diff options
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 19698-8.txt | 1666 | ||||
| -rw-r--r-- | 19698-8.zip | bin | 0 -> 37491 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h.zip | bin | 0 -> 984053 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/19698-h.htm | 1873 | ||||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/id1907-321.gif | bin | 0 -> 2417 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/o1907-336.gif | bin | 0 -> 558 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-321.jpg | bin | 0 -> 72090 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-324.jpg | bin | 0 -> 50853 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-325-1.jpg | bin | 0 -> 78761 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-325-2.jpg | bin | 0 -> 103110 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-328.jpg | bin | 0 -> 118877 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-329.jpg | bin | 0 -> 110367 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-332-1.jpg | bin | 0 -> 85722 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-332-2.jpg | bin | 0 -> 75732 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-333.jpg | bin | 0 -> 111646 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-336-1.jpg | bin | 0 -> 69949 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 19698-h/images/p1907-336-2.jpg | bin | 0 -> 62736 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
20 files changed, 3555 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/19698-8.txt b/19698-8.txt new file mode 100644 index 0000000..f8ed7af --- /dev/null +++ b/19698-8.txt @@ -0,0 +1,1666 @@ +Project Gutenberg's Een feudale familie in Egypte, by E. Amelineau. + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Een feudale familie in Egypte + De Aarde en haar Volken, 1907 + +Author: E. Amelineau. + +Release Date: November 2, 2006 [EBook #19698] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK EEN FEUDALE FAMILIE IN EGYPTE *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + + + + + + + + + + Een feudale familie in Egypte. + + Naar het Fransch van E. Amelineau. + + + + + Een ochtenduitstapje op het land in Egypte.--Het kasteel + der familie Botros.--De binnenplaats.--De ontvangkamers--De + koptische vrouw.--De magazijnen.--De zadelmakers.--De + schrijvers.--Inrichting van de familie der Battarsi. + + +De familie, die ik u wil beschrijven, is bekend onder den naam Botros +('t geen steen beteekent) en hare leden worden ook wel de Battarsi +genoemd. Hun fortuin dateert nog slechts van 1870. Zij hebben deze +te danken aan een flinken man, Botros, die er de grondlegger van +was. De zetel der familie is in een dorp, Sjeikh-Marzoek genoemd, +tusschen Girgeh en Abydos, en daar komen de leden van den stam om +nieuwe krachten te winnen naar lichaam en geest, wanneer de behoefte +hieraan zich bij hen doet gevoelen. + +Van uit dit kleine dorp heeft zich de familie verspreid naar Balianâ, +naar Girgeh, tot zelfs naar Kaïro, waar zij een handelshuis bezit. In +den tijd, toen ik te Abydos vertoefde, was een man haar voornaamste +vertegenwoordiger, Abd el Sjahid Botros. Hij bewees mij gewichtige +diensten, waarvoor ik hem ten zeerste erkentelijk was. Dikwijls had +hij mij gevraagd, een dag te komen doorbrengen in de plaats, waar +zijne familie haar zetel had opgeslagen; steeds echter werd ik door +allerlei omstandigheden verhinderd, en eerst na zijn dood kon ik er +heengaan, om hem den laatsten vriendendienst te bewijzen. + +De eerste maal, dat ik de familie ging bezoeken, was op een mooien +morgen in Januari. 's Nachts was het koud geweest; de thermometer +was gedaald tot op één graad onder nul, en dus was er een verbazend +verschil tusschen dag- en nachttemperatuur in de open lucht. De zon +klom hooger en begon met hare koesterende stralen de arme inboorlingen +te verwarmen, die huiverden van koude in hun dunne hemden van blauw +katoen. Zoodra hun verstijfde ledematen in de warmte hunne gewone +lenigheid herkregen, werden zij weer opgewekt, lachten hartelijk en +aanhoudend, en begonnen opnieuw met hun schertsende woordspelingen, +die zij geestig vinden, en die uitbundige vroolijkheid verwekten. + +De weg, dien ik volgde, was, als alle wegen in Opper-Egypte, +slechts een door voetgangers platgetreden pad, dat midden door het +veld liep. Het was marktdag in Abydos en elk oogenblik ontmoette ik +lieden, die daarheen op weg waren; met klankvolle stem begroetten zij +mij met een: "Dat uw dag voorspoedig zij!" want ik was langzamerhand +een goede bekende geworden in het district, of zij riepen mij in +'t voorbijgaan eene schertsende opmerking toe. + +Soms sprak ik hen aan, om te zeggen: "Ga wat op zij, dat ik voorbij +kan", want het was niet altijd gemakkelijk zich een weg te banen +door al het vee, dat zij voortdreven; kameelen, ezels, geiten en +schapen, terwijl zij soms geitjes en lammetjes in hunne armen droegen, +als de Goede Herder in het Evangelieverhaal. Ook gebeurde het wel, +dat ik twee of drie stevige kerels tegenkwam, op hun gemak op één +armen ezel gezeten, die bijna niet voortkon en wiens ruggegraat haast +bezweek onder den last, maar die toch op een sukkeldrafje voortzwoegde, +aangespoord door de bengelende beenen van zijn berijders, een voorbeeld +van goedaardigheid. + +Toen ik, hetzelfde pad steeds volgend, in het open veld gekomen was, +doordrong mij langzamerhand een gewaarwording van innig welbehagen. Ik +heb altijd veel gehouden van het buitenleven, oprecht genoten van +die vredige tooneelen, waarin de mensch in innige aanraking komt +met de eenvoudige en grootsche natuur; ik verneem met blijdschap +de duizenden stemmen waarmede de aarde tot ons spreekt; de vlucht +van een vogel kan mij bekoren en boeien; ik volg hem met mijn blik, +neem zijn bewegingen waar, en bewonder zijn vlugheid; wilde bloemen +schijnen mij altoos het schoonst en aantrekkelijkst toe. Hier kon +ik volop genieten, en als ik om mij heenzag, mij gerust vijf- of +zesduizend jaren vroeger in onze tijdrekening verplaatst wanen; +want het landelijke leven in Egypte is nog altijd, zooals het in +overoude tijden geweest is. Ik ken geen grooter genot, dan zulk een +wandeling buiten in het veld in Egypte, om dezen tijd van het jaar, +wanneer men langs uitgestrekte akkers vol bloeiende boonen gaat, +waarvan de zachte en toch doordringende geur de geheele aarde in een +welriekend paradijs schijnt te herscheppen. Dan halen wij ruimer adem, +onze longen drinken met volle teugen, vol welbehagen, die gebalsemde +lucht in, die ons bloed voedt en zuivert tevens; men heeft dan een +gevoel, alsof men buiten dit genot niets meer behoeft. Ook ons oog +wordt bekoord; tegen den achtergrond van slingerende ranken en groen +gebladerte teekenen zich de witte bloemen met haar zwarte meeldraden +af, in losse en bevallige mengeling. + +Het is onbeschrijfelijk heerlijk, rustig op een ezel gezeten, langzaam +die wijde velden aan ons oog te zien voorbij gaan, steeds gevolgd +door nieuwe, even uitgestrekt als de vorige; velden van koren, +van bersim (egyptische klaver) waarin kameelen, paarden, ezels, +koeien, buffels, schapen en geiten grazen, zoover de touwen reiken, +waarmee ze zijn vastgebonden, tot ze eindelijk neerknielen om nog +meer te kunnen bereiken van dat kostelijk voedsel, dat hen sterk en +krachtig maakt, terwijl duiven, kippen, ganzen, kalkoenen, kraaien +en kleinere vogeltjes naar hartelust pikken in den omtrek van de +dicht opeengedrongen kudden. Van uit dat landelijk schouwspel klinken +allerlei stemmen ons tegen, ruw en woest somtijds, maar in volkomen +harmonie met het landschap, tusschen twee bergen gevat, die onbewogen +schijnen neer te zien op het dartele spel van die menigte wezens, +die het Nijldal bevolken en nooit veranderen, ofschoon zij zich steeds +hernieuwen. Elk dier toch speelt, van het kleinste tot het grootste; +van het vlugge dartelen der geitjes, tot de logge sprongen der buffels, +dronken van gras en zonneschijn. Het leven krioelt om u heen van alle +zijden, niet meer het beperkte, gedwongen kalme, onvrije bestaan van +ons kouder klimaat, met de misdaden en laagheden die het medebrengt; +het is een leven in het volle zonlicht; met de luidruchtigheid, de +vreugde, de beweging, het welbehagen, die overal heerschen, waar dat +heerlijk licht schijnt. Hoe blijder, hoe luider het leven jubelt, des +te minder misdaden behoeven wij te duchten. Het is waar, wat de oude +wijzen van Egypte dachten, dat de zon de boosdoeners op de vlucht +jaagt; vroeg genoeg valt de avond en brengt, met de duisternis, +haar geleide van schurken, dieven en moordenaars, van allen, die +het daglicht schuwen, de nacht en haar schaduw zoeken, om daden te +bedrijven, die door geen menschelijk oog mogen worden aanschouwd. + +Van tijd tot tijd vond ik op den weg, dien ik volgde, groepjes mannen, +neergehurkt en onder elkaar keuvelend, die uitrustten, of, om de +waarheid te zeggen, de gelegenheid tot een praatje te mooi vonden, +om haar te laten voorbijgaan. De fellah is altoos een groot spreker +voor den Heer geweest, zooals Nimrod een groot jager was; hij mag graag +hooren wat er in de wereld voorvalt, en als hij een troep mannen ziet, +die samen spreken, of over iets redetwisten, dan gaat hij er kalm bij +zitten, ook zonder dat men hem daartoe uitnoodigt; want hij is, als +'t ware, op zijn eigen terrein en hoort er bij, alsof het van zelf +spreekt. Als ze mij zagen voorbijrijden, namen ze mij met hun kleine +oogjes op, en als ik dan een eind verder was, vroegen ze aan mijn +bediende, waar wij heengingen; want ze zijn op hunne manier beleefd +en de egyptische beleefdheid staat niet toe, iemand aan te spreken, +die blijkbaar hooger in rang is dan de spreker zelf. Anderen zag ik +op kleine aardheuveltjes zitten, uitkijkend in de verte, terwijl ze +hunne lange werpslingers lieten klappen, en met aardkluiten gooiden, +om de roofvogels te verjagen. + +Op de bebouwde akkers volgde somtijds een of ander dorp, dat midden in +het veld was gebouwd op een terras, met een borstwering van gebakken +steen, om de overstroomingen te weren; de mannen zaten meestal op een +zonnig plekje, soms bezig met mandenvlechten; soms met niets anders +dan het in de zon koesteren van hun door de nachtelijke koude stijf +geworden ledematen. + +Op den drempel van hare hutten, op het terras, of in de nauwe straatjes +waren de vrouwen druk aan het babbelen, in hare lange mellâyehs van +bruine wol of blauw katoen gehuld, terwijl ze voor het huishouden +zorgden, of midden in het vuil het gereedschap schoonmaakten, dat +ze aanstonds zouden gebruiken. Aan haar ronde armen rinkelden de +armbanden van koper, glas, zilver en goud, waarmee ze zich versieren, +en zoodra ik er aankwam bedekten ze zich het gezicht, op een klein +kiertje na, waardoor haar zwarte oogen, zonder gezien te worden, +den vreemden heer bespiedden, die hun dorp doortrok. + +Zoo kwam ik achtereenvolgens door drie kleine plaatsjes, Naga' Aboe' +Elag, Naga, Ekeiret, en Saqieh Aboe Sjegein, die op verschillenden +afstand van elkaar waren gelegen, en reeds twintig schreden buiten +zulk een dorp was ik alweer midden in het groen. Overal krioelde +het van leven, het wemelde van huisdieren, van bonte vogels, wier +levendige kleuren tot een harmonisch geheel samensmolten, en alles +ademde levensvreugd. Een overweldigende blijheid ging uit van deze +machtige natuur, en alle wezens, dieren en planten, namen daarin +deel, allen putten kracht en bezieling uit haar, zooals eertijds de +oude goden van Egypte uit de levensbron, die in den Hemel opwelde, +hun uitgeputte krachten hernieuwden. + +Naarmate ik het doel van mijn tocht naderde, zag ik duidelijk, +dat de bevolking hier aanmerkelijk verschilde van het armoedige en +havelooze volkje, dat ik gewoon was in Abydos te zien. De menschen, +die ik hier ontmoette, waren zindelijker, en hun voorkomen was voor +den beschaafden vreemdeling minder weerzinwekkend. Zelfs de dieren +zagen er volmaakt gezond uit en vormden een opvallende tegenstelling +met hun arme lotgenooten in Abydos, die soms bijna niet op hunne +pooten konden staan, uit gebrek aan het noodige voeder, zooals dit +heerlijke gras, dat vocht en zon in overvloed kreeg. De wegen waren +breed en goed onderhouden; in één woord, ik kon aan alles bespeuren, +dat ik een welvarend dorp naderde, zindelijker, dan ik hier nog ooit +een had gezien. Het voorkomen der woningen en straten bevestigde, +toen ik eindelijk in de plaats zelve was aangekomen, wat ik reeds uit +vele voorafgaande kenteekenen had opgemaakt; nergens zag men hier die +bergen van afval, die de zorgeloosheid, luiheid en armoede der bewoners +verraden. Alles zag er helder en vriendelijk uit en gaf blijk, dat de +inwoners in gelukkiger en onbezorgder levensomstandigheden verkeerden +dan den egyptischen landbewoner in den regel te beurt vallen; het +bleek duidelijk, dat dit dorp de woonplaats was van een rijke en +machtige familie, welke belang stelde in het lot der onderhoorigen, +die reeds zoo vele jaren voor hen hadden gearbeid te midden van +de groene velden, die hen omgeven. Ik had van verre reeds de kasr +(het kasteel) gezien, waaromheen de huizen waren geschaard, zooals +eertijds in onze dorpen in de middeleeuwen de woningen der slaven en +lijfeigenen rondom het feudale slot waren gelegen, welks zware massa +reeds van verre macht en aanzien verkondigde. + +In de in steen gegrifte gedenkschriften der egyptische monumenten +wordt dikwijls melding gemaakt van huizen, die men door het bijvoegsel +"wit" van andere woningen onderscheidt, zoo heette het paleis der +Faraoh's eenvoudig het "dubbele witte huis", juist zooals de woning +van den President der Amerikaansche republiek het Witte Huis heet. Nog +heden ten dage zijn in Opper-Egypte de meeste gebouwen, die aan het +gouvernement behooren, wit gekalkt, en men kan ze reeds uit de verte +onderscheiden. Elk op het land wonend Egyptenaar, die eenig fortuin +bezit en op zijn fatsoen gesteld is, of althans wenscht voor een +fatsoenlijk man door te gaan, draagt zorg de muren van zijn huis of +buitenverblijf te laten witten. + +De kasr van de familie Botros bezat echter nog meerdere +onderscheidingsteekenen, die dienden om de omwonende fellahs eerbied +in te boezemen; het huis kon bogen op een geweldig zware deur, met aan +weerszijden twee van die duiventillen, die den reiziger dadelijk doen +denken aan de hooge pylonen aan de ingangen der tempels aangebracht. + +De deur van den kasr was vooral merkwaardig wegens hare dikte, en +alsof deze nog niet voldoende werd geacht, had men haar van onder tot +boven versterkt met metalen platen, die door groote spijkers waren +bevestigd, terwijl van binnen zware houten dwarsbalken nog als steun +moesten dienen en alle pogingen tot vernieling schenen te tarten. Zoo +waren eertijds de met goud en brons beslagen deuren van de tempels +der Faraohs, welke de vreemde overwinnaars plunderden zonder eenigen +eerbied voor de godheid. Volgens landgebruik is die deur bestemd om +de bewoners van den kasr te beveiligen voor de booze bedoelingen van +slechtgezinde vreemdelingen, en waarlijk, de middelen in aanmerking +genomen, waarover men op het platte land in Egypte beschikt, zou +men nog eer de muren, die het gebouw omgeven, kunnen omverwerpen, +dan die deur vernielen, tenzij men haar in brand stak. + +Het kasteel is namelijk omringd door een zeer hoogen muur, waarin zich +nog eene andere deur bevindt, ten gerieve van die bewoners, welke zich +naar het dorp willen begeven, in eene richting, tegenovergesteld aan +de ingangspoort. + +Die poort geeft toegang tot een groot binnenplein, waarop zich in het +midden een prachtige sycomore verheft, welke naar alle zijden zijn +dichtbelommerde takken uitsteekt, die een toevluchtsoord zijn voor eene +menigte gevleugelde kleine zangers en een verkwikkende, schaduw bieden +aan de eigenaars der bezitting, hun kinderen en hun talrijke dienaren. + +Naast de beide poorten zijn de woningen der poortwachters, negers, +die op de hurken gezeten, hun witte tanden vertoonen, terwijl zij +hun rozenkrans door de vingers laten glijden en zorgen, dat niemand +hier zonder verlof binnen treedt. Gedurende den dag is de toegang +zoo goed als vrij, en ieder, die hierin behagen schept, kan zich +gaan verlustigen in den aanblik van den rijkdom van een egyptischen +grooten heer, zijn dorst lesschen met het water, dat in een grooten +zir in de schaduw van den sycomore geplaatst is, of rusten op banken +van zoden en hout, die te dien einde zijn aangebracht. Wanneer men +dan gerust en zich verfrischt heeft, wanneer men heeft gezien, wat +men wilde en mocht aanschouwen, mag men heengaan, na den heer des +huizes te hebben gegroet, zoo hij zich op de binnenplaats bevindt +en men gaarne de beleefdheidsvormen in acht neemt; daarmede is het +bezoek dan afgeloopen. + +Den geheelen dag door verzamelen zich op dat binnenplein al de +bewoners van het kasteel of het dorp, die niets te doen hebben, +vrouwen, mannen, kinderen en grijsaards; ezeldrijvers, nachtwakers, +met hun groote nabouts (stokken), kruipen daar bij elkaar, of houden +zich onledig met spel en arbeid; des zomers in de schaduw van den +grooten sycomore, des winters zich koesterend in de zon, genietend +van de frissche lucht en de warmte, of, languit op den grond liggend, +een van die spelletjes spelende, welke sedert onheugelijke tijden in +zwang zijn. Bij ons zouden alleen kinderen zich hiermede bezighouden; +maar in Egypte vermaken zich daarmee kinderen, mannen en grijsaards +evenzeer, daar zij allen even kinderlijk van aard zijn. + +Die groote binnenplaats heeft ongeveer den vorm van een rechthoek; +aan weerszijden zijn winkels, woningen voor de bedienden, de +werkplaatsen der ambachtslieden, de gebouwen, welke dienen voor de +uitgebreide werkzaamheden, verbonden met het landbouwbedrijf, keukens, +bergplaatsen van allerlei aard en stallen voor de lastdieren. Hier +stijgen bezoekers af van hun ezels, kameelen of paarden; zij worden +omringd door beleefde bedienden, die hun vragen richten tot hen die den +vreemdeling vergezellen en hem met den gebruikelijken heilwensch bij +zijn aankomst begroeten, terwijl anderen hun meesters gaan waarschuwen, +indien deze niet op de binnenplaats aanwezig zijn. + +Bezoekers van niet bijzonder hoogen rang worden naar houten banken +geleid, welke in een soort nis staan, tegenover den ingang, die +tusschen de overige gebouwen is vrij gelaten, en op die banken zetten +zij zich in oostersche houding neer. Er zijn banken voor alle klassen +van bezoekers, van de zodenbank af tot de rijk met snijwerk versierde +zetels, die bedekt zijn met eertijds prachtige, thans door het gebruik +ietwat verkleurde tapijten. + +Is de bezoeker iemand van meer gewicht, dan brengt men hem naar de +eerste verdieping, in de groote ontvangzalen, waar reusachtige divans +met bonte katoenen overtrekken langs de wanden zijn geschaard, waar +de vele vensters bijna altijd openstaan, en waar geregeld eenige van +de vloertegels gebarsten, gebroken of geheel afwezig zijn. + +Alle Egyptenaren hebben behoefte aan frissche lucht; hun taaie, +geharde lichamen zijn blijkbaar voor geen tochtje vervaard, en ook +de Europeaan, die na een vermoeiende reis in de zonnehitte, een huis +binnentreedt, waar de noordenwind vrij toegang heeft, laat begeerig +dien "levenwekkenden adem van het Noorden", om een oude egyptische +uitdrukking te gebruiken, zijn longen binnendringen en gevoelt dan +slechts weinig behoefte aan voedsel. + +De ontvangkamers liggen aan weerszijden van de trap die erheen voert, +over de geheele lengte van het gebouw, zoodat men om de laatste te +bereiken, alle andere moet passeeren; van ouds waren de egyptische +woningen op deze wijze ingericht. De vertrekken, waar het gezin +woont, en die waar men vreemdelingen ontvangt, zijn geheel van elkaar +gescheiden; in de eerste wordt niemand toegelaten dan de leden der +familie, of vrouwen en dienstboden. De Kopten, zelfs diegenen onder +hen, die het meest geneigd zijn, onze vrijere moderne begrippen te +huldigen, houden hun vrouwen even streng in een harem afgezonderd +als de meest fanatieke Muzelman; de vrouw des huizes komt nooit voor +den dag; zij blijft onzichtbaar en stelt zich tevreden met zoo goed +mogelijk te zorgen voor de behoeften van haar man, hem te ontvangen als +hij bij haar binnentreedt, en hem schoone kinderen te schenken. Zij +schijnt zacht, onderworpen, geduldig en arbeidzaam, en herinnert in +den aanvang der 20e eeuw aan de syrische vrouw, zooals Renan haar heeft +geschilderd, of eerder nog aan de vrouw uit de egyptische oudheid. + +In den kasr van de Botros was zelfs de nieuwsgierigheid, die echt +vrouwelijke eigenschap, niet bij machte, de dames naar het venster +van haar vertrek te lokken om te kijken naar de vreemdelingen, +die door hare echtgenooten zoo hartelijk werden ontvangen, naar het +photographeeren van hunne kinderen, en al wat er op het binnenplein +voorviel. + +Naar de schoonheid der kinderen te oordeelen, moeten zij zeer +regelmatige trekken hebben. In haar jeugd zijn zij een weinig mager, +terwijl zij later een neiging tot groote gezetheid vertoonen; haar tint +is bijzonder blank. Zij zijn volstrekt niet onwetend; integendeel, +zij leeren ijverig en met goed gevolg al wat men haar onderwijst; +sommigen van haar zijn zeer bedreven in het schoonschrijven, anderen +zijn dichteressen, of weten althans met groote