum præsentibus +negatiuis, facit illa affirmatiua: v.g. <em>iglesiaie mairanu maie +ni</em>, antequam eat Ecclesiam: etiam solet postponi futuris +affirmatiuis: v.g. <em>maìrozuru tote nosaqi ni</em>, tantisper antequam +veniret.</p> +<span class = "pagenum">45</span> + +<p> +Particula, <em>tocoro</em>, significat tempus in quo fit actio +significata per uerbũ cui postponitur: <em>taburu tocoro ni</em>, quãdo +comedebã, <em>tabeta tocoroni</em>, post prandium, <em>tabeôzuru tocorõ +ni</em>, vel, <em>tabeôzuru ni</em>, quando eram comesturus: facit etiam +eadem particula reduplicatiua denotando reduplicationem in quantum: v.g. +<em>jesu christo humanidad no uon tocoro ua</em>, Iesus Christus in +quantum homo, <em>uonorẽga foxxezaru tocoro uo fõdocosu coto +nacare</em>, quod tibi non vis, alteri ne facias, <em>fũdai no tocoro uo +uo iurùsu</em>, dono illi libertatem, <em>fito no acu no tocoro ni ua +dôxin xenu</em>, non consentio hominum peccatis, <em>utagǒ tocoro mo +nai</em>, non remanet locus dubij vel dubitandi, <em>nocoru tocoro mo +nai</em>, nihil amplius restat, <em>tçuini, sòno tocòro ie mairózu</em>, +denique ad hoc peruenit, <em>fùmbet ni voiobanu tocoro gia</em>, res +sunt quæ non intelliguntur, vel ad quas intellectus non peruenit, +<em>nani mo naì tocoro vo iô qìcòximexe</em>, comedat vestra dominatio +ex hac paruitate, quæ est nihil: exemplis cognoscetur vis +significationis.</p> + +<p> +Particulæ, <em>tocòro</em>, <em>Made</em>, vel, <em>made de gozaru</em>, +solent postponi ad cadentiam; absque aliqua significatione, & idem +est, <em>còto de gozaru</em>, v.g. <em>naranu made</em>, vel <em>naranu +còto de gozaru</em>, est idem quod, <em>naranu</em>, non est possibile, +<em>guijèt tçucamatçuro to zonzuru còto va cacũgo ita sanu coto +gia</em>, amicitiam frangere neque in mentem mihi venit, hic, +<em>itasanu coto gia</em>, est idem quod, <em>itasanu</em>, solum.</p> + +<p> +Particula verò, <em>madeiò</em>, vtuntur aliquando ad confirmationem +eorum, quæ dicunt: v.g. <em>caita madeio</em>, quod scripsi scripsi.</p> + +<p> +Particula, <em>toqi</em>, postposita præsentibus, illa facit præterita +imperfecta: v.g. <em>jennìn tachi va saĩgo ni voiobi tamó tòqi va buji +nĩ gozatta</em>, quando sancti perueniebant ad mortis horam erãt +pacifici & quieti.</p> + +<p> +Conuertendo, <em>ta</em>, præteritorum in, <em>tçu</em>; &, +<em>da</em>, negatiuorum in, <em>zzu</em>, fit sensus; modo facio hoc; +modo illud: v.g. <em>mòno vo caitçu, iôzzu, nando xite curasu bacari +gia</em>, legendo, & scribendo, & alia faciendo, transigo vitam, +<em>tattçu itçu vocu iori zaxiqi ie ĩde zaxiqi iori vocu ie iri xitten +battò xeraruru</em>, stando & sedendo: intrando, & exeundo, +surgit & cadit: eumdem sensum facit particula, <em>ri</em>, +postposita præteritis: v.g. <em>xeqen nò mòno va netari voqitari nôdari +curasu bacari gia</em>, homines mũdi, +<span class = "pagenum">46</span> +vitam <ins class = "mycorr" title = "text reads ‘agnut’">agunt</ins> +dormiendo, surgendo, & bibendo, <em>mazzu ite ni ua uo mo +facaxetari, cusa vo mo ficaxetari iroiro no xĩgoto vo atẽgote cosó +mairozure</em>, ibo & atrium verrere faciam, & herbas euellere, +& denique ibo ad multa disponenda, <em>ima còno io fuqe iuqẽba nome +ia, vtaie ia fitó bìbo mõtçu, vtotçu sacamori suru</em>, cum iam sit +alta nox prouocando se ad bibendum & cantandum lætantur homines +saltando & cantando &c.</p> + +<p> +Particula, <em>ie</em>, quæ est radix verbi, <em>ie iuru</em>, quod est +possum, es, anteposita negatiuis significat non posse facere actionem +significatam per verbum: v.g. <em>ie iomanu</em>, non possum legere, +infinitiuis vero postponitur: v.g. <em>iomu còto voienu</em>, non possum +legere: dicitur etiã <em>iomi va ieĩde</em>, vel <em>iomi mò ieĩde</em>, +cum legere non possim aut legere non valendo. Infinitiuum gerit vices +aliquando suppositi verbi: v.g. <em>xinuru cotova vosoròxij</em>, +terribile est mori.</p> + +<p> +Particula, <em>tai</em>, quæ significat volo, is, postposita radicibus +verborum significat velle facere actionem significatam per verbum: v.g. +<em>mizzu vo nòmi tai</em>, desidero aquam bibere, idem, <em>mizzu uo +nomi tõ gozaru</em>, vel, <em>mizzu uo nomi tõ zonzuru</em>, sed istæ +duæ vltimæ sunt nobiliores, & quibus coram nobilibus vtimur negatiui +exemplũ est, <em>tomo nai</em>, v.g. <em>mizzu uo nòmi tòmo nai</em>, +nolo aquam bibere idem est, <em>mizzu uo nomi tomo gozaranu, mairi tó mo +zonjenu</em>, non habeo animum eundi. Si verò particula, <em>tai</em>, +postponitur adiectiuis vel verbis significantibus actionem sensitiuam in +secunda persona, conuertit, <em>i</em>, in, <em>c</em>, & +postponitur verbum, <em>ari</em>, <em>u</em>, coniugatum secundum +orationis exigentiam: v.g. <em>cui tacatta</em>, volui comedere. Si vero +verbum loquatur de secunda, & tertia persona conuertit particula, +<em>i</em>, in, <em>g</em>, & postponitur etiam, <em>ari</em>, +<em>u</em>, vel cum honore secundum quòd persona meretur; vel sine +particula honoris; sed absolute. Si vero sit persona inferior etiam si +sit secunda vel tertia, <em>i</em>, conuertitur in, <em>c</em>, sicut +dictum est de prima.</p> + +<p> +Particula, <em>de</em>, aliquando facit subiunctiui sensum adiuncta +aliquibus nominibus substantiuis: v.g. <em>uarãbẽ de xinda</em>, mortuus +est puer vel cum <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘ad huc’">adhuc</ins> esset puer, <em>uarẽga buchó fóde tofo +mo gozanai</em>, cum ego sim negligens, & non curiosus, nihil erit, +eo modo quo conueniebat, aptatum.</p> + +<p> +Particula, <em>iǒ</em>, quæ significat modum, potest poni radicibus +verborum, & ipsis etiam verbis: quando radicibus, regit genitiuum; +<span class = "pagenum">47</span> +quando vero verbis regit eorum casus: v.g. <em>cono qio uo iomi iǒv +a</em>, modus loquendi hunc librum, vel, <em>cono qió uo iomu io +ua</em>, in prima oratione, <em>qio</em>, est in genitiuo cum particula, +<em>no</em>, in secunda autem est in accusatiuo cum, <em>uo</em>, quia +illud regit, <em>iomu</em>: <em>tei</em>, significat modum +extraordinarium & admirationem causantem: v.g. <em>machicanuru tei +uo goron jerarei</em>, videat vestra dominatio modum expectandi idest +quo modo expectant: <em>arisama</em>, significat etiam modum: v.g. +<em>me mo aterare nu arisama gia</em>, est modus & figura quæ nec +prospici potest.</p> + +<p> +<em>Sama</em>, significat tempus quo fit actio verbi cui postponitur, +regitque casum, quem verbum ex se petit, postponitur verò radicibus: +v.g. <em>saqe uo nomi sama ni</em>, quando actualiter bibebat vinum, +<em>iado ie caieri sama ni</em>, quando domum reuertebatur, <em>fùne +iori ãgari sama ni</em>, quando actualiter exibat <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘enauigio’">e nauigio</ins>, <em>funè ni nori sama +ni</em>, quando <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘astualiter’">actualiter</ins> conscendebat nauim.</p> + +<p> +Quando in oratione fuerint duo verba quorum actio per modum vnius fit, +primum verbum debet esse in gerundio in do: v.g. <em>mizzu uo motte +coi</em>, porta aquam, vel veni aquam portans, <em>funè uo uoite +coi</em>, affer hic nauim, vel remis nauim trahendo veni, <em>core uo +totte iqe</em>, porta hoc, vel tollendo hoc vade.</p> + +<p> +Gerundium in, <em>do</em>, adiunctum verbis, rogandi, dandi, aut gratiam +faciendi significat rogare, vel petere rem significatam per verba quibus +anteponitur: v.g. <em>nifon guchi uo uoxiiète cureio</em>, doce me +linguam Iaponicam, <em>so uoxerarete cudasaruru na</em>, ne dicat hoc +vestra dominatio, <em>Deus no coto uo catatte tamore</em>, facias mihi +gratiam referendi res quæ ad deum pertinent.</p> + +<p> +Particula, <em>mo</em>, postposita gerundijs in, <em>do</em>, quæ in, +<em>te</em>, vel, <em>de</em>, finiuntur significant, quamuis: v.g. +<em>so moxite mo</em>, quamuis hoc dicas, <em>so iuaĩde mo</em>, quamuis +hoc non dicas, <em>ica fõdo susu mẽte mo, corobu mai</em>, quantumcumque +mihi persuadeas; fidem non abnegabo; etiam vtuntur hoc modo, <em>so +moxẽba attemo</em>, etiam si hoc dicas, & <em>doxitemo co +xitemo</em>, quodcumque facias &c.</p> + +<p> +Si particula, <em>coso</em>, de qua supra, postponatur gerundio in, +<em>do</em>, affirmatiuo, & finiatur oratio in prædicta particula +fit oratio negatiua: v.g. <em>mite coso</em>, nulla tenus vidi, <em>atte +coso</em>, nullo modo est. Si vero oratio non finitur in, <em>coso</em>, +est affirmatiua +<span class = "pagenum">48</span> +& emphatica: v.g. <em>mite coso gozare</em>, vidi profecto: finitur +verbum in, <em>e</em>, secundum regulam supra positam quando egimus de +particula, <em>coso</em>.</p> + +<p> +Quando verò gerundio in do negatiuo finito in, <em>e</em>, <ins class = +"mycorr" title = "text reads ‘subsequntur’">subsequuntur</ins> vel, +<em>ua</em>, vel, <em>naranu</em>, aut, <em>cana uanu</em>, dicit +necessitatem, & impossibilitatem ad contrarium: v.g. <em>mairaĩde +cana uanu</em>, est necessarium ire, <em>iuaĩde uà nò còto narẽdomo, +nànto xô ca?</em> & si sit res quæ necessario debet dici; quid +faciam? <em>xitãgauaĩde naranu</em>, est necessarium obedire; eundem +etiam sensum, &si non cum tanta vi, facit futurum infinitiui; tam +affirmatiuum: quam negatiuum, adiuncto tamen illi subiunctiuo permissiuo +cum, <em>dòmo</em>: v.g. <em>mairo còto de gozatta rẽdomò</em>, quamuis +ire debuissem, <em>mairu mài querẽdomo</em>, quãuis non essem iturus, +<em>mairo còto de gozanacattarẽdomò</em>, quamuis non debuissem ire: +vtuntur etiam gerundio in do negatiuo ad significandum, nisi: v.g. +<em>òracio uo mosaĩde cúna</em>, ne comedas nisi prius orationem +feceris.</p> + +<p> +Gerundium verò finitum in, <em>e</em>, significat actionem iam esse +factam: v.g. <em>mèxi cúte còi</em>, venias post prandium, <em>còno +qiõga caitẽ gozàru</em>, hic liber est scriptus, <em>chichi ni fùmi uo +cacaĩde cuiaxiũgozaru</em>, pœnitet me non misisse Epistolam patri tuo, +<em>còno qiõga caitẽ gozaranu</em>, non est scriptus hic liber.</p> + +<p> +Postposita particula, <em>nagàra</em>, radicibus verborum, quando +subsequitur verbum significans actionem repugnantem aut aduersatiuam, +facit gerundium in, do: v.g. <em>Tõganin Deus iòri bàcutài no go uon, ò +uqetate matçuri nagara; caiette somùqi tatematçuru</em>, peccatores +recipiendo vel etiam si à Deo accipiant benefitia maxima, loco +gratitudinis; ipsum potius offendunt, <em>jesu Cristo Deus de gozàri +nagàrà, fito ni tàixitè cruzni càcaraxerareta</em>, Iesus Christus cũ +esset Deus crucifixus est propter hominem: postponitur etiam, +<em>nagàrà</em>, nominibus: v.g. <em>quantai nagarà</em>, quamuis sit +inurbanitas, <em>sannin nagara</em>, tres simul, vel etiam si <ins class += "mycorr" title = "so in original">sintres</ins>, <em>aqiraca +nagara</em>, quamuis sit clarum, hic, <em>aqiracana</em> amittit, +<em>na</em>, & sic in adiectiuis quæ finiuntur in <em>na</em>.