diff options
Diffstat (limited to '36117-h')
| -rw-r--r-- | 36117-h/36117-h.htm | 3056 | ||||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/book.png | bin | 0 -> 218 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/card.png | bin | 0 -> 249 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/external.png | bin | 0 -> 172 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-049.jpg | bin | 0 -> 90681 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-053.jpg | bin | 0 -> 116559 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-056.jpg | bin | 0 -> 127970 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-057.jpg | bin | 0 -> 119958 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-061.jpg | bin | 0 -> 136618 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-064.jpg | bin | 0 -> 146479 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-065.jpg | bin | 0 -> 130751 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-069.jpg | bin | 0 -> 135971 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 36117-h/images/p1865-072.jpg | bin | 0 -> 96872 bytes |
13 files changed, 3056 insertions, 0 deletions
diff --git a/36117-h/36117-h.htm b/36117-h/36117-h.htm new file mode 100644 index 0000000..3d8992f --- /dev/null +++ b/36117-h/36117-h.htm @@ -0,0 +1,3056 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" +"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source on 2011-05-15T20:21:49.638+02:00. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta name="generator" content= +"HTML Tidy for Windows (vers 25 March 2009), see www.w3.org"> +<title>Konstantinopel en het Serail</title> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=us-ascii"> +<meta name="generator" content= +"tei2html.xsl, see http://code.google.com/p/tei2html/"> +<meta name="author" content="Anoniem"> +<link rel="schema.DC" href= +"http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="DC.Creator" content="Anoniem"> +<meta name="DC.Title" content="Konstantinopel en het Serail"> +<meta name="DC.Date" content="#####"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"> +<meta name="DC.Format" content="text/html"> +<meta name="DC.Publisher" content="Project Gutenberg"> +<style type="text/css"> +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16%; +text-align: left; +} +/* Titlepage */ +.titlePage +{ +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +text-align: center; +} +.titlePage .docTitle +{ +line-height: 3.5em; +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-weight: bold; +} +.titlePage .docTitle .mainTitle +{ +font-size: 1.8em; +} +.titlePage .docTitle .subTitle, .titlePage .docTitle .seriesTitle, .titlePage .docTitle .volumeTitle +{ +font-size: 1.44em; +} +.titlePage .byline +{ +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-size:1.2em; +line-height:1.72em; +} +.titlePage .byline .docAuthor +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +.titlePage .figure +{ +margin: 2em 0% 2em 0%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.titlePage .docImprint +{ +margin: 4em 0% 0em 0%; +font-size: 1.2em; +line-height: 1.72em; +} +.titlePage .docImprint .docDate +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +/* End Titlepage */ +.transcribernote +{ +background-color:#DDE; +border:black 1px dotted; +color:#000; +font-family:sans-serif; +font-size:80%; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} +.advertisment +{ +background-color:#FFFEE0; +border:black 1px dotted; +color:#000; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} +.width20 +{ +width: 20%; +} +.width40 +{ +width: 40%; +} +.indextoc +{ +text-align: center; +} +.div0 +{ +padding-top: 5.6em; +} +.div1 +{ +padding-top: 4.8em; +} +.index +{ +font-size: 80%; +} +.div2 +{ +padding-top: 3.6em; +} +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-top: 2.4em; +} +.footnotes .body, +.footnotes .div1 +{ +padding: 0; +} +.apparatusnote +{ +text-decoration: none; +} +table.alignedtext +{ +border-collapse: collapse; +} +table.alignedtext td +{ +vertical-align: top; +width: 50%; +} +table.alignedtext td.first +{ +border-width: 0 0.2px 0 0; +border-color: gray; +border-style: solid; +padding-right: 10px; +} +table.alignedtext td.second +{ +padding-left: 10px; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, pseudoh4 +{ +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} +h3, .pseudoh3 +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +} +h3.label +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} +h4, pseudoh4 +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +} +.alignleft +{ +text-align:left; +} +.alignright +{ +text-align:right; +} +.alignblock +{ +text-align:justify; +} +p.tb, hr.tb +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +text-align: center; +} +p.argument, p.note, p.tocArgument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +text-indent:0; +} +p.argument, p.tocArgument +{ +margin:1.58em 10%; +} +p.tocPart +{ +margin:1.58em 0%; +font-variant: small-caps; +} +p.tocChapter +{ +margin:1.58em 0%; +} +p.tocSection +{ +margin:0.7em 5%; +} +.opener, .address +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +} +.addrline +{ +margin-top: 0; +margin-bottom: 0; +} +.dateline +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +text-align: right; +} +.salute +{ +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.signed +{ +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.epigraph +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +width: 60%; +margin-left: auto; +} +.epigraph span.bibl +{ +display: block; +text-align: right; +} +.trailer +{ +clear: both; +padding-top: 2.4em; +padding-bottom: 1.6em; +} +.figure +{ +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.floatLeft +{ +float:left; +margin:10px 10px 10px 0; +} +.floatRight +{ +float:right; +margin:10px 0 10px 10px; +} +p.figureHead +{ +font-size:100%; +text-align:center; +} +.figAnnotation +{ +font-size:80%; +position:relative; +margin: 0 auto; /* center this */ +} +.figTopLeft, .figBottomLeft +{ +float: left; +} +.figTop, .figBottom +{ +} +.figTopRight, .figBottomRight +{ +float: right; +} +.figure p +{ +font-size:80%; +margin-top:0; +text-align:center; +} +img +{ +border-width:0; +} +p.smallprint,li.smallprint +{ +color:#666666; +font-size:80%; +} +span.parnum +{ +font-weight: bold; +} +.marginnote +{ +font-size:0.8em; +height:0; +left:1%; +line-height:1.2em; +position:absolute; +text-indent:0; +width:14%; +} +.pagenum +{ +display:inline; +font-size:70%; +font-style:normal; +margin:0; +padding:0; +position:absolute; +right:1%; +text-align:right; +} +a.noteref, a.pseudonoteref +{ +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} +.displayfootnote +{ +display: none; +} +div.footnotes +{ +font-size: 80%; +margin-top: 1em; +padding: 0; +} +hr.fnsep +{ +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} +p.footnote +{ +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} +p.footnote .label +{ +float:left; +width:2em; +height:12pt; +display:block; +} +/* Tables */ +td, th +{ +vertical-align: top; +} +td.label, tr.label td +{ +font-weight: bold; +} +td.unit, tr.unit td +{ +font-style: italic; +} +td.sum +{ +padding-top: 2px; border-top: solid black 1px; +} +/* Poetry */ +.lgouter +{ +margin-left: auto; +margin-right: auto; +display:table; /* used to make the block shrink to the actual size */ +} +.lg +{ +text-align: left; +} +.lg h4, .lgouter h4 +{ +font-weight: normal; +} +.lg .linenum, .sp .linenum, .lgouter .linenum +{ +color:#777; +font-size:90%; +left: 16%; +margin:0; +position:absolute; +text-align:center; +text-indent:0; +top:auto; +width:1.75em; +} +p.line +{ +margin: 0 0% 0 0%; +} +span.hemistich /* invisible text to achieve visual effect of hemistich indentation. */ +{ +color: white; +} +.versenum +{ +font-weight:bold; +} +/* Drama */ +.speaker +{ +font-weight: bold; +margin-bottom: 0.4em; +} +.sp .line +{ +margin: 0 10%; +text-align: left; +} +/* End Drama */ +/* right aligned page number in table of contents */ +.tocPagenum, .flushright +{ +position: absolute; +right: 16%; +top: auto; +} +table.tocList +{ +width: 100%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +td.tocPageNum, td.tocDivNum +{ +text-align: right; +width: 15%; +padding-left: 1em; +padding-right: 1em; +} +td.tocDivTitle +{ +width: 70%; +} +span.corr, span.gap +{ +border-bottom:1px dotted red; +} +span.abbr +{ +border-bottom:1px dotted gray; +} +span.measure +{ +border-bottom:1px dotted green; +} +/* Font Styles and Colors */ +.ex +{ +letter-spacing: 0.2em; +} +.sc +{ +font-variant: small-caps; +} +.uc +{ +text-transform: uppercase; +} +/* overline is actually a bit too high; overtilde is approximated with overline */ +.overline, .overtilde +{ +text-decoration: overline; +} +.rm +{ +font-style: normal; +} +.red +{ +color: red; +} +/* End Font Styles and Colors */ +hr +{ +clear:both; +height:1px; +margin-left:auto; +margin-right:auto; +margin-top:1em; +text-align:center; +width:45%; +} +.aligncenter, div.figure +{ +text-align:center; +} +h1, h2 +{ +font-size:1.44em; +line-height:1.5em; +} +h1.label, h2.label +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} +h5, h6 +{ +font-size:1em; +font-style:italic; +line-height:1em; +} +p +{ +text-indent:0; +} +p.firstlinecaps:first-line +{ +text-transform: uppercase; +} +p.dropcap:first-letter +{ +float: left; +clear: left; +margin: 0em 0.05em 0 0; +padding: 0px; +line-height: 0.8em; +font-size: 420%; +vertical-align:super; +} +.lg +{ +padding: .5em 0% .5em 0%; +} +p.quote,div.blockquote, div.argument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 5%; +} +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden +{ +text-decoration:none; +} +ul { list-style-type: none; } +.castlist, .castitem { list-style-type: none; } +/* External Links */ +.pglink, .catlink, .exlink +{ +background-repeat: no-repeat; +background-position: right center; +} +.pglink +{ +background-image: url(images/book.png); +padding-right: 18px; +} +.catlink +{ +background-image: url(images/card.png); +padding-right: 17px; +} +.exlink +{ +background-image: url(images/external.png); +padding-right: 13px; +} +.pglink:hover +{ +background-color: #DCFFDC; +} +.catlink:hover +{ +background-color: #FFFFDC; +} +.exlink:hover +{ +background-color: #FFDCDC; +} +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} +body, a.hidden +{ +color: black; +} +.titlePage +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .pseudoh1, .pseudoh2, .pseudoh3, .pseudoh4 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +p.byline +{ +font-style: italic; +margin-bottom: 2em; +} +.figureHead, .noteref, .pseudonoteref, .marginnote, p.legend, .versenum, .stage +{ +color: #001FA4; +} +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} +p.dropcap:first-letter +{ +color: #001FA4; +font-weight: bold; +} +sub, sup +{ +line-height: 0; +} +.pagenum, .linenum +{ +speak: none; +} +</style> + +<style type="text/css"> +.xd20e90width +{ +width:720px; +} +.xd20e201width +{ +width:720px; +} +.xd20e320width +{ +width:720px; +} +.xd20e329width +{ +width:720px; +} +.xd20e430width +{ +width:720px; +} +.xd20e476width +{ +width:720px; +} +.xd20e491width +{ +width:720px; +} +.xd20e536width +{ +width:720px; +} +.xd20e612width +{ +width:720px; +} +</style> +</head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Konstantinopel en het Serail, by Anonymous + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + + +Title: Konstantinopel en het Serail + +Author: Anonymous + +Release Date: May 15, 2011 [EBook #36117] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ASCII + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK KONSTANTINOPEL EN HET SERAIL *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project +Gutenberg. + + + + + + +</pre> + +<div class="body"> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd20e85" href="#xd20e85" name= +"xd20e85">49</a>]</span></p> +<div id="xd20e86" class="div1"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h2 id="xd20e87" class="main">Konstantinopel en het Serail.</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first"></p> +<div class="figure xd20e90width"><img src="images/p1865-049.jpg" alt= +"De muren van het serail." width="720" height="356"> +<p class="figureHead">De muren van het serail.</p> +</div> +<div class="div2" id="xd20e94"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e95" class="label">I.</h3> +<h3 class="main">Blik op Konstantinopel.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Wanneer men van de zee van <span class="corr" id= +"xd20e101" title="Bron: Marmora">Marmara</span> komende den Bosporus +nadert, wordt het oog getroffen door een schouwspel, zooals er +waarschijnlijk geen tweede op de aarde gevonden wordt. +<i>Konstantinopel</i>, met recht de koningin der steden en de parel van +het Oosten genoemd, vertoont zich dan voor onzen blik. De natuur en de +kunst hebben hier elkander de hand geboden om een geheel te scheppen, +zoo tooverachtig schoon, dat geen woorden den indruk kunnen weergeven, +dien de aanschouwing op den vreemdeling maakt. Allen, die immer dit +wondervolle panorama, in zijn rijkdom en pracht, in zijne eindelooze +afwisseling en verscheidenheid, in zijne heerlijke harmonie +aanschouwden, brengen om strijd hulde aan deze bijna volmaakte +schoonheid. Sommigen hebben Rio-Janeiro, Lissabon en Napels in de rij +der mededingsters van Konstantinopel geplaatst, maar toch moeten zij +het allen toestemmen, dat, hoe heerlijk en treffend het eerste gezicht +op de genoemde steden ook zijn moge, de aanblik van de hoofdstad des +turkschen rijks alles overtreft wat den roem van deze mededingsters +uitmaakt.</p> +<p>Terwijl het schip langzaam voortzeilt, vertoont zich allereerst voor +het oog des reizigers eene bekoorlijke groep van eilanden, bedekt met +boschjes van cypressen, arbukas en altijd groene eiken, in wier schaduw +men hier en daar de muren van een grieksch klooster ontwaart. Deze +eilanden, de <i>Prinseneilanden</i> genoemd, prijken met de +buitenverblijven en lusthuizen der aanzienlijke Grieken, die des zomers +de hoofdstad verlaten om hier rust en aangename koelte te genieten. +Rechts van deze eilanden rijst de kust van Klein-Azië statig +omhoog, overwelfd door den donkerblauwen hemel van het Oosten, en op +den achtergrond de bithynische Olympus, welks hellingen met dichte +bosschen beplant zijn, terwijl zijn spits met bijna altijddurende +sneeuw is gekroond. Na een half uur voortgezeild te hebben, tusschen +eene menigte schepen die voor anker liggen, nadert men het keizerlijke +paleis, het uitgestrekte serail, met zijn steenen muurgordel, de +uiterste punt innemende van den driehoek, door de zee van Marmara, den +Bosporus en den Gouden Hoorn, Konstantinopels prachtige haven, +gevormd.</p> +<p>Zoodra de reiziger in de haven aangeland is, behoeft hij niet te +vragen hoe hij stadwaarts zal komen. Honderde bootjes liggen tot zijne +beschikking gereed. Deze bootjes worden kaiks genaamd en zijn zeer +sierlijk van vorm, bijna als een in de lengte doorgesneden ei. Zij zijn +uit noteboomhout vervaardigd en zoo dun als de berkenschors van een +indiaanschen kano, doch veel fijner bewerkt en met allerlei +beeldhouwwerk versiert. De roeiriemen zijn van wit beukenhout, en de +roeier of kaiktsji behoeft voor geen engelschen of hollandschen roeier +onder te doen. Ieder kaiktsji hanteert zijn kleinen kaik met twee +roeiriemen, en zoo glijdt het lichte vaartuig snel en behendig over de +wateren heen, even als eene zwaluw door de lucht. In de grootere en +breedere kaiks zitten ook wel eens twee roeiers naast elkander op +ééne bank; zelfs zijn de grootste booten bemand met acht, +ja somwijlen wel met twintig kaiktsjis. Dit is onder anderen het geval +met den staatskaik <span class="pagenum">[<a id="xd20e114" href= +"#xd20e114" name="xd20e114">50</a>]</span>des sultans, die +allerprachtigst gedecoreerd is. De beheerscher van het turksche rijk +zit in zijn boot onder een rooden en met goud omzoomden troonhemel, +wanneer zijne roeiers hem iederen vrijdag uit zijn paleis aan den +Bosporus naar een der moskeeën van Konstantinopel voeren, waar hij +zijn gebed moet doen. Bij deze gelegenheid verschijnt de beheerscher +der geloovigen, anders meest in zijn serail opgesloten, in het openbaar +om zich aan het volk te vertoonen. Men kan zich niets prachtigers +voorstellen dan deze keizerlijke kaik, welke tachtig voet lang is, en +op wier voorste spits eene vergulde meeuw hare vleugelen uitbreidt. De +keur van Konstantinopels kaiktsjis, uit de krachtigste en schoonste +mannen uitgelezen, heeft de eer de boot des sultans voort te stuwen. +Deze roeiers zijn zeer sierlijk<a id="xd20e116" name="xd20e116"></a> +gekleed: zij dragen een korten sneeuwwitten broek, die aan de heupen +door een gordel van roode zijde bevestigd is. Op het hoofd rust de +roode fez met een langen kwast van donkerblauwe zijde; de hals en de +borst zijn bloot, terwijl slechts hunne schouders en armen door een +soort van kamizool van ruwe witte zijde bedekt zijn. Bij iederen +riemslag verheffen zij zich, om aan den roeiriem de volle kracht te +kunnen bijzetten, en hunne gelijkmatige bewegingen, welke als door eene +machine bestuurd schijnen, drijven het schoone vaartuig met de snelheid +eener stoomboot door de golven. De boot des sultans wordt gevolgd door +eene menigte van kaiks, in welke de hooge staatsdienaars hebben plaats +genomen, en die naar gelang van den rang dier heeren, door tien of +twintig roeiers voortgedreven worden. Achter dit gevolg komt de +bijzondere kaik van den sultan, waarin hij plaats neemt als hij naar +zijn paleis teruggekeert, wijl de wet voorschrijft dat hij zijn +terugtocht niet in dezelfde boot mag houden. Bij die gelegenheid is de +Groote Heer zeer gemakkelijk van alle andere personen te onderscheiden, +en wel aan eenen soort van rooden parasol, welk teeken van waardigheid +hij alleen mag dragen.