diff options
| author | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 04:55:44 -0700 |
|---|---|---|
| committer | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-15 04:55:44 -0700 |
| commit | 3fee720ff323e6894659f8f591ab0e74a7f725e6 (patch) | |
| tree | 7424c2a8ed9c31f672d2151fd62bf89acba9c4c8 /19456-h | |
Diffstat (limited to '19456-h')
| -rw-r--r-- | 19456-h/19456-h.htm | 1406 | ||||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/initial-d.gif | bin | 0 -> 2499 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/ornament.gif | bin | 0 -> 664 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/p1907-121.jpg | bin | 0 -> 82804 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/p1907-124-1.jpg | bin | 0 -> 63936 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/p1907-124-2.jpg | bin | 0 -> 87424 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/p1907-125.jpg | bin | 0 -> 96466 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19456-h/images/p1907-128.jpg | bin | 0 -> 100966 bytes |
8 files changed, 1406 insertions, 0 deletions
diff --git a/19456-h/19456-h.htm b/19456-h/19456-h.htm new file mode 100644 index 0000000..0f67b09 --- /dev/null +++ b/19456-h/19456-h.htm @@ -0,0 +1,1406 @@ + +<!DOCTYPE html +PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> + +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1"> + +<title>The Project Gutenberg eBook of De ramp van Valparaiso</title> +<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="author" content="Henri Bourdon"> +<meta name="DC.Creator" content="Henri Bourdon"> +<meta name="DC.Title" content="De ramp van Valparaiso"> +<meta name="DC.Date" content="##### 2006"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css"> + + +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16% 1.58em 16%; +text-align: left; +} + +/****** Title Page ******/ + +h1.docTitle +{ +font-size: 1.6em; +line-height: 2em; +} + +h2.docImprint, h1.docTitle, h2.byline, h2.docTitle +{ +text-align: center; +} + +h2.byline +{ +font-size: 1.1em; +line-height: 1.44em; +font-weight: normal; +} + +span.docAuthor +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} + +h2.docImprint +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: normal; +} + +/******* Headers ******/ + +.div0 +{ +padding-bottom: 1.6em; +} + +.div1 +{ +padding-bottom: 1.44em; +} + +.div2 +{ +padding-bottom: 1.2em; +} + +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-bottom: 1.0em; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +font-style: normal; +text-transform: none; +clear: both; +} + +h1 +{ +font-size: 1.44em; +line-height: 1.5em; +} + +h1.label +{ +font-size: 1.2em; +line-height: 1.2em; +margin-bottom: 0; +} + +h2 +{ +font-size: 1.44em; +line-height: 1.5em; +} + +h2.label +{ +font-size: 1.2em; +line-height: 1.2em; +margin-bottom: 0; +} + +h3 +{ +font-size: 1.2em; +line-height: 1.2em; +} + +h3.label +{ +font-size: 1.0em; +line-height: 1.2em; +margin-bottom: 0; +} + +h4 +{ +font-size: 1.0em; +line-height: 1.2em; +} + +h4.lghead +{ +margin-left: 10%; +margin-right: 10%; +} + +h5 +{ +font-size: 1.0em; +line-height: 1.0em; +font-style: italic; +} + +h6 +{ +font-size: 1.0em; +line-height: 1.0em; +font-style: italic; +} + +/****** Paragraphs ******/ + +p +{ +text-indent: 0; +} + +.alignleft +{ +text-align: left; +} + +.aligncenter +{ +text-align: center; +} + +.alignright +{ +text-align: right; +} + +.alignblock +{ +text-align: justify; +} + +p.poetry +{ +margin: 0em 10% 1.58em 10%; +} + +p.line +{ +margin: 0 10% 0 10%; +} + +p.beforeline, p.afterline +{ +margin-top: 1em; +} + +p.initial +{ +text-indent: 0em; +} + +p.argument, p.note +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +text-indent: 0em; +} + +p.argument +{ +margin: 1.58em 10% 1.58em 10%; +} + +p.quote +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +margin: 1.58em 5% 1.58em 5%; +} + +div.blockquote +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +margin: 1.58em 5% 1.58em 5%; +} + +div.argument +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +margin: 1.58em 5% 1.58em 5%; +} + +div.epigraph +{ +font-size: 0.9em; +line-height: 1.2em; +margin: 1.58em 20% 1.58em 0%; +} + +/****** Figures ******/ + +div.divFigure +{ +text-align: center; +} + +.floatLeft +{ +float: left; +margin: 10px 10px 10px 0; +} + +.floatRight +{ +float: right; +margin: 10px 0 10px 10px; +} + +p.figureHead +{ +text-align: center; +font-size: 100%; +} + +.divFigure p +{ +font-size: 80%; +margin-top: 0; +text-align: center; +} + +p.smallprint, li.smallprint +{ +font-size: 80%; +color: #666666; +} + +/* Special cases for Filipino Riddles */ + +p.question +{ +text-align: left; +margin-bottom: 0em; +} + +p.answer +{ +text-align: right; +margin-top: 0em; +} + +p.explanation +{ +margin-left: 0.9em; +margin-right: 0.9em; +font-size: smaller; +} + + +/****** Sidenotes ******/ + +.leftnote +{ +position:absolute; +left:1%; +height:0em; +width:14%; +font-size: 0.8em; +text-indent: 0em; +line-height: 1.2em; +} + +/****** Page Numbers ******/ + +.pagenum +{ +display: inline; +font-size: 70%; +font-style: normal; +text-align: right; +position: absolute; right: 1%; +padding: 0 0 0 0; +margin: 0 0 0 0; +} + +.pagenum a +{ +text-decoration: none; +} + + +/****** Footnotes ******/ + +a.noteref:hover +{ +text-decoration: none; +} + +a.noteref +{ +font-size: 80%; +vertical-align: 0.25em; +text-decoration: none; +} + +div.footnotes +{ +padding: 0 0 0 0; +margin-top: 1em; +} + +hr.fnsep +{ +width: 25%; +text-align: left; +margin-left: 0; +margin-right: 0; +} + +p.footnote +{ +font-size: 80%; +margin-top: 0.5em; +margin-bottom: 0.5em; +} + +p.footnote .label +{ +float: left; +text-align: left; +width: 2em; +} + +/****** Poetry ******/ + +div.poem +{ +text-align: left; +margin-left: 5%; +width: 90%; +position: relative; +} + +.poem h4 +{ +margin-left: 5em; +font-weight: normal; +text-decoration: underline; +} + +.poem .stanza +{ +margin-top: 1em; +} + +.poem .linenum +{ +position: absolute; +top: auto; +left: -2.5em; +margin: 0; +text-indent: 0; +font-size: 90%; +text-align: center; +width: 1.75em; +color: #777; +} + +.versenum +{ +font-weight: bold; +} + +.footnotes .line +{ +font-size: 80%; +margin: 0 5% 0 5%; +} + +.poem .i0 { display: block; margin-left: 2em; } +.poem .i1 { display: block; margin-left: 3em; } +.poem .i2 { display: block; margin-left: 4em; } +.poem .i3 { display: block; margin-left: 5em; } +.poem .i4 { display: block; margin-left: 6em; } +.poem .i5 { display: block; margin-left: 7em; } +.poem .i6 { display: block; margin-left: 8em; } +.poem .i7 { display: block; margin-left: 9em; } +.poem .i8 { display: block; margin-left: 10em; } +.poem .i9 { display: block; margin-left: 11em; } + + + +/****** Annotations ******/ + +span.corr +{ +border-bottom: 1px dotted red; +} + +span.abbr +{ +border-bottom: 1px dotted gray; +} + +span.measure +{ +border-bottom: 1px dotted green; +} + +.letterspaced +{ +letter-spacing: 0.2em; +} + +.smallcaps +{ +font-variant: small-caps; +} + + +/****** Anchors ******/ + +a.hidden:hover +{ +text-decoration: none; +} + +a.hidden +{ +text-decoration: none; +} + +hr +{ +width: 45%; +margin-top: 1em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +clear: both; +text-align: center; +height: 1px; +} + + + + + +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} + +body, a.hidden +{ +color: black; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} + +.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .versenum +{ +color: #001FA4; +} + +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} + +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} + + +</style></head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of De ramp van Valparaiso, by Henri Bourdon + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: De ramp van Valparaiso + De Aarde en haar Volken, 1907 + +Author: Henri Bourdon + +Release Date: October 3, 2006 [EBook #19456] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RAMP VAN VALPARAISO *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + + + + + +</pre> + + +<div class="bodytext"><a id="d0e69"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e69">121</a>]</span><p class="div1"></p> +<div class="divFigure"></div> +<h2>De ramp van Valparaiso.</h2> +<p align="left" class="byline"><i>Naar het Fransch van <span class="smallcaps">Henri Bourdon</span>.</i></p> +<p></p> +<div class="divFigure"><img border="0" src="images/p1907-121.jpg" alt="De tuin van het oude Fransche hospitaal, waar wij tien dagen hebben gekampeerd." width="720" height="374"><p class="figureHead">De tuin van het oude Fransche hospitaal, waar wij tien dagen hebben gekampeerd.</p> +</div><p> + + +</p> +<p style="
 background: url(images/initial-d.gif) no-repeat top left;
 
 padding-top: 60px;
 "><span style="
 float: left;
 width: 90px;
 height: 90px;
 background: url(images/initial-d.gif) no-repeat;
 
 background-position: 0px -60px;
 
 text-align: right;
 color: white;
 ">D</span>e ramp van Valparaiso ligt ieder nog versch in het geheugen. Men herinnert zich, dat in de maand Augustus van het vorige jaar +het groote entrepôt van het Z. Amerikaansche halfrond, dat aan de kust van den Stillen Oceaan dezelfde rol vervulde als Rio +de Janeiro of Buenos Ayres aan den Oostenlijken oever, door vulkanische schokken hevig geteisterd is. + +</p> +<p>Huizen zijn tot puinhoopen geworden; vreeselijke branden, die overal tegelijk losbarstten, hebben het vernielingswerk voltooid, +duizenden menschen zijn omgekomen, honderden millioenen guldens verloren gegaan. + +</p> +<p>De geografische ligging van Valparaiso was zoo gunstig, dat in honderd jaren, ten gevolge, wel is waar, van hare herhaalde +en volhardende pogingen om kapitalen en landverhuizers tot zich te trekken, de bevolking der stad van 6000 tot 150.000 zielen +was gestegen. Geene haven van Chili, van de geheele westkust van Z. Amerika kon zich met haar meten. Noch Guayaquil, noch +Valdivia, noch Punta Arenas, noch Concepcion hadden zulke uitgebreide handelsbetrekkingen. Zij was trotsch op hare honderden +millioenen aankomende en vertrekkende schepen, op hare stoomvaartlijnen, op hare weergalooze dokken, hare fabrieken en vooral +hare bankinstellingen. Het was een tweede Marseilles of Hamburg in een staat, waarvan de toekomst met zekerheid scheen te +kunnen worden voorspeld en die op het gebied der nijverheid voor geen anderen in het Australische halfrond onderdeed. Als +beginpunt van den grooten spoorweg, die de Cordilleras des Andes doorsnijdt en den Atlantischen met den Stillen Oceaan moet +verbinden, ging Valparaiso eene groote toekomst tegemoet. + +</p> +<p>Een ontzettende schok heeft al die pracht en dien bloei in het niet doen verzinken, en in weinige minuten het werk van eene +eeuw vernield. + +</p> +<p>Valparaiso had reeds zwaar door aardbevingen geleden in 1822, in 1829, in 1851, toen 400 huizen waren verwoest, in 1880, toen +200 menschen gedood werden, en eindelijk in 1899, toen een vreeselijke vloedgolf de haven en een gedeelte van de stad had +overstroomd. Niets van dat alles kwam echter deze laatste ramp ook maar nabij. Een gevoel van ontzetting heeft ons aangegrepen. +Al was het tooneel der ramp ver van ons verwijderd, het onheil was te geducht, om ons niet te bewegen tot medegevoel. En Valparaiso +was den Europeanen altoos gastvrij gezind. + +</p> +<p>Een van deze, een Franschman, die voor zaken in de stad vertoefde, is getuige geweest van de ramp, waarvan hij bijna een slachtoffer +was geworden. Kort na die verschrikkelijke dagen schreef hij aan zijne zuster den volgenden brief, vol gevoel en humor, die +tevens een duidelijk beeld geeft van het voorgevallene. + + + +</p> +<p class="alignright">Valparaiso, 4 Sept. 1906. + +</p> +<p>Lieve Marie, + + +</p> +<p>Daar ik thans wat meer tijd en gelegenheid heb tot schrijven, wil ik beproeven, je eenige bijzonderheden <a id="d0e101"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e101">122</a>]</span>mede te deelen omtrent de ramp van 16 Aug. l.l.; maar ik mag je wel vooruit zeggen, dat grootere gaven dan de mijne vereischt +worden, om al de vreeselijke tooneelen te beschrijven, die zich hier hebben afgespeeld. + +</p> +<p>Ik was voornemens geweest, op den 15den Augustus naar Santiago te vertrekken; maar daar ik nog veel werk te doen had, stelde +ik