diff options
Diffstat (limited to 'old')
| -rw-r--r-- | old/20111027-37868-0.txt | 14603 | ||||
| -rw-r--r-- | old/20111027-37868-0.zip | bin | 0 -> 359854 bytes |
2 files changed, 14603 insertions, 0 deletions
diff --git a/old/20111027-37868-0.txt b/old/20111027-37868-0.txt new file mode 100644 index 0000000..c914801 --- /dev/null +++ b/old/20111027-37868-0.txt @@ -0,0 +1,14603 @@ +The Project Gutenberg EBook of Analecta Volume 1, by Angelos Vlahos + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.net + + +Title: Analecta Volume 1 + Short stories - social images and studies + +Author: Angelos Vlahos + +Release Date: October 27, 2011 [EBook #37868] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ANALECTA VOLUME 1 *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for +his major work in proofreading. + + + + + +The tonic system has been changed from polytonic to monotonic. +The spelling of the book has not been changed otherwise. Bold +words are included in &, while words in italics in _. Footnotes +have been transferred at the end of the book. The book consists +of 424 pages. Pages 223-233, part of "Πρώην και νυν Αθήναι" - +"Αθηναϊκαί επιστολαί" are missing. + +Ο τονισμός έχει αλλάξει από πολυτονικό σε μονοτονικό σύστημα. +Κατά τα άλλα έχει διατηρηθεί η ορθογραφία του βιβλίου. Λέξεις με +έντονους χαρακτήρες περικλείονται σε &, ενώ λέξεις με πλάγιους +σε _. Οι υποσημειώσεις των σελίδων έχουν μεταφερθεί στο τέλος +του βιβλίου. Το βιβλίο έχει 424 σελίδες. Οι σελίδες 223-233, +μέρος τψν "Πρώην και νυν Αθήναι" - "Αθηναϊκαί επιστολαί", +λείπουν. + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΑΡΑΣΛΗ + + +ΣΥΛΛΟΓΗ +ΕΚΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΞΕΝΩΝ ΤΕ ΕΝ ΕΛΛΗΝIΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙ ΚΑΙ +ΠΡΩΤΟΤΥΠΩΝ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΩΝ + +ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ Κ.Κ. + +ΣΠ. ΒΑΣΗ (καθ. εν τω Πανεπ.), Γ. ΒΕΡΝΑΡΔΑΚΗ (καθ. εν τω Πανεπ.), +ΑΓΓΕΛΟΥ ΒΛΑΧΟΥ, + Σ. Α. ΚΟΥΜΑΝΟΥΔΗ (καθ. εν τω Πανεπ.), Π. +ΚΑΡΟΛΙΔΟΥ (καθ. εν τω Πανεπ.), Α. ΚΟΥΡΤΙΔΟΥ (καθ. της φιλ.), +ΣΠΥΡ. Π. ΛΑΜΠΡΟΥ (καθ. εν τω Πανεπ.), Μ. ΛΑΠΠΑ (δ. φ.), Θ. ΛΙΒΑΔΑ +(δ. φ.), Μ. ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΟΥ (καθ. εν τω Πανεπ.), + Ι. ΠΑΝΤΑΖΙΔΟΥ +(καθ. εν τω Πανεπ.), Θ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ (καθ. γυμν.), Ν. Γ. +ΠΟΛΙΤΟΥ (καθ. εν τω Πανεπ.), Α. ΠΡΟΒΕΛΕΓΙΟΥ (δ. φ.), Ε. ΡΟΪΔΟΥ +(δ. ν.), Σ. Κ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ (καθ. εν τω Πανεπ.), Ι. ΣΒΟΡΩΝΟΥ +(διευθ. νομισμ. μουσ.), Γ. ΣΩΤΗΡΙΑΔΟΥ (γυμνασιάρχ.), ΧΡ ΤΣΟΥΝΤΑ +(εφ. τ. αρχ.), Δ. ΦΙΛΙΟΥ (εφ. τ. αρχ.), Γ. ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ (καθ. εν τω +Πανεπ.) και άλλων λογίων + +ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΕ +ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ Γ. Χ. ΚΩΝΣΤΑ + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΜΑΡΑΣΛΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 10. + +ΑΓΓΕΛΟΥ ΒΛΑΧΟΥ + + +Α Ν Α Λ Ε Κ Τ Α + + + +ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ + + + +ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ + +ΚΟΙΝΩΝΙΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΑΙ + + +ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ + +ΤΥΠΟΙΣ Π. Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ +ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΚΑΡΟΛΟΥ ΜΠΕΚ +1901 + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΑΡΑΣΛΗ + +ΑΓΓΕΛΟΥ ΒΛΑΧΟΥ + +ΑΝΑΛΕΚΤΑ + + + +ΤΟΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ + + + +ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ +ΚΟΙΝΩΝΙΚΑΙ ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΑΙ + +ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ +ΤΥΠΟΙΣ Π. Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ +1901 + + + + + +Τα εν τη διτόμω ταύτη συναγωγή αναλεχθέντα πεζογραφήματα +κατεχωρίσθησαν το πρώτον τα πλείστα, από τριακονταετίας ήδη και +πλέον, εις περιοδικά φύλλα, εφημερίδας και ημερολόγια, άλλα μεν +ως αυθόρμητα προϊόντα λογοτεχνικής διαθέσεως ή παρατηρήσεως, άλλα +δε ως υπαγορεύσεις καιρικών περιστάσεων ή γεγονότων, ων +διατηρούσιν ίσως έτι την μνήμην οι πλείστοι των αναγνωστών. + +Αν δε η εν σώματι αναδημοσίευσις αυτών φανή πως ευπρόσδεκτος, ως +ελπίζει ο γράψας, ου μόνον εις τους παλαιούς των γνωρίμους, αλλά +και εις τους οπωςδήποτε περιέργους προς τα παλαιότερα προϊόντα +της συγχρόνου ελληνικής λογοτεχνίας, ας αποδώσωσι και ούτοι και +εκείνοι την χάριν εις τον φιλόμουσον χορηγόν της Βιβλιοθήκης +ταύτης, τον προθύμως παράσχοντα την ξενίαν της υψιδόμου του +στέγης εις τα από τοσούτου χρόνου ανεμοφόρητα και περιπλάνητα +ταύτα φύλλα. + +Ίσως οι νεώτεροι των αναγνωστών εύρωσι πως ωχράς και εξιτήλους, +αν μη και ανομοίας πλέον κοινωνικάς τινας εικόνας εκ των εις τας +επομένας σελίδας αποτυπουμένων· ίσως οι αισιοδοξότεροι αυτών +υπολάβωσι μελανωτέρας του προσήκοντος τας σκιάς των, άλλοι δε +τουναντίον δυσοιωνότεροι κρίνωσι τα φώτα των ιλαρώτερα της +αληθείας. Και τούτους και εκείνους παρακαλεί ο γράψας να μη +λησμονήσωσι τον χρόνον, καθ' ον έκαστον των δημοσιευμάτων τούτων + — ως υπ' αυτό σημειούται — είδε κατά πρώτον το φως, μήτε να +παραβάλωσιν εικόνας καιρών παρωχημένων προς την ενδεχομένως +κρείττονα ή χείρονα πραγματικότητα της σήμερον. Αν αι εικόνες +αύται δεν είνε πλέον όλαι ομοιώματα, εγράφησαν όμως πάσαι, — +τούτο δύναται να βεβαιώση ο γράψας — εξ ηρέμου και απαθούς +παρατηρήσεως· τούτο δε, ελπίζει, θέλουσιν αναγνωρίσει όσοι +διατηρούσιν έτι εν τη μνήμη αυτών τους καιρούς και τα πράγματα, +εις α αι προκείμεναι σελίδες αναφέρονται. Αν δε υπό την +παρατήρησιν εκείνην φανή που υπολανθάνουσα και τις βαρυθυμία, δεν +είνε μεν βεβαίως αύτη μείζων εκείνης, ην αισθάνονται και σήμερον +έτι πολλοί προς τας κοινωνικάς και πολιτικάς ημών αρρωστίας, +πηγήν της δε πάντως έχει γνώμην αγαθήν και κρείττονα πόθον. + +Εν Αθήναις, κατά Μάρτιον, 1901 + + Α. Β. + + + +ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ + + + +Έρως και Ψυχή..................................... σελ. 1 +Λαυριακής μετοχής απομνημονεύματα................... » 29 +Εσπερίς του Κ. Σουσαμάκη............................ » 62 +Καθολική μυστική διά σφαιριδίων ψηφοφορία εν Αφρική. » 80 +Το ενθύμημα του Μιμίκου............................. » 102 +Ο πρώτος λαχνός..................................... » 119 +Τα χρήματα ......................................... » 148 +Υιός εκ πατρός .... ................................ » 171 +Το δώρον της θείας.................................. » 188 +Η μπογάτσα ......................................... » 198 +Ο επτάψυχος γάτος................................... » 203 +Πρώην και νυν Αθήναι................................ » 208 +Αθηναϊκαί επιστολαί (Α'.-Κ'.)....................... » 231 +Πτωχεία και πλούτος................................. » 333 +Ελληνική ανυπομονησία............................... » 344 +Άρτος πιτυρίτης..................................... » 355 +Φιλέλληνες και μισέλληνες........................... » 368 +Συρμός ή πολιτισμός;................................ » 388 +Το συμπόσιον των σκύλων............................. » 396 +Τα εμπορικά και αι κυρίαι........................... » 400 +Ανά τας οδούς των Αθηνών............................ » 406 +Οι τραγουδισταί των οδών............................ » 413 +Η Κυρία δέχεται..................................... » 419 + + + +ΕΡΩΣ ΚΑΙ ΨΥΧΗ (1) + + (ΠΑΛΑΙΟΣ ΜΥΘΟΣ) + + + + «Τα παλαιά καινώς διεξελθείν». + + (ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ) + +Ενθυμείσαι αναγνώστά μου, ότι υπήρξες ποτέ παιδίον; Ενθυμείσαι τα +ωραία και ταχύπτερα έτη της φαιδράς εκείνης ηλικίας, ήτις ήρχισεν +ότε ήρχισες να ομιλής, και ετελείωσεν ότε ήρχισες να σκέπτεσαι; +Ενθυμείσαι τα ξύλινα άλογά σου, τους μολυβδίνους σου στρατιώτας, +τας παραφώνους σου σάλπιγγας, τα μακρά καλάμια, εφ' ων ιππεύων +περιέτρεχες την αυλήν της πατρικής σου οικίας, κυνηγών απανθρώπως +τας ανακυκώσας το χώμα όρνιθας και ταράσσων τον ύπνον της +θερμαινομένης εις τον ήλιον γαλής; Ενθυμείσαι τας ατελευτήτους +εκείνας εσπέρας του χειμώνος, καθ' ας, οκλαδόν προ της μάμμης σου +καθήμενος, ητένιζες τον γοητευμένον μικρόν σου οφθαλμόν εις τα +στίλβοντα δίοπτρά της, δι' ων εκείνη προσείχε μη περιπλέξη τον +μίτον του νυκτερινού της εργοχείρου ; + +Τι ωραίος καιρός! Ποσάκις τας ψυχράς του Δεκεμβρίου εσπέρας, ενώ +έδερεν έξω η βροχή τα φύλλα των παραθύρων, ή εστροβίλιζεν ο +βορράς τον ανεμοδείκτην της καπνοδόχης, εκάθισα, — ως εκάθισες +βεβαίως και συ — απέναντι των σπινθηρακιζόντων δαυλών της εστίας, +πορφυρών τας παρειάς μου εις τας φλόγας της, και στηρίζων την +κεφαλήν μου εις τα γόνατα της γραίας μου μάμμης, και την +παρεκάλεσα, θωπεύων το κατ αρχάς και κλαυθμηρίζων μετά ταύτα, να +ανοίξη τα μαραμμένα πλέον και επιχνοώντα ήδη αλλά φιλόμουσα +πάντοτε χείλη της, και μας διηγηθή κανέν παραμύθι! Ανθίστατο κατ' +αρχάς και ηρνείτο υπό μυρίας προφάσεις η αγαθή γραία· αλλά τι την +ωφέλουν προφάσεις και αρνήσεις; Ο ικετευτικός κλαυθμηρισμός +εκορυφούτο, αι θωπείαι και τα φιλήματα περιέλουον τας λαγαράς της +παρειάς, και εις το νωδόν της στόμα ανέτελλε τέλος το μειδίαμα +της υποχωρήσεως. + +Πώς εκροτάλιζον τότε αι μικραί μου χείρες! Διέστελλον όσον +ηδυνάμην τους οφθαλμούς, ως ίνα διαψεύσω εκφανώς τας περί +νυσταγμού συκοφαντίας της μάμμης, και τοποθετούμενος ανέτως +πλησίον της, διά να μη χάσω συλλαβήν, ανέμενον άπληστος να +καταπέση το μάννα της γλυκείας της διηγήσεως, να ακουσθή τέλος το +πολυπόθητον εκείνο: Μίαν φοράν και ένα καιρόν. + +Αγνοώ, αν η μαγεία των παιδικών χρόνων παρέμεινε γλυκεία και +ζωηρά εις των αναγνωστών μου την μνήμην· αγνοώ, αν το ίνδαλμα των +πρώτων εκείνων εντυπώσεων, των πρώτων εκείνων απολαύσεων και +συγκινήσεων, το σβεννύμενον βαθμηδόν και ωχριών υπό την πνοήν του +χρόνου, επιζή έτι ποθεινόν εις τας ψυχάς των· το κατ' εμέ, όσον +και αν περιέδραμον βραδύτερον τα μυθιστορικά πεδία του Δουμά, του +Σύη και της Σάνδης, όσον και αν επλανήθην ως άσωτος υιός εις τας +ολισθηράς τρίβους του αγνώστου, όσας και αν εμάσσησα βαλάνους, +όσον σίκερα και αν έπιον κατά την πρώτην μου ταύτην διανοητικήν +περιπλάνησιν, δεν απημβλύνθην όμως την γεύσιν, ούτε απέβαλον την +γλυκύτητα της παιδικής μου μυθολογίας· αλλ' επί των χειλέων μου +παρέμεινε πάντοτε αμιγές το μέλι της πρώτης εκείνης αφηγήσεως της +μυθολόγου μάμμης μου, και εις την μνήμην μου βαθύ και ανεξίτηλον +το χαρίεν αυτής σύμβολον: «Μίαν φοράν και ένα καιρόν». + +Διά τούτο δε, προτιθέμενος να σου διηγηθώ, αναγνώστα μου, ένα +παλαιόν, παμπάλαιον μύθον, και αποφασίσας να περιβάλω αυτόν το +ένδυμα της εποχής, να του φορέσω δηλαδή λοξωτήν εσθήτα και ψευδή +κόρυμβον εντός δικτυωτού κεκρυφάλου και πέτασον ομοιάζοντα προς +ανάβαθον πινάκιον, ίνα καταστήσω αυτόν ευπρόσδεκτον εις τας +δεσποίνας και δεσποινίδας του καθ' ημάς καιρού, καθ' έν και μόνον +όμως δεν κατώρθωσα να πείσω εμαυτόν εις νεωτερισμόν, και αρχίζω +ως θα ήρχιζεν η μάμμη μου, ως θα ήρχιζεν η μάμμη όλων σας. + +Α'. + +Μίαν φοράν — λοιπόν — και ένα καιρόν ήτο είς βασιλεύς και μία +βασίλισσα εις μίαν πολιτείαν του παλαιού κόσμου, μικράν, +εννοείται, αδιάφορον δε ποίαν, καθότι τότε εβασιλεύοντο πολύ +πλείονες πόλεις ή σήμερον, και έκαστον σχεδόν πλέθρον γης είχε +και ένα σκηπτούχον άρχοντα. Οι βασιλείς ούτοι είχον τρεις +βασιλοπούλας χαριεστάτας και πολυφέρνους, ως ήθελε γράψει σήμερον +αθηναϊκή τις εφημερίς, αναγγέλλουσα τους αρραβώνας ή τους γάμους +των. Και αι μεν δύο εξ αυτών, αι πρεσβύτεραι, ωραίαι και πλούσιαι +νύμφαι ως ήσαν, εζητήθησαν ταχέως εις γάμον, και ηυξήθησαν από +βασιλοπαίδων βασίλισσαι. Της τρίτης όμως και νεωτάτης η καλλονή +ήτο κάλλος υπέρ θνητήν· κάλλος εξ εκείνων, άτινα καταπλήττουσι το +βλέμμα και αποθαρρύνουσι τον πόθον, αντί δε να εμπνεύσωσιν έρωτα +επιβάλλουσι θαυμασμόν και υπαγορεύουσιν άφωνον λατρείαν. Όσοι την +έβλεπον, όχι μόνον να την επιθυμήσωσι σύζυγον δεν ετόλμων, όχι +μόνον να την αγαπήσωσι δεν ησθάνοντο το θάρρος, αλλά μόλις είχον +την γενναιότητα να ατενίσωσιν επί τον μέλανα οφθαλμόν της και να +ανίδωσι προς το υπερήφανον αυτής μέτωπον. Την ελάτρευον λοιπόν, +την εσέβοντο, την εφοβούντο σχεδόν, ως ελάτρευον και εφοβούντο +την απειροπληθή χορείαν του Ολύμπου των, πολλοί δε μάλιστα, οι +δεισιδαιμονέστεροι, και υπέθετον, ότι η ωραία Ψυχή — όπως +εκαλείτο η ηρωίς μου — δεν ήτο θνητόν θνητής γέννημα, αλλά θείας +υπάρξεως μεταμόρφωσις, έμψυχος ενσωμάτωσις της θεάς του κάλλους, +γήινη ανάπλασις της ουρανίας Αφροδίτης. Επειδή δε οι άνθρωποι +τότε ήσαν θεοσεβέστεροι των σημερινών και επομένως λίαν +δεισιδαίμονες, η ευσεβής των αύτη υπόνοια ανεκλαδώθη βαθμηδόν εις +γενικήν πεποίθησιν, το άκουσμα διεδόθη εις τα περίχωρα, και εκ +των περιχώρων εις όλην την Ελλάδα, τα δε ανάκτορα του πατρός της +Ψυχής, όσον μεγάλα και αν ήσαν — και δεν ήσαν πολύ μεγάλα, — δεν +εχώρουν μετ' ολίγον τους λάτρεις της νεοφανούς θεάς, οίτινες +αθρόοι προσέτρεχον πανταχόθεν, ίνα θύσωσιν, ουχί πλέον εις τους +βωμούς της αοράτου θεάς, άλλα προ των ποδών της καλλιβλεφάρου +ενσαρκώσεώς της. + +Η προσκύνησις αύτη, η εν αγαλλιάσει και χαρά πανδήμως τελουμένη, +δύο μόνον όντα δεν ευηρέστει παντάπασι· τον πατέρα της Ψυχής και +την αληθή θεάν Αφροδίτην. Και εκείνου μεν την λύπην ευκόλως θέλει +εννοήσει πας πατήρ, ούτινος η θυγάτηρ, μ' όλην αυτής την +ωραιότητα και τον πλούτον και την επιμελημένην, ως λέγομεν +σήμερον, ανατροφήν, παρήλλαξεν ήδη άνυμφος την πρώτην νεότητα· +της θεάς δε το πείσμα θέλει δικαίως εκτιμήσει πάσα ωραία γυνή, +ήτις, συνειθισμένη εις όλου του κόσμου το θυμίαμα, βλέπει αίφνης +το θυμιατήριον στρεφόμενον προς νέαν θεότητα. Εσκέφθησαν λοιπόν +φυσικώς και οι δύο, χωρίς διόλου μεταξύ των να συνεννοηθώσι, πώς +ήτο δυνατόν να απαλλαγώσι της οχληράς εκείνης υπάρξεως, η δε +δυστυχής κόρη ευρέθη συγχρόνως, χωρίς καν να το υποπτεύη, +αντικείμενον διπλής επιβουλής. + +Και η μεν θεά, άμα συλλογισθείσα, εύρεν αμέσως και το μέσον της +εκδικήσεως. Εκάλεσε τον παράλυτον υιόν της, το χαριτωμένον εκείνο +ζιζάνιον της οικιακής ειρήνης και ευδαιμονίας των θνητών, το +καλούμενον Έρως, και αφού τον έσφιγξε τρυφερώτατα εις τας λευκάς +της αγκάλας, και κατεφίλησε φιλοστόργως τας ροδίνας του παρειάς, +και τον ηρώτησε μετά πολλού ενδιαφέροντος περί της υγείας του, +των έργων του και των ασχολιών του — προς μεγίστην εκείνου +έκπληξιν, όστις ουδέν άλλο συνήθως ήκουε παρά της μητρός του ή +επιπλήξεις, και ουδέν άλλο ελάμβανε παρ' αυτής ή ραπίσματα — τον +εκάθισε πλησίον της, του ενεπιστεύθη τον κρύφιον της ψυχής της +πόνον, και εζήτησε παρ' αυτού εκδίκησιν. Τον παρεκάλεσε να +εμφυσήση εις την καρδίαν της τολμηράς θνητής, ήτις ετόλμα να +σφετερίζεται την λατρείαν της, σφοδρόν και ακαταμάχητον πάθος +προς τον έσχατον των θνητών, ούτως ώστε η ως θεά υπό πάντων +λατρευομένη να προσφέρη της ιδίας της αγάπης την λατρείαν εις τον +ελάχιστον υπαλληλίσκον του πατρικού της βασιλείου, και αντί +πλουσίου μεγαλεμπόρου της Αλεξανδρείας, ή θυσανοφόρου αξιωματικού +ή ισχυρού βουληφόρου ή σοφού επιστήμονος, να επιθυμήση ως σύζυγόν +της γραμματέα τινα ειρηνοδικείου ή τελωνοσταθμάρχην, +δημοδιδάσκαλόν τινα τρίτης τάξεως ή γυρολόγον ή και χειρώνακτα. Ο +Έρως, μη δυνάμενος να αντιστή εις την γοητείαν των δακρυσμένων +οφθαλμών της μητρός του, και πρόσφατον έτι έχων την γεύσιν των +φιλημάτων της, υπεσχέθη πρόθυμος ό,τι του εζητήθη, και ανεχώρησε +συλλογιζόμενος, ότι η άγνωστος εκείνη της μητρός του εχθρά θα ήτο +βεβαίως πολύ, παραπολύ ωραία, ίνα κινήση τόσον την ζηλοτυπίαν της +αγαθής του μητρός, και ότι αφεύκτως έπρεπε να την ίδη. + +Ο δε πατήρ της Ψυχής εξ ετέρου, μη θέλων να υποβάλη τόσον +μυστικήν οικογενειακήν υπόθεσιν εις τα φώτα του ανακτοβουλίου +του, μήτε γνωρίζων πού αλλού να εύρη συμβουλήν, ετράπη την συνήθη +τότε εις τους αμηχανούντας οδόν, επορεύθη τουτέστι προς τον +Απόλλωνα, όστις ήτο μεν θεός, αλλά προς εξοικονόμησιν των +επιγείων του αναγκών μετήρχετο και την μαγείαν επί γης, και +έρριπτεν εν Δελφοίς τα χαρτιά εις τους θέλοντας να μάθωσι την +τύχην των. Αφιχθείς ο βασιλεύς εις το μαντικόν κατάστημα του +Απόλλωνος, εζήτησεν αμέσως ακρόασιν παρά του θεού· αλλ' ήκουσεν +όμως παρά του γενειήτου και ρασοφόρου θυρωρού, ότι ο Κύριος +έλειπεν. Εννόησεν όμως ο πατήρ της Ψυχής, ότι ο θυρωρός εξετέλει +απλώς παράγγελμα, και υποπτεύσας, ότι ο Απόλλων είχεν απαγορεύσει +την εις αυτόν είσοδον των κοινών θνητών, τις οίδε τίνας έχων +σπουδαίας άλλας ασχολίας, επέμεινε παρακαλών να αγγελθή το όνομά +του και ο σκοπός της ελεύσεως αυτού εις τον χρησμοδότην Λοξίαν. Ο +θυρωρός προσέκλινεν, εννοείται, εις τον βασιλέα, ίσως δε μάλλον +και εις το τετράδραχμον, δι' ου συνώδευσεν ούτος την αίτησίν του, +και επέστρεψε μετά μικρόν, παρακαλών αυτόν να επανέλθη την +επαύριον. Ο Θεός, είπε, δεν ηδύνατο να τον δεχθή την στιγμήν +εκείνην, διότι ητοιμάζετο να αναβή εις τον Όλυμπον, όπου ήτο +προσκεκλημένος εις δείπνον παρά του Διός. + +Αληθώς δε ο Απόλλων ήτο προσκεκλημένος την εσπέραν εκείνην εις +συμπόσιον των θεών. Νέος Θεός, ο υιός της Αλκμήνης και ουχί του +συζύγου της Αμφιτρύωνος, αλλά του Διός, ο Ηρακλής, έμελλε να +εισαχθή εις την χορείαν των Ολυμπίων, νομιμοποιούμενος δι' +αναγνωρίσεως υπό του πατρός αυτού. + +Μεγάλη επί τούτω ευωχία είχε παρασκευασθή εις τους θεούς του +Ολύμπου. Ο Ερμής είχε καταβή προ μιας εβδομάδος εις την γην, ίνα +προμηθευθή κωπαίας εγχέλεις και κλαζομένειον οίνον — διότι η +επιούσιος αμβροσία και το καθημερινόν νέκταρ δεν εκρίθησαν +αρμόζοντα εις το έκτακτον της περιστάσεως, κομψά δε και +καλλιγραφημένα υπό της Ήβης προσκλητήρια είχον διανεμηθή προ μιας +ήδη εβδομάδος εις τους παλαιούς θεούς. Ο Απόλλων επομένως δεν +ηδύνατο να λείψη, και κλείσας το εργαστήριόν του, απήλθε να +λησμονήση εις την τράπεζαν του Διός την εκ της προσωρινής +απεργίας χρηματικήν αυτού ζημίαν. Φύσει δε γυναικάρεσκος ων και +ερωτύλος, εκάθισε πλησίον της Αφροδίτης και ήρχισε να ερωτολογή +μετ' αυτής, προς μέγαν σκανδαλισμόν του συζύγου της Ηφαίστου και +του εραστού της Άρεως, και να την διασκεδάζη, αφηγούμενος παν από +της γης σκανδαλώδες καινολόγημα και πάσαν κακόγλωσσον τερθρείαν +των πελατών του μαντείου του. Ούτω δε μεταξύ άλλων κατεπρόδωκε +και την πρόσφατον αίτησίν του πατρός της Ψυχής. Την αγανάκτησιν, +ήτις επορφύρωσε τας παρειάς της θεάς του κάλλους, ότε ήκουσεν +αύτη προφερόμενον το όνομα της θνητής αντιπάλου της, συνεκέρασεν +η ενδόμυχος χαρά, ην ησθάνθη, αναλογισθείσα πάραυτα, οποία +ευκαιρία παρείχετο εις αυτήν, να τιμωρήση την αυθάδειαν της +περικαλλούς νεάνιδος διά στόματος του γυναικαρέσκου θεού, όστις +ερωτολόγει μεν την στιγμήν εκείνην προς την θείαν συνδαιτυμόνα +του, έμελλε δε να χρησμολογήση την επαύριον προς εύπιστον θνητόν. +Συνενώσασα το ιλαρώτατον βλέμμα της μετά του γλυκυτάτου +μειδιάματός της και των τρυφερωτάτων της λόγων, παρεκάλεσε τον +θείον γόητα να μαντεύση εις τον πατέρα της πτωχής κόρης ό,τι +απαισιώτερον περί της τύχης και του μέλλοντος της θυγατρός του, +και να είπη προς αυτόν, ότι δεν ηδύνατο άλλως να αποτρέψη της +κεφαλής του όσας συμφοράς παρεσκεύαζεν εις αυτόν η δυσοίωνος +κόρη, ή εκθέτων αυτήν εις βοράν των θηρίων. Ο δε χαρτόμαντις +θεός, το μεν χαριζόμενος εις τα απροσμάχητα θέλγητρα της +συναδέλφου του, το δε και πιστεύων εις τους ιδίους αυτού χρησμούς +πολύ ολιγώτερον ή όσον επίστευον εις αυτούς οι θνητοί του +πελάται, υπεσχέθη το ζητηθέν, και ετήρησε την υπόσχεσιν αυτού την +επομένην ημέραν, ότε λίαν πρωί προσήλθε και πάλιν ο βασιλεύς και +έκρουσε την θύραν του εργαστηρίου του. «Τέρας, είπεν εις αυτόν, +αλλ' όχι άνθρωπος θα νυμφευθή την θυγατέρα σου. Στόλισέ την ως +νύμφην, και άφες αυτήν εκτεθειμένην επί τινος βράχου. Εκεί θα την +ζητήση ο νυμφίος της.» + +Β'. + +Εις τους πρόποδας αποτόμου βράχου, δεσπόζοντος πυκνοτάτου δάσους, +κατάκειται την επομένην εσπέραν λιπόθυμος και λυσιπλόκαμος η +Ψυχή, ενδεδυμένη την νυμφικήν της στολήν. + +Είνε ωραία θερινή εσπέρα, και το ήρεμον λυκόφως της επερχομένης +νυκτός περιστέλλει ανεπαισθήτως τον ορίζοντα και θάπτει κατά +μικρόν υπό τας αμφιβόλους και πυκνουμένας σκιάς του δάση και +βράχους και κοιλάδας. Η εσπερινή δρόσος καταβάλλει τον κονιορτόν +της ημέρας, αι διψώσαι κάλυκες των μηκώνων εγείρουσι τας πορφυράς +των κεφαλάς, τα δειλινά διαστέλλουσι τα κλεισμένα των χείλη προς +το φίλημα της νυκτός, και η αναψύχουσα του δάσους πνοή φαιδρύνει +την λάλον αηδόνα, προσαγορεύουσαν τους διά μέσου του φυλλώματος +σπινθηρίζοντας αστέρας. Είνε μαγική αληθώς εσπέρα, εσπέρα ανταξία +ζωής ολοκλήρου, εσπέρα εξ εκείνων, τας οποίας τοσάκις +απολαμβάνομεν ημείς οι εν Αθήναις, χωρίς να τας εκτιμώμεν, και +τοσάκις ποθούμεν επί ξένης, χωρίς να τας έχωμεν. Ομοιάζομεν κατά +τούτο προς την έκθετον νύμφην, εφ' ης μάτην εκένου την εσπέραν +εκείνην η φύσις πλήρεις τους θυλάκους των δώρων της, δι' ην μάτην +εσκόρπιζεν αρώματα η αύρα, και μάτην έψαλλεν η αηδών και μάτην +επέτελλον του ουρανού οι αδάμαντες. Αλλά και λιπόθυμος αν δεν ήτο +η ατυχής κόρη, και νάρκη μολυβδίνη αν δεν εβάρυνε τας αισθήσεις +της, τι ηδύνατο να αισθανθή ή να απολαύση η βαρύθυμος καρδία της; +Η ευτυχία είνε άχρους ηλιακή ακτίς, αποκτώσα χρώμα μόνον διά του +διαφανούς πρίσματος της ψυχής μας· όταν το πρίσμα ήνε αμαυρόν, +άχρους απομένει και η ακτίς, ουδέ φωτίζει καν πλέον ή θάλπει. +Τούτο συνέβη και εις την Ψυχήν, ότε εις νυκτερινόν ψύχος +μεταβληθείσα η εσπερινή δρόσος αφύπνισε τας κοιμωμένας αισθήσεις +της. Είδεν εαυτήν μόνην και εγκαταλελειμμένην εν μέσω του σκότους +της νυκτός, και τρόμος επάγωσε την καρδίαν της· ενθυμήθη πόθεν +και πώς ευρέθη εκεί, ανελογίσθη την φοβεράν της τύχην, ανέπλασεν +εν φρίκη το απαίσιον μέλλον της, και αναίσθητος προς τα κύκλω +θέλγητρα της θερινής νυκτός, απαθής προς την περιβάλλουσαν αυτήν +μαγείαν της φύσεως, ανελύθη εις δάκρυα και έκλαυσε πικρώς. Έρριψε +μακράν από της κεφαλής της τα ρόδα του νυμφικού της στεφάνου, και +τα άφωνα κατ' αρχάς δάκρυά της ηύξησαν μετά μικρόν εις θρήνον +γοερόν, Αλλ' ουδείς απήντησεν εις τον θρήνον της, ουδείς ήκουσε +τον κλαυθμόν της. Ο γρύλλος εξηκολούθησε τρύζων υπό τα χόρτα, και +η αηδών μέλπουσα υπό το φύλλωμα. + +Απείθεια εις τους χρησμούς του Απόλλωνος δεν επετρέπετο τότε, και +ετιμωρείτο φρικτά υπ' αυτού και των άλλων συναδέλφων των θεών, +αναλόγως της ειδικότητος εκάστου. Ο βασιλεύς εγνώριζε τούτο, αλλ' +ήτο συνάμα και πατήρ, η δε πατρική του καρδία εδίσταζε να +υποταχθή εις το απάνθρωπον εκείνο ει και θείον παράγγελμα. +Επέστρεψε λοιπόν βαρύθυμος εις τα ανάκτορά του· μη αισθανόμενος +δε ικανήν ψυχικήν δύναμιν, όπως εκτελέση μόνος την παραγγελίαν +του Απόλλωνος, υπέβαλε τον χρησμόν του Λοξίου εις την σύσκεψιν +των μυστικοσυμβούλων του, ζητών ενίσχυσιν παρά της αποφάσεως +αυτών. Ούτοι δε, αφού παρέτριψαν τας χείρας των, και έβηξαν +ολίγον, και εκυττάχθησαν μεταξύ των, και ουδέν είπον, όπως +πράττουσι συνήθως οι βασιλικοί σύμβουλοι, οσάκις δεν γνωρίζουσιν +εκ των προτέρων τας διαθέσεις του υψηλού αυτών κυρίου, έκυψαν +κύκλω τας κεφαλάς, ως ει εβάρυνεν επ' αυτών ο χρησμός τον θεού, +και μόνον της πολυτίμου σιωπής των την βοήθειαν παρέσχον εις τον +βασιλέα των. Την βαθύσοφον εκείνην σιγήν υπέλαβεν ούτος ως +έγκρισιν, και αφού τους ηυχαρίστησε διά την σπουδαίαν συνδρομήν +των φώτων και της πείρας των, απέλυσεν αυτούς, και εξετέλεσεν +εκών άκων τα υπό του Απόλλωνος παραγγελθέντα. + + +Πολλήν ώραν έκλαυσεν ούτω η δυστυχής κόρη, αλλά τέλος απέκαμε +κλαίουσα, τα βλέφαρά της εκλείσθησαν υπό το φίλημα του ύπνου, και +απεκοιμήθη. Ωραίον όνειρον ήλθε τότε να αναπτερώση την +καταπεπονημένην αυτής φαντασίαν και να γλυκάνη την πικρίαν της +καρδίας της. Είδε καθ' ύπνους, ότι ευώδης και δροσερά ζεφύρου +πνοή ανύψωσεν αυτήν υπέρ την γην και την έφερεν εναέριον· +ησθάνετο εαυτήν ελαφράν ως πτερόν και τα στήθη της τα βεβαρημένα +διεστέλλοντο ως πέπλος κυματίζων. Ιπταμένη άνω εις το κενόν επί +των πτερύγων της αύρας, υψουμένη ολονέν και παραλλάσσουσα κάτωθέν +της δρυμούς και βουνά, δεν ησθάνετο φόβον, δεν έτρεμε, δεν +ηγωνία, αλλ' έχαιρε τουναντίον και ήλπιζεν. Υψώθη ούτω υπέρ τα +σύννεφα, και ίπτατο πάντοτε ταχύτερον, οι δε αστέρες έφευγον +όπισθεν αυτής, οιονεί ανοίγοντες δρόμον εις την κολπουμένην υπό +του εναερίου δρόμου νυμφικών της εσθήτα. Έτρεχεν, έτρεχε πάντοτε, +και η ταχεία της αεροδρομία ήρχιζεν ήδη να της αφαιρή την πνοήν, +ότε ο φέρων αυτήν ζέφυρος εκόπασε βαθμηδόν, και ήρχισε πάλιν +ηρέμα καταβαίνουσα προς την γην. Αλλ' όπως έχαιρε πρότερον, +αισθανομένη ότι ανέβαινε, τόσον η συναίσθησις της εναερίου +καταβάσεως συνέστελλε τώρα την καρδίαν της. Ανεξήγητος τρόμος και +αγωνία παράδοξος την εκυρίευσαν· ενόμιζεν ότι θα κρημνισθή εις τα +τάρταρα, ότι εις ανήλιον σκότος έμελλε να βυθισθή, και ηθέλησε να +φωνάξη, ίνα καλέση βοήθειαν· αλλ' η φωνή της εκόλλησεν εις τον +λάρυγγά της, τα χείλη της εκινήθησαν σπασμωδικώς, και ότε τέλος +ησθάνθη ότι δεν εκινείτο πλέον, ότι η φοβερά εκείνη κατάβασις +είχε τελειώσει, ενόμισεν ότι εξέπνεε την εσχάτην αυτής πνοήν. +Ηπατάτο όμως, διότι ησθάνθη αίφνης φλογώδες φίλημα κατακαύσαν τα +χείλη της, και βάλουσα κραυγήν εξύπνησεν. + +Είδε κύκλω της, αλλ' ουδέν διέκρινε, διότι σκότος βαθύ την +περιεκύκλου· έτεινε το ους, αλλ' ουδέν ήκουσε, διότι σιγή βαθεία +ηπλούτο περί αυτήν. Θα υπελάμβανε δε, ότι και ο ύπνος της και το +όνειρόν της εξηκολούθουν εισέτι, αν δεν ησθάνετο τους οφθαλμούς +της ανοικτούς, αν διά των άλλων αυτής αισθήσεων δεν +αντελαμβάνετο, ότι η θέσις της μετεβλήθη, ότι δεν ευρίσκετο πλέον +εν υπαίθρω, ουδέ κατέκειτο επί βράχων. Δεν έβλεπε πλέον αστέρας +άνωθέν της, δεν ήκουε της αηδόνος το κελάδημα, ούτε ησθάνετο +πλέον την δρόσον του δάσους και την πνοήν του ζεφύρου επί των +παρειών της. Την οξείαν του θύμου οσμήν είχε διαδεχθή χλιαρά και +μυρίπνους ατμοσφαίρα δωματίου, την προ μικρού πετρώδη κοίτην της +είχεν αντικαταστήσει μαλακή πτιλώδης κλίνη, το δε αστερόφωτον +λυκόφως του ουρανού και αι μελαναί του δάσους σκιαί είχον +μεταβληθη εις εντελή και μονότονον σκοτίαν, ήτις την ετρόμαζεν, +ως μας τρομάζει το άγνωστον και ακατάληπτον. Πώς μετήλλαξεν +αίφνης την προτέραν της θέσιν; Πώς ωδοιπόρησε καθ' ύπνους; πώς +αλλού κοιμηθείσα, αλλού εξύπνησε; ποίαν τριχίνην γέφυραν +διέδραμεν εναέριος από βραχώδους πέτρας εις ευώδη κοιτώνα; Μάτην +κατεπόνει τον νουν της, όπως απαντήση εις τα ερωτήματα ταύτα της +ψυχής της η Ψυχή. Απηδαλιούχητος επλανάτο η διάνοιά της εις +εικασίας, κυμαινομένη μεταξύ ελπίδων και φόβων και κλυδωνιζομένη +εν μέση γαλήνη, η φλογερά δε σφραγίς του μυστηριώδους εκείνου και +ανεξηγήτου φιλήματος έμενεν έτι χλιαρά επί των χειλέων της, ότε +δεύτερον, φλογερώτερον του πρώτου φίλημα της έκαυσε και πάλιν τα +χείλη. Πριν ή δε συνέλθη εκ της νέας εκπλήξεως, πριν ή κατορθώση +καν να ανοίξη το στόμα της εις κραυγήν, έκλεισεν αυτό νέον +φίλημα, και αμέσως άλλο, και πάλιν άλλο, και λάβα όλη ασπασμών +εχύθη επί του προσώπου της, και ησθάνθη αναβράζον το αίμα του υπό +την φλόγα ασθμαινούσης πνοής συγχρόνως δε νέα και σφριγώσα αγκάλη +περιέβαλε την νεαράν της οσφύν, και άφθονοι βόστρυχοι κόμης +μεταξίνης εθώπευσαν το μέτωπόν της. Έβαλε νέαν τρόμου κραυγήν, +αλλά θερμά χείλη της έφραξαν και πάλιν το στόμα· επρότεινε τους +ασθενείς της βραχίονας, ίν' αποδιώξη τον βαρύνοντα επ' αυτής +εφιάλτην, αλλ' αι χείρες της απήντησαν νέον και θερμόν σώμα +κατακείμενον παρά το πλευρόν της· ηγωνίσθη να αποσπασθή της +φλογεράς εκείνης αγκάλης, αλλ' η αγκάλη εσφίγχθη στενότερον περί +τα στήθη της. + +Πότε η χιών επάλαισε νικηφόρος κατά των ηλιακών ακτίνων; πότε +αντέστη ο πάγος κατά του πυρός ; πότε αντηγωνίσθησαν αι νιφάδες +της νυκτερινής πάχνης κατά του θάλπους ημέρας θερινής; Η αθώα μου +ηρωίς ταχέως εννόησεν, ότι μάτην ανθίστατο. Αι δυνάμεις της +ελύθησαν υπό άρρητον αίσθημα μακαριότητος, και της εφάνη ότι +απέθνησκε θάνατον γλυκύν, γλυκύτερον πάσης ζωής. + +Γ'. + +Η Ψυχή απεκοιμήθη βαθμηδόν, αλλ' όνειρα δεν είδε πλέον. + +Πόσην ώραν εκοιμήθη ; εις τίνος νυμφίου εκοιμήθη τας αγκάλας; +ουδ' αυτή το ήξευρεν, ότε εξύπνησε. + +Τούτο μόνον είδεν, ότι φαιδρόν και θάλπον φως επλήρου τον κοιτώνα +της, και ότι ήτο μόνη. + +Ο μυστηριώδης εκείνος κοιτών, όπου τόσον παράδοξου διήγαγε νύκτα, +απήστραπτεν ήδη όλην αυτού την λαμπρότητα υπό το φως του ηλίου. +Βαρέα φοινικουργή υφάσματα εκόσμουν τους καταγράφους και +επιχρύσους τοίχους· η οροφή, τετεχνημένη φιλοκάλως εξ ορυκτής +υέλου, εμάρμαιρε πυρουμένη υπό των πρωινών ακτίνων, το δε εκ +ποικίλου ψηφιδωτού δάπεδον έστιλβεν ως κάτοπτρον. Αυλαίαι +βαρύτιμοι εκρέμαντο από των θυρών και των θυρίδων, τάπητες +σαρδικοί εκάλυπτον τα περιθέοντα τον κοιτώνα ανάκλιντρα, και +τρίποδες εκ πορφυρίτου ανείχον δίσκους αργυρούς, εφ' ων έκαιον +ευώδη θυμιάματα. Η κλίνη της, με περσικάς υποστρώσεις και +ελεφαντοτεύκτους πόδας, ήτο Αριστοτέχνημα πολυτελείας και +φιλοκαλίας. Αν δε φαντασθή προς στιγμήν ο αναγνώστης επί της +κλίνης ταύτης εξηπλωμένην νωχελώς την νεαράν κόρην, με πορφυράς +εκ του ύπνου παρειάς και ημικλείστους προς το άπλετον φως +οφθαλμούς, κάμπτουσαν επιχαρίτως την μικράν της κεφαλήν επί της +λευκής της ωλένης και προφαίνουσαν την ροδόχρουν αυτής πτέρναν +υπό την λινοϋφή οθόνην, θα με συγχωρήση βεβαίως, ότι δεν επιχειρώ +λεπτομερεστέραν περιγραφήν της θελκτικής αυτής εικόνος, αφού δεν +έχει επαρκή προς τούτο χρώματα η πενιχρά μου πυξίς. + +Ότε ήνοιξεν η κόρη εντελώς τους οφθαλμούς της και είδε τα περί +αυτήν, έμεινε χαίνουσα υπό θάμβους και άλαλος εκ της εκπλήξεως +προς όσα εκύκλουν αυτήν θαύματα τέχνης και πλούτου. + +Έβαλλεν ανάρθρους κραυγάς θαυμασμού, και εκρότει τας χείρας ως +παιδίον. Ηγέρθη, εκάθισε πάλιν, και πάλιν ηγέρθη, και ήρχισε να +περιτρέχη τον περίκοσμον αυτής κοιτώνα, οτέ μεν προσηλούσα +γοητευμένον το βλέμμα της εις των τοίχων τας γραφάς, οτέ δε +θωπεύουσα και ψηλαφώσα τα τρίχαπτα παραπετάσματα, και πού μεν +κατοπτριζομένη εις τα επί των τοίχων προσηλωμένα μεγάλα αργυρά +κάτοπτρα, πού δε δροσίζουσα την εξημμένην της μορφήν διά των εκ +πτερών ταώ ριπίδων, ας εύρισκεν επί των κύκλω ανακλίντρων. + +Σταθείσα αίφνης προ ενός των κατόπτρων, ησθάνθη πορφυρουμένας εξ +ευχαριστήσεως τας παρειάς της. Τόσον ωραίαν ουδέποτε είχον δείξει +αυτήν τα κάτοπτρα του πατρικού μεγάρου. Ήτο αληθώς τόσον ωραία; +είπε καθ' εαυτήν· ήτο άρα το πρόσωπόν της εκείνο, ή μήπως η υπό +του κατόπτρου αντανακλωμένη μορφή ήτο γοητείας πλάνη, παραίσθησις +ανεξήγητος, ως ήρχιζε να φοβήται η κόρη ότι ήσαν πάντα τα από της +χθες συμβαίνοντα εις αυτήν θαυμάσια; Και αν η περικαλλής εκείνη +του κατόπτρου εικών ήτο εξημμένης φαντασίας είδωλον, είδωλον άρα +φανταστικόν ήτο και ο μυστηριώδης νυκτερινός της σύντροφος; — +Κατά τίνα παράδοξον ειρμόν μετέβησαν οι λογισμοί της νεάνιδος από +της θελκτικής θέας του ιδίου της προσώπου εις τον νυκτικόν της +ξένον, θα εννοήση ευκόλως, αν όχι ο αναγνώστης μου, αλλά βεβαίως +όμως πάσα μου αναγνώστρια· και διά τούτω περιττόν είνε να εξηγηθή +διά μακρών, πώς η κατάπληκτος διάνοια της Ψυχής, από απορίας εις +απορίαν μεταπίπτουσα, έφθασε τέλος εκεί, όθεν έπρεπεν ίσως ν' +αρχίση, ότε εξυπνήσασα ευρέθη μόνη, τουτέστιν εις τον παράδοξον +σύντροφον της παραδόξου νυκτός της. + +Τι έγεινεν ο μυστηριώδης εκείνος ξένος, ο έχων τόσον θερμήν την +αγκάλην, τόσον μεταξίνην την κόμην, και τόσον γλυκύ το φίλημα; +πώς ανελήφθη εγγύθεν της, χωρίς αυτή να το εννοήση; διατί δεν +ανέμεινε πλησίον της το φως της πρωίας; Αυτά ηρώτα τώρα καθ' εαυτήν +η νεάνις, αναπολούσα το πρόσφατον παρελθόν, αλλ' ουχί και +αμέριμνος περί του προσεχούς μέλλοντος. Μη δυνηθείσα όμως, όσον +και αν ετυράννησε την μικράν της ξανθήν κεφαλήν, να απαντήση εις +τα ίδια αυτής ερωτήματα, απεφάσισε να περιέλθη το μέγαρον όλον, +ούτινος μικρόν βεβαίως μόνον μέρος απετέλει ο κοιτών εν ώ +ευρίσκετο, ελπίζουσα να ανεύρη που κρυπτόμενον τον δραπέτην. +Ετράπη λοιπόν εις αναζήτησίν του, και διέδραμε το έν μετά το άλλο +τα δώματα της ευρείας οικοδομής· αλλ' εύρε πάντα έρημα. Λαμπρότης +και πολυτέλεια πανταχού, γραφαί και αγάλματα, τάπητες και +αυλαίαι, τράπεζαι και κλιντήρες εις όλους τους θαλάμους και τας +αιθούσας, αλλ' ουδαμού ψυχή γεννητής το παραδοξότερον δε πάντων +ήτο, ότι όπου και αν διευθύνετο, ουδεμίαν εύρισκεν έξοδον, το δε +πλανώμενον βήμα της επανέφερεν αυτήν πάντοτε εις τον αρχικόν της +κοιτώνα, και τρεπόμενον εκείθεν εις άλλην διεύθυνσιν, εκεί πάλιν +μετ' ολίγον επανήρχετο. Περιήλθεν ούτω πολλάκις το μεγαλοπρεπές +μέγαρον· αλλά την κατεπόνησε τέλος η εντός του λαβυρίνθου εκείνου +ανωφελής περιπλάνησις, ιλιγγίασις εθάμβωσε τους οφθαλμούς της, +και κατέπεσεν ολιγοδρανής εις έν ανάκλιντρον. Ίσως όμως και +πεζότερόν τι αίσθημα ήτο αφορμή της σκοτοδινίας της· ίσως +παράδοξοι τίνες νυγμοί του στομάχου, σημαίνοντες την κοινοτάτην +των ανθρώπων ανάγκην, έρριψαν την αχλύν εκείνην επί τους +οφθαλμούς της θνητής ηρωίδος μου· τόσον δε τούτο είνε +πιθανώτερον, όσον ευώδης μετ' ολίγον κνίσσα, αναδιδωμένη από του +παρακειμένου δωματίου, εγαργάλισε την όσφρησίν της, και την +εξήγειρεν από του παροδικού της ληθάργου. Έδραμεν η Ψυχή εκεί, +και προς ευχάριστον έκπληξίν της εύρε τράπεζαν εστρωμένην και όψα +επ' αυτής πολλά. Καθίσασα δε . . έφαγε, διότι επείνα πολύ. + +Μετά τούτο . . . — πλην τι ενδιαφέρον θα είχε διά τον αναγνώστην, +να μάθη πώς διήγαγε την επίλοιπον ημέραν η νεάνις, ποσάκις +περιήλθε και πάλιν την μαγικήν αυτής κατοικίαν, ποσάκις +εσταμάτησε προ του κατόπτρου διευθετούσα την κόμην της, και +ποσάκις ήλλαξε στολήν, αντλούσα από των αφθόνων ιματιοθηκών του +μεγάρου, τας οποίας ανεκάλυψε κατά τας επανειλημμένας αυτής +εκδρομάς; + +Ότε η εσπερινή αμφιλύκη ήρχισε να περιλούη διά των ελαφρών και +αβεβαίων της ατμών τας κορυφάς των ορέων και τα υψίκομα δένδρα +του δρυμού, οι δε αστέρες να σπινθηρίζωσι μεμονωμένοι και αραιοί +εις τον αμαυρούμενον ουρανόν, ο κοιτών της Ψυχής ήρχισε +πληρούμενος σκότους, η δε καρδία αυτής αορίστου τινός +συναισθήματος, μετέχοντος τρόμου συνάμα και προσδοκίας. Το στήθος +της συνεστέλλετο βεβαρημένον, η αναπνοή της διεκόπτετο, και