vaardigheid gedichten +te improviseeren. Zij kunnen prachtig borduren en al de talrijke +lekkernijen klaarmaken, die men in haar land pleegt te gebruiken, want +ook in dat opzicht zijn de moderne Egyptenaren de waardige navolgers +hunner voorvaderen. Zij hebben volstrekt geen afstand gedaan van de +eigenaardigheden, die de vrouwen van alle landen gemeen hebben. Zij +houden veel van fijne, glanzige, kleurige stoffen, zij gebruiken +gaarne oostersche parfums, verven de nagels van haar vingers en +teenen met henné en trachten haar toch reeds amandelvormige oogen +nog te verlengen door ze te beschilderen met antimonium. + +De ontvangkamers te Sjeikh-Marzoek dienen, evenals die van alle groote +huizen in Egypte, evengoed tot eet- en slaapvertrekken als tot salon, +al naar de omstandigheden medebrengen. + +Wanneer het tijd wordt voor het middagmaal, behoeft de heer des huizes +slechts in de handen te klappen, en dadelijk verschijnt de dienaar, +aan wie deze bijzondere taak is opgedragen, blijft, kalm en ernstig, +vlak voor zijn meester staan en beantwoordt de hem gegeven bevelen +slechts met een enkel Arabisch woord, dat wij zouden vertalen door: +zeer goed. Dan verdwijnt hij, om die bevelen over te brengen aan +den kok, een gewichtig personage, dien men te vriend moet houden, +en komt terug, gevolgd door een paar helpers, om midden in de zaal +de tafel te dekken. Dit gebeurt op europeesche wijze, met borden, +messen, lepels, vorken, glazen, enz., en ook het maal zelf is op +zijn europeesch toebereid; maar de hoofdschotel is een schaap, dat +een paar uren geleden is geslacht, met de ritueele voorzorgen, die de +wet voorschrijft, en die in Egypte reeds werden in acht genomen lang +voor de dagen van Mozes. Als alles gereed is, gaat men aan tafel, +en het middagmaal wordt in opgeruimde stemming gebruikt, want ieders +gezicht straalt van vroolijkheid, en men gevoelt dat men zich werkelijk +onder goede vrienden bevindt. + +Zelfs de ernstigste Egyptenaar is toch uit den aard tot vroolijkheid +geneigd; zij doen u door hun goede luim alle kleine verdrietelijkheden +van het leven vergeten, tot gij onwillekeurig de zorgen voor den dag +van morgen van u afzet, en slechts geniet van het oogenblik. Het is +altijd en overal een groot geluk, de toekomst zonder zorg te kunnen +tegengaan, maar nergens is het zoo heerlijk om rijk te zijn, als +in Egypte. + +Boven de stoep, die toegang geeft tot de trap naar de receptiezalen, +is een houten balkon, van waar men het geheele plein kan overzien. +Dat balkon is al zoo eenvoudig mogelijk van samenstelling; de +voortzetting van den vloer der aangrenzende kamer, en de houten +balustrade, die het omgeeft, is ook zeer bescheiden. Toch is de +ruimte tusschen het balkon en den rand dier balustrade aangevuld met +een gesneden houtversiering, voluten, naamcijfers, ineengeslingerde +banden, ornamenten, die wij ten onrechte arabesken noemen, daar reeds +in de graven, die dateeren van dertig eeuwen vóór onze jaartelling, +de egyptische kunst deze zelfde motieven heeft aangewend. Sommige +der zolderingen van die begraafplaatsen vertoonen de meest volmaakte +versiering, die de verbeelding zich kan droomen, waarbij een grillige +fantasie zich schijnt te vermeien in haar vrijheid, en zoodoende +effecten verkrijgt, die het oog evenzeer verrassen als bekoren. + +Wij bezitten nog in een der graven, die uit de 16e eeuw vóór Christus +dagteekenen, een afbeelding van een dergelijk balkon, waar men den +geheimzinnigen koning Amenophis IV ziet, vergezeld van zijn vrouw +en zijn dochters, die de handen laten rusten op kostbare tapijten, +terwijl hij zelf aan een zijner groote veldheeren kostbaarheden +en eereteekenen toewerpt, om hem te beloonen voor zijn pas bewezen +diensten in de stad, gesticht ter eere van den god, dien hij aanbad, +en die de Pracht der Zonneschijf genoemd wordt. Ook het balkon te +Sjeikh-Marzoek wordt bij plechtige gelegenheden met tapijten behangen, +en dan verzamelen zich daar de voornaamste leden der familie ten +aanschouwe van hun op het plein vergaderde dienaren. + +De Egyptenaren waren zich zeer goed bewust van den indruk van +majestueuse waardigheid, dien een persoon te weeg brengt, welke +vijf of zes meter verheven is boven de hoofden van hen, die hem +aanschouwen. De lieden beneden zijn verplicht het hoofd op te heffen +en een, als het ware, gedwongen houding aan te nemen, om hen te +kunnen zien, die daarboven rustig en in een natuurlijke positie +staan; zij schijnen ondergeschikt aan hen, die door het lot boven +hen geplaatst zijn; en dit is ook in werkelijkheid het geval. Daarom +is men altijd trouw gebleven aan het balkon in de huizen van lieden, +die zich door bijzonderen rijkdom onderscheiden, en de middelklasse, +als men in Egypte daarvan kan spreken, heeft het in hare woningen +aangebracht, om deze zonder veel kosten een eenigzins voornaam +voorkomen te geven. Als de leden der familie Botros zich zoo op +het balkon aan hun talrijke onderhoorigen vertoonen in het felle, +schitterende zonlicht, is er in dat schouwspel een indrukwekkende, +als het ware epische grootheid; in het maanlicht daarentegen heeft +het tooneel iets grilligs en fantastisch, door het zonderlinge spel +der schaduwen van de zich bewegende personen en den statigen sycomore, +die een groot gedeelte van het plein in duisternis houdt gehuld. Zelfs +bij de meest gewichtige en ernstige openbare plechtigheden blijven +de Egyptenaren altijd groote kinderen, die zich vermaken. + +Om het opzicht te kunnen houden over de uitgebreide werkzaamheden, +verbonden aan het landbouwbedrijf, van welks bloei in deze streek +Sjeikh-Marzoek eertijds de bakermat was en thans het middelpunt is +geworden, zijn kantoren, klerken, werklieden van allerlei slag noodig, +ten einde te voorzien in de behoeften van allen die, 't zij meer of +minder rechtstreeks, bij den akkerbouw betrokken zijn. + +Te Sjeikh-Marzoek houdt men zich uitsluitend bezig met de bebouwing +van het omliggende district met zijne talrijke dorpen. Elken dag gaan +de leden der familie, aan wie deze taak wordt opgedragen, het werk na, +waarover zij het opzicht hebben; het oog van den meester is in Egypte +even onontbeerlijk als in Europa. Wanneer allen des avonds weder bijeen +zijn, wordt er een soort familieraad gehouden en elke veertien dagen +is er een grootere bijeenkomst, waarbij wordt beraadslaagd omtrent +de te nemen maatregelen, en het werk, dat thans moet worden ondernomen. + +Bij dezen arbeid worden de meesters geholpen door hun schrijvers, +qâtibs, wier naam zeer bekend is, en van wier bedrijf reeds in de +oudste historische tijden wordt melding gemaakt. Aan het hoofd dezer +schrijvers staat de kassier, de voornaamste onder hen, die zorgt, +dat zijn ondergeschikten hun werk verrichten, en die zijne meesters +gedurende hun afwezigheid vervangt; hij is in alle, ook de geheimste +aangelegenheden der familie ingewijd, en bij voorkomende gelegenheid +wint men gaarne zijn raad in. + +Zijn ondergeschikten bekleeden een verschillenden rang, naarmate +van hun bekwaamheden of de gunst welke zij genieten. Ieder van die +schrijvers heeft zijn afzonderlijk departement, waaraan hij zich alleen +moet wijden; hij moet van alles op de hoogte zijn, wat betrekking +heeft op zijn afdeeling, en vooral de talrijke brieven schrijven, +die in Egypte worden opgesteld voor de geringste mededeeling, op +papier van zeer groot formaat, waarop somtijds slechts een enkele +regel staat. De zelfde inrichting bestaat niet alleen in alle +voorname plaatsen, die aan de familie Botros toebehooren, maar in +geheel Egypte, door alle rangen der ambtenaarswereld; vooral in de +administratie van het gouvernement. Ieder van deze schrijvers kent de +namen der fellahs, voor wie hij verantwoordelijk is, evenals het vee +dat hun is toevertrouwd en de vermindering of vermeerdering in aantal +daarvan. Hij acht zich hoog verheven boven de ongelukkige wezens, +die onder zijn bevelen staan; maar hij rekent zich niet waardig, de +oogen op te slaan tot hen, die hem door eene vrij karige belooning +een meestal sober, maar althans voldoende bestaan verschaffen. Zijn +ambt schijnt hem het schoonste en verhevenste op aarde; het kan hem +dan ook inderdaad ver brengen, in dubbelen zin; tot rijkdom zoowel +als armoede, tot eer zoowel als schande en dood; want tusschen eer en +schande bestaat in Egypte geen verschil, en het zou dwaasheid zijn, +rekening te willen houden met begrippen, die niet gangbaar zijn. + +In de andere hoofdplaatsen van hun bedrijf is alles op denzelfden voet +ingericht; ook in de middelpunten van den handel; te Girgeh, waar de +bandar alle kooplieden uit de streek tot zich trekt; te Kaïro, van +waar uit de familie haar gewichtigste handelsbetrekkingen aanknoopt, +en te Balianâ, waar zij zich aan de nijverheid heeft gewijd. + +Overal vindt men schrijvers, van lageren en hoogeren rang, wier +bevordering bestaat in een verplaatsing naar meer bewoonde streken, +want dit is altijd het ideaal geweest, dat alle schrijvers hebben +nagestreefd, van den man af, die onder de 18e dynastie, zestien eeuwen +voor onze jaartelling, "zijn hart zag drijven op den Nijl, om terug +te keeren naar Memphis", tot het kleinste ambtenaartje, dat smachtend +uitziet naar het heerlijke leven in Kaïro. En al wachtend tot hij het +doel zijner eerzucht zal bereikt hebben, schrijft hij getroost het +eene officieele stuk na het andere, rookt vele cigaretten en drinkt +miniatuur-kopjes koffie, waar ze hem maar worden aangeboden. + +Dat gaat precies als aan onze ministeries; in dat opzicht zijn wij +slechts ontaarde navolgers van het oude Egypte, want dáár alleen bloeit +de bureaucratie, met al haar glans, haar grootheid en daarmede gepaard +gaande teleurstellingen. Wel koesteren de schrijvers der familie Botros +niet zulke eerzuchtige wenschen; mogelijk, dat de macht der gewoonte, +het rustige landleven, misschien eenige gehechtheid aan de familie, +die hen onderhoudt en hen allen goed en vriendelijk behandelt, hen +bewegen op hun post te blijven; maar in den grond van hun hart hopen +zij altoos, dat zich op een goeden dag een gelegenheid zal opdoen, +en indien dit gebeurt zullen zij die niet laten voorbijgaan, al +moesten zij zoodoende ook dezelfde hand ten bloede toe verwonden, +die zij dikwijls onderdanig hebben gekust, want dankbaarheid duurt +hier slechts tot dat het belang van den beweldadigde het medebrengt, +zijn weldoener den rug toe te keeren. + +De schrijvers vormen, wat hun aantal betreft, slechts een klein +gedeelte van het bediendental der familie; er zijn andere dienaren, +tot een lagere klasse behoorend, maar veel talrijker, en die hun +geheele leven slijten in dienst van den stam Botros. De meeste van +deze lieden wonen in de dorpen, die aan de Battarsi toebehooren, +en leven in het veld, met het vee dat zij verzorgen; anderen zijn +gevestigd te Sjeikh-Marzoek, waar alle bedrijven vertegenwoordigd zijn. + +Zoo zijn daar de zadelmakers, die de zadels en tuigen der lastdieren, +paarden, ezels en kameelen, maken en herstellen; hunne werkplaats is +aan een der zijden van het binnenplein, tegenover het balkon boven +de ingangsdeur; en de wagenmakers, die de wielen maken der sakiehs, +karren die door twee stieren worden getrokken. Deze karren, welke +dienen tot het vervoer van suikerriet, zijn zeer primitief; de wielen +zijn van grof maaksel, maar zeer stevig, deze voertuigen zijn bestand +tegen de wegen van Opper-Egypte, kunnen neerdalen tot op den bodem van +uitgedroogde kanalen, en met veel schokken de dijken weer beklimmen, +bestuurd door fellahs, die voor den vorm de stieren aanzetten, maar +het aan hen overlaten, de zaak tot een goed einde te brengen. Deze +karren worden alleen gebruikt in de fabriek te Balianâ, waarover +straks nader. Een ervan is echter naar Abydos gereden, een afstand +van 12 kilometer, en teruggekomen met een lading groote zware steenen, +die ik bij mijn opgravingen gevonden had. + +Dan zijn er de ezeldrijvers; de saïs, die voor het paard van hun +meester loopen; de nachtwakers (ghafirs) met hun lange stokken, die +den meest weerspannige eerbied inboezemen; een menigte boodschappers, +welke naar alle richtingen worden uitgezonden, die op het plein wachten +tot hunne diensten worden gevergd en die, als zij hunne opdracht +hebben ontvangen, dadelijk vertrekken en hun zending vervullen met +de grootste voorzichtigheid, beleefdheid en strikte eerlijkheid. Ik +kan dit gerust getuigen, want zij hebben mij dikwijls groote sommen +moeten overhandigen, en er ontbrak nooit een halve piaster aan. + +Die boodschappers beschouwen de taak, hun opgedragen, als een +eer; zij zullen nooit aan een ander overlaten, de tijding, die +zij moeten overbrengen, te berichten. Als zij een brief moeten +bezorgen, overhandigen zij u dien zelf, en willen niet weten van een +tusschenpersoon; zij vervullen werkelijk de taak van een afgezant; +hun zending doet hen een oogenblik te voorschijn treden uit de +vergetelheid, waarin zij weder zullen verzinken, als hun taak is +volbracht en zij verslag hebben gedaan van hun boodschap aan hem die +hen zond. Vandaar de waardigheid, waarmede men in het Oosten en bij +de volken der oudheid den boodschapper bekleedde, den engel, die u +werd gezonden vandaar ook bij dien boodschapper zijn getrouwheid in +het weergeven van de woorden zijns meesters, zonder daaraan iets te +veranderen of toe te voegen; vandaar de waardige eenvoud, dien zij +ook nu nog steeds tentoonspreiden. + +Voor het vervullen van deze taak wordt meestal een man op jaren +gekozen, een grijsaard zelfs, op wiens trouw men zich kan verlaten. In +den tijd toen ik mijn opgravingen deed, werd mij het geld, waarmede +ik de werklieden betaalde, elke week gebracht, met een begeleidend +schrijven, door een zeer zorgvuldig gekleeden grijsaard, gezonden +door het hoofd der familie Botros. + +Een smetteloozen tulband op het hoofd, om den hals een groote lap stof, +die men tôb noemt, lederen sandalen aan de voeten, en zijn langen +reisstaf in de hand, maakte hij een gunstigen indruk, met zijn langen +witten baard en zijn eerwaardig en vertrouwen wekkend uiterlijk. Het +deed mij altoos genoegen hem te zien. Na de eerste begroetingen +haalde hij beleefd uit den zak, die binnen in zijn kleed genaaid +was, den brief en de geldsom, die hij mij moest terhand stellen, +hij wilde die nooit aan een ander afleveren dan aan mij, en wachtte +tot ik het geld onmiddellijk had nageteld, om zeker te zijn dat hij +zich goed van zijn last had gekweten; als ik dan bevonden had, dat +alles in orde was, bedankte hij mij zeer voor mijn welwillendheid, +want in het Oosten beschouwt een bode het als een eer, wanneer men +te kennen geeft, dat hij zijn opdracht juist en nauwkeurig heeft +volvoerd, en de grootste beleefdheid, die men hem kan bewijzen, +is openlijke erkenning van zijn trouw. + +Als ik hem door mijn kok iets wilde laten voorzetten, weigerde hij, +en zeide dat mijn woorden de eenige lafenis waren, die hij behoefde; +als ik hem bakschisch wilde geven, waarop alle bewoners van Egypte, +groot en klein, even fel zijn, antwoordde hij, dat hij niets noodig +had, en niets wilde aannemen. Ik kon hem slechts met moeite bewegen, +iets te gebruiken, en als hij bij Abd el Sjahid Botros terugkwam, +werd hij niet moede, uit te weiden over de welwillende wijze, waarop +ik hem ontvangen en behandeld had. Nog vele anderen, behalve hij, +kwamen tot mij, en allen kweten zich, met meer of minder beleefdheid, +maar altoos eerbiedig, van hun taak, volbrachten hun opdracht en +weigerden belooning te ontvangen; zeer verschillend in dat opzicht +van de hongerlijders, die door het gouvernement werden gezonden, +en die niet alleen niets weigerden, maar vroegen en eischten wat hun +niet toekwam. Ik heb dikwijls de Bijbelverhalen bewonderd, ik heb in +mijn jeugd genoten van de Ilias en de Odyssee; en de beschrijvingen +der boodschappers daar in, hoe levendig en getrouw ook, zijn slechts +eene flauwe afschaduwing van de werkelijkheid, zooals die thans nog +bestaat in Egypte. + +Doch het zou niet veel baten, tal van dienaren te bezitten, vele +ambachtslieden en arbeiders werk te verschaffen, indien het kasteel +niet beschermd werd door waakzame wachters. Bij de oude feudale +families van Egypte, onder de 11e of 12e dynastie, dus drieduizend +jaren vóór onze jaartelling, weten wij, dat de hoofden van den stam +geheele legers onderhielden, die zij wapenoefeningen lieten houden, +aan schijngevechten en belegeringen lieten deelnemen en met wier +hulp zij werkelijk oorlog voerden en alle wreedheden pleegden, die +daarmede gepaard gaan. + +Ik zou nooit hebben kunnen gelooven, dat dit gebruik van legers, die +in dienst staan van particuliere personen, nog in Egypte in zwang +was, als ik mij daarvan niet met eigen oogen had overtuigd. Niet +alleen heeft men in Sjeikh-Marzoek de gewone wachters, of ghafirs, +die des nachts voor de orde en veiligheid moeten zorgen, zooals dit +in alle dorpen van Egypte geschiedt; maar hier was bovendien nog +"de zwarte garde". Deze bestaat uit forschgebouwde negers, die door +de familie Botros worden bezoldigd, en aan wie de taak is opgedragen, +het kasteel te bewaken. Allen zijn met geweren gewapend en hun aantal +is groot genoeg, om aan onverwachte nachtelijke aanvallen te kunnen +weerstand bieden. Men zou gebrek aan menschenkennis verraden, als men +niet begreep, dat de rijkdom, voorspoed en weldadigheid eener familie +haar veel afgunst, haat en vijandschap moeten berokkenen; bijna kan +men met zekerheid zeggen, dat zulk een familie, naarmate zij meerdere +bewijzen heeft gegeven van haar liefdadige gezindheid, des te meer +geheime vijanden zal hebben, die slechts een gunstige gelegenheid +afwachten, om haar in stilte te benadeelen, of de bevolking, achter +welke zij zich verschuilen, tegen haar op te zetten. + +Het Egyptische volk is niet slecht; het is gewillig materiaal, +dat men kneden kan, bereid tot goede en slechte handelingen beide; +en het zijn lieden uit den beteren stand, die op bevel van hooger +geplaatsten complotten smeden en oproer stoken. Daar men op alles +moet zijn voorbereid, is het geraden, bijtijds de noodige maatregelen +te nemen. Daartoe dient de zwarte garde van Sjeikh-Marzoek; zij kan +zich staande houden gedurende een nacht, een dag zelfs van behendig +opgezweepte volkswoede, en hun tegenstand zal voldoende zijn om de +aandacht te trekken en hulp te doen zenden. + +Maar de leden der familie Botros hebben nog betere voorzorgsmaatregelen +genomen, door het voorbeeld hunner ouders te volgen en zich te laten +benoemen tot agenten van de consuls van Oostenrijk, Rusland, Italië +en Frankrijk. Zij zijn de eenige onder deze beambten, gemachtigd +om aan de oevers van den Nijl de genoemde europeesche mogendheden +te vertegenwoordigen, die geen handel drijven in oudheden, terwijl +alle rijke Egyptenaren dit baantje najagen, vooral in streken, waar +oudheidkundige ontdekkingen worden gedaan, om krachtens hun ambt de wet +te kunnen ontduiken, die den verkoop van oudheden in Egypte verbiedt, +en hun voordeel te trekken uit de diplomatische onschendbaarheid, +die zij zich hebben weten te verwerven. De familie Botros, die rijk +genoeg is om die praktijken te versmaden, heeft zich echter op deze +wijze de bescherming van haar personen en eigendom verzekerd. Indien +zij werden aangevallen, zouden zij uithoofde van hun ambt aanspraak +hebben op den steun van de vier genoemde mogendheden, en de gouverneur +der provincie zou zich wel mogen bedenken, eer hij een opstand tegen +hen trachtte te verwekken, waarop nog minder kans is, sedert de +Engelschen het Nijldal hebben bezet. + + + + + II. De tuin van de familie Botros.--De koptische Kerk en hare + versiering.--De mohammedaansche moskee.--Eenige bijzonderheden + uit het leven van Abd el Sjahid Botros.--De groote heer.--Wijze + van rechtspleging.