mijn vertrek twee dagen uit, en had het nu vastgesteld op den 17den, ’s morgens om acht uur. Den 16den zat ik ’s avonds +om tien minuten voor acht aan tafel, met omtrent een twaalftal landgenooten, in het pension waar wij gewoonlijk dineerden, +toen wij plotseling den schok van eene aardbeving gevoelden. Daar men in deze streken, waar aardbevingen dikwijls voorkomen +en meestal niet zeer hevig zijn, aan zooiets wel gewend is, bleven de meesten van ons aan tafel zitten; maar weldra werden +de schokken zoo erg, dat glazen, borden en flesschen op den grond vielen, en brokken pleister en steenen van zolder en muren +naar beneden kwamen, onder een verschrikkelijk gekraak. + +</p> +<p>Daar wij begrepen dat het ditmaal ernst was, liepen wij doodelijk verschrikt naar de trap, en nooit in mijn leven zal ik vergeten +hoe ik die trap ben afgekomen. We stonden in eene verblindende stofwolk, terwijl een regen van steenen op ons neerviel, en +we de treden onder onze voeten voelden wegzakken. Hoe ik beneden kwam, weet ik nog niet. Ik herinner mij, dat ik bij vijf +of zes treden tegelijk naar beneden sprong, en door de schokken van den eenen muur naar den anderen werd geworpen. Zoo kwamen +we aan de deur; maar toen we naar buiten wilden, deinsden de voorsten terug, terwijl de anderen van achteren opdrongen en +riepen: “Er uit! er uit!” Op ’t zelfde oogenblik hooren we een donderend geraas; een gedeelte van onzen voorgevel stort op +den grond; misschien een meter van de deur, waardoor wij juist naar buiten wilden. Eindelijk staan we op het kleine plein +voor het huis, en wachten af, wat gebeuren zal, trillend van angst, blootshoofds, met onze servetten nog om den hals, in een +killen regen. + +</p> +<p>Het is nu pikdonker, daar het electrisch licht is uitgegaan, maar boven ons flikkert onophoudelijk de bliksem. Van alle zijden +hooren wij kreten van lieden, die in ’t wilde wegvluchten, radeloos van angst, sommigen in hun hemd, en die schreiende elkander +roepen, terwijl anderen zich op den grond werpen, in de modder en onder luide kreten God aanroepen om hulp. Daarboven uit +klinkt het gejammer der gewonden, die door hunne vrienden worden weggedragen; de eene heeft een arm, de andere een been gebroken, +en zij gillen van angst zoowel als van pijn. + +</p> +<p>Wij zijn nog slechts enkele oogenblikken op straat, en reeds voelen wij den tweeden schok, even hevig als, zoo niet erger +dan de eerste. De paniek wordt nu onbeschrijfelijk. Wij dringen ons samen midden op het plein, op het oog den afstand berekenend +tusschen ons en de huizen, die van alle zijden om ons heen vallen en wij moeten ons stijf aan elkander vasthouden om niet +van de been te raken. Bij dezen schok stort een gedeelte van het magazijn der firma Guérin in<a id="d0e111src" href="#d0e111" class="noteref">1</a>. Wij zijn allen overtuigd, dat we reddeloos verloren zijn; want op de plek waar wij ons bevinden, was vroeger de zee, en +angstig fluisteren wij elkander toe, dat de zee het verloren terrein zal herwinnen. Eindelijk is de tweede schok voorbij; +ik strijk een lucifer af en zie op mijn horloge; het is precies vier minuten over acht. + +</p> +<p>Aan alle kanten breekt thans brand uit, door de lampen die zijn omgevallen. Tegenover ons, in een blok huizen, dat voor millioenen +waarde bevat, zien wij op de eerste verdieping een klein vlammetje, dat op dit oogenblik nog met een emmer water zou kunnen +worden gebluscht; snel grijpt de vlam om zich heen en weldra staat het geheele huis in brand. Eenige dappere brandweerlieden, +hier altijd vrijwilligers, komen met hunne spuiten; maar de buizen der waterleiding zijn gebroken en alle pogingen blijven +vruchteloos. Ik bespeur, dat het gas in ons huis nog brandt, en ondanks de tegenwerpingen van mijne vrienden, die mij willen +terughouden, ga ik naar boven, draai het licht uit en kom terug met een armvol regenmantels en overjassen; want de regen houdt +op, maar het is koud geworden. + +</p> +<p>De stad wordt nu verlicht door den brand en dat is een akelig gezicht. Elk oogenblik voelen wij nog schokken, die ons opnieuw +schrik aanjagen. Wij halen de banken weg uit eene wandelplaats en brengen ze midden op het plein, zoodat de vrouwen tenminste +kunnen gaan zitten. Ik zag naar de arme schepsels, die op eene van die banken zaten, en dat was een droevig schouwspel. Een +jong meisje lag met een bebloed gezicht op den schoot eenere oudere dame, zeker hare moeder. Naast haar zat eene oude vrouw, +gerimpeld en gebogen, die aanhoudend en hartverscheurend jammerde. Een andere dame, met strakken blik en verwrongen gelaat, +hield krampachtig een kistje vast, dat zeker kostbaarheden of papieren van waarde bevatte. En aan het andere einde van de +bank zat een jong echtpaar. De vrouw was een paar dagen geleden bevallen en lag nog ziek te bed op het oogenblik van de ramp. +Zij was half gekleed gevlucht en huiverde van koude, terwijl haar man te vergeefs trachtte haar te verwarmen en te troosten. + +</p> +<p>Wij blijven midden op het plein staan en zien de eene na de andere verbranden van die prachtige, vier verdiepingen hooge gebouwen, +die nog voor weinige oogenblikken bloeiende handelshuizen waren. De hitte van de vlammen is zoo erg, dat wij genoodzaakt zijn +ons achter onze parapluies te verschuilen om ons gezicht niet te schroeien. Ik zie achtereenvolgens vier huizen verbranden, +waarvan alleen de muren blijven staan, en nu zijn de vlammen reeds genaderd tot het magazijn der firma Guérin. Wij vermoeden, +dat ook dit verloren is, en ik denk droevig aan al die opgestapelde koopwaren, die binnen weinige oogenblikken in de vlammen +zullen opgaan. Op dat oogenblik zie ik den heer Becker, een der compagnons van de firma Guérin, die mij zoekt, en wij besluiten, +te doen wat in ons vermogen is om het huis te redden. Wij vinden eene brandspuit, die niet werken kan, omdat er geen water +is en de heer Becker belooft de brandweerlieden 1000 piasters, als zij water vinden, om de spuit in werking te stellen. Zij +brengen de spuit aan den gang met water uit <a id="d0e120"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e120">123</a>]</span>de goot, dat zij met eene schop