η +καρδία της οτέ μεν εκτύπα βιαίως ως σφύρα, οτέ δε εθρόει μόλις ως +τρέμον φύλλον. Ησθάνετο ρεύμα θερμόν αναβαίνον εις το πρόσωπον +αυτής και πορφυρούν τας παρειάς της, μετ' ολίγον δε πάλιν +φρικίασις αστραπιαία διέτρεχε τας ρίζας των τριχών αυτής και +εψύχραινε τους κροτάφους της. Καθημένη παρά την θυρίδα του +θαλάμου της, και πλανώσα ανήσυχον αορίστου προσδοκίας βλέμμα επί +τον κυκλούντα το μέγαρον χλοερόν και κατάφυτων κήπων, ησθάνετο +ότι κάτι ανέμενεν, αλλ' εφωβείτο να ομολογήσει ενδομύχως, ότι το +κάτι εκείνο ήτο ο άγνωστος της νυκτός. Προσήλου το βλέμμα της εις +πάσαν ατραπόν, έτεινε τω ους αυτής προς τον αμυδρότατον ήχον, και +πας κρότος τη εφαίνετο κρότος βημάτων, πάσα σκιά υπεδύετο το +σχήμα ανθρωπίνου αναστήματος. Και ήτο μεν πεπεισμένη, ότι ο +μυστηριώδης εκείνος ξένος ήτο άνθρωπος ως αυτή, διότι η +θετικωτέρα των αισθήσεων, η αφή, την είχε ικανώς διδάξει τούτο· +αλλ' είχεν όμως την περιέργειαν να ίδη, πώς ο άνθρωπος αυτός +ήθελεν εισέλθει εις μέγαρον, το οποίον ούτε εισόδους είχεν ούτε +εξόδους. + +Βαθμηδόν όμως τα σκότη επυκνώθησαν, οι κλώνες των δένδρων +συνεχύθησαν εις μελανόν και άμορφον όγκον, το δε βλέμμα της Ψυχής +ουδέν κατώρθονε πλέον να διακρίνη, όσον και αν προσεπάθει να +διαπεράση τον καταπετασθέντα ενώπιόν της πέπλον της νυκτός. Έν +μόνον είδεν αίφνης προ αυτής και εξεπλάγη· είδε τας κορυφάς των +υψηλών αιγείρων του κήπου περιβαλλομένας υπό τρομώδους φωτός και +την σκιάν της κεφαλής της παρατεινομένην επί του φωτισθέντος +φυλλώματος. Πόθεν η αιφνιδία εκείνη ακτίς; έστρεψε την κεφαλήν +και είδε τον κοιτώνα της κατάφωτον. Τέσσαρες λυχνούχοι αργυροί, +αοράτως και αθορύβως εκεί μετακομισθέντες, έφερον λυχνίας χρυσάς, +πληρούσας τον θάλαμον ιλαρού και απλέτου φωτός. Τις και πώς έφερε +τους λυχνούχους εκείνους εις τον κοιτώνα της, ούτε είδεν η Ψυχή +ούτε ήκουσεν· η δε ασθενής αυτής κεφαλή, καταπεπονημένη εκ των +αλλεπαλλήλων εκπλήξεων ολοκλήρου ημερονυκτίου, ουδέ καν να +μαντεύση προσεπάθησε. Συνειθίσασα πλέον εις τα παράδοξα και +ακατάληπτα, εδέχθη απαθής και το νέον τούτο αίνιγμα. Τέλος +εβάρυναν τα βλέφαρά της, και μετ' ολίγον η Ψυχή εκοιμάτο εις την +κλίνην της. + +Μετά τινας όμως στιγμάς αι λυχνίαι εσβέσθησαν υπό μυστηριώδη +πνοήν, θρους ελαφρός, οιονεί πτερυγίσματος, ετάραξε την ηρεμίαν +της νυκτός, σκιά τις εφάνη ορθουμένη προ του παραθύρου, και η +Ψυχή εξύπνησε. Δεν επρόφθασε να βάλη κραυγήν, και έν φίλημα της +έκλεισε το στόμα. + +Δ'. + +Προς τι να διηγηθώ τα της δευτέρας ταύτης νυκτός και των επομένων +άλλων; Πολλαί ήλθον και παρήλθον ούτω, όμοιαι και απαράλλακτοι +προς την πρώτην, και πάσαν νέαν αυγήν η Ψυχή αφυπνούσα έβλεπεν +ότι ήτο μόνη. Προσεπάθει πάντοτε, ολιγώτερον μεν ανήσυχος αλλά +πλειότερον περίεργος, να μαντεύση τις και ποίος ήτο ο νυκτερινός +της φίλος, αλλ' αι προσπάθειαί της απέμενον άγονοι· μόνη δε καθ' +εσπέραν κατακλινομένη, μόνη και πάλιν αφύπνου, μη κατορθούσα καν +να εννοήση, πότε την απεχωρίζετο ο νυκτικός της σύντροφος. + +Και δεν τον ηρώτα; ίσως ερωτήση τις των αναγνωστών μου. Και τούτο +το έκαμε, αλλά και αυτό απέβη μάταιον. Ο μυστηριώδης της εραστής +όχι μόνον δεν εξωμολογήθη τις ήτο εις την νεαράν του φίλην, αλλά +και αυστηρώς της απηγόρευσε πάσαν ομοίαν ερώτησιν του λοιπού· +προσέθεσε δε μετά σοβαρότητος δυσαναλόγου προς την παιδικήν +κλαγγήν της φωνής του, ότι ήθελε διαλυθή ως ιστός αράχνης η +ευτυχία των, ευθύς ως έπνεεν επ' αυτής η ελαχίστη γνώσεως πνοή, +διότι η ευδαιμονία εκείνη ήτο ευδαιμονία θάλλουσα μόνον εις το +σκότος και μαραινομένη εις το φως. Μάτην επέμεινεν η νεάνις, και +μάτην ικέτευσε και εθώπευσε, . . και έκλαυσεν επί τέλους, ως αι +γυναίκες ηξεύρουσι να κλαίωσι. + + — Μη ζήτει, Ψυχή μου, απήντησεν εκείνος, να μάθης ποίος είμαι. +Έσο ευδαίμων εις τας αγκάλας μου, όπως είμαι εις τας ιδικάς σου, +και μη θέλης άλλο περισσότερον. Κατά τι θ' αυξήση την ευτυχίαν +μας να μάθης το όνομά μου; Κατ' ουδέν, αγαπητή μου Ψυχή· θα την +καταστρέψη μάλιστα, σου το ορκίζομαι εις τον έρωτά μου. Θα την +καταστρέψη, διότι όταν μάθης ποίος είμαι και ιδής το πρόσωπόν +μου, θα με χάσης από τας αγκάλας σου και δεν θα μ' επανίδης +πλέον. Θα θρηνήσης τότε τον χωρισμόν μας, θα χύσης πικρά +μετανοίας δάκρυα, αλλά η όψιμός σου μετάνοια δεν θα σε ωφελήση· +το γνωστόν δεν γίνεται πλέον άγνωστον. Αγάπα με λοιπόν, Ψυχή μου, +ως σε αγαπώ, αλλ' αγνόει ποίον αγαπάς. Δεν θα γείνη θερμοτέρα η +αγκάλη μας, αν με γνωρίσης, ούτε τα φιλήματά μας θα γείνουν +γλυκύτερα. Μη ζητής να ανακαλύψης ό,τι και συ πρέπει να αγνοής +και οι εχθροί μας να μη γνωρίζωσιν. Άφησε, αγάπη μου, να διαρρέη +τοιουτοτρόπως άγνωστος και μυστική η αγάπη μας, ως δροσερόν +μικρόν ρυάκιον, ψιθυρίζον μυστικά υπό τα πράσινα χόρτα· μη +επιθυμής να αποκαλύψης το μυστικόν του ρείθρου εις τας καυστικάς +ακτίνας του ηλίου, αι οποία θα το απορροφήσωσι και θα το +ξηράνωσι. Δος μου την υπόσχεσιν να μη μ' ερωτήσης πλέον, τις +είμαι, μήτε να προσπαθήσης καν να το μάθης μόνη σου. Την +υπόσχεσιν αυτήν σου ζητώ χάριν της αγάπης μας, χάριν σου της +ιδίας, χάριν της ευτυχίας και των δύο μας. + +Εις τους λόγους τούτους τους γλυκείς, τους οποίους πολλάκις +διέκοψαν γλυκύτερα αυτών φιλήματα, δεν κατώρθωσε να αντιστή, η +νεαρά νύμφη. Έδωκε την ζητηθείσαν υπόσχεσιν, και οι θερμοί +σύζυγοι εχωρίσθησαν, πριν ή έτι διολισθήση εις τον κοιτώνα των +διά της πυκνής αυλαίας του παραθύρου η πρώτη πρωινή ακτίς. Αλλ' η +υπόσχεσις της Ψυχής ήτο δυστυχώς ανωτέρα των δυνάμεών της και +ασθενεστέρα πολύ της περιεργείας της· τούτο δε κατενόησε και αυτή +η ιδία, ευθύς ως απέμεινε μόνη και δεν αντήχουν πλέον εις τα +θελγόμενα ώτα της αι εύγλωττοι παρακλήσεις του μυστηριώδους +ξένου. Ανελογίσθη ψυχρότερον τους λόγους του, και προσεπάθησε να +δικαιολογήση την απαγόρευσιν εκείνου, όπως εγκρίνη απαθώς και την +ιδίαν αυτής υπόσχεσιν· δεν το κατώρθωσεν όμως. + +Τι λόγον έχει, διελογίζετο η Ψυχή, να μη θέλη να φανερωθή εις +εμέ; αν με αγαπά αληθώς, ως λέγει, διατί δεν με εμπιστεύεται; Και +αν το μυστικόν είνε απαραίτητον και η δυσπιστία του αναγκαία, +διατί δεν εξηγεί και εις εμέ την ανάγκην, διά να την αναγνωρίσω +και υποταχθώ; Ποίοι είνε οι εχθροί μου αυτοί οι άγνωστοι, εις +τους οποίους πρέπει να μείνη κρυμμένη η αγάπη μας; Εις μάτην +κοπιάζω τον νουν μου· δεν ευρίσκω κανένα εχθρόν μου· δεν γνωρίζω +τουλάχιστον ανθρώπων ή θεόν, εις τον οποίον να ημάρτησα, και του +οποίου να επέσυρα την έχθραν. Και διατί άραγε θα καταστρέψουν οι +άγνωστοι αυτοί εχθροί μου την ευτυχίαν μου, αν μάθω εγώ εις τίνα +την χρεωστώ, αν γνωρίσω ποίον είνε το μυστηριώδες αυτό ον, του +οποίου με θερμαίνουσι πάσαν νύκτα αι αγκάλαι ; Διατί δεν μου λύει +το αίνιγμα, αφού θέλει να το σεβασθώ ; . . Όχι· δεν είν' αλήθεια +όσα μ' έλεγε, αλλά μόνον προφάσεις· ηθέλησε να με φοβήση, διά να +μη ζητήσω να μάθω τις είνε. Έχει λοιπόν συμφέρον να κρύπτεται, . . +αλλά ποίον συμφέρον ; . . + +Και εξηκολούθει βυθιζομένη εις τας σκέψεις της, και εις το βάθος +αυτών ενόμισεν ότι εύρε τέλος μέσον πρόσφορον και την ιδίαν αυτής +περιέργειαν να θεραπεύση, και της απαγορεύσεως του νυκτερινού της +φίλου να μη φωραθή παραβάτις. + +Κατίσχυσεν ούτω ορμεμφύτως εν τη αθώα ψυχή της νεάνιδος η +γυναικεία εκείνη σοφιστεία, η θεμέλιον της κοσμικής ηθικής +ανακηρύττουσα το «Ποίος θα το μάθη;», η μετρούσα τω κακόν με του +σκανδάλου τον πήχυν. + +Ε'. + +Αποφασίσασα η Ψυχή να ίδη εκ παντός τρόπου το πρόσωπον του +εραστού της, απεφάσισε συνάμα, να εκτελέση το σχέδιόν της την +αυτήν εκείνην νύκτα. Επειδή δε διά να ίδη είχε προ παντός ανάγκην +φωτός, διότι ο άγνωστος ήρχετο και απήρχετο εν βαθυτάτω σκότει, +διενοήθη να σώση ένα των λύχνων του κοιτώνος της από της +μυστηριώδους και ανεξηγήτου πνοής, ήτις τους έσβυνε μικρόν προ +της αφίξεως του αγνώστου εραστού, και πρόσφορον προς τούτο έκρινε +να μετατοπίση και κρύψη ένα εξ αυτών όπισθεν βαρείας και πυκνής +αυλαίας· τούτο έκαμε, και αληθώς το φως της λυχνίας διέφυγε τον +μοιραίον του θάνατον και επέζησε, διαλαθόν ου μόνον τον απόκρυφον +φωτοσβέστην, αλλά και αυτού του Έρωτος τον οφθαλμόν, όστις +καθιπτάμενος κατάκοπος εις της Ψυχής του τας αγκάλας, κατεκλίθη +παρ' αυτήν ανύποπτος πάντοτε και αμέριμνος. + +Είπον Έρωτος προ μικρού, ωνόμασα δηλαδή τον μέχρι τούδε και εις +τον αναγνώστην μου άγνωστον εραστήν της ηρωίδος μου, διότι καιρός +είνε πλέον να γνωσθή ό,τι και εκείνη μετ' ολίγον θα μάθη. Ο υιός +της Αφροδίτης, αποφάσισας να γνωρίση τις ήτο η περικαλλής εκείνη +κόρη, της οποίας το πανδήμως λατρευόμενον κάλλος είχεν ανάψει +τόσην ζηλοτυπίαν εις τα θεία της μητρός του στήθη, μετέβη μόνος +εις τον βράχον της εκθέσεως, είδε την ωραίαν και +εγκαταλελειμμένην νεάνιδα, και η καρδία του διεσείσθη μέχρι μυχών +υπό οίκτου και ανεφλέχθη διά μιας υπό πόθου. Ανήρπασεν αυτήν επί +των πτερύγων του, χωρίς να συλλογισθή μήτε της μητρός του την +ενδεχομένην οργήν, μήτε τα λοιπά του τολμήματός του επακόλουθα, +και την έφερεν, ως είδομεν, εναέριον εις το εξοχικόν του μέγαρον, +όπου και την επεσκέπτετο πάσαν νύκτα, άγνωστος και μυστηριώδης, +κρύπτων τους έρωτάς του από τον μητρικού όμματος υπό τον πέπλον +της νυκτός. + +Ούτω κατεκλίθη πλησίον της και την μοιραίαν εκείνην νύκτα, ης +ολέθριον παρεσκεύαζε το τέλος η περιέργεια της ερωμένης του, μετά +μικρόν δε ύπνος γλυκύς έκλεισε τα βλέφαρα του θεού, και η ξανθή +του κεφαλή εναρκώθη ηρέμα επί του λευκού τραχήλου της φίλης του. +Η Ψυχή προσεποιήθη και αυτή κατ' αρχάς την κοιμωμένην, και η +αναπνοή της ηνώθη επί μικρόν προς την ατάραχον πνοήν του Έρωτος· +αλλά μετ' ολίγον απέσυρε σιγά σιγά τον τράχηλον της υπό την +κεφαλήν του θεού, κατέβη της κλίνης, και βαίνουσα γυμνόπους επ' +άκρων δακτύλων έλαβε τον υποκλαπέντα λύχνον από της κρύπτης του· +τρέμουσα δε όλη και κρατούσα την αναπνοήν αυτής, αλλά μάτην +προσπαθούσα να κρατήση και της καρδίας της τους παλμούς, +επλησίασεν εις την κλίνην, όπου νήδυμον και βαθύν εκοιμάτο ύπνον +ο νεαρός θεός. + +Ποίον θέαμα παρέστη εις τους οφθαλμούς της νέας γυναικός ευκόλως +φαντάζεται ο αναγνώστης, αν έτυχε ποτέ να αναγνώση μυθολογικάς +περιγραφάς του πτερωτού θεόπαιδος. Το θείον του κάλλους πρότυπον, +ενσαρκωμένον εις σώμα λευκόν ως αλάβαστρος και απαλόν ως ρόδου +πέταλον, ανέπνεε σιγά με διεσταλμένα και μειδιώντα χείλη υπό τα +έκθαμβα όμματα της Ψυχής. Ο ύπνος είχεν έτι μάλλον πορφυρώσει τας +ροδίνας αυτού παρειάς, εφ' ων επήνθει ο χνους της παιδικής +ηλικίας, η δε ουλόθριξ και ξανθή αυτού κόμη, ηπλωμένη ατάκτως +περί τον τρυφερόν αυτού τράχηλον, έστιλβε χρυσίζουσα υπό το +τρέμον φως του προδότου λύχνου· τα πορφυρά του χείλη έφερον έτι +τον υγρόν τύπον των φιλημάτων της Ψυχής, και προετείνοντο +άπληστα, ωσεί νέον ποθούντα ασπασμόν. Αι ελαφραί του πτέρυγες, +συνεσταλμέναι περί τους τορευτούς αυτού ώμους, έτρεμον παλλόμεναι +υπό της ομαλής του αναπνοής, τα δε τα στήθη του, ροδόλευκα ως +προφαίνουσα ηώς και μαλακά ως ζύμη νεαρά, εστίζοντο υπό των +διαφανών μαργαριτών του θείου του ιδρώτος. + +Η Ψυχή όμως, — η απερίσκεπτος και περίεργος Ψυχή δεν επρόφθασε να +παρατηρήση μήτε να θαυμάση καθ' έν τα κάλλη του εραστού της. +Μόλις τον είδε φωτισθέντα υπό του λύχνου, και κραυγή καταπλήξεως +διέρρηξε τα χείλη της· ο θαυμασμός της διέσεισεν αυτήν ως τρόμου +αιφνιδίου ριπή, η χειρ της εκλονίσθη, σταγών διακαούς ελαίου +εχύθη από του λύχνου επί των ώμων του θεού, και η Ψυχή ουδέν +πλέον άλλο είδεν. Ο λύχνος έπεσεν από των χειρών της χαμαί μετά +πατάγου φοβερού, ωσεί κόσμος ολόκληρος κατεκρημνίζετο κύκλω της, +σκότος βαθύ την περιέβαλε, και τόσον μόνον ησθάνθη, ότι +κατεκυλίετο από ύψους εις βάθος . . . . . . + +Ότε ήνοιξε τους οφθαλμούς της, φως ηλίου άπλετον κατηύγαζεν, όχι +πλέον τους καταγράφους τοίχους του μυροβόλου κοιτώνος της, αλλά +βράχους κύκλω ξηρούς και δάση άγρια, τους αυτούς εκείνους βράχους +και δρυμούς, ους είχεν εμπρός της καθ' ην ημέραν αι άστοργοι του +πατρός της χείρες είχον εκθέσει αυτήν εις βοράν των θηρίων. + +Ταχεία αναπόλησις του προσφάτου και μαγικού αυτής παρελθόντος +διέδραμεν ως αστραπή την φαντασίαν της, και υπέθεσε προς στιγμήν, +ότι από γοητευτικού ονείρου αφύπνωσεν αποτόμως εις την φοβεράν +πραγματικότητα. Αλλ' η μνήμη αυτής έγεινε κατ' ολίγον ηρεμωτέρα, +αι λεπτομέρειαι της αποπτάσης ευτυχίας επανήλθον όλαι εις την +διάνοιάν της, και το μέγεθος της αμαρτίας αυτής περιέσφιγξεν ως +διά σιδηρού κλοιού την καρδίαν της. Τα ενθυμήθη όλα, και ανελύθη +εις δάκρυα πικρά. Πλην τι ωφέλουν πλέον οι θρήνοι; Μάτην επότισε +και πάλιν διά των δακρύων της τους αυχμηρούς εκείνους βράχους, +όπου την είχεν εγκαταλείψει άλλοτε η πατρική αστοργία και την +ηύρεν η περιπαθεστάτη αγάπη· μάτην αντήχησαν τους ολογυγμούς +αυτής οι μυχοί του δάσους. Τώρα τα δάκρυά της έρρευσαν χωρίς +κανείς να τα σπογγίση, και οι στεναγμοί της εξήχησαν χωρίς να +ακουσθώσι, μόνη δε η απελπισία ήλθε και εκάθισε σύντροφος αυτής +παρά το πλευρόν της. Αλλ' όπως πολλάκις η μεν ελπίς ναρκόνει την +ψυχήν και παραλύει την δράσιν ημών επί τη κενή προσδοκία της +ευτυχίας, η απόγνωσις δε τουναντίον κεντρίζει και ζωογονεί εις +έσχατον αγώνα πάσας ημών τας δυνάμεις, όπως ο ναυαγός αισθάνεται +πολλαπλάσιον το ψυχικόν αυτού σθένος και τα νεύρα του εντεινόμενα +ως χαλύβδινα, και κολυμβά εν τη απελπισία του όσον διάστημα ουδέ +να φαντασθή ήθελεν άλλως τολμήσει, ούτω και τώρα η παντελής +απόγνωσις ανεπτέρωσε τας δυνάμεις της Ψυχής και εξήγειρε την +κατάκοπον διάνοιάν της, η δε αναζήτησις του απολεσθέντος εραστού +υπήρξε το μόνον φωτεινόν σημείον, εις ο ητένισαν μετά πόθου τα +αναλάμψαντα ψυχικά της όμματα. + +Δεν εσυλλογίσθη το πατρικόν της δώμα, ούτ' εσκέφθη καν να +καταφύγη εις των βασιλισσών αδελφών της τα ανάκτορα. Ούτε +πατρικήν εστίαν ήθελε πλέον, ούτε θωπείας επεθύμει αδελφικάς, εις +αντάλλαγμα εκείνων, ων εθρήνει την στέρησιν. Ήθελε τον +απολεσθέντα πάγκαλον σύζυγον, τον μυστηριώδη εκείνον ξένον, τον +γνωρίσαντα εις αυτήν την ευτυχίαν ην ήλπιζε να επανεύρη μετ' +αυτού. + +Ετράπη λοιπόν εις αναζήτησίν του, και ακάματον διέβη το βήμα της +βουνούς και κοιλάδας. + +Ας την αφήσωμεν δε τώρα προς στιγμήν πλανωμένην εική δι' αγνώστων +οδών, ερωτώσαν ανά πάσαν τρίοδον περί του δραπέτου, και +εκπλήττουσαν τους διαβάτας διά της αλλοκότου περιγραφής του, την +οποίαν ήντλει από των προσφάτων αυτής αναμνήσεων, και ας +παρακολουθήσωμεν τον Έρωτα. + +ΣΤ'. + +Νωπόν έτι και δριμύ φέρων εις τον ώμον του το άλγος του καύματος, +επέταξεν ούτος εις το ενδιαίτημα της μητρός του, και κατεκλίθη +εις έν ανάκλιντρον του θαλάμου της, αφού παρεκάλεσε πρότερον τον +γέροντα Ασκληπιόν, εις ον εξεμυστηρεύθη τα πράγματα επί υποσχέσει +εχεμυθίας, να του δώση πρόσφορον αλοιφήν διά την πληγήν του. Αλλ' +ο θείος ιατρός δεν ωμοίαζεν ακόμη τότε τους σημερινούς απογόνους +του, οίτινες κρύπτουσιν ενίοτε εις τας μητέρας τα τρυφερά +νοσήματα των υιών των, και επρόδωκε το μυστικόν εις την +Αφροδίτην. Η δε φιλόστοργος αυτή μήτηρ, αφού πρώτον ηγανάκτησε +και εφώναξε και επλατάγησεν, αφού προσεποιήθη τα νεύρα της και +επετίμησε διά πολλών ακόσμων προσφωνήσεων τον παράλυτον — ως τον +απεκάλεσεν — υιόν της, εκάθισεν όμως έπειτα, ωριμώτερον και +απαθέστερον σκεφθείσα, παρά το προσκεφάλαιον του νοσούντος τέκνου +της, φιλόστοργον μεν έχουσα πρόφασιν την μητρικήν αυτής περί της +θεραπείας του μέριμναν, λόγον δε αληθή της νοσοκομίας της την +άγρυπνον φρούρησιν του ατιθάσσου μείρακος. Παρέμενε δ' εκεί +ημέρας πολλάς, ουδέ βήμα αυτού μακρυνομένη, και αφού έτι επουλώθη +η πληγή του. + +Τις οίδε δε πόσον θα παρετείνετο η επίμονος αύτη μητρική +φιλοστοργία και ο παντελής αποκλεισμός του ασώτου υιού από του +έξω κόσμου, αν έκτακτόν τι γεγονός δεν ενέβαλλεν εις πειρασμόν +την φιλαρέσκειαν της θεάς. + +Ο Ζευς έδιδε την επαύριον μεγάλην χορευτικήν εσπερίδα επί του +Ολύμπου, το δε μητρικόν φίλτρον της Αφροδίτης, όσον βαθέως και αν +συνησθάνετο αύτη την ανάγκην της κοσμικής του επιδείξεως, δεν +κατώρθωσε να νικήση τας ορχηστικάς των ποδών της διαθέσεις, τόσον +μάλλον, όσον η των χαρίτων βασιλίς είχεν ήδη υποσχεθή τον πρώτον +αντίχορον εις τον νέον εραστήν της Απόλλωνα, και κατ' ουδέ να +λόγον εννόει να λείψη. Παρεκάλεσε λοιπόν τον Ερμήν να την +αναπληρώση δι ολίγας ώρας παρά την κλίνην του εν αναρρώσει +διατελούντος υιού της, και μετέβη εις τον χορόν. + +Ο Ερμής, όστις έτρεφε τότε και αυτός εις τα βάθη του θείου του +στήθους μυστικόν τι και ουχί εντελώς πλατωνικόν αίσθημα προς την +θεάν του κάλλους, και προσεπάθει παντί τρόπω να υποσκελίση τον +συνάδελφον θεόν της μαντικής, δεν ηθέλησεν, εννοείται, να +δυσαρεστήση την Αφροδίτην, έδραξε δε μάλιστα προθύμως την +ευκαιρίαν να της παράσχη εκδούλευσιν, της οποίας γλυκυτάτην +ανέπλαττε την αμοιβήν η λογιστική του φαντασία. Μετέβη λοιπόν +προς τον Έρωτα, ον εύρε καταγινόμενον εις καθαρισμόν και +ταξινόμησιν των βελών της φαρέτρας του. Μη έχων τι άλλο να κάμη ο +υγιέστατος εκείνος ασθενής, χασμώμενος εκ πλήξεως, αδημονών διά +τον αδικαιολόγητον περιορισμόν του, και στενοχωρούμενος υπό της +αγωνίας αυτού περί της τύχης της ερωμένης του, προσεπάθει να +απατήση τον καιρόν, και να διασκεδάση την πλήξιν του αναθεωρών +και τακτοποιών την μικράν αυτού οπλοθήκην. + +Ιδών τον Ερμήν προσερχόμενον εχάρη μεγάλως ο νεαρός θεός, ούτ' +εδυσκολεύθη να ανοίξη εις αυτόν την καρδίαν του, και να του +διηγηθή τα μυστικά του, ελπίζων να συγκινήση αυτόν και να τύχη +της ελευθερίας. Ο δε πονηρός υιός της Σεμέλης, βλέπων τον μείρακα +ταξινομούντα τα βέλη του, και γνωρίζων εκ φήμης την δύναμιν +αυτών, εφάνη μεν συγκινηθείς εκ των παθημάτων του μικρού του +συναδέλφου, αλλά της προσποιητής του συμπαθείας κρύφιος λόγος ήτο +να ανταλλάξη αυτήν προς έν των βελών εκείνων, ίνα το μεταχειρισθή +εγκαίρως κατά της φιλαρέσκου και ερωτοτρόπου μητρός του. Και όχι +μόνον συνήνεσε, λαβών αυτό, να ανοίξη εις τον Έρωτα τας θύρας της +φυλακής του, αλλ' υπεσχέθη μάλιστα εις αυτόν και να τον συνδράμη +εις ανεύρεσιν της απολεσθείσης ερωμένης του. Ήτο δε πολύτιμος +αληθώς η συνδρομή του επί γης ως επί το πολύ διατρίβοντος και +περί τα γήινα τυρβάζοντος αλήτου θεού, του επισήμου προστάτου +πάσης κλοπής και οιασδήποτε λαθρεμπορίας, του ανεγνωρισμένου +ερωτικού ταχυδρόμου του θείου αυτού πατρός. + +Ούτω δε φαιδροί αμφότεροι και κατευχαριστημένοι εγκατέλειψαν μετά +μικρόν της Αφροδίτης τα δώματα και κατέβησαν εναέριοι εις την +γην. + +Ζ'. + +Πού και πώς ανεκάλυψεν η δυάς των θεών την περιπλανωμένην Ψυχήν, +περιττόν είνε βεβαίως να διηγηθώ· περιττόν δ' επίσης να εξηγήσω, +πώς εις την τολμηράν των φαντασίαν ανεφύη αίφνης και ωρίμασε το +θρασύ σχέδιον, όπερ και αμέσως εξετέλεσαν. Αρκεί μόνον να μάθη ο +αναγνώστης, ότι, ενώ εις την μεγάλην αίθουσαν του Διός εχόρευον +οι Ολύμπιοι φαιδροί και ανειμένοι, μακράν παντός βεβήλου όμματος +θνητών, εισέρχεται αίφνης διά της μεγάλης πύλης ο Έρως, κρατών +εις τον βραχίονά του την ερωμένην του, αστράπτουσαν εκ κάλλους +υπό την νυμφικήν της στολήν. + +Ευκόλως εννοείται η γενική κατάπληξις των θεών και ο θόρυβος +όστις διετάραξε την διασκέδασίν των. Ο Ζευς συνέσπασε τας οφρύς +και έσεισε την κυανήν του χαίτην, η Ήρα έρριψε καχύποπτον βλέμμα +επί της Ψυχής και έδραξε μίαν άκραν της χλαμύδος του Διός, η +Αθηνά επορφυρώθη εξ αιδούς, ο Άρης έστρηψε τον μύστακά του, ο +Απόλλων έφερεν εις τον δεξιόν οφθαλμόν την κρεμαμένην διόπτραν +του, η δε Αφροδίτη, βαλούσα κραυγήν αγανακτήσεως, ελιποθύμησεν, +αφού εβεβαιώθη πρότερον ότι έμελλε να πέση εις τας αγκάλας του +όπισθεν αυτής ισταμένου Απόλλωνος. + +Ο Έρως όμως, απαθής και ατρόμητος, ωθούμενος δε κάπως και υπό του +παρακολουθούντος Ερμού, και ουδόλως υπό της επελθούσης συγχύσεως +θορυβηθείς, εβάδισε με ευσταθές το βήμα προς τον Δία, και +γονυπετήσας προ αυτού μετά της Ψυχής, — ως γονυπετούσι σήμερον +επί θεάτρου προ των ωργισμένων πατέρων οι θέλοντες να εξιλεώσωσιν +αυτούς ερασταί, — ελάλησε τα εξής, άτινα, είχεν ήδη καθ' οδόν +προετοιμάσει. + +Ζευ πάτερ! είπε· συγχώρησόν με, ότι έλαβον το θάρρος να ταράξω +την εορτήν σου απρόσκλητος και απροσδόκητος, και να παραβώ την +ολύμπιον εθιμοτυπίαν, εισάγων θνητήν εις δώματα αθανάτων. Αλλά +καταδιωκόμενος και ραδιουργούμενος άνευ αιτίας, πού αλλού +ηδυνάμην να εύρω καταφύγιον και προστασίαν, ή εις τους υψηλούς +πόδας του θρόνου σου; και πότε άλλοτε θα είχα ευκαιρίαν να +επικαλεσθώ την θείαν σου ευμένειαν, αφού διετέλουν φυλακισμένος +και φρουρούμενος, επί τη προφάσει δήθεν ότι ήμην ασθενής, και +μόλις προ ολίγων ωρών, χάρις εις την αφιλοκερδή αγαθότητα του +καλού μου φίλου Ερμού, κατώρθωσα να απαλλαγώ και να ανακτήσω την +ελευθερίαν μου ; Ναι, πάτερ! ήμην φυλακισμένος, και φυλακισμένος +υπό της μητρός μου. Διατί; διότι ηράσθην θνητής αξίας θεών κατά +το κάλλος. Και είνε τούτο έγκλημα, ύπατε Ζευ; Αλλά η μήτηρ μου +αυτή, της οποίας τόσον πολύ, ως φαίνεται, προσέβαλε την θείαν +αιδώ η πράξις μου, θεόν άρα μόνον — διά να μη είπω θεούς — ως +τώρα ηγάπησε ; Θεός ήτον ο Αγχίσης ; Θεός ο Άδωνις ; Θεός ο Φάων; +Συ αυτός, πάτερ θειότατε, εις του οποίου το ύψος δεν δύναται όχι +να φθάση αλλά μηδέ ν' ατενίση καν η καταλαλιά, δεν ετίμησες διά +του θείου σου έρωτος την Σεμέλην, την Αλκμήνην, την Ιώ, την . . . + + — Περιτταί αι φωναί και τα κύρια ονόματα! διέκοψε σοβαρώς ο +Ζευς. + + — Έπειτα, εξηκολούθησεν ο Έρως, έτι μάλλον εξαπτόμενος, αφού +έβλεπεν ότι η έξαψις του δεν τον εζημίονε, έπειτα η κυρία μήτηρ +μου, ήτις τόσον πολύ φροντίζει περί της θείας αξιοπρεπείας και +της ουρανίας ηθικής, έπρεπεν αυτή πρώτη να δίδη το καλόν +παράδειγμα, και να μη τρέφη την γλωσσαλγίαν των επί γης γυναικών +διά των σκανδάλων . . . + + — Περιττά τα σκάνδαλα! διέκοψε και πάλιν ο Ζευς. Τι θέλεις ; +λέγε σύντομα, και άφησε τας παρεκβάσεις. + + — Θέλω να μείνω ανενόχλητος απήντησεν ο Έρως. Θέλω να αγαπώ την +Ψυχήν μου χωρίς η σεμνή μου μήτηρ να πειράζεται, και να αγανακτή +και να με καταδιώκη. Θέλω να ήμαι κύριος της καρδίας μου, ως είνε +αυτή κυρία της καρδίας της, και . . . + + — Αρκεί, αρκεί! παρενέβη και πάλιν φρονίμως ο Ζευς. Την αγαπάς +λοιπόν με τα σωστά σου την θνητήν αυτήν ; + + — Αν την αγαπώ! . . + + — Την νυμφεύεσαι; + + — Την ενυμφεύθην ήδη, πάτερ! απήντησεν ο Έρως, κάτω νεύων τους +οφθαλμούς. + + — Έστε λοιπόν ανήρ και γυνή! είπεν ο πατριάρχης των Θεών και +τους ηυλόγησε. + +Ούτως εκυρώθη η συζυγία της Ψυχής και του Έρωτος, και έγεινεν η +Ψυχή αθάνατος. + + + +ΛΑΥΡΙΑΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ +ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (2) + + + +Ι. + +Κυοφορηθείσα εν τη κεφαλή φιλοπάτριδος ομογενούς, ετέχθην εν +εσπέρας επί των πιεστηρίων της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, και +κάθυγρος έτι, αποδίδουσα την ευάρεστον εκείνην οσμήν της +τυπογραφικής μελάνης, την οποίαν με διεσταλμένους τους ρώθωνας +αναπνέουσι συνήθως οι σοφοί, μετεκομίσθην μετά των αδελφών μου +εις μεγάλην τινά και σκοτεινήν αίθουσαν, όπου εστιβάχθημεν όλαι +επί πολλών τραπεζίων, αναμένουσαι εν παντελεί ασφυξία το φως της +ημέρας. + +ΙΙ. + +Την επομένην πρωίαν θόρυβος ηκούσθη μέγας και ταραχή έξωθεν του +δωματίου. + +Πάταγος ανθρώπων συνωθουμένων, βήματα βαρέα, υφ' ων την ορμητικήν +πίεσιν έτριζε το γηραιόν πάτωμα της αιθούσης, φωναί ανάμικτοι και +εξηγριωμέναι, γογγυσμοί και παράπονα των πσραγκωνιζομένων, +κραυγαί θυμώδεις, μεμφόμεναι, ως ηκούομεν, το διοικητικόν +συμβούλιον επί αδίκω διανομή, συναπετέλουν παταγώδη και +καταχθόνιον αρμονίαν, ήτις ηδύνατο ίσως να τρομάξη όντα τρυφερά +και αρτιγενή, οποία ήμεθα ημείς αι ταλαίπωροι μετοχαί, αν +τουναντίον δεν εκολάκευε την φιλοτιμίαν ημών. Μή τοι δεν εγίνετο +χάριν ημών ο πάταγος όλος εκείνος; Ερύθημα χαράς και συγκινήσεως +επορφύρωσε τας παρειάς μου, όμοιον προς το ερωτότροπον εκείνο +ερύθημα, το βάπτον τας παρειάς δειλής κορασίδος, ήτις βλέπει +συνωθουμένους περί εαυτήν σμήνος όλον χορευτών, και αγνοεί έτι +τις πρώτος θέλει παρασύρει αυτήν εις τον μεθυστικόν στρόβιλον του +χορού. + +Τέλος πάντων η θύρα ηνοίχθη, το πλήθος εισέρρευσε, και αι +στιβάδες ημών ήρχισαν ελαττούμεναι. + +Δεν δύναμαι να περιγράψω την σκηνήν εκείνην της διανομής, διότι +μόλις διατηρώ αυτήν εις την μνήμην μου. Μετά τρόμου όμως και +φρίκης ενθυμούμαι ακόμη, ότι και η ύπαρξις ημών αυτή εκινδύνευσε +πολλάκις, εν μέσω των πανταχόθεν προτεινομένων άπληστων χειρών, +αίτινες διημφισβήτουν την κατοχήν εκάστης εξ ημών. Το κατ' εμέ, +ταχέως έπαυσεν η αγωνία μου, διότι είχα το ευτύχημα να εγχειρισθώ +μετ' άλλων τετρακοσίων ενενήκοντα εννέα αδελφών μου εις σοβαρόν +τινα και μεγαλόσχημον Κύριον, όστις, εισελθών εις το δωμάτιον διά +μικράς τινος πλαγίας θύρας, επλησίασεν εις τον διανομέα ταμίαν +και τω είπεν ολίγας λέξεις εις το ους. + +Ούτω, χαίρουσα καν ότι δεν εγκατέλειπον εντελώς τας αδελφάς μου, +αφήκα την κοιτίδα της βρεφικής μου ηλικίας, και μετέβην εις τους +κόλπους του κυρίου εκείνου, όστις υπόπτερος και χαίρων εξήλθεν +εις την οδόν. Εννοείται ότι ανέπνευσα κάπως ελευθερώτερον ή υπό +την φοβεράν εκείνην στιβάδα, υφ' ην διετέλεσα ολόκληρον νύκτα. +Είδα ολίγον, διά μιας μου γωνίας, ήτις προείχε του θυλακίου του +νέου μου κατόχου, το φως του ηλίου, και θα ήκουα ίσως και το άσμα +των πτηνών, άτινα εφλυάρουν εις τας λεύκας της οδού, αν δεν με +ετάραττον οι βίαιοι παλμοί της καρδίας του κτήτορός μου. + +Μετ' ολίγον εφθάσαμεν εις την οικίαν, και ο φέρων με κατέπεσεν +ασθμαίνων επί του ανακλίντρου, μόλις κατορθώσας να απαντήση: +«Πεντακοσίας!» εις την ερώτησιν της συζύγου του: + + — «Πόσας;» + + — Τόσας μόνον; ηρώτησε και πάλιν δι' οξείας και πεισματώδους +φωνής η κυρία, εύσωμος δέσποινα, ομοιάζουσα με αυγόν κινούμενον. + + — Αι, αγάπη μου, απήντησεν ο σύζυγος με φωνήν μόλις αρθρουμένην +εις φθόγγους· έπρεπε να ήσουν εκεί, να ιδής τι κακόν γίνεται! +μόνον πώς δεν δέρνονται οι άνθρωποι. + + — Καλέ τι με λες; θα υψωθούν λοιπόν γρήγορα; + + — Εννοείται. Τριάντα φράγκα υπερτίμησιν μου προσέφεραν ήδη, +μόλις εβγήκα από την Τράπεζαν. + + — Τι καλά! Φαντάσου αν είχαμεν χιλίας! + + — Και αν είχαμεν δύο χιλιάδας, υπέλαβεν ηλιθίως μειδιών ο κύριός +μου, ακόμη καλλίτερα. + +Δυστυχώς ο διάλογος εκείνος, όστις αντήχει ως ωραία μουσική εις +τα ώτα μου, διεκόπη ταχέως, και είδα χαίνουσαν μετ' ολίγον +ενώπιόν μου την θύραν νέας φυλακής, του σιδηρού κιβωτίου του +κτήτορός μου. Τρόμου φρικίασις διέτρεχεν ήδη τα χάρτινα μέλη μου, +ότε είδα αίφνης την χονδρήν σύζυγον του κυρίου μου θωπεύουσαν την +αξύριστον αυτού παρειάν, και την ήκουσα λέγουσαν διά της γλυκεράς +εκείνης φωνής, της οποίας αι γυναίκες είνε κάτοχοι πτυχιούχοι, ως +ήθελεν είπει η Κυρία Jacob: + + — Γιάγκο, . . . δεν θα μου δώσης κ' εμένα μερικάς απ' αυτάς τας +μετοχάς; + + — Τι θα ταις κάμης, ψυχή μου; + + — Τας θέλω . . . προσέθηκε θωπευτικώς κλαυθμηρίζον το κινούμενον +αυγόν, τας θέλω, να δοκιμάσω κ' εγώ την τύχην μου. + + — Περίεργος όρεξις! + + — Σε παρακαλώ . .. . + + — Πάρε λοιπόν. Πόσας θέλεις; + + — Δος μου πενήντα . + + — Ιδού. + +Και από του κόλπου του πρώτου μου κτήτορος μετέβην εις τας +τρυφεράς και ολοστρογγύλους χείρας της παχείας αυτού συζύγου. + +Αι ταλαίπωροι αδελφαί μου ετάφησαν εις το σκότος του σιδηρού +κιβωτίου, και ουδέν πλέον ήκουσα περί αυτών. Ίσως συνηντήθημεν +εις το στάδιον του πολυταράχου ημών βίου, χωρίς να γνωρισθώμεν, +ίσως παρήλθομεν εγγύς αλλήλων, χωρίς να το αισθανθώμεν καν. + +ΙΙΙ. + +Μετά τινας στιγμάς εκείμην επί κομψής κομμωτηρίου τραπέζης, +θωπευομένη υπό του ιλαρού βλέματος της νέας μου κυρίας. + +Ο περί εμέ κόσμος ήτο πάντη νέος· πολύ ευωδέστερος του +τυπογραφικού πιεστηρίου, όθεν είχον εξέλθει, πολύ καθαρώτερος των +κονιοσκεπών τραπεζών εφ' ων είχον κατακλιθή βρέφος έτι, και πολύ +κομψότερος και φωτεινότερος του σκοτεινού άντρου του σιδηρού +κιβωτίου, όπερ ολίγον δειν εφυλάκιζε την παιδικήν μου ηλικίαν. +Μέγα κάτοπτρον άνωθέν μου κρεμάμενον εδιπλασίαζε τα κομψά +αντικείμενα, άτινα με περιεστοίχιζον, και ηύξανεν έτι το άπλετον +φως, όπερ επλημμύριζε την περικαλλή και ευώδη αίθουσαν. Τι ωραία +διαμονή είνε κομμωτήριον κομψής και νεαράς, έστω και παχείας, +γυναικός! Αι παιδικαί μου αισθήσεις, ει και ατελώς έτι +ανεπτυγμέναι, διετέλουν υπό ναρκωτικήν τινα μέθην, και δεν ήξευρα +— μα τα πεντήκοντα φράγκα, άτινα ήσαν τυπωμένα επί του μετώπου +μου — πού πρώτον να στρέψω την προσοχήν μου. Μικρά και κομψότατα +αθύρματα, ων την χρήσιν ουδέ καν εμάντευον, έστιλβον εκ +καθαριότητος κύκλω μου, φιαλίδια εκ κρυστάλλου, τα μεν κλεισμένα +τα δε ημιάνοικτα, απέπνεον αρώματα ηδυπαθή και δροσώδη, πυξίδες +δε πολύσχημοι και παντοδαπαί περιείχον κόνεις και φυράματα +ποικίλου χρώματος, ων μάτην προσεπάθουν να εννοήσω τον σκοπόν. +Ψήκτραι δε και κτένια και ψαλίδια και τριχολαβίδες παρετάσσοντο +ένθεν και ένθεν ως εύτακτος στρατιά επί της λευκής ως νεοστιβής +χιών καλύπτρας του τραπεζίου. + +Προς τι ταύτα πάντα; Το εννόησα μετ' ολίγας στιγμάς, ότε +ανοιγείσης δειλώς της θύρας του κομμωτηρίου, εισήλθεν ελαφρά και +χαρίεσσα κορασίς, απλούστατα μεν αλλά κομψότατα ενδυμένη, λευκόν +φέρουσα περίζωμα περί την λιγυράν αυτής οσφύν και λευκόν σκούφωμα +επί των μελανών αυτής βοστρύχων. + + — Θα ενδυθήτε, κυρία; ηρώτησε μετ' επιχαρίτου μειδιάματος, όπερ +εφαίνετο μόλις τολμών να διαστείλη τα χείλη της τα πορφυρά. + + — Ας ήνε· ας ενδυθώ! απήντησε νωχελής και αφηρημένη η νέα μου +κάτοχος, το μεν βαρυνομένη να υποβάλη τα εύσαρκά της μέλη εις την +κοσμητικήν τέχνην της νεαράς αυτής θαλαμηπόλου, το δε μόλις +κατορθούσα να αποσπάση το βλέμμα από των τεσσαράκοντα εννέα +αδελφών μου και εμού, ήτις, υπερκειμένη εκείνων, εφείλκυον ιδίως +τα κερδοσκοπικά της βλέμματα. + +Και το αυγόν κινηθέν εκάθισε προ του κατόπτρου και παρεδόθη εις +τας δεξιάς χείρας της κομμωτρίας αυτού. + +Ας μη προσμένωσιν οι αναγνώσται μου να διηγηθώ εν λεπτομερεία τα +απόκρυφα του καλλωπισμού των αναγνωστριών μου. + +Εννοώ κάλλιστα, εκ της ευχαριστήσεως ην το θέαμα εκείνο +επροξένησεν εις την χαρτίνην μου ύπαρξιν, οποία ήθελεν είναι και +των αναγνωστών μου η ευχαρίστησις εκ λεπτομερούς αυτού +περιγραφής. Η σκέψις όμως, ότι υπήρξα απαρατήρητος και κλόπιος +ούτως ειπείν, βωβός δε και άφωνος νομιζόμενος μάρτυς της +περιέργου εκείνης σκηνής, θέτει φυλακήν τω στόματί μου και θύραν +περιοχής περί τα χείλη μου. + +Έν μόνον δύναμαι ειλικρινώς να εξομολογηθώ εις τους +περιεργοτέρους, ότι παράδοξον ησθάνθην έκπληξιν, ιδούσα αίφνης +μεταμορφουμένην την μεν θαλαμηπόλον εις ζωγράφον, την δε κυρίαν +μου εις εικόνα. + +Μη με ερωτήσετε λεπτομερείας. Δεν τας λέγω, διότι εντρέπομαι. + +Κατεπλάγην όμως τη αλήθεια, μη αναγνωρίσασα πλέον το αυγόν μου, +ότε περικαλλές και δροσώδες, μύρα δε αποπνέον και αρώματα, +ακτινοβολούν και περίκοσμον εξήλθε των αριστοτεχνικών χειρών της +υπηρετρίας. + +Πλην, τι να σας ειπώ; και τότε ακόμη επροτίμων την υπηρέτριαν της +κυρίας. Ίσως δε δεν είμαι μόνη η ούτω φρονούσα. Τι λέγουσιν οι +αναγνώσται μου, και ιδίως εκείνοι, οίτινες λησμονούμενοι πολλάκις +εις τας οδούς, παρακολουθούσι, χωρίς να το εννοώσι βέβαια κομψήν +τινα θεραπαινίδα ; + +Η κορασίς ητοιμάζετο να εξέλθη, ότε το εταστικόν αυτής και +πονηρόν βλέμμα έπεσεν επ' εμέ. Εγνώριζε φαίνεται και αυτή τα κατά +την γέννησίν μου και τον παρακολουθήσαντα αυτήν πάταγον, διότι +άφωνος και συνεσταλμένη έμεινε θεωρούσα με εφ' ικανά +δευτερόλεπτα, και το προς την θύραν τρεπόμενον ελαφρόν και +υπόπτερον αυτής βήμα ανεστάλη αποτόμως. + + — Τι κυττάζεις, Μαρία; ηρώτησεν αυτήν αυτάρεσκον μειδιώσα η +κυρία της. + + — Αχ! πόσαι μετοχαί! εψιθύρισε περιπόρφυρος εξ ηδονής η +θαλαμηπόλος. Να είχα κ' εγώ μίαν η καϋμένη! + + — Τι θα την κάμης συ την μετοχήν ; . . και μίαν μάλιστα ; + + — Αι! κυρία, . . μία μετοχή είνε κάτι τι για μας τους μικρούς +ανθρώπους. + +Το χαρίεν εκείνο πλάσμα ωνόμαζεν εαυτήν μικρόν άνθρωπον! + + — Με μίαν μετοχήν, επανέλαβε, κάμνω την προίκα μου. + +Η κυρία διερράγη εις παταγώδη γέλωτα, και λαβούσα με άκρα χειρί, + — Ιδού, λοιπόν, είπε· πάρε την, και καλήν τύχην. + +Ευχαριστώ, κυρία! κατώρθωσε μόλις να αρθρώση εκ συγκινήσεως και +ηδονής η μικρά Μαρία, και εξήλθε δι' ασταθούς αλλά γοργού βήματος +της αιθούσης. + +IV. + +Ιδού εγώ και πάλιν μεταλλάξασα κάτοχον. + +Ελυπήθην μεν επί τινας στιγμάς την ευώδη ατμοσφαίραν του +περικαλλούς κομμωτηρίου, όπερ κατέλιπον, αλλά ταχέως με +απεζημίωσαν τρία αλλεπάλληλα φιλήματα, άτινα μετά πυρετώδους +παραφοράς απέθηκεν επί των παρειών μου η χαρίεσσα κορασίς. + +Αναδραμούσα ταχεία τας βαθμίδας αποτόμου κλίμακος, εκλείσθη εις +το υπό την στέγην της οικίας μικρόν αυτής δωμάτιον, και αφού επί +πολλήν ώραν με εθεώρησε μετ' ερωτικής εκστάσεως, τις οίδε ποία +περί του μέλλοντος αυτής αναπλάττουσα όνειρα η ταλαίπωρος κόρη, +ήνοιξεν επίμηκες πράσινον κιβώτιον και ητοιμάσθη να με κλείση +εντός αυτού. + +Έβλεπον ήδη μετά περιέργου βλέμματος τα επί της εσωτερικής +επιφανείας του καλύμματος του κιβωτίου προσκεκολλημένα +ποικιλόχρωμα χαρτιά, παντοειδή φέροντα ζωγραφήματα και παραδόξους +παραστάσεις, απεσπασμένα δε, τα μεν εκ περιοδικών συγγραμμάτων, +τα δε εξ υφασμάτων και άλλοθεν τις οίδε πόθεν, και χρησιμεύοντα +αντί εικονογραφικού μουσείου εις την φιλόκαλον θαλαμηπόλον, ότε +ηνοίχθη ησύχως η θύρα του δωματίου, και υψηλός μυστακοφόρος +δεκανεύς εισήλθε κατακτητικώς εις αυτό. + + — Αχ! πώς μ' ετρόμαξες, καϋμένε! ανέκραξεν η Μαρία, και ήτο +περίτρομος αληθώς, ουχί όμως τοσούτον διά την απροσδόκητον +επίσκεψιν, όσον διότι κατελαμβάνετο αίφνης εν κατοχή του +πολυτίμου ατόμου μου. + + — Πώς μ' ετρόμαξες! επανέλαβε, και σπεύσασα έκλεισε μεθ' ορμής +το κιβώτιον, πρόφθασα όμως ήδη να με ρίψη εντός αυτού. + + — Σ' ετρόμαξα; α, α! ανεφώνησεν ο μυστακίας, και διατί, +παρακαλώ, ετρόμαξε το Μαριγάκι μας; + +Αι! . . 