</p> + +<p> +Postposita particula, <em>iàsui</em>, radicibus verborum tam actiuorum; +quam passiuorum facit illas supinum in, <em>tu</em>, v.g. <em>iòmi +iasui</em>, facile lectu, <em>còrosare iasui</em>, facilis occisu, ad +idem tendunt hi modi loquendi, <em>iúte uà <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘uòsoròzij’">uosoroxij</ins></em>, est dictu +tremendum, +<span class = "pagenum">49</span> +<span class = "folionum">G</span> +<em>mite ua fuxĩguina</em>, est res admirabilis visu, +<em>iú uo mò <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘vosoroxi’">uosoroxij</ins></em>, +est dictu tremendum.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_1"> +<span class = "extended">DE ADVERBII</span>S.</a><br> +<br> +Caput primum.</h4> + +<p> +Ex adiectiuis finitis in, <em>ai</em>, fiunt aduerbia conuertendo, +<em>ai</em>, in, <em>ó</em>, v.g. <em>fucǒ, </em>profundè, ex finitis in +<em>oi</em>, conuertendo illud in, <em>ô</em>, v.g. <em>caxico</em>, +prudenter, ex finitis in, <em>ei</em>, conuertendo illud in, +<em>eô</em>, v.g. <em>xĩgueo</em>, frequenter, ex finitis in, +<em>vi</em>, conuertendo illud in, <em>ú</em>, v.g. <em>aiau</em>, +periculose, ex finitis in, <em>ij</em>, conuertendo illud in, +<em>iú</em>, v.g. <em>cauaiú</em>, miserabiliter.</p> + +<p> +Fiunt etiam alia aduerbia postposito, <em>te</em>, radicibus verborum +v.g. <em>sàdamète</em>, determinate, vel probabiliter, +<em>aràvarete</em>, manifeste &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_loc"> +De aduerbijs locorum.</a></h4> + +<p> +Octo sunt aduerbia interrogandi, <em>ĩzzucu</em>, <em>ĩzzucàta</em>, +<em>donata</em>, <em>doco?</em> <em>dochi?</em> <em>dòchira?</em> +<em>dòno tocòro</em>, <em>dòno fo?</em> & <ins class = "edcorr" +title = "corrected by author from ‘significat’">significant</ins> quem +locum? postponuntur autem illis particulæ, <em>va</em>, <em>no</em>, +<em>ni</em>, <em>ĩe</em>, <em>vo</em>, <em>cara</em>, & +<em>iori</em>, secundum casuum exigentiam: v.g. vnde? quo? quam? qua? +vbi, &c. postponi etiam illis potest, <em>màde</em>, quod significat +terminum vsque: v.g. <em>docomade ie iqóca</em>, vsque quo ibis? & +quando vtcumque interrogatur, ponitur particula, <em>ca?</em> vel +<em>zo</em>, & melius, <em>zo</em>, quàm, <em>ca</em>, si in +oratione sit aliqua particula interrogatiua: v.g. <em>ĩzzucu ie maitta +zo</em>, quo iuisti, <em>dòno tocòro uo to uòtta zo</em>, quem locum +transiuisti, <em>doco iori itta zo</em>, quà intrasti? <em>dòchi càra +qita zo?</em> vnde venit? <em>donata uà Pedro no iãdo zo</em>, vbi est +domus Petri? <em>dòconi uòru zo?</em> vbi vel in quo loco est? +Respondetur multipliciter, <em>còno tòcoro</em>, <em>còto mòto</em>, +<em>còre</em>, <em>conàta</em>, <em>còchi</em>, <em>còchira</em>, +<em>còco</em>, <em>còco ra</em>, <em>còno cata</em>, <em>còno fò</em>, +hic, <em>sòno tòcoro</em>, <em>soco moto</em>, <em>sòre</em>, +<em>sònata</em>, <em>sòchi</em>, <em>sochira</em>, <em>sòco</em>, +<em>socora</em>, <em>sòno càta</em>, +<span class = "pagenum">50</span> +<em>sono fo</em> istic, <em>ano tocòro</em>, <em>aso co mòto</em>, +<em>are</em>, <em>anata</em>, <em>achi</em>, <em>àchira</em>, +<em>asocò</em>, <em>àsocora</em>, <em>àno càta</em>, <em>ano fó</em>, +significat: illic, postponuntur his aduerbijs particulæ casuales. +Aduerbia interrogandi cum particulis casualibus & postposito, <ins +class = "mycorr" title = "not emphatic in text"><em>mo</em></ins>, +significant vbicumque: v.g. vel quacumque, vel quocumque: v.g. +<em>donotocòro ièmò tòuoro</em>, transibo quocumque, <em>doconimo</em> +vbicumque, <em>dòco cara mo</em>, vndequaque. Si verò loco, <em>mo</em>, +postponatur, <em>nàri tomo</em>, significat quemcumque locum diuisiue: +v.g. <em>dòcoie nàri tomò mairo</em>, ibo ad quemcumque locum diuisiue: +idem significat, <em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘doco’">coco</ins> zo</em>, cum eisdem +particulis casualibus & possunt poni inter, <em>doco</em>, &, +<em>zo</em>, v.g. <em>dòco ni zo àru fõdonĩ</em>, si quidem est in +aliquo loco, <em>còco caxicò</em>, significat hic & illic, <em>doco +mo caxico mo</em>, significat omnem locum: particulæ casuales solent +poni ante <em>mo</em>, v.g. <em>do còni mo caxico ni mo</em>, in omni +loco, aduerbio verò antecedenti postponuntur v.g. <em>còco càxico +ni</em>, hic & illic, <em>còco caxico ie dòco</em>, <em>caxico +iori</em> &c.</p> + +<p> +Particula, <em>vie</em>, significat supra; petit ante se suppositum in +genitiuo: v.g. <em>fàndai no uie ni uoqe</em>, pone supra mensam, +<em>còno uie uà gozàru mai</em>, non erit supra hoc: idest melius, +<em>sono uie ni</em>, circa istud, <em>sòno, uie no sàta uo +catàriare</em>, narra quæ circa hoc sunt, <em>còre ua ĩzzure iori mò uie +de gozaru</em>, non inuenietur, quid hoc superius: idest hoc est +supremum, <em>xita</em>, significat: infra: & regit eosdem casus, +quos præcedens: v.g. <em>fandai no xitani uòqe</em>, pone sub mensa, +<em>micotõba no xita iori</em>, quando rex: v.g. finiuit loqui, +<em>uoxita uo cudasarei</em>, det mihi vestra dominatio reliquias sui +potus, quæ superauerunt.</p> + +<p> +Particula, <em>sòba</em>, significat, latus & regit ante se +genitiuum: v.g. <em>fito no sòba uò fanaruru</em>, separat se à latere +alicuius.</p> + +<p> +<em>Maie</em>, significat ante: & regit ante se genitiuum: v.g. +<em>fito no maie uo touoru</em>, transeo coram alio, <em>cacũgò no +maie</em>, secundum dispositionem, <em>funbet no maie</em>, sicut credo +vel cogito, vel iuxta sensum.</p> + +<p> +<em>Mauari</em>, significat circum circa in giro: & regit ante se +genitiuum: v.g. <em>iglẽsia no ma uari ni tçuchi uo nãgue sutçuru +na</em>, ne proijcias terram in circuitu Ecclesiæ.</p> + +<p> +<em>Vchi</em>, significat intra, & si ante se habet substantiuum +debet esse in genitiuo: v.g. <em>iglesia no uchi</em>, intra Ecclesiam, +<em>ano fito ua; fito no uchi de uanai</em>, ille homo non est inter +homines, idest +<span class = "pagenum">51</span> +<span class = "folionum">G2</span> +non est homo, <em>fùtacùchi cúta còto ua, cúta uchi deuanai</em>, +comedisse duas buccellas, non est comedisse.</p> + +<p> +<em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘Poca’">Foca</ins></em>, significat foras, +vel extra: & petit ante se genitiuum: +v.g. <em>iglesiano foca ni</em>, extra Ecclesiam, +<em>fòcaie iqe</em>, exi vel eas foras: aliquando loco particulæ +genitiui, ponitur <em>iori</em>, v.g. <em>Deus uonãgo ichinin iori foca +tçucùri tamauànu</em>, Deus non creauit nisi vnam mulierem; idest nullam +formauit extra vnam, <em>Tèngu fito ni àcu uo susumùru iòri fòca uà, +nài</em>, Dæmon nihil facit nisi persuadere peccata hominibus, <em>goxo +uo tàsucàru tàme baptismo uo sazzucàru iòri fòca bechi no michĩ ga +nai</em>, non est alia via ad saluandum hominem extra baptismum; idest, +absque baptismo nemo potest saluari, <em>Deus no gracia iori foca</em>, +absque dei gratia.</p> + +<p> +<em>Naca</em>, significat medium in quantitatibus continuis vel +discretis v.g. <em>qinò nàca ni</em>, in medio ligni, <em>fito no nàca +ni</em>, in medio hominum.</p> + +<p> +<em>Nacaba</em>, significat medium in rebus successiuis: & vtrumque +petit ante se genitiuum: v.g. <em>dangui no nàcaba ni</em>, in medio +sermonis, <em>sòre uo qijte, nacabà uà uosore; nacàba ua aqirete +ita</em> audiens istud, & metuit & expauit, idest medium tempus +consumpsit timendo &c.</p> + +<p> +<em>Ato</em>, significat retro, & regit ante se genitiuum: v.g. +<em>sonatà no àto càra mairo</em>, veniam post te, idest, te sequar.</p> + +<p> +<em>Vàqi</em>, significat latus: et petit ante se genitiuum: v.g. +<em>Pedro no uaqi</em>, ad latus Petri, <em>misa no uaqi</em>, finita +missa, <em>còno uaqi</em> his diebus præteritis, omnia prædicta aduerbia +requirunt post se casus quos petunt verba quibus subsequuntur.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_interr"> +Aduerbia ad causam interrogandum & responendum.</a></h4> + +<p> +Quare? vel qua de causa interrogatur multipliciter: v.g. +<em>nàjeni</em>, <em>nàjoni</em>, <em>nàni xini?</em> <em>nàni tote +cà?</em> <em>nàni no iuie ni?</em> <em>nànto xita coto ni?</em> <em>nani +nò xisài ni iotte?</em> quomodo? dicitur, <em>nànto xite?</em> <em>nànto +ioni icàni to xite?</em> Respondetur autem, quia vel ratio est: v.g. +<em>sono iuie ua, nà jeni to iúni</em>, Quia, vero, etiam dicitur, +<em>tocorõ de, fodoni, ni iotte, sacàini</em>, primum +<span class = "pagenum">52</span> +ex his tribus dicit multam causalitatem, secundum verò non tantam: +tertium autem minorem.</p> + +<p> +<em>Vie va</em>, significat: cum vel siquidem: v.g. <em>tõganai vie ua +qĩzzucaĩ ga nai</em>, non timeo, quia, vel siquidem non habeo culpam, +eundem sensum facit particula, <em>cara</em>, v.g. <em>caiõni irò vo +misùru càra va; càcusu còto va irànu</em>, in vanum illud abscondere +tentas, siquidem talem colorem ostendisti. Si quidem, quasi illatiuum +significat, <em>tòqi va</em>, &, <em>xicaru tòqi va</em>: <em>sari +na garà</em>, significat, sed; <em>sàri tòte va</em>, significat, adhuc: +<em>sàru tòte ua</em>, significat, siquidem res ita se habet: <em>sàrú +tòte ua</em>, <em>qicoienu còto gja</em>, si ita est, intollerabile +videtur.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_temp"> +Aduerbia temporis.</a></h4> + +<p> +Quando interrogatur per, <em>itçu</em>, vel, <em>itçũgoro</em>, a quot +diebus? interrogatur per, <em>icca sàqi</em>, vel, <em>icca maie</em>, a +quot mensibus? interrogatur per, <em>icutçuqi saqi?</em> a quot annis +interrogatur per <em>nànnèn maie</em>, solet addi, <em>ni</em>, quando +verbum illud petit, & semper in fine interrogationis ponitur, +<em>ca</em>, vel, <em>zo</em>, & melius, <em>zo?</em></p> + +<p> +Respondetur: nunc, <em>ima</em>, vel, <em>tãda ima</em>, iam, +<em>mo</em>, v.g. <em>moiqe</em>, eas iam, aliquoties dicitur, <em>tòqi +ni iotte</em>, vel, <em>jibùn ni iotte</em>, postea dicitur, +<em>nochi</em>, <em>sòre cara</em>, vel, <em>sòre iòri</em>, post istud, +<em>còre càra</em>, vel, <em>còre iòri</em>, post hoc, <em>àre +iòri</em>, vel, <em>àre càra</em>, post illud. Statim dicitur, +<em>iãgate</em>, postea, vel deinceps dicitur, <em>ĩma iòri nóchi</em>, +vel, <em>ima iori xite uà</em>, vel, <em>ima iori ĩgo</em>, vel, +<em>jĩgònĩgo</em>: isto mane, dicitur <em>qèsa</em>, <em>connichi</em>, +vel, <em>qio</em> hodie, <em>àsu</em>, vel, <em>miônichi</em>, cras, +cras manè, <em>asa</em>, <em>àxitatô</em>, vel, <em>àsatòcu</em>, cras +nocte, <em>miònia</em>, antea, <em>ijen</em>, vel <em>saqini</em>, heri +<em>qinô</em>, vel, <em>sàcujit</em>, <ins class = "mycorr" title = +"so in original: ‘dies’?">nudius</ins> tertius, <em>uototoi</em>, vel +<em>fùtçuca sàqĩ ni</em>, diebus præteritis <em>còno giu</em>, <em>còno +fõdo</em>, vel, <em>xenjìt</em>, vice præterita: idem <em>xendo</em>: +vice futura, <em>còndo</em>, ab hinc duobus diebus, <em>asàtte</em>, vel +<em>miõgo nichi</em>, post tres dies, <em>xiasàtte</em>, vel <em>mió mió +gonichi</em>, <em>qiônen</em>, vel, <em>còzo</em>, anno præterito, hoc +anno, <em>còto xi</em>, a tribus iam annis, <em>vòto tòxi</em>, vel, +<em>uotõdoxi</em>, ab hinc vero quatuor annis. <em>sanuruuotõdoxi</em> +statim, <em>tàchi màqĩ</em> +<span class = "pagenum">53</span> +vel, <em>socuij ni</em>, <em>sunauàchi</em>, statim profecto, +<em>tànteqi</em>, in illo momento.