opscheppen; zij breken een riooldeksel open en vullen de spuit met water uit het riool, dat +gelukkig vol is, daar het reeds eenige dagen heeft geregend. Ik help de slangen aandragen en weldra beginnen wij het huis +te bespuiten. Ongelukkig hebben wij slechts één mondstuk en er is niet genoeg drukking. De heer Becker gaat naar de spuit +terug, belooft den stoker 500 piasters als hij voldoende drukking levert, en 3000 piasters aan de brandweermaatschappij, als +het huis wordt gered. Er komt een tweede mondstuk, en met de noodige drukking wordt het gevaar eindelijk afgewend; doch met +hoeveel moeite en na welk een verschrikkelijken angst! Het gebouw der firma Guérin is het eenige van een verbazend groot blok +huizen, dat gered is. + +</p> +<p>Wij gaan nu met den heer Becker een glas bier drinken in zijne woning, die bijna niet geleden heeft. Op den grond in den salon +liggen kleine kinderen gerust te slapen. Terugkomende ontmoeten wij soldaten, die op draagbaren vormlooze gedaanten vervoeren, +in lakens en dekens gerold. ’t Zijn de overblijfselen van ongelukkigen, die verpletterd zijn door den een of anderen vallenden +muur. Verderop zien wij een agent van politie wiens paard met de pooten in het warnet van telegraafdraden is geraakt, dat +den grond bedekt. Wij helpen hem, om zich los te maken en hooren, dat hij zijne moeder en zuster heeft verloren, die onder +de bouwvallen van hun huis begraven zijn. Toch neemt hij den dienst waar. Ik kan niet nalaten bewondering voor dien man te +gevoelen. + +</p> +<p>In dien vreeselijken nacht zijn tooneelen voorgevallen, zooals de vruchtbaarste verbeelding ze niet zou durven scheppen. Toen +de eerste schok gevoeld werd, was eene familie van elf personen aan tafel gezeten. De vader neemt zijn jongste dochtertje +op den arm en wil de deur uitgaan, op de straat. Juist als hij buiten komt, stort het huis in, en de andere leden van zijn +gezin worden onder de bouwvallen begraven, terwijl hij achterover geworpen wordt en met zijn dochtertje half door het puin +wordt bedekt. Dadelijk breekt brand uit, en de vlammen naderen met groote snelheid de plek, waar hij zich bevindt. Achter +zich hoort hij de wanhoopskreten van sommige zijner familieleden, die slechts gewond zijn en levend moeten verbranden. Als +de vlammen hem genaderd zijn, maakt hij zich met bovenmenschelijke inspanning los, maar is niet bij machte zijn dochtertje +te redden, dat door het vuur bedreigd, angstig roept: “Papasito, salve me!” (Papaatje, red mij.) Het vuur grijpt snel om zich +heen, en machteloos, radeloos, als krankzinnig, vlucht hij weg. Den volgenden dag zag men hem ronddwalen op de rookende puinhoopen +van wat eens zijn huis geweest was. Misschien was hij krankzinnig geworden. Ik hoop het voor hem. In een ander huis bevinden +zich twee jonge menschen, nog slechts eenige dagen gehuwd. Zij vluchten; maar op het oogenblik dat zij naar buiten willen +gaan, valt een stuk muur, dat hen scheidt en de jonge man blijft achter, onder de bouwvallen. Na den geheelen nacht te vergeefs +te hebben gepoogd hem te redden en hem reeds gestorven wanend, gaat de jonge vrouw wanhopig heen. Ge kunt u hare blijdschap +voorstellen, toen zij den volgenden morgen haar man terugvond, die gelukkig had weten te ontkomen en slechts licht was gewond. + +</p> +<p>Een ongelukkige man werd vluchtende onder vallend puin bedolven, dat hem niet verpletterde, maar belette zich te bewegen, +zoodat de ratten hem een arm hebben afgeknaagd. + +</p> +<p>Tegen den morgen verspreidt zich het gerucht, dat om acht uur eene vloedgolf zal komen en nu vlucht ieder naar de hoogst gelegen +gedeelten der stad. Wij nemen de vlucht naar een cerro (heuvel) en vinden daar eenige andere Franschen. We zijn in den tuin +van het oude Fransche hospitaal, waar nog voor kort eene kegelbaan was. Toen ik den vorigen avond ons huis binnenging, had +ik voor alle zekerheid een half brood in den zak gestoken, dat ik op den grond vond, en dit geef ik aan de meid, die geen +eten heeft gehad en schreit van honger. In den tuin zien wij op eens een ezelskop steken uit een naburig huis, dat geheel +is ingestort. Wij komen naderbij en zien, dat het arme dier beklemd zit onder een muur, in eene houding, die het vreeselijke +pijn moet veroorzaken. Wij willen hem bevrijden, en ruimen steen voor steen het puin weg, dat hem bedekt. Na een uur werken +gelukt het ons, touwen onder het grauwtje te spannen en hem uit zijne benarde positie te verlossen. Het arme beest, dat tien +of twaalf uren onder den muur in de klem heeft gezeten, kan bijna niet op zijne pooten staan. Nadat ik mij vergewist had, +dat hij niets had gebroken, heb ik hem verlaten; en den volgenden dag zag ik tot mijn genoegen, dat hij weer draven kon. + +</p> +<p>Intusschen wachten wij angstig tot het acht uur zal zijn; alle blikken zijn gericht naar de zee, die wij van hier kunnen zien; +maar het uur verstrijkt en de zee overschrijdt hare grenzen niet. Wij dalen nu in groepjes den heuvel af, om levensmiddelen +te halen; want ieder begint honger te krijgen. We loopen midden op de straat, over puinhoopen, waaronder zeker wel lijken +liggen, en gaan langs huizen, die zich slechts door een wonder in evenwicht schijnen te houden. + +</p> +<p>Dikwijls zijn we genoodzaakt, groote omwegen te maken; want geheele straten staan in brand. Wij koopen eenige blikken met +eetwaren, die kooplieden hebben kunnen redden uit hunne ingestorte of verbrande winkels, en haasten ons om naar onzen cerro +terug te keeren, want er worden nog steeds schokken gevoeld en in de straten is het niet veilig. Eerst echter wil ik naar +het telegraafkantoor, om u bericht te zenden en gerust te stellen. Op weg daarheen kom ik den heer Becker tegen, die er vandaan +komt en mij vertelt, dat de helft van de telegraphische verbindingen verbroken is, en het mij niets zal helpen, of ik er heen +ga. Er zijn reeds honderden telegrammen te verzenden en vandaag worden niet meer aangenomen. Ik heb 150 piasters bij mij en +ik geef er vijftig van aan den heer Becker, die al wat hij bij zich had heeft gebruikt om een telegram te verzenden en nu +niets meer heeft om eten te koopen. Wij gaan weer