</p> +<p>De kaiks zijn bijna de eenige bootjes, die men op den Bosporus +aantreft, en overal ziet men langs het strand kleine steigers, iskellis +genaamd, waar zij aanleggen. Bij iedere aanlegplaats staat een oude +Turk, met een langen baard en dikwijls ook met een amulet om zijn hals, +waardoor hij zich aankondigt als een pelgrim, die de lange en +gevaarlijke reis naar het graf van den profeet gemaakt en ter belooning +hiervan dit station als post ontvangen heeft. Hij draagt een staf in +zijne hand, als bewijs zijner aanstelling, en zorgt voor de handhaving +der orde. Zoodra eenige menschen in het bootje plaats genomen hebben en +op het punt zijn van weg te roeien, spreekt hij zijne pelgrimsgroete +uit: „<i lang="ar-latn">Allah slamadak!</i>” God behoede u, +waarbij hij tevens zijne hand uitstrekt om een aalmoes te ontvangen; +die men hem gewoonlijk geeft, en die uit een tien parastuk (drie cents) +bestaat. Men kan zich een denkbeeld maken van de groote menigte kaiks, +die onophoudelijk over de wateren glijden, als men nagaat dat er meer +dan een millioen menschen aan beide zijden van de zeeëngte wonen. +Nog onlangs werd het aantal dier kaiks op meer dan tien duizend +geschat.</p> +<p>Behalve deze sierlijke vaartuigjes treft men hier ook verscheidene +breede en lomp gebouwde barken aan, die door lange en zware roeiriemen +voortgestuwd worden. Deze barken zijn gemeenlijk bezet met menschen van +verschillende kleur, natie en taal, die naar de voorsteden, of wel naar +de aziatische kust moeten overgebracht wordt. In een land waar de +wegen, ook in de onmiddelijke nabijheid der hoofdstad, in zulk een +slechten toestand zijn als in Turkije, zijn deze barken het +geliefkoosde vervoermiddel voor de lieden uit het volk, die er dan ook +ijverig gebruik van maken, daar zij voor weinige penningen uren ver +worden getransporteerd. Men ziet deze barken den ganschen dag door de +haven in- en uitroeien, bezet met Turken, Joden, Armeniërs, +Grieken en Franken, allen in hun eigenaardig kostuum, en omgeven door +een wolk van tabaksrook, die zij aan hunne tsjiboeks of hunne +papiersigaren ontlokken.</p> +<p>Wanneer men van dit punt der haven (Gouden-Hoorn) een blik werpt +over de stad, dan vertoont zich Konstantinopel in onbeschrijfelijke +pracht en schoonheid; eene bonte menigte van huizen ligt voor ons, +zoover het oog slechts kan reiken. De zeven heuvels, op welke de stad, +als Rome, gebouwd is, vormen eene golvende lijn aan den horizon, +gekroond met de keizerlijke moskeeën, die door hare buitengewone +grootte en gedaante aan de stad een merkwaardig karakter verleenen. +Deze gebouwen zijn over het algemeen vierkant, met een of meer koepels +gedekt, en aan de vier hoeken mot hooge en slanke torens of minarets +versierd. De koepels zijn met metaal belegd, de spitsen der minarets +verguld en uitloopend in een halve maan: deze metalen daken, verlicht +door de stralen der zon, verspreiden een tooverachtigen glans. De +moskeeën nemen zulk eene groote plaatsruimte in, dat zij niet het +minst in verhouding staan tot de andere gebouwen in hare nabijheid, en +vergeleken met de gewone huizen op donkere heuvels gelijken. Er is +slechts één voorwerp, dat boven al die moskeeën en +huizen uitsteekt: de Seraskiër-toren, die zich, als een +reusachtige kolom, hoog boven alles verheft. Deze toren behoort tot het +seraskeriaat (ministerie van oorlog), welk gebouw tevens ingericht is +als kazerne, waarin tien duizend soldaten hun verblijf houden. Een +evengroot gebouw is het ministerie van buitenlandsche zaken, dat geheel +in westerschen stijl opgetrokken en het eenige gebouw van dien +bouwtrant is, dat zich in het eigenlijke Konstantinopel bevindt.</p> +<p>De dalen rondom de stad worden door eene waterleiding doorsneden, +welke het water, dat van de bergen langs de Zwarte-zee afstroomt, naar +de verschillende pompen en fonteinen der stad leidt. De muren, welke +zoowel geheel Konstantinopel als ook sommige wijken en zelfs vele +afzonderlijke gebouwen omringen, zijn meestentijds als in een groen +feestgewaad gehuld, dank zij de bestendige vochtigheid dier muren, +waardoor de wortelen van verschillende planten voedsel krijgen en op +deze wijze onafgebrokene priëelen, slingers en festoenen vormen, +die aan de door den tijd verbrokkelde muren een bekoorlijk en frisch +aanzien geven.</p> +<p>Voordat wij nu het oog vestigen op het inwendige gedeelte der stad +zelve, willen wij eerst een bezoek brengen aan het serail. <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e131" href="#xd20e131" name= +"xd20e131">51</a>]</span></p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e132"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e133" class="label">II.</h3> +<h3 class="main">Beschrijving van het serail.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Eenigszins westwaarts tegenover Scutari, strekt zich +eene strook lands in zee uit, welke onder den naam van Spits des +serails (zie blz. 72) bekend staat. Hier, te midden van al de +vereenigde schoonheden der natuur, bevindt zich het paleis van den +Sultan, dat, wat zijne ligging betreft, door geen andere Vorstenwoning +wordt overtroffen. Gelijk Konstantinopel geene eigenlijke stad, maar +eene bijna eindelooze en verwarde verzameling van burchten, dorpen en +uitgestrekte gebouwen is, zoo ook biedt de residentie des Sultans niets +regelmatigs aan, hoewel de eerste blik op het serail of het keizerlijk +verblijf den beschouwer verrast en verbaast. Het serail is het +bekoorlijkste punt van Konstantinopel; het is het Kapitool der +voormalige Keizersstad, het middelpunt van dit tweede Rome, dat voor +een poos den glans van het eerste scheen te zullen verduisteren. +Inderdaad is het, vooral van verre gezien, niet slechts een paleis of +een uitgestrekt gebouw, maar men kan het veeleer noemen eene met muren +omringde vorstelijke stad, te midden van eene verzameling van vlekken +en steden.</p> +<p>Reeds in 1786 schreef eene aanzienlijke engelsche dame, die een +gedeelte van het fransche gezantschapspaleis te Pera bewoonde, het +volgende: „De namen, welke men aan sommige voorwerpen geeft, +ondergaan eene geheele verandering en verkrijgen eene gansch andere +beteekenis, als men die voorwerpen in de vreemde landen zelve +gadeslaat. Gewoonlijk toch verstaan wij door serail de woning of liever +de bewaarplaats der mohammedaansche vrouwen; doch hier is het serail de +residentie des beheerschers van het Oosten. Evenwel kan men het niet +zijn paleis noemen: want het bestaat uit zulk eene wanordelijke groep +van kiosken, tuinen, hoven en stallen, dat men even zoogoed zou kunnen +zeggen dat het eene verzameling van huizen is met hun toebehooren, die +zonder regelmaat of symmetrie gebouwd zijn binnen een park, omringd van +hooge muren.”</p> +<p>Dit oordeel is volkomen waar, en nog heden ten dage ten volle +nauwkeurig. De muren van het serail vormen een ongelijkmatigen +driehoek, waarvan twee zijden door de zee bespoeld worden. Het terrein, +waarop het serail is gebouwd, daalt in eene zachte glooiing +strandwaarts, en wordt daar door een zwaren muur begrensd. +Waarschijnlijk is deze muur opgetrokken uit de oude overblijfsels van +Byzantium, zooals men meent te moeten opmaken uit onderscheidene +grieksche opschriften, kapiteelen en kroonlijsten, in het metselwerk +opgenomen. Deze muren hebben gewis belangrijke geschiedenissen +doorleefd. Hier bemerkt men onder een gordijn van klimop, een gewelfden +zuilenboog, die weleer toegang verleende tot de uitgestrekte +onderaardsche gewelven, welke, naar men zegt, zich onder de geheele +stad uitstrekken; ginds is eene geheime deur verborgen tusschen +vooruitspringende bolwerken; verder een soort van zwevende brug, over +de zee hangende, en van waar, naar men zegt, de vrouwen werden +afgeworpen, die verdacht waren van ontrouw. Van hoeveel misdaden, +intriges, geheimzinnigheden en bloedige tooneelen waren deze sombere +muren, in den loop der eeuwen, getuigen. Van buiten kan men +verscheidene gebouwen ontdekken, ordeloos tusschen het groen en het +dichte lommer verstrooid. De vooruitspringende daken der kiosken en de +vergulde of metalen koepels, welke de daken vervangen, geven aan die +gebouwen een eigenaardig voorkomen, te verrassender naarmate hunne +ligging tusschen het weelderig geboomte, hen half aan het oog onttrekt, +en aan het geheel een zeer eigenaardig rustiek karakter geeft.</p> +<p>Men treedt het serail binnen door eene groote poort, wier bouwstijl +volstrekt geen karakter draagt en tot geen bijzonder tijdperk behoort. +Dit is de keizerlijke poort, of, gelijk zij meer bepaald genoemd wordt, +de <i>Verheven poort</i>, die haar naam geschonken heeft aan de +regeering van Turkije zelve, in diplomatieken stijl de Verhevene Porte +of kortweg de Porte genoemd. Aan beide zijden van deze poort ziet men +twee groote nissen, in welke weleer de afgeslagen hoofden der pasjas +werden tentoongesteld, die op bevel van den sultan ter dood gebracht +waren. Wanneer het doodvonnis in eene der provinciën voltrokken +was, vulde de scherprechter het hoofd met hooi op, sloot dit in een +lederen zak, en bracht het aldus, hangende aan den zadelknop, te paard +herwaarts. Op deze wijze werd ook het hoofd van Ali, den woesten pasja +van Janina, naar Konstantinopel gevoerd, en daar op een zilveren +schotel gedurende negen dagen tentoongesteld.</p> +<p>Wanneer men den drempel van de hoofdpoort overschreden heeft, +bevindt men zich op eene groote, onregelmatige en zeer lommerrijke +binnenplaats, omringd van gebouwen, die zich echter door niets +bijzonders onderscheiden. Ter linkerhand is de bewaarplaats der oude +wapens, weleer eene kerk, gewijd aan de H. Irene; daarnevens bevindt +zich de munt, welke door Armeniërs bestuurd wordt; rechts ziet men +de bakkerij der keizerlijke residentie, in welke dagelijks het brood +gebakken wordt voor de bewoners van het serail, wier getal op bijna +tien duizend geschat wordt. Een weinig verder komt men aan eene deur, +die den toegang geeft tot eene tweede poort. Menig vizier heeft +gesidderd, als hij onder haar somber gewelf doorging, want op die +plaats stonden de <i>djellad</i> of scherprechters, en wachtten op de +staatsdienaars, die door den souverein ter dood veroordeeld waren. +Overigens levert deze hof of liever deze binnenplaats niets +merkwaardigs op. Het plaveisel laat veel te wenschen over, en zoo er +geen geboomte was, dat eenige frischheid of verkoeling gaf, zou niets u +aan deze plaats boeien, die niets anders aanbiedt dan herinneringen aan +een bloedig verleden.</p> +<p>Schuin tegenover de Verhevene poort bemerkt men eene tweede poort, +aan beide zijden voorzien van twee kleine torens, die aan een van +schietgaten voorzienen muur verbonden zijn. Dit is de +<i>Bab-us-Selam</i>, de Poort des heils (zie blz. 56). Niemand had +voorheen het recht om haren drempel te overschrijden, dan alleen de +viziers, die zich naar den divan begaven,<a class="noteref" id= +"xd20e158src" href="#xd20e158" name="xd20e158src">1</a> en de +<span class="pagenum">[<a id="xd20e169" href="#xd20e169" name= +"xd20e169">52</a>]</span>ambassadeurs der groote mogendheden, indien +hun door den sultan eene audiëntie wordt toegestaan. De +<i>Bab-us-Selam</i> wordt, even als de hoofdpoort, bewaakt door een +dertigtal turksche soldaten, die tamelijk slordig gekleed zijn, en +belachelijke, granaatkleurige mutsen dragen, welke in niets op den rijk +versierden fez der Janitsaren gelijken. Behalve eenige gebouwen van +weinig beteekenis, treft men op deze binnenplaats de deur aan, welke +naar de zaal van den divan geleidt.</p> +<p>Aan gene zijde van den <i>Bab-us-Selam</i> bevindt zich nog eene +andere binnenplaats, binnen welke eenige oude platanen een weinig +schaduw afwerpen. Het uitzicht is hier somber en treurig; zelfs hoort +men geen geluid. Als men nogtans een weinig verder gaat, bemerkt men +tusschen dicht geboomte van cypressen en indische vijgen, het sierlijk +dakwerk en de getraliede vensters van gebouwen, die bewoond zijn. Hier +is de eigenlijke woonplaats des sultans, of, gelijk hij genoemd wordt, +de Schaduw Gods. Het is geen vreemdeling veroorloofd dit gedeelte van +het serail te betreden, waar, behalve de vertrekken van den souverein, +ook die zijn, waar eenige oude favoriten van sultan Mahmoed, en +wellicht ook eenige jonge weduwen van sultan Abdul-Mejid haar verblijf +houden. Hier bevindt zich ook het zomer-salon, dat ons op blz. 65 wordt +voorgesteld.</p> +<p>Na een vluchtig bezoek gebracht te hebben aan eene verzameling van +oude wapenrustingen en de bibliotheek, die tevens eenige weinig +beduidende portretten der vroegere sultans bevat, nadert men de tuinen +van het serail. Begeerig wendt men overal den blik heen, in de +verwachting iets te zien van al die wonderen waarvan de oude reizigers +ons zooveel merkwaardigs verhaalden, en die, naar deze verhalen te +oordeelen, inderdaad aan het fabelachtige grensden. Maar helaas, men +wordt zeer teleurgesteld. Men verwacht de wonderen der Duizend en een +nacht,—en men vindt niets dan eenige onregelmatige en het +schoonheidsgevoel kwetsende bloemperken; een paar oranjerieën en +eenige planten in half verrotte houten bakken of gebroken potten. Maar +waar zijn dan de fonteinen, van welke Sheherezade ons zooveel schoons +verhaalde, en die hare waterstralen, nu eens rood gekleurd als +parelenden wijn, of met schuim vermengd als zilveren regenbogen, hoog +opwierpen? Waar zijn zij? Men wijst u eenige springbronnen, wier buizen +half verteerd zijn, en die slechts hier en daar een straal opwerpen van +nauwelijks zes voet hoogte; voorts verscheidene waterbekkens vol +troebel water, omgeven van eenige vruchtboomen, en in de verte een haag +van geschoren palmboomen, die eenigszins de gedaante en de bladeren van +den cypres hebben, maar aan het geheel eene nog grootere treurigheid +bijzetten. Alle poëzie is van hier verdwenen, sedert de toegang +tot deze plaats ontsloten, en daarmede de weldadige sluier van het +geheimzinnige opgeheven is. Men wandelt langs eenige perken vol +van—althans voor ons westerlingen—zeldzame bloemen, en +verwijlt eenige oogenblikken bij de <i>kafés</i>, welke als in +een doolhof van sombere boschjes verborgen liggen. Deze +<i>kafés</i>, letterlijk kooien, zijn kleine steenen gebouwen, +zeer stevig gemetseld, welke weleer den prinsen der keizerlijke familie +tot verblijf waren aangewezen: namelijk hun, aan wie de regeerende +sultan bij zijne komst tot den troon genadiglijk het leven liet.</p> +<p>Eene uitzondering, wat ten minste fraaiheid betreft, maakt hierop +<i>de fontein van het serail</i>, welke op blz. 53 is afgebeeld. Zij is +nog tamelijk goed onderhouden, en hoofdzakelijk samengesteld uit +perzisch porcelein en marmer van verschillende soorten. Zij dagteekent +van de regeering van Achmed III. Op een van hare fronten staat het +navolgende in schitterende letters geschreven: „<i>Drinkt met +eerbiedige aandacht het water van Khan Ahmedie en bidt voor +hem.</i>” Deze fontein, van vierhoekigen vorm en gekroond met +sierlijke koepels, is overal bedekt met arabesken en schitterend +glazuursel, terwijl vergulde tralievensters van bevallige teekening en +met geschulpte bogen den blik bekoren. Aan de vier hoeken van het +gebouw bevinden zich, in getraliede vensters of liever nissen, de +springbronnen, welke evenwel van binnen bedekt zijn, om de frischheid +van het water te bewaren.