--Zijn dood. + + +Een egyptisch buitenverblijf is in onze dagen niet denkbaar zonder +tuin; ten allen tijde trouwens, voor zoover wij dit kunnen nagaan +met behulp van plannen of beschrijvingen van egyptische landhuizen, +was de _villa_ door een dikwijls zeer grooten tuin omgeven. De tuin, +die het kasteel van Sjeikh-Marzoek omringt, is ook zeer uitgestrekt +en geheel door muren ingesloten. Hij wordt besproeid door middel van +sakiehs, die binnenshuis geplaatst zijn, en wier knarsende wielen, in +beweging gebracht door een os, koe, of kameel, den bodem bevochtigen +met het water, dat uit de diepten der aarde wordt opgepompt. + +Men moet zich van een tuin in Egypte geen voorstelling trachten te +vormen door te denken aan onze europeesche tuinen, boomgaarden, +moestuinen of parken; want in dat geval zou men zich deerlijk +vergissen. Een egyptische tuin is een bijna ondoordringbare wildernis +van boomen, struikgewas en planten, waar allerlei gewone soorten +vruchtboomen groeien, naast andere, die als zeldzaam beschouwd worden, +en waarin de wingerd een voorname plaats bekleedt. Er wordt niet de +minste moeite gedaan, om door fraaie lanen of verrassende uitzichten +het oog van den aanschouwer te bekoren, of door bevallige lijnen +en zwierigen aanleg eenige opzettelijk berekende werking te weeg te +brengen. Het eenige wat wijst op een te voren beraamd plan, zijn de +besproeiingskanalen, die zóó zijn verdeeld, dat geen enkel gedeelte +van den tuin verstoken blijft van het water, dat hem vruchtbaar zal +moeten maken. + +Op zon kan men altijd rekenen. De wijndruiven moeten natuurlijk worden +gestut, en deze steunsels heeft men aangebracht, door op geregelde +afstanden lage steenen muurtjes te bouwen, die onderling verbonden zijn +door een vlechtwerk van groote palmtakken, waarover de wingerdranken +zich kunnen uitspreiden, om zooveel mogelijk vrucht te dragen. + +Het ideaal der Egyptenaren was steeds, zoowel in lang vervlogen tijden, +als ook thans nog, dichte boschjes en boomgroepen te vormen, waaronder +men genieten kan van koele schaduw, als de zon al te fel schijnt, +en tevens den aanschouwer een hoog denkbeeld te doen opvatten van den +rijkdom der bezitters, door het aantal en de groote verscheidenheid +der boomsoorten. + +Een aardsch paradijs is de tuin van Sjeikh-Marzoek nu wel niet; maar +hij wekt nog steeds de bewonderende verbazing van eenvoudige zielen, +die de familie Botros als de rijkste lieden op den ganschen aardbodem +beschouwen. Gelukkige schepsels!... + +De kerk van Sjeikh-Marzoek is in den omtrek beroemd om haar +schoonheid. Zij ligt, als alle koptische kerken, op een groot, +langwerpig vierkant plein, waarvan zij, met de gebouwen bestemd voor +de geestelijkheid, een der zijden beslaat, evenals dit het geval was +bij de oude egyptische tempels met de woningen der priesters en de +groote magazijnen, die daartoe behoorden. + +Men treedt dien voorhof binnen door een kolossale deur, even hoog +als de muur zelf, en geheel beslagen met metalen banden, die met +zware spijkers op het hout zijn bevestigd. Zij geeft toegang tot het +groote plein, waarop zich ter weerszijden de woningen bevinden van den +priester en zijn dienaren. Aan de westzijde staat een monument, dat +men met een trap beklimt, en waarin de grafkelder is der familie. Ik +wilde het bestijgen, om een stillen groet te brengen aan den man, +die thans niet meer tot de levenden behoorde, en altijd zoo goed en +welwillend voor mij was geweest. Indien mijn afscheidsgroet hem bereikt +heeft in het paradijs, waar hij, volgens het koptische geloof, het +huis bewoont, dat voor hem en zijn familie is bestemd, te midden van +groene, met vruchten beladen boomen, dan heeft hij kunnen bespeuren, +dat ik hem ook na zijn dood niet vergat. In dien grafkelder rusten +de stoffelijke overblijfselen van den stichter der familie en de vier +kinderen die hem in den dood zijn gevolgd. Hun grafschriften vermelden, +op europeesche wijze, enkel het jaar van hun geboorte en hun sterven, +en zijn met gulden letters in marmeren gedenksteenen gegrift. + +De kerk heeft den vorm van een rechthoek, waarvan de zoldering +herinnert aan de gewelfde zolderbedekking van den tempel van Seti +I te Abydos, en evenals bij dien tempel wordt het heiligdom zelf +voorafgegaan door twee zuilenzalen. De zuilen der eerste zaal zijn +van steen, die in de tweede van hout. Tusschen die beide zalen is +een soort van houten afsluiting, met deuren er in, juist zooals de +zuilenzalen van Abydos door een muur zijn gescheiden, waarin zich +evenveel deuren bevinden als er gewelven zijn in het heiligdom. + +Die houten afsluiting is op de gewone wijze bewerkt; het hout is +uitgesneden in grillige figuren, voluten, meanders en slingerende +arabesken; 't geen uit de verte gezien een bevalligen indruk maakt; +maar van naderbij beschouwd, is niets afgewerkt. + +In de tweede zaal hebben slechts de aanzienlijkste der mannelijke +bezoekers toegang; de vrouwen blijven op de bovenste galerijen; +de eerste zaal is bestemd voor het volk. Daar is de grond onbedekt, +in de tweede zaal is de vloer met matten belegd. Hier bevindt zich +ook de lessenaar, waarop een Bijbel ligt, en lampen hangen aan de +zoldering, om den prediker en zijn gehoor licht te geven; want bijna +alle koptische godsdienstoefeningen hebben des nachts plaats. + +Een andere houten afsluiting scheidt de tweede zuilenzaal van het +heiligdom, hoog genoeg om al wat er in de kapellen voorvalt aan het +oog te onttrekken. Deze wand is van ebbenhout; met ivoor ingelegd, en +voor Egypte is deze versiering werkelijk uitstekend uitgevoerd. Van +dichtbij gezien zelfs, maakt dit inlegwerk nog een prachtig effect, +en eerst bij zeer nauwkeurige beschouwing merkt men het gemis aan +regelmaat en evenredige verhoudingen op in deze versiering. + +In geen enkel tijdperk hunner geschiedenis hebben de Egyptenaren +zich bekommerd om strikte regelmatigheid in hunne ornamenten, zooals +wij Westerlingen gewoon zijn te betrachten; zij hebben slechts +een algemeenen indruk willen teweegbrengen en zijn daarin dan ook +uitstekend geslaagd. + +Er zijn in deze kerk vijf of zes kapellen, waarvan de middelste +bestemd is voor de geregelde godsdienstoefeningen, de anderen zijn +gewijd aan de maagd Maria en verschillende heiligen, waaronder ook de +groote Sjenoedi, wiens klooster niet ver van hier was gelegen. Boven +elke der dubbele deuren, die toegang geeft tot het heiligdom, hangt +een schilderij, die de Heilige Maagd voorstelt of den heilige aan +wien de kapel gewijd is; maar boven de middelste is slechts een +opschrift en geen schilderij, daar Hij, die alles geschapen heeft, +niet kan worden afgebeeld. + +De familie Botros heeft voor haar mohammedaansche onderhoorigen een +moskee laten bouwen. Het uiterlijk voorkomen daarvan verschilt niet +veel van dat der kerk; want beide zijn bekroond met koepels, de kerk +vertoont er echter meerdere, de moskee slechts een enkelen koepelvorm. + +De moskee van Sjeikh-Marzoek gelijkt op alle moskeeën van egyptische +dorpen; zij is niet mooier en niet leelijker, en bestaat uit dezelfde +afdeelingen, open en overdekt. Er heerscht geen weelde, maar er is ook +geen overdreven zuinigheid betracht. Door het bouwen dier moskee heeft +de familie Botros haar dienaren en de dorpsbewoners willen in staat +stellen tot het nakomen van hun godsdienstige verplichtingen. Zij maken +volstrekt geen onderscheid tusschen hun mohammedaansche en christelijke +bedienden, en geven aan de laatste niet de voorkeur. Men zou denken, +dat deze verdraagzaamheid door een zekeren eerbied voor de Christenen +zou worden beloond; maar dit is volstrekt niet het geval. In gewone +omstandigheden heeft de fellah hoegenaamd geen behoefte aan een anderen +godsdienst dan dien zijner voorvaderen, dat wil zeggen, het ruwste +fetichisme, en hij is geenszins bezield door blakenden ijver voor den +Profeet; maar in tijd van oproer is hij tot het ergste in staat, en +het zijn de fellahs, die ruim twintig jaren geleden het bloedbad te +Alexandrië hebben aangericht, evengoed als zij eertijds de vijanden +van den patriarch Cyrillus doodden, of de rookende ingewanden van +ketters verscheurden. + +De middelen, om hen tot die afschuwelijke daden te bewegen, zijn nog +steeds dezelfde, want de aanstokers zijn niet veranderd van aard, +al spelen thans Mohammedanen de rol, die vroeger Christenen vervulden. + +Dat is een der bedenkelijke voorrechten, die wij aan den vooruitgang +der beschaving hebben te danken; want in Europa is de godsdiensthaat +even krachtig en veroorzaakt zij even veel ellende als in Egypte. Die +beschaving was niet doorgedrongen tot de oude bewoners van het Nijldal, +die nimmer geloofden, dat zij, in naam van een goeden God, dien alle +volken van Europa vereeren en aanbidden, ieder moesten vermoorden, +die niet juist zoo dacht als zij, omtrent een Wezen, dat aan allen +gelijkelijk onbekend was. + +De landbouw is niet de eenige tak van bedrijf der familie Botros. De +betrekkingen met Europeanen, door den stichter der familie aangeknoopt, +deden denkbeelden bij hem ontstaan, waarvoor hij in Opper-Egypte geen +ingang kon vinden; hij deelde deze niet aan al zijne kinderen mede; +maar slechts aan één van hen, die bestemd was eenmaal het hoofd +van den stam te worden. Deze zoon droeg den naam Abd el Sjahid, +'t geen beteekent Dienaar van den Martelaar. Ik heb hem dikwijls +zelf hooren vertellen, dat zijn vader hem zooveel mogelijk met +Europeanen in aanraking bracht; vooral met Franschen, die toen zeer +bepaald den grootsten invloed uitoefenden in het Nijldal, en hoe hij +als jongmensch van lieverlede doordrongen werd van onze denkbeelden +en onze taal leerde kennen, waarin hij zich met het grootste gemak +wist uit te drukken. Zijn vader had hem eerst naar Kaïro gezonden, +waar hij een goede opvoeding kreeg, en toen hij naar de provincie was +teruggekeerd, trad hij natuurlijk als de tolk op, die zijn vader in +zijn handelsbetrekkingen met Europeanen ter zijde stond. Zoodoende +kwam hij op de hoogte van de handelszaken zijner familie, die zich +bij hun toenemenden rijkdom steeds meer uitbreidden. + +Met de behendigheid van den Oosterling, voor wien geen scrupules +bestaan, doch steeds zorgend zekere grenzen niet te overschrijden, +zijn voordeel doende met gebruiken, die sedert onheugelijke tijden in +zijn land waren ingeworteld, met de aangeboren gave van den genialen +handelsman om thuis te geraken in de geringste bijzonderheden van +administratief beheer, had hij langzamerhand in zijn familie een +natuurlijk overwicht verkregen, en hoewel hij niet de oudste was,--het +eerstgeboorterecht wordt in Egypte, als in alle oostersche landen, +gehuldigd,--was hij toch inderdaad het hoofd van den stam, en zijn +broeders vroegen hem in alle omstandigheden eerbiedig om raad. + +Met zijn rijkdom steeg ook zijn populariteit, hij werd door +het district Balianâ gekozen tot lid van die beroemde kamer van +afgevaardigden, van welke het gouvernement nooit een woord heeft +behoeven te vernemen, dat van oppositiegeest getuigde. Zijne politieke +loopbaan bracht hem geen ander voordeel aan, dan de kennismaking met +al de voornaamste ingezetenen van Egypte, 't geen hem uitstekend te +pas kwam. Later kreeg hij den titel van bey, en die titel, zooals +die van geleerde in China, verschafte hem ook officieel den voorrang +boven zijn broeders, dien hij zich inderdaad reeds had verworven. Hij +vestigde zich metterwoon te Balianâ, reeds vervuld van toekomstplannen +aangaande de verbeteringen, die hij wilde aanbrengen in het beheer +der familiebezittingen. Hij begon met naar het voorbeeld der fransche +molens, opgericht door de firma Darblay, een kleinen stoomkorenmolen +te laten bouwen, waar bijna alle welgestelde lieden uit den omtrek +hun koren lieten malen; hierbij afstand doende van het oude gebruik, +waarbij de vrouwen te huis het meel bereidden. Zelfs van een afstand +van vier mijlen komen lieden met koren of dourah (sorgho) en nemen +het gemalen meel mede terug. + +Daar hij zag, hoe de vice-koning van Egypte, Ismail, de cultuur +van suikerriet in Opper-Egypte trachtte te bevorderen, en in de +voornaamste plaatsen van het land fabrieken liet oprichten, vroeg +hij zichzelf af, waarom ook hij niet op den grond van zijn familie, +al die duizenden feddans, (50 aren) welke geschikt zouden zijn om er +het kostbare riet op te kweeken, evengoed eene kleine suikerfabriek zou +laten bouwen. Dit plan bracht hij ten uitvoer; fransche fabrikanten +leverden hem zijne materialen, en het toezicht droeg hij op aan een +franschen opzichter, die nog steeds de fabriek bestuurt. De zaak +bloeide en weldra moesten nieuwe werktuigen worden aangeschaft, +daar het oude materiaal ouderwetsch was geworden, nu de jongste +ontdekkingen ook daaraan hoogere eischen stelden. + +De bouw dezer fabriek had de oprichting ten gevolge van verschillende +andere inrichtingen ten behoeve der uitgebreide cultuur. + +Een groote stoompomp bracht het water uit de rivier naar de +verschillende deelen van het gebouw, en diende tot besproeiing +van de naburige akkers; een kleine spoorweg werd aangelegd om het +suikerriet naar de fabriek te vervoeren, en alles ging uitstekend, +al waren de eenvoudige fellahwerklieden dikwijls verbaasd over hun +eigen bekwaamheid, en al lachten zij luidkeels, omdat zij zooveel +knapper waren, dan zij zelf hadden geweten. + +Ook een inrichting bleek noodig, waar gebreken aan de machinerie konden +worden hersteld, opdat men in geval van nood hierin kon voorzien, +zonder daarvoor iemand te laten komen uit Kaïro, Alexandrië of de +naburige groote fabrieken van La Daïrah Sanieh. Wel is waar was de +fabriek slechts klein; maar zij getuigde van den ondernemingsgeest +van Abd el Sjahid, den eenigen man in Egypte, die het voorbeeld van +den vice-koning had durven volgen. Zij bracht haar eigenaar groote +winsten aan, temeer daar hij den arbeid bijna uitsluitend door zijn +eigen dienaren kon laten verrichten. + +Maar al had de fabriek hem slechts weinig voordeel aangebracht, +wie zou durven ontkennen, dat hij die haar oprichtte en zijn leven +lang bestuurde, zich hierdoor reeds verdienstelijk heeft gemaakt, +dat hij den vooruitgang hielp bevorderen? + +Vergeleken bij de prachtige electrische fabriek van Nagá Hammady was +zijn kleine inrichting onbeteekenend, en toch had de laatste tot het +bouwen der eerste den weg gebaand. + +Om het zoover te brengen, werd veel moeite en geduld vereischt; +al begreep hij nog zoo goed van hoeveel gewicht de oprichting eener +goed werkende fabriek zou zijn, en hoezeer het belang zijner familie +daarbij zou worden gebaat, zijn omgeving bezat niet zooveel doorzicht, +en dikwijls achtte de familie het onnoodig zooveel geld te besteden, +terwijl men evengoed kon blijven bij het oude en zich vergenoegen +met hetgeen men reeds bezat. + +Somtijds moest hij met geweld zijn wil doorzetten, en zoo getroostte +hij zich ook, persoonlijk de studiën te bekostigen van zijn neven, +die hij naar Frankrijk zond, om hen in staat te stellen later het +opzicht over de fabriek op zich te kunnen nemen, alsof hij gevoelde, +dat hij niet lang meer had te leven, en dat na zijn dood eene bekwame +hand noodig zou zijn om het door hem begonnen werk met goed gevolg +voort te zetten. Gedurende den opstand van Arabi Pacha, in 1881 en +82, dreigde hem het gevaar, al wat hij reeds verkregen had weder te +moeten verliezen. + +Aangespoord door den fortuinzoeker, die ten slotte zijn land aan +vreemdelingen verkocht en verraden heeft, was geheel Egypte opgestaan +bij den kreet: Egypte aan de Egyptenaren! Al degenen, die in een +opstand slechts een gunstige gelegenheid zien, om in troebel water te +visschen; al wie gaarne hooge betrekkingen zouden bekleeden, zonder de +daaraan verbonden plichten na te komen; kortom ieder, die liefst veel +geld zou winnen, zonder zich de moeite te geven, het te verdienen; +met andere woorden, het geheele volk van Egypte, geloofde dat het +gunstige oogenblik was aangebroken om de vreemdelingen te verdrijven, +die ruime belooning genoten, omdat zij groote diensten bewezen, en +zich in hun plaats te dringen. Men handelde blindelings, zonder te +denken aan de gevolgen; en aangevuurd door de opgewonden prediking +der vrome sjeiks, werd geheel Egypte aangegrepen door een vlaag van +heftig fanatisme en gevoelde krachten in zich ontluiken, die het reeds +uitgestorven waande. Toen de verwarring ten toppunt was gestegen en men +zon op maatregelen ter onderdrukking van den opstand, werd de heilige +oorlog uitgeroepen, en daar voor het voeren van een oorlog, al is deze +heilig, veel geld noodig is in onze dagen, moesten de Egyptenaren op +hoog bevel aan het gouvernement een gedeelte van hun fortuin afstaan, +om de onkosten van dezen nieuwerwetschen kruistocht te bestrijden. + +De algemeene zenuwachtige opwinding uitte zich gedeeltelijk in een +vijandige houding jegens de honden van ongeloovigen, en afgunstige +lieden, als altijd groot in aantal, zetten het laagste gepeupel op, +om de Christenen van hun eigendom te berooven. De familie Botros zou +het natuurlijk in de eerste plaats moeten ontgelden; zij was rijk en +aanzienlijk, deed van zich spreken, en men waande haar in het bezit +van onmetelijke schatten, die zij helaas in de werkelijkheid niet +de hare mocht noemen. Men was zeer benieuwd naar het aandeel, dat +zij zou leveren in wat men met veel ophef de nationale subscriptie +noemde. Gehoor gevend aan den raad van Abd el Sjahid, bood de familie +Botros aan de oproerlingen, die de regeering vertegenwoordigden, +den oogst van een geheel jaar aan. In Egypte wordt, al naar den +aard van het gezaaide, op verschillende tijden geoogst; drie maal in +het jaar. Abd el Sjahid had daarmede rekening gehouden, en eer dan +ook de tweede oogst, die der dourah, begon, was aan Arabi Pacha's +heerschappij reeds door de Engelschen paal en perk gesteld; doch het +koren en het gehakte stroo waren dadelijk na den oogst verzonden. In +dit opzicht was hij vrij wat edelmoediger dan de Mohammedanen, die +groote sommen hadden beloofd, maar hun beloften niet nakwamen, daar +op het oogenblik van de verzending altoos iets tusschenbeide kwam. + +Als Abd el Sjahid openlijk zijne booten met koren en gehakt stroo +(tibn) naar Kaïro zond en afleverde aan het gouvernement, wilde hij +daarmede niet zijn ingenomenheid te kennen geven met het triumviraat, +dat zich van Egypte had meester gemaakt, maar hij was voorzichtig +en vond het geraden een deel te offeren, om het overblijvende +grootere deel te behouden, want daar hij zijn landgenooten kende, +begreep hij wel, dat die voorbijgaande opflikkering van een zucht +naar politieke vrijheid na eenige maanden van zelf zou uitsterven, +en dat slavernij het einde zou zijn. Maar hij wist ook, dat de +vijanden van zijn familie slechts het gunstige oogenblik afwachtten +om hen aan te vallen, te berooven en in het ongeluk te storten, +zoo niet te dooden. Hij had boodschappers onder de Mohammedanen, +en eens bracht men hem het bericht, dat zijn vijanden, en daaronder +waren juist zij, die hem den grootsten eerbied hadden betoond, de +eigendommen der familie reeds onder elkander hadden verdeeld, terwijl +hij een andermaal vernam, dat het tijdstip voor den aanval reeds +was vastgesteld, en dat men erin geslaagd was, al de Mohammedanen, +die hij in dienst had, van hem afvallig te maken. Hij bevond zich +inderdaad in een hachelijken toestand. Als hij vrees, of ook slechts +onrust toonde, was hij verloren; hij trachtte zich dan ook steeds +onbezorgd voor te doen, gaf blijk van uiterst vaderlandslievende +gezindheid, was jegens ieder even vriendelijk en lette nauwkeurig op +al wat er voorviel, om later loon naar werken te kunnen uitdeelen, +als de dag der vergelding aanbrak. Een oogenblik verloor hij den moed, +toen de Mohammedanen ook de zwarte garde trachtten om te koopen, maar +gelukkig bleken zijn zwarten tegen de verleiding bestand; geen van +hen werd afvallig. Daarop deed men pogingen om hen te ontwapenen, +maar er waren voorzorgsmaatregelen genomen, en de wapens bleven +gelukkig in het bezit van hen, aan wie ze waren toevertrouwd. + +Eindelijk dreef het onweer over en de hemel van Egypte werd weder +helder als voorheen; de tusschenkomst der Engelschen had de wolken +verjaagd. Er was geen sprake meer van zelfregeering in het Nijldal +en de vaderlandslievende held werd verbannen naar een der schoonste +oorden ter wereld, met een groot jaargeld; dat was het laatste bedrijf +van deze treurige komedie. + +Toen de vrede was gesloten, beijverde zich de familie Botros de +geslagen wonden te doen heelen en het verleden te vergeten; terwijl zij +voorzorgsmaatregelen wist te nemen voor het geval, dat het gebeurde +zich ooit herhalen mocht. In die dagen lieten de broeders van Abd +el Sjahid zich, zoodra een gelegenheid zich maar aanbood, benoemen +tot consulaire agenten van Oostenrijk en Italië; voor Rusland waren +zij het reeds. De betrekking van consulair agent voor Frankrijk werd +bekleed door een rijken Kopt uit Girgeh, Abd el Nour (Dienaar van het +Licht), met wien Abd el Sjahid door zijn huwelijk was vermaagschapt, +en hij rekende er natuurlijk op, zijn schoonvader op te volgen na diens +dood, die echter eerst in 1893 plaats greep, als ik mij niet vergis. + +Het mag zonderling schijnen, dat de schrandere en scherpzinnige +Oosterling zich niet van dat oogenblik af aan gewend heeft tot +Engeland, dat over Egypte heerschappij voerde; maar behalve dat +hij van jongs af, op het voorbeeld zijner familie, zich meer tot de +Franschen voelde aangetrokken, en de Egyptenaren altijd, nadat de +eerste verrassing voorbij was, een hevigen afkeer opvatten van hunne +overheerschers, zoowel landgenooten als vreemdelingen, geloofde +bovendien Abd el Sjahid, die onze politiek slechts uit couranten +(en welke couranten!) kende, dat de engelsche overheersching slechts +tijdelijk zou zijn; dat een tijd zou aanbreken, waarop Frankrijk, +als Engeland niet vrijwillig zijn troepen terugtrok en zijn beloften +nakwam, de Engelschen met geweld daartoe zou dwingen. Hij is in +dat geloof gestorven. Hij vergiste zich helaas, maar wie zou hem +er een verwijt van willen maken, dat in dit geval zijn voorliefde +voor ons land grooter was dan zijne scherpzinnigheid? Lang eer hij +consulair agent van Frankrijk werd, had hij altijd de Franschen, +die hem werden aanbevolen, gaarne ontvangen en gastvrij geherbergd; +zoodra hij dat langgewenschte ambt bekleedde, rekende hij het zich +tot een plicht, alle reizigers zijn gastvrijheid aan te bieden, die +dat schoone Frankrijk hun vaderland mochten noemen, dat in zijn oogen +onafscheidelijk was van roem en glorie. + +Als alle Egyptenaren geloofde hij, sedert den legendarischen veldtocht +van Bonaparte, dat vroeg of laat Frankrijk weder het tooneel zou +worden van grootsche heldendaden, want niets gaat in Egypte boven +dapperheid en machtsvertoon. Toch was hij, bij al zijne liefde voor de +Franschen, te verstandig om zich tegenover