</p> + +<p> +<em>Itçumade?</em> vsque quando? <em>itçu mademo</em>; semper, <em>itçu +càra</em> a quo tempore, <em>itçu iori</em>, ex quo tempore?</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_neg"> +Aduerbia negandi.</a></h4> + +<p> +<em>Iia</em>, vel, <em>iia</em>, significat non, <em>só deuanai</em>, +non est ita, <em>iccana</em> vel, <em>iccanàgueni</em>, nullatenus, +<em>iùme iùme</em>, neque per somnium, <em>sàrani</em>, vel, +<em>ichiien</em>, <em>càtçutè</em>, vel, <em>càtçute mòtte</em>, nullo +modo, <em>iò</em>, <em>iòmo</em>, vel, <em>iòmo iòmo</em>, neque +cogitatione: v.g. <em>càtçute màiru mài</em>, nullatenus ibo, <em>iòmo +sõ uà gozàru mài</em> neque in mentem venit quod ita erit; & quando +prædicta iunguntur affirmatiuis faciunt etiam sensum negatiuum, v.g. +<em>iomo iòmo to mòxitarẽba uo màiri atta</em>, cum dixisses te non +iturum: iuisti tamen, <em>io mairõ</em>, nullo modo ibo.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_aff"> +Aduerbia affirmandi.</a></h4> + +<p> +<em>Nacanàca</em>, significat: ita est, <em>uõ</em>, significat: sic, +assentiendo, <em>gueni</em>, vel, <em>gueni gueni</em>, sic se habet: +v.g. <em>guèni guèni só mo aró</em>, absque dubio sic se habebit res, +<em>chõdo</em>, significat, omnino, <em>saiòni</em>, <em>sòno bùn</em>, +<em>sòno gotòqu</em>, <em>so de gozaru</em>, <em>sò re sóre</em>, +<em>màsso gia</em>, <em>xicato</em>, significat: ita est, +<em>mòttomò</em>, significat rationabiliter loquitur, <em>guioi nõ +gotoqu</em>, sicut vestra credit vel dicit dominatio, <em>mòchi +ron</em>, non cadit sub dubio seu disputatione, <em>nàcanàca nàru còto +de gozaranu</em>, verè non est possibile, <em>nàcanàca no còto</em>, res +est cui potest assentiri seu fides adhiberi, <em>ma còtoni</em>, verè, +& idem significat, <em>xinjit</em>, vel, <em>xinjit ni</em>, <em>xei +mon</em>, iuramento confirmo, <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘i asàca’">isasàca</ins></em>, vel, <em>isasàca mòtte</em> +nec parum quidem, <em>issai</em>, vel <em>ixxet</em> nulla via, nullo +modo, & quando iunguntur affirmatiuis significant prorsus in omni +euentu.</p> + + +<span class = "pagenum">54</span> +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_comp"> +Adverbia comparatiua.</a></h4> + +<p> +<em>Iori</em>, <em>iòri mò</em>, <em>iòri mo nà uo</em>, significat +magis comparatiuè, persona quæ comparatur est in Nominatiuo; cui +comparatur verò in ablatiuo cum aliqua ex prædictis particulis: v.g. +<em>Pedro ua juan iòri mò gàcuxõ de gozaru</em>, Petrus est doctior +Ioanne, <em>sòcoie nobòru iòri ua; mairanũgà màxi gia</em>, melius est +non ire; quam ascendere isthuc: <em>gotòqu</em>, <em>màma</em>, +<em>ioni</em>, sunt aduerbia similitudinis, & petunt ante se +genitiuum rei cui fit assimilatio: v.g. <em>Pedro nõ gotòqu</em>, sicut +Petrus. Si verò antecedit verbum, non petunt genitiuum; v.g. <em>no iama +ìe nari tomò qi tài màmani qite, nururẽba, nũgui suteraruru</em>, etiam +si eant ad campum, & montes se induunt, si volunt tali veste, & +illam exuunt <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘quado’">quando</ins> aqua madefit, <em>uomô màma ni</em>, +vel, <em>uomô gotoqu</em> vel, <em>uomô ioni</em>, sicut cogito, +<em>conòmi no màma ni</em>, secundum desiderium & ad eius mensuram, +<em>fõdo</em>, significat, tantum, vel quasi; & proportionem: +v.g. <em>qifèn ano +fito fõdo no gacuxõ de gozaru</em>, tam doctus es sicut ille, <em>farãga +cũdàru fòdo iòi</em>, in tantum erit sanus in quantum habuerit ventris +purgationem, <em>mĩchi uò arùqu fõdo cutabituru</em>, sicut ambulo, sic +deficio, <em>acai fõdo ioi</em>, dum est rubicundius, tanto melius, +<em>xinùru fõdo no vazzurai de uanai</em>, infirmitas hæc non est ad +mortem idest mortis causatiua, <em>funè ni mesaruru fõdo narãba uare mo +norǒzu</em>, si vestra dominatio tantum vult assumere laborem vt nauim +ascendat; ego etiam, <em>tamèxi mo naĩ fõdo ni atta to mosu</em>, dicunt +fuisse sicut numquam, <em>uoqùru fòdo arãba sòre ĩe mairozu</em>, si ad +statum perueniam quod possim è lecto surgere conferam me ad vos, +<em>chicara no fõdo uo mite</em>, videns virium proportionem <em>fõdo nǒ +tçuita</em>, peruenit in istanti, <em>core fõdo</em>, sicut hoc, +<em>sòre fõdo</em>, sicut istud, <em>are fõdo</em>, sicut illud, +<em>uouoi fõdo</em> dum magis vel plus, <em>sucunai fõdo</em>, dum +minus.</p> + + +<span class = "pagenum">55</span> +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_sup"> +Aduerbia superlatiua.</a></h4> + +<p> +<em>Vie</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘fignificat’">significat</ins> rem supremam: v.g. +<em>christianno voxiie ua izzure iori mo vie de gozaru</em>, doctrina +& fides Christiana est suprema & super omnes, <em>còno saqe no +uie ua nai</em>, non est melius vinum isto, <em>ichi</em>: vel, +<em>daiichi</em>, est supremum & vnicum: v.g. <em>gacuxo no uchi ni +Sancto Thomas daiichi de gòzatta</em>, inter doctores Sanctus +<ins class = "mycorr" title = "text reads ‘Themas’">Thomas</ins> est +supremus, <em>còre ua are iori vie</em>, hoc est superius illo: +particula <em>xita</em>, est contraria, <em>uie</em>, significat verò +inferius: v.g. <em>xiqitai ua anima iori xita de gozaru</em>, corpus +est inferius anima.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_intens"> +Aduerbia intensionis & exaggerationis.</a></h4> + +<p> +<em>Ichidan</em>, <em>chicãgoro</em>, <em>icco</em>, significant valde: +v.g. <em>chicãgoro no uo cocorõ gaqe de gozaru</em>, est maxima cura +& diligentia, &c. <em>sòre ua icco uarui còto gia</em>, istud +est valde malum, <em>bexxite</em>, significat præcipue, <em>tòri +uaqe</em>, significat in particulari vel specialiter, <em>coto no +foca</em>, raro, & extraordinarie, <em>icanimo</em>, significat, +valde, <em>amari ni</em>, significat nimis, & denique ex adiectiuis +formantur aduerbia modo supra dicto, quæ significant aduerbialiter quod +adiectiua absolute: v.g. ex <em>fucai</em>, quod est, profundus, a, um, +<em>fuco</em>, quòd est profundè, <em>icani mo xizzucani</em> valde +quietè, <em>tani coto ni</em>, extraordinariè, <em>xitàtacani</em>, vel, +<em>guiǒ sanni</em>, formidabiliter idest, nimis: vide in +dictionario.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_cong"> +Aduerbia congregandi.</a></h4> + +<p> +<em>Voxinabete</em>, significat vniuersaliter, <em>sôbet</em>, +communiter, idem significant, <em>tçune ni</em>, vel, <em>sojite</em>, +<em>feijeini</em>, regulariter, <em>voioso</em>, <em>tabùn</em>, +<em>vòcata</em>, <em>ioppõdoni</em>, significant: maiori ex +<span class = "pagenum">56</span> +parte, <em>qèccu</em>, vel, <em>caiette</em>, significant, quin potius, +vel, <em>tènnèn</em>, significat forsan, & idem significant, +<em>xijen</em>, <em>icasama</em>, <em>sadamete</em>, significãt +probabiliter, <em>canarazu</em>, absque dubio indefectibiliter, <em>moxi +xjien</em>, si forte, <em>xotocu</em>, naturaliter, <em>jinen</em>, +casu, <em>xĩdai xĩdai ni</em>, vel, <em>jèn jenni</em>, vel, <em>xĩdai +ni</em>, successiue <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘lenter’">leniter</ins>, <em>vonozzu cara</em>, +per se absque alio.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "adverb_concl"> +Aduerbia concludendi, & aduertendi.</a></h4> + +<p> +<em>Ficqio</em>, &, <em>tçuini</em>, denique, significant vel +resolutorie, <em>tçũgo</em>, summatim, <em>no no</em>, non est ita? v.g. +<em>nòno icani qicaxeraruru ca?</em> heus audis ne? <em>moxi</em>, +significat etiam; heus; sed est vocabulum vrbanum: v.g. <em>moxi Padre +sama</em>, heus reuerende pater, <em>iare</em>, est etiam heus, cum +inferioribus: v.g. <em>iare taro quaja to iiẽba</em> dicens heus, +<em>taro quaja</em>: <em>iai</em> significat etiam heus sed vilius: v.g. +<em>iai sochi ga mòtta mono ua nanĩzo?</em> heus tu quid est quod +portas? idem significat, <em>ia</em>, v.g. <em>ia uo tòno barã domo ùa +nani uo sauãgu zo?</em> heus vos milites & boni homines quid +turbamini? ad eundem sensum tendit particula <em>ai</em>, postposita +v.g. <em>izzure mo mina iô qiqe ai</em>, heus vos omnes audite.</p> + +<p> +Particula, <em>ca</em>, &, <em>zo</em>, vt supra dictum est, sunt ad +interrogandum, idem habent munus particulæ <em>ia</em>, vel +<em>caia</em>, sed sunt humiliores: v.g. <em>are ua tare caia?</em> quis +est ille? <em>còre ia</em>, istud? <em>io suqète tare ca ua tazzuneô +zo?</em> cum sit alta nox, quis potest interrogare, & querere? +<em>sòre de aro ca toiú còto gia</em>, dico, si erit istud?</p> + +<p> +<em>No?</em> petit consensum: v.g. <em>gozaro ca no?</em> veniet? nonne? +<em>mairo to uoxerareta no?</em> non ne dixit quod veniet? <em>no Pedro +dono?</em> non est ita domine Petre? <em>na</em>, significat idem; sed +est inferius: v.g. <em>soqiita na</em>, nonne sic audisti? aliquando in +oratione vbi est <em>zo</em>, solet poni; <em>baxi</em>; quæ est +particula dubitandi: v.g. <em>nanto xita xisaĩ de baxi gozaru zo?</em> +qua de causa accidit hoc? <em>sate nanto iú uoqiacu de baxi gozaru +zo</em>, quomodo vocatur vester iste hospes? <em>goiô baxĩ +gozaruca?</em> est ne tibi aliquid necessarum?</p> + +<p> +<em>Io</em>, vel, <em>zo</em>; affirmant & faciunt cadentiam +orationis: v.g. +<span class = "pagenum">57</span> +<span class = "folionum">H</span> +<em>caita zo</em>, vere scripsit, <em>maitta io</em>, venit profecto, +<em>sono tòqi vare va ichi dan varui tçucai vo xiraruite gozaru io</em>, +tunc profecto mala nuntia seu missiones sum <ins class = "mycorr" title += "text reads ‘exequtus’">exequutus</ins> & feci, <em>bacari</em>, +significat, tantum vel solummodo, <em>sóre ni cãguitte</em>, istud +solum, <em>còre ni cãguirazu</em>, non hoc solùm: aliquando, +<em>bacari</em>, significat magis vel minus: v.g. <em>fiacu bacari</em>, +erunt centum, <em>fiacunin bacari corosareta</em>, centum vsque homines +occisi sunt, <em>nó</em>, <em>nóte</em>, <em>naqu xite</em>, +<em>naqute</em>, significant sine vel absque: v.g. <em>raxximo nó</em>, +absque ratione, & ordine, <em>cacũgò nó</em>, absque +præparatione.</p> + +<p> +Aduerbia sonus sunt multiplicia secundum diuersitatem quam Iapones in +sonus terminatione percipiunt, & illis, <em>to</em>, solent +postponere: v.g. <em>ua ua to xite</em>, vociferando dicentes, <em>ua +ua</em>, & si illis postponitur <em>meqi</em>, <em>u</em>, +significat talem strepitum facere: v.g. <em>ua meqi</em>, <em>u</em>, va +dicendo vociferor, aris, &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "prep_cas"> +De Præpositionibus casuum.