</p> +<p>De fonteinwachters hebben den last ontvangen om aan ieder die het +verlangt een tinnen kroes, gevuld met dit ijskoude water, toe te +reiken, dat vooral bij de hitte des daags eene aangename verfrissching +aanbiedt. In het Oosten toch is koud water een genot, veel grooter dan +onze heerlijkste wijnen ons immer geven kunnen. Gewoonlijk danken deze +fonteinen hare stichting aan eene of andere vrome gelofte, en zijn zij +tot publieken dienst bestemd.</p> +<p>Nogtans bevatten de tuinen, hoezeer zij ook de hoog gespannen +verwachting mogen teleurstellen, een en ander dat der bezichtiging wel +waard is; zooals in het huis der rozen (Ghulané), dat vroeger +inderdaad dien liefelijken naam moet verdiend hebben, doch thans +omringd is van perken, waarin groenten geteeld worden, hier en daar +afgewisseld door reusachtige zonnebloemen, en verdeeld in heggen, +doorweven met kleine witte leliën.</p> +<div class="figure xd20e201width"><img src="images/p1865-053.jpg" alt= +"De fontein van het serail." width="720" height="489"> +<p class="figureHead">De fontein van het serail.</p> +</div> +<p>Eéne poort echter blijft ook nu voor den vreemdeling gesloten +en wordt alleen voor den sultan en zijn gevolg geopend. Dit is de poort +welke naar den (ouden) Harem geleidt. De nieuwe harem of het serail +Beshiktash, is door den laatsten sultan naar eene andere plaats +verlegd, en onderscheidt zich door eene bevallige groepeering van +gebouwen, koepeldaken en minarets. Het woord „harem” +beteekent eigenlijk een verboden en geheiligd oord: <i lang= +"ar-latn">harémi nebevi</i>, d. i. heiligdom des profeten, +welken naam ook de heilige stad Medina draagt. In het gewone +taalgebruik geeft men dien naam niet alleen aan de afgezonderde woning +der vrouwen, maar ook aan hare bewoonsters zelven. Het is het gynaeceum +der oudheid, gewijzigd in verband met de <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e210" href="#xd20e210" name="xd20e210">54</a>]</span>denkbeelden +en zeden van het tegenwoordige mohammedaansche Oosten. De sultan is de +eenige man in Turkije, die het recht niet bezit om een wettig huwelijk +aan te gaan. De turksche godsdienst, die vier wettige vrouwen vergunt +aan eenen man, wiens vermogen toelaat haar te onderhouden, verloorlooft +den Grooten Heer geene echte vrouwen, maar slechts gunstelingen, en +wanneer het volk van zijnen heerscher spreekt, noemt het hem „den +zoon der slavin.”</p> +<p>Hoe schilderachtig de ligging van het serail Beshiktash moge zijn, +toch heeft het, van meer nabij gezien, niets van die deftige en +grootsche gebouwen, waaraan wij in onze steden gewoon zijn. De meeste +gebouwen bestaan uit hout, hoewel zij van binnen zeer prachtig moeten +zijn ingericht, en genietingen aanbieden die de gewone westersche +verbeelding te boven gaan.</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e214"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e215" class="label">III.</h3> +<h3 class="main">Wat vroeger het serail was.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Van de vroegere heerlijkheid van het turksche hof, en +de aziatische weelde waarmede zich de sultans en hunne gunstelingen +weleer omringden, is, evenals van de macht van het rijk zelf, nog +slechts een schaduw over. De turksche geschiedschrijvers deelen ons +weinig mede omtrent het intieme leven van het serail; wat wij daarvan +weten is ontleend aan de berichten der oude reizigers en der +diplomatieke agenten, die de voornaamste europeesche mogendheden bij +het hof van den Grooten Heer vertegenwoordigden.</p> +<p>De reizigers, die Konstantinopel bezocht hebben tijdens de grootheid +der sultans, erkennen dat zij het serail niet van binnen hebben bezien; +geen hunner heeft den drempel van de derde binnenplaats overschreden, +noch een blik geworpen aan gene zijde van de troonzaal, in welke de +Groote Heer—of zoo als hij meer genoemd wordt de Padishah, de +Verheven Keizer, de Beheerscher der geloovigen, de Opvolger van den +Profeet, de Schaduw Gods,—audiëntie gaf aan de afgezanten +der christelijke mogendheden; maar allen hebben merkwaardige bijdragen +geleverd, en velen hunner hebben hunne geschriften opgesteld als onder +het oog van lieden, die in het serail geleefd hebben.</p> +<p>Tot omstreeks het midden der zestiende eeuw bewoonden de +ottomanische keizers het oude serail van Mohammed II: eene soort van +vesting, gelegen bijna in het middenpunt van Konstantinopel, en wel ter +plaatse waar het hedendaagsche gouvernement het ministerie van oorlog +heeft doen bouwen.</p> +<p>Soliman II, een achterkleinzoon van Mohammed II, verliet dit paleis, +wijl hij het niet naar zijn wensch kon verfraaien, en bracht zijne +vrouwen en zijne schatten over naar het andere einde der hoofdstad, +naar de bekoorlijke plekken, weleer bewoond door de grieksche monniken, +die vroeger den dienst waarnamen in de basiliek van Aya-Sophia. Dat +oord was toenmaals reeds beplant met schoon geboomte, en byzantijnsche +waterleidingen voerden er het water in overvloed heen. Soliman liet op +die hoogten zijne keizerlijke woning bouwen en die beroemde tuinen +aanleggen, waar duizend <i>bastandsjis</i> (hoveniers) de schoonste +groenten en de zeldzaamste bloemen aankweekten. De zee bespoelde den +voet harer muren, en eene kleine vloot, welke den sultan op zijne +tochtjes diende, lag geankerd bij die strook lands, welke men reeds +toen de spits van het serail noemde.</p> +<p>Soliman bracht in het nieuwe serail de weelde zijner voorgangers +over, alsmede eenige verfijningen van de beschaving der westersche +landen. De kamer, waarin hij sliep, was door het helderste licht +beschenen: er brandden lampen in van zuiver goud. Zijn bed echter was +niets dan eene plank, bedekt met geborduurd goudlaken. Ook bezat hij +chineesch porcelein, venetiaansche spiegels en bekers van boheemsch +glas. Even als Frans I, zijn tijdgenoot, hield hij veel van pracht en +van al wat schoon was; als er kunstenaars in zijn rijk geweest waren, +zou hij ze gewis beschermd hebben, maar hij regeerde over een volk, dat +allen zin voor kunst miste en dat hoogstens slechts een paar zeer +middelmatige dichters voortbracht.</p> +<p>De etiquette van het ottomanische hof dagteekent van zijne +regeering; hij regelde de bevoegdheden der hooge staatsambtenaren, dat +wil zeggen van de slaven, welke hij tot de hoogste posten verhief, door +hen aan zijn persoon te verbinden en allerlei diensten te doen +bewijzen. Hij vermeerderde aanmerkelijk het aantal vrouwen, die in den +harem opgesloten waren, en maakte haar verblijf aldaar verlokkelijk en +aangenaam; tevens verdubbelde hij de wacht der zwarte eunuchen, die de +sultanen bewaakten.</p> +<p>Het serail bevatte toen ongeveer vijfduizend zielen, als men er de +soldaten bij rekent, die in den eersten hof gelegerd waren. De zwarte +en blanke eunuchen, de dwergen, de stommen, de vrouwen en de jonge +dienaars van den sultan woonden in de binnenvertrekken; hun aantal +bedroeg ongeveer drieduizend. Zij behoorden niet tot het turksche ras. +De meesten, als christenen geboren en onderdanen van den Grooten Heer, +waren <i>kinderen der schatting</i>.</p> +<p>Met dien naam noemde men de jongelingen en jonge dochters, die door +de pasjas ieder jaar van de overwonnen volken als tienden +opgeëischt werden. Griekenland en de aziatische kusten leverden +den ruimsten voorraad. Deze kinderen hadden nog nauwelijks den +jongelingstijd bereikt, of zij werden reeds aan hunne ouders ontrukt en +naar Konstantinopel vervoerd. De <i>kapou-agasi</i> (opperhoofd der +blanke eunuchen) koos de schoonsten, de verstandigsten en de sterksten +onder hen uit, en bracht hen in het serail, waar zij weldra hunne +godsdienst, hun land, en zelfs hunne familie vergaten. De knapen, +opgevoed onder de ruwe behandeling der eunuchen, leerden al de +verrichtingen der dienstbaarheid. De vlugsten werden onderwezen in het +arabisch, het perzisch en in de fraaie letteren. Uit hunne rijen werden +de zestig pages van den sultan gekozen, alsmede zijne muzikanten, zijne +barbiers, zijne schrijvers, zijne badmeesters, zijn wapendrager en +zelfs zijne ministers: de keur van deze jongelingschap was eene +kweekschool van ambtenaren; de minst begunstigden werden met geringere +bedieningen en posten belast, als <i>kapyis</i> (portiers), +<i>bastandsjis</i> (tuiniers) enz. <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e250" href="#xd20e250" name="xd20e250">55</a>]</span></p> +<p>De meisjes, uit deze kinderen der schatting gekozen, werden in den +harem (verblijf der vrouwen) overgebracht. Zij waren onderworpen aan +eene strenge tucht en werden bewaakt door de kadines. De kadines, over +welke hierna zal gesproken worden, waren weleer ook slavinnen, die in +den bloei haars levens in het serail gekomen waren, er oud werden en +stierven. Zij maakten het gevolg uit van de favoriten en van de +prinsessen van het keizerlijk gezin. De jonge meisjes, in het serail +opgenomen, waren uit bijna al de streken der wereld afkomstig: de +Tartaren brachten er hunne gevangenen, de Cirkassiërs verkochten +hunne schoonste meisjes aan het serail, en de barbarijsche zeeroovers +leverden een aanmerkelijk contingent van spaansche, italiaansche en +zelfs fransche slavinnen. De zwarte eunuchen waren bepaald belast met +het opzicht en de bediening van al die vrouwen. Hun chef, de +<i>kislar-agasi</i>, was de belangrijkste persoon van het hof, met +uitzondering van den <i>kapou-agasi</i> (chef der blanke eunuchen). +Deze verliet nooit den sultan, bij wien hij de diensten van groot +kamerheer, opper-intendant en opper-ceremoniemeester vervulde.</p> +<p>De stommen, die eene geheel ondergeschikte betrekking vervulden, +werden gebruikt om de noodlottige zijden koord toe te halen. Als de +Sultan een doodvonnis had uitgesproken, voerden zij het zonder toestel +en het minste gerucht terstond uit. Deze ongelukkigen hadden eene taal, +welke zij slechts door teekens konden overbrengen, en die iedereen in +het serail verstond, waar het overigens gebruik was om zooveel mogelijk +in teekens te spreken, uit achting voor de tegenwoordigheid van den +Grooten Heer. De stommen waren, even als de pages, ten getalle van +zestig.</p> +<p>De dwergen hadden ook het voorrecht de binnenvertrekken te bewonen; +gewoonlijk vervulden zij de rol van narren; de mismaaktsten en de +afzichtelijksten waren het meest gezocht.</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e264"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e265" class="label">IV.</h3> +<h3 class="main">Een blik in den harem.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Uit den aard der zaak is het licht begrijpelijk, dat +men weinig van het inwendige van den harem kan weten; nogtans is nu en +dan iets uitgelekt, waardoor men met eenige bijzonderheden is bekend +geworden.</p> +<p>De vrouwen van den harem zijn, naar haren rang en hare bestemming, +in vijf klassen verdeeld.</p> +<p>De hoogstgeplaatsten heeten „Kadinen.” Deze naam is +afgeleid van Khatun, zooals alle aanzienlijke turksche vrouwen genoemd +worden. De Kadinen dragen dien titel van „beminden” des +sultans, en genieten dezelfde voorrechten als weleer de sultanen of +sultaninnen. Haar aantal is door de wet bepaald op zeven.</p> +<p>Als zij zich eenmaal binnen den harem bevinden, verliezen deze +vrouwen, gelijk de andere vrouwen van den sultan, haren eigen naam, en +worden dan, even als in sommige gevangenissen, door een nummer +aangeduid. Zij heeten alsdan, volgens hare aankomst, <i>Khatun +birindski, Khatun inkindski</i> enz., of in het nederduitsch: Mevrouw +Een, Mevrouw Twee enz. Volgens gerucht en gedeeltelijk uit de +mededeeling van ontvluchte wachters, is de tegenwoordige Mevrouw Een +achttien jaar oud, slank van gestalte, maar heeft zij nietsbeteekenende +gelaatstrekken. Mevrouw Twee is blond, lieftallig, levendig, vroolijk +en wel in staat om te bekoren. Mevrouw Drie is eene schoone +Tsjerkessische, die aan eene prinses het leven schonk. Mevrouw Vier is +eene onberispelijke schoonheid, maar kinderloos. Mevrouw Vijf is +donkerbruin met blauwe oogen; Mevrouw Zes eene betooverende blonde van +Salonika; Mevrouw Zeven ziet er wel een weinig onnoozel uit, maar haar +gelaat straalt als de maan en hare oogen schitteren als die der +houris.</p> +<p>Naast dezen kring van vrouwelijke gestarnten van de eerste grootte, +de zonnen van den harem, vertoont zich eene groep van vijftig tot +zestig planeten, aan welke men den naam geeft van Odalyq (odalisken). +Zij zijn in den bijzonderen dienst des sultans, en dragen verschillende +titels en namen, naar gelang van het ambt dat zij bekleeden. Daar de +sultan, in de bijzondere vertrekken van zijn paleis als ook in den +harem, alleen door vrouwen bediend wordt, zoo spreekt het van zelf dat +deze ook verschillende waardigheden en posten bekleeden. De eene is +intendant der tafel, eene andere intendant der garderobe, enz. De +overigen bedienen den monarch bij het middagmaal, baden hem, kleeden +hem, trekken hem de laarzen aan, verdrijven de muskieten gedurende +zijnen slaap, en ondersteunen zijn hoofdpeluw als hij zijn siesta +houdt.</p> +<p>Andere vrouwen hebben—in haar oog—meer benijdbare +verrichtingen, en deelen met de kadinen de betuigingen van gunst en +liefde des sultans. In weerwil hiervan, wordt zulk eene begunstigde +slavin toch niet van hare gezelinnen gescheiden. De eenige +onderscheiding welke zij heeft, bestaat uit haren titel Ikbal, +gunstelinge, en eerst als zij zwanger is stijgt zij tot den rang eener +kadine.</p> +<p>De dochters of zusters van den Grooten Heer dragen alleen den titel +van sultane; zijne moeder voert den titel van valide-sultan, of +sultan’s moeder, en bekleedt na hem den hoogsten rang in het +rijk.</p> +<p>Het aantal odalisken wordt noch door de wet, noch door het gebruik +bepaald; hierin geldt alleen de smaak des sultans als regel. Sultan +Moerad IV onderhield onder anderen meer dan driehonderd odalisken, bij +welke hij honderd-en-dertig kinderen had. Sedert Mahmoed II zijn echter +de sultans in dit opzicht bedachtzamer geworden, niet alleen uit +spaarzaamheid, maar vooral uit achting voor de publieke opinie, die in +Turkije grooter en invloedrijker is dan men wel denkt.</p> +<p>Op de odalisken volgen de ustas, die aan de persoonlijken dienst der +valide-sultan, der kadinen en van hare kinderen zijn verbonden; +vervolgens komen de novicen (nieuwelingen), en daarna de gewone +slavinnen, die het dagelijksche huiswerk moeten verrichten.</p> +<p>Deze verschillende klassen vormen een personeel van drie- tot +vierhonderd vrouwen,<a class="noteref" id="xd20e293src" href= +"#xd20e293" name="xd20e293src">2</a> die meest allen <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e301" href="#xd20e301" name= +"xd20e301">56</a>]</span>uit Tsjerkessië of andere deelen van +Kaukasië afkomstig zijn. Vele van deze voor den harem bestemde +meisjes kennen noch hare familie, noch haar vaderland; zij die geen +titel dragen overeenkomstig hare diensten, verkrijgen een naam naar +gelang harer bekoorlijkheden of bijzondere eigenschappen, bijvoorbeeld: +<i>Hayata</i> (de levengevende), <i>Safayi</i> (de vreugdebereidster), +<i>Dilbaste</i> (de hartensnoerster), <i>Nurisabah</i> (het +morgenrood), <i>Gulbahar</i> (de lenteroos). Deze allen, met +uitzondering van de kadinen, staan onder het toezicht eener +opperhofmeesteres, die door den sultan gemeenlijk uit eene der oudste +favoriten gekozen wordt, en als teeken harer waardigheid een +bevelhebbersstaf, met zilver ingelegd, voert.</p> +<div class="figure xd20e320width"><img src="images/p1865-056.jpg" alt= +"De poort des heils." width="720" height="532"> +<p class="figureHead">De poort des heils.