de nieuwe heerschers over +Egypte onredelijk vijandig gezind te toonen, zich hardnekkig tegen +hen te verzetten, of te ontkennen, dat de engelsche overheersching +den vooruitgang van Egypte bevorderde. Hij behandelde hen gastvrij +en voorkomend, ontving hen als gasten aan zijn disch en wekte hun +verwondering door zijn goede luim en schijnbare rondborstigheid; als +hij door de eene of andere beleefdheid hun een dienst kon bewijzen, +liet hij dit niet na, en hij stond dan ook even goed aangeschreven bij +de autoriteiten als bij de aanzienlijke Egyptenaren, die hem vreesden +en dus vleiden, al scheen het natuurlijker, dat de rollen zouden +zijn omgekeerd. Doch hij had feitelijk macht in het geheele land, +en de provinciale gouverneurs wisten dit zeer goed. Toen Engeland +zich voorbereidde tot den veldtocht, waarbij het opperbevel aan den +Sirdar Kitchener werd opgedragen, richtte zich de engelsch-egyptische +regeering, alsof dit van zelf sprak, tot hem, met het verzoek, +de krijgsbenoodigheden, die met den spoortrein tot Balianâ waren +gebracht, verder te vervoeren naar Assoean, want hij beschikte over een +geheele vloot. Hij stemde hierin toe, en niet het minst verrassende +schouwspel in dezen oorlog was het gezicht van de pogingen, die de +vroegere vijand der engelsche overheersching, de consulaire agent van +Frankrijk, aanwendde om dien krijgstocht te doen gelukken. Hij zelf +vond dit echter zeer natuurlijk en zag er niets anders in, dan eene +goede gelegenheid om veel geld te verdienen. + +Ik leerde hem kennen na mijn aankomst in de dorpen, die zijn ontstaan +op de plek, waar vroeger de oude stad Abydos was gelegen. Hij woonde +in het stadje Balianâ. Daar de spoorweglijn eindigde te Girgeh, +had ik mij van de laatstgenoemde plaats naar het dorpje begeven, +waar zich het terrein bevond der opgravingen, waarvoor mij concessie +was verleend. Veertien dagen na mijn aankomst vergezelde hij eenige +aanzienlijke reizigers naar Abydos, waar ik hem ontmoette. In het +begin was ik evenzeer verrast over het blijkbare gemak, waarmede hij +zich onder Europeanen bewoog en zich in de fransche taal wist uit te +drukken, als over zijn open uiterlijk. + +Hij was zoo vriendelijk, mij te verzekeren dat hij mij gaarne elken +dienst zou bewijzen, die in zijn vermogen was, en van dien dag af +tot aan zijn dood is hij die belofte trouw nagekomen. Ik gaf hem +een groot deel van het geld in bewaring, dat mij werd toevertrouwd, +en nooit heeft hij daarvoor vergoeding geeischt, terwijl aan zijn +rekening nooit een parâ (centime) ontbrak. Wij kwamen van toen af +aan zeer veel met elkander in aanraking; want ik vond het van mijn +kant ook aangenaam, hem, waar ik maar kon, van dienst te zijn. Het +deed mij oprecht veel genoegen, hem als gast aan mijn disch te zien, +en als een kort verlof, twee of driemaal in het jaar, mij gelegenheid +liet tot eenige verpoozing, bracht ik dien rusttijd door op zijn +landgoed, waar ik met open armen werd ontvangen, en waar ik dagelijks +het schouwspel kon gadeslaan van het leven van een grooten heer te +midden van zijne onderhoorigen. + +Om beter te kunnen opmerken, wat er voorviel, zette ik mij neder in +een hoek van het portaal, waar deze egyptische praetor zitting hield, +niet zooals zijn romeinsche ambtgenoot, om zich enkel met gewichtige +zaken bezig te houden, maar ieder te woord staande, die zich tot hem +wendde met eenig verzoek. Zoodra hij van de suikerfabriek, waar hij +elken morgen heenging, terugkwam, recipieerde hij, zooals wij zouden +zeggen, en zette zich met gekruiste beenen op eene houten bank, met een +tapijt bedekt. Dadelijk kwamen tal van lieden hem den gebruikelijken +groet brengen en goeden morgen wenschen; evenals de romeinsche cliënten +bij hun patroon, en uit de wijze waarop hij iederen bezoeker ontving, +kon ik diens stand in de maatschappij opmaken. + +Eerst kwamen de fellahs van Balianâ, die hij onder zijn onderhoorigen +telde, ietwat linksch in hunne bewegingen, maar netjes gekleed, +en brachten de hand van hun meester aan de lippen en het voorhoofd, +'t zij zwijgend of met de woorden: "Dat het geluk reeds in den morgen +uw metgezel zij!" Dan verdwenen zij, evenals zij waren gekomen, en +gingen in lange rijen op de straat zitten, langs de muren van het +huis, of onder aan de trap. Daarna kwamen de schrijvers, uit verder +afgelegen plaatsen, die hem toebehoorden; deze groetten hem met meer +plichtplegingen en hij antwoordde hen met een der vele oostersche +gezegden, die bij zulke gelegenheden gebruikelijk zijn. Na hem te +hebben gegroet, gingen de schrijvers heen en zetten zich op de hurken, +aan beide zijden van de dubbele trap, die naar het portaal voerde. Zij +sloegen de armen over elkaar en bleven onbewegelijk zitten in een +houding, die hen op een rij egyptische standbeelden deed gelijken. + +Daarna kwamen de inwoners van de stad, die hem met nog meer +beleefdheidsbetuigingen begroetten; hij maakte dan met het bovenlijf +eene beweging, als om op te staan, maar bleef stil zitten, waarop de +bezoekers een paar stappen achterwaarts deden en een zetel haalden, +waarop zij zich neerzetten. Dan liet de bey hun een cigarette +aanbieden. Kwamen er effendis, officieren uit de stad, dan bood hij +hun, na de wederzijdsche begroetingen, niet alleen zelf eene cigarette +aan; maar liet ook koffie brengen, die in zeer kleine kopjes werd +gepresenteerd. + +Als de eene of andere hooggeplaatste persoon, of een zijner +verwanten verscheen, dan stond hij op, sprak hen vriendelijk toe, +en liet hen naast zich op de bank plaats nemen, of op een stoel, +naar verkiezing. Intusschen brachten de schrijvers, die steeds bij de +hand bleven, hem stukken en brieven, om te onderteekenen. Hij las ze +snel door, en maakte halfluid zijn aanmerkingen, waar dit noodig was, +teekende, en zond den schrijver weg, om hem soms terug te roepen, +als hij iets had vergeten; maar intusschen ging hij steeds voort met +de bezoekers te begroeten, en bevelen te geven aan de bedienden, +knappe kerels, blank of zwart, goed gekleed, zindelijk, en wier +gunstig uiterlijk u zoowel van hen als van hun meester een goeden +dunk deed krijgen. Deze bleven vlak voor hem staan, luisterden, zonder +een woord te spreken, naar de bevelen, die hun werden opgedragen, en +als zij het goed hadden begrepen, zeiden zij alleen: Hâder (present) +en verwijderden zich, steeds even ernstig en met gepaste waardigheid. + +Als het uur voor het middagmaal was aangebroken en alles gereed was, +stond Abd el Sjahid bedaard op, groette zijn bezoekers met de hand en +begaf zich naar de eetzaal; terwijl de lieden die van verre gekomen +waren, den terugweg weer aanvaardden of aan hunne bezigheden gingen. + +Na den maaltijd nam hij opnieuw plaats op den divan; thans als +vrederechter van het geheele district, dat hem toebehoorde. Dan kwamen +er fellahs, die hem groetten, daarna de trap afdaalden en op straat +gingen staan met hun langen stok in de hand, 't geen beteekende, dat +zij hun meester iets hadden te zeggen. Deze riep hen dan bij hun naam; +want hij kende ieder persoonlijk. Dan kwam er leven in die standbeelden +met kleine schitterende oogjes en langen, verwarden baard; luide +stemmen voerden een levendige woordenwisseling, op steeds hoogeren +toon, naarmate hun smeekingen en klachten vuriger en dringender werden. + +Dan kwam de rechter tusschenbeide; maakte zich soms ook driftig en +schreeuwde dan even hard als de fellahs zelf; maar als hij bemerkte, +dat hij zijn bedaardheid verloor, werd hij weer kalm, en sprak in +een paar korte zinnen zijn oordeel over de zaak uit; een vonnis, +waaraan de fellahs zich zonder eenige tegenspraak onderwierpen en dat +hun de hoogste rechtvaardigheid scheen. Al was het dikwijls slechts +een middenweg, om beide partijen te bevredigen, hun heer had het +uitgesproken, en hun plicht, zoowel als hun belang, bracht mede, hem +gewillig te gehoorzamen. Na het uitspreken van zulk een vonnis placht +hij mij dan aan te zien, als ik in zijn nabijheid was, en te zeggen: +"Wat zijn ze toch dom en koppig! Echte rakkers!" en dadelijk wendde +hij zich weer tot de volgende cliënten. + +Soms, maar slechts in enkele gevallen, trad hij als strafrechter +op en tuchtigde de dieven met eigen hand. Eens, toen hij uit de +fabriek kwam, zag hij een man, die zonder daartoe vergunning te +hebben gevraagd, uit het veld kwam met een grooten bos uien. Abd +el Sjahid liet hem roepen en de man kwam terstond aanloopen. "Van +wie zijn die uien?" "Van u." "Hoe komt gij er dan aan?" "Ik heb +ze in uw veld gestolen." "En dat is niet de eerste keer!" Met die +woorden stond hij op in het rijtuig, waarin ik met hem was gezeten, +en gaf den man een klinkenden klap op de wang, met veel meer kracht, +dan waartoe ik hem in staat achtte. De man zag den slag aankomen, +maar bleef onbewegelijk staan en toen hij zijn straf had ontvangen, +zeide hij: "Ik heb het verdiend", en ging heen. De fellah beschouwt +een verdiende straf als iets, dat men zonder klacht moet verdragen en +vindt het kinderachtig, deze uit den weg te gaan. De dief wist zeker +wel bij ondervinding, dat hij er niet zoo goed zou zijn afgekomen +met de wachters of opzichters, want die zouden hem een flink pak +stokslagen hebben gegeven, tenzij hij zijn buit met hen had gedeeld, +en nu kwam hij vrij met een lichte straf en had ook nog iets te eten; +bovendien gevoelde hij zich vereerd door deze tuchtiging, daar de hand +van een bey zich had verwaardigd zijn aangezicht aan te raken. Deze +snelle rechtspleging gaf zijn meester aanleiding, met mij te spreken +over de vele moeilijkheden, aan zijn hooge positie en zijn rijkdom +verbonden; hij vertelde mij van de talrijke, machtige en behendige, +of liever sluwe vijanden, die zijn familie strikken spanden; van alle +kanten was hij in processen gewikkeld, daar men hem het bezit van zijn +eigendom betwistte; de overheid, die hem schijnbaar goed gezind was, +zette in stilte de Mohammedanen aan om hem zooveel mogelijk lastig te +vallen,--en dit alles vertelde hij mij op vroolijken, luchtigen toon, +terwijl hij lachte en groette naar alle zijden. De Oosterling is nu +eenmaal niet bij machte, de toekomst donker in te zien. Hij weet, +dat iedere dag genoeg heeft aan zijn eigen kwaad en dat de mensch +niet kan weten "wat morgen brengen zal". + +Ik bewonderde hem, en dacht dat het zeker aan ons kil klimaat zonder +zon is te wijten, dat daar zulke sombere gedachten worden gekoesterd +en de vrees voor de toekomst het tegenwoordige vergalt. + +Hij is in de kracht van zijn leven gestorven; nauwelijks vijftig +jaren oud. Toen ik hem verliet, genoot hij nog schijnbaar eene +goede gezondheid en beraamde toekomstplannen, die voor zijn omgeving +werkelijk grootsch mochten heeten. Hij was voornemens naar Europa te +gaan en sprak af, mij in Parijs te ontmoeten. Eenige maanden na mijn +vertrek uit Egypte voelde hij zich ongesteld, en besloot te Vichy de +baden te gaan gebruiken voor zijne geschokte gezondheid. Eerst kwam de +onverwachte dood van een zijner broeders tusschenbeide, maar toch ging +hij dadelijk daarna naar Alexandrië, met het plan zich naar Frankrijk +te begeven, het oord, waar hij zijn krachten en zijn levenslust +hoopte te herwinnen. Een paar dagen voor hij zich zou inschepen, +had hij eenige vrienden bij zich ten eten gevraagd in Ramleh, bij +Alexandrië. Hij was gedurende den maaltijd opgeruimd, en ging vrij +vroeg ter rust. Den volgenden morgen vond men hem dood in zijn bed. Dat +plotselinge sterfgeval deed lieden, die niets aan eene natuurlijke +oorzaak kunnen toeschrijven in een land, waar zulke zonderlinge drama's +zich hebben afgespeeld, vermoeden, dat hier vergif in het spel was +geweest. Zijn overlijden was echter eenvoudig het gevolg van een kwaal, +waaraan hij reeds eenige jaren had geleden, en waarover hij dikwijls +klaagde, zonder zich echter daarom te ontzien. Het bericht trof +zijne familie als een donderslag en het geheele land droeg rouw over +hem. Men bracht het lijk naar Balianâ, volgens het egyptisch gebruik, +ook bij de Chineezen in zwang. Van Balianâ werden zijn stoffelijke +overblijfselen vervoerd naar Sjeikh-Marzoek, onder een grooten toeloop +van belangstellenden; al de dienaren der familie, ieder, wien hij +vriendelijkheid had bewezen, en ook zij, die hem enkel uit de verte +kenden, wilden hem de laatste eer bewijzen, en hem groeten bij zijn +dood, zooals zij hem zoo dikwijls bij zijn leven hadden gegroet. Het +was een prachtige begrafenis, met een plechtig geleide, tal van +rouwdragenden en blijken van oprechte droefheid zoowel als gehuicheld +smartvertoon; doch waartoe dit alles? Hij daalde neer in de graftombe +van zijn vader, waar reeds drie zijner broeders hem waren voorgegaan. + +De achterblijvenden mochten wel zeggen na die laatste plechtigheid, +als eertijds de monniken van Sjenoedi, aan wie een kapel in de kerk van +Sjeikh-Marzoek is gewijd: "Waarlijk, de zuil, die ons huis schraagde, +is gevallen. Hij is voor altoos heengegaan, wiens sterke schouders het +gebouw van onzen rijkdom vermochten te dragen, wiens leven gekroond +was door een glorie, waarin wij deelden. Hij is voor altoos verdwenen, +en niemand keert ooit terug uit het land, waar hij is heengegaan". + +De vreemdelingen verspreidden zich; zijn dienaren keerden tot +hun dienstbaarheid terug, en niets bleef over dan de diepe smart +zijner verwanten. Hij liet geen kinderen na. Zijn huwelijk was +kinderloos gebleven, wat in Egypte als de grootste aller rampen wordt +beschouwd. Gelukkig dat zijn neven, voor wie hij een groote genegenheid +koesterde en die hij geheel op de hoogte had gebracht van zijn zaken, +het beheer der suikerfabriek en de uitgebreide landbouwwerkzaamheden, +zijn taak van hem konden overnemen. Men spande alle krachten in, +om de groote leegte aan te vullen, door zijn dood veroorzaakt, en +elk lid der familie kreeg zijn scherp afgebakende taak te volvoeren. + +Eenige dagen na de begrafenis, toen de grootste drukte was afgeloopen +en slechts de herinnering aan zijn plechtige uitvaart den nijd der +kwaadwilligen kon opwekken, had in Balianâ een ongepaste betooging +plaats. Het laagste gespuis, opgehitst door lieden, die zich op den +achtergrond hielden, vergaderde op een klein plein in de nabijheid +van het huis, dat de overledene had laten bouwen en bij zijn leven +had bewoond. Daar gaven zij hun blijdschap lucht door het zingen van +liederen, die in maar al te duidelijke bewoordingen verklaarden, dat +de tijd van voorspoed thans voor goed voorbij was en dat armoede en +verval de familie Botros wachtte. + +De toekomst alleen zal ons leeren, of de fortuin den "Battarsi" +ook verder haar gunst zal blijven schenken. + + + + + + +End of Project Gutenberg's Een feudale familie in Egypte, by E. Amelineau. + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK EEN FEUDALE FAMILIE IN EGYPTE *** + +***** This file should be named 19698-8.txt or 19698-8.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/1/9/6/9/19698/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/19698-8.zip b/19698-8.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..162ab52 --- /dev/null +++ b/19698-8.zip diff --git a/19698-h.zip b/19698-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e2ed8ab --- /dev/null +++ b/19698-h.zip diff --git a/19698-h/19698-h.htm b/19698-h/19698-h.htm new file mode 100644 index 0000000..d5015c6 --- /dev/null +++ b/19698-h/19698-h.htm @@ -0,0 +1,1873 @@ + +<!DOCTYPE html +PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> + +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1"> + +<title>Een feudale familie in Egypte</title> +<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="author" content="E. Amelineau"> +<meta name="DC.Creator" content="E. Amelineau"> +<meta name="DC.Title" content="Een feudale familie in Egypte"> +<meta name="DC.Date" content="#### 2006"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css"> + + +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16%; +text-align: left; +} + +.titlePage +{ +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +} + +h1.docTitle +{ +font-size:1.6em; +line-height:2em; +} + +h2.byline +{ +font-size:1.1em; +font-weight:normal; +line-height:1.44em; +} + +span.docAuthor +{ +font-size:1.2em; +font-weight:bold; +} + +h2.docImprint +{ +font-size:1.2em; +font-weight:normal; +} + +.transcribernote +{ +background-color:#DDE; +border:black 1px dotted; +color:#000; +font-family:sans-serif; +font-size:80%; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} + +.div0 +{ +padding-top: 5.6em; +} + +.div1 +{ +padding-top: 4.8em; +} + +.index +{ +font-size: 80%; +} + +.div2 +{ +padding-top: 3.6em; +} + +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-top: 2.4em; +} + +.footnotes .body, +.footnotes .div1 +{ +padding: 0; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} + +h3 +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +} + +h3.label +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h4 +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +} + +h4.lghead +{ +margin-left:10%; +margin-right:10%; +} + +.alignleft +{ +text-align:left; +} + +.alignright +{ +text-align:right; +} + +.alignblock +{ +text-align:justify; +} + +p.poetry +{ +margin:0 10% 1.58em; +} + +p.line +{ +margin:0 10%; +} + +p.argument,p.note +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +text-indent:0; +} + +p.argument +{ +margin:1.58em 10%; +} + +div.epigraph +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 20% 1.58em 0; +} + +.floatLeft +{ +float:left; +margin:10px 10px 10px 0; +} + +.floatRight +{ +float:right; +margin:10px 0 10px 10px; +} + +p.figureHead +{ +font-size:100%; +text-align:center; +} + +.figure p +{ +font-size:80%; +margin-top:0; +text-align:center; +} + +p.smallprint,li.smallprint +{ +color:#666666; +font-size:80%; +} + +p.question +{ +margin-bottom:0; +text-align:left; +} + +p.answer +{ +margin-top:0; +text-align:right; +} + +p.explanation +{ +font-size:smaller; +margin-left:0.9em; +margin-right:0.9em; +} + +.leftnote +{ +font-size:0.8em; +height:0; +left:1%; +line-height:1.2em; +position:absolute; +text-indent:0; +width:14%; +} + +.pagenum +{ +display:inline; +font-size:70%; +font-style:normal; +margin:0; +padding:0; +position:absolute; +right:1%; +text-align:right; +} + +a.noteref +{ +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} + +div.footnotes +{ +margin-top: 1em; +padding: 0; +} + +hr.fnsep +{ +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} + +p.footnote +{ +font-size: 80%; +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} + +p.footnote .label +{ +float: left; +text-align:left; +width:2em; +} + +.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption +{ +font-size: 80%; +} + + +.poem +{ +margin-left:5%; +position:relative; +text-align:left; +width:90%; +} + +.poem h4 +{ +font-weight:normal; +margin-left:5em; +text-decoration:underline; +} + +.poem .linenum +{ +color:#777; +font-size:90%; +left:-2.5em; +margin:0; +position:absolute; +text-align:center; +text-indent:0; +top:auto; +width:1.75em; +} + +.versenum +{ +font-weight:bold; +} + +.footnotes .line +{ +font-size:80%; +margin:0 5%; +} + +.poem .i0 +{ +display:block; +margin-left:2em; +} + +.poem .i1 +{ +display:block; +margin-left:3em; +} + +.poem .i2 +{ +display:block; +margin-left:4em; +} + +.poem .i3 +{ +display:block; +margin-left:5em; +} + +.poem .i4 +{ +display:block; +margin-left:6em; +} + +.poem .i5 +{ +display:block; +margin-left:7em; +} + +.poem .i6 +{ +display:block; +margin-left:8em; +} + +.poem .i7 +{ +display:block; +margin-left:9em; +} + +.poem .i8 +{ +display:block; +margin-left:10em; +} + +.poem .i9 +{ +display:block; +margin-left:11em; +} + +span.corr +{ +border-bottom:1px dotted red; +} + +span.abbr +{ +border-bottom:1px dotted gray; +} + +span.measure +{ +border-bottom:1px dotted green; +} + +.letterspaced +{ +letter-spacing:0.2em; +} + +.smallcaps +{ +font-variant:small-caps; +} + +hr +{ +clear:both; +height:1px; +margin-left:auto; +margin-right:auto; +margin-top:1em; +text-align:center; +width:45%; +} + +h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure +{ +text-align:center; +} + +h1,h2 +{ +font-size:1.44em; +line-height:1.5em; +} + +h1.label,h2.label +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} + +h5,h6 +{ +font-size:1em; +font-style:italic; +line-height:1em; +} + +p,p.initial +{ +text-indent:0; +} + +.poem .stanza +{ +padding: .5em 0% .5em 0%; +} + +p.quote,div.blockquote,div.argument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 5%; +} + +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden +{ +text-decoration:none; +} + + + + + +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} + +body, a.hidden +{ +color: black; +} + +h1, h2, h3, h4, h5, h6 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} + +.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .versenum +{ +color: #001FA4; +} + +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} + +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} + + +</style></head> +<body> + + +<pre> + +Project Gutenberg's Een feudale familie in Egypte, by E. Amelineau. + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Een feudale familie in Egypte + De Aarde en haar Volken, 1907 + +Author: E. Amelineau. + +Release Date: November 2, 2006 [EBook #19698] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ISO-8859-1 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK EEN FEUDALE FAMILIE IN EGYPTE *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + + + + + +</pre> + + +<div class="body"><a id="d0e69"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e69">321</a>]</span><div class="