'ξεύρω κ εγώ, υπετραύλισεν η ανυπόκριτος κόρη, μήτε την +αλήθειαν του τρόμου αυτής κατορθούσα να κρύψη, μήτε την πορφυραν +των παρειών της να μετριάση. + + — Δεν ηξεύρεις; επανέλαβεν ο εισβαλών κατακτητής· και εις +εκείνην λοιπόν την κασέλλαν τι ερρίψαμεν, παρακαλώ; + + — Τίποτε, . . τίποτε, . . ένα γράμμα. + + — Γράμμα; Τι; έχομεν και αλληλογραφίαν τώρα; + + — Είνε από την εδελφήν μου, καϋμένε, από την Σύρα, εψιθύρισεν η +Μαρία, προσπαθούσα, αλλ' αργά πλέον, να διορθώση το κινδυνώδες +ψεύδος, δι' ου είχεν αποπειραθή να κρύψη την επικινδυνωδεστέραν +αλήθειαν. + + — Από την αδελφήν σου; Για να ιδώ! + +Και ο δεκανεύς, πλησιάσας διά βαρέος του βήματος εις το κιβωτίον, +έθηκε την χείρα επ' αυτό και ητοιμάζετο να το ανοίξη, ότε +ευκίνητος και ταχεία η κομψή θαλαμηπόλος ώρμησεν επίσης προς το +κιβώτιον, και την ήκουσα καθημένην επ' αυτού. + + — Μαρία, . . με γελάς! και μα τον Θεόν . ., + + — Μα, καϋμένε Δημήτρη, δεν με πιστεύεις, το λοιπόν; + + — Όχι, Κυρία! είπε μετ' αξιοπρεπείας ο εν στολή Άρης, και +αναστάς μετά επικής ηρεμίας έστρηψε τον μύστακα αυτού, και +ητοιμάσθη να εξέλθη. + + — Τι; φεύγεις ; ηδυνήθη μόλις να ψελλίση η εγκαταλειπομένη νέα +εκείνη Καλυψώ, και διά μικράς τινος οπής του κιβωτίου είδον την +πορφύραν των παρειών αυτής σβεννυμένην υπό νέφος ωχρόν. + +Αλλ' Ο Δημήτρης εβάδιζε προς την θύραν, ως το μάτην +εκλιπαρούμενον υπό του Οδυσσέως φάσμα του Αίαντος. + + — Στάσου, το λοιπόν, στάσου! . . . επεφώνησε τέλος η Μαρία, και +ανοίξασα το κιβώτιον με έλαβε πάλιν εις χείρας της. + +Ο δεκανεύς είχεν ήδη σταθή, και επεστράφη προς τον κρότον του +ανοιγομένου κιβωτίου. + + — Νά τι είνε όλον το μυστικόν! προσέθηκεν η κόρη, και με έδειξεν +εις τον τρυφερόν της καρδίας της τύραννον. + + — Ω! ω! . . ανέκραξεν εκείνος, έχομεν και μετοχάς, βλέπω, +Μαριγάκι; και η φωνή αυτού ήτο μελωδίας αυλού μελωδικωτέρα, και +μειδίαμα γόητος διέστελλε τα μυστακοφόρα του χείλη. + +Μου την εχάρισε σήμερα η κυρία. + + — Και συ . . θα την χαρίσης βέβαια εις τον Δημητράκη σου. + +Ω! ανεφώνησεν η ταλαίπωρος θαλαμηπόλος, και το επιφώνημά της +εκείνο, όπερ εξέφραζε κόσμον ολόκληρον αισθημάτων, διέτρεξεν εν +μια στιγμή όλην την κατιούσαν φωνητικήν κλίμακα. + + — Τι θα ειπή, ω! αφού θα σε πάρω, αφού όσα έχω είνε δικά σου, +και όσα έχεις είνε δικά μου; + + — Ναι, αλλά . . . . + + — Έλα τόρα . . . ανοησίαις! Μ' αυτήν την μετοχήν ημπορούμεν να +κάμωμεν παράδες, το ξεύρεις; + +Ο διάλογος εξηκολούθησεν έτι επί το τρυφερώτερον, και σφραγισθείς +τέλος διά τινων θωπειών και φιλημάτων, αποτέλεσμα έσχε την εις +χείρας του δεκανέως Δημήτρη μεταβίβασίν μου. + + — Καλά κέρδη το λοιπόν, εφώνησεν ύστατον η μικρά Μαρία, ενώ ο +μέλλων αυτής σύζυγος διέβαινε την φλιάν του μικρού της δωματίου. + + — Έννοια σου, Μαριγάκι μου, και θα ιδής! + +V. + +Μόλις αλλάξασα και πάλιν κτήτορα, ησθάνθην ευθύς ότι εσκοτίσθη +της νεαράς μου υπάρξεως ο ορίζων, και του βίου αι περιπέτειαι +ήρχισαν ενσκήπτουσαι κατά της κεφαλής μου φοβεραί και +αλλεπάλληλοι. + +Άμα εξελθών εις την οδόν ο κύριος μου, συνέθλασε τα τρυφερά μου +μέλη διά της πλατείας και χονδροειδούς αυτού χειρός, και μ' +εβύθισε, συντετριμμένην ούτω και πλήρη μωλώπων, εις το ευρύ +θυλάκιον της αναξυρίδος του, όπου εύρον συντρόφους δύο δεκάρας, +μίαν σφάντζικαν, ολίγα τρίμματα ξηρού καπνού, μίαν πίπαν καί τινα +φύλλα σιγαροχάρτου. + +Πού οι κολακευτικοί 'κείνοι παλμοί της καρδίας του πρώτου μου +κατόχου, πού η ευώδης ατμοσφαίρα του κομμωτηρίου της παχείας μου +κυρίας, πού τα φλογερά φιλήματα της θαλαμηπόλου! + +Άβυσσος πνιγηρά και ανήλιος ήτο η νέα μου κατοικία· τοσούτον δε +βαρείαν απέφερεν οσμήν, ώστε μετ' ολίγα λεπτά απέβαλον παντελώς +τας αισθήσεις μου και απέμεινα λιπόθυμος εις τα βάθη του +σκοτεινού εκείνου βαράθρου. + +Αγνοώ πόσην ώραν εκείμην ούτω αναισθητούσα, πού επλανήθην εν +αγνοία μου, και πότ' ακριβώς εξύπνησα. + +Τούτο μόνον ενθυμούμαι και ηξεύρω, ότι ότε συνήλθον και πάλιν εις +εαυτήν, ήκουσα θόρυβον συγκεχυμένον παντοίων και συμμιγών φωνών, +πάταγον ποτηριών συγκρουομένων, και παράφωνον μελωδίαν ερρίνων +ασμάτων, οσμή δε οξεία ρητινίτου αφθόνως σπενδομένου προσέβαλε +την ασυνήθη εις τοιούτου είδους αρώματα όσφρησίν μου. + +Ζωηρά συνομιλία υπήρχεν από τινος μεταξύ των πληρούντων το +καταγώγιον, όπερ αμυδρώς μόλις εφώτιζε ρυπαρός φανός, κρεμάμενος +από μελανής δοκού της οροφής· μορφαί δε πολυποίκιλοι και +παράδοξοι, τεταγμέναι περί μακράν τράπεζαν, ήτις ήτο ποτε +πρασίνη, συναπετέλουν θέαμα βδελυρόν, όπου ανεμιγνύοντο η +αναίδεια, η αποκτήνωσις και η ρυπαρία. + +Ταύτα πάντα είδα δι' ενός μόνου βλέμματος άμα συνελθούσα κάπως, +διότι ο δεκανεύς μου, εισαγαγών αίφνης εν μέση ομιλία την χείρα +του εις το θυλάκιόν του, μ' απέσυρεν εκ του βαράθρου μου +σπαίρουσαν υπό τρόμου και φρίκης, και με απέθηκε βιαίως επί του +τραπεζίου, ανακράζων διά βραγχώδους και οινοβαρούς φωνής: + + — Κι' αν δεν πιστεύετε, έτηνε! + + — Μωρέ στάσου! + + — Πούνε την! + + — Για να ιδώ! + + — Κ' εγώ, 'ς το Θεό σου! + + — Κ' εγώ, γιατί λιγώθηκα! ανεβόησαν πολλοί συνάμα των συμποτών, +και χείρες άπληστοι εξετάθησαν προς εμέ, και απαίσιον φως +πλεονεξίας έλαμψεν επί των σατυρικών εκείνων προσώπων. + + — Αι, τ' αδέρφια! ανεβόησεν ο Δημήτρης, λιγώτερη πρεμούρα, ν' +αγαπιώμαστε! Διέστε όσο θέλετε, μα τα χέρια κομμάτι παράμερα! + + — Εννοείς, δηλαδήτις, να μας προσβάλης; υπέλαβε τραχέως χονδρός +τις και κοντός συμπότης, συνδυάζων διά του παραδόξου αυτού +ιματισμού πίλον, αναξυρίδα, περικνημίδας και τσαρούχια. + + — Δεν έχει προσβολή εδώ, Κυρ Γιαννάκη! απήντησεν ηρέμα ο +δεκανεύς. Το μέλι, μάτια μου, κολλάει 'ς τα δάκτυλα και χωρίς να +θέλης. + +Γενικός γέλως υπεδέχθη το σοφόν απόφθεγμα του κυρίου μου, και η +καταιγίς παρετράπη. + + — Βάλτε να πιούμε το λοιπόν, ανέκραξεν ισχνός και υψηλός +συμπότης, ομοιάζων προς φυλορροήσασαν λεύκην, και ζήτω του +Δημήτρη που έγεινε κεφαλαιούχος! + + — Ζήτω του Τσιγκρού, βρε τόι, υπέλαβεν άλλος, ζήτω του καλού +πατριώτη, που θα στρώση την Αθήνα με λίρα! + + — Αι, αι! υπέλαβε δειλώς μετ' ειρωνικού μειδιάματος μικρόν τι +και καχεκτικόν ανθρωπάριον, εις την άκραν της τραπέζης καθήμενον, +ούτινος η μορφή, φαιά συνάμα και κιτρίνη, ωμοίαζε με προώρως +πεσόν από του δένδρου ροδάκινον. Αι, αι! ως τώρα την έστρωσε μόνο +με χαρτιά ο κυρ Τσιγκρός την Αθήνα· να ιδούμε πότε θα φαγγρίση +και η λίρα! + + — Έλα! χαμένο κορμί, που όλα σου ξυνίζουν εβόησεν ως βαθύφωνος +σάλπιγξ εύσωμος και ροδοκόκκινος συνδαιτυμών, μνημείου μάλλον ή +ανθρώπου έχων εξωτερικόν. + + — Άφησ' τον αυτόν, υπέλαβεν ο Κυρ Γιαννάκης, αυτός είναι από την +αντιπολίτευσι! + + — Ούτε η αντιπολίτευσι μούκοψε μισθό, ούτε η συμπολίτευσι θα με +πάη 'ς το χατζηλήκι, απήντησεν ο απαισιόδοξος. Ξέρω μόνο να βλέπω +ξάστερα, και να μη γεμίζω την κοιλιά μου με αέρα κοπανιστό. + + — Αέρας είν' αυτό, βρε κούκο! εφώναξεν ο Δημήτρης, και εξέτεινε +βιαίως την χείρα μέχρι της ρινός του προλαλήσαντος, σφίγγων δι +αυτής τα καταπεπονημένα μου μέλη. + + — Δεν είν αέρας, πουλάκι μου, μα, είνε χαρτί, που είνε το ίδιο! +Μέταλλο έχει; Αυτό είναι κόζο τ' άλλα είνε μπόσικα! υπέλαβεν +εκείνος ηρέμα, και εκένωσε μέχρι πυθμένος το ποτήριόν του. + + — Εύγα 'ς την ωραία Ελλάδα, σαν θέλης, να ιδής πόσο μέταλλο +παίρνεις μ' ένα τέτοιο χαρτί, παρετήρησιν εμβριθώς ο εν αρχή +λαλήσας υψηλός συμπότης, ο ομοιάζων με φυλλορροήσουσαν λεύκην. +Και ο Γιώργης Σταύρος χαρτί είνε, μα κάνει μέταλλο, άδειο κεφάλι! +προσέθηκε, μετά στιγμής διακοπήν, στρεφόμενος προς τον +απαισιόδοξον. + + — Κολιός και κολιός! παρετήρησεν εκείνος σεσηρός μειδιών. Ίσα το +χαρτί του Κυρ Γεώργη και το χαρτί του Τσιγκρού, κυρ φιλόσοφε; + + — Μάλιστα, ίσα και καλλίτερα, αν θέλης να ξέρης! παρετήρησεν ο +δεκανέας. Τούτο, ματάκια μου, — και βαρύν κατήνεγκε τον γρόνθον +αυτού· επ' εμού, ήτις εκείμην από τινος επί του τραπεζίου πλέουσα +εις ρύακα ρητινίτου, — τούτο, ματάκια μου, έχει τόκο, έχει +μέρισμα, καθώς λένε τώρα 'ς το μεγάλο κόσμο. Και ξέρεις τι θα πη +μέρισμα από το Λαύριο; θα ειπή εκατό τοις εκατό, το λίγο! + + — Αβάντσο! Αβάντσο! υπέλαβον συνάμα τρεις τέσσαρες των +περικαθημένων. + + — Εγώ δεν τα φουσκόνω, παρετήρησε μετριοφρόνως ο Δημήτρης. Μου +φτάνει και τόσο. + + — Ο κυρ δεκανέας ευχαριστηέται με λίγα, διέκοψεν από της +τραπέζης του ο οινοπώλης, όστις περίεργος είχε παρακολουθήσει εξ +αρχής την συζήτησιν. + + — Όρσε και ο κυρ Μπούτρος με το λογάκι του! είπεν αναβλέψας προς +αυτόν ο ρικνός αντιπολιτευόμενος. + + — Ο κυρ Μπούτρος όμως ήτανε 'ς το Λαύριο, σιόρ Σταματάκη, +απεκρίθη σοβαρός και βρενθυόμενος ο οινοπώλης, και είδε τ' ασήμι +να τρέχη νερό από της κάνουλαις, και να το κενόνουν με τη +χουλιάρα, σαν πως κενόνουν τα φασούλια από το τσουκάλι. Κόπιασε +και του λόγου σου να τα ιδής, και τότες ματαμιλούμε, αν αγαπάς. + + — Το κακό είνε μονάχα, επέμεινεν ο πείσμων απαισιόδοξος, πως το +ασήμι εκείνο που τρέχει σαν νερό, καθώς λες, δεν θα το κενώσουν +πρώτα 'ς τη δική σου τη τσέπη, και θα περάση από πολλά κανάλια, +ως που να καταντήσει 'ς εκείνους που αγόρασαν απ' αυτά τα +παληόχαρτα. + +Και με έδειξε περιφρονητικώς διά του ρυπαρού του δακτύλου. + +Όσαι των αναγνωστριών μου εκάθισαν ποτέ εις την καλουμένην +μπερλίναν, και ήκουσαν τον ορμαθόν των από του κρυπτού και οιονεί +εξ ενέδρας αποτεινομένων εις αυτάς φιλοφρονήσεων, εκείναι μόναι +δύνανται να εκτιμήσωσι την ελεεινότητα όλην της θέσεώς μου. Εγώ, +η εν μεγάλη κεφαλή κυοφορηθείσα, η εν πατάγω γεννηθείσα και +θορύβω, η εν πομπή και παρατάξει εκδοθείσα, η πολέμους γεννήσασα +και μάχας, η ακούσασα παλμούς κακίας ουδέποτε άλλοτε δονηθείσης, +η αισθανθείσα φιλήματα φλογερά επί των παρθενικών μου παρειών, +εγώ κατεκείμην την στιγμήν εκείνην επί ακαθάρτου τραπέζης +οινοπωλείου, κολυμβώσα εις ρητινίτην, πνιγομένη υπό κακόσμων +αναθυμιάσεων και ακούουσα χονδροειδείς αστειότητας εις βάρος μου, +και μομφάς και κατηγορίας και προπηλακισμούς. + +Ευτυχώς το βλέμμα του κυρίου μου παρηκολούθησε το δάκτυλόν του +δεικνύοντός με, και η οικτρά μου κατάστασις συνεκίνησεν αυτόν. + +Μωρέ παιδιά, η μετοχή μου γίνεται τουρσί! ανέκραξε, και αναλαβών +με φιλοστόργως, με εσπόγγισε διά της χειρίδος αυτού και με +απέθηκε συμπτύξας επιμελώς εις τον κόλπον του. + +VI + +Ταφείσα και πάλιν εις τον ζοφερόν εκείνον τάφον, ουδέν πλέον +ήκουσα, ειμή συγκεχυμένον τινά βόμβον, ισχυρότερον ολονέν +αποβαίνοντα, και απολήξαντα τέλος εις πανδαιμόνιόν τινα πάταγον, +ενώ αμυδρώς διέκρινα τον δούπον γρόνθων φερομένων κατά της +τραπέζης, τον κρότον σκαμνιών θραυομένων κατ' αλλήλων, οιμωγάς +δερομένων, και οδόντων τριγμούς και βλασφημίας και ύβρεις. + +Ησθάνθην τον κύριόν μου αναστάντα από της έδρας του και +αναμιχθέντα κλονουμένω τω βήματι εις την έριδα, πλην μετ' ολίγον +χειρ ρωμαλέα έδραξεν αυτόν από του στήθους, τα συνέχοντα το +ιμάτιον αυτού κομβία διεσπάσθησαν, και εγώ κατέπεσα χαμαί εις το +βορβορώδες έδαφος του οινοπωλείον. + + +Τα περαιτέρω είνε συγκεχυμένα και αόριστα εις την μνήμην μου. +Καταπατηθείσα επί πολλήν ώραν υπό των θορυβωδώς εξερχομένων του +οινοπωλείου, και ζυμωθείσα με τον οινόφυρτον του εδάφους πηλόν, +ανεσύρθην τέλος υπό του οινοπώλου Κυρ Μπούτρου, εκαθαρίσθην υπ' +αυτού όσον ήτο δυνατόν, και περί μέσας νύκτας κατέλιπον μετ' +αυτού το οινοπωλείον. + +VII. + +Λίαν πρωί εξήλθεν ο οινοπώλης Μπούτρος της οικίας του, φέρων με +τυλιγμένην εντός παλαιάς εφημερίδος, και απαντών εις την σύζυγον +αυτού, ερωτώσαν: πού υπάγει, + + — Πάω να ξεκάμω αυτό το διαβολόχαρτο, να μην εύρω τον μπελά μου. + +Πλησιάσας δε πραγματικώς μετ' ολίγον περίεργόν τι είδος ανθρώπου, +μακρόν έχοντος και πιναρόν τον πώγωνα, ατημέλητον δε την κόμην +και φυσιογνωμίαν μετέχουσαν αλώπεκος συνάμα και γυπός, με +επώλησεν εις αυτόν επί υπερτιμήσει τεσσαράκοντα φράγκων. + + — Ας ωφεληθούν και άλλοι, είπεν ο ολιγαρκής Μπούτρος, +εγκαταλείπων με εις τας απλύτους χείρας του νέου μου κατόχου. + +&Εκολακεύθη μεν, το ομολογώ, η φιλοτιμία μου εκ της υπερτιμήσεως, +την οποίαν ήξιζα ήδη, αλλ' αι καπνού και λίπους απόζουσαι χείρες +του νέου μου κυρίου επείραξαν τα νεύρα μου φοβερά. + + — Ούτος με απέθηκεν επιμελώς εις τα βάθη μεγάλου θυλακίου του +πανταχόθεν καταρρέοντος επενδύτου του, όπου, προς μικράν μου καν +παρηγορίαν, απήντησα και άλλας εκ των αδελφών μου τεθαμμένας εκεί +προ εμού. Ολίγος δε παρήλθε χρόνος, και η ρυπαρά εκείνη χειρ +εισήλθε και πάλιν εις το θυλάκιον, και νέαι αδελφαί μου +απετέθησαν πλησίον μου. Το αυτό επανελήφθη πολλάκις της ημέρας, +και ηπόρουν τη αληθεία, πού ο ρυπαρός εκείνος ρακενδύτης εύρισκε +τόσα χρήματα, ώστε να πληρόνη υπερτιμημένας όλας μου εκείνας τας +αδελφάς. + +Δεν διήρκεσεν όμως μακρόν η απορία μου, διότι μετά τινας ώρας, +περί το εσπέρας, ο κάτοχος ημών εγκατέλιπε την αγοράν, και μεθ' +ικανώς μακράν πορείαν, διά πολλών και σκοτεινών οδών, εισήλθεν +εις μεγάλην οικίαν, και εζήτησε τον οικοδεσπότην. + + — Τρώγει, τω είπεν η υπηρέτρια. + + — Πολύ καλά, παρετήρησεν εκείνος μετά θρασύτητος, ην δεν +ηδυνάμην ότε να εξηγήσω. Ειπέ του πως είνε ο Κυρ Γιάννης· θα τον +περιμείνω εις το γραφείον του. + +Και εισήλθε πραγματικώς εις την παρακειμένην αίθουσαν, όπου, +στρωθείς επί μαλακού ανακλίντρου, άναψε σιγάρον και ήρχισε να +μετρή το περιεχόμενον του θυλακίου του. + +Μετ' ολίγον εισήλθεν ο οικοδεσπότης, εύσαρκος κύριος, ομοιάζων +προς οικόσιτον ινδικήν όρνιθα, στρογγύλην έχων και λάμπουσαν εκ +του πάχους την μορφήν, στρέφων δε τον αδρόν αυτού μύστακα διά της +μιας αυτού χειρός, και βυθίζων την άλλην εις το θυλάκιον της +αναξυρίδος του. Το εξωτερικόν αυτού εμαρτύρει αυτάρκειαν άνευ +ορίων, το βήμα του ήτο σταθερόν και μεγαλοπρεπές, ωσεί βήμα +νικητού θρίαμβον άγοντος, το δε ήθος αυτού ανέφαινε διάνοιαν +παχυνθείσαν εν αργία. + + — Καλησπέρα κυρ Γιάννη, είπε χαιρετίζων τον ξένον αυτόν, όστις +ακίνητος και καθήμενος πάντοτε, εξηκολούθει μετρών και γράφων +αριθμούς. + + — Καλησπέρα σας, αυθέντα, απήντησεν εκείνος. Σας έκαμα σήμερον +καμμιά εκατοστή κομμάτια με τα σαράντα, και αύριον πάλιν +βλέπομεν. + +Είπε και μας απέθηκε πάσας επί του τραπεζίου. + + — Τόσας μόνον; ηρώτησεν αυταρέσκως μειδιών ο οικοδεσπότης. + + — Και αυτάς με πολλή δυσκολία· τα μυαλά του κόσμου, βλέπετε, +άρχισαν ν' ανάφτουν, και το πράγμα πηγαίνει ολονένα τον ανήφορο. +Αγορασταί πολλοί και πωληταί ολίγοι. + + — Ήσαν λοιπόν βασταγμέναι καλά σήμερον; + + — Βασταγμέναι και βασταγμέναι. Δεν ηξεύρω μα την αλήθειαν, +αυθέντα, πού θα πάη αυτή η ιστορία. + + — Τι θέλεις να το ηξεύρης; ηρώτησεν απαθώς ο οικοδεσπότης, και +τα χονδρά του χείλη εμόρφασαν παραδόξως. + + — Λέμε δα, αυθέντη, να ξεύρωμε και 'μείς κάπως πού πατούμε . . . . + + — Αφού δεν πατείς διά λογαριασμό σου, τι σε μέλει; Αύριο κύτταξε +να μου κάμης όσας ημπορέσης . . . + + — Με τα σαράντα; αδύνατον. + + — Μη βιάζεσαι. Πήγαινε και εις τα σαρανταπέντε, . . . και εις τα +πενήντα εν ανάγκη. Αλλά με τρόπον· εννοείς, ελπίζω. + + — Όσο δα γι' αυτό, δεν είμαστε πρωτάραις. + + — Ιδού χρήματα. + +Και ανοίξας ο οικοδεσπότης σιδηρούν κιβώτιον, εξήγαγεν αυτού +δέσμας τινάς χαρτονομισμάτων, ων ηρίθμησε και παρέδωκε το +περιεχόμενον εις τον μεσίτην αυτού, αποχωρήσαντα μετά τινας +βεβιασμένας υποκλίσεις. + +Εμέ δε την δυστυχή και τας ομοιοπαθείς αδελφάς μου εδέχθη η +χαίνουσα του σιδηρού κιβωτίου άβυσσος, όπου ουδέ φωτός ακτίς ούτε +ήχου παλμός εισέδυε ποτέ, ειμή παροδικώς μόνον και επ' ολίγας +στιγμάς, οσάκις ηνοίγετο η θύρα, ίνα φυλακισθώσιν εντός αυτού και +άλλαι ομοιοπαθείς μου, ή αποφυλακισθώσι και άλλα χαρτονομίσματα. + +VIII. + + — Πολλάς, αγνοώ πόσας, ημέρας διέμεινα εν φυλακή. + +Εσπέραν τινά τέλος πάντων ηνοίχθησαν και πάλιν αι σιδηραί της +πύλαι, και η στιβάς ην απετελούμεν εγώ και αι αδελφαί μου εξήχθη +της σκοτεινής αβύσσου και απετέθη επί του τραπεζίου, όπου ήρχιζε +να μας αριθμή ο ευτραφής ημών κάτοχος. + +Εν τω δωματίω υπήρχον έτι, πλην αυτού, ο μεσίτης εκείνος, ον +γνωρίζουσιν ήδη οι αναγνώσται μου, και κυρία τις, σύζυγος καθ' +όλα τα φαινόμενα του οικοδεσπότου, εύσωμος και ανθηρά δέσποινα, +κεκαλυμμένη διά μετάξης και τριχάπτων. + + — Επτακόσιαι ογδοήκοντα! είπεν αναβλέψας και θεωρών τον Κυρ +Γιάννην ο κύριος ημών. + + — Και θα τας δώσης όλας; ηρώτησεν η κυρία. + + — Εννοείται όλας· απήντησεν εκείνος ηρέμα. Μήπως θέλεις να +περιμείνωμεν το μέρισμα; προσέθηκε παραδόξως μειδιών, + + — Δεν λέγω διά μέρισμα, αλλά . . . τέλος πάντων ημπορεί ν' +αναιβούν ακόμη. + + — Δεν υπάρχει πλέον λόγος να υψωθούν, παρετήρησε μετά τραπεζικής +εμβριθείας ο οικοδεσπότης· η υπογραφή της συμβάσεως έγεινε +γνωστή, και η υπερτίμησις έφθασεν εις τον ανώτατον όρον της. Εις +τα εκατόν πενήντα μόνον τρελλοί ημπορούν να αγοράζουν ή να +φυλάττουν μετοχάς του Λαυρίου. + + — Έννοια σας, κυρία, διέκοψε δειλώς ο Κυρ Γιάννης, ξεύρει ο +αυθέντης τι κάμνει. + + — Μάλιστα, μάλιστα, απήντησε μετά τινος πείσματος η κυρία· αλλ' ο +κύριος Πετραδάκης, και αυτός ξεύρει μου φαίνεται, πολύ καλά τα +πράγματα· έλεγε χθες, ότι αι μετοχαί του Λαυρίου θ' αναίβουν εις +τα πεντακόσια . . . + + — Αυτό το λέγω κ' εγώ είπεν ο κύριος, καθώς το λέγει και αυτός, +διότι μας συμφέρει να το λέγωμεν, διότι είμεθα πωληταί, και +θέλομεν να χάφτη ο κόσμος τοιούτου είδους παραμύθια και να +αγοράζη. Αν αυτός δεν αγοράζη, εις ποίον θα πωλήσωμεν ημείς; + +Ο Κυρ Γιάννης εμειδία εξ ευχαριστήσεως και ηκτινοβόλει εκ +θαυμασμού. + + — Έννοια σου, ψυχή μου, έννοια σου! προσέθηκεν ο μεγαλοφυής +κερδοσκόπος, αποτεινόμενος εις την σύζυγόν του, μετ' ολίγας +ημέρας θα ιδής πόσον φρόνιμα κάμνω σήμερον. + +Και στραφείς προς τον Κυρ Γιάννην, ωσεί διδάσκαλός τις προς +μαθητήν· + + — Άκουσε, κυρ Γιάννη, είπεν εις αυτόν μετ' εμβρίθειας και οιονεί +μετρών τους λόγους αυτού ένα ένα. Θα αρχίσης από τα εκατόν +πενήντα, και θα κυττάξης να ξεκάμης εντός της αύριον όσας +ημπορέσης. Μη δώσης συγχρόνως περισσοτέρας των πενήντα. Δεν μας +συμφέρει να φανούμεν ότι βγάζομεν μεγάλαις φουρνιαίς. Ο κόσμος +ημπορεί να τρομάξη και να έλθη στάσις. Αν σου ήνε εύκολον, και +έχεις ανθρώπους της εμπιστοσύνης σου, μοιράζεις την εργασίαν, και +από καιρόν εις καιρόν αγοράζεις απ' αυτούς και μερικά κομμάτια, +διά να κρατήσωμεν τας τιμάς. Εννόησες. + +Ο Κυρ Γιάννης είχεν ήδη δείξει διά τον συνεχών αυτού κατανεύσεων +προς πάσαν φράσιν του οικοδεσπότου, ότι είχε κάλλιστα εννοήσει +την βαθύτητα και το βάρος των λόγων αυτού, ώστε ουδέ καν ησθάνθη +την ανάγκην να κατανεύση και πάλιν. + + — Πάρε λοιπόν και πήγαινε! προσέθηκε τέλος ο κύριος, ως +στρατάρχης τις εκπέμπων στρατηγόν εις μάχην. + +Ο δε Κυρ Γιάννης, παραλαβών ημάς και τυλίξας εντός κοκκίνου +ρινομάκτρου, κατέβη ανά δύο τας βαθμίδας της κλίμακος και εξήλθεν +εις την οδόν, ψιθυρίζων μετά τινος στεναγμού. + + — Όπου είνε τα πολλά πάνε και τα λίγα. + +IX. + +Μετά τινας στιγμάς, υπό μάλης πάντοτε του Κυρ Γιάννη φερόμεναι, +ευρέθημεν εν τω μέσω τριόδου, ην επλήρου πυκνός και πολυτάραχος +ανθρώπων όμιλος. + +Το θέαμα της θορυβώδους εκείνης σκηνής, ης υπήρξα ευτυχώς μάρτυς, +διότι το άνω ήμισυ του σώματός μου εξείχε κατά τύχην του +μανδηλίου, ουδέποτε μέχρις εσχάτης μου στιγμής θέλω λησμονήσει. + +Ας φαντασθώσιν οι αναγνώσται μου ανθρώπους πάσης κοινωνικής +τάξεως, παντός φύλου και πάσης σχεδόν ηλικίας διότι και γυναίκες +έτι και παίδες δωδεκαέτεις ανεμιγνύοντο εις τα ενεργά πρόσωπα της +παραδόξου εκείνης πανηγύρεως· συνωθούμενους εν τη οδώ, +φωνάζοντας, χειρονομούντας, μεταλλάσσοντας θέσιν μετά πυρετώδους +ανυπομονησίας, και ομοιάζοντας, απλώς ειπείν, προς χορόν δαιμόνων +ορχουμένων περί το πυρ της κολάσεως· ας φαντασθώσι πάντα σχεδόν +τα παρόδια καταστήματα ανοικτά έτι εν προκεχωρημένη νυκτί, +κατάφωτα και πλήρη ανθρώπων χρηματιζομένων και κυβευόντων· ας +φαντασθώσι τα καφενεία μεταβεβλημένα εις χρηματιστήρια, τα +καπνοπωλεία εις μεσιτικά γραφεία, τα χαρτοπωλεία εις εντευκτήρια +πωλητών και αγοραστών· ας φαντασθώσι τέλος όλας εκείνας τας +μορφάς εμψυχουμένας υπό της δίψης του χρήματος, παραμορφωμένας +υπό του κερδοσκοπικού πυρετού, και φωτιζομένας οτέ μεν αμυδρώς +υπό των φανών της οδού, οτέ δε φαεινότερον υπό των λαμπτήρων των +ένθεν και ένθεν της οδού καταστημάτων, και θέλουσιν ίσως +κατορθώσει να σχηματίσωσιν ασθενή τινα πάντως αλλά προσεγγίζουσαν +εις το αληθές εικόνα της διαβολικής τύρβης, ήτις επλήρου την +διασταύρωσιν των οδών Αιόλου και Ερμού κατά την εσπέραν εκείνην, +ότε επέκλωσε και εις εμέ η μοίρα να γίνω μάρτυς του πρωτοφανούς +δι' εμέ θεάματος. + +Ράκη τινά διαλόγων και ομιλιών προσέβαλλον, καθαρώτερον εκ του +ταράχου εκείνου τας ακοάς μου, και τα πλείστα εξ αυτών με +επλήρουν υπερηφανείας, διότι ουδέν άλλο ήσαν ή πανηγυρισμοί της +αξίας μου. + + — Και συ εδώ; ηρώτα ιατρός τις ιστάμενος επί του λιθοστρώτου +άλλον συνάδελφον αυτού προσερχόμενον την στιγμήν εκείνην. + + — Τι να κάμης, αδελφέ; ήλθε ο καιρός να ειπούμε γεια της +φτώχιας, καθώς φαίνεται. + + — Κύτταξε μόνον, να μην ειπούμε 'γεια εις το ολίγο ασημικό, που +μας βρίσκεται. + + — Α, μπα! και δεν πουλώ, αν θέλω, τώρα με τα εκατόν πενήντα, να +μου μείνη καθαρόν κέρδος δέκα χιλιάδες φράγκα; + + — Το κακό είνε ότι δεν πουλείς, καθώς δεν πουλώ κ' εγώ. + + — Θα ήτον τρέλλα. Αύριον θα έχουν τριακόσια. Και πλησιάσας εις +το ους του συναδέλφου του. + + — Η σύμβασις δημοσιεύεται αύριον, τω είπε. + + — Αυτό είνε παλαιόν, αγαπητέ . . . και πολύ φοβούμαι ότι ό,τι +είχε να κάμη η σύμβασις το έκαμε. Αλήθεια, τι κάμνει ο άρρωστός +σου; + + — Ας κάμη ό,τι τον φωτίση ο ύψιστος. + +Περαιτέρω άλλος διάλογος. + + — Μην αγοράζης πλέον, Δημήτρη! έλεγεν οινοπώλης τις εις εύσωμον +οψοπώλην, ούτινος η μορφή ήτο πορφυρά ως βρασμένος αστακός. + + — Άφησέ με, που δεν θ' αγοράσω! Η τύχη, ματάκια μου, δεν έρχεται +δυο φοραίς, και όταν έλθη πρέπει να την ιδής εσύ, γιατί εκείνη +δεν βλέπει. + + — Και συ τόρα νομίζεις ότι βλέπεις; + + — Καλά! μεθαύριο τα μιλούμε. + +Εγγύς αυτών αμύσταξ νεανίσκος, παις σχεδόν έτι, εξωμολογείτο εις +άλλον ομήλικά του, ότι κατορθώσας να υπεξαιρέση πολύτιμα τινα της +μητρός αυτού κοσμήματα, τα έκαμεν, ως έλεγε, «ψιλούς παράδες» και +ηγόρασε δύο μετοχάς. + + — Άκουσε το διαβολόπουλο! παρετήρησε δικηγόρος τις, ακούσας την +εξομολόγησιν του παιδός. Πώς θα καταντήσωμεν, αδελφέ, με αυτήν +την μανίαν; + + — Θα καταντήσωμεν, απήντησε μειδιών ο ερωτώμενος συναδελφός του, +να μη πηγαίνωμεν πλέον εις τα δικαστήρια και να δικαζώμεθα +ερήμην. + + — Το λέγεις τάχα δι' εμέ; + + — Και διά σε και δι' εμέ. + +Ολίγον παρέκει μεσίται δυο συνωμίλουν ταπεινή τη φωνή, +προσπαθούντες — κωμικώτατον φαινόμενον — να απατήσωσιν αλλήλους. +Αμφότεροι ήθελον να πωλήσωσι, και αμφότεροι προσεποιούντο ότι +ήσαν αγορασταί. Τέλος επείσθησαν ότι μάτην εκοπίων, και +απεχωρίσθησαν ψιθυρίζοντες, ο μεν: — Δεν γεληέται, ο διάβολος!, ο +δε — Και ούτος με το ίδιον αέρα αρμενίζει. + +Πλην υπεράνω πάντων αυτών των κατ' ιδίαν διαλόγων και των εν +εμπιστοσύνη εξομολογήσεων, υπεράνω του υποκώφου ψιθυρισμού των +προσπαθούντων να απατήσωσιν αλλήλους, των παροτρυνομένων +αμοιβαίως εις αγοράς και πωλήσεις, και των φιλοσοφούντων επί του +προ αυτών νοσολογικού κοινωνικού φαινομένου, αντήχει φοβερός και +συμμιγής ο τάραχος των μεγαλοφωνούντων εξ υπογυίου μεσιτών, ων +άλλοι άλλα τέως ασκούντες επαγγέλματα, κατέλιπον έν πρωί ο μεν το +ξυράφιον αυτού και την λεκάνην, ο δε την οψοπωλικήν αυτού ποδιάν, +ο δε το υπαλληλικόν του γραφείον, ο δε και αυτούς τους μαθητικούς +σκύμνους, και ετράπησαν προς το διασκεδαστικόν και κερδοφόρον +επιτήδευμα «του ποδαριού» — ως το απεκάλουν, — την χρηματιστικήν +μεσιτείαν. Πάντες ούτοι, πλήρεις έχοντες τας χείρας αυτών +χαρτονομισμάτων και μετοχών, ων η πλήρης ρύπου και μωλώπων μορφή +αληθή και αδελφικόν μοι ενέπνεεν οίκτον, περιεφέροντο +συνωθούμενοι και οιονεί δαιμονίωντες μεταξύ του πλήθους, και +εξελαρυγγίζοντο κραυγάζοντες και εκφωνούντες το εμπόρευμά των. + + — Αγοράζω δέκα κομματάκια με σαρανταεννηά! . . . + + — Και μισό, αγαπητέ, και μισό. + + — Πουλώ είκοσι, με πενήντα. + + — Πουλώ εις τα πενήντα εκατό, διακόσια, όσα θέλετε . . . + + — Δικά μου το λοιπόν, αφού πουλείς όσα θέλω! + + — Τώχαψε ο φίλος σαν λουκούμι! τι κουτός που είσαι καϋμένε! + + — Εγώ είμαι κουτός, ή εσύ είσαι μασκαράς; + + — Α, α! όχι χονδρά λόγια, γιατί ξέρεις πως έχω το χέρι κομμάτι +μακρύ. + + — Αν ήνε μακρύ, το κονταίνομε, πουλάκι μου! + + — Ελάτε! ησυχία, . . . ντροπή! + + — Έχω δέκα κομματάκια, μιας χήρας, και τα ξεκάμνω εις τα πενήντα +ένα. + + — Εγώ έχω πέντε ενός ορφανού, και τα ξεκάμνω 'ς τα πενήντα. + + — Όλο εμπρός μου θα βγαίνης, ευλογημένε; + + — Δεν είνε δικά μου, να σε χαρώ! + + — Πάρτε, κύριοι, πάρτε, . . . πριν πάνε 'ς τα διακόσια. + + — Θα γυρεύετε και δεν θα βρίσκετε! . . . + +Και αι φωναί εξηκολούθουν, και ο πάταγος ηύξανε, και ο θόρυβος +εκορυφούτο. + +Τι εγίνετο εν τούτοις ο Κυρ Γιάννης; θα ερωτήση ο ενδιαφερόμενος +περί της τύχης μου αναγνώστης. + +Τι εγινόμην εγώ, η εν τω μανδηλίω του Κυρ Γιάννη δεδεμένη; + +Ο Κυρ Γιάννης, ως άνθρωπος φρόνιμος και περιεσκεμμένος, περιήλθεν +ικανήν ώραν το εν τη οδώ πλήθος, οσφραινόμενος πανταχού ως +ρινηλάτης κύων, λαλών σιγά προς τον ένα, νεύων προς τον άλλον και +σφίγγων τρίτου την χείρα, εισήλθε μετά ταύτα εις το γωνιαίον +καφενείον, όπου η αυτή περίπου σκηνή της οδού επανελαμβάνετο κατά +μικροτέρας διαστάσεις, ανήλθε κατόπιν εις το υπεράνω του +καφενείου κατάστημα, εβολιδοσκόπησε τας διαθέσεις του πανταχόθεν +πλημμυρούντος κερδοσκοπικού κοινού, και μη ευχαριστηθείς, +φαίνεται, κατέβη πάλιν εις την οδόν, όπου ήρχισε νέας +διπλωματικάς ενεργείας. Μετ' ολίγας στιγμάς ησθάνθην αυτόν +πλησιάσαντα εις δειλόν τινα και ωχρόν κύριον, ούτινος η μαραμμένη +μορφή ενέφαινε κάματον, ανησυχίαν, και πεζότερόν τι ίσως έτι +συναίσθημα, το της πείνης. + +Τις οίδε πόσην ώραν είχεν ο ταλαίπωρος να φάγη. + + — Λοιπόν, κυρ Θοδωράκη, δεν θα κάμωμεν τίποτε; ηρώτησεν επαγωγώς +μειδιών ο κυρ Γιάννης. Δεν θα μου δώσης ένα δεκάρι εις τα +σαρανταεννηά; + + — Στα πενήντα αγοράζω εγώ, απήντησε μετά πυρετώδους εξάψεως ο +Θοδωράκης. + + — Πόσα; έσπευσε να ερωτήση ψυχρώς ο μεσίτης μου. + + — Τριάντα . . . αν έχης, απήντησεν ο αγοραστής. + + — Δικά σας! προσέθηκεν ο κυρ Γιάννης, και έτεινε την χείρα του +προς τον ωχρόν και πυρέσσοντα Θοδωράκην. + + — Τα χρήματα όμως, υπέλαβεν εκείνος, τείνων επίσης την χαρά του +εις τον μεσίτην, αύριον το πρωί, διότι σήμερον εκτινάχθηκα. + + — Όπως αγαπάτε, παριτήρησε γλυκερώς ο κυρ Γιάννης· μου δίδετε +μόνον ένα χαρτάκι . . . + +Και εισελθόντες εις παρακείμενον καπνοπωλείον, ούτινος η τράπεζα +είχε προχείρως μεταβληθή εις κολλυβιστικόν λογιστήριον, +συνετέλεσαν προς μεγίστην μου ευχαρίστησιν την συναλλαγήν αυτών. +Λέγω δε, προς μεγίστην μου ευχαρίστησιν, διότι εκτός της +χορηγηθείσης μοι πάλιν προς ώραν ελευθερίας διά της λύσεως του +δέματος, όπερ έφερεν υπό μάλης ο κυρ Γιάννης, είδα μεθ' +υπερηφανείας, ότι μία των εις υπερτίμησιν εκατόν πεντήκοντα +φράγκων πωληθεισών μετοχών ήμην και εγώ. + + — Αληθώς, διελογιζόμην κατ' εμαυτήν, φερομένη μετ' ολίγας +στιγμάς εν τω θυλακίω του κυρ Θοδωράκη, αληθώς ο εκδότης μου ήτο +μέγας ανήρ και είχε μεγαλοφυίαν ουχί των κοινών, κατορθώσας εντός +ολίγων ημερών να αξίζουσι τα πεντήκοντα φράγκα διακόσια. Διότι, +τέλος πάντων, εγώ είχα πληρωθή πρό τινων ημερών πεντήκοντα +φράγκα, και όμως ηγοράσθην πρό τινων στιγμών αντί διακοσίων. +Τούτο ήτο αλήθεια, ήτο γεγονός, ούτινος υπήρξα αυτήκοος και +αυτόπτης. Και όμως εγώ ουδόλως είχα μεταβληθή· ήμην πάντοτε η +αυτή, κατ' ουδέν αυξηθείσα, κατ' ουδέν βελτιωθείσα. Έφερον μόνον +επ' εμού ολίγας κηλίδας ρητινίτου και στίγματά τινα εκ του +βορβορώδους εδάφους του καπηλείου, όπου κατά κακήν μου μοίραν +είχα κυλισθή την αξιομνημόνευτον εκείνην εσπέραν την οποίαν +διηγήθην ήδη, αλλά δεν ηδυνάμην να εννοήσω, αν αι πρόσθετοί μου +αύται ιδιότητες ήσαν ικαναί να δικαιολογήσωσι την υπερτίμησίν +μου. Τι άρα γε συνέβη εν τω μεταξύ, και υψώθη τόσον η αξία μου; +Ποίοι λόγοι παρεκίνουν τους ανθρώπους να πλειοδοτώσι προς +απόκτησίν μου; Μάτην προσεπάθουν να το εννοήσω, και εσκεπτόμην +έτι περί τούτου, ότε ο νέος μου κύριος εισήλθεν εις την οικίαν +του, και πριν ή έτι αποβάλη τον πίλον αυτού, εξήγαγε του θυλακίου +του την στιβάδα ημών όλην, ην από πρωίας, φαίνεται, είχε +συναγάγει εντός αυτού, και την απέθηκε θριαμβικώς επί της +τραπέζης. + +Χ. + + — Ταις εκατάφερα τέλος πάντων εκατόν! εφώνησε προς μικράν τινα +και κομψήν γυναίκα, καθημένην εγγύς τραπεζίου, και ράπτουσαν υπό +το αμυδρόν φως μικράς ορειχαλκίνης λυχνίας, παρά το λίκνον +κοιμωμένου βρέφους. + +Αλλ' η σύζυγός του — διότι σύζυγος αυτού ήτο η ωχρά εκείνη και +κατηφής γυνή, — ουδέν απήντησεν. Ανέβλεψε μόνον περιλύπως επί +τινας στιγμάς προς τον λαλήσαντα, και καταβιβάσασα πάλιν τα +βλέμματά της επί την νυκτερινήν αυτής εργασίαν, εξηκολούθησε +ράπτουσα δι' ασταθούς και τρεμούσης χειρός. + + — Ακόμη ράπτεις, Σοφία; προσέθηκεν ο Θοδωράκης διά ταπεινοτέρας +φωνής, και αποβαλών τον πίλον αυτού προσήγγισεν εις την σύζυγόν +του. + + — Πρέπει να τελειώσω απόψε, απήντησεν η νεαρά γυνή. + + — Τώρα που θα γείνωμεν πλούσιοι, δεν έχεις πλέον ανάγκην να +ράπτεις, επανέλαβεν ο σύζυγος μειδιών. Αλλά το βεβιασμένον αυτού +μειδίαμα εφαίνετο θέλον αυτόν μάλλον να φαιδρύνη ή την σύζυγόν +του. + + — Πλούσιοι! εψιθύρισε μόλις ακουομένη η Σοφία, και παραιτούσα +αίφνης την εργασίαν της. + + — Έχομεν αύριον να ψωνίσωμεν; ηρώτησε διά ζωηροτέρας φωνής, και +ανέβλεψεν εις τον σύζυγόν της, ενώ αδρόν δάκρυ εκυλίεττο επί της +ωχράς αυτής παρειάς. + + — Άρχισες πάλιν τα δάκρυα και τα παράπονα υπέλαβε μετά +τραχυτέρας φωνής ο Θοδωράκης, αποφεύγων την εις την ερώτησιν της +συζύγου του απάντησιν. + + — Εννοείς πολύ καλά, ότι τα δάκρυα αυτά δεν είνε δι' εμέ, αλλά +διά σε περισσότερον και διά το ταλαίπωρον αυτό πλάσμα, το οποίον +κοιμάται εκεί μέσα, και του οποίου δεν ηξεύρω ποία θα ήνε η τύχη, +αν εξακολουθής αυτόν τον δρόμον. + + — Αι! να σου ειπώ: διέκοψεν αυτήν ο κερδοσκόπος, και η φωνή του +κατέστη έτι τραχυτέρα· κλαίε, αν θέλεις, και σου προξενεί +ευχαρίστησιν, αλλ' άφησε τας συμβουλάς και τας νουθεσίας, διότι +μου πειράζουν τα νεύρα. + + — Σου πειράζουν τα νεύρα! ανέκραξεν η νεαρά γυνή, και η μορφή +αυτής επορφυρώθη, και η φωνή της έτρεμεν εξ αγανακτήσεως. Σου +πειράζουν τα νεύρα! και δεν σου πειράζει τα νεύρα λοιπόν η +δυστυχία, την οποίαν πολύ γρήγορα θα φέρης εις το σπίτι σου, η +πτωχεία και η πείνα, την οποίαν μας ετοιμάζεις, η ατιμία . . . +Θεέ μου! . . . + +Και η ταλαίπωρος μήτηρ μη κατορθώσασα να συμπληρώση την φράσιν +της, εκάλυψε το πρόσωπον αυτής διά των χειρών και ερράγη εις +λυγμούς. + + — Η ατιμία! ωλόλυξεν ο Θοδωράκης δεν ηξεύρεις τι λέγεις, . . . +και κάμε μου την χάριν σε παρακαλώ . . . + +Είπε, και εβάδισεν απειλητικώς προς την Σοφίαν. + +Αλλ' η νεαρά γυνή, ωσεί μεταμορφωθείσα αίφνης, ωσεί στομωθείσα +την ψυχήν διά των πικρών δακρύων άτινα έχυσαν τα όμματά της, +ανέστη ορθία, και προσβλέπουσα τον σύζυγον αυτής ασκαρδαμυκτί, + + — Ναι! εφώνησεν, η ατιμία! Επώλησες ό,τι είχαμεν, και αυτά τα +ολίγα μου κοσμήματα, και αυτόν τον μικρόν σταυρόν της κόρης μας, +διά να αγοράσης μετοχάς, διά να παίξης εις το χαρτοπαίγνιον, +διότι τι άλλο τέλος πάντων είνε αυτό το εμπόριον παρά +χαρτοπαίγνιον! Και όμως δεν ησύχασες! ηγόρασες και άλλας σήμερον· +με τι τας επλήρωσες; με τι θα τας πληρώσης, αφού δεν έχομεν πλέον +ούτε μίαν δραχμήν διά να αγοράσωμεν ψωμί, αφού θ' αναγκασθώ να +πωλήσω το μικρό αυτό υποκαμισάκι, που έρραπτα διά την κόρην μου, +διά να ζήσωμεν αύριον; + +Ο Θεοδωράκης δεν ήτο πλέον ο ίδιος άνθρωπος. Ίστατο προ της +συζύγου του ενεός και άφωνος, ως μη αναγνωρίζων αυτήν, ως +παράφρων προς στιγμήν γενόμενος. + + — Λέγε μου λοιπόν! επανέλαβεν η Σοφία, με τι τας επλήρωσες; + + — Θα τας πληρώσω αύριον, . . απήντησε μηχανικώς ούτως ειπείν ο +κερδοσκόπος. + + — Με τι; με τι; επέμενε κραυγάζουσα η νεαρά γυνή. + + — Πλην, Σοφία μου, υπέλαβεν ο σύζυγος, ηπιώτερος εκ της +αλλοφροσύνης αυτού ανακύψας, αύριον θα ήνε υπερτιμημέναι, θα τας +πωλήσω εις τα διακόσια, και θα ωφεληθώμεν πέντε χιλιάδας +φράγκα . . . + + — Και αν αύριον δεν ήνε υπερτιμημέναι; + + — Θα ήνε μεθαύριον, αντιμεθαύριον, θα ήνε τέλος πάντων εντός +ενός μηνός. Το πράγμα είνε άφευκτον. Παραγγελίαι έρχονται καθ' +ημέραν από το εξωτερικόν, από την Κωνσταντινούπολιν . . . και +μέχρι της λήξεως τον συναλλάγματος . . . + +Και ο κερδοσκόπος, ωσεί άκων εξολισθήσας εις την τελευταίαν του +εξομολόγησιν, ανεστάλη αποτόμως, ψιθυρίζων καθ' εαυτόν — Διάβολε! +πώς μου εξέφυγε! + + — Συναλλάγματος! εξεφώνησεν η νεαρά γυνή· υπέγραψες συνάλλαγμα, +διά να αγοράσης παληόχαρτα; Έδωκες την υπογραφήν σου, την τιμήν +σου, διά να πλουτίσης με τον νουν, διά να έμβης μεθαύριον εις την +φυλακήν, και να με αφήσης εις τους πέντε δρόμους; + +Η Σοφία δεν ηδυνήθη να περάνη τους λόγους της. Οι αλλεπάλληλοι +κλονισμοί κατέβαλον αυτήν, και έπεσε λιπόθυμος επί τινος έδρας. + +Αλλ' η πεπωρωμένη, φαίνεται, του συζύγου του της καρδία ουδόλως +εκ του θεάματος εκείνου εταράχθη, ενώ εγώ, η απλή μάρτυς του +μικρού εκείνου οικογενειακού δράματος, έτρεμον όλη εκ της +συγκινήσεως. + +Πλησιάσας ο Θοδωράκης εις το τραπέζιον, εφ' ου εκείμην μετά των +άλλων μου αδελφών, ήνοιξε τον σύρτην αυτού και μας εκλείδωσεν +εντός των σκοτεινών του μυχών. + + — Εκείθεν ήκουσα αυτόν μετ' ολίγον απερχόμενον με γοργόν το +βήμα, και κλείοντα βιαίως όπισθεν αυτού την θύραν του δωματίου. + +XI. + +Πολλάς, υποθέτω, ημέρας έμεινα εκεί φυλακισμένη. + +Ότε ηνοίχθη ο σύρτης, και η χειρ του κυρίου ημών μας εξέβαλε +πάλιν εις φως, ταραχώδης και δυσάρεστος σκηνή συνέβαινεν εντός +του δωματίου. + +Είδον ξένας και παραδόξους μορφάς αναιδή περιφερούσας πέριξ τα +βλέμματα, ήκουσα συγκεχυμένας τινας φράσεις, εν αις αι λέξεις: +διαμαρτύρησις, κατάσχεσις, φυλακή! πολλάκις επανελαμβάνοντο, και +ησθάνθην εμαυτήν τέλος μεταβαίνουσαν εις άλλας χείρας. + + — Ιδού! είπεν ο Θοδωράκης πρός τινα των παρισταμένων ξένων. Είνε +εκατόν κομμάτια· με τα εικοσιτέσσαρα κάμνουν επτά χιλιάδες +τετρακόσια φράγκα περισσότερον αφ' ό,τι οφείλω. + + — Και τα έξοδα; τα έξοδα! προσέθηκε ρικνή τις και κιτρίνη μορφή, +κτήμα δικαστικού κλητήρος, ως εσυμπέρανα. + + — Κρατήσατε και τα έξοδα, όσα είνε, είπεν ο Θοδωράκης, και +επιστρέψατέ μου το υπόλοιπον. + + — Βλέπεις πώς έγεινες πλούσιος; υπέλαβε διά σβεννυμένης φωνής η +επί του ανακλίντρου ασθενής κατακειμένη σύζυγος του πτωχεύσαντος +κερδοσκόπου. + + — Να πάρη ο διάβολος την αντιπολίτευσιν, η οποία έκαμε την +σύμβασιν όπως την έκαμε! απήντησεν εκείνος, βλοσυρώς βλέπων +χαμαί. + + — Όσον δι' αυτό, κυρία, είνε σωστόν! υπέλαβεν ο νέος μου +κάτοχος, τυλίσσων ημάς πάσας εις ικανώς ογκώδες σπείραμα, και +περιδένων αυτό διά ρυπαρού λωρίου. — Αλλέως τα επεριμέναμεν και +αλλέως μας εβγήκαν. Προσκυνώ! + +Και εξήλθε του θαλάμου μεθ' ημών. + +ΧΙΙ. + +Το λυπηρόν θέαμα της τελευταίας σκηνής, ης παρέστην μάρτυς, η +συνείδησις ότι υπήρξα και εγώ εν μέρει αφορμή δακρύων και +δυστυχίας εργάτις, και υπέρ πάντα ίσως το προσβάλλον την +φιλοτιμίαν μου συναίσθημα της φοβεράς μου υποτιμήσεως, ταύτα +πάντα συνεκίνησαν την καρδίαν μου και εζάλισαν την κεφαλήν μου, +ώστε δις ίσως και τρις εντός της ημέρας μετήλλαξα κύριον χωρίς να +το εννοήσω. + +Μόλις μεθ' ημέρας, συνελθούσα κάπως εις εμαυτήν, εννόησα εκ της +νέας, ικανώς κωμικής, σκηνής, εις ην παρευρέθην, ότι διετέλουν +εις χείρας μικρού τινος εκ των νεοφωτίστων εκείνων μεσιτών, ους +είχον εμπαίξει εν ώρα ευδαιμονίας. + +Ο κάτοχός μου επιτέλει μέρος παραδόξου τινός χορού, συνωθουμένου +περί το σφαιριστήριον μεγάλου και ικανώς πλήθοντος καφενείου. Οι +τον κυβευτικόν δ' εκείνον όμιλον συγκροτούντες, κατηφείς +συγχρόνως και αγρίας έχοντες τας όψεις, αντήλλασσον μεγαλοφώνως +φράσεις πρωτακούστους εις εμέ και ακαταλήπτους, και ηγωνίζοντο +τις πρώτος να πωλήση, ως ημιλλώντο άλλοτε τις ν' αγοράση +περισσότερον του άλλου. + +Πού ο πάταγος εκείνος, ο προ δύο μηνών, ο πυρετώδης και πλήρης +ζωής! πού αι συμμιγείς εκείναι κραυγαί των απλήστων αγοραστών, ας +ήκουον εν ευφροσύνη τα ώτα μου! πού το εύθυμον εκείνο και πλήρες +ελπίδων πλήθος, το θυσιάζον υπέρ ημών και τον έσχατον αυτού +οβολόν! + +Πομφόλυγες ήσαν φαίνεται αι ελπίδες των και διερράγησαν, καπνός +ην το πλήθος και διελύθη. + +Τοιαύτα τινα εφιλοσόφουν κατ' εμαυτήν, ακούουσα περί εμέ τας +αλλοκότους ταύτας φράσεις: + + — Αγοράζω με δεκαπέντε, το ένα εμπρός, παραδοτέα την πρώτην. + + — Πουλώ τέσσαρα κομματάκια με δεκαέξ, το ήμισυ εμπρός. + + — Πουλώ δέκα εις τα δεκαπέντε και μισό, μετά το χρηματιστήριον. + + — Αγοράζω με δεκαπέντε και μισό, το ήμισυ εμπρός δι' αύριον. + + — Αγοράζω με δεκατέσσαρα πενήντα κομμάτια υποχρεωτικά. + + — Πουλώ εις την διάθεσίν μου είκοσι κομμάτια, με δεκαέξ το έν +εμπρός διά μεθαύριον το πρωί. + + — Πουλώ με δεκαέξ, το ήμισυ εμπρός, εις την διάθεσιν του +αγοραστού! + +Εκ των φράσεων τούτων, και άλλων πολλών ομοίων, αίτινες +ανεμιγνύοντο αδιακόπως εις τας εκφωνήσεις των υπηρετών του +καφενείου, διατασσόντων «ένα λουκούμι»! ή «ένα βαρύν και γλυκύν»! +ουδέν άλλο εννόησα, ή τούτο μόνον, ότι πολλοί ήσαν πωληταί, +ολίγοι δε αγορασταί. + +Μετ' ολίγον ήκουσα και τον κάτοχόν μου, εις ου το θυλάκιον +μονήρης και τεθλιμμένη εθρήνουν σιγά το παρελθόν μου μεγαλείον, +αναφωνήσαντα· + + — Μία μόνη μου έμεινε! την ξεκάμνω εις τα δεκατέσσαρα και μισό! + +Α! πόσον βαθέως επίκρανε την ψυχήν μου η λέξις +εκείνη: ξ ε κ ά μ ν ω! + +Τοσούτον λοιπόν άχρηστον και οχληρόν σκεύος είχα καταντήσει, ώστε +ευτυχία ελογίζετο η απαλλαγή μου; + +Ουδέποτε ευαίσθητος αλλ' άσχημος δεσποινίς, παρηγκωνισμένη εις +γωνίαν τινά της αιθούσης χορού, ησθάνθη μεγαλειτέραν ταπείνωσιν +και λύπην, όσην εγώ την στιγμήν εκείνην εν τω θυλακίω του +χονδροειδούς και ρυπαρού μου κατόχου, ούτε θερμοτέραν +ευγνωμοσύνην προς τον καλούντα αίφνης αυτήν χορευτήν, όσην εγώ +προς τον πλησιάσαντα εις τον πωλητήν μου κοντόν και παχύν +βρακοφόρον, και ειπόντα μετ' ευμενούς και απλοϊκού μειδιάματος. + + — Φέρ' την εδώ παιδί μου! εγώ την αγοράζω 'ς την τύχην της κόρης +μου. + +XIII. + +Και ούτω μετήλλαξα πάλιν κύριον. + +Ο νέος μου κάτοχος ούτε την επιβάλλουσαν και σοβαράν είχεν +αναβολήν του πρώτου μου αγοραστού, ούτε μύρα απέπνεεν ως η πρώτη +μου κυρία, ούτε φλογερά απέθηκεν επί της παρειάς μου φιλήματα, ως +η χαρίεσσα θαλαμηπόλος, ούτε εις θυσίας υπεβλήθη χρηματικάς προς +απόκτησίν μου, ως πολλοί των μετά ταύτα κυρίων μου. Και όμως +ηγάπησα αυτόν, ως αγαπά τις τον εν τη δυστυχία φίλον, ως αγαπά +τον φιλανθρώπως παρέχοντα άσυλον εις εγκαταλελειμμένον και +έρημον. Ούτω δε μετά παλμών αληθινής αγάπης και ακραιφνούς +ευγνωμοσύνης συνώδευσα αυτόν εις την μικράν του οικίαν, όπου, +μόλις εισελθών, συνήντησε την σύζυγόν τον, φαιδράν και +ροδοκοκκίνους έχουσαν τας παρειάς γυναίκα, πλύνουσαν αφελώς εντός +μικράς σκάφης χονδρά τινα ασπρόρρουχα. + + — Νά! γυναίκα, είπεν· αυτό να το φυλάξης 'ς την τύχην της κόρης +μας! + + — Τι είνε αυτό, ηρώτησεν εκείνη, και καταλιπούσα την πλύσιν της +ανήγειρε την κεφαλήν, και έτεινε την υγράν της χείρα προς εμέ. + + — Αυτό, γυναικούλα μου, υπέλαβεν ο αγαθός ανήρ, είνε μετοχή του +Λαυρίου. Έχει εβδομήντα δύο δραχμαίς και εικοσιπέντε λεπτά, και +με τον καιρό θα γεννήση πολύ περισότεραις. Φύλαξέ την. + + — Χριστέ και Παναγία! εφώνησεν η απλή γυνή. 