</p> +</div> +<p>Dat er nu en dan in den harem wel eens een klein oproer onder de +aanwezige dames losbreekt, zal gewis niemand verwonderen. Wij willen +slechts een enkel staaltje hiervan aanhalen, dat onder de regeering van +een der laatste sultans plaats greep. Die sultan had in zijn harem eene +jonge slavin, voor welke hij een vurigen hartstocht had opgevat. Zij +heette Zeïnib. Om harentwille bemoeide hij zich weinig met de +kadinen, hoewel hij er voor zorgde dat hij haar slechts in het geheim +zag, misschien ook uit vrees van haar in gevaar te brengen, of wel om +zich zelf onaangenaamheid en last te besparen. Zeïnib zelve, die +over dit voorrecht dat zij genoot, ten toppunt van geluk was, deelde +hiervan niemand iets mede. Ten laatste kwam toch eene der kadinen, die +zich langen tijd voor de meest bijzondere gunstelinge des sultans +gehouden had, achter het geheim. Niet minder in hare trotschheid dan in +hare liefde gekwetst, overlaadde zij de arme slavin met allerlei +beleedigingen en gaf, in ’t eind haar drift geen meester, aan de +eunuchen bevel haar te grijpen en te geeselen. Zeïnib echter week +eene schrede achteruit, verhief met fierheid haar hoofd en zeide tot +hen: „raakt mij niet aan, want ik draag een sultan in mijn +schoot.” Nauwelijks had zij deze woorden gesproken, of alle +aanwezigen wierpen zich voor haar ter aarde en kusten den zoom haars +kleeds. De kadine echter, wier woede nu geene grenzen kende, greep eene +kan met kokend water en goot die over het hoofd der arme Zeïnib +uit. In dit oogenblik trad de sultan, die het oproer vernomen had, het +vertrek binnen. Zeïnib, die aan al hare leden sidderde en van pijn +niet wist wat zij deed, wierp zich aan zijne voeten. De sultan richtte +haar op, maar de gevolgen van dit voorval bleven niet achterwege. +Eenige weken later stierf zij, terwijl zij het leven schonk aan eene +dochter, voor welke de vader eene bijna afgodische <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e326" href="#xd20e326" name= +"xd20e326">58</a>]</span>liefde koesterde, doch ook dit kind verloor, +op haar elfde jaar, bij een brand ongelukkiglijk het leven.</p> +<div class="figure xd20e329width"><img src="images/p1865-057.jpg" alt= +"De vrouwen van den harem." width="720" height="489"> +<p class="figureHead">De vrouwen van den harem.</p> +</div> +<p>Elke kadine heeft hare eigene kamer en haar eigen bed. De odalisken +bewonen kleinere, gelijkvormige cellen, welke allen uitkomen in een +groot rond salon, waarvan de wanden geheel met spiegels behangen zijn. +Deze rotonde is de plaats der vereeniging, het forum van dit vrouwelijk +personeel.</p> +<p>Waarmede houden zich al die jonge vrouwen den ganschen dag bezig? +Ziedaar eene vraag, die gewis reeds bij dezen en genen is opgekomen. +Zij hebben immers bijna niets te doen, verlaten het serail nooit, en +genieten ongeveer dezelfde mate van vrijheid als de dieren van een +zoölogischen tuin, met dit onderscheid nog, dat zij nimmer bezoek +ontvangen en nooit andere mannen zien dan de eunuken. Liggende op hare +divans, en behagelijk hare narghilés rookende, gebruiken zij al +de zoetigheden en lekkernijen, welke het Oosten haar kan aanbieden en +wijden voorts hare uren aan het gebed—en de zorg voor het toilet. +Zij wisselen verscheidene malen daags van kleeding, en de eene is +hierin nog ijdeler dan de andere. Reeds vroeg in den morgen komen de +eunuken en de slavinnen binnen en brengen met de pijpen ook het +onontbeerlijke blanketsel, waarmede zich kadinen, odalisken en ustas de +wangen beschilderen. Daarna neemt ieder een penseel, verft hare +wenkbrauwen, kleurt hare nagels, doet de overtollige haartjes +verdwijnen, en op deze wijze gaat de dag voorbij. Dit kleuren geschiedt +door middel van hennabladeren, welke plant in Egypte, Nubië en in +andere streken in menigte groeit. Het fijne groene poeder dezer +bladeren wordt met kokend water aangemengd, en dit des nachts op de +vingers gelegd; de kleur is zeer duurzaam en verdwijnt eerst als een +nieuwe nagel te voorschijn komt; gewoonlijk wordt ook de huid aan de +toppen der vingers hierdoor donkerzwart gekleurd, met oranjekleurige +randen. Wijl echter de opperhuid zich telkens hernieuwt, hebben de +jonge vrouwen den geheelen dag genoeg te doen om hare nagels en +wenkbrauwen in orde te brengen. Als het avond wordt en de sultan in den +harem wil overnachten, wijst hij de kadinen of gunstelingen aan, die +hom gezelschap moeten houden.</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e337"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e338" class="label">V.</h3> +<h3 class="main">Andere harems.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Niet alle harems zijn echter zoo onverbiddelijk voor +het oog der vreemdelingen gesloten als die des sultans. Heden ten dage +is het niet ongewoon, dat eene westersche vrouw, mits zij van goede +introductie voorzien is, den harem van een rijken effendi of hoogen +staatsdienaar binnentreedt. De beroemde schrijfster Frederika Bremer +deelt, in hare reis naar het Heilige Land, daaromtrent de volgende +merkwaardige bijzonderheden mede uit haar verblijf te +Jeruzalem.<a class="noteref" id="xd20e344src" href="#xd20e344" name= +"xd20e344src">3</a></p> +<p>»Nadat wij met de medegenomen spijzen en vruchten ons +middagmaal hadden gedaan, maakte ik met de beide meisjes een bezoek in +den harem van den sheikh. Wij werden daar vriendelijk ontvangen door +een krachtige vrouw van omstreeks vijftig jaren, die met onze goede +burgervrouwen in Zweden zeer veel overeenkomst had, en aan ieder van +ons een versch geplukten ruiker van welriekende tazetten bood, waarbij +zij, als welkomstgeschenk voor mij, nog eene roos voegde. Vervolgens +bracht zij ons in hare kamer, waarin rondom langs de wanden divans +stonden; en daar begonnen wij, dat wil zeggen de beide dochters van den +bisschop, die het arabisch ten volle machtig zijn, een gesprek met +haar, waaraan ik alleen door middel van een tolk deel kon nemen. Toen +de goede vrouw hoorde, dat de dames nog ongehuwd waren, toonde zij zich +zeer verwonderd, en noemde het „groote schande, dat zulke groote +meisjes nog geen man hadden.” En toen de meisjes daarop lachende +op mij wezen en zeiden dat ik ook nog altijd buiten den echt leefde, +sloeg zij de handen ineen, liep verschrikt naar de deur, als wilde zij +het vertrek verlaten, en zeide daar op hartstochtelijken toon, dat zij +zich, zonder man en kinderen, geen geluk denken kon. Voorts verlangde +zij van mij te weten, waarom ik niet was gehuwd, en toen ik haar dat +had uitgelegd, hernam zij wel, dat ik gelijk had, maar verklaarde +tevens, dat zij hiervan niets meer wilde hooren, en geleidde ons op het +dak der woning, om er het uitzicht te bewonderen. Er was in het spreken +en doen van die goede vrouw iets levendigs, geestigs en degelijks. En +daar zij van den dag van haar huwelijk af de éénige vrouw +van den <span class="corr" id="xd20e355" title= +"Bron: sheik">sheikh</span> gebleven is, zoo vermoed ik dat deze, die +een goed en vroom man schijnt te zijn, bij zijne wederhelft wel wat +onder den pantoffel staat, en dat die mohammedaansche pantoffel juist +niet altijd van fluweel zal wezen.</p> +<p>„De sheikh, zijn zoon, zijne dochter en de kinderen van deze +onderscheiden zich, even als hunne woning, door schoonheid en welvaart +zeer gunstig van de overige bewoners en huizen van het dorp. De eerste +heeft ook het opzicht over de moskee. En nadat wij dat heiligdom +bezocht, de koffie, welke de echtgenoote van den sheikh ons aanbood, +gedronken en haar voor de genoten gastvrijheid door een klein geschenk +in geld onze dankbaarheid betoond hadden, keerden wij door de dalen +Kedron en Hinnom, door de Sionspoort naar huis terug, waar wij, na dien +langen en vermoeienden, maar tevens interessanten tocht, met een +dankbaar gevoel aan de rust ons overgaven.</p> +<p>„Op de mededeeling van dat uitstapje, laat ik het verhaal +volgen van mijn bezoek in den harem van Effendi Musa, waar ik door de +jeugdige en beminnelijke echtgenoote van den consul Rosen, eene dochter +van den bekenden componist en pianist Moscheles, werd ingeleid. De +Effendi Musa, een vermogend man, was jaren lang, zonder kinderen te +krijgen, met zijne eerste vrouw gehuwd geweest. Hij nam daarop eene +tweede vrouw, die hem na verloop van een jaar door de geboorte van een +zoon verblijdde. Schier gelijktijdig beviel nu echter ook de eerste +vrouw van eenen zoon. <span class="pagenum">[<a id="xd20e362" href= +"#xd20e362" name="xd20e362">59</a>]</span></p> +<p>Maar toen dat kind binnen ettelijke maanden weder overleed, werd de +tweede vrouw zoo bevreesd dat de andere haren zoon vergiftigen zou, dat +zij ’t in den harem niet langer kon uithouden en naar het +ouderlijke huis wederkeerde, waar zij sedert door haren echtgenoot +wordt bezocht.</p> +<p>„Van dien tijd af kon de eerste dus weder ongestoord in den +harem heerschen; doch onze intrede in dezen beloofde niet veel goeds. +De gewelfde poort en de trap, die erheen voerden, waren vuil en vol met +allerlei dingen, die er niet behoorden; maar daarna werd het beter, en +de trap opgegaan zijnde, traden wij een ruime, zindelijke plaats +binnen, die met steenen platen was bevloerd. Hier kwamen twee jonge, +sierlijk getooide dames, in vuurroode jakjes en met bloemen in de +haren, ons te gemoet, en brachten ons, na ons vriendelijk welkom +geheeten te hebben, in hare gezelschapskamer. Het waren de eerste vrouw +van Effendi Musa en een ongehuwde bloedverwante van haar. De eerste, +Sitti Selma, gaf mij den indruk van een volwassen kind. Zij telde +vier-en-twintig jaren, had een teeder, rank figuur en een zeer lief +gelaat met fijne, mooi gevormde trekken en schoone donkere oogen. Een +halve krans van levende dubbele jonquilles, die door een agraffe van +amethyst boven het voorhoofd bevestigd was, omgaf een klein fluweelen +mutsje, waarvan twee kwasten van donkerblauwe zijde tot laag over den +nek naar beneden hingen. Het krippen kleed, dat met opgeplakte +geborduurde bloemen met gloeiende kleuren was bezaaid, werd beneden het +jakje samengehouden door eenen gordel, die een gouden horloge en andere +versierselen droeg. Hare nagels waren zwartblauw geverfd, en hare +handen overdekt met figuren van dezelfde kleur. Zij scheen kinderlijk +vroolijk en ongegeneerd te zijn, maar was ook zeer vrijpostig in het +opnemen van mijne kleeding en die van mevrouw Rosen. Ieder stuk er van +werd afzonderlijk bekeken en betast, ja zelfs onderzocht zij of wij +korsetten droegen, en gaf daarover hare verwondering te kennen.</p> +<p>„De ongehuwde dame, Sitti Nephisa, was een zeer mooie blondine +van zeven-en-twintig jaren met volle en ronde vormen, en veel minder +nieuwsgierig dan hare gehuwde nicht. Hare handen en nagels waren niet +beschilderd, maar veel mooier dan die der jonge vrouw, en op haar hoofd +droeg zij een krans van heel kleine bloempjes.</p> +<p>„Zwarte slaven en slavinnen gingen de openstaande deur, +waarmede men op de plaats kwam, uit en in, en zetten eenige +ververschingen voor ons klaar. Daarop werd een jeugdige slavin uit +Abyssinië, die eerst voor korten tijd gekocht was, voor ons +gebracht en haar bevolen, den zoom van onze kleederen te kussen en de +linkerhand op de borst te leggen, terwijl zij ons met de rechter in +kleine echt porceleinen kopjes thee presenteerde. Op dezelfde wijze +werd ons vervolgens, mede in zeer kleine kopjes, koffie aangeboden, +die, even als de thee, sterk gesuikerd was. En daarna werden twee +kleine negerkinderen—slaven des huizes—binnen geroepen, die +weder onze kleederen moesten kussen, en door de beide dames geliefkoosd +en zeer vriendelijk behandeld werden. Intusschen verlangde ik naar een +meer degelijk onderhoud, en greep daartoe de gelegenheid aan, toen zij +ons de boeken van Effendi Musa lieten zien, die zij echter zelf niet +gelezen hadden, omdat—geen van beiden lezen kon: want een +mohammedaansche vrouw, die lezen kan, is een groote zeldzaamheid. Door +mevrouw Rosen, die het arabisch volkomen goed verstaat en spreekt, en +die de goedheid had mij tot tolk te dienen, vroeg ik haar, of zij +bidden konden en dagelijks tot »Allah” baden, ’t geen +aanstonds door beiden met »Ja!” bevestigd werd. Zij baden, +zeiden zij, vijfmaal daags en telkens een ander gebed, hoewel dagelijks +dezelfde gebeden. Vervolgens vroeg ik, of zij geloofden, dat zij, even +goed als de mannen, in het paradijs zouden komen? Waarop weder haar +antwoord luidde:</p> +<p>„Ongetwijfeld. Alle Moslemim komen in het paradijs. Sommige +onmiddellijk na den dood, andere nadat zij eerst een straf- of +louteringstijd hebben doorgestaan, die korter of langer duurt, naar +gelang zij op aarde beter of slechter hebben geleefd.”</p> +<p>„Waarmede<span class="corr" id="xd20e376" title= +"Niet in bron">,</span>” ging ik voort<span class="corr" id= +"xd20e379" title="Niet in bron">,</span> „zullen de gezaligden in +het paradijs zich bezig houden?”</p> +<p>„Met niets<span class="corr" id="xd20e384" title= +"Niet in bron">,</span>” hernamen zij<span class="corr" id= +"xd20e387" title="Niet in bron">,</span> „dan met het afleggen +van bezoeken bij hunne vrienden.”</p> +<p>„Zullen zij daar ook muziek maken?”</p> +<p>„Neen; want dat zou zondig zijn.”</p> +<p>„Zullen zij er ook eten en drinken?”</p> +<p>„Neen; want in het paradijs hebben de zaligen geene tanden en +nog minder honger of dorst. Willen zij echter iets gebruiken, zoo +behoeven zij ’t maar te wenschen, en dadelijk zien zij een +gedekte tafel voor zich staan, gelijk men over ’t geheel in het +paradijs maar een wensch heeft uit te spreken, om dien aanstonds +vervuld te zien.”</p> +<p>„Zullen zij daar God zien?”</p> +<p>„Voorzeker neen! Daarvan kan nimmer sprake zijn. Niet eens kan +zulk een wensch in hen opkomen, daar de profeet Mohammed en zijn +paradijs voor allen genoeg zullen zijn.”</p> +<p>„Waar komen zij, voor wie de toegang tot het paradijs gesloten +is, de zondaren en goddeloozen?”</p> +<p>»In het brandende vuur. Maar nadat zij in het vuur gelouterd +zijn, zullen ook zij in het paradijs opgenomen worden.”</p> +<p>Deze en meer andere vragen van dien aard werden allen vlug en helder +beantwoord, met name door de ongehuwde dame, die blijkbaar in verstand +en nadenken de andere overtrof. Zij scheen ernstig belang te stellen in +godsdienstige zaken, waarin zij van hare tante mondeling onderwijs +ontvangen had. En op de vraag, welke ik ten slotte tot haar richtte, of +zij geen lust gevoelde om te reizen en andere landen te zien, zoo als +mijn vaderland, dat ik haar als zeer schoon beschreef, hernam zij: +„Neen. Als ik reizen kon, zou ik het liefst naar Stamboul +(Konstantinopel), waar mijn vader heeft geleefd, of naar Mekka gaan. +Maar daar dit niet mogelijk is, houd ik ’t voor best, in de stad +te blijven, waarin Abraham, David en Christus hebben verkeerd. In +andere steden is misschien meer +„fantasia”—vermaak—maar hier vind <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e408" href="#xd20e408" name= +"xd20e408">60</a>]</span>ik meer, dat tot stichting dient.” En +daarop kon ik niets dan „Taib, taib!”—„goed! +goed!” laten volgen.</p> +<p>„Maar waarover het gesprek ook loopen mocht, over den hemel of +de hel, over Stamboul of Mekka, altijd kwam het weder op de kleeding en +het toilet terug, waarin de vrouw des huizes meer dan in iets anders +scheen belang te stellen.</p> +<p>„Mevrouw Rosen verzocht haar, ons haar mooie kleederen te +laten zien, en daartoe was zij aanstonds bereid; maar ongelukkig was de +sleutel tot de kamer, waarin deze schatten verborgen lagen, nergens te +vinden. Vergeefs werd hij onder de matrassen en kussens van de +sofa’s gezocht, die, zooals ik bij deze gelegenheid zag, tot +bewaarplaats van allerlei voorwerpen moesten dienen. Wij moesten ons +dus vergenoegen met het bewonderen van een paar kussens en +kleedingstukken, die even smaakvol als kunstig met gouddraad geborduurd +waren, maar ons door de eigenares wat heel ongegeneerd werden +toegeworpen. Wat zij ons echter niet liet zien, niettegenstaande ik +weet, dat het in dit, zoowel als in elk mohammedaansch huis gevonden +wordt, was de zweep, waarmede onordelijke en ongehoorzame slaven worden +gestraft; en de heer des huizes ook zijne echtgenooten tuchtigt, als +deze met elkander oneenigheid hebben of zich tegen hem niet lief +gedragen: want met gestrengheid handhaaft de man in het Oosten steeds +zijn gezag in huis, en, zonder zijn verlof, mag zijne vrouw in zijne +tegenwoordigheid zelfs niet eens gaan zitten.</p> +<p>„Enkele gedeelten van de kleeding, welke zij aan had, liet zij +ons meer nauwkeurig zien, en van nabij beschouwd, bleken ook deze vrij +kostbaar te zijn, hoewel zij weinig smaak verrieden.</p> +<p>„De abyssinische slavin zette ons vervolgens twee met wasdoek +overdekte bankjes of kleine tafeltjes, het eene boven op het andere, +voor, en plaatste daarop een presenteerblaadje met een half dozijn +kleine schoteltjes, die oostersch manna, pistaches, suikerboonen, +schijfjes van sinaasappelen, alsmede een soort van amandelpers +bevatten, dat tot dunne, zachte stengels uitgerold was en sterk naar +rozenwater smaakte. Onze gastvrouwen noodigden ons op de meest +vriendelijke, vaak zelfs—daar zij ons verscheidene lekkernijen in +den mond staken—meest handtastelijke wijze uit, van de aangeboden +versnaperingen gebruik te maken, en de pogingen, welke wij deden om ons +tegen die gewelddadige gulheid te verweren, maakten van beide zijden +den lachlust gaande. Over ’t geheel gaven die kinderen der +gevangenis mij recht aangename indrukken, en schepte ik, in weerwil van +het wel wat ruwe gedrag der jeugdige vrouw, in haren omgang vrij wat +meer behagen dan soms in het onderhoud der dames in onze europeesche +salons. Maar „één zwaluw maakt nog geen +zomer”, zegt het spreekwoord, en ik moet erkennen, dat een +gesprek van een enkel uur nog niet bewijst, dat iemand op den duur +aangenaam in de conversatie is.