naar den tuin terug en ontbijten, zonder brood, met de eetwaren uit de blikken, +’s Middags maken wij eene tent van zeildoek, en leggen oude zakken op den grond, die ons als bed zullen dienen. +<a id="d0e134"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e134">124</a>]</span></p> +<p>Na een in der haast gebruikt middagmaal gaan wij slapen. We hebben schildwachten op post gezet, en houden beurt om beurt met +ons vieren de wacht. We brengen een onrustigen nacht door; want onze tent is te klein en we liggen vlak op elkaar, terwijl +we gedurende den nacht sterke schokken voelen. + + +</p> +<p></p> +<div class="divFigure floatLeft" style="width: 437px"><img border="0" src="images/p1907-124-1.jpg" alt="Men laat den gefusilleerde een of twee dagen liggen op de plek waar hij is gevallen." width="437" height="571"><p class="figureHead">Men laat den gefusilleerde een of twee dagen liggen op de plek waar hij is gevallen.</p> +</div><p> + + +</p> +<p><i>Zaterdag</i> 18 <i>Augustus</i>. Al vroeg in den morgen is ieder bij de hand. In ons gezelschap is ook de eigenaar van eene groote banketbakkerszaak en hij +vraagt ons, met hem mede te gaan, om mondvoorraad te halen uit zijn winkel, die niet geheel is ingestort. Wij gaan allen naar +beneden en komen met een goeden voorraad proviand terug. In den namiddag ga ik nog eens heen, om te trachten een telegram +te verzenden, maar het is onmogelijk het telegraafkantoor te bereiken, dat door troepen wordt bewaakt. De staat van beleg +is afgekondigd en de geheele stad is in handen van de militaire autoriteiten; er worden strenge bevelen uitgevaardigd en het +minste verzet wordt met den dood gestraft. + +</p> +<p>Men fusilleert de menschen op straat en laat hunne lijken liggen om als waarschuwing te dienen. Er zijn afschuwelijke wreedheden +gepleegd, en toch was deze maatregel, hoe verschrikkelijk ook, noodzakelijk; want de dieven staken zelfs de huizen in brand +om ze te kunnen plunderen, en men weet niet hoe ver het zou gekomen zijn, als er niet van ’t begin af krachtige maatregelen +waren genomen. + +</p> +<p>Ik heb verscheiden boosdoeners zien terechtstellen. Ze werden aan een boom gebonden, met de armen op den rug, en boven hun +hoofd eene plank, waarop met krijt geschreven was: Ladrones (Dieven). Een troep soldaten fusilleerde hen op zeer korten afstand, +en men liet hen liggen op de plek, waar zij waren gevallen, met het gezicht naar boven gekeerd, soms wel een of twee dagen +achtereen. Op een morgen zag ik zulk een man liggen, wiens gezicht vreeselijk geschonden was, en men zeide mij, dat de honden +’s nachts aan het lijk hadden geknaagd. Een man werd gefusilleerd omdat hij een half blikje groente had gestolen. Een ander, +die, door plotselingen angst gedreven, begon te roepen dat de zee buiten hare oevers trad en de stad overstroomde, werd onmiddellijk +gegrepen en ter dood gebracht. + + +</p> +<p></p> +<div class="divFigure floatRight" style="width: 659px"><img border="0" src="images/p1907-124-2.jpg" alt="Het administratiegebouw van de Marine." width="659" height="460"><p class="figureHead">Het administratiegebouw van de Marine.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Eens zag ik een jongen man van een jaar of twintig, die juist was gevangen genomen. Hij had de hand van eene doode vrouw afgesneden, +om hare ringen te stelen en men vond de hand in zijn zak. Hij wordt voor den kommandant gebracht. Eene minuut later komt hij +terug, ter dood veroordeeld. Er zijn altijd priesters bij de hand. Hij legt de biecht af en men brengt hem naar den paal, +waar hij zal worden terechtgesteld. Zijne armen worden stijf op den rug gesnoerd en zijne voeten aaneengebonden; hij wil gaan +zitten; maar een soldaat dwingt hem te blijven staan. De andere soldaten gaan juist eten, en men wil hem niet fusilleeren +eer zij klaar zijn met hunne soep, en koffie hebben gedronken. De man ziet van de plek, waar hij staat, op <a id="d0e160"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e160">125</a>]</span>een paar meter afstand, den paal, waaraan hij straks zal worden vastgebonden, en twee lichamen van menschen die den vorigen +dag zijn doodgeschoten en nog bij den paal liggen. Hij ziet bleek, maar houdt zich goed. Ik durf niet langer blijven, het +wordt ook donker en men mag ’s avonds na zes uur niet op straat loopen. Den volgenden morgen ga ik weer kijken en de zelfde +man ligt thans dood naast de beide anderen, zijn eene oog hangt geheel uit de kas. Tegen drie uur ’s middags hebben wij brood +kunnen krijgen. Er zijn een paar bakkerijen die niet geheel vernield zijn en waar men weer is begonnen te bakken. Ze worden +bestormd en meer dan 200 menschen maken queue; want het is verboden voor meer dan 50 centavos tegelijk te koopen. Een knecht +komt te dicht bij de deur, met eene mand vol brood aan den arm. Wel vijftig handen worden uitgestoken en nemen hem in een +oogwenk al zijn brood af. + + +</p> +<p></p> +<div class="divFigure"><img border="0" src="images/p1907-125.jpg" alt="De kerk de la Merced van binnen." width="720" height="514"><p class="figureHead">De kerk de la Merced van binnen.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De cavalerie, die de orde in de stad bewaart, komt op de menigte inrennen en deelt links en rechts klappen uit met het plat +van de sabel. Wij hebben in ons gezelschap eenige jongelui, die tot de brandweer behooren en het pak van de brandweerlieden +dragen, en daardoor kunnen wij gelukkig elken dag brood krijgen, zonder zoo lang in de queue te moeten staan; want de brandweer +heeft overal toegang en gaat altijd voor. Ik heb van den Franschen consul een stuk gekregen, met zijn zegel gestempeld, waarin +staat dat ik tot de garde consulaire behoor. Dat paspoort bewijst mij goede diensten en stelt mij in staat, mij overal toegang +te verschaffen, waar die aan anderen verboden is. + +</p> +<p>In den namiddag hebben wij onze tent van zeildoek verlaten, die anderen thans mogen gebruiken, als zij willen, en met behulp +van stukken gegolfd plaatijzer, die wij wegnemen van een verwoest huis vlak bij ons, bouwen wij eene nieuwe schuilplaats. +We hebben ons ook een paar matrassen weten