initial commit of ebook 26696HEADmain

143 files changed, 15910 insertions, 0 deletions

diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes
new file mode 100644
index 0000000..6833f05
--- /dev/null
+++ b/.gitattributes
@@ -0,0 +1,3 @@
+* text=auto
+*.txt text
+*.md text
diff --git a/26696-8.txt b/26696-8.txt
new file mode 100644
index 0000000..9a6fb2c
--- /dev/null
+++ b/26696-8.txt
@@ -0,0 +1,6815 @@
+The Project Gutenberg EBook of Spaens Heydinnetie, by Jacob Cats
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Spaens Heydinnetie
+
+Author: Jacob Cats
+
+Editor: Dr. F. Buitenrust Hettema
+
+Release Date: September 24, 2008 [EBook #26696]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SPAENS HEYDINNETIE ***
+
+
+
+
+Produced by Jeroen Hellingman, Andrew Sly and the Online
+Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+
+
+                      ZWOLSCHE HERDRUKKEN
+
+
+                       Onder redactie van
+
+        DR. F. Buitenrust Hettema en J. H. van den Bosch
+
+
+                             No. 1
+
+                       Spaens Heydinnetie
+
+
+
+
+
+
+                       SPAENS HEYDINNETIE
+
+                         Van Jacob Cats
+
+                        Uitgegeven door
+
+                   Dr. F. Buitenrust Hettema
+
+                      Vierde Herziene Druk
+
+
+             Zwolle--W. E. J. Tjeenk Willink--1922
+
+
+
+
+
+
+
+
+INLEIDING.
+
+I
+
+
+Van Vader Cats kwam in 1637 uit zijn "'s Werelts begin, midden, eynde,
+besloten in den Trov-ringh, met den proef-steen van den selven." [1]
+
+'t Is een vervolg op een vroeger werk, 't Houwelick; "door een
+vorigh Boeck" heeft hij "de gronden van een goet houwelyck geleyt,
+en een afkeer gepooght te maken van quade gangen die in soodanigen
+gelegentheyt sigh openbaren"; en daarom heeft hij het "dienstigh
+geacht, by dese jegenwoordige (z)ijne oeffeninghe de sake door
+exempelen meerder klaerheyt te geven." [2] Immers "de wegh tot
+wetenschap is lang door regels, kort door exempels, seyter een
+wys schryver." [3] En Cats zijn "ooghmerck is geweest... onse
+Landts-genooten met vermakelickheydt wat goets te doen lesen, en
+daer door bequamer te maken tot het huyselick en borgerlick leven,
+en een gelucksaligh sterven." [4]
+
+
+
+De Trouringh vermeerderde de populariteit van de meest populaire
+nederlandse dichter. Zijn werken werden bij duizendtallen
+verspreid;--van het Houwelyck "bij de vijftigh duysent... van d'
+Emblemata, Maegde-plicht, Zelf-strijt en Manlyke Achtbaerheyt... weynig
+min".. wat buitengewoon is als men in aanmerking neemt dat Nederland
+in die tijd maar een paar miljoen bewoners had; velen in 't Noorden
+en Oosten nog hun eigen taal alleen verstonden; bovendien het aantal
+niet-lezers veel groter was dan nu.
+
+Dit werk, "hoe wel verscheyde jaren na d'andere werken uytgekomen"
+(die telkens herdrukt waren), overtreft dat getal (van 25,000
+eksemplaren, die alleen van de "Spieghel" verspreid werden), "en is
+in twee besondere Steden weer op de pers", zo schrijft de uitgever
+van Alle de Wercken in 1655: een jaar of 16 na de eerste uitgave.
+
+Het buitengewoon in-trek-zijn van Cats, bij aanzienlik en gering, bij
+geleerd en ongeleerd, is te bekend om er hier over uit te weiden. [5]
+
+
+
+
+II
+
+
+De Trouringh handelt over de _Liefde_. Die is de meeste. Zie mens
+en dier; zie de onbezielde natuur, "siet de zeylsteen en het yser",
+dat elkaar aantrekt, ziet "het amber en het stro."
+
+Leringen nu wekken, maar voorbeelden trekken. Daarom:
+
+
+    "Ick heb by een gebracht verscheyde trou-gevallen,
+    Om daer te mogen sien hoe jonge sinnen mallen,
+      En hoe een rijper aert bequamer vvegen vint,
+      En hoe een reyne ziel haer tochten overvvint.
+    Maer dat is niet genoegh. VVy moeten ondersoecken
+    VVt al wat Reden hiet, uyt alderhande boecken,
+      VVie in dit noest gewoel de rechte baen verliest,
+      En vvie in tegen-deel de beste vvegen kiest.
+    Al hooger, mijn vernuf, vvy moeten onder-gronden
+    Het vvonderbaerste stuck van alle trou-verbonden,
+      Des Heeren diepste gunst, des hemels grootste vverck,
+      Hoe God de Sone paert met syn geminde Kerck.
+    Almachtigh, eevvigh, goet, oneyndigh, heyligh, vvesen,
+    Naer eysch, en rechte maet, by niemant oyt gepresen,
+      VViens onbegrepen VVoort de vverelt heeft gebout,
+      En noch door hooge macht geduerigh onderhout,
+    Die Adam hebt vergunt door u te zijn geschapen,
+    En in syn even-beelt syn lust te mogen rapen,
+      Die noch voor yder mensch, tot heden op den dagh,
+      Beschickt een eygen deel dat hem vernugen magh.
+    Die even uvve Kerck den segen hebt gegeven,
+    Te kennen voor een hooft den Prince van het leven,
+      En, uyt u diepste gunst, de menschen hebt gejont
+      Een noyt begrepen heyl, een eeuvvigh trou verbont." [6]
+
+
+Zo schikt Cats, "naar het motief van het wondere huwelik zijn lier
+aanstemmend, heel het menselik leven om dit éne middelpunt. En
+ongemerkt glijdt langs gouden draad deze aardse liefdeweelde over in
+de mysteriën van het geestelik huwelik." [7]
+
+Want--"door-leest vry trou-gevallen van alderley eeuwen en volcken met
+vermakelickheyt, overleghtse in u selven met wijsheyt, steltse in 't
+werck met omsichtigheyt, en geniet vry u deel daer van met vernougen:
+dies alles niet tegenstaende, soo sal't al te samen eyndelick komen
+uyt te loopen tot enckele ydelheyt, jammer en verknisinge des herten,
+ten zy sake dat u gesicht en oogemerck komt te eyndigen in dat groot en
+onbegrijpelick trouverbont...: door middel van het welck het schepsel
+wort vereenight met synen schepper, de gemeente met haren bruydegom,
+en de ziele met haren Salighmaker. Laet vry Salomon op-soecken tot
+sijn vermaeck alles wat sijn ooge wenschen magh, laet hem verkiesen
+menighte van inlantsche ende uyt-lantsche wijven, koninghs dochteren,
+Moabitische, Ammonitische, Edomitische, Sidonitische en Hethitische,
+tot seven hondert in getale, en boven dien drie hondert by-wijven;
+noch sal hy ten uyt-eynde van dien allen, klagelijck uyt-roepen,
+_'Tis allemael ydelheyt, jammer, ende hertenleet._ En sal ten lesten
+tot besluyt seggen, _Laet ons de hooft-somme aller leere hooren:
+Vreest God, en hout syn geboden; vvant dat behoort alle menschen
+toe. Eccl. 12.13._ Siet, lieve, daer alleen is eyndelick rust en
+lust te vinden, ende te vergeefs wert die elders gesocht: laet daer u
+beste sinnen veel henen gaen, en uwe suyverste gedachten op-stijgen,
+even terwijl ghy besigh zijt om voor u een gewenscht geselschap en
+een bequame huys-sorge te bekomen. Hij en reyst mijns oordeels niet
+wijsselick, die in't vorderen van sijnen wegh vergeet, wat eygentlick
+het eynde ende oogemerck is van dat hy begonnen heeft." [8]
+
+
+
+Hoe intenser en praktieser er geleefd wordt, hoe meer de geest 't
+evenwicht daartegen zoekt in zijn fantazie; maar ook, hoe meer de
+buitengewone daden van sommigen tot fantazeren aanzetten.
+
+De romantiese trek naar het ongewone en stoute, een grondtrek van
+'t Nederlandse karakter [9], blijkt uit avontuurlike zeereizen, als
+die van Bontekoe, van Willem Barentz, van zovele anderen; in sommige
+wonderlike stukken van Rembrandt; de stoute poging van de Groot
+om het recht van vrede en krijg tot een vast systeem te brengen;
+in het nog stoutere waagstuk van Spinoza om het Godsbegrip tot een
+mathematiese zedelike formule te herleiden. In welke volksgeschiedenis
+is een romantieser tafreel te vinden dan die van Tromps aanval en
+overwinning bij Duins? Die aanval van een klein getal schepen op
+deze nieuwe armada, dat eensklaps aangroeien van onze vloot, dat
+geven van stengen en buskruit zelfs aan de overmachtige vijand, is
+'t niet alsof alles tot het gebied van de romantiese legende hoort?"
+
+En wat al romantiese verhalen ook in de Trouringh: "uit alle oorden
+en alle tijden wist hij zijn volk wat te vertellen."
+
+'t Boek is als Cats, 'zeitgemäss' en aktueel. Evenals Hooft zijn
+Historiën aantrekkelik maakte door over toen bekende historiese
+personen mededelingen te doen, zo ook Cats. En hij wist veel van
+deze. Nu eens memoreert Cats een verhaal van een gebeurtenis tijdens
+de pest, die in Holland woedde, hoe op "seker dorp in Zuyt-Hollant
+(soo men my heeft doen verstaen)", een vroegere minnaar de zieke
+vrouw in zijn eigen huis verpleegt, terwijl de eigen man bang voor
+de ziekte, haar in de steek had gelaten; als zij geneest, trouwt ze
+de trouwe verpleger. Dan verhaalt hij van wat een hollants vrijer
+overkwam, die "op-settelick de Jacht om zeylde, op dat hy (wel
+konnende swemmen) aen syn geminde soude mogen toonen de trou-hertige
+genegentheyt." Of hij weet iets van zeker "eerlick jongelingh", die
+eerst om zijn ongegoedheid afgewezen werd, maar later, toen de ouders
+van het meisje alles verloren hadden, en uit Vlaenderen naar Engeland
+waren uitgeweken, toch het meisje tot vrouw kreeg; hoe toevallig
+ze elkaar ontmoetten in een "slecht vertreck" van een herberg. Hij
+vertelt van een "jonge deerne binnen de stadt van Amsterdam," die
+door vrienden en voogden, op hoop van haar erfenis belet werd te
+trouwen, en welke remedie zij daartegen nam." Of ook van een "oudt,
+wijs, en aensienelick man, die zijn dochter als vrouw aan een bequaem
+jongelingh" aanbood. Hij verhaalt van een andere vader, die zijn enige
+dochter onterfde om dat zij tegen zijn zin zich met "de vrijer buyten
+den lande hadde begeven." Hij maakt melding van een brief die in 1632
+de Prins in handen kwam, en waarin "sekere joffrou van aensien" omtrent
+haar nicht een-en-ander minder lofwaardigs voorstelde; als hij "de
+jonckvrouwe noemde, ick geloove datse aen u en andere wel bekent soude
+wesen." Hij weet van de weduwe, die, voordat haar eerste man stierf,
+al "trou-belofte" had gegeven en die later deze niet hield, en niet
+behoefde te houden, omdat zo iets vooraf te doen verboden was; en hoe
+gelukkig zij toen zich gevoelde, omdat ze een ander genegen was. Hij
+kent de "dochter van een voortreffelick persoon" in Nederland, die,
+om haar schaker te redden, verklaarde "den jonck-heer selfs versocht"
+te hebben. Hij berijmt in den brede meer dan éen geval, zo een "Zeeus
+houwelick", en een "geschiedenisse, in Hollant voorgevallen."
+
+Hij weet van tal van histories iets mede te delen, van zovele, dat
+hij schertsend zelfs Sophroniscus aan Philogamus laat vragen: "Tuyten
+u de oiren noch al niet van de menighfuldighe trou-gevallen, die wy
+dese voorlede dagen te samen over den hekel hebben gehaelt?" Want hij
+bespreekt--in pittig proza--in die trouwzaken, hoe die hier, en ook
+in Indië zijn behandeld.--"Dese en diergelijcke dingen zijn dienstigh
+bedacht te werden in desen onsen tijt, daer veel mans soo langhdurige
+reysen op Oost en West-Indien ter hant nemen, en dickwils veel jaren
+uyt-blyven"..... Hij handelt er over hoe dergelijke huwlikszaken in
+Zuid-Nederland, in Duytsland, in Frankrijk beoordeeld worden. Dit
+alles met voorbeelden en toelichtingen uit het "hedendaagse, Romeynse
+en kerkelick recht" opgehelderd.
+
+Immers: Nederlanders zwierven de wereld over:
+
+
+          "ghy meught op heden gaen
+    Oock naer het heet Brasil, of na den Indiaen...
+    Men vinter Nederlants, men vinter Hollants bloet."
+
+
+Met de Hervorming was al wat, in 't algemeen of in 't biezonder,
+ethies-juridies vaststond in de ME., op losse schroeven geraakt.
+
+Wat al kwesties van praktijk en theorie kwamen niet op. Vader Cats
+voelde dit: hij de praktikus! Hij gaat ze uiteen zetten: de vragen
+van den dag in zijn tijd.
+
+Een kwestieus punt in die dagen was of een Protestant een Katholiek
+mag trouwen: "het bysonderste dat uyt dese gheschiedenisse in bedencken
+behoort te komen: een hooft-stuck."--Een ander is: "of het een Christen
+geoorloft is syn handen te laten sien om eenige voorsegginge in 't
+stuck van syn houwelick daer uyt te mogen verstaen? of dat hy andere
+middelen vermagh te gebruycken, om van toe-komende dingen de uytkomste
+te weten." Dan, kan men uit de polsslag opmaken of iemand verliefd
+is.--Zo Cats nu leefde, zou hij uit het schrift zijn konkluzies hebben
+getrokken: of iemand verliefd was in ernst, of 't maar voorwendde,
+"om de wille van de smeer."
+
+Cats-zijn "betrachtinge" in de gehele Trouringh is geweest, "t'elcken
+nieuwe gevallen en van een bysondere uytkomste voor te stellen:
+ten eynde om door de verscheydentheydt van stoffe, geduerighlijck
+versche bedenckingen in den leser te verwecken; opdat alsoo yeder
+een yet wat hier soude vinden dat op syne bysondere gelegentheyt
+soude mogen slaen. Waer in ick meyne soo veel gedaan te hebben datter
+by-naest niemant en sal gevonden werden, of hy en sal aen het een of
+het andere trou-geval syn eygen konnen toutsen en ter preuve stellen."
+
+In de "Tafel" van de Trouringh vindt men een lijst van de meeste
+gevallen; nog meer staan er in de tekst zelf. Hier volgt die Tafel:
+
+
+_Het volgende VVerck bestaet in vier deelen, vvaer van het eerste deel
+begrijpt vijf bysondere Trou-gevallen ontleent uyt de H. Schrifture._
+
+Het eerste daer van is de beschrijvinghe van 't houwelick der eerste
+voor-ouderen Adam ende Eva.
+
+En volght by die gelegentheyt een onderlinge t'samen sprake, waer
+in wert gehandelt van verscheyde bedenckelicke vraeghstucken ontrent
+den echten staet: ende onder anderen,
+
+
+    1 Offet alle menschen geoorloft, en dienstigh is te trouwen,
+    dan niet.
+    2 Offet beter is getrout of ongetrout zijnde te leven.
+    3 Wat middelen prijsselick zijn om een vrouwe te bekomen,
+    en hoedanige niet.
+    4 Hoe veel het gebedt, en de in-vallen daer op volgende,
+    is toe te schrijven in dese gelegentheydt: en sonderlinghe
+    exempelen daer op slaende.
+    5 Offet beter is onder houwelickse voorwaerde te trouwen,
+    dan niet.
+    6 Vrouwen weyger-kunste in 't geheym van 't houwelick.
+
+
+Het volgende trou-geval, wesende het tweede, vertoont aen den
+leser een houwelick van drien: dat is, van Iacob met Lea en Rachel,
+Labans dochters.
+
+En by gelegentheyt van 't selve een t'samen-sprake, daer in wert
+verhandelt,
+
+
+    1 Het stuck van de Polygamie, ofte veelwijvigh houwelick.
+    2 Van de dwalinge ontrent de personen in 't stuck van
+    houwelick, en wat voor werckinge de selve voort-brenght.
+    3 Van de houwelicken die op schoonheyt haer ooghmerck hebben,
+    en hoe verre de selve geoorloft of ongeoorloft zijn, ende
+    diergelijcke vraegh-stucken meer.
+
+
+Het derde trou-geval behelst de beschrijvinge van 't houwelick van
+Athniel en Ascha dochter van den vorst Caleb.
+
+En by gelegentheyt van 't selve een t'samensprake op bedenckelicke
+pointen:
+
+
+    1 Op de houwelicken van State.
+    2 Op de macht der Ouderen ontrent het besteden van hare
+    kinderen, en of beyder bewilginge wert vereyscht, dan niet.
+    3 Op de gelegentheyt van jonck-vrouwen die als prijsen
+    voor-gestelt werden om met sterckte des lichaems, worstelen,
+    snel loopen, of diergelijcke oeffeninge, gewonnen te werden.
+
+
+En by die gelegentheyt in 't voor-by gaen,
+
+_De beschrijvinge van 't houvvelick van Hippomenes en Atalante_,
+uyt de oude Poëten.
+
+Het vierde trou-geval bestaet uyt de beschrijvinghe van den
+Maegden-roof der Benjamijten te Sçilo.
+
+Waer op volght,
+
+
+    1 Een ondersoeck van houwelicken door ontschaken te wege
+    ghebracht, en de macht der Overigheyt in dien deele.
+    2 Van de ontvoeringe met wille van een jonge deerne ghedaen,
+    en of de selve straffe van ontschakinge verdient.
+    3 Of een vrou-mensch willende trouwen met haren ontschaker
+    d'Overheyt sulcx behoort toe te staen, dan niet.
+    4 Offet waerachtigh is dat een jonge deerne dien lief heeft,
+    die haer eerst van haren maeghdom ontset, &c.
+
+
+By het vijfde trou-geval wert beschreven het houwelick van David
+met Abigaïl.
+
+En by dîe gelegentheyt werden in ondersoeck gebracht,
+
+
+    1 De houwelicken van weduwen ende weduwenaers: en offet beter
+    is een goet of een quaet mans weduwe ten wijve te nemen.
+    2 De houwelicken die door tusschen-gaende personen uyt werden
+    gewracht, en of sulcx dienstigh is, dan niet.
+    3 De houwelicken daer een man een sneger, verstandiger of
+    wijser vrouwe verkiest als hy selfs is.
+    4 Of een vrouwe aen een droncken man de schuldige
+    goet-willigheyt moet geven, dan niet.
+    5 Van nieu-gehoude die in 't harnas beslapen worden.
+    6 Of men een man of vrouwe by testamente magh besetten.
+    7 Een groote menighte van twijfelaehtighe vraegh-stucken,
+    soo over vryagien als het houwelick selfs.
+
+
+_Het Tweede Deel Bestaet uyt Trou-gevallen ontleent van de oudtste
+tijden naest de Bibelsche historien._
+
+Het eerste geval begrijpt het ongelijck houwelick van Crates en
+Hipparchia.
+
+Waer door in bedencken komt,
+
+
+    1 Offet altijt best is dat yder syns gelijcke trouwe.
+    2 Of yemant willende trouwen, syn heymelick gebreck openbaren
+    moet: immers of voor nieu-getroude sulcx dienstigh is om
+    malkanderen beter te mogen vieren.
+
+
+_Hier een by-voughsel van een nieuvve geschiedenisse op die
+gelegentheyt, dienende om man en vvijf aen te vvijsen een middel om
+malkanders gebreken te konnen vieren._
+
+
+    3 Of een jonge deerne een kint te voren hebbende gehadt,
+    sulcx, ten houwelick versocht zijnde, behoort te openbaren.
+    4 Of sulcx naer het houwelick geweten zijnde, het selve daerom
+    magh ghescheyden werden.
+    5 Of jonge dochters voor haer selven een man mogen versoecken.
+    6 Of men behoort te trouwen yemant die uyt-wendige en
+    sienelicke ghebreken heeft.
+    7 Wat eygentlick de beweegh-reden en oorsaeck is van
+    liefde. En by die gelegentheyt, _Een tvveede verhael, van een
+    plotselicken in-val een Italiaensche jonckvrou over-gekomen,
+    en een houvvelick daer uyt ontstaen._
+
+
+_Een derde in-vallende gelegentheyt, van een Zeeus houvvelick, te vvege
+gebracht door gevaer des levens; dat anders niet en vvilde vallen._
+
+_Een vierde geschiedenisse, in Hollant voor-gevallen, van een
+houvvelick gevordert door 't pijnelick genesen van een af-keerigh
+gebreck, om de vrijster te behagen._
+
+_Een vijfde geval, roerende een sonderlicken onlust midden in de lust
+plotselick ontstaen._
+
+_Een seste verhael, van een jonge vrouwe die haer van schoon gansch
+leelick maeckte, om haren man te behagen._
+
+
+
+Het tweede trou-geval bestaet in 't verhael van een sonderlinghe
+geschiedenisse van twee Grieksche jonck-vrouwen by een edelman op
+eenen dagh verkracht: en het bedenckelick gedingh daer uyt ontstaen.
+
+Waer door in bedencken komt,
+
+
+    1 Of een verkrachte dochter wel doet haren ontschaker te
+    trouwen.
+    2 Of een jongelingh wel doet een deerne te trouwen, die by
+    een anderen verkracht of onteert is.
+    3 Of een courtisane, of een vrou-mensch dat met haer lichaem
+    gewin heeft ghedaen, dient getrout.
+    4 Eyndelick van houwelicken door het verbidden van misdadige
+    te wege gebracht.
+
+
+In het derde trou-geval wert verhael ghemaeckt van een vorstelijck
+houwelick, veroorsaeckt door een droom of nachtgesichte.
+
+En wert by die gelegentheyt ondersocht,
+
+
+    1 Van wat gewichte dat droomen zijn, sonderlinghe in de
+    gelegentheydt van houwelicken.
+    2 Hoe men goede ende goddelicke droomen kan onderscheyden
+    van de bedriegerijen van de boose geesten.
+    3 Wiens sinnelickheydt gevolght moet werden, soo wanneer
+    een vader en een dochter, d'een met desen, d'ander met genen
+    vrijer genegen is een houwelick aen te gaen.
+
+
+In 't vierde trou-geval wert beschreven het houwelick tusschen
+Cyrus en Aspasia; dat is, tusschen een groot-vorst, en een geringe
+lant-vrijster: met een spoock-vryagie tusschen beyde.
+
+Waer uyt dan komt t'ontstaen het ondersoeck,
+
+
+    1 Van spokerije die in liefde gebruyckt wort.
+    2 Van de kracht der minne-drancken.
+    3 Van teyckenen en characters om liefde te verwecken,
+    en diergelijcke.
+
+
+Het verhael van de wonderbare liefde van den keyser Charlemagne,
+mitsgaders van Cha,Selim groote Mogol.
+
+_Het Derde Deel, Behelsende verscheyde geschiedenissen onsen
+tijt naerder komende als de voorgaende, oock eenighe onlanghs
+voor-gevallen._
+
+In-leydinge. De Wijsheyt spreeckt, tot uytlegginge van de Titel-plaet.
+
+Het eerste trou-geval is 't houwelick van Emma, jonge prinçesse, en
+dochter van den keyser Charlemagne, met Eginart des selfs Secretaris.
+
+Waer uyt ontstaen de volgende vraeghstucken,
+
+
+    1 Of het dienstigh is een houwelick te vorderen door sigh
+    meester te maken van de eerbaerheyt van de gene die men ten
+    houwelicke versoeckt.
+    2 Wat een vader vermagh of behoort te doen, ten aensiene van
+    een dochter die buyten syn wete of danck met trou-belofte
+    ofte by-slapen haer ontgaen heeft. [10]
+    3 Wat in soodanigen gelegentheyt beter is hart of sacht te
+    wesen: en daer toe bedenckelicke exempelen.
+    4 Of een vader syn dochter magh ont-erven, vermits sy buyten
+    syn weten, of tegen synen danck getrout is.
+
+
+Het tweede trou-geval begrijpt in sigh het houvvelick van koningh
+Ulderick van Bohemen ten eenre, ende Phryne Bocena een herderinne
+ter anderer zijden.
+
+En wort by dese gelegentheyt ondersocht,
+
+
+    1 Of prinçen wel doen sigh te versellen met geringe
+    vrou-personen.
+    2 Of gelijckheyt van gebreken dienstigh is tot eendracht van
+    de gehoude.
+    3 Bedenckenheyt op de schoonheyt der vrouwen.
+    4 Van het queesten dat in sommige gewesten van Noort-Hollant
+    wert geseyt gebruickelick te wesen.
+    5 Of vrymoedigheyt in jonge maeghden prijsselick is, dan
+    niet, &c.
+
+
+Het derde trou-geval behelsende een selsaem houwelick tusschen een
+Spaens edelman ter eenre, ende een heydinne ofte lantloopster (soo doen
+gemeynt wert) ter anderer zijden: met eenige bysondere tusschenvallen.
+
+Waer door in ondersoeck koomt,
+
+
+    1 Den oorspronck van de landt-loopers (anders heydens genaemt.)
+    2 Of men uyt den pols kan gewaer worden dat yemant verlieft is:
+    dat is, of de liefde eenen bysonderen aderslagh is hebbende
+    daer aen de selve te kennen is.
+    3 Of uyte hant van yemant toe-komende dingen of yemants
+    heymelicken aert geseyt kan werden.
+    4 Of men op houwelickse saken, of andere toe-komende dingen,
+    magh ondersoeck doen.
+    5 Van de Physiognomie oft wesen-kennisse: en wat uyt het
+    gelaet, gestalte des lichaems, en diergelijeke voorgeseyt
+    kan werden.
+
+
+_Een tusschen-val poëtelick verhandelt, van liefde sonder sien
+vervveckt, en schoonheyt blindelincx verkoren._
+
+
+
+Het vierde geval is een Fransche geschiedenisse, gansch vreemt,
+sonder exempel, en vol doortrapte rancken.
+
+En daer uyt dese volgende bedenckingen,
+
+
+    1 Offet goet is trou-belofte te doen tusschen kinderen in de
+    wiege, of anders minder-jarigh zijnde.
+    2 Wanneer de vrouwen mogen her-trouwen by af-wesen of
+    uyt-blijven van hare mans.
+    3 Onmacht van mans wat werckinge in het stuck van houwelick
+    uyt-brengt.
+    4 Nestel-knoop in Vrancrijck van vvat kracht en eygentschap
+    aldaer gehouden wert.
+    5 Of een kint dat in overspel is gewonnen eeniger wijse
+    wettigh genaemt kan worden; ende om wat redenen.
+
+
+Het vijfde verhael bestaet in de prachtige en dertele liefkoserije van
+Marcus Antonius velt-overste van de Romeinen, en Cleopatra koninginne
+van Egypten.
+
+_Een by-voughsel van een droevigh trou-geval tusschen den koningh
+Masanissa en de koninginne Sophonisba._
+
+_Een Hollants trou-bedrogh onlangs voor-gevallen._
+
+_Rosen-krijgh, de Griecsche dichters na-gebotst._
+
+_Een jammerlick en bedenckelick verhael, dienende tot vvaerschouvvinge
+van alle ouders om op hare dochters acht te slaen._
+
+
+
+Het seste trou-geval bestaet in de beschrijvinge van de opkoomste
+van Rhodope: eerst gevrijt ende ten houwelicke versocht van seven
+bysondere jonge-lieden van verscheyde gelegentheyt, die yder met een
+bysonder ghespreck haer beroep aen de selve soecken aengenaem te maken.
+
+Waer by naderhant koomt de beschrijvinghe van een bedaeght mans
+liefde: met een tusschen-val, vervatende het krackeel van de Doot
+met de Liefde.
+
+Volgt by dese gelegentheyt een ondersoeck,
+
+
+    1 Waer op eygentlick yemant die een vrou of man wil verkiesen,
+    behoort te sien.
+    2 Wat van houwelicken by 't lot, of diergelijcke middelen te
+    wege gebracht, te houden is.
+    3 Een bedenckinge op het trouwen van een oudt man met een
+    jonge vrouwe: of een jongh man met een oudt wijf.
+
+
+_Volght een verhaal van liefde door het vlechten van een krans
+vervveckt._
+
+_Toe-mate, ende besluyt, bestaende in de beschrijvinge van de
+Vrijster-marckt, in sommige gevvesten gebruyckelick, en hoe men aldaer
+beyde leelicke en schoone aen den man brenght._
+
+
+_Het Vierde Stvck Behelst het Geestelick Houvvelick. Daer in te
+vinden is,_
+
+De beschrijvinge van de Sond-vloet.
+
+D'ontschakinge van Dina.
+
+De kopere slange in de woestijne: en andere geschiedenissen uyt
+'t Oude Testament.
+
+Noch het Hooge-liet Salomons.
+
+De geschiedenisse en klachten vande verlatene Babylonische vrouwen.
+
+De bysonderste geschiedenissen van het Nieuwe Testament: als de
+neder-komste ende groete van den Engel.
+
+De geboorte Christi.
+
+De lof van de H. maget Maria.
+
+Kinder-moort Herodis.
+
+Wonder-wercken, leere, en leven Christi.
+
+Desselfs lijden, en daer op verscheyde bedenckingen.
+
+Eynde ick de beschrijvinghe van den jonghsten dagh en het oordeel.
+
+
+
+Wat worden hier een aktuéle kwesties aangeroerd. En met hoeveel
+romantiese zin zijn die verhalen gesteld. En met hoe grote kunst is
+deze Trouringh ineengezet.
+
+De nieuwste wetenschap van die tijd wordt meegedeeld. En de geleerdsten
+van zijn tijd worden hierbij in rade geroepen. Cats-zelf was een
+authoriteit. Was hij zelfs niet de "geleerde Cats" [11], de evenknie
+van Hooft, Reaal, Vossius, ja, van Hugo de Groot; werd hem, de Zeeuw,
+in de gouden tijd van onze geleerdheid niet in 't naijverige Holland
+het professoraat in Leiden aangeboden?
+
+
+
+Cats met zijn geleerdheid schuilt in deze Trouringh: geen wonder
+dat hij, aan wie 't vrouwvolk van de jeugd af had bevallen, het werk
+opdraagt aan de geleerde Anna Maria Schuurmans:
+
+"Die in de Nederlandtsche, Hooghduytsche, Fransche, Latijnsche talen,
+soo wel ervaren is geweest, dat sy daer in loffelick spreken, brieven
+schrijven, en dichten konde.
+
+Die in de Griecsche, Bibels-Hebreusche talen soo wel geoeffent was,
+datse daer in de Auteuren lesen, verstaen, daer van oordeelen, oock
+in schrijven konde.
+
+Die in de Italiaensche ende Engelsche talen soo verre is gevordert
+geweest, dat sy boecken op saken van State, of diergelijcke, bij den
+Italianen geschreven: en daer beneffens de uyt-nemende Theologische
+boecken by den Engelschen uit-gegeven, lesen ende gebruycken konde.
+
+Die in de Rabbijnsche-Hebreusche, Chaldeusche, Syrische, Arabische
+talen soo veel geleert hadde, datse die konde lesen, verstaen, en met
+de heylige Hebreusche tale confereren, tot reynder ende geleerder
+openinge van de H. Schrifture. Die vorder van sin en voornemen is
+geweest in toe-komende, met Godes hulpe, daer in voort te gaen, en
+daer noch by te voegen het Samaritaens, Æthiopisch, ende Persisch,
+verwachtende alleen maer noodige boecken tot uyt-werckinge van haer
+loffelick voor-nemen.
+
+Die in de Historien, Poëten, Orateuren, ende andere goede schrijvers,
+mitsgaders de liberale konsten, neffens de Philosophische, ende andere
+wetenschappen, soo wel belesen ende ervaren is ghevveest, datse daer
+van discoureren, ende over de swaerste stucken ende questien der
+selver dicteren ende in 't schrift stellen konde.
+
+Die voortreffelijcke kennisse hadde, ende een diepsinnigh oordeel,
+in Theologiâ Textuali, Dogmaticâ, Practicâ, Elencticâ; selfs tot de
+swaerste ende subtijlste Scholastique questien toe.
+
+Die haer dagelicx noch neerstelick oeffende in alle deelen ende
+methoden der Theologie.
+
+Die in de Schrijf-konste geen meesters en hadde te wijcken: jae te
+boven gingh de netste ende aerdighste drucken, en dat in 't Hebreusch,
+Syrisch, Arabisch, Griecx, Samaritaens, Æthiopisch, Latijns, Italiaens,
+&c. ende de meeste Handen van dien op verscheyde manieren, als Capitale
+letters, Staende, Loopende, kunstelick konde schrijven.
+
+Die in 't Teyckenen en Schilder-kunste wel was ervaren.
+
+Die zijde bloemen of diergelijcke naer het leven konde bordueren.
+
+Die Teyckenen konde met Pot-loot, De Penne, Crayon, &c.
+
+Die wist te Schilderen in miniature, ofte water-verwe.
+
+Die de wetenschap hadde met een Diamant op het glas geestigh te
+schrijven.
+
+Die konde Hout-snijden, of met een Pennemes in palmen-hout
+Conterfeytsels maken.
+
+Die de wetenschap hadde van plaet-snijden tot haer eygen Conterfeytsel
+toe.
+
+Die wist te boetseren in wasch.
+
+Die in de Musijcque loffelick was ervaren.
+
+En van gelijcke mede in het slaen van de Luyt.
+
+Nu soo isset alsoo, dat niet alleen de hooge Schole van het Sticht
+van Utrecht, maer oock menigh geleert man in Hollant met volle reden
+van wetenschap kan getuygen, dat al het gene voren is verhaelt,
+gelijckelick is te vinden in den persoon van Jonckvrou Anna Maria
+Schurmans..." [12]
+
+
+Zo iemand was de opdracht van Cats z'n geleerd werk waardig.
+
+
+Cats was populair onder de vrouwen en mannen van de daad in de XVIIe
+eeuw: geen wonder! Cats bevredigde fantazie en weetlust: 't was de
+eeuw van onderzoek, op elk gebied, in Nederland; hij prikkelde bij
+al zijn leren tot beleven; tot daden doen! En deed dit poëtieser dan
+iemand anders van zijn tijdgenoten.
+
+
+
+
+III
+
+
+In een brief, dd. 11 Nov. 1633, aan prof. Barlaeus, geeft Cats enkele
+stukken aan, welke hij van plan is een plaats in zijn Trouringh
+in te ruimen. [13] Hij heeft deze "gevallen niet erdicht, ofte in
+(syn) eygen breyn gesmeet, gelijck het gebruyck van de Poëten veel
+plagh te wesen: maer (hy heeft) beter gevonden, de geschiedenissen
+van goede schrijvers te ontleenen"; evenwel heeft hij ze "breeder
+uyt-gemeten als die by de oude schrijvers gevonden werden ... Sulcx
+dient sonderlinge tot beter glimp van de stoffe, ende tot meerder
+vermakelickheydt van den leser" ...
+
+Uit zeer uiteenlopende werken van eigen en ouder tijden heeft Cats
+nu zijn verhalen in de "Trouringh", gelicht, en minder of meer vrij
+bewerkt. Men vindt wat gevonden is, aangewezen en besproken bij
+_J. Bolte_, _Tijdschr._ XVI, 241, n.--Dr. _A. S. Kok_, Van Dichters
+en Schrijvers I, 81.--Dr. _J. A. Worp_, Noord en Zuid XX, 39 tot 66.
+
+
+
+Ook was zijn doel de "Nederlantsche tale te verçieren, de Hollantsche
+gedichten sacht-vloeyende en sonder stoot en stop-woorden te maken;
+ten eynde de selve eenpaerlick en sonder stuyten gelesen mochten
+werden". [14]
+
+
+
+De verhalen in de Trouringh van Cats worden meestentijds afgewisseld
+door samenspraken tusschen Sophroniscus en Philogamus over
+"vraegh-stucken (die) uyt ydere geschiedenisse rijsen." De eerste is
+"out-man ende weduwenaer", de ander "jonghman ende noch ongehout";
+deze overlegt hoe hij "bequamelijck uyt desen eensamen staet tot
+een geselligh leven soude mogen komen." Het hapert hem er maar aan
+dat hij "te weynigh kennisse van saken hebbe in die gelegentheyt,
+en noch de rechte gronden niet en weet van dat groot werck." Waarom
+de eerste hem "een nieu Poëtisch werck" in handen geeft, "verscheyde
+gedenck-weerdige trou-gevallen .... voor oogen stellende..." Met
+aandacht zal hij "letten vvatter voor aenmerckingen uyt sullen
+te trecken syn ... ende daar nae willen vvy reden en tegen-reden
+onderlinghe seggen en hooren." [15]
+
+Dit is niet door Cats "over-al in volle leden ghedaen konnen
+werden, vermits (s)ijn ampt (geduerende den tijt dat (hij) met het
+voorsz. Werck besigh was) (hem) veel beswaerlijcker quam te worden als
+wel te voren. In vougen dat (hy s)yn begonnen ontworp naer eysch van
+saken niet en (heeft) konnen vol-trecken: maer (heeft) de vervullinge
+van verscheyde bedenckelicke vraegh-stukken ghelaten aen het oordeel
+van den ervaren en geoeffenden leser."
+
+
+
+Deze dialogen waren algemeen in de XVIIe en in de XVIe eeuw: 't
+hoofddoel was aangename geestverrijking: ze behandelden in elegante
+causerie alle vragen van kunst, smaak, wetenschap, zeden. Vooral
+in Italië was dit genre inheems.--Lucianus, en Athenaeus waren 't
+voorbeeld, zie vertaling en commentaren door Casaubonus.--Vgl. Erasmi
+Colloquia; Bargagli's Trattenimenti; Cremaille's Jeux de l'Incognu;
+Harsdörffer's Frauenzimmergesprächbücher (dames-encyclopaedie).
+
+Ook in de Middeleeuwen vindt men al deze leerzame dialogen in navolging
+van Augustinus. [16]
+
+
+
+
+IV
+
+                                            _Ex uno disce omnes._
+
+
+Een van de meest bekende is het "Selsaem Trou-geval tusschen een
+Spaens Edelman ende een Heydinne, soo als de selve edelman, ende alle
+de werelt doen geloofde", of kortweg genoemd Het Spaens Heidinnetje.
+
+Cats zelf vond het nog al biezonder: in de oudste druk staat het met
+een mooi vignet, en een extra groot 'hoofd' boven de bladzij waar
+'t begint, en wordt op biezondere wijs onderscheiden ook door het
+bericht in de Tafel.
+
+Cats wilde prof. Barlaeus overhalen zijn Trouringh in het Latijn
+te bewerken. Hij noemt in een van zijn brieven aan deze professor
+[17] zekere doctor Pozzo; die zou dit Spaens Heydinnetie in het
+Spaans hebben bewerkt, maar die schrijver heeft hij niet onder de
+ogen gehad. Dit aardige verhaal heeft enige overeenkomst met de
+vertellingen, van Heliodorus. Dan deelt hij Barlaeus de inhoud mede.
+
+De 20 Febr. 1634 zendt hij het hem, in 't ruwe afgewerkt. Of het waar
+is, zoals zijn zegsman vastelik beweert, of verzonnen, en of het
+pas gebeurd is, of dat het aan de oudheid is ontleend, laat hij in
+'t midden. Hij geeft Barlaeus volle vrijheid er in te veranderen, wat
+hem goed dunkt. Het stuk wacht en vereist nog een tweede doorwerking;
+de minste verandering is reeds uitstekend. [18]
+
+Deze kwam in 1643 uit; het privilegie is van 7 Desember. Daaronder als
+"Cheiromantis" het Spaens Heydinnetie.
+
+Cats hield dus Pozzo voor de auteur. Maar 't verhaal is een van de
+"Novelas ejemplares" van Cervantes; die zegt dat hij 't verhaal vond
+bij "el licenciado Poço".
+
+Heeft Cats niet geweten dat Cervantes de auteur was van "la Gitanella
+de Madrid?" Hij noemt hem niet! En overal elders citeert Cats zijn
+bronnen wel! Hoogstwaarschijnlik had Cats het verhaal in een vertaling
+gelezen; dan nog was zijn zeggen juist: "historiam ... ex hispanorum
+monumentis hausi." 't Was "zeer waarschijnlijk een Italiaanse, daar
+hij spreekt van Ferdinando, voor 't spaanse Fernando" [19]
+
+De Novelas ejemplares van Cervantes verschenen in 1613--waarin
+de Gitanella--en zijn vele malen herdrukt of nagedrukt. De franse
+vertaling is van 1621 door F. de Rosset en d'Andiquier. De italiaanse
+is van 1626 door Guglielmo Alessandro de Novilieri Clavelli, in
+Venetië; met de naam van Cervantes op 't tietelblad; in 1627 verscheen
+de tweede (van D. Fontano), en 1629 nog een derde, de beide laatste
+in Milaan. Maar mischien ook stond het verhaal in de een of andere
+bundel novellen. [20]
+
+Zodat we nog niet met zekerheid kunnen aangeven waar Cats zijn
+Pozzo-Gitanella kan gevonden hebben.
+
+In 1643 kwamen uit vier verhalen, vertaald door F. V. S.--"moogelyk
+Felix van Sambix, die den drukker is geweest" zoals van Meekeren
+meedeelt in zijn voorrede van "De doorluchtige dienstboden", door
+hem naar een van deze verhalen bewerkt. Zij verschenen bij Felix van
+Sambix in Delft; het eerste, tweede en vierde zijn van Cervantes. Dit
+laatste is Het schoone Heidinnetje. [21]
+
+Heeft Cats ook deze niet gelezen, dat hij in latere drukken het
+eerst-medegedeelde niet gepreciseerd heeft?
+
+In J. van Beverwyck's Schat der Ongesontheyt (1660) (blz. 106)
+wordt dit Spaens Heydinnetje gedeeltelik aangehaald, en omtrent de
+"polsslagh" naar "de redenen aanghewesen by d'Heer Ridder Iacob Cats"
+verwezen.
+
+Het verhaal van dat Spaanse zigeunerinnetje was erg in trek. Men
+bewerkt het, men vertaalt het in 't Nederlands.
+
+_M. Gansneb Tengnagel_ gaf in 1643 uit: Het Leven van Constance, waer
+af volght het Tooneelspel, de Spaensche Heydin. En _Cath. Verwers
+Dusaert_ publiceerde in 1641 haar Spaensche Heidin.
+
+
+
+
+V
+
+
+_Litteratuur over Cats_: de monografie van Dr. _G. de Rudder_, Un poète
+Neerlandais, Cats, sa vie et ses euvres, Calais, 1898; breedvoerig, met
+voorliefde geschreven. En daarnaast die van _G. Kalff_, Cats (_Gids_
+1899, dl. III, 387-435; dl. IV, 69-119); afzonderlik uitgegeven in:
+Studiën over nederlandsche dichters der XVIIe eeuw 2e herziene dr.,
+1916; (nieuwe titeluitgave in 1908, van de) 1e dr., 1901.
+
+Een overzicht van leven en werken in _F. Buitenrust Hettema_, Uit
+alle de Wercken van Jacob Cats (met Inleiding: XXXIX, 216). 1905.
+
+Verder vooral _Van Heeckeren_, Vader Cats (1876), in _Taal en Letteren_
+V (1895), blz. 73, gepubliceerd.
+
+Dr. _A. Kuyper_, Het Calvinisme en de Kunst (Rektorsrede), 1888.
+
+Museum Catsianum, door _de Jonge van Ellemeet_, 2e vermeerderde
+uitgave, 1887.--
+
+_H. Jansen Marijnen_, Jac. Cats, een mislukt eerherstel, in _Studieën_
+LXXIV (1910) 497.--
+
+_Buitenrust Hettema_, Van Lennep op Kongressen in _Nieuwe Gids_ 1910,
+bladz. 411.
+
+De oudere literatuur vindt men bij _Kalff_, a. w.
+
+
+
+
+
+VI
+
+
+Deze "Zwolsche Herdruk" (Nº. I) werd in 1890 voor 't eerst
+uitgegeven. De Inleiding werd in hoofdzaak in 1887 opgesteld; evenwel
+niet bij de eerste druk gepubliceerd; wel werd een klein gedeeltetje in
+die eerste druk in de Aantekeningen verwerkt. Bij de tweede (1903),
+als in de derde, (1913), en in deze vierde druk is die Inleiding
+verder alleen bijgewerkt.
+
+In deze herziene herdruk zijn de Aantekeningen vermeerderd; de
+woordelijst vergroot en aangevuld. (De aanhalingen zonder meer zijn
+alle uit de Trouringh zelf.)
+
+De tekst zelf is afgedrukt naar de eerste uitgave van Cats zijn
+Trouringh, Quarto, 1637 (Mus. Catsian. nº. 171). [22] Deze druk is
+zo goed als zonder drukfouten.
+
+In de noten is een enkele maal aangehaald de Octavo uitgave,
+de tweede druk van den Trouringh, van 1638. In deze ontbreken de
+proza-aenmerckingen.
+
+De belangrijkste varianten uit de folio-drukken van "Alle de
+wercken", voor zover zij tijdens Cats-zijn leven nog verschenen,
+zijn aangetekend.
+
+De eerste van deze, een folio van 1655 (F1), heeft vrij veel
+drukfouten; overigens stemt de tekst met de eerste druk van 1637,
+op enkele uitzonderingen na, overeen.
+
+Meer veranderingen in de spelling, maar minder drukfouten, treft men
+aan in de tweede folio-druk van 1658 (F2).
+
+Niet genoteerd zijn de variante lezingen uit latere drukken. In
+de tekst van de bekende editie van 1700, die bezorgd en gedrukt
+werd door Dan. van Dalen, Franç. Halma, de wed. van A. van Someren,
+te Amsterdam, J. en Wilh. van de Water te Utrecht, is hier en daar
+gewijzigd; zo heeft deze, om een voorbeeld te noemen: _verre_ voor
+_verde_ (vs. 596); _let my doch_, voor _hangt my uyt_ (vs. 939);
+_boot_ voor _biet_ (vs. 734), _troep_ voor _roep_ (vs. 1032), enz.
+
+
+
+De taal der XVIIe eeuw verschilt van de onze voornamelik in de vele
+woorden, die nu een van de toenmalige, dikwels weinig, afwijkende
+betekenis hebben. Bij de samenstelling van het Glossarium is
+voornamelik op deze synoniemen gelet: niet enkel zijn die woorden
+opgenomen, welke geheel van betekenis zijn veranderd, of sedert uit
+de taal zijn verdwenen.
+
+De asterisken in de tekst staan in 't algemeen waar de zin of het
+woord kon worden misverstaan. Zij verwijzen naar het Glossarium,
+en in een aantal gevallen naar de Aantekeningen. In beide is evenwel
+meer opgenomen, dan het aantal asterisken aangeeft.
+
+
+
+Ten slotte een woord van dank aan die op enigerlei wijze door hun
+hulp deze uitgave hebben bevorderd.
+
+
+_Zwolle_, Herfst 1921.                                     B. H.
+
+
+
+
+
+Mr. N. Beets, Oud-Onder-Direkteur van 's Rijks Prenten Kabinet in
+Amsterdam had de welwillendheid de volgende mededelingen ons te
+zenden over de bijgevoegde autotypieen, waarvoor wij hem onze beste
+dank zeggen.
+
+
+
+De drie tusschen den text geplaatste reproducties zijn genomen naar
+de oorspronkelijke illustraties van het Spaens Heydinnetie in Cats'
+Trou-Ringh (ed. 1637).
+
+Twee ervan (pag. 7 en 15) zijn gegraveerd naar teekeningen van
+den bekenden Haagschen schilder en dichter Adriaen Pietersz van de
+Venne (1589-1662), die voor nog tal van andere illustraties van den
+Trou-Ringh--ook voor de groote titelprent van 1636--de ontwerpen
+gaf; de een door Crispijn van Queborn (1604-1653 ?); de ander door
+A. Mattham (1606-1660). De derde (pag. 30) is door denzelfden Adriaen
+Mattham gegraveerd naar een teekening van den Dordtschen schilder
+Jan Olis, (± 1610-± 1655) die eveneens eenige teekeningen voor den
+Trou-Ringh leverde.
+
+Als titel wordt hier gereproduceerd een ets die Majombe met, op den
+arm, de kleine Constance "behangen met juweelen" te zien geeft. De
+ets is van Pieter Nolpe (1613-1652) naar Simon de Vlieger (1601-1653),
+welke laatste ook aan de Trou-Ringh van 1637 medewerkte. Het prentje
+is er een uit een reeks van zes, alle door Nolpe geëtst. Het zijn
+illustraties voor
+
+het leven van konstance. Waer af volgt het tooneelspel De spaensche
+heidin: Door M. G. T. t'Aemsterdam, gedrukt bij Nicolaes van Ravesteyn,
+voor Johannes Jacott, Boekverkoper by de Beurs, op 't Rockin, inde
+vergulde Cronyck, 1643. [23]
+
+
+1921. 1913.)                                            N. Beets.
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+                       SELSAEM TROU-GEVAL
+                          TVSSCHEN EEN
+               SPAENS EDELMAN, ENDE EEN HEYDINNE;
+
+  Soo als de selve edelman, ende alle de werelt doen geloofde.
+
+
+
+Daer is een selsaem* volck genegen om te dwalen, [24]
+Gedurigh om-gevoert in alle vreemde palen*,
+  Dat (soo het schijnen magh) als in het wilde leeft,
+  Maer des al niet-te-min syn vaste wetten heeft.
+Het laet sigh over-al den naem van heydens geven,                  5
+En leyt, al waer het koomt, een wonder selsaem leven;
+  Het roemt sigh dattet [25] weet uyt yders hant te sien,
+  Wat yemant voor geluck of onheyl sal geschien.
+Maiombe was het hooft van dese rouwe gasten,
+Die staegh op haer bevel en op haer diensten pasten*,             10
+  Sy was loos, vals, doortrapt, en slim in haer bejagh*,
+  Soo veel als eenigh wijf op aerden wesen magh*;
+Sy quam veel tot Madril [26] of in de naeste steden,
+Want mitse* kluchtigh* was, soo wertse daer geleden*.
+  Sy had in haer gevolgh al menigh gau verstant,                  15
+  Soo datse gunst en hulp by al de jonckheyt vant.
+Sy stal eens seker kint te midden opter straten,
+Dat uyt een edel huys daer eensaem was gelaten,
+  Het was een aerdigh dier*, maer jongh en wonder teer,
+  En 't is maer twee jaer out, of slechts een weynigh meer.       20
+De meyt, wiens ampt het was hier op den dienst te passen,
+Die gaf de buert een praet, en liet het wicht verrassen:
+  Maiombe was verblijt, niet om het geestigh* kint,
+  Maer datse rijck gewaet ontrent* syn leden vint.
+Sy geeft haer metten buyt in onbekende vlecken*,                  25
+En waer het onguer* heir genegen is te trecken.
+  Doch wat de moeder socht, en waer de vader schreef,
+  Men hoort niet hoe 't haer gingh, of waer het meysje bleef.
+Hoe nau daer wort gevraeght, hoe nau daer wort vernomen,
+Men weet niet wat geval het kint is over-komen:                   30
+  Waer dat men immer* sont, of waer men vragen kan,
+  'T is al om niet gepooght, geen mensch en weter van.
+Maiombe liet het kint verscheyde dingen leeren,
+Waer mede dat het mocht syn teere jeught vereeren*,
+  Eerst singen na de kunst, oock springen op de maet,             35
+  En wat na 's lants gebruyck een vrijster* geestigh staet.
+Het kint wast onderwijl, en leerde vreemde saken,
+En grepen na de kunst, en veelderhande spraken,
+  En selsaem hant-gespel,* en ick en weet niet wat,
+  Waer van schier niet een mensch de rechte gronden vat.          40
+Het was van schoone verw, en vrolick in het wesen*,
+Daer is een diep vernuf in syn gelaet te lesen:
+  Het had een wacker oogh, en swart gelijck een git*,
+  Syn aensicht even-wel is uyter-maten wit.
+Het kon syn frissche jeught, syn wel-gemaeckte leden              45
+Tot alderley gedans* en alle spel besteden*;
+  In vougen [27] dat het volck, en wie het maer en sagh,
+  Sigh van het aerdigh dier als niet versaden magh.
+Noch* kan de jonge maeght geen kleyne lust verwecken,
+Als sy met haer gesangh de sinnen weet te trecken:                50
+  Men vint dat hare stem een yders herte steelt,
+  Wanneerse maer een reys een aerdigh deuntjen queelt.
+Maer des al niet-te-min sy wil geen vuyle dingen,
+Sy wil geen dertel jock, geen slimme* rancken* singen;
+  Haer mont is wonder heus, haer oir en sinnen teer,*             55
+  Al wat oneerlick* luyt en singhtse nimmermeer.
+Des heeftse by haer volck soo veel ontsagh gekregen,
+Dat sy het menighmael geleyt in beter wegen:
+  En schoon dat hun de mont tot vuylheyt is gewent,
+  Men hoort geen dertel woort als syder is ontrent.               60
+En of oock al het rot* tot stelen is genegen,
+Sy straft het vuyl* bejagh en isser heftigh tegen:
+  En mits* sy wonder veel met sangh en spelen wint,
+  Soo is Maiombe zelfs tot stelen [28] niet gesint.
+Doch sooder eenigh dingh bywijlen is genomen,                     65
+Sy doetet aen den dagh en voor de lieden komen;
+  Maer al door sneegh* beleyt en met een loosen vont,
+  Soo datter niet een mensch en weet den rechten gront.
+Sy riep een van den hoop, en liet hem veerdigh [29] draven,
+En liet, wat yemant stal, in eenigh velt begraven,                70
+  En dat of by een boom, een hooght of kromme bocht,
+  Ten eynde men het pant by teyckens vinden mocht.
+En wertse dan gevraeght op 't gunter is gestolen,*
+En wie het heeft ontvremt, en waer het is verholen,
+  Soo maecktse voor het volck een wonder vreemt verhael,          75
+  In woorden sonder slot in onbekende tael.
+Maer seyt dan op het lest, dat onder gene linden*,
+Of aen den naesten bergh het goet is uyt te vinden:
+  En als men dan het kraem* daer uyter aerden track,
+  Soo wast dat al het lant van hare wonders sprack.               80
+Doch sy wist boven al haer saken aen te leggen,
+Om aen de losse* jeught geluck te konnen seggen;
+  Het schijnt dat sy den gront van alle zielen kent,
+  En schier wat yder mensch in syn gedachten prent
+Sy wist al watter loopt* op in de hant te kijcken,                85
+En hoe dat yemants aert kan uyt het wesen blijcken,
+  En wat een kleyn, een groot, een puntigh hooft beduyt,
+  En wat men uyt een oogh of ander lidt besluyt.
+Oock uyt den neus alleen soo kanse gronden* trecken,
+Waer heen dat yemants lust of gulle* sinnen strecken;             90
+  Want isse plomp, of scherp, of hoogh, of bijster plat,
+  Sy heeft van stonden aen syn aert daer uyt gevat.
+Sy wist als op een draet, nae mate van de jaren,
+Wat yder over-koomt en plagh te wedervaren,*
+  En wat een teere maeght in haer gewrichte voelt,                95
+  En wat een jonge wulp* ontrent den boesem woelt.
+Sy weet (gelijck het schijnt) de gangen van de sterren,
+Waer in het klouckste breyn by wijlen kan verwerren:
+  Sy weet en wat de son en wat de mane dreyght*,
+  En waer toe sigh het jaer en al den hemel neyght.              100
+Een wie haer openbaert wanneer hy is geboren,
+Dien weetse by gevolgh* syn leven na te sporen:
+  Nu spreecktse wonder breet van druck en ongeval,
+  En offer yemant arm of machtigh* werden sal.
+Sy weet den leven-streep in yders hant te wijsen,*               105
+Daer uyt een vremt gevolgh en groote dingen rijsen;
+  Want is de linij recht en sonder krommen tack,
+  Soo roemtse stage vreught en nimmer ongemack.
+Maer valtse dickmael scheef en in verscheyde bochten,
+Soo wort hy dien het raeckt met droufheyt aengevochten*.         110
+  Indiense somtijts rijst, en dan eens neder koomt,
+  Soo dienter voor gewis een swaren val geschroomt.
+Sy gaet hier bijster hoogh, sy kent een yders wesen,
+Sy kan oock rijcken* selfs uyt hant of vingers lesen:
+  En somtijts groot verlies, en somtijts grooten schat,          115
+  En somtijts wel een galgh, of oock een schendigh* rat.
+Sy wijst een vrijer aen, wanneer hem staet te paren,
+Een vrijster ofse veel of luttel heeft te baren,
+  En ofse by den man sal wesen liefgetal*,
+  Dan of hy buyten haer syn lust gebruycken* sal.                120
+Dit meynt schier al het volck alsoo te moeten wesen;*
+Soo dat haer laegen naem gansch hooge was geresen,
+  En al vermits sy breet in desen handel* weyt*,
+  En van het naer* geheym soo klare reden seyt.
+Genaeckt men eenigh dorp daer weetse flucx te vragen.            125
+Hoe sigh in haer bedrijf* de meeste lieden dragen,
+  En wie sigh daer ontgaet* in lust of dertel bloet,
+  Doch meest wat over-al de losse jonckheyt doet.
+En als sy gasten vint daer yet op valt te seggen,
+Soo weetse na de kunst haer saken aen te leggen;                 130
+  Sy maeckt aen yder mensch syn feylen openbaer,
+  Als of uyt syn gesicht het quaet te vinden waer.
+Wat sy van yemant weet dat veynst sy als te lesen
+Of uyt het oogh alleen, of uyt het ander wesen*:
+  En dit noch altemael met soo een gauwen streeck,               135
+  Dat oock de sneeghste* man verwondert stont en keeck.
+Als haer een juffer vraeght, wat man haer staet te trouwen,
+Sy kan het nieusgier volck gansch aerdigh onderhouwen;
+  Sy spreeckt als door een wolck en noyt met open mont,*
+  En al haer gansch beleyt dat heeft een loosen* gront.          140
+Hoe oyt de sake valt sy kan het al verdrayen*,
+Sy kan de gauste selfs met schijn van reden payen;
+  En alsse dan een reys de rechte gronden treft,
+  Dan isset dat men haer tot in de lucht verheft.
+Men hielt dat sy gestaegh een geest met haer geleyde,            145
+Die haer als in het oir verholen dingen seyde:
+  En mits* dit al geschiet door soo een jonge maeght,
+  Soo isset dat het spel hun des te meer behaeght.
+'T geviel om desen tijt dat in dien eygen lande
+Een jongh een aerdigh dier door jeught en liefde brande,         150
+  En hy die haer het breyn en oock den geest besat,*
+  Was even als de maeght met hare min gevat.
+Maer daer en was geen raet om oyt te mogen paren,
+Vermits sy niet gelijck in goet of staet* en waren;
+  De juffer is te* rijck, als maer een eenigh kint,              155
+  Soo dat haer drouve vrient voor hem geen troost en vint.
+Giralde lijckewel* die bleef tot hem genegen,
+En is om synent wil als sieck te bed gelegen;
+  Maer seyt het niet een mensch wat haer van binnen schort,
+  Soo datse menighmael veel drouve tranen stort.                 160
+Of schoon een ander lacht, sy kan geen vreughde rapen*,
+Sy kan haer in den nacht niet geven om te slapen,
+  Sy klaeght, en (soo het schijnt) sy voelt gestage pijn,
+  En desen onverlet* sy wil geen medeçijn*.
+Haer vader niet-te-min die liet een doctor halen,                165
+Maer die gingh even-staegh* als in het wilde dwalen,
+  Hy weet niet watter schort, hy weet niet wat te doen,
+  Hy weet voor hare quael geen sap of heylsaem groen*.
+Hy staet als buyten spoor, en is geheel verlegen,
+En al wat hy begint dat zijn bekaeyde wegen:*                    170
+  Dies seyt hy, dat het quaet een langer tijt behouft,
+  En, siet, hier is het huys* ten hooghsten in bedrouft.
+Iuyst op dien eygen tijt soo quammer Preçiose,
+Op datse daer ontrent een goede plaets verkose
+  Voor haer [30], voor haer gevolgh, en voor het gansche rot;    175
+  Dies wortse veel gesien ontrent het naeste slot.
+De vrouwe van het huys, bewust* van hare saken,
+Wou door het aerdigh dier haer dochter wat vermaken;
+  En daerom sentser om, en leytse voor het bedt,
+  En seyde: Niemant weet wat dese vrijster let.                  180
+Ghy siet* eens wat haer schort, en soo ghy weet te seggen
+Hoe wy dit selsaem stuck behooren aen te leggen,
+  Mijn gunste, soete* maeght, die sal u zijn getoont,
+  En ghy van mijner hant ten hooghsten zijn geloont.
+Daer vingh het geestigh dier de vrijster aen te spreken*         185
+Met wonder soet* beleyt en ongewoone streken,
+  Het queelt een geestigh dicht, het speelt een aerdigh liet;
+  Maer wat het immer* doet ten* baet de siecke niet.
+Als dit Constançe merckt sy gaet sigh naerder setten*,
+Sy gaet in meerder ernst op alle dingen letten,                  190
+  Sy bid dat al het volck wil* uyt de kamer gaen,
+  En sprack de siecke maeght in dese woorden aen:
+Ey lieve segh een reys (ick dien het toch te weten)
+Hebt ghy ontijdigh* freuyt of harden kost gegeten,
+  Of is u swacke maegh met suycker overlast,*                    195
+  Of hebje by geval te langen tijt gevast?
+Of is u 't lijf verdraeyt van op de jacht te rijden,
+Of door een harden val gebracht in bitter lijden?
+  Of is u bloet verhit door al te langen dans,
+  Of hebje laet gewaeckt ontrent de maeghde-krans?               200
+Of isser yet verstopt in uwe teere leden,
+Daer van ghy die het lijt alleen verstaet de reden?
+  Of isser yet verstelt* in uwen teeren schoot?
+  Een maeght magh aen een maeght wel seggen haren noot.
+Spreeckt ront gelijck het dient van u verholen wesen,            205
+Ghy sult door mijn behulp in korten zijn genesen;
+  Ick weet wat aen de jeught by wijlen kan geschien,
+  En schoon al ben ick jongh ick hebbe veel gesien.
+Giralde seyde neen op al haer snege vragen,
+Dies gaet Constançe voort en opent nieuwe lagen*;                210
+  Hoort (seytse) kenje niet een hups en aerdigh quant*,
+  De schoonste van de stadt, jae van het gansche lant.
+Hebt ghy hem menighmael niet geestigh hooren praten,
+Of door een gunstigh oogh tot in het hert gelaten?*
+  Waerom doch soo geveynst, dat ghy soo langen tijt              215
+  Hem in bedencken hout en niet te wil en zijt?
+Ey lieve, zoo je meent den vrijer oyt te trouwen,
+En wilt hem niet te langh in angst en twijffel houwen.
+  Een die syn tanden breeckt als hy een note kraeckt,
+  Diens vreught is niet te groot schoon hy de keeren* smaeckt.   220
+Giralde kreegh een blos, en wert geheel ontsteken*,
+Als sy dit geestigh dier van vrijen hoorde spreken;
+  En schoon sy veynsen wou, haer bloet is boven haer,*
+  Dat maeckt haer innigh* hert ten vollen openbaer.
+Haer geest is op den loop, haer pols begon te jagen,             225
+En al met vreemt gewoel van ongelijcke slagen.
+  Constançe wederom: Nu sie ick watter schort;
+  Ghy (wat ick bidden magh) en doet u niet te kort.
+Spreeckt soo de reden eyscht, en laet u moeder weten,
+Wat voor een edel geest u sinnen heeft beseten*.                 230
+  Want hoe ghy langer swijght, en meer u sieckte deckt,
+  Hoe dattet uwe jeught tot grooter hinder streckt.
+De siecke vrijster sucht, en al haer leden beven,
+Haer sinnen even-selfs* die worden om-gedreven,
+  Nu sie ik (sprack de maeght) wat kunst en wijsheyt doet;       235
+  Ghy weet, gelijck het blijckt, den gront van mijn gemoet,
+Des wil ick nu voortaen in geenen deel verswijgen,
+Waer na te deser uyr mijn jonge sinnen hijgen.
+  Wat dienter meer geveynst? ick ben van liefde kranck,
+  En dat heeft nu geduert wel seven maenden lanck.               240
+Wilt dit nu met beleyt mijn ouders openbaren,
+En raet hun acht te slaen op mijn bedroufde jaren.*
+  Want soo ick dien ick min niet haest genieten* magh,
+  Soo is de gront geleyt van mijnen lesten dagh.
+My sal geen spruyt, of kruyt, geen sap, of pap genesen;          245
+Ick sal begraven zijn, ick wil begraven wesen,
+  Indien ick niet en krijgh hem die mijn hert bemint,
+  En sonder wien mijn ziel geen rust op aerden vint.
+Terstont na dit gespreek soo stortse duysent tranen,
+Die met een stage veur* haer teere wangen banen*.                250
+  Constançe troost de maeght, en geeft haer goede moet,
+  En stremt, door soet gespreck, haer gullen* tranenvloet.
+Hier op is, des versocht, de moeder in-gekomen,
+Die had tot haer behulp een doctor met genomen;
+  Constançe gaeter by, maer trat bezijden af,*                   255
+  Daer sy haer* met bescheyt* het stuck te kennen gaf.
+Het speet* de medeçijn, dat sy de rechte gronden
+Van dese maeghde-quael had kunstigh ondervonden*;
+  Te meer, vermits hy weet dat oock de klouckste* man
+  Dit uyt geen herte-slagh of ader voelen kan.                   260
+Maer als hy in gespreck met haer began te treden,
+Doen gingh Constançe ront*, en gaf hem dese reden:
+  Een maeght van achtien jaer, af-keerigh van genucht*,
+  Die veeltijts sonder slaep geheele nachten sucht,
+Die, als men slechts begint van vrijers yet te spreken,          265
+Verandert in gebaer*, en laet haer woorden steken,
+  Die staegh wil eensaem zijn, en nimmer uyt en gaet,
+  En, schoon al isse jongh, het soet geselschap haet,
+Die geel en deerlick* siet, en leeft als sonder eten,
+Wat soo een vrijster schort dat heb ick wel te weten;            270
+  Ick segge, dat geen salf haer oyt genesen kan,
+  Maer dat haer stil* gebreck vereyst een rustigh* man.
+Hier by koomt dat ick sie haer oogen in-gesoncken,
+Maer vierigh even-wel, gelijck als helle voncken,
+  Haer pols geweldigh ras, haer water bijster root.              275
+  Hoe? kan dit anders zijn als enckel minne-noot?
+Voor my ick stel het vast. ghy mooght het overleggen,
+V dochter even-selfs sal u de waerheyt seggen,
+  Soo ghy haer recht bevraeght; want, na haer saken staen,
+  De noot die roept om hulp, daer is geen veynsen aen.           280
+De doctor laet de spijt, na deze woorden, varen,
+En prijst het rijp verstant in soo onrijpe jaren;
+  Soo dat hij naderhant* haer niet als eer bewees,
+  En met een vollen mont* haer snege vonden prees.
+Of nu het listigh* dier yet van den handel* wiste.               285
+Dan of het na de kunst en schijn van reden* giste,
+  En stel ick niet te vast; doch hoe het immer was,
+  De vrijster kreegh een man, en hare koorts genas.
+Soo haest de jonge maeght haer vont te zijn genesen,
+Soo wou sy metter daet beleeft* en danckbaer wesen,              290
+  Sy let* hoe 't heydens* volck gansch sober is gekleet,
+  En 't is haer teere jeught een innigh herten-leet.
+Sy sprack haer moeder aen: Van yemant gunst ontfangen
+Doet stracx een billick* hert met alle vlijt verlangen
+  Om weder-gunst te doen. Vrou moeder, 't is bekent              295
+  In wat een drouven stant mijn ziele was belent*;
+Nu ben ick (Gode lof) gesont in al de leden,
+Ghy toont* een danckbaer hert, dat leert de wijse reden;
+  Dit heir is wonder naeckt, ghy kleet het schamel rot,
+  Dat sal haer dienstigh zijn, en lief aen onsen God.            300
+Voor al en dient by ons de vrijster niet vergeten
+Die u van mijn verdriet de gronden leerde weten.
+  Indien ick yet vermagh, soo weest toch hier beleeft*;
+Al wie den naeckten kleet ontfanght meer als hy geeft.
+De moeder wederom: Dit zijn gansch rouwe menschen,               305
+Die om geen prachtigh kleet, en min om rijckdom wenschen;
+  Sy dwalen evenstaegh*, dat is haer oude wet*,
+  Het gelt dient haer tot last, een kleet maer tot belet*.
+Dus schoon ick haer een kleet wou om de leden hangen,
+Ick houdet voor gewis men soudet niet ontfangen.                 310
+  Ké* moeder, seyt de maeght, ghy zijt my wat te taey*,
+  Ey lieve, schenckse wat al waret enckel baey*.
+Laet haer doch uwe gunst om mijnen t'wil [31] verwerven,
+En laet my des te min wanneer ghy koomt te sterven;
+  De moeder lougher om, en prees de goede ziel,                  315
+  Maer soo dat van de gift of niet of weynigh viel.*
+Als yemant naer een quael bekoomt syn vorigh wesen,
+En dat een jonge wulp van krevel* is genesen,
+  En dat een schippers gast sigh op het drooge siet,
+  Dan smelt een danckbaer hert wel* licht tot enckel niet*.      320
+Giralde lijckewel*, nu onder echte wetten,*
+Beschonck het geestigh dier met hondert pistoletten,
+  Een bruyt-stuck* voor den dienst. Daer lough het gierigh* wijf,
+  En vont in dit verhael een aerdigh tijt-verdrijf.*
+Dit maeckt de jonge maeght vermaert in alle steden,              325
+Mits* sy de vrijsters kent tot in haer diepste leden,
+  En 't bracht aen 't gansche rot geen kleyne baten in;
+Want daer Constançe quam daer wasset al gewin.
+Maiombe die sigh liet haer beste-moeder* noemen,
+En laet geen vreemde mans ontrent haer nichte* komen,            330
+  Sy neemt haer evenstaegh met al de sinnen waer,
+  En waer de bende reyst, sy slaept benevens haer.
+Daer was ontrent Madril een buyten-hof te vinden,
+Bevrijt met boom-gewas van alle sture* winden,
+  Hier viel om desen tijt een openbare* feest,                   335
+  En daer bewees de maeght haer uytgelesen geest.
+Daer is een prijs geset voor die met aerdigh* singen,
+Daer is een prijs geset voor die met luchtigh springen
+  Sou sweven boven al; en 't is de snege* maeght
+  Die aen het nieusgier volck in beyde meest behaeght.           340
+De knopjens* van yvoir die aen haer vingers waren; [32]
+Gaen boven alle spel en boven alle snaren;
+  Want alss' haer soete stem en rasse vingers roert,
+  Soo wort al wie het hoort door lusten om-gevoert*.
+'T en is door geen gespreck* de menschen uyt te leggen,          345
+'T en is (na mijn begrijp) met woorden niet te seggen,
+  Wat schoonheyt al vermagh. De kunst is liefgetal*,
+  Maer koomter schoonheyt by soo gaetse boven al.
+Daer was om desen tijt een ridder in den velde,
+Die meest* het kleyne wilt met snege bracken quelde*:            350
+  En t'wijl hy in de jacht sigh al te besigh hout,
+  Soo raeckt hy buyten spoor te dolen in het wout.
+Hy weet geen jagers meer, hy weet geen snelle winden*,
+Hy weet in al* het bosch syn pagjen* [33] niet te vinden:
+  Maer t'wijl hy eensaem dwaelt, verneemt hy nevens hem          355
+  Een wonder soeten galm, een onbekende stem.
+Hy staet een weynigh stil tot by* hem is vernomen
+Van waer het soet geluyt tot hem was af te komen [34],
+  En daer op trat hy voort, en met een stillen gangh
+  Soo quam hy in het dal van waer men hoort den sangh.           360
+En mits* hy tot de plaets nu dichte quam genaken,
+Soo gaet hy door het loof een open ruymte maken,
+  Ten eynd' hy mochte sien wie in het naeste gras*
+  Soo wonder aengenaem van sangh en stemme was.
+Twee vrijsters aen den bergh die pluckten versche rosen,         365
+Die sy tot haer vermaeck uyt al de velden kosen,
+  En wat ter zijden af, ontrent een groenen bocht*,
+  Daer sat een jonger maeght die rose-kransen vlocht.
+Een wijf van vreemt gelaet*, geseten aender heyden*,
+Dat quam* (gelijck het scheen) het jonge rot geleyden;           370
+  En schoon sy mede pluckt, of rosen over-draeght,
+  Soo heeftse staegh het oogh ontrent de jonge maeght.
+En t'wijl men besigh is ontrent de versche bloemen,
+Vernam* Don Ian het volck dat wy heydinnen noemen,
+  En siet de jonge spruyt die in het groene sat                  375
+  Heeft op den staenden voet hem door het oir gevat*,
+Hem door het oogh verruckt. hy siet haer geestigh* wesen,
+En hoort haer soete stem, en heeftet bey gepresen.
+  En t'wijl hy staet en dut* en op de vrijster siet,
+  Soo hief sy weder aen, en songh een ander liet.                380
+
+
+    Schoon bloem-gewas, en edel kruyt                            381
+      Van 's hemels dau gevoet,
+    En al wat uyter aerden spruyt,
+      Ghy wort van my gegroet.
+    Ick koom hier aen der heyden gaen,
+      Daer souck ick mijn vermaeck,
+    Ick gae op u mijn oogen slaen,
+      En 't schijnt dat ick ontwaeck*.
+
+    Ick sie mijn beelt in uwe jeught,                            389
+      Dat my eerst heden blijckt.
+    Ick schep mijn lust uyt uwe vreught,
+      Vermits ghy my gelijckt.
+    V schoone verw en frissche glans
+      Verçiert het gansche velt.
+    En, naar het seggen van de mans,
+      Ben ick oock soo gestelt.
+
+    Maer daer is noch een ander stuck,                           397
+      Dat med' ons beyde raeckt;
+    Dat is dat ramp en ongeluck
+      Gansch licht tot ons genaeckt.
+    Besiet hoe ras een bloemtje sterft,
+      En plat ter aerden sijght:
+    Besiet hoe licht syn glans verderft,
+      En dorre plecken krijght.
+
+    Besiet hoe dat een frissche roos,                            405
+      (Ick meyn een jonge maeght)
+    Een die men onder duysent koos,
+      En al de jeught behaeght,
+    Besiet hoe licht een schoone blom
+      Verliest haer eersten glans;
+    Schoon sy was lief en wellekom
+      By alle jonge mans.
+
+    Wel roosjens, çiersels van het velt,                         413
+      Kan dit alsoo geschien?
+    En ist met u alsoo gestelt,
+      Soo dienter in versien.
+    Maer segh wat kan u beter zijn,
+    Als datje wort gepluckt?
+    Niet door een bock of gortigh* swijn,
+      Om soo te zijn verdruckt.*
+
+    Maer om te zijn een hupsche* kroon,                          421
+      Ter eeren van de jeught.
+    Vw plucker tot een soete loon,
+      En tot een stage vreught.
+    En of u tijt is wonder kort,
+      Maeckt daerom geen getreur;
+    Want schoon een frissche roos verdort,
+      Sy hout een soeten geur.
+
+    Wel nu wy staen in eenen graet*,                             429
+      O çiersel van het wout,
+    Koom geef my doch van uwen raet
+      Die ghy voor sekerst' hout.
+    Moet oock mijn bloemtje t'syner tijt
+      Van yemant zijn gepluckt ?
+PAN.  Iae, vryster, soojet weerdigh zijt,
+      En soo het u geluckt.*
+
+    Daer zijnder niet dan al te veel                             437
+      Die staegh ten toone staen,
+    Sy bieden ons een groene steel,
+      Maer niemant wilder aen.
+    Daer sweeft haer blat dan met den wint,
+      Als stof gemeenlick doet.*
+    Ach 't bloemtje dat geen plucker vint,
+      Dat treet men met den voet.
+
+PRETOISE. Wel hoe! wat koomt hier voor geluyt                    445
+      Geresen uit het wout?
+    My dunckt hier sit een slimme* guyt
+      Gedoken in het hout.
+    Het mocht wel zijn de bocx-voet Pan,*
+      Die woont hier in het groen.
+    Dat is van outs de rechte man
+      Om vrijsters leet te doen.
+
+    Wel lincker* wie ghy wesen meught,                           453
+      Ick bid u weest gerust.
+    Mijn bloem, mijn roem, mijn teere jeught
+      Is niet voor uwen lust.
+    Ick wachte voor mijn beste pant,
+      Tot troost van mijn verdriet,
+    Ick wachte vry een weerder hant;
+      Maer u en wacht ick niet.
+
+
+
+Terwijl hem* dit gebeurt met wonder groot vernougen,             461
+Soo koomt de nachtegael sigh by de vrijster vougen,
+  En queelt daer uyte borst met soo een bly geschal,
+  Dat haer* vermenghde stem verheught het gansche dal.
+De ridder onderdies gevoelt syn geest beroeren,                  465
+Terwijl hy op de maeght alleen heeft sitten loeren*.
+  Wel of dit heydens* kint (seyt hy met vollen mont)
+  Eens op syn hoofs gekleet voor ons ten toone stont,
+Waer* sou haer schoonheyt gaen? van soo een aerdigh wesen*
+En is (gelijck ick meyn) in geenen tijt gelesen.                 470
+  Hier op soo treet hy toe, en geeft* hem by de maeght,
+  Die hy na syn gevolgh en na de jagers vraeght.
+Sy, met een heus gelaet, seyt geensins yet te weten
+Waer syn geselschap is; maer daer te zijn geseten
+  Ten eynde sy een krans van groene kruyden vlocht,              475
+  Die haer dan op het feest tot çiersel dienen mocht.
+Maiombe die alreeds den ridder had vernomen,
+Begon van stonden aen voor hare nicht te schromen,
+  En maeckt* haer daer ontrent, op datse mocht verstaen
+  Wat haer de ridder seyt, en hoe de saken gaen.                 480
+Constançe was begaeft met soo een aerdigh wesen
+Dat niemant haer gelaet genough en heeft gepresen,
+  Daer vloeyt uyt haren mont soo aengenamen lagh,
+  Dat sy de gunste won van die haer maer en sagh.
+Haer zeden zijn beleeft, haer reden wel gebonden*,               485
+Haer spraeck is enckel geest en niet als soete vonden;*
+  In 't korte, watse doet en watse neemt ter hant,
+  Dat toont een goeden aert en ongemeen verstant.
+De ridder onderdies ontstelt* door heete voncken,
+Heeft op dien eygen stont het soet vergif gedroncken;            490
+  En daerom als hy wist wie dat Maiombe was,
+  Soo is hy nevens haer gesegen* in het gras:
+Soo is hy met het wijf in veelderhande reden,
+En met Constançe selfs in langh gespreck getreden;
+  Ten lesten berst hy uyt: V schoonheyt, geestigh dier,          495
+  Verweckt in mijn gemoet een wonder selsaem vier.
+Ick wou, indien ick mocht, u trouwe dienaer wesen,
+En soo u dat beviel, soo waer ick haest* genesen,
+  Soo waer ick metter daet een gansch geluckigh mensch,
+  En had door uwe gunst mijn vollen herten-wensch.               500
+Het woort is nau geseyt, de soete Pretiose
+Die kreegh hier op een blos gelijck een versche rose,
+  Haer gramschap en met een haer schaemte zijn vermenght,
+  Als haer beroert gemoet hem dus syn antwoort brenght:
+Heer ridder (naer ick hoor) ghy zijt vol hoofsche* treken,       505
+En hebt (naer ick vermoe) meer vrijsters uyt-gestreken*;
+  Ick weet (als ghy een maeght om hare schoonheyt vleyt)
+  Ick wetet, lieve vrient, al wattet is [35] geseyt.
+Ick weet dat eens de vos bedroogh den slechten* raven,
+Als hy na spijse socht om hem te mogen laven*;                   510
+  De raef had lecker aes en drough het in den beck,
+  Dit sagh de loose vos, en speeld' hem desen treck:
+Hy seyt hem, Aerdigh dier dat geestigh weet te singen,
+En zijt van outs geleert* in alle soete dingen,
+  Ey schenckt ons nu een reys een deuntjen na de kunst,          515
+  Dat sal ons heden zijn een teycken uwer gunst.
+De raef, eylaes verlockt met dese troutel-reden*,
+Die vought sigh om te doen gelijck hy was gebeden;
+  En mits* dat hy den beek tot singen open stelt,
+  Soo viel het lecker aes te midden op het velt.                 520
+Dat greep de slimme vos, en sonder langh te beyden
+Begaf hy metten roof sigh midden opder heyden,
+  Daer at en lough het dier, en al met vollen mont,
+  Terwijl de malle* raef bedrouft en eensaem* stont.
+Ick ken (al ben ick jongh) den aert van 't listigh prijsen,      525
+En weet wat ongemack hier uyt sou mogen rijsen,
+  Ick weet het watje soeckt, als ghy my gunste biet;
+  Maer schoon ghy zijt de vos, ick ben de rave niet.
+Ick ben een heydens kint veracht van alle menschen,
+Hoe kan u hoogh gemoet om mijn geselschap wenschen,              530
+  Als slechts op desen gront, ten eynd' u geyle lust
+  Tot oneer mijner jeught eens mochte zijn geblust?
+Maer neen, gelooftet vry, geen man sal my belesen,
+Dat ick in geyle lust hem sal ten dienste wesen.
+Acht my voor die ghy wilt, en dat ick wesen magh,                535
+  Ick ben een vyandin van alle vuyl bejagh.*
+Dat sal ick eeuwigh zijn. wel gaet dan elders jagen,
+Voor u en is geen kans mijn eere wech te dragen;
+  Weet datter onder 't volck dat ghy voor heydens groet*
+  Noch is een reyne ziel en onbevleckt gemoet.                   540
+Ghy dan, nadien ghy zijt genegen om te jocken*,
+Gaet naer het dertel hof, en streelt de sijde rocken*,
+  Soeckt daer bequame* stof voor u ongure* vreught,
+  En laet my 't edel pant van mijne reyne jeught.*
+Als 't wijf op desen toon de vrijster hoorde spreken,            545
+Heeft sy haer peck-swart hair een weynigh op-gestreken,
+  Als bly van dit gespreck. Ey, seytse, lieve vrient,
+  Hier is geen lichte koy die hoofsche linckers* dient.
+De joncker als verbaest* van soo gestrenge woorden,
+Die hem als door het oir tot in het herte boorden,               550
+  Sagh op het fier gelaet van soo een jeughdigh dier,
+  En voelt te meer de kracht van syn inwendigh vier.
+En naer hy sonder spraeck een weynigh heeft geseten,
+Soo laet hij syn besluyt de strenge vrijster weten,
+  En dat op desen voet; hy treckt van syner hant                 555
+  Een ringh, een rijck juweel, een hellen diamant.
+En seyt haer: Schoone maeght, ick sweere by mijn leven,
+En by het ridderschap my van den prins gegeven,
+  Ick sweere by het pant dat ghy voor oogen siet,
+  Dat u mijn trouwe ziel oprechte liefde biet.                   560
+'K en wil u, schoone blom, niet als een by-sit houwen,
+Ick wil u na den aert* van onse wetten trouwen,
+  En tot een vast gemerck*, siet daer één eeuwigh pant,
+  Draeght dat tot mijnder eer aen uwe rechterhant.
+Te midden in het woort soo biet hy Pretiose                      565
+Een schoonen diamant. Sy, na een lange pose
+  Het stuck in haer gemoet te hebben overdacht,
+  Heeft dus, met heus gelaet*, haer antwoort ingebracht:
+Wel joncker, na my dunckt, ghy schijnt het stuck te meenen,
+Maer ghy sult uwen staet* in my te seer verkleenen;              570
+  Ghy daerom letter op, eer dat ghy vorder gaet,
+  Hier dient niet in* gegaen als met besetten* raet.
+Maer noch al boven dat, soo magh ick niet vergeten
+Dat u in dit geval is dienstigh om te weten,
+  En dat ick noodigh acht voor al te zijn gedaen,                575
+  Eer dat wy tot besluyt in desen handel* gaen*.
+Ghy moest twee jaren langh in ons geselschap leven,
+En u aen onse wet ten vollen over-geven:
+  Ghy moest benevens* ons gaen dolen achter* lant,
+  By wijlen sonder gelt en sonder eenigh pant*:                  580
+Ghy moest u machtigh goet en uwe groote staten,
+Ghy moest u prachtigh kleet geheelick achter laten,
+  Ghy moest in volle daet, en niet in loosen schijn,
+  Een spot, gelijck als wy, van al de werelt zijn;
+En dit al, goede vrient, om wel te mogen* letten,                585
+Of nut en dienstigh is u sin op my te setten,
+  En med' aen d'ander zy, of my oock dienen sou
+  Met u dit vry gemoet* te binden aen de trou.
+Siet dit is ons gebruyck, ick spreke sonder veysen*,
+Ghy, soo het u belieft, gaet op de sake peysen;                  590
+  Dit moet de preuve* [36] zijn van uwe liefde, vrient,
+  Of anders stelt het vast, dat ghy my niet en dient*.
+Soo haest de ridder hoort het slot van dese reden,
+Hem rilt een koude schrick door al de gansche leden.
+  Dies seyt hy: Dit ontwerp dat ghy hebt voort-gebracht,         595
+  Gaet verde*, soete maeght, en dient te zijn bedacht.
+Ick wil met rijp beraet het stuck gaen overleggen,
+En u in ronde tael mijn antwoort komen seggen,
+  En dat te deser plaets, en in dit eygen dal,
+  Soo haest de gulde son hier weder schijnen sal.                600
+Daer mede breeckt hy af; vermits hy had vernomen,
+Dat boven van den bergh syn jagers neder komen;
+  Die wenckt hy metter hant; soo dat het gansche rot
+  Met hem koomt af-gedaelt tot aen syn vaders slot.
+Hier treet de ridder in, en, schoon dat al de knechten           605
+Zijn besigh op een ry de schotels aen te rechten,
+  Hy des al niet-te-min onthout hem van den dis,
+  Vermits hy, soo het schijnt, geheel onlustigh is.
+Hy sluyt syn kamer toe, en gaet een wijle treden,
+Hy spreekt tot syn gemoet, en al in losse* reden,                610
+  En dus, en weder soo, al sonder vast besluyt,
+  En berst noch op het lest in dese woorden uyt:
+Eylaes! wat gaet my aen* aldus te liggen mallen*,
+En op soo lagen plaets mijn oogh te laten vallen,
+  Mijn oogh, mijn dertel oogh, mijn ongetoomde lust,             615
+  Die niet aen dese kant en dient te zijn geblust?
+Sal ick mijn edel huys, mijn staet, en eere laten,
+En met soo vuylen hoop gaen loopen achter straten*,
+  Gaen loopen door het rijck, en menigh ander lant,
+  Alleen maer uyt een tocht van geyle minne-brant?               620
+Sal ick, een Christen mensch, tot heydens my begeven,
+En leyden nevens haer een rou en beestigh leven?
+  Sal ick een macker zijn van desen vuylen hoop,
+  Een smaet van onsen God, en van den reynen doop?
+Sal ick mijn naeste bloet tot mijnen* haet verwecken,            625
+En door het gansche rijck mijn voorstel* doen begecken?
+  Sal ick de schande doen aen mijn vermaerde stam,
+  Dat ick een heydens wijf in mijn geselschap* nam?
+Dat ick, als tot een spijt* van alle Christen-vrouwen,
+Met soo een vuyl gebroet genegen ben te trouwen?                 630
+  Neen neen, ô hoogh gemoet, en doetet nimmermeer,
+  Let op uws vaders huys en op u eygen eer.
+Ghy houft voor u geen wijf by dit gespuys te soecken,
+En maken dat het volck u trouwen sal vervloecken.
+  Hier in dees rijcke stadt en in dit machtigh hof,              635
+  Daer is tot u gerief al vry bequamer stof.
+Indien ghy zijt gepast* met wel-gemaeckte leden,
+Koomt, als het u bevalt, maer uyt u huys getreden,
+  Daer woont de schoonheyt selfs, en dat in groot getal,
+  Daer u naeu-keurigh* hert vernougen vinden sal.                640
+Indien ghy zijt vermaeckt* met wel en net te spreken,
+En dat oock evenselfs en sal u niet ontbreken.
+  Indien ghy gelt begeert, of anders machtigh goet,
+  Ghy vindt het even daer, en dan oock edel bloet;
+Ghy vintet altemael, en watter is te wenschen,                   645
+Treckt maer u grilligh* oogh van dees ongure menschen,
+  Gaet kiest dat u betaemt, en trout met uws gelijck;
+  Ghy vint tot u gerief het gansche koninghrijck.
+Maer wat magh ick, och arm! mijn jonge sinnen quellen,
+En mijn ellendigh hert in dese prangen* stellen?                 650
+  Ick sie het klaer genough wat dienstigh is gedaen,
+  Maer wie kan in de jeught syn tochten wederstaen?
+Ick prijse reyne tucht en alle goede zeden,
+Maer ick en kan de lust niet buygen na de reden:
+  Al ben ick met de jeught gedurigh in geschil,                  655
+  Ick worde wech-geruckt oock daer ick niet en wil.*
+Ick word', eylaes! vervoert*, en schoon ick wil het weren,
+Ick rake buyten spoor oock tegen mijn begeren.