</p> +<p>„Op mijne vraag aan Sitti Nephisa, of zij de gedachte aan het +huwelijk voor altijd had opgegeven, antwoordde zij lachende: +„Zeer zeker!” want zij was immers reeds +oud—zeven-en-twintig jaren—en onder hare maagschap werd er +voor haar geen man meer gevonden, nadat de voor haar bestemde +echtgenoot reeds op jeugdigen leeftijd gestorven was.</p> +<p>„De Arabieren zijn gewoon, hunne kinderen zeer vroeg, dikwijls +reeds bij de geboorte, te verloven, en laten die verloofde paren, als +ze nog zeer jong—de meisjes vaak nog kinderen—zijn, met +elkander in het huwelijk treden. Meermalen geschiedt dat, zonder dat de +jongelieden elkander te voren hebben leeren kennen. En indien +één van de verloofden vóór het huwelijk +sterft, zoo wordt er, maar altijd binnen den kring der bloedverwanten, +een andere wederhelft voor den overblijvende gezocht.</p> +<p>„Uit dit huis begaven wij ons naar een ander. Daar vonden wij +de dames echter niet te huis. Zij maakten juist eene visite bij de +vrouw van den pasja; maar men verwachtte ze ieder oogenblik terug, en +de slavinnen verzochten ons daarom dringend, de voorkamer, een groot, +licht en zeer mooi vertrek met hooge ronde vensterbogen in +byzantijnschen stijl en scharlaken rooden gordijnen, binnen te gaan en +daar ons gemak te nemen. De heer des huizes was een rijke Effendi, die +drie vrouwen had en met zijnen zoon en diens jeugdige echtgenoote dit +huis bewoonde. Toen wij in de kamer waren, kwamen als gewoonlijk, ook +de slavinnen met hare kinderen daarbinnen en stonden ons aan te gapen. +Enkele van dezen waren geheel zwart, en hadden in de uitdrukking van +haar gelaat iets wilds. Andere daarentegen waren brons van kleur en +bezaten fijne trekken en het levendige gebarenspel, waardoor de +bevolking van Abyssinië zich onderscheidt. Één van +de laatsten, die, naar men ons zeide, eene vertrouwde slavin en zeer +bemind hier in den harem was, had een bijzonder goedhartig en schrander +gezicht. Over ’t geheel worden de abyssinische slaven en +slavinnen voor de besten gehouden, en roemt men hen als schrander, +goedhartig en trouw. Maar des te meer is het te bejammeren, dat +zoovelen uit dit kleine afrikaansche volk, ’t welk te midden der +Mohammedanen zijn christelijk geloof heeft bewaard, door den nood +gedwongen worden, om hun vaderland te verlaten en zich als slaven te +verkoopen. Men heeft hunne schoone gelaatstrekken maar aan te zien, om +te erkennen, dat zij van arabische afkomst zijn en zelfs tot een edelen +stam van dat volk behooren.</p> +<p>„Van de dames, die thuis gebleven waren, trad er +ééne, die een vrouw van den tweeden rang scheen te zijn, +en profond négligé bij ons binnen, en zette zich naast +ons neder. Weldra was zij in gesprek met Mrs. Johnson en bewonderde +daarbij het bouquet, dat deze op haren hoed had; maar toen Mrs. Johnson +het wilde los maken en haar ten geschenke geven, zwoer zij bij Allah, +dat zij het nimmer zou aannemen. Een oogenblik later scheen zij +daarover echter berouw te hebben. Zij gaf toen althans te kennen, dat +zij de bloemen toch gaarne zou bezitten, en nu verhuisde het bouquet +van het schoone hoofd van Mrs. Johnson naar het niet schoone hoofd van +Sitti Ayesha, zonder dat de laatste zich daarbij door den zooeven +uitgesproken eed ook maar in het minst bezwaard gevoelde. Zulke +gedachtelooze eeden worden trouwens, naar mij gezegd <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e427" href="#xd20e427" name= +"xd20e427">62</a>]</span>is, door de mohammedaansche dames ieder +oogenblik uitgesproken. Het uitzicht van deze jonge vrouw teekende ruwe +en hevige hartstochten.</p> +<div class="figure xd20e430width"><img src="images/p1865-061.jpg" alt= +"Het inwendige van een kiosk in het serail." width="720" height="490"> +<p class="figureHead">Het inwendige van een kiosk in het serail.</p> +</div> +<p>„Alsnu ontstond er een levendige beweging onder de slavinnen +in het vertrek. Men zeide ons, dat de voornaamste dames des huizes +waren teruggekomen; en kort daarna traden twee vrij aanzienlijke +gestalten de kamer binnen. De ééne, een vrouw van ruim +dertig jaren, droeg een goudgeel gewaad met eenigszins groote bloemen; +de andere, veel jonger en zeer bekoorlijk, had een zwartzijden jakje en +pantalons met gouden franjes en rijke borduursels aan. De laatste, die +vóór weinig tijd met den zoon des huizes was gehuwd, +betoonde zich in hare uitdrukkingen en gedragingen uiterst bedeesd, en +was als zoodanig het tegenbeeld van de andere dame, die met hoogst +ongegeneerde en weinig aangename manieren, naar de wijze der ganzen op +de sofa plaats nam en nu het eene, dan het andere been in de hoogte +hief. Haar kleed, dat naar voren open was, liet een gouden keten zien +om eenen hals, blank als sneeuw; maar hare houding was achteloos en, +naar onze begrippen, niet eens welvoegelijk. Onder de drie vrouwen van +haren echtgenoot scheen zij de voornaamste te zijn, en zij verhaalde +ons, dat zij eene „Hadji” of bedevaartgangster stond te +worden, en in het aanstaande voorjaar met haren gemaal en +één van zijne andere vrouwen eene bedevaart naar Mekka +zou ondernemen. Zij kon een weinig lezen, maar geen letter schrijven; +en toen Mrs. Johnson haar zei, dat ik eene dame was, die boeken +schreef, scheen dat haar begrip ten eenenmale te boven te gaan. Een +knaapje, dat er ziekelijk uitzag, werd onder dat gesprek van de borst +eener jeugdige slavin genomen en haar op den schoot gelegd, maar daar +begon het zoo onrustig te worden en zoo te schreeuwen, dat het hoe eer +hoe beter aan het zwarte meisje, bij wie het blijkbaar veel liever dan +bij zijne moeder was, moest teruggegeven worden. De jeugdige dame, even +aangenaam als de oudere het niet was, bood ons op een presenteerblad +uitstekenden sorbet van essence de rose en daarna een fijn geborduurden +zakdoek aan, om er den mond mede af te vegen. Hebe of Ganymedes hadden +niet met meer zedigheid en edele bevalligheid voor de goden den nektar +kunnen inschenken, dan zij hier te werk ging. In haar voorkomen en hare +kleeding was iets antiek edels, en haar fijn besneden gelaat bezat een +kinderlijke, waarlijk roerende schoonheid. Hoe bedroevend, dat ook deze +in het riool van een harem verlaagd zal worden! Ik kan er geen zachter +woord voor vinden, als ik aan den aard en den gewonen toestand van die +vrouwenverblijven en de aangeboren schoonheid van dit jeugdige schepsel +denk. Maar misschien valt haar ’t geluk ten deel, hier eene +uitzondering te maken, en tot die weinige bevoorrechte vrouwen te +behooren, die uitsluitend en voor altijd de liefde van haren echtgenoot +boeien. Voor het minst scheen zij dat te verdienen. Doch wat de +toekomst haar ook eens zal brengen, thans was zij blijkbaar gelukkig, +als een jeugdige liefhebbende en beminde bruid, die, in het volle genot +van het tegenwoordige, aan den dag van morgen niet denken kan.</p> +<p>„Met de meeste vriendelijkheid werden wij hier ontvangen en +met de onbekrompenste gulheid onthaald; want gastvrijheid behoort tot +de plichten en de deugden der Mohammedanen. Miss Moon rookte een +„narghilé” of een soort van turksche pijp, die ik +later wel eens beschrijven zal. Bij ons vertrek zagen wij in een kleine +kamer, nabij den divan, in een met zilver gemonteerde wieg, een kleinen +dikken jongen, nog in luiers gewikkeld, liggen slapen. Toen had hij +reeds een tulband op ’t hoofd—een pasja in miniatuur!</p> +<p>„In het derde huis, dat wij dezen dag bezochten, werd Mrs. +Johnson met een uitroep van vreugde ontvangen door een jeugdige, +prachtig gekleede dame en een even jongen heer met een tulband op +’t hoofd. Beiden, met wie zij van hare kindsheid af bekend was, +schenen <span class="corr" id="xd20e441" title="Bron: zeerveel">zeer +veel</span> van haar te houden, en hadden zich heden reeds op haar +bezoek verheugd. Tot mijne verwondering trad de jonge heer met ons de +ontvangkamer binnen, en zette zich daar sans gêne op een divan +neder, om aan ons gesprek deel te nemen. Hij was de zwager van de jonge +vrouw, en herstellende van een langdurige ziekte. Even als zijne +schoonzuster, zag hij er lief, goedhartig en schrander uit. Op zijn +veertiende jaar gehuwd, was hij thans zelf reeds huisvader, hoewel hij +nog niet meer dan achttien jaren telde. De jonge vrouw bezat in +uitdrukking en voorkomen een waarlijk europeesche bevalligheid, +ofschoon hare kleeding niet vrij was van dezelfde smakeloosheid, +waardoor hier in ’t algemeen het toilet der dames gekenmerkt +wordt. In plaats van een jakje, droeg zij een blouse van blauwe zijde, +en om haar middel en over haar éénen schouder had zij een +band van gouden munten, enkele en dubbele gouden „mejids” +en oostenrijksche dukaten, terwijl aan dien kostbaren gordel nog +bovendien een groot gouden horloge en andere prachtige versierselen +hingen. De wimpers van hare oogen en hare wenkbrauwen waren zwart +gekleurd, waardoor evenwel aan de goedhartige uitdrukking van haar +gelaat in geenen deele afbreuk werd gedaan.</p> +<p>„Volgens gewoonte, werden ons koffie en zoetigheden +aangeboden, terwijl miss Moon weder een sigaartje rookte. De jonge +vrouw wilde niets gebruiken, omdat zij, ter betooning van dankbaarheid +voor hare voorspoedige herstelling uit haar derde kraambed, de gelofte +had gedaan, dezen dag te zullen vasten. Zij verliet ons voor eenige +oogenblikken, om haar jongste kind de borst te geven. Blijkbaar was zij +een gelukkige echtgenoote en moeder, en levenslust straalde uit hare +oogen. Ook haar zwager scheen tevreden en gelukkig, hoewel hij te +kennen gaf, dat hij gaarne zou gaan reizen, ten einde wat meer van de +wereld te zien. Daarmede—voegde hij er lachend bij—wilde +hij echter wachten, totdat hij om zijn kin wat ruwer zou geworden zijn. +En inderdaad, was daaraan van een baard nog niets te zien. Maar toch +was hij al vast begonnen met engelsch te leeren.</p> +<p>„Ik voor mij kan niet anders dan de welwillendheid en +hartelijkheid roemen, welke ik bij mijne bezoeken van deze vrouwen +ondervonden heb, en hetzelfde geldt van het verstand, dat zij voor het +grootste gedeelte in hare vragen en antwoorden lieten blijken. Ik houd +<span class="pagenum">[<a id="xd20e448" href="#xd20e448" name= +"xd20e448">63</a>]</span>mij overtuigd, dat zij, tot vrijheid en +christendom opgevoed, weldra onze meest beschaafde europeesche vrouwen +zouden op zijde streven. Maar des te grooter is ook de zonde, waaraan +men zich jegens haar schuldig maakt, door ze in die geblankette +vernedering, die geestelijke gevangenschap te houden, en des te +rechtvaardiger de straf, die een volk treft, dat in de vrouw niet de +moeder des menschelijken geslachts weet te achten. Zulk een volk moet +zelf—’t is zijne natuurlijke straf—der vernedering en +ontbinding onderworpen worden; want hoe kunnen deze vrouwen, die niet +minder dan de mannen menschen zijn, de opvoedsters worden van een vrij, +zelfstandig volk, dat zijne verhevene bestemming kent en op de baan der +ontwikkeling voorwaarts gaat? Waar het gezin het eigendom is van een +huiselijken despoot; waar de huisvader voor onbeperkten gebieder, de +vrouw daarentegen voor niet meer dan een stuk huisraad of eene slavin +geldt, alleen voor de dienst of het vermaak van haren heer +bestemd,—daar wordt ook het volk onderworpen aan een onbeperkten +heerscher en daarmede aan slavernij en dood, tenzij het nog kracht +genoeg bezit, om zijne boeien te verbreken. De eerste stap tot dit +laatste zou de bevrijding van de vrouw en de verheffing van het +huiselijke leven zijn, en dat is daarom eene levensvraag voor alle +volken van het Oosten. Een tijd lang hebben de +Moslemim—geloovigen—aan ’t hoofd van die volken +gestaan. Maar, sterk als veroveraars, bezaten zij niet de kracht, +maatschappelijke orde en vrijheid te stichten; niet de kracht, de +zegeningen der beschaving en des hoogeren vredes aan de volken te +schenken. En waar is nu hunne grootheid en staatkundige +zelfstandigheid? De Hooge Porte heeft voor de rossen en wagens van +vreemde natiën hare deuren moeten ontsluiten. Haar halve maan +daalt ter kim, haar ster gaat onder. En zoo moet het elk volk gaan, dat +de woorden der scheppingsgeschiedenis niet ter harte neemt: »God +schiep den mensch naar zijn beeld, man en vrouw schiep Hij ze, en God +zegende hen en zeide tot hen: Weest vruchtbaar en vermenigvuldigt, en +vervult de aarde en onderwerpt u haar!” Alleen daar, waar deze +wederkeerigheid en gelijkheid zuiver en ongestoord bestaan, kan een +volk dien goddelijken zegen deelachtig worden en de aarde in een +paradijs herscheppen.”</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e450"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e451" class="label">VI.</h3> +<h3 class="main">Konstantinopel en omgeving.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first"><i>Konstantinopel</i>, door de Turken <i>Stamboul</i> +en Istanboul of Islambol genaamd, ligt op 41° N. B. en 28° +59′ O. L. en werd door keizer Constantinus gebouwd ter plaatse +waar vroeger <i>Byzantium</i> lag. De stad werd door hem verheven tot +hoofdstad van het romeinsche rijk, van welks oostelijke helft zij na de +scheuring des rijks de hoofdstad bleef tot in het jaar 1453, toen zij +door Mohammed II werd ingenomen; sedert dien tijd is zij de zetel der +turksche regeering.</p> +<p>Dat Konstantinopel vele veranderingen heeft ondergaan en er menig +bloedig drama binnen en buiten hare muren werd opgevoerd, zal wel +zonder tegenspraak blijven, daar dit het lot van alle steden der +oudheid geweest is. Nogtans is zij, hoevele stormen ook over haar +gewoed mogen hebben, niet te gronde gegaan; en hoewel zij ook niet in +inwendige verbetering of verfraaiing veel moge toegenomen hebben, toch +heeft de geest van beschaving, die krachtiger werkt dan ooit de profeet +Mohammed verwachten kon, het maatschappelijke leven en de zedelijkheid +althans in die mate verbeterd, en de oorspronkelijke ruwheid verzacht, +zoodat men tegenwoordig deze stad veilig kan doorwandelen, en niet +behoeft te duchten door den een of anderen moslem als een ongeloovige +mishandeld of kwalijk bejegend te worden.</p> +<p>Vele huizen van Konstantinopel zijn omringd van hoven, beplant met +jujubeboomen, Judasstruiken en meer anderen, overeenkomstig het klimaat +en den grond van europeesch Turkije. Soms zijn die hoven zoo vol van +bloemen en vruchtboomen, dat de groote menigte van huizen, die langs de +helling der heuvelen staan en gewoonlijk rood van kleur zijn, als +achter een gordijn van bladeren, vruchten en bloemen wegschuilen. +Vooral in het voorjaar hebben de huizen van Konstantinopel een vroolijk +aanzien. Alsdan zijn de bloemen open en tooien met hare duizendvoudige +kleuren de stad, terwijl de donkere cypressen, welke in breede groepen +hier en daar op de kerkhoven bij elkander staan, hun sombere tinten aan +al die kleurenpracht huwen.</p> +<p>Wanneer men van uit de haven, den Gouden Hoorn, den blik wendt naar +het schiereiland Pera, dan rust de blik op de oude stad Galata, op +welke plaats tijdens de grieksche keizers de ondernemende Genueezen +eene handelskolonie vestigden, wier bewoners nog altijd kenbaar zijn +aan hunne oude taal. Hare oude muren, wallen en torens bestaan nog, en +de poorten worden elken nacht door de Turken met dezelfde +zorgvuldigheid gesloten als weleer door de oude Genueezen. Galata is +eigenlijk een handelsdepot, waar de kooplieden van alle natiën +hunne magazijnen en kantoren hebben, en waar nog de werkzame geest der +ouden ieder schijnt te bezielen. Op den rug van het hooge gebergte, +tusschen de haven en den Bosporus, ligt de stad Pera. Hier is de +eigenlijke woonplaats der Franken; de kooplieden, wier goederen in de +gewelven van het benedendeel der stad geborgen liggen, hebben op de +zonnige hoogten hunne woningen gebouwd, waar de lucht gezond en het +uitzicht vrij is, en werwaarts zij zich na afloop der beroepsbezigheden +begeven. De woningen der Franken vormen eene groote tegenstelling met +die der Turken. De huizen der laatsten zijn gewoonlijk laag van +verdieping, van hout opgetrokken en weinig van licht voorzien, terwijl +de frankische huizen hoog, helder en ruim zijn; het uitzicht van daar +over de zee met haar bochten en eilanden is inderdaad betooverend. Hier +bevinden zich de hotels en de paleizen van de gezanten der +verschillende mogendheden van Europa. Bijzonder prachtig zijn de +russische en engelsche gezantschapshotels. De beide voorsteden der +Franken zijn met Konstantinopel door een groote brug verbonden, welke +door de Turken Bujuk Tsjikmadsji genoemd wordt. Deze <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e471" href="#xd20e471" name= +"xd20e471">64</a>]</span><span class="corr" id="xd20e472" title= +"Bron: burg">brug</span> rust op pontons en werd door Mohammed II over +de haven gelegd. Geen uur van den dag waarop deze brug niet met +honderde menschen bedekt is, en het is waarlijk wel de moeite waard, +een poos het gedrang en het gewoel gade te slaan van deze bonte +menigte, onder welke zich bijna alle nationaliteiten van Europa, +Azië en Afrika bevinden. Men kan zich een denkbeeld maken van de +menschenmassa’s, welke onophoudelijk langs deze brug van de eene +zijde naar de andere gaan, wanneer men weet, dat de regeering de inning +van het bruggeld voor 800,000 piasters aan Armeniërs verpacht +heeft, die er nog groote winst bij hebben, in weerwil van het geringe +tolgeld dat ieder voorbijganger betalen moet, en dat slechts uit 5 +paras, het achtste deel van een piaster, ruim een cent, bestaat.