'Σ τα σωστά σου +είσαι, άνδρα; + + — Άκουσε, που σου λέω! φύλαξέ την και θα ιδής. Αν έχη τύχη η +κόρη μας, θα της κάμωμε μ' αυτό το χαρτί την προίκα της! + + — Αφού είνε έτσι! υπέλαβεν υποτασσομένη η σύζυγος· συ κάτι θα +ξέρεις· φέρε να την φυλάξω. + +Και σπογγίσασα τας χείρας αυτής, με έλαβεν άκροις δακτύλοις, +εισήλθεν εις το χαμόγειον δωμάτιον της οικίας, και εξαγαγούσα εκ +των μυχών κολοσσιαίου κιβωτίου μικρόν κομβόδεμα, εν ώ υπήρχον +συνεπτυγμένα και άλλα παντοειδή κιτρινόχροα και απηρχαιωμένα +χαρτία, με έδεσε μετ' αυτών. + +XIV. + +Εδώ, φίλε αναγνώστα, έληξεν — επί του παρόντος — ο πολυτάραχός +μου βίος. + +Εδώ κείμαι εν ησυχία, ως εν τάφω, στενοχωρουμένη εκ της μοναξίας +και χασμωμένη εκ της πλήξεως. + +Εδώ αναμιμνήσκομαι της παρελθούσης μου λαμπρότητος, και εύχομαι +εν χριστιανική εγκαρτερήσει: «μη χειρότερα». + +Εδώ τέλος μ' επήλθεν η ιδέα να γράψω τα απομνημονεύματά μου, ίνα +διασκεδάσω την πλήξιν μου. + +Εύχομαι, όπως διεσκέδασα εγώ γράφουσα, να διασκεδάσης και συ +αναγινώσκων. + + + +Η ΕΣΠΕΡΙΣ +ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΣΟΥΣΑΜΑΚΗ + + + +Α'. + +Ο Κύριος Παρδαλός και η κυρία Παρδαλού είνε προσκεκλημένοι το +εσπέρας εις συναναστροφήν. + +Ο Κύριος Σουσαμάκης, υπάλληλος του γραφείου όπερ διευθύνει ο +κύριος Παρδαλός, ενυμφεύθη πρό τινων μηνών, τη αγαθή συμπράξει +του προϊσταμένου του, πλουσίαν τινα νύμφην εκ Πατρών, έχουσαν μεν +ένα οφθαλμών ολιγώτερον αυτού, αλλ' εις αποζημίωσιν του +ελλείποντος οφθαλμού δεκαπέντε έτη ηλικίας περισσότερα, και εις +αποζημίωσιν των περισσευόντων δεκαπέντε ετών τριάκοντα πέντε +χιλιάδας δραχμών προίκα. Ο όλβιος Σουσαμάκης εσυλλογίσθη κατ' +αρχάς, εις πανηγυρισμόν του σπουδαίου τούτου και ευτυχούς +συμβεβηκότος του βίου του, να δώση χορόν εις τους παρανύμφους την +αυτήν των γάμων του εσπέραν· είχε δε μάλιστα παρακαλέσει +υπαξιωματικόν τινα φίλον του να τω προμηθεύση εκ της στρατιωτικής +μουσικής έν φλάουτον, έν κλαρινέτον και έν τρομπόνι, ήτοι ένα +πλαγίαυλον, ένα οξύαυλον και μίαν βαρυσάλπιγγα, ως γράφουσι +σήμερον οι νεωφώτιστοι της γλώσσης καθαρισταί, όπως το εναρμόνιον +αυτών μέλος πτερώση τους πόδας των προσκεκλημένων. + +Αλλ' είτα μετενόησε, σκεφθείς ότι δεν ήτο καλόν να παρατείνη το +μεταξύ της στέψεως και της απομονώσεως αυτού χρονικόν διάστημα, +και απεφάσισε να αναβάλη εις προσφορώτερον καιρόν τον χορευτικόν +των γάμων του πανηγυρισμόν. + +Ούτω λοιπόν την εβδόμην Νοεμβρίου, ημέραν πέμπτην, ωραία +επισκεπτήρια, δίκην μετριοφρόνων προσκλητηρίων, διενεμήθησαν εις +τους γνωρίμους και φίλους του κυρίου Σουσαμάκη, ων έν έλαβεν και +ο Κύριος Παρδαλός, έχον ούτω: + +_«Ο Κύριος και η Κυρία Σουσαμάκη παρακαλούσι τον Κύριον και την +Κυρίαν Παρδαλού να λάβωσι την καλωσύνην να πάρωσι το τσάι εις την +οικίαν των την Κυριακήν, 10 Νοεμβρίου, εις τας 8 το εσπέρας»._ + +Σημειωτέον ότι την ημέραν ταύτην εξέλεξεν η αβρά πρόνοια της +Κυρίας Σουσαμάκη, καθότι την κυριακήν εκείνην συνέπιπτε η +επέτειος της εορτής του νεαρού της συζύγου — ο Σουσαμάκης +εκαλείτο Ορέστης — και η νεόνυμφος Πασιφάη εσκέφθη, ότι +προσφυέστατον ήτο να πανηγυρισθώσι διά του αυτού χορού και διά +του αυτού κυπέλλου τεΐου ο τε γάμος της και η εορτή του συμβίου +της. + +Ούτω λοιπόν την εσπέραν της Κυριακής, 10 Νοεμβρίου, διπλαί +συγχρόνως γίνονται ετοιμασίαι· ετοιμασίαι υποδοχής εν τω οίκω του +Σουσαμάκη, και ετοιμασίαι επισκέψεως εν τω οίκω του Παρδαλού. + +Ας μνημονεύσωμεν εν παρόδω, και πριν εισέλθωμεν εις τας οικίας +του Αμφιτρύωνος και του ξένου του, ότι την προτεραίαν το εσπέρας, +καθ' ην στιγμήν ο Κ. Παρδαλός ητοιμάζετο να αναχωρήση εκ του +γραφείου, επλησίασεν εις αυτόν δειλώς ο Σουσαμάκης, και +περιελίσσων εις τους δακτύλους του την άλυσιν του ωρολογίου του, +ίνα διασκεδάση πως την δειλίαν αυτού, τω είπε, μειδιών γλυκερόν +μειδίαμα σεβασμού και υποταγής· + + — Λοιπόν . . . θα σας έχωμεν αύριον το εσπέρας, Κύριε Διευθυντά; + + — Χωρίς άλλο, Κύριε Σουσαμάκη, . . χωρίς άλλο! απήντησεν ο +Κύριος Παρδαλός, αντιμειδιών και εκείνος μειδίαμα υπεροχής και +προστασίας. + +Β'. + +Ο Σουσαμάκης, εννοών να πανηγυρίση τους γάμους του και την +γιορτήν του, ουδόλως εσκόπει να δώση εκ των τυπικών εκείνων +συναναστροφών, καθ' ας οι προσκεκλημένοι πίνουσιν έν κύπελλον +τεΐου — οι τολμηρότεροι και δύο, — βρέχουσιν εντός αυτού έν ή δύο +μικροσκοπικά παξιμαδάκια, χορεύουσι πολλοί κυμβαλιζόντων ολίγων, +και απέρχονται τέλος περί τας δύο ή τρείς μετά το μεσονύκτιον, +κάθιδροι, κατάκοποι, λιμώττοντες και διψώντες. Άνυμφος έτι είχε +πολλάκις μετάσχει τοιούτων χορευτικών εσπερίδων, και η μνήμη των +διετηρείτο έτι πλήρης πείνης και ρίγους εν τη φαντασία του. +Συναισθανόμενος δε βαθύτατα την ορθότητα του γραφικού ρητού: _ό +σ υ μ ι σ ε ί ς ετέρω μη ποίησης_, ουδόλως ήθελε να πάθωσιν οι +ξένοι του ό,τι αυτός πολλάκις είχε πάθει και από καρδίας εμίσει. +Διά τούτο λίαν πρωί εξήλθεν εις την αγοράν, επρομηθεύθη οπώρας, +ορεκτικά τραγήματα, άρτον ιδίως πολύν και οίνον έτι πλείονα, και +αφού παρήγγειλεν εις το Σολωνείον τα απαιτούμενα γλυκύσματα και +δροσιστικά, μη λησμονήσας και τα παγωτά — ήθελε, βλέπετε, να +φιλεύση μεγαλοπρεπώς τους προσκεκλημένους του, — επανέκαμψεν εις +την οικίαν του, άγων κατόπιν αυτού δύο εκ των τροφίμων της σχολής +των απόρων παίδων, κομίζοντας πλήρεις τους καλάθους αυτών. + +Αλαζών και βρενθυόμενος εισήλθεν ο Σουσαμάκης εις την οικίαν του, +και απ' αυτής ήδη της θύρας εφώνησε γεγωνός προς την υπηρέτριαν: + + — Μαρία! έλα πάρτ' αυτά. + +Αντί όμως της υπηρετρίας, ήτις την στιγμήν εκείνην μετεκόμιζεν +ανώνυμά τινα σκεύη εις ανώνυμον της οικίας μέρος, επεφάνη εις την +κλίμακα η κυρία Πασιφάη, άτακτον έχουσα την κόμην και την πρωινήν +της λευκήν εσθήτα φορούσα. + + — Μπα, Παναγία μου! ανέκραξε, προσηλούσα τον μονάκριβον αυτής +οφθαλμόν εις τας προμηθείας του συζύγου της, τι τα ήθελες όλ' +αυτά τα πράγματα, Ορέστη; + + — Πώς, τι τα ήθελα; και τι θα φάγουν το λοιπόν οι +προσκεκλημένοι; + + — Τι θα φάγουν; μη δα τους έχομεν τραπέζι; + + — Δεν τους έχομεν τραπέζι, αλλά θα ήνε άνοστον πράγμα να τους +αφήσωμεν να φύγουν νηστικοί, . . . περασμένα τα μεσάνυκτα. + + — Ωραίον πράγμα! . . . υπέλαβε πικρώς μορφάζουσα η κυρία +Σουσαμάκη, ωραίον πράγμα! να δροσίζωνται αι κυρίαι με μήλα και με +κρασί του Σόλωνος. + + — Αι κυρίαι, αν αγαπούν, ας πιουν λεμονάδαις, και ας φάγουν +πισκότα και παγωτά . . . + + — Λεμονάδαις; πισκότα; παγωτά; ανεφώνησεν η Πασιφάη, και η φωνή +της ανέβαινε προς την υπάτην καθόσον προυχώρει η απαρίθμησις. +Χαρά 'ς το! Μα το λοιπόν θα μας κοστίση χίλιαις δραχμαίς αυτή η +αστειότης! + + — Ουφ! αδελφή, πώς κάμνεις έτσι; + +Ο συζυγικός διάλογος ήθελεν ίσως εξακολουθήσει έτι, τραχυνόμενος +επί μάλλον, αν δεν διέκοπτεν αυτόν ο είς των μικρών κομιστών, +παρατηρούν κάπως μεγαλοφώνως: + + — Αφεντικό! δεν μας αδειάζεις το καλάθι, να τραβάμε; + +Η παρατήρησις αύτη άμεσον μεν συνέπειαν είχε να κενωθώσι τα πλήρη +καλάθια, έμμεσον δε να σιγήση προς ώραν η τρυφερά του Σουσαμάκη +σύζυγος. + +Προς ώραν είπομεν, και ο αναγνώστης ημών εννόησε βεβαίως εκ της +αμυδράς εικόνος των νεονύμφων, ην παρέσχεν αυτώ ο ανωτέρω +διάλογος, ότι το υπόλοιπον της ημέρας δεν παρήλθεν ήρεμον και +ατάραχον. Πολλαί σκηναί όμοιαι προς την προ μικρόν +διεδραματίσθησαν κατόπιν μέχρι της εσπέρας. + +Ποίαι τίνες όμως ήσαν και πού κατέληξαν, δεν δυνάμεθα να +αφηγηθώμεν, διότι ηθέλομεν ούτω προκαταλάβει τους αναγνώστας +ημών, και η συνέχεια της διηγήσεως ταύτης, ως και το τέλος της, +ουδέν ήθελον έχει πλέον το ενδιαφέρον αυτούς. Διά τούτο +καταλείπομεν επί του παρόντος το νεόνυμφον ζεύγος, και +μεταβαίνομεν εις την οικίαν τον κυρίου Παρδαλού. + +I'. + +Η ώρα είνε έκτη μετά μεσημβρίαν και η οικογένεια Παρδαλού, +τουτέστιν ο κύριος, η κυρία και τα δύο αυτών τέκνα, μικρά αγόρια +6-8 ετών ηλικίας, κάθηνται περί την τράπεζαν του γεύματος. + + — Πρόσεχε, Γιωργάκη, πρόσεχε παιδί μου, λέγει ο πατήρ προς το +μικρότερον εξ αυτών, όπερ μάτην προσπαθεί να εισαγάγη διά της +βίας εις το στόμα του κολοσσιαίου τεμάχιον κρέατος, και ουδέν +άλλο κατορθοί, ή να περιχρίση διά του εμβάμματος την ρίνα, τα +χείλη, τας παρειάς και αυτάς του τας σιαγόνας. + + — Αι, αι! ανακράζει ο μεγαλείτερος Παρσαλίδης, κύτταξε, κύτταξε, +μαμά, πως έγεινε ο Γιωργάκης! σωστός μασκαράς. + +Και ταύτα λέγων σύρει την μητέρα του εκ της εσθήτος, ίνα ελκύση +την προσοχήν αυτής επί το διασκεδαστικόν θέαμα. + +Αλλ' ο Γιωργάκης, διαστέλλων φοβερά τα σπινθηρίζοντα εξ οργής +όμματά του, και πριν ήδη προφθάση να στραφή προς αυτόν η μήτηρ +του, σφενδονίζει κατά της μορφής του πρεσβυτέρου του αδελφού το +επί της περόνης του καρφωμένον τεμάχιον κρέατος, όπερ μάτην +εκοπίαζε να εισβιάση εις το παιδικόν του στόμα, επιφωνών: + + — Μασκαράς; εγώ; να, το λοιπόν, να γείνης και συ μασκαράς. + +Τι έγεινεν η μορφή του Γιαννάκη — Γιαννάκης εκαλείτο ο άλλος υιός +του Κυρίου Παρδαλού — ευκόλως μαντεύει ο αναγνώστης· ό,τι όμως +δεν μαντεύει, ούτε ημείς δυνάμεθα ευκόλως να περιγράψωμεν, είνε η +επισυμβάσα σκηνή. + +Ο Γεωργάκης ξεκαρδιζόμενος από τα γέλοια· ο Γιαννάκης ξεφωνίζων, +οδυρόμενος, προσπαθών παντοίαις δυνάμεσι να επιπέση κατά του +μικρού του αδελφού, ενώ η μήτηρ του τον εμποδίζει, και κραυγάζων: +«αφήστε με να τον πνίξω»· ο Κύριος Παρδαλός, ανιστάμενος της +τραπέζης πλήρης οργής, συλλαμβάνων από του ωτός τον Γεωργάκην και +απάγων αυτόν, κλαίοντα και ανθιστάμενον, εις την καρβουνοθήκην· +και η κυρία Παρδαλού τέλος, ήτις δεν ηξεύρει τι να πρωτοκάμη· να +περιστείλη τας φονικάς ορέξεις του πρωτοτόκου της, να εμποδίση +τον σύζυγόν της από του να φυλακίση τον μικρότερόν της υιόν εις +μέρος σκοτεινόν, ως λέγει, και γεμάτον ποντικούς, ή να θρηνήση το +ωραίον μεταξωτόν της φόρεμα, όπερ εκηλίδωσαν οι από της παρειάς +του Γιαννάκη αναπηδήσαντες ζωμοί. + +Αλλ' ο Κύριος Παρδαλός σύρει ανένδοτος τον υιόν του από του +ωτίου, και μετ' ολίγον επιστρέφει θριαμβευτικώς, αφού ήδη +εφυλάκισεν αυτόν. + + — Σ' ελέρωσε το παληόπαιδο; λέγει προς την σύζυγόν του· βλέπεις; +αυτά κάμνουν τα χάιδια. Δεν τους τιμωρείς ποτέ, και δι' αυτό +κατήντησαν έτσι. — Και συ, ανόητε! προσθέτει μετά μικρόν, +αποτεινόμενος εις τον σπογγιζόμενον έτι Γιαννάκην, τι ήθελες να +τον περιπαίξης; + + — Δεν τον περίπαιξα, πατέρα, απαντά εκείνος θρηνωδώς· μασκαρά +μονάχα τον είπα. + + — Και τι παραπάνω ήθελες να του ειπής; υπολαμβάνει η μήτηρ του, +ανισταμένη και αυτή της τραπέζης, και εξετάζουσα λεπτομερέστερον +την κηλιδωθείσαν εσθήτα της. + + — Κύτταξε πώς σ' έκαμε το βρωμόπαιδο, παρατηρεί ο Κύριος +Παρδαλός, ούτινος το βαλάντιον ιδίως συνεκίνει περισσότερον η +γενομένη καταστροφή. — Πάει 'ς την οργή φόρεμα τριακοσίων +δραχμών . . . + + — Όχι δα! καθαρίζεται, πιστεύω . ., + + — Παστρεύει, πατέρα, παστρεύει, υπολαμβάνει εμβριθώς ο +Γιαννάκης· να, με λιγάκι ψωμί να το τρίψη . . . + + — Έλα, σιώπα και συ ανόητε, . . να μη σε βάλω και σένα εκεί που +είν' ο άλλος . . . + +Σημειωτέον δε, ότι την στιγμήν ακριβώς εκείνην ο άλλος παρείχεν +από της ειρκτής αυτού ταραχωδέστατα της υπάρξεώς του σημεία. Αι +φωναί του από μελαγχολικού και ηρέμου κλαυθμού έφθανον εν μια +στιγμή εις οξείας και βραγχώδεις κραυγάς, η γλώσσα του εφλυάρει +ασχημολογούσα μεγαλοφώνως, υβρίζοντα και απειλούσα, οι δε πόδες +του και αι χείρες του, πλήττουσαι οτέ μεν το έδαφος οτέ δε την +θύραν, απετέλουν παράδοξον συναυλίαν, ήτις την στιγμήν ακριβώς +εκείνην είχε κορυφωθή εις το αφόρητον. + + — Θα, με 'βγάλετε από 'δώ μέσα; εκραύγαζε· θα σπάσω την πόρτα, +νά! και ελάκτιζε μανιωδώς κατά της θύρας. + +Μετ' ολίγον πάλιν εκόπαζεν η εκδικητική του έξαψις, και +τρεπόμενος επί το ελεγειακώτερον, εθρήνει σπαρακτικώς· + + — Θα με φαν τα ποντίκια, μητέρα μου, . . χρυσή μου μητερούλα, +δεν με λυπάσαι; + + — Πήγαινε βγάλ' τον, Δημητράκη, αν αγαπάς τον Θεόν, λέγει, +συγκεκινημένη ήδη, η Κυρία Παρδαλού προς τον σύζυγόν της· πήγαινε +βγάλ' τον· αρκετά ετιμωρήθη ως τώρα. + + — Κάμνε την δουλειά σου, σε παρακαλώ, απαντά εκείνος σοβαρώς· +άφησέ τον να εννοήση το σφάλμα του και να διορθωθή, Δεν παθαίνει +τίποτε, . . μη φοβήσαι. + +Αλλ' αίφνης ηχεί ο κώδων της ανοιγομένης θύρας, βήματα ακούονται +εις την κλίμακα, ο δε δεσμευθείς Γεωργάκης, εννοών ότι ξένος +αναβαίνει εις την οικίαν, ωφελείται εκ της περιστάσεως, και +επιτείνει τας κραυγάς αυτού και τους θρήνους. + + — Έλα, πήγαινε τώρα 'βγάλε τον, επαναλαμβάνει η κυρία Παρδαλού, +κ' είν' εντροπή να μας ακούουν και ξένοι άνθρωποι. + +Ο Παρδαλός, υποτασσόμενος εις την υπερτάτην κοινωνικήν ανάγκην +του να μη ακουσθή, πορεύεται βραδέως εις την καρβουνοθήκην και +αποφυλακίζει τον υιόν του, καθ' ην στιγμήν ο αναβαίνων την +κλίμακα παρίσταται ενώπιον αυτού. + + — Α! εσύ είσαι Γιάννη; λέγει προς αυτόν Ο Κ. Παρδαλός· τι +τρέχει; + + — Ο αφέντης και η κυρά μ' έστειλαν να 'ρωτήσω αν θα μείνετε +απόψε εις το σπίτι, . . για να έλθουν. + + — Προσκυνήματα πολλά, λέγει εξερχομένη του εστιατορίου και +παρεμβαίνουσα η κυρία Παρδαλού, ήτις είχεν ακούσει έσωθεν την +φωνήν του υπηρέτου, προσκυνήματα πολλά, και να μας συγχωρούν, +διότι είμεθα προσκεκλημένοι απόψε εις συναναστροφήν. + +Ο υπηρέτης αναχωρεί, τα παιδία ευρεθέντα και πάλιν αντιμέτωπα +αγριοκυττάζονται, η κυρία Παρδαλού επιθεωρεί εκ τρίτου το φόρεμά +της, όπερ βλέπει ότι είνε ηναγκασμένη να αλλάξη, ο δε Παρδαλός +ακοντίζει βλέμμα πολυσήμαντον εις τους υιούς του, όπερ κατορθοί +τέλος πάντων να επαναφέρη την οικιακήν ειρήνην εν μέσω της +οικογενείας Παρδαλού. + + — Ουφ! και αυταίς η συναναστροφαίς! επιλέγει η κυρία Παρδαλού, +στενάζουσα μετά κόπου — ελησμονήσαμεν να παρατηρήσωμεν εγκαίρως, +ότι η κυρία Ευφροσύνη, η Φρόσω, ως αποκαλεί αυτήν ο σύζυγός της, +είνε γυνή ικανώς εύσωμος, δι' ην η ελαχίστη σωματική κίνησις, και +αυτός ο στεναγμός, είνε κόπος σπουδαίος. — Ουφ και αυταίς η +συναναστροφαίς ταις βαρύνομαι, σε βεβαιόνω, σαν ταις αμαρτίαις +μου! Αν δεν ήτον τώρα ο κύριος Σουσαμάκης με την συναναστροφήν +του, ούτ' εγώ θα φορούσα το καλό μου φόρεμα, ούτε θα πάθαινα ό,τι +έπαθα. + + — Τι σου πταίει, μάτια μου, ο Σουσαμάκης; ερωτά απαθώς ο κύριος +Παρδαλός· πταίει αυτός ο κακοαναθρεμμένος — και εξέτεινε την +χείρα του προς τον Γεωργάκην, όστις εκάθητο από τινος εις μίαν +των γωνιών του δωματίου, σκυθρωπάζων έτι και δυσηρεστημένος — τον +οποίον θα κρεμάσω, μου φαίνεται, καμμίαν ώραν από τα ποδάρια. + + — Ουμ! εγρύλλιξεν ο Γιωργάκης από της γωνίας του. + + — Σιωπή! εβρυχήθη ο πατήρ αυτού. — Έπειτα, προσέθηκε πάλιν +απαθώς, διατί να φορέσης, ευλογημένη, το φόρεμά σου από τας +πέντε; + + — Και πώς ήθελες να σφιχθώ έπειτα, μετά το φαγί; + + — Πώς θα σφιχθής τώρα που θ' αλλάξης; + + — Ούτ' εγώ δεν ξεύρω· όπως ημπορέσω. Μα νά δα, δι' αυτό +βαρύνομαι κι' εγώ τας συναναστροφάς. + +Και μετά μικράν σιγήν προσέθηκεν· + + — Έλα να μην πάμε, Δημητράκη μου, αι; πού να κάθημαι τόρα ν' +αλλάζω . . . + + — Σου βοηθώ εγώ, δεν πειράζει. + + — Νά η ώρα, που θα μου βοηθήσης εσύ! Έπειτα, κύτταξε τι καιρός +κάμνει έξω. Κρύο, λάσπαις . . . + + — Τι σημαίνει; μήπως θα πάμε πεζοί; — Α! είδες! λησμόνησα να +παραγγείλω αμάξι. + + — Τόσο το καλλίτερο λοιπόν· άφησε τον Σουσαμάκη σου να +κουρεύεται. Πού του ήλθε τώρα κι' αυτού η όρεξις να δίδη +συναναστροφάς . . . + + — Δεν είνε δυνατόν, Φρόσω μου, να γείνη αυτό το πράγμα, Εις τον +Σουσαμάκην έχομεν ένα είδος υποχρεώσεως· ημείς σχεδόν τον +υπανδρεύσαμεν. Σήμερον είνε η επέτειος του γάμου του . . . +επομένως πρέπει να πάμε· δεν γίνεται. Όσον δι' αμάξι, στέλλομεν +τον Θοδωρή και πιάνει 'ς την στιγμήν ένα· η πλατεία των αμαξών +κοντά είνε. + + — Αχ! πώς με στενοχωρείς, Δημητράκη! υπέλαβε γογγύζουσα η κυρία +Παρδαλού, και λαβούσα έν κηρίον επορεύθη εις το δωμάτιόν της. + + — Σεις πηγαίνετε να πλαγιάσετε, αφού μελετήσετε πρώτον τα +μαθήματά σας, είπεν ο κύριος Παρδαλός προς τους υιούς του, και +κυττάξετε να μην πιασθήτε, γιατί . . . αι! τόσο μόνον σας λέγω. + +Τα παιδία λαβόντα έν άλλο κηρίον ετράπησαν προς το υπερώον, όπου +είχον το δωμάτιόν των, ο δε πατήρ αυτών, κύψας εις την κλίμακα +εφώνησε· + + — Θοδωρή! + + — Ορίστε, αφέντη! + + — Πήγαινε να πιάσης έν αμάξι . . . μετά μισήν ώραν! + + — Πες του να περάση και από της Λιζιέ, να μου πάρη ένα ζευγάρι +γάντια . . . επτάμισυ αριθμό, άσπρα! εφώνησεν εκ του δωματίου της +η κυρία Ευφροσύνη. + + — Καλά, . . και τώρα ενθυμήθης να πάρης γάντια, ευλογημένη; + + — Το ελησμόνησα· τι θέλεις να κάμω τώρα; + + — Μη χειρότερα! εψιθύρισεν ο σύζυγος, και διεβίβασε την +παραγγελίαν εις τον υπηρέτην, όστις απήντησε μεν μεγαλοφώνως· + + — Πολύ καλά, αφέντη, αμέσως! + +Αλλ' εψιθύρισεν όμως σιγά και ήκιστα ευσεβάστως· + + — Μα . . . αφεντικά, αλήθεια, που όχι καλλίτερα. Μέσ' 'ς τη +λάσπη και τη βροχή τρέχα ν' αγοράζης γάντια και να πιάνης αμάξι! +Α! δεν θα γείνω κ' εγώ αφέντης καμμιά φορά! + +Δ'. + +Ο Κύριος Παρδαλός εισέρχεται εις τον κοιτώνα τον, και προσπαθεί +να ενδυθή. Αλλά τούτο είνε αδύνατον, διότι η εύσωμος σύζυγός του +έχει πλήρες το δωμάτιον εσθήτων, μεσοφορίων, μανδηλίων, +στηθοδέσμων και πάσης της πολυμόρφου συσκευής του γυναικείου +ιματισμού. Συνάγει λοιπόν τα ενδύματά του, λαμβάνει έν μικρόν +κάτοπτρον και έν κηρίον, και απέρχεται εις το γραφείον του, όπως +συντελέση εν αυτώ την ενδυμασίαν του. Αλλά μετ' ολίγον +ενθυμείται, ότι είνε αξύριστος, και ότι πρέπει να ξυρισθή πριν +αλλάξη. Μεταβαίνει πάλιν εις τον κοιτώνα, ανοιγοκλείει την θύραν, +διαμαρτυρομένης της κυρίας Παρδαλού, ότι θα την κρυώση, και +επιστρέφει κρατών το ξυράφιόν του και τα λοιπά απαιτούμενα. +Ενθυμείται τότε, ότι θέλει θερμόν ύδωρ· αλλά παρατηρών ότι η ώρα +είνε προχωρημένη, και δεν υπολείπεται καιρός ίνα το ύδωρ +θερμανθεί, αρκείται εις το ψυχρόν, και άρχεται περιαλείφων με +σάπωνα την σιαγόνα και τας παρειάς του, λέγων καθ' αυτόν· + + — Θα μου έλθη πάλιν καμμιά καταιβασιά εις τα δόντια, που να με +τρελλάνη, αλλά . . . τι να γείνη!. . + +Και ετοιμάζεται να φέρη το ξυράφιον επί την παρειάν αυτού, ότε +ηχεί και πάλιν ο κώδων της ανοιγομένης θύρας, + + — Συ είσαι Θοδωρή; φωνεί ο Παρδαλός, προβάλλων ολίγον την +σαπωνόφυρτον αυτού μορφήν διά της θύρας. + + — Όχι, αφέντη! απαντά κάτωθεν η φωνή της υπηρετρίας, είνε ένας +κύριος, . . . θέλει κάτι να σας ειπή. + + — Ας περάση μίαν άλλην ώραν. Έχω εργασίαν, + + — Είνε ανάγκη να σας ιδή τόρα, απαντά μετά τινα δευτερόλεπτα η +φωνή της υπηρετρίας. + + — Άλλο κακόν! λέγει καθ' εαυτόν ο ατυχής Δημητράκης, και μη +δυνάμενος να πράξη άλλως, απομάσσει εν τάχει τον σάπωνα από της +μορφής του, και εξέρχεται του γραφείου του, ενώ ο νυκτερινός +επισκέπτης αναβαίνει την κλίμακα. + + — Η κυρία Τραχανά, λέγει μειδιών ο νεωστί ελθών, σας στέλλει το +κλειδί του θεωρείου δι' απόψε . . . Αν αγαπάτε . . . + + — Ευχαριστούμεν πολύ, παιδί μου . . . ευχαριστούμεν, . . αλλά +είμεθα προσκεκλημένοι εις συναναστροφήν· απαντά ο ταλαίπωρος +Παρδαλός, προσπαθών να κολάση το οργίλον της μορφής του διά +τυπικού τινος μειδιάματος. + + — Α, έτσι; προσκυνώ, καλήν νύκτα σας. + + — Προσκυνήματα πολλά. + +Και εισέρχεται εις το γραφείον του, γρυλλίζων εκ του θυμού· + + — Διάλεξε και αυτή η ευλογημένη την ημέραν και την ώραν, να μας +στείλη το θεωρείον της. + + — Ποίος ήτον; φωνεί από του κοιτώνος της η κυρία Παρδαλού. + + — Η κυρία Τραχανά ενθυμήθη να μας στείλη το θεωρείον της. + + — 'Σ πολλάτη της! Όταν βρέχη μόνον και χιονίζη μας θυμάται! . . +μας καθυποχρέωσε! + +Μετ' ολίγας δε στιγμάς ανακράζει και πάλιν· + + — Κοντεύεις, Δημητράκη; + + — Πού να κοντεύω, αδελφή! ακόμη δεν ξυρίσθηκα. Έπειτα, δεν βλέπω +κι' όλα, και κατακόπηκα . . . + + — Ου, καϋμένε! Έλα 'δω που έχει περισσότερον φως. + + — Αυτού; και πού να σταθώ; εις τον αέρα; + + — Έλα, έλα τώρα, και σου κάμνω τόπον. Εγώ ετελείωσα σχεδόν· +μόνον την τραχηλιά μου έχω να βάλω. + +Ο Παρδαλός πείθεται, συγκινούμενος υπό της συζυγικής μερίμνης της +κυρίας Φρόσως, λαμβάνει πάλιν το φως, το κάτοπτρον και το +ξυράφιον, και ημιξύριστος μεταβαίνει εις τον κοιτώνα, όπου +ευρίσκει την Ευφροσύνην τοποθετημένην προ του κατόπτρου μεταξύ +τεσσάρων κηρίων και καταγινομένην μετά πολλού κόπου να δέση +όπισθεν του τραχήλου της μικράν εκ μέλανος βελούδου ταινίαν, αφ' +ης κρέμαται επί του υπερακμάζοντος στήθους της χρυσούς λοβίσκος. + + — Και, πού θέλεις να σταθώ εγώ τώρα; απολαμβάνει ο ταλαίπωρος +Παρδαλός, μη βλέπων τόπον κενόν προ του κατόπτρου. + + — Έλα, μη μουρμουρίζης, απαντά μειλιχίως ελέγχουσα η κυρία, +περιπόρφυρος εκ του ματαίου κόπου, ον καταβάλλουσιν οι χονδροί +αυτής βραχίονες, ανακαμπτόμενοι όπισθεν της κεφαλής της. Δέσε μου +μία στιγμή εδώ αυτό το βελουδάκι, και σου αφίνω όλον τον τόπον +ελεύθερον. + +Ο Παρδαλός γίνεται κατ' ανάγκην προς στιγμήν και θαλαμηπόλος της +συζύγου του, ήτις περατοί τέλος την ενδυμασίαν αυτής και +καταπίπτει κάθιδρος και ασθμαίνουσα επί του ανακλίντρου, φυσώσα +ως ατμομηχανή και αεριζομένη διά του μανδηλίου της, ενώ ο συζυγός +της ξυρίζεται. + + — Α! Δημητράκη, . . λέγει, μόλις κατορθούσα να αρθρώση τας +λέξεις, σε βεβαιόνω . . . μεγάλο ήτον το χατήρι σου απόψε . . . +να υποφέρω όλον αυτόν τον κόπον, διά να 'πάγω να πιω το τσάι του +Σουσαμάκη σου! + + — Έννοια σου, Φρόσω μου, απαντά ο Παρδαλός πονηρώς, έννοια σου, +και δεν θα πιης μόνον τσάι απόψε εις του Σουσαμάκη. Ο Ορέστης +ξεύρει και κάμνει τα πράγματα καθώς πρέπει . . . θα μας έχη και +σάντουιτς και κρασάκι και φρούτα . . . + + — Πού το ξεύρεις; υπολαμβάνει ηπιώτερον η κυρία Φρόσω, ήτις, +λαίμαργος φύσει και πολυφάγος, ήρχιζε να συγχωρή εις τον +Σουσαμάκην την συναναστροφήν του χάριν του δείπνου του. + + — Το ξεύρω, διότι τον είδα σήμερον το πρωί εις την αγοράν και +εψώνιζε. + + — Αι, . . τότε κάπως υποφέρεται, διότι μα την αλήθειαν . . . + +Κρότος αμάξης σταθείσης προ της θύρας της οικίας διέκοψεν αίφνης +την φράσιν της κυρίας Παρδαλού. + + — Νά! ανεφώνησεν ο μόλις την στιγμήν εκείνην τελειόνων το +ξύρισμά του Δημητράκης, το αμάξι ήλθε, κ' εγώ είμαι ακόμη +άντυτος. + +Και σπογγισθείς εν τάχει ήρχισε να ενδύεται. + + — Έχομεν ακόμη ώραν, παρετήρησεν η κυρία βλέπουσα το ωρολόγιον. +Είνε οκτώ παρά τέταρτον. + +Ο Παρδαλός φορεί εν τάχει τον καθαρόν του χιτώνα, και δένει ήδη +τον λαιμοδέτην του, ότε έξωθεν της θύρας ακούεται η φωνή της +υπηρετρίας. + + — Αφέντη! + + — Καλό, καλό! ας σταθή λιγάκι, φωνάζει αφ' ενός Ο Δημητράκης, +ενώ η σύζυγός του φωνάζει αφ' ετέρου· + + — Έφερε τα γάντια μου; + + — Δεν ξεύρω. κυρία, . . . θέλει να είπη κάτι του αφέντη . . . + + — Ο αμαξάς θέλει να μου ειπή κάτι; αυτό δα είνε πάλιν από τ' +άγραφα. + + — Όχι, αφέντη, είνε ο κύριος Ορέστης . . . + + — Ο Κύριος Ορέστης! αναφωνεί η Φρόσω. Περίεργον! + + — Λέγεις ν' αργήσαμεν; ερωτά ο Παρδαλός· το ωρολόγι μας θα +πηγαίνει τρομερά πίσω! Ας ορίση 'ς την σάλα, και τόρα έφθασα! +προσθέτει, εις την υπηρέτριαν αποτεινόμενος, + +Και ταύτα λέγων φορεί εν βία τον επενδύτην του και εισέρχεται εις +την αίθουσαν, όπου αναμένει αυτόν δειλός, περίλυπος και +καταβεβλημένον έχων το ήθος ο κύριος Σουσαμάκης. + + — Μας συγχωρείς που αργήσαμεν, φίλτατε κύριε Σουσαμάκη, λέγει ο +κύριος Παρδαλός εισερχόμενος και τείνων προστατευτικώς την χείρα +προς τον υπάλληλόν του, αλλά το αμάξι δεν μας ήλθε ακόμη, +και . . . + + — Καλησπέρα σας, κύριε Σουσαμάκη, υπολαμβάνει διακόπτουσα η +κυρία Ευφροσύνη, εισερχομένη και αυτή θριαμβευτικώς εις την +αίθουσαν και ισταμένη πλησίον του λαμπτήρος, όπως σπινθηρίζωσιν +κάλλιον οι αδάμαντές της. Πώς είσθε; η κυρία είνε καλά; είμεθα +έτοιμοι, βλέπετε . . . + + — Ευχαριστώ, κυρία μου, απαντά μετά μεγάλης στενοχωρίας ο πτωχός +Ορέστης, προσποιούμενος ότι δεν ήκουσε το τελευταίον μέρος της +φράσεως. Εγώ είμαι καλά . . . αλλά η Πασιφάη . . . + + — Πώς; τι τρέχει; κακοδιάθετος ίσως! . . . Δεν είνε τίποτε . . . +με τον χορόν περνά! παρατηρεί μετά πολλής στωμυλίας η κυρία +Παρδαλού. Έννοια σας, κ' εγώ την κάμνω και χορεύει πολύ . . . + + — Ου! εννοείται· ο χορός είνε διά τας κυρίας πανάκεια, προσθέτει +εν τέλει ο κ. Παρδαλός, μετ' αυταρέσκου μειδιάματος προφέρων +βραδέως την τελευταίαν λέξιν, οιονεί εναβρυνόμενος δι' αυτήν, και +επαναλαμβάνων ευθύς, έτι βραδύτερον: πα-νά-κει-α! + + — Ναι, ναι, . . απαντά δειλός ο Σουσαμάκης και προσπαθεί να +μειδιάση επίσης. Πλην . . . δυστυχώς . . . — και σταματά, ως αν +κατέλειπεν αυτόν η δύναμις να τελειώση. + + — Τίποτε σπουδαιότερον; ω! επιφωνεί ο προϊστάμενος αυτού· και +πώς; + + — Δεν ηξεύρω, τη αληθεία, — εκρύωσε φαίνεται, και έχει τώρα από +το μεσημέρι ένα φοβερόν πυρετόν· είνε εις το κρεβάτι προ τριών +ωρών . . . ώστε . . . — και σταματά πάλιν, ελπίζων να τον +μαντεύσωσι τον δυστυχή. + +Ουδείς όμως θέλει να τον μαντεύση· ο Κύριος Παρδαλός και η Κυρία +Παρδαλού ίστανται απέναντι του άφωνοι ως ερωτηματικά σημεία, +εκείνος δε αισθάνεται έτι η γλώσσα του εκολλήθη εις τον λάρυγγά +του. + + — Πλην οπωςδήποτε, διαλογίζεται, το πράγμα πρέπει να τελειώση. + +Γίνεται λοιπόν τολμηρότερος, και κλείων τους οφθαλμούς, ως οι +δειλοί ασθενείς οι μέλλοντες να καταπίωσι πικρόν ιατρικόν, +επαναλαμβάνει· + + — Ώστε . . . είνε αδύνατον απόψε . . . να λάβωμεν την τιμήν . . . +Δεν ηξεύρετε πώς λυπούμαι, κύριε Διευθυντά . . . σας βεβαιόνω . . . +μ' έρχεται να σκάσω . . . + + — Α! τίποτε, τίποτε . . . απαντά ψυχρώς ο κ. Παρδαλός, εύχομαι +να ήνε περαστικά . . . + +Η Κυρία Παρδαλού ουδέν λέγει. Φυσά μόνον και αερίζεται με το +μανδήλιόν της, αισθάνεται δε ακαταμάχητον όρεξιν να εξορύξη τους +οφθαλμούς του Κυρίου Σουσαμάκη, όστις τέλος, αφού μάτην +προσεπάθησε να προσθέση μερικάς λέξεις, ουδέν άλλο εύρε να είπη, +ή μόνον· + + — Καλήν νύκτα σας, . . . μας συγχωρείτε, Κύριε Διευθυντά . . . +δεν είνε έτσι; + +Οι δύο σύζυγοι ένευσαν εκ συμφώνου, ως αυτόματα, την κεφαλήν, και +ο Σουσαμάκης ανεχώρησε. + +Μετά μικρόν ηκούσθησαν τα ψηλαφώντα όπως ειπείν βήματα του επί +της σκοτεινής κλίμακος, ουδείς δε εσυλλογίσθη να φωτίση τον +δυστυχή, όπως μη κατρακυλήση τον κατήφορον. + +Ε'. + +Ο Δημητράκης και η Φρόσω έμειναν μόνοι. + +Σιωπώσι δε αμφότεροι, και τα διάφορα αισθήματα κυμαίνουσι τας +καρδίας των — κατά την φράσιν των τραγικών ποιητών. + + — Τα είδες της λέγει επί τέλους μη δυναμένη πλέον να κρατηθή, +μήτε ξεθυμαίνουσα αρκούντως διά μόνου του φυσήματος, η κυρία +Παρδαλού. Τα είδες τα; Ορίστε τόρα! Όταν σου έλεγα εγώ να μην +πάμε . . . + + — Αι, ματάκια μου, τι θέλεις να κάμη ο άνθρωπος; αφού αρρώστησε +η γυναίκα του . . . + + — Αμή δεν αρρώστησε η γυναίκα του; Αυτά είνε διά να τα πιστεύετε +σεις οι άνδρες· εμένα όμως δεν με γελά η κυρά Σουσαμάκαινα, κ' +έννοια της. Φαντάζομαι εγώ τι θα έτρεξε μεταξύ των· θα τσακώθηκαν +πάλι, καθώς συμβαίνει τακτικά μιαν φοράν την εβδομάδα +τουλάχιστον, και το τσάκωμά τους ξέσπασε ΄ς το κεφάλι μας αυτήν +την φοράν. + +Σημειωτέον ενταύθα, χάριν της περιεργείας των ημετέρων +αναγνωστών, ότι η κυρία Παρδαλού εμάντευεν ορθότατα διά της +γυναικείας εκείνης οξυνοίας, αφ' ης μάτην αγωνίζονται να κρυβώσι +πολλάκις οι άνδρες. + +Η Κυρία Σουσαμάκη έδιωξε της οικίας τα κομισθέντα εκ του +ζαχαροπλαστείου αφθόνως γλυκύσματα, δροσιστικά κ. λ., ο +Σουσαμάκης έμαθε τούτο κατά την άφιξίν του, και οργισθείς και +φρυάξας εβρόντησε κατά της Πασιφάης του όσον επέτρεπον τούτο αι +τριάκοντα της προικός του χιλιάδες. Αλλ' η κυρία Σουσαμάκη έπαθε +τα νεφρά της, εκτύπησε τους τοίχους διά των χειρών της, το πάτωμα +διά των ποδών αυτής και τον Ορέστην διά της παντούφλας της, και +εξαπλωθείσα εις την κλίνην της, προσεποιήθη την λιπόθυμον εφ' +όσην ώραν ενόμισεν ικανήν, όπως πεισθή ο σύζυγός της, ότι πάσα +εσπερινή συναναστροφή ήτο αδύνατος. + +Της καταιγίδος ταύτης είδομεν προ μικρού το αποτέλεσμα παρά τω +κυρίω Παρδαλώ. + +Μόλις είχε τελειώσει την φράσιν αυτής η κυρία Φρόσω, και νέος +κρότος αμάξης έπαυσε προ της θύρας της οικίας Παρδαλού. + +Ήτο η άμαξα, ην μετά πολλού κόπου κατώρθωσε να εύρη ο ταλαίπωρος +Θοδωρής. + +Δεν περιγράφομεν την απελπιστικήν και σπαραξικάρδιον τριωδίαν +μεταξύ αμαξηλάτου, ζητούντος αδράν αποζημίωσιν επί τω ματαίω +κόπω. Παρδαλού, αξιούντος να πληρώση μίαν μόνην δραχμήν, και του +δυστυχούς Θοδωρή, ευρισκομένου εις δυσχερή και δυσέκβολον θέσιν +μεταξύ του ωργισμένου κυρίου του και του αμαξηλάτου, ον αυτός +εμίσθωσεν. + +Η σκηνή διελύθη επί τέλους, αποζημιωθέντος του αμαξηλάτου. Δεν +κατωρθώσαμεν όμως να εξακριβώσωμεν τι επλήρωσεν ο Κύριος +Παρδαλός. + +Η Κυρία Παρδαλού ωρκίσθη να μην υπάγη πλέον ποτέ εις +συναναστροφήν οιανδήποτε. + + + +ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΜΥΣΤΙΚΗ ΔΙΑ ΣΦΑΙΡΙΔΙΩΝ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑ +ΕΝ ΑΦΡΙΚΗ + + (Εκλογικαί σκηναί εν έτει 2400). (3) + + + + +Η σκηνή υπόκειται εν Μαρόκω μετά πεντακόσια έτη. + +Μέχρι της εποχής εκείνης η Αγγλία θα βαρυνθή βεβαίως να +προστατεύη τους μαροκηνούς, και θα τους καταστήση τέλος +ελευθέρους συνταγματικούς πολίτας, απαλλάττουσα αυτούς του Σιδί- +Μοχαμέτ, ως απήλλαξεν η Γαλλία τους αλγερινούς του Αβδέλ-Καδέρ. +Όταν δε, χάρις εις τας προόδους του πολιτισμού, παύσωσιν οι +κροκόδειλοι να καταπίνωσι τους περιηγητάς, και οι ανθρωποφάγοι +της Καζόνδης να τρωγαλίζωσι τους ρώθωνας των ιεραποστόλων· όταν +της Σαχάρας η έρημος παύση θάπτουσα υπό των άμμων της τα νέφη +καμήλους και οδοιπόρους, και διαχαραχθή υπό σιδηροδρόμων και +διωρύγων και δενδροφύτων περιπάτων· όταν οι αφρικανοί αισθανθώσι +του συκοφύλλου την ανάγκην και αποκτήσωσι εμπορεία συρμού, και +κουρεία, και γαλλικόν θέατρον και αναγκαστικήν κυκλοφορίαν και +λαχειοφόρους ομολογίας, θ' αποκτήσωσι βεβαίως και καθολικήν +ψηφοφορίαν, — την οποίαν εις το πείσμα των Τόρεων θα έχη τότε και +η Αγγλία, — θα έχωσι σύνταγμα και εκλογάς, και κομματάρχας και +υποψηφίους πολλούς, και εκλογείς έτι