+  Het vleesch is wonder sterck, en 't is een deftigh* man,
+  Die hier het velt behout en meester blijven kan.               660
+Ick gae dan wederom, ô schoone Pretiose,
+Mijn hert vermagh het niet dat ick een ander kose;
+  Ick ben in dat gepeys te verre wech geleyt,
+  Ick hael het weder in* al wat ick heb geseyt.
+Soo haest u geestigh oogh, u soet en aardigh wesen               665
+Koomt als een helle son in mijnen geest geresen,
+  En dat ick sie den glans van u beleeft* gelaet,
+  Dan isset sonder kracht al wat u tegen gaet.
+Geen mensch kan immermeer in desen my beschamen,
+Als of soo slechten maeght my niet en sou betamen,               670
+  En dat mijn grilligh hert hier sonder reden malt,
+  Vermits mijn rouwe* jeught hier in te lage valt.*
+Ey draeyt doch eens het oogh, en siet na d'oude jaren,*
+Het stuck dat sal gewis sigh anders openbaren;
+  Wat isser doen ter tijt, wat isser al bedocht,                 675
+  Om by een geestigh dier te vinden dat men socht?
+Iupijn, wel eer geseyt de grootste van de goden,
+Is uyt syn hoogen troon tot in het wout gevloden,
+  En heeft daer aen-gedaen het wesen van een stier,
+  Of van een wilde swaen, of ander selsaem dier.                 680
+Heeft niet Alcmenaes soon,* die monsters had verwonnen,
+Den spin-rock aen-geveert, en als een wijf gesponnen,
+  En vry al meer gedaen dat noyt een deftigh man,
+  Bezijden dit geval, ter eeren duyden* kan?
+Hoe menigh edel vorst, een kroon gewoon te dragen,               685
+Is inder haest verruckt* door heete minne-vlagen,
+  Niet door een hoofsche maeght, of groote koningin,
+  Maer, ick en weet niet hoe, een sloir* een harderin?
+Daer is, men weet niet wat, in onsen geest verholen,
+En doet al menighmael de wijste lieden dolen,                    690
+  Het brenght hen in den geest een aengename pijn,
+  En seyt: Dat Gode vought* wien kan het schande zijn?
+Soo haest het groote licht de sterren heeft verdreven,
+Soo gaet de jongelingh sigh op den wegh begeven,
+  Hy vint het oude wijf, hy vint de jonge meyt                   695
+  Ter plaetse daerse bleef en daer het was geseyt.
+Hy viel, terwijl hy gaet, in veelderley gedachten,
+Die hem syns vaders huys vry hooger deden achten,
+  Die hem van nieuwen aen gaen brengen in den sin,
+  Syn vremde dweepery en noyt bekende* min.                      700
+Dies valt hy in beraet, of hy sal weder keeren,
+Dan of hy syn gemoet sal laten overheeren;
+  En, siet, de reden wan, de vremde liefde weeck,
+  En, soo het schijnen mocht, syn eerste lust besweeck.
+Maer juyst in dit gepeys doen sagh hy Pretiose,                  705
+En* scheen in haer gelaet gelijck de versche rose,
+  Oock* schoonder alsse plagh. Dies als hy nader quam,
+  Soo wert van desen roock terstont een helle vlam.*
+Iuyst soo gelijck een keers te voren eens ontsteken,
+Waer van dien eygen stont het leven is geweken,                  710
+  Indiense maer een reys genaeckt een hellen brant,
+  Is op den staenden voet in haren eersten stant:
+Soo vaert de jongelingh. Hy koomt tot haer getreden,
+Hy seyt haer: Weerde maeght, ick schenck u dese leden,
+  Ick ben bereyt te doen wat ghy bevelen sult,                   715
+  En watter komen magh te dragen met gedult.
+Ick ben van nu bereyt u wijsen* aen te vangen,
+Laet my terstont een kleet van u geselschap langen*;
+  Ick sal om uwen t'wil [37] met blijdschap onderstaen
+  Dat nimmer edelman of ridder heeft gedaen.                     720
+Dit seyt hy, en terstont began hy uyt te trecken
+Al wat syn edel lijf voor desen plagh te decken;
+  Soo dat hy eer* een uyr daer op den velde state
+  In als* soo toe-gerust gelijck een heyden gaet.
+Stracx koomt het gansche rot den man bewellekomen,               725
+En hy wort onder hen als broeder aen-genomen;
+  Daer wort syn hooft gewiet* te midden in de schaer,
+  Maer al met naer* geheym en wonder vremt gebaer.
+De naem die hem wel eer was in den doop gegeven,
+Om als een Christen-mensch voortaen te mogen leven,              730
+  Wort by* hem voor het volck ten vollen af-geleyt,
+  Soo dat hy nu voortaen Andreas wort geseyt.*
+Een met een grijsen kop die quam tot hem getreden,
+En biet hem veel gelucx, en seyt hem dese reden:
+  Ghy, die als nieuwelingh in ons geselschap treet,              735
+  'T is nut dat ghy den gront* van onse rechten weet.
+Ick dan, een opper-hooft van onse med'gesellen,
+Wil voor u klouck verstant ons wetten open stellen.
+  Voor eerst en heeft ons volck geendingh voor hun alleen,
+  Wat yder wint of vint dat is voor ons gemeen.                  740
+De vrouwen neem ick uyt*; die mogen na de wetten
+Haer bedde nimmermeer in eenigh deel besmetten.
+  Want als haer eenigh wijf hier in te buyten gaet,
+  Dat wort van stonden aen gelevert aan den Raet,
+En die laet overluyt terstont het vonnis lesen,                  745
+Dat sy onweerdigh is op aerden meer te wesen.
+  Dies houft men beul, noch galgh, noch sweert, noch engen strop,
+  De jonghste van den hoop die breeckt* haer flucx den kop.
+Men tijght ons dieften op*, en wonder slimme* streken,
+Maer 't is niet wel geseyt, men moeste sachter spreken;          750
+  Wy stellen overal gemeenschap in het goet,
+  En nemen ons behouf van rijcken overvloet.*
+Wy zijn gelijck een spoor* van haveloose* menschen,
+En krijgen even soo* al wat wy konnen wenschen.
+  Want die op syn bedrijf* niet vlijtigh toe en siet,            755
+  Wanneer hy weder koomt, soo vint hy dickmael niet.
+Ons tuygh wort noyt gerooft. 't is qualick yet te stelen,
+Wanneer den huys-weert selfs die rolle weet te spelen;
+  Al knaeght de grage* slangh al vry een lange wijl
+  Voor haer en is geen aes te krijgen van de vijl.               760
+Wy leeren alle daegh de gront om wel te leven,
+En wat men aen den buyck of rugh behoort te geven,*
+  Wy hebben inder daet nu menighmael beprouft,*
+  Hoe weynigh dat het lijf tot noodigh voedsel houft.
+Het is een groot gemack, bekent aen weynigh menschen,            765
+Niet* in dit aerdsche dal te vreesen of te wenschen:
+  Wy vinden dat men eerst dan onbekommert leeft,
+  Wanneer men niet en soeckt, oock als men niet en heeft.
+Dies zijn wy niet besorght* om goet by een te rapen,
+Maer konnen onverlet en sonder vreese slapen.                    770
+  Wy spitten nimmermeer, wy kennen geenen plough,
+  En des al niet-te-min wy vinden broots genough.
+Wy preesen noyt een mensch die na den rijckdom snelde,
+Wy leven van den dau, als bloemen op den velde.
+  Ons ziel is niet beducht om geit of machtigh goet,             775
+  Wy rapen onsen kost gelijck een vogel doet.
+Wy plucken sonder gelt de vruchten van de boomen,
+Wy trecken sonder kost* de vissen uyt de stroomen,
+  Wy krijgen wilts genough en vogels uyt het wout,
+  De keyen geven vier, en al de bossen hout.                     780
+Ons huysraet meestendeel bestaet in snelle bogen.
+Wy koken daer het valt*, wy slapen daer wy mogen*;
+  En schoon het niet en gaet gelijck het yder lust,
+  Wy des al niet-te-min wy stellen ons gerust.
+Wy konnen noorden wint, en alle sure* vlagen,                    785
+Wy konnen harden vorst, oock sonder hinder dragen;
+  Soo dat ons gansche lijf geen koud' of hit en kent.
+  Soo veel vermagh de tijt en daer men toe gewent.
+Schoon dat het gansche rijck wou krijgh en oorloogh [38] voeren,
+'T en sal ons even-wel de sinnen niet beroeren.                  790
+  Want schoon of dese wint, en die verliest den slagh,
+  Het gaet ons even-wel gelijck het eertijts plagh.
+Wy staen noyt vrouger op om eenigh heer te groeten,*
+Of dat* wy door de stadt een prins geleyden moeten,
+  Wy streelen* niet een mensch, oock niet den grootsten vorst,   795
+  Dat is maer voor het volck dat na den eer-sucht dorst.
+Ons geest is nimmermeer gequelt met hooge saken,
+Om ons door al het lant een grooten naem te maken,
+  Of ons de werelt prijst, of ons de werelt laeckt,
+  Wy zyn als buyten schoots en werden niet geraeckt.             800
+Al is de gansche kust van roovers in-genomen,
+Noch zijn wy niet beschroomt om daer ontrent te komen;
+  Wy singen menighmael oock in het dichste wout,
+  Daer sigh een vinnigh* heir van felle moorders hout.
+Wy zijn niet eens beducht, schoon al de winden blasen,           805
+Wy leven onbeschroomt hoe seer de baren rasen:
+  Wy vreesen geenen brant of hoogen water-vloet.
+  Die niet verliesen kan wat schaet hem tegenspoet?
+Schoon dat het gansche rijck moet tol* of schattingh geven,
+Wy lyden even-wel een onbekommert* leven,                        810
+  Geen hooft-gelt op het volck, geen lasten op het lant
+  En worden oyt geverght aen onsen vrijen stant.
+Wat dienter meer geseyt? wy zijn geduchte* lieden,
+Die geen verheven vorst, geen prins en kan gebieden.
+  Al waer de gulde son de werelt open* doet                      815
+  Daer gaen wy sonder schroom, als op ons eygen goet.
+Wy leven over-al als prinçen van den lande;
+Niet hebben even-wel en is hier niemant schande.
+  Wy trecken t' onsen dienst geheel het aertsche dal,
+  Wy hebben niet een sier, en wy besitten 't al.                 820
+Ick heb u, edel helt, ons wijse nu beschreven,
+Ghy let of ghy begeert met ons daer in te leven,
+  Dan of ons strengh gebruyck is tegen uwen aert;
+  Want siet het staetje vry te blijven dat je waert.
+De grijse kop die sweegh. Andreas gaet beginnen,                 825
+Spits-broeders, seyt de man, met al de gansche sinnen
+  Word' ick u bont-genoot, en tot een vaste peyl*,
+  Hier is een volle beurs die ick u mede deyl.
+Siet, als ick uytte stadt tot u ben af-gekomen,
+Soo heb ick desen bucht* in voorraet met-genomen:                830
+  Ontfanght dit kleyn geschenck, en weester vrolick van,
+  En hout my voor u vrient en voor een rustigh* man.
+Een dingh wil ick alleen hier in bedencken* brengen,
+En bidden, wat ick magh*, dat ghy het wilt gehengen*;
+  Ick treed' in dit verbont, alleen om dese maeght,              835
+  Laet die voor my alleen indien het u behaeght.
+Ick sal tot aller tijt, waer dat wy henen trecken,
+Haer voor een trouwen vrient, en voor een hoeder strecken,
+  Ick sal haer leyder zijn en hier en over-al,
+  Soo dat haer teere jeught geen hinder lijden sal.              840
+Een van den swarten hoop begon hier op te wrocken*,
+En seyde: Lieve vrient, soo ghy begeert te jocken
+  In eere sonder hoin,* [39] het wert u toe-gestaen;
+  Maer, wat ick bidden magh, en wilt niet hooger gaen.
+Weest heus in u gebaer*, en wilter in volherden;                 845
+Of anders, houtet vast, het sal u beurte werden;
+  Wy lijden onder ons by wijlen soet gelach,
+  Maer ontucht nimmermeer, en geensins vuyl bejach.
+Dies soo de jonge maeght van u wert uyt-gestreken*,
+Wy sullen u gewis den kop aen stucken breken;                    850
+  Maer sooje trouwe* meent, en niet als eerbaer zijt,
+  De maeght sal uwe* zijn, en dat te rechter tijt.
+Dit nam Andreas aen ten vollen na te komen,
+En heeft op dit bespreek* de vrijster aen-genomen*;
+  Een yder riep geluck en maeckte groot gebaer*,                 855
+  En wederom geluck, geluck, geluckigh paer.
+Maer hy versoeckt terstont, dat haer de gansche bende
+Vertreckt* uyt dat gewest en elders henen wende,
+  Wt [40] vreese soo hy bleef of woonde daer ontrent,
+  Dat hy van eenigh mensch eens mochte zijn bekent*.             860
+Daer gaet hy metten hoop in vreemde landen dwalen,
+En hy en mist niet eens syns vaders hooge zalen,
+  Hy acht geen ongemack, geen schande, geen verdriet,
+  Wanneer hy maer een reys syn Pretiose siet.
+Hy voelt syn ingewant, hy voelt syn herte springen,              865
+Al sy maer uyt de borst een deuntjen plagh te singen,
+  Het bitter even-selfs dat is hem suycker soet.
+  Ey siet eens wat de jeught, en wat de liefde doet!
+Don Ian noch even-wel, oock in dit woeste leven,
+En wil hem tot bedrogh of diefte niet begeven;                   870
+  Maer wat dit selsaem volck of hier of elders haelt,
+  Dat wort al menighmael by hem alleen betaelt.
+Hy wil geen vuylen jock in haren praet gehengen,
+Maer pooghtse met beleyt op beter wegh te brengen;
+  Soo dat hy metter tijt haer rouwe sinnen wint,                 875
+  En sigh by al den hoop in grooten aensien vint.
+Maer t'wijl dit selsaem volck op hare wijse leefde,
+En sonder vaste plaets in alle landen sweefde,
+  Een maeght van Murçia die sagh den edelman,
+  En hoe hy al de jeught in schoonheyt overwan.                  880
+En hoe syn heus gelaet en syn beleefde zeden,
+Syn oogh, syn hoofsche tael, syn wel-gemaeckte leden
+  Zijn anders in gestel* als oyt een heyden plagh,
+  Of alsse daer ontrent een heer of ridder sagh.
+Haer geest die wort beroert, haer sinnen om-getogen*,            885
+De loop van haer gepeys is buyten haer vermogen,
+  Sy voelt 'k en weet niet wat ontrent haer grilligh hert,
+  Sy voelt hoe dit gewoel* allencxen grooter wert.
+Wat sal de juffer doen? Sy weet niet wat te maken,
+Sy voelt een selsaem vier door al de leden blaken;               890
+  Dies als sy op een tijt den ridder eensaem vont,
+  Soo opent sy aldus tot hem een heuschen mont:
+Bevallick jongelingh, wat magh u doch bewegen,
+Dat ghy tot desen hoop soo bijster zijt genegen?
+  Dat ghy by dit gespuys u soete jeught verslijt,                895
+  Ey geeft eens beter vreught aen uwen jongen tijt.
+Gebruykt u geestigh lijf en dese schoone leden,
+Daer ghy, tot uwer eer, die nutter sult besteden,
+  En soo ghy zijt geneyght te gaen met goet beleyt,*
+  Ick weet een beter staet voor u alleen bereyt.                 900
+Hier zijn veel edel-lien die my tot trouwen vergen*,
+Want ick heb over-al veel wijngaerts aen de bergen,
+  En bossen in het wout, en boomgaerts in het dal,
+  En ossen op het velt, en peerden in den stal,
+En schapen op het schor*, en geyten aender heyden,               905
+En hinden in het perck, en koeyen in de weyden,
+  En knechten tot de jacht, en honden in het kot,
+  En voor mijn eygen huys een schoon en lustigh slot.
+In 't korte machtigh goet. magh ick u maer genieten*,
+Ick sal in uwen schoot geheele schatten gieten,                  910
+  Dit wout, dit vruchtbaer lant, soo ver u oogen sien,
+  Dat sal u eygen zijn, en ick noch boven dien.
+Ick die een dochter ben van edel bloet geboren,
+Heb u, door enckel gunst, voor alle mans verkoren.
+  Siet, dat de beste jeught voor desen heeft gesocht,            915
+  Wort u alleen gejont, en in den schoot gebrocht.
+Ontfanght mijn rechter-hant, ontfanght mijn frissche* leden,
+Die ick in u vermaeck na desen wil besteden,
+  Ontfanght mijn herte selfs, en stelt my buyten pijn,
+  En spreeckt een eenigh woort, en ick sal uwe zijn.             920
+Andreas hoordet aen, maer kon het geensins prijsen,
+Dat uyt haer teeren mont soo vrije woorden rijsen.
+  O vrijsters, watje doet, siet datjet niet en vraeght;
+  Want als een vrijster vrijt dat is te veel gewaeght.
+Me-juffrou, seyt de man, ick danck u duysent werven,             925
+Mijn liefd' is eens geset, en daer in wil ick sterven;
+  Weet oock dat onder ons geen mensch en wert gepaert,
+  Als met ons eygen volck of een van onsen aert.
+V [41] gunste, niet-te-min, die ghy my komt betoonen,
+Die wensch ick dat u God ten vollen wil beloonen;                930
+  Doch, wat my raken* magh, set elders uwen sin,
+  Mijn hert is u ontseyt, daer woont een ander in.
+Gohanna met den slagh van soo een drouve reden,
+Gevoelt een koude schrick haer rillen door de leden,
+  Gevoelt een diep verdriet; sy gaet ter zijden af,              935
+  Daer sy haer drouf gemoet in dese klachten gaf.*
+Wat ben ick voor een sloir*? wat heb ick gaen beginnen?
+Kan ick geen heyden selfs bewegen om te minnen?
+  Och! God, wat hanght my uyt*, dat ick geen schamel man
+  Met al dat ick besit tot mywaerts trecken kan?                 940
+Ben ick dan soo mismaeckt, soo leelick aan te schouwen,
+Dat my een slecht* gesel ontseyt een wettigh trouwen?
+  Ben ick soo vuyle slons, of wel een oude queen*,
+  Dat ick verstooten word' en loop een blauwe scheen?
+Neen seker; 'k heb terstont* mijn lijf en gansche wesen,         945
+Mijn oogh, en rooden mont, mijn geestigh* hair gepresen,
+  Als ick ontrent den noen en midden op den dagh*
+  Mijn leden overslough*, en in den spiegel sagh.
+Voorwaer een eerlick* man die sou hem des vernougen,
+Indien ick maer en wou tot hem mijn leden vougen:*               950
+  Ick ben wel kussens weert, en soo ick maer en wou,
+  Ick waer oock heden selfs versegelt* in de trou.
+Daer zijnder vry genough die my des komen vragen,
+En die noch boven dat mijn vrienden* wel behagen:
+  Ick ben voor rijck, en schoon, en eerbaer* hier bekent,        955
+  En heb soo veel versoucx* als yemant hier ontrent.
+Maer dat is niet genough. Men kan geen liefde setten,
+Ter plaetsen daer men wil; want die is buyten wetten,
+  En gaet daer 't haer bevalt. De sin die isset al;
+  En gansch de werelt dwaelt in dit ellendigh mal*.              960
+Ick ben soo dwaes geweest dat ick heb uyt-verkoren
+Een die my niet en acht. ach! waer ick noyt geboren.
+  O! 't is een hart gelagh, wanneer een jonge maeght,
+  Haer wil niet hebben magh, schoon sy 't haer minder vraeght.
+Ach! dat's een wrange spijt, ach mocht ick heden sterven!        965
+Want ick en sal geen troost mijn leven oyt verwerven.
+  Hy is een selsaem hooft, hy is een rouwe gast,
+  Die op geen schoone verw en op geen rijckdom past.*
+Maer waerom dus ontset om niet te willen leven?
+En waerom doch den moet soo veerdigh op-gegeven?                 970
+  Het gaet noch als men vrijt gelijck het eertijts plagh,
+  Daer wort noyt eycken boom gevelt met eenen slagh.
+Ick wil eens wederom ick wil de saeck beprouven,
+Hy sal niet andermael mijn teere ziel bedrouven;
+  Ick sal hem mijn çieraet, mijn schatten boven dien,            975
+  Ick sal hem diamant en peerels laten sien.
+Ick sal gelijck een klis hem aen de leden hangen,
+En met een soet gevley hem streelen aen de wangen,
+  Ick sal hem. Maer, eylaes! hoe meer een vrijster vleyt,
+  Hoe datse meer verveelt, en lichter wert ontseyt*.             980
+Syn hert is niet aen haer;* het wert, eylaes! beseten,
+Van eene die ick merck hy noyt en sal vergeten.
+  'T is dan om niet gepooght, al woel ik bijster seer;
+  Want voor mijn treurigh hert en is geen hope meer.
+Het lieven is een dingh van wonder groot vermaken,               985
+'K en weet op aerden niet dat beter plagh te smaken;
+  Maer liefde sonder hoop van oyt gelieft te zijn,
+  Dat is een boose plaegh, en meer als helsche pijn.
+Dan ick ben niet gesint dit quaet in my te voeden,
+Het geesselt mijn gemoet als met gestage roeden.                 990
+  Gewis dit moeter uyt; en om hier wel te gaen,
+  Soo moeter in de plaets en haet, en wraeck-lust staen.
+Wel, haet, ontsteeckt mijn hert, en stelt u om te wreken,
+Dat zijn van overlangh dat zijn de rechte streken
+  Van een die qualick mint, of ongeluckigh vrijt,                995
+  Ontseyde gunst ontbrant in gal en enckel spijt.
+En dat knaeght aldermeest de sinnen van de vrouwen,
+Die zijn hier als verwoet, en konnen wonder* brouwen.
+  Een wijf is bijster ergh*; en waer men lagen smeet,
+  Daer is geen nicker* selfs die slimmer gangen weet.           1000
+Dit moet ick heden selfs dit moet ick gaen beprouven,
+Ick wil hem metter daet, ick sal hem gaen bedrouven
+  Die my de vreught ontseyt.  Stae by nu, vrouwen-list,
+  En stort in mijnen geest dat noyt verrader wist.
+Dat noyt een spoker* dacht, of boose geesten vonden,            1005
+Mijn breyn is op den loop, mijn sinnen ongebonden,
+  Mijn kop die suysebolt, daer is geen houwen aen,
+  Daer moet oock* desen dagh wat selsaems omme-gaen.
+Ick, ick, moet wrake doen, en hy syn straffe dragen,
+Al sou het gansche rijck van desen handel wagen,                1010
+  Al soud' ick heden selfs my brengen in den noot;
+  Stil* leven kan ick niet, ick ware liever doot.
+Hoort wat de juffer doet. Sy laet haer jongen letten,
+Waer dat Don Ian syn mael* gewoon is in te setten,
+  Een mael die niet en sluyt, en slechts van ossen leir;        1015
+  Want koffers vindt men noyt ontrent dit selsaem heir.
+Hier van wel onderricht, soo laetse moye dingen,
+Gout, peerels, hals-çieraet, daer in den huyse bringen,
+  En binden in het kleet van onsen jongelingh,
+  Terwijl hy in het dorp of op den velde gingh.                 1020
+Andreas wel bewust hoe dat de vrouwen woeden,
+Wanneer men haer ontseyt haer lusten aen te voeden,*
+  Gebiet* dat al het volck terstont in rassen spoet,
+  Oock op dien eygen dagh, van daer vertrecken moet.
+Dit nam de juffer waer, en als hy meynt te reysen,              1025
+Begon sy met beleyt op haer bedrogh te peysen;
+  Sy stroyt door al het dorp dat sy uyt hare kist,
+  Gout, peerels, eenigh gelt, en veel juweelen mist.
+Stracx zijn op haer geklagh de boeren aen-gekomen,
+Die eyschen wederom al watter is genomen:                       1030
+  De rackers* van de schout zijn mede daer ontrent,
+  Die na den vreemden roep* de strenge rechters sent.
+Daer gaet men 't heydens rot ten nausten ondersoecken,
+De vrouwen in haer keurs*, de mannen in de broecken.
+  Maer, siet, de loose maeght die wees den ridder aen,          1035
+  En seyt het slim bejagh* by hem te zijn begaen.
+Als dit Andreas hoort soo komt hy toe-getreden,
+Hy lough de jufler toe, en seyd' haer dese reden:
+  Komt souckt, vriendinne, souckt al wat gy soucken meught;
+  By my is anders niet als trou en ware deught.                 1040
+Indien ick van bedrogh hier schuldigh wort bevonden,
+Soo ben ick wel getroost om vast te zijn gebonden,
+  En soo te zijn gestraft gelijck men guyten* doet,
+  Die soecken haer bejagh op ander luyden goet.
+Ick sal nogh boven dat u seven-mael betalen,                    1045
+Wat ghy van u çieraet hier uyt sult konnen halen:
+  Doorsoukt vry dese mael, en watje vorder siet,
+  Een peert dat niet en let* en vreest den ros-kam niet.*
+Hier op soo gaet de schout, en syne rappe gasten *,
+De male van den vrient wel happigh* ondertasten*,               1050
+  En, siet, van stonden aen soo komt het aen den dagh,
+  Al wat voor aerdigh tuygh daer in verholen lagh.
+Don Ian op dit gesicht is wonderlick verslagen,
+Noyt was hy soo verbaest* van al syn leven-dagen;
+  Hy staet gelijck een steen met droufheyt overstort,           1055
+  Eylaes! de jongelingh en weet niet waer het schort.
+Stracx* riep de jufier uyt:  Koomt vanght ons dese bouven,
+Die met haer vuyl bejagh het gansche lant bedrouven.
+  Maer grijpt eerst desen gast, die eerst soo moedigh* sprack,
+  Hy is de rechte gront van al het ongemack.                    1060
+Hier vanght den rechter aen den ridder seer te schelden,
+Hy noemt het heydens volck een plage van de velden,
+  Een peste van de stadt, een schroom* van yder huys,
+  Een schuym van bouve-jacht* en alle vuyl gespuys.
+Daer stont een krijghs-man by die sigh des gingh bemoeyen,      1065
+Wech (seyt hij) met den bouf, hy dient te leeren roeyen.*
+  En even met het woort soo geeft hy hem een slagh,
+  Soo dapper* als hy kan, soo vinnigh als hy magh.
+Andreas suysebolt, syn hersens zijn bewogen,
+Syn geesten al gelijck door gramschap op-getogen,               1070
+  Hy denckt niet waer hy is, hy weet niet wat hy doet,
+  Syn geest die speelt alleen ontrent syn edel bloet.*
+Hy stelt hem dan te weer, en gaet den krijghs-man tegen,
+Hy valt hem op het lijf, en vat syn eygen degen,
+  Hy treft hem in het hert met soo een diepen steeck,           1075
+  Dat hem de leven-kracht van stonden aen besweeck.
+Daer schreeut men overhoop*. Andreas wort gebonden,
+En al het heydens rot na Murçia gesonden;
+  Daer is het hals-gerecht van dat geheele lant,
+  Soo dat men daer ontrent geen hooger rechter vant.            1080
+Terwijlen dit gebeurt, Constançe, gansch verslagen,
+Is van den bleycken angst als buyten haer gedragen,
+  Daer is een killigh sweet dat uyt haer aders schiet,
+  Vermits sy haren vrient aldus gebonden siet.
+Maer desen onverlet* soo wortse mé genomen,                     1085
+En is met al het rot tot in de stadt gekomen;
+  Daer krielt men overhoop al waer de vrijster quam.
+  Vermits een yder lust in haer gesichte nam.
+De fame van de maeght aen alle kant gevlogen,
+Heeft oock de lant-vooghdin tot in het hert bewogen,            1090
+  Sy maeckt haer veerdigh op, sy gaet tot haren man,
+  Daer seytse voor de maeght al watse seggen kan;
+Al met soo grooten ernst* dat haer wort toe-gelaten,
+Het jongh, het geestigh dier te nemen van der straten,
+  Te brengen op het slot. Maiombe wasser by,                    1095
+  En was om dit geval van ganscher herten bly.
+Sy meynt, soo maer de vrou hoort Pretiose spreken.
+Dat haer noch goet onthael noch gunste sal ombreken [42].
+  En soo als sy het gist soo wasset dattet viel,
+  Me-vrou ontfingh de maeght als met een open ziel.             1100
+Sy blijft gelijck verdwelmt* in hare soete wangen,
+Sy blijft aen haer gelaet met al de sinnen hangen,
+  Sy neemtse byder hant, sy leytse door de zael,
+  Sy valt haer om den hals en kustse menighmael.
+Sy spreeckt Maiombe toe, sy vraeght verscheyde saken,           1105
+Maer verre boven al die Pretiose raken,
+  Sy vraeght hoe out sy was. Het wijf dat antwoort haer,
+  Dat nu haer nichte quam ontrent de vijftien jaer.
+Hier op is in de vrou een drouve luym* geresen;
+Dus oudt soud' even nu mijn weerde dochter wesen,               1110
+  Indien de goede God dien uytgelesen schat
+  (Dit sprack vrou Giomaer) aen ons gelaten had.
+Maer, laes! nu is het kint in syne jonge dagen
+Met listen wech-geruckt, en uytet lant gedragen.
+  Constançe waerje zijt, of immer komen meught,                 1115
+  God zy door synen geest ontrent u teere jeught.
+De maeght gingh onderdies me-vrou de handen kussen,
+En bid haer evenstaegh haer druck te willen blussen*;
+  En t'wijl vrou Giomaer vast sit op haer en sagh*
+  Ontsluyt* het aerdigh dier aldus syn drouf geklagh.           1120
+Indien ghy, weerde vrou, hebt eenigh welbehagen
+In mijne teere jeught, soo hoort mijn angstigh klagen,
+  En mijn bedroufde stem. De goede jongelingh,
+  Dien in het naeste dorp de lant-drost* heden vingh,
+Dat is mijn weerde vrient, in trou aen my gebonden,             1125
+Daer wort geen beter mensch in al het lant gevonden;
+  Al* is de krijghsman doot het is syn eygen schult,
+  Hy bracht den vromen* helt tot enckel onverdult* [43].
+Hy slough hem met een vuyst dat hem de tanden bloeden,
+Soo dat syn edel hert hierom begon te woeden.                   1130
+  Hy is geen rouwe gast die oyt syn leven stal,*
+  Gelijck men metter tijt wel ondervinden sal.
+Hy is een edelman. laet alles overwegen,
+En ondersoeckt het stuck gelijck het is gelegen,
+  Ghy sult met oogen sien, en tasten metter hant,               1135
+  Dat niemant oyt bedrogh in al syn handel vant.
+Soo dese jongelingh gedwongen is te sterven,
+Soo moet ick van gelijck mijn jonge leven derven,
+  Mijn hert is al te weeck, mijn wesen al te teer,
+  Als hy syn leven laet, wil ick geen leven meer.               1140
+Ick bid u, weerde vrou, met al de gansche leden,
+Om u verheven stam, om u beleefde zeden,
+  Indien oyt soete min, indien oyt reyne vlam
+  In uwen geest ontstack, in uwen boesem quam;
+Soo slaet een gunstigh oogh op twee soo jonge menschen,         1145
+Die geensins hoogen staet of machtigh gelt en wenschen,
+  Maer poogen een te zijn in vreught en ongeval,
+  Tot dat de bleecke doot haer eenmael scheyden sal.
+Met dat de jonge maeght haer reden heeft gesproken,
+Zijn haer met groot verdriet veel tranen uyt-gebroken,          1150
+  Soo dat het siltigh nat een stroom, een gansche beeck,
+  En aen vrou Giomaer een stage vloet geleeck.
+Sy dan, mits* dit geklagh, gevoelt haer gansch bewogen,
+Gevoelt haer innigh hert als uyt het lijf getogen;
+  Daer is, 'k en weet niet wat, dat haer de sinnen roert,       1155
+  En dat haer angstigh hert geweldigh omme-voert.
+Men siet in dit gepeys men siet haer oogen vlieten,
+Soo dat haer in den schoot de druppels henen schieten.
+  De lant-vooght onderdies koomt treden in de zael,
+  Verwondert dat hy sagh den druck van syn gemael.              1160
+En hier op koomt de maeght hem vallen aen de voeten,
+En gaet hem insgelijcx met drouve woorden groeten;
+  Sy weent, en bid, en smeeckt, met soo een heuschen mont,
+  Dat hem de goede man al med' ontsteken vont.
+Hy kan, met alle kracht, syn tranen niet bedwingen,             1165
+Die hem, als tegen danck*, op mont en wangen springen;
+  Hy staet geheel verbaest, hy staet een wijle stil,
+  Onseker wat hy doen, of wat hy laten wil.
+Maiomb' hout onderdies haer sinnen op-getogen*,
+En wough haer drouven stant met al haer gansch vermogen.*       1170
+  Sy rijst ten lesten op, en seyt: Eerweerde* vrou,
+  My dunckt ick weet behulp voor desen swaren rou.
+Wilt ghy een kleynen tijt hier uyte zael vertrecken.
+Ick sal u metter daet een wonder stuck ontdecken,
+  Hoort my een woort alleen, hoort wat ick seggen sal,          1175
+  Ghy sult een eynde sien van dit bedrouft geval.
+Maiombe sonder meer begaf haer uyter zalen,
+En gingh van stonden aen een aerdigh* doosjen halen;
+  En alsse weder quam daer Giomara stont,
+  Soo knieltse veerdigh neer, en opent haren mont.              1180
+Vergeeft my, seyt het wijf, dat ick eens heb bedreven,
+En dat ick nu ter tijt u wil te kennen geven,
+  Of soo ick na de wet ben weerdigh harde straf,
+  Soo geeft my aen den beul, en sent my naer het graf.
+Ick sal (hoe dattet gaet) de rechte waerheyt spreken,           1185
+Ghy mooght aen desen romp* u leet en droufheyt wreken;
+  Ick sal tot aller stont verdragen met gedult
+  Wat ghy my voor verdriet hierom doen lijden sult.
+Het is nu derthien jaer, of luttel min geleden,
+Dat ick mijn reyse nam door al de Spaensche steden,             1190
+  En door het platte lant, ick sochte mijn bejagh,
+  Tot dat ick in Madril een aerdigh meysjen sagh,
+Een kint nau twee jaer out behangen met juweelen,
+Daer ick, na mijn verstant, behoorde van te deelen,*
+  De voester, soo ick sagh, die stont daer op de straet,        1195
+  Met seker kamer-maeght verwerret* in de praet.
+Ick greep het jonge schaep, en sonder lange dralen
+Soo reysd' ick inder haest in onbekende palen:
+  En als ick was ter plaets daer ick my seker vont,
+  Doen leyd' ick in beraet, wat my te plegen stont.             1200
+Ick had eens* vast gestelt (ick wil de waerheyt seggen)
+Het kint, van als ontbloot, tot vondelingh te leggen,
+  Om al syn rijck çieraet, en wattet vorder had,
+  Te houden voor een roof, en als mijn eygen schat.
+Maer als ick recht doorsagh syn geest en frissche leden,        1205
+Doen vond' ick mijn gepeys te strijden met de reden;
+  En daer op nam ick voor het meysjen op te voen,
+  Op hope dattet ons eens voordeel mochte doen.
+Ick hebbet dan besorght*, ick hebbet laten leeren,
+Al wat te rechter tijt haer jonckheyt mocht vereeren*,          1210
+  Soo dat het geestigh dier veel schoone dingen kan,
+  En is (mijns oordeels) weert den besten edelman.
+Maer wat is quaet te doen! wat heb ick drouve slagen
+Om dit ondeugend'* werck in mijne ziel gedragen*!
+  Hoe was ick evenstaegh gepijnight in den geest!               1215
+  Wat heb ick niet gesorght*! wat heb ick niet gevreest!
+Wat heb ick menighmael mijn herte voelen beven,
+En drillen* als een riet van harden wint gedreven!
+  Ick schroomd' (oock in den slaep) van haest te zijn beklapt*,
+  Of door een snegen schout alree te zijn betrapt.              1220
+Wel, ick ben des geleert*, en hebbe voor-genomen,
+Noyt* in soo bangen praem* mijn ziel te laten komen;
+  Ick wil aen al ons volck en wie my raken* magh,
+  Ontraden dit bedrijf en alle vuyl bejagh.
+Wel doen is rechte vreught; maer alle slimme* gangen            1225
+Zijn doodelick vergif die ons de ziele prangen.
+  Hier is dan nu de tijt dat ick mijn schult beken,
+  Vermits ick op den wegh van beter leven ben.
+Mijn heer, siet dit juweel, en dese goude keten,
+Ghy sult van stonden aen den ganschen handel weten:             1230
+  Of wijst dit niet genough den gront van dit geval,
+  Soo leest eens desen brief dien ick u geven sal.
+Soo haest als sy het schrift den lant-vooght had gegeven,
+  Hy siet van stonden aen al datter is geschreven;
+  Hy lasset overluyt en met een open mont,                      1235
+En dit was inder daet dat hyder in bevont.
+
+
+Het jongh dochterken dat by my is en dat ick den
+naem van Pretiose gegeven hebbe, hiet eygentlick Constançe
+en is een eenigh kint van Don Ferdinando
+d'Assevedo Ridder van Calatrava, ende van vrouw Giomara         1240
+di Menesez. Ick stal het selve kint in de stadt
+van Madril op Hemelvaerts-dagh, ten elf uren, in 't
+jaer duysent vijf hondert vijf en tnegentigh. Het kint
+hadde doen ter tijt aen dese juweeltjens die in dit
+kofferken leggen. Ick hebbe korts daer nae dit alsoo            1245
+_vernomen, en goet gevonden, 't selve by memorie_* te
+stellen, misschien of het schier* of morgen te passe
+mochte komen.
+
+
+Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,
+Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.                  1250
+  Sy kent het klein çieraet, sy kustet menighmael,
+  En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de [44] zael.
+De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,
+En staet een lange wijl, onseker wat te maken.
+  Me-vrou, nu wat verquickt*, hoewel noch flau genough,         1255
+  Vraeght stracx*: Waer is het kint dat desen keten drough?
+Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,
+Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,
+  Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,
+  En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt.                   1260
+Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,
+En door mijn slim beleyt* tot heden toe verholen.
+  Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,
+  En laet na desen tijt u drouve klachten staen.
+Terstont vrou Giomaer, met yver* aen-gesteken,                  1265
+Is uyt het stil* vertreck in aller ijl geweken,
+  Sy gaet met grooten ernst* en uytermaten ras,
+  En geeft haer na de zael daer Pretiose was.
+Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,
+Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,          1270
+  Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,
+  En dat haer teere jeught met heydens is gepaert*.
+Me-vrou gaet sigh in ernst* na Pretiose strecken*,
+Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,
+  En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,           1275
+  Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.
+En als men haer den voet ter aerden dede setten,
+En met een vlijtigh oogh daer op bestont* te letten,
+  Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen
+  Zijn als een swane-poot gewassen tegen een.                   1280
+Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,
+De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,
+  En 't gunt men uyt het schrift met klare woorden las,
+  Versekert haer genough wie Pretiose was.
+Sy grijpt haer in den arm,* sy kustse menigh-werven,            1285
+Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,
+  Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,
+  En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;
+Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,
+Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;              1290
+  Hier is het eenigh pant van onse soete* jeught,
+  Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.
+De teyckens al gelijck*, aen my terstont* gebleken,
+En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.
+  Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,                   1295
+  Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.
+Voor al soo komt my voor*, hoe dat ick was bewogen,
+En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,
+  Wanneer ick eerst het kint ontrent ons* deure sagh,
+  En hier noch onbewust* in dese venster lagh.                  1300
+De man (die even soo een wonder hart bewegen
+Had door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,
+  Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)
+  Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam*,
+Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven,              1305
+En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,
+  Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,
+  En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.
+O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,
+Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!              1310
+  Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,
+  Ghy hebt ons af-geleyt* tot aen de bleecke doot.
+Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jaren
+Gedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;
+  Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,              1315
+  Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.
+Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagen
+Dus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.
+  Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;
+  Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient.             1320
+'T is uwe gunst alleen, 't is u genadigh wesen,
+Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,
+  Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,
+  Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.
+Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren,                1325
+Maer sy is wederom als op een nieu* geboren.
+  Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,
+  Nu wast ghy wederom ons* drouve tranen af.
+Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,
+Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,                 1330
+  Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,*
+  V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.
+Constançes [45] hert ontloock terwijlen dit gebeurde,
+Haer dacht 't en was geen tijt dat sy nu langer treurde;
+  Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,              1335
+  Vermits haer vader selfs* daer eerste lant-vooght was.
+Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,
+Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.
+  Maer t'wijl sy in den geest hier mede besigh sit,
+  Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit:             1340
+God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,
+Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,
+  Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;
+  Maer daer is echter wat dat my in 't herte snijt.
+Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme* sinnen                  1345
+Een heyden (wat een  schand'!) een rouwen heyden minnen,
+  Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,
+  Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.
+Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;
+Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.              1350
+  De vrient aen my vertrout* en is geen heydens man,
+  Maer die in volle daet de Christen leere kan.*
+Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,
+En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.
+  En wat na dit geval noch vorder is geschiet,                  1355
+  En seyd' ick na den eysch den ganschen avont niet.*
+Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,
+Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,
+  Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,
+  Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.*                    1360
+Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagen
+Had vorst, en heete son, en alle leet gedragen;
+  En dat dit al gelijck* maer was een kleyn begin,
+  Een preuf* [46], en ondersoeck van syn getrouwe min;
+Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen,              1365
+Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,
+  En dat hy door de lust noyt op en was gevat*,
+  Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.
+In 't korte dese vrou verhaelt in lange reden
+Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;                 1370
+  Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,
+  Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.
+Dit vat de lant-vooght op*, en, sonder langh te dralen
+Laet stracx* het rijck gewaet daer in de kamer halen.
+  Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.               1375
+  Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.
+De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragen
+Op al den omme-gangh* van hare jonge dagen,
+  Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,
+  En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel.                1380
+Sy antwoort over-al met soo besette* reden,
+Met soo een goet bescheet* en in soo volle leden,*
+  Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)
+  Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.*
+Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen,                1385
+En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.
+  Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,
+  Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen* gront.
+En t'wijl de man aldus in blijdschap is geseten,
+Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,            1390
+  En brenght het hant-çieraet, en wat den jongelingh
+  Te voren om den hals of aen de leden hingh.
+Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,
+En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,
+  Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druck                1395
+  Is, door des Heeren gunst, verandert in geluck.
+Hy danckt God ander-mael met al* de gansche sinnen,
+Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,
+  En dat syn trouwe gunst* noyt eens in hem verdween,
+  Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen.        1400
+Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,
+Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;
+  Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelingh
+  Voor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.
+Die gaet daer aen de wet* ten vollen openbaren,                 1405
+Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene* jaren,
+  Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,
+  Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,
+En schoon het selsaem luyt dat by* haer is bedreven,
+Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;                   1410
+  Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,
+  Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.
+'T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,
+Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.
+  De man-slagh wert versoent,* de ridder vry gestelt,           1415
+  En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.
+De banden, die den helt benaeuden aen de leden,
+Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;
+  En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,
+  Soo komt hy voor den dagh geçiert met enckel gout.            1420
+Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven*,
+En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,
+  Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,
+  Vermits hy synen soon soo wel verselschapt* vint.
+Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten, [47]      1425
+Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;
+  Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,
+  Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.
+Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,
+En door het gansche rijck van desen handel melden,              1430
+  De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,
+  En al de werelt juyght dat Pretiose trout.
+
+
+
+
+
+
+
+
+AENMERCKINGEN
+
+
+Op het wonderbaer [48] houwelick voren geroert.
+
+
+1. Oorspronck van de lant-loopers, die wy heydens noemen.
+
+2. Of men uyt een pols of ader-slagh weten kan of yemant
+verlieft is, dan niet: dat is, offer een sekere beweginge       1435
+in de slagh-ader te vinden is die eygentlick op de liefde
+past*.
+
+3. In de hant te kijcken, ende daer yemants geluck ofte
+ongeluck uyt voor te seggen, van wat kracht het zy.
+
+4. Van de Physiognomie; en of uyt yemants wesen ofte            1440
+gelaet syn innerlicken aert te seggen is. En by die
+gelegenheyt een sonderlingh trou-geval tusschen beyde
+in-gevoert.
+
+5. Of het geoorloft is op houwelicksche ofte andere toe-komende
+saken ondersouck te doen.                                       1445
+
+6. Of het een Christen mensche geoorloft is met een heyden
+in houwelicke te treden.
+
+
+
+
+
+Philogamvs. Wel hoe, Sophronisçe? is mijn huys
+een haven om soo voor-by te zeylen met een loopende
+spriet?*                                                        1450
+
+Soph. Ick en had u niet ghesien, Philogame, dan
+juyst als ick u stemme hoorde, en recht voor u deure
+quam.
+
+Phi. Soo was dan u voornemen niet, naer ick
+hoore, om my de eere van u versouck* te geven.                  1455
+Dan ick en wil nu des geen vorder ondersouck doen,
+behoudens dat ghy met my binnen treet, en dat
+ghy (naer ons laetste af-scheyt) my nu openinge wilt
+doen van uwe in-vallen* op het selsaem houwelick
+van den Spaenschen edelman met het heydinneken.                 1460
+
+Soph. Eerlicke lieden zijn ghewoon haer beloften
+gestant te doen, schoon het haer by wijlen ongelegen
+is. Wel aen, treet binnen, en seght my daer wat
+ghy van my versouckt.
+
+Phi. Op de gelegentheyt* van de voornoemde geschiedenisse,      1465
+wilde ick voor eerst (soo het u wel
+geviele) een weynigh verstaen*, wat ghy hout* van
+dese lant-loopers, die men heydens noemt, en van
+waer de selve haer begin en oorspronck hebben genomen;
+want sulcx dunckt my aenmerckens weert te                       1470
+wesen.
+
+Soph. Daer wert verscheydenlick van gevoelt, lieve
+Philogame. Ghy siet* hier van _E. Pasquier_ in syn
+4. bouck in't 17. cap. van het Ondersouck van
+Vrankrijk; die verhaelt uyt d'oude schrijvers, dat              1475
+dese menschen in 't jaer 1427. in Vrankrijck eerst zijn
+gesien, en dat de selve alsdoen verklaerden gesproten
+te zijn uyt het laegh Egypten, onlangs t'onder-gebracht
+van de Christenen, en gedwongen het Christen geloove
+aen te nemen: datse sulcx hebbende belooft korts                1480
+daer na weder van de Saraçijnen waren verwonnen,
+sonder tegens de selve eenigen sonderlingen* tegen-weer
+te hebben gedaen: vervallende alsoo weder van het
+Christen gheloove aen de Saraçijnen. Dat sulcx gekomen
+zijnde tot kennisse van de Christen vorsten,                    1485
+dat sy luyden wederom zijn aen-getast ende verwonnen,
+en de Saraçijnen verdreven; niet willende
+de Christen vorsten toe-staen (vermits haer lichtveerdigheyt
+ende ontrouwe) dat de selve in haer landt
+souden blijven, ten ware sy haer eerst hadden vervought         1490
+na Roomen, om aldaer van den Paus t'ontfangen
+soodanigen ordre als daer goet soude gevonden
+werden hun te geven; dat de selve daer op kleyn en
+groot na Roomen waren vertrocken, en dat de Paus
+(alles gehoort ende overwogen hebbende) de selve                1495
+hadde op-geleyt, tot haer boete en beteringe, seven
+jaren langh te mogen* gaen dwalen door de werelt,
+sonder middelertijt op bedden te mogen slapen; lastende*
+hun even-wel, om eenighsins hun te mogen
+generen, dat yder kruys-dragende* Bisschop ofte Abt             1500
+hun soude hebben te geven voor eenmael thien ponden
+tournois.* Datse in den voorsz. jare 1427. in
+den Oughstmaent tot Parijs komende verhaelden vijf
+jaren alreede te hebben gedwaelt. _Pasquier_ verhaelt
+vorder uyt het vertellen van die gene die sulcx                 1505
+als doen gesien hebben, dat de mans gansch swart
+waren, met swart gekrult hayr, hebbende in elck
+oir een ofte twee silvere ringekens: dat de vrouwen
+mede voor het meerendeel mismaeckt ende leelick
+waren, met hayr geheel swart, als een peert-steert,             1510
+gansch slordigh ende ongedaen in haer kleedinge,
+een lappe lakens om 't lijf gebonden hebbende met
+koorden vast gemaeckt; ende in 't korte een vreemt
+gespuys van menschen. Noch wijders, datse veel
+haer werck maeckten van de lieden in de hant te                 1515
+kijcken, ende yder te seggen wat hun voor geluck
+ofte ongeluck gebeuren soude, ofte alreede gebeurt
+was: datse veel onruste tusschen man ende wijf verweckten
+ende vreedsame houwelicken vol twist maeckten,
+de mans in-beeldende* dat de vrouwen quaet                      1520
+garen sponnen;* van gelijcken datse door quade kunsten
+het gelt uyt de* lieden beurse in de heure konden
+doen komen: ende eyntelick dat de Bisschop van
+Parijs ten lesten sigh tegens de selve stelde, ende een
+deftige* predicatie tegens haer bedrijf dede doen door          1525
+een prediker monick geaemt _le petit Iacobin_, de
+welcke onder andere seer berispte alle de gene die
+sigh in de handen van dit volck hadden sien laten,
+en de selve gheloof waren gevende [49]: en tot besluyt
+datse van daer spoedelick mosten vertrecken ende                1530
+haren wegh nemen nae Pontoise. _Munsterus_ verhaelt
+datse in Duytslant eerst zijn gesien anno 1417.
+En soo ghy breeder bescheet hier van souckt te
+weten, mooght den selven met andere schrijvers nae
+sien, soo 't u gelieft, te weten _Camerar. hist. medit._        1535
+_part._ I. _cap._ 17. _Gesner. in Mitridat. Æneam Sylvium &c._
+
+Phi. Ick sal my derhalven vergenought houden
+met dat ick van u gehoort hebbe, en wil nu komen
+tot de geschiedenisse selfs.
+
+Ick hebbe voor eerst gelet in 't lesen van het                  1540
+eerste deel deser geschiedenisse, dat Pretiose (soo het
+scheen) behendelick wiste uyt te vinden saken die
+selfs een doctor in de medeçijnen niet en konde bemercken;
+te weten, dat Giralde door liefde vervoert
+moeste wesen, en dat sulcx d'oorsake was van hare               1545
+sieckte. Nu by dese gelegentheyt wilde ick wel
+onder-recht wesen, ofte nae de kunsten der medeçijnen, 2
+ofte van de ondersouckers der naturen,* offer een
+sekere bysondere slagh van pols zy, of eenige gewisse
+teyckens in de slagh-ader daer uyt yemant                       1550
+(die de kunste verstaet) sekerlick soude konnen weten
+ofte een jonge deerne verlieft ofte met liefde bevangen
+is, dan niet. want indien sulcx gheleert konde
+werden, ick wildet my wel gelt en tijt laten kosten
+om sulcx te weten, om redenen die ick daer toe meyne            1555
+te hebben. Ten anderen soo ben ick begerigh te weten,
+of men door waer-seggers, of diergelijcke soorte van
+menschen ondersoeck magh doen op houwelickse ofte
+andere toe-komende saken.
+
+Soph. Dit is een vrage die het geheym en verborgentheyt         1560
+van de medeçijnen raeckt, en die midtsdien
+best by de meesters van de selve kunste beslecht
+soude konnen werden: niet-te-min om u niet verlegen
+te laten, en vermits ick al somtijts mede een weetgierigh
+oogh hebbe laten gaen over boucken van die                      1565
+gelegentheyt, soo kan ick seggen dat eenige van de
+ervarenste in die wetenschap, en by namen de geleerde
+_Avicenna_, en met den selven Franciscus Valesius
+lib. 3. _Controvers. Philos. & medic. cap._ 14. Iaques
+Ferrand Argenois de la maladie d'Amour ou melancholie           1570
+_Erotique._) een groot Spaens doctor, met verscheyde
+andere van de gheleerste in die kunste vast    73
+stellen, datter geen bysondere ader-slagh en is, oock
+geen sekere teyckens in de selve, waer door die
+sieckte eygentlick bekent soude konnen werden. En               1575
+voor reden wort by de selve in-gebracht, dat de liefde,
+soo lange die in de palen van de redelickheyt blijft,
+is een genegentheyt die in het breyn haer woonplaetse
+is houdende [50]: maer buyten ofte boven reden
+en regel gaende, dat de selve dan in de lever ende niet         1580
+in het herte sigh onthout, ende dien volgende* dat uyt
+de pols ofte slagh-ader [51] (die uyt het herte haer beweginge
+heeft) geen vaste teyckenen en konnen werden
+genomen*, om te weten of yemant met de minnekoortse
+gequelt is, dan niet; en noch min, wie daer  1585
+van d'oorsake mochte wesen.
+
+Phi. Gewisselick het is my leet dat de kunste
+soo verre niet en gaet, en dat de geesten in soo
+scherp-sinnigen eeuwe, als wy beleven, (daer 't al
+schijnt ondersocht te werden) noch soo hooge niet en            1590
+zijn geklommen; te meer vermits ick bemercke, dat
+al lange in voorlede tijden een groot deel van dese
+kunst is ondeckt [52] geweest, even by oude vrouwen
+die wat geslepen waren. Ick sie dat _Canace_ in dit
+gast-huys sieck leggende klaer uyt seyt (als _Ovidius_          1595
+verhaelt)
+
+
+    Mijn voester heeft den brant van mijn bedeckte wonden,
+    Wt [53] ick en weet niet wat, behendigh ondervonden*;
+      Die seyde my in 't oir: Ick sie het datje mint,
+      En dat u jeughdigh hert tot vrijen is gesint.             1600
+
+
+En dat alsoo zijnde, soo dunckt het my vreemt
+dat alle onse groote doctoren hier in noch maer als
+mollen en zijn, daer een oudt wijf al van doen af soo
+klaer in sagh.
+
+Soph. Al sachtjens, lieve jongelingh. want al ist               1605
+soo, dat ick uyt de getuygenissen van de geleerde
+hebbe geseyt datter geen eygen pols-slagh en is die
+juyst op de liefde past, soo en volcht daer niet uyt
+dat de kunstenaers* uyt andere gelegentheden* (jae
+oock uyt de pols selfs) niet al merckelicke* dingen en          1610
+souden konnen ontdecken, daer uyt men yemants gestalte*
+soude konnen weten. jae ick segge u in tegendeel,
+datter veel ervaren medeçijns eertijts zijn geweest
+ende noch zijn, die door middel van de kunst
+ten klaersten hebben weten t'ondervinden*, dat yemant           1615
+van die wespe gesteken was. _Avic. lib._ 3. _cap. de amore._
+En noch meer als dat, _Soranus_ van Ephesen (als
+in het leven van _Hippocrates_ te lesen is) ondeckte
+klaerlick de liefde die de koningh _Perdiccas_ drough
+tot _Phyla_, een by-sit van syn vader; en dat even              1620
+op de selve maniere gelijck _Erasistratus_ uyt-vont
+de brandende genegentheyt van _Antiochus_ tot _Stratonice_
+syn stiefmoeder. (_Val. Max., l._ 5 _cap._ 7.)
+_Galenus_ in syn bouck, daer hy handelt van de gene
+die den sieckaert maken*, beroemt sigh te hebben                1625
+konnen ondervinden den heymelicken minnebrant van
+een Romeynschen ridder, die de selve geset en gewet*
+hadde op de by-sit van een van de groote aldaer. Van
+gelijcken roemt de selve _Galenus_ te hebben weten na
+te sporen de liefde van een voornamelicke* jonckvrouwe          1630
+tot eenen schoonen jongelingh _Philades_ genaemt.
+_Iaques Ferrand_, een geleert Frans medeçijn,
+seyt in den jare 1604. behendelicken ondervonden te
+hebben de malle minne-driften die een jongh student
+(een groot edelman zijnde) heymelick drough tot een             1635
+schoone jonge deerne een kamer-maeght in der huyse
+daer hy sigh onthiel, daer van hy de vordere geschiedenisse
+breeder verhaelt in syn bouck by hem
+op dese stoffe beschreven.
+
+Phi. Wel, na dese exempelen uyt-wijsen, soo en                  1640
+soude men door de kunst niet alleen konnen uytvinden
+of yemant liefde drough, maer oock tot wien.
+Ick bidde segh my doch hoe dat toe gaet; want my
+dunckt dat sulcx een jonghman van myne ghelegentheyt*
+van grooten gebruyeke soude konnen wesen.                       1645
+
+Soph. Wel aen, dewijle ghy des soo begerigh
+schijnt te wesen, soo wil ick u seggen 't gene icker
+van bemerckt hebbe. Wilt ghy weten of yemant
+met liefde is bevangen, en op wien ('t zy dan man
+of vrouwe; maer ick sal nu van de persoon van een               1650
+vrouwe spreken) soo siet dat ghy soetelick en behendelick
+in u hant krijgt de hant van de gene daer
+ghy de preuve [54] van nemen wilt, ende leght dan u
+vinger al sachtjens op hare pols, ende daer na soo
+brenght in u reden te passe den naem van de gene                1655
+die ghy meynt dat haer meest aen 't herte leyt;
+spreeckt van den selven, loffelick prijsende des selfs
+schoonheyt, geestigheyt, ofte andere goede gaven,
+en t'elcken als ghy dien naem noemt, let dan neerstelick
+wat veranderingh ghy in haer oogen, wesen,                      1660
+ende sonderlinge* aen haren pols-slagh sult gevoelen:
+daer is geen twijffel aen, soo de minnepijl haer recht
+ghetroffen heeft, of ghy sult een ongelijcken dril*,
+ende een veranderlicken pols gewaer worden, die
+geen regel of slagh en sal houden. (_Paul. Æginet._             1665
+_lib._ 3. _cap._ 17. _de amore._) Ghy sult oock meer
+andere teyckenen uyt haer wesen, en sonderlingh
+uyt haer oogen, konnen af-nemen*, die eer zijn te
+mercken, als te schrijven. Maer dan loopter noch wat
+op* dat vry aen-merckens weert is, en van grooten               1670
+ghebruycke; maer daer van op beter gelegentheyt.
+
+Phi. Ick bidde u en spaert doch geen broot voor de
+vrienden, ende en laet niet onder u tonge 'tgene ick soo
+seer begeere te horen als yet dat ick nu ter tijt weet.
+
+Soph. Neen, vrient, soo plagh men een boer syn                  1675
+kunst af te vragen: alle dingen en dienen niet uyt
+geseyt aen soo grage gasten als ghy en uws gelijcken    76
+zijt; En dusdanige verborgentheden en willen soo op
+een bot* en met eenen adem niet geleert wesen.
+
+Phi. Ghy en hebt even-wel dit geenen dooven  1680
+geseyt; Ende nu ick den draet hebbe, ick hope het
+kloen* wel te sullen vinden. Ick kan oock lesen (God
+danck) en hebbe u schrijvers hooren noemen die te
+vinden zyn, ick meyne die nae te sien en te letten
+watter in steeckt. want ick sie alreede wel soo veel,           1685
+dat dit ondersouck niet alleen by de medeçijnen,
+maer by de gene die wat kennisse van saken hebben,
+kan gedaen werden. Het komt my nu binnen* dat
+ick gelesen hebbe, dat _Erasistratus_ (daer ghy te voren
+van gewagh deet) de liefde van _Antiochus_ gewaer               1690
+wiert, vermits hy vernam dat syn ader-slagh t'elcken
+veranderde als _Stratonice_ syn stief-moeder in de kamer
+ofte ontrent het bedde quam, daer hy sieck lagh.
+De poëten hebben daerom wel geseyt,
+
+
+    Wie is die heeten [55] minne-brant                          1695
+      Behendigh in syn boesem sluyt?
+    De liefde past op geenen bant;
+      Sy wil, sy sal, sy moeter uyt.
+
+
+Soph. Dat is tot daer toe goet, soete jongelingh;
+maer ondertusschen isset geraden u niet te seer te              1700
+willen vergapen aen de beweginge van de slagh-ader,
+om altijt daer uyt een besluyt te maken (als de selve
+buyten gewoonte verandert, en rasser of [56] harder slaet 3
+op den naem ofte door de aenkomste van eenigh persoon)
+dat t'elcken een uytmuntende* liefde hier van                   1705
+de oorsake ware. Ghy sout lichtelick (soo doende) konnen
+vervallen in een selsame ongelegentheyt, als ick
+eens verstont een jonge doctor gheraeckt te zijn,
+uyt ghelijcke oorsake.
+
+Phi. Hoe gingh dat toe, weerde Sophronisçe?                     1710
+
+Soph. De selve jongen doctor onder andere hebbende
+een wijle vergeselschapt een vermaerden medeçijn,
+als hy by de siecken gingh (als in Italien tot
+bericht* van de studenten veel geschiet) en gewaer
+zijnde gheworden, dat de doctor (als hy de pols van             1715
+de siecken getast hadde) wiste te seggen waer door
+de sieckte was veroorsaeckt, als door eten van meloenen,
+noten, appelen, vijgen, ofte diergelijcken fruyt,
+bad ernstelick den man, hem te willen openbaren waer
+uyt hy sulcx wist, als hy seyde. De doctor, na des              1720
+hem te hebben laten bidden, seyde hem, dat hy ontrent
+de siecken komende neerstelick was gewoon acht
+te nemen, of hy in of ontrent de kamer van de
+siecken niet eenige schellen van noten, meloenen,
+of diergelijcke vruchten en vernam; en die siende,              1725
+dat hy daer op dan aengingh. De nieuwe doctor,
+dese lesse wel meynende onthouden te hebben, ende
+die willende in 't werck stellen, was korts daer na
+geroepen over eenen schamelen arbeyder, sieck te
+bedde leggende; voor wiens hutte hy een vers eselsvel           1730
+siende leggen, hadde daer op den patjent syn
+pols geraeckt, ende geseyt dat hy gansch swaerlick
+sieck was, en dat sulcx hem niet vreemt en docht,
+dewijle hy soo harden ende onverdouwelicken kost,
+te weten esels vleesch, hadde bestaen te eten. De               1735
+siecke, des verwondert zijnde, seyde, dat de doctor
+geheel van den wegh was want (seyde hy) ick en
+hebbe in acht dagen en langer geen esel gesien, ten
+ware mijn heere den doctor. De misslagh van de
+jongelingh quam daer uyt, dat hy den regel dien                 1740
+hy gehoort hadde al te breet en sonder bescheydentheyt*
+in 't werck stelde. En voor u, lieve Philogame,
+staet te letten, dat ghy niet in gelijcke dwalingen
+en valt.
+
+Phi. Is daer voor te vreesen Sophronisçe? Ghy                   1745
+hebt my verklaert dat veel gheleerde medeçijnen
+vast stellen, dat indien op den naem van eenigh
+persoon de pols van een jonge juffer, en oock haer
+wesen, seer verandert, dat daer uyt vastelick te besluyten
+is datse van desselfs liefde bevangen is.                       1750
+
+Soph. Maer of het gebeurde dat yemant een jonge
+deerne onteert, en haer daer na verlaten, ofte andere
+schamperheyt* aengedaen hadde, ende dat sy daer
+uyt in quellinge zijnde gevallen, een doctor (als ghy)
+haer daer op quame te besoucken, en dat de selve                1755
+sprekende van den voorsz. persoon, gevoelde de slagh-ader
+van de voorsz. jonghe deerne heftiger slaen, als
+te voren; soude hy niet een grooten misslagh doen
+daer uyt te besluyten, dat sulcx uyt liefde geschiede,
+daer het uyt het tegen-deel, dat is, uyt louteren               1760
+haet, syn oorspronck soude hebben? 'T is seker,
+dat jae. Want dewijle het voren is vast gestelt,
+datter geen bescheyden* en eygen beweginge in de
+slagh-ader te vinden is die juyst alleen past op de
+minne-sieckte, en dat daerom met omsichtigheyt en               1765
+vernuft alle omstandigheden moeten werden overwogen,
+eer men yet sulcx besluyten kan, soo siet
+ghy wel hoe los* u op-genomen* kunste gaet.
+
+Phi. Ick sie wel ghy sout my geerne wederom
+van 't stuck leyden; maer ick en meyn het daer by               1770
+niet te laten, maer moet het vogeltjen (soo men seyt)
+onder de steert sien, en dan dagh en raet.* Maer
+wat is u gevoelen, of men uyt yemants hant ofte
+andere leden, uyt de strepen en linien van de selve,
+yet sulcx ofte andere saken, rakende yemants innerlicken        1775
+aert, nae de kunste kan uyt-vinden? en of
+het een Christen geoorloft is syn handen te laten
+sien om eenige voorsegginge in 't stuck van syn
+houwelick daer uyt te mogen verstaen*? of dat hy
+andere middelen vermagh te gebruycken, om van                   1780
+toekomende dingen de uyt-komste te weten? Mart.
+Delrio disq. Mag. lib. 4. _cap._ 5. Hier op wat berichts,
+weerde Sophronisçe.
+
+Soph. Wat het eerste aengaet, ick weet datter
+geleerde gevonden werden die hier van groot werck   79          1785
+maken*, en dese kunste (indiense weerdigh is soo
+genaemt te werden) oock met de schrifture willen bevestigen,
+daer toe treckende de plaetsen _Iob._ 37. 7.
+mitsgaders _Exod._ 13. 9. Dan de oversettinge van
+_Hieronymus_* spreeckt hier klaerder af als de onse             1790
+doet, en dient daerom na-gesien. Even-wel Monsr.
+Pasquier [57] de recher. de Franc. lib. 17. _cap._ 39. verhaelt
+eenige sonderlinge dingen van dese gelegentheyt.
+Doch wat my aengaet (uyt-genomen alleen het gene
+dat in dese gelegentheyt uyt natuerlicke redenen duydelick      1795
+kan besloten en bevestight werden) soo meyne
+ick dattet [58] al beuselingen zijn, daer ick geen tijt in
+en soude willen besteden, als alleenlick om de ydelheyt*
+van de menschelicke verstanden daer in te bemercken:
+anders* weet ick dat onder dit bejagh quade                     1800
+kunsten worden gepleeght, en daerom en wil ick
+niemant raden sich hier toe te begeven.
+
+Phi. Maer sout ghy dan geheelick verstaen te
+verwerpen de kunste van _Phisiognomie_, dat is, de
+wetenschap om uyt het wesen, gestalte, ofte gelaet              1805
+van een mensche, syn innerlicken aert te kennen?
+daer nochtans verscheyde wijse lieden veel van zijn
+houdende* [59], daer oock d'ervarentheyt* vry wat van
+getuygen kan.
+
+Soph. Dat is een geheel ander werck, als het                    1810
+gene waer van wy nu gesproken hebben, en ick en
+ben jegenwoordelick* niet gesint om in het ondersouck
+van het selve te treden. Maer in plaetse van sulcx 4
+soo hebbe ick juyst hier nu by my een bysonder
+trougeval van onsen tijt, my onlanghs by een vrient             1815
+ter hant gestelt, daer in te sien is datter lieden zijn
+die alleen op het gevoelen van de uyterlicke gestalte
+des lichaems, selfs sonder behulp van oogen, een
+vrouwe weten te verkiesen. . . . . . . . . . . . . . . .
+
+[Onderhand Philogamus dit geval "bij hem selven" overleest,     1820
+gaat Sophroniscus zijn zaken doen bij een vriend
+in de buurt. Het verhaal "Liefde sonder sien verweckt,
+en schoonheyt blindelinghs verkoren" (door Cats hier ingelast)
+is nauweliks uitgelezen of Sophroniscus is reeds
+terug, en vervolgt:]                                            1825
+
+Wel aen dan, wat uwe vordere vrage belanght;
+te weten, of het geoorloft is op de uyt-komste van  5
+toekomende dingen ondersouck te doen, en tot dien
+eynde aen waerseggers ofte hant-kijcksters raet te
+vragen, daer op segh ick rondelick, dat neen. Ick               1830
+stae u toe* dat wijse en kloucke mannen, uyt
+ervarentheyt met lanckheyt van tijde* verkregen,
+door voor-teyckenen ende sonderlinge op-merckinge
+yet wes in dese gelegentheyt vermogen. Maer sulcx
+by spokers*, toovenaers, waer-seggers, of diergelijcken         1835
+slagh van volck te willen gaen onder-vragen,
+is beyde by Goddelicke en menschelicke wetten opentlick
+verboden. Gods woort spreeckt klaer _Deut._ 18.
+De gemeene Rechten* van gelijcke: ende de redenen
+zijn, vermits het volck lichtelick door dusdanige               1840
+voor-segginge gaende* wert gemaeckt, ende tot nieuwigheyt
+genegen zynde tot onruste van de staet wert
+gedreven. Doch soo ghy meer hier van begeert te
+lesen, soo siet Lips. in Exemplis & Monitis Polit.
+cap. 4. _quæst. liceatne in eventus inquirere._                 1845
+
+Phi. Maer het bysonderste dat uyt dese gheschiedenisse
+in bedencken behoort te komen, is de vraghe,
+of yemant behoort, ofte vermagh een houwelick aen
+te gaen met wilde, woeste, ende rauwe menschen, ofte      6
+met de gene die buyten het verbont wesende, afghesondert        1850
+zijn van het ware Christelick geloove.* Op
+dit gewichtigh point u oordeel, weerde man.
+
+Soph. Ick en wil my geensins ontrecken, goede
+jongelingh, hier op myn gevoelen rondelick te verklaren,
+alsoo het selve onder al dat wy te samen                        1855
+gesproken hebben als een hooft-stuck* behoort gerekent
+te werden. Ick segge daerom, nademael dat
+het houwelick is een onverbroken* bant, ende dat
+niet alleen de menschen, maer oock God door het
+selve kinderen werden verweckt: dat mede selfs de               1860
+onderlinge verbintenisse tusschen den Heere Christum
+ende de Kercke, mitsgaders alle geloovige zielen,
+door het houwelick wert af-gebeelt;* soo moet noodelick*
+des Heeren mont in die gelegentheyt niet alleenlick
+om raet werden gevraeght, maer behoort oock                     1865
+de selve raet volkomelick te werden gevolght, ten
+eynde Godes vrede ons mochte by-woonen in onse
+huyshoudinge. 'T is nu kennelick dat in Godes woort
+(1. _Corint._ 7.) klaerlick wert bevonden ons te zijn
+bevolen te trouwen in den Heere: dat is, in de vreese           1870
+des Heeren, ende volgens desselfs in-settinge: gelijck
+by het selve mede geboden wert geen jock te trecken*
+met den ongeloovigen, dewijle het licht met de duysternisse
+niet gemeens en heeft, noch Christus met Belial
+2. _Corint._ 6. 14.15. Maer hoe kan yemant in den               1875
+Heere geseyt werden te trouwen, die met syn trouwen
+selfs toont dat hy een verachter Gods is, ende als
+tot syne vyanden over-gaet? voorwaer indien men
+op eenige gelijckheyt in de saken van trouwen behoort
+te letten, de gelijckheyt in het stuck van den                  1880
+Gods-dienst is verre boven al te wegen, sonder eenigheyt
+in de welcke geen soetigheyt, ware vreughde,
+of vrede tusschen de getroude en is te verhopen*,
+geen over-een-komste in 't op-voeden van de kinderen,
+maer dagelicx stoffe tot onruste ende oneenigheyt;              1885
+alsoo dwalingen en waerheyt met den anderen* als
+erf-vyanden zijn, en staegh onderlinge gewoon zijn
+te worstelen; (Licet vir non oderit uxorem, error
+tamen odit veritatem. Salvianus.)* en in dien gevalle
+siet men dat den haet van de sake op de personen                1890
+selfs koomt te vallen, dewijle elck het syne pooght
+voor te spreken. _Arnis eus de jur. connub cap._ 6.
+_sect._ 5. Heeft men niet gesien dat in dusdanige
+houwelicken de vrouwen zijn af-geraden geweest van
+de houwelickse gemeenschap met haren man te plegen,             1895
+als aen de selve onreyn ende niet geoorloft zijnde?
+en dat de vrouwen oock sulcx in 't werck hebben
+gepooght te stellen? en hoe kan in soodanigen huys-houdinge
+een kleyne kercke door gemeene gebeden
+en het lesen van Gods woort gehouden werden, gelijck            1900
+sulcx onder de Christenen betaemt, en van
+Paulus in 't huys van Philemon wert gepresen?* en
+hoe kan doch soodanigen houwelick (tot troost van
+de gehouden) geseyt werden te wesen een beelt en
+gelijckenisse van het verbont met den Salighmaker?              1905
+(_Molin au Traicté des Mariages illicites._) sekerlick in
+geender manieren. Ick segge daerom, indien yemant
+van edelen huyse wesende sigh tot kleynheyt* toerekent,
+indien men hem een houwelick soude vergen
+beneden de weerdigheyt van syn geslachte, dat des               1910
+te meer in desen gevalle behoort in achtinge te
+komen, dat men dien geestelicken adel in de gemeenschap
+der heyligen niet en verkorte.
+
+Phi. Ick bevinde uwe redenen van gewichte te
+wesen, weerde Sophronisçe; maer hoort men niet                  1915
+sodanigen houwelick goet te vinden, immers* te
+lijden, op hope dat een woest* en ongeloovigh mensche,
+door syn partuyr* tot sedigheyt* en tot het geloove
+sal werden gebracht, en datter alsoo winste
+van een ziele sal gedaen mogen werden?*                         1920
+
+Soph. Dit wort veel tot verschooninge van dusdanige
+houwelicken by gebracht, lieve Philogame:
+Maer segh my doch een reys, plagh men wel een
+houwelick aen te gaen met yemant die kael en beroyt
+is, op hope dat hy wel eens rijck soude mogen                   1925
+werden?
+
+Phi. Neen sekerlick, weerde Sophronisçe, de lieden
+gelooven in dien deele datse sien en tasten, en
+anders niet: de hope wert maer waen geacht in dese
+gelegentheyt. men moet hier vry al vaster gaen.                 1930
+
+Soph. Wel indien men op hope van toekomenden
+tijdelicken rijckdom geen houwelick en wil gronden,
+naer onse maniere van leven; dient men dan wel
+sulcx te doen op hope van dien onwaerdeerlicken
+rijckdom in 't geestelicke?                                     1935
+
+Phi. Ick was daer gevat, weerde Sophronisçe,
+eer ick 't recht gewaer wert. En, om de waerheyt
+te seggen, my dunckt dat uwe redenen al vry wat
+slots hebben.* Maer onderentusschen soude ick misschien
+wel by exempelen konnen bewijsen, dat de                        1940
+man het wijf, ende het wijf den man tot den waren
+geloove eyndelick heeft gebracht; het welck dan nootsakelick
+een groot vernugen* [60] moet geven ter wederzijden.
+
+Soph. Ick en wil niet ontkennen, weerde Philogame,              1945
+sulcx niet somwijlen geschiet te zijn, maer als het
+gebeurt soo doet God even het selve dat hy in de
+eerste scheppinge* gedaen heeft, treckende het licht
+uyt de duysternisse. Maar hier tegen is te bedencken,
+dat niet eenige voor-vallende saken, die somwijlen              1950
+eens gebeuren, maer Gods gebodt een regel moet
+wesen van ons bedrijf. Het quaet en is niet te doen
+op datter goet van kome; en wat segen Gods heeft
+die te verwachten die Godes raet niet en volght?
+Waer by ick dan noch vrage, nademael het quaet                  1955
+(God betert) soo vruchtbaer is, als de ervarentheyt
+leert; of het niet te vreesen en staet, dat de geloovige
+van de ongeloovige eer beschadight soude
+mogen werden, als dat de ongeloovige door den geloovigen
+soude werden gebetert? Is sulcx niet gebeurt                    1960
+den wijsen ende machtigen koningh Salomon?
+(1. _Reg._ 11.) ghy weet dat wel, jongelingh, en wat
+sal dan gemeene* ende geringe verstanden niet konnen
+over-komen? De eerste eertzvaders die om hare uyt-nementheyts
+wille kinderen Gods van* Moyses genaemt                         1965
+waren, siende de dochteren der menschen datse    84
+schoon waren, onderstonden die ten wijve te nemen
+(_Genes._ 6. 3) en zijn alsoo vleeselick, ja vleesch geworden,
+en hebben na hen getogen den onder-ganck
+van den geheelen aert-bodem. En Iacob, die groote               1970
+helt en Gods worstelaer, hebbende getrout de dochters
+Laban [61], heeft hy niet gewaer geworden dat een
+deel van de afgoderije van de selve de syne heeft aengekleeft?
+_Gen._ 35. 4.
+
+Phi. Ick vernoughe my uwer [62] redenen, weerde                 1975
+Sophronisçe, en 'tis (mijns oordeels) onnoodigh hier
+toe meer te seggen: het out spreeck-woort is hier en
+elders niet dan al te waerachtigh.
+
+
+    'T nachtegaeltjen op de peul
+    Dat vermagh te bijster veul.                                1980
+
+                            _Efficaces preces mulierum._*
+
+
+Ick daerom uwe aen-merckinge op mijne gedaene
+vrage vast stellende*, sal u des ten hooghsten
+bedancken, en de selve in mijn boesem op-schrijven,
+ende door Godes genade sien in 't werck te stellen.             1985
+
+
+
+
+
+
+
+
+AANTEKENINGEN.
+
+
+3. _schijnen magh_, vgl. 704: schijnen mocht.--En (naer het schijnen
+mocht) hij wou niet verder gaen.--En (naer het schijnen magh) haer
+ziel die wilder uyt.
+
+= de schijn hebben kan.
+
+5. _Het laet sigh den naem geven_, omschrijving van het passivum
+(oorspronkelik causatief-medium), te vergelijken met "doet verlangen"
+in het Wilhelmuslied, e. t. q.--Zie Zeitschr. f. Völkerpsych. II,
+244/6.--Vgl. peppelhout laat zich gemakkelik bewerken.
+
+_Zigeuners._ Vgl. de Goeye, Memoire sur les migrations des Tsiganes
+à travers l' Asie (Leiden 1903), Anz. f. IG. Spr. u. alt., Journal of
+the Gipsy Lore Soc. 1907 vv. Wiener, Die geschichte d. Wortes Zig. in
+Arch. N Sprachen 1902. Pott, Die Zigeuner in Europa und Asien (2 dln.,
+1844-45), Techmers Zeitschr. (Leipzig, 1885.)
+
+7. Vgl. 105 vv., 1774.
+
+9. _Majombe_; schijnt later een algemene naam te zijn voor de
+"oude koude grijze, die een motkas hield, en eêr was mijn vriendin"
+... Goeree, Mengeldicht. 262.
+
+21. _wiens_, _relatief_ bij _femin._: algemeen, ook Mndl., vgl. Van
+Helten, Vondels Taal § 126.
+
+39. _hantgespel_; castagnetten. Vgl. noot van Cats bij vs. 341.
+
+47. _maer en_: negatie bij "maer" (uit "ne ware", het ne ware),
+de ontkennende kracht werd nog gevoeld, van daar _en_ er bij gevoegd.
+
+54. Zeer zedig is zij in haar spreken; en zij is gauw gekwetst door
+'t geen zij hoort en verneemt.
+
+81. Zij wist het vooral aan te leggen, om....--Vgl. hierbij
+Ned. Wdb. I, p. 224, 2 c.)--Ons "het", collect. = iemands zaken.
+
+84. _prenten_, drukken, bezig houden? vgl. druk, gepresseerd, bezet
+met.--Vgl. Gloss. Lekensp.
+
+89. _uyt den neus_, vgl. I. van Beverwyck's Schat der Ongesontheyt,
+ofte Genees-konste van de sieckten, verçiert met Historien.... alsoock
+met verssen van de Heer Jac. Cats.... (1651), blz. 86, die niet
+gelooft, al beweren 't sommigen, zoals Democritus: "dat de neus eenich
+teycken soude konnen gheven (al was hy daer ontrent gheweest) van
+'t gene hy niet gesien en heeft.... _Democritus_, een Dochter den
+eenen dagh ontmoetende, groete haer, _Goeden dagh Maeghdeken_; en
+'s anderendaegs haar wederom siende, begroeten haar met _Goeden dagh
+Vrouken._ En het was soo: want sy had dien nacht een ongheluck gehadt,
+gelijckse dat noemen."
+
+94. De consecutio temporum bij Cats en anderen dient nader en
+nauwkeuriger onderzocht. Omtrent _plagh_ hier alleen dit:
+
+pleghen, in 't Mnl., "doen", zo ook bij Cats: plegen dwaesheyt,
+lusten, gemeenschap van bedde met, enz.--"Wat kooplieden ... plegen
+en niet plegen,"--"Wat ze vorder in dit geval meynt te plegen".--
+
+plegen = gewoon zijn: "Wel dunkt u dat het queesten (vrijen) van het
+Noorder-quartier schier op dese of gelijcken voet toegaet?--Behalven
+dat alle geregelde lieden gestaegh tegens die maniere van doen zijn
+geweest, en noch zijn, soo was dat noch een geheel andere sake,
+want de jonge lieden en plegen malkanderen soo na niet te komen,
+ofte sy en kenden malkanderen al voren door dagelickschen ommegangh:
+sulcx dat niet geseyt en kan werden..."
+
+_plagh_ staat vaak waar men _nu_ een praes. zou vinden, "(de jongman)
+gaf hem aen den gracht, en sey noch anderwerven, Wel sal ick uwe zijn,
+of sal ik heden sterven? Spreeckt nu het leste woort: ick stae hier,
+schoone maeght, Wat seghje? Dat ick plagh (roept hier de vrijster
+tegen)."
+
+Als _praeteritum_ vindt men in de regel _placht_. "Een kint dat niet
+en spreekt gelijck de menschen plachten. Maer dat oock sonder stem
+kan uyten syn gedachten."--
+
+"Dat (schoonheyt) veroorsaeckt onmatigheyt van 't houwelicx bedde het
+welck veel ongelegentheden aen ziel en lichaem _placht_ in te brengen,
+daer van ick hier niet breeder... en ben gesint te spreken." [63]
+
+_Plegen, plach, placht_, komt zo passim voor bij Cats. Ook in: De
+Verliefde Fiamette, door Boccacius, Amsterd., 1661, o. m. blz. 84, 93,
+161, 233, enz. En Oude Mans Vryagie (1700) 202b.--Vgl. Gloss. Granida;
+_plach, praes._ Hooft (Leendertz) I. 38; Warenar 439.--_pleech,
+praet._ War. 174; _praes._ War. 310.
+
+Zo _plach_ praes. moet wezen, dan zou _placht_ geen paragogiese _t_
+hebben; zie de Grammatica's.
+
+Dat daarnaast ook _pleegt_, = gewoon is, voorkomt, vindt zijn
+verklaring in bedeutungsübertragung. "Wat kooplui doen", wordt duratief
+"wat zij voortdurend doen", "wat zij gewoon zijn te doen": zo gaat
+de infin. _plegen_ bij plach, ook _gewoon zijn_ betekenen. Dit kan
+oorzaak zijn dat ook het nieuwe _pleegt_, eerst zeldzaam, later vaker,
+= gewoon is, voorkomt.
+
+Nader onderzoek in de geschriften der XVIIe en vroegere eeuwen zal
+mischien deze consecutio temporum ophelderen.
+
+Vgl. voor 't vroegere duits Mensing, Z. f. D. Phil., 1903, 229,
+en noot. Behaghel, Gebrauch der Zeitformen (1899).
+
+100. _het jaer_, houdt in "de 12 Hemelsche Tekenen" van de diereriem,
+of de 12 maanden, welke alle hun biezondere kracht hebben (vgl. Het
+grote Planeetboek, 1801, p. 134, 168).--_De hemel_ zijn "die Sterren
+die op de 12 Tekenen staen, (en) zyn niet te tellen"; ook deze hebben
+elk hun invloed. Toch wijst alles er slechts op "wat den menschen
+voor een Natuure uyt den Gesteernten _toegeneigt_ is,..... daarom
+niet... dat zulks alzoo moet zijn, gelyck of dat Gesteernte de mensche
+daer toe dwonge... Alle... zullen haar eigen aangeboren boosheid ende
+begeerten met verstand wederstaan."
+
+101. _Een wie_, relatief _wie_, meest _die_.
+
+105. Vgl. 1773. Zie genoemd boekje p. 187. Die "linie word genaamt
+de linie des levens ... in 't Latijn _Linea vite_ of _cordis_, en
+dese linie vanget aan bij de middel-linien dwars in de hand; (en)
+tusschen de Duyme en de Wijser (wijsvinger) omgaat (zij) den Berg
+des Duims ende gaet op dat gelijke der hant" (bij de pols).
+
+121. Het zal wezen--zo gelooft men algemeen--zoals zij 't uit hand
+en vingers leest.
+
+122. _haer laegen naem_, de oudere vorm _-en_ bewaard, om de volgende
+_n_ van _naem_? Vgl., ook voor de _h-_: ons vryen hals, Vondel,
+Eneas Vertaling, III, 80. Vgl. (?) Van Helten, Vondels Taal, § 85,
+add. blz. 173.
+
+139. Al wat zij meedeelt is nevelachtig en schemerig, voor dubbele
+uitleg vatbaar; nooit spreekt zij ronduit; vgl.: "tyt hier noyt te
+werck, als met bedagte reden Spreeck niet als door een wolck, maer
+klaer en uyt de mont."
+
+144. _Lucht_, uitspansel, zoals in Saksiese en Friese dialecten;
+vgl. Frank-Van Wijck, Etym. Wdb.
+
+151. Met _breyn_ meer gedoeld op het zinnelike; met _geest_ op het
+onstoffelike. Vgl.: met hart en ziel--Vgl. nog: (het beelt van de man)
+"dat maelt haer in het breyn; en speelt haer om de ziel"--"Een gunstige
+inval, die syn geminde eens schielyck in het breyn viel."
+
+_Breyn_ ook de gedachten, vgl. 1578; zie _hersens_. In "De
+bekendmakingen" (etc., 1711, p. 77) van K. Najer, leest men: "het
+soete en suyvere bloed werd door bewerking van _Hart_ en _Long_, het
+alderfijnste, levendigste, en geestigste afgesondert, het welke uyt
+zijn eygen doorlugtigheyd, allengskens na boven trekt, en sig op de
+beste plaats, in het midden van het Paleys, de _Herssens_ op den Troon
+steld... Dese geesten dan, doen allengskens de Herssens vervullen,
+totdat eyndlyck deselve door de grote toevloed overlopen en geperst
+werden, door het binnenste sponsagtige der senuwen, soetjes sagtjes
+heen te wandelen."--Vgl. 1070.
+
+152. _gevat_ (passivum) vgl. vs. 376, activum; vgl. "bevaen
+met minnen" in 't Mned. Wdb. Over 'met' = door, Delbrück,
+Abl. Loc. Instrum. im... Deutschen, S. 51.
+
+164. _Onverlet_, on + verlet, van _verletten_,
+vgl. Kil. verletten, omittere, praetermittere: Et impedire,
+interpellare, et differre, procrastinare.--Vgl. "De buerte
+spreeckt 'er van; en desen onvermindert. Men weet niet waer het
+schort..."--Vgl. unbeschadet, Sanders, Deut. Wörterb.--Zie soortgelijke
+in Tijdschr. Nederl. Letterk. II, 196, vv.--V, 207, 213: onghescaet
+sire virtuut, Nat. Bl. XII, 224.--Noord & Zuid VIII, 353.
+
+170. _Bekaeyde wegen_, verkeerde; vgl.:
+
+"bekaeyde streken."--
+
+
+
+    "Geen mensch die menschen kent en syn beroep verstaet,
+    En wees oyt echte wijf tot soo bekaeyden raet."--
+    "Wie veel den acker ploeght, wanneer hy is besayt
+    Die breekt sijn eerste werck, en maeckt 't et al bekayt."--
+    "Wis soo ghy langer blijft, soo isset al bekaeyt."
+
+
+
+Over dit woord: Van Wijk-Frank, Etym. Wdb;--Gallée,
+D. Literaturz. 1884, kol. 1340.--de Vries, Warenar,
+190.--Mag. Ned. Taalk. III, 286.--Halbertsma, Letterk. Naoogst I,
+64; ook van Helten, Woordafl.-proeven 9 noot.--de Woordenbkn.
+
+185. Voor deze zin vgl. men de XVIIe-eeuwse constructie b. v.
+
+
+    "Daer vingh het geestigh dier de vrijster aen te cussen."--
+
+
+_Spreken c. acc._ = ons: aanspreken, spreken met, tot iemand. Vgl.:
+
+
+    "Sy roept 'et door het bosch, sy klaeght 'et alle man
+    Sy spreeckt de wachters zelfs, maer niemant weet 'er van".--
+    Maer waer toe langh ghekermt, ick ga de bueren spreken,
+    En zie noch yet te doen, om dit gheweldt te wreken.
+
+
+en ons: iemand gaan spreken.
+
+Een schijn van onjuiste constructie in deze zin ontstaat doordat
+"aen" naar ons begrip bij spreken wordt gevoegd, en het "aen" bij
+vangen dan ontbreken zou.
+
+Doch ook in plaats van 2 maal hetzelfde woord werd dit ook wel eenmaal
+gezet. Vgl.: Tijdsch. Ned. Lett. VI, 69; N. & Z. XII, 526; Stoett,
+Syntax., § 159.
+
+188. _ten_, 't + de negatie bij _niet_.
+
+189. Constançe = Pretiose, 173; vgl. vs. 1238.
+
+195. _u swacke maegh met suycker overlast._ De suiker, die nu vaak
+overdreven aangeprezen wordt, stond vroeger minder goed bekend;
+vgl. I. van Beverwyck, Schat der Gesontheyt, met veersen verçiert door
+de Heer Jacob Cats... (1651), blz. 116; "Als het grof bruyn Suycker
+door de scherpe Looghe van Kalck ghemaeckt, ghesuyvert wort, ende de
+vuyle en swarte Syroop, daer uyt-gedreven is, soo krijght het eenen
+vreemden scherpen smaeck, waer af het bloedt verbrandt wert, ende
+het hooft beswaert.... Soo dat het ongesuyvert ofte _Grof-Suycker_
+somtijdts beter is, dan 't ghene dat de scherpigheyt van de Looge,
+in het suyveren behouden heeft. Daerom sal men eer het bruynachtigh
+en tamelijcken wit verkiesen."