</a></h4> + +<p> +<em>Tame</em>, significat ni vel erga: v.g. <em>sonata no tame</em>, +tibi, regit ante se genitiuum, <em>nanno tame</em>, ad quid, <em>nanini +naru ca?</em> ad quid est? <em>nani ni xô ca?</em> ad quid faciendum +habes illud? <em>nani no iô ni tatçu ca?</em> ad quid est necessarium +vel proficuum? <em>maitte no iô ua?</em> quæ ne necessitas est +eundi?</p> + +<p> +<em>Tai xite</em>, significat propter, vel contra, v.g. <em><ins class = +"edcorr" title = "corrected by author from ‘tèugu’">tengu</ins> ni tai +xite te qito</em>, pugnare contra dæmonem & ei resistere, <em>Deus +ni tai xite cũguio uo coraiuru</em>, suffero labores propter Deum, +<em>uie iori</em>, significat etiam, propter: v.g. <em>uon jifi no uie +iori</em>, propter suam misericordiam.</p> + +<p> +<em>Ni iotte</em>, significat etiam causam quare: v.g. <em>Deus iori +fito no jento acu ni iotte go fempô uo ataie saxerareozu</em>, deus +tribuet hominibus secundum opera eorum vel vitij vel virtutis, deriuatur +a verbo, <em>ìori</em>, <em>u</em>.</p> + +<p> +<em>Nitçuite</em>, significat circa, & deriuatur a verbo, +<em>tçuqi</em>, <em>u</em>, v.g. <em>còre ni tçuite</em>, vel <em>còre +ni tçuqi</em>, vel, <em>còre ni tçuqete</em>, circa hoc, <em>sono gui ni +uoite ua zonjenu</em>, nihil circa hoc negotium scio, <em>vôxe uamottomo +narẽdomo uãgami ni totte ua canaĩ gatai</em>, bene dicit vestra +dominatio; sed quod ad me attinet est +<span class = "pagenum">58</span> +factu difficile, <em>Dai quan ni itatte ua ichinin bacari sadameio</em>, +quod ad economum seu maiordomum attinet, vnum tantum constitue, hæc +omnia, <em>itatte</em>, v.g. <em>tòtte</em>, sunt gerundia verborum +sicut & præcedentia, etiam solent dicere, <em>Padre còto ua</em> +quod at patrem attinet, <em>uarera còto ua</em>, circa meas res, vel +quod ad me attinet, <em>xitãgatte</em>, vel, <em>xitãgote</em>, +significãt iuxta, & sunt gerundia verborum, <em>xitãgari</em>: +<em>u</em>, &, <em>xitãgai</em>: <em>ó</em>, vnde ante se regunt +datiuum sicut eorum verba: v.g. <em>guioi ni xitãgatte</em>, vel +<em>xitãgote</em>, secundum quod vestra præcipit dominatio, +<em>xĩdai</em> significat idem: v.g. <em>conata xĩdai</em>, sicut +volueris, aliquando etiam iungitur radicibus verborum: v.g. <em>mairi +xĩdai</em>, secundum quod venerit vel eius aduentum.</p> + +<p> +<em>Ni</em>, significat locum in quo: idem significat, <em>ni +uoite</em>, sed permanentius: v.g. <em>go fatto ua fuximi ni uoite +uôxeĩdasareta</em>, hanc legem posuit dum esset in ciuitate, <em>fuximi +Bungo funai ni itatte</em>, in ciuitate Funairegni de Bungo: <em>iglesia +ni uoru</em>, est in Ecclesia.</p> + +<p> +<em>De</em>, significat locum in quo fit actio: v.g. <em>michĩde Pedro +ni uota</em>, obuium habui Petrum in via; eædem particulæ, <em>de</em>, +& <em>uomotte</em>, significant instrumentum quo fit actio, <em>bo +uomotte Pedro uo uchi coròita</em>, ligno Petrum cecidit, <em>Padre sama +catararetãde nauo qicoieta</em>, ex quo pater reuerendus illud narrauit +melius fuit intellectum, <em>necqi de xinda</em>, mortuus est febri.</p> + +<p> +<em>Cara</em>, vel <em>iori</em>, significat locum e quo vel vnde: v.g. +<em>iglesia cara</em>, ex Ecclesia, etiam dicunt, <em>fune cara +maitta</em>, nauigio venit, <em>cachi cara maitta</em>, pedes venit, +<em>funẽ de maitta</em>, est idem quod, <em>fune cara maitta</em>, & +<em>fune ninotte maitta</em>: <em>fana cara me cara mĩguruxij mòno +gia</em>, est indecorus oculis & naribus, <em>iori</em>, significat +locum per quem: v.g. <em>sama iori faitta</em>, intrauit per +fenestram.</p> + +<p> +<em>Tomoni</em>, significat; simul: v.g. <em>sonata to tomoni +mairozu</em> ibo simul tecum, <em>mosu to <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘tomon,i’">tomoni,</ins></em> simul ac dixit.</p> + +<p> +<em>Ie</em>, significat locum ad quem: v.g. <em>achiie mairo</em>, ibo +illuc, <em>mi aco ni saite mairo</em>, vel <em>miiaco ni muqete +mairo</em>, ibo directe ad curiam, <em>miiaco no cataie noboru</em>, +ascendit ad curiam idem, <em>miiaco no foie noboru</em>, aliqui dicunt, +<em>miiaco no iori</em>, vel <em>miiaco sana</em>, vel <em>miiaco no +gotoqu noboru</em>, sed non est bonus loquendi modus; sed +rusticorum.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">59</span> +<span class = "folionum">H2</span> +<em>De</em>, significat materiam ex qua: v.g. <em>tçuchĩ de ca uàra uo +tçuquru</em>, <ins class = "mycorr" title = +"so in original: ‘tegulas’?">regulas</ins> ex terra vel limo +construere, <em>nànde còre uo tçuqùru ca?</em> ex quo hoc facis?</p> + +<p> +<em>Vie</em>, significat erga: v.g. <em>zuĩbun cõdomo no vie uo fito ni +mo nàxi marasuru ioni to cocòrõ gaqe marasuru</em>; omni cum diligentia +curo circa vel erga vel de meis filijs, quomodo illos faciam +homines.</p> + +<p> +<em>Sònata no fiquànno vo saiban mesarèio</em>, habeto curam <ins class += "mycorr" title = "text reads ‘detuis’">de tuis</ins> seruis?</p> + +<p> +<em>Made</em>, significat vsque: v.g. <em>àsumade</em>, vsque mane, +<em>inòchi vo vxino màde aru mai</em>, non ammittet vitam vel vsque ad +vitæ amissionem non perueniet, <em>sore made vomoi mo ioranu gui +gia</em>, non peruenit ad mentem meam vsque adhuc, <em>cocòro zaxi arẽba +canauanumàde mo xei uo iruru</em>, quando aliquid desideratur, +adhibentur vires vsque ad impossibile, <em>mosu màde mo nai</em>, non +est necessarium dicere, <em>còno tocòro made maitta</em>, hucusque +veni.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "coniunct"> +De coniunctionibus & diuisionibus.</a></h4> + +<p> +<em>To</em>, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘siguificat’">significat</ins>, &, copulatiue: v.g. +<em>Pedro <ins class = "mycorr" title = "text reads ‘toj uanto’">to +juanto</ins> Nagasaqi ie ita</em>, Petrus & +Ioannes ierunt Nagasaquim, +<em>còreto, àreto uò tòru</em>, accipio hoc & illud: idem +significat, <em>mo</em>, v.g. <em>Pedro mo juan mo Nãgasaqi càra +mõdotta</em>, Petrus & Ioannes redierunt e Nagasaqui, <em>naqu mono +mo ari, uaró mòno mo aru</em>, sunt qui flent, & sunt etiam qui +rident, <em>mo</em>, anteponitur multoties negatiuis: v.g. <em>nanĩgoto +mo gozaranu ca?</em> non est aliquid noui?</p> + +<p> +<em>Mata</em>, significat, &, vbicumque inueniatur siue inter nomina +siue verba, <em>ca</em>, significat vel: v.g. <em>Pedro ca; juan ca coi +to iie</em>, dic quod veniat Petrus vel Ioannes, <em>arui ua</em>, +significat etiam vel: v.g. <em>arui ua Pedro, arui ua juan</em>, vel +Petrus, vel Ioannes, <em>arui ua iomu, arui uamono uo caqu</em>, vel +lego vel scribo, <em>moxi ua</em>, significat si vero in medio +orationis: v.g. <em>móxi ua cànẽga nai naraba</em>, &c. si vero non +habeas argentum.</p> + +<p> +Ad orationum contexturam vtuntur, <em>mata ua</em>, & præter hoc +<span class = "pagenum">60</span> +vel præterea: v.g. <em>arui ua iamaĩga uocoru ca, mata na isõgui no fumi +qita ruca &c.</em> vel accidit aliqua infirmitas, præter hoc si +venit aliqua epistola.</p> + +<p> +<em>Xicarẽba</em>, significat: cum res ita se habeant, <em>sari +nagara</em>, sed, <em>so aru <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘tocùde’">tocorõde</ins></em>, cum hoc ita +sit, <em>saraba</em>, cum hoc ita se habeat, <em>sarẽba sareba</em>, +cum ergo &c. <em>ca?</em> significat si? v.g. <em>maitta +camiio</em>, vide si venit vel iuit, <em>maitta ca xiranu</em>, +nescio si venit, <em>iara</em>, significat si diuisiue: v.g. +<em>fito iara chicuxo iara xiranu</em>, nescio vtrum sit homo vel +animal, <em>nani iara to moxita</em>, nescio quod dixerit.</p> + +<p> +Ex particulis, <em>nanica</em>, & <em>tòcàcu</em>, intromissis alijs +particulis fiunt quædam quasi disiunctiua seu exageratiua: v.g. <em>nani +ia ca ia?</em> quæ res? idem est, <em>nani iara ca iara?</em> & +<em>nànto iara cato iara?</em> <em>nanto xite</em>, <em>ca toxite</em>, +quomodo? <em>nanto mo ca tòmo</em>, nullo modo, <em>nanimo camo</em>, +nihil, <em>nanĩgoto mo cãgotomo, mina içtuuari naruzo</em>, denique +omnia sunt mendacia, <em>nanino cano</em> vel <em>nanto, xite cato +xite</em>, modus excusandi se, <em>nanino cano to iúte</em>, dicens hoc +& illud, <em>domo como</em>, quomodocumque sit idem, <em>doxitema co +xitemo doxite <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘ùo xite’">co xite</ins></em>, faciendo +diuersa hoc & illud, <em>do xôcô xô</em>, faciam hoc & +illud.</p> + +<p> +<em>Tòmo cacumo</em>, in omnibus, idem, <em>toni cacuni</em>, idem etiam +<em>tonimo cacuni mo</em>, vel <em>totemo cacutemo</em>, <em>còre to +ij</em>; <em>care to ij</em>, hoc & illud dicens: idest +excusationes, <em>care core</em>, illud & hoc <em>coco caxico</em>, +hic & illuc, <em>conata canata</em>, istic & illic, <em>uomo +xirô, uocaxu</em>, accommodando se quasi adulari.</p> + +<p> +Si particula, <em>mòtte</em>, postponatur particulis, +<em>catçute</em>,<ins class = "edcorr" title = +"‘_mate_’ deleted by author"> </ins><em>isasaca</em>, <em>tomoni</em>, +<em>nani</em>, <em>nani nani iori</em>, adiungitur illis efficacia & +energia: v.g. <em>catçute motte so aru mai</em>, nullo modo erit +talis res.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "interj"> +De interiectione.</a></h4> + +<p> +<em>Sate</em>, <em>satesate</em>, <em>satemo satemo</em>, sunt +interiectiones admirantis: v.g. <em>satemo Deus no uôqinaru +uonjificana</em>, o magna misericordia Dei!</p> + +<p> +<em>Auare</em>, est interiectio miserentis: v.g. <em>auare mutçucaxij iò +no naca cana</em>, o mundus repletus miserijs.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">61</span> +<em>Ha!</em> est interiectio pœnitentis: v.g. <em>Ha faxĩ demo +uomoxiroĩga; tocoro niiote qi coie canuru</em>, o labor sonus & +cantus harmonia est valde gracilis; sed non bene omnia percipiuntur!</p> + +<p> +<em>Iara!</em> est interiectio tam lætitiæ; quam tristitiæ: v.g. +<em>iara iara medetaia</em>, o quantum gaudeo &c. idem, <em>ia</em>, +v.g. <em>satemo iiaxii iatçũbaraia!</em> o quam vilis & abiectus! +<em>gongo dodan fuxĩguina xisai cana!</em> o quam rara & ridicula +ratio, <em>iei</em>, est interiectio mirantis: v.g. <em>iei Padre sama +cochĩ gozaru io</em>, hic est pater!</p> + +<p> +<em>Hat</em>, est interiectio eius qui repente terretur: v.g. <em>Benqei +core uo mite hat coto naxi to zonjite, sono màma niuani bo uo voroxi +&c.</em> videns hoc benquei &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "sintax"> +De sintaxi, & casibus, quos regunt verba.</a></h4> + +<p> +Nominatiuum ponitur in principio orationis, verbum vero in fine, reliqua +vero secundum cadentiam: v.g. <em>Pedro ua Nagasaqĩ de xutrai xita iqi +iqi nitçuite juan uo coroita</em>, Petrus occidit Ioannem circa vel in +quadam differentia quæ fuit vel accidit Nagasaqui: in aliquibus +orationibus grauibus verbi suppositum ipsi postponitur; sed raro: v.g. +<em>tare mo cana uanu futari noqimi ni tçucoro còto ua</em>, nemo potest +duobus dominis seruire hic, <em>tçucoru coto ua</em>, est verbi +suppositum, <em>core niiote tanomi tatematçuru itçumo uirgen</em>, ideo +præcor Beatam Mariam semper <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘Virgitem’">Virginem</ins>.