πλείονας, και εκλογικούς +συλλόγους, και καθημερινάς εφημερίδας. + +Η ευδαίμων αύτη διά την μελαψήν ανθρωπότητα εποχή, ο χρυσούς +ούτος αιών των αφρικανών θα επέλθη κατά πάσαν πιθανότητα μετά +πεντακόσια έτη. Ίσως επιστή και ταχύτερον, διότι — μα τον +φωνογράφον, και το ηλεκτρικόν κλειδοκύμβαλον, και τα τεχνητά ωά, +και το τουρκικόν σύνταγμα — τις δύναται πλέον σήμερον να +προϋπολογίση τας προόδους της παραδόξου γηίνης μυρμηκοφωλεάς, +ήτις καλείται ανθρωπότης! Ημείς όμως είμεθα μέτριοι, και δεν +επιθυμούμεν να ονομάσωσιν ημάς θερμοκεφάλους όσοι μετά πεντακόσια +έτη αναγνώσωσι τας σειράς ταύτας αφρικανοί συνταγματικοί πολίται. + +Διά τούτο αίρομεν την αυλαίαν του μέλλοντος εν Μαρόκω μετά +πεντακόσια έτη, και καλούμεν τους ημετέρους αναγνώστας να +παρακολουθήσωσιν ημάς εκείσε διά των αιώνων. + + + +Οι Μαροκηνοί εκλέγουσι μετά δεκαπέντε ημέρας τους δημοτικούς +αυτών άρχοντας, ήτοι τους δημάρχους, δημοτικούς παρέδρους και +δημοτικούς αυτών συμβούλους. + +Οι ουλεμάδες αυτών, ήτοι οι σοφοί οι αποτελούντες το νομικόν του +κράτους συμβούλιον, αναδιφήσαντες την ιστορίαν του πολιτικού +δικαίου, ανεκάλυψαν ότι τελειότατος εκλογικός οργανισμός ήτο ο +κρατών πάλαι ποτέ εν τω ελληνικώ βασιλείω, και μετεφύτευσαν αυτόν +ήδη προ πολλού εν Μαρόκω μετά μικρών τινων και ασημάντων +βελτιώσεων, ας υπηγόρευσεν εις αυτούς η πρόοδος της πολιτικής +επιστήμης. + +Ούτω λοιπόν πάντες οι συνταγματικοί μαροκηνοί πολίται είνε +εκλογείς συγχρόνως και εκλέξιμοι· τα δε ονόματά των, +ανακαθαρθέντα κατά τας διατάξεις του νόμου, φέρονται τυπωμένα επί +καινουργών εκλογικών καταλόγων, ων η ενδελεχής μελέτη ασχολεί από +μηνός ήδη τους πολυαρίθμους υποψηφίους, και ιδίως τους υποψηφίους +δημάρχους, ανακηρυχθέντας υπό των κατά τόπους κατήδων κατά τα +νενομισμένα. Φαίνεται δε, ότι δεν είνε πολύ κακά συντεταγμένοι οι +κατάλογοι ούτοι, διότι άλλοι μεν των υποψηφίων ευρίσκουσιν αυτούς +ελλιπείς, άλλοι δε τουναντίον αφθονούντας ανυπάρκτων ονομάτων. +Του ζητήματος τούτου επελήφθη εγκαίρως και η μαροκηνή +δημοσιογραφία, αλλά διεφώνησε και αυτή, ως διαφωνούσιν οι +υποψήφιοι. Οπωςδήποτε οι κατάλογοι είνε οριστικοί, οι δε +διαφωνούντες υποψήφιοι ομοφωνούσι κατά τούτο πάντες, ότι πρέπει +να καρπωθώσιν όσον το δυνατόν περισσότερον εκ του περιεχομένου +των. + +Η βαθύσοφος αύτη σκέψις επικρατεί της επομένης σκηνής, τελουμένην +εσπέραν τινα εν της οικία του Χαλέμ-αλ-Ταρίφ, ενός των +ισχυροτέρων υποψηφίων δημάρχων της Ταγγέρης. + + +Όχι πλέον επί χαμηλών διβανίων, περιθεόντων την αίθουσαν ως θα +εγίνετο σήμερον εν Μαρόκω, αλλ' επί στερεών και κομψών αγγλικών +καθεδρών, ως θα γίνεται βεβαίως αυτόθι μετά πεντακόσια έτη +κάθηται σοβαρός όμιλος κομματαρχών, ποικίλων την αναβολήν και την +όψιν. Δεν ευωδιάζουσι βεβαίως όλοι ουδ' ενίφθησαν πάντες την +ημέραν εκείνην· αλλ' είνε όμως άνθρωποι ισχυροί παρά τω λαώ, +έχουσιν επιρροήν μεγάλην, γνωρίζουσιν όλον τον κόσμον, και ο +υποψήφιος Χαλέμ έχει προς αυτούς μεγάλην υπόληψιν, μεγαλειτέραν ή +όσην έχουσιν ούτοι προς αλλήλους. + +Είς εξ αυτών, ο μόνος δυνάμενος να αναγινώσκη απροσκόπτως, +απαγγέλλει από του εκλογικού καταλόγου τα ονόματα των ψηφοφόρων, +και οι κομματάρχαι κρατούσι δήθεν σημειώσεις, δι' όσων έκαστος +γνωρίζει γραμμάτων του αλφαβήτου· ο δε υποψήφιος μειδιά εξ +ευχαριστήσεως. + + — Αβδαλά-βεν-Ραμάν! φωνεί ο γραμματεύς, και προσθέτει αμέσως· + + — Αφήστε τον αυτόν επάνω μου· είνε δικός μου άνθρωπος. Εκάμαμε +μαζύ τρία χρόνια φυλακή. + + — Αβδέρ-Γεζίτ! + + — Ο λοκαντιέρης; Είνε κουμπάρος μου· τον παίρνω εγώ, λέγει +σοβαρώς ο κομματάρχης Χασάν. + + — Αβα-ήλ-Μουλεύ! + + — Ο αμαξάς του ιπποσιδηροδρόμου! αναφωνεί ο Γιουσέφ-Μουχαδή, +μικρός κομματαρχίσκος, περιφερόμενος εν τη αιθούση διά +κλονουμένου βήματος, μεθύων και παραπαίων, καπνίζων δε πούρον +μεγαλοπρεπές, όπερ εξήλθε προ μικρού της σιγαροθήκης του +υποψηφίου. Αυτόν εγώ τον κάμνω καλά. Είνε συγγενής μου. + + — Συγγενής σου; και από πού; ερωτά υπομειδιών ο σοβαρός Χασάν. + + — Από πού; Και δεν είνε δεύτερος εξάδελφος της γυναικαδέλφης +μου; + + — Σωστό! σωστό! λέγει αποφθεγματικώς ο αναγινώσκων τον +κατάλογον, και ο όμιλος επινεύει. + + — Αβούλ-βεν-Χακήμ! + + — Αυτόν μη τον λογαριάζετε. Δεν είνε δικός μας, παρατηρεί +κομματάρχης υψηλός και ισχνός, ρικνός την όψιν και πιναρός τον +πώγωνα, προδήλως δε απαισιόδοξος τον χαρακτήρα. + + — Ημπορούμεν όμως να τον πάρωμεν, διακόπτει ο σοβαρός Χασάν, αν +του τάξωμεν καμμίαν επιστασίαν εις τον φόρον. + + — Να του την τάξωμεν! λέγει ο υποψήφιος, και το ήθος της μορφής +του παρωδεί το ήθος του Κάτωνος, φωνούντος: Delenda Carthago. + + — Του κάκου αφέντη! παρεμβαίνει αυτάρκης ο υπηρέτης της οικίας — +εκλογεύς και αυτός και κομματάρχης μάλιστα θεωρούμενος — +εισερχόμενος την στιγμήν εκείνην και περιφέρων επί δίσκου τον +καφέν εις τους περικαθημένους. Του κάκου! Αυτός είνε βαφτισμένος +Εδρίς-Μωχαμέτ. + +Αναγκαίον ενταύθα να σημειωθή, ότι Εδρίς-Μωχαμέτ είνε ο +ισχυρότερος των αντιπάλων του Χαλέμ-αλ-Ταρίφ. + + — Τότε ας πάη, να ήνε! λέγει έτερος των παρεστώτων. Δεν μας +μέλει! Ο Εδρίς δεν βγαίνει που δεν βγαίνει — ας πάρη κ' ένα κουκί +παραπάνω! + + — Όχι δα . . . . . διατί; απολαμβάνει ο υποψήφιος. Αν ημπορούμεν +να τον κερδήσωμεν. . . . με καμμίαν θυσίαν. + + — Θα σας ομιλήσω ιδιαιτέρως δι' αυτήν την υπόθεσιν, παρατηρεί ο +σοβαρός πάντοτε Χασάν, καμμύων εκφραστικώς τον δεξιόν του +αφθαλμόν. + + — Καλά δουλεύει του Χασάν η φάμπρικα, λέγει ταπεινή τη φωνή ο +αναγνώστης εις τον παρακαθήμενον. + +Αυτός, παιδί μου, είνε μάννα!. . . . απαντά εκείνος. Να τελειώσ' +η εκλογή, και θάβγη πάλι με κανένα καινούργιο σπίτι. + +Κ' εμάς μας περνούν με εικοσιπεντάρικα, 'σαν να είμαστε +σπουργίτια. + +Επιλέγει μελαγχολικώς αναστενάζων ο αναγνώστης, και εξακολουθεί +την ανάγνωσιν, Αλή-ελ-Μούσα! + +Θεός σχωρέση τον! φωνεί ο μικρός Μουχαδή, περιφερόμενος πάντοτε +και καπνίζων το πούρον του. Λυτός σκοτώθηκε 'ς ταις περσιναίς +εκλογαίς. Ακόμη τον έχουν αυτού μέσα; + +Δεν πειράζει! παίρνει άλλος τώνομά του, παρατηρεί ηρέμα ο Χασάν. + +Δεν σούλεγα, πως είνε μάννα; ψιθυρίζει και πάλιν εις τον +αναγνώστην ο γείτων του. + +Και η ανάγνωσις εξακολουθεί. + +Οι εκλογείς κοσκινίζονται, διαλέγονται, καταγράφονται, +διατιμώνται ως εμπορεύματα, και η μορφή του υποψηφίου Χαλέμ-αλ +-Ταρίφ ακτινοβολεί εκ χαράς. + +Αφαιρεί, επί το εμπορικώτερον, τεσσαράκοντα τοις εκατόν φύραν εκ +των καταγραφέντος εις τα δελτία των κομματαρχών του, κ' ευρίσκει +το υπόλοιπον πρόσβαρον πάντοτε και περισσεύον. + +Η σκηνή παρατείνεται πέραν του μεσονυκτίου, τοιαύτη οποία ήρχισε· +τελειόνει δε διά περιέργου χαιρετισμού ανταλλασσομένου μεταξύ του +υποψηφίου και των κομματαρχών του. Ούτος μεν προ πάσης χειραψίας +εξάγει την χείρα εκ του θυλακίου του, έκαστος δε των απερχομένων +εισάγει μετά την χειραψίαν την χείρα του εις το ιδικόν του +θυλάκιον. + +Και ο συμβολικός ούτος αποχαιρετισμός επαναλαμβάνεται εικοσάκις. + +Τέλος απέρχονται πάντες, και ο υποψήφιος μένει μόνος μετά του +Χασάν. + +Καθ' οδόν. + + — Τα είδες τα; λέγει μαδών τον πώγωνά του ο απαισιόδοξος +Γιακούπ· πάλιν μυστικά έχει ο Χασάν. + + — Αμ· τα ξεύρομε δα τα μυστικά του..... + + — Και πως τα ξεύρομε, τι βγαίνει; Αυτός τραβάει τον παρά, κ' +εμείς μετρούμε τους πούντους. + + — Ουφ, καϋμένε Γιακούπ, όλο πήταις ονειρεύεσαι! + + — Και δεν τρώγω ουδέ σημίτι. Αύτη είνε η γλύκα. + + — Ρώτησ' τον Χασάν, υπολαμβάνει παρεμβαίνων ο μικρός Μουχαδή, να +σου δώση τη ρετσέτα της πήττας + + — Αυτός, παιδί μου, λέγει άλλος, την ρετσέτα του την φυλάει +μυστική· την έχει κληρονομιά από τον πατέρα του, και δεν +τρελλάθηκε να μας μάθη την τέχνη. Είνε μάστορης που δεν βγάζει +καλφάδες. + + — Μα τότε το λοιπόν είμαστ' εμείς κουτάβια; + + — Τώρα τώνοιωσες; φωνεί αγρίως και μαδά έτι βιαιότερον του +πώγωνά του ο Γιακούπ. Τώρα τώνοιωσες; Αν είχαμε εμείς ενός +δραμιού μυαλό και δύο δραμιών φιλοτιμία, θα μαζευόμαστε πρώτα +ώμορφα ώμορφα μεταξύ μας, να συννενοηθούμε, . . . και θα +πηγαίναμε ύστερα 'ς του Κυρ Χαλέμ, να του πούμε παστρικά . . . + + — Τι πράμμα; υπολαμβάνει τις των εταίρων, βλέπων διστάζοντα τον +Γιακούπ. + + — Τι πράμμα; απαντά ούτος, αφού επί στιγμήν εσκέφθη, ότι οι +δισταγμοί του ήσαν εντελώς ανόητοι, τι πράμμα; ότι θέλομε κ' +ημείς μέταλλο! νά τι πράμμα! + + — Δεν είνε 'ντροπή, καϋμένε; + + — Αν μας πάρη η 'ντροπή, φορούμε κόσκινα, απαντά άλλος, ενώ ο +Γιακούπ, απαθεστάτην έχων την λογικήν αυτού, καίτοι αγανακτεί η +καρδία τον, επιφέρει· + + — Γιατί ντροπή, κυρ Χακήμ; Αν ο Χασάν πουλεί κωλοφωτιαίς για +φανάρια, δεν έχομε τάχα κ' εμείς κωλοφωτιαίς για πούλημα; + + — Άλλο τίποτε, απαντά ο προλαλήσας, Κι' αν δεν της πουλήσωμε +τώρα, που άνοιξε το παζάρι, δεν ειξεύρω τι διάβολο θα ταις +κάμωμε. + + — Ακούστε, βρε παιδιά, να σας 'πώ! λέγει ο Γιακούπ, απαράλλακτα +ως έλεγέ ποτε ο Δημοσθένης προς τους Αθηναίους: &δεηθήναι πάντων +υμών βούλομαι, τους λογισμούς άκουσαί μου διά βραχέων&. Ο κυρ +Χαλέμ φυσά. + + — Και παραφυσά! φωνεί ο χορός των περιεστώτων. + + — Δεν του φθάνει τώρα ο παράς, θέλει και δόξα. + + — Την θέλει! φωνεί ο χορός + + — Εμείς έχομε δόξα για πούλημα, αυτός έχει παρά για δόσιμο· το +λοιπόν τράμπα! + + — Τράμπα! φωνεί ο χορός. + + — Κι' αν κάμη τον κουφό; λέγει δειλώς ο μικρός Μουχαδή. + + — Κάνουμε κ' εμείς το στραβό, απαντά αποφθεγματικώς ο Γιακούπ. + + — Ο λόγος μας, που του δώσαμε; + + — Ας τον φυλάξη να παίξη 'ς την ύψωση, λέγει διαρρηγνύμενος εις +γέλωτα άλλος των εταίρων, πάλαι μεν ποτε περιάκτης πετρελαίου και +θρυαλλίδων, νυν δε μεσίτης εν τω χρηματιστηρίω της Ταγγέρης και +κομματάρχης in partibus . . . absentium. + + — Όχι δα, καϋμένε! υπολαμβάνει ο Χακήμ· αυτό δεν είνε τίμιο +πράγμα. + + — Κολοκύθια! απαντά ο Γιακούπ· θέλεις και τιμή και παρά, του +λόγου σου; και τη σούβλα άκαη και το αρνί ψημένο; Όταν τα βρης +μαζή, μου δίνεις είδησι. + + — Γεια σου μωρέ Γιακούπ! εσύ θα γείνης σπουδαίος άνθρωπος μια +μέρα, φωνεί ένθους ο πρώην θρυαλλιδοπώλης. + + — Το λοιπόν, επαναλαμβάνει λέγων ο μαροκηνός Δημοσθένης, όσοι με +καταλάβατε, και θαρρώ πως με καταλάβατε όλοι, γιατί όλοι έχετε +ηλικία, . . . . αύριο βράδυ 'ς του Μπενί-Αλλάχ την ταβέρνα! +Σύμφωνοι; + + — Σύμφωνοι! απαντώσι πάντες σχεδόν οι συνοδοιπόροι, και +αφανίζονται εις το σκότος των στενών ατραπών της πόλεως. + +Εντός μικράς αιθούσης, κομψώς ηυτρεπισμένης, κάθηνται καπνίζοντες +τρεις ο ι κ ο κ υ ρ α ί ο ι της Ταγγέρης. Βία του εκπολιστικού +ανέμου, όστις επέπνευσε το Μαρόκον, οι αγαθοί ούτοι αστοί +κάθηνται σταυροποδητί επί ευρέος και αναπαυτικού σοφά, ροφώσι +σοβαροί τον ναργιλέν των, και ομιλούσιν απαθώς και βραδέως, ως +γνήσιοι αφρικανοί πολίται και του Μωάμεθ λάτρεις, πιστοί +διαμένοντες εις το πάτριον θρήσκευμα, με όλους τους άγγλους +ιεραποστόλους. + +Ανήκουσιν ως προείπομεν, και οι τρεις εις την τάξιν των +οικοκυραίων, των ανθρώπων δηλ. εκείνων, οίτινες ενδιαφέρονται +κυρίως — ως λέγουσι τουλάχιστον πανταχού του κόσμου οι της τάξεως +ταύτης άνθρωποι — υπέρ της τάξεως, της ησυχίας και της καλής +διοικήσεως. + +Είς εξ αυτών είνε βιομήχανος, ο άλλος έμπορος, και ο τρίτος +υπάλληλος του μεταξύ Ταγγέρης και Αλγερίου σιδηροδρόμου. Φίλοι εκ +παίδων και παλαιοί συμμαθηταί, είνε πάντοτε σχεδόν σύμφωνοι, +οσάκις συζητούσι περί πραγμάτων ασχέτων προς τα ατομικά των +συμφέροντα. Φρονούσι και οι τρεις, ότι η αγαθή του δήμου των +διοίκησις είνε πράγμα επιθυμητόν, ότι η χρηστότης των δημοτικών +υπαλλήλων είνε πράγμα ευκταίον, ότι ανάγκη εν παντί πατριωτισμού, +τιμιότητος, χρηστότητος, ικανότητος, και πολλών έτι άλλων οτήτων. +Προκειμένου περί των αφηρημένων τούτων πραγμάτων, ουδέποτε +διεφώνησαν κατ' αρχήν οι καλοί ούτοι φίλοι. Αλλ' η τρυφερά των +αύτη ομοφωνία διασπάται δυστυχώς ενίοτε, οσάκις πρόκειται περί +πραγμάτων συγκεκριμένων, πολύ δε περισσότερον οσάκις, ως συνήθως, +ενσαρκούνται εις πρόσωπα τα συγκεκριμένα πράγματα. + +Τούτο ακριβώς συμβαίνει καθ' ην στιγμήν εισάγομεν τον αναγνώστην +εις την σοβαράν αυτών συνδιάσκεψιν. + + — Να σου ειπώ, αδελφέ, λέγει ο υπάλληλος προς τον βιομήχανον· +εγώ χρεωστώ την θέσιν μου εις τον Εδρίς. Μ' έσωσεν από την +δυστυχίαν, μου έδωκε ψωμί, μ' έκαμε και κουμπάρον. + + — Εννοείς, ότι θα ήτο μαύρη αχαριστία να μη του δώσω ψήφον! + + — Αφίνω, ότι το παιδί μου θα ήτον ακόμη στρατιώτης, αν δεν είχα +την προστασίαν του. + + — Όλ' αυτά δεν θα πουν ότι είνε καλός και διά δήμαρχος. Αγάπα +τον όσον θέλεις, είχε τον εις την προσευχήν σου, στέλνε του +κανένα καλάθι χουρμάδες . . . καλά και άγια! Αλλ' όποιος είνε +καλός φίλος δεν θα πη πως είνε και καλός δήμαρχος. Εσύ είσαι ο +καλλίτερος φίλος μου· πρέπει λοιπόν να σε κάμω και δήμαρχον; + + — Αυτά είνε αστειότητες. + + — Βέβαια είνε αστειότητες μήπως δεν είνε αστειότης να μου λέγης, +ότι θα ψηφοφορήσης τον Εδρίς διότι τον έχεις κουμπάρον; + + — Και συ τάχα, διατί ψηφοφορείς τον Ομέρ σε παρακαλώ; + + — Διότι είνε άνθρωπος τίμιος και πλούσιος, και 'ξεύρω πως δεν θα +κλέψη τα χρήματα του δήμου. + + — Θα τα κλέψουν άλλοι τριγύρω του, που είναι χειρότερον. +Καλλίτερα μία βδέλλα χονδρή, παρά εκατόν μικραίς. Κεφάλι, έχει +κεφάλι; + + — Έξη αριθμό καπέλλο φορεί! λέγει παρεμβαίνων ο έμπορος. + + — Του λόγου σου το ξεύρω πως δεν σ' αρέσει, απαντά ο βιομήχανος, +αξιότιμος φανοποιός και μεσίτης οικοπέδων κατά τας ώρας της +σχολής αυτού. Συ θέλεις τον Χαλέμ, διότι . . . + + — Διότι είνε ο καλλίτερος απ' όλους. + + — Ο καλλίτερος διά σένα· το παραδέχομαι. Σου έβαλε κεφάλαια και +άνοιξες το κατάστημά σου· είνε φυσικόν . . . + + — Του τα πλήρωσα με τον τόκον, σαν εγγλέζος. + + — Τα πλήρωσες όταν είχες, και αυτός σου τάδωκε όταν δεν είχες, +υπολαμβάνει ο σιδηροδρομικός υπάλληλος. Δεν ημπορείς να πης ότι +δεν του έχεις υποχρέωσιν. + + — Υποχρέωσιν του έχω, αλλά δεν του δίδω δι' αυτό την ψήφον μου. +Τον θέλω διότι είνε άνθρωπος ικανός, είδε ξενόν κόσμον, κ' +εσπούδασε και δύο χρόνια εις το Παρίσι τα δημοτικά. + + — Πήρε και δίπλωμα; + + — Μπορεί· δεν ηξεύρω· απαντά σοβαρώς ο έμπορος, αλλά την +σοβαρότητά του ταράττει δυσαρέστως ο άσβεστος γέλως ον προκαλεί η +απάντησίς του. + + — Τι γελάτε; ερωτά πειραχθείς. Αστείον σας φαίνεται πράγμα που +δεν 'ξεύρετε; + + — Μη το ματαπής αυτό, Χαλήμ, απαντά ο φανοποιός· όπου το πης θα +σε γελάσουν. + + — Ξεύρετε τι βλέπω εγώ; παρατηρεί ο υπάλληλος. Όλη η ομιλία μας +θα πάη του κάκου. Δεν θα συμφωνήσωμεν. Είμεθα και οι τρείς +δεμένοι . . . και κανείς δεν ημπορεί να λύση τον άλλον. + + — Και τι ανάγκην έχομεν, σε παρακαλώ; ερωτά ο έμπορος. +Ανεξάρτητοι άνθρωποι είμεθα· ημπορούμεν νομίζω να σκεφθούμεν . . . + +Και εξακολουθούσιν αληθώς συσκεπτόμενοι οι τρεις εκείνοι +ανεξάρτητοι οικοκυραίοι. Αλλ' η σύσκεψις αυτών, στρεφομένη εντός +τον κύκλου, ον αμυδρώς διεγράψαμεν, εις ουδέν αποβαίνει άλλο +αποτέλεσμα, ή εις το παράδοξον τούτο: να απόσχωσι και οι τρεις +της ψηφοφορίας. Αφού μάτην έκαστος προσεπάθησε να αναδείξη τα +προτερήματα του υποψηφίου του υπέρτερα των άλλων, ετράπησαν την +εναντίαν οδόν, και ήρχισαν συζητούντες τα ελαττώματά των· η δε +κακολογία ήγαγε τέλος τους συνταγματικούς εκείνους πολίτας εις +σημείον ομοφωνίας. Μη κατορθώσαντες να υπερβάλωσιν αλλήλους +πλειοδοτούντες, έφθασαν κατ' ανάγκην εις το ανυπέρβλητον της +μειοδοσίας όριον . . . — το μηδέν. + + — Παρ' τον ένα κτύπα τον άλλον! καθώς βλέπω, είπεν ο έμπορος, +σφραγίζων την συνδιάσκεψιν, + + — Έπειτα, αδελφέ, προσέθηκε μετά τινος μελαγχολίας ο φανοποιός, +δεν συλλογίζεστε και ταις εκατόν πενήντα κάλπαις; Βάλε 'βγάλε το +χέρι μας, θα πιασθούμε ως τα ύστερα. Ας μας λείψη εφέτος αυτή η +διασκέδασις. + + — Ας μας λείψη! + +«Το ωραίον, τερπνόν και υψηλόν θέαμα της εκλογικής πάλης», ως +γράφει καθημερινή τις εφημερίς της Ταγγέρης, προσεγγίζει. «Η +ημέρα της εξασκήσεως τον ιερωτάτου και πολυτιμοτάτου δικαιώματος +του συνταγματικού πολίτου», ως γράφει άλλη, «επέστη». + +Μετά δύο ημέρας ανοίγουσιν αι κάλπαι των εκατόν πεντήκοντα +υποψηφίων δημάρχων, δημαρχικών παρέδρων και δημοτικών συμβουλίων +του δήμου Ταγγερίων, και οι δημόται πάντες, κατηχούμενοι και μη +κατηχούμενοι, καλούνται να εκλέξωσι τους άρχοντας αυτών τους +δημοτικούς. + +Την φοβεράν αυτήν καλποστοιχίαν αδύνατον υπήρξε να περιλάβωσι τα +δημοτικά σχολεία και οι ναοί της πόλεως, διότι αμφοτέρων η +χωρητικότης είχεν υπολογισθή ανάλογος των ευλαβών αστών και των +φιλομαθών παίδων της Ταγγέρης, ουχί δε και των φιλοδόξων πολιτών +της, ων ηύξησε μεγάλως τον αριθμόν το νέον φιλελεύθερον πολίτευμα +του Μαρόκου. Κατεσκευάσθησαν λοιπόν επί τούτω ευρύχωρα και μεγάλα +παραπήγματα, όπου παρετάχθησαν μεν ήδη αι κάλπαι των υποψηφίων, +δεν κινδυνεύουσι δε να πάθωσιν ασφυξίαν οι μέλλοντες να +παρευρεθώσιν εντός αυτών αντιπρόσωποί των, σφαιριδιοδόται, +εφορευτικαί επιτροπαί, και άλλοι υπάλληλοι, καθ' α εγνωμοδότησεν +αρμοδίως το ιατροσυνέδριον, αφού, εννοείται, έλαβεν υπ' όψιν ότι +εν Ταγγέρη γίνεται μεγαλειτέρα κατανάλωσις σκορόδων ή σάπωνος. + +Πάσα τοίχου γωνία φέρει από ημερών ήδη προσκεκολλημένα +ποικιλόχρωμα και πολύμορφα χαρτία, εφ' ων αποτυπούνται διά +γραμμάτων μικρών ή μεγάλων — αναλόγως της πεποιθήσεως ή της +μετριοφροσύνης εκάστου — τα ονόματα των υποψηφίων οτέ μεν +συνοδευόμενα διά συντόμου σημειώσεως του επαγγέλματος ή των +προσόντων αυτών, οτέ δε συνοδεύοντα την προσωπογραφίαν των, +ιλαράν και προσμειδιώσαν. Οι υποψήφιοι αποτείνονται προδήλως διά +των θεατρικών τούτων προγραμμάτων εις τους γινώσκοντας γράμματα +συνδημότας των· λησμονούσι δε, ότι τα σχολεία της πόλεως +απεδείχθησαν χωρούντα μαθητάς ολιγωτέρους των υποψηφίων. + +Πάντα της πρωτευούσης τα οινοπωλεία και οψοπωλεία, — και αυτά έτι +τα ύπαιθρα πολλάκις οπτανεία, όθεν αρτύει συνήθως ο χειρώναξ τον +άρτον του διά δύο ή τριών τηγανιτών μαρίδων — κατέστησαν τόποι +συνεντεύξεων και διαπραγματεύσεων μεταξύ εκλογέων και υποψηφίων. +Εκεί από πρωίας μέχρι νυκτός τελούνται τρυφεραί και πολύσπονδοι +υπ' αμφοτέρων α γ ά π α ι. Εκεί περιπτύσσεται εν συγκινητική +κρασοκατανύξει τον τραπεζίτην ο χειρώναξ, και φιλεί τον αγοραίον +ο μοσχανάθρεπτος νεανίας, και ο χθες επηρμένος την οφρύν, σφίγγει +περιπαθώς την γλοιώδη χείρα του τυχόντος αλλαντοπώλου. Εκεί +ανταλλάσσονται υποσχέσεις βεβιασμέναι, και όρκοι ψευδείς, και +απατηλαί διαβεβαιώσεις. Εκεί προεξοφλούνται θέσεις και +υπουργήματα, και ασφαλίζεται των κλεπτών η ατιμωρησία, και των +στρατευσίμων το ακαταδίωκτον, και πωλείται η ψήφος αντί κερμάτων, +και αγοράζεται η ευθηνή συνείδησις αντί ποτηρίου οίνου. Εκεί — +παράδοξον φαινόμενον· νομίζουσι πάντες ότι απατώσιν, ενώ +απατώνται πάντες. Εκεί υπόσχεται έκαστος, απόφασιν έχων να παραβή +την υπόσχεσιν. Εκεί πωλούσι χωρίς να παραδίδωσι το εμπόρευμα· +εκεί αγοράζουσιν αέρα αντί αέρος Και είνε πάντες ευχαριστημένοι . . . +ότι εγέλασαν ο είς τον άλλον. + +Οι δραστηριώτεροι των υποψηφίων, όσους δεν εκούρασεν η από τριών +ήδη μηνών αρξαμένη εκλογική στρατεία, περιέρχονται έξαλλοι, +απηυδηκότες και ασθμαίνοντες τας αγυιάς και τας ρύμας της πόλεως, +σύροντες όπισθεν αυτών αποσπάσματα ιχνευμόνων εκλογικών. Οι +ψηφοθήραι ούτοι σταματώσι τον δυστυχή περιπλανώμενον Ιουδαίον, +ούτινος έγειναν ciceroni ενώπιον πάσης θύρας λησμονηθείσης κατά +τας προτέρας εκδρομάς, και τον εισάγουσιν εις έκαστον υπόγειον, +ούτινος υποθέτουσιν ευμενείς τας διαθέσεις. Εδώ μεν ερωτά ο +υποψήφιος, πώς έχει η σύζυγος του εκλογέως, λεχώ από τριών +ημερών, και συγχαίρει επί τω νεογνώ· εκεί δε πληροφορείται +ανήσυχος, αν προβαίνει τακτική και ακίνδυνος η οδοντοφυία του +μικρού. Παρά τούτον ζητεί ευμενώς πληροφορίας περί των εργασιών +και του εμπορίου του· εκείνον συλλυπείται συμπαθώς επί τω θανάτω +της μάμμης του· άλλου θωπεύει τον ώμον, και άλλους περαιτέρω +φιλεύει μίαν ο κ ά ν εις τ α ό λ α. + +Ο τύπος της πρωτευούσης χαίρων αναγράφει την ζωηράν αυτήν +εκλογικήν κίνησιν, και σεμνύνεται επί τω ενδιαφέροντι, όπερ +επιδεικνύει ο λαός προς τον επικείμενον αγώνα. Επαινεί την +ησυχίαν και την τάξιν ήτις επικρατεί, και θεωρεί ασήμαντα ολίγα +τινά ξυλοκοπήματα, άτινα ανταλλάσσουσι πού και πού οι θερμότεροι +και φανατικώτεροι των ψηφοφόρων. Αν δ' ενίοτε, πλην των γρόνθων +και ράβδων, λύουσι και άλλα όπλα τας εκλογικάς διαμάχας των +ταγγερίων, το επίσημον αστυνομικόν δελτίον της πόλεως αποδίδει +εις μέθην το λυπηρόν γεγονός, και βεβαιοί ότι αυστηρά διετάχθη +περί τούτου ανάκρισις. + +Ούτω δε δαρέντες και μη δαρέντες μένουσιν ευχαριστημένοι, και +πάντες προσδοκώσιν ευέλπιδες να εισέλθωσι την Κυριακήν εις την +χαράν του Κυρίου των. + + +Είνε παραμονή της μεγάλης ημέρας· πυκνός δε όχλος συνταγματικός +πληροί τα δωμάτια των ταλαιπώρων υποψηφίων. + +Ταλαίπωρα, τη αληθεία, και άξια οίκτου πλάσματα οι δυστυχείς +αυτοί υποψήφιοι! + +Αφού από πολλών ήδη εβδομάδων περιέδραμον πάσαν γωνίαν της +πόλεως, και εκόλλησαν τα ονόματα των εις πάσης τριόδου τους +τοίχους, και έσχισαν εξ αυτών των αντιπάλων των τα ονόματα· αφού +εμεθύσθησαν εις έκαστον αυτής καπηλείον και εξελιπάρησαν του +εσχάτου αχθοφόρου την εύνοιαν· αφού περιεπτύχθησαν πάντα εξώλη +και προώλη, και εθώπευσαν πάσαν και την ρυπαρωτάτην παρειάν· αφού +υπεσχέθησαν και εψεύσθησαν, και εκολάκευσαν όσους και όπως +ηδυνήθησαν, πληρόνονται πάσαν εσπέραν διά του ιδίου νομίσματος +υπό των χρηστών εκλογέων, οίτινες πληρούσι τους οίκους αυτών. + +Και άλλοι μεν αυτών — οι πονηρότεροι και των πραγμάτων έμπειροι — +γνωρίζουσι τι σημαίνει η ένθους περί αυτούς συρροή. Μειδιώσιν +εμφανώς τα χείλη των, αλλά ναυτιά πιθανώς η ψυχή των. Οι πλείστοι +όμως, όσους, αν δεν απατά η απειρία, πλανά όμως πάντοτε η +αυτάρκης πεποίθησις, δέχονται μετ' ευγνωμοσύνης το κίβδηλον +νόμισμα της ψευδούς αφοσιώσεως, δι' ου πληρόνει τας αβαρείς αυτών +επαγγελίας η παροίνιος ειλικρίνεια του πληρούντος τας οικίας των +συρφετού. + +Και σφίγγουσι λοιπόν αγαλλιώντες τας χείρας των κύκλω +ζητωφωνούντων, και εναγκαλίζονται περιπαθώς κομματάρχας και +κομματαρχίσκονς, και επαγγέλλονται λ α γ ο ύ ς μ ε +π ε τ ρ α χ ή λ ι α εις τους χλιαρωτέρους, και λαλούσι περί +πατριωτισμού και τιμιότητος προς πάντας, και συνιστώσι +δραστηριότητα, και χύνουσιν . . . οίνον πολύν εις την φλέγουσαν +κύκλω εκλογικήν πυράν. + +Τοιαύτη περίπου η εκ περιωπής εικών των συμβαινόντων εν τω οίκω +του Χαλέ-αλ-Ταρίφ κατά την προτεραίαν της ψηφοφορίας εσπέραν. + +Αμέτρητον πλήθος πληροί τας αιθούσας του. Φίλοι και ενάντιοι, +οπαδοί και αντίπαλοι, αδιάφοροι, ετεροδημόται μη έχοντες δικαίωμα +ψήφου, περιτρέμματα στερούμενοι πολιτικών δικαιωμάτων . . . . +πάντες ήλθον απόψε να πωλήσωσιν όσον δυνατόν ακριβώτερα τον +έσχατον του ενθουσιασμού των σπινθήρα. + +Αύριον η πανηγύρις τελειόνει, και όσοι πήραν, πήραν! + +Άλλοι εξ αυτών έχουσι σπουδαία να εκμυστηρευθώσι μυστικά εις τον +υποψήφιον· άλλοι θέλουσι να τον συμβουλεύσωσι κάτι, άλλοι να +σώσωσι και άλλοι να λάβωσιν οδηγίας. Πάντες δε σχεδόν έχουσι κάτι +να ζητήσωσι, και το κάτι αυτό είνε ως επί το πλείστον . . . ολίγο +φως για τα παιδιά. + + — Αφέντη! λέγει ο είς, και σύρει αυτόν από του επενδύτου εις +μιαν γωνίαν. Ο Βεκήρ εις το τρίτον μας κόβει φοβερά. Πέρασε, σε +παρακαλώ, αύριον το πρωί, και . . . τράβα του κανένα +εκατοστάρικο. + + — Χωρίς άλλο! ησύχασε. Είνε πράγμα που διορθόνεται. + + — Εις του Κερέμ την ταβέρνα, λέγει άλλος (και αυτός μυστικά, +εννοείται) πρέπει ν' αφήσωμεν αύριον μερικά λεπτά, να κερνά 'ς +την υγειά σου! Είνε αντικρύ 'ς την ψηφοφορία, και ο κόσμος +μπαίνει βγαίνει αδιάκοπα. Είνε καλό ν' ακούεται τ' όνομά μας. + + — Θύμισέ μου το αύριο, που θα περάσωμε από 'κεί. + + — Του λόγου τους, κυρ Χαλέμ, λέγει πλησιάζων νέηλυς άλλος, σύρων +κατόπιν του μικράν ομάδα ρακενδύτων και μονοσανδάλων, είνε +παλληκάρια ένα κ' ένα, που πεθαίνουν 'ς τώνομά σου. Περιποιήσου +τα, σε παρακαλώ. + + — Να μου ζήσης! φωνεί πλησιάζων ο αρχηγός των παλληκαριών, και +προσθέτει ταπεινοτέρα τη φωνή· + + — Τα παιδιά διψούν! 'Ξελαρυγγίσθηκαν από χθες να φωνάζουν: Ζήτω! +Δεν μας κατρακυλάς λιγάκι μέταλλο, να τα δροσίσωμε; + + — Τι θέλετε να κάμη ο Χαλέμ-αλ-Ταρίφ; Ό,τι θα εκάμνατε ίσως +και σεις, αν ήσθε εις την θέσιν του. + + — Δεν πέρασες από του Εμίρ! παρατηρεί άλλος· και μας τον πήρε ο +Εδρίς! + + — Χρειάζεται ενέργεια εις το τέταρτον! υπολαμβάνει εισερχόμενος +νέος κομματάρχης. Μας έσπασε ο Ομέρ με τα χρήματα. + + — Κύτταξε το τμήμα σου, σε παρακαλώ, κραυγάζει ακούσας τον +λαλούντα ισχνός νεανίας, στρέφων μετά κόπου πολλού τον μόλις +φυόμενον μύστακά του· από το τέταρτο αύριο βράδυ θ' ακούσης τα +νέα. + + — Ζήτω του δημάρχου! κραυγάζει αίφνης εισβάλλουσα εις την +αίθουσαν εν ορμή και αταξία ομάς μεθύσων, μόλις συγκρατουμένων εν +ισορροπία. Χαλέμ και άγιος ο Θεός! + + — Δόσε 'ς τα παιδιά να πιουν! φωνεί προς τον υπηρέτην ο +υποψήφιος, και παρέχει εαυτόν βοράν εις τας περιπτύξεις των +οινοφλύγων. + + — Αυτοί έρχονται από του Ομέρ! λέγει ταπεινή τη φωνή εις τον +γείτονά του είς των παρακαθημένων, + +Δεν λησμονεί, ελπίζομεν, ο αναγνώστης, ότι Ομέρ είνε είς των +υποψηφίων δημάρχων. + + — Και πού το 'ξεύρεις; ερωτά ο γείτων. + + — Τους είδα! Κ' εγώ από 'κεί έρχομαι. Σώπα, να κάμωμε σεριάνι! + + — Βρε κατεργαρέοι! βροντοφωνεί αίφνης εγειρόμενος και πάλλων την +μαγκούραν του γιγαντόσωμος και ευρύστερνος κομματάρχης, εσείς δεν +έχετε ψήφο! Τι θέλετ' εδώ; έξω γλήγορα, να μη σας αργάσω το +τομάρι! + +Οι νεήλυδες προσβλέπουσιν επί στιγμήν τον γίγαντα, θεωρούσι κύκλω +τους παρισταμένους, ανταλλάσσουσι βλέμμα συνεννοήσεως, και +απέρχονται κατησχυμμένοι, πτοηθέντες το ανάστημα του λαλούντος +και τας διαστάσεις της μαγκούρας του. + + — Δεν τους αφίνεις, αδελφέ; παρατηρεί ηπίως ο υποψήφιος. Διατί +να τους δυσαρεστήσωμεν; + + — Ας μας κόψουν το κρέδιτο! Φασκέλωσ' τα τα όρνια! + +Και απήλθον μεν εκείνα τα όρνια· παρέμειναν όμως έτι πολλά εν τη +αιθούση τον ταλαιπώρου Χαλέμ, και προσήλθον βραδύτερον πολύ +περισσότερα. + +Η αγορά παρετάθη πλήθουσα πέραν του μεσονυκτίου· ότε δε ο +δυστυχής Χαλέμ κατεκλίθη, μόλις είχε την δύναμιν να στενάξη, εκ +κόπου και αηδίας. + + +Η μεγάλη ημέρα ανέτειλε, και έδυσεν. + +Εκ των δεκακισχιλίων εκλογέων του δήμου Ταγγερίων επτάκις περίπου +χίλιοι προσήλθον εις τας κάλπας και ήσκησαν το ιερόν και +πολύτιμον αυτών δικαίωμα. Πώς το ήσκησαν, είνε περιττόν να +ερωτήση ο Έλλην αναγνώστης, οικείος ήδη από μακρού προς τα +τοιαύτα τερπνά και υψηλά θεάματα, + +Εδάρησαν τινές, εμέθυσαν πλείονες, συνεπλάκησαν πολλοί, εφώναξαν, +εκραύγασαν ζήτω και γιούχα μετά πολλού ενθουσιασμού, αναλόγου +προς το πληρωθέν επί τούτω χρήμα, διημφισβήτησαν πολλάκις μετά +ζέσεως την ψευδή των ταυτότητα, και τέλος εψήφισαν, άλλοι άπαξ +και άλλοι συχνότερον. + +Αι κάλπαι εκλείσθησαν, εφραγίσθησαν, και μετά μίαν ώραν ανοίγουσι +πάλιν. + +. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + +Η διαλογή αρχίζει. + +Πάσα υποψηφίου δημάρχου οικία βρίθει περιέργων. + +Μ' όλους τους κόπους και τας αγρυπνίας, μ' όλας τας αηδίας των +παρελθουσών ημερών, οι πτωχοί υποψήφιοι έχουσιν έτι την δύναμιν +να ίστανται όρθιοι επί των επάλξεων, να μειδιώσι, να περιπατώσι +και να δίδωσι τας τελευταίας οδηγίας προς τους ταχυδρόμους, ους +αποστέλλουσι κομιστάς ειδήσεων εις τα διάφορα τμήματα της πόλεως. +Είνε σχεδόν οι ίδιοι ως και χθες· μόνον ότι η καρδιά των πάλλει +περισσότερον και η χειρ των θωπεύει ολιγώτερον. + +Τας πέριξ τραπέζας κατέχουσι γραμματείς παντοδαποί, ποικίλοι την +όψιν και την ηλικίαν, έχοντες έκαστος προ αυτού φύλλα χάρτου +χαραγμένα κατά σειράς και στήλας ισαρίθμους προς τα τμήματα της +πόλεως και τα ονόματα των υποψηφίων. Στρέφουσι και περιστρέφουσιν +εντός του στόματος την νεόκοπον άκραν του μολυβδοκονδύλου των, +και περιμένουσιν ανυπόμονοι να αναγράψωσιν εις τα δελτία των τα +αποτελέσματα της διαλογής. + +Εν τω μεταξύ τούτω, και μέχρις ου αρχίσωσιν αντηχούντα των +ταχυδρόμων τα αγγέλματα, ανακοινούσι μεγαλοφώνως τας ιδέας και +πεποιθήσεις των περί του πιθανού αποτελέσματος της εκλογής, και +τα συμπεράσματά των ποικίλλουσιν, εννοείται, αναλόγως του οίκου +εν ώ γραμματεύουσιν. + + — Η εκλογή είνε δική μας! λέγουσιν οι γραμματείς του Χαλέμ. + + — Την εκλογήν την παίρνομε με χίλιους ψήφους, λέγουσιν οι του +Εδρίς. + + — Τους φάγαμε κ' έννοια σου! φωνούσιν οι του Ομέρ ούτινος το +θάρρος δεν φαίνεται περισσεύον. + + +Ας εκλέξωμεν ένα των εκλογικών τούτων οίκων και ας εισέλθωμεν. +Πάντας είνε αδύνατον να επισκεφθώμεν, αφού δεν είμεθα εκλογείς. + +Ας προτιμήσωμεν τον Χαλέμ, ούτινος λεπτομερέστερον μέχρι τούδε +παρηκολουθήσαμεν τον αγώνα. Ο υποψήφιος μας υποδέχεται ευμενώς, +μας σφίγγει την χείρα, και μας ερωτά ασθενεί τη φωνή αν ηξεύρομεν +τίποτε. + +Ημείς, εννοείται, δεν ηξεύρομεν τίποτε, και σιωπώμεν. + +Αίφνης ανοίγει βιαίως η θύρα, και αγυιόπαις ρυπαρός και +ανυπόδητος εισβάλλει εις την αίθουσαν ασθμαίνων και μόλις +κατορθών να φωνήση· + + — Χίλιους τρακόσιους εξήντα εις το πρώτον! + +Ζήτω! μυριόστομον βροντά εν τη αιθούση, και τα μολυβδοκόνδυλα των +γραμματέων καταπίπτουσιν όλα συγχρόνως επί των δελτίων, και ο +υποψήφιος, λιπόθυμος σχεδόν εκ της χαράς, καταφιλεί την άπλυτον +μορφήν τον μικρού ταχυδρόμου, και αμείβει γενναίως την χαρμόσυνον +είδησιν. + +Ο αγυιόπαις τρέπεται δρομαίος εις φυγήν· αν ήτο δε δυνατόν να τον +παρακολουθήση τις, θα τον έβλεπε μετά μικρόν εισερχόμενον εις +άλλου υποψηφίου οικίαν, και θα παρίστατο μάρτυς της αυτής +απαραλλάκτως σκηνής, ομοίως επαναλαμβανομένης. + +Μετά μικρόν άλλο άγγελμα: + + — Εννηακόσιους ογδοήντα εις το τέταρτον! + +Και τα ζήτω! επαναλαμβάνονται, και γράφουσιν οι γραμματείς, και +πληρόνει ο υποψήφιος. + + — Τελείωσε! λέγει είς των γραμματέων· η εκλογή είνε δική μας. +Εις το τρίτον είμεθα πρώτοι, εις το πέμπτον . . . . . + +Αλλά διακόπτει την ενθουσιώδη απαρίθμησιν είς των επί τούτω +απεσταλμένων εις την διαλογήν ταχυδρόμων, εισερχόμενος +μελαγχολικός, και ιστάμενος άφωνος παρά την θύραν. + + — Α! να ο Αλής! λέγει ο υποψήφιος. Από πού έρχεσαι; + + — Από το πρώτον. Μας έφαγαν οι άτιμοι! + + — Πώς; παρατηρεί συρίζουσα η οξεία φωνή ενός των γραμματέων. +Χίλιους τριακόσιους εξήντα πήραμε, και . . . . . + + — Κολοκύθια! ποιος σας τα είπε; Εξακόσιους τριάντα πήραμε όλους +όλους. Νά το αποτέλεσμα. Το έχω από το πρωτόκολλον της επιτροπής. +Οι γραμματείς σβύνουσι τους αριθμούς των, ο υποψήφιος αισθάνεται +ότι κάπως εκουράσθη, και κάθηται εις μίαν γωνίαν, ο δε ταλαίπωρος +ταχυδρόμος, εις ον ουδείς . . . ουδείς ευρέθη να προσφέρη έν +σιγάρον, σύρει την πενιχράν του καπνοθήκην, και περιτυλίσσει έν +μελαγχολικώς εκ του ιδίου του καπνού. + + — Μήπως παράκουσες, αδελφέ; ερωτά είς των παρισταμένων. + + — Άφησέ με, σε παρακαλώ, και με φθάνει . . . Άλλο δεν λέγει. + +Δεν παρέρχονται δυο λεπτά, και καίει έτι το απαίσιον άγγελμα, ότε +εισέρχεται βραδυπατών άλλος κακών άγγελος και κάθηται σιωπηρός +επί μιας καθέδρας. + + — Πού ήσουν, Μελήκ, ερωτά ο υποψήφιος, και η φωνή του μόλις +ακούεται. + + — Εις το τρίτον. + + — Αι; φωνούσι συγχρόνως ανορθούμεναι πάσαι των γραμματέων αι +κεφαλαί. + + — Εξακόσιους. . . . ογδοήντα. . . . πέντε. + +Και ο τόνος της φωνής του ηχεί ως η ακροτελεύτιος επικήδειος +φράσις: Γ α ί α ν έ χ ο ι ε λ α φ ρ ά ν. + + — Χίλιους οχτακόσιους εις το τρίτον! κραυγάζει την στιγμήν +εκείνην, εισορμών εις την αίθουσαν παιδάριον ρακένδυτον. + +Αλλά μόλις είχε τελειώσει την φράσιν του ο ταλαίπωρος παις, και +ράπισμα ισχυρόν ακούεται πλαταγίζον επί της παρειάς του. + + — Νά και μία παραπάνω, να γείνουν χίλιοι οχτακόσιοι ένας! φωνεί +εγειρόμενος έξαλλος ο προ μικρού εισελθών. Κατεργάρη! + +Το παιδίον συναισθάνεται, φαίνεται, ότι δεν έχει το δικαίωμα να +κλαύση, και φεύγει δρομαίον μεν αλλ' απαθές και ατάραχον. + +Ήτο το τελευταίον. Ουδείς πλέον ανήλικος ταχυδρόμος επάτησε την +φλιάν της θύρας του Χαλέμ την εσπέραν εκείνην. + + — Να εξακολουθήσωμεν; Ο αναγνώστης μαντεύει την συνέχειαν. + +Οι άγγελοι των αποτελεσμάτων γίνονται ολονέν σπανιώτεροι. Οι +γραμματείς αρχίζουσι να νυστάζωσι και απέρχονται ο είς μετά τον +άλλον, λέγοντες πού και πού εις τον υποψήφιον· + +Να ιδούμε και τα χωριά, . . . το πρωί! Τα χωριά θα μας σηκώσουν! + +Και μεταβαίνουσι κατά πάσαν πιθανότητα εις άλλου υποψηφίου +οικίαν, ον εσήκωσεν ήδη η πόλις. + +Οι παριστάμενοι αραιούνται, η οικία του υποψηφίου γίνεται +ησυχωτέρα, οι θόρυβοι της οδού καταπαύουσι, φωνή κύκλω δεν +ακούεται, και ο ταλαίπωρος Χαλέμ ναρκούμενος υπό του κόπου +αποκοιμάται εις την γωνίαν του, και υπνώττει χάλκινον ύπνον. + +Αλλ' αίφνης εν βαθεία νυκτί ανατινάσσεται όρθιος από του +ανακλίντρου του, τρίβει τους οφθαλμούς, σείει την κεφαλήν, τείνει +το ους προς την οδόν, και δεν ηξεύρει τι κρότος παράδοξος και +απαίσιος είνε ο ταράττων την ησυχίαν της νυκτός. + +Προσέχει περισσότερον, ανοίγει σιγά το παράθυρον, εξάγει την +κεφαλήν του, και βλέπει μολοσσόν υπερμεγέθη γοερώς ωρυόμενον, και +σύροντα παταγωδώς επί του λιθοστρώτου κολοσσιαίον αγγείον εκ +λευκοσιδήρου, προσηρτημένον εις την ουράν του. + + + + +ΤΟ ΕΝΘΥΜΗΜΑ ΤΟΥ ΜΙΜΙΚΟΥ (4) + + + +Αν την πρωίαν της παραμονής του έτους 1859 υπήρχον εν Αθήναις +νέοι στενοχωρημένοι και αδημονούντες διά την κενότητα του +πουγγίου των — και θα υπήρχον βεβαίως πολλοί — , ο μάλλον εξ +αυτών αδημονών ήτο κατά πάσαν πιθανότητα ο Δημήτριος Ξυδάκης. + +Πριν ή όμως γνωρίση ο αναγνώστης το αίτιον της στενοχωρίας του +ήρωός μου, καλόν είνε να γνωρίση αυτόν τον ίδιον. + +Ο Δημήτριος ή Μιμίκος, ως αποκαλούσιν αυτόν θωπευτικώς οι οικείοι +του, τουτέστιν η γραία μήτηρ του, ο πολύ πρεσβύτερος αυτού +αδελφός του και η ολίγον νεωτέρα του αδελφή είνε εικοσαετής +περίπου νεανίας, ισχνός, ωχρός, με μεγάλους μαύρους οφθαλμούς και +μακράν καστανήν κόμην, την οποίαν χτενίζει μεν, όταν εξέρχεται +της οικίας, κατά το πολωνικόν σχήμα, ήτοι εις π ό λ κ α ν, ως +εκάλουν οι καλλωπισταί του τότε καιρού τον συρμόν αυτόν της +κομμώσεως, διατηρεί όμως κατ' οίκον ανάτριχον πάντοτε και +ατημέλητον, εκ φυσικής και ακαταμαχήτου νωθρότητος. Διότι ο +Μιμίκος είνε δυστυχώς νωθρός, πολύ νωθρός. Εγείρεται συνήθως +αργά, διότι αργά και κατακλίνεται, αργότερα δε και αποκοιμάται, +συνήθειαν έχων να αναγινώσκη εις την κλίνην του μυθιστορημάτων +μεταφράσεις, τας οποίας διά πολλού κόπου προμηθεύεται παρά των +οικείων και φίλων. + +Κατά τους χρόνους του Μιμίκου δεν ήσαν άφθονα και πρόχειρα