+
+200. _maeghde-krans._ Vgl. o. v.:
+
+
+    Ick was ontijdigh groen, en hy begon te mallen.
+    Dies is de maeghde-krans my van het hooft gevallen.
+
+
+De vrijer spreekt tot de vrijster "met een ghebroken maeghdekrans."
+
+
+    "De nieu-gepluckte bloem, niet lange na de dagen,
+    Dat sy den maeghdekrans niet meer vermocht te dragen."
+    "Een snelle schicht op my gevallen....
+    Die trof mijn teere maeghde-krans."
+
+
+Vgl. het lied bij Willems, Ovla. Lied nº. 135; Verwijs,
+Mnederl. Bloeml., p. 128.--Kalff, Lied i. d. ME., 153, 277, 381,
+521.--"Verloren hab ich mein Rosenkranz," Böhme, Altd, Liederb. 152.
+
+201. of erger, is om u welbekende reden, de menstruatie opgehouden?
+
+214. _door een gunstigh oogh tot in het hert_, vgl. 377. Zie Martijn
+(ed. Verwijs), Str. 53 v.v. En
+
+
+    "....een soet en aerdich beelt
+    Dat stracx hem door het oogh tot in het herte speelt".--
+    "Het oogh, alleen het oogh, kan gantsch den mensen ontrusten,
+    Het is een open deur, een inganck van de lusten."--
+    "Hier gaet de regel los, die ons heeft wijs gemaeckt,
+    Dat niet als door het _oogh_ het herte wert geraeckt."--
+    "Myn verstant.... moet syn ghetogen,
+    In haer lieve in-gewant (binnenste) door heur ghebenedijde
+    oogen."
+                                                        Nosemans, Hans.
+
+
+223. Haar bloed is machtiger dan haar wil: zij kan niet verhinderen
+dat zij bloost.
+
+230. _geest_, een persoon van geest, iemand met voortreffelike
+hoedanigheden, vgl. Ned. Wdb. IV dl. kol. 728/9.--en 't fra. _esprit_.
+
+242. _jaren_, in de praegnante zin van jonge jaren, jeugd: van nature
+de vrolike tijd.
+
+243. _genieten_, vgl.:
+
+
+    Wie ist die oyt met eene schoot
+    Een schans of ander slot genoot?
+
+
+vgl. Gloss. Granida; Mned. Wdb.
+
+245. _spruyt_, van bomen; _kruyt_, kruiden; _sap_, drank, en pappen.
+
+255. De moeder, hiertoe (door Constance) verzocht, komt met de dokter,
+die te hulp geroepen is, binnen; Constance gaat op hun toe en neemt
+hun alleen.--Vgl.:
+
+
+    De vrijster wel geçiert, na datse was gebeden;
+    Quam uyt haer stil vertreck, en in de kamer treden,
+    Haer vader ginger by, en nam haer metter hant,
+    En seyde.....
+
+
+
+262. _gaf hem dese reden_, sprak hem zo aan.--Rose, 8833: "(de
+man) _geeft_ hare menichge quade hoere."--Vgl. Diefenbach, _dare_,
+o. a. sprechen--_rede_, Kil. spraecke, sermo, verbum.--_redenen_,
+verba facere.--Vgl. Gloss. Bern.: edere, seegen. = sprechen, reden
+(Dief).--Vgl. ook 936.
+
+270. _d. heb i. w. t. w._, moet in het verband betekenen: dat weet
+ik maar al te goed.--Vgl. ook:
+
+
+    "Wat is er menig wijf, dat liever heeft te praten
+    Die liever heeft te gaen laveyen achter straten
+    Als met een stillen geest haer kint te wysen aen
+    Wat nu, wat naderhant is nut te zijn gedaen."--
+    "Ick sitte meest den ganschen dagh
+    En hebbe liever wat te staen."
+
+
+Vgl.? Dit heb ik je te zeggen dat je dat doet; en: Dat heb ik te weten,
+dat dit gebeurt.
+
+288. _koorts._ Vgl.:
+
+
+    "dat een soete coorts haer in het herte quam,
+    Ghecropen meer en meer, die haer den sin benam",
+    Vermaeck der Ieucht, (1616).--
+
+
+En 't Koortsigh Liedje, van Bredero.
+
+291. _heydens volck_, gen. vóór 't bepaalde woord, vgl. 752, 1351,
+1522; vgl. Vondels Taal, § 72, i. f. Of _adj._ ? vgl. Spaens, heus.
+
+298. Imperat. = toon-jij; vgl. 299: kleed-jij.
+
+311. _Ké_, Kil.: ah. Interiectio varios affectus explicans.--Passim
+in de XVIIe eeuw. 't Zou ontstaan zijn uit _wetecree_, _wetekey_ =
+wete kerst, sciat Christus: vgl. de Vries, Taalzuivering, 166.
+
+316. prees het goede meisje, maar zo dat er niets of niet veel van
+geven kwam.
+
+321. Gyralde echter, nu ondertrouwd, gaf aan het aardig meisje 100
+pistoletten, als bruidsgeschenk. Gawoonlik was dit het geschenk aan de
+meid, die onder de beide speelmakkers en beide speelmeisjes de bruid in
+'t biezonder diende. Schotel, Oud-Holl. Huisgezin, 258. Vgl. Warenar,
+389, 1318.
+
+324. in dit te verhalen een aangename tijdkorting, of
+genoegen.--Vgl. Kil. tijdverdrijf, oblectamentum, delectamentum,
+dilitiae.
+
+335. _een openbare feest_, vgl. een drofelike cleet, een coude bat,
+etc. bij Van Helten, Vondels Taal, § 85c (slot).
+
+338/9. Die met schoon gezang en vlug dansen (vgl. saltare) alles zou
+overtreffen.--_sweven boven al_, vgl. Mned. Wdb. i. v. bovensweven.
+
+341. Houten of ivoren kleppers, die de vorm hadden van twee grote op
+elkaar passende notedoppen, waren door een band aaneengebonden, die
+men om de vingers wond. Door de andere vingers snel langs de randen
+van de kleppers te laten strijken, ontstaat een klikkend geluid,
+dat de dansrythmus aangeeft. Castagnetten: kastanjes n. d. vorm.
+
+358. _was aftekomen_ = moest afkomen, vgl. 1949, 1952. Zie de variant.
+
+365. _van syner hant_, oude datiefvorm na sommige praeposities;
+vgl. van der straten 1094; bij der hant 1104;--op den velde, 1020.
+
+370. _het maegderot_. Vgl.:
+
+
+    "en tot een soet besluyt,
+    Soo vlocht het maeghde-rot een kransje voor de bruyt."
+
+
+_quam_, waar velen nu een plusquamperf. zouden zeggen; vgl. bleef 696;
+waer 1383; gingh 1398; zie Vondels Taal § 173; of: "quam geleyden"
+= geleidde, zie 462: koomt vougen.--Vgl. Vondels Lucifer, vs. 1778.
+
+379. Staat te weifelen, vgl. 136: stont en keeck; 1119: sit op haer
+en sagh.--zie Warenar 258; Taalk. Bijdr. I, 125.
+
+384. _wort_, praesens? ook 726, 727, 731, 732; maar _wort_ praet. bij
+_werden_, _wert_ 972, 1093, 1126, 1576, 1801.
+
+407. _die_, naast _dien_; passim, vgl. Van Helten, Vondels Taal,
+§ 124; Mndl. Spr., § 352, 364_e_; Cosijn, Taal en Letterb., VI,
+276; _die men... koos, En_ (die)... _behaeght_. Als in 't Mndl.:
+in gecoördineerde zinnen blijft het pronomen weg, vooral als 't in
+_niet_-dezelfde betrekking (casus) staat; vgl. Van Helten, Vondels
+Taal, § 206, en Add.
+
+420. om dan te zijn vernield, verpletterd; maar (en hier volgt het
+6e coupl.); vgl. lat. opprimere.
+
+442. Maar al te veel bloemen staan dag aan dag te pronken; een frisse
+stengel hebben ze, maar niemand heeft er lust in. Daar gaan dan haar
+bladeren met de wind en vergaan, zoals alle stof.
+
+449. Bij de ouden wordt _Pan_, de Bosgod, voorgesteld met bokspoten,
+horens en ruig haar; als de Satyrs, vervolgt hij de nimfen met
+verliefde zinnen en bedoelingen.
+
+459. _wachte_, oude vorm; vgl. "zegge", op kwitanties; ik herzegge
+(van de voorzanger).
+
+461. Terwijl de ridder naar dit gezang met groot genot luistert,
+begint de nachtegaal de vrijster te accompagneren.
+
+467. _heydens_, vgl. 291, A.
+
+485/6. Haar rede is geregeld en dudelik; vgl. bene compositus;
+oratio bene composita.--Wat zij zegt, is geestig, aardig bedacht;
+_soete vonden_, zijn aangename denkbeelden, invallen;
+
+
+    "Men sagher sneegh beleit, men sagher vonden in,
+    Vry teikens van verstant, en van een diepe min."
+
+
+Misschien zijn de toen zo in trek zijnde "concetti" bedoeld.
+
+489. _vonck_, vgl. Kil. voncke, fomes, etc.; bij Diefenbach o. a.:
+to neghinge, naturliche neigunge.
+
+509. raven, _sing._, zw. subst. rave, vgl. Vondels Taal, I,
+p. 75.--Fabel van de vos en de raaf. Vgl. Phaedr. I, 13. Romulus I,
+14. De laatste redactie luidt: "Qui se laudari gaudent--verbis subdolis
+decepti penitent--de quibus similis est fabula.
+
+Cum de fenestra corvus caseum raperet--alta consedit in arbore--Vulpis
+ut hec vidit e contra sic ait corvo--O corvus quis similis tibi? et
+pennarum tuarum quam magnus est nitor? Qualis decor tuus esset--si
+vocem habuisses claram--nulla prior avis esset--At ille dum vult
+placere et vocem suam ostendere--validius sursum clamavit--et ore
+patefacto oblitus--caseum deiecit--Quem celeriter vulpis dolosa
+avidis rapuit dentibus--Tunc corvus ingemuit--et stupore detentus
+deceptum se poenituit--Sed post inrecuparabile factum damnum quid
+iuvat poenitere?" Vgl. 760, A.
+
+_met vollen mont_, vgl.:
+
+
+    De vrucht die is te raken,
+    En met een vollen mont op haren tijt te smaken.
+
+
+535. wat ik wezen mag, toch ben ick (etc.)--_magh_, vgl. Vondels Taal,
+II, § 188. Vgl. 1304.
+
+542. _streelt de sijde rocken_, vleit de vrouwen, die aan het hof zijn;
+vgl. m. m. de _bouwen_, _wijlen_ (nonnen);
+
+
+    "Dus gaetet vast dat aen den _broeck_
+    Hanght al de vreughde van den _doeck_";
+
+
+vgl. plaet, platen, (soldaten).
+
+_sijde_, hollands, nu nog, voor _sijden_. Vgl. Van Helten, Vondels
+taal I, blz. 106.
+
+544. edel pant = reine jeugd; _genit. epexegeticus_: de stad van
+Amsterdam, de prijzenswaarde deugd van zelfbeheersching.
+
+606. Oude gewoonte, om alle gerechten tegelijk optezetten.
+
+614. lage plaats, vgl. locus, afkomst, geboorte, stand.
+
+625. _mijnen_ = jegens mij, pron. poss. = gen. object; vgl. Granida,
+1529_b_, A.
+
+628. _nam_, = zou nemen, vgl. 1304.
+
+639. Indien je gediend ben van schoonheid, kom slechts, wanneer je ook
+wilt, je huis uit, daar (in deze grote stad) wonen vele mooie meisjes.
+
+642. Indien je vermaak vindt in verstandige, geestige kout, welnu,
+dat behoef je evenmin te missen.
+
+655/6. Al worstel ik tegen mijne jeugdige lusten, ik word meegesleept
+zelfs waar ik niet wil.--Vgl. voor _jeught_: "een maeght die onmachtigh
+is haer jeught te wederhouwen".--
+
+
+      "syn herte soo bevanght,
+    Dat hy tot in het mergh na hare jeught verlanght."
+      "een jongh en rustigh man,
+    Die, na den rechten eysch, u jeught vernugen kan."
+
+
+Een gehuwde vrouw moet in sommige omstandigheden "alle hare
+jeughdigheden dempen en doen versterven."
+
+659. _deftigh_. Vgl. "Of het een deftigh man, die syn geheele werck
+van wijsheyt en geleertheyt heeft voorgenomen te maken, geraden is
+sigh ten houwelicke te begeven."--
+
+"Daer is een deftigh man (Barlaeus) die leert u Roomsche
+spraeck."--Ongehoorzaam zijn om zichzelven het leven te benemen op
+bevel van de Mohammedaanse vorst, is een boze
+
+
+            "daet,
+    Maer 't is een deftigh helt, die hier in willigh gaet."--
+    "..... hiet my lieve man,
+    In dat soet-deftigh woort, daer in soo ligt verholen
+    Wat u en my gelyck de Schepper heeft bevolen."--
+    "Het is geen deftigh man,
+    Die met gebogen hals geen dwasen lijden kan."--
+    "Datje niet en nut, of met den monde smaeckt,
+    Dat uyt een innigh vyer de lusten gaende maeckt
+    .....maer breeckt de lange nachten
+    Door vlyt tot deftigh werck."--
+    "o deftigh werck dat ick op heden doe... een wreede moort."--
+    "Zijn deftige (ernstige) taal stelden my ook gerust."
+
+                                            Haagsche Vondeling.
+
+
+Vgl. _Taal en Letteren_, 1903, blz. 473.
+
+672. mijn onervaren jeugd nu bij te minne en geringe schepsels
+bevrediging zoekt.--Vgl. 614.
+
+673. Indien men de oude tijd nagaat, bemerkt men ....
+
+679. ter wille van Europa, dochter van een Phoeniciese koning.
+
+680. om Leda, de echtgenote van de Spartaanse koning te bezoeken.
+
+682. Hercules was verliefd op Omphale, koningin van de Lydiërs,
+en vernederde zich daar een tijd lang om als slaaf haar te dienen,
+om haar gunsten te genieten. De negen-koppige slang, de Hydra, een
+monsterleeuw bij Nemea, het Erymantiese zwijn, de Cretensiese stier
+versloeg hij.
+
+684. _duyden_ = strekken, vgl. de 2e betekenis van het intransitief
+_dieden_ in het Mned. Woordenb., welke die van "strekken" nadert,
+b.v. Hoe luttel hare (_des aventuren_) helpen (_znw. mv._)
+dieden. Vgl. baten, dienen:
+
+
+    "Indien men recht gebruyckt den luyster der agathen,
+    Het sal het jonge paar tot vrede konnen baten."--
+    "En trout oock op het ooge niet,
+    Want 'et dient u beyde tot verdriet."
+
+
+688. ik weet niet (door) hoe een sloor, (hoe) een herderin.
+
+692. _Gode_, dat., zonder meer, slaat op Jupijn (677). Andreas
+is Christen, en Heiden tegelijk: gewoon verschijnsel in de
+Renaissance-literatuur.
+
+693. _het groote licht_, de zon, nog in gewestelike taal, in bepaalde
+frases ("gaat ons verlaten, is weg") de gewone aanduiding.
+
+706. _En_ (zij) _scheen_, vgl. Vondels Taal, II, § 227, d.
+
+708. Zo gauw zag hij ze niet weer, of zijn smeulende liefde ontvlamde
+dadelik.
+
+721. _began_, praes.? (vgl. plagh, 94, A.) Mnederl. begonnen, [64]
+begonde (begonste) naast beginnen, began (begon). Beide vormen
+lopen door een. Mogelik is dat _begonnen_ later is beschouwd als
+een verbum gelijk _connen_ (praes. _can_) [65] en derhalve _began_,
+praes.; _begonste_, praet.--Naast inf. _begonnen_ bleef _beginnen_
+(vgl. de dooréenmenging in de spreektaal van kennen (kent) en kunnen
+(kan). Ook bij de voorgestelde etymologie (Kluge, Franck-Van Wijck,
+Etym. Wrdbn.) is een praes. _began_ wel te verklaren.
+
+733. _quam_, perf., vgl. 1020; zie Vondels Taal, II, § 171.
+
+752. _Wij stellen_, ons stelsel is dat overal het goed aan
+allen behoort; wij nemen dus van de overvloed van rijken wat wij
+behoeven. Gen. vóór 't bep. woord, vgl. 291.
+
+757. Moeielik kan men stellen bij die zelf hierin ervaren is: hij
+kent de kunstjes.
+
+760. Zinspelend op de fabel _Phaedr._ IV, 8. In de ME. en later nog,
+bekend in de redaksies van de Romulus [66], III, 12: "De duobus malis
+auctor talem subiecit fabulam--Malus peiorem non ledit nec iniquus
+iniquum superat.
+
+In officina cuiusdam fabri introisse dicitur vipera--Dum quereret
+aliquid ciborum--rodere coepit limam--Tunc lima ridens--ait ad
+viperam--Quid vis improba tuos ledere dentes? Ipsa sum--quae consuevi
+omne ferrum rodere--sed et si quid forte est asperum--fricando facio
+lene-quae si angulum tersero--si quid ibidem est ipsa precido--Ideo
+eum acriore mihi certandum est." Romulus, Die paraphrasen des Phaedrus,
+(IXe eeuw) ed. Oesterley.
+
+Latere redakties en omwerkingen uit de XIIIe--XVe eeuwen, aldaar
+opgenoemd p. 71, noot. Vgl. ook fabel XVI van La Fontaine, lib. V:
+Le serpent et la lime.
+
+762. hoe weinig kleding en deksel de mens nodig heeft. Vgl.:
+
+
+    ... "dat een keel
+    derven moet een deel
+    Om de rug en borst te decken."
+
+
+785. _sure vlagen_. Vgl.: "De Mey (1685) bleef in Nederlant dit Iaer
+noch vry suer", Holl. Mercur. IX, 53.
+
+793. _vrougher op om eenigh heer te groeten_, zinspeelt dit op het
+"lever" van vorsten, en hoge personages?
+
+822. _Ghy let_, imperat., vgl. 298.
+
+843. Te verklaren als: Indien je het hof wil maken in alle eerbaarheid,
+zonder bedrieglike voornemens. Vgl. in alle eer en deugd.--Vgl. "Die
+sonder achterdencken leven, staen als open, en zijn onderhevigh om
+gehoint te worden."--
+
+Of als: zonder dat dit haar ten schande kan strekken? Vgl. Kiliaen
+i. v. hoin.
+
+852. _uwe_, de uwe, vgl. 920; zie Vondels Taal I, blz. 124.
+
+872. _bij hem alleen_: zonder dat de anderen er bij waren en het
+bemerkten.
+
+899. met verstand en beleid te handelen.
+
+918. _in u vermaeck, u_ als gen. object, vgl. 10: haer diensten; 625:
+mijnen haet; 1088: in haer gesichte (in haar te zien)--_besteden_,
+vgl.:
+
+
+            "waer de beste sinnen
+    Besteden haren tyt ontrent een heyligh minnen."
+
+
+919. Vgl. 1407.
+
+936. _gaf_; vgl. Lat. dare, geven, uitstorten.
+
+937. _heb ... gaen beginnen_, passim bij schrijvers in de XVIIe eeuw.
+
+Het hulpwerkw. hoort bij de volgende infinitief, een transitivum,
+dat met "hebben" vervoegd wordt.
+
+Schijnt een Noordhollands eigenaardigheid.
+
+Vgl. Kern, De met het Participium Praeteriti omschreven
+Werkwoordsvormen in 't Nederlands (Verhand. Kon. Acad. 1912) § 226,
+blz. 200/1 en § 77, blz. 64/65.
+
+939. _uithangen_, c. dat. pers. "Hoe is mijn uiterlik voorkomen? Zoo
+zeggen wij nog van iemand, die zich uiterlik als vroom voordoet,
+dat hij _den vrome uithangt_, en van een leelijk, wanstaltig mensch,
+dat hij _een slecht uithangbord heeft_", Cats, ed. de Vries de Jager,
+Deventer, V, 68 noot.--Vgl.:
+
+
+    "Maer segh hoe wort doch Faes van u soo gansch versteken?
+    Wat hanght de Jonghman uyt? Wat heeft hy voor gebreken?"
+
+
+947. Wat beduiden deze regels? Men zou kunnen denken aan: volle
+maagdelike rijpheid; toen zij op haar middaghoogte was. Daartegen
+strijdt echter "terstont" (945).--Of maakt de juffer tweemaal 's
+daags toilet? Met den noen (voor zij tafelt) en 's middags (voor zij
+uitgaat)?--Of zijn eenvoudig "noen" en "midden op den dagh" synoniem,
+op de middag, in 't volle licht?
+
+950. _vougen tot_ = vereenigen met; vgl. vervoegen = vereenigen,
+bij Huyghens (Panth. 79, 9) en Pastor Fido van Bloemaert, 1650, p. 130:
+
+
+    En wilt met d'uwe toch vervoegen ons' gebeden.
+
+
+_syn leden_ = zich; vgl. ick schenck u dese leden, 714; als ick
+... myn leden overslough, 948. Vgl. nog het passieve in:
+
+
+    "Gij dan, van eersten aen dat _uwe_ teere _leden_
+    Syn tot den man gedaen, soe voeg u naer den reden."
+
+
+Vgl. ook: syn saken aanleggen = het aanleggen, 81 A.--
+
+952. zelfs van daag nog getrouwd. _Versegelt in de trou_, vgl. de
+aanhaling by 1252.--en: "Des Heeren goeden segen
+
+
+    Verkondight in de kerck, en opentlick gekregen
+    Versegelt echte trou; soo dat men even dan
+    Bekoomt een vollen naem van wijf en echte man."
+
+
+968. Hij is een zonderling, een ruwe klant, die noch om schoonheid,
+noch om rijkdom geeft.
+
+973. eigenaardige herhaling, vgl. 1175. En vooral Reynaert, Inleiding
+(Zw. Herdr. 1909) blz. LVIII, n. en blz. XXII.
+
+981. _syn hert is niet aen haer_. "syn aen" kan, evenals het Lat. _esse
+alicui_, betekenen: bezitten; vgl. het Mndl. Doch ook kan _aen_ hier
+de betekenis van _bij_ hebben. De eerste opvatting heeft voor, dat
+"esse alicui" gebruikt wordt, wanneer de nadruk op de zaak valt, gelijk
+hier "hert", vgl. de volgende tegenstelling; _haer_, pron. reflex.,
+waarvan het vrouwelik hert antecedent is.--Zijn hart is niet vrij.
+
+1004. Er is climax in de tekst: verrader, spoken, boose
+geesten. Verrader is een booswicht vol duivelse list, die niets
+menseliks meer heeft en tot alles in staat is; er is niet alleen aan
+eigenlik verraad te denken.
+
+1007. _suysebolt_, vgl. "drink datje suizebolt", Rabelais, Vertaalde
+Werken.
+
+1022. Andreas, wel wetende hoe de vrouwen razen, wanneer men haar
+lusten weigert te bevredigen.
+
+1032. De schout zendt op het vreemd verdacht gerucht de strenge
+rechters af.
+
+De editie van 1700 (zie 't Voorbericht) heeft _troep_.
+
+1034. _in de broecken_. Zelfs in de onderbroeken verstopte men de
+beurs, of kostbaarheden: vgl. Holl. Trouwgevallen, blz. 186. Koopman,
+blz. 146. Kind van Weelde II, 108.
+
+De studie van Jonkvr. Dr. de Jonge over De kleederdracht in de
+Nederlanden in de XVIe eeuw, in Oud-Holland 1919, geeft voor deze
+materie niets.
+
+1044. Relat. zin; het verbum wegens 't rythme verplaatst.
+
+1048. _niet en let_ = niets mankeert; vgl. "een peert dat schurrift
+is, en wil den roskam niet."
+
+1066. Hij dient naar de galeien veroordeeld.
+
+1070. _geesten_, vgl. het laatste gedeelte der aanhaling bij 151.
+
+Ook _dierlijke geesten_, animal spirits, esprits animaux,
+vgl. Ned. Woordenb.: "de fijne vluchtige vloeistoffen, die, naar men
+onderstelde, in het bloed aanwezig zijn en het eigenlijke beginsel
+uitmaken van gevoel en beweging. Door sommigen onderscheiden van de
+_levensgeesten_, die als de oorzaak van het leven golden."--"Vele
+malen bij C. deze geesten in betrekking tot de werking van die fijne
+zenuwvloeistoffen op het gevoel, de begeerten, hartstochten," enz.
+
+1072. Alleen zijn edele afkomst trekt hem voor de geest.--_spelen
+ontrent_ = zich bewegen om. Vgl.: "maer alle mijne sinnen spelen noch
+ontrent uwe laetste redenen."
+
+1119. _vast sit op haer en sagh_, zit op haar te zien; vgl.:
+
+
+    "Sy leyt er op en maelt als met de gantsche kracht
+    Oock midden in den droom, en in den middernacht."--
+    "Hy sit op haer en loer bijnaest den ganschen dagh."
+
+
+Vgl. nog Noord en Zuid II, 138/9.
+
+1124. _landdrost_, waardigheid hoger dan schout; landdrost oefende
+in naam van de heer de lijfstraffelike rechtspleging uit.
+
+1127. _Al is de krijghsman doot_, Is de krijgsman gedood, dood.--_Al_,
+versterkend partikel = wel??--_doot_, oud part. tot adj. geworden,
+vgl. van Helten, Tijdschr. Ned. Lett. III, 109.--Verdam,
+Middelned. Woordenboek, 297.--Alexander, ed. Franck, p. 421.
+
+1131. Ooit van zijn leven, een adverbiale accus. Vgl. "heb ik mijn
+leven!"--Vgl. Warenar 1053, var.
+
+1152. Aen (de ontroerde) vrou Giomaer schijnt het zelfs een stage
+vloet; aldus op te vatten?
+
+1160. (verwondert) _dat_, vgl. Mned. Woordenb. II, 86/7.
+
+1169. _opgetogen_, gespannen, ingespannen. Vgl.: opgespanne, Vondels
+Lucifer 145; ook: "die (geleerde) zijn dickwijls te veel opgetogen
+om een jonge vrouwe wat goets te doen"?--
+
+1170. Maiombe wikte ernstig haar droevige toestand.
+
+1194. Vgl. 739, 751.
+
+1226. _die_, relat. zin bij "slimme gangen" (vergif, coll. = slimme
+ganghen): constructio ad intellectum.
+
+1236. was (_het_) inderdaed; vgl.:
+
+
+    "Maer d'eerste is die my best behaeght."--
+    "Hy is die ware liefde plant:
+    Als vader van den echten bant."
+
+
+Vgl. van Helten, Vondels Taal II, § 212. Voor het duitsch:
+E. Bernhardt, Zs. f. D. Phil., 1903, 145.
+
+1252. _op de zaal_, zaal meestal het grote ontvangvertrek, hier echter
+vertrek in 't algemeen, vgl. vs. 1266.--Vgl. o. m.
+
+
+    "Soo haest als dit besluyt is by de wet (rechtbank) genomen,
+    Soo siet men op de zael terstond een priester komen,
+    Die heeft het jonge paer versegelt in de trou."
+
+
+En Trouringh, 4º., Ongel. Houwel., 197.--Antonius-Cleopatra, 595
+m.; etc.
+
+1285. _grijpt haer in den arm_, omarmen, vgl.:
+
+
+    "'t Sa grijpt my in den arm en neemt den lesten soen
+    Ick wil ook even soo myn laetste plichten doen.
+    Na spraeck en wederspraeck de jonge luyden grepen
+    Malkander in den arm, en vast aen een genepen
+    Gaen rollen van den rots....."
+
+
+1299, 1328. _ons_, vgl. van Helten, Vondels Taal I, § 99;
+Mndl. Spraakl., blz. 444.
+
+1300. _in dese venster_.
+
+Vensters in de oude kastelen waren diepe nissen, met banken aan de
+zijden. Vgl. vooral Schulz, Höfisches Leben in MA.
+
+1304. _nam_ = zou nemen; vgl. 628.
+
+1312. Vgl. 1327.
+
+1322. _doot_ = ongeluk, vgl. Verdam, Mned. Woordenb. II, 296: "Bi aldus
+ghedaenre dinc so brinct hi sinen here ter doot", zie ook aldaar 297 g.
+
+1326. _op een nieu_, vgl. van Helten, Vondels Taal I, 154.
+
+1331. werkelik, innerlik, en voor de mensen, _schijn_, uiterlik
+voorkomen.
+
+1351. _vertrout syn aen_, vgl. verloven; Mnederl. sekeren, versekeren,
+Taal- en Letterbode, II, 18.
+
+1356. Daarvan kon ik behoorlik van avond niet alles mededelen.
+
+1366. Vgl. 842, vv.--_tergen_, vgl.:
+
+
+    "De juffers van het hof die met geçierde rocken,
+    Die met een dertel oogh ons kriele sinnen locken,
+    Verdienen 't ongeluck dat ons haer wesen verght,
+    Maer dit onnoosel dier en heeft my noyt geterght."
+
+
+Vgl. ons: mondterging; en Gloss. Granida.
+
+1382. Op alle vragen geeft zij..... zo vriendelik en zo ten volle
+antwoord, dat.....
+
+_in volle leden_, volledig, ten volle, vgl.: (het onderzoek) "is by
+my niet overal in volle leden ghedaen konnen werden."
+
+1384. _strecken over_, vgl.: (zijn gedachten) laten gaan over,
+maar hier sterker: zo had hij op haar zijn hart gezet.--_Sinnen_,
+vgl. gemoet, 702: hart, "'t beginsel van zijn neigingen, hartstochten",
+tegenover verstand, rede, vgl. 703.
+
+1388. _hertsen_, dubbelvormig uit hert_s_, en
+hert_en_. Vgl. o.a. Kolthoff, Het Subst. in 't Nederl. der 16e
+eeuw, 27.
+
+1393/4. _noemen: afgekomen_, rijm van _oe: o._ dat vaak voorkomt, zie
+Reynaert, (Zw. Herdr.) Inleiding blz. XLIV, vv., XLVI, en XXXIX. Met
+de daar aangehaalde litteratuur.
+
+1411. A. was haar voorspraak, pleitte verzachtende omstandigheden;
+de lant-vooght nam dit (wat hij bijbracht) aan; vgl. ons: iemand
+voorspreken. Kiliaen veur-spreken, fide iubere, stipulari et defendere
+verbis. Diefenbach: prolocutor vorspreke, vorsprecke. advocare
+vorsprechen, fideirbere, vorheyssen, borghe werden.
+
+1415. In ouden tijd kon manslag en moord met geld afgekocht.
+
+1450. Beeldspraak aan 't klein schippersbedrijf ontleend. Zeilt men
+met volle zeil, dan is de boegspriet vooruitgestoken; deze wordt
+echter opgetrokken of ingehaald, nadat de kluiver gestreken is,
+zodra men de haven en wal nadert, en vaart mindert.
+
+1457. _de_ man, naast _den_ man: passim; vgl. _die_ 407 _a_.
+
+1473. Ghy siet, Imperatief vgl. 298.
+
+_Pasquier_, vgl. 1792; beroemd Frans jurist en overheidspersoon van
+Parijs, 1529-1615. Onder meer: Les Recherches de la France (1560).
+
+1497. _mogen_ = moeten, vgl. Van Helten, Mndl. Spr. § 232; Verdam,
+Mndl. Wdbk., i.v. Nog in Zeeland.
+
+1500. _kruys-dragende_. Het kruis, dat gewoonlik aan een ketting om
+de hals werd gedragen, is het gewone onderscheidingsteken van alle
+bischoppen, en van die abten, aan wie de bischoppelike insignia
+zijn toegestaan. Men zal een, moeten inlassen na _kruys-dragende_,
+waarbij als appositie dan B. ofte A. staat. Eigenlik hier een min
+juiste vertaling van: "le Pape.... ordonna, comme on disait: que
+tout Evesque, et Abbé portant crosse, leur donneroit pour une fois
+dix livres tournois."
+
+1502. _Tournois_. In de ME. had bijna elke stad het muntrecht:
+daardoor ontstond allerlei muntwaarde, vandaar de bijvoeging (een pond)
+doorniksch, e.a. Vgl. nog pond sterling.
+
+1521. de mans wijs makende dat hun vrouwen verkeerde zaken bij de hand
+hadden, hun ontrouw waren.--Vgl.: "een vrouwe heeft ons een spinrocken
+gerockt daermen nu nacht en dach met besich is om quaet garen af
+te spinnen twelck wel int afhaspelen vuyl quaet wergaren mochte
+worden." Sermoenen-Broer Cornelis.--Vgl. Harrebomée, Spreekwoorden, I,
+202_b_: "Zoo 't wijf met de oogen gluurt, en met haar gangen draait,
+Is 't wonder dat ze niet met andrer garen naait."--ook: Stijntje
+en Trijntje, laat varen: Zij spinnen quaet garen (ald. L. S. I,
+XXXVIII) daar aangehaald: Gheurtz, 10, 76--_grof garen spinnen_,
+vgl. ook Zw. Herdr. 12/13 (Asselijn's Jan Klaaz) Aant. bij 152.
+
+1522. _uyt de lieden beurse_, vgl. ook Van Helten, Vondels Taal,
+Synt. blz. 141; mndl. de weeskinderen goeden;--die arme luden lijken,
+etc. in Mndl. Spr. blz. 450.--Ook?... "naar rijkelui gewoonte",
+Potgieter, Proza 394.
+
+1531. _Sebastiaen Munsterus_, Duits mathematicus en Hebraïcus, 1489
+(Ingelheim)--1552 (Basel). Zijn hoofdwerk: Cosmographia universa,
+een van de oudste aardrijkskundige werken.
+
+1535. _Philippe Camerarius_, 1537 (Tubingen)--1624, zoon van
+de beroemde Joachim (I) C, broeder van Joachim (II) C, schreef
+o. a. Orationes.
+
+1536. _Konrad von Gesner_, 1516-1565, polyhistor, gaf een nieuwe
+richting in de Litteratuurgeschiedenis door zijn Bibliotheca
+universalis sive Catalogus omnium scriptorum locupletissimus in 3
+linguis Gracca, Latina et Hebraica extantium, (Zurich, 1545-55); gaf
+verscheidene oude auteurs uit met commentaren, o. a.: Mithridates,
+sive de differentiis linguarum etc, Zürich, 1555. Vgl. Hanhart,
+K. v. G. 1824.
+
+1548. Volgens de wetenschap van medici en natuurvorsers.
+
+_Naturen_, subst. zw. genitief; vgl. zelfs _naturens_. Vondels Taal,
+I, § 68 i.f.
+
+1568. _Avicenna_, de beroemdste Arabiese Filosoof en arts, 980-1037;
+zijn beroemd werk "Kanun" grondt zich op Galenus. _Franciscus
+Valesius_, Spaans geneesheer XVIe eeuw, lijfarts van Philips II.
+
+1569. _Jacques Ferrand_, Frans medicus, te Agen geboren in het einde
+der XVIe eeuw. Traité de la maladie de l'Amour ou mélancholie érotique,
+Paris, 1623.
+
+1572. _geleerste_, _plur_. zonder _n_;, vgl. eenige, ervarenste 1566,
+voorlede 1592, geleerde 1606, groote 1628, e. a. Zie Vondels Taal I,
+§ 100, 105, p. 110. Mned. Spraakl. § 308, 309, 311.
+
+1582. _slagh-ader die uyt het herte haer beweginge heeft_: hier is
+Cats zeer "up to date" (in 1633 was hij al met het Sp. H. bezig);
+evenals van Beverwijck (deze in 1638?) nam C. de circulatie-theorie
+van Hervey aan (1628 gepubliceerd). Vgl. vooral _E. D. Baumann_, Van
+Beverwijck in leven en werken geschetst (1910) blz. 134 vv. De meeste
+gezaghebbende medici bleven tegenspartelen; en zelfs heftig bestrijden.
+
+1594. Ovidius, Heroïdes XI, 33, 34:
+
+            Prima malum nutrix animo praesentit anili:
+              Prima mihi nutrix, Aeoli, dixit, amas.
+
+
+1616. Vgl. Antwerper Lietboeck No. 215, p. 334:
+
+
+    Sotten, wat mach v gebreken?
+    Sottinnen, hebt goeden moet,
+    Als v die wespen steken,
+    Loopt inden haselaer metter spoet;
+    Die gaeren metten lenden wercken,
+    Compt doch metten hoop,
+    Papen ende clercken,
+    Die nooten zijn goeden coop.
+
+
+(Vgl. voor haselaer en noten, Kalff, Lied in de ME. 349, en Verwijs
+St. Nicolaas, 41/42, en Wolf s Zeitschr. f. D. Myth. III, 68.)
+
+1617. _Soranus van Ephese_. Sommigen spreken van twee, waarschijnlik is
+er maar éen geweest, die leefde tot 138 na Chr.? Aan deze toegeschreven
+een Leven van Hippocrates. Zijn hoofdwerk: Per'i gunaike'iwn paj=wn.
+
+Vgl. Ilberg, in de Abhandl. Sachs. Acad. XXVIII (1910).
+
+1623. _Valerius Maximus_, ± 30 na Chr., schreef De dictis factisque
+memorabilibus libri IX; met vele historiese anecdotes.
+
+1625. _den sieckaert maken_; Kil. Den sieckaert maecken, Aegrotum
+simulare, simulare morbem. Vgl. als of hij (God) den vrijer quame
+maken aen de menschen (Osea 3. 1) en daer na.... stelt sigh eerst als
+bruydegom, en daerna als echte man; ook: den duvel maken, I Martijn
+(ed. Verwijs), 149.
+
+1629. _Galenus_, naast Hippocrates de beroemdste Griekse geneesheer,
+in Pergamum, Alexandrië en in 164 na Chr. te Rome. Tal van werken.
+
+1665. _Paulus Aegineta_, beroemd Grieks chirurg, in Aegina geboren,
+volgens sommigen in de IVe, Ve, VIe, volgens anderen zelfs in de VIIe
+eeuw na Chr. Schreef een beroemd Compendium van de Medicijnen. Pauli
+Aeginetae de re medica libri septem, (gedrukt Venetië 1528, verbeterd
+Bazel 1538.)
+
+1671. Bij een ander verhaal zal daar over wel, is gesproken
+worden. Over de compositie van de Trouringh, zie Inleiding blz. VIII,
+vv.
+
+1689. _Erasistratus_, beroemde arts in Ceos, ± 300, lijfarts van
+Seleucus Nicator. Vgl. vs. 1621. Stichter van een eigen mediese school.
+
+1705. _uytmuntende_, vgl.: "dat de selve geen uytmuntende gebreken
+aen haer lichaem was hebbende" (bedoeld zijn "verlemtheyt, bultigheyt
+of diergelijcke")--"Of yemant, hebbende een uytmuntende lichamelick
+gebreck dient getrout."--"Yemant soude willen aanraden tot sodanige
+uyt-muntende gebreken (d. i. een openbaer sienlijck of tastelick
+gebreck), immers niet om des rijckdoms wille."
+
+1724. _meloenen_. Vgl.: "Het en beurt niet selden dat de menschen
+haer met Meloenen een sieckte op het lijf eten. Want sy bederven
+lichtelijck, en in den buyck bedorven sijnde, nemenze byna de nature
+van vergif aen, ende veroorsaken een sieckte, die wy Boorts noemen,
+ofte eenighe quaedtaerdighe koortsen..." I. van Beverwyck, Schat der
+Gesontheyt, (enz. 1651) blz. 104.
+
+1740. Verschillende leuke voorbeelden van handige "Doctoren" bij I
+van Beverwyck, Schat der Ongesontheyt, (1651), blz. 5.
+
+1762. _dat jae_, meermalen bij Cats, ook: "ick meyne dat neen", naast:
+"ick meyne ja".--zie 1830; vgl. Frans: que oui, que non.
+
+1772. _het vogeltjen onder de steert sien_. Harrebomée, Spreekw. "dat
+beteekent: ik moet eerst de zaak navorschen, 'zoo als de vogelaars',
+zegt van Eijk, 'om te onderzoeken, of het dier geen gebrek heeft'". Zie
+ook van Eijk, Nederlandsche Spreekwoorden (1838), 92; Bogaert,
+Toegepaste Spreekwoorden (1852), 91.
+
+_dagh en raet_, komt er tijd, komt er raad. Ook
+Harrebomée. Spreekwoordenboek 3 dln., 1858-1870, die verwijst naar
+Servilius, Adagiorum epitome (enz.), Antwerpen 1545, blz. 253; Gemeene
+Duytsche Spreekw. gedrukt tot Campen, bij Peter Warnersen, in den
+Witten Valck, _s. a._, blz. 12; Sartorius Adagiorum (enz.) 1556,
+blz. 128; Tuinman, Oorsprong en uitlegging (enz.) 1726/7, I, 331.
+
+1773. Vgl. 105 vv.
+
+1781. _Martin-Antoine Delrio_, geleerde Nederl. Jezuiet, 1551
+(Antwerpen)--1608 (Leuven). Van hem: Disquitionum magicorum libri
+sex. Leuven, 1599.
+
+1790. Oversettinge van Hieronymus; in de Vulgata: door verschillende
+synoden (laatstelijk Trente) geauthoriseerde Lat. Bijbelvertaling.
+
+1791. _dient daerom na-gesien_: "te worden" door vele grammatici
+geëist, ontbreekt hier. Vgl. Van Helten, Vondels Taal, Synt. § 248
+en Tijdschr. XI, 180.
+
+1839. Het gemene recht, het recht dat algemeen geldt in een landstreek,
+Ned. Woordenb.--De Gemene rechten zullen doelen op het Rom. Recht;
+naast de landrechten, elk in hun biezondere streek.
+
+1841. _gaende maecken_, vgl.:
+
+
+    "Waer gelt en schoonheyt is, daer zijn gewenschte zaken,
+    Die met een stille kracht de menschen gaende maken."
+
+
+"die hem de sinnen gaende maken."--"de jeught, de min, de nacht,
+die als een stille wint de lusten gaende maken."
+
+1844. _Justus Lipsius_, de beroemde humanist. 18 Oct. 1547-24 Maart
+1606, prof. in Leiden en Leuven; o.a.: Monita & Exempla politica,
+Leiden, 1601. Vgl. verder het Leven en Werken in Bibliographie
+Liptienne (Gand 1886).
+
+1851. De Joden, het uitverkoren bondsvolk, vgl. Genesis XVII. Daarna
+onder de Nieuwe Bedeling: het Genadeverbond, ook over andere volken
+zich uitstrekkend; vgl. Hebr. VII, 22; VIII, 6, 13; I Kor. XI, 25;
+II Kor. III, 6, 14, ook Matth. XXVI, 28. Teken: de doop, vgl. 624;
+vgl. het Belijdenisformulier, Art. XXXIV.
+
+Calvinisties betoog.
+
+1863. Oud-christelike voorstelling die berust op allegoriese
+verklaring van het Hooglied bij de Joden: Sulamith, de geliefde, =
+Joodse volk; de minnaar, Jehova; vgl. o. a. ook Ezech. XVI; later
+pasten de kerkvaders (Origenes, Hieronymus) dit op de gemeente van
+Christus toe; vgl. Chr. de Bruidegom in het N. T.; toen niet meer
+allegories maar in mystiese zin verklaard. Ook aldus in de Protestantse
+Kerk. Vgl. het Trouwformulier.
+
+1887. de een met de ander: met elk-anderen. Vgl. o. m.: "gehoude
+lieden met onderlinge bewilginge sigh van den anderen wel mogen
+onthouden."--"twee, die geen vryheyt hebben van verkiesinge, krijgen
+dickmael een af-keer van den anderen."
+
+1889. Wel zou de man zijn vrouw niet haten, toch haat de dwaling
+de waarheid.
+
+_Hypolite Salviani_, Italiaans medicus en natuurkundige, 1514-1572,
+pauselik lijfarts, o. a. van Julius III. Is hier bedoeld De crisibus
+ad Galeni censuram liber (1558)?
+
+1892. _Henniagus Arnisoeus_, Duits geneesheer (1580, Halberstadt-1626);
+lijfarts van Christiaan IV van Denemarken; schreef vele mediese en
+juridiese werken, o. a. De jure connubii.
+
+1902. De brief van Paulus aan Philemon.
+
+1906. _Molin_, Petrus Molinaeus (du Molin) 1568-1658, Frans
+Hugenoten-prediker, na 1620 prof. theol. in Sedan. Ging 1615 naar
+Engeland op verzoek van Jakobus I. Zie G. Gory, P. d. M., Paris
+1888.--Is bedoeld "Conseil fidèle et salutaire sur les mariages des
+personnes de Religion contraire"?--Zie Jöcher, Gelehrten Lexicon.
+
+1916. _immers_ = altans, vgl.:
+
+
+    "Het maeckt een groot gherucht,
+    Het schijnt of dat 'et krijst, of immers dat 'et sucht."
+
+
+Vgl. een andere plaats 1705 A.
+
+1918. _sedigheyt_, vgl. woest; _geloove_, ongeloovigh, 1907, zie
+1848, vv.
+
+1920. Vgl. Paulus aan de Korint. I, 16, welk vers in Cats-z'n tijd op
+vs. 12, 13, 14 slaat.--Vgl. Grotius, Annotationes in N. T.: "Magnam
+enim vim habeat in animos sancta viri aut mulieris conversatio".
+
+1939. _Vrij wat slots hebben_, slot hebben = zin hebben, sluiten, vgl.
+
+
+    "'t Is beyde sonder maet, en tegen goede zeden,
+    't Is beyde sonder slot, en buyten alle reden."--
+    "Als er iemand boecken schrijft
+    De leser lacht, de leser kijft
+    De leser prijst, de leser spot
+    En beyde dickmaal sonder slot."--
+    "Wat gaet de slimme gast alhier te voorschijn halen
+    Of fabels sonder slot en oude leugen-talen,
+    O, regter! achtet niet al wat de bouve seyt
+    Ten heeft geen ander slot, als slegts een loos beleyt."
+
+
+1972. Dochters Laban; vele Hebr. eigennamen in de Septuagint en in
+'t N. T. onverbuigbaar; vgl. vooral Matth. I; Luc. III, 23, 30, 32; X,
+30; XVIII, 35; Joh. XVIII, 1; vgl. Robertson (Louïsville, Ky U. S.), A
+Grammar of the Greek New Testament in the light of historical research3
+(1919).--Thackeray, a Grammar of the O. T. in Greek I (1909).
+
+1979. _nachtegael_. Vgl.:
+
+
+    "O nachtegael die op de peluw sit
+    Ghy kond voorwaer te wonder krachtigh singen."--
+
+
+vgl. ook? Ver nachtegael, Kalff, 360, 355.--Nachtegaal op de peluw:
+vrouw, die in bed knort! Van Dale-Manhave.
+
+Harrebomée, Spreekw. kent nog: Het is een nachtegaeltje op de peluw:
+dat is: moeder zingt 's nachts haar kind in slaap.--Een kwaad wijf,
+is een kwade nachtegaal.--Dat is maar om kennis te maken, zei losse
+Filip, en hij lichtte zijne vrouw met een houten lantaarn naar bed,
+daar de nachtegaal zeven jaren op gezongen had.
+
+1981. Veel vermag de smeektaal van de vrouw.
+
+
+
+
+
+
+GLOSSARIUM
+
+
+A. verwijst naar de aanteekeningen.
+
+
+
+
+
+
+A
+
+
+ader, 260: slagaar, pols? zie slagh-ader.
+
+ader-slagh, 1691.
+
+aen-doen, 679: aannemen.
+
+aengaen, overkomen, 613.
+-- op, 1726.
+
+aengevochten met droefheyt, 10 A.
+
+aen-leggen, overleggen, inrichten, 81 A. 130. 182.
+
+aen-nemen, tot zich nemen, ontvangen, accipere, 854
+--aannemen, 1411 A.
+
+aen-schouwen, 941.
+
+aen-steken met, ontsteken in, 1265.
+
+aen-vangen, aanvaarden, 717.
+
+aen-veerden, 682: den spinrock, gaan spinnen.
+
+aen-voeden, kweken, 1022 A.
+
+aerdigh, bevallig, lief, fraai, 138, 150, 337, 1052, 1178.
+
+aerdsche dal, 766, 819.
+
+aert, natuur, geaardheid, inborst, soort, 823, 928, 1271, 1296,
+wijze, 562.
+
+aes, voedsel, 511.
+
+af-breken, doen ophouden, 1350.
+
+afgesondert, 1850: afgescheiden.
+
+af-leyden, 1312: weg voeren.
+
+af-nemen, opmaken, uitlezen, 1668.
+
+achter, door langs, 579, 618.
+
+achtinge, (in -- komen), aanmerking, 1911.
+
+al, geheel, alle, 80, 354, 1190.
+
+al, wel, nu, al, 123, 147, 351, 594, 826, 1127 A., 1141, 1170,
+1319, 1397, 1610: nog al, 1930.
+
+algelijck, evenzeer, 1070.
+-- evenwel, 1363.
+
+schoon ... al, ofschoon, 268, 605.
+
+al te mael, alles (te zamen), 135, 645.
+
+als, alles, 724.
+
+ampt, taak, 21.
+
+anders, voor 't overige, 1800.
+
+
+
+
+B
+
+
+baey, 312.
+
+banen, doorploegen, 250.
+
+bedencken, overwegen, 596.
+  in -- brengen, 833.
+  een in -- houden, 216.
+  in -- komen, 1847.
+
+bedrijf, 126: doen en laten.
+-- 755: gerei.
+
+bedroufd, droevig, 1123, 1176, 1290.
+
+bedroufd syn in, 172.
+
+beducht, bekommerd, 775.
+
+began, praes.?, 721 A.
+
+begerigh des, 1646.
+
+begeven, hem -- tot, zich inlaten met, 870.
+
+begrijp, 346.
+
+behulp, hulp, 206, 254, 1172, 1335.
+
+bejagh, handelingen, bedrijf, nering, voordeel, 11, 62, 536, 848,
+1036, 1044, 1058, 1224, 1800.
+
+bekeyd, verkeerd, 170 A.
+
+bekend, noyt --, ongehoord, 700.
+
+bekennen, herkennen, 860, 1575.
+
+beklappen, verraden, 1219. Kil. deferre; vgl. Mned.
+
+bequaem, geschikt, 543, 636.
+
+beleeft, fatsoenlik, innemend, 290, 303, 485, 1142.
+
+belenden, terechtkomen, 296.
+
+belet, beletsel, 308.
+
+bemercken, opmerken, 1648, 1799.
+
+bemoeyen, hem -- des, 1065.
+
+benaeuwen, knellen, 1417.
+
+benevens, naast, met, 332, 579.
+
+beprouven, ondervinden, 763.
+
+bericht, lering en oefening, 1714.
+
+beroeren, ontroeren, 504.
+  790: raken; 885.
+
+beschadigen, kwaad doen, 1958.
+
+bescheet, bescheid, 1533.
+
+bescheyden, duidelik te onderscheiden, 1763.
+
+bescheydentheit, oordeel, 1741.
+
+bescheyt, met --, 256, klaar en duidelik.
+
+beschrijven, schriftelik uitnodigen, 1421.
+
+beseten, in bezit genomen, 230.
+
+beset, wel overlegd, bedachtzaam, 572, 1381.
+
+besien, opmerken, 401, 403, 405, 409.
+
+besigh in, druk met, 351.
+  ontrent, 373.
+
+besmetten haer bedde, 742.
+
+besluyten, opmaken, 88, 1796.
+
+besorgen, zorgen voor, 1209.
+
+besorght syn, zorg hebben, 769.
+
+bespreck, overeenkomst, 854.
+
+bestaen, gaan staan, 1278;
+  (iem.) -- (als), verwant zijn, 1387.
+
+besteden in, aanwenden, gebruiken tot, 46, 918, 1798.
+
+beste-moeder, grootmoeder, 329.
+
+beswaerd, 1395: bitter.
+
+bevallick, 893.
+
+bevallen, c. dat. pers., goed zijn, 498, 638 A.
+
+bevangen (van), overheerst, 1385, 1649, 1750.
+
+bevestigen, handhaven, volhouden, 1787, 1796.
+
+bevragen, ondervragen, 279.
+
+bevrijt met ... van, 334.
+
+bewegen, aandoening, 1301.
+-- drijven, 893.
+--, ontroeren, 1069; vgl. gewach, Gloss. Gran.
+
+bewijzen, tonen, 336.
+
+bewust, wetende, kennis hebbende, 177, 1021.
+
+by, door, 357, 731, passim.
+
+bidden des, 191, 1721.
+
+bieden (geluck), wensen, 734.
+
+billick, rechtgeaard, 294.
+
+binden, samenvoegen, verbinden, 1125, 1282.
+
+binnen-komen, te binnen komen, 1688.
+
+bysonder, merkwaardig, 1814
+
+bly van, 547.
+
+blussen, 1118: doen ophouden.
+
+bocht, kromming, perk, 71, 367.
+
+bosch, coll., 354.
+  bossen, 903.
+
+bont-genoot, bondslid, 827.
+
+bot, op een--, in eens, 1679.
+
+bouve-jacht, boevetroep, 1064; vgl. Hd. Jagd.
+
+boven al, voornamelik, 81.
+
+brant, 711: vlam?
+
+breet, uitvoerig, 103.
+--, algemeen, 1741.
+
+breyn, 151 A. 1006.
+
+breken, den kop --, inslaan, 748.
+  aen stucken -- 850.
+
+broeck, 1034 A.
+
+bruyt-stuck, 323 A.
+
+bucht, beurs, 830.
+
+buyten, zonder, 120.
+
+buyten gewoonte, ongewoon, 1703.
+
+buyten spoor, 169, 658.
+
+buyten-hof, uitspanning, 333.
+
+
+
+
+D
+
+
+daet, in --, werkelik, 1331 A: innerlik.
+  inder --, juist, 1236.
+  metter --, dadelik, 499, 1258, 1279, 1422.
+  in volle --, ten volle, 1352, 1410; 583: in werkelikheid.
+
+dan, 1435.
+
+danck, tegen --, zijns ondanks, 1166.
+
+dapper, snel, krachtig, 1068.
+
+dat, omdat, 24, 794.
+
+dat jae, 1762 A.
+
+dat neen, 1830.
+
+de lieden beurse, 1522 A.
+
+deerlick, betrokken, 269.
+
+deerne, 1552, 1636, 1757.
+
+deftigh, soliede, degelik, ernstig, 659 A, 683, 1525.
+
+des, derhalve, 57.
+
+die, pron., 183, 1007.
+-- ... -- 1954.
+
+diefte, diefstal, 749, 1305.
+
+dienen, c. dat., dienstig zijn, passen, 587, 592.
+
+dier, meisje, passim.
+
+dicht, gedicht, 187.
+
+dickmael, 109.
+
+doen, bystant --, 1306.
+
+doen, 705.
+  als --, 1506.
+
+doen, remplacerend werkw., 442, 1043, 1791.
+
+dom, onervaren, onnozel, 1345.
+
+doorsien, doordringen in, 1205.
+
+doot, 1127 A.
+
+doot, de bleecke --, 1312, 1322 A.: diep ongeluk.
+
+draet, op een -- weten, 93.
+
+dragen, voeren, 1114.
+  -- (tot), koesteren, toedragen aan, 1619, 1635, 1642.
+  hem --, zich gedragen, 126.
+  -- dulden, lijden, 1214.
+
+dralen, gedraal, 1197.
+
+dreyghen, 99: voorspellen.
+
+dril, 1663: trilling, beweging.
+
+drillen, sidderen, 1218.
+
+drouf, 1213, 1264, 1328.
+
+druck, verdriet, 1118, 1335.
+
+duyden, strekken, 684 A.
+
+dutten, mijmeren, soezen, 379.
+
+dwingen, noodzaken, 1137.
+
+
+
+
+E
+
+
+echter, 1344.
+
+edel, voortreffelik, ridderlik, 230, 1130; 1425: -- geest, bel
+esprit. -- helt, 821. -- man, van voorname afkomst, 720.
+
+eenigh, enkel, 920.
+
+eens, eenmaal, 1201.
+-- 805, 1327, 1399.
+
+eensaem, alleen, 18, 267, 355, 891.
+-- 524: verlaten.
+
+eer, 723: na.
+
+eer, met --, 1368.
+
+eerbaer, fatsoenlik, 955.
+
+eerlick, 949: deftig.
+
+eerst, 35: in de eerste plaats.
+
+eerste, voornaamste, 1336.
+
+eertzvaders, 1964.
+
+eerweerd, edel, 1171.
+
+eygen, zelfde, 149, 173, 490, 599.
+--, eigenaardig, biezonder, 1607, 1763.
+
+eygentlyck, biezonder, 1436.
+
+eyntelick, 1523.
+
+ergh, boos, 999.
+
+ernst, aandrang, verlangen, drift, 190, 1093, 1267, 1273.
+
+ernstelick, met aandrang, 1719.
+
+ervarentheyt, ondervinding, 1808, 1832, 1956.
+
+even, even zeer, 644.
+--, juist, 1067, 1593, 1620, 1947.
+
+even-selfs, insgelijks, 234, 278.
+
+even soo, even wèl, 754.
+
+even-staegh, voortdurend, 166, 307, 331, 1118, 1215.
+
+
+
+
+F
+
+
+frissche, (leden), ongerept, maagdelik, 917.
+
+
+
+
+G
+
+
+gaen, -- boven, te boven gaan, 342.
+-- in, overgaan tot, 572.
+-- tot besluit, 576: een besluit nemen.
+
+gaen, 899 A.
+  ront --, 262: openhartig zich uitspreken.
+  wel --, slagen, 991.
+
+gaendemaken, in beweging brengen, opruien, 1841 A.
+
+gangh, plur., 1000, 1225: streken.
+
+gast, 9, 129, 1049.
+  schippers --, 319.
+
+gau, vlug, 15.
+  142: slim.
+
+gaven, begaafdheden, 1658.
+
+gebaer, gedragingen, uiterlik, 266, 845.
+--, ceremoniën, 728.
+--, getier, 855.
+
+gebieden, verzoeken, 1023.
+
+gebonden, 485 A.
+
+gebreck, kwaal, 272.
+
+gebroet, schepsel, 630.
+
+gebruick, collect., usus, gewoonten, 589, 823.
+
+gebruick, nut, 1645, 1671.
+
+gebruicken (syn lust), voldoen, 120.
+
+gedans, collectief, 46.
+
+geducht, gevreesd, die men ontziet, 813.
+
+gedurigh, voortdurend, 2, 655, 1314.
+
+geest, ziel, gemoed, geest, esprit, 225.
+--, persoon, 230 A., 465, 486, 691, 1072 A, 1144, 1205, 1215, 1385,
+1425.
+
+geesten, 1070 A. --, vernuften, 1588.
+
+geestigh, aardig, bevallig, lief, fraai, 36, 213.
+-- 23, 185, 187, 222, 322, 377, 576, 665, 897, 946, 1094, 1387.
+
+geestigheyt, geest, 1658.
+
+geheym, coll., mysteria, 1560.
+
+gehengen, toelaten, 834, 873.
+
+geklagh, klacht, 1029.
+
+gelaet, voorkomen, uiterlik, 42, 369, 473, 482, 568, 706, 1805.
+
+gelach, scherts, 847.
+
+gelagh, hart --, 963.
+
+geleert (in), ervaren, 514.
+
+geleert des zijn, ondervinding opgedaan hebben in, 1221.
+
+gelegentheyt, aangelegenheid, geval, zaak, omstandigheid,
+gesteldheid, 1566, 1609, 1644, 1793, 1930.
+  op de -- van, 1465: naar aanleiding van.
+
+gelucken, imperson. c. dat., het geluk hebben, toe vallen,
+Kil. succedere, prospere cadere, feliciter evenire.
+
+gemael, gemalin, 1160.
+
+gemeen, alledaags, 1963.
+-- gemeenschappelik, 1899.
+
+gemerck, teeken, 563.
+
+gemoet, hart, gezindheid, zin, 496, 504, 530, 540, 588, 610, 631,
+702: wil, begeerte; 1360.
+-- 1294.
+  tot zijn -- spreken, 610: tot zich zelf.
+
+genegen, geneigd, passim.
+
+genegentheyt, neiging, geneigdheid, 1578, 1622.
+
+generen, hem --, zich levensonderhoud verschaffen, "sich
+nähren." 1500.
+
+genieten, bekomen, 243 A. 909.
+
+genough, 1255: erg; vgl. Mned. Wb. II, 1431.
+
+genucht, geneugte, 263.
+
+gepast zijn met, gediend zijn van, 637.
+
+gerief, beschikking, wil, 636, 648.
+
+geselschap, huweliksgemeenschap, 628.
+
+gesint, wel --, er mee in zijn schik, 1423.
+
+gespreck, spreken, praten, 252, 345.
+
+gespuys, lelik soort, 1514.
+
+gestage roeden, 990.
+
+gestalte, 1805, 1817.
+--, (inwendige) gesteldheid, 1611.
+
+gestel, aard, 883, vgl. 396.
+
+gestelt sijn, 396: het geval zijn met.
+
+getroost sijn, tevreden zijn, goedvinden, 1042.
+
+geval, zaak, toedracht, 1096.
+
+gevat zijn, 152 A.
+
+geven, 936 A.
+  -- eenpraet --, 22.
+  reden --, 262 A.
+  hem --, 162: zich neergeven.
+  --, begeven, 471, 1268.
+
+gevoelen, aanvoelen, 1817.
+
+gevoelen des, -- van, van gevoelen zijn over, denken, 1380, 1472.
+
+gevolgh, collect., volgelingen, 15, 175.
+--, gevolgtrekking, 102.
+-- gevolgen, 106.
+
+gewaer, heeft hij niet -- geworden, 1973.
+
+gewaet, kleding, 24.
+
+gewagh doen van, 1690.
+
+gewoel, onrust, 888.
+
+gewrichte, sing.? 95.
+-- plur., leden, 1426, vgl. 1141.
+
+gierigh, begerig, 323.
+
+git, een --, 43.
+
+goed, 1123.
+
+gortigh, schurftig, 419.
+
+graet, trap, 429.
+
+gras, grasveld, 363.
+
+grilligh, dartel, 646, 671, 887.
+
+groene, in het --, 375.
+
+groen, kruid, 168.
+
+groen, weelderig, dartel, 1406.
+-- fris, 439 A.
+
+groeten, 793 A.
+-- als, begroeten voor, aanspreken, nemen voor, 539, 1162.
+
+grond, grond, zin, aard, oorzaak, het juiste, het fijne, diepste,
+40, 68, 83, 89, 143, 236, 244, 257, 302, 736, 1060, 1388.
+--, ware, 761, 1231.
+
+guyt, fielt, schelm, 447, 1043.
+
+gul, weelderig, overvloedig, 90, 252.
+
+gulde son, 600, 815.
+
+gunst, genegenheid, gunst, genade, 183, 293, 313, 527, 914, 996,
+1098, 1321, 1396, 1399.
+
+
+
+
+H
+
+
+haer, hun, hen, 256, 464, passim.
+
+haest, weldra, 498.
+  inder --, plotseling, met spoed, 686, 1198.
+
+hals-gerecht, hoge justitie, 1079.
+
+handel, zaak, zaken, handelingen, 123, 285, 576, 1010, 1136, 1230.
+
+hant-çieraet, 1391.
+
+hant-gespel, 39 A. 341.
+
+happigh, begerig, 1050.
+
+harde, -- kost, 194: zwaar.
+
+haten, 268: hekel hebben, trachten te vermijden.
+
+haveloos, zonder have of goed, 753.
+
+hebben te, 270 A.
+-- gaen beginnen, 937 A.
+
+heyden, veld, 522.
+  aen der --, buiten, op het veld, 369, 385, 905.
+
+hel, een hellen diamant, 556.
+
+hersens, 1069; vgl. breyn.
+
+hertsen, gen. van hert, 1388 A.
+
+hetselve, 1241.
+
+heus, vriendelik, 881, 892, 1163.
+--, kies, 55.
+--, betamelik, 845.
+
+hier, 998.
+
+hitten, 1695 noot.
+
+hoin, bedrog, 843 A.
+
+hoofsche, van het hof, 505, 548.
+--, edel, 687.
+
+hooft-gelt, schatting, capitatio, 811.
+
+hooft-stuk, hoofddeel, 1856.
+
+hoogh gemoet, 631.
+
+hooge zalen, 862.
+
+hoogh gaen, ver gaan, 113, 844.
+
+hoogsten, ten --, 184.
+
+hoop, bende, 69.
+
+houden, 216.
+--, het er voor houden, 145.
+
+houden, sigh --, zich ophouden, 804.
+
+houden van, menen, 1468.
+
+houdende, zijn -- van, 1808.
+
+hulp, steun, 16.
+
+huys, huisgezin, 172.
+
+hups(ch), knap, sierlik, 211, 421.
+
+
+
+
+I, Y
+
+
+ydelheyt, nietigheid, 1798.
+
+yet, iets, 757.
+
+yet sulcx, 1767, 1775.
+
+yet wes, 1834.
+
+immer, ook, 31, 188, 287.
+
+immers, altans, 1916 A.
+
+in, op, 429.
+
+in dese woorden, 192.
+
+in-beelden, wijs maken, 1520.
+
+in-brengen, 1576: aanvoeren.
+
+in-halen, intrekken, 664.
+
+innigh, het diepste van, intimus, 224.
+
+innemen, bezetten, 801.
+
+insettinge, instelling, 1871.
+
+in-val, opmerking, gedachte, 1459.
+
+yver, vurig verlangen, 1265.
+
+
+
+
+J
+
+
+jaren, 242 A.
+  oude --, 673: de oude tyd.
+
+jegenwoordelyck, op het ogenblik, 1812.
+
+jeught, jeugd, (jeugdige) lust, 45, 150, 232, 422, 655 A.
+  292, 868, 880, 1291.
+
+jeught, jongelingschap, 915.
+
+jock, scherts, 54.
+
+jocken, hof maken, tändeln, 541, 842.
+
+jongen, knecht, 1013.
+
+jonnen, gunnen, 916.
+
+
+
+
+K, Q
+
+
+kan, kent, 1352.
+
+ké, hè, 311 A.
+
+keeren, kern, 220.
+
+kennelic, duidelik, 1868.
+
+keurs, lijfrok, 1034.
+
+klaerlick, duidelik, 1619.
+
+kleynheyt, oneer, 1908; vgl. 570.
+
+klis, 957.
+
+kloen, kluwen, 1682.
+
+klouck, scherpzinnig, schrander, 98, 259, 1831.
+
+kluchtigh, grappig, komiek, 14.
+
+koffer, goed gesloten kist 1016; vgl. het Frans.
+
+koorts, 288 A.
+
+kop, hoofd, 733, 748, 825, 1007.
+
+korten, in --, 206.
+
+kost, collect., onkosten, 778.
+
+kraem, voorwerp, ding, 79.
+
+krevel, minneprikkeling, 318.
+
+kroon, 421: krans.
+
+kunst, kunde, 235.
+
+kunstenaer, kenner, 1609.
+
+kunstigh, handig, met bedrevenheid, 258.
+
+quale, 1407.
+
+quaet, kwaal, 171.
+
+queelen, zingen, 52, 187, 463.
+
+queen, lelik wijf, 943.
+
+quellen, vervolgen, 350.
+
+
+
+
+
+L
+
+
+laegh, hinderlaag, 210.
+
+laegh, gering, onbekend, 122.
+-- plaets, 614 A.
+
+laegh, 1478: beneden, bassus.
+
+lanckheyt, met -- van tijde, in de loop van de tijd, op de
+lange duur, 1832.
+
+langen, aanreiken, 718.
+
+lant-drost, 1124 A.
+
+lant-loopers, zwervers, 1433.
+
+lant-vooghdin, 1090.
+
+lasten, gelasten, opdragen, 1498.
+
+laten, 5 A.
+--, verlaten, 617.
+-- onder sijn tonge, zwijgen van, 1673.
+
+laven, hem --, zich verkwikken, 510.
+
+leden, 950 A. 714.
+  diepste --, 326.
+
+leggen, in beraet --, zich beraden, 1200.
+
+leyder, begeleider, 839.
+
+lest, voor het--, ten slotte, 1371.
+
+letten, merken, 291, 585, 1540.
+--, opletten, 1684, 1743.
+
+letten, hinderen, schelen, 180, 1048.
+
+leven in een wyse, 822.
+
+liefgetal, lief, aangenaam, 119, 347.
+
+licht, het groote --, 693.
+
+lichte koy, 548.
+
+lichtveerdigheyt, onstandvastigheid, 1488.
+
+lieven, 985.
+
+lijckewel, evenwel, 157, 321.
+
+lijden, dulden, 14.
+--, toelaten, 847, 1917.
+
+lijf, ingewand? moederlijf (uterus)? 197.
+
+linden, sing., 77.
+
+lincker, vleier, schalk, 453, 548.
+
+listen, plur. 1114.
+
+listigh, behendig, loos, 285.
+
+loeren op, bespieden, 466.
+
+loffelick, met lof, 1657.
+
+loopen op, van toepassing zijn op, 85, 1670.
+
+loos, vals, bedriegelik, 140, 583.
+
+los, ongebonden, onsamenhangend, onzeker, 82, 128, 610, 1768.
+
+lucht, 144 A.
+
+luym, opwelling, gedachte, 1109.
+
+lust, 1367.
+  lusten, 344: lustige gewaarwordingen.
+
+
+
+
+M
+
+
+Madril, 13, 1242.
+  Oude naam van Madrid; nog 't adjektief: Madrileens.
+
+maeghde-krans, 200 A.
+
+mael, male, reiszak, 1014, 1015, 1050.
+
+maer en, 47 A., 484, 950, 1602.
+
+machtigh, rijk, overvloedig, 104, 581, 635, 643, 1146, 1416.
+
+maken, doen, 889, 1254.
+-- fingéren, verdichten, 75.
+  hem --, zich begeven, 479.
+  den sieckaert --, het schijn van ziek aannemen, ziek zijn, 1625 A.
+
+mal, dwaas, dartel, 524, 1634.
+
+mal, dwaasheid, 960.
+
+mallen, mal doen, 613.
+
+medeçijn, doctor medicus, 164; passim.
+
+meer, sonder --, 1177.
+
+meest, meest altijd, 350.
+
+meynen, denken, 1025.
+
+meyt, maagd, 695.
+
+meloenen, 1724 A.
+
+memorie, by -- stellen, 1246: te boek stellen.
+
+mensch, niet een --, 40, 795.
+  geen --, 23, 1413.
+
+merckelick, duidelik, gewichtig, 1610.
+
+mercken, zich bepalen bij, 1310.
+
+midden, te -- (op, in,) 17, 520, 565.
+
+min, minder, 1585.
+
+minnekoortse, 1585.
+
+mits, vermits, met dat, door, 14, 63, 147, 326, 361, 519, 1153.
+
+moedigh, driest, 1059.
+
+mogen, kunnen, 3, 12, 48, 497, 535, 585, 704, 730, 782, 834, 1039,
+1068, 1306, 1375, 1412, 1427, 1499, 1534, 1925.
+--, mogen, 1223, 1413, 1414, 1498.
+--, moeten, 1497 A.
+
+
+
+
+N
+
+
+naderhant, daarna, later, 283.
+
+naer, duister, 124, 728.
+
+naer, na, nadat, 317, 553.
+
+naerder, 189.
+
+nau, scherp, 29.
+
+naeu-keurigh, kieskeurig, 640.
+
+neygen, sich --, 100 A.
+
+nemen, aannemen, 1304.
+--, uithalen, opmaken, 1584.
+  lust -- in, behagen krijgen, 1088.
+
+neus, 89 A.
+
+nevens, naast, in gezelschap van, 355, 622.
+
+niet, niets, 320, 756, 766, 768, 818, 1048.
+
+nieusgier volck, 340.
+
+nieuwen, van -- aan, 699.
+
+nichte, kleindochter, 330, 478, 1108.
+
+nicker, duivel, boze geest, 1000.
+
+nimmermeer, nooit, 631, 742, 771, 797.
+
+noen, 947 A.
+
+noch, nog, nochtans, bovendien, ook, 49, 135, 612, 802, 869.
+
+noyt, nimmermeer, 1222.
+
+noodelick, noodzakelik, 1863.
+
+nootsakelick, natuurlik,1943.
+
+
+
+
+O
+
+
+oyt, 1131: wanneer ook.
+
+ombreken, ontbreken, 1098.
+
+om-drijven, verbijsteren, 234.
+
+ommegaen, gebeuren, voorvallen, 1008.
+
+ommegangh, voorgevallene, verloop, 1378.
+
+omringht met, 1269.
+
+omsichtigheyt, 1765.
+
+om-tieën, vertrekken, verbijsteren, 885.
+
+om-voeren, rondvoeren, brengen, 2, 1314.
+--, medeslepen 344.
+--, doen bewegen, kloppen, 1156.
+
+onbekend, vreemd, 76, 356.
+
+onbekommert, zonder lasten, 810.
+
+onbewust, zonder erg, 1300.
+
+onderdies, ondertussen, 489.
+
+onderentusschen, 1939.
+
+onderhouwen, bezig houden, 138.
+
+onderrechten, inlichten, 1547.
+
+ondersouck doen op, onderzoek instellen naar, 1445, 1558, 1828.
+
+onderstaen, ondernemen, 719, 1967.
+
+ondertasten, doorwoelen, 1050.
+
+ondervinden, uitvorsen, te weten komen, 258, 1132, 1598, 1615, 1633.
+
+onder-vragen, navorsen, 1836.
+
+ondeugend, slecht, verkeerd, 1214.
+
+oneenigheyt, tweedracht, 1885.
+
+oneerlick, oneerbaar, 56.
+
+ongebonden, uit het bedwang, 1006.
+
+ongedaen, haveloos, deformis; verwilderd, dissolutus, 1511.
+
+ongelegentheyt, verlegenheid, 1707.
+
+ongemack, ongeluk, schade, 526.
+
+onguer, onrein, vuil, onkies, gemeen, vies, 26, 543, 646, 1366.
+
+onlanghs, kort te voren, 1478.
+
+onlustigh, ontdaan, terneergeslagen, 608.
+
+onreyn aen, 1896.
+
+onruste, ontevredenheid, 1885.
+
+ons, onze, 1299 A., 1328.
+
+ontdoen, hem -- van, in de steek laten, 1308.
+
+ontfangen, 293.
+--, aannemen, 310, 917.
+
+ontgaen, hem -- in, zich te buiten gaan in, 127.
+
+onthouden, sich --, zijn verblijf houden, 1637.
+--, wegblijven, 607.
+
+ontijdigh, onrijp, 194.
+
+ontluicken, 1333: open gaan.
+
+ontrecken, 1853.
+
+ontrent, om, bij, in, onder, 24, 60, 96, 174, 1016, 1693, 1721, 1723.
+
+ontseggen, weigeren, van de hand wijzen, 932, 980.
+
+ontset, verbijsterd, 969.
+
+ontsluyten, beginnen, 1120.
+
+ontsteken, ontroerd, irritatus, 221, 1164.
+
+ontstelt, uit de gewone toestand gebracht, 489.
+
+ontwaecken, 388: tot zelfkennis komen.
+
+ontwerp, voorstel, 595.
+
+onverbroken, niet te verbreken, 1858.
+
+onverdult, toorn, 1128.
+
+onverlet, desen --, desniettegenstaande, 164 A., 1085.
+--, ongehinderd, 770.
+
+onwaardeerlick, onwaardeerbaar, 1934.
+
+oock, nog, 644, 707, 952, 1008, 1024, 1219.
+
+oorlof, verlof, 1349.
+
+oorspronck, herkomst, origo, 1433.
+
+op een nieu, 1326 A.
+
+open, met een -- mont, 1235.
+-- doen (de werelt), verlichten, 815; vgl. patefacere orbem.
+
+open stellen, open en bloot leggen, 738.
+
+openen, een heusche mont --, 892.
+
+opmerkinge, opmerkzaamheid, 1833.
+
+op-nemen, in bescherming nemen, 1768.
+
+op-tieën, naar boven trekken, 1070.
+--, spannen, 1169 A.
+
+op-tijgen, aanwrijven, 749.
+
+op-vatten, aangrijpen, 1367, 1373.
+
+over-dragen, aandragen, 371.
+
+over-eenkomste, overeenstemming, 1884.
+
+overgeven, hem --, zich onderwerpen, 578.
+
+overheeren, meester zijn, 702.
+
+overhoop, door elkaar, 1077, 1087.
+
+overlast, overladen, 195.
+
+overslaen, het oog laten gaan over, 948.
+
+overstorten, 1055.
+
+
+
+
+P
+
+
+pagjen, kleine page, 354.
+
+payen, 142: verschalken.
+
+palen, plur., oord, 2, 1198; vgl. fines, orae.
+
+pant, bezitting, schat, 544, 580.
+--, onderpand, 559.
+-- goed, 72.
+
+paren, metgezel worden, consociare, 1272.
+
+partuyr, wederhelft, 1918.
+
+passen op, letten op, geven om, zich storen aan, saamgaan met, 10,
+21, 968, 1437, 1608, 1696, 1764.
+
+peyl, merkteeken, 827.
+
+peysen op, bepeinsen, 590.
+
+perck, omheinde ruimte, 906. Kil. parck, warande, roborarium:
+viviarium, locus septus in quo ferae vivae pascuntur, vulgo parcus.
+
+plegen, doen, 1200, 1895.
+
+plagh, 94 A., 707, 722, 866, 986, 1675, 1923.
+--, 792, 971.
+
+pogen, 983.
+
+praem, knel, 1222.
+
+praet, 22, 1196.
+
+prang, 650: nauwende perken.
+
+prangen, de ziele --, 1226.
+
+predicatie doen, 1525.
+
+prenten, 84 A.: bezig houden?
+
+preuf, preuve, proef, bewijs, 591, 1364, 1653.
+
+
+
+
+R
+
+
+racker, gerechtsdienaar, 1031.
+
+raden tot, dringen, drijven tot, 1360. Kil. raeden, j(tem),
+op-raeden, incitare.
+
+raet, middel, 153.
+--, overleg, 572.
+
+raken, betreffen, aangaan, 110, 931, 1106, 1223, 1416, 1561: roeren.
+
+rakente, 352: raken aan het.
+
+ranck, streek, boerte? klucht? 54.
+
+rapen, verzamelen, 769, 776.
+  vreughde --, 161. vgl. Kil. raepen ghe-noeghte. voluptatem capere,
+  haurire: delectari. Vgl. Oudemans.
+
+ras, 1267.
+
+rasen, de baren --, 806.
+
+rauw, rouw, onbeschaafd, lomp, 305, 967, 1849.
+--, onervaren, 672.
+
+recht, juist, 1452.
+
+rechten, de gemeene --, 1839, A.
+
+reden, spreken, taal, woorden, 262 A, 485 A. 734, 933, 1038.
+
+reden, verstand, 229, 298, 671, 703.
+  schijn van --, 142: schijn van waarheid.
+
+reys, een --, 52, 193, 515, 711.
+
+ridder, 720.
+
+ridderschap, het --, ridderlike waardigheid, 558.
+
+ringekens, 1508.
+
+rijck, machtig, 114.
+
+rijsen, komen, 446, 526, 922.
+
+roemen, zich beroemen, 1629.
+
+roep, gerucht, 1032 A.
+
+roepen over, 1729: halen bij.
+
+roeren, aanroeren, behandelen, "Aenmerck." bladz. 69.
+
+rock, 542 A.
+
+romp, lichaem, 1186.
+
+ront, openhartig, 205, 262, 598.
+
+rot, bende, schaar, 61, 175, 612.
+-- 370, A: troepje.
+
+rustigh, solide, flink, 272.
+-- vertrouwd, 832.
+
+
+
+
+S, Z
+
+
+sap, drank, 168, 245 A.
+
+schamel, arm, behoeftig, 939.
+
+schamperheyt, smaad, 1753.
+
+scheen, een blauwe -- loopen, 944.
+
+schendigh, schandelik, 116.
+
+scheppen (lust), 391; vgl. haurire.
+
+scheppinge, scheppingsdag, 1948 A.
+
+schier, (-- of morgen), van daag, 1247; vgl. Warenar 194;
+Kil. schier, oft morghen, hodie aut cras: nunc aut post. vgl. van
+Hasselt op Kil.
+
+schijnen, 3 A., 388, 608, 704.
+
+scheen, ofschoon, al, 220, 309.
+
+schoot, in ... --, 910, 916.
+
+schoots, buiten --, 800.
+
+schor, het --, land buitendijks, 905.
+
+schorten, haperen, 1056.
+
+schrijven, beschrijven, 1669.
+
+schroom, schrik, vrees, 1063.
+
+schroomen, c. acc., vreezen, 112, 1219.
+
+schuym van bouvejacht, 1064.
+
+zeden, aard, karakter, 485, 1142; vgl. mores.
+
+sedigheyt, zedelikheid, 1918.
+
+seggen, noemen, 677, 732.
+-- 696: afspreken.
+-- voor, 1092, zie spreken.
+
+seker, 1435: duidelik, indubitatus.
+
+selfs, zelf, zelve, 1336, 1403, 1891, etc.
+--, nog, 1001, 1011.
+
+selsaem, zelden voorkomend, biezonder, zonderling, vreemd, raar,
+1, 6, 182, 496, 877, 890, 967, 1008, 1409, 1459, 1707.
+
+setten, sigh --, zich zetten tot iets, 189.
+  liefde --, 926, 957.
+
+ziel, 315.
+--, hart, 1100.
+--, gemoed, 1380.
+  de goede --, 315.
+
+sien, toezien, 923.
+-- in, inzicht hebben in, 1604.
+
+sier, niet een --, 820.
+
+sijgen, zich gaan vlijen, 492.
+
+zijn aen, 981 A.
+
+zijn tegen, tegen-zijn aan, 823.
+
+sin, zin, zinnigheid, 586, 959.
+--, gedachte, 699.
+
+sinnen, gemoed, geest, verstand, zin, ziel, 55, 331, 826, 875, 885,
+997, 1006, 1102, 1155, 1169, 1345, 1348, 1384, 1397, 1404.
+
+slagh van volck, 1836.
+
+slagh, -- van drouven reden, 832.
+
+slagh-ader, 1582 A.
+
+slecht, eenvoudig, onnozel, 509.
+-- gering, 942.
+
+slim, slecht, erg, boos, 54, 447, 1036, 1225, 1262.
+
+sloir, sloerie, 688, 937.
+
+slons, 943.
+
+slot, besluit, zin, beduidenis, 76, 593, 1939 A.
+
+sneegh, scherpzinnig, behendig, vlug, 67, 136, 209, 284, 339,
+350, 1220.
+
+snellen (na), 773: jagen, streven.
+
+soeken syn bejagh op, 1044.
+
+soet, zacht, lief, 186, 895, 1699.
+--, best, 183, 1291, 1699.
+-- aert, 1271.
+
+soetelick, zachtjes, 1651.
+
+soetigheyt, liefheid, 1882.
+
+sonderlingh, biezonder, merkwaardig, 1442, 1482, 1661, 1793, 1833.
+
+sorghen, beducht zijn, 1216.
+
+spel, 148; Kil. spel, schouwspel .... spectaculum ludi, spectacula
+publica.
+
+spelen ontrent, 1072 A.
+
+spijt, smaad, boosheid, 629, 996.
+-- 281: minachting.
+
+spijten, verachtelik voorkomen, 257.
+
+spoedelick, met spoed, 1530.
+
+spoker, zwarte kunstenaar, 1005, 1835.
+
+spoor, sleep, trein, 753.
+
+spraeck, spreken, 553.
+
+spreken, aanspreken, 185 A.
+  -- voor, voorspraak zijn, 1411 A.
+
+springen, dansen, 35, 338 A.
+
+spruyt, 375.
+
+staegh, voortdurend, onafgebroken, 10, 108, 250.
+
+staen, laten --, staken, 1264.
+  ten toone --, 438 A., 468.
+  -- in de plaats, 992.
+
+staet, stand, 154, 570.
+
+stam, afkomst, 1142.
+
+stant, staat, toestand, 296, 712, 812, 1170.
+
+stellen, opstellen, zetten, 751 A., 1247.
+  in 't werk --,
+  hem --, 117, 137.
+  --, toepassen, 1742, 1898, 1984.
+  open --, openen, 519. Kil. applicare operi, Et exercere, cogere
+  in opus.
+
+stem, geluid, klank, 356.
+
+sterven, bezwijken, 1286.
+
+stil, heimelik, zacht, rustig, 272, 359, 1012.
+--, apart, 1266.
+
+stillen, den loop --, 1307.
+
+stonden, van -- aen, 1051.
+
+stracx, dadelik, 1057, 1256, 1374.
+
+strate, weg, 618.
+
+streeck, zet, trek, 135, 186.
+
+strecken over, bezig houden met, 1384 A.
+  sigh -- na, zich begeven, 1273.
+  -- voor..., tot, 838.
+
+streelen, vleien, 542, 795.
+
+stremmen, doen ophouden, 252.
+
+strengh, strikt, vast, 823.
+
+stuck, 569. Kil. res, causa, factum, facinus.
+
+stuur, bar, 334.
+
+suyker, 195 A.
+
+suysebollen, 1007 A., 1069.
+
+sulcx, 1720: zodanige, dergelijke zaken.
+
+suur, scherp, 785.
+
+swarte hoop 841.
+
+sweven, zwerven, 878.
+  boven --, overtreffen, 339 A.
+
+
+
+
+T
+
+
+taey, karig, tenax, 311.
+
+te, 358 A.
+
+te, zeer? al te? 155.
+
+teen, plur. van tee, 1279.
+
+teer, aanvallig, teder, teer, 34, 55 A., 292, 840, 1139, 1366.
+--, leden, 201, 203.
+
+t'elcken, telkens, 1691, 1705.
+
+tergen, prikkelen, 1366 A.
+
+terstont, zo even, 945? 1293.
+
+terwijlen, 1081.
+
+'t gunt, 1283.
+
+tieën na hem, 1969: veroorzaken.
+
+tijt, jonge --, jeugd, 896.
+
+tijt, nu ter --, 1182, 1292.
+  doen ter --, 1244.
+
+toe-komende, toekomstig, 1559.
+
+toestaen, toestemmen, 1831.
+
+tol, belasting, census, 809.
+
+tot, te, 1202.
+
+tot aen, 604.
+-- in, 678, 1086.
+
+tranen-broot, 1311. vgl. Ps. 80, 6.
+
+trecken, trekken, aanhalen, nemen, 79, 819, 1788, 1872.
+
+treden in het ondersouck, 1813.
+
+trou, in -- gebonden, verloofd, 1125.
+
+troutel-reden, vleitaal, 517.
+
+trouwe, 851: vaste verbintenis. Kil. fides, fidelitas.
+
+tucht, eerbaarheid, 653.
+
+tuygh, gerei, 757.
+
+t'wijl, terwijl, 351, passim.
+
+
+
+
+U
+
+
+uytgelesen, 336.
+
+uyt-hangen, 939 A.
+
+uytkomste, 1827.
+
+uytmuntend, sterk uitkomend, 1705 A.
+
+uytnemen, uitzonderen, 741.
+
+uyt-strijcken, bedriegen, 506, 849.
+
+uytvinden, ontdekken, 78, 1542, 1621.
+
+
+
+
+V
+
+
+vallen, voorvallen, komen, uitkomen, terechtkomen, 141, 316, 335,
+782, 1099; komen te -- op, overslaan op, 1891.
+-- in gedachten, geraken, 697.
+-- in beraet, 701.
+-- aen, vlug gaan aan, 1426.
+
+van, door, 1965.
+
+van gelijck, gelijcke (n), evenzo, 1138, 1521, 1629, 1839.
+
+vant, 16 (:), 1136 (:), ouder (ook Zeeuws?) praeteritum van vinden;
+naast vont, 891.
+  1164 (:), 1199 (:), 1275, 1621.
+
+varen, gebeuren, fieri, 713.
+
+vast, 1269: nauw.
+--, zeker, 1930.
+
+vast houden, voor zeker houden, 846. vgl. houden.
+
+vast stellen, voor zeker aannemen, bepalen, 277, 287, 592, 1201,
+1572, 1747, 1762, 1982.
+
+vatten, begrijpen, 92.
+--, vangen, 152, 376; vgl. amore captus.
+
+veerdigh, met spoed, 69, 1180.
+
+veynzen, ontveinsen, 280.
+
+veysen, veinsen, 589.
+
+velden, groene --, 1429.
+
+venster, dese --, 1300. Vgl. Kolthoff, blz. 61.
+
+verbaest, verstomd, verbijsterd, 549, 1054, 1167, 1253.
+
+verbond, bond, kring, 835.
+
+verde, verre, 596.
+
+verderven, vergaan, 403.
+
+verdrayen, verwringen, 197.
+-- 141: plooien.
+
+verdrucken, 420 A.
+
+verdwelmen, bedwelmen, 1101.
+
+vereeren, versieren, decorare, 34, 1210.
+
+vergapen, hem --, 1701.
+
+vergen aen, tot, vragen, eischen, voorstellen, 812, 901, 1909.
+
+vergenought, hem -- houden (met), zich vergenoegen, 1537.
+
+verhael, het verhalen, 324.
+
+verhalen uyt, mededelen volgens, 1504.
+
+verheven, grootmachtig, 814.
+
+verhopen, hopen, 1883. (Vgl. onverhoopt.)
+
+verklaren, uitkomen voor, 1854.
+
+verquicken, opleven, bijkomen, 1255.
+
+vermaeck, ontspanning, genoegen, 366, 386, 918.
+
+vermaken, 641 A., 985.
+--, verkwikken, opvroliken, recreare, 178.
+
+vermenghen, paren, 464.
+
+vermogen, vrijheid hebben, 1780, 1848.
+
+vernemen, bemerken, 374, 601, 1691.
+
+vernougen, voldoening, 640.
+  vernugen, 1943.
+
+vernougen, hem -- des, ingenomen zijn met, 949, 1975.
+
+vernuf, verstand, 42, 1427.
+
+vernuft, verstand, 1766.
+
+verrader, 1004 A.: booswicht.