</p> +<div class="figure xd20e476width"><img src="images/p1865-064.jpg" alt= +"De tuinen van het serail." width="720" height="531"> +<p class="figureHead">De tuinen van het serail.</p> +</div> +<p>Wij willen Konstantinopel ook nog van een ander gedeelte der +omgeving uit bezichtigen, namelijk van de hoogte boven Eyub. Dit is +eene kleine plaats, of eigenlijk slechts eene straat, welke niet alleen +eene romantische omstreek heeft, maar ook wegens andere omstandigheden +merkwaardig is. Eyub of Job is de naam van een turkschen heilige, wiens +graf, over hetwelk eene moskee gebouwd is, zich hier bevindt. De Turken +kennen drie personen van denzelfden naam, die zij zeer dikwijls zonder +aanmerking van tijd of plaats met elkander verwarren. De eerste is de +ook bij ons door den Bijbel bekende patriarch Job, die in het land Uz +woonde. De Koran en zijne uitleggers weten van Job te vertellen, dat +zijne vrouw zijn geduld zoo uitputte, dat hij haar eindelijk, in drift, +met een palmtak sloeg. Toen God hem later zijne gezondheid teruggaf, +verkreeg ook de vrouw hare jeugd en schoonheid weder, terwijl Allah de +schuur van Job vulde met goud en zilver, dat uit eene wolk afstroomde. +De tweede Job was een der veldheeren en staatsdienaars van Salomo. De +derde, voor wien eigenlijk de moskee is gesticht, heet Abu Eyub, die +zich vooral bij de verovering van Konstantinopel in het jaar 1453 zeer +onderscheidde. Mohammed II bouwde de moskee over diens graf, en in deze +moskee moet zich iedere sultan, bij zijne komst tot den troon, laten +wijden. In Europa worden gewoonlijk de koningen bij de aanvaarding van +de regeering gekroond, doch in Turkije wordt den sultan bij die +gelegenheid een gordel met een zwaard om het midden gebonden. Bij deze +plechtigheid komen de Sheikh-ul-Islam, de vizier en de overige hooge +staatsdienaren te paard in het serail, vanwaar zij den sultan naar de +moskee van Eyub vergezellen. Bij de aankomst aldaar houdt de opperste +iman eene rede, in welke hij den <span class="corr" id="xd20e482" +title="Bron: sulten">sultan</span> vermaant alle krachten in te spannen +tot handhaving en verbreiding van den Islam, waarna dit door den sultan +op den Koran bezworen wordt. Hierop bestijgt de sultan <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e485" href="#xd20e485" name= +"xd20e485">66</a>]</span>eene marmeren tribune en wordt door den sheikh +Ul Islam met het zwaard omgord. De moskee is geheel van marmer en +omgeven van boomen. Men kan door de vergulde tralies den katafalk van +den hier begraven liggenden <span class="corr" id="xd20e487" title= +"Bron: Fyub">Eyub</span> zien. De moskee zelve is vol reliquiën, +onder anderen een stuk marmer met den afdruk van een voet van den +Profeet, welken afdruk de steen opnam en bewaarde.</p> +<div class="figure xd20e491width"><img src="images/p1865-065.jpg" alt= +"Het zomersalon van het serail." width="720" height="487"> +<p class="figureHead">Het zomersalon van het serail.</p> +</div> +<p>De voorstad Eyub is nog merkwaardig door eene groote fabriek. Hier +wordt het laken geweven voor de roode mutsen (fez), de nationale +hoofdbedekking van alle Turken. Vroeger maakte men deze mutsen in +Tunis, totdat een Armeniër het geheim ontdekte van die bijzondere +roode kleur. Dag en nacht zijn de machines in beweging, die het laken +bereiden en aan de mutsen haar fatsoen geven. Als de fez de laatste +machine verlaat, dan is zij zoo dicht geperst, dat men niets van het +breiwerk zien kan en zij op één stuk laken gelijkt. +Daarna verkrijgen alle mutsen eene schoone karmozijnkleur en worden +naar het depôt gebracht. Het geheele leger draagt zulke mutsen, +die met het naamcijfer van den Sultan gemerkt zijn. Schoon is het +gezicht dat men van hier uit over de omstreek heeft. Tegenover Eyub +ligt het Jillan-serail of slangenpaleis, dat zijnen naam verkregen +heeft van de menigte slangen, welke zich hier vroeger ophielden. Deze +dieren waren zoo menigvuldig, dat zij zelfs in de vertrekken op de +divans opgerold lagen, even alsof zij de eigenlijke bewoners waren. Die +streek is zeer ongezond en onder de bewoners woedt maar al te vaak de +moordende pestziekte. Niet ver van het slangenpaleis ligt de kazerne +der konstapels, en daar naast ziet men de zilvergieterij, waar de +platen gemaakt worden voor de munt, die men in het serail aantreft. Het +turksche geld is niet versierd met het borstbeeld van den sultan, daar +de koran de afbeelding van de menschelijke gedaante verbiedt, maar +draagt het naamcijfer en den titel van den Grooten Heer.</p> +<p>In de nabijheid der kazerne bevindt zich het dorp Hazkol, dat bijna +alleen door Joden bewoond wordt. Hunne kerkhoven zijn frisscher dan +hunne huizen, welke in een jammerlijken toestand verkeeren. Even +voorbij dit dorp ziet men het paleis van den Tershane Emini of +opzichter van het arsenaal. Thans wordt het bewoond door den minister +van marine. Aan dit paleis is de geheele inrichting der marine +verbonden. De magazijnen, werven en andere gebouwen strekken zich bijna +een uur ver langs de haven uit. Bij dit paleis bevindt zich ook de +kazerne der mariniers, een zeer geoefend slag van volk. Gewoonlijk zijn +in deze kazerne 15,000 man ingekwartierd. Achter dit gebouw rijst de +toren van Galata omhoog; de schildwachten, die bij den omloop van dezen +toren geposteerd zijn, kunnen de stad en hare omgeving tot op vijf uren +afstands overzien. Deze schildwachten, alsmede die van den +Seraskiër-toren, zijn belast met het uitsteken van een +brandsignaal, waarbij zij tevens op groote trommen moeten slaan ten +einde de manschappen der verschillende kazernes bijeen te roepen. +Zoodra er ergens in de stad brand ontstaat en de schildwachten het +teeken geven, worden er in de stad zeven kanonschoten gelost: +maatregelen in Konstantinopel zeer noodzakelijk, omdat de +brandbluschmiddelen jammerlijk, de straten nauw en de huizen meest van +hout zijn. De brandspuiten kunnen nooit in de stegen komen, en +gewoonlijk is er zulk een gebrek aan water, dat men om de woede der +vlammen te keer te gaan, geheele straten moet platschieten. Het is +geene zeldzaamheid dat er in éénen nacht 200 huizen +afbranden.</p> +<p>Konstantinopel bezit vele en zeer schoone moskeeën, onder +anderen de Aya Sophia, de Achmed-moskee met zes minarets, en +verschillende andere. Ter westzijde van het douanenkantoor, waar ook de +Emirs wonen, bevindt zich het grieksche kwartier. Hier is de woonplaats +van den griekschen patriarch, alsmede de hoofdkerk, welke door den +veroveraar van Konstantinopel, Mohammed II, aan de Christenen werd +afgestaan, toen de Turken de Aya Sophia in bezit namen. Ook wonen hier +de zeven zoogenoemde vorsten der grieksche natie, die vroeger het ambt +der Hospodaren in Moldavië en Wallachije vervulden.</p> +<p>De straten van dit district zijn vuil en zeer nauw, en de huizen +bijna het aanzien niet waard. Niets is er wat hier den vreemdeling kan +boeien dan alleen de vele schoone aangezichten der grieksche vrouwen en +meisjes, die nog geheel de type der oude klassieke grieksche schoonheid +dragen. Achter het grieksche kwartier komt het district van Blacherne, +waar de muur, welke de beide zeeën aan elkander verbindt, aan de +haven grenst, zijne hooge tinnen over haar verheft en zich dan tot Eyub +uitstrekt. Tegenover Blacherne is de groote turksche begraafplaats, en +niet ver vandaar bevindt zich het meest bekoorlijk gedeelte van +Konstantinopel, de zoogenaamde paradeplaats. Hier wandelen des avonds +de aanzienlijkste bewoners der stad, de Franken en de rijke Turken. +Gezanten, attachés, hekims (geneesheeren) en kooplieden van +allerlei natiën zijn hier te zamen vereenigd, en vormen door hunne +verschillende kleederdrachten een merkwaardig tafereel, dat bijna +iederen avond wordt afgewisseld. Wij willen dit gedeelte van ons +artikel besluiten met eene vluchtige beschrijving van de Aya Sophia +moskee.</p> +<p>Toen Konstantijn zijne groote hoofdstad den Verlosser der wereld +toewijdde, achtte hij het zijn plicht een gebouw op te richten, bestemd +voor de uitoefening der christelijke godsdienst, en dat overeenkomstig +de grootheid der stad zou zijn. Dientengevolge bouwde hij den eersten +tempel der christelijke eeredienst, welke sedert de laatste vervolging +der Christenen onder Diocletianus, die alle kerken liet verwoesten, in +het romeinsche rijk werd geduld, en wijdde dien toe „aan de +heilige en eeuwige wijsheid Gods.” Na den dood van Konstantijn, +werd dit prachtige gebouw vernietigd, maar door Justinianus herbouwd. +Om het noodige kapitaal tot dit belangrijke werk bijeen te krijgen, +liet hij onder anderen het zilveren standbeeld van Theodosius den +Groote, dat 7400 pond woog, versmelten. Meer dan tienduizend menschen +waren aan den bouw werkzaam, en toen na bijna zes jaar de kerk +eindelijk gereed was, riep de keizer in de vervoering zijner vreugde +uit: „O Salomo! ik heb u overtroffen!” <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e506" href="#xd20e506" name= +"xd20e506">67</a>]</span>Nauwelijks was echter het binnenste gedeelte +des tempels voltooid, of het gebouw werd door eene aardbeving geheel in +een puinhoop herschapen: doch de onvermoeide Keizer liet alle gebroken +stukken weder te zamen voegen, en op nieuw rees de kerk even prachtig +als voorheen omhoog. De kerk der Heilige Sophia staat nog, zooals ze +door Justinianus herbouwd is. Toen de Turken Konstantinopel innamen, +drongen hunne woeste benden in den tempel door en wilden dien +vernielen, maar gelukkig trad de Sultan tusschen beiden en nam +oogenblikkelijk het besluit deze christelijke kerk in eene turksche +moskee te herscheppen. Standbeelden, schilderijen, altaren enz. werden +weggenomen, en de versierde muren overkalkt. De koran verving de plaats +van den bijbel, en het voorhangsel dat, gelijk men zegt, den toegang +tot den tempel in Mekka verborg, werd hier opgehangen. Overigens bleef +het gebouw juist zooals het door Justinianus werd opgericht. De platte +grond bestaat in een vierhoek, een grieksch kruis, welks zijden 243 +voet lang zijn, terwijl de lengte van het geheele gebouw, met inbegrip +van den zuilengang, 269 voet bedraagt. Boven het middenpunt van het +kruis verheft zich de koepel, welks hoogte slechts een zesde gedeelte +van zijn diameter beslaat, en welks gewelf zoo vlak is alsof de +bouwmeester de gedaante des uitspansels heeft willen nabootsen. Opdat +deze koepel het gebouw niet al te zeer drukken zou, is hij zamengesteld +uit puimsteen, die specifiek lichter is dan water, alsmede uit +tichelsteenen van Rhodus, die bekend zijn wegens hunne geringe zwaarte. +De koepel wordt door zuilen gedragen, welke op eene vernuftige wijze +ingericht zijn om aan niet al te sterke aardbevingen wederstand te +kunnen bieden. Een zuilengang van zes-en-dertig voet breed, die door +negen poorten met marmeren bogen en vleugeldeuren met andere +zuilenrijen in verbinding staat, geeft den toegang tot de moskee. Als +men binnenkomt, wordt het oog allereerst getroffen door den breeden +koepel, welke eene hoogte heeft van 180 voet en op vier groote marmeren +bogen rust, Zes en twintig groote en eenige kleinere vensters +vermeerderen nog den lichtstroom binnen het gebouw. In het geheel staan +er binnen het gebouw 104 zuilen, van welke er acht zijn van porfier, +die Konstantijn uit den zonnetempel van Rome derwaarts deed +overbrengen, en zes van groene jaspis, welke oorspronkelijk den tempel +van Diana te Efeze versierden. Aan de zuilen hangen groote schilden met +gouden arabische opschriften, die de verschillende attributen Gods (de +Turken tellen er 104) opnoemen, welke door de geloovigen elken dag in +het gebed moeten vermeld worden. De grond is met matten belegd, Banken, +altaren of kansels zijn er niet. De tempelbezoekers knielen op den +vloer neder, en de Imans houden hunne prediking voor een kleinen +lessenaar, die met paarlemoer ingelegd is en iets of wat heeft van een +schaakbord. De priesters zitten op groote kussens van rooskleurige +zijde. Geheel aan het einde der moskee bevindt zich eene soort van +verhevenheid, die door den Iman beklommen wordt, als de Sultan den +tempel bezoekt. In weerwil van al de pracht der bouwkunst aan dezen +tempel besteed, laat deze moskee, ten minste wat haar voorkomen +betreft, den bezoeker toch onbevredigd. Er is te veel onregelmatigs in, +of liever de koepels, daken, torentjes en minarets, welke laatsten de +Turken er zonder den minsten kunstzin bijgevoegd hebben, zijn te veel +verspreid en te wanordelijk, dan dat het oog er met welbehagen op +rusten kan. Hier en daar ziet men groote scheuren, en aan de +onvergeeflijke traagheid en nalatigheid harer inwoners zal eenmaal +Konstantinopel het te wijten hebben, dat deze merkwaardige tempel +plotseling in elkaar zinken, en tegelijk de stad een der merkwaardigste +gebouwen der oudheid verliezen zal.</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e508"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e509" class="label">VII.</h3> +<h3 class="main">De bazar te Konstantinopel.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">De heer Bartlett, die Konstantinopel bezocht tijdens +er de pest uitgebroken was, woonde bij een vriend te Pera. Op zekeren +morgen lieten beiden hunne blikken uit het venster over de stad +weiden<span class="corr" id="xd20e515" title="Niet in bron">.</span> +„Het is daarbeneden nog niet geheel pluis,” zeide de +vriend, en noemde te gelijk verscheidene van zijne +konstantinopolitaansche kennissen op, die aan de pest gestorven waren. +De Heer Bartlett echter had geen lust om zich te Pera te doen +opsluiten, en daar hij volstrekt niet bevreesd was voor die ziekte, +haalde hij zijnen vriend over om naar de overzijde te varen, en de golf +te doorklieven welke Europa van Azië scheidt. „De +zon,” verhaalt hij, „spiegelde zich zoo schoon in de +gerimpelde golven, welke van kaiks en vaartuigen van allerlei soort +wemelden, de moskeeën en de minarets staken zoo prachtig af tegen +den donker blauwen hemel, en de duizenderlei voorwerpen, welke zich aan +ons oog vertoonden, traden voor onzen blik in zulk een gunstig licht, +dat wij, toen wij de honderden menschen de brug op en neder zagen +wandelen bijna geneigd waren al de geruchten van „de pest die in +de donkerheid wandelt” als overdreven te beschouwen, en wij het +er voor hielden dat die ziekte slechts in de achterbuurten der stad +woedde. Onze moed nam toe naarmate wij het gevaar naderden, en wij +behoefden onze stokken niet meer te gebruiken om de noodige ruimte voor +onze voeten te bewaren. Weldra echter bevonden wij ons te midden van +het gedrang der bonte volksmenigte.