ουδ' +ευαπόκτητα τα μυθιστορήματα όσον σήμερον, ότε η κερδοσκόπος +βιβλιοκαπηλεία προσφέρει αυτά κατά δόσεις ευπρόσιτους εις το +δεκάλεπτον παντός κέπφου διψώντος πνευματικήν ψυχαγωγίαν. Εκοπία +λοιπόν ο Δημήτριος πολύ εις προμήθειαν του επιουσίου μυθιστορικού +του άρτου, και κατηνάλισκεν αυτόν μετά πολλής οικονομίας, +αναγινώσκων μόνον το εσπέρας, υπό το φως αναιμικής και +καπνιζούσης λυχνίας, οποίαν μόλις επέτρεπον εις αυτόν τα ουχί +συνήθως άφθονα οικονομικά της οικίας του, ων κύριον πυρήνα +απετέλει ο μισθός του αδελφού του Γεωργίου, υπουργικού γραμματέως +πρώτης τάξεως. Έβοσκε γοητευμένος, εφ' όσον εφώτιζε την γοητείαν +του το έλαιον του λύχνου, εις τας μαγικάς πρασιάς των Τ ρ ι ώ ν +Σ ω μ α τ ο φ υ λ ά κ ω ν, των Ε π τ ά θ α ν α σ ί μ ω ν +α μ α ρ τ η μ ά τ ω ν και της Μ α λ β ί ν α ς, και ότε τέλος η +περισσότερον αυτού νυστάζουσα θρυαλλίς ήρχιζε να αναδίδη καπνόν +μάλλον ή φως, έκλειεν εκείνος τους οφθαλμούς και εξηκολούθει εν +ονείρω την φανταστικήν του βοσκήν, ουδεμίαν έχων μέριμναν ή +φροντίδα περί της αύριον, δυναμένην να ταράξη των ύπνων του την +μακαριότητα. Διότι έργον ο Μιμίκος δεν είχεν. + +Ήτο μεν από ικανών ήδη ετών φοιτητής της Νομικής σχολής του +Πανεπιστημίου· αλλ' ήλπιζεν εκ της επιφοιτήσεως του αγίου +πνεύματος εις την κεφαλήν αυτού· πολύ πλειότερον, ή όσον +προσεδόκα εκ της ιδίας αυτού φοιτήσεως εις τας παραδόσεις των +καθηγητών του. Και δεν είχε μεν έτι τότε η μεγάλη πλειονοψηφία +των ακαδημαϊκών πολιτών τελειοποιήσει την μέθοδον των άνευ +φοιτήσεως αποδείξεων και των άνευ ακροάσεως εξετάσεων· ήσαν δε +ακόμη άγνωστα τα νομικά φροντιστήρια, άτινα επιτηδεύουσι σήμερον +την εντός ολίγων εβδομάδων αναπλήρωσιν των εν τοις ωδικοίς +καφενείοις αναλισκομένων συνήθως ακαδημαϊκών εξαμήνων· ουδέ είχεν +έτι πολλαπλασιάσει η κερματοθηρία των εκδοτικών καταστημάτων τας +εντύπους περιλήψεις των πανεπιστημιακών παραδόσεων προς χρήσιν +των χρηστών της πατρίδος ελπίδων. Αλλ' ο Μιμίκος, προτρέχων της +εποχής του, απετέλει μέρος ευαρίθμου προοδευτικής ομάδος +φοιτητών, οίτινες επροτίμων ήδη τότε το καφενείον μάλλον ή τα +ακροατήρια του Πανεπιστημίου, και έκρινον το σφαιριστήριον πολύ +ψυχαγωγικώτερον της ακροάσεως και γραφής των επιστημονικών +διδαγμάτων. Εξήρχετο αργά του οίκου, και κατηυθύνετο μεν, — ως +έλεγεν εις την γραίαν μητέρα του· εις το μάθημα, παρελάμβανε δε, +ως αθώους ψευδομάρτυρας και φύλλα τινά χάρτου αγράφου, +συνεσπειρωμένα εις κύλινδρον και τυλιγμένα εντός κυανού +περικαλύμματος, εφ' ων έμελλε δήθεν να καταγράψη τα σοφά βήματα +των καθηγητών αυτού· αλλ' άμα φθάνων εις τα βραχώδη τότε +προπύλαια του επιστημονικού τεμένους, εξηκολούθει, οτέ μεν μόνος, +οτέ δε μετ' ομόφρονος συντρόφου, την βραχώδη προς τον Λυκαβητόν +ανάβασιν, και καθήμενος εκεί εν μέσω θύμων και ασφοδέλων, +εκάπνιζεν, εφ' όσον επήρκει ο λαθροχειρισθείς αδελφικός καπνός, +και περιέφερεν εική τα βλέμματα επί το πρωινόν πανόραμα της +πόλεως και τα μαρμαίροντα πέραν γλαυκά νώτα του Σαρωνικού, έμενεν +εκεί ούτω πολλάκις ώραν μακράν, ημικλείστους έχων τους οφθαλμούς +και σύνοφρυ το μέτωπον, οιονεί εντυπώσεις ταμιεύων ως έλεγεν +ασμένως ο ίδιος — , αίφνης δε, σείων αποτόμως την κεφαλήν και +ανατινάσσων την λιπαράν του πόλκαν, εφαίνετο ως συλλαβών +προσιπταμένην έμπνευσιν, και ανοίγων τον χάρτινον κύλινδρόν του +έγραφε διά μολυβδίδος σειράς ανίσους το μήκος, έσβυνε τα +γραφέντα, έβρεχε το άκρον της μολυβδίδος εις τα χείλη του, +εκάπνιζεν, έξυε τους κροτάφους του, και έγραφε πάλιν άλλα, +πολλάκις δε και απήγειλλε μετ' αυταρέσκου μειδιάματος τα +γραφέντα, μεγαλοφωνών ρυθμικώς τας ομοιοκαταλήκτους κατακλείδας +των στίχων του. + +Ο Μιμίκος έγραφε στίχους· διότι ήτο — ενόμιζε τουλάχιστον ότι ήτο +ποιητής. + +*** + +Ποιητικός και ρωμαντικός έπνεεν εν Αθήναις ο άνεμος κατά τους +χρόνους εκείνους· πας δε σχεδόν έφηβος μείραξ, εις ου το χείλος +ήρχιζε να επανθή ο πρώτος νεανικός χνους, είχε να φοβήται, μετά +την ίλερην και ανεμοβλογιάν των παιδικών ετών, την στιχουργικήν +επιδημίαν της εφηβικής ηλικίας. Αλλ' ήτο ευτυχώς ηπίου χαρακτήρος +και πάντη ανώδυνος η στιχοπάθεια του τότε καιρού, ουδ' ωμοίαζε +προς τον κακοήθη πυρετόν της αποκαλυπτικής χρησμολογίας, ήτις +κατατρύχει ως επί το πολύ τους σημερινούς ποιητικούς ιεροφάντας. +Περιωρίζετο συνήθως εις ακροστιχίδας, προέβαινεν ενίοτε εις +εξύμνησιν της αργυράς σελήνης και της εσπερινής αθώας αύρας, ή +και απεθρασύνετο μέχρι περιπαθούς θρηνωδίας προς φανταστικήν +ερωμένην, σπανίως δε σπανιώτατα ανεκλαδούτο εις επικολυρικόν τι +μυθολόγημα, κατά κρατούντα τότε βυρώνειον συρμόν. + +Οι στιχοπλόκοι νέοι, τρόφιμοι ως επί το πλείστον του Λαμαρτίνου +και του Ουγκώ, είχον μελαγχολικώς ερωτόβλητον την φαντασίαν· +έκαιον δε σχεδόν πάντοτε το θυμίαμα της ποιήσεως αυτών επί του +βωμού φανταστού τινος ερωτικού ειδώλου, εν ελλείψει υπαρκτού, +διότι προς πραγματικήν ερωμένην σπανίως που ετόλμα να ατενίση η +αιδήμων δειλία της τότε άρρενος νεολαίας, ήτις δεν είχεν έτι +ποτισθή εις τα λιμναία ύδατα της πραγματικής σχολής. Αν δε που +τολμηροτέρα τις φύσις είχε το θάρρος να αναβλέψη προς την μορφήν +ωραίας νεάνιδος, το έκτακτον αυτό θάρρος σπανίως ήτο μεμονωμένον. +Οι πραγματικοί έρωτες εγίνοντο τότε συνήθως εν συνεταιρισμώ, +όστις θα φανή μεν βεβαίως παράδοξος αν μη και μωρός εις την +σημερινήν πρακτικήν γενεάν, ήτο φυσικώτατος όμως εις την +ιδεολογούσαν και ρωμαντικώς νεφελοβάμονα νεότητα του τότε καιρού. +Αι αξιώσεις των εραστών εκείνων ήσαν μετριώταται, η δε λατρεία, +ην δύο και τρεις πολλάκις νεανίαι προσέφερον από κοινού εις τον +βωμόν μιας και της αυτής θεότητος, απετελείτο συνήθως εκ φλογερών +βλεμμάτων και βαθέων στεναγμών, και εμακάριζεν εαυτήν, οσάκις +ημείβετο δι' ενός αορίστου ή και διφορουμένου μειδιάματος. Οι +γενναιότεροι έφθανον μέχρις ακροστιχίδος, και οι ευτυχέστεροι +εταμίευον επί της καρδίας των την έγγραφον απόδειξιν της +παραλαβής της. Αν δέ τις των εταίρων κατώρθονε ποτέ και να +χορεύση μετά του ειδώλου της καρδίας του εις μικράν τινα +οικογενειακήν ομήγυριν, εξ εκείνων ας συνήγε τότε η πρόφασις +χορευτικής ασκήσεως περί την κιθάραν του μακαρίτου Πολλάτου, η +μακαριότης του ευδαίμονος εραστού εκέντριζεν απλώς εις νέους +ανωδύνους στεναγμούς την ζηλοτυπίαν των συνεραστών αυτού, αλλά +δεν είχε και τραγικώτερα επακόλουθα. Ήλπιζων οι άλλοι, ότι θα +ήρχετο και αυτών η σειρά, και εφθόνουν προς ώραν, αναμένοντες να +φθονηθώσι βραδύτερον. + +Εις τοιαύτας όμως ερωτικάς κοινοπραξίας δεν συγκατήρχετο πλέον ο +Μιμίκος. Η ηλικία του είχε καταστήσει αυτόν τολμηρότερον, η δε +καρδία του, πεποίθησιν έχουσα εις της ποιήσεως τα ιστία και το +βαρύ των στίχων του έρμα, απέφευγε τους συμπλωτήρας και ηρκείτο +ερωτοδρομούσα μόνη. + +*** + +Ο Μιμίκος προσέφερεν από τριών ήδη μηνών το θυμίαμα της λατρείας +του εις ξανθήν δεκαεπταετή φίλην της αδελφής αυτού, την +καστανόφθαλμον Μαριγούλαν, ην είχε γνωρίσει εσπέραν τινά εις +φιλικήν οικίαν, όπου επαίζετο δ α κ τ υ λ ι δ ά κ ι. Η θέρμη των +πληγών, όσας εδέχθησαν οι παλάμαι του υπό του στρόμβου της +γελαστής νεάνιδος, ανέδραμε ταχεία εις την καρδίαν του, και το +ευχάριστον αυτής θάλπος κατέκλυσε τα στήθη του δι' αρρήτου +ευδαιμονίας. Από της ημέρας δ' εκείνης οι στίχοι του Μιμίκου, +λησμονήσαντες και αυγερινόν και σελήνην, ήρχισαν ψάλλοντες τον +νέον αστέρα της Μαρίας. + +Μάτην η πολύ αυτού θετικωτέρα αδελφή του Ελένη, ήτις εμάντευσε τα +συμβαίνοντα, απεπειράθη να τον φωτίση διά πλαγίων υπαινιγμών περί +της γνωστής — ως έλεγεν — ερωτοτροπίας της νέας ποιητικής του +φλογός, και της έτι γνωστοτέρας πληθύος των λατρευτών της. Ο +Ιωάννης Τριφίλης, υιός πλουσίου εμπόρου, και γνώριμος, σχεδόν +φίλος του Μιμίκου, ον η αδελφή του παρίστα ως τον κατ' εξοχήν +ευνοούμενον εκ της πλειάδος των δορυφόρων της Μαρίας, δεν επτόει +ούτε απεθάρρυνε τον ποιητήν. Δεν εφαντάζετο καν ο Μιμίκος, ότι η +έκφρασις των μεγάλων του οφθαλμών και οι καστανοί του βόστρυχοι +θα εκινδύνευον ποτέ να νικηθώσιν υπό της κοινής μορφής και της εν +είδει ψήκτρας κουρευμένης κόμης του Τριφίλη. Τον ανησύχει μεν +ολίγον — είνε αληθές — η επί της καρδίας της Μαριγούλας πιθανή +επίδρασις του γοήτρου πλουσίου κληρονόμου, οποίον ήτο +αναντιρρήτως το μόνον γόητρον του λεγομένου αντιζήλου του· αλλά +τι εσήμαινεν αυτό — διελογίζετο αμέσως ο ιδεολόγος νεανίας — +απέναντι του ποιητικού πλούτου της ιδικής του ψυχής; Ο Τριφίλης +δεν ήτο ποιητής! Το εγνώριζε δε τούτο ο Μιμίκος, όστις πολλάκις +από των ψιχίων της στιχουργικής του τραπέζης είχεν ελεήσει δι' +ενός τετραστίχου τας κατά καιρούς ερωτικάς εξομολογήσεις του +φίλου του. Διά τούτο δε και ότε ημέραν τινά ο Γιάγκος, εν ώρα +φιλικών εκμυστηρεύσεων, ήνοιξε και πάλιν την καρδίαν του εις τον +Μιμίκον, και έδειξεν αυτήν θερμαινομένην εις τας ακτίνας νέου +ερωτικού ηλίου, και εζήτησε τέλος παρ' αυτού μίαν περιπαθή +ακροστιχίδα εις το γλυκύ όνομα της Μαρίας, ο ποιητής έρριψεν εις +αυτόν ανεκφράστου αυταρκείας βλέμμα, και τον ηρώτησε μορφάζων +μάλλον ή μειδιών· + + — Εις Μαρίαν θέλεις ακροστιχίδας; + + — Ναι· παράξενον σου φαίνεται; αντηρώτησεν ο φίλος απορών. + + — Παράξενον μόνον; Θρασύ μου φαίνεται! εβροντοφώνησεν ο Μιμίκος. + +Ο Γιάγκος εκλονίσθη ολίγον εκ της βιαιότητος του επιφωνήματος, +πριν ή δε προφθάση να εξηγηθή, υπέλαβεν αγανακτών ο ποιητής. + + — Αι φίλτατε, πολύ απλούς είσαι, αν νομίζης, ότι θα σου δώσω +όπλα, διά να με πολεμήσης. + + — Να σε . . . + + — Ναι! να με πολεμήσης! Δεν γνωρίζεις τάχα, τι συμβαίνει εδώ; +και ο Μιμίκος έπληξε θεατρικώς το αριστερόν μέρος του στήθους +του· ή μη τυχόν νομίζεις, ότι θα γείνωμεν συνεργάται; αν το +νομίζης, είσαι μωρός! αν δεν το νομίζης, και όμως μου ζητείς +στίχους, το θράσος σου δεν έχει όρια! + +Εννοείται ότι ο διάλογος των δυο φίλων ετραχύνθη, και απέληξεν +εις ρήξιν, ήτις διήρκει από δύο ήδη μηνών, ότε την παραμονήν της +πρώτης του έτους απηντήσαμεν άθυμον και μελαγχολικόν τον Μιμίκον. + +*** + +Ο λάτρις της Μαριγούλας ηγέρθη προ μικρού της κλίνης, αν και η +ώρα είνε ήδη δέκα, και κάθηται κατηφής και περιεσκεμμένος προ +μικρού τραπεζίου, άνιπτος έτι και αχτένιστος· και οτέ μεν +χασμάται, ωσεί εμπαίζων τον δεκάωρον ύπνον του, οτέ δε διατείνει +νωχελώς τους βραχίονας και ανακάμπτει αυτούς υπέρ την κεφαλήν +του, οιονεί αγωνιζόμενος να αποσείση την κατέχουσαν το πνεύμα του +νάρκην. + +Έχει προ αυτού αριστερά μεν κυαθίσκον μαύρου καφέ, όπου βουτά +μηχανικώς τεμάχιον άρτου, δεξιά δε φύλλον χαρτίου λευκού, εφ' ου, +διακόπτων το λιτόν αυτού πρόγευμα, χαράσσει εκ διαλειμμάτων +ολίγας λέξεις. Ενίοτε σταματά, στρέφει έν σιγάρον από πενιχρών +τινων συντριμμάτων καπνού, άτινα υπολείπονται εις τους μυχούς +κωνοειδούς χαρτίνου θυλακίου, χαίνοντος μελαγχολικώς επί της +τραπέζης, ροφά εκ βάθους πνευμόνων τον αναδιδόμενον καπνόν, και +παρακολουθεί δι' αλλόφρονος βλέμματος τας ηρέμα διαλυομένας +κυανάς του έλικας. Έπειτα γράφει πάλιν, αφίνει τον κάλαμον χάριν +του καφέ, και τούτον χάριν του σιγάρου, και στηρίζων την κεφαλήν +του εις τους αγκώνας του βυθίζεται εις σκέψεις. + +Ο βλέπων αυτόν ούτως εσκεμμένον και άθυμον θα υπέθετεν ίσως, ότι +ο Μιμίκος γράφει στίχους, και μάτην θηρεύει δύσκολόν τινα +ομοιοκαταληξίαν εις τελείωσιν του στίχου του. Αλλ' ο Μιμίκος δεν +γράφει στίχους την φοράν αυτήν· γράφει απλούστατα πεζήν +επιστολήν, και την έχει σχεδόν τελειώσει. Ιδού δε τι γράφει· + +_Φιλτάτη Μαρία, + +Σου εύχομαι το νέον έτος, και η ευχή μου αυτή είναι εγκάρδιος, +διότι γνωρίζης ότι η ευτυχία σου είναι ευτυχία μου. Σε παρακαλώ +δε να μου επιτρέψης να συνοδεύσω την ευχήν μου αυτήν με έν μικρόν +ενθύμημα . . _ + +Εις την λέξιν αυτήν είχε σταματήσει ο νέος, αφού πολλάκις την +έσβυσε και την αντικατέστησε δι' άλλης και πάλιν την έγραψε. Την +έσβυνε δε, όχι διότι δεν του ήρεσκεν η λέξις και εζήτει άλλην +προσφορωτέραν, όχι διότι του έλειπε νόημα η έκφρασις, αλλά διότι +του έλειπε δυστυχώς αυτό εκείνο το πράγμα, διά του οποίου ήθελε +να συνοδεύση τας τρυφεράς προς την Μαρίαν ευχάς του. + +Όσοι ποτέ ευρέθησαν εις την αμήχανον θέσιν του Μιμίκου, θα +εννοήσωσι βεβαίως και θα λυπηθώσι τον πτωχόν — κυριολεκτικώς — +ποιητήν. Συνησθάνετο, ότι καθήκον είχεν απαραίτητον να στείλη επ' +ευκαιρία της πρώτης του έτους εις την εκλεκτήν της καρδίας του +μικρόν τι δώρον, έστω πενιχρόν, ασήμαντον, αλλά δώρον όμως +οιονδήποτε. Πού να το εύρη όμως το δώρον αυτό, και πόθεν και πώς +να το προμηθευθή; Το χρήμα, και υπ' αυτήν την κοινωτάτην και +χυδαιοτάτην της δεκάρας μορφήν, ήτο σπάνιος των θυλακίων του +ξένος. Τα ολίγα δε χάλκινα κέρματα, άτινα μηχανικώς εμέτρει την +στιγμήν εκείνην η χειρ του εντός του θυλακίου της περισκελίδος +του, χωρίς να κατορθόνη να τα αυξήση από τεσσάρων εις πέντε, δεν +ήρκουν ούτε διά μίαν ανθοδέσμην ούτε δι' ένα χάρτινον σάκκον +σακχαρωτών. Η αμηχανία τον αύτη κατέτρυχεν ήδη από πολλών ημερών +τον ταλαίπωρον Μιμίκον διά παντοειδών ακάρπων συλλογισμών, η δε +ποιητική του εύρεσις, η τόσον γόνιμος ομοιοκαταληξιών, είχεν +αποδειχθή στείρα και ενός μόνου ταλλήρου. + +Είχεν ελπίσει προς στιγμήν ο πτωχός ποιητής, ότι διανομείς τινες +εφημερίδων, συνήθης πελάται της Μούσης του κατά τας παραμονάς της +πρώτης του έτους, θα ήρχοντο και πάλιν να του ζητήσωσι τας +αναποφεύκτους προς τους συνδρομητάς των στιχηράς προσφωνήσεις, +και ότι θα ελάμβανεν ούτως ευκαιρίαν να υποδείξη εις αυτούς +επιτηδείως, ότι αντί πινακίου γλυκυσμάτων, δι' ων ως επί το +πλείστον ημείβοντο οι στίχοι του, γλυκυτέρα δι' αυτόν εφέτος θα +ήτο η εις χρήμα αξία των, έστω και εν υποτιμήσσει. Αλλ' ουδείς +όμως διανομεύς είχε κρούσει έτι την θύρα του, ουδ' αυτός ο του +περιοδικού, όπου κατεχώριζεν ενίοτε ο Μιμίκος τους στιχηρούς +ερωτικούς του στεναγμούς. Τας ελπίδας, ας είχε προς στιγμήν +θεμελιώσει επί του συνήθως ελεήμονος πουγγίου της μητρός αυτού +και των πενιχρών οικονομιών της αδελφής του, διέλυσαν +αλληλοδιαδόχως αναγκαίαι διά την πρώτην του έτους οικιακαί +προμήθειαι των δύο γυναικών εις δε τον αδελφόν του Γιώργιον ουδέ +διενοήθη καν να αποταθή, διότι τα καινουργή του υποδήματα, τα προ +δέκα μόλις ημερών κληρωθέντα εκ του αδελφικού υστερήματος, +υπεμίμνησκον τον Μιμίκον, σφίγγοντα τους πόδας του, ότι πολύ +σφιγκτότερα ήτο δεμένον το θυλάκιον του υπουργικού γραμματέως. + +*** + +Ούτως είχε φθάσει εις την παραμονήν της μεγάλης ημέρας άνευ +ελπίδος ή παρήγορου προσδοκίας οιασδήποτε. Μέγα μέρος της +προτεραίας νυκτός είχεν αγρυπνήσει, τυραννών τον εγκέφαλον αυτού +και προσπαθών να ανακαλύψη που εις τα βάθη του σκοτεινού +ορίζοντος της αμηχανίας του αμυδράν τινα παρηγορίας ακτίνα· αλλά +τίποτε, απολύτως τίποτε δεν ηδυνήθη να επινοήση. Επινοείται το +χρήμα; Και αυτός δε ο ύπνος, όστις κατέβαλεν επί τέλους την εις +μάτην κοπιώσαν φαντασίαν του, δεν επράυνε την ανησυχίαν αυτού. +Όνειρα πολλά και αλλεπάλληλα, μικρά και ασυνάρτητα, οτέ μεν +παρεπλάνων την διάνοιάν του εις στενάς και αδιεξόδους ατραπούς +και εστενοχώρουν αυτόν εις σκοτεινάς γωνίας, όθεν μάτην ηγωνίζετο +να εξέλθη· οτέ δε τον εγοήτευον σπείροντα προ των ποδών του χρυσά +νομίσματα, άτινα δεν κατώρθονεν εκείνος να συλλέξη, διότι +ησθάνετο αίφνης παραλυομένας τας χείρας τον και άλλοτε παρίστανον +προ των ομμάτων της ψυχής του φαιδρόν και αλαζόνως μειδιώντα τον +αντίζηλόν του Τριφίλην, προσφέροντα κολοσσιαίαν ανθοδέσμην εις +την λατρευτήν του Μαρίαν και αμειβόμενον διά του γλυκυτάτου των +μειδιαμάτων. + +Μετά το φανταστικόν αυτό νυκτερινόν μαρτύριον είχεν εξυπνήσει ο +Μιμίκος εκνευρισμένος, και καθίσας παρά το μικρόν αυτού +τραπέζιον, εφ' ου ανεπαύοντο επ' αλλήλων λιπαροί τίνες και +ρακώδεις τόμοι μυθιστορημάτων, έπινεν, ως είδομεν, τον πρωινόν +του καφέν. Εν τω μεταξύ δε τούτω έγραφε και τας ημιτελείς εκείνας +γραμμάς, όσας προ μικρού ανεγνώσαμεν, ελπίζων πάντοτε, ότι η θεία +πρόνοια, η σιτίζουσα τα πετεινά του ουρανού και εξανατέλλουσα +χόρτον τοις κτήνεσι, κατά το ρήμα του θεοπνεύστου εβραίου +συναδέλφου του, ήθελεν ανατείλει και εις αυτόν μέχρις εσπέρας +απροσδόκητόν τινα σωτηρίαν. + + — Ας ετοιμάσω, είπε καθ' εαυτόν, το γράμμα μου, και έως το βράδυ +έχει ο Θεός. Τι ευχή! Θα ευρεθή κανείς να μου δανείση τρεις +τέσσαρας γελοίας δραχμάς, όσαι μου χρειάζονται διά να σώσω την +υπόληψίν μου. Διότι περί της υπολήψεώς μου πρόκειται, δεν είνε +ζήτημα. Εξευτελίζομαι, μηδενίζομαι, καταστρέφομαι, αν αύριον δεν +λάβη δώρον μου η Μαρία. Είτε εις αμέλειαν αποδώση την έλλειψιν, +είτε μαντεύση την αληθινήν της αιτίαν και εδώ πικρόν μειδίαμα +διέστειλε τα χείλη του αμηχανούντος ποιητού, το αποτέλεσμα θα ήνε +τραγικόν . . . Φαντάζομαι τον γελοίον εκείνον Τριφίλην, τι +μεγαλοπρεπές δώρον θα της στείλη! . . . Και εγώ . . . + +Τοιαύτα τινά και άλλα όμοια εσκέπτετο γράφων ο Μιμίκος, μέχρις ου +έφθασεν εις την λέξιν ενθύμημα, οπού και εσταμάτησε. + + — Ενθύμημα! είπε καθ' εαυτόν· αλλά τι ενθύμημα! τι να προσθέσω, +αφού κ' εγώ δεν ηξεύρω τι θα στείλω; . . . Α! + +Και το Α! τούτο ήτο βαθύς αναστεναγμός, συνοψίζων δι' ενός +επιφωνήματος απόγνωσιν και αγανάκτησιν, αποθάρρυνσιν και αράν, +αράν κατά της μοίρας, οποίαν είχον πρόχειρον πάντοτε, οι +λαμαρτινίζοντες ποιηταί του τότε καιρόν. + +Απέθεσεν ο Μιμίκος ή μάλλον έρριψε την γραφίδα του παρά το +διψαλέον αυτού μελανοδοχείον, έσυρεν αποτόμως την δεξιάν του +χείρα διά μέσου της ακτενίστου κόμης του, έξυσε διά της αριστεράς +το κρανίον του, εχασμήθη, και προσπαθών να συναθροίση έν +τελευταίον σιγάρον εκ των εσχάτων θρυμμάτων του καπνού του, +ητένισεν απλανώς το βλέμμα επί τους παρά τον τοίχον αναπαυομένους +τόμους μυθιστορημάτων, οιονεί έμπνευσιν παρ' αυτών εκδεχόμενος. + +Τι όμως ήτο δυνατόν να του εμπνεύση η εκ πάσης όψεως οικτρά θέα +των αποτετριμμένων εκείνων και παραλύτων βιβλίων, άτινα είχε +ταμιεύσει εκεί ο φιλαναγνώστης ποιητής, εις διατριβήν των +νυκτερινών αυτού αγρυπνιών; ουδέν άλλο ίσως, ή ότι είχε +λησμονήσει έως τότε να αποδώση αυτά εις τους φίλους παρ' ων τα +είχε δανεισθή. Κατά τι δε θα μετέβαλλεν η σιωπηρά αύτη υπόμνησις +την αμήχανον θέσιν του Μιμίκου; + +Αι! τις οίδεν; Ό,τι πολλάκις μάτην επιδιώκει ο μεθοδικώτατος +συλλογισμός και η βαθυτάτη σκέψις, επιτυγχάνει αίφνης +απροσδοκήτως ο αυτόματος και ανεπίγνωστος, ανεξήγητος δε πολλάκις +ειρμός των εννοιών. Φαίνεται δε, ότι την στιγμήν εκείνην η ιδέα, +ότι τα βιβλία, άτινα άνελπις προσέβλεπεν ο Μιμίκος, ανήκον εις +άλλους, υπήρξε γονιμωτέρα πάσης άλλης προτέρας αυτού σκέψεως, +διότι η όψις του αίφνης ιλαρύνθη, και τα τέως θλιβερώς +συνεσταλμένα χείλη του διεστάλησαν υπό αμυδρού μειδιάματος. + + — Το ηύρα! εφώνησε μετά πολύ πλειοτέρας χαράς ή ο Αρχιμήδης, ότε +ανεκάλυπτε τον νόμον της ειδικής βαρύτητος των σωμάτων, και +ηγέρθη της έδρας του. + +*** + +Ήνοιξε σιγά και μετά περισκέψεως την θύραν του παρακειμένου +δωματίου, όπου ήτο ο κοιτών της μητρός και της αδελφής του, και +ιδών ότι ο θάλαμος ήτο κενός, εισήλθεν εις αυτόν αθορύβως. Ότε δε +πάλιν εξήλθεν εκείθεν μετ' ολίγα λεπτά, εκράτει εις χείρας του +ικανώς ογκώδες και κομψώς δεμένον βιβλίον, έστρεφε δ' ενίοτε +οπίσω το βλέμμα του, ως αν εφοβείτο μη παρηκολούθει αυτόν +αδιάκριτος οφθαλμός. Έπειτα εστάθη προς μικρόν, επέστρεψε πάλιν +εις την θύραν του κοιτώνος, έκλεισεν αυτήν ως και την άλλην θύραν +του δωματίου του, την φέρουσαν εις τον διάδρομον, και ελθών +εκάθισε προ του τραπεζίου του, εις ου τον σύρτην έσπευσε να κρύψη +το βιβλίον. + + — Δεν πιστεύω, είπε καθ' εαυτόν, να ζητήση ως το βράδυ το +βιβλίον της η Ελένη. Έχει τόσα να φροντίση, ώστε δεν θα +συλλογίσθη βέβαια και την Ματθίλδην . . . Ίσως την ζητήση +αύριον, . . . και θα χαλάση πάλιν τον κόσμον διά το μυθιστόρημά +της, αλλά . . . τέλος πάντων . . . + +Και επέρανε δι' ενός μειδιάματος τον συλλογισμόν του. + +Δεν ανησύχει και πολύ ο Μιμίκος, ως βλέπει τις, εκ των δυνατών +συνεπειών του τολμήματός του. Δεν ανησύχει δε, διότι είχεν ήδη +προ πολλού συνηθίσει αδελφόν και αδελφήν εις ομοίας εξαφανίσεις +βιβλίων των, και ήξευρεν εκ της παρελθούσης του πείρας, ότι +προεκάλουν μεν αύται φωνάς και θυέλλας και κλύδωνας, ων την +έκρηξιν υπέμενεν εκείνος καρτερικώς, αλλά ότι ο θόρυβος όλος και +ο πάταγος διήρκει μίαν ή δύο ημέρας το πολύ, και εκόπαζε τέλος τη +παρεμβάσει της αγαθής μητρός του, ήτις είχε τυφλήν αδυναμίαν προς +τον υστερότοκον και μαμμόθρεπτον υιόν αυτής. + +Ο Μιμίκος είχε λίαν ευρείας ιδέας οικιακής κοινοκτημοσύνης, και +πολλάκις είχε προσπαθήσει, δι' επανειλημμένης πρακτικής ασκήσεως +των κοινωνιστικών του δογμάτων, να οικειώση προς αυτά τους +οικείους του. Εφρόνει, ότι το εμόν και το σον ήσαν έννοιαι κατ' +εξοχήν εγωιστικαί και ήκιστα συμβιβαζόμεναι προς την ιερότητα των +οικογενειακών δεσμών και την αυτοθυσίαν ην επιβάλλει η αδελφική +στοργή. Οσάκις δε της στοργής ταύτης η αυτοθυσία εφαίνετο +δυστροπούσα ή βραδύνουσα, ανεπλήρονεν εκείνος το έργον της, +εκβιάζων την οκνούσαν αδελφικήν αυταπάρνησιν. + +*** + +Ήρεμος και ατάραχος ανέλαβε την γραφίδα ο ερωτευμένος ποιητής και +συνεπλήρωσε φαιδρός την επιστολήν του, προσθέσας εις αυτήν τας +επομένας σειράς: + +_« . . . του οποίου η ανάγνωσις εύχομαι να σας υπενθυμίζει ενίοτε +τον δωρητήν και όλως αφωσιωμένον Δημήτριον_ + +Αφού δε και πάλιν ανέγνωσεν εξ αρχής το γράμμα του και +ευχαριστήθη — φαίνεται — εκ της συντάξεώς του, εξήγαγεν εκ του +σύρτου το βιβλίον, ετύλιξεν αυτό μετά της επιστολής του εντός +λευκού φύλλου χάρτου, το εσφράγισε και επέγραψεν όσον +καλλιγραφικώς ηδύνατο: «Προς την Κυρίαν (η λέξις Δεσποινίς δεν +είχεν έτι γείνει του συρμού) Μαρίαν Καλίδου. Ενταύθα. + +Μετά τούτο εκτενίσθη και ενεδύθη εν σιωπή, έκρυψε τον τόμον υπό +τον επενδύτην του και εξήλθεν αθορύβως της οικίας, χωρίς κανείς +να τον παρατηρήση. + +*** + +Ο Μιμίκος δεν εφάνη καθ' όλην την ημέραν εις τον μητρικόν οίκον. +Εσυλλογίσθη, ότι φρονιμωτέρα θα ήτο η απουσία του, αν τυχόν +συνέπιπτε να παρατηρηθή και του βιβλίου η απουσία. + +Εγνώριζεν εκ του παρελθόντος, πόσον δυσάρεστοι απέβαινον εις +αυτόν αι εξ ομοίων περιστάσεων προκαλούμενοι πάντοτε ερωτήσεις +και ανακρίσεις, και επροτίμησε να εκτεθή εις αυτάς όσον το +δυνατόν αργότερα. + +Αλλ' ήλθε τέλος η εσπέρα, και ο στόμαχός του, όσον ποιητικός και +αν ήτο, ηναγκάσθη να τραπή την πεζήν οδόν του δείπνου. + +Εύρε δε δειπνούντας αληθώς τους οικείους του, ότε αργά επανήλθεν +οίκαδε, κατάκοπος από τετραώρου σφαιριστηρίου, το οποίον είχε +παίξει εις μικρόν τι καφενείον της Νεαπόλεως. + +Παρετήρησεν ευχαρίστως, ότι πάντων τα πρόσωπα ήσαν ιλαρά, και +εκάθισεν εις την τράπεζαν, ευλογών ενδομύχως την θείαν πρόνοιαν, +ότι ουδεμία ηπείλει την κεφαλήν του καταιγίς. + + — Κάτι άργησες απόψε; ηρώτησεν αδιαφόρως ο αδελφός του. + + — Έκαμα ένα μακρυνόν περίπατον, απήντησεν ατάραχος ο ποιητής, +ενώ βραδέως εξεδίπλονε το χειρόμακτρόν του. + + — Διά να μαζεύσης εντυπώσεις χωρίς άλλο, υπέλαβεν εκείνος, +ειρωνικώς μειδιών. Να ιδούμεν πότε θ' αρχίσης να μαζεύης και +τίποτε καλλίτερον. + + — Έλα τώρα και συ! διέκοψεν ηπίως παρεμβαίνουσα η μήτηρ. Θα έλθη +και αυτό σιγά σιγά. + +Ο Μιμίκος δεν εννόει να ταραχθή. Συνησθάνετο πόσην σπουδαιότητα +είχε δι' αυτόν την στιγμήν εκείνην η οικιακή ειρήνη, και ήρχισε +να τρώγη μετά πολλής ορέξεως, ότε εισήλθεν η υπηρέτρια και +παρέθηκεν εις την τράπεζαν εκ μιας μεν χειρός πινάκιον περιέχον +τυρόν εξ άλλης δε βιβλίον τυλιγμένον εις κυανούν χάρτινον +περικάλυμμα. + + — Τώρα το έφερε ένας άνθρωπος, είπε. + + — Α! εφώνησε φαιδρά η αδελφή του Μιμίκου, μόλις ιδούσα την +επιγραφήν. Το γράψιμον της Μαριγούλας! + +Και ανέγνω ταχέως: Προς τον Κ. Δ η μ ή τ ρ ι ο ν Ξ υ δ ά κ η ν. + + — Τι να σου στέλλη άρα γε, Μιμίκο; ηρώτησεν αφελώς η Ελένη, και +εστράφη μειδιώσα προς τον αδελφόν της, ενώ περίεργος η χειρ της +ητοιμάζετο να σχίση το κυανούν περικάλυμμα. + + — Φέρ' το εδώ' Φέρ το εδώ! ανέκραξεν εκείνος, μόλις ακούσας το +όνομα της αγαπητής του, και σχεδόν επνίγετο, ενώ κατέπινε +τεμάχιον κρέατος. + +Αλλ' η Ελένη είχεν ήδη σχίσει το χάρτινον περικάλυμμα και εκράτει +εις χείρας της γυμνήν και ολόσωμον . . . την Μ α τθ ί λ δ η ν! +αυτήν εκείνην, ήτις είχε την πρωίαν αναληφθή από του κοιτώνος +της. + + — Μπα! ανεφώνησε κατάπληκτος η νεάνις. Η Ματθίλδη! Ποιος της την +έστειλε οπίσω, πριν την διαβάσω; Α! κ' ένα γράμμα. Για σένα +Μιμίκο. + +Και έτεινε προς αυτόν την επιστολήν, προσθέτουσα διά ταπεινοτέρας +φωνής. + + — Τι νόημα έχει αυτό; Συ της την έστειλες; + + — Ωραίον πράγμα! εφώνησεν ο Μιμίκος, γινόμενος κατακόκκινος· +ωραίον πράγμα, να μου ανοίγης τα πράγματά μου. + +Και αρπάσας από των χειρών της αδελφής του το γράμμα, ως θα +ήρπαζεν ιέραξ στρουθίον, έκρυψεν αυτό ταχέως εις τον κόλπον του. + + — Μα δεν μ' ερωτούσες ευλογημένε, αν την είχα τελειώσει; + + — Ενόμισα, . . . εψιθύρισεν ο αδελφός της. + + — Ενόμισες! υπέλαβε σοβαρώς ο Γεώργιος, όστις είχε παύσει να +τρώγη και προσείχεν εις την παράδοξον σκηνήν, της οποίας εμάντευε +περιαλγώς τον πρόλογον. Ενόμισες! Δεν εντρέπεσαι, καϋμένε! + +Εντρέπετο αληθώς ο Μιμίκος, αλλά τι του εχρησίμευε πλέον η +εντροπή; + +Ηγέρθη κατησχυμμένος από της τραπέζης και μετέβη εις το δωμάτιόν +του, όπου έσπευσε να ανάψη φως και να αναγνώση την επιστολήν της +Μαρίας του. + +Ιδού δε τι ανέγνωσε· + +_Κύριε Δημήτριε, + +Από το σημάδι το οποίον ηύρα εντός της Μ α τ θ ί λ δ η ς +συμπεραίνω, ότι η κυρία αδελφή σας, εις την οποίαν είχα δανείσει +το βιβλίον, δεν το ετελείωσεν ακόμη. Δι' αυτό σας το επιστρέφω, +και σας παρακαλώ να το βάλετε πάλιν όπου το ηύρατε. Κρατώ δε τας +ευχάς σας και σας ευχαριστώ δι' αυτάς από καρδίας. + +Μαρία._ + +Ο Μιμίκος είχεν ήδη, πριν ή εγερθή της τραπέζης, εννοήσει το +πάθημά του· αλλ' η ανάγνωσις των γραμμών αυτών τον απελίθωσε. + +Τι συνέβη εντός του, θα ήτο μακρόν να περιγραφή. + +Τόσον μόνον σημειούμεν, ότι έκτοτε ούτε στίχοι του πλέον +εγράφησαν εις το όνομα της Μαρίας, ούτε βιβλία άλλα ανελήφθησαν +από της τραπέζης του αδελφού ή της αδελφής του. + + + +Ο ΠΡΩΤΟΣ ΛΑΧΝΟΣ (5) + + + +Ο Κύριος Περδίκης παίζει μετά της κυρίας του σ κ ο υ π ι σ τ ή ν. + +Συνάπτων θυμοσόφως το τερπνόν τω ωφελίμω, προτιμά την εσπέραν +μετά το δείπνον το παιγνίδιον αυτό παντός άλλου, διότι και +ευχαρίστησιν αισθάνεται πολλήν, οσάκις σκουπίζει από της τραπέζης +τα χαρτία, και γυμνάζεται οπωςδήποτε εις το έργον του. + +Το έργον του Περδίκη δεν είνε ακριβώς ωρισμένον, ή κάλλιον ειπείν +δεν είνε έν και μόνον. Ο ήρως ημών έχει πολλάς εργασίας, ιδίως +του ποδαριού, ως λέγει κοινώς ο λαός, αίτινες πάσαι ένα και μόνον +έχουσι σκοπόν, την εις το βαλάντιον αυτού μετάγγισιν του ξένου +χρήματος. Προς τον σκοπόν δε τούτον ο κ. Περδίκης ουδέν +περιφρονεί, ουδέ νομίζει ανάξιον εαυτού. Κάμνει εν γένει τον +μεσίτην, μεσίτην χρεωγράφων, συναλλαγμάτων, οικοπέδων, μισθώσεων, +έστω εν ανάγκη και υπηρετριών, μαγείρων και θαλαμηπόλων. Αγοράζει +ευθηνά και μεταπωλεί όσον ακριβώτερα εύρη όπλα παλαιά, +αρχαιότητας παντοειδείς, ήτοι αρχαίας και νέας, υφάσματα εξ +ανατολής και πινάκια εκ Ρόδου, νομίσματα και κειμήλια περίεργα. +Προστατεύει με το αζημίωτόν του τους ζητούντας θέσιν και εργασίαν +αργούς, γράφει αναφοράς, απαλλάττει στρατευσίμους, υπερασπίζεται +καταδικασμένους, προμηθεύει μάρτυρας, επισκέπτεται συχνά την +εισαγγελίαν και τον οικονομικόν έφορον, και δανείζει τα +περισσεύματά του με τόκον αρκετά χριστιανικόν, ασφαλιζόμενος δι' +ενεχύρων, άτινα αγοράζει εικονικώς υπό τον όρον της εξωνήσεως. +Πλην τούτων πάντων συνάγει συνήθως το εσπέρας, άπαξ ή δις της +εβδομάδος, εις την οικίαν του μικρόν όμιλον φίλων και παρέχει εις +αυτούς ευάρεστον χαρτοπαικτικήν διασκέδασιν, ήτις, κατά παράδοξον +της τύχης επιμονήν, σπανίως αποβαίνει εις ζημίαν του. + +Πριν ή ευρύνη τοσούτον ο Κ. Περδίκης τον κύκλον των εργασιών +αυτού, είχεν άλλο έργον, όπερ βεβαίως δεν έχει την περιέργειαν να +μάθη ο αναγνώστης. Αν τυχόν την έχη, ας υποθέση ό,τι θέλει, το +πράγμα είνε εντελώς αδιάφορον. Αρκεί μόνον να γνωρίση, πλην των +ανωτέρω, και σημειούμεν τούτο εν ολίγοις, ότι σήμερον τουτέστιν +εν έτει 1883 ο κ. Περδίκης έχει οίκον ίδιον, μ' εξώστην επί της +λεωφόρου και με φατνώματα περίχρυσα· ότι έχει υπηρέτην με +λαιμοδέτην λευκόν, ίνα ανοίγη ευπροσώπως την θύραν της οικίας +του, και κομψόν δίφρον, δι' ου αυτός μεν επισκέπτεται τους +πελάτας του προ μεσημβρίας, η δε κυρία του εξέρχεται μετά +μεσημβρίαν εις περίπατον· ότι η σύμβιος και η θυγάτηρ του ξανθή +δικαεξαέτις κόρη πλήρης ποιήσεως και μυθιστορίας, ενδύονται παρά +τη Λιζιέ και ότι ο υιός του, αφού γενναίως και καρτερικώς αντέστη +εις όλην την παιδαγωγικήν σοφίαν των καθηγητών αυτού και +διδασκάλων, επροτίμησε τέλος να κύψη υπό το κράτος ετερογενών +παιδαγωγών, των εκ Γαλλίας αφθόνως εισκομιζομένων εις ανατροφήν +των ελληνοπαίδων, και περιφέρων χάριν αυτών εις την οδόν Σταδίου +τας στενάς και κοντάς αυτού περισκελίδας και τα μυτερά του +σανδάλια έχει λόγους, λέγει, να υποθέτη, ότι μία εξ αυτών δεν +είναι τοσούτον αναίσθητος προς την ελληνογαλλικήν του +φρασεολογίαν, όσον διατείνονται φθονεροί τινες ομήλικες, πολύ +ευρυτέρας έχοντες τας αναξυρίδας των και ολιγώτερον μυτερά τα +πέδιλά των. + +Δεν θα ήτο ίσως περιττόν να σημειωθή επί τέλους, προς συμπλήρωσιν +των ειδήσεων, όσας δυνάμεθα να δώσωμεν περί του ημετέρου ήρωος, +ότι ο Κ Περδίκης από μακρού ήδη τρέφει δύο διαπύρους πόθους εν τη +καρδία του· να γείνη ιππότης του Σωτήρος, και να διορισθή +πρόξενος ξένου τινός κράτους εν Αθήναις, έστω τούτο και +δημοκρατία τις της μεσημβρινής Αμερικής. Την εκπλήρωσιν του +πρώτου πόθου υπεσχέθη και εξακολουθεί να υπόσχεται φίλος του τις +βουλευτής, ανανεών συνήθως παρ' αυτώ μικρά τινα συναλλάγματα. Η +δευτέρα του επιθυμία είνε όνειρόν του ακόμη, αγνοεί δε ο Περδίκης +πότε θα πραγματοποιηθή εις τελείωσιν της επιγείου ευδαιμονίας +του. + +Ο Κ. Περδίκης λοιπόν, Ιωάννης το όνομα, ή Γιάγκος, ως αποκαλεί +αυτόν η σύζυγός του, οσάκις του παρουσιάζει λογαριασμούς προς +πληρωμήν, παίζει, ως προείπομεν, σ κ ο υ π ι σ τ ή ν μετά της +κυρίας του. + +Η κυρία του είνε γυνή τεσσαράκοντα περίπου ετών, οστεώδης, +λιπόσαρκος και πλήρης γωνιών, οξείαν έχουσα την ρίνα, προέχοντα +τον πώγωνα, στικτούς τους οφθαλμούς και ελαφρώς μυστακιών το άνω +χείλος. Θυγάτηρ αγαθού αγρότου, ήντλει μικρά έτι από του φρέατος +της οικίας, ίνα ποτίζη τον πατρικόν όνον, και πολλάκις μετεφέρετο +από των αγρών εντός των καλάθων του, οσάκις απέκαμνε να τον +παρακολουθή γυμνόπους. Νυμφευθείσα πτωχή και άπροικος τον +Περδίκην, ελλείψει άλλου κρείττονος γαμβρού, και μετά σπουδαίαν +χειροτονίαν του βρακοφόρου πατρός της, όστις ουδεμίαν, έλεγεν, +είχεν όρεξιν να την βάλη εις το ράφι, ευρέθη αίφνης μετά τινα έτη +πλουσία σύζυγος κ' έτι πλουσιωτέρα κληρονόμος, ότε ο πατήρ της, +ανακαλύψας ημέραν τινά εν τω μυχώ παλαιού κιβωτίου κίτρινά τινα +και σκωληκόβρωτα χαρτιά, κατέλαβε δυνάμει αυτών μεγάλην γαιών +περιοχήν περί τας Αθήνας, και απεδείχθη αίφνης μεγαλοκτηματίας. +Είνε αληθές όμως, και πρέπει τούτο να σημειωθή προς τιμήν του +ήρωος ημών, ότι ο γαμβρός αυτού μεγάλως τον εβοήθησε κατά τε την +ανακάλυψιν των κιτρίνων χαρτίων και την ανεύρεσιν των γαιών. + +Ούτω δε εντός δεκαετίας μόλις από του γάμου του Περδίκη εντελής +και γενική μεταμόρφωσις επήλθε βαθμηδόν εν τω οίκω του, πάσαι δε +της οικογενείας αυτού αι κάμπαι προέκυψαν ημέραν τινά του +βόμβυκος αυτών περικαλλείς χρυσαλλίδες. Και ο οίκος αυτός +μετεμορφώθη, και η κυρία μετέβαλεν ομιλίαν και ράπτριαν, και ο +κύριος ήλλαξεν έργον και άλυσιν του ωρολογίου του. Ουδείς βλέπων +την κυρίαν Περδίκη ηδύνατο να ενθυμηθή την ηλιοκαή και ακτένιστον +παιδίσκην, ήτις εσάρονέ ποτε τον σταύλον του πατρός της, ούτε +συνομιλών μετά του συζύγου της ηδύνατο να υποπτεύση ομοιότητά +τινα μεταξύ της φωνής του και της φωνής του παραγγέλλοντος ένα +βαρύν και γλυκύν ρυπαρού υπηρέτου μικρού καφενείου της Πλάκας. + +Τοιούτον εν ολίγοις το ζεύγος, όπερ την εσπέραν της 19 Αύγουστου +1883 έπαιζε σ κ ο υ π ι σ τ ή ν εν τω οίκω του Κ. Περδίκη. + +Β'. + + — Τι έγειναν απόψε τα παιδιά; ερωτά ο οικοδεσπότης, σκουπίζων +δι' ενός ρήγα τα επί της τραπέζης χαρτιά. + + — Αι! το παράκαμες, κύριε! φωνεί η Κ. Πηνελόπη· δεν μ' αφίνεις +χαρτί. + +Και προσθέτει μετά μικρόν, ρίπτουσα ένα τεσσάρι επί την τράπεζαν. + + — Α! τα παιδιά είπες; πήγαν εις το Φάληρον. + + — Δεν το βαρέθηκαν ακόμη εκείνο το γαλλικόν θέατρον; Δεν ξεύρω +τι του βρίσκουν! εγώ, να σου ειπώ, μ' αρέσει καλλίτερα το +Ελληνικόν. Ό,τι έχω εγώ τους Μυλωνάδες και τους Πειρατάς με τον +Ταβουλάρη. + +Όχι δα και συ! το γαλλικόν έχει άλλην χάριν. + + — Δεν ειξεύρω, . . . αλλά μου λέγουν, ότι δεν είνε και πάρα πολύ +ηθικόν. + + — Ανοησίαις! ηθικόν! τόσος καλός κόσμος που πηγαίνει . . . + + — Ναι, δεν σου λέγω, αλλά τι τα θέλεις! θα είχα καλλίτερα να μην +επήγαινεν η Ασπασία τόσον συχνά. Εγώ μίαν φοράν επήγα όλην όλην, +και αυτήν διά το χατήρι σου, και εντράπηκα, σε βεβαιόνω. Έπειτα +είνε και το έξοδο! το Φάληρον τώρα ακρίβηνε. Κάθε φοράν που +πηγαίνουν κάτω τα παιδιά, θα θέλουν είκοσι φράγκα το ελάχιστον. + + — Αι, καλά τώρα! Συ νάχης την υγείαν σου, και ας διασκεδάσουν +και λιγάκι τα καϋμένα τα παιδιά. Δόξα σοι ο Θεός, η δουλειαίς σου +πηγαίνουν περίφημα. + + — Ας ην' οι άνθρωποι καλά, δεν έχω παράπονον. Αλλά δεν είνε +λόγος αυτός να τα σκορπούμε. + + — Ποιος είπε να τα σκορπούμε; Κανείς δεν τα σκορπά. Ξοδεύομεν +μόνον όσα πρέπει, διά να κρατούμεν την θέσιν μας εις την +κοινωνίαν. Αλήθεια . . . δεν ηξεύρεις δα! Η κυρία Μιχάκη μ' +απάντησε προχθές κ' έκαμε πως δεν μ' εγνώρισε. Παλαιαί +συμμαθήτριαι γειτόνισσαις τόσα χρόνια, τώρα που πανδρεύθηκε δεν +ειξεύρω τι της εφάνη! Επειδή τάχα επήρε ένα λοχαγό και πηγαίνει +εις το παλάτι, ψήλωσ' η μύτη της. + + — Άφησ' την να ψηλώση. Η σακκούλα της να ιδούμε τι έχει. + + — Μα έλα δα! + + — Και πού την απάντησες την Κυρίαν Μιχάκη; + + — Εις της Λιζιέ. + + — Πάλιν εις της Λιζιέ ήσουν; ποιος ξεύρει τι λογαριασμοί με +περιμένουν! υπολαμβάνει ο Ιωάννης, στενάζων εκ των εγκάτων αυτού. + + — Ου! καϋμένε Γιάγκο! να σε ακούση κανείς, θα ειπή πως σ' +επτώχυνα· τι λογαριασμοί; Δύο μήνας έχω τώρα που σε παρακαλώ διά +τον παληό της λογαριασμό από χίλια πεντακόσια φράγκα, και +ακόμη . . . + + — Θαλθή και αυτουνού η ώρα του, διακόπτει ο Περδίκης, και μη +στενοχωρηέσαι. + + — Πότε; όταν κερδήσωμεν το λαχείον; + + — Λαχείον