+
+verrassen, 22.
+
+verrucken, vervoeren, 377, 686.
+
+versaden, 48: zat zien.
+
+versch, fris, 373, 706.
+
+verscheydenlick, verschillend, 1472.
+
+versegelen, in de trou --, 952 A.
+
+versekeren, zekerheid geven, 1284.
+
+verselschapt, verloofd, 1424.
+
+versouck, bezoek, 1455.
+--, aanzoek, 956.
+
+versoucken des, 253.
+
+verstaen, begrijpen, 1779, 1803.
+--, vernemen, 1467.
+
+verstant, 15, mening.
+--, 1194.
+
+verstellen, veranderen, 203.
+
+verstopt, opgehouden, 201 A.
+
+vertrecken, hem --, weggaan, 858.
+
+vertrout, 1351 A.; vgl. in trou gebonden.
+
+vervoeren, wegslepen, 657, 1406, 1544.
+
+vervougen, hem -- na, zich begeven naar, 1490.
+
+verw, schoone --, schoonheid, 41, 393, 968.
+
+verwecken, opwekken, 49.
+
+verwerren, verward raken, 98.
+-- 1196: (in de praet) verwerret, verwikkeld, verdiept.
+
+verwonderen des, 1736.
+
+veur, voor, 250.
+
+vinden, opmerken, 51.
+--, bevinden, gevoelen, 289.
+
+vinnigh, 1068.
+--, dreigend, 804.
+
+vlam, 1143.
+
+vleck, plaats, 25.
+
+vlijt, 294: met alle vlijt, vurig.
+
+vlijtich, nauwlettend, 1278, 755.
+
+vloeyen, 483.
+
+vogeltje, 't -- onder de steert zien, 1772 A.
+
+vol, in volle daet, 583.
+  met (een) -- mont, gul uit, 284, 467.
+  --, smakelik, 523 A.
+  in -- leden, volledig, 1382 A.
+
+volgende, dien --, diens volgens, 1581.
+
+vond, vinding, zet, 284, 486 A.
+
+vonck, 489 A.
+
+voor eerst, in de eerste plaats, 739; vgl. eerst.
+
+voor-komen, 1297: het komt mij voor, ik herinner mij.
+
+voornamelick, voornaam, 1630.
+
+voorraet, in --, bij voorbaat, 830.
+
+voor-seggen, 1439.
+
+voorstel, aanzoek, 626.
+
+voortbrengen, voorstellen, opperen, 595.
+
+voor-vallen, toevallig voorkomen, 1950.
+
+vordere, verdere, 1826.
+
+voren, 1762: vroeger.
+
+vougen, schikken, sigh --, 518.
+  syn leden -- tot, zich voegen naar, 950 A.
+  --, passen, 692.
+
+in vougen dat, zo dat, 47.
+
+vragen des, 953.
+-- op, ondervragen, 73. vgl. bevragen.
+
+vrat, wrat, 1275, 1282.
+
+vreedsaem, in vrede, 1412.
+
+vremd, zonderling, 703.
+
+vreught, 543, 896, 1003, 1286.
+
+vrienden, famielie, 954.
+
+vry, vrij wat, nog, 698, 953.
+
+vrye woorden, 922.
+
+vrijster, ongehuwde maagd, 36, 1365, 1403.
+
+vrolick sijn van, 831: feest vieren van.
+
+vroom, braaf, moedig, 1128.
+
+vrou moeder, 295.
+
+vuyl, gemeen, schandelik, slecht, 53, 62, 873.
+
+vuylheyt, gemeenheid, 59.
+
+
+
+
+W
+
+
+wacker, helder, 43.
+
+waen, 1929.
+
+waer, hoever, 469. Kil. ad quem locum.
+
+waer nemen, merken, opletten, 1025.
+
+wagen, dreunen, 1010.
+
+wassen, groeien, 37.
+
+weder-klack, echo,  1431.
+
+weert, lief, passim; vgl. Fr. cher.
+
+weerd des, 1670.
+
+wech dragen, roven; vgl. to carry away, 538.
+
+wech leyden, meevoeren, 663.
+
+wech-rucken, wegslepen, 656.
+
+wegen, schatten, 1881. Vgl. Lat. pendere.
+
+weyden, breet -- in, 123: veel doen aan.
+
+weynigh, een --, 1349; vgl. un peu.
+
+wel, heel, 320.
+
+werden, worden, 73, passim; praet. wort, passim; ook praes.
+wort (?) 384 A.
+
+werck maken van, hoog lopen met, 1785; vgl. Kil.
+
+wesen, voorkomen, gelaat, uiterlik, 41, 86, 134, 377, 469, 481,
+769, 1139, 1660, 1749, 1805.
+  --, gestel? 205, 317.
+
+wet, (maatschappelike) instelling, 307, 738.
+  buyten wetten, 958.
+  --, overheid, 1405.
+
+wetten op, 1627: spitsen.
+
+wie, relatief, 101.
+
+wieen, wijden, 727.
+
+wiens, 21 A.
+
+wijf, huisvrouw, 682, 743.
+  --, 999.
+
+wijse, zeden, gebruiken, 821, 877; plur., 717.
+
+wijsen, aanwijzen, 1231.
+
+wil, om uwen t' --, 719.
+  te -- zijn, 216.
+
+willen, 191, 930, 1168: zullen.
+
+wil, zin, 964.
+
+wilde, 1849.
+
+wind, windhond, 353.
+
+winnen, 740.
+
+woelen, zijn best doen, 983.
+
+woest, 869, 1917 A.
+
+wonder, collect. wonderen, 998.
+
+wonderbaer, wonderlik, zeldzaam, Aenmerck. blz. 69.
+
+worden (niet bij participia), 1791 A.
+
+wrangh, bitter, 965.
+
+wrocken, 841.
+
+wulp, jonge --, jonge kwant, jongmens, 96, 318.
+
+
+
+
+
+
+
+AANTEKENINGEN
+
+
+[1] Deze werd gedrukt voor Matthias Havius, "opper-Klerck van den
+Raet-Pensionaris", by Hendrick van Esch, boeckdrucker, woonende in
+'t Hof, in de Druckerije van de Maeght van Dordrecht.
+
+De titelplaat: "A v. Venne, inuen:" en "Crispiaen v.q. sculp:"--heeft
+als bijschrift: I Cats | Prouf-steen | van den Trou-ringh. | 1636. |
+
+'t Privilegie is van 4 April 1635.
+
+'t Werk is al enige jaren vroeger opgezet en bij gedeelten afgewerkt;
+zie hierna, blz. XXI, over het Sp. Heyd., en blz. XVIII.
+
+[2] Voorreden.
+
+[3] Aenm. Adams Houwelick.
+
+[4] Voorreden.
+
+[5] Verzamelde bewijzen bij _Kalff_, Cats, _Gids_ 1899,
+III, blz. 387. En bij _Van Heeckeren_, Vader Cats: _Taal
+en Letteren_ V. Verder: Uit alle de Wercken van Jacob Cats,
+blz. VI. Med. Dr. E.D. _Baumann_, Johan van Beverwijck, in leven en
+werken geschetst (1910), blz. 41 vv.--Zie ook over zijn populariteit:
+_Nieuwe Gids_ 1910, II, 412, _Groot Nederland_ 1911, II, blz. 225.
+
+[6] Cats, Trouringh, 't Gront-Houwelick, blz. 6.
+
+[7] Lees verder de mooie bladzijden betreffende _Cats_ van
+Dr. _A. Kuyper_, Het Calvinisme en de Kunst, 1888, blz. 34 vv.
+
+[8] Vryster-mart (slot).
+
+[9] Zo schrijft _van Heeckeren_ (1876) in _Taal en Letteren,_ V, 83.
+
+[10] Q. geeft.
+
+[11] C. Huygens, Costelick Mal.
+
+Zie o. a. hier Aant. bij 1582.
+
+In zijn Trouringh (1637) 4º, blz. 304 vermeldt hij, hoe het Parlement
+van Parijs--5e Sept. 1634--het geval beslist van "de broeder des
+konings."
+
+[12] Bij haar afbeeldsel, achter de Tafel in de Trouringh.--Zie over
+haar: _Eucleria_, van haar zelf, Altona, 1673.
+
+[13] Tijdschrift Mij. Letterkunde, Leiden, VI. 25.
+
+[14] Inleydinge (of "Voorreden") van de Trouringh 1637.
+
+[15] In de voorrede van de Lat. bewerking, die ook in dit opzicht van
+Cats zijn werk verschilt, worden beide personen aldus gekarakteriseerd:
+"Loquuntur in Opere Catsii Belgico Sophroniscus et Philogamus,
+quorum hic discentis, ille docentis partes sustinet, hic amantium
+officia scire satagit, ille exponit. alter concitatior et ardentior,
+alter cautior; alter nullum non conjugii modum probat; alter non
+nisi legibus circumscriptum: hic juvenili ardore et fiducia promit,
+quiequid dictat amoris affectus, ille senili gravitate regit dictis
+animos et pectora mulcet, hic, ut vivant, aut ut vivere optent amantes,
+ille ut vivere oporteat, ostendit."
+
+[16] _Ebert_, Allgem. Gesch. d. litt. d. MA. II.--_Kalff_,
+Nederl. Letterk. I, 419.
+
+[17] "Est historia quaedam ex hispanorum monumentis depromta
+lectu amoena ob varios cuentus: Doctor Potzzo hispanice dicitur eam
+descripsisse, quem autorem tamen non vidi. habet quaedam similia cum
+narrationibus Heliodori. argumentum est nobilis quidam hispanus amore
+ill ctus Aegiptiam puellam (quam nos heijdens vocamus) per longum satis
+tempus sequitur, vitam illam rudem, mendicam et rusticam tolerat, et
+mores sorditos istius hominum generis, tandem agnita fuit ista Aegiptia
+pro virgine nobili et hinc foelix matrimonium." (Tijdschrift 1.1.)
+
+[18] "En igitur tibi historiam quam ex hispanorum monumentis hausi,
+siue illa vera, vt isti affirmant, siue noua, siue ex antiquitate
+deprompta, non admodum curo; narratio est rara et amoena, ego
+rudi Minerea eam tractaui, tu contrahere, omittere, noua inserere,
+prout videbitar, poteris. locus communis his in Censurâ esse poterit
+... narrationes ... rudes sunt, secundas expectant et requirunt curas.
+
+In nominibus si quid mutare tibi visum, non refragabor; teut nica
+disponam vt potero; minima mutatio etiam optima." (Tijdschrift
+1.1. 27, 28.)
+
+[19] Zie _J. A. Worp_, Noord en Zuid XX, 56.
+
+Of gebruikt Cats Ferdinando om de maat? Wat heeft de franse
+vertaling? Waarschijnliker toch gebruikte Cats een franse.
+
+[20] _Worp_, a. pl.
+
+[21] _A. Borgeld_, Tijdschr. XXV, 73.
+
+In de Vyf nieuwicheden (1653 door Henryk Takama vertaald) wordt dit
+Sp. H. vermeld als vroeger al uitgegeven.
+
+[22] Alleen de e (nu en dan) is voluit als en gedrukt; het een enkele
+maal voorkomende en (naast ende) als ende; de vv als w. Vgl. hiervoor,
+Cats-z'n tekst op blz. VI.
+
+[23] Men zie Mr. Ch. M. Dozy: Pieter Nolpe, _Oud-Holland_ 1897 pag. 49.
+
+[24] De l'origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide
+Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et
+de horum Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item
+Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.
+
+[25] 7. F2 dat 'et; in F2 zijn de enclytica overal door een '
+gescheiden; zo b.v. 32. weet 'er 44. uyt 'er, 60. sy 'er ; 73. gunt
+'er; 114. of 'er; 173. quam 'er; 312. waer 'et; 328. was 'et, (enz.).
+
+[26] 13. F2 Madrid.
+
+[27] 47. voegen: aldus in de regel de ou (= onze oe).
+
+[28] 64. Q F spelen. O F2 stelen.
+
+[29] 69. F2 vaerdig; en zo geregeld deze ee.
+
+[30] 175.  F. ontbr. Voor haer. F2 haer en haer.
+
+[31] 313. F mynen 't wil. F2 mijnent wil.
+
+[32] Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick,    1
+daer onder met eene na de mate wert gesongen.
+
+[33] 354. F2 paegjen.
+
+[34] 358. F2 afgekomen.
+
+[35] 508. F2 al wat 'er.
+
+[36] 591. proeve.
+
+[37] 719. F uwen 't wil. F2 uwent wil.
+
+[38] 789. oorlogh.
+
+[39] 843. F2 hoon.
+
+[40] 859. Uyt.
+
+[41] 929. F2 Uw.
+
+[42] 1098. F2 ontbreken.
+
+[43] 1128. F2 ongedult.
+
+[44] 1252. F2 op dese.
+
+[45] 1333. Q Canstançes.
+
+[46] 1364. proef.
+
+[47] Den vermaerden schrijver doctor _Pozzo_, wordt geseyt in
+'t    1425
+Spaens deze historie beschreven te hebben.
+
+[48] F wonderbaerlick.
+
+[49] 1529. F2 geloof hadden gegeven.
+
+[50] 1579. F2 houdt.
+
+[51] 1582. F2 ader.
+
+[52] 1593. ontdekt.
+
+[53] 1598. Vyt.
+
+[54] 1653. proeve.
+
+[55] 1695. hitten.
+
+[56] 1703. Q af. F1 F2 of.
+
+[57] 1791. F2 Even-wel _Estienne P._
+
+[58] 1797. F2 dat'er.
+
+[59] 1807. F2 van houden.
+
+[60] 1943. F1 F2 vernoegen.
+
+[61] 1972. F2 van Laban.
+
+[62] 1975. F2 my in uwe.
+
+[63] Vgl. daarmee: _dede_: "het selve gebreck hebbende dat onse Crates
+_dede_, te weten een bult op den rugh."
+
+[64] Vgl. Tijdschr. Ned. Letterk. II, 20.
+
+[65] Vgl. ook ald. 22, noot.
+
+[66] Vgl. ook: _Jos. Bédier_, Les Fabliaux. Etudes de littérature
+populaire et d'histoire littéraire du moyen-Age2, 1895. Daarover
+_G. Busken Huet_, Komen onze sprookjes en vertellingen uit Indië,
+_Gids_, Okt. 1902. Verder: Bursian Jahresbericht, XIIe Jahrg. (1884)
+II, I, 20, 205, 271.
+
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Spaens Heydinnetie, by Jacob Cats
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SPAENS HEYDINNETIE ***
+
+***** This file should be named 26696-8.txt or 26696-8.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        http://www.gutenberg.org/2/6/6/9/26696/
+
+Produced by Jeroen Hellingman, Andrew Sly and the Online
+Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+http://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at http://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit http://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including checks, online payments and credit card donations.
+To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     http://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
diff --git a/26696-8.zip b/26696-8.zip
new file mode 100644
index 0000000..2efac46
--- /dev/null
+++ b/26696-8.zip
diff --git a/26696-h.zip b/26696-h.zip
new file mode 100644
index 0000000..231731c
--- /dev/null
+++ b/26696-h.zip
diff --git a/26696-h/26696-h.htm b/26696-h/26696-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..ff23141
--- /dev/null
+++ b/26696-h/26696-h.htm
@@ -0,0 +1,9079 @@
+
+<!DOCTYPE html
+PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
+
+<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source, using XSLT. If you find any mistakes, please edit the XML source. -->
+<html lang="nl-1900">
+<head>
+<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=ISO-8859-1">
+
+<title>Spaens Heydinnetie</title>
+<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/">
+<meta name="author" content="Jacob Cats">
+<meta name="DC.Creator" content="Jacob Cats">
+<meta name="DC.Title" content="Spaens Heydinnetie">
+<meta name="DC.Date" content="#####">
+<meta name="DC.Language" content="nl-1900"><style type="text/css">
+/* Standard CSS stylesheet */
+
+
+
+body
+{
+font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif;
+margin: 1.58em 16%;
+text-align: left;
+}
+
+.titlePage
+{
+border: #DDDDDD 2px solid;
+margin: 3em 0% 7em 0%;
+padding: 5em 10% 6em 10%;
+}
+
+h1.docTitle
+{
+font-size:1.6em;
+line-height:2em;
+}
+
+h2.byline
+{
+font-size:1.1em;
+font-weight:normal;
+line-height:1.44em;
+}
+
+span.docAuthor
+{
+font-size:1.2em;
+font-weight:bold;
+}
+
+h2.docImprint
+{
+font-size:1.2em;
+font-weight:normal;
+}
+
+.transcribernote
+{
+background-color:#DDE;
+border:black 1px dotted;
+color:#000;
+font-family:sans-serif;
+font-size:80%;
+margin:2em 5%;
+padding:1em;
+}
+
+.div0
+{
+padding-top: 5.6em;
+}
+
+.div1
+{
+padding-top: 4.8em;
+}
+
+.index
+{
+font-size: 80%;
+}
+
+.div2
+{
+padding-top: 3.6em;
+}
+
+.div3, .div4, .div5
+{
+padding-top: 2.4em;
+}
+
+.footnotes .body,
+.footnotes .div1
+{
+padding: 0;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, pseudoh4
+{
+clear: both;
+font-style: normal;
+text-transform: none;
+}
+
+h3, .pseudoh3
+{
+font-size:1.2em;
+line-height:1.2em;
+}
+
+h3.label
+{
+font-size:1em;
+line-height:1.2em;
+margin-bottom:0;
+}
+
+h4, pseudoh4
+{
+font-size:1em;
+line-height:1.2em;
+}
+
+h4.lghead
+{
+margin-left:10%;
+margin-right:10%;
+
+}
+
+.alignleft
+{
+text-align:left;
+}
+
+.alignright
+{
+text-align:right;
+}
+
+.alignblock
+{
+text-align:justify;
+}
+
+p.tb, hr.tb
+{
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+text-align: center;
+}
+
+p.poetry
+{
+margin:0 10% 1.58em;
+}
+
+span.hemistich /* invisible text to achieve visual effect of hemistich indentation. */
+{
+color: white;
+}
+
+p.line
+{
+margin:0 10%;
+}
+
+p.argument, p.note, p.tocArgument
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+text-indent:0;
+}
+
+p.argument, p.tocArgument
+{
+margin:1.58em 10%;
+}
+
+p.tocChapter
+{
+margin:1.58em 0%;
+}
+
+p.tocSection
+{
+margin:0.7em 5%;
+}
+
+
+div.epigraph
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+width: 60%;
+margin-left: auto;
+}
+
+.epigraph .bibl
+{
+text-align: right;
+}
+
+.epigraph .poem
+{
+margin-left: 0;
+}
+
+.epigraph .line
+{
+margin-left: 0;
+text-indent: 0;
+}
+
+.trailer
+{
+clear: both;
+padding-top: 2.4em;
+padding-bottom: 1.6em;
+}
+
+.floatLeft
+{
+float:left;
+margin:10px 10px 10px 0;
+}
+
+.floatRight
+{
+float:right;
+margin:10px 0 10px 10px;
+}
+
+p.figureHead
+{
+font-size:100%;
+text-align:center;
+}
+
+.figure p
+{
+font-size:80%;
+margin-top:0;
+text-align:center;
+}
+
+p.smallprint,li.smallprint
+{
+color:#666666;
+font-size:80%;
+}
+
+span.parnum
+{
+font-weight: bold;
+}
+
+.leftnote
+{
+font-size:0.8em;
+height:0;
+left:1%;
+line-height:1.2em;
+position:absolute;
+text-indent:0;
+width:14%;
+}
+
+.pagenum
+{
+display:inline;
+font-size:70%;
+font-style:normal;
+margin:0;
+padding:0;
+position:absolute;
+right:1%;
+text-align:right;
+}
+
+a.noteref
+{
+font-size: 80%;
+text-decoration: none;
+vertical-align: 0.25em;
+}
+
+
+.red
+{
+color: red;
+}
+
+.displayfootnote
+{
+display: none;
+}
+
+div.footnotes
+{
+margin-top: 1em;
+padding: 0;
+}
+
+hr.fnsep
+{
+margin-left: 0;
+margin-right: 0;
+text-align: left;
+width: 25%;
+}
+
+p.footnote
+{
+font-size: 80%;
+margin-bottom: 0.5em;
+margin-top: 0.5em;
+}
+
+p.footnote .label
+{
+float: left;
+text-align:left;
+width:2em;
+}
+
+.footnotes td, .footnotes th, .footnotes .tablecaption
+{
+font-size: 80%;
+}
+
+.centertable
+{
+/* center the table */
+margin: 0px auto;
+}
+
+.poem
+{
+margin-left:5%;
+position:relative;
+text-align:left;
+width:90%;
+}
+
+.poem h4
+{
+font-weight:normal;
+margin-left:5em;
+}
+
+.poem .linenum
+{
+color:#777;
+font-size:90%;
+left:-2.5em;
+margin:0;
+position:absolute;
+text-align:center;
+text-indent:0;
+top:auto;
+width:1.75em;
+}
+
+.versenum
+{
+font-weight:bold;
+}
+
+/* right aligned page number in table of contents */
+.tocPagenum, .flushright
+{
+position: absolute;
+right: 16%;
+top: auto;
+}
+
+.footnotes .line
+{
+font-size:80%;
+margin:0 5%;
+}
+
+.poem .i0
+{
+display:block;
+margin-left:2em;
+}
+
+.poem .i1
+{
+display:block;
+margin-left:3em;
+}
+
+.poem .i2
+{
+display:block;
+margin-left:4em;
+}
+
+.poem .i3
+{
+display:block;
+margin-left:5em;
+}
+
+.poem .i4
+{
+display:block;
+margin-left:6em;
+}
+
+.poem .i5
+{
+display:block;
+margin-left:7em;
+}
+
+.poem .i6
+{
+display:block;
+margin-left:8em;
+}
+
+.poem .i7
+{
+display:block;
+margin-left:9em;
+}
+
+.poem .i8
+{
+display:block;
+margin-left:10em;
+}
+
+.poem .i9
+{
+display:block;
+margin-left:11em;
+}
+
+span.corr
+{
+border-bottom:1px dotted red;
+}
+
+span.abbr
+{
+border-bottom:1px dotted gray;
+}
+
+span.measure
+{
+border-bottom:1px dotted green;
+}
+
+.letterspaced
+{
+letter-spacing:0.2em;
+}
+
+.smallcaps
+{
+font-variant:small-caps;
+}
+
+
+.caps
+{
+text-transform:uppercase;
+}
+
+.fraktur
+{
+font-family: 'Walbaum-Fraktur';
+}
+
+hr
+{
+clear:both;
+height:1px;
+margin-left:auto;
+margin-right:auto;
+margin-top:1em;
+text-align:center;
+width:45%;
+}
+
+h2.docImprint,h1.docTitle,h2.byline,h2.docTitle,.aligncenter,div.figure
+{
+text-align:center;
+}
+
+h1,h2
+{
+font-size:1.44em;
+line-height:1.5em;
+}
+
+h1.label,h2.label
+{
+font-size:1.2em;
+line-height:1.2em;
+margin-bottom:0;
+}
+
+h5,h6
+{
+font-size:1em;
+font-style:italic;
+line-height:1em;
+}
+
+p,p.initial
+{
+text-indent:0;
+}
+
+p.firstlinecaps:first-line
+{
+text-transform: uppercase;
+}
+
+p.dropcap:first-letter
+{
+float: left;
+clear: left;
+margin: 0em 0.05em 0 0;
+padding: 0px;
+line-height: 0.8em;
+font-size: 420%;
+vertical-align:super;
+}
+
+.poem
+{
+padding: .5em 0% .5em 0%;
+}
+
+p.quote,div.blockquote,div.argument
+{
+font-size:0.9em;
+line-height:1.2em;
+margin:1.58em 5%;
+}
+
+.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden
+{
+text-decoration:none;
+}
+
+
+ul { list-style-type: disc; }
+ol { list-style-type: decimal; }
+ol.AL { list-style-type: lower-alpha; }
+ol.AU { list-style-type: upper-alpha; }
+ol.RU { list-style-type: upper-roman; }
+ol.RL { list-style-type: lower-roman; }
+.lsoff { list-style-type: none; }
+
+.castlist, .castitem { list-style-type: none; }
+
+
+
+
+
+/* Supplement CSS stylesheet "style/arctic.css.xml
+" */
+
+
+
+body
+{
+background: #FFFFFF;
+font-family: "Times New Roman", Times, serif;
+}
+
+body, a.hidden
+{
+color: black;
+}
+
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, .pseudoh4
+{
+color: #001FA4;
+font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif;
+}
+
+p.byline
+{
+font-style: italic;
+margin-bottom: 2em;
+}
+
+.figureHead, .noteref, span.leftnote, p.legend, .versenum, .stage
+{
+color: #001FA4;
+}
+
+.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a
+{
+color: #AAAAAA;
+}
+
+a.hidden:hover, a.noteref:hover
+{
+color: red;
+}
+
+p.dropcap:first-letter
+{
+color: #001FA4;
+font-weight: bold;
+}
+
+sub, sup
+{
+line-height: 0;
+}
+
+
+
+</style></head>
+<body>
+
+
+<pre>
+
+The Project Gutenberg EBook of Spaens Heydinnetie, by Jacob Cats
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+
+Title: Spaens Heydinnetie
+
+Author: Jacob Cats
+
+Editor: Dr. F. Buitenrust Hettema
+
+Release Date: September 24, 2008 [EBook #26696]
+
+Language: Dutch
+
+Character set encoding: ISO-8859-1
+
+*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SPAENS HEYDINNETIE ***
+
+
+
+
+Produced by Jeroen Hellingman, Andrew Sly and the Online
+Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
+
+
+
+
+
+
+</pre>
+
+
+<div class="front">
+<div class="transcribernote">
+<p>De tekstkritische aantekeningen, die in het gedrukte exemplaar onderaan de bladzijde staan, zijn in deze transcriptie in een
+<a href="#app">aparte sectie</a> aan het einde van de tekst geplaatst. De plaatsen waar een dergelijke aantekening bij staat zijn gemarkeerd met een gradenteken
+(&deg;), dat tegelijkertijd dient als een link naar de aantekening.
+
+</p>
+</div>
+<div class="titlePage">
+<h1 class="docTitle">Zwolsche Herdrukken</h1>
+<h2 class="byline">Onder redactie van
+<br>
+DR. F. Buitenrust Hettema en J. H. van den Bosch
+</h2>
+<h1 class="docTitle">No. 1</h1>
+<h1 class="docTitle">Spaens Heydinnetie</h1>
+</div><div class="titlePage">
+<h1 class="docTitle">Spaens Heydinnetie</h1>
+<h2 class="byline">Van <span class="docAuthor">Jacob Cats</span></h2>
+<h2 class="docImprint">Uitgegeven door
+<br>
+Dr. F. Buitenrust Hettema
+<br>
+Vierde Herziene Druk
+
+<br>
+Zwolle&#8212;W. E. J. Tjeenk Willink&#8212;1922
+</h2>
+</div>
+<div class="div1">
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/front.jpg" alt="Majombe met, op den arm, de kleine Constance &#8220;behangen met juweelen&#8221;" width="593" height="720"><p class="figureHead">Majombe met, op den arm, de kleine Constance &#8220;behangen met juweelen&#8221;</p>
+</div><p>
+
+
+
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="body"><span class="pagenum">[<a id="pb5" href="#pb5">5</a>]</span><div class="div1">
+<h2 class="normal">Inleiding.</h2>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">I</h3>
+<p>Van Vader Cats kwam in 1637 uit zijn &#8221;<span lang="nl-1600">&#8217;s Werelts begin, midden, eynde, besloten in den Trov-ringh, met den proef-steen van den selven.</span>&#8221;<a class="noteref" id="xd0e150src" href="#xd0e150">1</a>
+
+</p>
+<p lang="nl-1600">&#8217;t Is een vervolg op een vroeger werk, &#8217;t Houwelick; &#8220;door een vorigh Boeck&#8221; heeft hij &#8220;de gronden van een goet houwelyck
+geleyt, en een afkeer gepooght te maken van quade gangen die in soodanigen gelegentheyt sigh openbaren&#8221;; en daarom heeft hij
+het &#8220;dienstigh geacht, by dese jegenwoordige (z)ijne oeffeninghe de sake door exempelen meerder klaerheyt te geven.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e174src" href="#xd0e174">2</a> Immers &#8220;de wegh tot wetenschap is lang door regels, kort door exempels, seyter een wys schryver.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e177src" href="#xd0e177">3</a> En Cats zijn &#8220;ooghmerck is geweest... onse Landts-genooten met vermakelickheydt wat goets te doen lesen, en daer door bequamer
+te maken tot het huyselick en borgerlick leven, en een gelucksaligh sterven.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e180src" href="#xd0e180">4</a>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>De Trouringh vermeerderde de populariteit van de meest populaire nederlandse dichter. Zijn werken werden <span class="pagenum">[<a id="pb6" href="#pb6">6</a>]</span>bij duizendtallen verspreid;&#8212;van het Houwelyck &#8220;<span lang="nl-1600">bij de vijftigh duysent... van d&#8217; Emblemata, Maegde-plicht, Zelf-strijt en Manlyke Achtbaerheyt... weynig min</span>&#8221;.. wat buitengewoon is als men in aanmerking neemt dat Nederland in die tijd maar een paar miljoen bewoners had; velen in
+&#8217;t Noorden en Oosten nog hun eigen taal alleen verstonden; bovendien het aantal niet-lezers veel groter was dan nu.
+
+</p>
+<p>Dit werk, &#8220;<span lang="nl-1600">hoe wel verscheyde jaren na d&#8217;andere werken uytgekomen</span>&#8221; (die telkens herdrukt waren), overtreft dat getal (van 25,000 eksemplaren, die alleen van de &#8220;<span lang="nl-1600">Spieghel</span>&#8221; verspreid werden), &#8220;<span lang="nl-1600">en is in twee besondere Steden weer op de pers</span>&#8221;, zo schrijft de uitgever van <span lang="nl-1600">Alle de Wercken</span> in 1655: een jaar of 16 na de eerste uitgave.
+
+</p>
+<p>Het buitengewoon in-trek-zijn van Cats, bij aanzienlik en gering, bij geleerd en ongeleerd, is te bekend om er hier over uit
+te weiden.<a class="noteref" id="xd0e208src" href="#xd0e208">5</a>
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">II</h3>
+<p>De Trouringh handelt over de <i>Liefde</i>. Die is de meeste. Zie mens en dier; zie de onbezielde natuur, &#8220;siet de zeylsteen en het yser&#8221;, dat elkaar aantrekt, ziet
+&#8220;het amber en het stro.&#8221;
+
+</p>
+<p>Leringen nu wekken, maar voorbeelden trekken. Daarom:
+
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Ick heb by een gebracht verscheyde trou-gevallen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Om daer te mogen sien hoe jonge sinnen mallen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En hoe een rijper aert bequamer vvegen vint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En hoe een reyne ziel haer tochten overvvint.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer dat is niet genoegh. VVy moeten ondersoecken
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>VVt al wat Reden hiet, uyt alderhande boecken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>VVie in dit noest gewoel de rechte baen verliest,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En vvie in tegen-deel de beste vvegen kiest.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Al hooger, mijn vernuf, vvy moeten onder-gronden
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het vvonderbaerste stuck van alle trou-verbonden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Des Heeren diepste gunst, des hemels grootste vverck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hoe God de Sone paert met syn geminde Kerck.
+<span class="pagenum">[<a id="pb7" href="#pb7">7</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Almachtigh, eevvigh, goet, oneyndigh, heyligh, vvesen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Naer eysch, en rechte maet, by niemant oyt gepresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>VViens onbegrepen VVoort de vverelt heeft gebout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En noch door hooge macht geduerigh onderhout,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die Adam hebt vergunt door u te zijn geschapen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En in syn even-beelt syn lust te mogen rapen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die noch voor yder mensch, tot heden op den dagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Beschickt een eygen deel dat hem vernugen magh.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die even uvve Kerck den segen hebt gegeven,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Te kennen voor een hooft den Prince van het leven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En, uyt u diepste gunst, de menschen hebt gejont
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een noyt begrepen heyl, een eeuvvigh trou verbont.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e295src" href="#xd0e295">6</a></span></p>
+</div>
+<p>Zo schikt Cats, &#8220;naar het motief van het wondere huwelik zijn lier aanstemmend, heel het menselik leven om dit &eacute;ne middelpunt.
+En ongemerkt glijdt langs gouden draad deze aardse liefdeweelde over in de mysteri&euml;n van het geestelik huwelik.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e299src" href="#xd0e299">7</a>
+
+</p>
+<p lang="nl-1600">Want&#8212;&#8220;door-leest vry trou-gevallen van alderley eeuwen en volcken met vermakelickheyt, overleghtse in u selven met wijsheyt,
+steltse in &#8217;t werck met omsichtigheyt, en geniet vry u deel daer van met vernougen: dies alles niet tegenstaende, soo sal&#8217;t
+al te samen eyndelick komen uyt te loopen tot enckele ydelheyt, jammer en verknisinge des herten, ten zy sake dat u gesicht
+en oogemerck komt te eyndigen in dat groot en onbegrijpelick trouverbont...: door middel van het welck het schepsel wort vereenight
+met synen schepper, de gemeente met haren bruydegom, en de ziele met haren Salighmaker. Laet vry Salomon op-soecken tot sijn
+vermaeck alles wat sijn ooge wenschen magh, laet hem verkiesen menighte van inlantsche ende uyt-lantsche wijven, koninghs
+dochteren, Moabitische, Ammonitische, Edomitische, Sidonitische en Hethitische, tot seven hondert in getale, en boven dien
+drie hondert by-wijven; noch sal hy ten uyt-eynde van dien allen, klagelijck uyt-roepen, <i>&#8217;Tis allemael ydelheyt, jammer, ende hertenleet.</i> En sal ten lesten tot besluyt seggen, <i>Laet ons de hooft-somme aller leere hooren: Vreest God, en hout syn geboden; vvant dat behoort alle menschen toe. Eccl. 12.13.</i> <span class="pagenum">[<a id="pb8" href="#pb8">8</a>]</span>Siet, lieve, daer alleen is eyndelick rust en lust te vinden, ende te vergeefs wert die elders gesocht: laet daer u beste
+sinnen veel henen gaen, en uwe suyverste gedachten op-stijgen, even terwijl ghy besigh zijt om voor u een gewenscht geselschap
+en een bequame huys-sorge te bekomen. Hij en reyst mijns oordeels niet wijsselick, die in&#8217;t vorderen van sijnen wegh vergeet,
+wat eygentlick het eynde ende oogemerck is van dat hy begonnen heeft.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e320src" href="#xd0e320">8</a>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Hoe intenser en praktieser er geleefd wordt, hoe meer de geest &#8217;t evenwicht daartegen zoekt in zijn fantazie; maar ook, hoe
+meer de buitengewone daden van sommigen tot fantazeren aanzetten.
+
+</p>
+<p>De romantiese trek naar het ongewone en stoute, een grondtrek van &#8217;t Nederlandse karakter<a class="noteref" id="xd0e329src" href="#xd0e329">9</a>, blijkt uit avontuurlike zeereizen, als die van Bontekoe, van Willem Barentz, van zovele anderen; in sommige wonderlike stukken
+van Rembrandt; de stoute poging van de Groot om het recht van vrede en krijg tot een vast systeem te brengen; in het nog stoutere
+waagstuk van Spinoza om het Godsbegrip tot een mathematiese zedelike formule te herleiden. In welke volksgeschiedenis is een
+romantieser tafreel te vinden dan die van Tromps aanval en overwinning bij Duins? Die aanval van een klein getal schepen op
+deze nieuwe armada, dat eensklaps aangroeien van onze vloot, dat geven van stengen en buskruit zelfs aan de overmachtige vijand,
+is &#8217;t niet alsof alles tot het gebied van de romantiese legende hoort?&#8221;
+
+</p>
+<p>En wat al romantiese verhalen ook in de Trouringh: &#8220;uit alle oorden en alle tijden wist hij zijn volk wat te vertellen.&#8221;
+
+</p>
+<p>&#8217;t Boek is als Cats, &#8216;zeitgem&auml;ss&#8217; en aktueel. Evenals Hooft zijn Histori&euml;n aantrekkelik maakte door over toen bekende historiese
+personen mededelingen te doen, zo ook Cats. En hij wist veel van deze. Nu eens memoreert Cats een verhaal van een gebeurtenis
+tijdens de pest, die in Holland woedde, hoe op &#8220;<span lang="nl-1600">seker dorp in Zuyt-Hollant <span class="pagenum">[<a id="pb9" href="#pb9">9</a>]</span>(soo men my heeft doen verstaen)</span>&#8221;, een vroegere minnaar de zieke vrouw in zijn eigen huis verpleegt, terwijl de eigen man bang voor de ziekte, haar in de
+steek had gelaten; als zij geneest, trouwt ze de trouwe verpleger. Dan verhaalt hij van wat een hollants vrijer overkwam,
+die &#8220;<span lang="nl-1600">op-settelick de Jacht om zeylde, op dat hy (wel konnende swemmen) aen syn geminde soude mogen toonen de trou-hertige genegentheyt.</span>&#8221; Of hij weet iets van zeker &#8220;<span lang="nl-1600">eerlick jongelingh</span>&#8221;, die eerst om zijn ongegoedheid afgewezen werd, maar later, toen de ouders van het meisje alles verloren hadden, en uit
+Vlaenderen naar Engeland waren uitgeweken, toch het meisje tot vrouw kreeg; hoe toevallig ze elkaar ontmoetten in een &#8220;<span lang="nl-1600">slecht vertreck</span>&#8221; van een herberg. Hij vertelt van een &#8220;<span lang="nl-1600">jonge deerne binnen de stadt van Amsterdam,</span>&#8221; die door vrienden en voogden, op hoop van haar erfenis belet werd te trouwen, en welke remedie zij daartegen nam.&#8221; Of ook
+van een &#8220;<span lang="nl-1600">oudt, wijs, en aensienelick man, die zijn dochter als vrouw aan een bequaem jongelingh</span>&#8221; aanbood. Hij verhaalt van een andere vader, die zijn enige dochter onterfde om dat zij tegen zijn zin zich met &#8220;<span lang="nl-1600">de vrijer buyten den lande hadde begeven.</span>&#8221; Hij maakt melding van een brief die in 1632 de Prins in handen kwam, en waarin &#8220;<span lang="nl-1600">sekere joffrou van aensien</span>&#8221; omtrent haar nicht een-en-ander minder lofwaardigs voorstelde; als hij &#8220;<span lang="nl-1600">de jonckvrouwe noemde, ick geloove datse aen u en andere wel bekent soude wesen.</span>&#8221; Hij weet van de weduwe, die, voordat haar eerste man stierf, al &#8220;<span lang="nl-1600">trou-belofte</span>&#8221; had gegeven en die later deze niet hield, en niet behoefde te houden, omdat zo iets vooraf te doen verboden was; en hoe
+gelukkig zij toen zich gevoelde, omdat ze een ander genegen was. Hij kent de &#8220;<span lang="nl-1600">dochter van een voortreffelick persoon</span>&#8221; in Nederland, die, om haar schaker te redden, verklaarde &#8220;<span lang="nl-1600">den jonck-heer selfs versocht</span>&#8221; te hebben. Hij berijmt in den brede meer dan &eacute;en geval, zo een &#8220;<span lang="nl-1600">Zeeus houwelick</span>&#8221;, en een &#8220;<span lang="nl-1600">geschiedenisse, in Hollant voorgevallen.</span>&#8221;
+
+</p>
+<p>Hij weet van tal van histories iets mede te delen, van zovele, dat hij schertsend zelfs Sophroniscus aan Philogamus laat vragen:
+&#8220;<span lang="nl-1600">Tuyten u de oiren noch al niet van de menighfuldighe trou-gevallen, die wy dese voorlede dagen te samen over den hekel hebben
+gehaelt?</span>&#8221; Want <span class="pagenum">[<a id="pb10" href="#pb10">10</a>]</span>hij bespreekt&#8212;in pittig proza&#8212;in die trouwzaken, hoe die hier, en ook in Indi&euml; zijn behandeld.&#8212;&#8220;<span lang="nl-1600">Dese en diergelijcke dingen zijn dienstigh bedacht te werden in desen onsen tijt, daer veel mans soo langhdurige reysen op
+Oost en West-Indien ter hant nemen, en dickwils veel jaren uyt-blyven</span>&#8221;..... Hij handelt er over hoe dergelijke huwlikszaken in Zuid-Nederland, in Duytsland, in Frankrijk beoordeeld worden. Dit
+alles met voorbeelden en toelichtingen uit het &#8220;<span lang="nl-1600">hedendaagse, Romeynse en kerkelick recht</span>&#8221; opgehelderd.
+
+</p>
+<p>Immers: Nederlanders zwierven de wereld over:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style="text-indent: 6em; "><span>&#8220;ghy meught op heden gaen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Oock naer het heet Brasil, of na den Indiaen...
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Men vinter Nederlants, men vinter Hollants bloet.&#8221;</span></p>
+</div>
+<hr class="tb">
+<p>Met de Hervorming was al wat, in &#8217;t algemeen of in &#8217;t biezonder, ethies-juridies vaststond in de ME., op losse schroeven geraakt.
+
+</p>
+<p>Wat al kwesties van praktijk en theorie kwamen niet op. Vader Cats voelde dit: hij de praktikus! Hij gaat ze uiteen zetten:
+de vragen van den dag in zijn tijd.
+
+</p>
+<p>Een kwestieus punt in die dagen was of een Protestant een Katholiek mag trouwen: &#8220;<span lang="nl-1600">het bysonderste dat uyt dese gheschiedenisse in bedencken behoort te komen: een hooft-stuck.</span>&#8221;&#8212;Een ander is: &#8220;<span lang="nl-1600">of het een Christen geoorloft is syn handen te laten sien om eenige voorsegginge in &#8217;t stuck van syn houwelick daer uyt te
+mogen verstaen? of dat hy andere middelen vermagh te gebruycken, om van toe-komende dingen de uytkomste te weten.</span>&#8221; Dan, kan men uit de polsslag opmaken of iemand verliefd is.&#8212;Zo Cats nu leefde, zou hij uit het schrift zijn konkluzies hebben
+getrokken: of iemand verliefd was in ernst, of &#8217;t maar voorwendde, &#8220;<span lang="nl-1600">om de wille van de smeer.</span>&#8221;
+
+</p>
+<p>Cats-zijn &#8220;<span lang="nl-1600">betrachtinge</span>&#8221; in de gehele Trouringh is geweest, &#8220;<span lang="nl-1600">t&#8217;elcken nieuwe gevallen en van een bysondere uytkomste voor te stellen: ten eynde om door de verscheydentheydt van stoffe,
+geduerighlijck versche bedenckingen in den leser te verwecken; opdat alsoo yeder een yet wat hier soude vinden dat op syne
+bysondere gelegentheyt soude mogen slaen. Waer in ick meyne soo veel gedaan te hebben datter by-naest niemant en sal gevonden
+<span class="pagenum">[<a id="pb11" href="#pb11">11</a>]</span>werden, of hy en sal aen het een of het andere trou-geval syn eygen konnen toutsen en ter preuve stellen.</span>&#8221;
+
+</p>
+<p>In de &#8220;Tafel&#8221; van de Trouringh vindt men een lijst van de meeste gevallen; nog meer staan er in de tekst zelf. Hier volgt
+die Tafel:
+
+
+</p>
+<div class="blockquote" lang="nl-1600">
+<p><i>Het volgende VVerck bestaet in vier deelen, vvaer van het eerste deel begrijpt vijf bysondere Trou-gevallen ontleent uyt de
+H. Schrifture.</i>
+
+</p>
+<p>Het eerste daer van is de beschrijvinghe van &#8217;t houwelick der eerste voor-ouderen Adam ende Eva.
+
+</p>
+<p>En volght by die gelegentheyt een onderlinge t&#8217;samen sprake, waer in wert gehandelt van verscheyde bedenckelicke vraeghstucken
+ontrent den echten staet: ende onder anderen,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Offet alle menschen geoorloft, en dienstigh is te trouwen, dan niet.
+
+</li>
+<li>2 Offet beter is getrout of ongetrout zijnde te leven.
+
+</li>
+<li>3 Wat middelen prijsselick zijn om een vrouwe te bekomen, en hoedanige niet.
+
+</li>
+<li>4 Hoe veel het gebedt, en de in-vallen daer op volgende, is toe te schrijven in dese gelegentheydt: en sonderlinghe exempelen
+daer op slaende.
+
+</li>
+<li>5 Offet beter is onder houwelickse voorwaerde te trouwen, dan niet.
+
+</li>
+<li>6 Vrouwen weyger-kunste in &#8217;t geheym van &#8217;t houwelick.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het volgende trou-geval, wesende het tweede, vertoont aen den leser een houwelick van drien: dat is, van Iacob met Lea en
+Rachel, Labans dochters.
+
+</p>
+<p>En by gelegentheyt van &#8217;t selve een t&#8217;samen-sprake, daer in wert verhandelt,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Het stuck van de Polygamie, ofte veelwijvigh houwelick.
+
+</li>
+<li>2 Van de dwalinge ontrent de personen in &#8217;t stuck van houwelick, en wat voor werckinge de selve voort-brenght.
+
+</li>
+<li>3 Van de houwelicken die op schoonheyt haer ooghmerck hebben, en hoe verre de selve geoorloft of ongeoorloft zijn, ende diergelijcke
+vraegh-stucken meer.
+</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het derde trou-geval behelst de beschrijvinge van &#8217;t houwelick van Athniel en Ascha dochter van den vorst Caleb.
+
+</p>
+<p>En by gelegentheyt van &#8217;t selve een t&#8217;samensprake op bedenckelicke pointen:
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Op de houwelicken van State.
+
+</li>
+<li>2 Op de macht der Ouderen ontrent het besteden van hare kinderen, en of beyder bewilginge wert vereyscht, dan niet.
+<span class="pagenum">[<a id="pb12" href="#pb12">12</a>]</span></li>
+<li>3 Op de gelegentheyt van jonck-vrouwen die als prijsen voor-gestelt werden om met sterckte des lichaems, worstelen, snel loopen,
+of diergelijcke oeffeninge, gewonnen te werden.
+</li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p>En by die gelegentheyt in &#8217;t voor-by gaen,
+
+</p>
+<p><i>De beschrijvinge van &#8217;t houvvelick van Hippomenes en Atalante</i>, uyt de oude Po&euml;ten.
+
+</p>
+<p>Het vierde trou-geval bestaet uyt de beschrijvinghe van den Maegden-roof der Benjamijten te S&ccedil;ilo.
+
+</p>
+<p>Waer op volght,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Een ondersoeck van houwelicken door ontschaken te wege ghebracht, en de macht der Overigheyt in dien deele.
+
+</li>
+<li>2 Van de ontvoeringe met wille van een jonge deerne ghedaen, en of de selve straffe van ontschakinge verdient.
+
+</li>
+<li>3 Of een vrou-mensch willende trouwen met haren ontschaker d&#8217;Overheyt sulcx behoort toe te staen, dan niet.
+
+</li>
+<li>4 Offet waerachtigh is dat een jonge deerne dien lief heeft, die haer eerst van haren maeghdom ontset, &amp;c.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>By het vijfde trou-geval wert beschreven het houwelick van David met Abiga&iuml;l.
+
+</p>
+<p>En by d&icirc;e gelegentheyt werden in ondersoeck gebracht,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 De houwelicken van weduwen ende weduwenaers: en offet beter is een goet of een quaet mans weduwe ten wijve te nemen.
+
+</li>
+<li>2 De houwelicken die door tusschen-gaende personen uyt werden gewracht, en of sulcx dienstigh is, dan niet.
+
+</li>
+<li>3 De houwelicken daer een man een sneger, verstandiger of wijser vrouwe verkiest als hy selfs is.
+
+</li>
+<li>4 Of een vrouwe aen een droncken man de schuldige goet-willigheyt moet geven, dan niet.
+
+</li>
+<li>5 Van nieu-gehoude die in &#8217;t harnas beslapen worden.
+
+</li>
+<li>6 Of men een man of vrouwe by testamente magh besetten.
+
+</li>
+<li>7 Een groote menighte van twijfelaehtighe vraegh-stucken, soo over vryagien als het houwelick selfs.</li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p><i>Het Tweede Deel Bestaet uyt Trou-gevallen ontleent van de oudtste tijden naest de Bibelsche historien.</i>
+
+</p>
+<p>Het eerste geval begrijpt het ongelijck houwelick van Crates en Hipparchia.
+
+</p>
+<p>Waer door in bedencken komt,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Offet altijt best is dat yder syns gelijcke trouwe.
+
+</li>
+<li>2 Of yemant willende trouwen, syn heymelick gebreck openbaren moet: immers of voor nieu-getroude sulcx dienstigh is om malkanderen
+beter te mogen vieren.
+</li>
+</ol><p>
+<span class="pagenum">[<a id="pb13" href="#pb13">13</a>]</span>
+
+</p>
+<p><i>Hier een by-voughsel van een nieuvve geschiedenisse op die gelegentheyt, dienende om man en vvijf aen te vvijsen een middel
+om malkanders gebreken te konnen vieren.</i>
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>3 Of een jonge deerne een kint te voren hebbende gehadt, sulcx, ten houwelick versocht zijnde, behoort te openbaren.
+
+</li>
+<li>4 Of sulcx naer het houwelick geweten zijnde, het selve daerom magh ghescheyden werden.
+
+</li>
+<li>5 Of jonge dochters voor haer selven een man mogen versoecken.
+
+</li>
+<li>6 Of men behoort te trouwen yemant die uyt-wendige en sienelicke ghebreken heeft.
+
+</li>
+<li>7 Wat eygentlick de beweegh-reden en oorsaeck is van liefde. En by die gelegentheyt, <i>Een tvveede verhael, van een plotselicken in-val een Italiaensche jonckvrou over-gekomen, en een houvvelick daer uyt ontstaen.</i></li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p><i>Een derde in-vallende gelegentheyt, van een Zeeus houvvelick, te vvege gebracht door gevaer des levens; dat anders niet en
+vvilde vallen.</i>
+
+</p>
+<p><i>Een vierde geschiedenisse, in Hollant voor-gevallen, van een houvvelick gevordert door &#8217;t pijnelick genesen van een af-keerigh
+gebreck, om de vrijster te behagen.</i>
+
+</p>
+<p><i>Een vijfde geval, roerende een sonderlicken onlust midden in de lust plotselick ontstaen.</i>
+
+</p>
+<p><i>Een seste verhael, van een jonge vrouwe die haer van schoon gansch leelick maeckte, om haren man te behagen.</i>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het tweede trou-geval bestaet in &#8217;t verhael van een sonderlinghe geschiedenisse van twee Grieksche jonck-vrouwen by een edelman
+op eenen dagh verkracht: en het bedenckelick gedingh daer uyt ontstaen.
+
+</p>
+<p>Waer door in bedencken komt,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Of een verkrachte dochter wel doet haren ontschaker te trouwen.
+
+</li>
+<li>2 Of een jongelingh wel doet een deerne te trouwen, die by een anderen verkracht of onteert is.
+
+</li>
+<li>3 Of een courtisane, of een vrou-mensch dat met haer lichaem gewin heeft ghedaen, dient getrout.
+
+</li>
+<li>4 Eyndelick van houwelicken door het verbidden van misdadige te wege gebracht.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>In het derde trou-geval wert verhael ghemaeckt van een vorstelijck houwelick, veroorsaeckt door een droom of nachtgesichte.
+
+</p>
+<p>En wert by die gelegentheyt ondersocht,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Van wat gewichte dat droomen zijn, sonderlinghe in de gelegentheydt van houwelicken.
+<span class="pagenum">[<a id="pb14" href="#pb14">14</a>]</span></li>
+<li>2 Hoe men goede ende goddelicke droomen kan onderscheyden van de bedriegerijen van de boose geesten.
+
+</li>
+<li>3 Wiens sinnelickheydt gevolght moet werden, soo wanneer een vader en een dochter, d&#8217;een met desen, d&#8217;ander met genen vrijer
+genegen is een houwelick aen te gaen.
+</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>In &#8217;t vierde trou-geval wert beschreven het houwelick tusschen Cyrus en Aspasia; dat is, tusschen een groot-vorst, en een
+geringe lant-vrijster: met een spoock-vryagie tusschen beyde.
+
+</p>
+<p>Waer uyt dan komt t&#8217;ontstaen het ondersoeck,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Van spokerije die in liefde gebruyckt wort.
+
+</li>
+<li>2 Van de kracht der minne-drancken.
+
+</li>
+<li>3 Van teyckenen en characters om liefde te verwecken, en diergelijcke.</li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p>Het verhael van de wonderbare liefde van den keyser Charlemagne, mitsgaders van Cha,Selim groote Mogol.
+
+</p>
+<p><i>Het Derde Deel, Behelsende verscheyde geschiedenissen onsen tijt naerder komende als de voorgaende, oock eenighe onlanghs
+voor-gevallen.</i>
+
+</p>
+<p>In-leydinge. De Wijsheyt spreeckt, tot uytlegginge van de Titel-plaet.
+
+</p>
+<p>Het eerste trou-geval is &#8217;t houwelick van Emma, jonge prin&ccedil;esse, en dochter van den keyser Charlemagne, met Eginart des selfs
+Secretaris.
+
+</p>
+<p>Waer uyt ontstaen de volgende vraeghstucken,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Of het dienstigh is een houwelick te vorderen door sigh meester te maken van de eerbaerheyt van de gene die men ten houwelicke
+versoeckt.
+
+</li>
+<li>2 Wat een vader vermagh of behoort te doen, ten aensiene van een dochter die buyten syn wete of danck met trou-belofte ofte
+by-slapen haer ontgaen heeft.<a class="noteref" id="xd0e645src" href="#xd0e645">10</a>
+
+</li>
+<li>3 Wat in soodanigen gelegentheyt beter is hart of sacht te wesen: en daer toe bedenckelicke exempelen.
+
+</li>
+<li>4 Of een vader syn dochter magh ont-erven, vermits sy buyten syn weten, of tegen synen danck getrout is.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het tweede trou-geval begrijpt in sigh het houvvelick van koningh Ulderick van Bohemen ten eenre, ende Phryne Bocena een herderinne
+ter anderer zijden.
+
+</p>
+<p>En wort by dese gelegentheyt ondersocht,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Of prin&ccedil;en wel doen sigh te versellen met geringe vrou-personen.
+
+</li>
+<li>2 Of gelijckheyt van gebreken dienstigh is tot eendracht van de gehoude.
+<span class="pagenum">[<a id="pb15" href="#pb15">15</a>]</span></li>
+<li>3 Bedenckenheyt op de schoonheyt der vrouwen.
+
+</li>
+<li>4 Van het queesten dat in sommige gewesten van Noort-Hollant wert geseyt gebruickelick te wesen.
+
+</li>
+<li>5 Of vrymoedigheyt in jonge maeghden prijsselick is, dan niet, &amp;c.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het derde trou-geval behelsende een selsaem houwelick tusschen een Spaens edelman ter eenre, ende een heydinne ofte lantloopster
+(soo doen gemeynt wert) ter anderer zijden: met eenige bysondere tusschenvallen.
+
+</p>
+<p>Waer door in ondersoeck koomt,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Den oorspronck van de landt-loopers (anders heydens genaemt.)
+
+</li>
+<li>2 Of men uyt den pols kan gewaer worden dat yemant verlieft is: dat is, of de liefde eenen bysonderen aderslagh is hebbende
+daer aen de selve te kennen is.
+
+</li>
+<li>3 Of uyte hant van yemant toe-komende dingen of yemants heymelicken aert geseyt kan werden.
+
+</li>
+<li>4 Of men op houwelickse saken, of andere toe-komende dingen, magh ondersoeck doen.
+
+</li>
+<li>5 Van de Physiognomie oft wesen-kennisse: en wat uyt het gelaet, gestalte des lichaems, en diergelijeke voorgeseyt kan werden.</li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p><i>Een tusschen-val po&euml;telick verhandelt, van liefde sonder sien vervveckt, en schoonheyt blindelincx verkoren.</i>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het vierde geval is een Fransche geschiedenisse, gansch vreemt, sonder exempel, en vol doortrapte rancken.
+
+</p>
+<p>En daer uyt dese volgende bedenckingen,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li>1 Offet goet is trou-belofte te doen tusschen kinderen in de wiege, of anders minder-jarigh zijnde.
+
+</li>
+<li>2 Wanneer de vrouwen mogen her-trouwen by af-wesen of uyt-blijven van hare mans.
+
+</li>
+<li>3 Onmacht van mans wat werckinge in het stuck van houwelick uyt-brengt.
+
+</li>
+<li>4 Nestel-knoop in Vrancrijck van vvat kracht en eygentschap aldaer gehouden wert.
+
+</li>
+<li>5 Of een kint dat in overspel is gewonnen eeniger wijse wettigh genaemt kan worden; ende om wat redenen.</li>
+</ol><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het vijfde verhael bestaet in de prachtige en dertele liefkoserije van Marcus Antonius velt-overste van de Romeinen, en Cleopatra
+koninginne van Egypten.
+
+</p>
+<p><i>Een by-voughsel van een droevigh trou-geval tusschen den koningh Masanissa en de koninginne Sophonisba.</i>
+
+</p>
+<p><i>Een Hollants trou-bedrogh onlangs voor-gevallen.</i>
+
+</p>
+<p><i>Rosen-krijgh, de Griecsche dichters na-gebotst.</i>
+
+</p>
+<p><i>Een jammerlick en bedenckelick verhael, dienende tot vvaerschouvvinge van alle ouders om op hare dochters acht te slaen.</i>
+<span class="pagenum">[<a id="pb16" href="#pb16">16</a>]</span></p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Het seste trou-geval bestaet in de beschrijvinge van de opkoomste van Rhodope: eerst gevrijt ende ten houwelicke versocht
+van seven bysondere jonge-lieden van verscheyde gelegentheyt, die yder met een bysonder ghespreck haer beroep aen de selve
+soecken aengenaem te maken.
+
+</p>
+<p>Waer by naderhant koomt de beschrijvinghe van een bedaeght mans liefde: met een tusschen-val, vervatende het krackeel van
+de Doot met de Liefde.
+
+</p>
+<p>Volgt by dese gelegentheyt een ondersoeck,
+
+</p>
+<ol class="lsoff">
+<li><sup>1</sup> Waer op eygentlick yemant die een vrou of man wil verkiesen, behoort te sien.
+
+</li>
+<li><sup>2</sup> Wat van houwelicken by &#8217;t lot, of diergelijcke middelen te wege gebracht, te houden is.
+
+</li>
+<li><sup>3</sup> Een bedenckinge op het trouwen van een oudt man met een jonge vrouwe: of een jongh man met een oudt wijf.
+</li>
+</ol><p>
+
+</p>
+<p><i>Volght een verhaal van liefde door het vlechten van een krans vervveckt.</i>
+
+</p>
+<p><i>Toe-mate, ende besluyt, bestaende in de beschrijvinge van de Vrijster-marckt, in sommige gevvesten gebruyckelick, en hoe men
+aldaer beyde leelicke en schoone aen den man brenght.</i>
+
+
+</p>
+<p><i>Het Vierde Stvck Behelst het Geestelick Houvvelick. Daer in te vinden is,</i>
+
+</p>
+<p>De beschrijvinge van de Sond-vloet.
+
+</p>
+<p>D&#8217;ontschakinge van Dina.
+
+</p>
+<p>De kopere slange in de woestijne: en andere geschiedenissen uyt &#8217;t Oude Testament.
+
+</p>
+<p>Noch het Hooge-liet Salomons.
+
+</p>
+<p>De geschiedenisse en klachten vande verlatene Babylonische vrouwen.
+
+</p>
+<p>De bysonderste geschiedenissen van het Nieuwe Testament: als de neder-komste ende groete van den Engel.
+
+</p>
+<p>De geboorte Christi.
+
+</p>
+<p>De lof van de H. maget Maria.
+
+</p>
+<p>Kinder-moort Herodis.
+
+</p>
+<p>Wonder-wercken, leere, en leven Christi.
+
+</p>
+<p>Desselfs lijden, en daer op verscheyde bedenckingen.
+
+</p>
+<p>Eynde ick de beschrijvinghe van den jonghsten dagh en het oordeel.</p>
+</div><p>
+
+
+</p>
+<p>Wat worden hier een aktu&eacute;le kwesties aangeroerd. En met hoeveel romantiese zin zijn die verhalen gesteld. En met hoe grote
+kunst is deze Trouringh ineengezet.
+
+</p>
+<p>De nieuwste wetenschap van die tijd wordt meegedeeld. En de geleerdsten van zijn tijd worden hierbij in rade geroepen. Cats-zelf
+was een authoriteit. Was hij zelfs niet de &#8220;geleerde Cats&#8221;<a class="noteref" id="xd0e796src" href="#xd0e796">11</a>, de evenknie van Hooft, Reaal, <span class="pagenum">[<a id="pb17" href="#pb17">17</a>]</span>Vossius, ja, van Hugo de Groot; werd hem, de Zeeuw, in de gouden tijd van onze geleerdheid niet in &#8217;t naijverige Holland het
+professoraat in Leiden aangeboden?
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Cats met zijn geleerdheid schuilt in deze Trouringh: geen wonder dat hij, aan wie &#8217;t vrouwvolk van de jeugd af had bevallen,
+het werk opdraagt aan de geleerde Anna Maria Schuurmans:
+
+</p>
+<div class="blockquote" lang="nl-1600">
+<p>&#8220;Die in de Nederlandtsche, Hooghduytsche, Fransche, Latijnsche talen, soo wel ervaren is geweest, dat sy daer in loffelick
+spreken, brieven schrijven, en dichten konde.
+
+</p>
+<p>Die in de Griecsche, Bibels-Hebreusche talen soo wel geoeffent was, datse daer in de Auteuren lesen, verstaen, daer van oordeelen,
+oock in schrijven konde.
+
+</p>
+<p>Die in de Italiaensche ende Engelsche talen soo verre is gevordert geweest, dat sy boecken op saken van State, of diergelijcke,
+bij den Italianen geschreven: en daer beneffens de uyt-nemende Theologische boecken by den Engelschen uit-gegeven, lesen ende
+gebruycken konde.
+
+</p>
+<p>Die in de Rabbijnsche-Hebreusche, Chaldeusche, Syrische, Arabische talen soo veel geleert hadde, datse die konde lesen, verstaen,
+en met de heylige Hebreusche tale confereren, tot reynder ende geleerder openinge van de H. Schrifture. Die vorder van sin
+en voornemen is geweest in toe-komende, met Godes hulpe, daer in voort te gaen, en daer noch by te voegen het Samaritaens,
+&AElig;thiopisch, ende Persisch, verwachtende alleen maer noodige boecken tot uyt-werckinge van haer loffelick voor-nemen.
+
+</p>
+<p>Die in de Historien, Po&euml;ten, Orateuren, ende andere goede schrijvers, mitsgaders de liberale konsten, neffens de Philosophische,
+ende andere wetenschappen, soo wel belesen ende ervaren is ghevveest, datse daer van discoureren, ende over de swaerste stucken
+ende questien der selver dicteren ende in &#8217;t schrift stellen konde.
+
+</p>
+<p>Die voortreffelijcke kennisse hadde, ende een diepsinnigh oordeel, in Theologi&acirc; Textuali, Dogmatic&acirc;, Practic&acirc;, <span class="pagenum">[<a id="pb18" href="#pb18">18</a>]</span>Elenctic&acirc;; selfs tot de swaerste ende subtijlste Scholastique questien toe.
+
+</p>
+<p>Die haer dagelicx noch neerstelick oeffende in alle deelen ende methoden der Theologie.
+
+</p>
+<p>Die in de Schrijf-konste geen meesters en hadde te wijcken: jae te boven gingh de netste ende aerdighste drucken, en dat in
+&#8217;t Hebreusch, Syrisch, Arabisch, Griecx, Samaritaens, &AElig;thiopisch, Latijns, Italiaens, &amp;c. ende de meeste Handen van dien op
+verscheyde manieren, als Capitale letters, Staende, Loopende, kunstelick konde schrijven.
+
+</p>
+<p>Die in &#8217;t Teyckenen en Schilder-kunste wel was ervaren.
+
+</p>
+<p>Die zijde bloemen of diergelijcke naer het leven konde bordueren.
+
+</p>
+<p>Die Teyckenen konde met Pot-loot, De Penne, Crayon, &amp;c.
+
+</p>
+<p>Die wist te Schilderen in miniature, ofte water-verwe.
+
+</p>
+<p>Die de wetenschap hadde met een Diamant op het glas geestigh te schrijven.
+
+</p>
+<p>Die konde Hout-snijden, of met een Pennemes in palmen-hout Conterfeytsels maken.
+
+</p>
+<p>Die de wetenschap hadde van plaet-snijden tot haer eygen Conterfeytsel toe.
+
+</p>
+<p>Die wist te boetseren in wasch.
+
+</p>
+<p>Die in de Musijcque loffelick was ervaren.
+
+</p>
+<p>En van gelijcke mede in het slaen van de Luyt.
+
+</p>
+<p>Nu soo isset alsoo, dat niet alleen de hooge Schole van het Sticht van Utrecht, maer oock menigh geleert man in Hollant met
+volle reden van wetenschap kan getuygen, dat al het gene voren is verhaelt, gelijckelick is te vinden in den persoon van Jonckvrou
+Anna Maria Schurmans...&#8221;<a class="noteref" id="xd0e854src" href="#xd0e854">12</a></p>
+</div><p>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Zo iemand was de opdracht van Cats z&#8217;n geleerd werk waardig.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Cats was populair onder de vrouwen en mannen van de daad in de XVII<sup>e</sup> eeuw: geen wonder! Cats bevredigde fantazie en weetlust: &#8217;t was de eeuw van onderzoek, op elk gebied, in Nederland; hij prikkelde
+bij al zijn leren tot beleven; tot daden doen! En deed dit po&euml;tieser dan iemand anders van zijn tijdgenoten.
+
+
+<span class="pagenum">[<a id="pb19" href="#pb19">19</a>]</span></p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">III</h3>
+<p>In een brief, dd. 11 Nov. 1633, aan prof. Barlaeus, geeft Cats enkele stukken aan, welke hij van plan is een plaats in zijn
+Trouringh in te ruimen.<a class="noteref" id="xd0e877src" href="#xd0e877">13</a> Hij heeft deze &#8220;gevallen niet erdicht, ofte in (syn) eygen breyn gesmeet, gelijck het gebruyck van de Po&euml;ten veel plagh te
+wesen: maer (hy heeft) beter gevonden, de geschiedenissen van goede schrijvers te ontleenen&#8221;; evenwel heeft hij ze &#8220;breeder
+uyt-gemeten als die by de oude schrijvers gevonden werden ... Sulcx dient sonderlinge tot beter glimp van de stoffe, ende
+tot meerder vermakelickheydt van den leser&#8221; ...
+
+</p>
+<p>Uit zeer uiteenlopende werken van eigen en ouder tijden heeft Cats nu zijn verhalen in de &#8220;Trouringh&#8221;, gelicht, en minder
+of meer vrij bewerkt. Men vindt wat gevonden is, aangewezen en besproken bij <span class="letterspaced">J. Bolte</span>, <i>Tijdschr.</i> XVI, 241, n.&#8212;Dr. <span class="letterspaced">A. S. Kok</span>, Van Dichters en Schrijvers I, 81.&#8212;Dr. <span class="letterspaced">J. A. Worp</span>, Noord en Zuid XX, 39 tot 66.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Ook was zijn doel de &#8220;<span lang="nl-1600">Nederlantsche tale te ver&ccedil;ieren, de Hollantsche gedichten sacht-vloeyende en sonder stoot en stop-woorden te maken; ten eynde
+de selve eenpaerlick en sonder stuyten gelesen mochten werden</span>&#8221;.<a class="noteref" id="xd0e901src" href="#xd0e901">14</a>
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>De verhalen in de Trouringh van Cats worden meestentijds afgewisseld door samenspraken tusschen Sophroniscus en Philogamus
+over &#8220;<span lang="nl-1600">vraegh-stucken (die) uyt ydere geschiedenisse rijsen.</span>&#8221; De eerste is &#8220;<span lang="nl-1600">out-man ende weduwenaer</span>&#8221;, de ander &#8220;<span lang="nl-1600">jonghman ende noch ongehout</span>&#8221;; deze overlegt hoe hij &#8220;<span lang="nl-1600">bequamelijck uyt desen eensamen staet tot een geselligh leven soude mogen komen.</span>&#8221; Het hapert hem er maar aan dat hij &#8220;<span lang="nl-1600">te weynigh kennisse van saken hebbe in die gelegentheyt, en noch de rechte gronden niet en weet van dat groot werck.</span>&#8221; Waarom de eerste hem &#8220;<span lang="nl-1600">een nieu Po&euml;tisch werck</span>&#8221; in handen geeft, &#8220;<span lang="nl-1600">verscheyde gedenck-weerdige trou-gevallen .... voor oogen stellende...</span>&#8221; Met aandacht zal hij &#8220;<span lang="nl-1600">letten vvatter voor aenmerckingen uyt sullen te trecken <span class="pagenum">[<a id="pb20" href="#pb20">20</a>]</span>syn ... ende daar nae willen vvy reden en tegen-reden onderlinghe seggen en hooren.</span>&#8221;<a class="noteref" id="xd0e937src" href="#xd0e937">15</a>
+
+</p>
+<p>Dit is niet door Cats &#8220;<span lang="nl-1600">over-al in volle leden ghedaen konnen werden, vermits (s)ijn ampt (geduerende den tijt dat (hij) met het voorsz. Werck besigh
+was) (hem) veel beswaerlijcker quam te worden als wel te voren. In vougen dat (hy s)yn begonnen ontworp naer eysch van saken
+niet en (heeft) konnen vol-trecken: maer (heeft) de vervullinge van verscheyde bedenckelicke vraegh-stukken ghelaten aen het
+oordeel van den ervaren en geoeffenden leser.</span>&#8221;
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Deze dialogen waren algemeen in de XVII<sup>e</sup> en in de XVI<sup>e</sup> eeuw: &#8217;t hoofddoel was aangename geestverrijking: ze behandelden in elegante causerie alle vragen van kunst, smaak, wetenschap,
+zeden. Vooral in Itali&euml; was dit genre inheems.&#8212;Lucianus, en Athenaeus waren &#8217;t voorbeeld, zie vertaling en commentaren door
+Casaubonus.&#8212;Vgl. Erasmi Colloquia; Bargagli&#8217;s Trattenimenti; <span lang="fr">Cremaille&#8217;s Jeux de l&#8217;Incognu</span>; <span lang="de">Harsd&ouml;rffer&#8217;s Frauenzimmergespr&auml;chb&uuml;cher</span> (dames-encyclopaedie).
+
+</p>
+<p>Ook in de Middeleeuwen vindt men al deze leerzame dialogen in navolging van Augustinus.<a class="noteref" id="xd0e966src" href="#xd0e966">16</a>
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">IV</h3>
+<div class="epigraph">
+<p><i>Ex uno disce omnes.</i></p>
+</div>
+<p>Een van de meest bekende is het &#8220;<span lang="nl-1600">Selsaem Trou-geval tusschen een Spaens Edelman ende een Heydinne, soo als de selve edelman, ende alle de werelt doen geloofde</span>&#8221;, of kortweg genoemd Het Spaens Heidinnetje.
+<span class="pagenum">[<a id="pb21" href="#pb21">21</a>]</span></p>
+<p>Cats zelf vond het nog al biezonder: in de oudste druk staat het met een mooi vignet, en een extra groot &#8217;hoofd&#8217; boven de
+bladzij waar &#8217;t begint, en wordt op biezondere wijs onderscheiden ook door het bericht in de Tafel.
+
+</p>
+<p>Cats wilde prof. Barlaeus overhalen zijn Trouringh in het Latijn te bewerken. Hij noemt in een van zijn brieven aan deze professor<a class="noteref" id="xd0e991src" href="#xd0e991">17</a> zekere doctor Pozzo; die zou dit Spaens Heydinnetie in het Spaans hebben bewerkt, maar die schrijver heeft hij niet onder
+de ogen gehad. Dit aardige verhaal heeft enige overeenkomst met de vertellingen, van Heliodorus. Dan deelt hij Barlaeus de
+inhoud mede.
+
+</p>
+<p>De 20 Febr. 1634 zendt hij het hem, in &#8217;t ruwe afgewerkt. Of het waar is, zoals zijn zegsman vastelik beweert, of verzonnen,
+en of het pas gebeurd is, of dat het aan de oudheid is ontleend, laat hij in &#8217;t midden. Hij geeft Barlaeus volle vrijheid
+er in te veranderen, wat hem goed dunkt. Het stuk wacht en vereist nog een tweede doorwerking; de minste verandering is reeds
+uitstekend.<a class="noteref" id="xd0e1008src" href="#xd0e1008">18</a>
+
+</p>
+<p>Deze kwam in 1643 uit; het privilegie is van 7 Desember. Daaronder als &#8220;Cheiromantis&#8221; het Spaens Heydinnetie.
+<span class="pagenum">[<a id="pb22" href="#pb22">22</a>]</span></p>
+<p>Cats hield dus Pozzo voor de auteur. Maar &#8217;t verhaal is een van de &#8220;Novelas ejemplares&#8221; van Cervantes; die zegt dat hij &#8217;t
+verhaal vond bij &#8220;el licenciado Po&ccedil;o&#8221;.
+
+</p>
+<p>Heeft Cats niet geweten dat Cervantes de auteur was van &#8220;<span lang="es">la Gitanella de Madrid</span>?&#8221; Hij noemt hem niet! En overal elders citeert Cats zijn bronnen wel! Hoogstwaarschijnlik had Cats het verhaal in een vertaling
+gelezen; dan nog was zijn zeggen juist: &#8220;<span lang="la">historiam ... ex hispanorum monumentis hausi</span>.&#8221; &#8217;t Was &#8220;zeer waarschijnlijk een Italiaanse, daar hij spreekt van Ferdinando, voor &#8217;t spaanse Fernando&#8221;<a class="noteref" id="xd0e1032src" href="#xd0e1032">19</a>
+
+</p>
+<p>De Novelas ejemplares van Cervantes verschenen in 1613&#8212;waarin de Gitanella&#8212;en zijn vele malen herdrukt of nagedrukt. De franse
+vertaling is van 1621 door F. de Rosset en d&#8217;Andiquier. De italiaanse is van 1626 door Guglielmo Alessandro de Novilieri Clavelli,
+in Veneti&euml;; met de naam van Cervantes op &#8217;t tietelblad; in 1627 verscheen de tweede (van D. Fontano), en 1629 nog een derde,
+de beide laatste in Milaan. Maar mischien ook stond het verhaal in de een of andere bundel novellen.<a class="noteref" id="xd0e1043src" href="#xd0e1043">20</a>
+
+</p>
+<p>Zodat we nog niet met zekerheid kunnen aangeven waar Cats zijn Pozzo-Gitanella kan gevonden hebben.
+
+</p>
+<p>In 1643 kwamen uit vier verhalen, vertaald door F. V. S.&#8212;&#8220;moogelyk Felix van Sambix, die den drukker is geweest&#8221; zoals van
+Meekeren meedeelt in zijn voorrede van &#8220;De doorluchtige dienstboden&#8221;, door hem naar een van deze verhalen bewerkt. Zij verschenen
+bij Felix van Sambix in Delft; het eerste, tweede en vierde zijn van Cervantes. Dit laatste is Het schoone Heidinnetje.<a class="noteref" id="xd0e1052src" href="#xd0e1052">21</a>
+
+</p>
+<p>Heeft Cats ook deze niet gelezen, dat hij in latere drukken het eerst-medegedeelde niet gepreciseerd heeft?
+
+</p>
+<p>In J. van Beverwyck&#8217;s Schat der Ongesontheyt (1660) (blz. 106) wordt dit Spaens Heydinnetje gedeeltelik aangehaald, en omtrent
+de &#8220;polsslagh&#8221; naar &#8220;de redenen aanghewesen by d&#8217;Heer Ridder Iacob Cats&#8221; verwezen.
+<span class="pagenum">[<a id="pb23" href="#pb23">23</a>]</span></p>
+<p>Het verhaal van dat Spaanse zigeunerinnetje was erg in trek. Men bewerkt het, men vertaalt het in &#8217;t Nederlands.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">M. Gansneb Tengnagel</span> gaf in 1643 uit: Het Leven van Constance, waer af volght het Tooneelspel, de Spaensche Heydin. En <span class="letterspaced">Cath. Verwers Dusaert</span> publiceerde in 1641 haar Spaensche Heidin.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">V</h3>
+<p><i>Litteratuur over Cats</i>: de monografie van Dr. <span class="letterspaced">G. de Rudder</span>, Un po&egrave;te Neerlandais, Cats, sa vie et ses euvres, Calais, 1898; breedvoerig, met voorliefde geschreven. En daarnaast die
+van <span class="letterspaced">G. Kalff</span>, Cats (<i>Gids</i> 1899, dl. III, 387&#8211;435; dl. IV, 69&#8211;119); afzonderlik uitgegeven in: Studi&euml;n over nederlandsche dichters der XVII<sup>e</sup> eeuw 2<sup>e</sup> herziene dr., 1916; (nieuwe titeluitgave in 1908, van de) 1<sup>e</sup> dr., 1901.
+
+</p>
+<p>Een overzicht van leven en werken in <span class="letterspaced">F. Buitenrust Hettema</span>, Uit alle de Wercken van Jacob Cats (met Inleiding: <span class="smallcaps">XXXIX</span>, 216). 1905.
+
+</p>
+<p>Verder vooral <span class="letterspaced">Van Heeckeren</span>, Vader Cats (1876), in <i>Taal en Letteren</i> V (1895), blz. 73, gepubliceerd.
+
+</p>
+<p>Dr. <span class="letterspaced">A. Kuyper</span>, Het Calvinisme en de Kunst (Rektorsrede), 1888.
+
+</p>
+<p>Museum Catsianum, door <span class="letterspaced">de Jonge van Ellemeet</span>, 2<sup>e</sup> vermeerderde uitgave, 1887.&#8212;
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">H. Jansen Marijnen</span>, Jac. Cats, een mislukt eerherstel, in <i>Studie&euml;n</i> LXXIV (1910) 497.&#8212;
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">Buitenrust Hettema</span>, Van Lennep op Kongressen in <i>Nieuwe Gids</i> 1910, bladz. 411.
+
+</p>
+<p>De oudere literatuur vindt men bij <span class="letterspaced">Kalff</span>, a. w.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 class="normal">VI</h3>
+<p>Deze &#8220;Zwolsche Herdruk&#8221; (N&ordm;. I) werd in 1890 voor &#8217;t eerst uitgegeven. De Inleiding werd in hoofdzaak in 1887 opgesteld; evenwel
+niet bij de eerste druk gepubliceerd; wel werd een klein gedeeltetje in die eerste druk in de Aantekeningen verwerkt. Bij
+de tweede (1903), als in de derde, (1913), en in deze vierde druk is die Inleiding verder alleen bijgewerkt.
+
+</p>
+<p>In deze herziene herdruk zijn de Aantekeningen vermeerderd; de woordelijst vergroot en aangevuld. (De aanhalingen zonder meer
+zijn alle uit de Trouringh zelf.)
+<span class="pagenum">[<a id="pb24" href="#pb24">24</a>]</span></p>
+<p>De tekst zelf is afgedrukt naar de eerste uitgave van Cats zijn Trouringh, Quarto, 1637 (Mus. Catsian. n&ordm;. 171).<a class="noteref" id="xd0e1157src" href="#xd0e1157">22</a> Deze druk is zo goed als zonder drukfouten.
+
+</p>
+<p>In de noten is een enkele maal aangehaald de Octavo uitgave, de tweede druk van den Trouringh, van 1638. In deze ontbreken
+de proza-aenmerckingen.
+
+</p>
+<p>De belangrijkste varianten uit de folio-drukken van &#8220;Alle de wercken&#8221;, voor zover zij tijdens Cats-zijn leven nog verschenen,
+zijn aangetekend.
+
+</p>
+<p>De eerste van deze, een folio van 1655 (F<sup>1</sup>), heeft vrij veel drukfouten; overigens stemt de tekst met de eerste druk van 1637, op enkele uitzonderingen na, overeen.
+
+</p>
+<p>Meer veranderingen in de spelling, maar minder drukfouten, treft men aan in de tweede folio-druk van 1658 (F<sup>2</sup>).
+
+</p>
+<p>Niet genoteerd zijn de variante lezingen uit latere drukken. In de tekst van de bekende editie van 1700, die bezorgd en gedrukt
+werd door Dan. van Dalen, Fran&ccedil;. Halma, de wed. van A. van Someren, te Amsterdam, J. en Wilh. van de Water te Utrecht, is
+hier en daar gewijzigd; zo heeft deze, om een voorbeeld te noemen: <i>verre</i> voor <i>verde</i> (vs. 596); <i>let my doch</i>, voor <i>hangt my uyt</i> (vs. 939); <i>boot</i> voor <i>biet</i> (vs. 734), <i>troep</i> voor <i>roep</i> (vs. 1032), enz.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>De taal der XVII<sup>e</sup> eeuw verschilt van de onze voornamelik in de vele woorden, die nu een van de toenmalige, dikwels weinig, afwijkende betekenis
+hebben. Bij de samenstelling van het Glossarium is voornamelik op deze synoniemen gelet: niet enkel zijn die woorden opgenomen,
+welke geheel van betekenis zijn veranderd, of sedert uit de taal zijn verdwenen.
+
+</p>
+<p>De asterisken in de tekst staan in &#8217;t algemeen waar de zin of het woord kon worden misverstaan. Zij verwijzen naar het Glossarium,
+en in een aantal gevallen naar de Aantekeningen. In beide is evenwel meer opgenomen, dan het aantal asterisken aangeeft.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>Ten slotte een woord van dank aan die op enigerlei wijze door hun hulp deze uitgave hebben bevorderd.
+
+
+</p>
+<p class="alignright"><i>Zwolle</i>, Herfst 1921. B. H.
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p32.jpg" alt="" width="720" height="584"></div><p>
+
+<span class="pagenum">[<a id="pb25" href="#pb25">25</a>]</span></p>
+</div>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e150src" id="xd0e150">1</a></span> Deze werd gedrukt voor Matthias Havius, &#8220;<span lang="nl-1600">opper-Klerck van den Raet-Pensionaris&#8221;, by Hendrick van Esch, boeckdrucker, woonende in &#8217;t Hof, in de Druckerije van de Maeght
+van Dordrecht.</span>
+
+</p>
+<p class="footnote">De titelplaat: &#8220;<span lang="nl-1600">A v. Venne, inuen:&#8221; en &#8220;Crispiaen v.q. sculp:&#8221;&#8212;heeft als bijschrift: I Cats | Prouf-steen | van den Trou-ringh. | 1636. |</span>
+
+</p>
+<p class="footnote">&#8217;t Privilegie is van 4 April 1635.
+
+</p>
+<p class="footnote">&#8217;t Werk is al enige jaren vroeger opgezet en bij gedeelten afgewerkt; zie hierna, blz. <span class="smallcaps">XXI</span>, over het Sp. Heyd., en blz. <span class="smallcaps">XVIII</span>.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e174src" id="xd0e174">2</a></span> Voorreden.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e177src" id="xd0e177">3</a></span> Aenm. Adams Houwelick.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e180src" id="xd0e180">4</a></span> Voorreden.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e208src" id="xd0e208">5</a></span> Verzamelde bewijzen bij <span class="letterspaced">Kalff</span>, Cats, <i>Gids</i> 1899, III, blz. 387. En bij <span class="letterspaced">Van Heeckeren</span>, Vader Cats: <i>Taal en Letteren</i> V. Verder: Uit alle de Wercken van Jacob Cats, blz. <span class="smallcaps">VI</span>. Med. Dr. E.D. <span class="letterspaced">Baumann</span>, Johan van Beverwijck, in leven en werken geschetst (1910), blz. 41 vv.&#8212;Zie ook over zijn populariteit: <i>Nieuwe Gids</i> 1910, II, 412, <i>Groot Nederland</i> 1911, II, blz. 225.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e295src" id="xd0e295">6</a></span> Cats, Trouringh, &#8217;t Gront-Houwelick, blz. 6.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e299src" id="xd0e299">7</a></span> Lees verder de mooie bladzijden betreffende <i>Cats</i> van Dr. <span class="letterspaced">A. Kuyper</span>, Het Calvinisme en de Kunst, 1888, blz. 34 vv<span class="corr" id="xd0e307" title="Niet in bron">.</span></p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e320src" id="xd0e320">8</a></span> Vryster-mart (slot).
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e329src" id="xd0e329">9</a></span> Zo schrijft <span class="letterspaced">van Heeckeren</span> (1876) in <i>Taal en Letteren,</i> V, 83.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e645src" id="xd0e645">10</a></span> Q. geeft.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e796src" id="xd0e796">11</a></span> C. Huygens, Costelick Mal.
+
+</p>
+<p class="footnote">Zie o. a. hier Aant. bij 1582.
+
+</p>
+<p class="footnote">In zijn Trouringh (1637) 4&ordm;, blz. 304 vermeldt hij, hoe het Parlement van Parijs&#8212;5<sup>e</sup> Sept. 1634&#8212;het geval beslist van &#8220;de broeder des konings.&#8221;
+</p>
+<p class="footnote" lang="nl-1900"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e854src" id="xd0e854">12</a></span> Bij haar afbeeldsel, achter de Tafel in de Trouringh.&#8212;Zie over haar: <i>Eucleria</i>, van haar zelf, Altona, 1673.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e877src" id="xd0e877">13</a></span> Tijdschrift Mij. Letterkunde, Leiden, VI. 25.
+</p>
+<p class="footnote" lang="nl-1600"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e901src" id="xd0e901">14</a></span> Inleydinge (<span class="corr" id="xd0e903" title="Bron: oi">of</span> &#8220;Voorreden&#8221;) van de Trouringh 1637.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e937src" id="xd0e937">15</a></span> In de voorrede van de Lat. bewerking, die ook in dit opzicht van Cats zijn werk verschilt, worden beide personen aldus gekarakteriseerd:
+&#8220;<span lang="la">Loquuntur in Opere Catsii Belgico Sophroniscus et Philogamus, quorum hic discentis, ille docentis partes sustinet, hic amantium
+officia scire satagit, ille exponit. alter concitatior et ardentior, alter cautior; alter nullum non conjugii modum probat;
+alter non nisi legibus circumscriptum: hic juvenili ardore et fiducia promit, quiequid dictat amoris affectus, ille senili
+gravitate regit dictis animos et pectora mulcet, hic, ut vivant, aut ut vivere optent amantes, ille ut vivere oporteat, ostendit.</span>&#8221;
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e966src" id="xd0e966">16</a></span> <span class="letterspaced">Ebert</span>, Allgem. Gesch. d. litt. d. MA. II.&#8212;<span class="letterspaced">Kalff</span>, Nederl. Letterk. I, 419.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e991src" id="xd0e991">17</a></span> &#8220;<span lang="la">Est historia quaedam ex hispanorum monumentis depromta lectu amoena ob varios cuentus: Doctor Potzzo hispanice dicitur eam
+descripsisse, quem autorem tamen non vidi. habet quaedam similia cum narrationibus Heliodori. argumentum est nobilis quidam hispanus amore ill ctus Aegiptiam puellam (quam nos heijdens vocamus) per longum satis tempus sequitur, vitam illam rudem, mendicam et rusticam tolerat,
+et mores sorditos istius hominum generis, tandem agnita fuit ista Aegiptia pro virgine nobili et hinc foelix matrimonium.</span>&#8221; (Tijdschrift 1.1.)
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1008src" id="xd0e1008">18</a></span> &#8220;<span lang="la">En igitur tibi historiam quam ex hispanorum monumentis hausi, siue illa vera, vt isti affirmant, siue noua, siue ex antiquitate
+deprompta, non admodum curo; narratio est rara et amoena, ego rudi Minerea eam tractaui, tu contrahere, omittere, noua inserere,
+prout videbitar, poteris. locus communis his in Censur&acirc; esse poterit ... narrationes ... rudes sunt, secundas expectant et
+requirunt curas.</span>
+
+</p>
+<p class="footnote"><span lang="la">In nominibus si quid mutare tibi visum, non refragabor; teut nica disponam vt potero; minima mutatio etiam optima.</span>&#8221; (Tijdschrift 1.1. 27, 28.)
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1032src" id="xd0e1032">19</a></span> Zie <span class="letterspaced">J. A. Worp</span>, Noord en Zuid XX, 56.
+
+</p>
+<p class="footnote">Of gebruikt Cats Ferdinando om de maat? Wat heeft de franse vertaling? Waarschijnliker toch gebruikte Cats een franse.</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1043src" id="xd0e1043">20</a></span> <span class="letterspaced">Worp</span>, a. pl.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1052src" id="xd0e1052">21</a></span> <span class="letterspaced">A. Borgeld</span>, Tijdschr. XXV, 73.
+
+</p>
+<p class="footnote">In de Vyf nieuwicheden (1653 door Henryk Takama vertaald) wordt dit Sp. H. vermeld als vroeger al uitgegeven.</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1157src" id="xd0e1157">22</a></span> Alleen de &#275; (nu en dan) is voluit als en gedrukt; het een enkele maal voorkomende en&#772; (naast ende) als ende; de vv als w.
+Vgl. hiervoor, Cats-z&#8217;n tekst op blz. <span class="smallcaps">VI</span>.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1">
+<p>Mr. N. Beets, Oud-Onder-Direkteur van &#8217;s Rijks Prenten Kabinet in Amsterdam had de welwillendheid de volgende mededelingen
+ons te zenden over de bijgevoegde autotypieen, waarvoor wij hem onze beste dank zeggen.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+</p>
+<p>De drie tusschen den text geplaatste reproducties zijn genomen naar de oorspronkelijke illustraties van het Spaens Heydinnetie
+in Cats&#8217; Trou-Ringh (ed. 1637).