 div1"> +<h2>Een feudale familie in Egypte.</h2> +<p align="left" class="byline"><i>Naar het Fransch van <span class="smallcaps">E. Amelineau</span>.</i></p> +<div class="div2"> +<div class="argument"> +<p>Een ochtenduitstapje op het land in Egypte.—Het kasteel der familie Botros.—De binnenplaats.—De ontvangkamers—De koptische +vrouw.—De magazijnen.—De zadelmakers.—De schrijvers.—Inrichting van de familie der Battarsi. +</p> +</div> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-321.jpg" alt="De ghafirs of nachtwakers van de familie Botros." width="720" height="349"><p class="figureHead">De ghafirs of nachtwakers van de familie Botros.</p> +</div><p> + + +</p> +<p style="
 background: url(images/id1907-321.gif) no-repeat top left;
 
 padding-top: 55px;
 "><span style="
 float: left;
 width: 85px;
 height: 90px;
 background: url(images/id1907-321.gif) no-repeat;
 
 background-position: 0px -55px;
 
 text-align: right;
 color: white;
 ">D</span>e familie, die ik u wil beschrijven, is bekend onder den naam Botros (’t geen steen beteekent) en hare leden worden ook wel +de Battarsi genoemd. Hun fortuin dateert nog slechts van 1870. Zij hebben deze te danken aan een flinken man, Botros, die +er de grondlegger van was. De zetel der familie is in een dorp, <span class="corr" title="Bron: Sjeikh-Marzouk">Sjeikh-Marzoek</span> genoemd, tusschen Girgeh en Abydos, en daar komen de leden van den stam om nieuwe krachten te winnen naar lichaam en geest, +wanneer de behoefte hieraan zich bij hen doet gevoelen. + +</p> +<p>Van uit dit kleine dorp heeft zich de familie verspreid naar Balianâ, naar Girgeh, tot zelfs naar Kaïro, waar zij een handelshuis +bezit. In den tijd, toen ik te Abydos vertoefde, was een man haar voornaamste vertegenwoordiger, Abd el Sjahid Botros. Hij +bewees mij gewichtige diensten, waarvoor ik hem ten zeerste erkentelijk was. Dikwijls had hij mij gevraagd, een dag te komen +doorbrengen in de plaats, waar zijne familie haar zetel had opgeslagen; steeds echter werd ik door allerlei omstandigheden +verhinderd, en eerst na zijn dood kon ik er heengaan, om hem den laatsten vriendendienst te bewijzen. + +</p> +<p>De eerste maal, dat ik de familie ging bezoeken, was op een mooien morgen in Januari. ’s Nachts was het koud geweest; de thermometer +was gedaald tot op één graad onder nul, en dus was er een verbazend verschil tusschen dag- en nachttemperatuur in de open +lucht. De zon klom hooger en begon met hare koesterende stralen de arme inboorlingen te verwarmen, die huiverden van koude +in hun dunne hemden van blauw katoen. Zoodra hun verstijfde ledematen in de warmte hunne gewone lenigheid herkregen, werden +zij weer opgewekt, lachten hartelijk en aanhoudend, en begonnen opnieuw met hun schertsende woordspelingen, die zij geestig +vinden, en die uitbundige vroolijkheid verwekten. + +</p> +<p>De weg, dien ik volgde, was, als alle wegen in Opper-Egypte, slechts een door voetgangers platgetreden pad, dat midden door +het veld liep. Het was marktdag in Abydos en elk oogenblik ontmoette ik lieden, die daarheen op weg waren; met klankvolle +stem begroetten zij mij met een: “Dat uw dag voorspoedig zij!” want ik was langzamerhand een goede bekende geworden in het +district, of zij riepen mij in ’t voorbijgaan eene schertsende opmerking toe. + +</p> +<p>Soms sprak ik hen aan, om te zeggen: “Ga wat op zij, dat ik voorbij kan”, want het was niet altijd gemakkelijk zich een weg +te banen door al het vee, dat zij voortdreven; kameelen, ezels, geiten en schapen, terwijl zij soms geitjes en lammetjes in +hunne armen droegen, als de Goede Herder in het Evangelieverhaal. <a id="d0e100"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e100">322</a>]</span>Ook gebeurde het wel, dat ik twee of drie stevige kerels tegenkwam, op hun gemak op één armen ezel gezeten, die bijna niet +voortkon en wiens ruggegraat haast bezweek onder den last, maar die toch op een sukkeldrafje voortzwoegde, aangespoord door +de bengelende beenen van zijn berijders, een voorbeeld van goedaardigheid. + +</p> +<p>Toen ik, hetzelfde pad steeds volgend, in het open veld gekomen was, doordrong mij langzamerhand een gewaarwording van innig +welbehagen. Ik heb altijd veel gehouden van het buitenleven, oprecht genoten van die vredige tooneelen, waarin de mensch in +innige aanraking komt met de eenvoudige en grootsche natuur; ik verneem met blijdschap de duizenden stemmen waarmede de aarde +tot ons spreekt; de vlucht van een vogel kan mij bekoren en boeien; ik volg hem met mijn blik, neem zijn bewegingen waar, +en bewonder zijn vlugheid; wilde bloemen schijnen mij altoos het schoonst en aantrekkelijkst toe. Hier kon ik volop genieten, +en als ik om mij heenzag, mij gerust vijf- of zesduizend jaren vroeger in onze tijdrekening verplaatst wanen; want het landelijke +leven in Egypte is nog altijd, zooals het in overoude tijden geweest is. Ik ken geen grooter genot, dan zulk een wandeling +buiten in het veld in Egypte, om dezen tijd van het jaar, wanneer men langs uitgestrekte akkers vol bloeiende boonen gaat, +waarvan de zachte en toch doordringende geur de geheele aarde in een welriekend paradijs schijnt te herscheppen. Dan halen +wij ruimer adem, onze longen drinken met volle teugen, vol welbehagen, die gebalsemde lucht in, die ons bloed voedt en zuivert +tevens; men heeft dan een gevoel, alsof men buiten dit genot niets meer behoeft. Ook ons oog wordt bekoord; tegen den achtergrond +van slingerende ranken en groen gebladerte teekenen zich de witte bloemen met haar zwarte meeldraden af, in losse en bevallige +mengeling. + +</p> +<p>Het is onbeschrijfelijk heerlijk, rustig op een ezel gezeten, langzaam die wijde velden aan ons oog te zien voorbij gaan, +steeds gevolgd door nieuwe, even uitgestrekt als de vorige; velden van koren, van bersim (egyptische klaver) waarin kameelen, +paarden, ezels, koeien, buffels, schapen en geiten grazen, zoover de touwen reiken, waarmee ze zijn vastgebonden, tot ze eindelijk +neerknielen om nog meer te kunnen bereiken van dat kostelijk voedsel, dat hen sterk en krachtig maakt, terwijl duiven, kippen, +ganzen, kalkoenen, kraaien en kleinere vogeltjes naar hartelust pikken in den omtrek van de dicht opeengedrongen kudden. Van +uit dat landelijk schouwspel klinken allerlei stemmen ons tegen, ruw en woest somtijds, maar in volkomen harmonie met het +landschap, tusschen twee bergen gevat, die onbewogen schijnen neer te zien op het dartele spel van die menigte wezens, die +het Nijldal bevolken en nooit veranderen, ofschoon zij zich steeds hernieuwen. Elk dier toch speelt, van het kleinste tot +het grootste; van het vlugge dartelen der geitjes, tot de logge sprongen der buffels, dronken van gras en zonneschijn. Het +leven krioelt om u heen van alle zijden, niet meer het beperkte, gedwongen kalme, onvrije bestaan van ons kouder klimaat, +met de misdaden en laagheden die het medebrengt; het is een leven in het volle zonlicht; met de luidruchtigheid, de vreugde, +de beweging, het welbehagen, die overal heerschen, waar dat heerlijk licht schijnt. Hoe blijder, hoe luider het leven jubelt, +des te minder misdaden behoeven wij te duchten. Het is waar, wat de oude wijzen van Egypte dachten, dat de zon de boosdoeners +op de vlucht jaagt; vroeg genoeg valt de avond en brengt, met de duisternis, haar geleide van schurken, dieven en moordenaars, +van allen, die het daglicht schuwen, de nacht en haar schaduw zoeken, om daden te bedrijven, die door geen menschelijk oog +mogen worden aanschouwd. + +</p> +<p>Van tijd tot tijd vond ik op den weg, dien ik volgde, groepjes mannen, neergehurkt en onder elkaar keuvelend, die uitrustten, +of, om de waarheid te zeggen, de gelegenheid tot een praatje te mooi vonden, om haar te laten voorbijgaan. De fellah is altoos +een groot spreker voor den Heer geweest, zooals Nimrod een groot jager was; hij mag graag hooren wat er in de wereld voorvalt, +en als hij een troep mannen ziet, die samen spreken, of over iets redetwisten, dan gaat hij er kalm bij zitten, ook zonder +dat men hem daartoe uitnoodigt; want hij is, als ’t ware, op zijn eigen terrein en hoort er bij, alsof het van zelf spreekt. +Als ze mij zagen voorbijrijden, namen ze mij met hun kleine oogjes op, en als ik dan een eind verder was, vroegen ze aan mijn +bediende, waar wij heengingen; want ze zijn op hunne manier beleefd en de egyptische beleefdheid staat niet toe, iemand aan +te spreken, die blijkbaar hooger in rang is dan de spreker zelf. Anderen zag ik op kleine aardheuveltjes zitten, uitkijkend +in de verte, terwijl ze hunne lange werpslingers lieten klappen, en met aardkluiten gooiden, om de roofvogels te verjagen. + + +</p> +<p>Op de bebouwde akkers volgde somtijds een of ander dorp, dat midden in het veld was gebouwd op een terras, met een borstwering +van gebakken steen, om de overstroomingen te weren; de mannen zaten meestal op een zonnig plekje, soms bezig met mandenvlechten; +soms met niets anders dan het in de zon koesteren van hun door de nachtelijke koude stijf geworden ledematen. + +</p> +<p>Op den drempel van hare hutten, op het terras, of in de nauwe straatjes waren de vrouwen druk aan het babbelen, in hare lange +mellâyehs van bruine wol of blauw katoen gehuld, terwijl ze voor het huishouden zorgden, of midden in het vuil het gereedschap +schoonmaakten, dat ze aanstonds zouden gebruiken. Aan haar ronde armen rinkelden de armbanden van koper, glas, zilver en goud, +waarmee ze zich versieren, en zoodra ik er aankwam bedekten ze zich het gezicht, op een klein kiertje na, waardoor haar zwarte +oogen, zonder gezien te worden, den vreemden heer bespiedden, die hun dorp doortrok. + +</p> +<p>Zoo kwam ik achtereenvolgens door drie kleine plaatsjes, Naga’ Aboe’ Elag, Naga, Ekeiret, en Saqieh Aboe Sjegein, die op verschillenden +afstand van elkaar waren gelegen, en reeds twintig schreden buiten zulk een dorp was ik alweer midden in het groen. Overal +krioelde het van leven, het wemelde van huisdieren, van bonte vogels, wier levendige kleuren tot een harmonisch geheel samensmolten, +en alles ademde levensvreugd. Een overweldigende blijheid ging uit van deze machtige natuur, en alle wezens, dieren en <a id="d0e114"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e114">323</a>]</span>planten, namen daarin deel, allen putten kracht en bezieling uit haar, zooals eertijds de oude goden van Egypte uit de levensbron, +die in den Hemel opwelde, hun uitgeputte krachten hernieuwden. + +</p> +<p>Naarmate ik het doel van mijn tocht naderde, zag ik duidelijk, dat de bevolking hier aanmerkelijk verschilde van het armoedige +en havelooze volkje, dat ik gewoon was in Abydos te zien. De menschen, die ik hier ontmoette, waren zindelijker, en hun voorkomen +was voor den beschaafden vreemdeling minder weerzinwekkend. Zelfs de dieren zagen er volmaakt gezond uit en vormden een opvallende +tegenstelling met hun arme lotgenooten in Abydos, die soms bijna niet op hunne pooten konden staan, uit gebrek aan het noodige +voeder, zooals dit heerlijke gras, dat vocht en zon in overvloed kreeg. De wegen waren breed en goed onderhouden; in één woord, +ik kon aan alles bespeuren, dat ik een welvarend dorp naderde, zindelijker, dan ik hier nog ooit een had gezien. Het voorkomen +der woningen en straten bevestigde, toen ik eindelijk in de plaats zelve was aangekomen, wat ik reeds uit vele voorafgaande +kenteekenen had opgemaakt; nergens zag men hier die bergen van afval, die de zorgeloosheid, luiheid en armoede der bewoners +verraden. Alles zag er helder en vriendelijk uit en gaf blijk, dat de inwoners in gelukkiger en onbezorgder levensomstandigheden +verkeerden dan den egyptischen landbewoner in den regel te beurt vallen; het bleek duidelijk, dat dit dorp de woonplaats was +van een rijke en machtige familie, welke belang stelde in het lot der onderhoorigen, die reeds zoo vele jaren voor hen hadden +gearbeid te midden van de groene velden, die hen omgeven. Ik had van verre reeds de kasr (het kasteel) gezien, waaromheen +de huizen waren geschaard, zooals eertijds in onze dorpen in de middeleeuwen de woningen der slaven en lijfeigenen rondom +het feudale slot waren gelegen, welks zware massa reeds van verre macht en aanzien verkondigde. + +</p> +<p>In de in steen gegrifte gedenkschriften der egyptische monumenten wordt dikwijls melding gemaakt van huizen, die men door +het bijvoegsel “wit” van andere woningen onderscheidt, zoo heette het paleis der Faraoh’s eenvoudig het “dubbele witte huis”, +juist zooals de woning van den President der Amerikaansche republiek het Witte Huis heet. Nog heden ten dage zijn in Opper-Egypte +de meeste gebouwen, die aan het gouvernement behooren, wit gekalkt, en men kan ze reeds uit de verte onderscheiden. Elk op +het land wonend Egyptenaar, die eenig fortuin bezit en op zijn fatsoen gesteld is, of althans wenscht voor een fatsoenlijk +man door te gaan, draagt zorg de muren van zijn huis of buitenverblijf te laten witten. + +</p> +<p>De kasr van de familie Botros bezat echter nog meerdere onderscheidingsteekenen, die dienden om de omwonende fellahs eerbied +in te boezemen; het huis kon bogen op een geweldig zware deur, met aan weerszijden twee van die duiventillen, die den reiziger +dadelijk doen denken aan de hooge pylonen aan de ingangen der tempels aangebracht. + +</p> +<p>De deur van den kasr was vooral merkwaardig wegens hare dikte, en alsof deze nog niet voldoende werd geacht, had men haar +van onder tot boven versterkt met metalen platen, die door groote spijkers waren bevestigd, terwijl van binnen zware houten +dwarsbalken nog als steun moesten dienen en alle pogingen tot vernieling schenen te tarten. Zoo waren eertijds de met goud +en brons beslagen deuren van de tempels der Faraohs, welke de vreemde overwinnaars plunderden zonder eenigen eerbied voor +de godheid. Volgens landgebruik is die deur bestemd om de bewoners van den kasr te beveiligen voor de booze bedoelingen van +slechtgezinde vreemdelingen, en waarlijk, de middelen in aanmerking genomen, waarover men op het platte land in Egypte beschikt, +zou men nog eer de muren, die het gebouw omgeven, kunnen omverwerpen, dan die deur vernielen, tenzij men haar in brand stak. + + +</p> +<p>Het kasteel is namelijk omringd door een zeer hoogen muur, waarin zich nog eene andere deur bevindt, ten gerieve van die bewoners, +welke zich naar het dorp willen begeven, in eene richting, tegenovergesteld aan de ingangspoort. + +</p> +<p>Die poort geeft toegang tot een groot binnenplein, waarop zich in het midden een prachtige sycomore verheft, welke naar alle +zijden zijn dichtbelommerde takken uitsteekt, die een toevluchtsoord zijn voor eene menigte gevleugelde kleine zangers en +een verkwikkende, schaduw bieden aan de eigenaars der bezitting, hun kinderen en hun talrijke dienaren. + +</p> +<p>Naast de beide poorten zijn de woningen der poortwachters, negers, die op de hurken gezeten, hun witte tanden vertoonen, terwijl +zij hun rozenkrans door de vingers laten glijden en zorgen, dat niemand hier zonder verlof binnen treedt. Gedurende den dag +is de toegang zoo goed als vrij, en ieder, die hierin behagen schept, kan zich gaan verlustigen in den aanblik van den rijkdom +van een egyptischen grooten heer, zijn dorst lesschen met het water, dat in een grooten zir in de schaduw van den sycomore +geplaatst is, of rusten op banken van zoden en hout, die te dien einde zijn aangebracht. Wanneer men dan gerust en zich verfrischt +heeft, wanneer men heeft gezien, wat men wilde en mocht aanschouwen, mag men heengaan, na den heer des huizes te hebben gegroet, +zoo hij zich op de binnenplaats bevindt en men gaarne de beleefdheidsvormen in acht neemt; daarmede is het bezoek dan afgeloopen. + + +</p> +<p>Den geheelen dag door verzamelen zich op dat binnenplein al de bewoners van het kasteel of het dorp, die niets te doen hebben, +vrouwen, mannen, kinderen en grijsaards; ezeldrijvers, nachtwakers, met hun groote nabouts (stokken), kruipen daar bij elkaar, +of houden zich onledig met spel en arbeid; des zomers in de schaduw van den grooten sycomore, des winters zich koesterend +in de zon, genietend van de frissche lucht en de warmte, of, languit op den grond liggend, een van die spelletjes spelende, +welke sedert onheugelijke tijden in zwang zijn. Bij ons zouden alleen kinderen zich hiermede bezighouden; maar in Egypte vermaken +zich daarmee kinderen, mannen en grijsaards evenzeer, daar zij allen even kinderlijk van aard zijn. + +</p> +<p>Die groote binnenplaats heeft ongeveer den vorm van een rechthoek; aan weerszijden zijn winkels, woningen voor de bedienden, +de werkplaatsen der ambachtslieden, de gebouwen, welke dienen voor de uitgebreide werkzaamheden, verbonden met het landbouwbedrijf, +<a id="d0e134"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e134">324</a>]</span>keukens, bergplaatsen van allerlei aard en stallen voor de lastdieren. Hier stijgen bezoekers af van hun ezels, kameelen of +paarden; zij worden omringd door beleefde bedienden, die hun vragen richten tot hen die den vreemdeling vergezellen en hem +met den gebruikelijken heilwensch bij zijn aankomst begroeten, terwijl anderen hun meesters gaan waarschuwen, indien deze +niet op de binnenplaats aanwezig zijn. + +</p> +<p>Bezoekers van niet bijzonder hoogen rang worden naar houten banken geleid, welke in een soort nis staan, tegenover den ingang, +die tusschen de overige gebouwen is vrij gelaten, en op die banken zetten zij zich in oostersche houding neer. Er zijn banken +voor alle klassen van bezoekers, van de zodenbank af tot de rijk met snijwerk versierde zetels, die bedekt zijn met eertijds +prachtige, thans door het gebruik ietwat verkleurde tapijten. + +</p> +<p>Is de bezoeker iemand van meer gewicht, dan brengt men hem naar de eerste verdieping, in de groote ontvangzalen, waar reusachtige +divans met bonte katoenen overtrekken langs de wanden zijn geschaard, waar de vele vensters bijna altijd openstaan, en waar +geregeld eenige van de vloertegels gebarsten, gebroken of geheel afwezig zijn. + +</p> +<p>Alle Egyptenaren hebben behoefte aan frissche lucht; hun taaie, geharde lichamen zijn blijkbaar voor geen tochtje vervaard, +en ook de Europeaan, die na een vermoeiende reis in de zonnehitte, een huis binnentreedt, waar de noordenwind vrij toegang +heeft, laat begeerig dien “levenwekkenden adem van het Noorden”, om een oude egyptische uitdrukking te gebruiken, zijn longen +binnendringen en gevoelt dan slechts weinig behoefte aan voedsel. + +</p> +<p>De ontvangkamers liggen aan weerszijden van de trap die erheen voert, over de geheele lengte van het gebouw, zoodat men om +de laatste te bereiken, alle andere moet passeeren; van ouds waren de egyptische woningen op deze wijze ingericht. De vertrekken, +waar het gezin woont, en die waar men vreemdelingen ontvangt, zijn geheel van elkaar gescheiden; in de eerste wordt niemand +toegelaten dan de leden der familie, of vrouwen en dienstboden. De Kopten, zelfs diegenen onder hen, die het meest geneigd +zijn, onze vrijere moderne begrippen te huldigen, houden hun vrouwen even streng in een harem afgezonderd als de meest fanatieke +Muzelman; de vrouw des huizes komt nooit voor den dag; zij blijft onzichtbaar en stelt zich tevreden met zoo goed mogelijk +te zorgen voor de behoeften van haar man, hem te ontvangen als hij bij haar binnentreedt, en hem schoone kinderen te schenken. +Zij schijnt zacht, onderworpen, geduldig en arbeidzaam, en herinnert in den aanvang der 20e eeuw aan de syrische vrouw, zooals +Renan haar heeft geschilderd, of eerder nog aan de vrouw uit de egyptische oudheid. + +</p> +<p>In den kasr van de Botros was zelfs de nieuwsgierigheid, die echt vrouwelijke eigenschap, niet bij machte, de dames naar het +venster van haar vertrek te lokken om te kijken naar de vreemdelingen, die door hare echtgenooten zoo hartelijk werden ontvangen, +naar het photographeeren van hunne kinderen, en al wat er op het binnenplein voorviel. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure floatRight" style="width: 374px"><img border="0" src="images/p1907-324.jpg" alt="Farès Botros." width="374" height="595"><p class="figureHead">Farès Botros.