te verschaffen en hopen, dat de volgende nacht beter zal zijn. We hebben ketels +opgezet, en we koken in de open lucht. Het menu is niet zeer afwisselend; altijd Cassuela, een Chilisch gerecht, stukken gestoofd +schapevleesch of kip, met rijst, meelknoedels, enz. We vormen een gezelschap van meer dan twintig personen, en we hebben maar +twee of drie borden en evenveel lepels en vorken. We gebruiken die dus beurt voor beurt, zonder ze te wasschen natuurlijk, +want het water is schaarsch en moet van ver weg gehaald worden; maar niemand trekt toch den neus op. + +</p> +<p>Wij hebben ook wijn kunnen krijgen, en daaraan heeft het ons zelfs nooit ontbroken, zoolang wij op deze wijze kampeerden. +We hebben nu <span class="corr" title="Bron: levensmidde-delen">levensmiddelen</span> in overvloed, dank zij de goede zorgen van onzen consul, den heer Ramoger, wiens bereidwillige toewijding den hoogsten lof +verdient. Hij heeft bij het gouvernement van Chili bewerkt, dat levensmiddelen voor de geheele Fransche kolonie worden verstrekt: +hij laat geweren en munitie onder ons uitdeelen, doet onderzoek naar de wijze, waarop wij zijn geherbergd, <a id="d0e176"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e176">126</a>]</span>komt ons bezoeken en met ons lunchen in het kamp, en heeft voor ieder een vriendelijk woord. + +</p> +<p>De schokken zijn nog niet opgehouden en dezen nacht voelden wij nog twee vrij hevige. De uitwerking van die schokken is zonderling. +Waar wij ons nu bevinden, hebben wij niets te vreezen, en toch houdt iedereen op met spreken, richt het hoofd op, en men ziet +elkander zwijgend aan, terwijl de vrouwen beginnen te gillen. Ook de dieren zijn zeer onder den indruk; het haar der paarden +rijst te berge en zij beven over hun geheele lichaam, terwijl de honden blaffen uit alle macht. + +</p> +<p>Er is een hevige wind opgestoken, die de vlammen aanwakkert. Het magazijn van den heer Potin, dat aan de aardbeving was ontsnapt, +is later geheel door den brand verwoest. Zijn woonhuis ligt in puin; maar zijne familie is gered. Zijn zoon heeft een telegram +naar Parijs gezonden en hij is thans op de terugreis. Die man heeft zijn geheele leven gewerkt, zich eene goede positie verworven +en is in een enkelen dag totaal geruïneerd; want de verzekeringsmaatschappijen hebben reeds gezegd, dat zij de schade niet +zullen vergoeden. En hoeveel anderen verkeeren in hetzelfde geval! + +</p> +<p><i>Zondag</i> 19 <i>Augustus</i>. Wij staan vroeg op, en gaan ons wasschen in een beekje dat door de bergen stroomt. Dit is geen weelde, want in drie dagen +hebben wij geen toilet kunnen maken en wij zijn ontoonbaar. Al mijn goed was bij de waschvrouw, wier huis is verbrand, en +ik krijg jaegerhemden uit het magazijn van Guérin. Daarna komen wij om elf uur samen bij den consul en beraadslagen wat ons +te doen staat. Wij besluiten, twee lieden naar Santiago te zenden te paard (180 kilometer) om aan den minister in Frankrijk +bericht te zenden en hulp te vragen; want trein, post, telegraaf en telefoon, alles staat stil, en wij hebben sedert den dag +van de ramp geen enkel bericht uit de buitenwereld ontvangen. + +</p> +<p>De schokken worden zeldzamer; maar ook dezen nacht werden nog twee vrij hevige gevoeld. De wind, die de vlammen aanwakkert, +blijft aanhouden en men hoort voortdurend de ontploffingen van het dynamiet, dat men gebruikt om de huizen in de lucht te +laten springen, en zoodoende de uitbreiding van het vuur tegen te gaan. Het is mooi weer, maar de nachten zijn koud. Ik heb +in het magazijn Guérin een poncho gekregen, (eene soort van deken met eene opening om het hoofd door te steken) en deze bewijst +mij goede diensten. Wij staan elken nacht op wacht met geweren en revolvers en telkens worden geweerschoten gelost. Eenmaal +hoorden wij zelfs vlak bij ons in de buurt een geregeld geknetter van schoten. Wij hebben strikte orders. Op ieder, die na +het vallen van den avond het kamp voorbijgaat en niet stilstaat of antwoordt op het driemaal herhaald: quien vive? van den +schildwacht, wordt geschoten. + +</p> +<p>Gisteren heb ik den jongen Potin ontmoet; hij is in een ander kamp dan het onze. Hij vertelde mij, dat twee van hunne schildwachten +’s nachts op hunne ronde een paar mannen zagen, die het kamp verlieten met drie pakken goed, die ze hadden gestolen. Daar +ze ruzie kregen over de verdeeling, trokken ze hun mes en begonnen te vechten. De schildwachten kwamen juist bij tijds en +doodden hen zonder verderen vorm van proces door geweerschoten. Om den banketbakker van wien ik je vertelde, hebben we van +nacht veel plezier gehad. Daar hij even uit de tent moest, en zeker doodsbang was voor een geweerschot, riep hij zonder ophouden, +terwijl hij door het kamp liep: “Wees maar niet bang! Goed vriend! ’t Is Treny!” Dat werd natuurlijk eene geliefkoosde plagerij +en nu komen we elkaar nergens tegen, en gaan nergens binnen zonder te zeggen: “Wees maar niet bang”, enz. Na de treurigheid +van de eerste dagen zijn wij, hoewel we allen wel het een of ander door deze ramp hebben verloren, al spoedig weer vroolijk +geworden. Er is ook een reiziger in ons gezelschap voor eene zaak in cognac; dat is een vroolijke snaak, en daar wij in zijn +koffer een boek hebben gevonden met liedjes van Aristide Bruant, hebben we die op een goeden morgen gezongen. + +</p> +<p>Ik ben weer naar het telegraafkantoor geweest; na veel gepraat en lang bidden heeft de beambte, die mijn telegram nog niet +wilde aannemen, en beweerde, dat hij nog wel honderd moest verzenden, die te laat waren, zich eindelijk over mij ontfermd, +en ik zend u enkel dat ééne woord: <i>gered</i>. Ik heb mijn naam, Henri, er bij gezet, zoodat gij niet behoeft te twijfelen, dat ik het zelf heb verzonden. Dat telegram +kost mij 20 piasters, ruim 15 gulden; maar het geeft mij een gevoel van verlichting, te denken, dat gij nu weldra zult weten +hoe het mij gaat; hoewel de ramp verschrikkelijk is geweest, veel erger, zegt men, dan te San Francisco, vermoed ik toch, +dat de eerste berichten wel zeer overdreven zullen zijn geweest. + +</p> +<p>De officieele cijfers zijn als volgt. De oppervlakte van Valparaiso, zonder de cerros mede te rekenen, waarop de lagere volksklasse +woont, beslaat 190 H.A. Het gedeelte, dat geheel door aardbeving en brand is verwoest, beslaat 60 H.A., dat is dus 32 percent +van de geheele oppervlakte. Het gedeelte dat iets minder heeft geleden, maar waarvan de gebouwen niet meer hersteld zullen +kunnen worden en moeten worden afgebroken, beslaat 51 H.A. d.i. 26 percent van de oppervlakte. Eindelijk beslaat het gedeelte, +dat het minst heeft geleden; maar waarvan de gebouwen zullen moeten worden hersteld 80 H.A.; dus 42 percent van het geheel. +Wat de cerros betreft, die eene oppervlakte van 450 H.A. beslaan, deze hebben ook veel geleden; maar het is onmogelijk, de +schade te beramen. Door geheel Chili is de aardbeving gevoeld en het geschokte terrein wordt geschat op 400.000 H.A. Eenige +steden, zooals <span class="abbr" title="bijvoorbeeld"><abbr title="bijvoorbeeld">bijv.