+
+</p>
+<p>Twee ervan (pag. 7 en 15) zijn gegraveerd naar teekeningen van den bekenden Haagschen schilder en dichter Adriaen Pietersz
+van de Venne (1589&#8211;1662), die voor nog tal van andere illustraties van den Trou-Ringh&#8212;ook voor de groote titelprent van 1636&#8212;de
+ontwerpen gaf; de een door Crispijn van Queborn (1604&#8211;1653 ?); de ander door A. Mattham (1606&#8211;1660). De derde (pag. 30) is
+door denzelfden Adriaen Mattham gegraveerd naar een teekening van den Dordtschen schilder Jan Olis, (&plusmn; 1610&#8211;&plusmn; 1655) die eveneens
+eenige teekeningen voor den Trou-Ringh leverde.
+
+</p>
+<p>Als titel wordt hier gereproduceerd een ets die Majombe met, op den arm, de kleine Constance &#8220;behangen met juweelen&#8221; te zien
+geeft. De ets is van Pieter Nolpe (1613&#8211;1652) naar Simon de Vlieger (1601&#8211;1653), welke laatste ook aan de Trou-Ringh van 1637
+medewerkte. <span class="pagenum">[<a id="pb26" href="#pb26">26</a>]</span>Het prentje is er een uit een reeks van zes, alle door Nolpe ge&euml;tst. Het zijn illustraties voor
+
+</p>
+<p>het leven van konstance. Waer af volgt het tooneelspel De spaensche heidin: Door M. G. T. t&#8217;Aemsterdam, gedrukt bij Nicolaes
+van Ravesteyn, voor Johannes Jacott, Boekverkoper by de Beurs, op &#8217;t Rockin, inde vergulde Cronyck, 1643.<a class="noteref" id="xd0e1241src" href="#xd0e1241">1</a>
+
+
+</p>
+<p>1921. 1913.) <span class="smallcaps">N. Beets</span>.
+
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p41.jpg" alt="" width="720" height="569"></div><p>
+
+
+
+
+<span class="pagenum">[<a id="pb27" href="#pb27">27</a>]</span></p>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1241src" id="xd0e1241">1</a></span> Men zie Mr. Ch. M. Dozy: Pieter Nolpe, <i>Oud-Holland</i> 1897 pag. 49.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div lang="nl-1600" class="div1">
+<h2 class="normal" align="center">SELSAEM TROU-GEVAL<br>
+TVSSCHEN EEN<br>
+SPAENS EDELMAN, ENDE EEN HEYDINNE;
+</h2>
+<h2 class="sub" align="center">Soo als de selve edelman, ende alle de werelt doen geloofde.</h2>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span id="l1">Daer is een selsaem<sup>*</sup> volck genegen om te dwalen,<a class="noteref" id="xd0e1271src" href="#xd0e1271">1</a></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l2">Gedurigh om-gevoert in alle vreemde palen<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l3">Dat (soo het schijnen magh) als in het wilde leeft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer des al niet-te-min syn vaste wetten heeft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">5</span><span id="l5">Het laet sigh over-al den naem van heydens geven, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l6">En leyt, al waer het koomt, een wonder selsaem leven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l7">Het roemt sigh dattet<a style="text-decoration:none" id="xd0e1290src" href="#xd0e1290" title="7. F2 dat &#8217;et; in F2 zijn de enclytica overal door een &#8217; gescheiden; zo b.v. 32. weet &#8217;er 44. uyt &#8217;er, 60. sy &#8217;er ; 73. gunt &#8217;er; 114. of &#8217;er; 173. quam &#8217;er; 312. waer &#8217;et; 328. was &#8217;et, (enz.).">&deg;</a> weet uyt yders hant te sien,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wat yemant voor geluck of onheyl sal geschien.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l9">Maiombe was het hooft van dese rouwe gasten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">10</span><span id="l10">Die staegh op haer bevel en op haer diensten pasten<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l11">Sy was loos, vals, doortrapt, en slim in haer bejagh<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l12">Soo veel als eenigh wijf op aerden wesen magh<sup>*</sup>;</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l13">Sy quam veel tot Madril<a style="text-decoration:none" id="xd0e1323src" href="#xd0e1323" title="13. F2 Madrid.">&deg;</a> of in de naeste steden,<span class="pagenum">[<a id="pb28" href="#pb28">28</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l14">Want mitse<sup>*</sup> kluchtigh<sup>*</sup> was, soo wertse daer geleden<sup>*</sup>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">15</span><span id="l15">Sy had in haer gevolgh al menigh gau verstant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l16">Soo datse gunst en hulp by al de jonckheyt vant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l17">Sy stal eens seker kint te midden opter straten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l18">Dat uyt een edel huys daer eensaem was gelaten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Het was een aerdigh dier<sup>*</sup>, maer jongh en wonder teer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">20</span><span>En &#8217;t is maer twee jaer out, of slechts een weynigh meer. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l21">De meyt, wiens ampt het was hier op den dienst te passen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l22">Die gaf de buert een praet, en liet het wicht verrassen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l23">Maiombe was verblijt, niet om het geestigh<sup>*</sup> kint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l24">Maer datse rijck gewaet ontrent<sup>*</sup> syn leden vint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">25</span><span id="l25">Sy geeft haer metten buyt in onbekende vlecken<sup>*</sup>, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l26">En waer het onguer<sup>*</sup> heir genegen is te trecken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Doch wat de moeder socht, en waer de vader schreef,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Men hoort niet hoe &#8217;t haer gingh, of waer het meysje bleef.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l29">Hoe nau daer wort gevraeght, hoe nau daer wort vernomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">30</span><span>Men weet niet wat geval het kint is over-komen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l31">Waer dat men immer<sup>*</sup> sont, of waer men vragen kan,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>&#8217;T is al om niet gepooght, geen mensch en weter van.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maiombe liet het kint verscheyde dingen leeren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l34">Waer mede dat het mocht syn teere jeught vereeren<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">35</span><span id="l35">Eerst singen na de kunst, oock springen op de maet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l36">En wat na &#8217;s lants gebruyck een vrijster<sup>*</sup> geestigh staet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l37">Het kint wast onderwijl, en leerde vreemde saken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En grepen na de kunst, en veelderhande spraken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l39">En selsaem hant-gespel,<sup>*</sup> en ick en weet niet wat,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">40</span><span id="l40">Waer van schier niet een mensch de rechte gronden vat. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l41">Het was van schoone verw, en vrolick in het wesen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l42">Daer is een diep vernuf in syn gelaet te lesen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l43">Het had een wacker oogh, en swart gelijck een git<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Syn aensicht even-wel is uyter-maten wit.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">45</span><span id="l45">Het kon syn frissche jeught, syn wel-gemaeckte leden </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l46">Tot alderley gedans<sup>*</sup> en alle spel besteden<sup>*</sup>;
+<span class="pagenum">[<a id="pb29" href="#pb29">29</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l47">In vougen<a style="text-decoration:none" id="xd0e1464src" href="#xd0e1464" title="47. voegen: aldus in de regel de ou (= onze oe).">&deg;</a> dat het volck, en wie het maer en sagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l48">Sigh van het aerdigh dier als niet versaden magh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l49">Noch<sup>*</sup> kan de jonge maeght geen kleyne lust verwecken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">50</span><span>Als sy met haer gesangh de sinnen weet te trecken:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l51">Men vint dat hare stem een yders herte steelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l52">Wanneerse maer een reys een aerdigh deuntjen queelt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l53">Maer des al niet-te-min sy wil geen vuyle dingen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l54">Sy wil geen dertel jock, geen slimme<sup>*</sup> rancken<sup>*</sup> singen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">55</span><span id="l55">Haer mont is wonder heus, haer oir en sinnen teer,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l56">Al wat oneerlick<sup>*</sup> luyt en singhtse nimmermeer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l57">Des heeftse by haer volck soo veel ontsagh gekregen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat sy het menighmael geleyt in beter wegen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l59">En schoon dat hun de mont tot vuylheyt is gewent,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">60</span><span id="l60">Men hoort geen dertel woort als syder is ontrent. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l61">En of oock al het rot<sup>*</sup> tot stelen is genegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l62">Sy straft het vuyl<sup>*</sup> bejagh en isser heftigh tegen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l63">En mits<sup>*</sup> sy wonder veel met sangh en spelen wint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo is Maiombe zelfs tot stelen<a style="text-decoration:none" id="xd0e1533src" href="#xd0e1533" title="64. Q F spelen. O F2 stelen.">&deg;</a> niet gesint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">65</span><span>Doch sooder eenigh dingh bywijlen is genomen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sy doetet aen den dagh en voor de lieden komen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l67">Maer al door sneegh<sup>*</sup> beleyt en met een loosen vont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l68">Soo datter niet een mensch en weet den rechten gront.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l69">Sy riep een van den hoop, en liet hem veerdigh<a style="text-decoration:none" id="xd0e1554src" href="#xd0e1554" title="69. F2 vaerdig; en zo geregeld deze ee.">&deg;</a> draven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">70</span><span>En liet, wat yemant stal, in eenigh velt begraven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l71">En dat of by een boom, een hooght of kromme bocht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l72">Ten eynde men het pant by teyckens vinden mocht.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l73">En wertse dan gevraeght op &#8217;t gunter is gestolen,<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>En wie het heeft ontvremt, en waer het is verholen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">75</span><span id="l75">Soo maecktse voor het volck een wonder vreemt verhael,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l76">In woorden sonder slot in onbekende tael.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l77">Maer seyt dan op het lest, dat onder gene linden<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l78">Of aen den naesten bergh het goet is uyt te vinden:
+<span class="pagenum">[<a id="pb30" href="#pb30">30</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l79">En als men dan het kraem<sup>*</sup> daer uyter aerden track,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">80</span><span id="l80">Soo wast dat al het lant van hare wonders sprack. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l81">Doch sy wist boven al haer saken aen te leggen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l82">Om aen de losse<sup>*</sup> jeught geluck te konnen seggen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l83">Het schijnt dat sy den gront van alle zielen kent,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l84">En schier wat yder mensch in syn gedachten prent</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">85</span><span id="l85">Sy wist al watter loopt<sup>*</sup> op in de hant te kijcken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l86">En hoe dat yemants aert kan uyt het wesen blijcken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En wat een kleyn, een groot, een puntigh hooft beduyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l88">En wat men uyt een oogh of ander lidt besluyt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l89">Oock uyt den neus alleen soo kanse gronden<sup>*</sup> trecken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">90</span><span id="l90">Waer heen dat yemants lust of gulle<sup>*</sup> sinnen strecken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want isse plomp, of scherp, of hoogh, of bijster plat,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l92">Sy heeft van stonden aen syn aert daer uyt gevat.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l93">Sy wist als op een draet, nae mate van de jaren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l94">Wat yder over-koomt en plagh te wedervaren,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">95</span><span id="l95">En wat een teere maeght in haer gewrichte voelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l96">En wat een jonge wulp<sup>*</sup> ontrent den boesem woelt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sy weet (gelijck het schijnt) de gangen van de sterren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l98">Waer in het klouckste breyn by wijlen kan verwerren:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l99">Sy weet en wat de son en wat de mane dreyght<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">100</span><span id="l100">En waer toe sigh het jaer en al den hemel neyght. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l101">Een wie haer openbaert wanneer hy is geboren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l102">Dien weetse by gevolgh<sup>*</sup> syn leven na te sporen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l103">Nu spreecktse wonder breet van druck en ongeval,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l104">En offer yemant arm of machtigh<sup>*</sup> werden sal.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">105</span><span id="l105">Sy weet den leven-streep in yders hant te wijsen,<sup>*</sup> </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l106">Daer uyt een vremt gevolgh en groote dingen rijsen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want is de linij recht en sonder krommen tack,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l108">Soo roemtse stage vreught en nimmer ongemack.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l109">Maer valtse dickmael scheef en in verscheyde bochten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">110</span><span id="l110">Soo wort hy dien het raeckt met droufheyt aengevochten<sup>*</sup>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Indiense somtijts rijst, en dan eens neder koomt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l112">Soo dienter voor gewis een swaren val geschroomt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l113">Sy gaet hier bijster hoogh, sy kent een yders wesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l114">Sy kan oock rijcken<sup>*</sup> selfs uyt hant of vingers lesen:
+<span class="pagenum">[<a id="pb31" href="#pb31">31</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">115</span><span>En somtijts groot verlies, en somtijts grooten schat,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l116">En somtijts wel een galgh, of oock een schendigh<sup>*</sup> rat.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l117">Sy wijst een vrijer aen, wanneer hem staet te paren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een vrijster ofse veel of luttel heeft te baren,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l119">En ofse by den man sal wesen liefgetal<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">120</span><span id="l120">Dan of hy buyten haer syn lust gebruycken<sup>*</sup> sal. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l121">Dit meynt schier al het volck alsoo te moeten wesen;<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l122">Soo dat haer laegen naem gansch hooge was geresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l123">En al vermits sy breet in desen handel<sup>*</sup> weyt<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l124">En van het naer<sup>*</sup> geheym soo klare reden seyt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">125</span><span>Genaeckt men eenigh dorp daer weetse flucx te vragen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l126">Hoe sigh in haer bedrijf<sup>*</sup> de meeste lieden dragen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l127">En wie sigh daer ontgaet<sup>*</sup> in lust of dertel bloet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l128">Doch meest wat over-al de losse jonckheyt doet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l129">En als sy gasten vint daer yet op valt te seggen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">130</span><span id="l130">Soo weetse na de kunst haer saken aen te leggen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy maeckt aen yder mensch syn feylen openbaer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Als of uyt syn gesicht het quaet te vinden waer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat sy van yemant weet dat veynst sy als te lesen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l134">Of uyt het oogh alleen, of uyt het ander wesen<sup>*</sup>:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">135</span><span id="l135">En dit noch altemael met soo een gauwen streeck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l136">Dat oock de sneeghste<sup>*</sup> man verwondert stont en keeck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l137">Als haer een juffer vraeght, wat man haer staet te trouwen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l138">Sy kan het nieusgier volck gansch aerdigh onderhouwen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l139">Sy spreeckt als door een wolck en noyt met open mont,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">140</span><span id="l140">En al haer gansch beleyt dat heeft een loosen<sup>*</sup> gront. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l141">Hoe oyt de sake valt sy kan het al verdrayen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l142">Sy kan de gauste selfs met schijn van reden payen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l143">En alsse dan een reys de rechte gronden treft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l144">Dan isset dat men haer tot in de lucht verheft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">145</span><span id="l145">Men hielt dat sy gestaegh een geest met haer geleyde, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die haer als in het oir verholen dingen seyde:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l147">En mits<sup>*</sup> dit al geschiet door soo een jonge maeght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l148">Soo isset dat het spel hun des te meer behaeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l149">&#8217;T geviel om desen tijt dat in dien eygen lande<span class="pagenum">[<a id="pb32" href="#pb32">32</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">150</span><span id="l150">Een jongh een aerdigh dier door jeught en liefde brande,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l151">En hy die haer het breyn en oock den geest besat,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l152">Was even als de maeght met hare min gevat.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l153">Maer daer en was geen raet om oyt te mogen paren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l154">Vermits sy niet gelijck in goet of staet<sup>*</sup> en waren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">155</span><span id="l155">De juffer is te<sup>*</sup> rijck, als maer een eenigh kint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo dat haer drouve vrient voor hem geen troost en vint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l157">Giralde lijckewel<sup>*</sup> die bleef tot hem genegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En is om synent wil als sieck te bed gelegen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer seyt het niet een mensch wat haer van binnen schort,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">160</span><span>Soo datse menighmael veel drouve tranen stort. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l161">Of schoon een ander lacht, sy kan geen vreughde rapen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l162">Sy kan haer in den nacht niet geven om te slapen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy klaeght, en (soo het schijnt) sy voelt gestage pijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l164">En desen onverlet<sup>*</sup> sy wil geen mede&ccedil;ijn<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">165</span><span>Haer vader niet-te-min die liet een doctor halen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l166">Maer die gingh even-staegh<sup>*</sup> als in het wilde dwalen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hy weet niet watter schort, hy weet niet wat te doen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l168">Hy weet voor hare quael geen sap of heylsaem groen<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l169">Hy staet als buyten spoor, en is geheel verlegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">170</span><span id="l170">En al wat hy begint dat zijn bekaeyde wegen:<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l171">Dies seyt hy, dat het quaet een langer tijt behouft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l172">En, siet, hier is het huys<sup>*</sup> ten hooghsten in bedrouft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l173">Iuyst op dien eygen tijt soo quammer Pre&ccedil;iose,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l174">Op datse daer ontrent een goede plaets verkose
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">175</span><span id="l175">Voor haer<a style="text-decoration:none" id="xd0e1949src" href="#xd0e1949" title="175. F. ontbr. Voor haer. F2 haer en haer.">&deg;</a>, voor haer gevolgh, en voor het gansche rot;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dies wortse veel gesien ontrent het naeste slot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l177">De vrouwe van het huys, bewust<sup>*</sup> van hare saken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l178">Wou door het aerdigh dier haer dochter wat vermaken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En daerom sentser om, en leytse voor het bedt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">180</span><span id="l180">En seyde: Niemant weet wat dese vrijster let. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy siet<sup>*</sup> eens wat haer schort, en soo ghy weet te seggen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l182">Hoe wy dit selsaem stuck behooren aen te leggen,
+<span class="pagenum">[<a id="pb33" href="#pb33">33</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l183">Mijn gunste, soete<sup>*</sup> maeght, die sal u zijn getoont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l184">En ghy van mijner hant ten hooghsten zijn geloont.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">185</span><span id="l185">Daer vingh het geestigh dier de vrijster aen te spreken<sup>*</sup> </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l186">Met wonder soet<sup>*</sup> beleyt en ongewoone streken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l187">Het queelt een geestigh dicht, het speelt een aerdigh liet;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l188">Maer wat het immer<sup>*</sup> doet ten<sup>*</sup> baet de siecke niet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l189">Als dit Constan&ccedil;e merckt sy gaet sigh naerder setten<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">190</span><span id="l190">Sy gaet in meerder ernst op alle dingen letten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l191">Sy bid dat al het volck wil<sup>*</sup> uyt de kamer gaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l192">En sprack de siecke maeght in dese woorden aen:</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l193">Ey lieve segh een reys (ick dien het toch te weten)</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l194">Hebt ghy ontijdigh<sup>*</sup> freuyt of harden kost gegeten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">195</span><span id="l195">Of is u swacke maegh met suycker overlast,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Of hebje by geval te langen tijt gevast?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l197">Of is u &#8217;t lijf verdraeyt van op de jacht te rijden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Of door een harden val gebracht in bitter lijden?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Of is u bloet verhit door al te langen dans,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">200</span><span id="l200">Of hebje laet gewaeckt ontrent de maeghde-krans? </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l201">Of isser yet verstopt in uwe teere leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer van ghy die het lijt alleen verstaet de reden?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l203">Of isser yet verstelt<sup>*</sup> in uwen teeren schoot?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een maeght magh aen een maeght wel seggen haren noot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">205</span><span id="l205">Spreeckt ront gelijck het dient van u verholen wesen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l206">Ghy sult door mijn behulp in korten zijn genesen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick weet wat aen de jeught by wijlen kan geschien,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En schoon al ben ick jongh ick hebbe veel gesien.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l209">Giralde seyde neen op al haer snege vragen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">210</span><span id="l210">Dies gaet Constan&ccedil;e voort en opent nieuwe lagen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l211">Hoort (seytse) kenje niet een hups en aerdigh quant<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>De schoonste van de stadt, jae van het gansche lant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l213">Hebt ghy hem menighmael niet geestigh hooren praten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l214">Of door een gunstigh oogh tot in het hert gelaten?<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">215</span><span>Waerom doch soo geveynst, dat ghy soo langen tijt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l216">Hem in bedencken hout en niet te wil en zijt?</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ey lieve, zoo je meent den vrijer oyt te trouwen,<span class="pagenum">[<a id="pb34" href="#pb34">34</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>En wilt hem niet te langh in angst en twijffel houwen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een die syn tanden breeckt als hy een note kraeckt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">220</span><span id="l220">Diens vreught is niet te groot schoon hy de keeren<sup>*</sup> smaeckt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l221">Giralde kreegh een blos, en wert geheel ontsteken<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l222">Als sy dit geestigh dier van vrijen hoorde spreken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l223">En schoon sy veynsen wou, haer bloet is boven haer,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l224">Dat maeckt haer innigh<sup>*</sup> hert ten vollen openbaer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">225</span><span id="l225">Haer geest is op den loop, haer pols begon te jagen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>En al met vreemt gewoel van ongelijcke slagen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Constan&ccedil;e wederom: Nu sie ick watter schort;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ghy (wat ick bidden magh) en doet u niet te kort.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l229">Spreeckt soo de reden eyscht, en laet u moeder weten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">230</span><span id="l230">Wat voor een edel geest u sinnen heeft beseten<sup>*</sup>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want hoe ghy langer swijght, en meer u sieckte deckt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l232">Hoe dattet uwe jeught tot grooter hinder streckt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De siecke vrijster sucht, en al haer leden beven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l234">Haer sinnen even-selfs<sup>*</sup> die worden om-gedreven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">235</span><span id="l235">Nu sie ik (sprack de maeght) wat kunst en wijsheyt doet;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l236">Ghy weet, gelijck het blijckt, den gront van mijn gemoet,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Des wil ick nu voortaen in geenen deel verswijgen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Waer na te deser uyr mijn jonge sinnen hijgen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wat dienter meer geveynst? ick ben van liefde kranck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">240</span><span>En dat heeft nu geduert wel seven maenden lanck. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wilt dit nu met beleyt mijn ouders openbaren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l242">En raet hun acht te slaen op mijn bedroufde jaren.<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l243">Want soo ick dien ick min niet haest genieten<sup>*</sup> magh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l244">Soo is de gront geleyt van mijnen lesten dagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">245</span><span id="l245">My sal geen spruyt, of kruyt, geen sap, of pap genesen; </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick sal begraven zijn, ick wil begraven wesen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Indien ick niet en krijgh hem die mijn hert bemint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En sonder wien mijn ziel geen rust op aerden vint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Terstont na dit gespreek soo stortse duysent tranen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">250</span><span id="l250">Die met een stage veur<sup>*</sup> haer teere wangen banen<sup>*</sup>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Constan&ccedil;e troost de maeght, en geeft haer goede moet,
+<span class="pagenum">[<a id="pb35" href="#pb35">35</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l252">En stremt, door soet gespreck, haer gullen<sup>*</sup> tranenvloet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l253">Hier op is, des versocht, de moeder in-gekomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l254">Die had tot haer behulp een doctor met genomen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">255</span><span id="l255">Constan&ccedil;e gaeter by, maer trat bezijden af,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l256">Daer sy haer<sup>*</sup> met bescheyt<sup>*</sup> het stuck te kennen gaf.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l257">Het speet<sup>*</sup> de mede&ccedil;ijn, dat sy de rechte gronden</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l258">Van dese maeghde-quael had kunstigh ondervonden<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l259">Te meer, vermits hy weet dat oock de klouckste<sup>*</sup> man
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">260</span><span id="l260">Dit uyt geen herte-slagh of ader voelen kan. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer als hy in gespreck met haer began te treden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l262">Doen gingh Constan&ccedil;e ront<sup>*</sup>, en gaf hem dese reden:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l263">Een maeght van achtien jaer, af-keerigh van genucht<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die veeltijts sonder slaep geheele nachten sucht,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">265</span><span>Die, als men slechts begint van vrijers yet te spreken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l266">Verandert in gebaer<sup>*</sup>, en laet haer woorden steken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l267">Die staegh wil eensaem zijn, en nimmer uyt en gaet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l268">En, schoon al isse jongh, het soet geselschap haet,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l269">Die geel en deerlick<sup>*</sup> siet, en leeft als sonder eten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">270</span><span id="l270">Wat soo een vrijster schort dat heb ick wel te weten;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick segge, dat geen salf haer oyt genesen kan,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l272">Maer dat haer stil<sup>*</sup> gebreck vereyst een rustigh<sup>*</sup> man.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hier by koomt dat ick sie haer oogen in-gesoncken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer vierigh even-wel, gelijck als helle voncken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">275</span><span>Haer pols geweldigh ras, haer water bijster root.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hoe? kan dit anders zijn als enckel minne-noot?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l277">Voor my ick stel het vast. ghy mooght het overleggen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l278">V dochter even-selfs sal u de waerheyt seggen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l279">Soo ghy haer recht bevraeght; want, na haer saken staen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">280</span><span id="l280">De noot die roept om hulp, daer is geen veynsen aen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l281">De doctor laet de spijt, na deze woorden, varen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En prijst het rijp verstant in soo onrijpe jaren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l283">Soo dat hij naderhant<sup>*</sup> haer niet als eer bewees,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l284">En met een vollen mont<sup>*</sup> haer snege vonden prees.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">285</span><span id="l285">Of nu het listigh<sup>*</sup> dier yet van den handel<sup>*</sup> wiste. <span class="pagenum">[<a id="pb36" href="#pb36">36</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dan of het na de kunst en schijn van reden<sup>*</sup> giste,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l287">En stel ick niet te vast; doch hoe het immer was,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l288">De vrijster kreegh een man, en hare koorts genas.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l289">Soo haest de jonge maeght haer vont te zijn genesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">290</span><span id="l290">Soo wou sy metter daet beleeft<sup>*</sup> en danckbaer wesen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l291">Sy let<sup>*</sup> hoe &#8217;t heydens<sup>*</sup> volck gansch sober is gekleet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l292">En &#8217;t is haer teere jeught een innigh herten-leet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l293">Sy sprack haer moeder aen: Van yemant gunst ontfangen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l294">Doet stracx een billick<sup>*</sup> hert met alle vlijt verlangen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">295</span><span id="l295">Om weder-gunst te doen. Vrou moeder, &#8217;t is bekent
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l296">In wat een drouven stant mijn ziele was belent<sup>*</sup>;</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Nu ben ick (Gode lof) gesont in al de leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l298">Ghy toont<sup>*</sup> een danckbaer hert, dat leert de wijse reden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l299">Dit heir is wonder naeckt, ghy kleet het schamel rot,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">300</span><span>Dat sal haer dienstigh zijn, en lief aen onsen God. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Voor al en dient by ons de vrijster niet vergeten</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l302">Die u van mijn verdriet de gronden leerde weten.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l303">Indien ick yet vermagh, soo weest toch hier beleeft<sup>*</sup>;</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Al wie den naeckten kleet ontfanght meer als hy geeft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">305</span><span id="l305">De moeder wederom: Dit zijn gansch rouwe menschen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die om geen prachtigh kleet, en min om rijckdom wenschen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l307">Sy dwalen evenstaegh<sup>*</sup>, dat is haer oude wet<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l308">Het gelt dient haer tot last, een kleet maer tot belet<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l309">Dus schoon ick haer een kleet wou om de leden hangen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">310</span><span id="l310">Ick houdet voor gewis men soudet niet ontfangen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l311">K&eacute;<sup>*</sup> moeder, seyt de maeght, ghy zijt my wat te taey<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l312">Ey lieve, schenckse wat al waret enckel baey<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l313">Laet haer doch uwe gunst om mijnen t&#8217;wil<a style="text-decoration:none" id="xd0e2473src" href="#xd0e2473" title="313. F mynen &#8217;t wil. F2 mijnent wil.">&deg;</a> verwerven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En laet my des te min wanneer ghy koomt te sterven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">315</span><span id="l315">De moeder lougher om, en prees de goede ziel,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l316">Maer soo dat van de gift of niet of weynigh viel.<sup>*</sup><span class="pagenum">[<a id="pb37" href="#pb37">37</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l317">Als yemant naer een quael bekoomt syn vorigh wesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l318">En dat een jonge wulp van krevel<sup>*</sup> is genesen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l319">En dat een schippers gast sigh op het drooge siet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">320</span><span id="l320">Dan smelt een danckbaer hert wel<sup>*</sup> licht tot enckel niet<sup>*</sup>. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l321">Giralde lijckewel<sup>*</sup>, nu onder echte wetten,<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l322">Beschonck het geestigh dier met hondert pistoletten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l323">Een bruyt-stuck<sup>*</sup> voor den dienst. Daer lough het gierigh<sup>*</sup> wijf,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l324">En vont in dit verhael een aerdigh tijt-verdrijf.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">325</span><span>Dit maeckt de jonge maeght vermaert in alle steden, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l326">Mits<sup>*</sup> sy de vrijsters kent tot in haer diepste leden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En &#8217;t bracht aen &#8217;t gansche rot geen kleyne baten in;</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Want daer Constan&ccedil;e quam daer wasset al gewin.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l329">Maiombe die sigh liet haer beste-moeder<sup>*</sup> noemen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">330</span><span id="l330">En laet geen vreemde mans ontrent haer nichte<sup>*</sup> komen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l331">Sy neemt haer evenstaegh met al de sinnen waer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l332">En waer de bende reyst, sy slaept benevens haer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l333">Daer was ontrent Madril een buyten-hof te vinden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l334">Bevrijt met boom-gewas van alle sture<sup>*</sup> winden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">335</span><span id="l335">Hier viel om desen tijt een openbare<sup>*</sup> feest,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l336">En daer bewees de maeght haer uytgelesen geest.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l337">Daer is een prijs geset voor die met aerdigh<sup>*</sup> singen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l338">Daer is een prijs geset voor die met luchtigh springen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l339">Sou sweven boven al; en &#8217;t is de snege<sup>*</sup> maeght
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">340</span><span id="l340">Die aen het nieusgier volck in beyde meest behaeght. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l341">De knopjens<sup>*</sup> van yvoir die aen haer vingers waren;<a class="noteref" id="xd0e2599src" href="#xd0e2599">2</a></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l342">Gaen boven alle spel en boven alle snaren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want alss&#8217; haer soete stem en rasse vingers roert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l344">Soo wort al wie het hoort door lusten om-gevoert<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">345</span><span id="l345">&#8217;T en is door geen gespreck<sup>*</sup> de menschen uyt te leggen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l346">&#8217;T en is (na mijn begrijp) met woorden niet te seggen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l347">Wat schoonheyt al vermagh. De kunst is liefgetal<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer koomter schoonheyt by soo gaetse boven al.<span class="pagenum">[<a id="pb38" href="#pb38">38</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer was om desen tijt een ridder in den velde,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">350</span><span id="l350">Die meest<sup>*</sup> het kleyne wilt met snege bracken quelde<sup>*</sup>:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l351">En t&#8217;wijl hy in de jacht sigh al te besigh hout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l352">Soo raeckt hy buyten spoor te dolen in het wout.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l353">Hy weet geen jagers meer, hy weet geen snelle winden<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l354">Hy weet in al<sup>*</sup> het bosch syn pagjen<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e2659src" href="#xd0e2659" title="354. F2 paegjen.">&deg;</a> niet te vinden:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">355</span><span id="l355">Maer t&#8217;wijl hy eensaem dwaelt, verneemt hy nevens hem
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l356">Een wonder soeten galm, een onbekende stem.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l357">Hy staet een weynigh stil tot by<sup>*</sup> hem is vernomen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l358">Van waer het soet geluyt tot hem was af te komen<a style="text-decoration:none" id="xd0e2679src" href="#xd0e2679" title="358. F2 afgekomen.">&deg;</a>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l359">En daer op trat hy voort, en met een stillen gangh
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">360</span><span>Soo quam hy in het dal van waer men hoort den sangh. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l361">En mits<sup>*</sup> hy tot de plaets nu dichte quam genaken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo gaet hy door het loof een open ruymte maken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l363">Ten eynd&#8217; hy mochte sien wie in het naeste gras<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo wonder aengenaem van sangh en stemme was.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">365</span><span id="l365">Twee vrijsters aen den bergh die pluckten versche rosen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l366">Die sy tot haer vermaeck uyt al de velden kosen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l367">En wat ter zijden af, ontrent een groenen bocht<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Daer sat een jonger maeght die rose-kransen vlocht.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l369">Een wijf van vreemt gelaet<sup>*</sup>, geseten aender heyden<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">370</span><span id="l370">Dat quam<sup>*</sup> (gelijck het scheen) het jonge rot geleyden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l371">En schoon sy mede pluckt, of rosen over-draeght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo heeftse staegh het oogh ontrent de jonge maeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l373">En t&#8217;wijl men besigh is ontrent de versche bloemen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l374">Vernam<sup>*</sup> Don Ian het volck dat wy heydinnen noemen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">375</span><span id="l375">En siet de jonge spruyt die in het groene sat
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l376">Heeft op den staenden voet hem door het oir gevat<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l377">Hem door het oogh verruckt. hy siet haer geestigh<sup>*</sup> wesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En hoort haer soete stem, en heeftet bey gepresen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l379">En t&#8217;wijl hy staet en dut<sup>*</sup> en op de vrijster siet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">380</span><span>Soo hief sy weder aen, en songh een ander liet. </span></p>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb39" href="#pb39">39</a>]</span><div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">381</span><span>Schoon bloem-gewas, en edel kruyt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Van &#8217;s hemels dau gevoet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En al wat uyter aerden spruyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l384">Ghy wort van my gegroet.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l385">Ick koom hier aen der heyden gaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l386">Daer souck ick mijn vermaeck,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick gae op u mijn oogen slaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l388">En &#8217;t schijnt dat ick ontwaeck<sup>*</sup>.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">389</span><span>Ick sie mijn beelt in uwe jeught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat my eerst heden blijckt.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l391">Ick schep mijn lust uyt uwe vreught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Vermits ghy my gelijckt.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l393">V schoone verw en frissche glans
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ver&ccedil;iert het gansche velt.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En, naar het seggen van de mans,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l396">Ben ick oock soo gestelt.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">397</span><span>Maer daer is noch een ander stuck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat med&#8217; ons beyde raeckt;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat is dat ramp en ongeluck
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Gansch licht tot ons genaeckt.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l401">Besiet hoe ras een bloemtje sterft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En plat ter aerden sijght:
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l403">Besiet hoe licht syn glans verderft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En dorre plecken krijght.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">405</span><span id="l405">Besiet hoe dat een frissche roos,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>(Ick meyn een jonge maeght)
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l407">Een die men onder duysent koos,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En al de jeught behaeght,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l409">Besiet hoe licht een schoone blom
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Verliest haer eersten glans;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Schoon sy was lief en wellekom
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>By alle jonge mans.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">413</span><span>Wel roosjens, &ccedil;iersels van het velt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Kan dit alsoo geschien?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En ist met u alsoo gestelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo dienter in versien.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer segh wat kan u beter zijn,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als datje wort gepluckt?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l419">Niet door een bock of gortigh<sup>*</sup> swijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l420">Om soo te zijn verdruckt.<sup>*</sup></span></p>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb40" href="#pb40">40</a>]</span><div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">421</span><span id="l421">Maer om te zijn een hupsche<sup>*</sup> kroon,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l422">Ter eeren van de jeught.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Vw plucker tot een soete loon,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En tot een stage vreught.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En of u tijt is wonder kort,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maeckt daerom geen getreur;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Want schoon een frissche roos verdort,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy hout een soeten geur.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">429</span><span id="l429">Wel nu wy staen in eenen graet<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>O &ccedil;iersel van het wout,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Koom geef my doch van uwen raet
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die ghy voor sekerst&#8217; hout.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Moet oock mijn bloemtje t&#8217;syner tijt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Van yemant zijn gepluckt ?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span><span class="leftnote"><span class="smallcaps">Pan.</span></span> Iae, vryster, soojet weerdigh zijt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En soo het u geluckt.<sup>*</sup></span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">437</span><span>Daer zijnder niet dan al te veel
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l438">Die staegh ten toone staen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l439">Sy bieden ons een groene steel,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer niemant wilder aen.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer sweeft haer blat dan met den wint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l442">Als stof gemeenlick doet.<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ach &#8217;t bloemtje dat geen plucker vint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat treet men met den voet.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">445</span><span><span class="leftnote"><span class="smallcaps">Pretoise.</span></span> Wel hoe! wat koomt hier voor geluyt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l446">Geresen uit het wout?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l447">My dunckt hier sit een slimme<sup>*</sup> guyt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Gedoken in het hout.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l449">Het mocht wel zijn de bocx-voet Pan,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die woont hier in het groen.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat is van outs de rechte man
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Om vrijsters leet te doen.</span></p>
+</div>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">453</span><span id="l453">Wel lincker<sup>*</sup> wie ghy wesen meught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick bid u weest gerust.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Mijn bloem, mijn roem, mijn teere jeught
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Is niet voor uwen lust.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick wachte voor mijn beste pant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Tot troost van mijn verdriet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l459">Ick wachte vry een weerder hant;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer u en wacht ick niet.</span></p>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb41" href="#pb41">41</a>]</span><div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">461</span><span id="l461">Terwijl hem<sup>*</sup> dit gebeurt met wonder groot vernougen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l462">Soo koomt de nachtegael sigh by de vrijster vougen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l463">En queelt daer uyte borst met soo een bly geschal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l464">Dat haer<sup>*</sup> vermenghde stem verheught het gansche dal.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">465</span><span id="l465">De ridder onderdies gevoelt syn geest beroeren, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l466">Terwijl hy op de maeght alleen heeft sitten loeren<sup>*</sup>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l467">Wel of dit heydens<sup>*</sup> kint (seyt hy met vollen mont)
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l468">Eens op syn hoofs gekleet voor ons ten toone stont,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l469">Waer<sup>*</sup> sou haer schoonheyt gaen? van soo een aerdigh wesen<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">470</span><span>En is (gelijck ick meyn) in geenen tijt gelesen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l471">Hier op soo treet hy toe, en geeft<sup>*</sup> hem by de maeght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die hy na syn gevolgh en na de jagers vraeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l473">Sy, met een heus gelaet, seyt geensins yet te weten</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Waer syn geselschap is; maer daer te zijn geseten
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">475</span><span>Ten eynde sy een krans van groene kruyden vlocht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die haer dan op het feest tot &ccedil;iersel dienen mocht.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maiombe die alreeds den ridder had vernomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l478">Begon van stonden aen voor hare nicht te schromen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l479">En maeckt<sup>*</sup> haer daer ontrent, op datse mocht verstaen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">480</span><span>Wat haer de ridder seyt, en hoe de saken gaen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l481">Constan&ccedil;e was begaeft met soo een aerdigh wesen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l482">Dat niemant haer gelaet genough en heeft gepresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l483">Daer vloeyt uyt haren mont soo aengenamen lagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l484">Dat sy de gunste won van die haer maer en sagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">485</span><span id="l485">Haer zeden zijn beleeft, haer reden wel gebonden<sup>*</sup>, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l486">Haer spraeck is enckel geest en niet als soete vonden;<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>In &#8217;t korte, watse doet en watse neemt ter hant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat toont een goeden aert en ongemeen verstant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l489">De ridder onderdies ontstelt<sup>*</sup> door heete voncken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">490</span><span id="l490">Heeft op dien eygen stont het soet vergif gedroncken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En daerom als hy wist wie dat Maiombe was,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l492">Soo is hy nevens haer gesegen<sup>*</sup> in het gras:</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo is hy met het wijf in veelderhande reden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En met Constan&ccedil;e selfs in langh gespreck getreden;
+<span class="pagenum">[<a id="pb42" href="#pb42">42</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">495</span><span>Ten lesten berst hy uyt: V schoonheyt, geestigh dier,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l496">Verweckt in mijn gemoet een wonder selsaem vier.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l497">Ick wou, indien ick mocht, u trouwe dienaer wesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l498">En soo u dat beviel, soo waer ick haest<sup>*</sup> genesen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l499">Soo waer ick metter daet een gansch geluckigh mensch,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">500</span><span>En had door uwe gunst mijn vollen herten-wensch. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het woort is nau geseyt, de soete Pretiose</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die kreegh hier op een blos gelijck een versche rose,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Haer gramschap en met een haer schaemte zijn vermenght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l504">Als haer beroert gemoet hem dus syn antwoort brenght:</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">505</span><span id="l505">Heer ridder (naer ick hoor) ghy zijt vol hoofsche<sup>*</sup> treken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l506">En hebt (naer ick vermoe) meer vrijsters uyt-gestreken<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick weet (als ghy een maeght om hare schoonheyt vleyt)
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick wetet, lieve vrient, al wattet is<a style="text-decoration:none" id="xd0e3174src" href="#xd0e3174" title="508. F2 al wat &#8217;er.">&deg;</a> geseyt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l509">Ick weet dat eens de vos bedroogh den slechten<sup>*</sup> raven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">510</span><span id="l510">Als hy na spijse socht om hem te mogen laven<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l511">De raef had lecker aes en drough het in den beck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dit sagh de loose vos, en speeld&#8217; hem desen treck:</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy seyt hem, Aerdigh dier dat geestigh weet te singen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l514">En zijt van outs geleert<sup>*</sup> in alle soete dingen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">515</span><span id="l515">Ey schenckt ons nu een reys een deuntjen na de kunst,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat sal ons heden zijn een teycken uwer gunst.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l517">De raef, eylaes verlockt met dese troutel-reden<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l518">Die vought sigh om te doen gelijck hy was gebeden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l519">En mits<sup>*</sup> dat hy den beek tot singen open stelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">520</span><span id="l520">Soo viel het lecker aes te midden op het velt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat greep de slimme vos, en sonder langh te beyden</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l522">Begaf hy metten roof sigh midden opder heyden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l523">Daer at en lough het dier, en al met vollen mont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l524">Terwijl de malle<sup>*</sup> raef bedrouft en eensaem<sup>*</sup> stont.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">525</span><span>Ick ken (al ben ick jongh) den aert van &#8217;t listigh prijsen, <span class="pagenum">[<a id="pb43" href="#pb43">43</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l526">En weet wat ongemack hier uyt sou mogen rijsen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l527">Ick weet het watje soeckt, als ghy my gunste biet;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer schoon ghy zijt de vos, ick ben de rave niet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick ben een heydens kint veracht van alle menschen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">530</span><span id="l530">Hoe kan u hoogh gemoet om mijn geselschap wenschen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Als slechts op desen gront, ten eynd&#8217; u geyle lust
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Tot oneer mijner jeught eens mochte zijn geblust?</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer neen, gelooftet vry, geen man sal my belesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat ick in geyle lust hem sal ten dienste wesen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">535</span><span id="l535">Acht my voor die ghy wilt, en dat ick wesen magh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l536">Ick ben een vyandin van alle vuyl bejagh.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat sal ick eeuwigh zijn. wel gaet dan elders jagen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l538">Voor u en is geen kans mijn eere wech te dragen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l539">Weet datter onder &#8217;t volck dat ghy voor heydens groet<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">540</span><span id="l540">Noch is een reyne ziel en onbevleckt gemoet. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l541">Ghy dan, nadien ghy zijt genegen om te jocken<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l542">Gaet naer het dertel hof, en streelt de sijde rocken<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l543">Soeckt daer bequame<sup>*</sup> stof voor u ongure<sup>*</sup> vreught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l544">En laet my &#8217;t edel pant van mijne reyne jeught.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">545</span><span>Als &#8217;t wijf op desen toon de vrijster hoorde spreken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Heeft sy haer peck-swart hair een weynigh op-gestreken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l547">Als bly van dit gespreck. Ey, seytse, lieve vrient,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l548">Hier is geen lichte koy die hoofsche linckers<sup>*</sup> dient.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l549">De joncker als verbaest<sup>*</sup> van soo gestrenge woorden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">550</span><span>Die hem als door het oir tot in het herte boorden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sagh op het fier gelaet van soo een jeughdigh dier,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En voelt te meer de kracht van syn inwendigh vier.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l553">En naer hy sonder spraeck een weynigh heeft geseten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo laet hij syn besluyt de strenge vrijster weten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">555</span><span>En dat op desen voet; hy treckt van syner hant
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l556">Een ringh, een rijck juweel, een hellen diamant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En seyt haer: Schoone maeght, ick sweere by mijn leven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l558">En by het ridderschap my van den prins gegeven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l559">Ick sweere by het pant dat ghy voor oogen siet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">560</span><span>Dat u mijn trouwe ziel oprechte liefde biet. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8217;K en wil u, schoone blom, niet als een by-sit houwen,<span class="pagenum">[<a id="pb44" href="#pb44">44</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l562">Ick wil u na den aert<sup>*</sup> van onse wetten trouwen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l563">En tot een vast gemerck<sup>*</sup>, siet daer &eacute;&eacute;n eeuwigh pant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Draeght dat tot mijnder eer aen uwe rechterhant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">565</span><span id="l565">Te midden in het woort soo biet hy Pretiose </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een schoonen diamant. Sy, na een lange pose
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Het stuck in haer gemoet te hebben overdacht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l568">Heeft dus, met heus gelaet<sup>*</sup>, haer antwoort ingebracht:</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l569">Wel joncker, na my dunckt, ghy schijnt het stuck te meenen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">570</span><span id="l570">Maer ghy sult uwen staet<sup>*</sup> in my te seer verkleenen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ghy daerom letter op, eer dat ghy vorder gaet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l572">Hier dient niet in<sup>*</sup> gegaen als met besetten<sup>*</sup> raet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer noch al boven dat, soo magh ick niet vergeten</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat u in dit geval is dienstigh om te weten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">575</span><span>En dat ick noodigh acht voor al te zijn gedaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l576">Eer dat wy tot besluyt in desen handel<sup>*</sup> gaen<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy moest twee jaren langh in ons geselschap leven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l578">En u aen onse wet ten vollen over-geven:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l579">Ghy moest benevens<sup>*</sup> ons gaen dolen achter<sup>*</sup> lant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">580</span><span id="l580">By wijlen sonder gelt en sonder eenigh pant<sup>*</sup>: </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l581">Ghy moest u machtigh goet en uwe groote staten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy moest u prachtigh kleet geheelick achter laten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l583">Ghy moest in volle daet, en niet in loosen schijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een spot, gelijck als wy, van al de werelt zijn;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">585</span><span id="l585">En dit al, goede vrient, om wel te mogen<sup>*</sup> letten, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l586">Of nut en dienstigh is u sin op my te setten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l587">En med&#8217; aen d&#8217;ander zy, of my oock dienen sou
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l588">Met u dit vry gemoet<sup>*</sup> te binden aen de trou.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l589">Siet dit is ons gebruyck, ick spreke sonder veysen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">590</span><span id="l590">Ghy, soo het u belieft, gaet op de sake peysen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l591">Dit moet de preuve<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e3484src" href="#xd0e3484" title="591. proeve.">&deg;</a> zijn van uwe liefde, vrient,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l592">Of anders stelt het vast, dat ghy my niet en dient<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l593">Soo haest de ridder hoort het slot van dese reden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l594">Hem rilt een koude schrick door al de gansche leden.
+<span class="pagenum">[<a id="pb45" href="#pb45">45</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">595</span><span id="l595">Dies seyt hy: Dit ontwerp dat ghy hebt voort-gebracht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l596">Gaet verde<sup>*</sup>, soete maeght, en dient te zijn bedacht.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick wil met rijp beraet het stuck gaen overleggen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l598">En u in ronde tael mijn antwoort komen seggen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En dat te deser plaets, en in dit eygen dal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">600</span><span id="l600">Soo haest de gulde son hier weder schijnen sal. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l601">Daer mede breeckt hy af; vermits hy had vernomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat boven van den bergh syn jagers neder komen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die wenckt hy metter hant; soo dat het gansche rot
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l604">Met hem koomt af-gedaelt tot aen syn vaders slot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">605</span><span id="l605">Hier treet de ridder in, en, schoon dat al de knechten </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l606">Zijn besigh op een ry de schotels aen te rechten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l607">Hy des al niet-te-min onthout hem van den dis,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l608">Vermits hy, soo het schijnt, geheel onlustigh is.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy sluyt syn kamer toe, en gaet een wijle treden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">610</span><span id="l610">Hy spreekt tot syn gemoet, en al in losse<sup>*</sup> reden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En dus, en weder soo, al sonder vast besluyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l612">En berst noch op het lest in dese woorden uyt:</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l613">Eylaes! wat gaet my aen<sup>*</sup> aldus te liggen mallen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l614">En op soo lagen plaets mijn oogh te laten vallen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">615</span><span>Mijn oogh, mijn dertel oogh, mijn ongetoomde lust,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die niet aen dese kant en dient te zijn geblust?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l617">Sal ick mijn edel huys, mijn staet, en eere laten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l618">En met soo vuylen hoop gaen loopen achter straten<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Gaen loopen door het rijck, en menigh ander lant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">620</span><span>Alleen maer uyt een tocht van geyle minne-brant? </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sal ick, een Christen mensch, tot heydens my begeven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l622">En leyden nevens haer een rou en beestigh leven?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sal ick een macker zijn van desen vuylen hoop,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l624">Een smaet van onsen God, en van den reynen doop?</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">625</span><span id="l625">Sal ick mijn naeste bloet tot mijnen<sup>*</sup> haet verwecken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l626">En door het gansche rijck mijn voorstel<sup>*</sup> doen begecken?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sal ick de schande doen aen mijn vermaerde stam,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l628">Dat ick een heydens wijf in mijn geselschap<sup>*</sup> nam?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l629">Dat ick, als tot een spijt<sup>*</sup> van alle Christen-vrouwen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">630</span><span id="l630">Met soo een vuyl gebroet genegen ben te trouwen?
+<span class="pagenum">[<a id="pb46" href="#pb46">46</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l631">Neen neen, &ocirc; hoogh gemoet, en doetet nimmermeer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Let op uws vaders huys en op u eygen eer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy houft voor u geen wijf by dit gespuys te soecken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En maken dat het volck u trouwen sal vervloecken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">635</span><span id="l635">Hier in dees rijcke stadt en in dit machtigh hof,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l636">Daer is tot u gerief al vry bequamer stof.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l637">Indien ghy zijt gepast<sup>*</sup> met wel-gemaeckte leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l638">Koomt, als het u bevalt, maer uyt u huys getreden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l639">Daer woont de schoonheyt selfs, en dat in groot getal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">640</span><span id="l640">Daer u naeu-keurigh<sup>*</sup> hert vernougen vinden sal. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l641">Indien ghy zijt vermaeckt<sup>*</sup> met wel en net te spreken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l642">En dat oock evenselfs en sal u niet ontbreken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l643">Indien ghy gelt begeert, of anders machtigh goet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l644">Ghy vindt het even daer, en dan oock edel bloet;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">645</span><span id="l645">Ghy vintet altemael, en watter is te wenschen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l646">Treckt maer u grilligh<sup>*</sup> oogh van dees ongure menschen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Gaet kiest dat u betaemt, en trout met uws gelijck;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l648">Ghy vint tot u gerief het gansche koninghrijck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer wat magh ick, och arm! mijn jonge sinnen quellen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">650</span><span id="l650">En mijn ellendigh hert in dese prangen<sup>*</sup> stellen?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick sie het klaer genough wat dienstigh is gedaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer wie kan in de jeught syn tochten wederstaen?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l653">Ick prijse reyne tucht en alle goede zeden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer ick en kan de lust niet buygen na de reden:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">655</span><span id="l655">Al ben ick met de jeught gedurigh in geschil,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l656">Ick worde wech-geruckt oock daer ick niet en wil.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l657">Ick word&#8217;, eylaes! vervoert<sup>*</sup>, en schoon ick wil het weren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l658">Ick rake buyten spoor oock tegen mijn begeren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l659">Het vleesch is wonder sterck, en &#8217;t is een deftigh<sup>*</sup> man,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">660</span><span>Die hier het velt behout en meester blijven kan. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick gae dan wederom, &ocirc; schoone Pretiose,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Mijn hert vermagh het niet dat ick een ander kose;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l663">Ick ben in dat gepeys te verre wech geleyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l664">Ick hael het weder in<sup>*</sup> al wat ick heb geseyt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">665</span><span id="l665">Soo haest u geestigh oogh, u soet en aardigh wesen </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Koomt als een helle son in mijnen geest geresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En dat ick sie den glans van u beleeft<sup>*</sup> gelaet,
+<span class="pagenum">[<a id="pb47" href="#pb47">47</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dan isset sonder kracht al wat u tegen gaet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Geen mensch kan immermeer in desen my beschamen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">670</span><span>Als of soo slechten maeght my niet en sou betamen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l671">En dat mijn grilligh hert hier sonder reden malt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l672">Vermits mijn rouwe<sup>*</sup> jeught hier in te lage valt.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l673">Ey draeyt doch eens het oogh, en siet na d&#8217;oude jaren,<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het stuck dat sal gewis sigh anders openbaren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">675</span><span>Wat isser doen ter tijt, wat isser al bedocht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Om by een geestigh dier te vinden dat men socht?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l677">Iupijn, wel eer geseyt de grootste van de goden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l678">Is uyt syn hoogen troon tot in het wout gevloden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l679">En heeft daer aen-gedaen het wesen van een stier,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">680</span><span id="l680">Of van een wilde swaen, of ander selsaem dier. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Heeft niet Alcmenaes soon,<sup>*</sup> die monsters had verwonnen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l682">Den spin-rock aen-geveert, en als een wijf gesponnen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l683">En vry al meer gedaen dat noyt een deftigh man,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l684">Bezijden dit geval, ter eeren duyden<sup>*</sup> kan?</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">685</span><span>Hoe menigh edel vorst, een kroon gewoon te dragen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l686">Is inder haest verruckt<sup>*</sup> door heete minne-vlagen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l687">Niet door een hoofsche maeght, of groote koningin,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l688">Maer, ick en weet niet hoe, een sloir<sup>*</sup> een harderin?</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer is, men weet niet wat, in onsen geest verholen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">690</span><span>En doet al menighmael de wijste lieden dolen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l691">Het brenght hen in den geest een aengename pijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l692">En seyt: Dat Gode vought<sup>*</sup> wien kan het schande zijn?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l693">Soo haest het groote licht de sterren heeft verdreven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo gaet de jongelingh sigh op den wegh begeven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">695</span><span id="l695">Hy vint het oude wijf, hy vint de jonge meyt
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l696">Ter plaetse daerse bleef en daer het was geseyt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l697">Hy viel, terwijl hy gaet, in veelderley gedachten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l698">Die hem syns vaders huys vry hooger deden achten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l699">Die hem van nieuwen aen gaen brengen in den sin,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">700</span><span id="l700">Syn vremde dweepery en noyt bekende<sup>*</sup> min. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l701">Dies valt hy in beraet, of hy sal weder keeren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l702">Dan of hy syn gemoet sal laten overheeren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l703">En, siet, de reden wan, de vremde liefde weeck,
+<span class="pagenum">[<a id="pb48" href="#pb48">48</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l704">En, soo het schijnen mocht, syn eerste lust besweeck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">705</span><span id="l705">Maer juyst in dit gepeys doen sagh hy Pretiose, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l706">En<sup>*</sup> scheen in haer gelaet gelijck de versche rose,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l707">Oock<sup>*</sup> schoonder alsse plagh. Dies als hy nader quam,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l708">Soo wert van desen roock terstont een helle vlam.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Iuyst soo gelijck een keers te voren eens ontsteken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">710</span><span>Waer van dien eygen stont het leven is geweken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l711">Indiense maer een reys genaeckt een hellen brant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l712">Is op den staenden voet in haren eersten stant:</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l713">Soo vaert de jongelingh. Hy koomt tot haer getreden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l714">Hy seyt haer: Weerde maeght, ick schenck u dese leden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">715</span><span>Ick ben bereyt te doen wat ghy bevelen sult,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En watter komen magh te dragen met gedult.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l717">Ick ben van nu bereyt u wijsen<sup>*</sup> aen te vangen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l718">Laet my terstont een kleet van u geselschap langen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l719">Ick sal om uwen t&#8217;wil<a style="text-decoration:none" id="xd0e3908src" href="#xd0e3908" title="719. F uwen &#8217;t wil. F2 uwent wil.">&deg;</a> met blijdschap onderstaen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">720</span><span id="l720">Dat nimmer edelman of ridder heeft gedaen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l721">Dit seyt hy, en terstont began hy uyt te trecken</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l722">Al wat syn edel lijf voor desen plagh te decken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l723">Soo dat hy eer<sup>*</sup> een uyr daer op den velde state
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l724">In als<sup>*</sup> soo toe-gerust gelijck een heyden gaet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">725</span><span>Stracx koomt het gansche rot den man bewellekomen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>En hy wort onder hen als broeder aen-genomen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l727">Daer wort syn hooft gewiet<sup>*</sup> te midden in de schaer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l728">Maer al met naer<sup>*</sup> geheym en wonder vremt gebaer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De naem die hem wel eer was in den doop gegeven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">730</span><span id="l730">Om als een Christen-mensch voortaen te mogen leven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l731">Wort by<sup>*</sup> hem voor het volck ten vollen af-geleyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l732">Soo dat hy nu voortaen Andreas wort geseyt.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l733">Een met een grijsen kop die quam tot hem getreden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l734">En biet hem veel gelucx, en seyt hem dese reden:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">735</span><span>Ghy, die als nieuwelingh in ons geselschap treet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l736">&#8217;T is nut dat ghy den gront<sup>*</sup> van onse rechten weet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick dan, een opper-hooft van onse med&#8217;gesellen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l738">Wil voor u klouck verstant ons wetten open stellen.
+<span class="pagenum">[<a id="pb49" href="#pb49">49</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l739">Voor eerst en heeft ons volck geendingh voor hun alleen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">740</span><span id="l740">Wat yder wint of vint dat is voor ons gemeen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l741">De vrouwen neem ick uyt<sup>*</sup>; die mogen na de wetten</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l742">Haer bedde nimmermeer in eenigh deel besmetten.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l743">Want als haer eenigh wijf hier in te buyten gaet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat wort van stonden aen gelevert aan den Raet,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">745</span><span>En die laet overluyt terstont het vonnis lesen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat sy onweerdigh is op aerden meer te wesen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dies houft men beul, noch galgh, noch sweert, noch engen strop,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l748">De jonghste van den hoop die breeckt<sup>*</sup> haer flucx den kop.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l749">Men tijght ons dieften op<sup>*</sup>, en wonder slimme<sup>*</sup> streken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">750</span><span>Maer &#8217;t is niet wel geseyt, men moeste sachter spreken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l751">Wy stellen overal gemeenschap in het goet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l752">En nemen ons behouf van rijcken overvloet.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l753">Wy zijn gelijck een spoor<sup>*</sup> van haveloose<sup>*</sup> menschen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l754">En krijgen even soo<sup>*</sup> al wat wy konnen wenschen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">755</span><span id="l755">Want die op syn bedrijf<sup>*</sup> niet vlijtigh toe en siet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l756">Wanneer hy weder koomt, soo vint hy dickmael niet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l757">Ons tuygh wort noyt gerooft. &#8217;t is qualick yet te stelen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wanneer den huys-weert selfs die rolle weet te spelen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Al knaeght de grage<sup>*</sup> slangh al vry een lange wijl
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">760</span><span id="l760">Voor haer en is geen aes te krijgen van de vijl. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l761">Wy leeren alle daegh de gront om wel te leven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l762">En wat men aen den buyck of rugh behoort te geven,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l763">Wy hebben inder daet nu menighmael beprouft,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hoe weynigh dat het lijf tot noodigh voedsel houft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">765</span><span>Het is een groot gemack, bekent aen weynigh menschen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l766">Niet<sup>*</sup> in dit aerdsche dal te vreesen of te wenschen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wy vinden dat men eerst dan onbekommert leeft,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l768">Wanneer men niet en soeckt, oock als men niet en heeft.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l769">Dies zijn wy niet besorght<sup>*</sup> om goet by een te rapen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">770</span><span id="l770">Maer konnen onverlet en sonder vreese slapen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l771">Wy spitten nimmermeer, wy kennen geenen plough,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En des al niet-te-min wy vinden broots genough.<span class="pagenum">[<a id="pb50" href="#pb50">50</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l773">Wy preesen noyt een mensch die na den rijckdom snelde,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wy leven van den dau, als bloemen op den velde.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">775</span><span id="l775">Ons ziel is niet beducht om geit of machtigh goet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l776">Wy rapen onsen kost gelijck een vogel doet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wy plucken sonder gelt de vruchten van de boomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l778">Wy trecken sonder kost<sup>*</sup> de vissen uyt de stroomen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wy krijgen wilts genough en vogels uyt het wout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">780</span><span>De keyen geven vier, en al de bossen hout. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ons huysraet meestendeel bestaet in snelle bogen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l782">Wy koken daer het valt<sup>*</sup>, wy slapen daer wy mogen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En schoon het niet en gaet gelijck het yder lust,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wy des al niet-te-min wy stellen ons gerust.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">785</span><span id="l785">Wy konnen noorden wint, en alle sure<sup>*</sup> vlagen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wy konnen harden vorst, oock sonder hinder dragen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo dat ons gansche lijf geen koud&#8217; of hit en kent.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo veel vermagh de tijt en daer men toe gewent.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Schoon dat het gansche rijck wou krijgh en oorloogh<a style="text-decoration:none" id="xd0e4163src" href="#xd0e4163" title="789. oorlogh.">&deg;</a> voeren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">790</span><span id="l790">&#8217;T en sal ons even-wel de sinnen niet beroeren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want schoon of dese wint, en die verliest den slagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l792">Het gaet ons even-wel gelijck het eertijts plagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l793">Wy staen noyt vrouger op om eenigh heer te groeten,<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l794">Of dat<sup>*</sup> wy door de stadt een prins geleyden moeten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">795</span><span id="l795">Wy streelen<sup>*</sup> niet een mensch, oock niet den grootsten vorst,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat is maer voor het volck dat na den eer-sucht dorst.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l797">Ons geest is nimmermeer gequelt met hooge saken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Om ons door al het lant een grooten naem te maken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Of ons de werelt prijst, of ons de werelt laeckt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">800</span><span id="l800">Wy zyn als buyten schoots en werden niet geraeckt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l801">Al is de gansche kust van roovers in-genomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l802">Noch zijn wy niet beschroomt om daer ontrent te komen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wy singen menighmael oock in het dichste wout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l804">Daer sigh een vinnigh<sup>*</sup> heir van felle moorders hout.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">805</span><span id="l805">Wy zijn niet eens beducht, schoon al de winden blasen, <span class="pagenum">[<a id="pb51" href="#pb51">51</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l806">Wy leven onbeschroomt hoe seer de baren rasen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wy vreesen geenen brant of hoogen water-vloet.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die niet verliesen kan wat schaet hem tegenspoet?</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l809">Schoon dat het gansche rijck moet tol<sup>*</sup> of schattingh geven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">810</span><span id="l810">Wy lyden even-wel een onbekommert<sup>*</sup> leven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l811">Geen hooft-gelt op het volck, geen lasten op het lant
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l812">En worden oyt geverght aen onsen vrijen stant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l813">Wat dienter meer geseyt? wy zijn geduchte<sup>*</sup> lieden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l814">Die geen verheven vorst, geen prins en kan gebieden.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">815</span><span id="l815">Al waer de gulde son de werelt open<sup>*</sup> doet
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Daer gaen wy sonder schroom, als op ons eygen goet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wy leven over-al als prin&ccedil;en van den lande;</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l818">Niet hebben even-wel en is hier niemant schande.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l819">Wy trecken t&#8217; onsen dienst geheel het aertsche dal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">820</span><span id="l820">Wy hebben niet een sier, en wy besitten &#8217;t al. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l821">Ick heb u, edel helt, ons wijse nu beschreven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l822">Ghy let of ghy begeert met ons daer in te leven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l823">Dan of ons strengh gebruyck is tegen uwen aert;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want siet het staetje vry te blijven dat je waert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">825</span><span id="l825">De grijse kop die sweegh. Andreas gaet beginnen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l826">Spits-broeders, seyt de man, met al de gansche sinnen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l827">Word&#8217; ick u bont-genoot, en tot een vaste peyl<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hier is een volle beurs die ick u mede deyl.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Siet, als ick uytte stadt tot u ben af-gekomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">830</span><span id="l830">Soo heb ick desen bucht<sup>*</sup> in voorraet met-genomen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l831">Ontfanght dit kleyn geschenck, en weester vrolick van,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l832">En hout my voor u vrient en voor een rustigh<sup>*</sup> man.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l833">Een dingh wil ick alleen hier in bedencken<sup>*</sup> brengen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l834">En bidden, wat ick magh<sup>*</sup>, dat ghy het wilt gehengen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">835</span><span id="l835">Ick treed&#8217; in dit verbont, alleen om dese maeght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Laet die voor my alleen indien het u behaeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick sal tot aller tijt, waer dat wy henen trecken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l838">Haer voor een trouwen vrient, en voor een hoeder strecken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l839">Ick sal haer leyder zijn en hier en over-al,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">840</span><span id="l840">Soo dat haer teere jeught geen hinder lijden sal. <span class="pagenum">[<a id="pb52" href="#pb52">52</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l841">Een van den swarten hoop begon hier op te wrocken<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l842">En seyde: Lieve vrient, soo ghy begeert te jocken
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l843">In eere sonder hoin,<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e4350src" href="#xd0e4350" title="843. F2 hoon.">&deg;</a> het wert u toe-gestaen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l844">Maer, wat ick bidden magh, en wilt niet hooger gaen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">845</span><span id="l845">Weest heus in u gebaer<sup>*</sup>, en wilter in volherden; </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l846">Of anders, houtet vast, het sal u beurte werden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l847">Wy lijden onder ons by wijlen soet gelach,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l848">Maer ontucht nimmermeer, en geensins vuyl bejach.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l849">Dies soo de jonge maeght van u wert uyt-gestreken<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">850</span><span id="l850">Wy sullen u gewis den kop aen stucken breken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l851">Maer sooje trouwe<sup>*</sup> meent, en niet als eerbaer zijt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l852">De maeght sal uwe<sup>*</sup> zijn, en dat te rechter tijt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dit nam Andreas aen ten vollen na te komen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l854">En heeft op dit bespreek<sup>*</sup> de vrijster aen-genomen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">855</span><span id="l855">Een yder riep geluck en maeckte groot gebaer<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En wederom geluck, geluck, geluckigh paer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer hy versoeckt terstont, dat haer de gansche bende</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l858">Vertreckt<sup>*</sup> uyt dat gewest en elders henen wende,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wt<a style="text-decoration:none" id="xd0e4420src" href="#xd0e4420" title="859. Uyt.">&deg;</a> vreese soo hy bleef of woonde daer ontrent,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">860</span><span id="l860">Dat hy van eenigh mensch eens mochte zijn bekent<sup>*</sup>. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer gaet hy metten hoop in vreemde landen dwalen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l862">En hy en mist niet eens syns vaders hooge zalen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hy acht geen ongemack, geen schande, geen verdriet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wanneer hy maer een reys syn Pretiose siet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">865</span><span>Hy voelt syn ingewant, hy voelt syn herte springen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l866">Al sy maer uyt de borst een deuntjen plagh te singen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Het bitter even-selfs dat is hem suycker soet.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l868">Ey siet eens wat de jeught, en wat de liefde doet!</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l869">Don Ian noch even-wel, oock in dit woeste leven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">870</span><span id="l870">En wil hem tot bedrogh of diefte niet begeven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer wat dit selsaem volck of hier of elders haelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l872">Dat wort al menighmael by hem alleen betaelt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l873">Hy wil geen vuylen jock in haren praet gehengen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer pooghtse met beleyt op beter wegh te brengen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">875</span><span id="l875">Soo dat hy metter tijt haer rouwe sinnen wint,
+<span class="pagenum">[<a id="pb53" href="#pb53">53</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En sigh by al den hoop in grooten aensien vint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l877">Maer t&#8217;wijl dit selsaem volck op hare wijse leefde,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l878">En sonder vaste plaets in alle landen sweefde,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een maeght van Mur&ccedil;ia die sagh den edelman,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">880</span><span id="l880">En hoe hy al de jeught in schoonheyt overwan. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l881">En hoe syn heus gelaet en syn beleefde zeden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Syn oogh, syn hoofsche tael, syn wel-gemaeckte leden
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l883">Zijn anders in gestel<sup>*</sup> als oyt een heyden plagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Of alsse daer ontrent een heer of ridder sagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">885</span><span id="l885">Haer geest die wort beroert, haer sinnen om-getogen<sup>*</sup>, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>De loop van haer gepeys is buyten haer vermogen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l887">Sy voelt &#8217;k en weet niet wat ontrent haer grilligh hert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l888">Sy voelt hoe dit gewoel<sup>*</sup> allencxen grooter wert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l889">Wat sal de juffer doen? Sy weet niet wat te maken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">890</span><span id="l890">Sy voelt een selsaem vier door al de leden blaken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l891">Dies als sy op een tijt den ridder eensaem vont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l892">Soo opent sy aldus tot hem een heuschen mont:</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l893">Bevallick jongelingh, wat magh u doch bewegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat ghy tot desen hoop soo bijster zijt genegen?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">895</span><span id="l895">Dat ghy by dit gespuys u soete jeught verslijt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l896">Ey geeft eens beter vreught aen uwen jongen tijt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l897">Gebruykt u geestigh lijf en dese schoone leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer ghy, tot uwer eer, die nutter sult besteden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l899">En soo ghy zijt geneyght te gaen met goet beleyt,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">900</span><span>Ick weet een beter staet voor u alleen bereyt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l901">Hier zijn veel edel-lien die my tot trouwen vergen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Want ick heb over-al veel wijngaerts aen de bergen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l903">En bossen in het wout, en boomgaerts in het dal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En ossen op het velt, en peerden in den stal,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">905</span><span id="l905">En schapen op het schor<sup>*</sup>, en geyten aender heyden, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l906">En hinden in het perck, en koeyen in de weyden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En knechten tot de jacht, en honden in het kot,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En voor mijn eygen huys een schoon en lustigh slot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l909">In &#8217;t korte machtigh goet. magh ick u maer genieten<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">910</span><span id="l910">Ick sal in uwen schoot geheele schatten gieten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dit wout, dit vruchtbaer lant, soo ver u oogen sien,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat sal u eygen zijn, en ick noch boven dien.<span class="pagenum">[<a id="pb54" href="#pb54">54</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick die een dochter ben van edel bloet geboren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l914">Heb u, door enckel gunst, voor alle mans verkoren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">915</span><span id="l915">Siet, dat de beste jeught voor desen heeft gesocht,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l916">Wort u alleen gejont, en in den schoot gebrocht.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l917">Ontfanght mijn rechter-hant, ontfanght mijn frissche<sup>*</sup> leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l918">Die ick in u vermaeck na desen wil besteden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l919">Ontfanght mijn herte selfs, en stelt my buyten pijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">920</span><span id="l920">En spreeckt een eenigh woort, en ick sal uwe zijn. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Andreas hoordet aen, maer kon het geensins prijsen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l922">Dat uyt haer teeren mont soo vrije woorden rijsen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l923">O vrijsters, watje doet, siet datjet niet en vraeght;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want als een vrijster vrijt dat is te veel gewaeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">925</span><span>Me-juffrou, seyt de man, ick danck u duysent werven, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l926">Mijn liefd&#8217; is eens geset, en daer in wil ick sterven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Weet oock dat onder ons geen mensch en wert gepaert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l928">Als met ons eygen volck of een van onsen aert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>V<a style="text-decoration:none" id="xd0e4629src" href="#xd0e4629" title="929. F2 Uw.">&deg;</a> gunste, niet-te-min, die ghy my komt betoonen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">930</span><span id="l930">Die wensch ick dat u God ten vollen wil beloonen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l931">Doch, wat my raken<sup>*</sup> magh, set elders uwen sin,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l932">Mijn hert is u ontseyt, daer woont een ander in.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l933">Gohanna met den slagh van soo een drouve reden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Gevoelt een koude schrick haer rillen door de leden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">935</span><span>Gevoelt een diep verdriet; sy gaet ter zijden af,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l936">Daer sy haer drouf gemoet in dese klachten gaf.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l937">Wat ben ick voor een sloir<sup>*</sup>? wat heb ick gaen beginnen?</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Kan ick geen heyden selfs bewegen om te minnen?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l939">Och! God, wat hanght my uyt<sup>*</sup>, dat ick geen schamel man
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">940</span><span>Met al dat ick besit tot mywaerts trecken kan? </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l941">Ben ick dan soo mismaeckt, soo leelick aan te schouwen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l942">Dat my een slecht<sup>*</sup> gesel ontseyt een wettigh trouwen?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l943">Ben ick soo vuyle slons, of wel een oude queen<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l944">Dat ick verstooten word&#8217; en loop een blauwe scheen?</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">945</span><span id="l945">Neen seker; &#8217;k heb terstont<sup>*</sup> mijn lijf en gansche wesen, <span class="pagenum">[<a id="pb55" href="#pb55">55</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l946">Mijn oogh, en rooden mont, mijn geestigh<sup>*</sup> hair gepresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l947">Als ick ontrent den noen en midden op den dagh<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l948">Mijn leden overslough<sup>*</sup>, en in den spiegel sagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l949">Voorwaer een eerlick<sup>*</sup> man die sou hem des vernougen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">950</span><span id="l950">Indien ick maer en wou tot hem mijn leden vougen:<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick ben wel kussens weert, en soo ick maer en wou,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l952">Ick waer oock heden selfs versegelt<sup>*</sup> in de trou.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l953">Daer zijnder vry genough die my des komen vragen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l954">En die noch boven dat mijn vrienden<sup>*</sup> wel behagen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">955</span><span id="l955">Ick ben voor rijck, en schoon, en eerbaer<sup>*</sup> hier bekent,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l956">En heb soo veel versoucx<sup>*</sup> als yemant hier ontrent.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l957">Maer dat is niet genough. Men kan geen liefde setten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l958">Ter plaetsen daer men wil; want die is buyten wetten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l959">En gaet daer &#8217;t haer bevalt. De sin die isset al;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">960</span><span id="l960">En gansch de werelt dwaelt in dit ellendigh mal<sup>*</sup>. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick ben soo dwaes geweest dat ick heb uyt-verkoren</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een die my niet en acht. ach! waer ick noyt geboren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l963">O! &#8217;t is een hart gelagh, wanneer een jonge maeght,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l964">Haer wil niet hebben magh, schoon sy &#8217;t haer minder vraeght.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">965</span><span id="l965">Ach! dat&#8217;s een wrange spijt, ach mocht ick heden sterven! </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Want ick en sal geen troost mijn leven oyt verwerven.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l967">Hy is een selsaem hooft, hy is een rouwe gast,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l968">Die op geen schoone verw en op geen rijckdom past.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l969">Maer waerom dus ontset om niet te willen leven?</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">970</span><span>En waerom doch den moet soo veerdigh op-gegeven?
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l971">Het gaet noch als men vrijt gelijck het eertijts plagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Daer wort noyt eycken boom gevelt met eenen slagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l973">Ick wil eens wederom ick wil de saeck beprouven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy sal niet andermael mijn teere ziel bedrouven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">975</span><span>Ick sal hem mijn &ccedil;ieraet, mijn schatten boven dien,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick sal hem diamant en peerels laten sien.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick sal gelijck een klis hem aen de leden hangen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En met een soet gevley hem streelen aen de wangen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick sal hem. Maer, eylaes! hoe meer een vrijster vleyt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">980</span><span id="l980">Hoe datse meer verveelt, en lichter wert ontseyt<sup>*</sup>. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l981">Syn hert is niet aen haer;<sup>*</sup> het wert, eylaes! beseten,<span class="pagenum">[<a id="pb56" href="#pb56">56</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Van eene die ick merck hy noyt en sal vergeten.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l983">&#8217;T is dan om niet gepooght, al woel ik bijster seer;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Want voor mijn treurigh hert en is geen hope meer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">985</span><span id="l985">Het lieven is een dingh van wonder groot vermaken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l986">&#8217;K en weet op aerden niet dat beter plagh te smaken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer liefde sonder hoop van oyt gelieft te zijn,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat is een boose plaegh, en meer als helsche pijn.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dan ick ben niet gesint dit quaet in my te voeden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">990</span><span id="l990">Het geesselt mijn gemoet als met gestage roeden.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l991">Gewis dit moeter uyt; en om hier wel te gaen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l992">Soo moeter in de plaets en haet, en wraeck-lust staen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wel, haet, ontsteeckt mijn hert, en stelt u om te wreken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat zijn van overlangh dat zijn de rechte streken
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">995</span><span>Van een die qualick mint, of ongeluckigh vrijt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l996">Ontseyde gunst ontbrant in gal en enckel spijt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l997">En dat knaeght aldermeest de sinnen van de vrouwen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l998">Die zijn hier als verwoet, en konnen wonder<sup>*</sup> brouwen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l999">Een wijf is bijster ergh<sup>*</sup>; en waer men lagen smeet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1000</span><span id="l1000">Daer is geen nicker<sup>*</sup> selfs die slimmer gangen weet. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1001">Dit moet ick heden selfs dit moet ick gaen beprouven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick wil hem metter daet, ick sal hem gaen bedrouven
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1003">Die my de vreught ontseyt. Stae by nu, vrouwen-list,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1004">En stort in mijnen geest dat noyt verrader wist.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1005</span><span id="l1005">Dat noyt een spoker<sup>*</sup> dacht, of boose geesten vonden, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1006">Mijn breyn is op den loop, mijn sinnen ongebonden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1007">Mijn kop die suysebolt, daer is geen houwen aen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1008">Daer moet oock<sup>*</sup> desen dagh wat selsaems omme-gaen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick, ick, moet wrake doen, en hy syn straffe dragen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1010</span><span id="l1010">Al sou het gansche rijck van desen handel wagen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1011">Al soud&#8217; ick heden selfs my brengen in den noot;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1012">Stil<sup>*</sup> leven kan ick niet, ick ware liever doot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1013">Hoort wat de juffer doet. Sy laet haer jongen letten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1014">Waer dat Don Ian syn mael<sup>*</sup> gewoon is in te setten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1015</span><span id="l1015">Een mael die niet en sluyt, en slechts van ossen leir;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1016">Want koffers vindt men noyt ontrent dit selsaem heir.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hier van wel onderricht, soo laetse moye dingen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Gout, peerels, hals-&ccedil;ieraet, daer in den huyse bringen,
+<span class="pagenum">[<a id="pb57" href="#pb57">57</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En binden in het kleet van onsen jongelingh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1020</span><span id="l1020">Terwijl hy in het dorp of op den velde gingh. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1021">Andreas wel bewust hoe dat de vrouwen woeden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1022">Wanneer men haer ontseyt haer lusten aen te voeden,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1023">Gebiet<sup>*</sup> dat al het volck terstont in rassen spoet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1024">Oock op dien eygen dagh, van daer vertrecken moet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1025</span><span id="l1025">Dit nam de juffer waer, en als hy meynt te reysen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Begon sy met beleyt op haer bedrogh te peysen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy stroyt door al het dorp dat sy uyt hare kist,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Gout, peerels, eenigh gelt, en veel juweelen mist.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1029">Stracx zijn op haer geklagh de boeren aen-gekomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1030</span><span>Die eyschen wederom al watter is genomen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1031">De rackers<sup>*</sup> van de schout zijn mede daer ontrent,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1032">Die na den vreemden roep<sup>*</sup> de strenge rechters sent.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer gaet men &#8217;t heydens rot ten nausten ondersoecken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1034">De vrouwen in haer keurs<sup>*</sup>, de mannen in de broecken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1035</span><span>Maer, siet, de loose maeght die wees den ridder aen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1036">En seyt het slim bejagh<sup>*</sup> by hem te zijn begaen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als dit Andreas hoort soo komt hy toe-getreden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1038">Hy lough de jufler toe, en seyd&#8217; haer dese reden:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1039">Komt souckt, vriendinne, souckt al wat gy soucken meught;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1040</span><span>By my is anders niet als trou en ware deught. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Indien ick van bedrogh hier schuldigh wort bevonden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1042">Soo ben ick wel getroost om vast te zijn gebonden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1043">En soo te zijn gestraft gelijck men guyten<sup>*</sup> doet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1044">Die soecken haer bejagh op ander luyden goet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1045</span><span>Ick sal nogh boven dat u seven-mael betalen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat ghy van u &ccedil;ieraet hier uyt sult konnen halen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Doorsoukt vry dese mael, en watje vorder siet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1048">Een peert dat niet en let<sup>*</sup> en vreest den ros-kam niet.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1049">Hier op soo gaet de schout, en syne rappe gasten <sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1050</span><span id="l1050">De male van den vrient wel happigh<sup>*</sup> ondertasten<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1051">En, siet, van stonden aen soo komt het aen den dagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1052">Al wat voor aerdigh tuygh daer in verholen lagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Don Ian op dit gesicht is wonderlick verslagen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1054">Noyt was hy soo verbaest<sup>*</sup> van al syn leven-dagen;
+<span class="pagenum">[<a id="pb58" href="#pb58">58</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1055</span><span id="l1055">Hy staet gelijck een steen met droufheyt overstort,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1056">Eylaes! de jongelingh en weet niet waer het schort.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1057">Stracx<sup>*</sup> riep de jufier uyt: Koomt vanght ons dese bouven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1058">Die met haer vuyl bejagh het gansche lant bedrouven.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1059">Maer grijpt eerst desen gast, die eerst soo moedigh<sup>*</sup> sprack,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1060</span><span id="l1060">Hy is de rechte gront van al het ongemack. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hier vanght den rechter aen den ridder seer te schelden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy noemt het heydens volck een plage van de velden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1063">Een peste van de stadt, een schroom<sup>*</sup> van yder huys,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1064">Een schuym van bouve-jacht<sup>*</sup> en alle vuyl gespuys.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1065</span><span id="l1065">Daer stont een krijghs-man by die sigh des gingh bemoeyen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1066">Wech (seyt hij) met den bouf, hy dient te leeren roeyen.<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1067">En even met het woort soo geeft hy hem een slagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1068">Soo dapper<sup>*</sup> als hy kan, soo vinnigh als hy magh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1069">Andreas suysebolt, syn hersens zijn bewogen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1070</span><span id="l1070">Syn geesten al gelijck door gramschap op-getogen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hy denckt niet waer hy is, hy weet niet wat hy doet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1072">Syn geest die speelt alleen ontrent syn edel bloet.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy stelt hem dan te weer, en gaet den krijghs-man tegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy valt hem op het lijf, en vat syn eygen degen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1075</span><span>Hy treft hem in het hert met soo een diepen steeck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat hem de leven-kracht van stonden aen besweeck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1077">Daer schreeut men overhoop<sup>*</sup>. Andreas wort gebonden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En al het heydens rot na Mur&ccedil;ia gesonden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1079">Daer is het hals-gerecht van dat geheele lant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1080</span><span>Soo dat men daer ontrent geen hooger rechter vant. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1081">Terwijlen dit gebeurt, Constan&ccedil;e, gansch verslagen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Is van den bleycken angst als buyten haer gedragen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Daer is een killigh sweet dat uyt haer aders schiet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Vermits sy haren vrient aldus gebonden siet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1085</span><span id="l1085">Maer desen onverlet<sup>*</sup> soo wortse m&eacute; genomen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1086">En is met al het rot tot in de stadt gekomen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1087">Daer krielt men overhoop al waer de vrijster quam.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1088">Vermits een yder lust in haer gesichte nam.<span class="pagenum">[<a id="pb59" href="#pb59">59</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>De fame van de maeght aen alle kant gevlogen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1090</span><span id="l1090">Heeft oock de lant-vooghdin tot in het hert bewogen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy maeckt haer veerdigh op, sy gaet tot haren man,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1092">Daer seytse voor de maeght al watse seggen kan;</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1093">Al met soo grooten ernst<sup>*</sup> dat haer wort toe-gelaten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1094">Het jongh, het geestigh dier te nemen van der straten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1095</span><span>Te brengen op het slot. Maiombe wasser by,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1096">En was om dit geval van ganscher herten bly.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sy meynt, soo maer de vrou hoort Pretiose spreken.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1098">Dat haer noch goet onthael noch gunste sal ombreken<a style="text-decoration:none" id="xd0e5210src" href="#xd0e5210" title="1098. F2 ontbreken.">&deg;</a>.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1099">En soo als sy het gist soo wasset dattet viel,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1100</span><span id="l1100">Me-vrou ontfingh de maeght als met een open ziel. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1101">Sy blijft gelijck verdwelmt<sup>*</sup> in hare soete wangen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1102">Sy blijft aen haer gelaet met al de sinnen hangen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy neemtse byder hant, sy leytse door de zael,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1104">Sy valt haer om den hals en kustse menighmael.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1105</span><span>Sy spreeckt Maiombe toe, sy vraeght verscheyde saken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1106">Maer verre boven al die Pretiose raken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy vraeght hoe out sy was. Het wijf dat antwoort haer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1108">Dat nu haer nichte quam ontrent de vijftien jaer.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1109">Hier op is in de vrou een drouve luym<sup>*</sup> geresen;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1110</span><span>Dus oudt soud&#8217; even nu mijn weerde dochter wesen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Indien de goede God dien uytgelesen schat
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>(Dit sprack vrou Giomaer) aen ons gelaten had.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer, laes! nu is het kint in syne jonge dagen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1114">Met listen wech-geruckt, en uytet lant gedragen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1115</span><span>Constan&ccedil;e waerje zijt, of immer komen meught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>God zy door synen geest ontrent u teere jeught.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De maeght gingh onderdies me-vrou de handen kussen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1118">En bid haer evenstaegh haer druck te willen blussen<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1119">En t&#8217;wijl vrou Giomaer vast sit op haer en sagh<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1120</span><span id="l1120">Ontsluyt<sup>*</sup> het aerdigh dier aldus syn drouf geklagh. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Indien ghy, weerde vrou, hebt eenigh welbehagen</span></p>
+<p class="line" style=""><span>In mijne teere jeught, soo hoort mijn angstigh klagen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1123">En mijn bedroufde stem. De goede jongelingh,
+<span class="pagenum">[<a id="pb60" href="#pb60">60</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1124">Dien in het naeste dorp de lant-drost<sup>*</sup> heden vingh,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1125</span><span id="l1125">Dat is mijn weerde vrient, in trou aen my gebonden, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Daer wort geen beter mensch in al het lant gevonden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1127">Al<sup>*</sup> is de krijghsman doot het is syn eygen schult,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1128">Hy bracht den vromen<sup>*</sup> helt tot enckel onverdult<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e5317src" href="#xd0e5317" title="1128. F2 ongedult.">&deg;</a>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy slough hem met een vuyst dat hem de tanden bloeden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1130</span><span id="l1130">Soo dat syn edel hert hierom begon te woeden.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1131">Hy is geen rouwe gast die oyt syn leven stal,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1132">Gelijck men metter tijt wel ondervinden sal.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy is een edelman. laet alles overwegen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En ondersoeckt het stuck gelijck het is gelegen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1135</span><span>Ghy sult met oogen sien, en tasten metter hant,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1136">Dat niemant oyt bedrogh in al syn handel vant.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1137">Soo dese jongelingh gedwongen is te sterven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1138">Soo moet ick van gelijck mijn jonge leven derven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1139">Mijn hert is al te weeck, mijn wesen al te teer,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1140</span><span>Als hy syn leven laet, wil ick geen leven meer. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1141">Ick bid u, weerde vrou, met al de gansche leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1142">Om u verheven stam, om u beleefde zeden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1143">Indien oyt soete min, indien oyt reyne vlam
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1144">In uwen geest ontstack, in uwen boesem quam;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1145</span><span>Soo slaet een gunstigh oogh op twee soo jonge menschen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1146">Die geensins hoogen staet of machtigh gelt en wenschen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer poogen een te zijn in vreught en ongeval,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Tot dat de bleecke doot haer eenmael scheyden sal.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Met dat de jonge maeght haer reden heeft gesproken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1150</span><span>Zijn haer met groot verdriet veel tranen uyt-gebroken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo dat het siltigh nat een stroom, een gansche beeck,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1152">En aen vrou Giomaer een stage vloet geleeck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1153">Sy dan, mits<sup>*</sup> dit geklagh, gevoelt haer gansch bewogen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Gevoelt haer innigh hert als uyt het lijf getogen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1155</span><span id="l1155">Daer is, &#8217;k en weet niet wat, dat haer de sinnen roert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1156">En dat haer angstigh hert geweldigh omme-voert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Men siet in dit gepeys men siet haer oogen vlieten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo dat haer in den schoot de druppels henen schieten.
+<span class="pagenum">[<a id="pb61" href="#pb61">61</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>De lant-vooght onderdies koomt treden in de zael,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1160</span><span id="l1160">Verwondert dat hy sagh den druck van syn gemael. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>En hier op koomt de maeght hem vallen aen de voeten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1162">En gaet hem insgelijcx met drouve woorden groeten;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1163">Sy weent, en bid, en smeeckt, met soo een heuschen mont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1164">Dat hem de goede man al med&#8217; ontsteken vont.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1165</span><span>Hy kan, met alle kracht, syn tranen niet bedwingen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1166">Die hem, als tegen danck<sup>*</sup>, op mont en wangen springen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1167">Hy staet geheel verbaest, hy staet een wijle stil,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1168">Onseker wat hy doen, of wat hy laten wil.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1169">Maiomb&#8217; hout onderdies haer sinnen op-getogen<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1170</span><span id="l1170">En wough haer drouven stant met al haer gansch vermogen.<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1171">Sy rijst ten lesten op, en seyt: Eerweerde<sup>*</sup> vrou,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1172">My dunckt ick weet behulp voor desen swaren rou.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wilt ghy een kleynen tijt hier uyte zael vertrecken.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick sal u metter daet een wonder stuck ontdecken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1175</span><span id="l1175">Hoort my een woort alleen, hoort wat ick seggen sal,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1176">Ghy sult een eynde sien van dit bedrouft geval.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1177">Maiombe sonder meer begaf haer uyter zalen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1178">En gingh van stonden aen een aerdigh<sup>*</sup> doosjen halen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En alsse weder quam daer Giomara stont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1180</span><span id="l1180">Soo knieltse veerdigh neer, en opent haren mont. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Vergeeft my, seyt het wijf, dat ick eens heb bedreven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1182">En dat ick nu ter tijt u wil te kennen geven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Of soo ick na de wet ben weerdigh harde straf,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo geeft my aen den beul, en sent my naer het graf.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1185</span><span>Ick sal (hoe dattet gaet) de rechte waerheyt spreken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1186">Ghy mooght aen desen romp<sup>*</sup> u leet en droufheyt wreken;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick sal tot aller stont verdragen met gedult
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Wat ghy my voor verdriet hierom doen lijden sult.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het is nu derthien jaer, of luttel min geleden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1190</span><span id="l1190">Dat ick mijn reyse nam door al de Spaensche steden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En door het platte lant, ick sochte mijn bejagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Tot dat ick in Madril een aerdigh meysjen sagh,<span class="pagenum">[<a id="pb62" href="#pb62">62</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een kint nau twee jaer out behangen met juweelen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1194">Daer ick, na mijn verstant, behoorde van te deelen,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1195</span><span>De voester, soo ick sagh, die stont daer op de straet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1196">Met seker kamer-maeght verwerret<sup>*</sup> in de praet.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1197">Ick greep het jonge schaep, en sonder lange dralen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1198">Soo reysd&#8217; ick inder haest in onbekende palen:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1199">En als ick was ter plaets daer ick my seker vont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1200</span><span id="l1200">Doen leyd&#8217; ick in beraet, wat my te plegen stont. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1201">Ick had eens<sup>*</sup> vast gestelt (ick wil de waerheyt seggen)</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1202">Het kint, van als ontbloot, tot vondelingh te leggen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Om al syn rijck &ccedil;ieraet, en wattet vorder had,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Te houden voor een roof, en als mijn eygen schat.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1205</span><span id="l1205">Maer als ick recht doorsagh syn geest en frissche leden, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Doen vond&#8217; ick mijn gepeys te strijden met de reden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En daer op nam ick voor het meysjen op te voen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Op hope dattet ons eens voordeel mochte doen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1209">Ick hebbet dan besorght<sup>*</sup>, ick hebbet laten leeren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1210</span><span id="l1210">Al wat te rechter tijt haer jonckheyt mocht vereeren<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo dat het geestigh dier veel schoone dingen kan,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En is (mijns oordeels) weert den besten edelman.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1213">Maer wat is quaet te doen! wat heb ick drouve slagen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1214">Om dit ondeugend&#8217;<sup>*</sup> werck in mijne ziel gedragen<sup>*</sup>!