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Naar de schoonheid der kinderen te oordeelen, moeten zij zeer regelmatige trekken hebben. In haar jeugd zijn zij een weinig +mager, terwijl zij later een neiging tot groote gezetheid vertoonen; haar tint is bijzonder blank. Zij zijn volstrekt niet +onwetend; integendeel, zij leeren ijverig en met goed gevolg al wat men haar onderwijst; sommigen van haar zijn zeer bedreven +in het schoonschrijven, anderen zijn dichteressen, of weten althans met groote vaardigheid gedichten te improviseeren. Zij +kunnen prachtig borduren en al de talrijke lekkernijen klaarmaken, die men in haar land pleegt te gebruiken, want ook in dat +opzicht zijn de moderne Egyptenaren de waardige navolgers hunner voorvaderen. Zij hebben volstrekt geen afstand gedaan van +de eigenaardigheden, die de vrouwen van alle landen gemeen hebben. Zij houden veel van fijne, glanzige, kleurige stoffen, +zij gebruiken gaarne oostersche parfums, <span class="corr" title="Bron: verwen">verven</span> de nagels van haar vingers en teenen met henné en trachten haar toch reeds amandelvormige oogen nog te verlengen door ze +te beschilderen met antimonium. + +</p> +<p>De ontvangkamers te Sjeikh-Marzoek dienen, evenals die van alle groote huizen in Egypte, evengoed tot eet- en slaapvertrekken +als tot salon, al naar de omstandigheden medebrengen. + +</p> +<p>Wanneer het tijd wordt voor het middagmaal, behoeft de heer des huizes slechts in de handen te klappen, en dadelijk verschijnt +de dienaar, aan wie deze bijzondere taak is opgedragen, blijft, kalm en ernstig, vlak voor zijn meester staan en beantwoordt +de hem gegeven bevelen slechts met een enkel Arabisch woord, dat wij zouden vertalen door: zeer goed. Dan verdwijnt hij, om +die bevelen over te brengen aan den kok, een gewichtig personage, dien men te vriend moet houden, en komt terug, gevolgd door +een paar helpers, om midden in de zaal de tafel te dekken. Dit gebeurt op europeesche wijze, met borden, messen, lepels, vorken, +glazen, enz., en ook <a id="d0e160"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e160">325</a>]</span>het maal zelf is op zijn europeesch toebereid; maar de hoofdschotel is een schaap, dat een paar uren geleden is geslacht, +met de ritueele voorzorgen, die de wet voorschrijft, en die in Egypte reeds werden in acht genomen lang voor de dagen van +Mozes. Als alles gereed is, gaat men aan tafel, en het middagmaal wordt in opgeruimde stemming gebruikt, want ieders gezicht +straalt van vroolijkheid, en men gevoelt dat men zich werkelijk onder goede vrienden bevindt. + +</p> +<p>Zelfs de ernstigste Egyptenaar is toch uit den aard tot vroolijkheid geneigd; zij doen u door hun goede luim alle kleine verdrietelijkheden +van het leven vergeten, tot gij onwillekeurig de zorgen voor den dag van morgen van u afzet, en slechts geniet van het oogenblik. +Het is altijd en overal een groot geluk, de toekomst zonder zorg te kunnen tegengaan, maar nergens is het zoo heerlijk om +rijk te zijn, als in Egypte. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-325-1.jpg" alt="Overdag is de toegang tot de Qasr Battarsi nagenoeg vrij." width="664" height="433"><p class="figureHead">Overdag is de toegang tot de Qasr Battarsi nagenoeg vrij.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Boven de stoep, die toegang geeft tot de trap naar de receptiezalen, is een houten balkon, van waar men het geheele plein +kan overzien. Dat balkon is al zoo eenvoudig mogelijk van samenstelling; de voortzetting van den vloer der aangrenzende kamer, +en de houten balustrade, die het omgeeft, is ook zeer bescheiden. Toch is de ruimte tusschen het balkon en den rand dier balustrade +aangevuld met een gesneden houtversiering, voluten, naamcijfers, ineengeslingerde banden, ornamenten, die wij ten onrechte +arabesken noemen, daar reeds in de graven, die dateeren van dertig eeuwen vóór onze jaartelling, de egyptische kunst deze +zelfde motieven heeft aangewend. Sommige der zolderingen van die begraafplaatsen vertoonen de meest volmaakte versiering, +die de verbeelding zich kan droomen, waarbij een grillige fantasie zich schijnt te vermeien in haar vrijheid, en zoodoende +effecten verkrijgt, die het oog evenzeer verrassen als bekoren. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-325-2.jpg" alt="De Qasr Battarsi: Boven de deur is een balkon, waarvan men op de binnenplaats ziet." width="698" height="540"><p class="figureHead">De Qasr Battarsi: Boven de deur is een balkon, waarvan men op de binnenplaats ziet.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Wij bezitten nog in een der graven, die uit de 16e eeuw vóór Christus dagteekenen, een afbeelding van een dergelijk balkon, +waar men den geheimzinnigen koning Amenophis IV ziet, vergezeld van zijn vrouw en zijn dochters, die de handen laten rusten +op kostbare tapijten, terwijl hij zelf aan een zijner groote veldheeren kostbaarheden en eereteekenen toewerpt, om hem te +beloonen voor zijn pas bewezen diensten in de stad, gesticht ter eere van den god, dien hij aanbad, en die de Pracht der Zonneschijf +genoemd wordt. Ook het balkon te Sjeikh-Marzoek wordt bij plechtige gelegenheden met tapijten behangen, en dan verzamelen +zich daar de voornaamste leden der familie ten aanschouwe van hun op het plein vergaderde dienaren. +<a id="d0e178"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e178">326</a>]</span></p> +<p>De Egyptenaren waren zich zeer goed bewust van den indruk van majestueuse waardigheid, dien een persoon te weeg brengt, welke +vijf of zes meter verheven is boven de hoofden van hen, die hem aanschouwen. De lieden beneden zijn verplicht het hoofd op +te heffen en een, als het ware, gedwongen houding aan te nemen, om hen te kunnen zien, die daarboven rustig en in een natuurlijke +positie staan; zij schijnen ondergeschikt aan hen, die door het lot boven hen geplaatst zijn; en dit is ook in werkelijkheid +het geval. Daarom is men altijd trouw gebleven aan het balkon in de huizen van lieden, die zich door bijzonderen rijkdom onderscheiden, +en de middelklasse, als men in Egypte daarvan kan spreken, heeft het in hare woningen aangebracht, om deze zonder veel kosten +een eenigzins voornaam voorkomen te geven. Als de leden der familie Botros zich zoo op het balkon aan hun talrijke onderhoorigen +vertoonen in het felle, schitterende zonlicht, is er in dat schouwspel een indrukwekkende, als het ware epische grootheid; +in het maanlicht daarentegen heeft het tooneel iets grilligs en fantastisch, door het zonderlinge spel der schaduwen van de +zich bewegende personen en den statigen sycomore, die een groot gedeelte van het plein in duisternis houdt gehuld. Zelfs bij +de meest gewichtige en ernstige openbare plechtigheden blijven de Egyptenaren altijd groote kinderen, die zich vermaken. + +</p> +<p>Om het opzicht te kunnen houden over de uitgebreide werkzaamheden, verbonden aan het landbouwbedrijf, van welks bloei in deze +streek Sjeikh-Marzoek eertijds de bakermat was en thans het middelpunt is geworden, zijn kantoren, klerken, werklieden van +allerlei slag noodig, ten einde te voorzien in de behoeften van allen die, ’t zij meer of minder rechtstreeks, bij den akkerbouw +betrokken zijn. + +</p> +<p>Te Sjeikh-Marzoek houdt men zich uitsluitend bezig met de bebouwing van het omliggende district met zijne talrijke dorpen. +Elken dag gaan de leden der familie, aan wie deze taak wordt opgedragen, het werk na, waarover zij het opzicht hebben; het +oog van den meester is in Egypte even onontbeerlijk als in Europa. Wanneer allen des avonds weder bijeen zijn, wordt er een +soort familieraad gehouden en elke veertien dagen is er een grootere bijeenkomst, waarbij wordt beraadslaagd omtrent de te +nemen maatregelen, en het werk, dat thans moet worden ondernomen. + +</p> +<p>Bij dezen arbeid worden de meesters geholpen door hun schrijvers, qâtibs, wier naam zeer bekend is, en van wier bedrijf reeds +in de oudste historische tijden wordt melding gemaakt. Aan het hoofd dezer schrijvers staat de kassier, de voornaamste onder +hen, die zorgt, dat zijn ondergeschikten hun werk verrichten, en die zijne meesters gedurende hun afwezigheid vervangt; hij +is in alle, ook de geheimste aangelegenheden der familie ingewijd, en bij voorkomende gelegenheid wint men gaarne zijn raad +in. + +</p> +<p>Zijn ondergeschikten bekleeden een verschillenden rang, naarmate van hun bekwaamheden of de gunst welke zij genieten. Ieder +van die schrijvers heeft zijn afzonderlijk departement, waaraan hij zich alleen moet wijden; hij moet van alles op de hoogte +zijn, wat betrekking heeft op zijn afdeeling, en vooral de talrijke brieven schrijven, die in Egypte worden opgesteld voor +de geringste mededeeling, op papier van zeer groot formaat, waarop somtijds slechts een enkele regel staat. De zelfde inrichting +bestaat niet alleen in alle voorname plaatsen, die aan de familie Botros toebehooren, maar in geheel Egypte, door alle rangen +der ambtenaarswereld; vooral in de administratie van het gouvernement. Ieder van deze schrijvers kent de namen der fellahs, +voor wie hij verantwoordelijk is, evenals het vee dat hun is toevertrouwd en de vermindering of vermeerdering in aantal daarvan. +Hij acht zich hoog verheven boven de ongelukkige wezens, die onder zijn bevelen staan; maar hij rekent zich niet waardig, +de oogen op te slaan tot hen, die hem door eene vrij karige belooning een meestal sober, maar althans voldoende bestaan verschaffen. +Zijn ambt schijnt hem het schoonste en verhevenste op aarde; het kan hem dan ook inderdaad ver brengen, in dubbelen zin; tot +rijkdom zoowel als armoede, tot eer zoowel als schande en dood; want tusschen eer en schande bestaat in Egypte geen verschil, +en het zou dwaasheid zijn, rekening te willen houden met begrippen, die niet gangbaar zijn. + +</p> +<p>In de andere hoofdplaatsen van hun bedrijf is alles op denzelfden voet ingericht; ook in de middelpunten van den handel; te +Girgeh, waar de bandar alle kooplieden uit de streek tot zich trekt; te Kaïro, van waar uit de familie haar gewichtigste handelsbetrekkingen +aanknoopt, en te Balianâ, waar zij zich aan de nijverheid heeft gewijd. + +</p> +<p>Overal vindt men schrijvers, van lageren en hoogeren rang, wier bevordering bestaat in een verplaatsing naar meer bewoonde +streken, want dit is altijd het ideaal geweest, dat alle schrijvers hebben nagestreefd, van den man af, die onder de 18<sup>e</sup> dynastie, zestien eeuwen voor onze jaartelling, “zijn hart zag drijven op den Nijl, om terug te keeren naar Memphis”, tot +het kleinste ambtenaartje, dat smachtend uitziet naar het heerlijke leven in Kaïro. En al wachtend tot hij het doel zijner +eerzucht zal bereikt hebben, schrijft hij getroost het eene officieele stuk na het andere, rookt vele cigaretten en drinkt +miniatuur-kopjes koffie, waar ze hem maar worden aangeboden. + +</p> +<p>Dat gaat precies als aan onze ministeries; in dat opzicht zijn wij slechts ontaarde navolgers van het oude Egypte, want dáár +alleen bloeit de bureaucratie, met al haar glans, haar grootheid en daarmede gepaard gaande teleurstellingen. Wel koesteren +de schrijvers der familie Botros niet zulke eerzuchtige wenschen; mogelijk, dat de macht der gewoonte, het rustige landleven, +misschien eenige gehechtheid aan de familie, die hen onderhoudt en hen allen goed en vriendelijk behandelt, hen bewegen op +hun post te blijven; maar in den grond van hun hart hopen zij altoos, dat zich op een goeden dag een gelegenheid zal opdoen, +en indien dit gebeurt zullen zij die niet laten voorbijgaan, al moesten zij zoodoende ook dezelfde hand ten bloede toe verwonden, +die zij dikwijls onderdanig hebben gekust, want dankbaarheid duurt hier slechts tot dat het belang van den beweldadigde het +medebrengt, zijn weldoener den rug toe te keeren. +<a id="d0e198"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e198">327</a>]</span></p> +<p>De schrijvers vormen, wat hun aantal betreft, slechts een klein gedeelte van het bediendental der familie; er zijn andere +dienaren, tot een lagere klasse behoorend, maar veel talrijker, en die hun geheele leven slijten in dienst van den stam Botros. +De meeste van deze lieden wonen in de dorpen, die aan de Battarsi toebehooren, en leven in het veld, met het vee dat zij verzorgen; +anderen zijn gevestigd te Sjeikh-Marzoek, waar alle bedrijven vertegenwoordigd zijn. + +</p> +<p>Zoo zijn daar de zadelmakers, die de zadels en tuigen der lastdieren, paarden, ezels en kameelen, maken en herstellen; hunne +werkplaats is aan een der zijden van het binnenplein, tegenover het balkon boven de ingangsdeur; en de wagenmakers, die de +wielen maken der sakiehs, karren die door twee stieren worden getrokken. Deze karren, welke dienen tot het vervoer van suikerriet, +zijn zeer primitief; de wielen zijn van grof maaksel, maar zeer stevig, deze voertuigen zijn bestand tegen de wegen van Opper-Egypte, +kunnen neerdalen tot op den bodem van uitgedroogde kanalen, en met veel schokken de dijken weer beklimmen, bestuurd door fellahs, +die voor den vorm de stieren aanzetten, maar het aan hen overlaten, de zaak tot een goed einde te brengen. Deze karren worden +alleen gebruikt in de fabriek te Balianâ, waarover straks nader. Een ervan is echter naar Abydos gereden, een afstand van +12 kilometer, en teruggekomen met een lading groote zware steenen, die ik bij mijn opgravingen gevonden had. + +</p> +<p>Dan zijn er de ezeldrijvers; de saïs, die voor het paard van hun meester loopen; de nachtwakers (ghafirs) met hun lange stokken, +die den meest weerspannige eerbied inboezemen; een menigte boodschappers, welke naar alle richtingen worden uitgezonden, die +op het plein wachten tot hunne diensten worden gevergd en die, als zij hunne opdracht hebben ontvangen, dadelijk vertrekken +en hun zending vervullen met de grootste voorzichtigheid, beleefdheid en strikte eerlijkheid. Ik kan dit gerust getuigen, +want zij hebben mij dikwijls groote sommen moeten overhandigen, en er ontbrak nooit een halve piaster aan. + +</p> +<p>Die boodschappers beschouwen de taak, hun opgedragen, als een eer; zij zullen nooit aan een ander overlaten, de tijding, die +zij moeten overbrengen, te berichten. Als zij een brief moeten bezorgen, overhandigen zij u dien zelf, en willen niet weten +van een tusschenpersoon; zij vervullen werkelijk de taak van een afgezant; hun zending doet hen een oogenblik te voorschijn +treden uit de vergetelheid, waarin zij weder zullen verzinken, als hun taak is volbracht en zij verslag hebben gedaan van +hun boodschap aan hem die hen zond. Vandaar de waardigheid, waarmede men in het Oosten en bij de volken der oudheid den boodschapper +bekleedde, den engel, die u werd gezonden vandaar ook bij dien boodschapper zijn getrouwheid in het weergeven van de woorden +zijns meesters, zonder daaraan iets te veranderen of toe te voegen; vandaar de waardige eenvoud, dien zij ook nu nog steeds +tentoonspreiden. + +</p> +<p>Voor het vervullen van deze taak wordt meestal een man op jaren gekozen, een grijsaard zelfs, op wiens trouw men zich kan +verlaten. In den tijd toen ik mijn opgravingen deed, werd mij het geld, waarmede ik de werklieden betaalde, elke week gebracht, +met een begeleidend schrijven, door een zeer zorgvuldig gekleeden grijsaard, gezonden door het hoofd der familie Botros. + +</p> +<p>Een smetteloozen tulband op het hoofd, om den hals een groote lap stof, die men tôb noemt, lederen sandalen aan de voeten, +en zijn langen reisstaf in de hand, maakte hij een gunstigen indruk, met zijn langen witten baard en zijn eerwaardig en vertrouwen +wekkend uiterlijk. Het deed mij altoos genoegen hem te zien. Na de eerste begroetingen haalde hij beleefd uit den zak, die +binnen in zijn kleed genaaid was, den brief en de geldsom, die hij mij moest terhand stellen, hij wilde die nooit aan een +ander afleveren dan aan mij, en wachtte tot ik het geld onmiddellijk had nageteld, om zeker te zijn dat hij zich goed van +zijn last had gekweten; als ik dan bevonden had, dat alles in orde was, bedankte hij mij zeer voor mijn welwillendheid, want +in het Oosten beschouwt een bode het als een eer, wanneer men te kennen geeft, dat hij zijn opdracht juist en nauwkeurig heeft +volvoerd, en de grootste beleefdheid, die men hem kan bewijzen, is openlijke erkenning van zijn trouw. + +</p> +<p>Als ik hem door mijn kok iets wilde laten voorzetten, weigerde hij, en zeide dat mijn woorden de eenige lafenis waren, die +hij behoefde; als ik hem bakschisch wilde geven, waarop alle bewoners van Egypte, groot en klein, even fel zijn, antwoordde +hij, dat hij niets noodig had, en niets wilde aannemen. Ik kon hem slechts met moeite bewegen, iets te gebruiken, en als hij +bij Abd el Sjahid Botros terugkwam, werd hij niet moede, uit te weiden over de welwillende wijze, waarop ik hem ontvangen +en behandeld had. Nog vele anderen, behalve hij, kwamen tot mij, en allen kweten zich, met meer of minder beleefdheid, maar +altoos eerbiedig, van hun taak, volbrachten hun opdracht en weigerden belooning te ontvangen; zeer verschillend in dat opzicht +van de hongerlijders, die door het gouvernement werden gezonden, en die niet alleen niets weigerden, maar vroegen en eischten +wat hun niet toekwam. Ik heb dikwijls de Bijbelverhalen bewonderd, ik heb in mijn jeugd genoten van de Ilias en de Odyssee; +en de beschrijvingen der boodschappers daar in, hoe levendig en getrouw ook, zijn slechts eene flauwe afschaduwing van de +werkelijkheid, zooals die thans nog bestaat in Egypte. + +</p> +<p>Doch het zou niet veel baten, tal van dienaren te bezitten, vele ambachtslieden en arbeiders werk te verschaffen, indien het +kasteel niet beschermd werd door waakzame wachters. Bij de oude feudale families van Egypte, onder de 11e of 12e dynastie, +dus drieduizend jaren vóór onze jaartelling, weten wij, dat de hoofden van den stam geheele legers onderhielden, die zij wapenoefeningen +lieten houden, aan schijngevechten en belegeringen lieten deelnemen en met wier hulp zij werkelijk oorlog voerden en alle +wreedheden pleegden, die daarmede gepaard gaan. + +</p> +<p>Ik zou nooit hebben kunnen gelooven, dat dit gebruik van legers, die in dienst staan van particuliere <a id="d0e217"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e217">328</a>]</span>personen, nog in Egypte in zwang was, als ik mij daarvan niet met eigen oogen had overtuigd. Niet alleen heeft men in Sjeikh-Marzoek +de gewone wachters, of ghafirs, die des nachts voor de orde en veiligheid moeten zorgen, zooals dit in alle dorpen van Egypte +geschiedt; maar hier was bovendien nog “de zwarte garde”. Deze bestaat uit forschgebouwde negers, die door de familie Botros +worden bezoldigd, en aan wie de taak is opgedragen, het kasteel te bewaken. Allen zijn met geweren gewapend en hun aantal +is groot genoeg, om aan onverwachte nachtelijke aanvallen te kunnen weerstand bieden. Men zou gebrek aan menschenkennis verraden, +als men niet begreep, dat de rijkdom, voorspoed en weldadigheid eener familie haar veel afgunst, haat en vijandschap moeten +berokkenen; bijna kan men met zekerheid zeggen, dat zulk een familie, naarmate zij meerdere bewijzen heeft gegeven van haar +liefdadige gezindheid, des te meer geheime vijanden zal hebben, die slechts een gunstige gelegenheid afwachten, om haar in +stilte te benadeelen, of de bevolking, achter welke zij zich verschuilen, tegen haar op te zetten. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-328.jpg" alt="De zadelmakers van de familie Botros hebben hun atelier op het binnenplein." width="720" height="533"><p class="figureHead">De zadelmakers van de familie Botros hebben hun atelier op het binnenplein.</p> +</div><p> + +</p> +<p>Het Egyptische volk is niet slecht; het is gewillig materiaal, dat men kneden kan, bereid tot goede en slechte handelingen +beide; en het zijn lieden uit den beteren stand, die op bevel van hooger geplaatsten complotten smeden en oproer stoken. Daar +men op alles moet zijn voorbereid, is het geraden, bijtijds de noodige maatregelen te nemen. Daartoe dient de zwarte garde +van Sjeikh-Marzoek; zij kan zich staande houden gedurende een nacht, een dag zelfs van behendig opgezweepte volkswoede, en +hun tegenstand zal voldoende zijn om de aandacht te trekken en hulp te doen zenden. + +</p> +<p>Maar de leden der familie Botros hebben nog betere voorzorgsmaatregelen genomen, door het voorbeeld hunner ouders te volgen +en zich te laten benoemen tot agenten van de consuls van Oostenrijk, Rusland, Italië en Frankrijk. Zij zijn de eenige onder +deze beambten, gemachtigd om aan de oevers van den Nijl de genoemde europeesche mogendheden te vertegenwoordigen, die geen +handel drijven in oudheden, terwijl alle rijke Egyptenaren dit baantje najagen, vooral in streken, waar oudheidkundige ontdekkingen +worden gedaan, om krachtens hun ambt de wet te kunnen ontduiken, die den verkoop van oudheden in Egypte verbiedt, en hun voordeel +te trekken uit de diplomatische onschendbaarheid, die zij zich hebben weten te verwerven. De familie Botros, die rijk genoeg +is om die praktijken te versmaden, heeft zich echter op deze wijze de bescherming van haar personen en eigendom verzekerd. +Indien zij werden aangevallen, zouden zij uithoofde van hun ambt aanspraak hebben op den steun van de vier genoemde mogendheden, +en de gouverneur der provincie zou zich wel mogen bedenken, eer hij een opstand tegen hen trachtte te verwekken, waarop nog +minder kans is, sedert de Engelschen het Nijldal hebben bezet. + +<a id="d0e228"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e228">329</a>]</span></p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-329.jpg" alt="Drie oude fellah’s te Sjeikh-Marzoek." width="720" height="530"><p class="figureHead">Drie oude fellah’s te <span class="corr" title="Bron: Scheikh Marzoek">Sjeikh-Marzoek</span>. +</p> +</div><p> + + +</p> +</div> +<div class="div2"> +<div class="argument"> +<p>II. De tuin van de familie Botros.—De koptische Kerk en hare versiering.—De mohammedaansche moskee.—Eenige bijzonderheden +uit het leven van Abd el Sjahid Botros.—De groote heer.—Wijze van rechtspleging.