</p> + +<p> +Orationes subiunctiui absoluti vel permissiui, & infinitiui, & +conditionales, & causales semper anteponuntur orationibus de +indicatiuo aut imperatiuo; etiam si in linguis Latina aut Europæis non +fiat sic sensus: v.g. <em>achi cara tomeraruru tomo; tomaru na</em>, ne +remaneas etiam si illinc detinere te velint, <em>sòre uo qiitarẽba, fara +uotatete mõdotta</em>; cum hæc audisset, iratus reuersus est, +<em>taxicani uqetamotta niiotte coso, móxi <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘ãgne’">ãgue</ins> maraxitare</em>, fideliter +audiui, ideo retuli & dixi, <em>faio gozatta raba uo mexi uo xinjô +mono uo</em>, si cito venisses dedissem tibi manducare.</p> + +<p> +Quando sunt duo verba eiusdem temporis in eadem oratione, +<span class = "pagenum">62</span> +primum erit in gerundio in, <em>e</em>, & alterum in tempore quod +orationis sensus exiget: v.g. <em>còre uo tòtte giqini mĩga como no ni +uataxe</em>, accipe hoc & trade seruitori meo.</p> + +<p> +Quando vero fuerint duæ vel plures orationes quæ <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘loquntur’">loquuntur</ins> de eodem subiecto vel +tempore, solum vltimum verbum erit in tempore, quod orationis sensus +petierit, reliquorum vero aliqua erunt in radicibus: alia autem in +gerundio in, <em>e</em>, v.g. <em>touazunba cotaiezu, voxe arãba +tçuxxinde qiqe</em>, si te non interrogant ne respondeas, si loquantur +audias attente, <em>Deus no uo còto uo macotoni uqe, go uoqite mo cama +uaĩde, sono mama inferno ni uochita</em>, neque in Deum credidit, neque +eius mandata seruauit: vnde cecidit in infernum.</p> + +<p> +Verbum semper sequitur in honore tertiam personam; nullus enim se +honorat nisi sit rex qui de se loquens dicit, <em>iorocõbi ni +nòboximesu</em>, gaudeo plane.</p> + +<p> +Quando fuerint multa adiectiua omnia erunt aduerbialiter præter vltimum: +v.g. <em>qe nango, iro curô, icanimo vtçucuxij mono</em>, erat speciosus +valde, habens pilos longos & colorem nigrum &c.</p> + +<p> +Anteposita particula, <em>to</em>, verbis significantibus intelligere, +credere, audire &c. supplet verbum sumes fui, & significat: quod +v.g. <em>fito tozonjita</em>, credidi vel putaui quòd esset hommo, +<em>qixó uo jennin to vomo uô ca?</em> credam te esse sanctum? <em>amata +no fito xini no fonouo ni moiuru uo misaxerareô</em>, videbis multos +homines iræ flammis ardentes: hic suppletur particula <em>to</em>, a +<em>moiuru uo</em> quod est verbi suppositum: quando verò postponunt, +<em>mo</em>, ad <em>to</em>, tunc tenaciter affirmant quod dicunt: v.g. +<em>mairõ tomo</em>, omnino ibo vel iturus sum.</p> + +<p> +Particula, <em>to</em>, in primo sensu suppletur aliquando per, +<em>ioni</em>, v.g. <em>ãgueta ioni gozaru</em>, dicunt quod obtulit, +<em>ica iona fito to ua xiranu</em>, nescio quis homo sit ille. +aliquando verbum substantiuum supplet particulam, <em>to</em> v.g. +<em>mairó de gozatta</em>, dixit quod veniet, <em>xô de ua +naqerẽdomo</em>, quamuis non dico quod faciam &c.</p> + +<p> +<em>Qiuzo còre uo mite, ima uo saĩgo no coto dearẽba</em>, videns hoc, +<em>quiuzo</em>, credensque horam mortis iam adesse, hic verbum +substantiuum supplet, <em>to</em> & fit quasi verbum actiuum regens +accusatiuum, <em>ima uo</em>, supplet etiam, <em>to</em>, particulæ, +<em>sona</em> & <em>guena</em> significat, videtur, <em>sona</em>, +postponitur radicibus verborum: +<span class = "pagenum">63</span> +v.g. <em>dèqi sona</em>, videtur quod finietur, si verò illi postponatur +aliquod verbum substantiuum mutat, <em>a</em>, in, <em>i</em>, v.g. +<em>dèqisonigozaru</em> videtur quod perficietur, <em>deqi soni mo +zonjenu</em>, credo quod non finietur: postponitur etiam, <em>sona</em>, +adiectiuis finitis in, <em>i</em>, & illud amittunt: v.g. <em>io +sona</em>, videtur bonus vel quod sit bonus, <em>xĩguè sona</em>, +videtur frequens, <em>a iau sona</em>, videtur periculosum, si vero +postponatur adiectiuis finitis in, <em>na</em>, illud amittunt, v.g. +<em>aqi raca sona</em>, videtur quod sit clarum.</p> + +<p> +Particula, <em>guèna</em>, postponitur nominibus & verbis iam +formatis: v.g. <em>maittã guena</em>, credo quod venit: si autem illi +postponatur verbum substantiuum, mutat, <em>a</em>, in, <em>i</em>, v.g. +<em>maittã guenĩ gozaru</em>, credo quod venit, <em>sona</em>, +significat, videtur, & <em>guena</em>, credo; sed vtraque vtuntur in +occasionibus in exemplis expressis.</p> + +<p> +Quando in oratione fuerint duo præterita, primum erit in tali voce; +secundum vero in voce futuri: v.g. <em>qesa càra so uôxerareta raba mo +faia de maraxô</em>, si hoc dixisses isto mane; iam recessissem.</p> + +<p> +Quando refertur id quod alius dixit, dicitur hoc modo, <em>Padre +mósàruru ua: iãgate sonatàie mairó to mosaruru</em>, Pater dixit se +statim huc venturum, aliquando quando se excusant, solet suppleri, +<em>to</em>, per <em>no</em>, v.g. <em>asu no</em>, <em>raĩguàt no</em>, +<em>nàndo to noburu na</em> ne differas dicendo quod cras; vel mense +venturo &c.</p> + +<p> +Quando post, <em>n</em>, sequitur, <em>uo</em>, amittitur, <em>u</em>, +v.g. <em>go uono uqe tatema tçutta</em>, benefitia accepi.</p> + +<p> +Aduerbia semper anteponuntur verbis; præter aduerbia temporis, quæ in +principio orationis constituuntur: v.g. <em>sore uo qijte iccó xicàri +maràxita</em>, audiens istud iratus est valde, <em>qiô nen espana carà +uatàttà tòqi</em>, quando anno præterito ex Hispania transfretaui: omne +verbum requirit ante se nominatiuum expressum aut sub intellectum: v.g. +<em>uare iqe</em>, uel, <em>iqe</em>, in quo subintelligitur, +<em>uare</em>, vade, in aliquibus autem orationibus uidetur hæc regula +deficere: u.g. <em>xisai uõba core ni uà mósàre maràxozu</em>, hic +causam & rationem refert seu dabit: hic nullum uidetur nominatiuum, +quin potius, <em>are ni ua</em>, est datiuum aut ablatiuum, <em>àre ni +uà, nauo uoixri atta</em>, ille melius scit: in ista etiam oratione, +<em>àre ni ua</em>, deberet esse nominatiuum, <em>cacàru uo ni uà +cõganeno cusari uo icusũgi mo tcuqeta dõgu de gozàru</em>, pro torque +habebat catenam auream multos habentem anulos.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">64</span> +<em>Core ni ua gozonji aru mài</em>, non cognoscet de hoc uestra +dominatio, hic, <em>còre ni ua</em>, uidetur supplere accusatiuum quod +regit, <em>zonji</em>: <em>uru</em>.</p> + +<p> +Verbum impersonale aut infinitum petit ante se nominatiuum; u.g. +<em>Pedro ua màitta to mósu</em>, dicunt quod Petrus uenit.</p> + +<p> +Verbum, <em>iri</em>: <em>u</em>, pro indigeo, es, regit duo nominatiua, +<em>rei</em>, & personæ indigentis: u.g. <em>uatacuxi uà còno cànẽga +iru</em>, ego indigeo uel habeo necessitatem huius argenti: etiam regit +datiuum de persona: u.g. <em>sono tame ni ua cànẽga iranu</em>, non +indiget argento seu nummis.</p> + +<p> +Verbum actiuum petit ante se accusatiuum pro supposito: u.g. <em>càne uo +motànu</em>, non habeo pecunias.</p> + +<p> +Aliqua nomina, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘_cobita seu coie_’"><em>cobita</em> seu +<em>coie</em></ins>, quæ ut supra dictum est, sunt mẽdicata a lingua +Chinensi: regunt eosdem casus quos verba Iaponica quæ illis +correspondent; v.g. <em>ni ua <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘qenbut’">uo qenbut</ins> noaĩdani mèxi uo +coxiraie io</em>, præpara cibum dum hortum videmus, hic nomen +<em>qenbut</em>, regit accusatiuum, <em>ni ua uo</em>, quia, +<em>mi</em>: <em>ru</em>, quod est video, es, regit accusatiuum, +<em>fito ni guenzan suru</em>, est idem quod <em>fito ni uó</em>, +obuium video hominem, & regit, <em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘genzan’">guenzan</ins></em>, datiuum sicut, +<em>ai</em>, <em>ó</em>.</p> + +<p> +Quando vocabulum cobitum ex duobus componitur, cognoscetur esse verbum, +si primum, verbi significationem habeat: v.g. <em>jóten</em>, est +verbum, & significat in cælum ascendere, quia <em>jo</em>, est +ascẽdo, is, <em>tenjo</em>, vero est nomen, quia, <em>jo</em>, +postponitur & anteponitur, <em>ten</em>, quod significat cælum.</p> + +<p> +Verba passiua petunt ablatiuum pro persona agente: v.g. <em>Pedro carà +còròsàreta</em>, occisus est a Petro, sed melius regunt datiuum: v.g. +<em>Pedro ni corosareta</em>, <em>Pedro ua nusu bito ni càne uo +torareta</em>, latrones furati sunt pecunias Petri.</p> + +<p> +Sunt etiam aliqua neutra, quæ accusatiuum regunt sicut actiua: v.g. +<em>xiqitai uo fanaruru</em>, discedere a corpore, seu mori <em>axi uo +uãzzuró</em>, dolere pedes, &, <em>nĩgue uru</em>, pro eo quod est +fugio, is, <em>nogàre</em>, <em>uru</em>, euado, is: <em>de</em>, +<em>uru</em>, exeo, is: <em>nòqe</em>, <em>uru</em>, recedo, is: +<em>touorì</em>, <em>u</em>: transeo, is: <em>nori</em>, <em>u</em>, +nauigo, as, v.g. <em>caixo uo noru</em>, nauigo mare, <em>iuqi</em>: +<em>u</em>, ambulo, as, <em>michi uo iuqu</em>, viam ambulo, <em>uo +uari</em>: <em>u</em> finior, iris, <em>mairi</em>: <em>u</em>; +<em>xǒgui uo mairu</em> ad tabulam latrũculariam ludo, +<em>iorocobi</em>, <em>u</em>: <em>cocoro uo iorocòbu</em>: lætifico +cor: <em>abi</em>, <em>uru</em>, <em>mizzu uo abiru</em>, lauo me aqua +vel aquam supra infundo, <em>auàremi</em>, <em>u</em>, misereor, eris, +<em>canàximi</em>, <em>u</em>, +<span class = "pagenum">65</span> +<span class = "folionum">I</span> +tristor, aris, <em>còie</em>, <em>uru</em>, transeo, is, +<em>fabacari</em>, <em>u</em>, verecundor, aris, <em>facarai</em>, +<em>o</em>, prouideo, es, <em>faxiri</em>, <em>u</em>, velo nauigo, as, +v.g. <em>caixo</em>, vo, <em>faxiru</em>, velo mare nauigo; +<em>fãgi</em>, <em>zzuru</em>, verecundor, aris, <em>fedate</em>, +<em>tçuru</em>, secedo, is, <em>fe</em>, <em>uru</em>, transigo, is, +v.g. <em>ficazu vo furu</em>, multos dies transigo, <em>dori uo +fumaiuru</em>, fundari in ratione vel rationem pro fundamento habere, +<em>itàmi</em>, <em>u</em>, doleo, es, <em>ma vari</em>, <em>u</em>, +circuo, is: v.g. <em>còno còto vàri uo mǒxi mauattà</em>, multoties +& per circuitum dixit nuntium, hic & ibi: idem significat & +regit, <em>mẽguri</em>, <em>u</em>, <em>nãgusami</em>, <em>u</em>, +recreo, as, <em>cocoro vò nãgusamu</em>, cor lætifico, as, +<em>naqì</em>, <em>u</em>, ploro, as, <em>tasucàri</em>, <em>u</em>, +saluo, as, <em>inochi vo tasucaru</em>, periculum vitæ euado, <em>goxo +vo tasu caru</em>, saluari in uita futura, <em>tachi tçu</em>, recedo, +is, v.g. <em>tocòro vo tatçu</em>, de sero locum vel a loco recedo, +<em>tomurai</em>, <em>ó</em>, defunctis exequias facio, is, +<em>vcãgai</em>, <em>õ</em> dubitando inquiro, is, <em>voximi</em>, +<em>u</em>, æstimo, as, <em>vràmi</em>, <em>u</em>, quæror, eris, +<em>xinobi</em>, <em>u</em>, occulte expecto quasi insidiose: v.g. +<em>fito nò mè vò xinòbu</em>, attendo siquis me videt, aliqua ex +prædictis quæ requirunt accusatiuum loci, admittunt etiam ablatiuum cum +particulis, <em>cara</em>, vel, <em>iori</em>, v.g. <em>tocòro vo +tatçu</em>, est idem quod, <em>tocòro iori tatçu</em>, a loco +recedo.