είπες; α! ναι, είδες; . . . λέγει ο σύζυγος, και +αφίνων αίφνης τα χαρτιά επί της τραπέζης, προσθέτει μετά μικράν +τινα σκέψιν + + — Τι έκαμες ταις πέντε προμέσαις που σου έδωκα ταις προάλλαις; + + — Ταις εφύλαξα. Α! έδωκα μίαν της καϋμένης της μαγείρισσας! Με +παρεκάλεσε τόσον πολύ . . . . απαντά δειλώς, μ' όλον αυτής τον +μύστακα, η Κυρία Πηνελόπη· προσθέτει δε αμέσως, βλέπουσα +δυσαρέστως μορφάζον το πρόσωπον του συζύγου της· + + — Της εκράτησα από τον μισθόν της τα τρία φράγκα. + + — Δεν έπρεπε να της την δώσης· ας ήνε. Αυτό είνε τύχη, και την +τύχην του κανείς δεν την πουλεί, ούτε την χαρίζει. + +Διενοήθη επί στιγμήν ο Ιωάννης να ερωτήση τον αριθμόν του +γραμματίου, όπερ είχε παραχωρήση εις την μαγείρισσάν του. Αλλ' ο +διαλογισμός του αυτός υπήρξε στιγμιαίος και στιγμιαίως +εξηφανίσθη. Μόλις διανοηθείς αυτόν, ανελογίσθη συνάμα, ότι +καλλίτερον ήτο να μη τον εκστομίση, και εσίγησε περίφροντις. + + — Τι συλλογίζεσαι; ερωτά η Κ. Πηνελόπη. Κάτι σκεπτικός έγεινες; + + — Ενθυμήθηκα ότι κάπου έχω να πάγω, απαντά ο Περδίκης εξάγων το +ωρολόγιόν του. Διάβολε! δέκα περασμέναις και ο Ξανθάκης θα με +περιμένη. + + — Τέτοιαν ώραν θα βγης; + + — Δουλειαίς, αγάπη μου, δουλειαίς, απαντά ο Ιωάννης και εγερθείς +λαμβάνει τον πίλον του και την ράβδον του. + + — Μην αργήσης, να σε χαρώ· ξεύρεις ότι δεν με παίρνει ύπνος πριν +έλθης. + + — Το ξεύρω, χρυσό μου, το ξεύρω, λέγει καθησυχάζων την +τρυφερότητα της συζύγου του και μορφάζων μάλλον ή μειδιών ο +Γιάγκος. + +Και εξέρχεται εις την οδόν. + +Η κυρία Πηνελόπη, μείνασα μόνη, απλόνει τα χαρτιά επί της +τραπέζης και ρίπτει την πασιέντσαν του Ναπολέοντος, διά να ίδη αν +θα κερδήση εις το λαχείον. Αλλά τα χαρτία δυστροπούσι φοβερά, και +μάτην επικαλείται η κυρία εις βοήθειάν της πάσαν δυνατήν και +θεμιτήν καλπονόθευσιν. + +Τα χαρτιά απλούνται ήδη δι' ογδόην φοράν επί της τραπέζης, ότε η +θύρα σημαίνει. Είνε η δεσποινίς Ασπασία και ο νεαρός Τηλέμαχος, +υιός και θυγάτηρ του Κ. Περδίκη, επιστρέφοντες από του φαληρικού +θεάτρου. + + — Καλό 'ς τα! προσφωνεί τα τέκνα της η κυρία Πηνελόπη, +διακόπτουσα επί στιγμήν την χαρτομαντικήν αυτής. Πώς περάσατε; +ήτον κόσμος πολύς; πώς επήγεν η παράστασις; + + — Ωραία, μαμά! απαντά η δεσποινίς Ασπασία εις την πρώτην +μητρικήν ερώτησιν. + + — Τρο-με-ρός! απαντά ο Τηλέμαχος εις την δευτέραν, +καταπίπτων επί μιας καθέδρας, απομάσσων τον ευγενή του μετώπου +του ιδρώτα δι' ευώδους μικρού μανδηλίου και ανάπτων έν σιγάρον +υπό την ρίνα σχεδόν της μητρός του. + + — Εξαίρετα! απολαμβάνει η κόρη συμπληρούσα την απάντησιν εις τας +ερωτήσεις της μητρός αυτής. + +Και επιλαμβάνεται η αβρά δεσποινίς να αφηγηθή εις την Κ. Περδίκη +την υπόθεσιν της Μascotte. + +Γ'. + +Ο Περδίκης εξήλθε του οίκου, αλλά δεν κατηθύνθη εις του φίλου του +Ξανθάκη, ως είπεν εκ του προχείρου προφασιζόμενος εις την σύζυγόν +του. + +Ανήλθεν αλλόφρων και βραδυπατών την οδόν Σταδίου, διέδραμε την +πλατείαν του Συντάγματος, κ' ευρέθη μετ' ολίγον υπό την +δενδροστοιχίαν του κήπου των Ανακτόρων, κατευθύνων το βήμα του +προς τα Άντρα. + +Ο Ιωάννης είνε πολύ σκεπτικός, και ιδέα τις επίμονος φαίνεται +τυραννούσα την διάνοιαν αυτού. + +Είχε, και αυτός δεν ειξεύρει πώς, περίεργον και ανεξήγητον +προαίσθημα. Φρονεί αδιασείστως, ότι θα κερδήση αύριον τον πρώτον +λαχνόν κατά την κλήρωσιν των λαχειοφόρων ομολογιών του δανείου +της Τραπέζης. Αλλά, την μακαριότητα του ωραίου αυτού +προαισθήματος ταράττει η είδησις, ην προ μικρού τω ανεκοίνωσεν η +σύζυγός του, ότι έν των είκοσι γραμματίων, άτινα προς μιας +εβδομάδος ηγόρασε, περιήλθεν εις χείρας της υπηρετρίας του. + +Αν αίφνης ο κερδαίνων λαχνός είνε αυτός; + +Το συλλογίζεται μόνον και αισθάνεται ότι κόπτονται τα γόνατά του. + + — Δεν είνε άραγε τρόπος; διανοείται ο Περδίκης, και γίνεται +αυτός μεν σκεπτικώτερος, το δε βήμα του βραδύτερον. + +Περικάμπτει ούτω το αγγλικόν νεκροταφείον, φθάνει εις το απέναντι +αυτού μικρόν καφενείον, και βλέπων, ότι τα τραπέζιά του είνε +εντελώς έρημα, κάθηται αυτομάτως εις έν εξ αυτών. + +Ο Περδίκης τρελαίνεται διά ναργιλέν· αλλ' ουδέ καν συλλογίζεται +να τον διατάξη. Σκέπτεται πάντοτε, και φέρων αδιακόπως την +αριστεράν του χείρα εις το μέτωπον, τρίβει διά του αντίχειρος και +του παραμέσου τους κροτάφους τον. + + — Το γουργουλίδιόν σας, κυρ Γιάγκο; ερωτά προσερχόμενος +νυσταλέος υπηρέτης. + +Αλλά μη λαμβάνων απάντησιν, ερμηνεύει ως αποδοχήν εν των +αλλεπαλλήλων Χμ! δι' ων ο Περδίκης συνοδεύει την επίμονον τριβήν +των κροτάφων τον, και φέρει μετ' ολίγον τον ναργιλέν, ροφών μεν +καθ' οδόν από του επιστομίου του, ίνα δήθεν διατηρήση αυτόν +ανημμένον, σπογγίζων δε κατόπιν αυτό διά της ρυπαράς του παλάμης. + +Ο Γιάγκος λαμβάνει αυτομάτως την σύριγγα, την φέρει ανεπιγνώστως +εις τα χείλη του και ροφά μηχανικώς επί τινα δευτερόλεπτα. Αλλ' +αίφνης εγείρεται, χωρίς καν να συλλογισθή να πληρώση την δεκάραν +του, και αναχωρεί κατευθυνόμενος προς την πόλιν. + +Η μορφή του είνε πάντη αλλοία· το πρόσωπόν του εφαιδρύνθη. Αι +χείρες του αναπάλλονται δεξιόθεν και αριστερόθεν ως εκκρεμή +ωρολογίου, και το βήμα του έγεινεν ελαφρόν και υπόπτερον βήμα +σεισοπυγίδος. Προδήλως μετεβλήθησαν και οι διαλογισμοί του. +Ευρέθη, φαίνεται, ο τρόπος εκείνος . . ., και η φαντασία του +Περδίκη αρμενίζει τώρα πλησίστιος και φαιδρά διά του απείρου +πόντου των σχεδίων, ων αναπλάττει δυνατήν και προσεχή την +πραγματοποίησιν διά του αναποφεύκτου κέρδους των εκατόν χιλιάδων. + +Ο νους του μεθίπταται ακάματος από ιδέας εις ιδέαν και από +επιχειρήσεως εις επιχείρησιν. Αγνοεί τι να εκλέξη και πού να +σταματήση. Πόσα πράγματα δύναταί τις να κάμη με εκατόν χιλιάδας +μετρητού χρήματος, ακόπως αποκτηθείσας και αμέσως διαθεσίμους! Ο +Περδίκης, φαίνεται, θέλει να τα κάμη όλα διά μιας, διότι τα +διάφορα σχέδιά του σωρεύονται αλλεπάλληλα εν τη διανοία του, και +μάτην προσπαθεί να τα τακτοποιήση. + +Συλλογίζεται εν πρώτοις να αναπτύξη έτι μάλλον τας εργασίας του, +να αυξήση ιδίως τα επί ενεχύρω δάνειά του, και να συστήση +συγχρόνως, υπό πιστόν τινα διευθυντήν, ειδικόν κατάστημα πωλήσεως +των εις την κυριότητά του περιερχομένων ούτω τιμαλφών. Αλλ' αυτό +θα ηδύνατο να το κάμη και άλλως, χωρίς τας εκατόν. + +Διανοείται μετά μικρόν να συστήση εφημερίδα καθημερινήν, +οικονομικοπολιτικήν, ή κάλλιον πολιτικοσατυρικήν, με πολλά +ποικίλα, την οποίαν να εκτιμά και να φοβήται, ή κάλλιον να +φοβήται μάλλον παρά να εκτιμά ο κόσμος, και της οποίας να +περιποιήται κατ' ανάγκην τον διευθυντήν. Είνε αληθές ότι δεν +γνωρίζει πολλά γράμματα — περί τούτου δεν πλανάται ο Περδίκης, — +αλλά τι σημαίνει αυτό; Είνε ανάγκη να ηξεύρη τις πολλά γράμματα +διά να διευθύνη εφημερίδα;. Αυτός θα λέγη, και άλλος θα γράφη. +Έπειτα, ο Τηλέμαχος; Αυτός εξεύρει γράμματα περισσότερα παρ' όσα +χρειάζονται. Θα ήνε ο γραμματεύς της συντάξεως, και θα γράφη +συγχρόνως και τα θεατρικά, εις τα οποία είνε πολύ δυνατός. Αλλά +θα κερδίζη η εφημερίς; θ' απαντά τουλάχιστον τα έξοδά της; Περί +τούτου έχει μερικάς αμφιβολίας ο Περδίκης. + +Εν μέσω δε των αμφιβολιών τον αναθρώσκει άλλη ιδέα εις τον +εγκέφαλόν αυτού να γίνη βουλευτής. Νομίζει, αν δεν τον απατά +μνήμη και η οικογενειακή παράδοσις, ότι συγγενής της μητρός του +κατήγετο εκ Θεσσαλίας. Εκεί, λέγει καθ' εαυτόν, είνε κάπως +ευκολωτέρα η επιτυχία. + +Οι άνθρωποι εκεί δεν εγυμνάσθησαν ακόμη αρκετά εις την +διαχείρισιν του σφαιριδίου, και επιτυχής τις συνδυασμός . . . +Εννοείται, ότι του συνδυασμού θα καταβάλη αυτός τας εκλογικάς +δαπάνας. Η θυσία αύτη του φαίνεται πολύ εύλογος. Έπειτα, αφού +γίνη βουλευτής, αι! τα παρακάτω έρχονται μόνα των. Φωνήν, δόξα τω +Θεώ, έχει αρκετήν· πόδας έχει διά τας κλίμακας των υπουργείων +έχει δε και γρόνθους εν ανάγκη στιβαρούς διά τας ταραχώδεις +βουλευτικάς συζητήσεις. + +Περί το τελευταίον τούτο σχέδιον, εις ό ευαρεστότερον παραμένει +αναπτερωθείσα φαντασία του Ιωάννου, ανακλαδούνται πολλαί άλλαι +ιδέαι δευτερεύουσαι: προσφοραί τινες εις αγαθοεργά καταστήματα — +όχι πολύ μεγάλαι βέβαια, αλλ' αρκεταί ως τι να λαλήση περί αυτών +ο τύπος· γεύματά τινα εις μερικούς φίλους ολίγα δώρα κατάλληλα +εις πρόσωπα επιρροής και κοινωνικής σημασίας· και είς ή δύο χοροί +τον χειμώνα — με ορχήστραν, εννοείται, και με δείπνον — κατά τους +οποίους, τις οίδε, ημπορεί τέλος να τοποθετηθή και η Ασπασία του. + +Πάντα ταύτα ανακυκώνται φύρδην μίγδην εν τη διανοία του Περδίκη, +και ο Περδίκης βαίνει γοργώ τω βήματι, απομάσσων διά της παλάμης +τον ιδρώτα του μετώπου του, χωρίς καν να προσέχη πού διευθύνεται. + +Τέλος αργά, πολύ αργά, ευρίσκεται ανεπαισθήτως προ της θύρας του +οίκου του. Εισέρχεται χωρίς να σημάνη, διότι κρατεί πάντοτε το +κλειδίον του, και ευρίσκει την κυρίαν Πηνελόπην κοιμωμένην επί +της καθέδρας της, και αναπαύουσαν την κεφαλήν αυτής επί του +βραχίονός της, εν μέσω σωρείας παιγνιοχάρτων. + +Δ'. + +Ο Ιωάννης διήγαγε σχεδόν άυπνον νύκτα και εξήλθε λίαν πρωί της +οικίας του. + +Εν τω γραφείω του ήτο διαρκώς αφηρημένος. Εκάθητο και ηγείρετο +άνευ λόγου, εζωγράφει παντοειδείς χιμαιρικάς εικόνας επί του +ερυθρού στυπποχάρτου όπερ εκάλυπτε την τράπεζάν του, εμονολόγει +πολλάκις ασυνάρτητα και ακατάληπτα, και έβλεπεν αδιακόπως το +ωρολόγιόν του. + +Άπαξ ή δις μάλιστα ενόμισεν ότι εστάθη, το έφερεν εις τα ώτα του, +και αποτεινόμενος εις μικρόν τινα, ωχρόν και καχεκτικόν +νεανίσκον, όστις έγραφε κεκυφώς επί παρακειμένου τραπεζίου και +εξετέλει παρά τω Περδίκη το διπλούν έργον γραμματέως συνάμα και +υπηρέτου, τον ηρώτησε· + + — Τι ώρα έχεις Δημήτρη; α! λησμόνησα ότι δεν έχεις ρωλόγι. + + — Εγώ ρωλόγι, κυρ Γιάγκο! απήντησεν ο ωχρός γραμματεύς, και +ανέκφραστον μελαγχολικόν μειδίαμα διέστειλε τα άναιμα χείλη του. +Τι θέλετε; να μάθετε τι ώρα είνε; + + — Ναι, καϋμένε· μου φαίνεται ότι το ρωλόγι μου πηγαίνει τρομερά +πίσω. + + — Εύκολο πράγμα, Να πεταχθώ μίαν στιγμήν εις το καφενείον . . . + +Και πριν ή αναμείνη την έγκρισιν της προτάσεώς του, ο Δημήτρης, +χαίρων ότι τω παρέχεται ευκαιρία να πεταχτή μίαν στιγμήν έξω, +διαβαίνει ασκεπής την οδόν, εισέρχεται εις το απέναντι καφενείον, +λέγει δεξιά και αριστερά ολίγας λέξεις εις τους παρακαθημένους +γνωρίμους, βλέπει το εκκρεμές του καφενείου, κ' επιστρέφει εις το +γραφείον λέγων· + + — Εννηάμισυ! + + — Καλά το υπέθετα εγώ. Είκοσι λεπτά πηγαίνω πίσω. + +Ο Περδίκης ανοίγει τον σύρτην της τραπέζης του, λαμβάνει +γραμμάτια τίνα λαχείων απωτεθειμένα εις τους μυχούς αυτού, τα +μετρεί, γράφει τους αριθμούς των επί μίας σελίδος του +σημειωματαρείου του, κάτωθεν άλλων ομοίων αριθμών, και λαμβάνων +βιαίως τον πιλόν του εξέρχεται του γραφείου και κατευθύνεται προς +την Εθνικήν Τράπεζαν. + +Δεν είναι δέκα η ώρα, αλλ' ο Περδίκης αδιαφορεί. Εισέρχεται εις +την αίθουσαν, όπου πρόκειται να γείνη η κλήρωσις, κ' εκπλήτεται +ότι δεν είνε ο πρώτος. Πολλοί άλλοι γνώριμοι και ομότεχνοι τον +προέλαβον. Παρατηρεί τας ανησύχους αυτών μορφάς, και μειδιά +παράδοξον οίκτου μειδίαμα. + + — Όλοι αυτοί θαρρούν πως θα κερδήσουν, λέγει καθ' εαυτόν. +Πλησιάζει δε εις το ορφανόν κοράσιον, όπερ εκλήθη να εξαγάγη τους +λαχνούς από της κληρωτίδος, θωπεύει πατρικώς την παρειάν αυτού +και λίγο ευθύμως· + + — Να σε ιδώ κορίτσι μου! Να δώση ο Θεός να είσαι τυχηρή, και την +προίκα σου εγώ θα σου την κάμω. + +Τέλος τι να βραδύνωμεν; Ο πρώτος αριθμός εξάγεται της κάλπης και +κηρύσσεται μεγαλοφώνως εις επήκοον των παρισταμένων. Ο Ιωάννης +διατρέχει διά βλέμματος γοργού τον κατάλογόν του, βλέπει τον +αριθμόν εκείνον τον μαγικόν, . . . τον βλέπει μεταξύ των πρώτων +του σημειωματαρίου του. + +Το προησθάνετο, το ανέμενε, το είχε βέβαιον, και όμως το αίμα +ανέβη διά μιας εις την κεφαλήν του, η δε καρδία του εσταμάτησε +προς στιγμήν και ήρχισεν ευθύς σφύζουσα βιαίως και οιονεί +σφυρηλατούσα το στήθος του. Οι οφθαλμοί του εθαμβώθησαν, +ιλιγγίασεν, εζαλίσθη, και του εφάνη αίφνης ότι τα ψηφία του +αριθμού του εμεγάλωσαν, εξετάθησαν, και εκάλυψαν τέλος όλην την +σελίδα του καταλόγου του. Έπειτα εξηκολούθησαν ακόμη να +διαστέλλωνται, απεσπάσθησαν του χάρτου, έγειναν κολοσσοί, και +ήρχισαν περιπατούντα εντός της αιθούσης, περιστοιχίζοντα αυτόν +και μορφάζοντα παραδόξως. + +Αλλ' όλη όμως αύτη η φαντασμηγορία ολίγα μόνον δευτερόλεπτα +διήρκεσεν. Ο Περδίκης έβαλε βραγχώδη κραυγήν, μίαν μόνην και +μονοσύλλαβον· + + — Α! + +Και εξήλθε της αιθούσης. + + — Κύριε Περδίκη, κύριε Περδίκη! + + — Δικός σας είνε ο πρώτος; + + — Σας συγχαίρομεν! + + — Και εις άλλα! + + — Σταθήτε δα! + + — Μη λησμονήσετε την προίκα του κοριτσιού. + +Αι φωναί αύται καταδιώκουσι θορυβωδώς τον Ιωάννην, οικειότεροι δέ +τινες των παρισταμένων τρέχουσι και κατόπιν του μέχρι της θύρας. +Αλλ' εκείνος εξήλθεν ήδη εις την οδόν, επήδησεν εντός της +προστυχούσης αμάξης, κ' εφώνησεν εις τον αμαξηλάτην· + + — 'Σ το σπίτι! γρήγορα! + +Αλλά μόλις εκίνησεν η άμαξα και ο Περδίκης έγεινεν ηρεμώτερος. Το +θάμβος των οφθαλμών του διελύθη· ο αριθμός εκείνος, ο φανταστικάς +έχων τας διαστάσεις και προ μικρού έτι χορεύων τον κόρδακα προ +των οφθαλμών του, επανέλαβεν ήσυχος την προτέραν αυτού θέσιν επί +του σημειωματάριου του, και το σημειωματάριον ετέθη πάλιν εις το +θυλάκιόν του. Η διάνοια του Περδίκη ήρχισε σκεπτομένη ωριμώτερον +και ψυχρότερον. + + — Είνε λοιπόν ο αριθμός αυτός από τους πέντε που έδωσα της +γυναικός μου, είπε καθ' εαυτόν ο Ιωάννης· και δεν είνε παράξενον +να ήνε . . . + +Και ξύει επιμόνως τον αυχένα του. + + — Στάσου, αμαξά! κραυγάζει αμέσως και καταβαίνει του δίφρου εν +μέση τη οδώ. Καταλείπων δε την λεωφόρον, μεταβαίνει διά στενωπών +εις την οικίαν του, εισέρχεται εις αυτήν απαρατήρητος διά μικράς +τινος υπηρετικής θύρας, αναβαίνει απνευστί διά στενής πλαγίας +αναβάθρας εις το δωμάτιον της υπηρετρίας του, και χωρεί +ακροποδητί προς επίμηκες πράσινον κιβώτιον, όπερ κατέχει μίαν +αυτού γωνίαν. + +Εκεί ίσταται και ακροάται. Δεν ακούει τίποτε. Είνε ελεύθερος να +κάμη ό,τι θέλει, αλλά . . . διστάζει να το κάμη. Εκτείνει την +χείρα του προς το κιβώτιον και πάλιν την αποσύρει· στρέφει +έντρομος το βλέμμα του προς την θύραν, διότι του φαίνεται ότι +κάτι ήκουσεν. Αλλ' είνε μάταιος ο φόβος του. Δεν είνε κανείς, και +ο Περδίκης πλησιάζει εγγύτερον εις το κιβώτιον. + + — Αι! λέγει καθ' εαυτόν. Πρέπει να τελειόνω και σύντομα. Δράττει +τότε αποφασιστικώς το κάλυμμα του κιβωτίου και προσπαθεί να το +ανοίξη, αλλά το κιβώτιον είνε κλειστόν. Εντείνει τας δυνάμεις +του, ίν' αποσπάση το κάλυμμά του, αλλ' αι χείρες του τρέμουσι +κάπως, και το κιβώτιον ανθίσταται. Εξάγει τότε τον ορμαθόν των +κλειδίων του, κύπτει προς το κλείθρον και εισάγει έν εξ αυτών εις +την οπήν τον. + +Το κιβώτιον ανοίγεται, και ο Ιωάννης ανακυνά πυρετωδώς το +περιεχόμενον. Εις τον έσχατον αυτού μυχόν ευρίσκει τέλος ό,τι +εζήτει· τον πολύτιμον κλήρον, συνεπτυγμένον εις σχήμα +μικροσκοπικόν και τυλιγμένον εντός άλλου χαρτίου. Τον +ανοίγει, . . . και βλέπει ακτινοβολούντα προ των ομμάτων του τον +μαγικόν εκείνον αριθμόν, ούτινος αρχίζουν πάλιν τα ψηφία να +μεγεθύνωνται εις γίγαντας και να χορεύουν πυρρίχην εντός του μικρού +δωματίου. Αλλ' ο Περδίκης δεν λησμονεί, ότι δεν έχει καιρόν +διαθέσιμον εις ακαίρους φαντασμηγορίας, και η ισχυρά του θέλησις +επαναφέρει ταχέως την ηρεμίαν εις το πνεύμα του. Εξάγει εκ του +θυλακίου του έν άλλο γραμμάτιον, το διπλόνει απαραλλάκτως ως το +άλλο, και το τοποθετεί εις το βάθος του κιβωτίου, ούτινος +τακτοποιεί επιμελώς το περιεχόμενον ως καλή οικοκυρά. Είτα το +κλειδόνει πάλιν ως καλός οικοκύρης, καταβαίνει εις την οδόν όθεν +ήλθε, και εισέρχεται εις την οικίαν του διά της αυλείου θύρας, +αφού θορυβωδώς εσήμανε τον κώδωνα, και δρομαίως προσήλθε να του +ανοίξη ο υπηρέτης του με τον λευκόν λαιμοδέτην. + +Ο Περδίκης είνε εντελώς ατάραχος· τα γόνατά του μόνον τρέμουν +ολίγον. + +Ε'. + + — Καλέ Γιάγκο, αλήθεια; + + — Κερδήσαμε, παπάκη; + + — Αι, τώρα πατέρα, τελείωσαν τα ψεύματα. Θα με στείλης εις το +Παρίσι. + +Αι τρείς αύται φράσεις, κραυγαί μάλλον ή προσφωνήσεις, +υποδέχονται τον Περδίκην εισερχόμενον εις την αίθουσαν, όπου η +σύζυγος και τα τέκνα του ετελείωσαν προ μικρού το πρόγευμά των. + +Η κυρία Περδίκη αφήνει την επιφυλλίδα της «Εφημερίδος», η Ασπασία +την επιφυλλίδα της «Στοάς», ο Τηλέμαχος, . . δεν αφίνει το +σιγάρον του, εγείρονται δε και οι τρεις και κυκλούσι τον +Περδίκην, και σύρουσιν αυτόν, η μεν από της χειρός, η δε από του +επενδύτου του, και ο χαριέστατος κληρονόμος του πατρικού ονόματος +και των πατρικών αρετών από της χονδράς αλύσεως του ωρολογίου +του. + + — Το μάθατε κηόλα; ερωτά εκείνος, ποιος σας το πρόφθασε; + + — Ο καϋμένος ο Δημήτρης έτρεξε ευθύς και μας το είπεν, απαντά η +σύζυγος του μεσίτου. + + — Κ' ελιποθύμησ' ευθύς, 'σαν τον στρατιώτην του Μαραθώνος, +προσθέτει ο Τηλέμαχος, πρόσφατον έτι έχων εις την μνήμην του το +ιστορικόν γεγονός, χάρις εις τας α π α ν τ ή σ ε ι ς ά ν ε υ +ε ρ ω τ ή σ ε ω ν της «Ε β δ ο μ ά δ ο ς». + + — Λέγε μας λοιπόν, πώς έγεινε; ήσουν εις την κλήρωσιν; + + — Εννοείται ήμουν. Το πώς έγεινε είνε απλούστατον. Εβγήκε από το +κουτί ο αριθμός μου, τον ήκουσα που τον εφώναξαν, κ' έφυγα ευθύς, +διά να μην έχω συγχαρήκια και αηδίαις. Αλλά φαίνεται το +εμυρίσθηκε ο κόσμος, αφού το έμαθε και ο Δημήτρης. + + — Ου! διακόπτει Περδίκης ο νεώτερος· όλοι 'ς το χρηματιστήριον +το ξεύρουν, + + — Και ποιος αριθμός εκέρδησε, παπάκη, ερωτά η δεσποινίς Ασπασία· +μήπως είνε ο δικός μου; + + — Όχι, κόρη μου είνε ο αριθμός που . . . Και παρ' ολίγον +ωλίσθαινεν εις το βάραθρον η γλώσσα του Περδίκη. Αλλ' ο ευφυής +Έλλην εκλονίσθη μόνον, χωρίς να πέση, και διορθών αμέσως την +φράσιν του εξηκολούθησεν ατάραχος· + + — Από τους αριθμούς που είχα φυλάξει εις το γραφείον. + + — Επήρες την ομολογίαν, πατέρα; + + — Θα βγω ύστερα να πάγω να την πάρω. Έχω καιρόν ως το βράδυ + +Δεν διατρίβομεν εις λεπτομερή περιγραφήν της αγαλλιάσεως, ήτις +νέμεται τον οίκον Περδίκη. Δεν αναφέρομεν τα πολυποίκιλα σχέδια, +άτινα φύονται εις εκάστου την κεφαλήν, ουδέ τας μικράς και +μεγάλας απαιτήσεις άτινες επιπίπτουσι διά μιας και ως εξ ενέδρας +κατά των εκατόν χιλιάδων, ουδέ των υπηρετών τα συγχαρητήρια, +οίτινες εισορμώσι μετά μικρόν εις την αίθουσαν, άλλος από του +μαγειρείου και άλλος από του υπερώου. Ο αναγνώστης μαντεύει πάντα +ταύτα ευκόλως, υποθέτομεν· αν δε δυσκολεύεται εις τούτο, ας +φαντασθή προς στιγμήν, ότι αυτός εκέρδησε τον πρώτον λαχνόν, και +τα φαντάζεται αμέσως. + +Ο Περδίκης, σοβαρός το φαινόμενον και ατάραχος, αποδέχεται τας +περί αυτόν εκδηλώσεις μετ' ηρεμίας επικής, αρκείται δε μόνον +πραΰνων τον γενικόν αναβρασμόν διά προσηνών τινων μειδιαμάτων και +ολίγων γενικών και συντόμων φράσεων· + + — Καλά! Θα ιδούμεν! Μη τρέχετε· υπομονή! + + — Α! είδες; απολαμβάνει η κυρία Περδίκη λησμόνησα να σου δώσω +δύο γράμματα . . . — Φέρ' τα μίαν στιγμήν, Ασπασία· επάνω εις το +τραπεζάκι τα έβαλα. + +Η δεσποινίς Περδίκη εκτελεί την μητρικήν παραγγελίαν, και +απέρχεται κατόπιν εις το δωμάτιόν της ίνα συγυρισθή, αφού +προηγουμένως εσφράγισε διά τρυφεροτάτου φιλήματος την πατρικήν +παρειάν, κ' εψιθύρισε σιγά εις το ους του πατρός της· + + — Θα μου πάρης τώρα δάσκαλον της ιππασίας; + + — Εγώ δεν σε φιλώ, πατέρα, λέγει ο Τηλέμαχος, διότι ξεύρω πως +δεν σ' αρέσει να σε φιλούν· αλλά κύτταξε! το Παρίσι μου το θέλω. + +Και ο Περδικίδης εξέρχεται του οίκου, αφού ανήψε νέον σιγάρον, +ενώ η μήτηρ του φωνεί προς αυτόν φιλοστόργως· + + — Μην αργήσης εις το γεύμα! + +Ο Ιωάννης αποσφραγίζει τα δύο γράμματα, και ως άνθρωπος πρακτικός +θεωρεί ευθύς αμέσως τας υπογραφάς· + + — «Η εξαδέλφη σας Ευλαλία» λέγει μεγαλοφώνως μεν αλλ' οιονεί +προς εαυτόν αποτεινόμενος, μετά την ανάγνωσιν της πρώτης +υπογραφής. Ποία είνε αυτή η εξαδέλφη μας; προσθέτει μετά μικρόν, +αποτεινόμενος προς την σύζυγόν του· δεν την βάζει ο νους μου. + + — Ευλαλία; απαντά εκείνη. Ου! θα είνε του μπάρμπα Ηλία η κόρη· +χήρα η καϋμένη, . . . δευτέρα ανεψιά της μαμάς. + +Η κυρία Πηνελόπη αποκαλεί την μητέρα της μ α μ ά ν, μετά την +ανακάλυψιν των γηπέδων εκείνων, περί ων εν αρχή ελέγομεν. + + — Δεν την γνωρίζω, δεν την είδα ποτέ μου, υπολαμβάνει ο Ιωάννης. + + — Ήλθ' ένα δυο φοραίς, . . . θα την λησμόνησες. Και τι σου +γράφει; + +& Τώρα θα ιδούμεν. + +Και ο Περδίκης αναγινώσκει· + + — _Αγαπητέ μου εξάδελφε + +Ο Γεωργάκης μου είπε την καλήν σας τύχην, και σας συγχαίρομαι με +όλην μου την καρδίαν. Εχάρηκα σαν να ήμην εγώ. Σου εύχομαι του +Αβραάμ και του Ισαάκ τα καλά, και σε παρακαλώ να ενθυμηθείς εις +αυτήν την περίστασιν και την πτωχήν την εξαδέλφην σου. Έρχεται +χειμώνας και ο καϋμένος ο Γεωργάκης μου δεν έχει δεύτερον φόρεμα. +Ο Θεός να σου τα πληθαίνη, εξάδελφέ μου. Χαιρετίσματα εις την +εξαδέλφην. + + η εξαδέλφη σου + Ευλαλία._ + + — Να της στείλωμε της καϋμένης κάτι τι, λέγει συγκινημένος ο +Ιωάννης, συγγενής μας είνε + +Η κυρία Πηνελόπη, πολύ ολιγώτερον συγκεκινημένη, ήνοιγε τα χείλη +προς συζήτησιν των φιλανθρώπων διαθέσεων του συζύγου της, ότε από +της αυλής της οικίας εκρήγνυται αίφνης παράφωνος αρμονία +προχείρου οργανικής μουσικής, αποτελουμένης εξ ενός κλαρινέτου, +μιας κιθάρας και μιας σάλπιγγος, και μελπούσης άρρυθμόν τινα και +προκατακλυσμιαίαν πόλκαν, εις πανηγυρισμόν της μεγάλης ημέρας. + + — Τα είπαν άλλοι! τα είπαν άλλοι! φωνεί οργίλη προς τον υπηρέτην +η κυρία Πηνελόπη. Διώξε τους! + + — Άφησέ τους, ψυχή μου! παρατηρεί μεγαθύμως ο Γιάγκος πτωχοί +άνθρωποι είνε. Νά! προσθέτει αμέσως στρεφόμενος προς τον +υπηρέτην, δος τους τρία φράγκα, και πες τους, τους ευχαριστούμεν. + + — Αφέντη, και εις άλλα! ακούεται μετά μικρόν έξωθεν τριπλή και +ομόφωνος ευχή, πολύ αρμονικωτέρα της προτέρας μουσικής συμφωνίας. + +Οι μουσικοί απέρχονται, και ο Περδίκης αναγινώσκει την δευτέραν +επιστολήν· + +_Αξιότιμε κύριε! + +Επεκρότησα πάντοτε εις την προόδόν σας, και χαίρω, ότι πρώτος +ίσως πάντων σπεύδω να σας εκφράσω τα εγκάρδια συγχαρητήρια μου +διά την σημερινήν εύνοιαν της τύχης. Επί τη ευκαιρία δε ταύτη +συγχορήσατέ με να σας ενοχλήοω με μικράν τινα παράκλησιν. Έχω +ανάγκην μικρού δανείου τριών χιλιάδων δραχμών, διά να ετοιμάσω τα +ενδύματα της θυγατρός μου, την οποίαν νυμφεύω μετά ένα μήνα. Δεν +έχω άλλην ασφάλειαν εκτός της υπογραφής μου. Υποθέτω δε, ότι σεις +ο οποίος τόσον με γνωρίζετε, γνωρίζετε επίσης ότι είνε υπογραφή +τιμίου ανθρώπου. Ελπίζω να μου απαντήσετε δύο λέξεις ευνοϊκάς. + + Όλος υμέτερος + Θ. Ξυλούδης._ + + — Αυτός που ήτον βουλευτής μια φορά; ερωτά η κυρία Περδίκη. + + — Αυτότατος! λέγει προτάσσων συνεσταλμένα τα χείλη του και +επινεύων σοβαρώς την κεφαλήν ο σύζυγός της. Τον ενθυμούμαι εδώ +και πέντε χρόνια . . . πώς αλλάζουν οι καιροί! Ήθελε πολιτικά, +βλέπεις! Τον έπιασε η μυίγα να κάμη επιρροήν, διά να γείνη +υπουργός. Είχε μερικά παραδάκια· του τάφαγαν οι κομματάρχαι, και +τώρα δεν έχει να κάμη τα ασπρόρρουχα της κόρης του. + + — Και όμως κάθε βράδυ, παρατηρεί η κυρία Πηνελόπη, ενώ μειδίαμα +οξύγλυκυ κυμαίνει τον επί του αδρού της χείλους επανθούντα +μύστακα, κάθε βράδυ η κυρία του με ταις κόραις του είνε η πρώτη +και καλλίτερη εις το Φάληρον. Πώς τα καταφέρνουν; + + — Ό,τι να σου πω σε γελώ. Ποιος ξεύρει πόσα τέτοια γράμματα θα +έχη ως τώρα γραμμένα ο άνδρας της. + + — Αι, και θα του δανείσης τώρα συ; + + — Να ιδούμεν. Αν έχη ασφάλειαν . . . + + — Αφού σου γράφει ότι δεν έχει άλλην από την υπογραφήν του. + + — Αυτό είνε ένας λόγος. Όλοι εις την αρχήν έτσι λέγουν. Κάτι θα +του βρίσκεται. + +Την στιγμήν εκείνην κρούεται η θύρα, και μετ' ολίγον εισέρχεται ο +υπηρέτης λέγων· + + — Αυθέντη, ένας κύριος σας ζητεί. + + — Πήγαινε τον 'ς τη σάλα! παραγγέλλει η κυρία. + +Ο Περδίκης εξέρχεται, και μετά τινα λεπτά επιστρέφει φωνών εν +αγανακτήσει + + — Αι! με παρασκότισαν! + + — Ποίος ήτον; ερωτά περιέργως η σύζυγός του. + + — Δεν τον γνωρίζεις ένας παλαιός φίλος μου. + +Ο Περδίκης αποσιωπά εντελώς, ότι ο παλαιός του φίλος συνυπηρέτει +ποτέ μετ' αυτού εν τω αυτώ καφενείω. + + — Και τι σε ήθελε; + + — Τι με ήθελε! δεν το καταλαμβάνεις; Ήθελε να του βάλω +χρήματα . . . ν' ανοίξη καφενείον. + + — Μη χειρότερα. Δανεικά τα ήθελε; + + — Α, μπα! Ήθελε να με κάμη σύντροφον. + +Η κυρία Πηνελόπη διαρρήγνυται εις άσβεστον γέλωτα, ο δε Ιωάννης +ετοιμάζεται ν' αναχωρήση, ίνα μεταβή εις παραλαβήν της ευτυχούς +ομολογίας του, ότε ο υπηρέτης εισέρχεται και πάλιν εις την +αίθουσαν, φέρων διά της μιας χειρός επιστολήν, και κρατών διά της +άλλης υπερμέγεθες δέμα βιβλίων. + + — Τι είνε πάλιν αυτά; ερωτά ο Περδίκης, + + — Ένα παιδί τα έφερε. Είνε έξω, και περιμένει, λέγει, απάντησιν. + +Ο Γιάγκος ανοίγει το γράμμα και αναγινώσκει· + +_Ευγενέστατε κύριε. + +Η τιμή μου είνε εις χείρας εχθρού μου. Πού να φαντασθώ ο +ταλαίπωρος, ποία ημέρα μου εξημερόνει. Διά σας εμειδίασε σήμερον +η τύχη δι' εμέ, αλλοίμονον! η τύχη δεν έχει πλέον μειδιάματα. + +Δι' εκατόν δραχμάς γελοίας, δι εκατόν γελοίας δραχμάς κινδυνεύει +η προσωπική μου ελευθερία. Αυτάς τας δραχμάς τας ζητώ από σας. Μη +μου ειπήτε όχι, μη μου το ειπήτε! Η ευτυχία είνε φιλάνθρωπος και +γενναία. Δεν σας ζητώ έλεος. Σας στέλλω είκοσι αντίτυπα των +ποιημάτων μου. Αδελφώσατε την μούσαν μου με τον πλούτον σας. Ο +κομιστής αναμένει απάντησιν. + + Συννεφάκος._ + + — Συννεφάκος; ερωτά η Κ. Περδίκη, ποίος είν' αυτός; + + — Ένας κακομοίρης . . . + + — Και τι δουλειάν κάμνει; + + — Δεν το ήκουσες από το γράμμα του; στίχους γράφει. + + — Καλά, γράφει στίχους, το εκατάλαβα αλλά τι έργον έχει; πώς ζη; +Οι στίχοι του δεν πιστεύω να τον τρέφουν. + + — Πουλεί τα βιβλία του, όταν εύρη αγοραστάς, δανείζεται από +κανένα, ο οποίος δεν του εδάνεισε άλλην φοράν, γράφει γράμματα +συγκινητικά . . . + + — Τι να του ειπώ του παιδιού, αφέντη, που στέκει έξω; ερωτά +δειλώς διακόπτων ο υπηρέτης. + + — Νά! απαντά ο Περδίκης μεγαλοπρεπώς. Δος του ένα πεντάρι, και +δος του και τα βιβλία του πίσω. Τον ευχαριστούμε, πες, πολύ, αλλά +δεν έχομε 'ς το σπίτι βιβλιοθήκη να τα βάλωμε. + + — Η ώρα περνά, προσθέτει, στρεφόμενος προς την σύζυγόν του, κ' +εγώ πρέπει να πάγω να φροντίσω διά την ομολογίαν μου. + + — Δεν έχεις τώρα καιρόν, παρατηρεί η κυρία. Το τραπέζι είνε +στρωμένον. Άφησε· πηγαίνεις το απομεσήμερον. + + — Δεν σου λέγω, . . . αλλά ήθελα να τελειώσω μίαν ώραν αρχήτερα. +Δεν ηξεύρει κανείς, τι ημπορεί να συμβή. + + — Τι θα συμβή; Αι ομολογίαι είνε κατατιθειμέναι, λέγουν τα +γραμμάτια, εις το τραπεζιτικόν κατάστημα του κ. Μαυρίδου. Έως το +βράδυ έχεις καιρόν να παραλάβης τον αριθμόν μας. + + — Όλα αυτά είνε καλά και άγια, άλλα καμμιά φορά . . . Εγώ λέγω +να πεταχτώ μίαν στιγμήν· δεν θα αργήσω. + +Και ο Γιάγκος λαμβάνει τον πίλον του και κατευθύνεται προς την +θύραν, ενώ η συζυγός του φωνάζει κατόπιν του· + + — Μην αργήσης! + + — Δεν πιστεύω, αν όμως αργήσω, μη με περιμένετε. + +Ο Περδίκης ανοίγει την εξώθυραν, αλλά συναντάται επί της φλιάς +προς άνθρωπον τινα παραδόξου εξωτερικού, όστις την αυτήν εκείνην +στιγμήν έκρουε την θύραν. + +Ο επισκέπτης είνε υψηλού μάλλον αναστήματος, ισχνός ως οι λεπτοί +και ανεμόφθοροι στάχυς του ενυπνίου του Φαραώ, ρυπαρός την +ενδυμασίαν, αξύριστος, άνιπτος, και θρασύς το ήθος μ' όλην αυτού +την φαινομένην κατάπτωσιν. + + — Τι αγαπάτε; ερωτά ο Ιωάννης. + + — Εδώ κατοικεί ο Κ. Περδίκης; + + — Μάλιστα, εγώ είμαι. Τι αγαπάτε; + + — Α! η ευγενεία σας είσθε; Έχω πολλήν ευχαρίστησιν. + +Και ο άνιπτος κύριος δράττεται διά των ρυπαρών του δακτύλων της +χειρός του Ιωάννου, και σείει αυτήν μετά προδήλου συγκινήσεως, +προσθέτων· + + — Επεθύμουν να σας ομιλήσω μίαν στιγμήν ιδιαιτέρως. + + — Με συγχωρείτε . . . δεν έχω τόρα καιρών, έχω κάπου να υπάγω, +και βιάζομαι . . . , απαντά ο Περδίκης εξερχόμενος εις την οδόν +και παρακολουθούμενος υπό του αγνώστου. Αν ηθέλατε να περάσετε +αργότερα . . . προς το εσπέρας . . . Ποίος είσθε, παρακαλώ; δεν +έχω την τιμήν. + + — Είμαι δημοσιογράφος! απαντά ο άγνωστος μετά πολλής αυταρκείας. +Εκδίδω την Αλογόμυιγαν, σατυρικήν εφημερίδα . . . την γνωρίζετε, +βέβαια; + + — Ακούτ' εκεί την αγοράζω τακτικώτατα, και με διασκεδάζει πολύ. +Του λόγου σας λοιπόν είσθε ο συντάκτης; Χαίρομαι, χαίρομαι! + + — Ευχαριστώ. + + — Και τι ημπορώ να σας χρησιμεύσω; ερωτά ο Ιωάννης, με ήθος +ανθρώπου κερδήσαντος εκατόν χιλιάδας δραχμών, και διατεθειμένου +να προστατεύση κάπως την δημοσιογραφίαν. + + — Να μου χρησιμεύσετε; σεις εις εμέ; αντερωτά ο εκδότης του +σατυρικού φύλλου, μειδιών εν πλήρει και αδιαπτώτω συνειδήσει της +ισχύος του. Τίποτε επί του παρόντος. Εγώ ημπορώ να σας +χρησιμεύσω, και διά τούτο ήλθα να σας ιδώ . . . να συννενοηθώμεν, +αν θέλετε. + + — Με μεγάλην μου ευχαρίστησιν, απαντά ο μεσίτης, και ανακόπτει +προς στιγμήν το βήμα του. Περί τίνος πρόκειται; + + — Κύριε Περδίκη, έχετε εχθρούς! . . . + + — Ναι, βέβαια, βέβαια. + + — Αλλά του λόγου σας έχετε κακούς εχθρούς. Σας κατατρέχουν πολύ, +σας κακολογούν, θέλουν να σας βλάψουν εις την κοινωνίαν. Χθες μου +έφεραν μίαν διατριβήν εναντίον σας τρομεράν! + + — Διατριβήν εναντίον μου; και τι έχουν να μου ειπούν; + + — Φοβερά πράγματα. Διακόσια φράγκα πληρόνουν να την καταχωρίσω. +Αλλά εγώ δεν ηθέλησα να το κάμω, πριν συνεννοηθώ μαζή σας. Όπως +αυτοί έχουν τόσον συμφέρον να δημοσιευθή η διατριβή των, ίσως +έχετε και σεις, εσυλλογίσθην, να μη δημοσιευθή. Ώστε . . . αν +θέλετε . . . + + — Τι να θέλω; + + — Να μη δημοσιεύσω την διατριβήν των . . . + + — Δεν με μέλει. Δημοσίευσε, αδελφέ, ό,τι θέλεις. Δεν ιδρόνει +εμένα το αυτί μου από αυτά τα πράγματα. Δεν μ' έκαμε ο τύπος ό,τι +έγεινα, ούτε θα με χαλάση απ' ό,τι είμαι. Αυτά είνε διά τους +κουτούς. + + — Νομίζω, απατάσθε, κύριε Περδίκη. Εγώ με πολύ ολιγωτέραν θυσίαν +εκ μέρους σας θα επεθύμουν να μη φανούν εις την δημοσιότητα. — +όπως δήποτε δυσάρεστον πράγμα θα ήνε . . — Με πενήντα φράγκα +μόνον . . . + +Ο Περδίκης ίσταται και πάλιν, διότι έφθασεν ήδη πλησίον του +τραπεζιτικού γραφείου, όθεν ηγόρασε την ομολογίαν του. Η μορφή +του γίνεται κάπως σκεπτική, αλλ' αιθριάζει αμέσως. Τα πεντήκοντα +φράγκα δεν του φαίνονται πολλά, συλλογίζεται δε ως φρόνιμος +άνθρωπος και πεπειραμένος Έλλην, ότι καλλίτερον είνε να μη γείνη +περί αυτού λόγος δημοσιογραφικός. + + — Δεν μου λέγεις, αδελφέ, φωνεί τέλος φαιδρώς προς τον +δημοσιογράφον, ότι θέλεις πενήντα φράγκα; Νά τα, μάτια μου! +προσθέτει, εξάγων αυτά εκ του χαρτοφυλακίου του· πάρ' τα και με +γεια σου! Πιε, αν θέλης, και μίαν παραπάνω εις την τύχην μου. +Ξεύρεις, εκέρδισα σήμερα τον πρώτον λαχνόν. + + — Το ήξευρα! απαντά σοβαρός ο ιθύντωρ της κοινής γνώμης, και +απέρχεται υπόπτερος. + +ΣΤ'. + +Η κυρία Πηνελόπη, ην αφήκαμεν μόνη προ μικρού, λαμβάνει έν +μυθιστόρημα, κάθηται νωχελώς επί του ανακλίντρου και αναγινώσκει. +Αλλ' αναγινώσκει μηχανικώς, χωρίς σχεδόν ν' αντιλαμβάνεται. Ο +νους της είνε αλλού. Αι εκατόν χιλιάδες παρεμβαίνουσι διαρκώς +μεταξύ των οφθαλμών της και των γραμμών του βιβλίου, και η +φαντασία της μεθίπταται από σχεδίου εις σχέδιον και από επινοίας +εις επίνοιαν. Το προσφιλέστατον όμως των ονείρων, άτινα πλάττει +γρηγορούσα η κυρία Περδίκη, είνε να ταξιδεύση. Αφότου ενυμφεύθη, +δεν είδεν Ευρώπην. Και την επεθύμει τόσον, ότε ήτο έτι δεσποινίς! +Προσεπάθησεν επανειλημμένως να πείση εις τούτο τον σύζυγόν της, +αφ' ότου μάλιστα ήρχισαν τιμώμενα και υπερτιμώμενα τα +ανακαλυφθέντα εκείνα γήπεδα. + +Αλλ' ο Μερδίκης είνε πρακτικός άνθρωπος. + + — Τα χρήματα, απήντα πάντοτε, που ξοδεύονται 'ς το ταξίδι, δεν +φέρνουν τόκο. + +Και η Πηνελόπη παρητείτο άκουσα των σχεδίων της και κατέπνιγε +προς ώραν τους πόθους αυτής. + +Τώρα όμως, τώρα δεν έχει πλέον ο Γιάγκος να είπη τίποτε. Θα της +δώση βεβαίως δέκα χιλιάδας, να μεταβή τουλάχιστον έως τους +Παρισίους· εκεί θα κάμη και τα χειμερινά της ενδύματα, καλλίτερα, +εννοείται, και ευθηνότερα παρά εις τας Αθήνας, και θα έχη +τοιουτοτρόπως και οικονομίαν. + +Κατά φυσικώτατον δε συνειρμόν ιδεών αρχίζει αμέσως η κυρία +Περδίκη να δημιουργή εσθήτας και επανωφόρια, και πίλους και +πετάσσους, και τρίχαπτα και ταινίας, να κόπτη, να ράπτη, να +συμφωνή τιμάς, να δοκιμάζη φορέματα ενώπιον μεγάλων κατόπτρων, +διπλών και τριπλών, να κομψεύεται επιχαρίτως ενώπιον των +παρισινών ραπτριών, και να ακούη μετά προσπεποιημένης και +μετριόφρονος αιδούς τας προς τα σωματικά της κάλλη κολακείας των. + +Από του ευχαρίστου τούτου ονείρου αφυπνίζει αυτήν αίφνης ο υιός +της, επιστρέφων από του καφενείου, όπου έπαιζε σφαιριστήριον, και +φωνών από της θύρας· + + — Α, μητέρα! ξεύρεις ότι το πράγμα άρχισε να γίνεται αστείον; + + — Τι είνε, παιδί μου; + + — Όλοι οι φίλοι μου ήθελαν να τους κάμω γεύμα. Άλλοι ήθελαν +δανεικά, άλλοι . . . + +Ο νέος Περδίκης αποσιωπά, ότι οι άλλοι εκείνοι εζήτουν την +επιστροφήν δανεισθέντων. + + — 'Σάν να είχα κερδήσει εγώ, προσθέτει μετ' ολίγον, τον πρώτον +λαχνόν. + + — Τον καϋμένον τον Τηλέμαχον! Έννοια σου, και θα πω εγώ του +μπαμπά σου να σου δώση κάτι τι διά τα έκτακτά σου έξοδα. + + — Κ' εμένα, μαμάκα; ερωτά η την στιγμήν εκείνην ακριβώς +εισερχομένη Ασπασία, δεν θα μου πέση τίποτε από ταις εκατόν; + +Πριν ή απαντήση η Κυρία Περδίκη, εισέρχεται ο υπηρέτης, κομίζων +δύο επιστολάς και μίαν κολοσσιαίαν ανθοδέσμην. + + — Ακόμη γράμματα; φωνεί η οικοδέσποινα. Καλά! Βάλε τα εκεί, +επάνω εις το τραπέζι. Και αυτό το μπουκέτο ποίος το έφερε; + + — Ο περιβολάρης, κυρία. Σας συγχαίρεται, λέγει· και εις άλλα. + + — Το πήρε και αυτός μυρωδιά; μη χειρότερα! παρατηρεί ο +Τηλέμαχος. + + — Δος του πέντε φράγκα, Νικόλα, και πες του, τον ευχαριστούμεν. + +Μόλις εξήλθεν ο Νικόλας, και παρίσταται εις την θύραν του +εστιατορίου άνθρωπός τις του λαού, χυδαίαν έχων την όψιν και τα +κνήμας γυμνάς, κοντός δε και στενάς φορών αναξυρίδας μέχρι +γονάτων, εφεστρίδα με διπλήν σειράν σφαιροειδών και θυσσανωτών +κομβίων, και πέτασσον εκ πιλήματος άμορφον και αποτετριμμένον. +Διά της μιας αυτού χειρός κρατεί ράβδον χονδράν, διά της άλλης δε +αναλικνίζει από των τεσσάρων του άκρων μανδήλιον ρυπαρόν, εις ου +το βάθος κροταλίζουσιν ολίγα κέρματα. + + — Καλό 'ς τα χαίρεστε, κυρά! λέγει ο νέηλυς, βλέπων εστρωμένην +την τράπεζαν. Ο θεός να σας τα πληθαίνη! Το μάθαμε δα κάτω 'ς το +παζάρι όλοι μας, και το καταχαρήκαμε, μάρτυς μου ο Θεός! Του +άξιζε του κυρ Γιάγκου, αλήθεια, γιατί είνε καλός άνθρωπος και +καλός πατριώτης. Αι! 