—Zijn dood. +</p> +</div> +<p>Een egyptisch buitenverblijf is in onze dagen niet denkbaar zonder tuin; ten allen tijde trouwens, voor zoover wij dit kunnen +nagaan met behulp van plannen of beschrijvingen van egyptische landhuizen, was de <i>villa</i> door een dikwijls zeer grooten tuin omgeven. De tuin, die het kasteel van Sjeikh-Marzoek omringt, is ook zeer uitgestrekt +en geheel door muren ingesloten. Hij wordt besproeid door middel van sakiehs, die binnenshuis geplaatst zijn, en wier knarsende +wielen, in beweging gebracht door een os, koe, of kameel, den bodem bevochtigen met het water, dat uit de diepten der aarde +wordt opgepompt. + +</p> +<p>Men moet zich van een tuin in Egypte geen voorstelling trachten te vormen door te denken aan onze europeesche tuinen, boomgaarden, +moestuinen of parken; want in dat geval zou men zich deerlijk vergissen. Een egyptische tuin is een bijna ondoordringbare +wildernis van boomen, struikgewas en planten, waar allerlei gewone soorten vruchtboomen groeien, naast andere, die als zeldzaam +beschouwd worden, en waarin de wingerd een voorname plaats bekleedt. Er wordt niet de minste moeite gedaan, om door fraaie +lanen of verrassende uitzichten het oog van den aanschouwer te bekoren, of door bevallige lijnen en zwierigen aanleg eenige +opzettelijk berekende werking te weeg te brengen. Het eenige wat wijst op een te voren beraamd plan, zijn de besproeiingskanalen, +die zóó zijn verdeeld, dat geen enkel gedeelte van den tuin verstoken blijft van het water, dat hem vruchtbaar zal moeten +maken. + +</p> +<p>Op zon kan men altijd rekenen. De wijndruiven moeten natuurlijk worden gestut, en deze steunsels heeft men aangebracht, door +op geregelde afstanden lage steenen muurtjes te bouwen, die onderling verbonden zijn door een vlechtwerk van groote palmtakken, +waarover de wingerdranken zich kunnen uitspreiden, om zooveel mogelijk vrucht te dragen. + +</p> +<p>Het ideaal der Egyptenaren was steeds, zoowel in lang vervlogen tijden, als ook thans nog, dichte boschjes en boomgroepen +te vormen, waaronder men genieten kan van koele schaduw, als de zon al te fel schijnt, en tevens den aanschouwer een hoog +denkbeeld te doen opvatten van den rijkdom der bezitters, door het aantal en de groote verscheidenheid der boomsoorten. + +</p> +<p>Een aardsch paradijs is de tuin van Sjeikh-Marzoek nu wel niet; maar hij wekt nog steeds de bewonderende verbazing van eenvoudige +zielen, die de familie Botros als de rijkste lieden op den ganschen aardbodem beschouwen. Gelukkige schepsels!... +<a id="d0e254"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e254">330</a>]</span></p> +<p>De kerk van Sjeikh-Marzoek is in den omtrek beroemd om haar schoonheid. Zij ligt, als alle koptische kerken, op een groot, +langwerpig vierkant plein, waarvan zij, met de gebouwen bestemd voor de geestelijkheid, een der zijden beslaat, evenals dit +het geval was bij de oude egyptische tempels met de woningen der priesters en de groote magazijnen, die daartoe behoorden. + + +</p> +<p>Men treedt dien voorhof binnen door een kolossale deur, even hoog als de muur zelf, en geheel beslagen met metalen banden, +die met zware spijkers op het hout zijn bevestigd. Zij geeft toegang tot het groote plein, waarop zich ter weerszijden de +woningen bevinden van den priester en zijn dienaren. Aan de westzijde staat een monument, dat men met een trap beklimt, en +waarin de grafkelder is der familie. Ik wilde het bestijgen, om een stillen groet te brengen aan den man, die thans niet meer +tot de levenden behoorde, en altijd zoo goed en welwillend voor mij was geweest. Indien mijn afscheidsgroet hem bereikt heeft +in het paradijs, waar hij, volgens het koptische geloof, het huis bewoont, dat voor hem en zijn familie is bestemd, te midden +van groene, met vruchten beladen boomen, dan heeft hij kunnen bespeuren, dat ik hem ook na zijn dood niet vergat. In dien +grafkelder rusten de stoffelijke overblijfselen van den stichter der familie en de vier kinderen die hem in den dood zijn +gevolgd. Hun grafschriften vermelden, op europeesche wijze, enkel het jaar van hun geboorte en hun sterven, en zijn met gulden +letters in marmeren gedenksteenen gegrift. + +</p> +<p>De kerk heeft den vorm van een rechthoek, waarvan de zoldering herinnert aan de gewelfde zolderbedekking van den tempel van +Seti I te Abydos, en evenals bij dien tempel wordt het heiligdom zelf voorafgegaan door twee zuilenzalen. De zuilen der eerste +zaal zijn van steen, die in de tweede van hout. Tusschen die beide zalen is een soort van houten afsluiting, met deuren er +in, juist zooals de zuilenzalen van Abydos door een muur zijn gescheiden, waarin zich evenveel deuren bevinden als er gewelven +zijn in het heiligdom. + +</p> +<p>Die houten afsluiting is op de gewone wijze bewerkt; het hout is uitgesneden in grillige figuren, voluten, meanders en slingerende +arabesken; ’t geen uit de verte gezien een bevalligen indruk maakt; maar van naderbij beschouwd, is niets afgewerkt. + +</p> +<p>In de tweede zaal hebben slechts de aanzienlijkste der mannelijke bezoekers toegang; de vrouwen blijven op de bovenste galerijen; +de eerste zaal is bestemd voor het volk. Daar is de grond onbedekt, in de tweede zaal is de vloer met matten belegd. Hier +bevindt zich ook de lessenaar, waarop een Bijbel ligt, en lampen hangen aan de zoldering, om den prediker en zijn gehoor licht +te geven; want bijna alle koptische godsdienstoefeningen hebben des nachts plaats. + +</p> +<p>Een andere houten afsluiting scheidt de tweede zuilenzaal van het heiligdom, hoog genoeg om al wat er in de kapellen voorvalt +aan het oog te onttrekken. Deze wand is van ebbenhout; met ivoor ingelegd, en voor Egypte is deze versiering werkelijk uitstekend +uitgevoerd. Van dichtbij gezien zelfs, maakt dit inlegwerk nog een prachtig effect, en eerst bij zeer nauwkeurige beschouwing +merkt men het gemis aan regelmaat en evenredige verhoudingen op in deze versiering. + +</p> +<p>In geen enkel tijdperk hunner geschiedenis hebben de Egyptenaren zich bekommerd om strikte regelmatigheid in hunne ornamenten, +zooals wij Westerlingen gewoon zijn te betrachten; zij hebben slechts een algemeenen indruk willen teweegbrengen en zijn daarin +dan ook uitstekend geslaagd. + +</p> +<p>Er zijn in deze kerk vijf of zes kapellen, waarvan de middelste bestemd is voor de geregelde godsdienstoefeningen, de anderen +zijn gewijd aan de maagd Maria en verschillende heiligen, waaronder ook de groote Sjenoedi, wiens klooster niet ver van hier +was gelegen. Boven elke der dubbele deuren, die toegang geeft tot het heiligdom, hangt een schilderij, die de Heilige Maagd +voorstelt of den heilige aan wien de kapel gewijd is; maar boven de middelste is slechts een opschrift en geen schilderij, +daar Hij, die alles geschapen heeft, niet kan worden afgebeeld. + +</p> +<p>De familie Botros heeft voor haar mohammedaansche onderhoorigen een moskee laten bouwen. Het uiterlijk voorkomen daarvan verschilt +niet veel van dat der kerk; want beide zijn bekroond met koepels, de kerk vertoont er echter meerdere, de moskee slechts een +enkelen koepelvorm. + +</p> +<p>De moskee van Sjeikh-Marzoek gelijkt op alle moskeeën van egyptische dorpen; zij is niet mooier en niet leelijker, en bestaat +uit dezelfde afdeelingen, open en overdekt. Er heerscht geen weelde, maar er is ook geen overdreven zuinigheid betracht. Door +het bouwen dier moskee heeft de familie Botros haar dienaren en de dorpsbewoners willen in staat stellen tot het nakomen van +hun godsdienstige verplichtingen. Zij maken volstrekt geen onderscheid tusschen hun mohammedaansche en christelijke bedienden, +en geven aan de laatste niet de voorkeur. Men zou denken, dat deze verdraagzaamheid door een zekeren eerbied voor de Christenen +zou worden beloond; maar dit is volstrekt niet het geval. In gewone omstandigheden heeft de fellah hoegenaamd geen behoefte +aan een anderen godsdienst dan dien zijner voorvaderen, dat wil zeggen, het ruwste fetichisme, en hij is geenszins bezield +door blakenden ijver voor den Profeet; maar in tijd van oproer is hij tot het ergste in staat, en het zijn de fellahs, die +ruim twintig jaren geleden het bloedbad te Alexandrië hebben aangericht, evengoed als zij eertijds de vijanden van den patriarch +Cyrillus doodden, of de rookende ingewanden van ketters verscheurden. + +</p> +<p>De middelen, om hen tot die afschuwelijke daden te bewegen, zijn nog steeds dezelfde, want de aanstokers zijn niet veranderd +van aard, al spelen thans Mohammedanen de rol, die vroeger Christenen vervulden. + +</p> +<p>Dat is een der bedenkelijke voorrechten, die wij aan den vooruitgang der beschaving hebben te danken; want in Europa is de +godsdiensthaat even krachtig en veroorzaakt zij even veel ellende als in Egypte. Die beschaving was niet doorgedrongen tot +de oude bewoners van het Nijldal, die nimmer geloofden, dat zij, in naam van een goeden God, dien alle volken van Europa vereeren +en aanbidden, ieder moesten vermoorden, die niet juist zoo dacht als zij, omtrent een Wezen, dat aan allen gelijkelijk onbekend +was. + +</p> +<p>De landbouw is niet de eenige tak van bedrijf der <a id="d0e281"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e281">331</a>]</span>familie Botros. De betrekkingen met Europeanen, door den stichter der familie aangeknoopt, deden denkbeelden bij hem ontstaan, +waarvoor hij in Opper-Egypte geen ingang kon vinden; hij deelde deze niet aan al zijne kinderen mede; maar slechts aan één +van hen, die bestemd was eenmaal het hoofd van den stam te worden. Deze zoon droeg den naam Abd el Sjahid, ’t geen beteekent +Dienaar van den Martelaar. Ik heb hem dikwijls zelf hooren vertellen, dat zijn vader hem zooveel mogelijk met Europeanen in +aanraking bracht; vooral met Franschen, die toen zeer bepaald den grootsten invloed uitoefenden in het Nijldal, en hoe hij +als jongmensch van lieverlede doordrongen werd van onze denkbeelden en onze taal leerde kennen, waarin hij zich met het grootste +gemak wist uit te drukken. Zijn vader had hem eerst naar Kaïro gezonden, waar hij een goede opvoeding kreeg, en toen hij naar +de provincie was teruggekeerd, trad hij natuurlijk als de tolk op, die zijn vader in zijn handelsbetrekkingen met Europeanen +ter zijde stond. Zoodoende kwam hij op de hoogte van de handelszaken zijner familie, die zich bij hun toenemenden rijkdom +steeds meer uitbreidden. + +</p> +<p>Met de behendigheid van den Oosterling, voor wien geen scrupules bestaan, doch steeds zorgend zekere grenzen niet te overschrijden, +zijn voordeel doende met gebruiken, die sedert onheugelijke tijden in zijn land waren ingeworteld, met de aangeboren gave +van den genialen handelsman om thuis te geraken in de geringste bijzonderheden van administratief beheer, had hij langzamerhand +in zijn familie een natuurlijk overwicht verkregen, en hoewel hij niet de oudste was,—het eerstgeboorterecht wordt in Egypte, +als in alle oostersche landen, gehuldigd,—was hij toch inderdaad het hoofd van den stam, en zijn broeders vroegen hem in alle +omstandigheden eerbiedig om raad. + +</p> +<p>Met zijn rijkdom steeg ook zijn populariteit, hij werd door het district Balianâ gekozen tot lid van die beroemde kamer van +afgevaardigden, van welke het gouvernement nooit een woord heeft behoeven te vernemen, dat van oppositiegeest getuigde. Zijne +politieke loopbaan bracht hem geen ander voordeel aan, dan de kennismaking met al de voornaamste ingezetenen van Egypte, ’t +geen hem uitstekend te pas kwam. Later kreeg hij den titel van bey, en die titel, zooals die van geleerde in China, verschafte +hem ook officieel den voorrang boven zijn broeders, dien hij zich inderdaad reeds had verworven. Hij vestigde zich metterwoon +te Balianâ, reeds vervuld van toekomstplannen aangaande de verbeteringen, die hij wilde aanbrengen in het beheer der familiebezittingen. +Hij begon met naar het voorbeeld der fransche molens, opgericht door de firma Darblay, een kleinen stoomkorenmolen te laten +bouwen, waar bijna alle welgestelde lieden uit den omtrek hun koren lieten malen; hierbij afstand doende van het oude gebruik, +waarbij de vrouwen te huis het meel bereidden. Zelfs van een afstand van vier mijlen komen lieden met koren of dourah (sorgho) +en nemen het gemalen meel mede terug. + +</p> +<p>Daar hij zag, hoe de vice-koning van Egypte, Ismail, de cultuur van suikerriet in Opper-Egypte trachtte te bevorderen, en +in de voornaamste plaatsen van het land fabrieken liet oprichten, vroeg hij zichzelf af, waarom ook hij niet op den grond +van zijn familie, al die duizenden feddans, (50 aren) welke geschikt zouden zijn om er het kostbare riet op te kweeken, evengoed +eene kleine suikerfabriek zou laten bouwen. Dit plan bracht hij ten uitvoer; fransche fabrikanten leverden hem zijne materialen, +en het toezicht droeg hij op aan een franschen opzichter, die nog steeds de fabriek bestuurt. De zaak bloeide en weldra moesten +nieuwe werktuigen worden aangeschaft, daar het oude materiaal ouderwetsch was geworden, nu de jongste ontdekkingen ook daaraan +hoogere eischen stelden. + +</p> +<p>De bouw dezer fabriek had de oprichting ten gevolge van verschillende andere inrichtingen ten behoeve der uitgebreide cultuur. + + +</p> +<p>Een groote stoompomp bracht het water uit de rivier naar de verschillende deelen van het gebouw, en diende tot besproeiing +van de naburige akkers; een kleine spoorweg werd aangelegd om het suikerriet naar de fabriek te vervoeren, en alles ging uitstekend, +al waren de eenvoudige fellahwerklieden dikwijls verbaasd over hun eigen bekwaamheid, en al lachten zij luidkeels, omdat zij +zooveel knapper waren, dan zij zelf hadden geweten. + +</p> +<p>Ook een inrichting bleek noodig, waar gebreken aan de machinerie konden worden hersteld, opdat men in geval van nood hierin +kon voorzien, zonder daarvoor iemand te laten komen uit Kaïro, Alexandrië of de naburige groote fabrieken van La Daïrah Sanieh. +Wel is waar was de fabriek slechts klein; maar zij getuigde van den ondernemingsgeest van Abd el Sjahid, den eenigen man in +Egypte, die het voorbeeld van den vice-koning had durven volgen. Zij bracht haar eigenaar groote winsten aan, temeer daar +hij den arbeid bijna uitsluitend door zijn eigen dienaren kon laten verrichten. + +</p> +<p>Maar al had de fabriek hem slechts weinig voordeel aangebracht, wie zou durven ontkennen, dat hij die haar oprichtte en zijn +leven lang bestuurde, zich hierdoor reeds verdienstelijk heeft gemaakt, dat hij den vooruitgang hielp bevorderen? + +</p> +<p>Vergeleken bij de prachtige electrische fabriek van Nagá Hammady was zijn kleine inrichting onbeteekenend, en toch had de +laatste tot het bouwen der eerste den weg gebaand. + +</p> +<p>Om het zoover te brengen, werd veel moeite en geduld vereischt; al begreep hij nog zoo goed van hoeveel gewicht de oprichting +eener goed werkende fabriek zou zijn, en hoezeer het belang zijner familie daarbij zou worden gebaat, zijn omgeving bezat +niet zooveel doorzicht, en dikwijls achtte de familie het onnoodig zooveel geld te besteden, terwijl men evengoed kon blijven +bij het oude en zich vergenoegen met hetgeen men reeds bezat. + +</p> +<p>Somtijds moest hij met geweld zijn wil doorzetten, en zoo getroostte hij zich ook, persoonlijk de studiën te bekostigen van +zijn neven, die hij naar Frankrijk zond, om hen in staat te stellen later het opzicht over de fabriek op zich te kunnen nemen, +alsof hij gevoelde, dat hij niet lang meer had te leven, en dat na zijn dood eene bekwame hand noodig zou zijn om het door +hem begonnen werk met goed gevolg voort te zetten. Gedurende den opstand van Arabi <a id="d0e303"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e303">332</a>]</span>Pacha, in 1881 en 82, dreigde hem het gevaar, al wat hij reeds verkregen had weder te moeten verliezen. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure floatLeft" style="width: 461px"><img border="0" src="images/p1907-332-1.jpg" alt="De kerk van Sjeikh-Marzoek met het geopende heiligdom en een priester." width="461" height="596"><p class="figureHead">De kerk van Sjeikh-Marzoek met het geopende heiligdom en een priester.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Aangespoord door den fortuinzoeker, die ten slotte zijn land aan vreemdelingen verkocht en verraden heeft, was geheel Egypte +opgestaan bij den kreet: Egypte aan de Egyptenaren! Al degenen, die in een opstand slechts een gunstige gelegenheid zien, +om in troebel water te visschen; al wie gaarne hooge betrekkingen zouden bekleeden, zonder de daaraan verbonden plichten na +te komen; kortom ieder, die liefst veel geld zou winnen, zonder zich de moeite te geven, het te verdienen; met andere woorden, +het geheele volk van Egypte, geloofde dat het gunstige oogenblik was aangebroken om de vreemdelingen te verdrijven, die ruime +belooning genoten, omdat zij groote diensten bewezen, en zich in hun plaats te dringen. Men handelde blindelings, zonder te +denken aan de gevolgen; en aangevuurd door de opgewonden prediking der vrome sjeiks, werd geheel Egypte aangegrepen door een +vlaag van heftig fanatisme en gevoelde krachten in zich ontluiken, die het reeds uitgestorven waande. Toen de verwarring ten +toppunt was gestegen en men zon op maatregelen ter onderdrukking van den opstand, werd de heilige oorlog uitgeroepen, en daar +voor het voeren van een oorlog, al is deze heilig, veel geld noodig is in onze dagen, moesten de Egyptenaren op hoog bevel +aan het gouvernement een gedeelte van hun fortuin afstaan, om de onkosten van dezen nieuwerwetschen kruistocht te bestrijden. + + +</p> +<p>De algemeene zenuwachtige opwinding uitte zich gedeeltelijk in een vijandige houding jegens de honden van ongeloovigen, en +afgunstige lieden, als altijd groot in aantal, zetten het laagste gepeupel op, om de Christenen van hun eigendom te berooven. +De familie Botros zou het natuurlijk in de eerste plaats moeten ontgelden; zij was rijk en aanzienlijk, deed van zich spreken, +en men waande haar in het bezit van onmetelijke schatten, die zij helaas in de werkelijkheid niet de hare mocht noemen. Men +was zeer benieuwd naar het aandeel, dat zij zou leveren in wat men met veel ophef de nationale subscriptie noemde. Gehoor +gevend aan den raad van Abd el Sjahid, bood de familie Botros aan de oproerlingen, die de regeering vertegenwoordigden, den +oogst van een geheel jaar aan. In Egypte wordt, al naar den aard van het gezaaide, op verschillende tijden geoogst; drie maal +in het jaar. Abd el Sjahid had daarmede rekening gehouden, en eer dan ook de tweede oogst, die der dourah, begon, was aan +Arabi Pacha’s heerschappij reeds door de Engelschen paal en perk gesteld; doch het koren en het gehakte stroo waren dadelijk +na den oogst verzonden. In dit opzicht was hij vrij wat edelmoediger dan de Mohammedanen, die groote sommen hadden beloofd, +maar hun beloften niet nakwamen, daar op het oogenblik van de verzending altoos iets tusschenbeide kwam. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure floatRight" style="width: 455px"><img border="0" src="images/p1907-332-2.jpg" alt="De zuilengang in de kerk van Sjeikh-Marzoek." width="455" height="580"><p class="figureHead">De zuilengang in de kerk van Sjeikh-Marzoek.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Als Abd el Sjahid openlijk zijne booten met koren en gehakt stroo (tibn) naar Kaïro zond en afleverde aan het gouvernement, +wilde hij daarmede niet zijn ingenomenheid te kennen geven met het triumviraat, dat zich van Egypte had meester gemaakt, maar +hij was voorzichtig en vond het geraden een deel te offeren, om het overblijvende grootere deel te behouden, want daar hij +zijn landgenooten kende, begreep <a id="d0e321"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e321">333</a>]</span>hij wel, dat die voorbijgaande opflikkering van een zucht naar politieke vrijheid na eenige maanden van zelf zou uitsterven, +en dat slavernij het einde zou zijn. Maar hij wist ook, dat de vijanden van zijn familie slechts het gunstige oogenblik afwachtten +om hen aan te vallen, te berooven en in het ongeluk te storten, zoo niet te dooden. Hij had boodschappers onder de Mohammedanen, +en eens bracht men hem het bericht, dat zijn vijanden, en daaronder waren juist zij, die hem den grootsten eerbied hadden +betoond, de eigendommen der familie reeds onder elkander hadden verdeeld, terwijl hij een andermaal vernam, dat het tijdstip +voor den aanval reeds was vastgesteld, en dat men erin geslaagd was, al de Mohammedanen, die hij in dienst had, van hem afvallig +te maken. Hij bevond zich inderdaad in een hachelijken toestand. Als hij vrees, of ook slechts onrust toonde, was hij verloren; +hij trachtte zich dan ook steeds onbezorgd voor te doen, gaf blijk van uiterst vaderlandslievende gezindheid, was jegens ieder +even vriendelijk en lette nauwkeurig op al wat er voorviel, om later loon naar werken te kunnen uitdeelen, als de dag der +vergelding aanbrak. Een oogenblik verloor hij den moed, toen de Mohammedanen ook de zwarte garde trachtten om te koopen, maar +gelukkig bleken zijn zwarten tegen de verleiding bestand; geen van hen werd afvallig. Daarop deed men pogingen om hen te ontwapenen, +maar er waren voorzorgsmaatregelen genomen, en de wapens bleven gelukkig in het bezit van hen, aan wie ze waren toevertrouwd. + + +</p> +<p>Eindelijk dreef het onweer over en de hemel van Egypte werd weder helder als voorheen; de tusschenkomst der Engelschen had +de wolken verjaagd. Er was geen sprake meer van zelfregeering in het Nijldal en de vaderlandslievende held werd verbannen +naar een der schoonste oorden ter wereld, met een groot jaargeld; dat was het laatste bedrijf van deze treurige komedie. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-333.jpg" alt="De vier vrouwen van den meester." width="547" height="720"><p class="figureHead">De vier vrouwen van den meester.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>Toen de vrede was gesloten, beijverde zich de familie Botros de geslagen wonden te doen heelen en het verleden te vergeten; +terwijl zij voorzorgsmaatregelen wist te nemen voor het geval, dat het gebeurde zich ooit herhalen mocht. In die dagen lieten +de broeders van Abd el Sjahid zich, zoodra een gelegenheid zich maar aanbood, benoemen tot consulaire agenten van Oostenrijk +en Italië; voor Rusland waren zij het reeds. De betrekking van consulair agent voor Frankrijk werd bekleed door een rijken +Kopt uit Girgeh, Abd el Nour (Dienaar van het Licht), met wien Abd el Sjahid door zijn huwelijk was vermaagschapt, en hij +rekende er natuurlijk op, zijn schoonvader op te volgen na diens dood, die echter eerst in 1893 plaats greep, als ik mij niet +vergis. + +</p> +<p>Het mag zonderling schijnen, dat de schrandere en scherpzinnige Oosterling zich niet van dat oogenblik af aan gewend heeft +tot Engeland, dat over Egypte heerschappij voerde; maar behalve dat hij van jongs af, op het voorbeeld zijner familie, zich +meer tot de Franschen voelde aangetrokken, en de Egyptenaren altijd, nadat de eerste verrassing voorbij was, een hevigen afkeer +opvatten van hunne overheerschers, zoowel landgenooten als vreemdelingen, geloofde bovendien Abd el Sjahid, die onze politiek +<a id="d0e334"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e334">334</a>]</span>slechts uit couranten (en welke couranten!) kende, dat de engelsche overheersching slechts tijdelijk zou zijn; dat een tijd +zou aanbreken, waarop Frankrijk, als Engeland niet vrijwillig zijn troepen terugtrok en zijn beloften nakwam, de Engelschen +met geweld daartoe zou dwingen. Hij is in dat geloof gestorven. Hij vergiste zich helaas, maar wie zou hem er een verwijt +van willen maken, dat in dit geval zijn voorliefde voor ons land grooter was dan zijne scherpzinnigheid? Lang eer hij consulair +agent van Frankrijk werd, had hij altijd de Franschen, die hem werden aanbevolen, gaarne ontvangen en gastvrij geherbergd; +zoodra hij dat langgewenschte ambt bekleedde, rekende hij het zich tot een plicht, alle reizigers zijn gastvrijheid aan te +bieden, die dat schoone Frankrijk hun vaderland mochten noemen, dat in zijn oogen onafscheidelijk was van roem en glorie. + + +</p> +<p>Als alle Egyptenaren geloofde hij, sedert den legendarischen veldtocht van Bonaparte, dat vroeg of laat Frankrijk weder het +tooneel zou worden van grootsche heldendaden, want niets gaat in Egypte boven dapperheid en machtsvertoon. Toch was hij, bij +al zijne liefde voor de Franschen, te verstandig om zich tegenover de nieuwe heerschers over Egypte onredelijk vijandig gezind +te toonen, zich hardnekkig tegen hen te verzetten, of te ontkennen, dat de engelsche overheersching den vooruitgang van Egypte +bevorderde. Hij behandelde hen gastvrij en voorkomend, ontving hen als gasten aan zijn disch en wekte hun verwondering door +zijn goede luim en schijnbare rondborstigheid; als hij door de eene of andere beleefdheid hun een dienst kon bewijzen, liet +hij dit niet na, en hij stond dan ook even goed aangeschreven bij de autoriteiten als bij de aanzienlijke Egyptenaren, die +hem vreesden en dus vleiden, al scheen het natuurlijker, dat de rollen zouden zijn omgekeerd. Doch hij had feitelijk macht +in het geheele land, en de provinciale gouverneurs wisten dit zeer goed. Toen Engeland zich voorbereidde tot den veldtocht, +waarbij het opperbevel aan den Sirdar Kitchener werd opgedragen, richtte zich de engelsch-egyptische regeering, alsof dit +van zelf sprak, tot hem, met het verzoek, de krijgsbenoodigheden, die met den spoortrein tot Balianâ waren gebracht, verder +te vervoeren naar Assoean, want hij beschikte over een geheele vloot. Hij stemde hierin toe, en niet het minst verrassende +schouwspel in dezen oorlog was het gezicht van de pogingen, die de vroegere vijand der engelsche overheersching, de consulaire +agent van Frankrijk, aanwendde om dien krijgstocht te doen gelukken. Hij zelf vond dit echter zeer natuurlijk en zag er niets +anders in, dan eene goede gelegenheid om veel geld te verdienen. + +</p> +<p>Ik leerde hem kennen na mijn aankomst in de dorpen, die zijn ontstaan op de plek, waar vroeger de oude stad Abydos was gelegen. +Hij woonde in het stadje Balianâ. Daar de spoorweglijn eindigde te Girgeh, had ik mij van de laatstgenoemde plaats naar het +dorpje begeven, waar zich het terrein bevond der opgravingen, waarvoor mij concessie was verleend. Veertien dagen na mijn +aankomst vergezelde hij eenige aanzienlijke reizigers naar Abydos, waar ik hem ontmoette. In het begin was ik evenzeer verrast +over het blijkbare gemak, waarmede hij zich onder Europeanen bewoog en zich in de fransche taal wist uit te drukken, als +over zijn open uiterlijk. + +</p> +<p>Hij was zoo vriendelijk, mij te verzekeren dat hij mij gaarne elken dienst zou bewijzen, die in zijn vermogen was, en van +dien dag af tot aan zijn dood is hij die belofte trouw nagekomen. Ik gaf hem een groot deel van het geld in bewaring, dat +mij werd toevertrouwd, en nooit heeft hij daarvoor vergoeding geeischt, terwijl aan zijn rekening nooit een parâ (centime) +ontbrak. Wij kwamen van toen af aan zeer veel met elkander in aanraking; want ik vond het van mijn kant ook aangenaam, hem, +waar ik maar kon, van dienst te zijn. Het deed mij oprecht veel genoegen, hem als gast aan mijn disch te zien, en als een +kort verlof, twee of driemaal in het jaar, mij gelegenheid liet tot eenige verpoozing, bracht ik dien rusttijd door op zijn +landgoed, waar ik met open armen werd ontvangen, en waar ik dagelijks het schouwspel kon gadeslaan van het leven van een grooten +heer te midden van zijne onderhoorigen. + +</p> +<p>Om beter te kunnen opmerken, wat er voorviel, zette ik mij neder in een hoek van het portaal, waar deze egyptische praetor +zitting hield, niet zooals zijn romeinsche ambtgenoot, om zich enkel met gewichtige zaken bezig te houden, maar ieder te woord +staande, die zich tot hem wendde met eenig verzoek. Zoodra hij van de suikerfabriek, waar hij elken morgen heenging, terugkwam, +recipieerde hij, zooals wij zouden zeggen, en zette zich met gekruiste beenen op eene houten bank, met een tapijt bedekt. +Dadelijk kwamen tal van lieden hem den gebruikelijken groet brengen en goeden morgen wenschen; evenals de romeinsche cliënten +bij hun patroon, en uit de wijze waarop hij iederen bezoeker ontving, kon ik diens stand in de maatschappij opmaken. + +</p> +<p>Eerst kwamen de fellahs van Balianâ, die hij onder zijn onderhoorigen telde, ietwat linksch in hunne bewegingen, maar netjes +gekleed, en brachten de hand van hun meester aan de lippen en het voorhoofd, ’t zij zwijgend of met de woorden: “Dat het geluk +reeds in den morgen uw metgezel zij!” Dan verdwenen zij, evenals zij waren gekomen, en gingen in lange rijen op de straat +zitten, langs de muren van het huis, of onder aan de trap. Daarna kwamen de schrijvers, uit verder afgelegen plaatsen, die +hem toebehoorden; deze groetten hem met meer plichtplegingen en hij antwoordde hen met een der vele oostersche gezegden, die +bij zulke gelegenheden gebruikelijk zijn. Na hem te hebben gegroet, gingen de schrijvers heen en zetten zich op de hurken, +aan beide zijden van de dubbele trap, die naar het portaal voerde. Zij sloegen de armen over elkaar en bleven onbewegelijk +zitten in een houding, die hen op een rij egyptische standbeelden deed gelijken. + +</p> +<p>Daarna kwamen de inwoners van de stad, die hem met nog meer beleefdheidsbetuigingen begroetten; hij maakte dan met het bovenlijf +eene beweging, als om op te staan, maar bleef stil zitten, waarop de bezoekers een paar stappen achterwaarts deden en een +zetel haalden, waarop zij zich neerzetten. Dan liet de bey hun een cigarette aanbieden. Kwamen er effendis, officieren uit +de stad, dan bood hij hun, <a id="d0e348"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e348">335</a>]</span>na de wederzijdsche begroetingen, niet alleen zelf eene cigarette aan; maar liet ook koffie brengen, die in zeer kleine kopjes +werd gepresenteerd. + +</p> +<p>Als de eene of andere hooggeplaatste persoon, of een zijner verwanten verscheen, dan stond hij op, sprak hen vriendelijk toe, +en liet hen naast zich op de bank plaats nemen, of op een stoel, naar verkiezing. Intusschen brachten de schrijvers, die steeds +bij de hand bleven, hem stukken en brieven, om te onderteekenen. Hij las ze snel door, en maakte halfluid zijn aanmerkingen, +waar dit noodig was, teekende, en zond den schrijver weg, om hem soms terug te roepen, als hij iets had vergeten; maar intusschen +ging hij steeds voort met de bezoekers te begroeten, en bevelen te geven aan de bedienden, knappe kerels, blank of zwart, +goed gekleed, zindelijk, en wier gunstig uiterlijk u zoowel van hen als van hun meester een goeden dunk deed krijgen. Deze +bleven vlak voor hem staan, luisterden, zonder een woord te spreken, naar de bevelen, die hun werden opgedragen, en als zij +het goed hadden begrepen, zeiden zij alleen: Hâder (present) en verwijderden zich, steeds even ernstig en met gepaste waardigheid. + + +</p> +<p>Als het uur voor het middagmaal was aangebroken en alles gereed was, stond Abd el Sjahid bedaard op, groette zijn bezoekers +met de hand en begaf zich naar de eetzaal; terwijl de lieden die van verre gekomen waren, den terugweg weer aanvaardden of +aan hunne bezigheden gingen. + +</p> +<p>Na den maaltijd nam hij opnieuw plaats op den divan; thans als vrederechter van het geheele district, dat hem toebehoorde. +Dan kwamen er fellahs, die hem groetten, daarna de trap afdaalden en op straat gingen staan met hun langen stok in de hand, +’t geen beteekende, dat zij hun meester iets hadden te zeggen. Deze riep hen dan bij hun naam; want hij kende ieder persoonlijk. +Dan kwam er leven in die standbeelden met kleine schitterende oogjes en langen, verwarden baard; luide stemmen voerden een +levendige woordenwisseling, op steeds hoogeren toon, naarmate hun smeekingen en klachten vuriger en dringender werden. + +</p> +<p>Dan kwam de rechter tusschenbeide; maakte zich soms ook driftig en schreeuwde dan even hard als de fellahs zelf; maar als +hij bemerkte, dat hij zijn bedaardheid verloor, werd hij weer kalm, en sprak in een paar korte zinnen zijn oordeel over de +zaak uit; een vonnis, waaraan de fellahs zich zonder eenige tegenspraak onderwierpen en dat hun de hoogste rechtvaardigheid +scheen. Al was het dikwijls slechts een middenweg, om beide partijen te bevredigen, hun heer had het uitgesproken, en hun +plicht, zoowel als hun belang, bracht mede, hem gewillig te gehoorzamen. Na het uitspreken van zulk een vonnis placht hij +mij dan aan te zien, als ik in zijn nabijheid was, en te zeggen: “Wat zijn ze toch dom en koppig! Echte rakkers!” en dadelijk +wendde hij zich weer tot de volgende cliënten. + +</p> +<p>Soms, maar slechts in enkele gevallen, trad hij als strafrechter op en tuchtigde de dieven met eigen hand. Eens, toen hij +uit de fabriek kwam, zag hij een man, die zonder daartoe vergunning te hebben gevraagd, uit het veld kwam met een grooten +bos uien. Abd el Sjahid liet hem roepen en de man kwam terstond aanloopen. “Van wie zijn die uien?” “Van u.” “Hoe komt gij +er dan aan?” “Ik heb ze in uw veld gestolen.” “En dat is niet de eerste keer!” Met die woorden stond hij op in het rijtuig, +waarin ik met hem was gezeten, en gaf den man een klinkenden klap op de wang, met veel meer kracht, dan waartoe ik hem in +staat achtte. De man zag den slag aankomen, maar bleef onbewegelijk staan en toen hij zijn straf had ontvangen, zeide hij: +“Ik heb het verdiend”, en ging heen. De fellah beschouwt een verdiende straf als iets, dat men zonder klacht moet verdragen +en vindt het kinderachtig, deze uit den weg te gaan. De dief wist zeker wel bij ondervinding, dat hij er niet zoo goed zou +zijn afgekomen met de wachters of opzichters, want die zouden hem een flink pak stokslagen hebben gegeven, tenzij hij zijn +buit met hen had gedeeld, en nu kwam hij vrij met een lichte straf en had ook nog iets te eten; bovendien gevoelde hij zich +vereerd door deze tuchtiging, daar de hand van een bey zich had verwaardigd zijn aangezicht aan te raken. Deze snelle rechtspleging +gaf zijn meester aanleiding, met mij te spreken over de vele moeilijkheden, aan zijn hooge positie en zijn rijkdom verbonden; +hij vertelde mij van de talrijke, machtige en behendige, of liever sluwe vijanden, die zijn familie strikken spanden; van +alle kanten was hij in processen gewikkeld, daar men hem het bezit van zijn eigendom betwistte; de overheid, die hem schijnbaar +goed gezind was, zette in stilte de Mohammedanen aan om hem zooveel mogelijk lastig te vallen,—en dit alles vertelde hij mij +op vroolijken, luchtigen toon, terwijl hij lachte en groette naar alle zijden. De Oosterling is nu eenmaal niet bij machte, +de toekomst donker in te zien. Hij weet, dat iedere dag genoeg heeft aan zijn eigen kwaad en dat de mensch niet kan weten +“wat morgen brengen zal”. + +</p> +<p>Ik bewonderde hem, en dacht dat het zeker aan ons kil klimaat zonder zon is te wijten, dat daar zulke sombere gedachten worden +gekoesterd en de vrees voor de toekomst het tegenwoordige vergalt. + +</p> +<p>Hij is in de kracht van zijn leven gestorven; nauwelijks vijftig jaren oud. Toen ik hem verliet, genoot hij nog schijnbaar +eene goede gezondheid en beraamde toekomstplannen, die voor zijn omgeving werkelijk grootsch mochten heeten. Hij was voornemens +naar Europa te gaan en sprak af, mij in Parijs te ontmoeten. Eenige maanden na mijn vertrek uit Egypte voelde hij zich ongesteld, +en besloot te Vichy de baden te gaan gebruiken voor zijne geschokte gezondheid. Eerst kwam de onverwachte dood van een zijner +broeders tusschenbeide, maar toch ging hij dadelijk daarna naar Alexandrië, met het plan zich naar Frankrijk te begeven, het +oord, waar hij zijn krachten en zijn levenslust hoopte te herwinnen. Een paar dagen voor hij zich zou inschepen, had hij eenige +vrienden bij zich ten eten gevraagd in Ramleh, bij Alexandrië. Hij was gedurende den maaltijd opgeruimd, en ging vrij vroeg +ter rust. Den volgenden morgen vond men hem dood in zijn bed. Dat plotselinge sterfgeval deed lieden, die niets aan eene natuurlijke +oorzaak kunnen toeschrijven in een land, waar zulke zonderlinge drama’s zich hebben afgespeeld, vermoeden, dat hier vergif +in het spel <a id="d0e364"></a><span class="pagenum">[<a href="#d0e364">336</a>]</span>was geweest. Zijn overlijden was echter eenvoudig het gevolg van een kwaal, waaraan hij reeds eenige jaren had geleden, en +waarover hij dikwijls klaagde, zonder zich echter daarom te ontzien. Het bericht trof zijne familie als een donderslag en +het geheele land droeg rouw over hem. Men bracht het lijk naar Balianâ, volgens het egyptisch gebruik, ook bij de Chineezen +in zwang. Van Balianâ werden zijn stoffelijke overblijfselen vervoerd naar Sjeikh-Marzoek, onder een grooten toeloop van belangstellenden; +al de dienaren der familie, ieder, wien hij vriendelijkheid had bewezen, en ook zij, die hem enkel uit de verte kenden, wilden +hem de laatste eer bewijzen, en hem groeten bij zijn dood, zooals zij hem zoo dikwijls bij zijn leven hadden gegroet. Het +was een prachtige begrafenis, met een plechtig geleide, tal van rouwdragenden en blijken van oprechte droefheid zoowel als +gehuicheld smartvertoon; doch waartoe dit alles? Hij daalde neer in de graftombe van zijn vader, waar reeds drie zijner broeders +hem waren voorgegaan. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-336-1.jpg" alt="Binnenplaats van een fellah-huis." width="456" height="598"><p class="figureHead">Binnenplaats van een fellah-huis.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De achterblijvenden mochten wel zeggen na die laatste plechtigheid, als eertijds de monniken van Sjenoedi, aan wie een kapel +in de kerk van Sjeikh-Marzoek is gewijd: “Waarlijk, de zuil, die ons huis schraagde, is gevallen. Hij is voor altoos heengegaan, +wiens sterke schouders het gebouw van onzen rijkdom vermochten te dragen, wiens leven gekroond was door een glorie, waarin +wij deelden. Hij is voor altoos verdwenen, en niemand keert ooit terug uit het land, waar hij is heengegaan”. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/p1907-336-2.jpg" alt="Fellah-huis." width="570" height="370"><p class="figureHead">Fellah-huis.</p> +</div><p> + + +</p> +<p>De vreemdelingen verspreidden zich; zijn dienaren keerden tot hun dienstbaarheid terug, en niets bleef over dan de diepe smart +zijner verwanten. Hij liet geen kinderen na. Zijn huwelijk was kinderloos gebleven, wat in Egypte als de grootste aller rampen +wordt beschouwd. Gelukkig dat zijn neven, voor wie hij een groote genegenheid koesterde en die hij geheel op de hoogte had +gebracht van zijn zaken, het beheer der suikerfabriek en de uitgebreide landbouwwerkzaamheden, zijn taak van hem konden overnemen. +Men spande alle krachten in, om de groote leegte aan te vullen, door zijn dood veroorzaakt, en elk lid der familie kreeg zijn +scherp afgebakende taak te volvoeren. + +</p> +<p>Eenige dagen na de begrafenis, toen de grootste drukte was afgeloopen en slechts de herinnering aan zijn plechtige uitvaart +den nijd der kwaadwilligen kon opwekken, had in Balianâ een ongepaste betooging plaats. Het laagste gespuis, opgehitst door +lieden, die zich op den achtergrond hielden, vergaderde op een klein plein in de nabijheid van het huis, dat de overledene +had laten bouwen en bij zijn leven had bewoond. Daar gaven zij hun blijdschap lucht door het zingen van liederen, die in maar +al te duidelijke bewoordingen verklaarden, dat de tijd van voorspoed thans voor goed voorbij was en dat armoede en verval +de familie Botros wachtte. + +</p> +<p>De toekomst alleen zal ons leeren, of de fortuin den “Battarsi” ook verder haar gunst zal blijven schenken. + + +</p> +<p></p> +<div class="figure"><img border="0" src="images/o1907-336.gif" alt="Ornament." width="300" height="16"></div><p> + + +</p> +</div> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of Project Gutenberg's Een feudale familie in Egypte, by E. Amelineau. + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK EEN FEUDALE FAMILIE IN EGYPTE *** + +***** This file should be named 19698-h.htm or 19698-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/1/9/6/9/19698/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/19698-h/images/id1907-321.gif b/19698-h/images/id1907-321.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..37b1518 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/id1907-321.gif diff --git a/19698-h/images/o1907-336.gif b/19698-h/images/o1907-336.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9cdf074 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/o1907-336.gif diff --git a/19698-h/images/p1907-321.jpg b/19698-h/images/p1907-321.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d564943 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-321.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-324.jpg b/19698-h/images/p1907-324.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fef48f5 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-324.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-325-1.jpg b/19698-h/images/p1907-325-1.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b7e65ef --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-325-1.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-325-2.jpg b/19698-h/images/p1907-325-2.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bba799a --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-325-2.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-328.jpg b/19698-h/images/p1907-328.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6bf3bba --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-328.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-329.jpg b/19698-h/images/p1907-329.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e7eeae8 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-329.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-332-1.jpg b/19698-h/images/p1907-332-1.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8c78fd8 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-332-1.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-332-2.jpg b/19698-h/images/p1907-332-2.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e4b8b49 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-332-2.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-333.jpg b/19698-h/images/p1907-333.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2a7b6d7 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-333.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-336-1.jpg b/19698-h/images/p1907-336-1.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..103f1c1 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-336-1.jpg diff --git a/19698-h/images/p1907-336-2.jpg b/19698-h/images/p1907-336-2.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fe1d188 --- /dev/null +++ b/19698-h/images/p1907-336-2.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..6eaef4e --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #19698 (https://www.gutenberg.org/ebooks/19698) |