</p> +<p>„De stroom voerde ons mede, en dreef ons door eene rij van +nauwe straten, waar wij nu eens eene moskee en dan weder eene prachtige +fontein bewonderden, totdat wij ten laatste den bazar bereikten. Deze +bazar is, gelijk die van Damaskus, de verzamelplaats der geheele +bevolking, de zetel van den handel, de stapelplaats van den rijkdom, +het middenpunt van allerlei vliegende geruchten en de plaats waar +allerlei intriguen en samenzweringen worden op touw gezet. Als men zich +een denkbeeld van dezen bazar wil maken, dan moet men zich voorstellen +eene groote stadswijk, die van een muur omgeven en als het ware met een +dak overspannen is; het is een doolhof van smalle gangen, die door open +winkels gevormd worden, en in welke slechts door zekere openingen in de +gewelfde daken een zonnestraal dringen kan. Voor wagens is hier geene +plaatsruimte; alleen door de grootere doorgangen <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e520" href="#xd20e520" name= +"xd20e520">68</a>]</span>ziet men nu en dan een paard of kameel die een +last draagt. Alle overige gedeelten zijn slechts ingericht voor +voetgangers, die hier in gansche scharen te zamen komen en een +onophoudelijk gemurmel veroorzaken. Waar men zich echter het meest over +verwondert, is de menigte vrouwen, die den bazar bezoeken, terwijl men +in Europa in het denkbeeld verkeert, dat de vrouwen in het Oosten nooit +de muren harer huizen verlaten. Gehuld in hare witte yakmaks (sluiers) +en zeer dun gekleed, trippelen zij in hare geel lederen pantoffels u +voorbij, terwijl zij u met hare zwarte fonkelende oogen aanzien. +Gewoonlijk worden zij gevolgd door een knecht of eene zwarte slavin. +Vooral is de vrouwenschaar te vinden in die winkels waar shawls en +allerlei opschik verkocht worden. Deze voorwerpen lachen de +konstantinopolitaansche dames even zoo sterk toe, als hare mannen +daarvoor met vrees en schrik zijn vervuld. Hier is het nog slimmer dan +in een bijenkorf; wel wordt er niet geschreeuwd als bij sommige +gelegenheden op de beurs, maar toch is het gedruisch hier zoo +oorverdoovend, dat geen man het er vijf minuten uithouden kan. In dien +schoonen bazar ziet men groote rijen van hoogroode schoenen, gele +laarzen en geborduurde pantoffels van alle kleur, van laken en fluweel, +sommigen met goud bedekt, anderen zeer prachtig versierd; uit de bazars +der suikerbakkers stroomen de geuren van duizenderlei gebak en +confituren u te gemoet, en dikwijls treft men voor zulke winkels de +dienaars der aanzienlijke Turken aan, welke manden vol naar de huizen +hunner heeren dragen.</p> +<p>„Dit gedeelte van den bazar is steeds het drukst bezocht; +minder dat van den bazar der juweliers, die niets doen om de +toeschouwers door het ten toon spreiden der rijke versierselen te +lokken. Zoodra een kooper binnentreedt, wordt hij in een afzonderlijk +vertrek gebracht, waar hij te kust en te keur koopen kan. Men verhaalde +ons dat hier groote schatten opgestapeld liggen. Het allerminst bezocht +is de boek- en papierbazar, wijl de Turk weinig smaak heeft voor +literatuur en te traag is tot schrijven. Daar naast bevinden zich de +tabak- en specerij-bazars, welke altijd in een nevel van geuren en +parfumerien gehuld zijn. De Tsjarsji of wapen-bazar overtreft echter +alle andere bazars in smaakvolle uitrusting. Deze bazar heeft een +duister voorkomen; het is er zoo donker als in de schemering. Rembrandt +zou er zeker gaarne eenigen tijd doorgebracht hebben. De zware deuren, +welke des nachts zorgvuldig gesloten worden, laten gedurende den dag +juist zooveel licht binnen, dat men de gewelven en zuilen, alsmede de +onafgebrokene menigte van bezoekers, met moeite kan onderscheiden. Men +ziet hier alle soorten van wapens, waaronder van zulk een hoogen +ouderdom en van zulke grillige vormen, dat men meent verplaatst te zijn +in de eeuw der fabelhelden, in de tijden der kruistochten en in de +roemrijke dagen der Muzelmannen, toen hunne onwederstaanbare legers het +Westen met schrik vervulden. Hier hangt de kromme sabel en het schild +versierd met de halve maan, dat Saladin misschien eenmaal gebruikte; +het pantsier en het slagzwaard van den christelijken ridder; de lichte +speer, welke wellicht aan de oevers van den Donau te midden van de +rijen der vijanden werd geworpen, en de wapens, die eenmaal de +gevreesde Janitsaren gezwaaid hebben. Hier liggen rijk met zilver +versierde pistolen in prachtige holsters; daar lange karabijnen bezet +met paarlen en arabesken, welke veeleer schijnen bestemd te zijn om in +eene wapenzaal te schitteren dan om daarmede een vijand te dooden. +Naast deze wapens, welke tot den verleden tijd behooren, ziet men ook +zulke, die uit de nieuwere fabrieken te voorschijn zijn gekomen en +zoowel voor de jacht als voor den oorlog dienstig zijn. Buitendien +vindt de jager en de krijgsman hier alles wat hij slechts begeeren kan: +geborduurde gordels en sjerpen, huiden van luipaarden, panters en +tijgers, zadels van allerlei vorm en ouderdom; alle muren hangen vol, +en alles ligt in eene schilderachtige wanorde op de banken.</p> +<p>„In den donkersten hoek en geheel achter deze goederen +verborgen, zitten de verkoopers, wier hoofden met tulbanden bedekt +zijn; ernstig is hun gelaat; zij zitten met de pijp in de hand en +schijnen altijd te droomen; maar nauwelijks zien zij een reiziger uit +Europa, vergezeld van zijn sluwen gids, of die droomers worden levend: +zij lokken hem uit binnen te treden en doen al hun best om van dit +bezoek voordeel te trekken.—De oudekleeren-bazar, geheel opgevuld +met versleten kaftans, oude slaaprokken, wijde broeken, misschien nog +een paar dagen geleden in het bezit van een eigenaar die aan de pest +gestorven was, zag er niet zeer vroolijk uit en boezemde ons zelfs +afkeer in. Maar wij konden ook niet langer blijven en wij hadden onze +schouders en armen reeds met die van de halve bevolking van +Konstantinopel in aanraking gebracht. Niemand zou binnen den bazar +vermoed hebben, dat de pest zulke groote verwoestingen aanrichtte. Maar +het gaat hiermede als met Konstantinopel zelve. Men kan de stad +beschouwen als het hart van het zinkende turksche rijk, dat steeds +versch levensbloed verkrijgt, terwijl de bevolking der provinciën +van jaar tot jaar afneemt. De bazar blijft onveranderlijk; jaarlijks +stroomen nog meer koopers, verkoopers en nieuwsgierigen toe, terwijl +pest en brand, hongersnood en ellende de andere wijken der stad +ontvolken.”</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e526"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e527" class="label">VIII.</h3> +<h3 class="main">Het huiselijk leven der Turken.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">De Europeaan is er niet zeer op gesteld om groote +zalen tot woonvertrekken te hebben. Hij houdt over het algemeen meer +van kleine kamers, welke hij bovendien met zulk eene menigte van +stoelen, sofa’s en andere meubelen bezet, dat hij zich binnen die +ruimte nauwelijks met zijne kinderen bewegen kan. De Turken zijn in dit +opzicht wijzer dan wij; de vertrekken in hun huis zijn +gewoonlijk—en ik spreek hier van den fatsoenlijken +stand—ruim en helder. De muren zijn behangen met wit mousselienen +gordijnen en de grond is met veelkleurig hout ingelegd. Rondom de +wanden staan <span class="pagenum">[<a id="xd20e533" href="#xd20e533" +name="xd20e533">70</a>]</span>zeer rijk versierde divans, en heel +dikwijls vindt men midden in de kamer eene fontein, die door hare +frissche stralen eene aangename koelte onderhoudt.</p> +<div class="figure xd20e536width"><img src="images/p1865-069.jpg" alt= +"Het bassin der linden in den afgesloten hof des harems." width="720" +height="483"> +<p class="figureHead">Het bassin der linden in den afgesloten hof des +harems.</p> +</div> +<p>In Pera, waar de meeste Franken en Europeanen wonen, zijn de +vertrekken geheel naar de turksche mode ingericht, doch hier en daar +vindt men ook nog wel een Franschman of Duitscher, die zijne woning op +westersche wijze heeft gemeubeld.</p> +<p>Een Europeaan, die bij een aanzienlijken Turk gelogeerd was, deelt +ons de volgende bijzonderheden daarvan mede. „Ik bewoon hier een +vertrek, dat op de wijze der Franken is ingericht, namelijk met een +half dozijn stoelen, een waschtafeltje, twee spiegeltafeltjes en eene +pendule. Des nachts brengt een slaaf eenige kussens in de kamer, +stapelt die midden in het vertrek, en overdekt ze met een zeer dunne +zijden deken. Ik verzeker u, dat men er aangenamer onder rust, dan +onder de zoo zeer geroemde duitsche dekbedden. Voor de deur blijft de +slaaf de wacht houden. Met de pijp in den mond en het kromme zwaard in +de hand, blijft hij den geheelen nacht wakker, en eerst des morgens +veroorlooft hij zich een weinig rust te nemen.</p> +<p>„Wat het voedsel en de voeding betreft, zijn de Turken in het +geheel niet te verachten. Zij houden van vele en velerlei spijzen. De +eerste maaltijd wordt gebruikt terstond na het morgengebed, en wel na +de gewone reinigingen der Mohammedanen, waartoe zij door den muezzin +(omroeper der moskee) worden aangemaand. Zoodra de muezzin des morgens +te negen uur het geroep laat hooren; „<i lang="ar-latn">Allah il +Allah, Mohammed resul Illaby</i>,”<a class="noteref" id= +"xd20e549src" href="#xd20e549" name="xd20e549src">4</a> komt er overal +leven en beweging in huis, waarna het ontbijt gereed gemaakt wordt. Dit +bestaat uit een glas regenwater, wijl het bronwater voor ongezond +gehouden wordt; vervolgens allerlei suikerwerk met frisch, gezuurd +brood, honing, zure melk en rijstpodding, waarna pijpen en koffie +gediend worden. Rooken en drinken doet men den ganschen dag; als het +zeer warm is, eet men af en toe zure kersen, druiven, kweeperen, +gesuikerd ijs, enz. om zich te verfrisschen.</p> +<p>„Het middagmaal is eigenlijk de belangrijkste maaltijd, en +wordt eerst na het derde gebed, te vijf uur, gebruikt. Daar de stoelen +niet in gebruik zijn, is de <span class="corr" id="xd20e554" title= +"Bron: tafelbedieding">tafelbediening</span> in het Oosten geheel +anders ingericht. Er wordt in het midden der kamer een zeer lange, lage +bank geplaatst en daar rondom kussens gelegd waarop de gasten kunnen +zitten. In plaats van een servet wordt deze bank belegd met eene +koperen plaat, die spiegelglad is, en elke gast vindt op den rand van +die plaat een stukje brood, dat met een cachet gestempeld is. Tusschen +deze stukjes brood staan kleine bordjes en napjes met olijven, welke +laatsten met eene soort van stroop bedekt zijn; op een ander napje +liggen allerlei specerijen en gekleurde suikererwten. Als men in +aanzienlijke huizen eet, dan ligt er naast een klein hoopje zout, +bezijden het brood, eene smalle gepolijste staalplaat van de grootte +onzer vorken, waarmede men de stroop en de olijven naar den mond +brengt; rechts van het stukje brood liggen drie lepels, een van +ebbenhout, de tweede van ivoor en de derde gewoonlijk van schildpad. +Nooit ziet men, behalve bij de liberale Turken, eenig zilverwerk op +tafel, aangezien de Profeet ergens in den koran uitgesproken heeft, dat +hij die op aarde met zilver eet, in den hemel niets hebben zal. Dit is +zijne verklaring van de woorden: „Wie zich verhoogt, die zal +vernederd worden;” en „zalig zijn de armen, want hunner is +het koninkrijk Gods”.</p> +<p>„Zoodra de tafel nu geheel bedekt is, naderen er twee slaven, +die achter de gasten blijven staan. De een houdt op de vlakke hand een +bekken van metaal, dat van een deksel voorzien is. Dit deksel heeft +veel van eene fijne zeef, door welker openingen eene wolk van geuren +opstijgt; de andere slaaf heeft eene schoon gevormde metalen kruik in +zijne hand; deze kruik is met water gevuld, en dient om de gasten +behulpzaam te zijn in het afwasschen hunner handen, waartoe de slaaf +over den linker schouder een paar handdoeken heeft geslagen. Voor dat +men op de kussens plaats neemt, reinigt men zich in tegenwoordigheid +van allen de handen, waarna men gaat zitten of liggen, al naar mate men +dit het gemakkelijkst vindt.</p> +<p>„De gastheer neemt nu tusschen den duim en wijsvinger een +stukje van het brood, doopt dit in het zout, en reikt het aan een der +gasten toe, waardoor deze tot heer van de tafel verheven wordt: dat wil +zeggen, dat hem het recht wordt gegeven elken schotel zoo lang op de +tafel te houden als hij wil, waardoor hij echter tevens verplicht is +van alle spijzen te moeten proeven. Een andere slaaf zet nu eene +terrine met soep voor den gastheer, die er met den schildpadden lepel +eenige scheppen uitneemt, waarna ieder gast zijn voorbeeld volgt. Onder +dit soep eten giet de slaaf over de handen der gasten gedurig water +uit, opdat deze vooral rein zouden blijven.</p> +<p>„Men eet in Turkije, en vooral bij de rijken, veel en +velerlei, somtijds vier-en-twintig verschillende gerechten. Na de soep +volgt een schotel met hawa, de lievelingsspijs van alle Oosterlingen. +Dit is een zeer zoete brij, bestaande uit tarwemeel, honig en geklutste +boter, waarbij room, specerijen en allerlei vruchtensappen gevoegd +zijn. Vervolgens worden de vleeschspijzen rondgediend; deze bestaan +meestal in gevogelte, en zijn zoo toebereid, dat men niet behoeft te +kluiven. Onder de groenten bekleedt de bamia eene aanzienlijke plaats. +De bamia is eene koolsoort, welke zeer aangenaam smaakt; de Turken +zeggen dat het eten daarvan de zinnelijkheid zeer prikkelt. Dat het +niet aan rijst ontbreekt, spreekt wel van zelf, en gewoonlijk eet men +die op drie<span class="corr" id="xd20e563" title= +"Niet in bron">-</span> of vierderlei wijzen toebereid. Visch wordt +weinig gegeten, maar in plaats daarvan eene dikke soep van +kippenvleesch, rijst, okkernoten en vischgelei. Aan het gebruik om bij +elken hoofdschotel een stuk knoflook te kauwen, en de zoetigheden met +rozenwater te verdunnen, gewent men zich zeer spoedig. Voor dat men na +het eindigen van den maaltijd koffie gaat drinken, deelen de slaven nog +een schotel soep rond, waarop rozen liggen, die gekookt en met suiker +gestoofd zijn. Ik kan een ieder aanraden, zulk een schotel nooit te +laten voorbijgaan. <span class="pagenum">[<a id="xd20e566" href= +"#xd20e566" name="xd20e566">71</a>]</span></p> +<p>„De Turk is bij het eten zeer op etiquette gesteld. Men kan +niet met den lepel eten dien men verkiest: de soep vereischt een langen +lepel, de gesuikerde spijzen behooren bij den ebbenhouten, en al wat +brij is moet met den ivoren lepel gegeten worden. Nooit mag men eenige +spijs met de linkerhand aanraken, en men maakt een zeer belachelijk +figuur als men van het metalen staafje iets op de tafel of op zijne +kleederen laat vallen. Daarentegen mag men zijne handen zoo dikwijls +reinigen als men wil, en het behoort tot het gebruik om minstens alle +vijf minuten zijne vingers af te likken.”</p> +</div> +</div> +<div class="div2" id="xd20e570"><span class="pagenum">[<a href= +"#toc">Inhoud</a>]</span> +<div class="divHead"> +<h3 id="xd20e571" class="label">IX.</h3> +<h3 class="main">De godsdienst der huilende derwischen.</h3> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Niets verrast den reiziger in het Oosten meer dan de +verschijning der derwischen, die meestal in armoedige kleeding, met +hooge vilten mutsen op en met den staf in de hand, als teeken hunner +afgelegde pelgrimsreis naar Mekka, overal en in alle straten te vinden +zijn, waar zij het den vreemdeling door hunne onophoudelijke bedelarij +zeer lastig maken. Gelijk bekend is zijn de derwischen monniken van +eene zekere bedelorde, gewoonlijk lieden zonder beschaving, maar die +voorgeven visioenen te hebben, welke zij door het overmatig gebruik van +opium te voorschijn roepen, en waardoor zij bij het geringe volk in +groote achting staan. Dikwijls ziet men allerlei lieden, ja zelfs +soldaten, de vuile handen der derwischen kussen als bewijs van +godsdienstige vereering.</p> +<p>Men moet echter niet alle derwischen op ééne lijn +plaatsen. Sommigen van deze lieden zijn zeer gastvrij, anderen munten +uit door bijzondere godsdienstige verrichtingen. Onder deze laatsten +zijn de dansende derwischen het meest bekend. Zij hebben eene +afzonderlijke moskee, tot welke ieder vrijen toegang heeft, al ware hij +ook een ongeloovige.</p> +<p>Minder bekend is de secte der huilende derwischen, en slechts door +den invloed van hooggeplaatste personen kan men toegang verkrijgen tot +hunne gebedsoefeningen. Deze secte is niet uitgebreid, omdat men hare +voorschriften en lichaamskastijdingen te streng vindt, doch het volk +acht hare belijders hoog om hunne vroomheid. De stichter der orde, +Chadri Hadzi Baba, ligt in een klooster bij Rustschuk begraven, welk +klooster voor zeer heilig gehouden wordt.</p> +<p>„Op zekeren Woensdag, den bepaalden dag hunner +godsdienstoefeningen,” verhaalt een reiziger, „begaven wij +ons naar het klooster, en toen wij de straten van Rustschuk achter ons +hadden, bereikten wij spoedig het gebouw, dat te midden van prachtige +boomgaarden gelegen is. Een eerwaardig grijsaard opende de groote +poort, en noodigde ons uit plaats te nemen onder een schaduwrijken +noteboom, welks voet hij belegd had met schapenvachten. Aanstonds +<span class="corr" id="xd20e583" title="Bron: bragt">bracht</span> men +ons koffie en de noodige pijpen, waarna hij bij ons plaats nam en een +gesprek begon. Daarna maakten wij eene wandeling door de tuinen, die +inderdaad goed onderhouden waren en ons een denkbeeld konden geven van +den weelderigen plantengroei dezer streek. De monniken bearbeiden in +hunnen vrijen tijd zelf het land, en men moet hunne vlijt bewonderen, +daar zij slechts over weinige vrije uren beschikken kunnen en het +grootste gedeelte van den dag en den nacht in gebed en boetedoeningen +doorbrengen.