</abbr></span> Santiago, de hoofdstad, hebben zeer weinig geleden. + +</p> +<p><i>Maandag</i> 20 <i>Augustus</i>. Het blijft mooi weer. Er zijn brandweerlieden uit Santiago en Talcahuano aangekomen om bij het reddingswerk behulpzaam te +zijn, en zij hebben een groot deel van den weg te voet moeten afleggen. Wij gaan wat door de stad wandelen en bij elken stap +voelt men zich meer gedrukt. Overal rookende puinhoopen en door de geheele stad de reuk van verbrande lijken, die weerzinwekkend +is. Elk oogenblik struikelen wij bijna over lijken, die men thans onder de puinhoopen te voorschijn haalt en die reeds tot +ontbinding zijn overgegaan. Door de geheele stad is het één optocht van doodkisten; <a id="d0e210"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e210">127</a>]</span>gelukkig zij, die nog in eene doodkist liggen; ik zag uit het hospitaal karren vol lijken komen, op elkaar gestapeld, half +naakt, die men in een kuil ging begraven. + +</p> +<p>Het juiste aantal der slachtoffers is nog niet bekend en het is onmogelijk, het te weten te komen; want er zijn nog veel onder +de bouwvallen, en men weet niet wanneer ze zullen worden weggehaald. Ik geloof dat men wel nooit het juiste aantal zal kunnen +noemen; want velen zijn verbrand, en anderen in alle stilte begraven. Sommigen spreken van 1500 en anderen van 3000. + +</p> +<p>Van middag hebben wij onze tent afgebroken en zijn begonnen eene grootere te bouwen. Maar het wordt donker eer wij klaar zijn, +en wij brengen een onrustigen nacht door. Weer worden tamelijk hevige schokken gevoeld. Een troep dieven heeft een groot hotel +in brand gestoken en nog een geheel blok huizen is afgebrand. De schuldigen zijn dadelijk gevangen genomen en gefusilleerd. +Het juiste cijfer wordt niet genoemd; maar gister zeide mij een officier, dat er al meer dan 150 menschen gefusilleerd waren. + +</p> +<p><i>Dinsdag</i> 21 <i>Augustus</i>. Wij bouwen onze schuilplaats voor de derde maal weer op en slagen er eindelijk in, deze naar onzen zin in te richten. Wij +slapen met ons twintigen in onze tent, en daarbij zijn drie huisgezinnen. Allen slapen op matrassen op den grond, en zonder +zich te ontkleeden natuurlijk. Wij kunnen het allen goed met elkander vinden en beginnen reeds aan dit leven te gewennen. +We verbeelden ons maar dat we buiten zijn, op een uitstapje. We hebben gisteren gehoord, dat eene boot naar Europa vertrekt +en ik heb je op mijne knie met potlood een briefje geschreven. Dat heb ik aan een vriend gegeven om het op de boot te brengen; +ik weet niet of je ’t zult ontvangen. Wij hooren nu, dat de Engelsche stoomboot Orissa den 27en zal vertrekken en met die +boot geef ik weer een met potlood geschreven briefje mee. Want binnenshuis te gaan schrijven is niet veilig. + +</p> +<p>Wij beginnen weer berichten te ontvangen uit de buitenwereld en de Mercurio, het voornaamste blad van Chili, verschijnt op +kleine blaadjes papier, het formaat van een prospectus, en wordt gratis verspreid. + +</p> +<p><i>Woensdag</i> 22 <i>Augustus</i>. De schokken houden aan. De consul heeft 700 kilogram levensmiddelen onder ons laten uitdeelen. De overheidspersonen komen +in den namiddag samen en bespreken allerlei plannen voor de wederopbouwing van een Valparaiso der toekomst. De <i>roto’s</i> (lieden uit de Chilische volksklasse) worden geprest, als zij zich op straat vertoonen om te helpen bij het wegruimen. Er +worden barakken opgericht in de wandelparken en pleinen om eene schuilplaats te verleenen aan de 60.000 dakloozen. Maatregelen +worden genomen om de vrouwen en kinderen uit de stad te verwijderen; daar zij nuttelooze kostgangers zijn en het eerst zouden +bezwijken, indien eene besmettelijke ziekte uitbrak. De spoorweglijn is hersteld en er gaan thans treinen naar Santiago. Van +alle verkeersmiddelen om buiten de stad te geraken, spoor, tram of boot, mag men kosteloos gebruik maken, en velen nemen de +gelegenheid waar. De vreemde brandweerlieden vertrekken om vier uur, daar hunne diensten thans niet meer worden vereischt. + +</p> +<p><i>Donderdag</i> 23 <i>Augustus</i>. Om half vier van morgen is het begonnen te regenen; juist toen ik op wacht moest staan. Wij hebben er niet veel last van; +want wij zijn vrij goed beschut; maar dit is niet het geval met velen, die voorloopig slechts lichte tenten hadden opgeslagen. +De schokken verminderen nu in aantal en men denkt dat ze met deze verandering in het weder wel zullen ophouden. + +</p> +<p>De heer Becker en een bediende in de zaak gaan naar Santiago om geld te halen; want hier is het zeer moeilijk zich dit te +verschaffen. De banken willen slechts zeer geringe bedragen uitbetalen. Zij zullen te paard naar Limache gaan, ongeveer 70 +kilometer van Valparaiso; daar laten ze dan hunne paarden achter bij een vriend, en gaan met den trein verder naar Santiago. + +</p> +<p><i>Vrijdag</i> 24 <i>Augustus</i>. Het regent hard, maar de schokken houden nog niet op. De brand is nu bijna gebluscht; maar de puinhoopen smeulen nog. + +</p> +<p>Men past nu eene nieuwe straf toe bij lichte misdrijven, die in de stad worden gepleegd, en waarvoor de doodstraf te streng +zou zijn, n.l. de geeseling. + +</p> +<p>Lieden, die zich met geweld tegen een politieagent hebben verzet, zijn veroordeeld