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1215</span><span id="l1215">Hoe was ick evenstaegh gepijnight in den geest!
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1216">Wat heb ick niet gesorght<sup>*</sup>! wat heb ick niet gevreest!</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat heb ick menighmael mijn herte voelen beven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1218">En drillen<sup>*</sup> als een riet van harden wint gedreven!
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1219">Ick schroomd&#8217; (oock in den slaep) van haest te zijn beklapt<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1220</span><span id="l1220">Of door een snegen schout alree te zijn betrapt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1221">Wel, ick ben des geleert<sup>*</sup>, en hebbe voor-genomen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1222">Noyt<sup>*</sup> in soo bangen praem<sup>*</sup> mijn ziel te laten komen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1223">Ick wil aen al ons volck en wie my raken<sup>*</sup> magh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1224">Ontraden dit bedrijf en alle vuyl bejagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1225</span><span id="l1225">Wel doen is rechte vreught; maer alle slimme<sup>*</sup> gangen </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1226">Zijn doodelick vergif die ons de ziele prangen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hier is dan nu de tijt dat ick mijn schult beken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Vermits ick op den wegh van beter leven ben.<span class="pagenum">[<a id="pb63" href="#pb63">63</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Mijn heer, siet dit juweel, en dese goude keten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1230</span><span id="l1230">Ghy sult van stonden aen den ganschen handel weten:
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1231">Of wijst dit niet genough den gront van dit geval,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Soo leest eens desen brief dien ick u geven sal.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo haest als sy het schrift den lant-vooght had gegeven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hy siet van stonden aen al datter is geschreven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1235</span><span id="l1235">Hy lasset overluyt en met een open mont, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1236">En dit was inder daet dat hyder in bevont.</span></p>
+</div>
+<p><i>Het jongh dochterken dat by my is en dat ick den
+naem van Pretiose gegeven hebbe, hiet eygentlick Constan&ccedil;e
+en is een eenigh kint van Don Ferdinando
+d&#8217;Assevedo Ridder van Calatrava, ende van vrouw Giomara</i> <span class="linenum">1240</span><a id="l1241"></a>
+<i>di Menesez. Ick stal het selve kint in de stadt<a id="l1242"></a>
+van Madril op Hemelvaerts-dagh, ten elf uren, in &#8217;t
+jaer duysent vijf hondert vijf en tnegentigh. Het kint<a id="l1244"></a>
+hadde doen ter tijt aen dese juweeltjens die in dit
+kofferken leggen. Ick hebbe korts daer nae dit alsoo</i> <span class="corr" id="xd0e5694" title="Bron: 124">1245</span><a id="l1246"></a>
+<i>vernomen, en goet gevonden, &#8217;t selve by memorie</i><sup>*</sup> <i>te<a id="l1247"></a>
+stellen, misschien of het schier</i><sup>*</sup> <i>of morgen te passe
+mochte komen.</i>
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span>Met dat vrou Giomaer haer man dit hoorde lesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1250</span><span>Soo is in haer gemoet een nieu gewoel geresen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy kent het klein &ccedil;ieraet, sy kustet menighmael,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1252">En sijght uyt enckel vreught in onmacht op de<a style="text-decoration:none" id="xd0e5727src" href="#xd0e5727" title="1252. F2 op dese.">&deg;</a> zael.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1253">De lant-vooght recht haer op, verbaest van dese saken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1254">En staet een lange wijl, onseker wat te maken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1255</span><span id="l1255">Me-vrou, nu wat verquickt<sup>*</sup>, hoewel noch flau genough,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1256">Vraeght stracx<sup>*</sup>: Waer is het kint dat desen keten drough?</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het wijf seyt: Weerde vrou, die met u heeft gesproken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1258">Iuyst doen u metter daet syn tranen uyt-gebroken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat is het aerdigh dier in desen brief vermelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1260</span><span>En dat tot heden toe u drouve sinnen quelt. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat is u eygen kint, by my wel eer gestolen,<span class="pagenum">[<a id="pb64" href="#pb64">64</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1262">En door mijn slim beleyt<sup>*</sup> tot heden toe verholen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ick bidde twijffelt niet, maer neemt u dochter aen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1264">En laet na desen tijt u drouve klachten staen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1265</span><span id="l1265">Terstont vrou Giomaer, met yver<sup>*</sup> aen-gesteken, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1266">Is uyt het stil<sup>*</sup> vertreck in aller ijl geweken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1267">Sy gaet met grooten ernst<sup>*</sup> en uytermaten ras,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1268">En geeft haer na de zael daer Pretiose was.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1269">Die sat daer vast omringht met al de kamer-maeghden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1270</span><span>Die met een treurigh hert de jonge maeght beklaeghden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1271">Soo om het drouf geval, als om haer soeten aert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1272">En dat haer teere jeught met heydens is gepaert<sup>*</sup>.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1273">Me-vrou gaet sigh in ernst<sup>*</sup> na Pretiose strecken<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Gaet aen de jonge maeght den boesem open trecken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1275</span><span id="l1275">En siet haer witte-borst. men vont een kleyne vrat,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die sy ter slincker hant ontrent der tepel had.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En als men haer den voet ter aerden dede setten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1278">En met een vlijtigh oogh daer op bestont<sup>*</sup> te letten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1279">Soo bleeck het metter daet, dat twee van hare teen
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1280</span><span>Zijn als een swane-poot gewassen tegen een. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Me-vrou is buyten haer. De teyckens hier gevonden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1282">De vrat op hare borst, haer teenen dus gebonden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1283">En &#8217;t gunt men uyt het schrift met klare woorden las,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1284">Versekert haer genough wie Pretiose was.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1285</span><span id="l1285">Sy grijpt haer in den arm,<sup>*</sup> sy kustse menigh-werven, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1286">Sy voelt een diepe vreught, en schijnter in te sterven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy gaet tot haren man, die sy van herten mint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En seyt hem: Weerde vrient, siet hier u eenigh kint;</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hier is u weerde vrucht, die ick u heb gedragen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1290</span><span id="l1290">Daerom ghy hebt getreurt soo veel bedroufde dagen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1291">Hier is het eenigh pant van onse soete<sup>*</sup> jeught,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1292">Ontfanght het nu ter tijt, en dat in rechte vreught.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1293">De teyckens al gelijck<sup>*</sup>, aen my terstont<sup>*</sup> gebleken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1294">En laten mijn gemoet niet meer in twijffel steken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1295</span><span>Sy is het even-selfs die ick u heb gebaert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1296">Haer lichaem wijstet uyt, en haer geheelen aert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1297">Voor al soo komt my voor<sup>*</sup>, hoe dat ick was bewogen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En ick en weet niet hoe, als buyten my getogen,
+<span class="pagenum">[<a id="pb65" href="#pb65">65</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1299">Wanneer ick eerst het kint ontrent ons<sup>*</sup> deure sagh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1300</span><span id="l1300">En hier noch onbewust<sup>*</sup> in dese venster lagh. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1301">De man (die even soo een wonder hart bewegen</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Had door syn gansche lijf en in de ziel gekregen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Iuyst doen het aerdigh dier hem eerst voor oogen quam)
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1304">Seyt dat hy dese maeght voor syne dochter nam<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1305</span><span id="l1305">Seyt dat hy aen het wijf haer diefte wil vergeven, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1306">En haer oock bystant doen, om wel te mogen leven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1307">Mits datse nu voortaen wil stillen haren loop,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1308">En haer geheel ontdoen van desen vreemden hoop.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>O Heere, seyt hy voorts, wie kan u wonder wercken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1310</span><span id="l1310">Wie kan, gelijck het dient, u hooge daden mercken!
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1311">Ghy hebt ons langen tijt gespijst met tranen-broot,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1312">Ghy hebt ons af-geleyt<sup>*</sup> tot aen de bleecke doot.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy hebt ons eenigh kint, nu soo veel drouve jaren</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1314">Gedurigh om-gevoert in veelderley gevaren;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1315</span><span>Ghy hebtet niet-te-min ghy hebtet noch gespaert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Ghy hebtet, lieve God, tot onse vreught bewaert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het was ons sonden schult, dat wy u felle slagen</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dus hebben uyt-gestaen, en lange moeten dragen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1319">Wy hadden vry al meer tot onse straf verdient;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1320</span><span>Maer ghy zijt onse God, ons heyl, en ware vrient. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1321">&#8217;T is uwe gunst alleen, &#8217;t is u genadigh wesen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1322">Dat wy uyt dese doot ten lesten zijn geresen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat ghy tot onsen troost dit wonder laet geschien,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat wy ons weerde pant alhier in vreughde sien.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1325</span><span>Sy was, eylaes! gegaen, sy was gelijck verloren, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1326">Maer sy is wederom als op een nieu<sup>*</sup> geboren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1327">Ghy hebt ons eens gebracht tot aen het duyster graf,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1328">Nu wast ghy wederom ons<sup>*</sup> drouve tranen af.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wilt ons van heden aen, wilt ons nu danckbaer maken,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1330</span><span>Op dat tot uwen dienst ons herte magh ontwaken,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1331">Op dat wy nu voortaen in daet en in de schijn,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>V dienaers, lieve God, u kinders mogen zijn.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1333">Constan&ccedil;es<a style="text-decoration:none" id="xd0e6006src" href="#xd0e6006" title="1333. Q Canstan&ccedil;es.">&deg;</a> hert ontloock terwijlen dit gebeurde,<span class="pagenum">[<a id="pb66" href="#pb66">66</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Haer dacht &#8217;t en was geen tijt dat sy nu langer treurde;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1335</span><span id="l1335">Haer dacht sy vont behulp dat haren druck genas,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1336">Vermits haer vader selfs<sup>*</sup> daer eerste lant-vooght was.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Haer dacht in volle daet, het stuck was nu gewonnen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Vermits haer saken staen soo wel sy immer konnen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Maer t&#8217;wijl sy in den geest hier mede besigh sit,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1340</span><span>Soo treet haer vader toe, en seyt haer weder dit: </span></p>
+<p class="line" style=""><span>God heeft ons grooten troost en blijdschap toe-gesonden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Om dat ghy, weerde kint, ten lesten zijt gevonden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Om dat ghy noch gesont en in het leven zijt;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1344">Maer daer is echter wat dat my in &#8217;t herte snijt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1345</span><span id="l1345">Ick sie, eylaes! ick sie dat uwe domme<sup>*</sup> sinnen </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een heyden (wat een schand&#8217;!) een rouwen heyden minnen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Een heyden sonder doop, die niet en heeft geleert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1348">Hoe dat men God den Soon met reyne sinnen eert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1349">Met oorlof, seyt de maeght, hoort my een weynigh spreken;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1350</span><span id="l1350">Ick weet van stonden aen u droufheyt af te breken.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1351">De vrient aen my vertrout<sup>*</sup> en is geen heydens man,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1352">Maer die in volle daet de Christen leere kan.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hy is noch boven dat van edel bloet geboren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En heeft my, soo ick was, uyt enckel min gekoren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1355</span><span>En wat na dit geval noch vorder is geschiet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1356">En seyd&#8217; ick na den eysch den ganschen avont niet.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maiombe nam het woort, en gaet de man vertellen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hoe dat de jongelingh quam onder haer gesellen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hoe dat hy synen staet en vaders huys verliet,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1360</span><span id="l1360">Vermits hem syn gemoet tot Pretiose riet.<sup>*</sup> </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hoe dat hy nevens haer alreede lange dagen</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Had vorst, en heete son, en alle leet gedragen;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1363">En dat dit al gelijck<sup>*</sup> maer was een kleyn begin,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1364">Een preuf<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e6109src" href="#xd0e6109" title="1364. proef.">&deg;</a>, en ondersoeck van syn getrouwe min;</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1365</span><span id="l1365">Dat hy geen dertel spel de vrijster mochte vergen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1366">Noch met ongure jock haer teere sinnen tergen,
+<span class="pagenum">[<a id="pb67" href="#pb67">67</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1367">En dat hy door de lust noyt op en was gevat<sup>*</sup>,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1368">Maer dat hy sigh in als met eer gequeten had.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>In &#8217;t korte dese vrou verhaelt in lange reden</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1370</span><span>Al wat de jongh gesel voor desen heeft geleden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1371">Soo datse voor het lest ten vollen openbaert,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hoe dat syn ridders kleet bij haer noch is bewaert.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1373">Dit vat de lant-vooght op<sup>*</sup>, en, sonder langh te dralen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1374">Laet stracx<sup>*</sup> het rijck gewaet daer in de kamer halen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1375</span><span id="l1375">Het wijf dat gaeter om soo veerdigh alsse magh.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Siet dus koomt op het lest de waerheyt aen den dagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De lant-vooght onderdies gaet Pretiose vragen</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1378">Op al den omme-gangh<sup>*</sup> van hare jonge dagen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Op al des werelts loop, en hoe haer dit beviel,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1380</span><span id="l1380">En wat sy des gevoelt ontrent haer jonge ziel. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1381">Sy antwoort over-al met soo besette<sup>*</sup> reden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1382">Met soo een goet bescheet<sup>*</sup> en in soo volle leden,<sup>*</sup>
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1383">Dat (soo de jonge maeght syn dochter niet en waer)
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1384">Hy streckte voor gewis de sinnen over haer.<sup>*</sup></span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1385</span><span id="l1385">Hy vont sigh in den geest van hare min bevangen, </span></p>
+<p class="line" style=""><span>En bleef aen haer verstant en hare schoonheyt hangen.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1387">Maer nu het geestigh dier als dochter hem bestont,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1388">Soo is hy gansch verheught tot in syns hertsen<sup>*</sup> gront.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En t&#8217;wijl de man aldus in blijdschap is geseten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1390</span><span>Soo koomt het oude wijf en brenght een gouden keten,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1391">En brenght het hant-&ccedil;ieraet, en wat den jongelingh
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Te voren om den hals of aen de leden hingh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als dit de lant-vooght siet, en hoort den ridder noemen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En weet van wat geslacht dat hy is afgekomen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1395</span><span id="l1395">Gevoelt hy ander-mael dat syn beswaerden druck
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1396">Is, door des Heeren gunst, verandert in geluck.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1397">Hy danckt God ander-mael met al<sup>*</sup> de gansche sinnen,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1398">Dat soo een edelman syn dochter gingh beminnen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1399">En dat syn trouwe gunst<sup>*</sup> noyt eens in hem verdween,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1400</span><span>Schoon dat de jonge maeght een heydens dochter scheen. </span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dit heeft terstont de Faem ten luytsten uyt-gekreten,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sy liet het vreemt geval aen alle menschen weten;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1403">Oock aen de vrijster selfs die aen den jongelingh
+<span class="pagenum">[<a id="pb68" href="#pb68">68</a>]</span></span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1404">Voor desen hare ziel en gansche sinnen hingh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1405</span><span id="l1405">Die gaet daer aen de wet<sup>*</sup> ten vollen openbaren, </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1406">Dat sy, eylaes! vervoert van hare groene<sup>*</sup> jaren,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1407">Vermits de jongh gesel haer quale niet genas,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Hem hadde na geseyt dat hy een roover was,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1409">En schoon het selsaem luyt dat by<sup>*</sup> haer is bedreven,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1410</span><span id="l1410">Het wort haer evenwel in volle daet vergeven;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1411">Andreas spracker voor, de lant-vooght nam het aen,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1412">Dies mochtse sonder straf en vreedsaem henen gaen.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1413">&#8217;T was al te blijden dagh, geen mensch en mochte treuren,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1414">Daer magh niet als vermaeck en soete vreught gebeuren.
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1415</span><span id="l1415">De man-slagh wert versoent,<sup>*</sup> de ridder vry gestelt,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1416">En alle die het raeckt ontfangen machtigh gelt.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1417">De banden, die den helt benaeuden aen de leden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die worden los gemaeckt of veerdigh af-gesneden;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En voor het duyster hol, dat hem gevangen hout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1420</span><span>Soo komt hy voor den dagh ge&ccedil;iert met enckel gout. </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1421">Syn vader wert terstont daer in de stadt beschreven<sup>*</sup>,</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1422">En die heeft metter daet sigh op de reys begeven,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1423">Die koomt in haesten aen, verheught en wel gesint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1424">Vermits hy synen soon soo wel verselschapt<sup>*</sup> vint.</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1425</span><span id="l1425">Daer is geen edel geest die oyt heeft leeren dichten,<a class="noteref" id="xd0e6316src" href="#xd0e6316">3</a> </span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1426">Of hy valt aen het werck met alle syn gewrichten;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1427">Al wat of spits vernuf, of kunste geven magh,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Dat koomt om desen tijt ten vollen aen den dagh.</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1429">Men hoort door al de stadt, door alle groene velden,</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1430</span><span>En door het gansche rijck van desen handel melden,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1431">De snelle weder-klanck die roeptet in het wout,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>En al de werelt juyght dat Pretiose trout.</span></p>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb69" href="#pb69">69</a>]</span><div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<p class="footnote" lang="fr"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e1271src" id="xd0e1271">1</a></span> De l&#8217;origine des Egiptiens, autrement Bohemiens, vide Est. Pasquier des Recherches de France lib. 4. cap. 17. Et de horum
+Chiromantia lib. 7. cap. 39. Item Camerar. part. 1. Meditat. historic. cap. 17.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e2599src" id="xd0e2599">2</a></span> Dit is een seker hantghespel in Spaengjen ghebruyckelick,
+daer onder met eene na de mate wert gesongen.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e6316src" id="xd0e6316">3</a></span> Den vermaerden schrijver doctor <i>Pozzo</i>, wordt geseyt in &#8217;t
+Spaens deze historie beschreven te hebben.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div lang="nl-1600" class="div1">
+<h2 class="normal">Aenmerckingen</h2>
+<p>Op het wonderbaer<a style="text-decoration:none" id="xd0e6348src" href="#xd0e6348" title="F wonderbaerlick.">&deg;</a> houwelick voren geroert.
+
+
+</p>
+<p id="l1433">1. Oorspronck van de lant-loopers, die wy heydens noemen.
+
+</p>
+<p id="l1434">2. Of men uyt een pols of ader-slagh weten kan of yemant<a id="l1435"></a>
+verlieft is, dan niet: dat is, offer een sekere beweginge <span class="linenum">1435</span><a id="l1436"></a>
+in de slagh-ader te vinden is die eygentlick op de liefde<a id="l1437"></a>
+past<sup>*</sup>.
+
+</p>
+<p id="l1438">3. In de hant te kijcken, ende daer yemants geluck ofte<a id="l1439"></a>
+ongeluck uyt voor te seggen, van wat kracht het zy.
+
+</p>
+<p id="l1440">4. Van de Physiognomie; en of uyt yemants wesen ofte <span class="linenum">1440</span>
+gelaet syn innerlicken aert te seggen is. En by die<a id="l1442"></a>
+gelegenheyt een sonderlingh trou-geval tusschen beyde
+in-gevoert.
+
+</p>
+<p id="l1444">5. Of het geoorloft is op houwelicksche ofte andere toe-komende<a id="l1445"></a>
+saken ondersouck te doen. <span class="linenum">1445</span>
+
+</p>
+<p id="l1446">6. Of het een Christen mensche geoorloft is met een heyden
+in houwelicke te treden.
+
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Philogamvs</span>. Wel hoe, Sophronis&ccedil;e? is mijn huys
+een haven om soo voor-by te zeylen met een loopende<a id="l1450"></a>
+spriet?<sup>*</sup> <span class="linenum">1450</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Ick en had u niet ghesien, Philogame, dan<a id="l1452"></a>
+juyst als ick u stemme hoorde, en recht voor u deure
+quam.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Soo was dan u voornemen niet, naer ick<a id="l1455"></a>
+hoore, om my de eere van u versouck<sup>*</sup> te geven. <span class="linenum">1455</span>
+Dan ick en wil nu des geen vorder ondersouck doen,<a id="l1457"></a>
+behoudens dat ghy met my binnen treet, en dat
+ghy (naer ons laetste af-scheyt) my nu openinge wilt<a id="l1459"></a>
+doen van uwe in-vallen<sup>*</sup> op het selsaem houwelick
+van den Spaenschen edelman met het heydinneken. <span class="linenum">1460</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Eerlicke lieden zijn ghewoon haer beloften
+gestant te doen, schoon het haer by wijlen ongelegen<span class="pagenum">[<a id="pb70" href="#pb70">70</a>]</span>
+is. Wel aen, treet binnen, en seght my daer wat
+ghy van my versouckt.
+
+</p>
+<p id="l1465"><span class="smallcaps">Phi.</span> Op de gelegentheyt<sup>*</sup> van de voornoemde geschiedenisse, <span class="linenum">1465</span>
+wilde ick voor eerst (soo het u wel<a id="l1467"></a>
+geviele) een weynigh verstaen<sup>*</sup>, wat ghy hout<sup>*</sup> van<a id="l1468"></a>
+dese lant-loopers, die men heydens noemt, en van
+waer de selve haer begin en oorspronck hebben genomen;
+want sulcx dunckt my aenmerckens weert te <span class="linenum">1470</span>
+wesen.
+
+</p>
+<p id="l1472"><span class="smallcaps">Soph.</span> Daer wert verscheydenlick van gevoelt, lieve<a id="l1473"></a>
+Philogame. Ghy siet<sup>*</sup> hier van <i>E. Pasquier</i> in syn
+4. bouck in&#8217;t 17. cap. van het Ondersouck van
+Vrankrijk; die verhaelt uyt d&#8217;oude schrijvers, dat <span class="linenum">1475</span>
+dese menschen in &#8217;t jaer 1427. in Vrankrijck eerst zijn
+gesien, en dat de selve alsdoen verklaerden gesproten<a id="l1478"></a>
+te zijn uyt het laegh Egypten, onlangs t&#8217;onder-gebracht
+van de Christenen, en gedwongen het Christen geloove
+aen te nemen: datse sulcx hebbende belooft korts <span class="linenum">1480</span>
+daer na weder van de Sara&ccedil;ijnen waren verwonnen,<a id="l1482"></a>
+sonder tegens de selve eenigen sonderlingen<sup>*</sup> tegen-weer
+te hebben gedaen: vervallende alsoo weder van het
+Christen gheloove aen de Sara&ccedil;ijnen. Dat sulcx gekomen
+zijnde tot kennisse van de Christen vorsten, <span class="linenum">1485</span>
+dat sy luyden wederom zijn aen-getast ende verwonnen,
+en de Sara&ccedil;ijnen verdreven; niet willende<a id="l1488"></a>
+de Christen vorsten toe-staen (vermits haer lichtveerdigheyt
+ende ontrouwe) dat de selve in haer landt<a id="l1490"></a>
+souden blijven, ten ware sy haer eerst hadden vervought <span class="linenum">1490</span>
+na Roomen, om aldaer van den Paus t&#8217;ontfangen
+soodanigen ordre als daer goet soude gevonden
+werden hun te geven; dat de selve daer op kleyn en
+groot na Roomen waren vertrocken, en dat de Paus
+(alles gehoort ende overwogen hebbende) de selve <span class="linenum">1495</span>
+hadde op-geleyt, tot haer boete en beteringe, seven<a id="l1497"></a>
+jaren langh te mogen<sup>*</sup> gaen dwalen door de werelt,<a id="l1498"></a>
+sonder middelertijt op bedden te mogen slapen; lastende<sup>*</sup><a id="l1499"></a>
+hun even-wel, om eenighsins hun te mogen<span class="pagenum">[<a id="pb71" href="#pb71">71</a>]</span><a id="l1500"></a>
+generen, dat yder kruys-dragende<sup>*</sup> Bisschop ofte Abt <span class="linenum">1500</span>
+hun soude hebben te geven voor eenmael thien ponden<a id="l1502"></a>
+tournois.<sup>*</sup> Datse in den voorsz. jare 1427. in
+den Oughstmaent tot Parijs komende verhaelden vijf<a id="l1504"></a>
+jaren alreede te hebben gedwaelt. <i>Pasquier</i> verhaelt
+vorder uyt het vertellen van die gene die sulcx <span class="linenum">1505</span><a id="l1506"></a>
+als doen gesien hebben, dat de mans gansch swart
+waren, met swart gekrult hayr, hebbende in elck<a id="l1508"></a>
+oir een ofte twee silvere ringekens: dat de vrouwen
+mede voor het meerendeel mismaeckt ende leelick
+waren, met hayr geheel swart, als een peert-steert, <span class="linenum">1510</span><a id="l1511"></a>
+gansch slordigh ende ongedaen in haer kleedinge,
+een lappe lakens om &#8217;t lijf gebonden hebbende met
+koorden vast gemaeckt; ende in &#8217;t korte een vreemt<a id="l1514"></a>
+gespuys van menschen. Noch wijders, datse veel
+haer werck maeckten van de lieden in de hant te <span class="linenum">1515</span>
+kijcken, ende yder te seggen wat hun voor geluck
+ofte ongeluck gebeuren soude, ofte alreede gebeurt
+was: datse veel onruste tusschen man ende wijf verweckten
+ende vreedsame houwelicken vol twist maeckten,<a id="l1520"></a>
+de mans in-beeldende<sup>*</sup> dat de vrouwen quaet <span class="linenum">1520</span><a id="l1521"></a>
+garen sponnen;<sup>*</sup> van gelijcken datse door quade kunsten<a id="l1522"></a>
+het gelt uyt de<sup>*</sup> lieden beurse in de heure konden<a id="l1523"></a>
+doen komen: ende eyntelick dat de Bisschop van
+Parijs ten lesten sigh tegens de selve stelde, ende een<a id="l1525"></a>
+deftige<sup>*</sup> predicatie tegens haer bedrijf dede doen door <span class="linenum">1525</span>
+een prediker monick geaemt <i lang="fr">le petit Iacobin</i>, de
+welcke onder andere seer berispte alle de gene die
+sigh in de handen van dit volck hadden sien laten,
+en de selve gheloof waren gevende<a style="text-decoration:none" id="xd0e6667src" href="#xd0e6667" title="1529. F2 geloof hadden gegeven.">&deg;</a>: en tot besluyt<a id="l1530"></a>
+datse van daer spoedelick mosten vertrecken ende <span class="linenum">1530</span><a id="l1531"></a>
+haren wegh nemen nae Pontoise. <i>Munsterus</i> verhaelt
+datse in Duytslant eerst zijn gesien anno 1417.<a id="l1533"></a>
+En soo ghy breeder bescheet hier van souckt te<a id="l1534"></a>
+weten, mooght den selven met andere schrijvers nae<span class="pagenum">[<a id="pb72" href="#pb72">72</a>]</span><a id="l1535"></a>
+sien, soo &#8217;t u gelieft, te weten <i>Camerar. hist. medit.</i> <span class="linenum">1535</span><a id="l1536"></a>
+<i>part.</i> I. <i>cap.</i> 17. <i>Gesner. in Mitridat. &AElig;neam Sylvium &amp;c.</i>
+
+</p>
+<p id="l1537"><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick sal my derhalven vergenought houden
+met dat ick van u gehoort hebbe, en wil nu komen
+tot de geschiedenisse selfs.
+
+</p>
+<p id="l1540">Ick hebbe voor eerst gelet in &#8217;t lesen van het <span class="linenum">1540</span>
+eerste deel deser geschiedenisse, dat Pretiose (soo het<a id="l1542"></a>
+scheen) behendelick wiste uyt te vinden saken die
+selfs een doctor in de mede&ccedil;ijnen niet en konde bemercken;<a id="l1544"></a>
+te weten, dat Giralde door liefde vervoert
+moeste wesen, en dat sulcx d&#8217;oorsake was van hare <span class="linenum">1545</span>
+sieckte. Nu by dese gelegentheyt wilde ick wel<a id="l1547"></a>
+onder-recht wesen, ofte nae de kunsten der mede&ccedil;ijnen, <a href="#l1434">2</a><a id="l1548"></a>
+ofte van de ondersouckers der naturen,<sup>*</sup> offer een
+sekere bysondere slagh van pols zy, of eenige gewisse
+teyckens in de slagh-ader daer uyt yemant <span class="linenum">1550</span>
+(die de kunste verstaet) sekerlick soude konnen weten<a id="l1552"></a>
+ofte een jonge deerne verlieft ofte met liefde bevangen
+is, dan niet. want indien sulcx gheleert konde
+werden, ick wildet my wel gelt en tijt laten kosten
+om sulcx te weten, om redenen die ick daer toe meyne <span class="linenum">1555</span>
+te hebben. Ten anderen soo ben ick begerigh te weten,
+of men door waer-seggers, of diergelijcke soorte van<a id="l1558"></a>
+menschen ondersoeck magh doen op houwelickse ofte<a id="l1559"></a>
+andere toe-komende saken.
+
+</p>
+<p id="l1560"><span class="smallcaps">Soph.</span> Dit is een vrage die het geheym en verborgentheyt <span class="linenum">1560</span><a id="l1561"></a>
+van de mede&ccedil;ijnen raeckt, en die midtsdien
+best by de meesters van de selve kunste beslecht
+soude konnen werden: niet-te-min om u niet verlegen
+te laten, en vermits ick al somtijts mede een weetgierigh
+oogh hebbe laten gaen over boucken van die <span class="linenum">1565</span><a id="l1566"></a>
+gelegentheyt, soo kan ick seggen dat eenige van de
+ervarenste in die wetenschap, en by namen de geleerde<a id="l1568"></a>
+<i>Avicenna</i>, en met den selven <i>Franciscus Valesius<a id="l1569"></a>
+lib.</i> 3. <i>Controvers. Philos. &amp; medic. cap.</i> 14. <i>Iaques
+Ferrand Argenois de la maladie d&#8217;Amour ou melancholie</i> <span class="linenum">1570</span>
+<i>Erotique.</i>) een groot Spaens doctor, met verscheyde<a id="l1572"></a><span class="pagenum">[<a id="pb73" href="#pb73">73</a>]</span>
+andere van de gheleerste in die kunste vast
+stellen, datter geen bysondere ader-slagh en is, oock
+geen sekere teyckens in de selve, waer door die<a id="l1575"></a>
+sieckte eygentlick bekent soude konnen werden. En <span class="linenum">1575</span><a id="l1576"></a>
+voor reden wort by de selve in-gebracht, dat de liefde,
+soo lange die in de palen van de redelickheyt blijft,<a id="l1578"></a>
+is een genegentheyt die in het breyn haer woonplaetse
+is houdende<a style="text-decoration:none" id="xd0e6842src" href="#xd0e6842" title="1579. F2 houdt.">&deg;</a>: maer buyten ofte boven reden
+en regel gaende, dat de selve dan in de lever ende niet <span class="linenum">1580</span><a id="l1581"></a>
+in het herte sigh onthout, ende dien volgende<sup>*</sup> dat uyt<a id="l1582"></a>
+de pols ofte slagh-ader<a style="text-decoration:none" id="xd0e6859src" href="#xd0e6859" title="1582. F2 ader.">&deg;</a> (die uyt het herte haer beweginge
+heeft) geen vaste teyckenen en konnen werden<a id="l1584"></a>
+genomen<sup>*</sup>, om te weten of yemant met de minnekoortse<a id="l1585"></a>
+gequelt is, dan niet; en noch min, wie daer <span class="linenum">1585</span>
+van d&#8217;oorsake mochte wesen.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Gewisselick het is my leet dat de kunste<a id="l1588"></a>
+soo verre niet en gaet, en dat de geesten in soo
+scherp-sinnigen eeuwe, als wy beleven, (daer &#8217;t al
+schijnt ondersocht te werden) noch soo hooge niet en <span class="linenum">1590</span>
+zijn geklommen; te meer vermits ick bemercke, dat
+al lange in voorlede tijden een groot deel van dese<a id="l1593"></a>
+kunst is ondeckt<a style="text-decoration:none" id="xd0e6896src" href="#xd0e6896" title="1593. ontdekt.">&deg;</a> geweest, even by oude vrouwen<a id="l1594"></a>
+die wat geslepen waren. Ick sie dat <i>Canace</i> in dit
+gast-huys sieck leggende klaer uyt seyt (als <i>Ovidius</i> <span class="linenum">1595</span>
+verhaelt)
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span>Mijn voester heeft den brant van mijn bedeckte wonden,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span id="l1598">Wt<a style="text-decoration:none" id="xd0e6918src" href="#xd0e6918" title="1598. Vyt.">&deg;</a> ick en weet niet wat, behendigh ondervonden<sup>*</sup>;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Die seyde my in &#8217;t oir: Ick sie het datje mint,
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span class="linenum">1600</span><span>En dat u jeughdigh hert tot vrijen is gesint. </span></p>
+</div>
+<p>En dat alsoo zijnde, soo dunckt het my vreemt<a id="l1602"></a>
+dat alle onse groote doctoren hier in noch maer als
+mollen en zijn, daer een oudt wijf al van doen af soo<a id="l1604"></a>
+klaer in sagh.
+<span class="pagenum">[<a id="pb74" href="#pb74">74</a>]</span></p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Al sachtjens, lieve jongelingh. want al ist <span class="linenum">1605</span>
+soo, dat ick uyt de getuygenissen van de geleerde<a id="l1607"></a>
+hebbe geseyt datter geen eygen pols-slagh en is die<a id="l1608"></a>
+juyst op de liefde past, soo en volcht daer niet uyt<a id="l1609"></a>
+dat de kunstenaers<sup>*</sup> uyt andere gelegentheden<sup>*</sup> (jae<a id="l1610"></a>
+oock uyt de pols selfs) niet al merckelicke<sup>*</sup> dingen en <span class="linenum">1610</span><a id="l1611"></a>
+souden konnen ontdecken, daer uyt men yemants gestalte<sup>*</sup>
+soude konnen weten. jae ick segge u in tegendeel,
+datter veel ervaren mede&ccedil;ijns eertijts zijn geweest
+ende noch zijn, die door middel van de kunst<a id="l1615"></a>
+ten klaersten hebben weten t&#8217;ondervinden<sup>*</sup>, dat yemant <span class="linenum">1615</span><a id="l1616"></a>
+van die wespe gesteken was. <i>Avic. lib.</i> 3. <i>cap. de amore.</i><a id="l1617"></a>
+En noch meer als dat, <i>Soranus</i> van Ephesen (als
+in het leven van <i>Hippocrates</i> te lesen is) ondeckte<a id="l1619"></a>
+klaerlick de liefde die de koningh <i>Perdiccas</i> drough<a id="l1620"></a>
+tot <i>Phyla</i>, een by-sit van syn vader; en dat even <span class="linenum">1620</span><a id="l1621"></a>
+op de selve maniere gelijck <i>Erasistratus</i> uyt-vont<a id="l1622"></a>
+de brandende genegentheyt van <i>Antiochus</i> tot <i>Stratonice</i><a id="l1623"></a>
+syn stiefmoeder. (<i>Val. Max., l.</i> 5 <i>cap.</i> 7.)
+<i>Galenus</i> in syn bouck, daer hy handelt van de gene<a id="l1625"></a>
+die den sieckaert maken<sup>*</sup>, beroemt sigh te hebben <span class="linenum">1625</span>
+konnen ondervinden den heymelicken minnebrant van<a id="l1627"></a>
+een Romeynschen ridder, die de selve geset en gewet<sup>*</sup>
+hadde op de by-sit van een van de groote aldaer. Van<a id="l1629"></a>
+gelijcken roemt de selve <i>Galenus</i> te hebben weten na<a id="l1630"></a>
+te sporen de liefde van een voornamelicke<sup>*</sup> jonckvrouwe <span class="linenum">1630</span>
+tot eenen schoonen jongelingh <i>Philades</i> genaemt.
+<i>Iaques Ferrand</i>, een geleert Frans mede&ccedil;ijn,<a id="l1633"></a>
+seyt in den jare 1604. behendelicken ondervonden te<a id="l1634"></a>
+hebben de malle minne-driften die een jongh student<a id="l1635"></a>
+(een groot edelman zijnde) heymelick drough tot een <span class="linenum">1635</span><a id="l1636"></a>
+schoone jonge deerne een kamer-maeght in der huyse<a id="l1637"></a>
+daer hy sigh onthiel, daer van hy de vordere geschiedenisse
+breeder verhaelt in syn bouck by hem
+op dese stoffe beschreven.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Wel, na dese exempelen uyt-wijsen, soo en <span class="linenum">1640</span>
+soude men door de kunst niet alleen konnen uytvinden<span class="pagenum">[<a id="pb75" href="#pb75">75</a>]</span><a id="l1642"></a>
+of yemant liefde drough, maer oock tot wien.
+Ick bidde segh my doch hoe dat toe gaet; want my<a id="l1644"></a>
+dunckt dat sulcx een jonghman van myne ghelegentheyt<sup>*</sup><a id="l1645"></a>
+van grooten gebruyeke soude konnen wesen. <span class="linenum">1645</span>
+
+</p>
+<p id="l1646"><span class="smallcaps">Soph.</span> Wel aen, dewijle ghy des soo begerigh
+schijnt te wesen, soo wil ick u seggen &#8217;t gene icker<a id="l1648"></a>
+van bemerckt hebbe. Wilt ghy weten of yemant<a id="l1649"></a>
+met liefde is bevangen, en op wien (&#8217;t zy dan man
+of vrouwe; maer ick sal nu van de persoon van een <span class="linenum">1650</span><a id="l1651"></a>
+vrouwe spreken) soo siet dat ghy soetelick en behendelick
+in u hant krijgt de hant van de gene daer<a id="l1653"></a>
+ghy de preuve<a style="text-decoration:none" id="xd0e7137src" href="#xd0e7137" title="1653. proeve.">&deg;</a> van nemen wilt, ende leght dan u
+vinger al sachtjens op hare pols, ende daer na soo
+brenght in u reden te passe den naem van de gene <span class="linenum">1655</span>
+die ghy meynt dat haer meest aen &#8217;t herte leyt;<a id="l1657"></a>
+spreeckt van den selven, loffelick prijsende des selfs<a id="l1658"></a>
+schoonheyt, geestigheyt, ofte andere goede gaven,
+en t&#8217;elcken als ghy dien naem noemt, let dan neerstelick<a id="l1660"></a>
+wat veranderingh ghy in haer oogen, wesen, <span class="linenum">1660</span><a id="l1661"></a>
+ende sonderlinge<sup>*</sup> aen haren pols-slagh sult gevoelen:
+daer is geen twijffel aen, soo de minnepijl haer recht<a id="l1663"></a>
+ghetroffen heeft, of ghy sult een ongelijcken dril<sup>*</sup>,
+ende een veranderlicken pols gewaer worden, die<a id="l1665"></a>
+geen regel of slagh en sal houden. (<i>Paul. &AElig;ginet.</i> <span class="linenum">1665</span>
+<i>lib.</i> 3. <i>cap.</i> 17. <i>de amore.</i>) Ghy sult oock meer
+andere teyckenen uyt haer wesen, en sonderlingh<a id="l1668"></a>
+uyt haer oogen, konnen af-nemen<sup>*</sup>, die eer zijn te<a id="l1669"></a>
+mercken, als te schrijven. Maer dan loopter noch wat<a id="l1670"></a>
+op<sup>*</sup> dat vry aen-merckens weert is, en van grooten <span class="linenum">1670</span><a id="l1671"></a>
+ghebruycke; maer daer van op beter gelegentheyt.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick bidde u en spaert doch geen broot voor de<a id="l1673"></a>
+vrienden, ende en laet niet onder u tonge &#8217;tgene ick soo
+seer begeere te horen als yet dat ick nu ter tijt weet.
+
+</p>
+<p id="l1675"><span class="smallcaps">Soph.</span> Neen, vrient, soo plagh men een boer syn <span class="linenum">1675</span>
+kunst af te vragen: alle dingen en dienen niet uyt<span class="pagenum">[<a id="pb76" href="#pb76">76</a>]</span>
+geseyt aen soo grage gasten als ghy en uws gelijcken
+zijt; En dusdanige verborgentheden en willen soo op<a id="l1679"></a>
+een bot<sup>*</sup> en met eenen adem niet geleert wesen.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Ghy en hebt even-wel dit geenen dooven <span class="linenum">1680</span>
+geseyt; Ende nu ick den draet hebbe, ick hope het<a id="l1682"></a>
+kloen<sup>*</sup> wel te sullen vinden. Ick kan oock lesen (God
+danck) en hebbe u schrijvers hooren noemen die te<a id="l1684"></a>
+vinden zyn, ick meyne die nae te sien en te letten
+watter in steeckt. want ick sie alreede wel soo veel, <span class="linenum">1685</span>
+dat dit ondersouck niet alleen by de mede&ccedil;ijnen,
+maer by de gene die wat kennisse van saken hebben,<a id="l1688"></a>
+kan gedaen werden. Het komt my nu binnen<sup>*</sup> dat<a id="l1689"></a>
+ick gelesen hebbe, dat <i>Erasistratus</i> (daer ghy te voren<a id="l1690"></a>
+van gewagh deet) de liefde van <i>Antiochus</i> gewaer <span class="linenum">1690</span><a id="l1691"></a>
+wiert, vermits hy vernam dat syn ader-slagh t&#8217;elcken
+veranderde als <i>Stratonice</i> syn stief-moeder in de kamer<a id="l1693"></a>
+ofte ontrent het bedde quam, daer hy sieck lagh.
+De po&euml;ten hebben daerom wel geseyt,
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1695</span><span id="l1695">Wie is die heeten<a style="text-decoration:none" id="xd0e7295src" href="#xd0e7295" title="1695. hitten.">&deg;</a> minne-brant
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span id="l1696">Behendigh in syn boesem sluyt?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De liefde past op geenen bant;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>Sy wil, sy sal, sy moeter uyt.</span></p>
+</div>
+<p id="l1699"><span class="smallcaps">Soph.</span> Dat is tot daer toe goet, soete jongelingh;
+maer ondertusschen isset geraden u niet te seer te <span class="linenum">1700</span><a id="l1701"></a>
+willen vergapen aen de beweginge van de slagh-ader,
+om altijt daer uyt een besluyt te maken (als de selve<a id="l1703"></a>
+buyten gewoonte verandert, en rasser of<a style="text-decoration:none" id="xd0e7321src" href="#xd0e7321" title="1703. Q af. F1 F2 of.">&deg;</a> harder slaet <a href="#l1438">3</a>
+op den naem ofte door de aenkomste van eenigh persoon)<a id="l1705"></a>
+dat t&#8217;elcken een uytmuntende<sup>*</sup> liefde hier van <span class="linenum">1705</span>
+de oorsake ware. Ghy sout lichtelick (soo doende) konnen<a id="l1707"></a>
+vervallen in een selsame ongelegentheyt, als ick
+eens verstont een jonge doctor gheraeckt te zijn,
+uyt ghelijcke oorsake.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Hoe gingh dat toe, weerde Sophronis&ccedil;e? <span class="linenum">1710</span>
+<span class="pagenum">[<a id="pb77" href="#pb77">77</a>]</span></p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> De selve jongen doctor onder andere hebbende
+een wijle vergeselschapt een vermaerden mede&ccedil;ijn,
+als hy by de siecken gingh (als in Italien tot<a id="l1714"></a>
+bericht<sup>*</sup> van de studenten veel geschiet) en gewaer
+zijnde gheworden, dat de doctor (als hy de pols van <span class="linenum">1715</span>
+de siecken getast hadde) wiste te seggen waer door
+de sieckte was veroorsaeckt, als door eten van meloenen,
+noten, appelen, vijgen, ofte diergelijcken fruyt,<a id="l1719"></a>
+bad ernstelick den man, hem te willen openbaren waer<a id="l1720"></a>
+uyt hy sulcx wist, als hy seyde. De doctor, na des <span class="linenum">1720</span><a id="l1721"></a>
+hem te hebben laten bidden, seyde hem, dat hy ontrent
+de siecken komende neerstelick was gewoon acht<a id="l1723"></a>
+te nemen, of hy in of ontrent de kamer van de<a id="l1724"></a>
+siecken niet eenige schellen van noten, meloenen,
+of diergelijcke vruchten en vernam; en die siende, <span class="linenum">1725</span><a id="l1726"></a>
+dat hy daer op dan aengingh. De nieuwe doctor,
+dese lesse wel meynende onthouden te hebben, ende
+die willende in &#8217;t werck stellen, was korts daer na<a id="l1729"></a>
+geroepen over eenen schamelen arbeyder, sieck te
+bedde leggende; voor wiens hutte hy een vers eselsvel <span class="linenum">1730</span>
+siende leggen, hadde daer op den patjent syn
+pols geraeckt, ende geseyt dat hy gansch swaerlick
+sieck was, en dat sulcx hem niet vreemt en docht,
+dewijle hy soo harden ende onverdouwelicken kost,
+te weten esels vleesch, hadde bestaen te eten. De <span class="linenum">1735</span><a id="l1736"></a>
+siecke, des verwondert zijnde, seyde, dat de doctor
+geheel van den wegh was want (seyde hy) ick en
+hebbe in acht dagen en langer geen esel gesien, ten
+ware mijn heere den doctor. De misslagh van de<a id="l1740"></a>
+jongelingh quam daer uyt, dat hy den regel dien <span class="linenum">1740</span><a id="l1741"></a>
+hy gehoort hadde al te breet en sonder bescheydentheyt<sup>*</sup><a id="l1742"></a>
+in &#8217;t werck stelde. En voor u, lieve Philogame,<a id="l1743"></a>
+staet te letten, dat ghy niet in gelijcke dwalingen
+en valt.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Is daer voor te vreesen Sophronis&ccedil;e? Ghy <span class="linenum">1745</span>
+hebt my verklaert dat veel gheleerde mede&ccedil;ijnen<a id="l1747"></a>
+vast stellen, dat indien op den naem van eenigh<span class="pagenum">[<a id="pb78" href="#pb78">78</a>]</span>
+persoon de pols van een jonge juffer, en oock haer<a id="l1749"></a>
+wesen, seer verandert, dat daer uyt vastelick te besluyten<a id="l1750"></a>
+is datse van desselfs liefde bevangen is. <span class="linenum">1750</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Maer of het gebeurde dat yemant een jonge
+deerne onteert, en haer daer na verlaten, ofte andere<a id="l1753"></a>
+schamperheyt<sup>*</sup> aengedaen hadde, ende dat sy daer
+uyt in quellinge zijnde gevallen, een doctor (als ghy)
+haer daer op quame te besoucken, en dat de selve <span class="linenum">1755</span>
+sprekende van den voorsz. persoon, gevoelde de slagh-ader<a id="l1757"></a>
+van de voorsz. jonghe deerne heftiger slaen, als
+te voren; soude hy niet een grooten misslagh doen
+daer uyt te besluyten, dat sulcx uyt liefde geschiede,
+daer het uyt het tegen-deel, dat is, uyt louteren <span class="linenum">1760</span>
+haet, syn oorspronck soude hebben? &#8217;T is seker,<a id="l1762"></a>
+dat jae. Want dewijle het voren is vast gestelt,<a id="l1763"></a>
+datter geen bescheyden<sup>*</sup> en eygen beweginge in de<a id="l1764"></a>
+slagh-ader te vinden is die juyst alleen past op de<a id="l1765"></a>
+minne-sieckte, en dat daerom met omsichtigheyt en <span class="linenum">1765</span><a id="l1766"></a>
+vernuft alle omstandigheden moeten werden overwogen,<a id="l1767"></a>
+eer men yet sulcx besluyten kan, soo siet<a id="l1768"></a>
+ghy wel hoe los<sup>*</sup> u op-genomen<sup>*</sup> kunste gaet.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick sie wel ghy sout my geerne wederom
+van &#8217;t stuck leyden; maer ick en meyn het daer by <span class="linenum">1770</span>
+niet te laten, maer moet het vogeltjen (soo men seyt)<a id="l1772"></a>
+onder de steert sien, en dan dagh en raet.<sup>*</sup> Maer<a id="l1773"></a>
+wat is u gevoelen, of men uyt yemants hant ofte
+andere leden, uyt de strepen en linien van de selve,<a id="l1775"></a>
+yet sulcx ofte andere saken, rakende yemants innerlicken <span class="linenum">1775</span>
+aert, nae de kunste kan uyt-vinden? en of
+het een Christen geoorloft is syn handen te laten
+sien om eenige voorsegginge in &#8217;t stuck van syn<a id="l1779"></a>
+houwelick daer uyt te mogen verstaen<sup>*</sup>? of dat hy<a id="l1780"></a>
+andere middelen vermagh te gebruycken, om van <span class="linenum">1780</span><a id="l1781"></a>
+toekomende dingen de uyt-komste te weten? <i>Mart.
+Delrio disq. Mag. lib.</i> 4. <i>cap.</i> 5. Hier op wat berichts,
+weerde Sophronis&ccedil;e.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Wat het eerste aengaet, ick weet datter<a id="l1785"></a><span class="pagenum">[<a id="pb79" href="#pb79">79</a>]</span>
+geleerde gevonden werden die hier van groot werck <span class="linenum">1785</span>
+maken<sup>*</sup>, en dese kunste (indiense weerdigh is soo<a id="l1787"></a>
+genaemt te werden) oock met de schrifture willen bevestigen,<a id="l1788"></a>
+daer toe treckende de plaetsen <i>Iob.</i> 37. 7.
+mitsgaders <i>Exod.</i> 13. 9. Dan de oversettinge van<a id="l1790"></a>
+<i>Hieronymus</i><sup>*</sup> spreeckt hier klaerder af als de onse <span class="linenum">1790</span><a id="l1791"></a>
+doet, en dient daerom na-gesien. Even-wel <i>Monsr.<a id="l1792"></a>
+Pasquier<a style="text-decoration:none" id="xd0e7615src" href="#xd0e7615" title="1791. F2 Even-wel Estienne P.">&deg;</a> de recher. de Franc. lib.</i> 17. <i>cap.</i> 39. verhaelt<a id="l1793"></a>
+eenige sonderlinge dingen van dese gelegentheyt.
+Doch wat my aengaet (uyt-genomen alleen het gene
+dat in dese gelegentheyt uyt natuerlicke redenen duydelick <span class="linenum">1795</span><a id="l1796"></a>
+kan besloten en bevestight werden) soo meyne
+ick dattet<a style="text-decoration:none" id="xd0e7639src" href="#xd0e7639" title="1797. F2 dat&#8217;er.">&deg;</a> al beuselingen zijn, daer ick geen tijt in<a id="l1798"></a>
+en soude willen besteden, als alleenlick om de ydelheyt<sup>*</sup><a id="l1799"></a>
+van de menschelicke verstanden daer in te bemercken:<a id="l1800"></a>
+anders<sup>*</sup> weet ick dat onder dit bejagh quade <span class="linenum">1800</span>
+kunsten worden gepleeght, en daerom en wil ick
+niemant raden sich hier toe te begeven.
+
+</p>
+<p id="l1803"><span class="smallcaps">Phi.</span> Maer sout ghy dan geheelick verstaen te
+verwerpen de kunste van <i>Phisiognomie</i>, dat is, de<a id="l1805"></a>
+wetenschap om uyt het wesen, gestalte, ofte gelaet <span class="linenum">1805</span>
+van een mensche, syn innerlicken aert te kennen?
+daer nochtans verscheyde wijse lieden veel van zijn<a id="l1808"></a>
+houdende<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e7683src" href="#xd0e7683" title="1807. F2 van houden.">&deg;</a>, daer oock d&#8217;ervarentheyt<sup>*</sup> vry wat van
+getuygen kan.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Dat is een geheel ander werck, als het <span class="linenum">1810</span>
+gene waer van wy nu gesproken hebben, en ick en<a id="l1812"></a>
+ben jegenwoordelick<sup>*</sup> niet gesint om in het ondersouck<a id="l1813"></a>
+van het selve te treden. Maer in plaetse van sulcx <a href="#l1440">4</a><a id="l1814"></a>
+soo hebbe ick juyst hier nu by my een bysonder
+trougeval van onsen tijt, my onlanghs by een vrient <span class="linenum">1815</span>
+ter hant gestelt, daer in te sien is datter lieden zijn<a id="l1817"></a>
+die alleen op het gevoelen van de uyterlicke gestalte
+des lichaems, selfs sonder behulp van oogen, een
+vrouwe weten te verkiesen. . . . . . . . . . . . . . . .
+<span class="pagenum">[<a id="pb80" href="#pb80">80</a>]</span></p>
+<p>[<i>Onderhand Philogamus dit geval &#8220;bij hem selven&#8221; overleest, <span class="linenum">1820</span>
+gaat Sophroniscus zijn zaken doen bij een vriend
+in de buurt. Het verhaal &#8220;Liefde sonder sien verweckt,
+en schoonheyt blindelinghs verkoren&#8221; (door Cats hier ingelast)
+is nauweliks uitgelezen of Sophroniscus is reeds
+terug, en vervolgt:</i>] <span class="linenum">1825</span>
+
+</p>
+<p id="l1826">Wel aen dan, wat uwe vordere vrage belanght;<a id="l1827"></a>
+te weten, of het geoorloft is op de uyt-komste van <a href="#l1444">5</a><a id="l1828"></a>
+toekomende dingen ondersouck te doen, en tot dien
+eynde aen waerseggers ofte hant-kijcksters raet te<a id="l1830"></a>
+vragen, daer op segh ick rondelick, dat neen. Ick <span class="linenum">1830</span><a id="l1831"></a>
+stae u toe<sup>*</sup> dat wijse en kloucke mannen, uyt<a id="l1832"></a>
+ervarentheyt met lanckheyt van tijde<sup>*</sup> verkregen,<a id="l1833"></a>
+door voor-teyckenen ende sonderlinge op-merckinge<a id="l1834"></a>
+yet wes in dese gelegentheyt vermogen. Maer sulcx<a id="l1835"></a>
+by spokers<sup>*</sup>, toovenaers, waer-seggers, of diergelijcken <span class="linenum">1835</span><a id="l1836"></a>
+slagh van volck te willen gaen onder-vragen,
+is beyde by Goddelicke en menschelicke wetten opentlick
+verboden. Gods woort spreeckt klaer <i>Deut.</i> 18.<a id="l1839"></a>
+De gemeene Rechten<sup>*</sup> van gelijcke: ende de redenen
+zijn, vermits het volck lichtelick door dusdanige <span class="linenum">1840</span><a id="l1841"></a>
+voor-segginge gaende<sup>*</sup> wert gemaeckt, ende tot nieuwigheyt
+genegen zynde tot onruste van de staet wert
+gedreven. Doch soo ghy meer hier van begeert te<a id="l1844"></a>
+lesen, soo siet <i>Lips. in Exemplis &amp; Monitis Polit.
+cap.</i> 4. <i>qu&aelig;st. liceatne in eventus inquirere.</i> <span class="linenum">1845</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Maer het bysonderste dat uyt dese gheschiedenisse<a id="l1847"></a>
+in bedencken behoort te komen, is de vraghe,<a id="l1848"></a>
+of yemant behoort, ofte vermagh een houwelick aen<a id="l1849"></a>
+te gaen met wilde, woeste, ende rauwe menschen, ofte <a href="#l1446">6</a><a id="l1850"></a>
+met de gene die buyten het verbont wesende, afghesondert <span class="linenum">1850</span><a id="l1851"></a>
+zijn van het ware Christelick geloove.<sup>*</sup> Op
+dit gewichtigh point u oordeel, weerde man.
+
+</p>
+<p id="l1853"><span class="smallcaps">Soph.</span> Ick en wil my geensins ontrecken, goede<a id="l1854"></a>
+jongelingh, hier op myn gevoelen rondelick te verklaren,
+alsoo het selve onder al dat wy te samen <span class="linenum">1855</span><a id="l1856"></a>
+gesproken hebben als een hooft-stuck<sup>*</sup> behoort gerekent<span class="pagenum">[<a id="pb81" href="#pb81">81</a>]</span>
+te werden. Ick segge daerom, nademael dat<a id="l1858"></a>
+het houwelick is een onverbroken<sup>*</sup> bant, ende dat
+niet alleen de menschen, maer oock God door het
+selve kinderen werden verweckt: dat mede selfs de <span class="linenum">1860</span>
+onderlinge verbintenisse tusschen den Heere Christum
+ende de Kercke, mitsgaders alle geloovige zielen,<a id="l1863"></a>
+door het houwelick wert af-gebeelt;<sup>*</sup> soo moet noodelick<sup>*</sup>
+des Heeren mont in die gelegentheyt niet alleenlick
+om raet werden gevraeght, maer behoort oock <span class="linenum">1865</span>
+de selve raet volkomelick te werden gevolght, ten
+eynde Godes vrede ons mochte by-woonen in onse<a id="l1868"></a>
+huyshoudinge. &#8217;T is nu kennelick dat in Godes woort
+(1. <i>Corint.</i> 7.) klaerlick wert bevonden ons te zijn
+bevolen te trouwen in den Heere: dat is, in de vreese <span class="linenum">1870</span><a id="l1871"></a>
+des Heeren, ende volgens desselfs in-settinge: gelijck<a id="l1872"></a>
+by het selve mede geboden wert geen jock te trecken<sup>*</sup>
+met den ongeloovigen, dewijle het licht met de duysternisse
+niet gemeens en heeft, noch Christus met Belial
+2. <i>Corint.</i> 6. 14.15. Maer hoe kan yemant in den <span class="linenum">1875</span>
+Heere geseyt werden te trouwen, die met syn trouwen
+selfs toont dat hy een verachter Gods is, ende als
+tot syne vyanden over-gaet? voorwaer indien men
+op eenige gelijckheyt in de saken van trouwen behoort
+te letten, de gelijckheyt in het stuck van den <span class="linenum">1880</span><a id="l1881"></a>
+Gods-dienst is verre boven al te wegen, sonder eenigheyt<a id="l1882"></a>
+in de welcke geen soetigheyt, ware vreughde,<a id="l1883"></a>
+of vrede tusschen de getroude en is te verhopen<sup>*</sup>,<a id="l1884"></a>
+geen over-een-komste in &#8217;t op-voeden van de kinderen,<a id="l1885"></a>
+maer dagelicx stoffe tot onruste ende oneenigheyt; <span class="linenum">1885</span>
+alsoo dwalingen en waerheyt met den anderen<sup>*</sup> als<a id="l1887"></a>
+erf-vyanden zijn, en staegh onderlinge gewoon zijn
+te worstelen; (<i lang="la">Licet vir non oderit uxorem, error<a id="l1889"></a>
+tamen odit veritatem. Salvianus.</i>)<sup>*</sup> en in dien gevalle
+siet men dat den haet van de sake op de personen <span class="linenum">1890</span><a id="l1891"></a>
+selfs koomt te vallen, dewijle elck het syne pooght<a id="l1892"></a>
+voor te spreken. <i lang="la">Arnis eus de jur. connub cap.</i> 6.
+<i>sect.</i> 5. Heeft men niet gesien dat in dusdanige<span class="pagenum">[<a id="pb82" href="#pb82">82</a>]</span>
+houwelicken de vrouwen zijn af-geraden geweest van<a id="l1895"></a>
+de houwelickse gemeenschap met haren man te plegen, <span class="linenum">1895</span><a id="l1896"></a>
+als aen de selve onreyn ende niet geoorloft zijnde?
+en dat de vrouwen oock sulcx in &#8217;t werck hebben<a id="l1898"></a>
+gepooght te stellen? en hoe kan in soodanigen huys-houdinge<a id="l1899"></a>
+een kleyne kercke door gemeene gebeden
+en het lesen van Gods woort gehouden werden, gelijck <span class="linenum">1900</span>
+sulcx onder de Christenen betaemt, en van<a id="l1902"></a>
+Paulus in &#8217;t huys van Philemon wert gepresen?<sup>*</sup> en
+hoe kan doch soodanigen houwelick (tot troost van
+de gehouden) geseyt werden te wesen een beelt en
+gelijckenisse van het verbont met den Salighmaker? <span class="linenum">1905</span><a id="l1906"></a>
+(<i lang="fr">Molin au Traict&eacute; des Mariages illicites.</i>) sekerlick in
+geender manieren. Ick segge daerom, indien yemant<a id="l1908"></a>
+van edelen huyse wesende sigh tot kleynheyt<sup>*</sup> toerekent,<a id="l1909"></a>
+indien men hem een houwelick soude vergen
+beneden de weerdigheyt van syn geslachte, dat des <span class="linenum">1910</span><a id="l1911"></a>
+te meer in desen gevalle behoort in achtinge te
+komen, dat men dien geestelicken adel in de gemeenschap
+der heyligen niet en verkorte.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick bevinde uwe redenen van gewichte te
+wesen, weerde Sophronis&ccedil;e; maer hoort men niet <span class="linenum">1915</span><a id="l1916"></a>
+sodanigen houwelick goet te vinden, immers<sup>*</sup> te<a id="l1917"></a>
+lijden, op hope dat een woest<sup>*</sup> en ongeloovigh mensche,<a id="l1918"></a>
+door syn partuyr<sup>*</sup> tot sedigheyt<sup>*</sup> en tot het geloove
+sal werden gebracht, en datter alsoo winste<a id="l1920"></a>
+van een ziele sal gedaen mogen werden?<sup>*</sup> <span class="linenum">1920</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Dit wort veel tot verschooninge van dusdanige
+houwelicken by gebracht, lieve Philogame:<a id="l1923"></a>
+Maer segh my doch een reys, plagh men wel een
+houwelick aen te gaen met yemant die kael en beroyt<a id="l1925"></a>
+is, op hope dat hy wel eens rijck soude mogen <span class="linenum">1925</span>
+werden?
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Neen sekerlick, weerde Sophronis&ccedil;e, de lieden
+gelooven in dien deele datse sien en tasten, en<a id="l1929"></a>
+anders niet: de hope wert maer waen geacht in dese<a id="l1930"></a>
+gelegentheyt. men moet hier vry al vaster gaen. <span class="linenum">1930</span>
+<span class="pagenum">[<a id="pb83" href="#pb83">83</a>]</span></p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Wel indien men op hope van toekomenden
+tijdelicken rijckdom geen houwelick en wil gronden,
+naer onse maniere van leven; dient men dan wel<a id="l1934"></a>
+sulcx te doen op hope van dien onwaerdeerlicken
+rijckdom in &#8217;t geestelicke? <span class="linenum">1935</span>
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick was daer gevat, weerde Sophronis&ccedil;e,
+eer ick &#8217;t recht gewaer wert. En, om de waerheyt
+te seggen, my dunckt dat uwe redenen al vry wat<a id="l1939"></a>
+slots hebben.<sup>*</sup> Maer onderentusschen soude ick misschien
+wel by exempelen konnen bewijsen, dat de <span class="linenum">1940</span>
+man het wijf, ende het wijf den man tot den waren
+geloove eyndelick heeft gebracht; het welck dan nootsakelick<a id="l1943"></a>
+een groot vernugen<sup>*</sup><a style="text-decoration:none" id="xd0e8154src" href="#xd0e8154" title="1943. F1 F2 vernoegen.">&deg;</a> moet geven ter wederzijden.
+
+</p>
+<p><span class="smallcaps">Soph.</span> Ick en wil niet ontkennen, weerde Philogame, <span class="linenum">1945</span>
+sulcx niet somwijlen geschiet te zijn, maer als het<a id="l1947"></a>
+gebeurt soo doet God even het selve dat hy in de<a id="l1948"></a>
+eerste scheppinge<sup>*</sup> gedaen heeft, treckende het licht<a id="l1949"></a>
+uyt de duysternisse. Maar hier tegen is te bedencken,<a id="l1950"></a>
+dat niet eenige voor-vallende saken, die somwijlen <span class="linenum">1950</span>
+eens gebeuren, maer Gods gebodt een regel moet<a id="l1952"></a>
+wesen van ons bedrijf. Het quaet en is niet te doen
+op datter goet van kome; en wat segen Gods heeft<a id="l1954"></a>
+die te verwachten die Godes raet niet en volght?
+Waer by ick dan noch vrage, nademael het quaet <span class="linenum">1955</span><a id="l1956"></a>
+(God betert) soo vruchtbaer is, als de ervarentheyt
+leert; of het niet te vreesen en staet, dat de geloovige<a id="l1958"></a>
+van de ongeloovige eer beschadight soude
+mogen werden, als dat de ongeloovige door den geloovigen
+soude werden gebetert? Is sulcx niet gebeurt <span class="linenum">1960</span>
+den wijsen ende machtigen koningh Salomon?
+(1. <i>Reg.</i> 11.) ghy weet dat wel, jongelingh, en wat<a id="l1963"></a>
+sal dan gemeene<sup>*</sup> ende geringe verstanden niet konnen<a id="l1964"></a>
+over-komen? De eerste eertzvaders die om hare uyt-nementheyts<a id="l1965"></a>
+wille kinderen Gods van<sup>*</sup> Moyses genaemt <span class="linenum">1965</span><span class="pagenum">[<a id="pb84" href="#pb84">84</a>]</span>
+waren, siende de dochteren der menschen datse <a id="l1967"></a>
+schoon waren, onderstonden die ten wijve te nemen
+(<i>Genes.</i> 6. 3) en zijn alsoo vleeselick, ja vleesch geworden,<a id="l1969"></a>
+en hebben na hen getogen den onder-ganck
+van den geheelen aert-bodem. En Iacob, die groote <span class="linenum">1970</span>
+helt en Gods worstelaer, hebbende getrout de dochters<a id="l1972"></a>
+Laban<a style="text-decoration:none" id="xd0e8251src" href="#xd0e8251" title="1972. F2 van Laban.">&deg;</a>, heeft hy niet gewaer geworden dat een<a id="l1973"></a>
+deel van de afgoderije van de selve de syne heeft aengekleeft?
+<i>Gen.</i> 35. 4.
+
+</p>
+<p id="l1975"><span class="smallcaps">Phi.</span> Ick vernoughe my uwer<a style="text-decoration:none" id="xd0e8268src" href="#xd0e8268" title="1975. F2 my in uwe.">&deg;</a> redenen, weerde <span class="linenum">1975</span>
+Sophronis&ccedil;e, en &#8217;tis (mijns oordeels) onnoodigh hier
+toe meer te seggen: het out spreeck-woort is hier en
+elders niet dan al te waerachtigh.
+
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; ">
+<p class="line" style=""><span id="l1979">&#8217;T nachtegaeltjen op de peul
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span class="linenum">1980</span><span>Dat vermagh te bijster veul. </span></p>
+</div>
+<p id="l1981" class="alignright"><i lang="la">Efficaces preces mulierum.</i><sup>*</sup>
+
+
+</p>
+<p id="l1982">Ick daerom uwe aen-merckinge op mijne gedaene
+vrage vast stellende<sup>*</sup>, sal u des ten hooghsten<a id="l1984"></a>
+bedancken, en de selve in mijn boesem op-schrijven,
+ende door Godes genade sien in &#8217;t werck te stellen. <span class="linenum">1985</span>
+
+
+
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure"><img border="0" src="images/p56.jpg" alt="" width="720" height="555"></div><p>
+
+
+
+</p>
+</div>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb85" href="#pb85">85</a>]</span><div class="back">
+<div class="div1" id="app">
+<h2>Tekstkritische noten</h2>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1290src" id="xd0e1290">
+&deg;</a></span> 7. F<sup>2</sup> dat &#8217;et; in F<sup>2</sup> zijn de enclytica overal door een &#8217; gescheiden; zo b.v. 32. weet &#8217;er 44. uyt &#8217;er, 60. sy &#8217;er ; 73. gunt &#8217;er; 114. of &#8217;er;
+173. quam &#8217;er; 312. waer &#8217;et; 328. was &#8217;et, (enz.).
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1323src" id="xd0e1323">
+&deg;</a></span> 13. F<sup>2</sup> Madrid.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1464src" id="xd0e1464">
+&deg;</a></span> 47. voegen: aldus in de regel de ou (= onze oe).
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1533src" id="xd0e1533">
+&deg;</a></span> 64. Q F spelen. O F<sup>2</sup> stelen.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1554src" id="xd0e1554">
+&deg;</a></span> 69. F<sup>2</sup> vaerdig; en zo geregeld deze ee.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e1949src" id="xd0e1949">
+&deg;</a></span> 175. F. ontbr. Voor haer. F<sup>2</sup> haer en haer.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e2473src" id="xd0e2473">
+&deg;</a></span> 313. F mynen &#8217;t wil. F<sup>2</sup> mijnent wil.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e2659src" id="xd0e2659">
+&deg;</a></span> 354. F<sup>2</sup> paegjen.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e2679src" id="xd0e2679">
+&deg;</a></span> 358. F<sup>2</sup> afgekomen.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e3174src" id="xd0e3174">
+&deg;</a></span> 508. F<sup>2</sup> al wat &#8217;er.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e3484src" id="xd0e3484">
+&deg;</a></span> 591. proeve.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e3908src" id="xd0e3908">
+&deg;</a></span> 719. F uwen &#8217;t wil. F<sup>2</sup> uwent wil.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e4163src" id="xd0e4163">
+&deg;</a></span> 789. oorlogh.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e4350src" id="xd0e4350">
+&deg;</a></span> 843. F<sup>2</sup> hoon.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e4420src" id="xd0e4420">
+&deg;</a></span> 859. Uyt.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e4629src" id="xd0e4629">
+&deg;</a></span> 929. F<sup>2</sup> Uw.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e5210src" id="xd0e5210">
+&deg;</a></span> 1098. F<sup>2</sup> ontbreken.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e5317src" id="xd0e5317">
+&deg;</a></span> 1128. F<sup>2</sup> ongedult.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e5727src" id="xd0e5727">
+&deg;</a></span> 1252. F<sup>2</sup> op dese.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6006src" id="xd0e6006">
+&deg;</a></span> 1333. Q Canstan&ccedil;es.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6109src" id="xd0e6109">
+&deg;</a></span> 1364. proef.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6348src" id="xd0e6348">
+&deg;</a></span> F wonderbaerlick.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6667src" id="xd0e6667">
+&deg;</a></span> 1529. F<sup>2</sup> geloof hadden gegeven.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6842src" id="xd0e6842">
+&deg;</a></span> 1579. F<sup>2</sup> houdt.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6859src" id="xd0e6859">
+&deg;</a></span> 1582. F<sup>2</sup> ader.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6896src" id="xd0e6896">
+&deg;</a></span> 1593. ontdekt.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e6918src" id="xd0e6918">
+&deg;</a></span> <span class="corr" id="xd0e6919" title="Bron: 1589">1598</span>. Vyt.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7137src" id="xd0e7137">
+&deg;</a></span> 1653. proeve.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7295src" id="xd0e7295">
+&deg;</a></span> 1695. hitten.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7321src" id="xd0e7321">
+&deg;</a></span> 1703. Q af. F<sup>1</sup> F<sup>2</sup> of.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7615src" id="xd0e7615">
+&deg;</a></span> 1791. F<sup>2</sup> Even-wel <i>Estienne P.</i></p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7639src" id="xd0e7639">
+&deg;</a></span> 1797. F<sup>2</sup> dat&#8217;er.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e7683src" id="xd0e7683">
+&deg;</a></span> 1807. F<sup>2</sup> van houden.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e8154src" id="xd0e8154">
+&deg;</a></span> 1943. F<sup>1</sup> F<sup>2</sup> vernoegen.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e8251src" id="xd0e8251">
+&deg;</a></span> 1972. F<sup>2</sup> van Laban.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a style="text-decoration:none" href="#xd0e8268src" id="xd0e8268">
+&deg;</a></span> 1975. F<sup>2</sup> my in uwe.
+</p>
+</div>
+<div class="div1">
+<h2 class="normal">Aantekeningen.</h2>
+<p><a href="#l3">3</a>. <i>schijnen magh</i>, vgl. <a href="#l704">704</a>: schijnen mocht.&#8212;En (naer het schijnen mocht) hij wou niet verder gaen.&#8212;En (naer het schijnen magh) haer ziel die wilder
+uyt.
+
+</p>
+<p>= de schijn hebben kan.
+
+</p>
+<p><a href="#l5">5</a>. <i>Het laet sigh den naem geven</i>, omschrijving van het passivum (oorspronkelik causatief-medium), te vergelijken met &#8220;doet verlangen&#8221; in het Wilhelmuslied,
+e. t. q.&#8212;Zie Zeitschr. f. V&ouml;lkerpsych. II, 244/6.&#8212;Vgl. peppelhout laat zich gemakkelik bewerken.
+
+</p>
+<p><i>Zigeuners.</i> Vgl. de Goeye, <span lang="fr">Memoire sur les migrations des Tsiganes &agrave; travers l&#8217; Asie</span> (Leiden 1903), <span lang="de">Anz. f. IG. Spr. u. alt.</span>, <span lang="en">Journal of the Gipsy Lore Soc.</span> 1907 vv. Wiener, <span lang="de">Die geschichte d. Wortes Zig. in Arch. N Sprachen 1902.</span> Pott, <span lang="de">Die Zigeuner in Europa und Asien</span> (2 dln., 1844&#8211;45), <span lang="de">Techmers Zeitschr. (Leipzig, 1885.)</span>
+
+</p>
+<p><a href="#l7">7</a>. Vgl. <a href="#l105">105</a> vv., 1774.
+
+</p>
+<p><a href="#l9">9</a>. <i>Majombe</i>; schijnt later een algemene naam te zijn voor de &#8220;oude koude grijze, die een motkas hield, en e&ecirc;r was mijn vriendin&#8221; ...
+Goeree, Mengeldicht. 262.
+
+</p>
+<p><a href="#l21">21</a>. <i>wiens</i>, <i>relatief</i> bij <i>femin.</i>: algemeen, ook Mndl., vgl. Van Helten, Vondels Taal &sect; 126.
+
+</p>
+<p><a href="#l39">39</a>. <i>hantgespel</i>; castagnetten. Vgl. noot van Cats bij vs. 341.
+
+</p>
+<p><a href="#l47">47</a>. <i>maer en</i>: negatie bij &#8220;maer&#8221; (uit &#8220;ne ware&#8221;, het ne ware), de ontkennende kracht werd nog gevoeld, van daar <i>en</i> er bij gevoegd.
+
+</p>
+<p><a href="#l54">54</a>. Zeer zedig is zij in haar spreken; en zij is gauw gekwetst door &#8217;t geen zij hoort en verneemt.
+
+</p>
+<p><a href="#l81">81</a>. Zij wist het vooral aan te leggen, om....&#8212;Vgl. hierbij Ned. Wdb. I, p. 224, 2 c.)&#8212;Ons &#8220;het&#8221;, collect. = iemands zaken.
+
+</p>
+<p><a href="#l84">84</a>. <i>prenten</i>, drukken, bezig houden? vgl. druk, gepresseerd, bezet met.&#8212;Vgl. Gloss. Lekensp.
+
+</p>
+<p><a href="#l89">89</a>. <i lang="nl-1600">uyt den neus</i>, vgl. <span lang="nl-1600">I. van Beverwyck&#8217;s Schat der Ongesontheyt, ofte Genees-konste van de sieckten, ver&ccedil;iert met Historien.... alsoock met verssen
+van de Heer Jac. Cats....</span> (1651), blz. 86, die niet gelooft, al beweren &#8217;t sommigen, zoals Democritus: &#8220;<span lang="nl-1600">dat de neus eenich teycken soude konnen gheven (al was hy daer ontrent gheweest) van &#8217;t gene hy niet gesien en heeft.... <i>Democritus</i>, een Dochter den eenen dagh ontmoetende, groete haer, <i>Goeden dagh Maeghdeken</i>; en &#8217;s anderendaegs haar wederom siende, begroeten haar met <i>Goeden dagh <span class="pagenum">[<a id="pb86" href="#pb86">86</a>]</span>Vrouken.</i> En het was soo: want sy had dien nacht een ongheluck gehadt, gelijckse dat noemen.</span>&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l94">94</a>. De consecutio temporum bij Cats en anderen dient nader en nauwkeuriger onderzocht. Omtrent <i>plagh</i> hier alleen dit:
+
+</p>
+<p>pleghen, in &#8217;t Mnl., &#8220;doen&#8221;, zo ook bij Cats: plegen dwaesheyt, lusten, gemeenschap van bedde met, enz.&#8212;&#8220;Wat kooplieden ...
+plegen en niet plegen,&#8221;&#8212;&#8220;Wat ze vorder in dit geval meynt te plegen&#8221;.&#8212;
+
+</p>
+<p>plegen = gewoon zijn: &#8220;<span lang="nl-1600">Wel dunkt u dat het queesten (vrijen) van het Noorder-quartier schier op dese of gelijcken voet toegaet?&#8212;Behalven dat alle
+geregelde lieden gestaegh tegens die maniere van doen zijn geweest, en noch zijn, soo was dat noch een geheel andere sake,
+want de jonge lieden en plegen malkanderen soo na niet te komen, ofte sy en kenden malkanderen al voren door dagelickschen
+ommegangh: sulcx dat niet geseyt en kan werden...</span>&#8221;
+
+</p>
+<p><i>plagh</i> staat vaak waar men <i>nu</i> een praes. zou vinden, &#8221;<span lang="nl-1600">(de jongman) gaf hem aen den gracht, en sey noch anderwerven, Wel sal ick uwe zijn, of sal ik heden sterven? Spreeckt nu het
+leste woort: ick stae hier, schoone maeght, Wat seghje? Dat ick plagh (roept hier de vrijster tegen).</span>&#8221;
+
+</p>
+<p>Als <i>praeteritum</i> vindt men in de regel <i>placht</i>. &#8220;Een kint dat niet en spreekt gelijck de menschen plachten. Maer dat oock sonder stem kan uyten syn gedachten.&#8221;&#8212;
+
+</p>
+<p lang="nl-1600">&#8220;Dat (schoonheyt) veroorsaeckt onmatigheyt van &#8217;t houwelicx bedde het welck veel ongelegentheden aen ziel en lichaem <i>placht</i> in te brengen, daer van ick hier niet breeder... en ben gesint te spreken.&#8221;<a class="noteref" id="xd0e8479src" href="#xd0e8479">1</a>
+
+</p>
+<p><i>Plegen, plach, placht</i>, komt zo passim voor bij Cats. Ook in: De Verliefde Fiamette, door Boccacius, Amsterd., 1661, o. m. blz. 84, 93, 161, 233,
+enz. En Oude Mans Vryagie (1700) 202b.&#8212;Vgl. Gloss. Granida; <i>plach, praes.</i> Hooft (Leendertz) I. 38; Warenar 439.&#8212;<i>pleech, praet.</i> War. 174; <i>praes.</i> War. 310.
+
+</p>
+<p>Zo <i>plach</i> praes. moet wezen, dan zou <i>placht</i> geen paragogiese <i>t</i> hebben; zie de Grammatica&#8217;s.
+
+</p>
+<p>Dat daarnaast ook <i>pleegt</i>, = gewoon is, voorkomt, vindt zijn verklaring in <span lang="de">bedeutungs&uuml;bertragung</span>. &#8220;Wat kooplui doen&#8221;, wordt duratief &#8220;wat zij voortdurend doen&#8221;, &#8220;wat zij gewoon zijn te doen&#8221;: zo gaat de infin. <i>plegen</i> bij plach, ook <i>gewoon zijn</i> betekenen. Dit kan oorzaak zijn dat ook het nieuwe <i>pleegt</i>, eerst zeldzaam, later vaker, = gewoon is, voorkomt.
+
+</p>
+<p>Nader onderzoek in de geschriften der XVII<sup>e</sup> en vroegere eeuwen zal mischien deze consecutio temporum ophelderen.
+
+</p>
+<p>Vgl. voor &#8217;t vroegere duits Mensing, Z. f. D. Phil., 1903, 229, en noot. <span lang="de">Behaghel, Gebrauch der Zeitformen</span> (1899).
+<span class="pagenum">[<a id="pb87" href="#pb87">87</a>]</span></p>
+<p><a href="#l100">100</a>. <i lang="nl-1600">het jaer</i>, houdt in &#8220;de 12 Hemelsche Tekenen&#8221; van de diereriem, of de 12 maanden, welke alle hun biezondere kracht hebben (vgl. Het
+grote Planeetboek, 1801, p. 134, 168).&#8212;<i>De hemel</i> zijn &#8220;die Sterren die op de 12 Tekenen staen, (en) zyn niet te tellen&#8221;; ook deze hebben elk hun invloed. Toch wijst alles
+er slechts op &#8220;wat den menschen voor een Natuure uyt den Gesteernten <i>toegeneigt</i> is,..... daarom niet... dat zulks alzoo moet zijn, gelyck of dat Gesteernte de mensche daer toe dwonge... Alle... zullen
+haar eigen aangeboren boosheid ende begeerten met verstand wederstaan.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l101">101</a>. <i>Een wie</i>, relatief <span class="letterspaced">wie</span>, meest <span class="letterspaced">die</span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l105">105</a>. Vgl. <a href="#l1773">1773</a>. Zie genoemd boekje p. 187. Die &#8220;linie word genaamt de linie des levens ... in &#8217;t Latijn <i lang="la">Linea vite</i> of <i lang="la">cordis</i>, en dese linie vanget aan bij de middel-linien dwars in de hand; (en) tusschen de Duyme en de Wijser (wijsvinger) omgaat
+(zij) den Berg des Duims ende gaet op dat gelijke der hant&#8221; (bij de pols).
+
+</p>
+<p><a href="#l121">121</a>. Het zal wezen&#8212;zo gelooft men algemeen&#8212;zoals zij &#8217;t uit hand en vingers leest.
+
+</p>
+<p><a href="#l122">122</a>. <i>haer laegen naem</i>, de oudere vorm <i>-en</i> bewaard, om de volgende <i>n</i> van <span class="letterspaced">naem</span>? Vgl., ook voor de <i>h-</i>: ons vryen hals, Vondel, Eneas Vertaling, III, 80. Vgl. (?) Van Helten, Vondels Taal, &sect; 85, add. blz. 173.
+
+</p>
+<p><a href="#l139">139</a>. Al wat zij meedeelt is nevelachtig en schemerig, voor dubbele uitleg vatbaar; nooit spreekt zij ronduit; vgl.: &#8220;tyt hier
+noyt te werck, als met bedagte reden Spreeck niet als door een wolck, maer klaer en uyt de mont.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l144">144</a>. <i>Lucht</i>, uitspansel, zoals in Saksiese en Friese dialecten; vgl. Frank-Van Wijck, Etym. Wdb.
+
+</p>
+<p><a href="#l151">151</a>. Met <i>breyn</i> meer gedoeld op het zinnelike; met <i>geest</i> op het onstoffelike. Vgl.: met hart en ziel&#8212;Vgl. nog: (het beelt van de man) &#8220;dat maelt haer in het breyn; en speelt haer
+om de ziel&#8221;&#8212;&#8220;Een gunstige inval, die syn geminde eens schielyck in het breyn viel.&#8221;
+
+</p>
+<p><i>Breyn</i> ook de gedachten, vgl. <a href="#l1578">1578</a>; zie <i>hersens</i>. In &#8220;De bekendmakingen&#8221; (etc., 1711, p. 77) van K. Najer, leest men: &#8220;het soete en suyvere bloed werd door bewerking van
+<i>Hart</i> en <i>Long</i>, het alderfijnste, levendigste, en geestigste afgesondert, het welke uyt zijn eygen doorlugtigheyd, allengskens na boven
+trekt, en sig op de beste plaats, in het midden van het Paleys, de <i>Herssens</i> op den Troon steld... Dese geesten dan, doen allengskens de Herssens vervullen, totdat eyndlyck deselve door de grote toevloed
+overlopen en geperst werden, door het binnenste sponsagtige der senuwen, soetjes sagtjes heen te wandelen.&#8221;&#8212;Vgl. <a href="#l1070">1070</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l152">152</a>. <i>gevat</i> (passivum) vgl. vs. 376, activum; vgl. &#8220;bevaen met minnen&#8221; in &#8217;t Mned. Wdb. Over &#8217;met&#8217; = door, Delbr&uuml;ck, Abl. Loc. Instrum.
+im... Deutschen, S. 51.
+<span class="pagenum">[<a id="pb88" href="#pb88">88</a>]</span></p>
+<p><a href="#l164">164</a>. <i>Onverlet</i>, on + verlet, van <i>verletten</i>, vgl. Kil. verletten, omittere, praetermittere: Et impedire, interpellare, et differre, procrastinare.&#8212;Vgl. &#8220;De buerte spreeckt
+&#8217;er van; en desen onvermindert. Men weet niet waer het schort...&#8221;&#8212;Vgl. unbeschadet, Sanders, Deut. W&ouml;rterb.&#8212;Zie soortgelijke
+in Tijdschr. Nederl. Letterk. II, 196, vv.&#8212;V, 207, 213: onghescaet sire virtuut, Nat. Bl. XII, 224.&#8212;Noord &amp; Zuid VIII, 353.
+
+</p>
+<p><a href="#l170">170</a>. <i>Bekaeyde wegen</i>, verkeerde; vgl.:
+
+</p>
+<p>&#8220;bekaeyde streken.&#8221;&#8212;
+
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Geen mensch die menschen kent en syn beroep verstaet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En wees oyt echte wijf tot soo bekaeyden raet.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Wie veel den acker ploeght, wanneer hy is besayt
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die breekt sijn eerste werck, en maeckt &#8217;t et al bekayt.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Wis soo ghy langer blijft, soo isset al bekaeyt.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Over dit woord: Van Wijk-Frank, Etym. Wdb;&#8212;Gall&eacute;e, D. Literaturz. 1884, kol. 1340.&#8212;de Vries, Warenar, 190.&#8212;Mag. Ned. Taalk.
+III, 286.&#8212;Halbertsma, Letterk. Naoogst I, 64; ook van Helten, Woordafl.-proeven 9 noot.&#8212;de Woordenbkn.
+
+</p>
+<p><a href="#l185">185</a>. Voor deze zin vgl. men de XVII<sup>e</sup>-eeuwse constructie b. v.
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Daer vingh het geestigh dier de vrijster aen te cussen.&#8221;&#8212;</span></p>
+</div>
+<p><i>Spreken c. acc.</i> = ons: aanspreken, spreken met, tot iemand. Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Sy roept &#8217;et door het bosch, sy klaeght &#8217;et alle man
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sy spreeckt de wachters zelfs, maer niemant weet &#8217;er van&#8221;.&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer waer toe langh ghekermt, ick ga de bueren spreken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En zie noch yet te doen, om dit gheweldt te wreken.</span></p>
+</div>
+<p>en ons: iemand gaan spreken.
+
+</p>
+<p>Een schijn van onjuiste constructie in deze zin ontstaat doordat &#8220;aen&#8221; naar ons begrip bij spreken wordt gevoegd, en het &#8220;aen&#8221;
+bij vangen dan ontbreken zou.
+
+</p>
+<p>Doch ook in plaats van 2 maal hetzelfde woord werd dit ook wel eenmaal gezet. Vgl.: Tijdsch. Ned. Lett. VI, 69; N. &amp; Z. XII,
+526; Stoett, Syntax., &sect; 159.
+
+</p>
+<p><a href="#l188">188</a>. <i>ten</i>, &#8217;t + de negatie bij <i>niet</i>.
+
+</p>
+<p><a href="#l189">189</a>. Constan&ccedil;e = Pretiose, 173; vgl. vs. 1238.
+
+</p>
+<p><a href="#l195">195</a>. <i>u swacke maegh met suycker overlast.</i> De suiker, die nu vaak overdreven aangeprezen wordt, stond vroeger minder goed bekend; vgl. I. van Beverwyck, Schat der Gesontheyt,
+met veersen ver&ccedil;iert door de Heer Jacob Cats... (1651), blz. 116; &#8220;Als het grof bruyn Suycker door de scherpe Looghe van Kalck
+ghemaeckt, ghesuyvert wort, ende de vuyle en swarte Syroop, daer uyt-gedreven is, soo krijght het eenen vreemden scherpen
+smaeck, waer af het bloedt verbrandt wert, ende het hooft beswaert.... Soo dat het ongesuyvert ofte <i>Grof-Suycker</i> somtijdts beter is, dan &#8217;t ghene dat de scherpigheyt van de Looge, in het suyveren behouden heeft. Daerom sal men eer het
+bruynachtigh en tamelijcken wit verkiesen.&#8221;
+<span class="pagenum">[<a id="pb89" href="#pb89">89</a>]</span></p>
+<p><a href="#l200">200</a>. <i>maeghde-krans.</i> Vgl. o. v.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>Ick was ontijdigh groen, en hy begon te mallen.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dies is de maeghde-krans my van het hooft gevallen.</span></p>
+</div>
+<p>De vrijer spreekt tot de vrijster &#8220;met een ghebroken maeghdekrans.&#8221;
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;De nieu-gepluckte bloem, niet lange na de dagen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat sy den maeghdekrans niet meer vermocht te dragen.&#8221;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Een snelle schicht op my gevallen....