</p> + +<p> +Aliqua etiam sunt actiua verba quæ duos casus accusatiuos petunt: v.g. +<em>fori</em>, <em>u</em>, <em>daxi</em>, <em>u</em>, <em>fanaxi</em>, +<em>u</em>, <em>tate</em>, <em>tçuru</em>, v.g. <em>Pedro vo socò vo voi +idaita</em>, Petrum eduxerunt ab isto loco: potest etiam regere +ablatiuum loci: v.g. <em>Pedro vo socò cara voi daita</em>, aliqua +petunt vel Datiuum vel accusatiuum v.g. <em>fito vo</em>, vel, <em>fito +ni sanare</em>, <em>uru</em> ab hominibus recedo, is, <em>Deus vo</em>, +vel <em>Deus ni somùqi</em>, <em>u</em>, Deum offendok is, verba +huiusmodi sunt, quæ significant timere, offendere, & recedere.</p> + +<p> +Multa vero verba quæ significant auxilium præstare, commodum, damnum, +obedientiam, superioritatem, subiectionem, seruitutem, victoriam, & +similia, regunt Datiuum: v.g. <em>chiie saicacu ioni coieta</em>, +excedit alios sapientia & industria.</p> + +<p> +Verba verò dandi, & promittendi regunt accusatiuum rei & datiuum +personæ: v.g. <em>fito ni càne vo curùru</em>, dare pecunias alicui.</p> + +<p> +Multa sunt verba, quæ admittunt ante se radices aliorũ verborum +immutatas; & tunc prædictæ radices habent sensum quasi infinitiui: +v.g. <em>qiqi faji me</em>, <em>uru</em>, audire incipio, is, verba vero +sunt, <em>nare</em>, <em>urù</em>, assuefio, is, seu assuesco, is, & +idem, <em>tçuqe</em>, +<span class = "pagenum">66</span> +<em>uru</em>, <em>fate</em>, <em>tçuru</em>, finior, iris, +<em>narai</em>, <em>ó</em>, disco, is, <em>sòme</em>, <em>uru</em>, +incipio, is, <em>tõdoqe</em>, <em>uru</em>, perseuero, as, vel +prosequor, eris, <em>ate tçuru</em>, dirigo, is, <em>atàri</em>, +<em>u</em>, casu reperio, is, <em>vaqe uru</em>, diuido, is, +<em>càne</em>, <em>uru</em>, dificile possum, es, <em>soconai</em>, +<em>o</em>, erro, as, <em>sumaxi</em>, <em>u</em>, perficio; is, +<em>sũgoxi</em>, <em>u</em>, excedo, is, <em>fãgue maxi</em>, +<em>u</em>, multum & intense laboro, as, <em>àqi</em>, <em>u</em>, +fastidio, is, <em>tai</em>, volo, is, & <em>tomonai</em>, nollo, is, +si vero radices verborum anteponantur adiectiuis finitis in <em>i</em>, +faciunt quasi supinum in <em>tu</em>, v.g. <em>iòmi iasui</em>, facile +lectu &c.</p> + +<p> +Nomina numeralia si subsequatur illis nomen substantiuum debent esse in +genitiuo: v.g. <em>fito tçu no tõga</em>, vnum peccatum, idem petit +particula, <em>fõdo</em>, quando significat omnis, e, v.g. <em>àru fõdo +no fito</em>, quotquot sunt homines, idem petit particula, <em>iori</em> +v.g. <em>Nanban iòri no mono</em>, res Europæ; sed hic est relatiuum. +petunt etiam genitiuum numeralia, seu nomina quæ dicunt multitudinem vel +paucitatem: v.g. <em>amàta no fito</em>, multi homines, sunt autem +nomina prædicta, <em>bechi</em>, alter, a, um, <em>fon</em>, proprius a, +um, <em>cazucazu</em>, multi, æ, a, <em>sama zama</em>, multi modus, a, +um, <em>iro iro</em>, multus, a, <em>iorõzzu</em>, quilibet &c. +<em>ĩzzure</em>, quis, æ, <em>issai</em>, omnis, e, idem, <em>vòno +vòno</em>, & <em>cotõgotoqu</em>, <em>reqi reqi</em>, personæ +nobiles, <em>igue</em>, quod subsequitur, <em>nocori</em>, quod remanet, +<em>itçumo</em>, semper: v.g. <em>itçumo no coto</em>, id quod semper: +<em>tçune</em>, ordinarius, a, um, <em>ima</em>, mòdo, <em>isasaca</em>, +parum: idem, <em>sòto</em>, vel <em>sucoxi</em>, <em>xótocu</em>, +naturaliter, <em>sòno fòca</em>, extra: prædicta petunt ante se +genitiuum si illis subsequatur nomen substantiuum, & tunc adiectiua +debent reputari si verò non subsequatur substantiuum nomen; sed verbum; +tale genitiuum non petunt: v.g. <em>iorõzzu danco xite iocaro</em>, +bonum erit si omnes faciatis consilium.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "arith"> +De Arithmetica Iaponiæ & materia numerorum, in quibus hoc opus hic +labor.</a></h4> + +<p> +Duo sunt modi numerandi in lingua ista Iaponica primus est per numeralia +communia propria ipsius linguæ, quæ vocant, <em>iomi</em>, & hæc +perueniunt solum vsque ad decem: v.g. <em>fitòtçu</em> +<span class = "pagenum">67</span> +<span class = "folionum">I2</span> +vnum, & solent hoc vti ad dicendum parum: v.g. <em>sàqe fitotçu +nòmaxete tamóre</em>, da mihi bibere parum vini, <em>futatçu</em>, duo, +<em>mitçu</em>, tria, <em>iòtcu</em>, quatuor, <em>itçutçu</em>, +quinque, <em>mutçu</em>, sex, <em>nanatçu</em>, septem, <em>iàtçu</em>, +octo, <em>coco notçu</em>, nouem, <em>to vo</em>, decem, +<em>icutçu</em>, significat, quot? in rebus quæ non habent propriam +numerationem.</p> + +<p> +Secundus modus numerandi est per vocabula, <em>coie</em>, idest mẽdicata +a lingua Chinensi, hoc verò non vtuntur vsque ad decem per se; nisi +rebus numeratis adiungantur, quæ quidem res debent significari vocabulis +etiam Chinẽsibus; & non Iaponijs: termini numerales sunt, +<em>ichi</em>, vnum, <em>ni</em>, duo, <em>san</em>, tria, <em>xi</em>, +quatuor, <em>go</em>, quinque, <em>ròcu</em>, sex, <em>xichi</em>, +septem, <em>sachi</em>, octo, <em>cù</em>, nouem, <em>jǔ</em>, decem +vtuntur per se istis a numero vndecimo & supra, est autem vndecim, +<em>juich</em>, <em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘iiúni’">juni</ins></em>, duodecim, +<em><ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘iǔsan’">jusan</ins></em>, tredecim, +<em>júcù</em>, decem & nouem, & numeris denarijs anteponuntur +numeri vsque ad decem: v.g. <em>nijǔ</em>, viginti, <em>sànju</em>, +triginta, <em>sanju ichi</em>, triginta vnum, <em>cùju</em>, nonaginta, +<em>fiacu</em>, vero significat centum, <em>fiacu ichi</em> centum +& vnum <em>fiacu ju</em>, centum & decem, <em>fiacu sanju</em>, +centum & triginta, <em>ni fiacu</em>, ducenta, <em>sàmbiàcu</em>, +trecentum, <em>xen</em>, autem significat mille, <em>xen ichi</em>, +mille & vnum, <em>xen roppiacu sànju ichi</em>, mille sexcenti +triginta vnum.</p> + +<p> +Numeri vero Iaponij antepositi vocabulis Iaponiæ, quæ vocant +<em>iomi</em>, et ablato, <em>tçu</em>, a numeralibus prædictis, siue +sint nomina siue radices verborum quibus iunguntur numerãt res +significatas per talia vocabula: v.g. <em>fito cotõba</em>, vnum verbum, +<em>futa coto vari</em>, duæ rationes, <em>miàmi</em>, tria retia vel +tres retis missiones, <em>iocama</em>, coquere quatuor vicibus in +caldaria, <em>itçucàqe</em>, quinque aggressiones, <em>mùcasàne</em>, +sex vestes seu cooperturæ, <em>nànà catana</em> septem vulnerationes +gladio: <em>ià catãgue</em>, octo onera, <em>cùca vari</em> novem +transmutationes, <em>tò cusa</em>, decem differentiæ: post numerum vero +decimum, hoc modo numerandi non vtuntur; sed dicunt, <em>iro +jǔichi</em>, vel <em>júichi no iro</em>, vndecim colores: ad +interrogandum vero est verbum, <em>icùtçu</em>, si verò res de qua +interrogatur postponatur, debet addi numeralibus particula, <em>no</em>, +v.g. <em>itçucu no qi zo</em> quot ligna sunt? idem, <em>qi icutçu +zo?</em> et respondetur, <em>futatçu</em>, duo, <em>mitçu</em>, tria +etc: interrogatur etiam per, <em>icutçu</em> ablato, <em>tçu</em> posita +vero re numerata de qua interrogatur: v.g. <em>icù tocoro</em>, quot +loca? <em>icu toqi</em>, quot horæ? <em>fito fanaxi</em>, vnus sermo vel +conversatio, <em>futasugi</em>, duæ lineæ, <em>iote</em>, quatuor manus +inter digladiatores: +<span class = "pagenum">68</span> +v.g. <em>itçutçu bu</em>, quinque grana, <em>mu tocoro</em>, sex loca, +<em>iamavari</em>, sex circuitiones, <em>cuninai</em>, nouem onera eo +modo quo Iapones onus portant ante & retro in ligno, <em>tò +vatari</em>, decem transitiones: v.g. & alia omnia quæ numerari +possunt, idem autem est dicere, <em>mu tocoro</em> quòd, <em>mutçu +notocoro</em> & quod, <em>tocoro mutçu</em>, sex loca, <em>fito +ie</em>, significat rem simplicem, <em>futa ie</em>, duplicem seu +duplicatam, <em>miie</em>, triplicatam &c. idem fit cum numeralibus +chinensibus seu, <em>coye</em>, adiunctis vocabulis etiam chinẽsibus: +& aliquando <ins class = "mycorr" title = "text reads ‘inista’">in +ista</ins> numeratione nihil <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘ammittnnt’">ammittunt</ins> numeri aut res numeratæ; +aliquoties autem vel alterum <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘vol’">vel</ins> vtrumque aliquid ammittit vel mutat, +& præcipuè in numeris primo, secundo, tertio, sexto, decimo, +& centesimo: & aliæ sunt +mutationes: hic autem ponentur communiores; quando verò in particulari +nihil fuerit adnotatum, est signum quod nulla est transmutatio.</p> + +<p> +Interrogatio de hominibus fit per, <em>icutari?</em> quot homines? +Responsio verò fit postponendo, <em>nin</em>, numeralibus chinensibus: +v.g. <em>ichi nin</em>, vnus homo, <em>ninin</em>, duo, +<em>iottari</em>, vero significat quatuor: quia, <em>xinin</em>, +significat hominem mortuum.</p> + +<p> +Interrogatio de diebus fit per, <em>icca</em>, quot dies? & vnus +dicitur, <em>fi fitoi</em>, quia, <em>ichinichì</em>, significat diem +solarem integrum, <em>futçuca</em>, duo dies, <em>micca</em>, tres, +<em>iocca</em>, quatuor, <em>itçuca</em>, quinque, <em>muìca</em>, sex, +<em>nànucà</em>, septem, <em>iòca</em>, octo, <em>còconoca</em>, nouem, +<em>toca</em>, decem, <em>fatçuca</em>, viginti reliqui numeri dierum +sunt per numeralia, <em>coie</em>.</p> + +<p> +Numerus noctium, est postponendo, <em>ìa</em> numeralibus, +<em>coie</em>, v.g. <em>ichi ia</em>, vna nox, <em>ni ia</em>, duæ +&c. fit etiam postposito, <em>io</em>, quod significat Iaponice +noctem numeralibus, <em>iomi</em>, <em>icuio</em>, quot noctes? +<em>futaio</em>, duæ, <em>nanàio</em>, septem noctes &c.</p> + +<p> +Numeratio mensium anni fit postposito, <em>guat</em>, numeralibus, +<em>coie</em>, sed prima luna vocatur, <em>xõguat</em>, secunda vero, +<em>nĩguat</em>, tertia, <em>sãguat</em>, quarta, <em>xĩguat</em>, +vndecima verò dicitur, <em>ximò tçuqi</em>, duodecima verò & vltima +dicitur, <em>xi vàsu</em>, si autem velimus numerare menses absolutè +postponimus, <em>tçuqĩ</em>, quod lunam significat numeralibus, +<em>iomi</em>, ablato, <em>tçu</em>, interrogamus vero, +<em>icutçuqi?</em> quot menses? & respondetur, <em>fito tçuqi</em>, +vnus, vsque ad decem, quod est, <em>totçuqi</em>, post decem verò fit +numeratio per numeralia, <em>coie</em>, v.g. <em>jú ichĩguat</em>, +vndecim menses, ad interrogandum verò de mense quisnam sit; Ianuarius ne +an Februarius? +<span class = "pagenum">69</span> +fit per, <em>nànguat</em>, Primus autem mensis anni Iaponensis est luna +Martij.