vandaag en morgen telkens 150 stokslagen +te ontvangen. Midden op de straat worden zij half ontkleed; moeten languit in de modder gaan liggen en een soldaat dient hun +met grooten ijver het voorgeschreven aantal stokslagen toe, die een officier telt onder de jammerkreten van het bloedende +slachtoffer. + +</p> +<p><i>Zaterdag</i> 25 <i>Augustus</i>. De regen heeft opgehouden; maar de schokken, hoewel nu minder hevig dan vroeger, houden nog aan. + +</p> +<p>De heer Becker is uit Santiago terug en heeft met den trein tot Valparaiso kunnen reizen. Daar hij op de heenreis een val +van zijn paard heeft gedaan, vraagt hij mij, of ik de paarden uit Limache wil terughalen. Wij vertrekken ’s avonds nog met +den trein, een bediende in de zaak, een vriend van ons, en ik, en in Limache aangekomen, worden we door een kennis ten eten +gevraagd. Zijn huis is verwoest en hij woont in een vrachtwagen. Daarna gaan we naar het hotel, dat is ingestort en krijgen +één bed voor ons tweeën, onder eene tent. ’t Is de eerste maal sedert 16 Augustus, dat ik mij uitkleed en mijne kousen uittrek, +en al is het bed niet om op te roemen, ik vind het heerlijk eens weer tusschen de lakens te kruipen; ze zijn wel niet bijster +schoon; maar lakens zijn het dan toch. + +</p> +<p>De paarden zijn bij die van een regiment lansiers gevoegd, en daar wij ze niet kennen, is het moeilijk voor ons, ze te vinden. +Wij zoeken den man op, die ze erheen gebracht heeft, en hij wijst ons op het eerste gezicht drie aan, die hij zegt, dat de +onze zijn. Na ontbeten te hebben, gaan wij om twee uur op weg, en daar wij eene groote hacienda moeten doortrekken, komt de +eigenaar een eind met ons mede en wijst ons den weg. Bij het afscheidnemen brengt hij ons beleefd onder het oog, dat het paard +waarop ik rijd, zijn eigendom is, en weet dit te bewijzen. Hij wil volstrekt niet, dat wij onze reis daarom zullen afbreken, +en laat ons, hoewel onbekend, met zijn paard vertrekken, terwijl hij ons <a id="d0e266"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e266">128</a>]</span>alleen verzoekt, het in Valparaiso bij iemand te brengen, wiens adres hij ons opgeeft. De paarden in Chili zijn zeer goed, +maar niet gewend aan den draf; zij kennen alleen den pas en den galop. + +</p> +<p>Wij hebben 70 kilometers af te leggen, grootendeels door bergen en langs wegen, waarop men zich te voet niet zou durven wagen. +Wij zijn gewapend, ieder met een revolver in den gordel, en ik heb ook nog een groot jachtmes. Die voorzorgen zijn niet overbodig; +want wij zijn midden in de pampa en men weet niet wat er gebeuren kan. Wij komen toch zonder ongeval te Valparaiso aan, om +7 uur ’s avonds. We hebben den weg in 5 uren afgelegd, bijna voortdurend in galop. Daar ik niet meer gewend was aan paardrijden, +voelde ik mij zeer vermoeid. + + +</p> +<p></p> +<div class="divFigure"><img border="0" src="images/p1907-128.jpg" alt="Het Victoria-theater." width="720" height="536"><p class="figureHead">Het Victoria-theater.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Den volgenden morgen hooren wij het aangename bericht, dat van de drie paarden die we hadden meegebracht, twee ons niet toebehoorden! +Toen ben ik met een jongen weer teruggegaan om de paarden te brengen en de anderen te halen; maar ik kon er slechts één vinden, +en dus hebben wij het paard, dat ons niet toebehoorde, daar gelaten en ik ben met den trein teruggegaan. + +</p> +<p>Sedert een paar dagen wonen wij niet meer op den berg, maar in een huis, dat een onzer vrienden tot onze beschikking heeft +gesteld, en dat heel goed bewoonbaar is, hoewel de muren hier en daar zijn gescheurd. + +</p> +<p>Wij voelen nog elken dag lichte schokken, maar deze brengen geene schade meer toe. Het gebouw van de firma Guérin is van binnen +gestut; sommige gedeelten, die dreigden in te storten, zijn omvergehaald en wij gaan reeds weer aan het werk, binnenshuis. +Bijna al het goed is van de planken op den grond gevallen; wij zullen dat eerst eens in orde brengen. De nieuwe stad toch +zal moeten verrijzen op de puinhoopen van de oude! + + +</p> +<p class="alignright">Henri. + + +</p> +<div class="divFigure"><img border="0" src="images/ornament.gif" alt="Ornament" width="304" height="16"></div><p> + +</p> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="footnote"><span class="label"><a id="d0e111" href="#d0e111src" class="noteref">1</a></span> De schrijver van den brief was bij deze firma in betrekking. +</p> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of De ramp van Valparaiso, by Henri Bourdon + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK DE RAMP VAN VALPARAISO *** + +***** This file should be named 19456-h.htm or 19456-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/1/9/4/5/19456/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + +*** END: FULL LICENSE *** + + + +</pre> + +</body> +</html> + diff --git a/19456-h/images/initial-d.gif b/19456-h/images/initial-d.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..98c079a --- /dev/null +++ b/19456-h/images/initial-d.gif diff --git a/19456-h/images/ornament.gif b/19456-h/images/ornament.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..026ed62 --- /dev/null +++ b/19456-h/images/ornament.gif diff --git a/19456-h/images/p1907-121.jpg b/19456-h/images/p1907-121.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fec8e7c --- /dev/null +++ b/19456-h/images/p1907-121.jpg diff --git a/19456-h/images/p1907-124-1.jpg b/19456-h/images/p1907-124-1.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..284eb29 --- /dev/null +++ b/19456-h/images/p1907-124-1.jpg diff --git a/19456-h/images/p1907-124-2.jpg b/19456-h/images/p1907-124-2.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8c76eaa --- /dev/null +++ b/19456-h/images/p1907-124-2.jpg diff --git a/19456-h/images/p1907-125.jpg b/19456-h/images/p1907-125.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d7de676 --- /dev/null +++ b/19456-h/images/p1907-125.jpg diff --git a/19456-h/images/p1907-128.jpg b/19456-h/images/p1907-128.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..287d153 --- /dev/null +++ b/19456-h/images/p1907-128.jpg |