</p> +<p>„Toen wij van onze wandeling terugkeerden, had zich in dien +tusschentijd, in de nabijheid eener fontein van het klooster, eene +menigte menschen verzameld, die tot de orde behooren. Onder dezen waren +eenige soldaten, kooplieden en partikulieren. Dit baart hier geene +verwondering, want ieder muzelman kan lid worden van deze orde en aan +de gebedsoefeningen deelnemen, zonder daarom derwisch te zijn of in het +klooster te wonen, in ’t welk toen slechts drie derwischen +huisvestten.</p> +<p>„Weldra zou de plechtigheid aanvangen; de monniken traden de +moskee binnen, terwijl wij ongeloovigen in eene kleine voorzaal werden +gebracht, van waar wij echter alles konden gadeslaan.</p> +<p>„De geloovigen plaatsten zich in eenen halven kring en vouwden +de beenen onder hun lichaam. In het midden zat hun chef, en deze begon +langzaam en welluidend de woorden te zingen: „<i lang= +"ar-latn">le Allah il Allah</i>”, die het begin uitmaken van de +mohammedaansche geloofsbelijdenis. Deze woorden werden gedurig +herhaald, maar telkens sneller, terwijl de personen eene beweging +maakten met het hoofd voor- en achterwaarts. Toen de snelheid van het +zingen haar toppunt bereikt had, hielden allen plotseling stil als om +adem te halen, ’t geen ook wel noodig was. Maar terstond daarop +begon de voorganger met een ander vers. Dit bestond slechts uit het +woord <i>Allah</i>, dat evenzoo eerst zeer zacht werd aangeheven, doch +vervolgens steeds luider en sneller ging, totdat men eindelijk niets +anders vernam dan een huilenden toon. De bidders schenen zeer vermoeid, +en werden afgelost door het gezang van eenige Imans, die de +plechtigheid bijwoonden. Daarna verhieven zij zich allen, en nu begon +het gezang <i>rachmani rachin</i>. Zij plaatsten zich hierbij +zóó, dat zij met schouder en knie elkander aanraakten, en +brachten daarbij hun lichaam links en rechts in beweging, eerst +langzaam en dan met de uiterste snelheid. Dit gedeelte hunner +godsdienstoefening kostte hun ongetwijfeld de meeste inspanning, want +allen brak het zweet uit; sommigen werden bleek, terwijl zelfs een paar +van de vroomsten stuiptrekkend op den grond vielen. Dit hinderde echter +de anderen niet het minst om voort te gaan, wijl men deze +stuiptrekkingen als uitwerking hunner bijzondere geloofskracht aanzag. +De uitspraken van de zoodanigen worden dan ook als ingevingen des +Heiligen Geestes beschouwd. Het gezang ging nu over in een gebrul en +had zijn toppunt bereikt, waarna de chef een teeken gaf, allen zich +ophieven en naar een tafeltje snelden waar koffie en pijpen gereed +lagen, ten einde zich hieraan te laven en op deze wijze de verloren +krachten te herwinnen.</p> +<p>„De plechtigheid was echter nog geenszins afgeloopen, daar de +werkelijke derwischen stil op hunne plaats bleven. Hun voorganger sprak +nu de turksche formule uit: „<i lang="ar-latn">le Allah il Allah, +Mohammed resul Allah</i>”! waarbij <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e606" href="#xd20e606" name="xd20e606">72</a>]</span>de monniken, +die zich met het voorhoofd ter aarde gebogen hadden, roerloos bleven +liggen. Vervolgens sprak hij een gebed uit, dat in den vorm veel +overeenkomst had met dat der westersche kerken. Hij bad voor den Sultan +en zijn gezin, voor alle hooge staatsdienaren en voor alle moslems, ja +zelfs voor de christelijke bewoners van Turkije. Ook werd de Keizer van +Oostenrijk in de genade van Allah aanbevolen, en werden wij aldus +overtuigd dat men verkeerd doet indien men alle Turken op dezelfde lijn +van dweepzucht plaatst.</p> +<p>„Toen het gebed en hiermede de godsdienstoefening +geëindigd was, verlieten wij allen de moskee, en onderhielden ons +met den vriendelijken grijsaard, die verscheidene talen sprak. Hij +bracht ons naar het graf van den stichter des kloosters, en liet ons de +kist zien waarin het lijk lag. Zij was met een zwart laken bedekt, en +van talrijke spreuken uit den koran voorzien. Aan het boveneinde van de +kist waren twee oude verbleekte vaandels geplant, welke in den heiligen +oorlog gediend hadden. Aan de muren der grafkamer hingen glazen kogels, +struiseieren en andere voorwerpen, door de vrome pelgrims uit Mekka +medegebracht. Onder aan den voet van de kist stond een klein kastje, +welks inhoud wij echter niet mochten zien, wijl het eenige haren van +den baard des Profeets bevatte:—eene reliek, welke zij +kostbaarder hielden dan goud. Nog hingen langs de wanden eenige zeer +lange rozenkransen, uit groote paarlen bestaande. Men zeide ons dat dit +bijzondere werktuigen der kastijding waren, wijl de derwischen van tijd +tot tijd knielende op deze paarlen voortloopen, en zoo hun gebed +verrichten: eene operatie die waarlijk niet te benijden is.</p> +<div class="figure xd20e612width"><img src="images/p1865-072.jpg" alt= +"De spits des serails." width="720" height="446"> +<p class="figureHead">De spits des serails.</p> +</div> +<p>„Het moet verwondering baren dat deze menschen hunne +godsdienstoefening met zooveel zelfverloochening en geduld uitoefenen, +daar toch de onophoudelijke sterke beweging en vooral het aanhoudend +huilend en brullend zingen niet dan nadeelig voor hunne gezondheid zijn +kan, zoodat het ook dikwerf gebeurt dat de jongere leden der orde de +tering krijgen en de meesten hunner er kwijnend uitzien.”</p> +</div> +</div> +</div> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e158" href="#xd20e158src" name="xd20e158">1</a></span> Men noemt +<i>Divan</i> de hoogste staatsvergadering bij de Turken, die wekelijks +op een bepaalden dag bijeenkomt, uit twaalf leden bestaat, en den +sultan, den grootvizier of den <span class="corr" id="xd20e165" title= +"Bron: mnfti">mufti</span> tot voorzitter heeft. De groote of +rijksdivan wordt elken Dinsdag door den sultan gehouden; bovendien +heeft elke pasja (stadhouder over een landschap) een afzonderlijken +divan of raad voor zijne provincie. Divan is eigenlijk eene +verhevenheid van een voet boven den grond, welke, vooral in Turkije, in +alle zalen van paleizen en kamers van partikuliere personen gevonden +wordt. Zulk een divan is met een kostbaar tapijt bedekt, en van +verscheidene geborduurde kussens, tegen den muur opstaande, voorzien. +Op den divan zit de heer van het huis, wanneer hij bezoeken +ontvangt.</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e293" href="#xd20e293src" name="xd20e293">2</a></span> De +tegenwoordige sultan Abdul-Aziz, is thans (1874) 44 jaar oud en besteeg +den 25<sup>sten</sup> Juni 1861 den troon. Hij is een man, die tegen +den invloed der westersche beschaving niet bestand is, en ook zijnen +harem gedeeltelijk verwaarloost. Toen de valide-sultan hem bij de komst +tot den troon met eene circassische schoone wilde verrassen, wees hij +haar af, zeggende dat hij aan de monogamie de voorkeur gaf. Voorwaar +een groote vooruitgang en een goed voorbeeld! Doch naar het oordeel van +anderen, is er op het karakter des sultans weinig te vertrouwen, daar +hij soms aan ijlhoofdigheid lijdt. Wie weet of zijne opvolgers niet +inhalen wat deze verzuimd heeft.</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e344" href="#xd20e344src" name="xd20e344">3</a></span> Zie: +<span class="sc">Frederika Bremer’s</span> <i>Bedevaart</i>. +Omwandelingen in het Heilige Land. Vertaald door W. C. Mauve. Eerste +Deel. Haarlem, A. C. Kruseman.</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e549" href="#xd20e549src" name="xd20e549">4</a></span> God is God +en Mohammed is zijn profeet.</p> +</div> +</div> +</div> +<div class="back"> +<div class="div1" id="toc"> +<h2 class="main">Inhoudsopgave</h2> +<ul> +<li><a href="#xd20e86">Konstantinopel en het +Serail.</a> <span class="tocPagenum"><a class= +"pageref" href="#xd20e87">49</a></span> +<ul> +<li><a href="#xd20e94">Blik op +Konstantinopel.</a> <span class= +"tocPagenum"><a class="pageref" href="#xd20e95">49</a></span></li> +<li><a href="#xd20e132">Beschrijving van het +serail.</a> <span class="tocPagenum"><a class= +"pageref" href="#xd20e133">51</a></span></li> +<li><a href="#xd20e214">Wat vroeger het serail +was.</a> <span class="tocPagenum"><a class= +"pageref" href="#xd20e215">54</a></span></li> +<li><a href="#xd20e264">Een blik in den +harem.</a> <span class="tocPagenum"><a class= +"pageref" href="#xd20e265">55</a></span></li> +<li><a href="#xd20e337">Andere harems.</a> +<span class="tocPagenum"><a class="pageref" href= +"#xd20e338">58</a></span></li> +<li><a href="#xd20e450">Konstantinopel en +omgeving.</a> <span class= +"tocPagenum"><a class="pageref" href="#xd20e451">63</a></span></li> +<li><a href="#xd20e508">De bazar te +Konstantinopel.</a> <span class= +"tocPagenum"><a class="pageref" href="#xd20e509">67</a></span></li> +<li><a href="#xd20e526">Het huiselijk leven der +Turken.</a> <span class="tocPagenum"><a class= +"pageref" href="#xd20e527">68</a></span></li> +<li><a href="#xd20e570">De godsdienst der huilende +derwischen.</a> <span class= +"tocPagenum"><a class="pageref" href="#xd20e571">71</a></span></li> +</ul> +</li> +</ul> +</div> +<div class="transcribernote"> +<h2 class="main">Colofon</h2> +<h3 class="main">Beschikbaarheid</h3> +<p class="first">Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen +overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het +kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de +Project Gutenberg Licentie bij dit eBoek of on-line op <a class= +"exlink" title="Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.</p> +<p>Dit eBoek is geproduceerd door Jeroen Hellingman en het on-line +gedistribueerd correctie team op <a class="exlink" title="Externe link" +href="http://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.</p> +<p lang="en">This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost +and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it +away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License +included with this eBook or online at <a class="exlink" title= +"Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.</p> +<p lang="en">This eBook is produced by Jeroen Hellingman and the Online +Distributed Proofreading Team at <a class="exlink" title="Externe link" +href="http://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.</p> +<h3 class="main">Codering</h3> +<p class="first">Dit bestand is in de oude spelling. Er is geen poging +gedaan de tekst te moderniseren. Afgebroken woorden aan het einde van +de regel zijn hersteld.</p> +<p>Verschenen in „De Aarde en haar volken,” jaargang +1865.</p> +<h3 class="main">Documentgeschiedenis</h3> +<ul> +<li>2011-05-14 begonnen.</li> +</ul> +<h3 class="main">Externe Referenties</h3> +<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn +dat deze links voor u niet werken.</p> +<h3 class="main">Verbeteringen</h3> +<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p> +<table width="75%" summary= +"Overzicht van verbeteringen aangebracht in de tekst."> +<tr> +<th>Bladzijde</th> +<th>Bron</th> +<th>Verbetering</th> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e101">49</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">Marmora</td> +<td class="width40" valign="bottom">Marmara</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e116">50</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">,</td> +<td class="width40" valign="bottom">[<i>Verwijderd</i>]</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e165">n.v.t.</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">mnfti</td> +<td class="width40" valign="bottom">mufti</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e355">58</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">sheik</td> +<td class="width40" valign="bottom">sheikh</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e376">59</a>, <a class="pageref" href="#xd20e379">59</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e384">59</a>, <a class="pageref" href= +"#xd20e387">59</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40" valign="bottom">,</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e441">62</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">zeerveel</td> +<td class="width40" valign="bottom">zeer veel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e472">64</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">burg</td> +<td class="width40" valign="bottom">brug</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e482">64</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">sulten</td> +<td class="width40" valign="bottom">sultan</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e487">66</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">Fyub</td> +<td class="width40" valign="bottom">Eyub</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e515">67</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40" valign="bottom">.</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e554">70</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">tafelbedieding</td> +<td class="width40" valign="bottom">tafelbediening</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e563">70</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40" valign="bottom">-</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20" valign="top"><a class="pageref" href= +"#xd20e583">71</a></td> +<td class="width40" valign="bottom">bragt</td> +<td class="width40" valign="bottom">bracht</td> +</tr> +</table> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of Project Gutenberg's Konstantinopel en het Serail, by Anonymous + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK KONSTANTINOPEL EN HET SERAIL *** + +***** This file should be named 36117-h.htm or 36117-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/6/1/1/36117/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project +Gutenberg. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/36117-h/images/book.png b/36117-h/images/book.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8c9ee4f --- /dev/null +++ b/36117-h/images/book.png diff --git a/36117-h/images/card.png b/36117-h/images/card.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1ffbe1a --- /dev/null +++ b/36117-h/images/card.png diff --git a/36117-h/images/external.png b/36117-h/images/external.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ba4f205 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/external.png diff --git a/36117-h/images/p1865-049.jpg b/36117-h/images/p1865-049.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..654f091 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-049.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-053.jpg b/36117-h/images/p1865-053.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..4e30e50 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-053.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-056.jpg b/36117-h/images/p1865-056.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..2aefd3e --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-056.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-057.jpg b/36117-h/images/p1865-057.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..73bb269 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-057.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-061.jpg b/36117-h/images/p1865-061.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..23a2c33 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-061.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-064.jpg b/36117-h/images/p1865-064.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..66070de --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-064.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-065.jpg b/36117-h/images/p1865-065.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b6c0634 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-065.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-069.jpg b/36117-h/images/p1865-069.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8bb7dc3 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-069.jpg diff --git a/36117-h/images/p1865-072.jpg b/36117-h/images/p1865-072.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e1fe161 --- /dev/null +++ b/36117-h/images/p1865-072.jpg |