</p> + +<p> +Annumeratio annorum fit postposito, <em>nen</em>, numeralibus, +<em>coie</em>: interrogatio fit anteposito, <em>nen</em>, v.g. +<em>nànnèn</em>, quot anni? Respondetur autem, <em>ichinen</em>, vnus, +<em>ionen</em>, quatuor, <em>sanganen</em>, tres, <em>sò ionèn</em>, +tres vel quatuor, <em>sò xi júnèn</em>, triginta vel quadraginta anni, +<em>fatàchi</em>, significat viginti annos in hominibus, idẽ <em>ni +junen</em>, vel, <em>ni ju no toxi</em>, vel <em>tòxi ni jú</em>, +interrogant autem, <em>icutoxi</em>, vel <em>tòxi icùtçu</em>, quot +annos habet? numerant etiam annos hominum & animalium perfectorum, +boum scilicet, & equorum &c. postponendo, <em>sai</em>, +numeralibus, <em>coie</em>, v.g. <em>issai</em>, vnus, <em>ni sai</em> +duo, <em>san zài</em>, tres anni.</p> + +<p> +Annumeratio vicium fit postposito, <em>do</em>, numeralibus, +<em>coie</em>, v.g. <em>nàndo</em>, quot vices? <em>ichĩdo</em>, vna +<em>iõdo</em>, quatuor, <em>gõdo</em>, quinquies, <em>sai san</em>, bis +<ins class = "mycorr" title = "text reads ‘velter’">vel ter</ins>.</p> + +<p> +Annumeratio nauium fit postposito, <em>sô</em>, numeralibus, +<em>coie</em>, v.g. <em>nànzo</em>, quot naues? Respondetur: +<em>issô</em>, vna, <em>nisò</em>, duæ, <em>san zô</em>, tres +<em>fassô</em>, octo, <em>jússô</em>, decem.</p> + +<p> +<em>Ichiren</em>, vna linea, duæ <em>niren</em>, <em>saren</em> tres +lineæ v.g. ficorum, margaritarum, &c.</p> + +<p> +Annumeratio orationum, tractatuum, vel repetitionum eiusdẽ rei fit +postposito, <em>fen</em>, numeralibus: v.g. <em>ippen</em>, vna, +<em>nifen</em>, duæ, <em>sanben</em>, tres <em><ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘auema ria’">aue maria</ins> fiàcu gojippèn</em>, +centum quinquaginta aue maria.</p> + +<p> +Annumeratio argenteorum fit postponendo, <em>momme</em>, numeralibus +v.g. <em>ichi mòmme</em>, vnus, <em>ni mòmme</em>, duo, <em>san +mòme</em>, tres: vnus autem argenteus diuiditur in decem quæ vocant +<em>ippùn</em> itaque, <em>ippùn</em>, significat decimam partem +argentei, <em>nifùn</em>, duæ ex prædictis partibus, <em>gofùn</em>, +media dragma, <em>roppun</em>, sex ex prædictis decem partibus.</p> + +<p> +Decima quoque verò pars argentei diuiditur adhuc in alijs decem quarum +vnam vocant, <em>ichirin</em>, <em>nirin</em>, <em>farin</em>, +<em>iòrin</em>, <em>gorin</em>, <em>rocurin</em>, <em>xichirin</em>, +<em>fachirin</em>, <em>curin</em>, & statim est, <em>ippun</em>, +quod est argentei decima pars, <em>fiacu me</em>, sunt centum argenteos, +<em>fiacu ichi momme</em>, centum & vnus, <em>icquan me</em>, mille, +<em>jicquanme</em> decem mille: sunt etiam aliæ monetæ ex ære, quarum +annumeratio, fit postposito, <em>mai</em>, vel <em>mon</em>, +numeralibus: v.g. <em>ichi mon</em>, vna ex illis monetis, <em>nì +mon</em>, duæ <em>san mai</em>, tres centum vero <ins class = "mycorr" +title = "text reads ‘existis’">ex istis</ins> monetis faciunt nondum +dimidium argenteum; mille vero ex +<span class = "pagenum">70</span> +prædictis monetis vocant, <em>icquan</em>, <em>jicquan</em>, verò decem +mille &c.</p> + +<p> +<em>Còreua ica fõdo ni suru</em>, quantum valet hoc vel, <em>ica fõdo ni +vru</em>, quanti pretij est & venditur? <em>ni momme suru</em>, +decem argenteos valet, <em>ni mòmme ni iàsui</em>, plus duabus dragmis +vendi potest: vel duabus dragmis si vendatur est vile.</p> + +<p> +Annumeratio mensurarum tam rerum liquidarum, quam non fit postposito, +<em>xô</em>, numeralibus ad faciendam mensuram modij: v.g. +<em>ixxo</em>, vna, <em>nixo</em>, duæ, <em>sango</em>, tres: decem +verò dicunt, <em>itto</em>, postposito, <ins class = "mycorr" title = +"not emphatic in original"><em>to</em></ins>, <em>nitò</em>, viginti, +<em>sando</em>, triginta: vnam vero dicunt, <em>ittò</em>, quã diuidunt +adhuc in decem partes, qùarum annumeratio fit postposito <em>go</em>, +numeralibus v.g. <em>ichĩgo</em>, vna, <em>nĩgo</em>, duæ, +<em>sango</em> tres, <em>ixxô gõgo</em>, una mensura & dimidia ex +mensura, <em>fatto</em>, octoginta mensuræ existis: centum verò dicunt, +<em>ichi cocu</em>, postposito <em>còcu</em>, numeralibus, <em>ni +còcu</em>, ducentæ, <em>sangocu</em>, trecentæ <em>jiccòcu</em>, mille, +<em>xèngocu</em>, decem mille, <em>ichi mangocu</em>, centum mille.</p> + +<p> +Annumeratio mensuræ statuum hominis fit postposito, <em>fitò</em>, +numeralibus, <em>iomi</em>, v.g. <em>fitò firò</em>, vna: <em>futa +firò</em>, duæ, <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘_jippi_-/ro’ at line break"><em>jippiro</em></ins>, decem: +mensuram verò palmorum faciunt postposito, <em>xacu</em>, numeralibus, +<em>coie</em>, v.g. <em>ìxxacu</em>, vnus palmus seu tertia quam +Hispani vocant <ins class = "mycorr" title = +"not emphatic in original"><em>sanjacu</em></ins>, tres, +<em>goxacu</em>, vero facit vnum statum qui vocatur vt dictum est, +<em>fito firo</em>, sex vero ex mensuris quæ vocatur, <em>xàcu</em>, +& est tertia, faciunt mensuram unam quæ uocatur, <em>ìcqen</em>, +una, <em>nicqen</em>, duæ, <em>jicqen</em>, decem, <em>sanguen</em>, +tres: ex <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘sex aginta’">sexaginta</ins> uero ex istis fit alia mensura +quam uocant, <em>icchó</em>, idest unus callis, <em>niccho</em> duo, +<em>jicchio</em> decem, <em>sangio</em>, tres: ex sexaginta uerò tribus +ex istis fit una leuca seu miliare ex miliaribus partis superioris +Iaponiæ, quod uocant, <em>ichiri</em>, postposito, <em>ri</em>, +numeralibus, <em>coie</em>: <em>niri</em>, duo miliaria, <em>sanri</em>, +tria, <em>gòri</em>, quinque, <em>júri</em>, decem, <em>iori</em>, +quatuor: quia <em>xiri</em>, significat <ins class = "edcorr" title = +"corrected by author from ‘culum’">anum</ins>, <em>fan michi</em>, +dimidiam leucam dicunt: u.g. <em>iòco fan miqi tate ichirì</em>, uia +recta habet una leucam; ex transuerso uero dimidiam <em>faba icqen</em>, +latitudo est sex tertiarum <em>io fo futa firo</em>, habet duos status +in quadro.</p> + +<p> +Numeri cardinales primus secundus &c. fiunt postposito, <em>ban</em> +numeralibus, <em>coie</em>, u.g. <em>ichi ban</em>, primus, +<em>niban</em> secundus ad significandum uerò terminum additur, +<em>me</em>, prædictis: u.g. <em>xiban me</em>, quartus: fit etiam +numerus cardinalis anteponendo, <em>dai</em>, +<span class = "pagenum">71</span> +numeris, <em>coie</em>: u.g. <em>daiichi</em>, primus, <em>daini</em>, +secundus, &c.</p> + +<p> +Annumeratio duplicium sit postposito, <em>bai</em>, numeralibus: u.g. +<em>ichi bai</em>, duplum, <em>nibai</em> triplum, <em>sanbài</em>, +quadruplum, <em>fiàcuzõbai</em>, centuplum.</p> + +<p> +Annumeratio partium ex tot una, fit anteponendo numeralia ad, +<em>buichi</em>, u.g. <em>ni buichi</em>, ex duabus partibus una, +<em>san buichi</em> ex tribus una.</p> + +<p> +Ad decimandum uerò postponitur, <em>vàri</em>, numeralibus: u.g. +<em>ichi vàri</em>; ex decem partibus una, <em>xi vàri gobu</em>, ex +decem partibus quatuor & dimidiam, <em>ju buichi</em>, autem +coincidit cum, <em>ichi vàri</em>.</p> + +<p> +Numeratio remorum arcabusiorum & eorum quæ sunt longa ut ligna fit +postposito, <em>chõ</em>, numeralibus: u.g. <em>icchó</em> unum, +<em>nichó</em>, duo, <em>sangio</em>, tria, <em>jichió</em>, decem.</p> + +<p> +Annumeratia piscium & lignorum ad comburendum &c. fit postposito +<em>con</em>, numeralibus: u.g. <em>ìccon</em>, unus <em>sangon</em> +tres <em>jiccon</em>, decem, <em>fiaccon</em>, centum, <em>fiacu go ju +sangon</em>, centum quinquaginta tres: tot prendidit Sãnctus Petrus +& cum tanti essent non est scissum rete.</p> + +<p> +Annumeratio foliorum papiri, uittarum argenti &c. fit postposito +<em>mai</em>, numeralibus: u.g. <em>ichi mai</em>, una, <em>cami +gomai</em> quinque folia papiri.</p> + +<p> +Annumeratio tabulatorum quæ sunt pauimenta domus fit postposito, +<em>cai</em>, numeralibus: u.g. <em>nicai</em>, unus, <em>sangai</em> +duo, <em>xicai</em> tres, <em>gocai</em> quatuor sicut habent domus +Matriti.</p> + +<p> +Annumeratio uerò uasorum et calicum quibus bibunt fit postposito, +<em>fai</em>, numeralibus: u.g. <em>ippai</em>, unus potus, uel unum +haustum, <em>ni fai</em> duo, <em>sanbai</em> tria, <em>jippai</em>, +decem etc.</p> + +<p> +Annumeratio telarum ex sericis: u.g. et aliorum similium fit postposito, +<em>tan</em>, numeralibus: u.g. <em>irtàn</em>, unum, <em>ni tan</em>, +duo, <em>sandan</em> tres, <em>jittan</em> decem, <em>xichitan +bunè</em>, uocant nauigium quod uelo petit septem.</p> + +<p> +Dicitur etiam postposito, <em>mai</em>, numeralibus: u.g. +<em>gomai</em>, quinque, <em>gomai bunè</em>, nauicula quæ pro uelo +petit quinque.</p> + +<p> +Annumeratio animalium quadrupedum fit postposito, <em>fiqi</em>, +numeralibus: u.g. <em>ippiqi</em>, unum <em>nifiqi</em>, duo +<em>sanbiqi</em>, tria <em>roppiqi</em>, sex <em>jippiqi</em>, decem, +<em>fiappiqi</em>, centum, <em>xenbiqi</em>, mille.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">72</span> +Annumeratio imaginum, picturarum, & medicinarum fit postposito, +<em>fucu</em>, numeralibus: v.g. <em>ippùcu</em>, vna, <em>nifucu</em>, +duæ <em>sànbucu</em>, tres, <em>roppucu</em>, sex, <em>jippucu</em>, +decem; ita annumerãtur etiam acus.</p> + +<p> +Annumeratio librarum fit postposito <em>qin</em>, numeralibus: v.g. +<em>icqin</em>, vna libra, <em>niqin</em>, duæ, <em>sanguin</em>, tres, +<em>ròcqin</em>, sex, <em>jicqin</em> decem, <em>fiàcqin</em>, centum: +<em>xenguin</em>, mille.</p> + +<p> +Annumeratio missarum, & congregationum hominum fit postposito, +<em>za</em>, numeralibus: v.g. <em>ichi za</em>, vna <em>niza</em>, duæ, +<em>sanza</em>, tres; <em>juza</em>, & melius, <em>tòza</em>, +decem.</p> + +<p> +Annumeratio saccorum orizæ, aut tritici etc. fit postposito, +<em>fiô</em>, numeralibus: v.g. <em>ippiô</em>, vnus, <em>ni fiô</em>, +duo <em>sanbiô</em>, tres, <em>xi fio</em>, quatuor, <em>roppio</em>, +sex, <em>jippio</em>, decem, <em>fiappio</em>, centum, <em>xenbiô</em>, +mille.</p> + +<p> +Annumeratio lignorum, arundinum, acuum, fit postposito <em>fon</em>, +numeralibus: v.g. <em>ippon</em>, vnum, <em>ni fon</em>, duo, +<em>sanbon</em>, tria, <em>roppon</em>, sex, <em>jippon</em>, decem, +<em>fiàppon</em>, centum, <em>xenbòn</em>, mille.</p> + +<p> +Annumeratio fasciculorum fit postposito <em>va</em>, numeralibus: v.g. +<em>ichi va</em>, vnus; <em>ni ua</em>, duo, <em>sanba</em>, tres, +<em>jippa</em>; decem <em>júichi va</em>; vndecim; <em>ni jippa</em>; +uiginti.</p> + +<p> +Annumeratio onerum seu sarcinarum; quas equi portant; fit postposito; +<em>só</em>; numeralibus: u.g. <em>issó</em> unum; <em>niso</em> duo; +<em>sanzó</em> tria; <em>jisso</em>; decem: eodem modo numerantur illa +instrumenta quæ uocantur; <em>biobu</em>; duo enim seu par ex illis +uocatur; <em>issó</em>; etc.</p> + +<p> +Annumeratio uero eius quod uulgo dicimus mano de papel fit postposito, +<em>giô</em>; numeralibus: u.g. <em>ichi gio</em>; una <em>nigio</em>; +duæ, <em>sangiô</em> tres; usque ad decem quæ sit postposito; +<em>socu</em>, numeralibus: u.g. <em>issocu</em> decem, seu vna quæ +uulgo uocatur media resma, <em>ni socu</em>; viginti quæ erit resma +integra cum ista particula; <em>socu</em> postposita numeralibus +annumerant etiam par calceorum: u.g. <em>issô cu</em>, par +calceorum.