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die trof mijn teere maeghde-krans.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. het lied bij Willems, Ovla. Lied n&ordm;. 135; Verwijs, Mnederl. Bloeml., p. 128.&#8212;Kalff, Lied i. d. ME., 153, 277, 381, 521.&#8212;&#8220;Verloren
+hab ich mein Rosenkranz,&#8221; B&ouml;hme, Altd, Liederb. 152.
+
+</p>
+<p><a href="#l201">201</a>. of erger, is om u welbekende reden, de menstruatie opgehouden?
+
+</p>
+<p><a href="#l214">214</a>. <i lang="nl-1600">door een gunstigh oogh tot in het hert</i>, vgl. <a href="#l377">377</a>. Zie Martijn (ed. Verwijs), Str. 53 v.v. En
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8221;....een soet en aerdich beelt
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat stracx hem door het oogh tot in het herte speelt&#8221;.&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Het oogh, alleen het oogh, kan gantsch den mensen ontrusten,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het is een open deur, een inganck van de lusten.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Hier gaet de regel los, die ons heeft wijs gemaeckt,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat niet als door het <i>oogh</i> het herte wert geraeckt.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Myn verstant.... moet syn ghetogen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>In haer lieve in-gewant (binnenste) door heur ghebenedijde oogen.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p class="alignright">Nosemans, Hans.
+
+
+</p>
+<p><a href="#l223">223</a>. Haar bloed is machtiger dan haar wil: zij kan niet verhinderen dat zij bloost.
+
+</p>
+<p><a href="#l230">230</a>. <i>geest</i>, een persoon van geest, iemand met voortreffelike hoedanigheden, vgl. Ned. Wdb. IV dl. kol. 728/9.&#8212;en &#8217;t fra. <i lang="fr">esprit</i>.
+
+</p>
+<p><a href="#l242">242</a>. <i>jaren</i>, in de praegnante zin van jonge jaren, jeugd: van nature de vrolike tijd.
+
+</p>
+<p><a href="#l243">243</a>. <i>genieten</i>, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>Wie ist die oyt met eene schoot
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Een schans of ander slot genoot?</span></p>
+</div>
+<p>vgl. Gloss. Granida; Mned. Wdb.
+
+</p>
+<p><a href="#l245">245</a>. <i>spruyt</i>, van bomen; <i>kruyt</i>, kruiden; <i>sap</i>, drank, en pappen.
+
+</p>
+<p><a href="#l255">255</a>. De moeder, hiertoe (door Constance) verzocht, komt met de dokter, die te hulp geroepen is, binnen; Constance gaat op hun
+toe en neemt hun alleen.&#8212;Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>De vrijster wel ge&ccedil;iert, na datse was gebeden;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Quam uyt haer stil vertreck, en in de kamer treden,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Haer vader ginger by, en nam haer metter hant,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En seyde.....</span></p>
+</div><span class="pagenum">[<a id="pb90" href="#pb90">90</a>]</span><p><a href="#l262">262</a>. <i>gaf hem dese reden</i>, sprak hem zo aan.&#8212;Rose, 8833: &#8221;(de man) <i>geeft</i> hare menichge quade hoere.&#8221;&#8212;Vgl. Diefenbach, <i>dare</i>, o. a. sprechen&#8212;<i>rede</i>, Kil. spraecke, sermo, verbum.&#8212;<i>redenen</i>, verba facere.&#8212;Vgl. Gloss. Bern.: edere, seegen. = sprechen, reden (Dief).&#8212;Vgl. ook 936.
+
+</p>
+<p><a href="#l270">270</a>. <i>d. heb i. w. t. w.</i>, moet in het verband betekenen: dat weet ik maar al te goed.&#8212;Vgl. ook:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Wat is er menig wijf, dat liever heeft te praten
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die liever heeft te gaen laveyen achter straten
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als met een stillen geest haer kint te wysen aen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat nu, wat naderhant is nut te zijn gedaen.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Ick sitte meest den ganschen dagh
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En hebbe liever wat te staen.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl.? Dit heb ik je te zeggen dat je dat doet; en: Dat heb ik te weten, dat dit gebeurt.
+
+</p>
+<p><a href="#l288">288</a>. <i>koorts.</i> Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;dat een soete coorts haer in het herte quam,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghecropen meer en meer, die haer den sin benam&#8221;,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Vermaeck der Ieucht, (1616).&#8212;</span></p>
+</div>
+<p>En &#8217;t Koortsigh Liedje, van Bredero.
+
+</p>
+<p><a href="#l291">291</a>. <i>heydens volck</i>, gen. v&oacute;&oacute;r &#8217;t bepaalde woord, vgl. <a href="#l752">752</a>, <a href="#l1351">1351</a>, <a href="#l1522">1522</a>; vgl. Vondels Taal, &sect; 72, i. f. Of <i>adj.</i> ? vgl. Spaens, heus.
+
+</p>
+<p><a href="#l298">298</a>. Imperat. = toon-jij; vgl. <a href="#l299">299</a>: kleed-jij.
+
+</p>
+<p><a href="#l311">311</a>. <i>K&eacute;</i>, Kil.: ah. Interiectio varios affectus explicans.&#8212;Passim in de XVII<sup>e</sup> eeuw. &#8217;t Zou ontstaan zijn uit <i>wetecree</i>, <i>wetekey</i> = wete kerst, sciat Christus: vgl. de Vries, Taalzuivering, 166.
+
+</p>
+<p><a href="#l316">316</a>. prees het goede meisje, maar zo dat er niets of niet veel van geven kwam.
+
+</p>
+<p><a href="#l321">321</a>. Gyralde echter, nu ondertrouwd, gaf aan het aardig meisje 100 pistoletten, als bruidsgeschenk. Gawoonlik was dit het geschenk
+aan de meid, die onder de beide speelmakkers en beide speelmeisjes de bruid in &#8217;t biezonder diende. Schotel, Oud-Holl. Huisgezin,
+258. Vgl. Warenar, 389, 1318.
+
+</p>
+<p><a href="#l324">324</a>. in dit te verhalen een aangename tijdkorting, of genoegen.&#8212;Vgl. Kil. tijdverdrijf, oblectamentum, delectamentum, dilitiae.
+
+</p>
+<p><a href="#l335">335</a>. <i>een openbare feest</i>, vgl. een drofelike cleet, een coude bat, etc. bij Van Helten, Vondels Taal, &sect; 85c (slot).
+
+</p>
+<p><a href="#l338">338/9</a>. Die met schoon gezang en vlug dansen (vgl. saltare) alles zou overtreffen.&#8212;<i>sweven boven al</i>, vgl. Mned. Wdb. i. v. bovensweven.
+
+</p>
+<p><a href="#l341">341</a>. Houten of ivoren kleppers, die de vorm hadden van twee grote op elkaar passende notedoppen, waren door een band aaneengebonden,
+die men om de vingers wond. Door de andere vingers snel langs de randen van de kleppers te laten strijken, ontstaat een klikkend
+geluid, dat de dansrythmus aangeeft. Castagnetten: kastanjes n. d. vorm.
+<span class="pagenum">[<a id="pb91" href="#pb91">91</a>]</span></p>
+<p><a href="#l358">358</a>. <i>was aftekomen</i> = moest afkomen, vgl. <a href="#l1949">1949</a>, <a href="#l1952">1952</a>. Zie de variant.
+
+</p>
+<p><a href="#l365">365</a>. <i>van syner hant</i>, oude datiefvorm na sommige praeposities; vgl. van der straten <a href="#l1094">1094</a>; bij der hant <a href="#l1104">1104</a>;&#8212;op den velde, <a href="#l1020">1020</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l370">370</a>. <i>het maegderot</i>. Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;en tot een soet besluyt,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo vlocht het maeghde-rot een kransje voor de bruyt.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><i>quam</i>, waar velen nu een plusquamperf. zouden zeggen; vgl. bleef <a href="#l696">696</a>; waer <a href="#l1383">1383</a>; gingh <a href="#l1398">1398</a>; zie Vondels Taal &sect; 173; of: &#8220;quam geleyden&#8221; = geleidde, zie <a href="#l462">462</a>: koomt vougen.&#8212;Vgl. Vondels Lucifer, vs. 1778.
+
+</p>
+<p><a href="#l379">379</a>. Staat te weifelen, vgl. <a href="#l136">136</a>: stont en keeck; <a href="#l1119">1119</a>: sit op haer en sagh.&#8212;zie Warenar 258; Taalk. Bijdr. I, 125.
+
+</p>
+<p><a href="#l384">384</a>. <i>wort</i>, praesens? ook 726, 727, 731, 732; maar <i>wort</i> praet. bij <span class="letterspaced">werden</span>, <span class="letterspaced">wert</span> 972, 1093, 1126, 1576, 1801.
+
+</p>
+<p><a href="#l407">407</a>. <span class="letterspaced">die</span>, naast <i>dien</i>; passim, vgl. Van Helten, Vondels Taal, &sect; 124; Mndl. Spr., &sect; 352, 364<i>e</i>; Cosijn, Taal en Letterb., VI, 276; <i>die men... koos, En</i> (die)... <i>behaeght</i>. Als in &#8217;t Mndl.: in geco&ouml;rdineerde zinnen blijft het pronomen weg, vooral als &#8217;t in <span class="letterspaced">niet</span>-dezelfde betrekking (casus) staat; vgl. Van Helten, Vondels Taal, &sect; 206, en Add.
+
+</p>
+<p><a href="#l420">420</a>. om dan te zijn vernield, verpletterd; maar (en hier volgt het 6<sup>e</sup> coupl.); vgl. lat. opprimere.
+
+</p>
+<p><a href="#l442">442</a>. Maar al te veel bloemen staan dag aan dag te pronken; een frisse stengel hebben ze, maar niemand heeft er lust in. Daar
+gaan dan haar bladeren met de wind en vergaan, zoals alle stof.
+
+</p>
+<p><a href="#l449">449</a>. Bij de ouden wordt <i>Pan</i>, de Bosgod, voorgesteld met bokspoten, horens en ruig haar; als de Satyrs, vervolgt hij de nimfen met verliefde zinnen en
+bedoelingen.
+
+</p>
+<p><a href="#l459">459</a>. <i>wachte</i>, oude vorm; vgl. &#8220;zegge&#8221;, op kwitanties; ik herzegge (van de voorzanger).
+
+</p>
+<p><a href="#l461">461</a>. Terwijl de ridder naar dit gezang met groot genot luistert, begint de nachtegaal de vrijster te accompagneren.
+
+</p>
+<p><a href="#l467">467</a>. <i>heydens</i>, vgl. <a href="#l291">291</a>, A.
+
+</p>
+<p><a href="#l485">485/6</a>. Haar rede is geregeld en dudelik; vgl. bene compositus; oratio bene composita.&#8212;Wat zij zegt, is geestig, aardig bedacht;
+<i>soete vonden</i>, zijn aangename denkbeelden, invallen;
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Men sagher sneegh beleit, men sagher vonden in,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Vry teikens van verstant, en van een diepe min.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Misschien zijn de toen zo in trek zijnde &#8220;concetti&#8221; bedoeld.
+
+</p>
+<p><a href="#l489">489</a>. <i>vonck</i>, vgl. Kil. voncke, fomes, etc.; bij Diefenbach o. a.: to neghinge, naturliche neigunge.
+
+</p>
+<p><a href="#l509">509</a>. raven, <i>sing.</i>, zw. subst. rave, vgl. Vondels Taal, I, p. 75.&#8212;Fabel van de vos en de raaf. Vgl. Phaedr. I, 13. Romulus I, 14. De laatste
+redactie luidt: &#8220;<span lang="la">Qui se laudari gaudent&#8212;verbis subdolis decepti penitent&#8212;de quibus similis est fabula.</span>
+<span class="pagenum">[<a id="pb92" href="#pb92">92</a>]</span></p>
+<p lang="la">Cum de fenestra corvus caseum raperet&#8212;alta consedit in arbore&#8212;Vulpis ut hec vidit e contra sic ait corvo&#8212;O corvus quis similis
+tibi? et pennarum tuarum quam magnus est nitor? Qualis decor tuus esset&#8212;si vocem habuisses claram&#8212;nulla prior avis esset&#8212;At
+ille dum vult placere et vocem suam ostendere&#8212;validius sursum clamavit&#8212;et ore patefacto oblitus&#8212;caseum deiecit&#8212;Quem celeriter
+vulpis dolosa avidis rapuit dentibus&#8212;Tunc corvus ingemuit&#8212;et stupore detentus deceptum se poenituit&#8212;Sed post inrecuparabile
+factum damnum quid iuvat poenitere?&#8221; Vgl. <a href="#l760">760</a>, A.
+
+</p>
+<p><i lang="nl-1600">met vollen mont</i>, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>De vrucht die is te raken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En met een vollen mont op haren tijt te smaken.</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l535">535</a>. wat ik wezen mag, toch ben ick (etc.)&#8212;<i>magh</i>, vgl. Vondels Taal, II, &sect; 188. Vgl. <a href="#l1304">1304</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l542">542</a>. <i>streelt de sijde rocken</i>, vleit de vrouwen, die aan het hof zijn; vgl. m. m. de <i>bouwen</i>, <i>wijlen</i> (nonnen);
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Dus gaetet vast dat aen den <i>broeck</i>
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Hanght al de vreughde van den <i>doeck</i>&#8221;;</span></p>
+</div>
+<p>vgl. plaet, platen, (soldaten).
+
+</p>
+<p><i>sijde</i>, hollands, nu nog, voor <i>sijden</i>. Vgl. Van Helten, Vondels taal I, blz. 106.
+
+</p>
+<p><a href="#l544">544</a>. edel pant = reine jeugd; <i>genit. epexegeticus</i>: de stad van Amsterdam, de prijzenswaarde deugd van zelfbeheersching.
+
+</p>
+<p><a href="#l606">606</a>. Oude gewoonte, om alle gerechten tegelijk optezetten.
+
+</p>
+<p><a href="#l614">614</a>. lage plaats, vgl. locus, afkomst, geboorte, stand.
+
+</p>
+<p><a href="#l625">625</a>. <i>mijnen</i> = jegens mij, pron. poss. = gen. object; vgl. Granida, 1529<i>b</i>, A.
+
+</p>
+<p><a href="#l628">628</a>. <i>nam</i>, = zou nemen, vgl. <a href="#l1304">1304</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l639">639</a>. Indien je gediend ben van schoonheid, kom slechts, wanneer je ook wilt, je huis uit, daar (in deze grote stad) wonen vele
+mooie meisjes.
+
+</p>
+<p><a href="#l642">642</a>. Indien je vermaak vindt in verstandige, geestige kout, welnu, dat behoef je evenmin te missen.
+
+</p>
+<p><a href="#l655">655/6</a>. Al worstel ik tegen mijne jeugdige lusten, ik word meegesleept zelfs waar ik niet wil.&#8212;Vgl. voor <i>jeught</i>: &#8220;een maeght die onmachtigh is haer jeught te wederhouwen&#8221;.&#8212;
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>&#8220;syn herte soo bevanght,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat hy tot in het mergh na hare jeught verlanght.&#8221;
+</span></p>
+<p class="line" style="text-indent: 2em; "><span>&#8220;een jongh en rustigh man,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die, na den rechten eysch, u jeught vernugen kan.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Een gehuwde vrouw moet in sommige omstandigheden &#8220;<span lang="nl-1600">alle hare jeughdigheden dempen en doen versterven.</span>&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l659">659</a>. <i>deftigh</i>. Vgl. &#8220;Of het een deftigh man, die syn geheele werck van wijsheyt en geleertheyt heeft voorgenomen te maken, geraden is sigh
+ten houwelicke te begeven.&#8221;&#8212;
+
+</p>
+<p>&#8220;Daer is een deftigh man (Barlaeus) die leert u Roomsche <span class="pagenum">[<a id="pb93" href="#pb93">93</a>]</span>spraeck.&#8221;&#8212;Ongehoorzaam zijn om zichzelven het leven te benemen op bevel van de Mohammedaanse vorst, is een boze
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>&#8220;daet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer &#8217;t is een deftigh helt, die hier in willigh gaet.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8221;..... hiet my lieve man,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>In dat soet-deftigh woort, daer in soo ligt verholen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat u en my gelyck de Schepper heeft bevolen.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Het is geen deftigh man,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die met gebogen hals geen dwasen lijden kan.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Datje niet en nut, of met den monde smaeckt,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Dat uyt een innigh vyer de lusten gaende maeckt
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>.....maer breeckt de lange nachten
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Door vlyt tot deftigh werck.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;o deftigh werck dat ick op heden doe... een wreede moort.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Zijn deftige (ernstige) taal stelden my ook gerust.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p class="alignright">Haagsche Vondeling.
+
+
+</p>
+<p>Vgl. <i>Taal en Letteren</i>, 1903, blz. 473.
+
+</p>
+<p><a href="#l672">672</a>. mijn onervaren jeugd nu bij te minne en geringe schepsels bevrediging zoekt.&#8212;Vgl. <a href="#l614">614</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l673">673</a>. Indien men de oude tijd nagaat, bemerkt men ....
+
+</p>
+<p><a href="#l679">679</a>. ter wille van Europa, dochter van een Phoeniciese koning.
+
+</p>
+<p><a href="#l680">680</a>. om Leda, de echtgenote van de Spartaanse koning te bezoeken.
+
+</p>
+<p><a href="#l682">682</a>. Hercules was verliefd op Omphale, koningin van de Lydi&euml;rs, en vernederde zich daar een tijd lang om als slaaf haar te dienen,
+om haar gunsten te genieten. De negen-koppige slang, de Hydra, een monsterleeuw bij Nemea, het Erymantiese zwijn, de Cretensiese
+stier versloeg hij.
+
+</p>
+<p><a href="#l684">684</a>. <i>duyden</i> = strekken, vgl. de 2<sup>e</sup> betekenis van het intransitief <i>dieden</i> in het Mned. Woordenb., welke die van &#8220;strekken&#8221; nadert, b.v. Hoe luttel hare (<i>des aventuren</i>) helpen (<i>znw. mv.</i>) dieden. Vgl. baten, dienen:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Indien men recht gebruyckt den luyster der agathen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het sal het jonge paar tot vrede konnen baten.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;En trout oock op het ooge niet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Want &#8217;et dient u beyde tot verdriet.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l688">688</a>. ik weet niet (door) hoe een sloor, (hoe) een herderin.
+
+</p>
+<p><a href="#l692">692</a>. <i>Gode</i>, dat., zonder meer, slaat op Jupijn (677). Andreas is Christen, en Heiden tegelijk: gewoon verschijnsel in de Renaissance-literatuur.
+
+</p>
+<p><a href="#l693">693</a>. <i>het groote licht</i>, de zon, nog in gewestelike taal, in bepaalde frases (&#8220;gaat ons verlaten, is weg&#8221;) de gewone aanduiding.
+
+</p>
+<p><a href="#l706">706</a>. <i>En</i> (zij) <i>scheen</i>, vgl. Vondels Taal, II, &sect; 227, d.
+
+</p>
+<p><a href="#l708">708</a>. Zo gauw zag hij ze niet weer, of zijn smeulende liefde ontvlamde dadelik.
+
+</p>
+<p><a href="#l721">721</a>. <i>began</i>, praes.? (vgl. plagh, 94, A.) Mnederl. begonnen,<a class="noteref" id="xd0e9424src" href="#xd0e9424">2</a> begonde <span class="pagenum">[<a id="pb94" href="#pb94">94</a>]</span>(begonste) naast beginnen, began (begon). Beide vormen lopen door een. Mogelik is dat <i>begonnen</i> later is beschouwd als een verbum gelijk <i>connen</i> (praes. <i>can</i>)<a class="noteref" id="xd0e9438src" href="#xd0e9438">3</a> en derhalve <i>began</i>, praes.; <i>begonste</i>, praet.&#8212;Naast inf. <i>begonnen</i> bleef <i>beginnen</i> (vgl. de door&eacute;enmenging in de spreektaal van kennen (kent) en kunnen (kan). Ook bij de voorgestelde etymologie (Kluge, Franck-Van
+Wijck, Etym. Wrdbn.) is een praes. <i>began</i> wel te verklaren.
+
+</p>
+<p><a href="#l733">733</a>. <i>quam</i>, perf., vgl. <a href="#l1020">1020</a>; zie Vondels Taal, II, &sect; 171.
+
+</p>
+<p><a href="#l752">752</a>. <i>Wij stellen</i>, ons stelsel is dat overal het goed aan allen behoort; wij nemen dus van de overvloed van rijken wat wij behoeven. Gen. v&oacute;&oacute;r
+&#8217;t bep. woord, vgl. <a href="#l291">291</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l757">757</a>. Moeielik kan men stellen bij die zelf hierin ervaren is: hij kent de kunstjes.
+
+</p>
+<p><a href="#l760">760</a>. Zinspelend op de fabel <i>Phaedr.</i> IV, 8. In de ME. en later nog, bekend in de redaksies van de Romulus<a class="noteref" id="xd0e9487src" href="#xd0e9487">4</a>, III, 12: &#8220;<span lang="la">De duobus malis auctor talem subiecit fabulam&#8212;Malus peiorem non ledit nec iniquus iniquum superat.</span>
+
+</p>
+<p><span lang="la">In officina cuiusdam fabri introisse dicitur vipera&#8212;Dum quereret aliquid ciborum&#8212;rodere coepit limam&#8212;Tunc lima ridens&#8212;ait
+ad viperam&#8212;Quid vis improba tuos ledere dentes? Ipsa sum&#8212;quae consuevi omne ferrum rodere&#8212;sed et si quid forte est asperum&#8212;fricando
+facio lene-quae si angulum tersero&#8212;si quid ibidem est ipsa precido&#8212;Ideo eum acriore mihi certandum est.</span>&#8221; <span lang="de">Romulus, Die paraphrasen des Phaedrus</span>, (IX<sup>e</sup> eeuw) ed. Oesterley.
+
+</p>
+<p>Latere redakties en omwerkingen uit de XIII<sup>e</sup>&#8212;XV<sup>e</sup> eeuwen, aldaar opgenoemd p. 71, noot. Vgl. ook fabel XVI van La Fontaine, <span lang="fr">lib. V: Le serpent et la lime</span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l762">762</a>. hoe weinig kleding en deksel de mens nodig heeft. Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>... &#8220;dat een keel
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>derven moet een deel
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Om de rug en borst te decken.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l785">785</a>. <i>sure vlagen</i>. Vgl.: &#8220;De Mey (1685) bleef in Nederlant dit Iaer noch vry suer&#8221;, Holl. Mercur. IX, 53.
+
+</p>
+<p><a href="#l793">793</a>. <i>vrougher op om eenigh heer te groeten</i>, zinspeelt dit op het &#8220;lever&#8221; van vorsten, en hoge personages?
+
+</p>
+<p><a href="#l822">822</a>. <i>Ghy let</i>, imperat., vgl. <a href="#l298">298</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l843">843</a>. Te verklaren als: Indien je het hof wil maken in alle eerbaarheid, zonder bedrieglike voornemens. Vgl. in alle eer en <span class="pagenum">[<a id="pb95" href="#pb95">95</a>]</span>deugd.&#8212;Vgl. &#8220;Die sonder achterdencken leven, staen als open, en zijn onderhevigh om gehoint te worden.&#8221;&#8212;
+
+</p>
+<p>Of als: zonder dat dit haar ten schande kan strekken? Vgl. Kiliaen i. v. hoin.
+
+</p>
+<p><a href="#l852">852</a>. <i>uwe</i>, de uwe, vgl. <a href="#l920">920</a>; zie Vondels Taal I, blz. 124.
+
+</p>
+<p><a href="#l872">872</a>. <i>bij hem alleen</i>: zonder dat de anderen er bij waren en het bemerkten.
+
+</p>
+<p><a href="#l899">899</a>. met verstand en beleid te handelen.
+
+</p>
+<p><a href="#l918">918</a>. <i>in u vermaeck, u</i> als gen. object, vgl. <a href="#l10">10</a>: haer diensten; 625: mijnen haet; 1088: in haer gesichte (in haar te zien)&#8212;<i>besteden</i>, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style="text-indent: 8em; "><span>&#8220;waer de beste sinnen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Besteden haren tyt ontrent een heyligh minnen.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l919">919</a>. Vgl. <a href="#l1407">1407</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l936">936</a>. <i>gaf</i>; vgl. Lat. dare, geven, uitstorten.
+
+</p>
+<p><a href="#l937">937</a>. <i>heb ... gaen beginnen</i>, passim bij schrijvers in de XVII<sup>e</sup> eeuw.
+
+</p>
+<p>Het hulpwerkw. hoort bij de volgende infinitief, een transitivum, dat met &#8220;hebben&#8221; vervoegd wordt.
+
+</p>
+<p>Schijnt een Noordhollands eigenaardigheid.
+
+</p>
+<p>Vgl. Kern, De met het Participium Praeteriti omschreven Werkwoordsvormen in &#8217;t Nederlands (Verhand. Kon. Acad. 1912) &sect; 226,
+blz. 200/1 en &sect; 77, blz. 64/65.
+
+</p>
+<p><a href="#l939">939</a>. <i>uithangen</i>, c. dat. pers. &#8220;Hoe is mijn uiterlik voorkomen? Zoo zeggen wij nog van iemand, die zich uiterlik als vroom voordoet, dat
+hij <i>den vrome uithangt</i>, en van een leelijk, wanstaltig mensch, dat hij <i>een slecht uithangbord heeft</i>&#8221;, Cats, ed. de Vries de Jager, Deventer, V, 68 noot.&#8212;Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Maer segh hoe wort doch Faes van u soo gansch versteken?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Wat hanght de Jonghman uyt? Wat heeft hy voor gebreken?&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l947">947</a>. Wat beduiden deze regels? Men zou kunnen denken aan: volle maagdelike rijpheid; toen zij op haar middaghoogte was. Daartegen
+strijdt echter &#8220;terstont&#8221; (945).&#8212;Of maakt de juffer tweemaal &#8217;s daags toilet? Met den noen (voor zij tafelt) en &#8217;s middags
+(voor zij uitgaat)?&#8212;Of zijn eenvoudig &#8220;noen&#8221; en &#8220;midden op den dagh&#8221; synoniem, op de middag, in &#8217;t volle licht?
+
+</p>
+<p><a href="#l950">950</a>. <i>vougen tot</i> = vereenigen met; vgl. vervoegen = vereenigen, bij Huyghens (Panth. 79, 9) en Pastor Fido van Bloemaert, 1650, p. 130:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>En wilt met d&#8217;uwe toch vervoegen ons&#8217; gebeden.</span></p>
+</div>
+<p><i>syn leden</i> = zich; vgl. ick schenck u dese leden, 714; als ick ... myn leden overslough, 948. Vgl. nog het passieve in:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Gij dan, van eersten aen dat <i>uwe</i> teere <i>leden</i>
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Syn tot den man gedaen, soe voeg u naer den reden.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. ook: syn saken aanleggen = het aanleggen, 81 A.&#8212;
+
+</p>
+<p><a href="#l952">952</a>. zelfs van daag nog getrouwd. <i>Versegelt in de trou</i>, vgl. de aanhaling by 1252.&#8212;en: &#8220;Des Heeren goeden segen
+<span class="pagenum">[<a id="pb96" href="#pb96">96</a>]</span></p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>Verkondight in de kerck, en opentlick gekregen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Versegelt echte trou; soo dat men even dan
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Bekoomt een vollen naem van wijf en echte man.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l968">968</a>. Hij is een zonderling, een ruwe klant, die noch om schoonheid, noch om rijkdom geeft.
+
+</p>
+<p><a href="#l973">973</a>. eigenaardige herhaling, vgl. <a href="#l1175">1175</a>. En vooral Reynaert, Inleiding (Zw. Herdr. 1909) blz. <span class="smallcaps">LVIII</span>, n. en blz. <span class="smallcaps">XXII</span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l981">981</a>. <i>syn hert is niet aen haer</i>. &#8220;syn aen&#8221; kan, evenals het Lat. <i>esse alicui</i>, betekenen: bezitten; vgl. het Mndl. Doch ook kan <i>aen</i> hier de betekenis van <i>bij</i> hebben. De eerste opvatting heeft voor, dat &#8220;esse alicui&#8221; gebruikt wordt, wanneer de nadruk op de zaak valt, gelijk hier
+&#8220;hert&#8221;, vgl. de volgende tegenstelling; <i>haer</i>, pron. reflex., waarvan het vrouwelik hert antecedent is.&#8212;Zijn hart is niet vrij.
+
+</p>
+<p><a href="#l1004">1004</a>. Er is climax in de tekst: verrader, spoken, boose geesten. Verrader is een booswicht vol duivelse list, die niets menseliks
+meer heeft en tot alles in staat is; er is niet alleen aan eigenlik verraad te denken.
+
+</p>
+<p><a href="#l1007">1007</a>. <i>suysebolt</i>, vgl. &#8220;drink datje suizebolt&#8221;, Rabelais, Vertaalde Werken.
+
+</p>
+<p><a href="#l1022">1022</a>. Andreas, wel wetende hoe de vrouwen razen, wanneer men haar lusten weigert te bevredigen.
+
+</p>
+<p><a href="#l1032">1032</a>. De schout zendt op het vreemd verdacht gerucht de strenge rechters af.
+
+</p>
+<p>De editie van 1700 (zie &#8217;t Voorbericht) heeft <i>troep</i>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1034">1034</a>. <i>in de broecken</i>. Zelfs in de onderbroeken verstopte men de beurs, of kostbaarheden: vgl. Holl. Trouwgevallen, blz. 186. Koopman, blz. 146.
+Kind van Weelde II, 108.
+
+</p>
+<p>De studie van Jonkvr. Dr. de Jonge over De kleederdracht in de Nederlanden in de XVI<sup>e</sup> eeuw, in Oud-Holland 1919, geeft voor deze materie niets.
+
+</p>
+<p><a href="#l1044">1044</a>. Relat. zin; het verbum wegens &#8217;t rythme verplaatst.
+
+</p>
+<p><a href="#l1048">1048</a>. <i>niet en let</i> = niets mankeert; vgl. &#8220;een peert dat schurrift is, en wil den roskam niet.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1066">1066</a>. Hij dient naar de galeien veroordeeld.
+
+</p>
+<p><a href="#l1070">1070</a>. <i>geesten</i>, vgl. het laatste gedeelte der aanhaling bij 151.
+
+</p>
+<p>Ook <i>dierlijke geesten</i>, animal spirits, esprits animaux, vgl. Ned. Woordenb.: &#8220;de fijne vluchtige vloeistoffen, die, naar men onderstelde, in het
+bloed aanwezig zijn en het eigenlijke beginsel uitmaken van gevoel en beweging. Door sommigen onderscheiden van de <i>levensgeesten</i>, die als de oorzaak van het leven golden.&#8221;&#8212;&#8220;Vele malen bij C. deze geesten in betrekking tot de werking van die fijne zenuwvloeistoffen
+op het gevoel, de begeerten, hartstochten,&#8221; enz.
+
+</p>
+<p><a href="#l1072">1072</a>. Alleen zijn edele afkomst trekt hem voor de geest.&#8212;<i>spelen ontrent</i> = zich bewegen om. Vgl.: &#8220;maer alle mijne sinnen spelen noch ontrent uwe laetste redenen.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1119">1119</a>. <i>vast sit op haer en sagh</i>, zit op haar te zien; vgl.:
+<span class="pagenum">[<a id="pb97" href="#pb97">97</a>]</span></p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Sy leyt er op en maelt als met de gantsche kracht
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Oock midden in den droom, en in den middernacht.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Hy sit op haer en loer bijnaest den ganschen dagh.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. nog Noord en Zuid II, 138/9.
+
+</p>
+<p><a href="#l1124">1124</a>. <i>landdrost</i>, waardigheid hoger dan schout; landdrost oefende in naam van de heer de lijfstraffelike rechtspleging uit.
+
+</p>
+<p><a href="#l1127">1127</a>. <i>Al is de krijghsman doot</i>, Is de krijgsman gedood, dood.&#8212;<i>Al</i>, versterkend partikel = wel??&#8212;<i>doot</i>, oud part. tot adj. geworden, vgl. van Helten, Tijdschr. Ned. Lett. III, 109.&#8212;Verdam, Middelned. Woordenboek, 297.&#8212;Alexander,
+ed. Franck, p. 421.
+
+</p>
+<p><a href="#l1131">1131</a>. Ooit van zijn leven, een adverbiale accus. Vgl. &#8220;heb ik mijn leven!&#8221;&#8212;Vgl. Warenar 1053, var.
+
+</p>
+<p><a href="#l1152">1152</a>. Aen (de ontroerde) vrou Giomaer schijnt het zelfs een stage vloet; aldus op te vatten?
+
+</p>
+<p><a href="#l1160">1160</a>. (verwondert) <i>dat</i>, vgl. Mned. Woordenb. II, 86/7.
+
+</p>
+<p><a href="#l1169">1169</a>. <i>opgetogen</i>, gespannen, ingespannen. Vgl.: opgespanne, Vondels Lucifer 145; ook: &#8220;die (geleerde) zijn dickwijls te veel opgetogen om
+een jonge vrouwe wat goets te doen&#8221;?&#8212;
+
+</p>
+<p><a href="#l1170">1170</a>. Maiombe wikte ernstig haar droevige toestand.
+
+</p>
+<p><a href="#l1194">1194</a>. Vgl. <a href="#l739">739</a>, 751.
+
+</p>
+<p><a href="#l1226">1226</a>. <i>die</i>, relat. zin bij &#8220;slimme gangen&#8221; (vergif, coll. = slimme ganghen): constructio ad intellectum.
+
+</p>
+<p><a href="#l1236">1236</a>. was (<i>het</i>) inderdaed; vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Maer d&#8217;eerste is die my best behaeght.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Hy is die ware liefde plant:
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als vader van den echten bant.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. van Helten, Vondels Taal II, &sect; 212. Voor het duitsch: E. Bernhardt, Zs. f. D. Phil., 1903, 145.
+
+</p>
+<p><a href="#l1252">1252</a>. <i>op de zaal</i>, zaal meestal het grote ontvangvertrek, hier echter vertrek in &#8217;t algemeen, vgl. vs. 1266.&#8212;Vgl. o. m.
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Soo haest als dit besluyt is by de wet (rechtbank) genomen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Soo siet men op de zael terstond een priester komen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die heeft het jonge paer versegelt in de trou.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>En Trouringh, 4&ordm;., Ongel. Houwel., 197.&#8212;Antonius-Cleopatra, 595 m.; etc.
+
+</p>
+<p><a href="#l1285">1285</a>. <i lang="nl-1600">grijpt haer in den arm</i>, omarmen, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8221;&#8217;t Sa grijpt my in den arm en neemt den lesten soen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ick wil ook even soo myn laetste plichten doen.
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Na spraeck en wederspraeck de jonge luyden grepen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Malkander in den arm, en vast aen een genepen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Gaen rollen van den rots.....&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>1299, 1328. <i>ons</i>, vgl. van Helten, Vondels Taal I, &sect; 99; Mndl. Spraakl., blz. 444.
+
+</p>
+<p><a href="#l1300">1300</a>. <i>in dese venster</i>.
+
+</p>
+<p>Vensters in de oude kastelen waren diepe nissen, met banken aan de zijden. Vgl. vooral Schulz, <span lang="de">H&ouml;fisches Leben in MA.</span>
+<span class="pagenum">[<a id="pb98" href="#pb98">98</a>]</span></p>
+<p><a href="#l1304">1304</a>. <i>nam</i> = zou nemen; vgl. <a href="#l628">628</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1312">1312</a>. Vgl. <a href="#l1327">1327</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1322">1322</a>. <i>doot</i> = ongeluk, vgl. Verdam, Mned. Woordenb. II, 296: &#8220;<span lang="nl-1600">Bi aldus ghedaenre dinc so brinct hi sinen here ter doot</span>&#8221;, zie ook aldaar 297 <span class="Greek" lang="el">&#947;</span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1326">1326</a>. <i>op een nieu</i>, vgl. van Helten, Vondels Taal I, 154.
+
+</p>
+<p><a href="#l1331">1331</a>. werkelik, innerlik, en voor de mensen, <i>schijn</i>, uiterlik voorkomen.
+
+</p>
+<p><a href="#l1351">1351</a>. <i>vertrout syn aen</i>, vgl. verloven; Mnederl. sekeren, versekeren, Taal- en Letterbode, II, 18.
+
+</p>
+<p><a href="#l1356">1356</a>. Daarvan kon ik behoorlik van avond niet alles mededelen.
+
+</p>
+<p><a href="#l1366">1366</a>. Vgl. <a href="#l842">842</a>, vv.&#8212;<i>tergen</i>, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;De juffers van het hof die met ge&ccedil;ierde rocken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die met een dertel oogh ons kriele sinnen locken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Verdienen &#8217;t ongeluck dat ons haer wesen verght,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Maer dit onnoosel dier en heeft my noyt geterght.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. ons: mondterging; en Gloss. Granida.
+
+</p>
+<p><a href="#l1382">1382</a>. Op alle vragen geeft zij..... zo vriendelik en zo ten volle antwoord, dat.....
+
+</p>
+<p><i>in volle leden</i>, volledig, ten volle, vgl.: (het onderzoek) &#8220;is by my niet overal in volle leden ghedaen konnen werden.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1384">1384</a>. <i>strecken over</i>, vgl.: (zijn gedachten) laten gaan over, maar hier sterker: zo had hij op haar zijn hart gezet.&#8212;<i>Sinnen</i>, vgl. gemoet, 702: hart, &#8221;&#8217;t beginsel van zijn neigingen, hartstochten&#8221;, tegenover verstand, rede, vgl. <a href="#l703">703</a>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1388">1388</a>. <i>hertsen</i>, dubbelvormig uit hert<i>s</i>, en hert<i>en</i>. Vgl. o.a. Kolthoff, Het Subst. in &#8217;t Nederl. der 16<sup>e</sup> eeuw, 27.
+
+</p>
+<p>1393/4. <i>noemen: afgekomen</i>, rijm van <i>oe: o.</i> dat vaak voorkomt, zie Reynaert, (Zw. Herdr.) Inleiding blz. <span class="smallcaps">XLIV</span>, vv., <span class="smallcaps">XLVI</span>, en <span class="smallcaps">XXXIX</span>. Met de daar aangehaalde litteratuur.
+
+</p>
+<p><a href="#l1411">1411</a>. A. was haar voorspraak, pleitte verzachtende omstandigheden; de lant-vooght nam dit (wat hij bijbracht) aan; vgl. ons: iemand
+voorspreken. Kiliaen veur-spreken, fide iubere, stipulari et defendere verbis. Diefenbach: prolocutor vorspreke, vorsprecke.
+advocare vorsprechen, fideirbere, vorheyssen, borghe werden.
+
+</p>
+<p><a href="#l1415">1415</a>. In ouden tijd kon manslag en moord met geld afgekocht.
+
+</p>
+<p><a href="#l1450">1450</a>. Beeldspraak aan &#8217;t klein schippersbedrijf ontleend. Zeilt men met volle zeil, dan is de boegspriet vooruitgestoken; deze
+wordt echter opgetrokken of ingehaald, nadat de kluiver gestreken is, zodra men de haven en wal nadert, en vaart mindert.
+
+</p>
+<p><a href="#l1457">1457</a>. <i>de</i> man, naast <i>den</i> man: passim; vgl. <i>die</i> 407 <i>a</i>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1473">1473</a>. Ghy siet, Imperatief vgl. <a href="#l298">298</a>.
+
+</p>
+<p><i>Pasquier</i>, vgl. <a href="#l1792">1792</a>; beroemd Frans jurist en overheidspersoon van Parijs, 1529&#8211;1615. Onder meer: Les Recherches de la France (1560).
+
+</p>
+<p><a href="#l1497">1497</a>. <i>mogen</i> = moeten, vgl. Van Helten, Mndl. Spr. &sect; 232; Verdam, Mndl. Wdbk., i.v. Nog in Zeeland.
+<span class="pagenum">[<a id="pb99" href="#pb99">99</a>]</span></p>
+<p><a href="#l1500">1500</a>. <i>kruys-dragende</i>. Het kruis, dat gewoonlik aan een ketting om de hals werd gedragen, is het gewone onderscheidingsteken van alle bischoppen,
+en van die abten, aan wie de bischoppelike insignia zijn toegestaan. Men zal een, moeten inlassen na <i>kruys-dragende</i>, waarbij als appositie dan B. ofte A. staat. Eigenlik hier een min juiste vertaling van: &#8220;le Pape.... ordonna, comme on disait:
+que tout Evesque, et Abb&eacute; portant crosse, leur donneroit pour une fois dix livres tournois.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1502">1502</a>. <i>Tournois</i>. In de ME. had bijna elke stad het muntrecht: daardoor ontstond allerlei muntwaarde, vandaar de bijvoeging (een pond) doorniksch,
+e.a. Vgl. nog pond sterling.
+
+</p>
+<p><a href="#l1521">1521</a>. de mans wijs makende dat hun vrouwen verkeerde zaken bij de hand hadden, hun ontrouw waren.&#8212;Vgl.: &#8220;<span lang="nl-1600">een vrouwe heeft ons een spinrocken gerockt daermen nu nacht en dach met besich is om quaet garen af te spinnen twelck wel
+int afhaspelen vuyl quaet wergaren mochte worden.</span>&#8221; Sermoenen-Broer Cornelis.&#8212;Vgl. Harrebom&eacute;e, Spreekwoorden, I, 202<i>b</i>: &#8220;<span lang="nl-1600">Zoo &#8217;t wijf met de oogen gluurt, en met haar gangen draait, Is &#8217;t wonder dat ze niet met andrer garen naait.</span>&#8221;&#8212;ook: Stijntje en Trijntje, laat varen: Zij spinnen quaet garen (ald. L. S. I, XXXVIII) daar aangehaald: Gheurtz, 10, 76&#8212;<i>grof garen spinnen</i>, vgl. ook Zw. Herdr. 12/13 (Asselijn&#8217;s Jan Klaaz) Aant. bij 152.
+
+</p>
+<p><a href="#l1522">1522</a>. <i lang="nl-1600">uyt de lieden beurse</i>, vgl. ook Van Helten, Vondels Taal, Synt. blz. 141; mndl. de weeskinderen goeden;&#8212;die arme luden lijken, etc. in Mndl. Spr.
+blz. 450.&#8212;Ook?... &#8220;naar rijkelui gewoonte&#8221;, Potgieter, Proza 394.
+
+</p>
+<p><a href="#l1531">1531</a>. <i>Sebastiaen Munsterus</i>, Duits mathematicus en Hebra&iuml;cus, 1489 (Ingelheim)&#8212;1552 (Basel). Zijn hoofdwerk: Cosmographia universa, een van de oudste
+aardrijkskundige werken.
+
+</p>
+<p><a href="#l1535">1535</a>. <i>Philippe Camerarius</i>, 1537 (Tubingen)&#8212;1624, zoon van de beroemde Joachim (I) C, broeder van Joachim (II) C, schreef o. a. Orationes.
+
+</p>
+<p><a href="#l1536">1536</a>. <i>Konrad von Gesner</i>, 1516&#8211;1565, polyhistor, gaf een nieuwe richting in de Litteratuurgeschiedenis door zijn Bibliotheca universalis sive Catalogus
+omnium scriptorum locupletissimus in 3 linguis Gracca, Latina et Hebraica extantium, (Zurich, 1545&#8211;55); gaf verscheidene oude
+auteurs uit met commentaren, o. a.: Mithridates, sive de differentiis linguarum etc, Z&uuml;rich, 1555. Vgl. Hanhart, K. v. G.
+1824.
+
+</p>
+<p><a href="#l1548">1548</a>. Volgens de wetenschap van medici en natuurvorsers.
+
+</p>
+<p><i>Naturen</i>, subst. zw. genitief; vgl. zelfs <i>naturens</i>. Vondels Taal, I, &sect; 68 i.f.
+
+</p>
+<p><a href="#l1568">1568</a>. <i>Avicenna</i>, de beroemdste Arabiese Filosoof en arts, 980&#8211;1037; zijn beroemd werk &#8220;Kanun&#8221; grondt zich op Galenus. <i>Franciscus Valesius</i>, Spaans geneesheer XVI<sup>e</sup> eeuw, lijfarts van Philips II.
+
+</p>
+<p><a href="#l1569">1569</a>. <i>Jacques Ferrand</i>, Frans medicus, te Agen geboren in het <span class="pagenum">[<a id="pb100" href="#pb100">100</a>]</span>einde der XVI<sup>e</sup> eeuw. <span lang="fr">Trait&eacute; de la maladie de l&#8217;Amour ou m&eacute;lancholie &eacute;rotique, Paris, 1623.</span>
+
+</p>
+<p><a href="#l1572">1572</a>. <i>geleerste</i>, <i>plur</i>. zonder <i>n</i>;, vgl. eenige, ervarenste 1566, voorlede 1592, geleerde 1606, groote 1628, e. a. Zie Vondels Taal I, &sect; 100, 105, p. 110.
+Mned. Spraakl. &sect; 308, 309, 311.
+
+</p>
+<p><a href="#l1582">1582</a>. <i lang="nl-1600">slagh-ader die uyt het herte haer beweginge heeft</i>: hier is Cats zeer &#8220;up to date&#8221; (in 1633 was hij al met het Sp. H. bezig); evenals van Beverwijck (deze in 1638?) nam C.
+de circulatie-theorie van Hervey aan (1628 gepubliceerd). Vgl. vooral <i>E. D. Baumann</i>, Van Beverwijck in leven en werken geschetst (1910) blz. 134 vv. De meeste gezaghebbende medici bleven tegenspartelen; en
+zelfs heftig bestrijden.
+
+</p>
+<p><a href="#l1594">1594</a>. Ovidius, Hero&iuml;des XI, 33, 34:
+
+</p>
+<div class="blockquote" lang="la">
+<p class="aligncenter">Prima malum nutrix animo praesentit anili:
+<br>Prima mihi nutrix, Aeoli, dixit, amas.
+</p>
+</div><p>
+
+</p>
+<p><a href="#l1616">1616</a>. Vgl. Antwerper Lietboeck N<sup>o</sup>. 215, p. 334:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>Sotten, wat mach v gebreken?
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Sottinnen, hebt goeden moet,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Als v die wespen steken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Loopt inden haselaer metter spoet;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die gaeren metten lenden wercken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Compt doch metten hoop,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Papen ende clercken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die nooten zijn goeden coop.</span></p>
+</div>
+<p>(Vgl. voor haselaer en noten, Kalff, Lied in de ME. 349, en Verwijs St. Nicolaas, 41/42, en Wolf s Zeitschr. f. D. Myth. III,
+68.)
+
+</p>
+<p><a href="#l1617">1617</a>. <i>Soranus van Ephese</i>. Sommigen spreken van twee, waarschijnlik is er maar &eacute;en geweest, die leefde tot 138 na Chr.? Aan deze toegeschreven een
+Leven van Hippocrates. Zijn hoofdwerk: <span class="Greek" lang="el">&#928;&#949;&#961;&#8055; &#947;&#965;&#957;&#945;&#953;&#954;&#949;&#8055;&#969;&#957; &#960;&#945;&#952;&#8182;&#957;</span>.
+
+</p>
+<p>Vgl. Ilberg, in de Abhandl. Sachs. Acad. XXVIII (1910).
+
+</p>
+<p><a href="#l1623">1623</a>. <i>Valerius Maximus</i>, &plusmn; 30 na Chr., schreef De dictis factisque memorabilibus libri IX; met vele historiese anecdotes.
+
+</p>
+<p><a href="#l1625">1625</a>. <i>den sieckaert maken</i>; Kil. Den sieckaert maecken, Aegrotum simulare, simulare morbem. Vgl. als of hij (God) den vrijer quame maken aen de menschen
+(Osea 3. 1) en daer na.... stelt sigh eerst als bruydegom, en daerna als echte man; ook: den duvel maken, I Martijn (ed. Verwijs),
+149.
+
+</p>
+<p><a href="#l1629">1629</a>. <i>Galenus</i>, naast Hippocrates de beroemdste Griekse geneesheer, in Pergamum, Alexandri&euml; en in 164 na Chr. te Rome. Tal van werken.
+
+</p>
+<p><a href="#l1665">1665</a>. <i>Paulus Aegineta</i>, beroemd Grieks chirurg, in Aegina geboren, volgens sommigen in de IV<sup>e</sup>, V<sup>e</sup>, VI<sup>e</sup>, volgens anderen zelfs in de VII<sup>e</sup> eeuw na Chr. Schreef een beroemd Compendium van de Medicijnen. <span lang="la">Pauli Aeginetae de re medica libri septem</span>, <span class="corr" id="xd0e10350" title="Niet in bron">(</span>gedrukt Veneti&euml; 1528, verbeterd Bazel 1538.) <span class="pagenum">[<a id="pb101" href="#pb101">101</a>]</span>
+
+</p>
+<p><a href="#l1671">1671</a>. Bij een ander verhaal zal daar over wel, is gesproken worden. Over de compositie van de Trouringh, zie Inleiding blz. <span class="smallcaps">VIII</span>, <span class="abbr" title="en volgende"><abbr title="en volgende">vv</abbr></span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1689">1689</a>. <i>Erasistratus</i>, beroemde arts in Ceos, &plusmn; 300, lijfarts van Seleucus Nicator. Vgl. vs. 1621. Stichter van een eigen mediese school.
+
+</p>
+<p lang="nl-1600"><a href="#l1705">1705</a>. <i>uytmuntende</i>, vgl.: &#8220;dat de selve geen uytmuntende gebreken aen haer lichaem was hebbende&#8221; (bedoeld zijn &#8220;verlemtheyt, bultigheyt of diergelijcke&#8221;)&#8212;&#8220;Of
+yemant, hebbende een uytmuntende lichamelick gebreck dient getrout.&#8221;&#8212;&#8220;Yemant soude willen aanraden tot sodanige uyt-muntende
+gebreken (d. i. een openbaer sienlijck of tastelick gebreck), immers niet om des rijckdoms wille.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1724">1724</a>. <i>meloenen</i>. Vgl.: &#8220;<span lang="nl-1600">Het en beurt niet selden dat de menschen haer met Meloenen een sieckte op het lijf eten. Want sy bederven lichtelijck, en
+in den buyck bedorven sijnde, nemenze byna de nature van vergif aen, ende veroorsaken een sieckte, die wy Boorts noemen, ofte
+eenighe quaedtaerdighe koortsen...</span>&#8221; I. van Beverwyck, Schat der Gesontheyt, (enz. 1651) blz. 104.
+
+</p>
+<p><a href="#l1740">1740</a>. Verschillende leuke voorbeelden van handige &#8220;Doctoren&#8221; bij I van Beverwyck, Schat der Ongesontheyt, (1651), blz. 5.
+
+</p>
+<p><a href="#l1762">1762</a>. <i>dat jae</i>, meermalen bij Cats, ook: &#8220;ick meyne dat neen&#8221;, naast: &#8220;ick meyne ja&#8221;.&#8212;zie 1830; vgl. Frans: <span lang="fr">que oui, que non</span>.
+
+</p>
+<p><a href="#l1772">1772</a>. <i lang="nl-1600">het vogeltjen onder de steert sien</i>. Harrebom&eacute;e, Spreekw. &#8220;dat beteekent: ik moet eerst de zaak navorschen, &#8217;zoo als de vogelaars&#8217;, zegt van Eijk, &#8217;om te onderzoeken,
+of het dier geen gebrek heeft&#8217;&#8221;. Zie ook van Eijk, Nederlandsche Spreekwoorden (1838), 92; Bogaert, Toegepaste Spreekwoorden
+(1852), 91.
+
+</p>
+<p><i lang="nl-1600">dagh en raet</i>, komt er tijd, komt er raad. Ook Harrebom&eacute;e. Spreekwoordenboek 3 dln., 1858&#8211;1870, die verwijst naar Servilius, Adagiorum
+epitome (enz.), Antwerpen 1545, blz. 253; Gemeene Duytsche Spreekw. gedrukt tot Campen, bij Peter Warnersen, in den Witten
+Valck, <i>s. a.</i>, blz. 12; Sartorius Adagiorum (enz.) 1556, blz. 128; Tuinman, Oorsprong en uitlegging (enz.) 1726/7, I, 331.
+
+</p>
+<p><a href="#l1773">1773</a>. Vgl. <a href="#l105">105</a> vv.
+
+</p>
+<p><a href="#l1781">1781</a>. <i>Martin-Antoine Delrio</i>, geleerde Nederl. Jezuiet, 1551 (Antwerpen)&#8212;1608 (Leuven). Van hem: Disquitionum magicorum libri sex. Leuven, 1599.
+
+</p>
+<p><a href="#l1790">1790</a>. Oversettinge van Hieronymus; in de Vulgata: door verschillende synoden (laatstelijk Trente) geauthoriseerde Lat. Bijbelvertaling.
+
+</p>
+<p><a href="#l1791">1791</a>. <i>dient daerom na-gesien</i>: &#8220;te worden&#8221; door vele grammatici ge&euml;ist, ontbreekt hier. Vgl. Van Helten, Vondels Taal, Synt. &sect; 248 en Tijdschr. XI, 180.
+
+</p>
+<p><a href="#l1839">1839</a>. Het gemene recht, het recht dat algemeen geldt in een landstreek, Ned. Woordenb.&#8212;De Gemene rechten zullen doelen op het
+Rom. Recht; naast de landrechten, elk in hun biezondere streek.
+<span class="pagenum">[<a id="pb102" href="#pb102">102</a>]</span></p>
+<p><a href="#l1841">1841</a>. <i>gaende maecken</i>, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Waer gelt en schoonheyt is, daer zijn gewenschte zaken,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Die met een stille kracht de menschen gaende maken.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>&#8220;die hem de sinnen gaende maken.&#8221;&#8212;&#8220;de jeught, de min, de nacht, die als een stille wint de lusten gaende maken.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1844">1844</a>. <i>Justus Lipsius</i>, de beroemde humanist. 18 Oct. 1547&#8211;24 Maart 1606, prof. in Leiden en Leuven; o.a.: Monita &amp; Exempla politica, Leiden, 1601.
+Vgl. verder het Leven en Werken in Bibliographie Liptienne (Gand 1886).
+
+</p>
+<p><a href="#l1851">1851</a>. De Joden, het uitverkoren bondsvolk, vgl. Genesis XVII. Daarna onder de Nieuwe Bedeling: het Genadeverbond, ook over andere
+volken zich uitstrekkend; vgl. Hebr. VII, 22; VIII, 6, 13; I Kor. XI, 25; II Kor. III, 6, 14, ook Matth. XXVI, 28. Teken:
+de doop, vgl. <a href="#l624">624</a>; vgl. het Belijdenisformulier, Art. XXXIV.
+
+</p>
+<p>Calvinisties betoog.
+
+</p>
+<p><a href="#l1863">1863</a>. Oud-christelike voorstelling die berust op allegoriese verklaring van het Hooglied bij de Joden: Sulamith, de geliefde,
+= Joodse volk; de minnaar, Jehova; vgl. o. a. ook Ezech. XVI; later pasten de kerkvaders (Origenes, Hieronymus) dit op de
+gemeente van Christus toe; vgl. Chr. de Bruidegom in het N. T.; toen niet meer allegories maar in mystiese zin verklaard.
+Ook aldus in de Protestantse Kerk. Vgl. het Trouwformulier.
+
+</p>
+<p><a href="#l1887">1887</a>. de een met de ander: met elk-anderen. Vgl. o. m.: &#8220;gehoude lieden met onderlinge bewilginge sigh van den anderen wel mogen
+onthouden.&#8221;&#8212;&#8220;twee, die geen vryheyt hebben van verkiesinge, krijgen dickmael een af-keer van den anderen.&#8221;
+
+</p>
+<p><a href="#l1889">1889</a>. Wel zou de man zijn vrouw niet haten, toch haat de dwaling de waarheid.
+
+</p>
+<p><i>Hypolite Salviani</i>, Italiaans medicus en natuurkundige, 1514&#8211;1572, pauselik lijfarts, o. a. van Julius III. Is hier bedoeld <span lang="la">De crisibus ad Galeni censuram liber</span> (1558)?
+
+</p>
+<p><a href="#l1892">1892</a>. <i>Henniagus Arnisoeus</i>, Duits geneesheer (1580, Halberstadt-1626); lijfarts van Christiaan IV van Denemarken; schreef vele mediese en juridiese
+werken, o. a. De jure connubii.
+
+</p>
+<p><a href="#l1902">1902</a>. De brief van Paulus aan Philemon.
+
+</p>
+<p><a href="#l1906">1906</a>. <i>Molin</i>, Petrus Molinaeus (du Molin) 1568&#8211;1658, Frans Hugenoten-prediker, na 1620 prof. theol. in Sedan. Ging 1615 naar Engeland
+op verzoek van Jakobus I. Zie G. Gory, P. d. M., Paris 1888.&#8212;Is bedoeld &#8220;<span lang="fr">Conseil fid&egrave;le et salutaire sur les mariages des personnes de <span class="corr" id="xd0e10516" title="Bron: Religoin">Religion</span> contraire</span>&#8221;?&#8212;Zie J&ouml;cher, Gelehrten Lexicon.
+
+</p>
+<p><a href="#l1916">1916</a>. <i>immers</i> = altans, vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Het maeckt een groot gherucht,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Het schijnt of dat &#8217;et krijst, of immers dat &#8217;et sucht.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p>Vgl. een andere plaats <a href="#l1705">1705</a> A.
+<span class="pagenum">[<a id="pb103" href="#pb103">103</a>]</span></p>
+<p><a href="#l1918">1918</a>. <i>sedigheyt</i>, vgl. woest; <i>geloove</i>, ongeloovigh, 1907, zie 1848, vv.
+
+</p>
+<p><a href="#l1920">1920</a>. Vgl. Paulus aan de Korint. I, 16, welk vers in Cats-z&#8217;n tijd op vs. 12, 13, 14 slaat.&#8212;Vgl. Grotius, Annotationes in N. T.:
+&#8220;<span lang="la">Magnam enim vim habeat in animos sancta viri aut mulieris conversatio</span>&#8221;.
+
+</p>
+<p><a href="#l1939">1939</a>. <i lang="nl-1600">Vrij wat slots hebben</i>, slot hebben = zin hebben, sluiten, vgl.
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8221;&#8217;t Is beyde sonder maet, en tegen goede zeden,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8217;t Is beyde sonder slot, en buyten alle reden.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Als er iemand boecken schrijft
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De leser lacht, de leser kijft
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>De leser prijst, de leser spot
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>En beyde dickmaal sonder slot.&#8221;&#8212;
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>&#8220;Wat gaet de slimme gast alhier te voorschijn halen
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Of fabels sonder slot en oude leugen-talen,
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>O, regter! achtet niet al wat de bouve seyt
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ten heeft geen ander slot, als slegts een loos beleyt.&#8221;</span></p>
+</div>
+<p><a href="#l1972">1972</a>. Dochters Laban; vele Hebr. eigennamen in de Septuagint en in &#8217;t N. T. onverbuigbaar; vgl. vooral Matth. I; Luc. III, 23,
+30, 32; X, 30; XVIII, 35; Joh. XVIII, 1; vgl. Robertson (Lou&iuml;sville, Ky U. S.), <span lang="en">A Grammar of the Greek New Testament in the light of historical research<sup>3</sup> (1919).&#8212;Thackeray, a Grammar of the O. T. in Greek I (1909).</span>
+
+</p>
+<p><a href="#l1979">1979</a>. <i>nachtegael</i>. Vgl.:
+
+</p>
+<div class="&#xA; poem&#xA; " lang="nl-1600">
+<p class="line" style=""><span>&#8220;O nachtegael die op de peluw sit
+</span></p>
+<p class="line" style=""><span>Ghy kond voorwaer te wonder krachtigh singen.&#8221;&#8212;</span></p>
+</div>
+<p>vgl. ook? Ver nachtegael, Kalff, 360, 355.&#8212;Nachtegaal op de peluw: vrouw, die in bed knort! Van Dale-Manhave.
+
+</p>
+<p>Harrebom&eacute;e, Spreekw. kent nog: Het is een nachtegaeltje op de peluw: dat is: moeder zingt &#8217;s nachts haar kind in slaap.&#8212;Een
+kwaad wijf, is een kwade nachtegaal.&#8212;Dat is maar om kennis te maken, zei losse Filip, en hij lichtte zijne vrouw met een houten
+lantaarn naar bed, daar de nachtegaal zeven jaren op gezongen had.
+
+</p>
+<p><a href="#l1981">1981</a>. Veel vermag de smeektaal van de vrouw.
+
+
+
+<span class="pagenum">[<a id="pb105" href="#pb105">105</a>]</span></p>
+<div class="footnotes">
+<hr class="fnsep">
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e8479src" id="xd0e8479">1</a></span> Vgl. daarmee: <span class="letterspaced">dede</span>: &#8220;het selve gebreck hebbende dat onse Crates <span class="letterspaced">dede</span>, te weten een bult op den rugh.&#8221;
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e9424src" id="xd0e9424">2</a></span> Vgl. Tijdschr. Ned. Letterk. II, 20.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e9438src" id="xd0e9438">3</a></span> Vgl. ook ald. 22, noot.
+</p>
+<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" href="#xd0e9487src" id="xd0e9487">4</a></span> Vgl. ook: <span class="letterspaced">Jos. B&eacute;dier</span>, Les Fabliaux. Etudes de litt&eacute;rature populaire et d&#8217;histoire litt&eacute;raire du moyen-Age<sup>2</sup>, 1895. Daarover <span class="letterspaced">G. Busken Huet</span>, Komen onze sprookjes en vertellingen uit Indi&euml;, <i>Gids</i>, Okt. 1902. Verder: Bursian Jahresbericht, XIIe Jahrg. (1884) II, I, 20, 205, 271.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1 index">
+<h2 class="normal">Glossarium</h2>
+<p>A. verwijst naar de aanteekeningen.
+
+
+</p>
+<div class="transcribernote">
+<div style="text-align: center"><a href="#xd0e10621">A</a> | <a href="#xd0e10933">B</a> | <a href="#xd0e11734">D</a> | <a href="#xd0e12118">E</a> | <a href="#xd0e12384">F</a> | <a href="#xd0e12397">G</a> | <a href="#xd0e13378">H</a> | <a href="#xd0e13723">I, Y</a> | <a href="#xd0e13847">J</a> | <a href="#xd0e13939">K, Q</a> | <a href="#xd0e14162">L</a> | <a href="#xd0e14530">M</a> | <a href="#xd0e14892">N</a> | <a href="#xd0e15111">O</a> | <a href="#xd0e15778">P</a> | <a href="#xd0e15994">R</a> | <a href="#xd0e16314">S, Z</a> | <a href="#xd0e17323">T</a> | <a href="#xd0e17584">U</a> | <a href="#xd0e17645">V</a> | <a href="#xd0e18716">W</a></div>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e10621" class="normal">A</h3>
+<p><span class="letterspaced">ader</span>, <a href="#l260">260</a>: slagaar, pols? <i>zie</i> slagh-ader.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ader-slagh</span>, <a href="#l1691">1691</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-doen</span>, <a href="#l679">679</a>: aannemen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aengaen</span>, overkomen, <a href="#l613">613</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">op</span>, <a href="#l1726">1726</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aengevochten met droefheyt</span>, <a href="#l10">10</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-leggen</span>, overleggen, inrichten, <a href="#l81">81</a> A. <a href="#l130">130</a>. <a href="#l182">182</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-nemen</span>, tot zich nemen, ontvangen, accipere, <a href="#l854">854</a>
+&#8212;aannemen, <a href="#l1411">1411</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-schouwen</span>, <a href="#l941">941</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-steken met</span>, ontsteken in, <a href="#l1265">1265</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-vangen</span>, aanvaarden, <a href="#l717">717</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-veerden</span>, <a href="#l682">682</a>: <span class="letterspaced">den spinrock</span>, gaan spinnen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aen-voeden</span>, kweken, <a href="#l1022">1022</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aerdigh</span>, bevallig, lief, fraai, <a href="#l138">138</a>, <a href="#l150">150</a>, <a href="#l337">337</a>, <a href="#l1052">1052</a>, <a href="#l1178">1178</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aerdsche dal</span>, <a href="#l766">766</a>, <a href="#l819">819</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aert</span>, natuur, geaardheid, inborst, soort, <a href="#l823">823</a>, <a href="#l928">928</a>, <a href="#l1271">1271</a>, <a href="#l1296">1296</a>, wijze, <a href="#l562">562</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">aes</span>, voedsel, <a href="#l511">511</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">af-breken</span>, doen ophouden, <a href="#l1350">1350</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">afgesondert</span>, <a href="#l1850">1850</a>: afgescheiden.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">af-leyden</span>, <a href="#l1312">1312</a>: weg voeren.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">af-nemen</span>, opmaken, uitlezen, <a href="#l1668">1668</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">achter</span>, door langs, <a href="#l579">579</a>, <a href="#l618">618</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">achtinge</span>, (in &#8212; komen), aanmerking, <a href="#l1911">1911</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">al</span>, geheel, alle, <a href="#l80">80</a>, <a href="#l354">354</a>, <a href="#l1190">1190</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">al</span>, wel, nu, al, <a href="#l123">123</a>, <a href="#l147">147</a>, <a href="#l351">351</a>, <a href="#l594">594</a>, <a href="#l826">826</a>, <a href="#l1127">1127</a> A., <a href="#l1141">1141</a>, <a href="#l1170">1170</a>, <a href="#l1319">1319</a>, <a href="#l1397">1397</a>, <a href="#l1610">1610</a>: nog al, <a href="#l1930">1930</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">algelijck</span>, evenzeer, <a href="#l1070">1070</a>.
+&#8212; evenwel, <a href="#l1363">1363</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schoon ... al</span>, ofschoon, <a href="#l268">268</a>, <a href="#l605">605</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">al te mael</span>, alles (te zamen), <a href="#l135">135</a>, <a href="#l645">645</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">als</span>, alles, <a href="#l724">724</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ampt</span>, taak, <a href="#l21">21</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">anders</span>, voor &#8217;t overige, <a href="#l1800">1800</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e10933" class="normal">B</h3>
+<p><span class="letterspaced">baey</span>, <a href="#l312">312</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">banen</span>, doorploegen, <a href="#l250">250</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bedencken</span>, overwegen, <a href="#l596">596</a>.
+<span class="letterspaced">in</span> &#8212; <span class="letterspaced">brengen</span>, <a href="#l833">833</a>.
+<span class="letterspaced">een in</span> &#8212; <span class="letterspaced">houden</span>, <a href="#l216">216</a>.
+<span class="letterspaced">in</span> &#8212; <span class="letterspaced">komen</span>, <a href="#l1847">1847</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bedrijf</span>, <a href="#l126">126</a>: doen en laten.
+&#8212; <a href="#l755">755</a>: gerei.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bedroufd</span>, droevig, <a href="#l1123">1123</a>, <a href="#l1176">1176</a>, <a href="#l1290">1290</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bedroufd syn in</span>, <a href="#l172">172</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb106" href="#pb106">106</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">beducht</span>, bekommerd, <a href="#l775">775</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">began</span>, <i>praes.?</i>, <a href="#l721">721</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">begerigh des</span>, <a href="#l1646">1646</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">begeven</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">tot</span>, zich inlaten met, <a href="#l870">870</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">begrijp</span>, <a href="#l346">346</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">behulp</span>, hulp, <a href="#l206">206</a>, <a href="#l254">254</a>, <a href="#l1172">1172</a>, <a href="#l1335">1335</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bejagh</span>, handelingen, bedrijf, nering, voordeel, <a href="#l11">11</a>, <a href="#l62">62</a>, <a href="#l536">536</a>, <a href="#l848">848</a>, <a href="#l1036">1036</a>, <a href="#l1044">1044</a>, <a href="#l1058">1058</a>, <a href="#l1224">1224</a>, <a href="#l1800">1800</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bekeyd</span>, verkeerd, <a href="#l170">170</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bekend</span>, <span class="letterspaced">noyt</span> &#8212;, ongehoord, <a href="#l700">700</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bekennen</span>, herkennen, <a href="#l860">860</a>, <a href="#l1575">1575</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beklappen</span>, verraden, <a href="#l1219">1219</a>. Kil. deferre; vgl. Mned.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bequaem</span>, geschikt, <a href="#l543">543</a>, <a href="#l636">636</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beleeft</span>, fatsoenlik, innemend, <a href="#l290">290</a>, <a href="#l303">303</a>, <a href="#l485">485</a>, <a href="#l1142">1142</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">belenden</span>, terechtkomen, <a href="#l296">296</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">belet</span>, beletsel, <a href="#l308">308</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bemercken</span>, opmerken, <a href="#l1648">1648</a>, <a href="#l1799">1799</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bemoeyen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">des</span>, <a href="#l1065">1065</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">benaeuwen</span>, knellen, <a href="#l1417">1417</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">benevens</span>, naast, met, <a href="#l332">332</a>, <a href="#l579">579</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beprouven</span>, ondervinden, <a href="#l763">763</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bericht</span>, lering en oefening, <a href="#l1714">1714</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beroeren</span>, ontroeren, <a href="#l504">504</a>.
+<a href="#l790">790</a>: raken; <a href="#l885">885</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beschadigen</span>, kwaad doen, <a href="#l1958">1958</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bescheet</span>, bescheid, <a href="#l1533">1533</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bescheyden</span>, duidelik te onderscheiden, <a href="#l1763">1763</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bescheydentheit</span>, oordeel, <a href="#l1741">1741</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bescheyt</span>, <span class="letterspaced">met</span> &#8212;, <a href="#l256">256</a>, klaar en duidelik.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beschrijven</span>, schriftelik uitnodigen, <a href="#l1421">1421</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beseten</span>, in bezit genomen, <a href="#l230">230</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beset</span>, wel overlegd, bedachtzaam, <a href="#l572">572</a>, <a href="#l1381">1381</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besien</span>, opmerken, <a href="#l401">401</a>, <a href="#l403">403</a>, <a href="#l405">405</a>, <a href="#l409">409</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besigh in</span>, druk met, <a href="#l351">351</a>.
+<span class="letterspaced">ontrent</span>, <a href="#l373">373</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besmetten haer bedde</span>, <a href="#l742">742</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besluyten</span>, opmaken, <a href="#l88">88</a>, <a href="#l1796">1796</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besorgen</span>, zorgen voor, <a href="#l1209">1209</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besorght syn</span>, zorg hebben, <a href="#l769">769</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bespreck</span>, overeenkomst, <a href="#l854">854</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bestaen</span>, gaan staan, <a href="#l1278">1278</a>;
+(iem.) &#8212; (als), verwant zijn, <a href="#l1387">1387</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">besteden in</span>, aanwenden, gebruiken tot, <a href="#l46">46</a>, <a href="#l918">918</a>, <a href="#l1798">1798</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beste-moeder</span>, grootmoeder, <a href="#l329">329</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">beswaerd</span>, <a href="#l1395">1395</a>: bitter.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevallick</span>, <a href="#l893">893</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevallen</span>, <i>c. dat. pers.</i>, goed zijn, <a href="#l498">498</a>, <a href="#l638">638</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevangen</span> (<span class="letterspaced">van</span>), overheerst, <a href="#l1385">1385</a>, <a href="#l1649">1649</a>, <a href="#l1750">1750</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevestigen</span>, handhaven, volhouden, <a href="#l1787">1787</a>, <a href="#l1796">1796</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevragen</span>, ondervragen, <a href="#l279">279</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bevrijt met</span> ... <span class="letterspaced">van</span>, <a href="#l334">334</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bewegen</span>, aandoening, <a href="#l1301">1301</a>.
+&#8212; drijven, <a href="#l893">893</a>.
+&#8212;, ontroeren, <a href="#l1069">1069</a>; vgl. gewach, Gloss. Gran.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bewijzen</span>, tonen, <a href="#l336">336</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bewust</span>, wetende, kennis hebbende, <a href="#l177">177</a>, <a href="#l1021">1021</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">by</span>, door, <a href="#l357">357</a>, <a href="#l731">731</a>, passim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bidden des</span>, <a href="#l191">191</a>, <a href="#l1721">1721</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bieden</span> (<span class="letterspaced">geluck</span>), wensen, <a href="#l734">734</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">billick</span>, rechtgeaard, <a href="#l294">294</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">binden</span>, samenvoegen, verbinden, <a href="#l1125">1125</a>, <a href="#l1282">1282</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">binnen-komen</span>, te binnen komen, <a href="#l1688">1688</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bysonder</span>, merkwaardig, <a href="#l1814">1814</a>
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bly van</span>, <a href="#l547">547</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb107" href="#pb107">107</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">blussen</span>, <a href="#l1118">1118</a>: doen ophouden.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bocht</span>, kromming, perk, <a href="#l71">71</a>, <a href="#l367">367</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bosch</span>, <i>coll.</i>, <a href="#l354">354</a>.
+<span class="letterspaced">bossen</span>, <a href="#l903">903</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bont-genoot</span>, bondslid, <a href="#l827">827</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bot</span>, <span class="letterspaced">op een</span>&#8212;, in eens, <a href="#l1679">1679</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bouve-jacht</span>, boevetroep, <a href="#l1064">1064</a>; vgl. Hd. Jagd.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">boven al</span>, voornamelik, <a href="#l81">81</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">brant</span>, <a href="#l711">711</a>: vlam?
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">breet</span>, uitvoerig, <a href="#l103">103</a>.
+&#8212;, algemeen, <a href="#l1741">1741</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">breyn</span>, <a href="#l151">151</a> A. <a href="#l1006">1006</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">breken</span>, <span class="letterspaced">den kop</span> &#8212;, inslaan, <a href="#l748">748</a>.
+<span class="letterspaced">aen stucken</span> &#8212; <a href="#l850">850</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">broeck</span>, <a href="#l1034">1034</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bruyt-stuck,</span> <a href="#l323">323</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">bucht</span>, beurs, <a href="#l830">830</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">buyten</span>, zonder, <a href="#l120">120</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">buyten gewoonte</span>, ongewoon, <a href="#l1703">1703</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">buyten spoor</span>, <a href="#l169">169</a>, <a href="#l658">658</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">buyten-hof</span>, uitspanning, <a href="#l333">333</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e11734" class="normal">D</h3>
+<p><span class="letterspaced">daet</span>, <span class="letterspaced">in</span> &#8212;, werkelik, <a href="#l1331">1331</a> A: innerlik.
+<span class="letterspaced">inder</span> &#8212;, juist, <a href="#l1236">1236</a>.
+<span class="letterspaced">metter</span> &#8212;, dadelik, <a href="#l499">499</a>, <a href="#l1258">1258</a>, <a href="#l1279">1279</a>, <a href="#l1422">1422</a>.
+<span class="letterspaced">in volle</span> &#8212;, ten volle, <a href="#l1352">1352</a>, <a href="#l1410">1410</a>; <a href="#l583">583</a>: in werkelikheid.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dan</span>, <a href="#l1435">1435</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">danck</span>, <span class="letterspaced">tegen</span> &#8212;, zijns ondanks, <a href="#l1166">1166</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dapper</span>, snel, krachtig, <a href="#l1068">1068</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dat</span>, omdat, <a href="#l24">24</a>, <a href="#l794">794</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dat jae</span>, <a href="#l1762">1762</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dat neen</span>, <a href="#l1830">1830</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">de</span> lieden beurse, <a href="#l1522">1522</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">deerlick</span>, betrokken, <a href="#l269">269</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">deerne</span>, <a href="#l1552">1552</a>, <a href="#l1636">1636</a>, <a href="#l1757">1757</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">deftigh</span>, soliede, degelik, ernstig, <a href="#l659">659</a> A, <a href="#l683">683</a>, <a href="#l1525">1525</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">des</span>, derhalve, <a href="#l57">57</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">die</span>, <i>pron.</i>, <a href="#l183">183</a>, <a href="#l1007">1007</a>.
+&#8212; ... &#8212; <a href="#l1954">1954</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">diefte</span>, diefstal, <a href="#l749">749</a>, <a href="#l1305">1305</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dienen</span>, <i>c. dat.</i>, dienstig zijn, passen, <a href="#l587">587</a>, <a href="#l592">592</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dier</span>, meisje, passim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dicht</span>, gedicht, <a href="#l187">187</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dickmael</span>, <a href="#l109">109</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doen</span>, <span class="letterspaced">bystant</span> &#8212;, <a href="#l1306">1306</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doen</span>, <a href="#l705">705</a>.
+<span class="letterspaced">als</span> &#8212;, <a href="#l1506">1506</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doen</span>, <i>remplacerend werkw.</i>, <a href="#l442">442</a>, <a href="#l1043">1043</a>, <a href="#l1791">1791</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dom</span>, onervaren, onnozel, <a href="#l1345">1345</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doorsien</span>, doordringen in, <a href="#l1205">1205</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doot</span>, <a href="#l1127">1127</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">doot</span>, <span class="letterspaced">de bleecke</span> &#8212;, <a href="#l1312">1312</a>, <a href="#l1322">1322</a> A.: diep ongeluk.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">draet</span>, <span class="letterspaced">op een</span> &#8212; <span class="letterspaced">weten</span>, <a href="#l93">93</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dragen</span>, voeren, <a href="#l1114">1114</a>.
+&#8212; (<span class="letterspaced">tot</span>), koesteren, toedragen aan, <a href="#l1619">1619</a>, <a href="#l1635">1635</a>, <a href="#l1642">1642</a>.
+<span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, zich gedragen, <a href="#l126">126</a>.
+&#8212; dulden, lijden, <a href="#l1214">1214</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dralen</span>, gedraal, <a href="#l1197">1197</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dreyghen</span>, <a href="#l99">99</a>: voorspellen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dril</span>, <a href="#l1663">1663</a>: trilling, beweging.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">drillen</span>, sidderen, <a href="#l1218">1218</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">drouf</span>, <a href="#l1213">1213</a>, <a href="#l1264">1264</a>, <a href="#l1328">1328</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">druck</span>, verdriet, <a href="#l1118">1118</a>, <a href="#l1335">1335</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">duyden</span>, strekken, <a href="#l684">684</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dutten</span>, mijmeren, soezen, <a href="#l379">379</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">dwingen</span>, noodzaken, <a href="#l1137">1137</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e12118" class="normal">E</h3>
+<p><span class="letterspaced">echter</span>, <a href="#l1344">1344</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">edel</span>, voortreffelik, ridderlik, <a href="#l230">230</a>, <a href="#l1130">1130</a>; <a href="#l1425">1425</a>: &#8212; <span class="letterspaced">geest</span>, bel esprit. &#8212; helt, <a href="#l821">821</a>. &#8212; man, van voorname afkomst, <a href="#l720">720</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eenigh</span>, enkel, <a href="#l920">920</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eens</span>, eenmaal, <a href="#l1201">1201</a>.
+&#8212; <a href="#l805">805</a>, <a href="#l1327">1327</a>, <a href="#l1399">1399</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eensaem</span>, alleen, <a href="#l18">18</a>, <a href="#l267">267</a>, <a href="#l355">355</a>, <a href="#l891">891</a>.
+&#8212; <a href="#l524">524</a>: verlaten.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eer</span>, <a href="#l723">723</a>: na.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eer</span>, <span class="letterspaced">met</span> &#8212;, <a href="#l1368">1368</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eerbaer</span>, fatsoenlik, <a href="#l955">955</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eerlick</span>, <a href="#l949">949</a>: deftig.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eerst</span>, <a href="#l35">35</a>: in de eerste plaats.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eerste</span>, voornaamste, <a href="#l1336">1336</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eertzvaders</span>, <a href="#l1964">1964</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eerweerd</span>, edel, <a href="#l1171">1171</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eygen</span>, zelfde, <a href="#l149">149</a>, <a href="#l173">173</a>, <a href="#l490">490</a>, <span class="pagenum">[<a id="pb108" href="#pb108">108</a>]</span>599.
+&#8212;, eigenaardig, biezonder, <a href="#l1607">1607</a>, <a href="#l1763">1763</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eygentlyck</span>, biezonder, <a href="#l1436">1436</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">eyntelick</span>, <a href="#l1523">1523</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ergh</span>, boos, <a href="#l999">999</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ernst</span>, aandrang, verlangen, drift, <a href="#l190">190</a>, <a href="#l1093">1093</a>, <a href="#l1267">1267</a>, <a href="#l1273">1273</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ernstelick</span>, met aandrang, <a href="#l1719">1719</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ervarentheyt</span>, ondervinding, <a href="#l1808">1808</a>, <a href="#l1832">1832</a>, <a href="#l1956">1956</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">even</span>, even zeer, <a href="#l644">644</a>.
+&#8212;, juist, <a href="#l1067">1067</a>, <a href="#l1593">1593</a>, <a href="#l1620">1620</a>, <a href="#l1947">1947</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">even-selfs</span>, insgelijks, <a href="#l234">234</a>, <a href="#l278">278</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">even soo</span>, even w&egrave;l, <a href="#l754">754</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">even-staegh</span>, voortdurend, <a href="#l166">166</a>, <a href="#l307">307</a>, <a href="#l331">331</a>, <a href="#l1118">1118</a>, <a href="#l1215">1215</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e12384" class="normal">F</h3>
+<p><span class="letterspaced">frissche</span>, (<span class="letterspaced">leden</span>), ongerept, maagdelik, <a href="#l917">917</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e12397" class="normal">G</h3>
+<p><span class="letterspaced">gaen</span>, &#8212; <span class="letterspaced">boven</span>, te boven gaan, <a href="#l342">342</a>.
+&#8212; in, overgaan tot, <a href="#l572">572</a>.
+&#8212; tot besluit, <a href="#l576">576</a>: een besluit nemen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gaen</span>, <a href="#l899">899</a> A.
+<span class="letterspaced">ront</span> &#8212;, <a href="#l262">262</a>: openhartig zich uitspreken.
+<span class="letterspaced">wel</span> &#8212;, slagen, <a href="#l991">991</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gaendemaken</span>, in beweging brengen, opruien, <a href="#l1841">1841</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gangh</span>, <i>plur.</i>, <a href="#l1000">1000</a>, <a href="#l1225">1225</a>: streken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gast</span>, <a href="#l9">9</a>, <a href="#l129">129</a>, <a href="#l1049">1049</a>.
+<span class="letterspaced">schippers</span> &#8212;, <a href="#l319">319</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gau</span>, vlug, <a href="#l15">15</a>.
+<a href="#l142">142</a>: slim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gaven</span>, begaafdheden, <a href="#l1658">1658</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebaer</span>, gedragingen, uiterlik, <a href="#l266">266</a>, <a href="#l845">845</a>.
+&#8212;, ceremoni&euml;n, <a href="#l728">728</a>.
+&#8212;, getier, <a href="#l855">855</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebieden</span>, verzoeken, <a href="#l1023">1023</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebonden</span>, <a href="#l485">485</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebreck</span>, kwaal, <a href="#l272">272</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebroet</span>, schepsel, <a href="#l630">630</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebruick</span>, <i>collect.</i>, usus, gewoonten, <a href="#l589">589</a>, <a href="#l823">823</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebruick</span>, nut, <a href="#l1645">1645</a>, <a href="#l1671">1671</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gebruicken</span> (<span class="letterspaced">syn lust</span>), voldoen, <a href="#l120">120</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gedans</span>, <i>collectief</i>, <a href="#l46">46</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geducht</span>, gevreesd, die men ontziet, <a href="#l813">813</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gedurigh</span>, voortdurend, <a href="#l2">2</a>, <a href="#l655">655</a>, <a href="#l1314">1314</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geest</span>, ziel, gemoed, geest, esprit, <a href="#l225">225</a>.
+&#8212;, persoon, <a href="#l230">230</a> A., <a href="#l465">465</a>, <a href="#l486">486</a>, <a href="#l691">691</a>, <a href="#l1072">1072</a> A, <a href="#l1144">1144</a>, <a href="#l1205">1205</a>, <a href="#l1215">1215</a>, <a href="#l1385">1385</a>, <a href="#l1425">1425</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geesten</span>, <a href="#l1070">1070</a> A. &#8212;, vernuften, <a href="#l1588">1588</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geestigh</span>, aardig, bevallig, lief, fraai, <a href="#l36">36</a>, <a href="#l213">213</a>.
+&#8212; <a href="#l23">23</a>, <a href="#l185">185</a>, <a href="#l187">187</a>, <a href="#l222">222</a>, <a href="#l322">322</a>, <a href="#l377">377</a>, <a href="#l576">576</a>, <a href="#l665">665</a>, <a href="#l897">897</a>, <a href="#l946">946</a>, <a href="#l1094">1094</a>, <a href="#l1387">1387</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geestigheyt</span>, geest, <a href="#l1658">1658</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geheym</span>, <i>coll.</i>, mysteria, <a href="#l1560">1560</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gehengen</span>, toelaten, <a href="#l834">834</a>, <a href="#l873">873</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geklagh</span>, klacht, <a href="#l1029">1029</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gelaet</span>, voorkomen, uiterlik, <a href="#l42">42</a>, <a href="#l369">369</a>, <a href="#l473">473</a>, <a href="#l482">482</a>, <a href="#l568">568</a>, <a href="#l706">706</a>, <a href="#l1805">1805</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gelach</span>, scherts, <a href="#l847">847</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gelagh</span>, <span class="letterspaced">hart</span> &#8212;, <a href="#l963">963</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geleert</span> (<span class="letterspaced">in</span>), ervaren, <a href="#l514">514</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geleert des zijn</span>, ondervinding opgedaan hebben in, <a href="#l1221">1221</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gelegentheyt</span>, aangelegenheid, geval, zaak, omstandigheid, gesteldheid, <a href="#l1566">1566</a>, <a href="#l1609">1609</a>, <a href="#l1644">1644</a>, <a href="#l1793">1793</a>, <a href="#l1930">1930</a>.
+<span class="letterspaced">op de</span> &#8212; <span class="letterspaced">van</span>, <a href="#l1465">1465</a>: naar aanleiding van.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gelucken</span>, <i>imperson. c. dat.</i>, het geluk hebben, toe vallen, Kil. succedere, prospere cadere, feliciter evenire.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gemael</span>, gemalin, <a href="#l1160">1160</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gemeen</span>, alledaags, <a href="#l1963">1963</a>.
+&#8212; gemeenschappelik, <a href="#l1899">1899</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gemerck</span>, teeken, <a href="#l563">563</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gemoet</span>, hart, gezindheid, zin, <a href="#l496">496</a>, <a href="#l504">504</a>, <a href="#l530">530</a>, <a href="#l540">540</a>, <a href="#l588">588</a>, <a href="#l610">610</a>, <a href="#l631">631</a>, <a href="#l702">702</a>: wil, begeerte; <a href="#l1360">1360</a>.
+&#8212; <a href="#l1294">1294</a>.
+<span class="letterspaced">tot zijn</span> &#8212; <span class="letterspaced">spreken</span>, <a href="#l610">610</a>: tot zich zelf.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">genegen</span>, geneigd, passim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">genegentheyt</span>, neiging, geneigdheid, <a href="#l1578">1578</a>, <a href="#l1622">1622</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">generen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, zich levensonderhoud verschaffen, &#8220;sich n&auml;hren.&#8221; <a href="#l1500">1500</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb109" href="#pb109">109</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">genieten</span>, bekomen, <a href="#l243">243</a> A. <a href="#l909">909</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">genough</span>, <a href="#l1255">1255</a>: erg; vgl. Mned. Wb. II, <a href="#l1431">1431</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">genucht</span>, geneugte, <a href="#l263">263</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gepast zijn met</span>, gediend zijn van, <a href="#l637">637</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gerief</span>, beschikking, wil, <a href="#l636">636</a>, <a href="#l648">648</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geselschap</span>, huweliksgemeenschap, <a href="#l628">628</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gesint</span>, <span class="letterspaced">wel</span> &#8212;, er mee in zijn schik, <a href="#l1423">1423</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gespreck</span>, spreken, praten, <a href="#l252">252</a>, <a href="#l345">345</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gespuys</span>, lelik soort, <a href="#l1514">1514</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gestage roeden</span>, <a href="#l990">990</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gestalte</span>, <a href="#l1805">1805</a>, <a href="#l1817">1817</a>.
+&#8212;, (inwendige) gesteldheid, <a href="#l1611">1611</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gestel</span>, aard, <a href="#l883">883</a>, vgl. <a href="#l396">396</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gestelt sijn</span>, <a href="#l396">396</a>: het geval zijn met.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">getroost sijn</span>, tevreden zijn, goedvinden, <a href="#l1042">1042</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geval</span>, zaak, toedracht, <a href="#l1096">1096</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gevat zijn</span>, <a href="#l152">152</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">geven</span>, <a href="#l936">936</a> A.
+&#8212; <span class="letterspaced">eenpraet</span> &#8212;, <a href="#l22">22</a>.
+<span class="letterspaced">reden</span> &#8212;, <a href="#l262">262</a> A.
+<span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, <a href="#l162">162</a>: zich neergeven.
+&#8212;, begeven, <a href="#l471">471</a>, <a href="#l1268">1268</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gevoelen</span>, aanvoelen, <a href="#l1817">1817</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gevoelen des</span>, &#8212; <span class="letterspaced">van</span>, van gevoelen zijn over, denken, <a href="#l1380">1380</a>, <a href="#l1472">1472</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gevolgh</span>, <i>collect.</i>, volgelingen, <a href="#l15">15</a>, <a href="#l175">175</a>.
+&#8212;, gevolgtrekking, <a href="#l102">102</a>.
+&#8212; gevolgen, <a href="#l106">106</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gewaer</span>, heeft hij niet &#8212; geworden, <a href="#l1973">1973</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gewaet</span>, kleding, <a href="#l24">24</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gewagh doen van</span>, <a href="#l1690">1690</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gewoel</span>, onrust, <a href="#l888">888</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gewrichte</span>, <i>sing.?</i> <a href="#l95">95</a>.