</p> + +<p> +Annumeratio substantiarum fit postposito, <em>tai</em>, numeralibus: +u.g. <em>ittai</em>, una; <em>nitai</em> duæ; <em>sandai</em>; tres; +<em>Deus no von tocoro va goittai de gozaru</em>; Deus in quantum Deus +est vna substantia et essentia.</p> + +<p> +Annumeratio capitulorum fit postposita <em>cagiô</em>, numeralibus: +<span class = "pagenum">73</span> +<span class = "folionum">K</span> +v.g. <em>iccagiô</em> vnum, <em>nicagio</em> duo, <em>sangagio</em> +tria, <em>roccagio</em> sex, <em>fiaccagìo</em>, centum.</p> + +<p> +Annumeratio guttarum fit postposito, <em>tèqi</em>, numeralibus: v.g. +<em>ittèqi</em>, vna gutta, <em>jitteqi</em>, decem: idem fit +postposito, <em>xizzucu</em> numeralibus, <em>iomi</em>; v.g. <em>fito +xizzucu</em>, vna &c. debet auferri, <em>tçu</em>, a numero vt +videtur.</p> + +<p> +Annumeratio paxillorum quibus comedunt, & eorum quæ bina & bina +portantur, fit postposito, <em>tçui</em>, numeralibus: v.g. +<em>itçui</em>, vnum par, <em>jittçui</em>, decem.</p> + +<p> +Annumeratio sarcinarum hominum fit postposita, <em>ca</em>, numeralibus: +v.g. <em>icca</em> vna, <em>nica</em> duæ, <em>sànga</em>, tres.</p> + +<p> +Annumeratio librorum fit postposito, <em>quan</em>, numeralibus: v.g. +<em>icquan</em> vnus, <em>niquan</em> duo, <em>sanguàn</em> tres, +<em>ròquan</em> sex, <em>jiquan</em> decem.</p> + +<p> +Ad interrogandum verò anteponitur, <em>nan</em>, nominibus mutatis vel +non literis sicut in numero tertio: v.g. <em>àno mmadòmo va nanbiqi +zo?</em> quot sunt illi equi?</p> + +<p> +Annumeratio regnorum fit postposito, <em>cacocu</em>, numeralibus: v.g. +<em>icca cocu</em>, vnum, <em>ni cacocu</em> duo, <em>sangacocu</em> +tria, <em>jiccacocu</em>, decem: regna verò diuiduntur in prouincias seu +districtus quos vocant postposito, <em>gun</em>, numeralibus: v.g. +<em>ichigun</em>, vna prouincia, <em>nigun</em>, duæ, <em>sangun</em>, +tres &c.</p> + +<p> +Sermones vero & exhortationes annumerantur postposito, <em>dan</em> +numeralibus: v.g. <em>ichi dan</em>, vnus sermo vel concio, verba vero +annumerantur postposito, <em>gon</em>, vel <em>guen</em>, numeralibus: +v.g. <em>ichĩgon</em> vnum, <em>sanguen</em> tria verba.</p> + +<p> +Postposita particula, <em>zzutçu</em>, numeralibus tam, <em>coie</em>, +quam <em>iomi</em>, fit sensus binus, a, um, v.g. <em>ichinin ni vxi +sanbiqi zzutçu vo toraxeta</em>, vni dedit tres vaccas, <em>ichinin +zzutçu saqe sànbài zzutçu vo nomarèta</em>, vnusquisque bibit tria +hausta vini.</p> + +<p> +Ad loquendum diuisiue duo vel tria: v.g. copulant duo numeralia: v.g. +<em>xĩgonin</em>, quatuor vel quinque homines, cætera ex his +elicies.</p> + +<p> +Particulæ honoris sunt quatuor, <em>vo</em>, <em>von</em>, <em>go</em>, +<em>mi</em>, duæ primæ iunguntur vocabulis, <em>iomi</em>, vltimæ verò +iunguntur vocabulis, <em>coie</em>, siue chinensibus: vltima est +honoratior & illa vtimur ad loquendum de rebus diuinis: v.g. +<em>midexi tachi</em>, discipuli Christi Domini, <em>goichi nin vocoite +cudasarei</em>, mittatis obsecro vnum ex dominis.</p> + +<p> +<span class = "pagenum">74</span> +Verba verò quæ sequũtur etiam si habeant particulas honoris; habent se +tamen ex parte loquentis; honorem verò important inquantum personam cum +qua loquimur vel de qua loquimur attingunt: v.g. <em>go focô</em>, quod +significat seruitium, <em>von furu mài</em>, quod est conuiuium, <em>von +cotõba</em>, quod est verbum seu sermo, <em>von monõ gatàri</em>, quod +est conuersatio, <em>von natçucaxij</em>, vel <em>von nocori vo +voi</em>, habere quod Lusitani vocant saudades vel Hispani cariño, +<em>von tòri auaxe</em>, quod est intercessio, <em>von mi mai</em>, quod +est visitatio, <em>von chà</em>, quod est quidam potus quo inuitant, +<em>go dancó</em>, quod est consultatio seu congregatio ad consilium +capiendum, <em>von rei</em>, quod est gratiarum actio, <em>von +busata</em>, quod est defectus in vrbanitate, <em>vomòtenaxi</em>, quod +est bene & laute tractare, <em>go chiso</em>, quod est æstimatio, +<em>go iqen</em>, quod est consilium v.g. <em>fabacari nagara go iqen vo +moxitài</em>, & si sit inuerecundum & indecens volo tamen +consilium tibi dare &c.</p> + + +<h4 class = "chapter"><a name = "script"> +Aliquæ regulæ coniugationum in scriptura librorum.</a></h4> + +<p> +Aliquando fit verbum affirmatiuum cum præsenti negatiuo supra posito; +ablato <em>u</em>, in quo finitur: v.g. <em>oracio vo tçutomen tòqi +va</em>, quãdo habeo orationem, <em>xòsa vo tçutotmèn tàme ni va</em>, +ad exequendum opus, <em>michĩ biqi tama van to voboxi mexi</em>, ad +illum deducendum &c.</p> + +<p> +Ad futurum affirmatiuum additur particula, <em>bèqi</em>, affirmatiuo +supraposito ablato, <em>ru</em>, & ad futurum negatiuum additur, +<em>bècarazu</em>, affirmatiuo: v.g. <em>mòsu beqi</em>, dices, <em>mòsu +beqarazu</em>, non dices: si vero oratio finitur in futuro, +<em>bèqi</em>, conuertitur in <em>bexi</em>.</p> + +<p> +Infinitiuum futuri fit addito, <em>còto</em>, futuro: v.g. <em>iòmu bèqi +coto</em>, subiunctiuum fit postposito, <em>qerẽba</em>, radicibus +verborum v.g. <em>sugure qerẽba</em>.</p> + +<p> +Gerundium in do fit postposito, <em>te</em>, radicibus: v.g. <em>qiqi +tamaite</em>.</p> + +<p> +Verbum substantiuum in scriptura librorum est, <em>nàri u</em> & +<em>qeri u</em>, & si in illo finitur oratio est in radice: v.g. +<em>sadàme naqi io no ixei nari</em>, est dignitas mundi qui non habet +stabilitatem.</p> + +<p> +Præteritum est postposito, <em>ari</em>, <em>u</em>, radicibus: v.g. +<em>sũguretaru</em>, +<span class = "pagenum">75</span> +<span class = "folionum">K2</span> +si verò oratio in illo finitur remanet, <em>ari</em>, <em>u</em>, in +radice: v.g. <em>sũguretari</em>.</p> + +<p> +Præteritum plusquam perfectum est postposito <em>nari</em>, præsenti: +v.g. <em>ãgue tamo nari</em>, adorauerant.</p> + +<p> +Si forte fuerint aliquæ aliæ regulæ in librorum scriptura erunt ita +faciles quod facillimo negotio illas consequentur qui in lingua Iaponica +fuerint tam prouecti, vt iam eius librorum lectioni possint vacare.</p> + + +<h4 class = "chapter ital"><span class = "extended">LAVS +DE</span>O.</h4> + +<hr class = "mid"> + +<h4 class = "chapter"><a name = "errata"> +ERRATA SIC CORRIGE.</a><br> +<br> +Primus numerus paginam, secundus lineam indicat.</h4> + +<div class = "mynote"> +The listed errors have been corrected in the text and marked with a <ins +class = "edcorr" title = "corrected by author...">solid underline</ins>. +Other errors and anomalies are marked with a <ins class = "mycorr" title += "text reads...">dotted underline</ins>. +</div> + +<p> +pag. 3. linea 2. iu. lege in.</p> +<p class = "nospace"> +7.25. <em>niffion.</em> l. <em>niffon.</em></p> +<p class = "nospace"> +10.7. <em>goraru</em>. l. <em>gozaru</em>.</p> +<p class = "nospace"> +14. & 15. accentus supra, <em>o</em>, sunt acuti & debent esse +graues.</p> +<p class = "nospace"> +16.5. <em>mainnen</em>. l. <em>mainen</em>.</p> +<p class = "nospace"> +19.24. loca. l. loco.</p> +<p class = "nospace"> +24. antepenultima. <em>de gozate</em>. l. <em>de gozatte</em>.</p> +<p class = "nospace"> +28.12. <em>ẽgue</em> l. <em>ãgue</em>.</p> +<p class = "nospace"> +33.22. <em>fucacaranda.</em> l. <em>fucacarananda</em>.</p> +<p class = "nospace"> +33.28. <em>cuuaav</em> l. <em>cuvazu</em>.</p> +<p class = "nospace"> +34. antepenultima. <em>incadeca</em>. l. <em>icãdeca</em>.</p> +<p class = "nospace"> +36. penultima. <em>voi cotaranu</em>. l. <em>vo cotaranu</em>.</p> +<p class = "nospace"> +39.25. <em>cu vanu</em>. l. <em>cui maraxenu</em>.</p> +<p class = "nospace"> +40. antepenultima amittit. l. admittit.</p> +<p class = "nospace"> +43.10. <ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘antepenultima’">anteposita</ins> particula. +<em>na</em>. l. postposita particula. <em>va</em>.</p> +<p class = "nospace"> +42.32. <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘uobrou’">nobrou</ins></em>. l. <em>noboru</em>.</p> +<p class = "nospace"> +42.11. <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘vqetm vari’">vqetaam vari</ins></em>. +l. <em>vqe tamavari</em>.</p> +<p class = "nospace"> +48. vltima. <em>vosorozij</em>. l. <em>vosoroxij</em>.</p> +<p class = "nospace"> +49.1. <em>vosoroxi</em>. <ins class = "mycorr" title = +"‘l.’ missing in original">l.</ins> <em>vosoroxij</em>.</p> +<p class = "nospace"> +49.26. significat. l. significant.</p> +<p class = "nospace"> +50.10. <em>doco.</em> l. <em>coco</em>.</p> +<p class = "nospace"> +51.3. <em>Poca</em>. l. <em>foca</em>.</p> +<p class = "nospace"> +57.26. <em>teugu</em>. l. <em>tengu</em>.</p> +<p class = "nospace"> +60.5. <em>tocude</em>. l. <em>tocorõde</em>.</p> +<p class = "nospace"> +60.19. <em>vo xite</em>. l. <em>coxite</em>.</p> +<p class = "nospace"> +60.<ins class = "mycorr" title = "text reads ‘24’">26</ins>. +<em>mate.</em> ommittatur et non legatur.</p> +<p class = "nospace"> +61.34. <em>ãgne</em>. l. <em>ãgue</em>.</p> +<p class = "nospace"> +64.15. <em>ni va qenbut</em>. l. <em>ni va vo qenbut</em>.</p> +<p class = "nospace"> +64.19. <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘geuzan’">genzan</ins></em>. l. <em>guenzan</em>.</p> +<p class = "nospace"> +67.14. <em><ins class = "mycorr" title = +"text reads ‘iuni’">iiuni</ins></em>, <em>iusan</em>. l. <em>juni</em>, +<em>jusan</em>.</p> +<p class = "nospace"> +70.31. <em>culum</em>. l. <em>anum</em>.</p> + + +<div class = "mynote"> +Notes on Spelling and Punctuation:<br> +<br> +Latin:<br> +All variation between u and v, i and j is as in the original.<br> +In “potest ne” and similar forms, “ne” is always printed as a separate +word. Conversely, “idest” is printed as a single word.<br> +Punctuation and capitalization are as in the original <i>except:</i> +<div class = "inset">“.” (period / full stop) followed by a lower-case +letter was changed to : (colon) unless a comma was clearly +called for.<br> +Missing or inappropriate punctuation at paragraph-end or in the +abbreviation “v.g.” was changed to “.”</div> +<br> +Japanese:<br> +The translation of this text is currently in preparation at Project +Gutenberg. It was consulted to clarify long-s ambiguities and to resolve +some uncertainties in accentuation, primarily ô : õ. There was no +attempt to make the forms consistent or correct, or to regularize +word/morpheme breaks.</div> + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of Project Gutenberg's Ars grammaticae Iaponicae linguae, by Diego Collado + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ARS GRAMMATICAE IAPONICAE LINGUAE *** + +***** This file should be named 17713-h.htm or 17713-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/1/7/7/1/17713/ + +Produced by Louise Hope, David Starner and the Online +Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> + |