+&#8212; <i>plur.</i>, leden, <a href="#l1426">1426</a>, vgl. <a href="#l1141">1141</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gierigh</span>, <span class="letterspaced">begerig</span>, <a href="#l323">323</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">git</span>, <span class="letterspaced">een</span> &#8212;, <a href="#l43">43</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">goed</span>, <a href="#l1123">1123</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gortigh</span>, schurftig, <a href="#l419">419</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">graet</span>, trap, <a href="#l429">429</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gras</span>, grasveld, <a href="#l363">363</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">grilligh</span>, dartel, <a href="#l646">646</a>, <a href="#l671">671</a>, <a href="#l887">887</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">groene</span>, <span class="letterspaced">in het</span> &#8212;, <a href="#l375">375</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">groen</span>, kruid, <a href="#l168">168</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">groen</span>, weelderig, dartel, <a href="#l1406">1406</a>.
+&#8212; fris, <a href="#l439">439</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">groeten</span>, <a href="#l793">793</a> A.
+&#8212; <span class="letterspaced">als</span>, begroeten voor, aanspreken, nemen voor, <a href="#l539">539</a>, <a href="#l1162">1162</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">grond</span>, grond, zin, aard, oorzaak, het juiste, het fijne, diepste, <a href="#l40">40</a>, <a href="#l68">68</a>, <a href="#l83">83</a>, <a href="#l89">89</a>, <a href="#l143">143</a>, <a href="#l236">236</a>, <a href="#l244">244</a>, <a href="#l257">257</a>, <a href="#l302">302</a>, <a href="#l736">736</a>, <a href="#l1060">1060</a>, <a href="#l1388">1388</a>.
+&#8212;, ware, <a href="#l761">761</a>, <a href="#l1231">1231</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">guyt</span>, fielt, schelm, <a href="#l447">447</a>, <a href="#l1043">1043</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gul</span>, weelderig, overvloedig, <a href="#l90">90</a>, <a href="#l252">252</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gulde son</span>, <a href="#l600">600</a>, <a href="#l815">815</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">gunst</span>, genegenheid, gunst, genade, <a href="#l183">183</a>, <a href="#l293">293</a>, <a href="#l313">313</a>, <a href="#l527">527</a>, <a href="#l914">914</a>, <a href="#l996">996</a>, <a href="#l1098">1098</a>, <a href="#l1321">1321</a>, <a href="#l1396">1396</a>, <a href="#l1399">1399</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e13378" class="normal">H</h3>
+<p><span class="letterspaced">haer</span>, hun, hen, <a href="#l256">256</a>, <a href="#l464">464</a>, passim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">haest</span>, weldra, <a href="#l498">498</a>.
+<span class="letterspaced">inder</span> &#8212;, plotseling, met spoed, <a href="#l686">686</a>, <a href="#l1198">1198</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hals-gerecht</span>, hoge justitie, <a href="#l1079">1079</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">handel</span>, zaak, zaken, handelingen, <a href="#l123">123</a>, <a href="#l285">285</a>, <a href="#l576">576</a>, <a href="#l1010">1010</a>, <a href="#l1136">1136</a>, <a href="#l1230">1230</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hant-&ccedil;ieraet</span>, <a href="#l1391">1391</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hant-gespel</span>, <a href="#l39">39</a> A. <a href="#l341">341</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">happigh</span>, begerig, <a href="#l1050">1050</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">harde</span>, &#8212; <span class="letterspaced">kost</span>, <a href="#l194">194</a>: zwaar.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">haten</span>, <a href="#l268">268</a>: hekel hebben, trachten te vermijden.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">haveloos</span>, zonder have of goed, <a href="#l753">753</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hebben te</span>, <a href="#l270">270</a> A.
+&#8212; <span class="letterspaced">gaen beginnen</span>, <a href="#l937">937</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">heyden</span>, veld, <a href="#l522">522</a>.
+<span class="letterspaced">aen der</span> &#8212;, buiten, op het veld, <a href="#l369">369</a>, <a href="#l385">385</a>, <a href="#l905">905</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hel</span>, een hellen diamant, <a href="#l556">556</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb110" href="#pb110">110</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">hersens</span>, <a href="#l1069">1069</a>; vgl. breyn.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hertsen</span>, <i>gen. van</i> hert, <a href="#l1388">1388</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hetselve</span>, <a href="#l1241">1241</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">heus</span>, vriendelik, <a href="#l881">881</a>, <a href="#l892">892</a>, <a href="#l1163">1163</a>.
+&#8212;, kies, <a href="#l55">55</a>.
+&#8212;, betamelik, <a href="#l845">845</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hier</span>, <a href="#l998">998</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hitten</span>, <a href="#l1695">1695</a> noot.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoin</span>, bedrog, <a href="#l843">843</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoofsche</span>, van het hof, <a href="#l505">505</a>, <a href="#l548">548</a>.
+&#8212;, edel, <a href="#l687">687</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hooft-gelt</span>, schatting, capitatio, <a href="#l811">811</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hooft-stuk</span>, hoofddeel, <a href="#l1856">1856</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoogh gemoet</span>, <a href="#l631">631</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hooge zalen</span>, <a href="#l862">862</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoogh gaen</span>, ver gaan, <a href="#l113">113</a>, <a href="#l844">844</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoogsten</span>, <span class="letterspaced">ten</span> &#8212;, <a href="#l184">184</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hoop</span>, bende, <a href="#l69">69</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">houden</span>, <a href="#l216">216</a>.
+&#8212;, het er voor houden, <a href="#l145">145</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">houden</span>, <span class="letterspaced">sigh</span> &#8212;, zich ophouden, <a href="#l804">804</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">houden van</span>, menen, <a href="#l1468">1468</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">houdende</span>, <span class="letterspaced">zijn</span> &#8212; <span class="letterspaced">van</span>, <a href="#l1808">1808</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hulp</span>, steun, <a href="#l16">16</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">huys</span>, huisgezin, <a href="#l172">172</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">hups</span>(<span class="letterspaced">ch</span>), knap, sierlik, <a href="#l211">211</a>, <a href="#l421">421</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e13723" class="normal">I, Y</h3>
+<p><span class="letterspaced">ydelheyt</span>, nietigheid, <a href="#l1798">1798</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">yet</span>, iets, <a href="#l757">757</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">yet sulcx</span>, <a href="#l1767">1767</a>, <a href="#l1775">1775</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">yet wes</span>, <a href="#l1834">1834</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">immer</span>, ook, <a href="#l31">31</a>, <a href="#l188">188</a>, <a href="#l287">287</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">immers</span>, altans, <a href="#l1916">1916</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in</span>, op, <a href="#l429">429</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in dese woorden</span>, <a href="#l192">192</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in-beelden</span>, wijs maken, <a href="#l1520">1520</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in-brengen</span>, <a href="#l1576">1576</a>: aanvoeren.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in-halen</span>, intrekken, <a href="#l664">664</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">innigh</span>, het diepste van, intimus, <a href="#l224">224</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">innemen</span>, bezetten, <a href="#l801">801</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">insettinge</span>, instelling, <a href="#l1871">1871</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in-val</span>, opmerking, gedachte, <a href="#l1459">1459</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">yver</span>, vurig verlangen, <a href="#l1265">1265</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e13847" class="normal">J</h3>
+<p><span class="letterspaced">jaren</span>, <a href="#l242">242</a> A.
+<span class="letterspaced">oude</span> &#8212;, <a href="#l673">673</a>: de oude tyd.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jegenwoordelyck</span>, op het ogenblik, <a href="#l1812">1812</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jeught</span>, jeugd, (jeugdige) lust, <a href="#l45">45</a>, <a href="#l150">150</a>, <a href="#l232">232</a>, <a href="#l422">422</a>, <a href="#l655">655</a> A.
+<a href="#l292">292</a>, <a href="#l868">868</a>, <a href="#l880">880</a>, <a href="#l1291">1291</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jeught</span>, jongelingschap, <a href="#l915">915</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jock</span>, scherts, <a href="#l54">54</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jocken</span>, hof maken, t&auml;ndeln, <a href="#l541">541</a>, <a href="#l842">842</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jongen</span>, knecht, <a href="#l1013">1013</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">jonnen</span>, gunnen, <a href="#l916">916</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e13939" class="normal">K, Q</h3>
+<p><span class="letterspaced">kan</span>, kent, <a href="#l1352">1352</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">k&eacute;</span>, h&egrave;, <a href="#l311">311</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">keeren</span>, kern, <a href="#l220">220</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kennelic</span>, duidelik, <a href="#l1868">1868</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">keurs</span>, lijfrok, <a href="#l1034">1034</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">klaerlick</span>, duidelik, <a href="#l1619">1619</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kleynheyt</span>, oneer, <a href="#l1908">1908</a>; vgl. <a href="#l570">570</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">klis</span>, <a href="#l957">957</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kloen</span>, kluwen, <a href="#l1682">1682</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">klouck</span>, scherpzinnig, schrander, <a href="#l98">98</a>, <a href="#l259">259</a>, <a href="#l1831">1831</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kluchtigh</span>, grappig, komiek, <a href="#l14">14</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">koffer</span>, goed gesloten kist <a href="#l1016">1016</a>; vgl. het Frans.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">koorts</span>, <a href="#l288">288</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kop</span>, hoofd, <a href="#l733">733</a>, <a href="#l748">748</a>, <a href="#l825">825</a>, <a href="#l1007">1007</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">korten</span>, <span class="letterspaced">in</span> &#8212;, <a href="#l206">206</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kost</span>, <i>collect.</i>, onkosten, <a href="#l778">778</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kraem</span>, voorwerp, ding, <a href="#l79">79</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">krevel</span>, minneprikkeling, <a href="#l318">318</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kroon</span>, <a href="#l421">421</a>: krans.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kunst</span>, kunde, <a href="#l235">235</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kunstenaer</span>, kenner, <a href="#l1609">1609</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">kunstigh</span>, handig, met bedrevenheid, <a href="#l258">258</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">quale</span>, <a href="#l1407">1407</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">quaet</span>, kwaal, <a href="#l171">171</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">queelen</span>, zingen, <a href="#l52">52</a>, <a href="#l187">187</a>, <a href="#l463">463</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">queen</span>, lelik wijf, <a href="#l943">943</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">quellen</span>, vervolgen, <a href="#l350">350</a>.
+
+
+<span class="pagenum">[<a id="pb111" href="#pb111">111</a>]</span></p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e14162" class="normal">L</h3>
+<p><span class="letterspaced">laegh</span>, hinderlaag, <a href="#l210">210</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">laegh</span>, gering, onbekend, <a href="#l122">122</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">plaets</span>, <a href="#l614">614</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">laegh</span>, <a href="#l1478">1478</a>: beneden, bassus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lanckheyt</span>, <span class="letterspaced">met</span> &#8212; <span class="letterspaced">van tijde</span>, in de loop van de tijd, op de lange duur, <a href="#l1832">1832</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">langen</span>, aanreiken, <a href="#l718">718</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lant-drost</span>, <a href="#l1124">1124</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lant-loopers</span>, zwervers, <a href="#l1433">1433</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lant-vooghdin</span>, <a href="#l1090">1090</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lasten</span>, gelasten, opdragen, <a href="#l1498">1498</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">laten</span>, <a href="#l5">5</a> A.
+&#8212;, verlaten, <a href="#l617">617</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">onder sijn tonge</span>, zwijgen van, <a href="#l1673">1673</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">laven</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, zich verkwikken, <a href="#l510">510</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">leden</span>, <a href="#l950">950</a> A. <a href="#l714">714</a>.
+<span class="letterspaced">diepste</span> &#8212;, <a href="#l326">326</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">leggen</span>, <span class="letterspaced">in beraet</span> &#8212;, zich beraden, <a href="#l1200">1200</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">leyder</span>, begeleider, <a href="#l839">839</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lest</span>, <span class="letterspaced">voor het</span>&#8212;, ten slotte, <a href="#l1371">1371</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">letten</span>, merken, <a href="#l291">291</a>, <a href="#l585">585</a>, <a href="#l1540">1540</a>.
+&#8212;, opletten, <a href="#l1684">1684</a>, <a href="#l1743">1743</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">letten</span>, hinderen, schelen, <a href="#l180">180</a>, <a href="#l1048">1048</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">leven in een wyse</span>, <a href="#l822">822</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">liefgetal</span>, lief, aangenaam, <a href="#l119">119</a>, <a href="#l347">347</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">licht</span>, <span class="letterspaced">het groote</span> &#8212;, <a href="#l693">693</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lichte koy</span>, <a href="#l548">548</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lichtveerdigheyt</span>, onstandvastigheid, <a href="#l1488">1488</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lieven</span>, <a href="#l985">985</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lijckewel</span>, evenwel, <a href="#l157">157</a>, <a href="#l321">321</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lijden</span>, dulden, <a href="#l14">14</a>.
+&#8212;, toelaten, <a href="#l847">847</a>, <a href="#l1917">1917</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lijf</span>, ingewand? moederlijf (uterus)? <a href="#l197">197</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">linden</span>, <i>sing.</i>, <a href="#l77">77</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lincker</span>, vleier, schalk, <a href="#l453">453</a>, <a href="#l548">548</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">listen</span>, <i>plur.</i> <a href="#l1114">1114</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">listigh</span>, behendig, loos, <a href="#l285">285</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">loeren op</span>, bespieden, <a href="#l466">466</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">loffelick</span>, met lof, <a href="#l1657">1657</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">loopen op</span>, van toepassing zijn op, <a href="#l85">85</a>, <a href="#l1670">1670</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">loos</span>, vals, bedriegelik, <a href="#l140">140</a>, <a href="#l583">583</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">los</span>, ongebonden, onsamenhangend, onzeker, <a href="#l82">82</a>, <a href="#l128">128</a>, <a href="#l610">610</a>, <a href="#l1768">1768</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lucht</span>, <a href="#l144">144</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">luym</span>, opwelling, gedachte, <a href="#l1109">1109</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">lust</span>, <a href="#l1367">1367</a>.
+<span class="letterspaced">lusten</span>, <a href="#l344">344</a>: lustige gewaarwordingen.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e14530" class="normal">M</h3>
+<p><span class="letterspaced">Madril</span>, <a href="#l13">13</a>, <a href="#l1242">1242</a>.
+Oude naam van Madrid; nog &#8217;t adjektief: Madrileens.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">maeghde-krans</span>, <a href="#l200">200</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mael</span>, <span class="letterspaced">male</span>, reiszak, <a href="#l1014">1014</a>, <a href="#l1015">1015</a>, <a href="#l1050">1050</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">maer en</span>, <a href="#l47">47</a> A., <a href="#l484">484</a>, <a href="#l950">950</a>, <a href="#l1602">1602</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">machtigh</span>, rijk, overvloedig, <a href="#l104">104</a>, <a href="#l581">581</a>, <a href="#l635">635</a>, <a href="#l643">643</a>, <a href="#l1146">1146</a>, <a href="#l1416">1416</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">maken</span>, doen, <a href="#l889">889</a>, <a href="#l1254">1254</a>.
+&#8212; fing&eacute;ren, verdichten, <a href="#l75">75</a>.
+<span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, zich begeven, <a href="#l479">479</a>.
+<span class="letterspaced">den sieckaert</span> &#8212;, het schijn van ziek aannemen, ziek zijn, <a href="#l1625">1625</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mal</span>, dwaas, dartel, <a href="#l524">524</a>, <a href="#l1634">1634</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mal</span>, dwaasheid, <a href="#l960">960</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mallen</span>, mal doen, <a href="#l613">613</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mede&ccedil;ijn</span>, doctor medicus, <a href="#l164">164</a>; passim.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">meer</span>, <span class="letterspaced">sonder</span> &#8212;, <a href="#l1177">1177</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">meest</span>, meest altijd, <a href="#l350">350</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">meynen</span>, denken, <a href="#l1025">1025</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">meyt</span>, maagd, <a href="#l695">695</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">meloenen</span>, <a href="#l1724">1724</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">memorie</span>, <span class="letterspaced">by</span> &#8212; <span class="letterspaced">stellen</span>, <a href="#l1246">1246</a>: te boek stellen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mensch</span>, <span class="letterspaced">niet een</span> &#8212;, <a href="#l40">40</a>, <a href="#l795">795</a>.
+<span class="letterspaced">geen</span> &#8212;, <a href="#l23">23</a>, <a href="#l1413">1413</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">merckelick</span>, duidelik, gewichtig, <a href="#l1610">1610</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mercken</span>, zich bepalen bij, <a href="#l1310">1310</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">midden</span>, <span class="letterspaced">te</span> &#8212; (<span class="letterspaced">op</span>, <span class="letterspaced">in</span>,) <a href="#l17">17</a>, <a href="#l520">520</a>, <a href="#l565">565</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb112" href="#pb112">112</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">min</span>, minder, <a href="#l1585">1585</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">minnekoortse</span>, <a href="#l1585">1585</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mits</span>, vermits, met dat, door, <a href="#l14">14</a>, <a href="#l63">63</a>, <a href="#l147">147</a>, <a href="#l326">326</a>, <a href="#l361">361</a>, <a href="#l519">519</a>, <a href="#l1153">1153</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">moedigh</span>, driest, <a href="#l1059">1059</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">mogen</span>, kunnen, <a href="#l3">3</a>, <a href="#l12">12</a>, <a href="#l48">48</a>, <a href="#l497">497</a>, <a href="#l535">535</a>, <a href="#l585">585</a>, <a href="#l704">704</a>, <a href="#l730">730</a>, <a href="#l782">782</a>, <a href="#l834">834</a>, <a href="#l1039">1039</a>, <a href="#l1068">1068</a>, <a href="#l1306">1306</a>, <a href="#l1375">1375</a>, <a href="#l1412">1412</a>, <a href="#l1427">1427</a>, <a href="#l1499">1499</a>, <a href="#l1534">1534</a>, <a href="#l1925">1925</a>.
+&#8212;, mogen, <a href="#l1223">1223</a>, <a href="#l1413">1413</a>, <a href="#l1414">1414</a>, <a href="#l1498">1498</a>.
+&#8212;, moeten, <a href="#l1497">1497</a> A.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e14892" class="normal">N</h3>
+<p><span class="letterspaced">naderhant</span>, daarna, later, <a href="#l283">283</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">naer</span>, duister, <a href="#l124">124</a>, <a href="#l728">728</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">naer</span>, na, nadat, <a href="#l317">317</a>, <a href="#l553">553</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">naerder</span>, <a href="#l189">189</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nau</span>, scherp, <a href="#l29">29</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">naeu-keurigh</span>, kieskeurig, <a href="#l640">640</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">neygen</span>, <span class="letterspaced">sich</span> &#8212;, <a href="#l100">100</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nemen</span>, aannemen, <a href="#l1304">1304</a>.
+&#8212;, uithalen, opmaken, <a href="#l1584">1584</a>.
+<span class="letterspaced">lust</span> &#8212; <span class="letterspaced">in</span>, behagen krijgen, <a href="#l1088">1088</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">neus</span>, <a href="#l89">89</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nevens</span>, naast, in gezelschap van, <a href="#l355">355</a>, <a href="#l622">622</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">niet</span>, niets, <a href="#l320">320</a>, <a href="#l756">756</a>, <a href="#l766">766</a>, <a href="#l768">768</a>, <a href="#l818">818</a>, <a href="#l1048">1048</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nieusgier volck</span>, <a href="#l340">340</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nieuwen</span>, <span class="letterspaced">van</span> &#8212; <span class="letterspaced">aan</span>, <a href="#l699">699</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nichte</span>, kleindochter, <a href="#l330">330</a>, <a href="#l478">478</a>, <a href="#l1108">1108</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nicker</span>, duivel, boze geest, <a href="#l1000">1000</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nimmermeer</span>, nooit, <a href="#l631">631</a>, <a href="#l742">742</a>, <a href="#l771">771</a>, <a href="#l797">797</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">noen</span>, <a href="#l947">947</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">noch</span>, nog, nochtans, bovendien, ook, <a href="#l49">49</a>, <a href="#l135">135</a>, <a href="#l612">612</a>, <a href="#l802">802</a>, <a href="#l869">869</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">noyt</span>, nimmermeer, <a href="#l1222">1222</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">noodelick</span>, noodzakelik, <a href="#l1863">1863</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">nootsakelick</span>, natuurlik,1943.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e15111" class="normal">O</h3>
+<p><span class="letterspaced">oyt</span>, <a href="#l1131">1131</a>: wanneer ook.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ombreken</span>, ontbreken, <a href="#l1098">1098</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">om-drijven</span>, verbijsteren, <a href="#l234">234</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ommegaen</span>, gebeuren, voorvallen, <a href="#l1008">1008</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ommegangh</span>, voorgevallene, verloop, <a href="#l1378">1378</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">omringht met</span>, <a href="#l1269">1269</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">omsichtigheyt</span>, <a href="#l1765">1765</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">om-tie&euml;n</span>, vertrekken, verbijsteren, <a href="#l885">885</a>.
+<span class="letterspaced">om-voeren</span>, rondvoeren, brengen, <a href="#l2">2</a>, <a href="#l1314">1314</a>.
+&#8212;, medeslepen <a href="#l344">344</a>.
+&#8212;, doen bewegen, kloppen, <a href="#l1156">1156</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onbekend</span>, vreemd, <a href="#l76">76</a>, <a href="#l356">356</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onbekommert</span>, zonder lasten, <a href="#l810">810</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onbewust</span>, zonder erg, <a href="#l1300">1300</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onderdies</span>, ondertussen, <a href="#l489">489</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onderentusschen</span>, <a href="#l1939">1939</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onderhouwen</span>, bezig houden, <a href="#l138">138</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onderrechten</span>, inlichten, <a href="#l1547">1547</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ondersouck doen op</span>, onderzoek instellen naar, <a href="#l1445">1445</a>, <a href="#l1558">1558</a>, <a href="#l1828">1828</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onderstaen</span>, ondernemen, <a href="#l719">719</a>, <a href="#l1967">1967</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ondertasten</span>, doorwoelen, <a href="#l1050">1050</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ondervinden</span>, uitvorsen, te weten komen, <a href="#l258">258</a>, <a href="#l1132">1132</a>, <a href="#l1598">1598</a>, <a href="#l1615">1615</a>, <a href="#l1633">1633</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onder-vragen</span>, navorsen, <a href="#l1836">1836</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ondeugend</span>, slecht, verkeerd, <a href="#l1214">1214</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">oneenigheyt</span>, tweedracht, <a href="#l1885">1885</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">oneerlick</span>, oneerbaar, <a href="#l56">56</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ongebonden</span>, uit het bedwang, <a href="#l1006">1006</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ongedaen</span>, haveloos, deformis; verwilderd, dissolutus, <a href="#l1511">1511</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ongelegentheyt</span>, verlegenheid, <a href="#l1707">1707</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ongemack</span>, ongeluk, schade, <a href="#l526">526</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb113" href="#pb113">113</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">onguer</span>, onrein, vuil, onkies, gemeen, vies, <a href="#l26">26</a>, <a href="#l543">543</a>, <a href="#l646">646</a>, <a href="#l1366">1366</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onlanghs</span>, kort te voren, <a href="#l1478">1478</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onlustigh</span>, ontdaan, terneergeslagen, <a href="#l608">608</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onreyn aen</span>, <a href="#l1896">1896</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onruste</span>, ontevredenheid, <a href="#l1885">1885</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ons</span>, onze, <a href="#l1299">1299</a> A., <a href="#l1328">1328</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontdoen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">van</span>, in de steek laten, <a href="#l1308">1308</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontfangen</span>, <a href="#l293">293</a>.
+&#8212;<span class="corr" id="xd0e15416" title="Bron: .">,</span> aannemen, <a href="#l310">310</a>, <a href="#l917">917</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontgaen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">in</span>, zich te buiten gaan in, <a href="#l127">127</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onthouden</span>, <span class="letterspaced">sich</span> &#8212;, zijn verblijf houden, <a href="#l1637">1637</a>.
+&#8212;, wegblijven, <a href="#l607">607</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontijdigh</span>, onrijp, <a href="#l194">194</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontluicken</span>, <a href="#l1333">1333</a>: open gaan.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontrecken</span>, <a href="#l1853">1853</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontrent</span>, om, bij, in, onder, <a href="#l24">24</a>, <a href="#l60">60</a>, <a href="#l96">96</a>, <a href="#l174">174</a>, <a href="#l1016">1016</a>, <a href="#l1693">1693</a>, <a href="#l1721">1721</a>, <a href="#l1723">1723</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontseggen</span>, weigeren, van de hand wijzen, <a href="#l932">932</a>, <a href="#l980">980</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontset</span>, verbijsterd, <a href="#l969">969</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontsluyten</span>, beginnen, <a href="#l1120">1120</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontsteken</span>, ontroerd, irritatus, <a href="#l221">221</a>, <a href="#l1164">1164</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontstelt</span>, uit de gewone toestand gebracht, <a href="#l489">489</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontwaecken</span>, <a href="#l388">388</a>: tot zelfkennis komen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ontwerp</span>, voorstel, <a href="#l595">595</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onverbroken</span>, niet te verbreken, <a href="#l1858">1858</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onverdult</span>, toorn, <a href="#l1128">1128</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onverlet</span>, <span class="letterspaced">desen</span> &#8212;, desniettegenstaande, <a href="#l164">164</a> A., <a href="#l1085">1085</a>.
+&#8212;, ongehinderd, <a href="#l770">770</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">onwaardeerlick</span>, onwaardeerbaar, <a href="#l1934">1934</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">oock</span>, nog, <a href="#l644">644</a>, <a href="#l707">707</a>, <a href="#l952">952</a>, <a href="#l1008">1008</a>, <a href="#l1024">1024</a>, <a href="#l1219">1219</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">oorlof</span>, verlof, <a href="#l1349">1349</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">oorspronck</span>, herkomst, origo, <a href="#l1433">1433</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">op een nieu</span>, <a href="#l1326">1326</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">open</span>, <span class="letterspaced">met een</span> &#8212; <span class="letterspaced">mon</span>t, <a href="#l1235">1235</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">doen</span> (<span class="letterspaced">de werelt</span>), verlichten, <a href="#l815">815</a>; vgl. patefacere orbem.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">open stellen</span>, open en bloot leggen, <a href="#l738">738</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">openen</span>, <span class="letterspaced">een heusche mont</span> &#8212;, <a href="#l892">892</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">opmerkinge</span>, opmerkzaamheid, <a href="#l1833">1833</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">op-nemen</span>, in bescherming nemen, <a href="#l1768">1768</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">op-tie&euml;n</span>, naar boven trekken, <a href="#l1070">1070</a>.
+&#8212;, spannen, <a href="#l1169">1169</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">op-tijgen</span>, aanwrijven, <a href="#l749">749</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">op-vatten</span>, aangrijpen, <a href="#l1367">1367</a>, <a href="#l1373">1373</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">over-dragen</span>, aandragen, <a href="#l371">371</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">over-eenkomste</span>, overeenstemming, <a href="#l1884">1884</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overgeven</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, zich onderwerpen, <a href="#l578">578</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overheeren</span>, meester zijn, <a href="#l702">702</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overhoop</span>, door elkaar, <a href="#l1077">1077</a>, <a href="#l1087">1087</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overlast</span>, overladen, <a href="#l195">195</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overslaen</span>, het oog laten gaan over, <a href="#l948">948</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">overstorten</span>, <a href="#l1055">1055</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e15778" class="normal">P</h3>
+<p><span class="letterspaced">pagjen</span>, kleine page, <a href="#l354">354</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">payen</span>, <a href="#l142">142</a>: verschalken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">palen</span>, <i>plur.</i>, oord, <a href="#l2">2</a>, <a href="#l1198">1198</a>; vgl. fines, orae.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">pant</span>, bezitting, schat, <a href="#l544">544</a>, <a href="#l580">580</a>.
+&#8212;, onderpand, <a href="#l559">559</a>.
+&#8212; goed, <a href="#l72">72</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">paren</span>, metgezel worden, consociare, <a href="#l1272">1272</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">partuyr</span>, wederhelft, <a href="#l1918">1918</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">passen op</span>, letten op, geven om, zich storen aan, saamgaan met, <a href="#l10">10</a>, <a href="#l21">21</a>, <a href="#l968">968</a>, <a href="#l1437">1437</a>, <a href="#l1608">1608</a>, <a href="#l1696">1696</a>, <a href="#l1764">1764</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">peyl</span>, merkteeken, <a href="#l827">827</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb114" href="#pb114">114</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">peysen op</span>, bepeinsen, <a href="#l590">590</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">perck</span>, omheinde ruimte, <a href="#l906">906</a>. Kil. parck, warande, roborarium: viviarium, locus septus in quo ferae vivae pascuntur, vulgo parcus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">plegen</span>, doen, <a href="#l1200">1200</a>, <a href="#l1895">1895</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">plagh</span>, <a href="#l94">94</a> A., <a href="#l707">707</a>, <a href="#l722">722</a>, <a href="#l866">866</a>, <a href="#l986">986</a>, <a href="#l1675">1675</a>, <a href="#l1923">1923</a>.
+&#8212;, <a href="#l792">792</a>, <a href="#l971">971</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">pogen</span>, <a href="#l983">983</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">praem</span>, knel, <a href="#l1222">1222</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">praet</span>, <a href="#l22">22</a>, <a href="#l1196">1196</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">prang</span>, <a href="#l650">650</a>: nauwende perken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">prangen</span>, <span class="letterspaced">de ziele</span> &#8212;, <a href="#l1226">1226</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">predicatie doen</span>, <a href="#l1525">1525</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">prenten</span>, <a href="#l84">84</a> A.: bezig houden?
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">preuf</span>, preuve, proef, bewijs, <a href="#l591">591</a>, <a href="#l1364">1364</a>, <a href="#l1653">1653</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e15994" class="normal">R</h3>
+<p><span class="letterspaced">racker</span>, gerechtsdienaar, <a href="#l1031">1031</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">raden tot</span>, dringen, drijven tot, <a href="#l1360">1360</a>. Kil. raeden, j(<span class="letterspaced">tem</span>), op-raeden, incitare.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">raet</span>, middel, <a href="#l153">153</a>.
+&#8212;, overleg, <a href="#l572">572</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">raken</span>, betreffen, aangaan, <a href="#l110">110</a>, <a href="#l931">931</a>, <a href="#l1106">1106</a>, <a href="#l1223">1223</a>, <a href="#l1416">1416</a>, <a href="#l1561">1561</a>: roeren.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rakente</span>, <a href="#l352">352</a>: raken aan het.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ranck</span>, streek, boerte? klucht? <a href="#l54">54</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rapen</span>, verzamelen, <a href="#l769">769</a>, <a href="#l776">776</a>.
+<span class="letterspaced">vreughde</span> &#8212;, <a href="#l161">161</a>. vgl. Kil. raepen ghe-noeghte. voluptatem capere, haurire: delectari. Vgl. Oudemans.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ras</span>, <a href="#l1267">1267</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rasen</span>, <span class="letterspaced">de baren</span> &#8212;, <a href="#l806">806</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rauw</span>, <span class="letterspaced">rouw</span>, onbeschaafd, lomp, <a href="#l305">305</a>, <a href="#l967">967</a>, <a href="#l1849">1849</a>.
+&#8212;, onervaren, <a href="#l672">672</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">recht</span>, juist, <a href="#l1452">1452</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rechten</span>, <span class="letterspaced">de gemeene</span> &#8212;, <a href="#l1839">1839</a>, A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">reden</span>, spreken, taal, woorden, <a href="#l262">262</a> A, <a href="#l485">485</a> A. <a href="#l734">734</a>, <a href="#l933">933</a>, <a href="#l1038">1038</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">reden</span>, verstand, <a href="#l229">229</a>, <a href="#l298">298</a>, <a href="#l671">671</a>, <a href="#l703">703</a>.
+<span class="letterspaced">schijn van</span> &#8212;, <a href="#l142">142</a>: schijn van waarheid.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">reys</span>, <span class="letterspaced">een</span> &#8212;, <a href="#l52">52</a>, <a href="#l193">193</a>, <a href="#l515">515</a>, <a href="#l711">711</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ridder</span>, <a href="#l720">720</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ridderschap</span>, <span class="letterspaced">het</span> &#8212;, ridderlike waardigheid, <a href="#l558">558</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ringekens</span>, <a href="#l1508">1508</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rijck</span>, machtig, <a href="#l114">114</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rijsen</span>, komen, <a href="#l446">446</a>, <a href="#l526">526</a>, <a href="#l922">922</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">roemen</span>, zich beroemen, <a href="#l1629">1629</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">roep</span>, gerucht, <a href="#l1032">1032</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">roepen over</span>, <a href="#l1729">1729</a>: halen bij.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">roeren</span>, aanroeren, behandelen, &#8220;Aenmerck.&#8221; bladz. <a href="#l69">69</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rock</span>, <a href="#l542">542</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">romp</span>, lichaem, <a href="#l1186">1186</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ront</span>, openhartig, <a href="#l205">205</a>, <a href="#l262">262</a>, <a href="#l598">598</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rot</span>, bende, schaar, <a href="#l61">61</a>, <a href="#l175">175</a>, <a href="#l612">612</a>.
+&#8212; <a href="#l370">370</a>, A: troepje.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">rustigh</span>, solide, flink, <a href="#l272">272</a>.
+&#8212; vertrouwd, <a href="#l832">832</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e16314" class="normal">S, Z</h3>
+<p><span class="letterspaced">sap</span>, drank, <a href="#l168">168</a>, <a href="#l245">245</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schamel</span>, arm, behoeftig, <a href="#l939">939</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schamperheyt</span>, smaad, <a href="#l1753">1753</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">scheen</span>, <span class="letterspaced">een blauwe</span> &#8212; loopen, <a href="#l944">944</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schendigh</span>, schandelik, <a href="#l116">116</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">scheppen</span> (<span class="letterspaced">lust</span>), <a href="#l391">391</a>; vgl. haurire.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">scheppinge</span>, scheppingsdag, <a href="#l1948">1948</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schier</span>, (&#8212; <span class="letterspaced">of morgen</span>), van daag, <a href="#l1247">1247</a>; vgl. Warenar <a href="#l194">194</a>; Kil. schier, oft morghen, hodie aut cras: nunc aut post. vgl. van Hasselt op Kil.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schijnen</span>, <a href="#l3">3</a> A., <a href="#l388">388</a>, <a href="#l608">608</a>, <a href="#l704">704</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">scheen</span>, ofschoon, al, <a href="#l220">220</a>, <a href="#l309">309</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schoot</span>, <span class="letterspaced">in</span> ... &#8212;, <a href="#l910">910</a>, <a href="#l916">916</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schoots</span>, <span class="letterspaced">buiten</span> &#8212;, <a href="#l800">800</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schor</span>, <span class="letterspaced">het</span> &#8212;, land buitendijks, <a href="#l905">905</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schorten</span>, haperen, <a href="#l1056">1056</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schrijven</span>, beschrijven, <a href="#l1669">1669</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schroom</span>, schrik, vrees, <a href="#l1063">1063</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schroomen</span>, <i>c. acc.</i>, vreezen, <a href="#l112">112</a>, <a href="#l1219">1219</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">schuym van bouvejacht</span>, <a href="#l1064">1064</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb115" href="#pb115">115</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">zeden</span>, aard, karakter, <a href="#l485">485</a>, <a href="#l1142">1142</a>; vgl. mores.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sedigheyt</span>, zedelikheid, <a href="#l1918">1918</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">seggen</span>, noemen, <a href="#l677">677</a>, <a href="#l732">732</a>.
+&#8212; <a href="#l696">696</a>: afspreken.
+&#8212; <span class="letterspaced">voor</span>, <a href="#l1092">1092</a>, zie spreken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">seker</span>, <a href="#l1435">1435</a>: duidelik, indubitatus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">selfs</span>, zelf, zelve, <a href="#l1336">1336</a>, <a href="#l1403">1403</a>, <a href="#l1891">1891</a>, etc.
+&#8212;, nog, <a href="#l1001">1001</a>, <a href="#l1011">1011</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">selsaem</span>, zelden voorkomend, biezonder, zonderling, vreemd, raar, <a href="#l1">1</a>, <a href="#l6">6</a>, <a href="#l182">182</a>, <a href="#l496">496</a>, <a href="#l877">877</a>, <a href="#l890">890</a>, <a href="#l967">967</a>, <a href="#l1008">1008</a>, <a href="#l1409">1409</a>, <a href="#l1459">1459</a>, <a href="#l1707">1707</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">setten</span>, <span class="letterspaced">sigh</span> &#8212;, zich zetten tot iets, <a href="#l189">189</a>.
+<span class="letterspaced">liefde</span> &#8212;, <a href="#l926">926</a>, <a href="#l957">957</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">ziel</span>, <a href="#l315">315</a>.
+&#8212;, hart, <a href="#l1100">1100</a>.
+&#8212;, gemoed, <a href="#l1380">1380</a>.
+<span class="letterspaced">de goede</span> &#8212;, <a href="#l315">315</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sien</span>, toezien, <a href="#l923">923</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">in</span>, inzicht hebben in, <a href="#l1604">1604</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sier</span>, <span class="letterspaced">niet een</span> &#8212;, <a href="#l820">820</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sijgen</span>, zich gaan vlijen, <a href="#l492">492</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">zijn aen</span>, <a href="#l981">981</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">zijn tegen</span>, tegen-zijn aan, <a href="#l823">823</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sin</span>, zin, zinnigheid, <a href="#l586">586</a>, <a href="#l959">959</a>.
+&#8212;, gedachte, <a href="#l699">699</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sinnen</span>, gemoed, geest, verstand, zin, ziel, <a href="#l55">55</a>, <a href="#l331">331</a>, <a href="#l826">826</a>, <a href="#l875">875</a>, <a href="#l885">885</a>, <a href="#l997">997</a>, <a href="#l1006">1006</a>, <a href="#l1102">1102</a>, <a href="#l1155">1155</a>, <a href="#l1169">1169</a>, <a href="#l1345">1345</a>, <a href="#l1348">1348</a>, <a href="#l1384">1384</a>, <a href="#l1397">1397</a>, <a href="#l1404">1404</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slagh van volck</span>, <a href="#l1836">1836</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slagh</span>, &#8212; <span class="letterspaced">van drouven</span> reden, <a href="#l832">832</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slagh-ader</span>, <a href="#l1582">1582</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slecht</span>, eenvoudig, onnozel, <a href="#l509">509</a>.
+&#8212; gering, <a href="#l942">942</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slim</span>, slecht, erg, boos, <a href="#l54">54</a>, <a href="#l447">447</a>, <a href="#l1036">1036</a>, <a href="#l1225">1225</a>, <a href="#l1262">1262</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sloir</span>, sloerie, <a href="#l688">688</a>, <a href="#l937">937</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slons</span>, <a href="#l943">943</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">slot</span>, besluit, zin, beduidenis, <a href="#l76">76</a>, <a href="#l593">593</a>, <a href="#l1939">1939</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sneegh</span>, scherpzinnig, behendig, vlug, <a href="#l67">67</a>, <a href="#l136">136</a>, <a href="#l209">209</a>, <a href="#l284">284</a>, <a href="#l339">339</a>, <a href="#l350">350</a>, <a href="#l1220">1220</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">snellen</span> (<span class="letterspaced">na</span>), <a href="#l773">773</a>: jagen, streven.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">soeken syn bejagh op</span>, <a href="#l1044">1044</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">soet</span>, zacht, lief, <a href="#l186">186</a>, <a href="#l895">895</a>, <a href="#l1699">1699</a>.
+&#8212;, best, <a href="#l183">183</a>, <a href="#l1291">1291</a>, <a href="#l1699">1699</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">aert</span>, <a href="#l1271">1271</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">soetelick</span>, zachtjes, <a href="#l1651">1651</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">soetigheyt</span>, liefheid, <a href="#l1882">1882</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sonderlingh</span>, biezonder, merkwaardig, <a href="#l1442">1442</a>, <a href="#l1482">1482</a>, <a href="#l1661">1661</a>, <a href="#l1793">1793</a>, <a href="#l1833">1833</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sorghen</span>, beducht zijn, <a href="#l1216">1216</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spel</span>, <a href="#l148">148</a>; Kil. spel, schouwspel .... spectaculum ludi, spectacula publica.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spelen ontrent</span>, <a href="#l1072">1072</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spijt</span>, smaad, boosheid, <a href="#l629">629</a>, <a href="#l996">996</a>.
+&#8212; <a href="#l281">281</a>: minachting.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spijten</span>, verachtelik voorkomen, <a href="#l257">257</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spoedelick</span>, met spoed, <a href="#l1530">1530</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spoker</span>, zwarte kunstenaar, <a href="#l1005">1005</a>, <a href="#l1835">1835</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spoor</span>, sleep, trein, <a href="#l753">753</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spraeck</span>, spreken, <a href="#l553">553</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spreken</span>, aanspreken, <a href="#l185">185</a> A.
+&#8212; <span class="letterspaced">voor</span>, voorspraak zijn, <a href="#l1411">1411</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">springen</span>, dansen, <a href="#l35">35</a>, <a href="#l338">338</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">spruyt</span>, <a href="#l375">375</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">staegh</span>, voortdurend, onafgebroken, <a href="#l10">10</a>, <a href="#l108">108</a>, <a href="#l250">250</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">staen</span>, <span class="letterspaced">laten</span> &#8212;, staken, <a href="#l1264">1264</a>.
+<span class="letterspaced">ten toone</span> &#8212;, <a href="#l438">438</a> A., <a href="#l468">468</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">in de plaats</span>, <a href="#l992">992</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">staet</span>, stand, <a href="#l154">154</a>, <a href="#l570">570</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stam</span>, afkomst, <a href="#l1142">1142</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stant</span>, staat, toestand, <a href="#l296">296</a>, <a href="#l712">712</a>, <a href="#l812">812</a>, <a href="#l1170">1170</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stellen</span>, opstellen, zetten, <a href="#l751">751</a> A., <a href="#l1247">1247</a>.
+<span class="letterspaced">in &#8217;t werk</span> &#8212;,
+<span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, <a href="#l117">117</a>, <a href="#l137">137</a>.
+&#8212;, toepassen, <a href="#l1742">1742</a>, <a href="#l1898">1898</a>, <a href="#l1984">1984</a>.
+<span class="letterspaced">open</span> &#8212;, openen, <a href="#l519">519</a>. Kil. applicare operi, Et exercere, cogere in opus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stem</span>, geluid, klank, <a href="#l356">356</a>.
+<span class="pagenum">[<a id="pb116" href="#pb116">116</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">sterven</span>, bezwijken, <a href="#l1286">1286</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stil</span>, heimelik, zacht, rustig, <a href="#l272">272</a>, <a href="#l359">359</a>, <a href="#l1012">1012</a>.
+&#8212;, apart, <a href="#l1266">1266</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stillen</span>, <span class="letterspaced">den loop</span> &#8212;, <a href="#l1307">1307</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stonden</span>, <span class="letterspaced">van</span> &#8212; <span class="letterspaced">aen</span>, <a href="#l1051">1051</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stracx</span>, dadelik, <a href="#l1057">1057</a>, <a href="#l1256">1256</a>, <a href="#l1374">1374</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">strate</span>, weg, <a href="#l618">618</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">streeck</span>, zet, trek, <a href="#l135">135</a>, <a href="#l186">186</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">strecken over</span>, bezig houden met, <a href="#l1384">1384</a> A.
+<span class="letterspaced">sigh</span> &#8212; <span class="letterspaced">na</span>, zich begeven, <a href="#l1273">1273</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">voor</span>..., tot, <a href="#l838">838</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">streelen</span>, vleien, <a href="#l542">542</a>, <a href="#l795">795</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stremmen</span>, doen ophouden, <a href="#l252">252</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">strengh</span>, strikt, vast, <a href="#l823">823</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stuck</span>, <a href="#l569">569</a>. Kil. res, causa, factum, facinus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">stuur</span>, bar, <a href="#l334">334</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">suyker</span>, <a href="#l195">195</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">suysebollen</span>, <a href="#l1007">1007</a> A., <a href="#l1069">1069</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sulcx</span>, <a href="#l1720">1720</a>: zodanige, dergelijke zaken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">suur</span>, scherp, <a href="#l785">785</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">swarte hoop</span> <a href="#l841">841</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">sweven</span>, zwerven, <a href="#l878">878</a>.
+<span class="letterspaced">boven</span> &#8212;, overtreffen, <a href="#l339">339</a> A.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e17323" class="normal">T</h3>
+<p><span class="letterspaced">taey</span>, karig, tenax, <a href="#l311">311</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">te</span>, <a href="#l358">358</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">te</span>, zeer? al te? <a href="#l155">155</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">teen</span>, <i>plur. van</i> tee, <a href="#l1279">1279</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">teer</span>, aanvallig, teder, teer, <a href="#l34">34</a>, <a href="#l55">55</a> A., <a href="#l292">292</a>, <a href="#l840">840</a>, <a href="#l1139">1139</a>, <a href="#l1366">1366</a>.
+&#8212;, leden, <a href="#l201">201</a>, <a href="#l203">203</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">t&#8217;elcken</span>, telkens, <a href="#l1691">1691</a>, <a href="#l1705">1705</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tergen</span>, prikkelen, <a href="#l1366">1366</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">terstont</span>, zo even, <a href="#l945">945</a>? <a href="#l1293">1293</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">terwijlen</span>, <a href="#l1081">1081</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">&#8217;t gunt</span>, <a href="#l1283">1283</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tie&euml;n na hem</span>, <a href="#l1969">1969</a>: veroorzaken.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tijt</span>, <span class="letterspaced">jonge</span> &#8212;, jeugd, <a href="#l896">896</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tijt</span>, <span class="letterspaced">nu ter</span> &#8212;, <a href="#l1182">1182</a>, <a href="#l1292">1292</a>.
+<span class="letterspaced">doen ter</span> &#8212;, <a href="#l1244">1244</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">toe-komende</span>, toekomstig, <a href="#l1559">1559</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">toestaen</span>, toestemmen, <a href="#l1831">1831</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tol</span>, belasting, census, <a href="#l809">809</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tot</span>, te, <a href="#l1202">1202</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tot aen</span>, <a href="#l604">604</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">in</span>, <a href="#l678">678</a>, <a href="#l1086">1086</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tranen-broot</span>, <a href="#l1311">1311</a>. vgl. Ps. 80, 6.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">trecken</span>, trekken, aanhalen, nemen, <a href="#l79">79</a>, <a href="#l819">819</a>, <a href="#l1788">1788</a>, <a href="#l1872">1872</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">treden in het ondersouck</span>, <a href="#l1813">1813</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">trou</span>, <span class="letterspaced">in</span> &#8212; <span class="letterspaced">gebonden</span>, verloofd, <a href="#l1125">1125</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">troutel-reden</span>, vleitaal, <a href="#l517">517</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">trouwe</span>, <a href="#l851">851</a>: vaste verbintenis. Kil. fides, fidelitas.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tucht</span>, eerbaarheid, <a href="#l653">653</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">tuygh</span>, gerei, <a href="#l757">757</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">t&#8217;wijl</span>, terwijl, <a href="#l351">351</a>, passim.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e17584" class="normal">U</h3>
+<p><span class="letterspaced">uytgelesen</span>, <a href="#l336">336</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uyt-hangen</span>, <a href="#l939">939</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uytkomste</span>, <a href="#l1827">1827</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uytmuntend</span>, sterk uitkomend, <a href="#l1705">1705</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uytnemen</span>, uitzonderen, <a href="#l741">741</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uyt-strijcken</span>, bedriegen, <a href="#l506">506</a>, <a href="#l849">849</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">uytvinden</span>, ontdekken, <a href="#l78">78</a>, <a href="#l1542">1542</a>, <a href="#l1621">1621</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e17645" class="normal">V</h3>
+<p><span class="letterspaced">vallen</span>, voorvallen, komen, uitkomen, terechtkomen, <a href="#l141">141</a>, <a href="#l316">316</a>, <a href="#l335">335</a>, <a href="#l782">782</a>, <a href="#l1099">1099</a>; <span class="letterspaced">komen te</span> &#8212; <span class="letterspaced">op</span>, overslaan op, <a href="#l1891">1891</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">in gedachten</span>, geraken, <a href="#l697">697</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">in beraet</span>, <a href="#l701">701</a>.
+&#8212; <span class="letterspaced">aen</span>, vlug gaan aan, <a href="#l1426">1426</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">van</span>, door, <a href="#l1965">1965</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">van gelijck</span>, <span class="letterspaced">gelijcke</span> (<span class="letterspaced">n</span>), evenzo, <a href="#l1138">1138</a>, <a href="#l1521">1521</a>, <a href="#l1629">1629</a>, <a href="#l1839">1839</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vant</span>, <a href="#l16">16</a> (:), <a href="#l1136">1136</a> (:), ouder (ook Zeeuws?) praeteritum van <span class="letterspaced">vinden</span>; naast <span class="letterspaced">vont</span>, <a href="#l891">891</a>.
+<a href="#l1164">1164</a> (:), <a href="#l1199">1199</a> (:), <a href="#l1275">1275</a>, <a href="#l1621">1621</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">varen</span>, gebeuren, fieri, <a href="#l713">713</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vast</span>, <a href="#l1269">1269</a>: nauw.
+&#8212;, zeker, <a href="#l1930">1930</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vast houden</span>, voor zeker houden, <a href="#l846">846</a>. vgl. houden.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vast stellen</span>, voor zeker <span class="pagenum">[<a id="pb117" href="#pb117">117</a>]</span>aannemen, bepalen, <a href="#l277">277</a>, <a href="#l287">287</a>, <a href="#l592">592</a>, <a href="#l1201">1201</a>, <a href="#l1572">1572</a>, <a href="#l1747">1747</a>, <a href="#l1762">1762</a>, <a href="#l1982">1982</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vatten</span>, begrijpen, <a href="#l92">92</a>.
+&#8212;, vangen, <a href="#l152">152</a>, <a href="#l376">376</a>; vgl. amore captus.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">veerdigh</span>, met spoed, <a href="#l69">69</a>, <a href="#l1180">1180</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">veynzen</span>, ontveinsen, <a href="#l280">280</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">veysen</span>, veinsen, <a href="#l589">589</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">velden</span>, <span class="letterspaced">groene</span> &#8212;, <a href="#l1429">1429</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">venster</span>, <span class="letterspaced">dese</span> &#8212;, <a href="#l1300">1300</a>. Vgl. Kolthoff, blz. <a href="#l61">61</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verbaest</span>, verstomd, verbijsterd, <a href="#l549">549</a>, <a href="#l1054">1054</a>, <a href="#l1167">1167</a>, <a href="#l1253">1253</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verbond</span>, bond, kring, <a href="#l835">835</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verde</span>, verre, <a href="#l596">596</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verderven</span>, vergaan, <a href="#l403">403</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verdrayen</span>, verwringen, <a href="#l197">197</a>.
+&#8212; <a href="#l141">141</a>: plooien.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verdrucken</span>, <a href="#l420">420</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verdwelmen</span>, bedwelmen, <a href="#l1101">1101</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vereeren</span>, versieren, decorare, <a href="#l34">34</a>, <a href="#l1210">1210</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vergapen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, <a href="#l1701">1701</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vergen aen</span>, <span class="letterspaced">tot</span>, vragen, eischen, voorstellen, <a href="#l812">812</a>, <a href="#l901">901</a>, <a href="#l1909">1909</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vergenought</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">houden</span> (<span class="letterspaced">met</span>), zich vergenoegen, <a href="#l1537">1537</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verhael</span>, het verhalen, <a href="#l324">324</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verhalen uyt</span>, mededelen volgens, <a href="#l1504">1504</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verheven</span>, grootmachtig, <a href="#l814">814</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verhopen</span>, hopen, <a href="#l1883">1883</a>. (Vgl. onverhoopt.)
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verklaren</span>, uitkomen voor, <a href="#l1854">1854</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verquicken</span>, opleven, bijkomen, <a href="#l1255">1255</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vermaeck</span>, ontspanning, genoegen, <a href="#l366">366</a>, <a href="#l386">386</a>, <a href="#l918">918</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vermaken</span>, <a href="#l641">641</a> A., <a href="#l985">985</a>.
+&#8212;, verkwikken, opvroliken, recreare, <a href="#l178">178</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vermenghen</span>, paren, <a href="#l464">464</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vermogen</span>, vrijheid hebben, <a href="#l1780">1780</a>, <a href="#l1848">1848</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vernemen</span>, bemerken, <a href="#l374">374</a>, <a href="#l601">601</a>, <a href="#l1691">1691</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vernougen</span>, voldoening, <a href="#l640">640</a>.
+<span class="letterspaced">vernugen</span>, <a href="#l1943">1943</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vernougen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">des</span>, ingenomen zijn met, <a href="#l949">949</a>, <a href="#l1975">1975</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vernuf</span>, verstand, <a href="#l42">42</a>, <a href="#l1427">1427</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vernuft</span>, verstand, <a href="#l1766">1766</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verrader</span>, <a href="#l1004">1004</a> A.: booswicht.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verrassen</span>, <a href="#l22">22</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verrucken</span>, vervoeren, <a href="#l377">377</a>, <a href="#l686">686</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versaden</span>, <a href="#l48">48</a>: zat zien.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versch</span>, fris, <a href="#l373">373</a>, <a href="#l706">706</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verscheydenlick</span>, verschillend, <a href="#l1472">1472</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versegelen</span>, <span class="letterspaced">in de trou</span> &#8212;, <a href="#l952">952</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versekeren</span>, zekerheid geven, <a href="#l1284">1284</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verselschapt</span>, verloofd, <a href="#l1424">1424</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versouck</span>, bezoek, <a href="#l1455">1455</a>.
+&#8212;, aanzoek, <a href="#l956">956</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">versoucken des</span>, <a href="#l253">253</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verstaen</span>, begrijpen, <a href="#l1779">1779</a>, <a href="#l1803">1803</a>.
+&#8212;, vernemen, <a href="#l1467">1467</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verstant</span>, <a href="#l15">15</a>, mening.
+&#8212;, <a href="#l1194">1194</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verstellen</span>, veranderen, <a href="#l203">203</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verstopt</span>, opgehouden, <a href="#l201">201</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vertrecken</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212;, weggaan, <a href="#l858">858</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vertrout</span>, <a href="#l1351">1351</a> A.; vgl. in trou gebonden.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vervoeren</span>, wegslepen, <a href="#l657">657</a>, <a href="#l1406">1406</a>, <a href="#l1544">1544</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vervougen</span>, <span class="letterspaced">hem</span> &#8212; <span class="letterspaced">na</span>, zich begeven naar, <a href="#l1490">1490</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verw</span>, <span class="letterspaced">schoone</span> &#8212;, schoonheid, <a href="#l41">41</a>, <a href="#l393">393</a>, <a href="#l968">968</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verwecken</span>, opwekken, <a href="#l49">49</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">verwerren</span>, verward raken, <a href="#l98">98</a>.
+&#8212; <a href="#l1196">1196</a>: (in de praet) <span class="letterspaced">verwerret</span>, verwikkeld, verdiept.
+<span class="pagenum">[<a id="pb118" href="#pb118">118</a>]</span></p>
+<p><span class="letterspaced">verwonderen des</span>, <a href="#l1736">1736</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">veur</span>, voor, <a href="#l250">250</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vinden</span>, opmerken, <a href="#l51">51</a>.
+&#8212;, bevinden, gevoelen, <a href="#l289">289</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vinnigh</span>, <a href="#l1068">1068</a>.
+&#8212;, dreigend, <a href="#l804">804</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vlam</span>, <a href="#l1143">1143</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vleck</span>, plaats, <a href="#l25">25</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vlijt</span>, <a href="#l294">294</a>: <span class="letterspaced">met alle vlijt</span>, vurig.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vlijtich</span>, nauwlettend, <a href="#l1278">1278</a>, <a href="#l755">755</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vloeyen</span>, <a href="#l483">483</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vogeltje</span>, <span class="letterspaced">&#8217;t</span> &#8212; <span class="letterspaced">onder de steert zien</span>, <a href="#l1772">1772</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vol</span>, <span class="letterspaced">in volle daet</span>, <a href="#l583">583</a>.
+<span class="letterspaced">met</span> (<span class="letterspaced">een</span>) &#8212; <span class="letterspaced">mont</span>, gul uit, <a href="#l284">284</a>, <a href="#l467">467</a>.
+&#8212;, smakelik, <a href="#l523">523</a> A.
+<span class="letterspaced">in</span> &#8212; <span class="letterspaced">leden</span>, volledig, <a href="#l1382">1382</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">volgende</span>, <span class="letterspaced">dien</span> &#8212;, diens volgens, <a href="#l1581">1581</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vond</span>, vinding, zet, <a href="#l284">284</a>, <a href="#l486">486</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vonck</span>, <a href="#l489">489</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voor eerst</span>, in de eerste plaats, <a href="#l739">739</a>; vgl. eerst.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voor-komen</span>, <a href="#l1297">1297</a>: <span class="letterspaced">het komt mij voor</span>, ik herinner mij.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voornamelick</span>, voornaam, <a href="#l1630">1630</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voorraet</span>, <span class="letterspaced">in</span> &#8212;, bij voorbaat, <a href="#l830">830</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voor-seggen</span>, <a href="#l1439">1439</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voorstel</span>, aanzoek, <a href="#l626">626</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voortbrengen</span>, voorstellen, opperen, <a href="#l595">595</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voor-vallen</span>, toevallig voorkomen, <a href="#l1950">1950</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vordere</span>, verdere, <a href="#l1826">1826</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">voren</span>, <a href="#l1762">1762</a>: vroeger.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vougen</span>, schikken, <span class="letterspaced">sigh</span> &#8212;, <a href="#l518">518</a>.
+<span class="letterspaced">syn leden</span> &#8212; <span class="letterspaced">tot</span>, zich voegen naar, <a href="#l950">950</a> A.
+&#8212;, passen, <a href="#l692">692</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">in vougen dat</span>, zo dat, <a href="#l47">47</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vragen des</span>, <a href="#l953">953</a>.
+&#8212; op, ondervragen, <a href="#l73">73</a>. vgl. bevragen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrat</span>, wrat, <a href="#l1275">1275</a>, <a href="#l1282">1282</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vreedsaem</span>, in vrede, <a href="#l1412">1412</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vremd</span>, zonderling, <a href="#l703">703</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vreught</span>, <a href="#l543">543</a>, <a href="#l896">896</a>, <a href="#l1003">1003</a>, <a href="#l1286">1286</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrienden</span>, famielie, <a href="#l954">954</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vry</span>, vrij wat, nog, <a href="#l698">698</a>, <a href="#l953">953</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrye woorden</span>, <a href="#l922">922</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrijster</span>, ongehuwde maagd, <a href="#l36">36</a>, <a href="#l1365">1365</a>, <a href="#l1403">1403</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrolick sijn van</span>, <a href="#l831">831</a>: feest vieren van.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vroom</span>, braaf, moedig, <a href="#l1128">1128</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vrou moeder</span>, <a href="#l295">295</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vuyl</span>, gemeen, schandelik, slecht, <a href="#l53">53</a>, <a href="#l62">62</a>, <a href="#l873">873</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">vuylheyt</span>, gemeenheid, <a href="#l59">59</a>.
+
+
+
+</p>
+</div>
+<div class="div2">
+<h3 id="xd0e18716" class="normal">W</h3>
+<p><span class="letterspaced">wacker</span>, helder, <a href="#l43">43</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">waen</span>, <a href="#l1929">1929</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">waer</span>, hoever, <a href="#l469">469</a>. Kil. ad quem locum.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">waer nemen</span>, merken, opletten, <a href="#l1025">1025</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wagen</span>, dreunen, <a href="#l1010">1010</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wassen</span>, groeien, <a href="#l37">37</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">weder-klack</span>, echo, <a href="#l1431">1431</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">weert</span>, lief, passim; vgl. Fr. cher.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">weerd des</span>, <a href="#l1670">1670</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wech dragen</span>, roven; vgl. to carry away, <a href="#l538">538</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wech leyden</span>, meevoeren, <a href="#l663">663</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wech-rucken</span>, wegslepen, <a href="#l656">656</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wegen</span>, schatten, <a href="#l1881">1881</a>. Vgl. Lat. pendere.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">weyden</span>, <span class="letterspaced">breet</span> &#8212; <span class="letterspaced">in</span>, <a href="#l123">123</a>: veel doen aan.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">weynigh</span>, <span class="letterspaced">een</span> &#8212;, <a href="#l1349">1349</a>; vgl. un peu.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wel</span>, heel, <a href="#l320">320</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">werden</span>, worden, <a href="#l73">73</a>, passim; <i>praet.</i> <span class="letterspaced">wort</span>, passim; ook <i>praes.</i> <span class="letterspaced">wort</span> (?) <a href="#l384">384</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">werck maken van</span>, hoog lopen met, <a href="#l1785">1785</a>; vgl. Kil.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wesen</span>, voorkomen, gelaat, <span class="pagenum">[<a id="pb119" href="#pb119">119</a>]</span>uiterlik, <a href="#l41">41</a>, <a href="#l86">86</a>, <a href="#l134">134</a>, <a href="#l377">377</a>, <a href="#l469">469</a>, <a href="#l481">481</a>, <a href="#l769">769</a>, <a href="#l1139">1139</a>, <a href="#l1660">1660</a>, <a href="#l1749">1749</a>, <a href="#l1805">1805</a>.
+&#8212;, gestel? <a href="#l205">205</a>, <a href="#l317">317</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wet</span>, (maatschappelike) instelling, <a href="#l307">307</a>, <a href="#l738">738</a>.
+<span class="letterspaced">buyten wetten</span>, <a href="#l958">958</a>.
+&#8212;, overheid, <a href="#l1405">1405</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wetten op</span>, <a href="#l1627">1627</a>: spitsen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wie</span>, <i>relatief</i>, <a href="#l101">101</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wieen</span>, wijden, <a href="#l727">727</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wiens</span>, <a href="#l21">21</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wijf</span>, huisvrouw, <a href="#l682">682</a>, <a href="#l743">743</a>.
+&#8212;, <a href="#l999">999</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wijse</span>, zeden, gebruiken, <a href="#l821">821</a>, <a href="#l877">877</a>; <i>plur.</i>, <a href="#l717">717</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wijsen</span>, aanwijzen, <a href="#l1231">1231</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wil</span>, <span class="letterspaced">om uwen t&#8217;</span> &#8212;, <a href="#l719">719</a>.
+<span class="letterspaced">te</span> &#8212; <span class="letterspaced">zijn</span>, <a href="#l216">216</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">willen</span>, <a href="#l191">191</a>, <a href="#l930">930</a>, <a href="#l1168">1168</a>: zullen.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wil</span>, zin, <a href="#l964">964</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wilde</span>, <a href="#l1849">1849</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wind</span>, windhond, <a href="#l353">353</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">winnen</span>, <a href="#l740">740</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">woelen</span>, zijn best doen, <a href="#l983">983</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">woest</span>, <a href="#l869">869</a>, <a href="#l1917">1917</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wonder</span>, <i>collect</i>. wonderen, <a href="#l998">998</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wonderbaer</span>, wonderlik, zeldzaam, Aenmerck. blz. <a href="#l69">69</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">worden</span> (niet bij <i>participia</i>), <a href="#l1791">1791</a> A.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wrangh</span>, bitter, <a href="#l965">965</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wrocken</span>, <a href="#l841">841</a>.
+
+</p>
+<p><span class="letterspaced">wulp</span>, <span class="letterspaced">jonge</span> &#8212;, jonge kwant, jongmens, <a href="#l96">96</a>, <a href="#l318">318</a>.
+
+
+
+
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="transcribernote">
+<h2>Colofon</h2>
+<h3>Beschikbaarheid</h3>
+<p>Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het
+kopi&euml;ren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a href="http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.
+
+</p>
+<p>Dit eBoek is geproduceerd door Jeroen Hellingman en het on-line gedistribueerd correctie team op <a href="http://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.
+
+</p>
+<p lang="en">This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give
+it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at <a href="http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.
+
+</p>
+<p lang="en">This eBook is produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at <a href="http://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.
+
+</p>
+<h3>Codering</h3>
+<p>Dit bestand is in een verouderde spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde
+van de regel zijn stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn gecorrigeerd. Dergelijke correcties zijn
+gemarkeerd met het corr-element.
+
+</p>
+<p>Hoewel in het origineel laag liggende aanhalingstekens openen gebruikt, zijn deze in dit bestand gecodeerd met &#8220;. Geneste
+dubbele aanhalingstekens zijn stilzwijgend veranderd in enkele aanhalingstekens.
+
+</p>
+<h3>Documentgeschiedenis</h3>
+<ol class="lsoff">
+<li>2008-09-18 Begonnen.
+
+</li>
+</ol>
+<h3>Externe Referenties</h3>
+<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn dat deze links voor u niet werken.</p>
+<h3>Verbeteringen</h3>
+<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p>
+<table width="75%">
+<tr>
+<th>Plaats</th>
+<th>Bron</th>
+<th>Verbetering</th>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e307">Bladzijde 7</a></td>
+<td width="40%">
+[<i>Niet in bron</i>]
+
+</td>
+<td width="40%">.</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e903">Bladzijde 19</a></td>
+<td width="40%">oi</td>
+<td width="40%">of</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e5694">Bladzijde 63</a></td>
+<td width="40%">124</td>
+<td width="40%">1245</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e6919">Bladzijde 73</a></td>
+<td width="40%">1589</td>
+<td width="40%">1598</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e10350">Bladzijde 100</a></td>
+<td width="40%">
+[<i>Niet in bron</i>]
+
+</td>
+<td width="40%">(</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e10516">Bladzijde 102</a></td>
+<td width="40%">Religoin</td>
+<td width="40%">Religion</td>
+</tr>
+<tr>
+<td width="20%"><a href="#xd0e15416">Bladzijde 113</a></td>
+<td width="40%">.</td>
+<td width="40%">,</td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+</div>
+
+
+
+
+
+
+
+<pre>
+
+
+
+
+
+End of the Project Gutenberg EBook of Spaens Heydinnetie, by Jacob Cats
+
+*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SPAENS HEYDINNETIE ***
+
+***** This file should be named 26696-h.htm or 26696-h.zip *****
+This and all associated files of various formats will be found in:
+        http://www.gutenberg.org/2/6/6/9/26696/
+
+Produced by Jeroen Hellingman, Andrew Sly and the Online
+Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/
+
+
+Updated editions will replace the previous one--the old editions
+will be renamed.
+
+Creating the works from public domain print editions means that no
+one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
+(and you!) can copy and distribute it in the United States without
+permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
+set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
+copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
+protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
+Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
+charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
+do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
+rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
+such as creation of derivative works, reports, performances and
+research.  They may be modified and printed and given away--you may do
+practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
+subject to the trademark license, especially commercial
+redistribution.
+
+
+
+*** START: FULL LICENSE ***
+
+THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
+
+To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase "Project
+Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
+Gutenberg-tm License (available with this file or online at
+http://gutenberg.org/license).
+
+
+Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
+electronic works
+
+1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
+all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
+If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
+Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
+terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
+entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+
+1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement.  See
+paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
+and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
+works.  See paragraph 1.E below.
+
+1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
+or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
+Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
+collection are in the public domain in the United States.  If an
+individual work is in the public domain in the United States and you are
+located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
+copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
+works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
+are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
+Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
+freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
+this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
+the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
+keeping this work in the same format with its attached full Project
+Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
+
+1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
+a constant state of change.  If you are outside the United States, check
+the laws of your country in addition to the terms of this agreement
+before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
+creating derivative works based on this work or any other Project
+Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
+the copyright status of any work in any country outside the United
+States.
+
+1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+
+1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
+access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
+whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
+phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
+Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
+copied or distributed:
+
+This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
+almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
+re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
+with this eBook or online at www.gutenberg.org
+
+1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
+from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
+posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
+and distributed to anyone in the United States without paying any fees
+or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
+with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
+work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
+through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
+Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
+1.E.9.
+
+1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
+terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
+to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
+permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
+
+1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
+
+1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg-tm License.
+
+1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
+word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
+distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
+"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
+posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
+you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
+copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
+request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
+form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
+License as specified in paragraph 1.E.1.
+
+1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+
+1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
+that
+
+- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
+     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
+     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
+     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
+     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
+     must be paid within 60 days following each date on which you
+     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
+     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
+     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
+     address specified in Section 4, "Information about donations to
+     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
+
+- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
+     License.  You must require such a user to return or
+     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
+     and discontinue all use of and all access to other copies of
+     Project Gutenberg-tm works.
+
+- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
+     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
+     of receipt of the work.
+
+- You comply with all other terms of this agreement for free
+     distribution of Project Gutenberg-tm works.
+
+1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
+electronic work or group of works on different terms than are set
+forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
+both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
+Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
+Foundation as set forth in Section 3 below.
+
+1.F.
+
+1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
+collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
+works, and the medium on which they may be stored, may contain
+"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
+corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
+property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
+computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
+your equipment.
+
+1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
+of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+
+1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from.  If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium with
+your written explanation.  The person or entity that provided you with
+the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
+refund.  If you received the work electronically, the person or entity
+providing it to you may choose to give you a second opportunity to
+receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
+is also defective, you may demand a refund in writing without further
+opportunities to fix the problem.
+
+1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
+WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
+WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+
+1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
+If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
+law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
+interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
+the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
+provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
+
+1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
+with this agreement, and any volunteers associated with the production,
+promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
+harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
+that arise directly or indirectly from any of the following which you do
+or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
+work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
+Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
+
+
+Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
+
+Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of computers
+including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
+because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
+people in all walks of life.
+
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
+goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
+remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
+To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
+and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
+
+
+Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
+Foundation
+
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
+http://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
+permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
+
+The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
+Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
+throughout numerous locations.  Its business office is located at
+809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
+business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
+information can be found at the Foundation's web site and official
+page at http://pglaf.org
+
+For additional contact information:
+     Dr. Gregory B. Newby
+     Chief Executive and Director
+     gbnewby@pglaf.org
+
+
+Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
+Literary Archive Foundation
+
+Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
+spread public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements.  We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance.  To
+SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
+particular state visit http://pglaf.org
+
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.
+
+Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
+methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
+ways including checks, online payments and credit card donations.
+To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
+
+
+Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
+works.
+
+Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
+concept of a library of electronic works that could be freely shared
+with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
+Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
+
+
+Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
+unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
+keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
+
+
+Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
+
+     http://www.gutenberg.org
+
+This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+
+
+</pre>
+
+</body>
+</html>
diff --git a/26696-h/images/front.jpg b/26696-h/images/front.jpg
new file mode 100644
index 0000000..af65996
--- /dev/null
+++ b/26696-h/images/front.jpg
diff --git a/26696-h/images/p32.jpg b/26696-h/images/p32.jpg
new file mode 100644
index 0000000..218ce1b
--- /dev/null
+++ b/26696-h/images/p32.jpg
diff --git a/26696-h/images/p41.jpg b/26696-h/images/p41.jpg
new file mode 100644
index 0000000..2232ed7
--- /dev/null
+++ b/26696-h/images/p41.jpg
diff --git a/26696-h/images/p56.jpg b/26696-h/images/p56.jpg
new file mode 100644
index 0000000..c48c5a2
--- /dev/null
+++ b/26696-h/images/p56.jpg
diff --git a/26696-page-images/f0001.png b/26696-page-images/f0001.png
new file mode 100644
index 0000000..ece2aec
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/f0001.png
diff --git a/26696-page-images/f0002.png b/26696-page-images/f0002.png
new file mode 100644
index 0000000..b354a94
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/f0002.png
diff --git a/26696-page-images/p0005.png b/26696-page-images/p0005.png
new file mode 100644
index 0000000..7efd7b9
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0005.png
diff --git a/26696-page-images/p0006.png b/26696-page-images/p0006.png
new file mode 100644
index 0000000..d07d5c6
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0006.png
diff --git a/26696-page-images/p0007.png b/26696-page-images/p0007.png
new file mode 100644
index 0000000..809c395
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0007.png
diff --git a/26696-page-images/p0008.png b/26696-page-images/p0008.png
new file mode 100644
index 0000000..8022519
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0008.png
diff --git a/26696-page-images/p0009.png b/26696-page-images/p0009.png
new file mode 100644
index 0000000..ed6b484
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0009.png
diff --git a/26696-page-images/p0010.png b/26696-page-images/p0010.png
new file mode 100644
index 0000000..0bddf2e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0010.png
diff --git a/26696-page-images/p0011.png b/26696-page-images/p0011.png
new file mode 100644
index 0000000..bb42756
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0011.png
diff --git a/26696-page-images/p0012.png b/26696-page-images/p0012.png
new file mode 100644
index 0000000..8cfbdd1
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0012.png
diff --git a/26696-page-images/p0013.png b/26696-page-images/p0013.png
new file mode 100644
index 0000000..f8c0eb3
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0013.png
diff --git a/26696-page-images/p0014.png b/26696-page-images/p0014.png
new file mode 100644
index 0000000..4131635
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0014.png
diff --git a/26696-page-images/p0015.png b/26696-page-images/p0015.png
new file mode 100644
index 0000000..e94c2d6
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0015.png
diff --git a/26696-page-images/p0016.png b/26696-page-images/p0016.png
new file mode 100644
index 0000000..448930c
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0016.png
diff --git a/26696-page-images/p0017.png b/26696-page-images/p0017.png
new file mode 100644
index 0000000..ed86e64
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0017.png
diff --git a/26696-page-images/p0018.png b/26696-page-images/p0018.png
new file mode 100644
index 0000000..a3c4cdd
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0018.png
diff --git a/26696-page-images/p0019.png b/26696-page-images/p0019.png
new file mode 100644
index 0000000..e22a209
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0019.png
diff --git a/26696-page-images/p0020.png b/26696-page-images/p0020.png
new file mode 100644
index 0000000..84da60a
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0020.png
diff --git a/26696-page-images/p0021.png b/26696-page-images/p0021.png
new file mode 100644
index 0000000..4b90f59
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0021.png
diff --git a/26696-page-images/p0022.png b/26696-page-images/p0022.png
new file mode 100644
index 0000000..cabe5a9
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0022.png
diff --git a/26696-page-images/p0023.png b/26696-page-images/p0023.png
new file mode 100644
index 0000000..ddd49a1
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0023.png
diff --git a/26696-page-images/p0024.png b/26696-page-images/p0024.png
new file mode 100644
index 0000000..2cd1ccb
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0024.png
diff --git a/26696-page-images/p0025.png b/26696-page-images/p0025.png
new file mode 100644
index 0000000..f7e0832
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0025.png
diff --git a/26696-page-images/p0026.png b/26696-page-images/p0026.png
new file mode 100644
index 0000000..63758ab
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0026.png
diff --git a/26696-page-images/p0027.png b/26696-page-images/p0027.png
new file mode 100644
index 0000000..82ca345
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0027.png
diff --git a/26696-page-images/p0028.png b/26696-page-images/p0028.png
new file mode 100644
index 0000000..eef0cff
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0028.png
diff --git a/26696-page-images/p0029.png b/26696-page-images/p0029.png
new file mode 100644
index 0000000..981cd80
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0029.png
diff --git a/26696-page-images/p0030.png b/26696-page-images/p0030.png
new file mode 100644
index 0000000..f38e8ee
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0030.png
diff --git a/26696-page-images/p0031.png b/26696-page-images/p0031.png
new file mode 100644
index 0000000..dbca90e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0031.png
diff --git a/26696-page-images/p0032.png b/26696-page-images/p0032.png
new file mode 100644
index 0000000..4f2a601
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0032.png
diff --git a/26696-page-images/p0033.png b/26696-page-images/p0033.png
new file mode 100644
index 0000000..05cb634
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0033.png
diff --git a/26696-page-images/p0034.png b/26696-page-images/p0034.png
new file mode 100644
index 0000000..7464ca0
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0034.png
diff --git a/26696-page-images/p0035.png b/26696-page-images/p0035.png
new file mode 100644
index 0000000..40f32a6
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0035.png
diff --git a/26696-page-images/p0036.png b/26696-page-images/p0036.png
new file mode 100644
index 0000000..b9147d4
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0036.png
diff --git a/26696-page-images/p0037.png b/26696-page-images/p0037.png
new file mode 100644
index 0000000..3fd308e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0037.png
diff --git a/26696-page-images/p0038.png b/26696-page-images/p0038.png
new file mode 100644
index 0000000..45a4642
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0038.png
diff --git a/26696-page-images/p0039.png b/26696-page-images/p0039.png
new file mode 100644
index 0000000..97dedb3
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0039.png
diff --git a/26696-page-images/p0040.png b/26696-page-images/p0040.png
new file mode 100644
index 0000000..dce6a50
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0040.png
diff --git a/26696-page-images/p0041.png b/26696-page-images/p0041.png
new file mode 100644
index 0000000..c557d1f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0041.png
diff --git a/26696-page-images/p0042.png b/26696-page-images/p0042.png
new file mode 100644
index 0000000..e2629e9
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0042.png
diff --git a/26696-page-images/p0043.png b/26696-page-images/p0043.png
new file mode 100644
index 0000000..49d6d25
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0043.png
diff --git a/26696-page-images/p0044.png b/26696-page-images/p0044.png
new file mode 100644
index 0000000..1058a57
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0044.png
diff --git a/26696-page-images/p0045.png b/26696-page-images/p0045.png
new file mode 100644
index 0000000..772aabf
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0045.png
diff --git a/26696-page-images/p0046.png b/26696-page-images/p0046.png
new file mode 100644
index 0000000..1796265
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0046.png
diff --git a/26696-page-images/p0047.png b/26696-page-images/p0047.png
new file mode 100644
index 0000000..63d24cd
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0047.png
diff --git a/26696-page-images/p0048.png b/26696-page-images/p0048.png
new file mode 100644
index 0000000..5406a3d
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0048.png
diff --git a/26696-page-images/p0049.png b/26696-page-images/p0049.png
new file mode 100644
index 0000000..8c5b899
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0049.png
diff --git a/26696-page-images/p0050.png b/26696-page-images/p0050.png
new file mode 100644
index 0000000..e7ab5d0
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0050.png
diff --git a/26696-page-images/p0051.png b/26696-page-images/p0051.png
new file mode 100644
index 0000000..536071f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0051.png
diff --git a/26696-page-images/p0052.png b/26696-page-images/p0052.png
new file mode 100644
index 0000000..0c103b8
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0052.png
diff --git a/26696-page-images/p0053.png b/26696-page-images/p0053.png
new file mode 100644
index 0000000..dcc152c
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0053.png
diff --git a/26696-page-images/p0054.png b/26696-page-images/p0054.png
new file mode 100644
index 0000000..9959e76
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0054.png
diff --git a/26696-page-images/p0055.png b/26696-page-images/p0055.png
new file mode 100644
index 0000000..6ee9623
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0055.png
diff --git a/26696-page-images/p0056.png b/26696-page-images/p0056.png
new file mode 100644
index 0000000..d3d7e77
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0056.png
diff --git a/26696-page-images/p0057.png b/26696-page-images/p0057.png
new file mode 100644
index 0000000..7213b32
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0057.png
diff --git a/26696-page-images/p0058.png b/26696-page-images/p0058.png
new file mode 100644
index 0000000..db33610
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0058.png
diff --git a/26696-page-images/p0059.png b/26696-page-images/p0059.png
new file mode 100644
index 0000000..e051aaa
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0059.png
diff --git a/26696-page-images/p0060.png b/26696-page-images/p0060.png
new file mode 100644
index 0000000..4fc47db
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0060.png
diff --git a/26696-page-images/p0061.png b/26696-page-images/p0061.png
new file mode 100644
index 0000000..47ed628
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0061.png
diff --git a/26696-page-images/p0062.png b/26696-page-images/p0062.png
new file mode 100644
index 0000000..9b1ea95
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0062.png
diff --git a/26696-page-images/p0063.png b/26696-page-images/p0063.png
new file mode 100644
index 0000000..ba23d48
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0063.png
diff --git a/26696-page-images/p0064.png b/26696-page-images/p0064.png
new file mode 100644
index 0000000..30630ef
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0064.png
diff --git a/26696-page-images/p0065.png b/26696-page-images/p0065.png
new file mode 100644
index 0000000..3a8e689
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0065.png
diff --git a/26696-page-images/p0066.png b/26696-page-images/p0066.png
new file mode 100644
index 0000000..577afef
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0066.png
diff --git a/26696-page-images/p0067.png b/26696-page-images/p0067.png
new file mode 100644
index 0000000..33ea111
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0067.png
diff --git a/26696-page-images/p0068.png b/26696-page-images/p0068.png
new file mode 100644
index 0000000..3129828
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0068.png
diff --git a/26696-page-images/p0069.png b/26696-page-images/p0069.png
new file mode 100644
index 0000000..b6ae913
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0069.png
diff --git a/26696-page-images/p0070.png b/26696-page-images/p0070.png
new file mode 100644
index 0000000..9b6c9a2
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0070.png
diff --git a/26696-page-images/p0071.png b/26696-page-images/p0071.png
new file mode 100644
index 0000000..0490320
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0071.png
diff --git a/26696-page-images/p0072.png b/26696-page-images/p0072.png
new file mode 100644
index 0000000..23fe600
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0072.png
diff --git a/26696-page-images/p0073.png b/26696-page-images/p0073.png
new file mode 100644
index 0000000..3f6285f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0073.png
diff --git a/26696-page-images/p0074.png b/26696-page-images/p0074.png
new file mode 100644
index 0000000..3b70ead
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0074.png
diff --git a/26696-page-images/p0075.png b/26696-page-images/p0075.png
new file mode 100644
index 0000000..6680dbf
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0075.png
diff --git a/26696-page-images/p0076.png b/26696-page-images/p0076.png
new file mode 100644
index 0000000..7a14f7d
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0076.png
diff --git a/26696-page-images/p0077.png b/26696-page-images/p0077.png
new file mode 100644
index 0000000..af78498
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0077.png
diff --git a/26696-page-images/p0078.png b/26696-page-images/p0078.png
new file mode 100644
index 0000000..99aa826
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0078.png
diff --git a/26696-page-images/p0079.png b/26696-page-images/p0079.png
new file mode 100644
index 0000000..9f6578d
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0079.png
diff --git a/26696-page-images/p0080.png b/26696-page-images/p0080.png
new file mode 100644
index 0000000..86bbd7b
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0080.png
diff --git a/26696-page-images/p0081.png b/26696-page-images/p0081.png
new file mode 100644
index 0000000..73716e0
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0081.png
diff --git a/26696-page-images/p0082.png b/26696-page-images/p0082.png
new file mode 100644
index 0000000..e6bbef5
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0082.png
diff --git a/26696-page-images/p0083.png b/26696-page-images/p0083.png
new file mode 100644
index 0000000..55d2c3e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0083.png
diff --git a/26696-page-images/p0084.png b/26696-page-images/p0084.png
new file mode 100644
index 0000000..9a5805d
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0084.png
diff --git a/26696-page-images/p0085.png b/26696-page-images/p0085.png
new file mode 100644
index 0000000..4226d19
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0085.png
diff --git a/26696-page-images/p0086.png b/26696-page-images/p0086.png
new file mode 100644
index 0000000..d396af1
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0086.png
diff --git a/26696-page-images/p0087.png b/26696-page-images/p0087.png
new file mode 100644
index 0000000..ceabaa5
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0087.png
diff --git a/26696-page-images/p0088.png b/26696-page-images/p0088.png
new file mode 100644
index 0000000..4b3a1df
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0088.png
diff --git a/26696-page-images/p0089.png b/26696-page-images/p0089.png
new file mode 100644
index 0000000..084daff
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0089.png
diff --git a/26696-page-images/p0090.png b/26696-page-images/p0090.png
new file mode 100644
index 0000000..5f3aad7
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0090.png
diff --git a/26696-page-images/p0091.png b/26696-page-images/p0091.png
new file mode 100644
index 0000000..a422e8f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0091.png
diff --git a/26696-page-images/p0092.png b/26696-page-images/p0092.png
new file mode 100644
index 0000000..3799cd9
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0092.png
diff --git a/26696-page-images/p0093.png b/26696-page-images/p0093.png
new file mode 100644
index 0000000..8eb459f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0093.png
diff --git a/26696-page-images/p0094.png b/26696-page-images/p0094.png
new file mode 100644
index 0000000..7eeaba6
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0094.png
diff --git a/26696-page-images/p0095.png b/26696-page-images/p0095.png
new file mode 100644
index 0000000..bc1a848
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0095.png
diff --git a/26696-page-images/p0096.png b/26696-page-images/p0096.png
new file mode 100644
index 0000000..50ba38f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0096.png
diff --git a/26696-page-images/p0097.png b/26696-page-images/p0097.png
new file mode 100644
index 0000000..9ebb513
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0097.png
diff --git a/26696-page-images/p0098.png b/26696-page-images/p0098.png
new file mode 100644
index 0000000..32eeb2b
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0098.png
diff --git a/26696-page-images/p0099.png b/26696-page-images/p0099.png
new file mode 100644
index 0000000..c6ad92f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0099.png
diff --git a/26696-page-images/p0100.png b/26696-page-images/p0100.png
new file mode 100644
index 0000000..6ef1fe5
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0100.png
diff --git a/26696-page-images/p0101.png b/26696-page-images/p0101.png
new file mode 100644
index 0000000..d40645f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0101.png
diff --git a/26696-page-images/p0102.png b/26696-page-images/p0102.png
new file mode 100644
index 0000000..311e78f
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0102.png
diff --git a/26696-page-images/p0103.png b/26696-page-images/p0103.png
new file mode 100644
index 0000000..1618bb2
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0103.png
diff --git a/26696-page-images/p0105.png b/26696-page-images/p0105.png
new file mode 100644
index 0000000..fa11d9a
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0105.png
diff --git a/26696-page-images/p0106-a.png b/26696-page-images/p0106-a.png
new file mode 100644
index 0000000..e225d1a
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0106-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0106-b.png b/26696-page-images/p0106-b.png
new file mode 100644
index 0000000..ce400e9
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0106-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0106-c.png b/26696-page-images/p0106-c.png
new file mode 100644
index 0000000..4c89d9e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0106-c.png
diff --git a/26696-page-images/p0106-d.png b/26696-page-images/p0106-d.png
new file mode 100644
index 0000000..1758157
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0106-d.png
diff --git a/26696-page-images/p0107-a.png b/26696-page-images/p0107-a.png
new file mode 100644
index 0000000..7620f78
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0107-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0107-b.png b/26696-page-images/p0107-b.png
new file mode 100644
index 0000000..a47744b
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0107-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0108-a.png b/26696-page-images/p0108-a.png
new file mode 100644
index 0000000..a4a0160
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0108-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0108-b.png b/26696-page-images/p0108-b.png
new file mode 100644
index 0000000..c51e9eb
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0108-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0109-a.png b/26696-page-images/p0109-a.png
new file mode 100644
index 0000000..7a58dfe
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0109-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0109-b.png b/26696-page-images/p0109-b.png
new file mode 100644
index 0000000..c6c9036
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0109-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0110-a.png b/26696-page-images/p0110-a.png
new file mode 100644
index 0000000..834a0bc
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0110-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0110-b.png b/26696-page-images/p0110-b.png
new file mode 100644
index 0000000..13804cf
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0110-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0111-a.png b/26696-page-images/p0111-a.png
new file mode 100644
index 0000000..68af645
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0111-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0111-b.png b/26696-page-images/p0111-b.png
new file mode 100644
index 0000000..d74be4e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0111-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0112-a.png b/26696-page-images/p0112-a.png
new file mode 100644
index 0000000..bde7a3e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0112-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0112-b.png b/26696-page-images/p0112-b.png
new file mode 100644
index 0000000..b5042ca
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0112-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0113-a.png b/26696-page-images/p0113-a.png
new file mode 100644
index 0000000..84d530d
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0113-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0113-b.png b/26696-page-images/p0113-b.png
new file mode 100644
index 0000000..9ff34b4
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0113-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0114-a.png b/26696-page-images/p0114-a.png
new file mode 100644
index 0000000..68d3ce4
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0114-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0114-b.png b/26696-page-images/p0114-b.png
new file mode 100644
index 0000000..011adcf
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0114-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0115-a.png b/26696-page-images/p0115-a.png
new file mode 100644
index 0000000..eff6efd
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0115-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0115-b.png b/26696-page-images/p0115-b.png
new file mode 100644
index 0000000..152d5ff
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0115-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0116-a.png b/26696-page-images/p0116-a.png
new file mode 100644
index 0000000..d42ed9e
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0116-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0116-b.png b/26696-page-images/p0116-b.png
new file mode 100644
index 0000000..6d94da4
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0116-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0117-a.png b/26696-page-images/p0117-a.png
new file mode 100644
index 0000000..134d2e0
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0117-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0117-b.png b/26696-page-images/p0117-b.png
new file mode 100644
index 0000000..940e1dd
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0117-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0118-a.png b/26696-page-images/p0118-a.png
new file mode 100644
index 0000000..e3d2af8
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0118-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0118-b.png b/26696-page-images/p0118-b.png
new file mode 100644
index 0000000..6b746f4
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0118-b.png
diff --git a/26696-page-images/p0119-a.png b/26696-page-images/p0119-a.png
new file mode 100644
index 0000000..2259263
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0119-a.png
diff --git a/26696-page-images/p0119-b.png b/26696-page-images/p0119-b.png
new file mode 100644
index 0000000..bf7af2c
--- /dev/null
+++ b/26696-page-images/p0119-b.png
diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt
new file mode 100644
index 0000000..6312041
--- /dev/null
+++ b/LICENSE.txt
@@ -0,0 +1,11 @@
+This eBook, including all associated images, markup, improvements,
+metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be
+in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES.
+
+Procedures for determining public domain status are described in
+the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org.
+
+No investigation has been made concerning possible copyrights in
+jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize
+this eBook outside of the United States should confirm copyright
+status under the laws that apply to them.
diff --git a/README.md b/README.md
new file mode 100644
index 0000000..b6792f3
--- /dev/null
+++ b/README.md
@@ -0,0 +1,2 @@
+Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for
+eBook #26696 (https://www.gutenberg.org/ebooks/26696)