'ς της άλλαις εκλογαίς θα τον έχωμε πρώτο +σύμβουλο, χωρίς άλλο. + +Ευχαριστούμεν, απαντά δειλώς η κυρία Πηνελόπη, πτοουμένη σχεδόν +την προστατευτικήν εκείνην οικειότητα της φράσεως, και προσθέτει +αμέσως· + + — Τι αγαπάτε; τον Γιάγκο θέλετε; δεν ήλθ' ακόμη. + + — Δεν πειράζει, κυρά! αφού είσθε η ευγενεία σας, το ίδιο κάνει. +Είνε για μια πτωχή οικογένεια . . . ό,τι προαιρείται ο καθείς. + +Και ο μέλλων κομματάρχης του Κ. Περδίκη ανοίγει διά των δύο του +χειρών τας άκρας του μανδηλίου και πλησιάζει δύο βήματα προς την +οικοδέσποιναν. + + — Νικόλα! φωνάζει η κυρία· δόσε πέντε φράγκα του κυρίου . . . — +πώς ονομάζεσθε, παρακαλώ; + + — Κωστής Φυσέκης, κυρά! + + — Δόσε του Κυρίου Κωστή, . . εξακολουθεί η οικοδέσποινα. + + — Όχι να μου τα δώση κυρά, όχι! 'Σ το μανδήλι να τα ρίξη, +παρακαλώ. Αυτά είνε χρήματα ιερά, και εγώ δεν τα πιάνω εις το +χέρι μου. + +Ο Νικόλας αποθέτει εις το μανδήλιον το πεντόφραγκον, ατενίζων +εκφραστικώτατον και γνώριμον βλέμμα επί τον ευσυνείδητου +ερανιστήν, όστις αποχαιρετά και απέρχεται. + + — Ξεύρεις, μητέρα, παρατηρεί ο Τηλέμαχος, ότι αν πηγαίνη έτσι το +πράγμα, αι εκατόν χιλιάδες θα γείνουν πολύ γρήγορα παραμύθι; + + — Αι, καλά! απαντά μειδιώσα η μήτηρ του. Ο άνθρωπος πρέπει να +βοηθή, όταν ειμπορή και όσον ειμπορή. Μ' εκατό και με διακόσια +φράγκα δεν θα μας λιγοστευτούν, παιδί μου, κ' έννοια σου. + + — Εμένα μου έρχεται μία ιδέα, υπολαμβάνει ο νεαρός Περδίκης +διαρρηγνύμενος εις γέλωτα. Να βάλωμε μίαν ειδοποίησιν αύριον εις +τας εφημερίδας, ότι παρακαταθέτομεν το ποσόν εις ένα +συμβολαιογράφον, εις μίαν τράπεζαν, — αδιάφορον πού — και να +κοπιάση ο κόσμος να παίρνη, ως που να τελειώσουν. Έτσι, μου +φαίνεται, θα ευρούμε τουλάχιστον την ησυχίαν μας. + + — Στάσου δα πρώτα να ταις πάρωμεν, και ύστερα σκεπτόμεθα, απαντά +γελώσα επίσης η μήτηρ. + + — Ου, καϋμένε Τηλέμαχε, λέγει η δεσποινίς Ασπασία, τι ανοησίαις +που λες! + + — Κύτταξε που το πίστευσε κ' εφοβήθηκε! υπολαμβάνει ο Περδικίδης +και γελά έτι θορυβωδέστερον. Έννοια σου, Ασπασάκη! έννοια σου, +και ο μπαμπάς τέτοιους χωρατάδες άνοστους δεν τους κάμνει. +Αλήθεια, μητέρα, δεν τρώμε; Είνε μία περασμένη. + +Ζ'. + +Η οικογένεια Περδίκη απέκαμε να περιμένη τον αρχηγόν αυτής και +κάθηται εις την τράπεζαν. + +Το γεύμα, εννοείται, είνε φαιδρότατον, και οι δαιτυμόνες +ομιλητικότατοι. + +Η κυρία Πηνελόπη υψόνει ήδη το ποτήριόν της προπίνουσα εις υγείαν +του συζύγου της και ευχομένη καί εις άλλα, ότε ο Περδίκης ανοίγει +παταγωδώς την θύραν και ενσκήπτει ως κεραυνός εις την αίθουσαν. Η +μορφή του είνε πορφυρά, οι οφθαλμοί του απλανείς, το βήμα του +ασταθές, και αι χείρες του κινούνται ως πτέρυγες ανεμόμυλου. Δεν +λέγει λέξιν, αλλά καταπίπτει επί μιας καθέδρας, και ασθμαίνει +κοπιωδώς, ως φύσα σιδηρουργείου. + + — Τι είνε; φωνεί αναπηδώσα από της έδρας της η σύζυγός του, Τι +τρέχει; τι έπαθες; + +Ο Περδίκης προσπαθεί να ομιλήση, αλλ' η φωνή του εκπνέει εις τον +λάρυγγά του. + + — Δος μου εδώ ένα ποτήρι νερό, Ασπασία! κραυγάζει η Κ. Πηνελόπη, +Γρήγορα. Έλα! + +Και ποτίζει τρυφερώς τον συμβίον της. + + — Μα τι τρέχει λοιπόν; Λέγε μου! ερωτά και πάλιν. + + — Τι να τρέχη, αδελφή, απαντά τέλος ανακτών την φωνήν του ο +Ιωάννης. Το κέρδος μας . . . + + — Αι; + + — Έγεινε. . . . + + — Τι; + + — Κα-πνός! + + — Με τα σωστά σου είσαι; Τι είν' αυτά; τι θα ειπή, έγεινε +καπνός; + + — Να είπη, ότι η ομολογία μας . . . δεν είχε πληρωμένην . . . +την τελευταίαν δόσιν. + + — Και τι μ' αυτό; + +Δεν είνε ακριβώς γνωστόν, τι απήντησεν ο Περδίκης εις την +ερώτησιν ταύτην της συζύγου του. + + + +ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ (6) + + + +Ήσαν δύο οικίαι επί της αυτής οδού, η μία της άλλης αντιμέτωπος. + +Η μία μεγάλη, άρχοντος οικία, η άλλη μικρά, ταπεινή, σχεδόν +καλύβη, πτωχόν πτωχού ενδιαίτημα. + +Εδώ πυλώνες μεγάλοι, και παράθυρα πολλά, διά βαρυτίμων +παραπετασμάτων μετριάζοντα το άπλετον φως, και εξώσται κομψοί +περικοσμούντες την οικοδομήν, και άνδηρα, αναπεπταμένα το μεν εις +τον ήλιον, το δε εις την αύραν την εσπερινήν, και κήπος οπίσω +θαλερός και βαθύσκιος, και στρουθίων τάγματα πολυάριθμα, +φλυαρούντα υπό των δένδρων το φύλλωμα και ζωογονούντα την βαρείαν +σιγήν, ην περιέβαλλε τον οίκον πάσα η σοβαρότης του πλούτου. + +Είναι μία μόνη μικρά θύρα, και στενόν παράθυρον μόλις που τας +κυριακάς και τας εορτάς δειλώς ανοιγόμενον, και πέραν εκεί, εις +το άκρον στενού διαδρόμου και όπισθεν των δύο χαμογείων δωματίων +άτινα αποτελούν τον πτωχικόν οίκον, αυλή ευρεία, ης το γεώδες +έδαφος συνεκύλων δι' όλης της ημέρας παιδία γυμνόποδα φαιδρώς +φωνασκούντα, και όρνιθες κλώζουσαι και ραμφοκοπούσαι το χώμα, ας +ένθεν μεν κατεδίωκεν ακάκως πυρρόθριξ μολοσσός, απαθής δ' εκείθεν +αλλά προσηνής το φαινόμενον εθεάτο τεφρόχρους όνος, προσδεδεμένος +εις φάτνην πενιχράν, υπό την στέγην ολίγων σανίδων. + +Του πλουσίου μεγάρου κάτοικοι, πλην των πολλών οικετών, αφώνων +και σοβαρών ως ο οίκος, ήσαν δύο μόνοι· ανήρ και γυνή. Ο Θεός δεν +είχε δώσει τέκνα εις αυτούς, νομίσας ίσως ότι τους ήρκει ο +πλούτος· αλλ' είχεν όμως δώσει φίλους πολλούς εις τον πλούτον +των, οίτινες επλήρουν πολλάκις την τράπεζαν αυτών κ' εφαίδρυνον +ενίοτε τας αίθουσάς των. Δεν εφαίδρυνον όμως και τον οίκον αυτών +οι ξένοι· πολλάκις δε τα όμματα της πλουσίας αλλ' ερήμου +οικοδεσποίνης εθόλονε μελαγχολία, και δάκρυ δειλόν ανέβλυζεν υπό +τα βλέφαρά της, οσάκις από της σιγής του θαλάμου της εθεώρει διά +του παραθύρου εις την απέναντι πτωχικήν αυλήν, και έβλεπε τα +ακτένιστα παιδία του γείτονος παίζοντα εν φωναίς και θορύβω το +κ ε ρ ά κ ι και τον κ ρ υ π τ ό ν. + +Διότι είχε πολλά παιδία ο γείτων' ουδ' αυτός ο ίδιος ήξευρε πόσα, +— έλεγεν αστειευόμενος, οσάκις ηρωτάτο. Ότε δε την εσπέραν +επέστρεφεν οίκαδε ο ημερόβιος εργάτης, άλλοτε πεζός και άλλοτε +σοβαρώς κεντρίζων τον όνον του, και ηνοίγετο προ αυτού η θύρα του +οικίσκου, χωρίς καν εκείνος να την ωθήση, αλαλαγμός χαρμόσυνος +ηγείρετο από της αυλής, και πάσα παιδιά κατελείπετο εις το μέσον, +και όλος των παικτόρων ο εσμός, μικρών και μεγάλων, εκρεμάτο +βοτρυδόν από των φορεμάτων του πατρός. Ο ευσταλέστερος ανερριχάτο +εις τους ώμους του, η ζωηροτέρα ήρπαζεν από της αγκάλης του τον +άρτον της εσπέρας, άλλος ανηρτάτο από του τραχήλου του, και τα +μικρότερα ενηγκαλίζοντο τας κνήμας του. + + — Έλα, ησυχάστε! αφήστε τον πατέρα σας να ξανασάση! εφώνει προς +το στίφος των πολιορκητών η κυρά Δημήτραινα, εύσωμος και +πορφυρόχρους μεσήλιξ, ης τα σπαργώντα στήθη, ανέτως αναπτυχθέντα +υπό τα λαίμαργα στόματα δέκα ευρώστων νηπίων και ουδένα ποτέ +γνωρίσαντα στηθόδεσμον, εκυμαίνοντο μεγαλοπρεπώς μόλις +συγκρατούμενα υπό των πτυχών του χιτώνος της. + + — Άσ' τα! μη τα μαλόνης! απήντα ο κυρ Δημήτρης, και αναλαμβάνων +εις τας αγκάλας του τα δύο δίδυμα μικρά του, εκάθητο κεκμηκώς επί +του σάγματος του όνου και εσπόγγιζε τον αδρόν του μετώπου του +ιδρώτα διά της ποδιάς των τέκνων του. + +Τοιούτων φαιδρών σκηνών πολλάκις εγίνοντο από του εξώστου των +θεαταί ο Κύριος Μαρής και η Κυρία Μαρή, του πλουσίου οίκου οι +άπαιδες άρχοντες. Και εκείνος μεν, εκατομμυριούχος χρηματιστής, +από μακρού ήδη τραχυνθείς την καρδίαν εκ των συγκινήσεων της +υψώσεως και του εκπεσμού, δυσθύμως μάλλον προσέβλεπε τας +θορυβώδεις εκείνας και προστύχους, ως τας απεκάλει, οικογενειακάς +πανηγύρεις, αίτινες ετάραττον την εσπέραν ου μόνον την κοπιώδη +συνήθως χώνευσίν του, αλλά και πάσαν την ηρεμίαν των οικονομικών +αυτού υπολογισμών. Αλλ' η συζυγός του, γυνή και δις ήδη +αποτυχούσα μήτηρ, μακράν πολλάκις ώραν ελησμονείτο θωρούσα την +διηνεκή σχεδόν εκείνην τύρβην, και μειδίαμα παράδοξον, χαράς άμα +και πόνου μαρτύριον, διέστελλε τα χείλη της. Τι δεν έδιδε διά +μικράν τινα μόνον μερίδα της ζωηρότητος εκείνης και ταραχής! + +*** + +Εσπέραν τινά, ήτο η πρώτη Κυριακή των Απόκρεω ο Δημήτρης +επέστρεψεν ενωρίτερα εις τον οίκον του, + +Ήτο κατοφορτωμένος. + +Διά του δεξιού βραχίονος έσφιγγεν ενηγκαλισμένον ταβάν, όθεν από +παχέος ορύζης στρώματος προέκυπταν πού και πού, ως λόφοι μικροί, +τεμάχια κρέατος οπτού· κάτωθεν δ' αυτού ανελικνίζετο δίκην +εκκρεμούς από της δεξιάς του χειρός φιάλη μελάγγρους ευμεγέθης, +πλήρης ξανθού ρητινίτου. Αριστερόθεν εκράτει μανδήλιον, +εγκυμονούν τις οίδε τίνα και ποία έκτακτα τραγήματα, και επί του +μανδηλίου έσφιγγε διά του αντίχειρος χάρτινον πρόστυχον +προσωπείον είκοσι λεπτών. + + — Έλα, Μαριώ, να ζης! ξεφόρτωσέ με! εφώνησεν εισερχόμενος. + +Αλλά πού να προφθάση η Μαριώ! Τρία ήρπασαν διά μιας την βαύκαλιν, +άλλα τόσα το μανδήλιον, ούτινος διεσπάρησαν χαμαί τα περιεχόμενα +— δύο λεμόνια εδώ, πέντε μήλα εκεί, ολίγα μύγδαλα παρέκει — και η +γενική κατ' αυτών έφοδος των παιδίων έσωσεν από σοβαρού κινδύνου +τον ταβάν, ον κατώρθωσε τέλος να παραλάβη σώον και ακέραιον η +μήτηρ. + + — Κύτταξε, κύτταξε τα διαβολόπουλα! Εφώνει αύτη, και ηγωνίζετο +ασθμαίνουσα να επαναφέρη την τάξιν εν μέσω του αφηνιάσαντος +στίφους, ενώ ο πατήρ εκράτει το προσωπείον υψηλά, υψηλότερα των +κατ' αυτού αναπηδώντων μικρών, και έλεγεν αταράχως· + + — Αι, ησυχία τώρα, ησυχία! Κάμετε φρόνιμα . . . ειδεμή δεν έχει +μουτσούνα. + + — Μουτσούνα! Μουτσούνα! εκραύγασεν εν χορώ το παιδοθέμιον, +θορυβώδη συγκροτούν πυρρίχιον κύκλω του πατρός, ενώ η μήτηρ μόλις +κατώρθονε να περισυναγάγη από του πεδίου της μάχης τους από του +μανδηλίου πεσόντας τραυματίας. + +Τέλος επήλθεν ησυχία εν τω οίκω του κυρ Δημήτρη. Τα παιδία +κατηυνάσθησαν, και συναχθέντα περί τον τ α β ά ν ωσφραίνοντο +βουλιμιώντα το περιεχόμενον. + +Η οικοδέσποινα έστρωσεν εν μέσω την βραχύποδα τράπεζαν του +δείπνου, τον σ ο φ ρ ά ν, και ανήψε παρ' αυτώ κλαυθμηρίζοντα +λύχνον. Ο κυρ Δημήτρης εκάθισε χαμαί σταυροποδητί, και σταυρώσας +διά του μαχαιρίου του τον άρτον έκοψε και διένειμε. + + — Δόξα σοι ο Θεός, γυναίκα, είπε σταυροκοπούμενος, η βδομάδα +πήγε καλά. Βγάλαμε τριάντα δραχμαίς. Υγεία νάχωμε, και οξωνού! Η +φτώχια θέλει καλοπέραση! + +Ούτως ευθύμως ήρχισε και ευθύμως επεράνθη το πτωχικόν του πτωχού +οίκου δείπνον. + +Αφού δε τα παιδία ετραγάνισαν και το έσχατον φαγώσιμον οστούν του +ταβά, σκυθρωπάζοντος ευλόγως του παρισταμένου μολοσσού, εις ον +σκληρός απέμεινε κλήρος ό,τι μόνον απρόσιτον εις παίδων οδόντας — +και αποσμήχοντα διά ψωμίου το πήλινον σκεύος εγάνωσαν αυτό λάμπον +και στίλβον, ο κυρ Δημήτρης εμοίρασεν ακριβοδικαίως τα τρωγάλια +εις τα τέκνα του, εστράγγισεν εις το ποτήριόν του το κατάλοιπον +της μελαψής φιάλης, και σπογγίσας διά της παλάμης τον μύστακα, +είπεν εις την σύμβιόν του εν αληθεί ευφροσύνη· + + — Δος μου τώρα λιγάκι το μπουζούκι μου, κυρά Μαριώ, να το +τραγουδήσωμε· + + — Δεν νυστάξατε σεις ακόμη; ηρώτησεν η κυρά Δημήτραινα· αλλά +τοσαύτα διά μιας απήντησαν όχι, εις μίαν κορυφωθέντα κραυγήν, +ώστε καθησύχασε μεν η μητρική μέριμνα, εξετέλισε δ' αμέσως το +παραγγελθέν η συζυγική προθυμία. + +Το πρωσαχθέν μπουζούκιον ήτο πατρική κληρονομία τον κυρ Δημήτρη. +Ο πατήρ αυτού, βαρελοποιός ποτε και μουσικός κατά τας ώρας της +σχόλης του, μόλις είχε κατορθώσει να διδάξη τον υιόν αυτού, πλην +τυπικών τινων υποκρούσεων, ένα συρτόν και ήμισυν καλαματιανόν. +Αλλά το έν και ήμισυ τούτο ήρκει εις διασκέδασιν των παιδίων, ων +αι χορευτικαί γνώσεις περιωρίζοντο κατ' ανάγκην εις το μουσικόν +του πατρός των πεδίον. + + — Ελάτε τώρα σεις, είπεν ούτος· πιασθήτε από τα χέρια. Εμπρός ο +Νικολής, ύστερα ο Γιώργης, και οι άλλοι με την αράδα. Συρτό· Ο +Νικολής που τραβάει το χορό φορεί και τη μουτσούνα! + + — Κ' εμείς πατέρα; εμείς; εφώνησε δυσθύμως ο λοιπός όμιλος, δεν +θα τη φορέσωμε; + + — Αγάλια, αγάλια· Ένας ένας θα τραβά το χορό και θα την φορή. + +Και ανέκρουσεν ο μουσικός, και ήρχισεν η διασκέδασις. + +Ελαφροί των παιδίων οι μικροί πόδες έπληττον, ρυθμικώς ενίοτε, το +πάτωμα, αι λάλοι των γλώσσαι συνώδευον κατά διάλείμματα διά +προχείρου άσματος τον σκοπόν της ορχήστρας, ο δε πατήρ, διακόπτων +ενίοτε την μουσουργίαν, ανέμελπεν έρρινον και βροντόφωνον ωδήν, +προς ην αγαλλιών και σκιρτών ανταπήντα ο χορός. + + — Κέφι που τώχεις, ευλογημένε! έλεγεν η κυρά Μαριώ, νανουρίζουσα +ηρέμα το βρέφος της, — διότι είχε και βρέφος η ευλογημένη. — Κέφι +που τώχεις! Δεν πέφτεις να πλαγιάσης, που είσαι κουρασμένος, +μόνον κάθεσαι και. . . . + +Κτύπος δυνατός εις την εξώθυραν διέκοψε της Δημήτραινας την +φράσιν και του Δημήτρη την μουσικήν. + + — Ποιος νάνε τέτοια ώρα! είπεν ούτος, αποθέτων το όργανον του +και εγειρόμενος. Έλα! σιωπή εσείς και ησυχία! εξηκολούθησεν +αποτεινόμενος προς τα παιδία, άτινα εξηκολούθουν ορχούμενα και +μετά το πέρας του μέλους, ως θάλασσα σαλευομένη και μετά του +ανέμου την πτώσιν. + +Και εβάδισε προς την θύραν. + +*** + +Καθ' ον χρόνον ηυθύμουν και διεσκέδαζον οι κάτοικοι της πτωχής +καλύβης, έπληττον και εχασμώντο του πλουσίου οίκου οι κύριοι. + +Περάναντες το γεύμα των, όπερ άφθονον ως συνήθως και ποικίλον +ουδέν είχεν ιδιαίτερον γνώρισμα, το δυνάμενον να αναμνήση αυτούς +την απόκρεω, ανεκλίθησαν αμφότεροι απέναντι αλλήλων, εκείνος μεν +επί σοφά μαλακού, καπνίζων το σιγάρον του, και χειλοποτών ηρέμα +τον καφέν του, αυτή δε επί του εγγυτάτου εις την τράπεζαν +κλιντήρος, θωπεύουσα νωχελώς διά της λευκής και δακτυλιοφόρου +χειρός της το λείον τρίχωμα χονδροκεφάλου γάτου, ρέγχοντος +μακαρίως επί των γονάτων της. + +Πλην του ρόγχου τούτου σιγή εντελής επεκράτησεν ικανήν ώραν εν τη +αιθούση. + +Ότε δε τέλος ο κύριος Μαρής ερρόφησε πλην του καφέ του και μικρόν +ποτήριον κονιάκ, και ησθάνθη το σιγάρον του εγγίζον εις το τέλος, +ανεκάθισε μορφάζων εκ μικρού ρευματικού νυγμού, ον ησθάνετο εις +την κνήμην, και είπεν, αφού μεγαλοφώνως εχασμήθη· + + — Δεν παίζεις λιγάκι Boccace, Ερμιόνη; + + — Ουφ! καϋμένε Αγησίλαε, . . να ήξευρες πώς βαρηούμαι! απήντησεν +εκείνη παρατείνουσα μετά κόπου τας λέξεις και οιονεί συλλαβίζουσα +αυτάς. Επάνω εις την χώνευσιν . . πού ν' αφήσω τώρα τον καϋμένον +των Πλούτωνα, που κοιμάται τόσον εύμορφα. + + — Καλά! υπέλαβεν ο Αγησίλαος· και η τελευταία της λέξεως συλλαβή +απήχησεν εις δεύτερον και φωβερώτερον του πρώτου χάσμημα. + + — Τι; ενύσταξες κι' όλα; ηρώτησεν η σύζυγός του, ακούουσα μάλλον +ή βλέπουσα την συζυγικήν εκείνην χασμωδίαν. Μήπως δεν είσαι καλά; + + — Καλά είμαι . . . αλλά βαρηούμαι κ' εγώ . . . 'ξεύρεις. + + — Δεν πηγαίνεις καμμίαν ώραν εις την λέσχην, να διασκεδάσης; + + — Αποκρηά σήμερον, . . . ποιος θα ήνε εις την λέσχην; Έπειτα . . . +μπορεί να μας έλθουν και τίποτις μάσκαραις απόψε . ., + + — Ο Θεός να τους φωτίση, να σου ειπώ! Διότι αυταίς η βραδυαίς +του χειμώνος είνε ατελείωταις. + +Την στιγμήν εκείνην εισελθών υπηρέτης άψογος την περιβολήν αφήκεν +επί της τραπέζης δέσμην εφημερίδων, ειπών απλώς· + + — Ταχυδρομείον! + + — Α! τι καλά! εφώνησεν ευθύμως ο Αγησίλαος, και θεις επί της +ρινός τας διόπτρας του ανέπτυξε το νεώτατον των φύλλων και ήρχισε +την ανάγνωσιν από του τέλους. + +Ο Πλούτων αφυπνισθείς επήδησε χαμαί άνευ περαιτέρω διατυπώσεως, +και βυθίσας τους εμπροσθίους του όνυχας εις τον παχύν της +αιθούσης τάπητα εκύρτωσεν ευαρέστως την ράχιν του, η δε κυρία +Ερμιόνη ανεγερθείσα ήνοιξε μίαν των επί της οδού θυρίδων. + + — Να πάρωμεν ολίγον αέρα, και κλείω ευθύς, είπε προλαμβάνουσα +πάσαν του ανδρός της διαμαρτύρησιν. + +Αλλ' από της θυρίδος εκείνης, πλην του δροσερού αέρος, εισέβαλεν +απρόσκλητος ξένος και η φαιδρά αντήχησις του μπουζουκιού του κυρ +Δημήτρη. + + — Νά τα! είπεν ο χρηματιστής, εξακολουθών την ανάγνωσιν του· +άρχισαν πάλιν οι αντικρυνοί μας τα συνειθισμένα. Ξεύρεις, +Ερμιόνη, ότι κατήντησεν ανυπόφορος αυτός ο κυρ Δημήτρης με το +κοπάδι του; + + — Διατί οι καϋμένοι; ηρώτησε μετ' αγαθότητος η κυρία. +Διασκεδάζουν . . . . δεν κάμνουν κακόν. Τι σε πειράζουν; + + — Με ανησυχούν. . . . τι άλλο θέλεις να με πειράξουν; απήντησεν +εκείνος, αναγινώσκων πάντοτε. + + — Εγώ τους ζηλεύω, να σου ειπώ, υπέλαβε μετά μικρόν η κυρία +Μαρή, πλησιάζουσα εις τον σύζυγόν της και θωπεύουσα ηρέμα τον επί +της εφημερίδος κύπτοντα τράχηλόν του. + + — Τι σου ήλθεν; είπεν εκείνος αναβλέπων. + +Την ερώτησιν ταύτην υπέλαβεν η Ερμιόνη αποτεινομένην εις την +ζηλείαν μάλλον ή την θωπείαν της, και έσπευσε να προσθέση· + + — Αχ, . . . . ζηλεύω τα παιδιά των. Δεν ξεύρεις πόσα είνε, +Αγησίλαε, . . . και όλα τόσα . . . τόσα, το ένα μικρότερο και +ωραιότερο από το άλλο. Να είχαμε κ' εμείς κανένα! . . . είπε μετ' +ολίγον σιγαλή τη φωνή, κύπτουσα το πρόσωπον προς τον σύζυγόν της. + + — Χα, χα, χα! εφώνησεν εκείνος γελών· με την ώρα σου ήλθεν η +όρεξις! Ποίος σου πταίει; μην τα κάμνης μισά! + +Και αποβαλών τας διόπτρας του ηγέρθη και επλησίασεν εις την +εστίαν. + + — Με τα σωστά σου λοιπόν, αγάπη μου, εξηκολούθησε διά μειλιχίας +φωνής, προσπαθών να κολάση την προ μικρού σκαιάν τραχύτητα της +φράσεώς του, με τα σωστά σου ζηλεύεις τους γείτονάς μας; + + — Και είνε να μην τους ζηλεύση κανείς; Δεν βλέπεις τι +ευτυχισμένοι που ζουν! Πως είνε πτωχοί, . . αδιάφορον! Όλοι +ροδοκόκκινοι από υγείαν . . . Ανάγκας δεν έχουν. . . . φροντίδας +δεν έχουν. . . . Σπίτι γεμάτο ζωήν και χαράν! Όταν είνε να +δουλεύσουν δουλεύουν, και όταν είνε να διασκεδάσουν διασκεδάζουν. +Όχι . . . + + — Όχι 'σάν εμάς; ήθελες να ειπής κ' εστάθης. + + — Βέβαια. Ψεύματα; απήντησεν η κυρία Μαρή, υψούσα τους ώμους. +Ημείς με όλα μας τα καλά . . . με τα πλούτη μας, με ωραίο σπίτι, +με αμάξια, μαγείρους, υπηρέτας, τα έχομεν αιωνίως κατεβασμένα, +'σαν να έχωμεν πένθος· και αν δεν έλθη κανείς ξένος να μας ίδη, +δεν ανοίγομεν το στόμα μας ώραις. Εγώ τουλάχιστον, σε βεβαιόνω, +εξηκολούθησεν η αγαθή γυνή μετά πικρού μειδιάματος, κατήντησα να +μην ομιλώ παρά όταν μαλόνω τους υπηρέτας . . . . Αυτοί οι πτωχοί +με το τίποτε είνε πάντα ευχαριστημένοι, εύθυμοι, διασκεδάζουν +αδιάκοπα, τραγουδούν, χορεύουν, χαίρονται την ζωήν των τέλος +πάντων. Διατί αυτό; + + — Διατί! είπε καθ' εαυτόν ο χρηματιστής, περιπατών σιγά άνω κάτω +εν τη αιθούση. Είτα δε, ωσεί φαεινή τις ιδέα επήλθεν αίφνης +απαντώσα εις το ενδιάθετον αυτό ερώτημα, έστη αποτόμως +επιστραφείς ενώπιον της συζύγου του και ηρώτησε· + + — Θέλεις, Ερμιόνη μου, να σιωπήσουν οι γείτονές μας, και να +παύση όλη αυτή η διασκέδασις και ο θόρυβος; + + — Όχι τους καϋμένους! απήντησεν εκείνη περίτρομος, τις οίδεν +οποία υποθέτουσα τα σχέδια του συζύγου της. Όχι, . . . μη τους +κάμης κακόν! άφησέ τους . . . . Τι μας πειράζουν; + + — Κακόν να τους κάμω; απήντησε μειδιών ο κύριος Μαρής. Πού σου +εφάνη; Έννοια σου, μην ανησυχής . . . . και δεν θα πάθουν τίποτε. +Καλόν θα τους κάμω . . . και θα σιωπήσουν, θα ιδής! + + — Μα τι σκοπόν έχεις; + +Ο Αγησίλαος ουδέν απήντησεν, αλλ' εξελθών της αιθούσης, και +καλέσας τον υπηρέτην του Γιάννην, είπεν εις αυτόν ολίγας λέξεις +ταπεινή τη φωνή. + +Μετά τινας στιγμάς ο Γιάννης έκρουεν, ως είδομεν ήδη, την θύραν +του κυρ Δημήτρη. + +Την επαύριον εσπέραν ο κυρ Δημήτρης, δειπνήσας συντομώτερον και +του συνήθους, έπλυνε πρώτον τας χείρας αυτού και το πρόσωπον, +υπεδύθη κατόπιν έν ζεύγος καινουργών δήθεν σανδαλιών, άτινα από +πέντε ήδη ετών εφύλαττεν η Μαριώ εντός παλαιού ερμαρίου διά τας +δ ε σ π ο τ ι κ ά ς ε ο ρ τ ά ς, εφόρεσε το καλόν του φέσιον, και +ευτρεπίσας όσον κάλλιον ηδύνατο την λοιπήν αυτού αναβολήν, +ητοιμάσθη να εξέλθη, λέγων· + + — Ας πάμε να ιδούμε τι μας θέλει ο κυρ Αγησίλαος. + + — Δε θ' αργήσης; ηρώτησεν η σύζυγός του. + + — Πώς θ' αργήσω; Μήπως έχομε τίποτε να μοιράσωμε με το γείτονα; +Θάχη καμμιά δουλειά να μου παραγγείλη . . . Σε δύο λεπτά είμαι +'πίσω. + + — Κύτταξε να μη παραστρατήσης! . . . + + — Με το καλό μου φέσι; απήντησεν ο Δημήτρης, εκπλαγείς ότι η +συμβίος του υπέθετεν αυτόν ικανόν προς τοιαύτην μωρίαν. + +Και εξήλθε λέγων· + + — Πλάγιασε τα παιδιά! + +Η κυρά Δημήτραινα, μείνασα μόνη, κατέκλινε πρώτον τον πολυάριθμον +αυτής τόκον επί δύο ευρέων στρωμάτων, χαμαί ηπλωμένων εντός του +παρακειμένου θαλάμου, είτα δε καθεσθείσα παρά τον λύχνου της, +ήρχισε πλέκουσα κάλτσαν και διανοούμενη τι άρα γε ήθελε τον +σύζυγόν της ο κύριος Αγησίλαος. + + — Να τον φώτιζε ο Θεός, έλεγε καθ' εαυτήν, να μας έδιδε καμμιά +καλή δουλειά . . . αποκοπή, να βγάλωμε τίποτε. Κανένα χωράφι, να +ειπούμε, να το βάλη αμπέλι ο Δημήτρης, . . . καλογερικό, να +πάρωμε και 'μείς λιγάκι επάνω μας. Γιατί μ' όλα αυτά τα παιδιά, +ζωή νάχουνε! πού να βγη κανείς με το μεροδούλι; . . . ψωμί μοναχά +δεν μπορεί να τα προφτάξη ο καϋμένος ο Δημήτρης. Αι! δόξα σοι ο +Θεός! είπεν αίφνης, διακόπτουσα μεγαλοφώνως τας σκέψεις της και +σταυροκοπουμένη. + +Απορούσα δε, ότι ο Δημήτρης δεν επανήρχετο, ανέλαβε πάλιν +ανεπαισθήτως τον ειρμόν του τερπνού της ονείρου. + + — Θάκανα ένα φουστανάκι της Ελένης μου, εξηκολούθησε +διαλογιζομένη, και θάστελνα και τον Νικολή μου 'ς το σχολειό να +μη μείνη στραβό το καϋμένο, και με βλαστημάη μια μέρα. Θάκανα και +το τάμμα που έχω 'ς τη Βαγγελίστρα για το Σπύρο μου, όταν έβγαλε +τη βλογιά, . . . και δεν μπόρεσα ακόμη να το στείλω . . . — με τι +να το στείλω; . . . Αν περίσσευε τίποτα, αι! θάκανα κ' εγώ, να +σου πω, ένα ρούχο να βάλω επάνω μου, που περπατώ τώρα δυο χρόνια +με μπαλώματα . . . + +Ούτω δε δειλώς ιστιοδρομούσα διά του πελάγους των ονείρων, δεν +ήκουσεν η Μαριώ ανοιγομένην και κλειομένην την αυλόθυραν, ούτε +την μετ' ολίγον ημιανοιχθείσαν ηρέμα θύραν του οικίσκου, ούτ' +εννόησε του κυρ Δημήτρην, όστις προκύψας διά της θύρας την +κεφαλήν, ηρώτησε σιγαλή τη φωνή, πριν εισέλθη· + + — Κοιμήθηκαν τα παιδιά; + + — Ου! μ' ετρόμαξες, καϋμένε! εφώνησεν η ανανήψασα αίφνης σύζυγός +του. Τι στέκεσαι τώρ' αυτού; Τελείωσες; έλα μέσα! + + — Μη φωνάζης! υπέλαβε σιγά σιγά και πάλιν ο κυρ Δημήτρης, +ιστάμενος πάντοτε επί της φλιάς της θύρας. Κοιμήθηκαν τα παιδιά; + + — Σε καλό σου! κοιμήθηκαν βέβαια. Τι θα πη αυτό; Τι ρωτάς; Τι +σου ήλθε; + + — Μεγάλα πράγματα, Μαριώ μου! απήντησεν εκείνος εισερχόμενος. + +Πρέπει δ' αληθώς μεγάλα πράγματα να είχον συμβή εις τον πτωχόν +Δημήτρην, διότι και το πρόσωπόν του ήτο ηλλοιωμένον, και οι +οφθαλμοί του είχον λάμψιν ασυνήθη, και της φωνής αυτού η κλαγγή +ήτο τρομώδης και παρηλλαγμένη. + + — Καλέ τι έπαθες; ηρώτησεν εγειρομένη και πλησιάζουσα ανησύχως η +κυρά Δημήτραινα. Συ δεν είσαι ο ίδιος. + + — Τώρα κ' άλλη μια φορά ο ίδιος! Κύτταξε εδώ! + +Και λαβών κάτωθεν της μασχάλης του σακκίδιον πλήρες ταλλήρων, +κατήνεγκεν επ' αυτού βαρύν τον γρόνθον του. + +Η πτωχή Μαριώ έγεινε κάτωχρος. Ησθάνθη διά μιας λυόμενα τα γόνατά +της· ήνοιξε το στόμα της να ομιλήση . . . αλλά πού φωνή! Ενόμισεν +ότι ο λάρυγξ της είχε καταβή διά μιας εις τα βάθη του στήθους +της . . Ευτυχώς δεν ήτο φύσις αβρά, ην ηδύνατο να νικήση επί μακρόν +η συγκίνησις. + + — Δημήτρη! ανέκραξε τέλος συνερχομένη, και η φωνή της εβρόντησεν +ως φωνή κατηγόρου, και η χειρ της υψώθη απειλητική. Πού τα ηύρες +αυτά τα χρήματα; + +Ο πτωχός Δημήτρης έμεινε κατ' αρχάς ενεός και κατάπληκτος προ της +αιφνιδίας μεταμορφώσεως της συζύγου του. Αλλ' αστραπή ταχεία, η +αστραπή της υποψίας της Μαριώς, διέδραμεν αμέσως την διάνοιάν +του, και ανακαγχάσας παταγωδώς. + + — Χα, χα! χα! εφώνησε· μη θαρρής πως τάκλεψα; Μου τάδωσαν, +ματάκια μου, μου τα . . . δωσαν, . . . μου τα χάρισαν! + + — Σου τα χάρισαν; Ποιος σου τα χάρισε; Ποιος χαρίζει σήμερα 'ς +την 'Αθήνα σακκούλια τάλλαρα; . . . Δημήτρη! + + — Έλα, έλα . . . μην ήσαι τρελλή. Μου τα χάρισε ο κυρ Αγησίλαος. + + — Σου τα χάρισε ο κυρ Αγησίλαος; . . + + — Πού ο θεός να μου κόβη χρόνια να του δίνη μέραις! Κάθισε· +κάθισε να σ' τα πω! + +Και καθίσας πρώτος εκείνος ήρχισε προσπαθών να διηγηθή τα +γενόμενα και ν' απαρτίση εις έν όλον τα πράγματα, τας εντυπώσεις +αυτού και τα αισθήματά του. + + — Μπήκα, που λες, Μαριώ μου, κ' ένας υπηρέτης, — ντρεπόμουνα που +τον κύτταζα, τόσο ωραία ρούχα φορούσε . . . + + — Τι τα θέλεις τώρ' αυτά, διέκοψεν ανυπομονούσα η κυρά +Δημήτραινα. Λέγε, τι έγεινε! + + — Στάσου δα, μη βιάζεσαι. Μπήκα το λοιπόν, και από κάμαρα σε +κάμαρα, μπρος ο δούλος πίσω εγώ, βρέθηκα μπροστά 'ς τον κυρ +Αγησίλαο. Τι σπίτι, καϋμένη Μαριώ! Καλά που έβαλα τα καινούργια +μου παπούτσια. + + — Ουφ, καϋμένε . . . λέγε τι σου είπε, και άφησε της φλυαρίαις. + + — Τι μου είπε; και θυμάμαι θαρρείς; Τι κάνουμε, πώς περνούμε, +πόσα παιδιά έχομε . . . αν είμαστε στενοχωρημένοι, χίλια δυο. +Καλώτατος άνθρωπος, Μαριώ μου! χρυσός άνθρωπος! Αύριο ευθύς θα +παραγγείλω μία λαμπάδα, ίσα με μπόι του, να την πάω 'ς τον άι +Δημήτρη. + + — Καλά όλ' αυτά, . . μα πώς σούδωσε τα χρήματα; γιατί σου +τάδωσε; + + — Ξέρω κ εγώ γιατί; έτσι θέλησε. Μας βλέπει, λέει, από τα +παράθυρά του και μας χαίρεται, γιατί έχομε πολλά παιδιά και καλή +καρδιά, και ζούμε χαρούμενοι και διασκεδάζομε . . . Κάνομε λιγάκι +ανησυχία καμμιά φορά, μα δεν τον πειράζει, λέει . . . η γυναίκα +του μας καμαρόνει . . . — δεν έχει, ξεύρεις, παιδί η καϋμένη. . . . +Τι έλεγα; . . . α ναι το λοιπόν, μας λυπήθηκε, λέει, εμένα και +σένα, να μας βλέπη έτσι να δουλεύωμε όλη μέρα, και του ήρθε, +λέει, η ιδέα να μας κάμη ευτυχισμένους. Με ρώτησε, τι θέλω. — Τι +να θέλω; υγεία και δουλειά, αφέντη. + + — Δουλειά; λέει· εγώ να σου δώσω χρήματα να κάμης δουλειά, ό,τι +δουλειά θέλεις. Και σηκόνεται, μωρέ μάτια μου, βάζει ένα κλειδί +σε μια ορθή κασσέλα . . . Κρακ! εγώ τρόμαξα, να σου πω! + + — Ανοίγει ένα πορτέλλο, χονδρό 'σάν κ' εκείνο που έχουν η +μπουκαπόρταις 'ς τα βασιλικά καράβια, και βγάζει αυτή τη +σακκούλα. + +Ταύτα δε λέγων ο κυρ Δημήτρης κατέφερε και πάλιν τον γρόνθον του +επί του προ ποδών του αποτεθειμένου σακκίου. + + — Εδώ μέσα, λέει, έχει πεντακόσια τάλλαρα. Μπορείς να κάμης με +αυτά ό,τι δουλειά θέλεις. Παρ' τα! Δεν θέλω χαρτί, ούτε απόδειξη. +Αν πλουτήσης καμμιά φορά, και παν η δουλειαίς σου καλά, μου τα +δίνεις . . . . ειδεμή χάρισμά σου. Μου φάνηκε πως ονειρευόμουνα. +Δεν είξευρα τι να πω, . . τι να κάμω. — Χάρισμά μου; λέω, αφέντη, +μα πώς . . . — Δεν έχει πώς, λέει· θα τα πάρης! Μου κάνεις +χάρη, . . . . Και μου σφίγγει το χέρι. Μου σφίγγει το χέρι, Μαριώ, +κατάλαβες; Τι να κάμω το λοιπόν; τα πήρα. Κακά έκαμα; έπρεπε να +μη τα πάρω; + +Η πτωχή Μαριώ δεν ηδύνατο να απαντήση. Έκλαιε. Το όνειρόν της +εκείνο, το προ μικρού, ήρχετο πάλιν μειδιών προ της φαντασίας +της, και το μειδίαμά του δεν ήτο πλέον πλάνη ουδέ γοητεία. +Ηδύνατο τόρα να στείλη εις το σχολείον τον Νικολή της, . . . . +ηδύνατο να κάμη το τάμμα της εις την Ευαγγελίστραν. + +Εκεί σιμά της έκαιε μικρόν κανδήλιον προ μικρού εικονίσματος της +Θεοτόκου. Ενώπιον της εικόνος αυτής ευρέθη αυτομάτως γονυπετής η +κυρά Δημήτραινα. + + — Αμ' δεν είπαμε δα, γυναίκα, ν' αρχίσωμε τα κλάμματα! υπέλαβεν +ο ανήρ, βλέπων αυτήν σπογγίζουσαν τα δάκρυά της, και προσπαθών να +νικήση και αυτός την συγκίνησιν, ήτις τον κατελάμβανεν. Έλα, σήκω +τώρα και πάρ' τ' αυτά να τα φυλάξης. + + — Πού να τα φυλάξω; είπεν εγειρομένη η Μαριώ, αφού επέρανε την +υπέρ του μεγαλοδώρου ευεργέτου θερμήν αυτής δέησιν. + + — Ξεύρω' γώ; όπου θέλεις. Να εκεί, 'ς τη μεγάλη κασσέλα, που +έχει και μεγάλο κλειδί. Έτσι! εξηκολούθησεν, αφού εξετελέσθη η +παραγγελία του. Δος μου τώρα το κλειδί, και βοήθησέ με να βάλωμε +την κασσέλα αποκάτω από το κρεββάτι για πειό ασφάλεια. + + — Ασφάλεια; και τι φοβάσαι! να μας πατήσουν κλέφταις; + + — Δεν ξεύρω εγώ. . . . όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά· +τόρα είμαστε πλούσιοι, κυρά Μαριώ, το κατάλαβες; και χρειάζεται +προσοχή και φρόνηση. + + — Και ποιος μας ξέρει, Δημήτρη μου; + + — Ναι, δε σου λέω, . . . απήντησεν εκείνος ξύων την κεφαλήν του, +αλλά πού ξεύρεις; ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια, . . και πολλά +μάτια. Καλλίτερα έτσι. Α! σβύσε τώρα το φως να πλαγιάσωμε, και +αύριο τα λέμε. Αλήθεια, να στείλης από το πρωί τα παιδιά, τα μισά +'ς την αδελφή μου, και τα μισά 'ς τη μάννα σου. + + — Γιατί; + + — Νάχωμε λίγην ησυχία αύριο . . . θάχωμε ομιλίαις που δεν είνε +για παιδιά. + + — Τα καϋμένα! δεν τ' αφίνεις και αυτά να χαρούν; + + — Έχουν καιρό να χαρούν! επέμεινε λέγων, σκαιότερον ή κατ' +αυτόν, ο Δημήτρης. Κάμε αυτό που σου λέω. + + — Καλά. + +Και το ανδρόγυνον κατεκλίθη· αλλά δεν απεκοιμήθη αμέσως, όπως +άλλοτε, ότε ο ύπνος ήρχετο ταχύς αναπαύων τα εκ της εργασίας +καταπεπονημένα των μέλη, και ναρκών ευκόλως την αργήν αυτών +διάνοιαν. + +Είχον τόσα πράγματα να σκεφθούν απόψε, η Μαριώ και ο Δημήτρης! Τι +να τα κάμουν αυτά τα χρήματα; διενοείτο εκάτερος· τι ν' +αγοράσουν; τι να επιχειρήσουν; Πώς να τα καταστήσουν κερδοφόρα; +Και έπειτα . . . να τα κρατούν εις τον πενιχρόν αυτών οίκον, . . . +τόσα χρήματα; Ό,τι ήτο να γείνη, έπρεπε να γείνη γρήγορα . . . +και να γείνη μάλιστα και με τρόπον, ώςτε να μη φανή . . . να μην +εννοήσουν οι συγγενείς των — πτωχοί επίσης ημερόβιοι — ότι +επλούτησαν. + +Θα ήρχιζαν τότε τα δανεικά — και αγύριστα βεβαίως — και αιτήσεις +βοηθείας, και μεμψιμοιρίαι, και δυσαρέσκειαι και υποψίαι ίσως +ακόμη, — τις οίδε — περί της πηγής του πλούτου των . . και +φθόνος, . . . και χίλια άλλα κακά . . . Έπειτα ο κύριος Μαρής +είχε ειπεί να του τα επιστρέψουν, αν πάγουν καλά η δουλειαίς +των . . . Δεν έπρεπε να προσέξουν μήπως ζημιωθούν; Χωρίς άλλο! +αλλά πώς; . . . απλοί άνθρωποι ως ήσαν; . . . + +Και εσκέπτετο ο Δημήτρης, και εσκέπτετο η Μαριώ, και εστρέφοντο +με κλειστούς οφθαλμούς επί της κλίνης των, προσποιούμενος έκαστος +ότι εκοιμάτο, ίνα μη αφυπνίση τον άλλον, ον υπέθετε κοιμώμενον. + +Τέλος εβαρύνθη ο ανήρ να κρατή κλειστά τα όμματά του. Τα ήνοιξε, +και είδεν άγρυπνον παρ' αυτώ την γυναίκα του. + + — Δεν κοιμάσαι και συ Μαριώ; είπε. Εγώ, τι να σου πω, δεν μου +κολλάει ύπνος απόψε, μ' αυτά τα διαβολοχρήματα. + + — Αμ' εμένα; + + — Πρέπει κάτι να τα κάμωμε . . . να τα βγάλωμε από εδώ μέσα . . . +γιατί . . . + + — Κ' εγώ το ίδιο συλλογίζομαι. + + — Εγώ λέω, γυναίκα . . . + +Και ήρχισε συζήτησις μακρά μεταξύ των συζύγου περί της διαθέσεως +του σοβαρού εκείνου περιεχομένου του σάκκου· συζήτησις ήρεμος το +κατ' αρχάς, ζωηροτέρα κατόπιν, τραχυνθείσα δε βαθμηδόν εις έριδα, +και απολήξασα μετά τινα ώραν εις πείσμονα μεγαλόφωνον λογομαχίαν, +— την πρώτην ην ήκουον οι ταπεινοί της οικίας των τοίχοι. + +Άλλα ήθελεν ο είς και άλλα ήθελεν ο άλλος. Εκείνη γνώμην είχε ν' +αγοράσουν χωράφια καλά και να φυτεύσουν αμπέλια· ο Δημήτρης έλεγε +καλλίτερα ν' ανοίξη οινοπωλείον, ή καφενείον, ή άλλο τι έργον να +επιχειρήση, ήσυχον όμως, καθιστικόν, . . . διότι είχε βαρυνθή +πλέον την αξίνην, . . . είχε γηράσει . . . ήθελεν ολίγην +ανάπαυσιν. + + — Καπελειό ν' ανοίξης; βέβαια! εφώνησεν οξύ η κυρά Δημήτραινα· +για να τώχης μπόλικο και χάρισμα! + + — Κατάλαβα πως είσαι τρελλή, απήντησεν αγροίκως ο Δημήτρης, και +εγερθείς κατέλιπε την κλίνην. + + — Εγώ είμαι τρελλή, ή εσύ είσαι τεμπέλης και μεθύστακας; + + — Μαριώ! εβρόντησεν εκείνος εξαγριωθείς, κ' επροχώρησεν εγείρων +την χείρα κατά της συζύγου του. + + — Θέλεις και να με δείρης; + +Να την δείρη! ο Δημήτρης να δείρη την Μαριώ! . . την μητέρα δέκα +τέκνων του! Ησχύνθη αμέσως, ο ταλαίπωρος, ησχύνθη εαυτόν, και η +χειρ του κατέπεσεν αδρανής. + + — Κ' εγώ είμαι μασκαράς, είπεν ηπίως, . . . μα και συ καϋμένη +είσαι ανόητη. + + — Έλα, έλα πλάγιασε, Δημήτρη, να ησυχάσης λιγάκι, απήντησεν +εκείνη, κάμπτουσα εις θωπείαν την τρέμουσαν έτι φωνήν της. + + — Πού να πλαγιάσω τώρα; μου έφυγε ο ύπνος· ξεύρεις όμως; μου +έρχεται μία ιδέα. + + — Άφησε τώρα της ιδέαις γι' αύριο, κ' έλα να κοιμηθής + + — Μου έρχεται ιδέα . . να μετρήσω τα τάλλαρα. + + — Να τα μετρήσης; και γιατί; πού σου ήλθε; + + — Να ιδώ, είνε σωστά πεντακόσιας ή με γέλασε ο κυρ Μαρής; + + — Να σε γελάση ο άνθρωπος; γιατί να σε γελάση, αφού σου τα +χάρισε; Δεν σούδινε, σαν ήθελε, λιγώτερα; + +Ο Δημήτρης έμεινεν επί στιγμήν σιγών, κύπτων υπό το βάρος της +ακαταγωνίστου εκείνης ευθύτητος. + + — Έχεις δίκη ο γυναίκα! είπε ταπεινή τη φωνή, έχεις δίκηο . . . . +Και εντρεπόμενος να εξακολουθήση μεγαλοφώνως, συνεπλήρωσεν +ενδομύχως την φράσιν του: Τα χρήματα χαλούν τον άνθρωπον. + + — Σαλέπι ζεστό! ηκούσθη αίφνης φωνή βραγχώδης από της οδού. + + — Νά! ξημέρωσε, είπεν εγειρομένη της κλίνης της η κυρά Μαριώ. +Στάσου να σου πάρω λιγάκι σαλέπι να ζεσταθής. + +*** + +Ότε μετά τινας ώρας εφάνη πλήρης η ημέρα, και φαιδρός εισεχώρησεν +ο ήλιος διά των χαραμίδων του στενού παραθύρου της μικράς οικίας, +αθόρυβος επεκράτει εν αυτώ ηρεμία. + +Τα μεγαλείτερα και θορυβωδέστερα των παιδίων είχον αποσταλή εις +την μάμμην των, η Μαριώ εσάρονε την αυλήν και συνήγεν από των +φωλεών των ορνίθων της τα νωπά των ωά, ο δε Δημήτρης, καθήμενος +προ της θύρας εκάπνιζε σιωπηλός αλλεπάλληλα σιγάρα κ' έξεεν +επιμόνως διά της αριστεράς του χειρός τον αξύριστον αυτού πώγωνα. + + — Δεν θα πας σήμερα σε δουλειά; ηρώτησεν αίφνης, διακόπτουσα το +έργον της και ανακύπτουσα η Μαριώ. + + — Τώρα πειά; πέρασε η ώρα. Έπειτα έχομε και να μιλήσωμε, +γυναίκα . . . πρέπει να ιδούμε τι θα κάμωμε . . . + + — Έχομε καιρό . . . να μιλήσωμε, απήντησεν εκείνη μελαγχολικώς, +ενθυμουμένη τα νυκτερινά. Σήκω τώρα! σήκω! Πήγαινε να πάρης λίγο +αέρα 'ς το παζάρι . . . να ψωνήσης κι' όλα. Ψωμί έχομε ολίγο . . . +δεν θα μας φτάση. Πάρε ένα καρβέλι . . . λίγο τυρί και κρασί. + + — Δεν βράζεις καμπόσα αυγά λέω εγώ; Τι θα τα κάμης που τα +κρύβεις; + + — Και τη λαμπρή τι θα βάψωμε; Έλα, έλα, σήκω. + + — Πώς βαρηέμαι, καϋμένη! απήντησεν ο Δημήτρης, διατείνων εις +ύψος τους βραχίονας. + + — Βαρηέσαι; γιατί τάχα γεινήκαμε πλούσιοι, βαρηέσαι; + + — Πλούσιοι! αμή δε γενήκαμε πλούσιοι! Πεντακόσια τάλλαρα, . . . +μεγάλο πράγμα! + +Η κυρά Δημήτραινα ενόμισεν ότι παρήκουσε. + + — Με τα σωστά σου είσαι; είπεν έκπληκτος. + + — Αι! κατάλαβα πως έχεις πάλι όρεξι για καυγά. . . . Δος μου το +φέσι μου. + + — Έτσι γεια σου! + +Και ο Δημήτρης εξήλθεν εις την οδόν. + + — 'Σ το καλό! εφώνησεν η σύζυγός του, και κλείσασα την θύραν +εισήλθεν εις τον οίκον της. + +Εργασία δεν έλειπε ποτέ εις την πτωχήν οικοδέσποιναν· και αν της +έλειπεν, εδημιούργει, διότι αδύνατον της ήτο να κάθηται, ως +έλεγε. Παρήρχετο δε ούτω η ώρα, και πάντοτε σχεδόν ήκουε χωρίς να +περιμένη το σήμαντρον της Μητροπόλεως αγγέλλον την μεσημβρίαν. +Αλλά την ημέραν αυτήν δεν ήθελεν η ώρα να περάση. Εσυγύριζεν η +Μαριώ, έπλυνεν ολίγα φορέματα των μικρών της, διώρθονεν άλλα, +ήρχιζε το πλέξιμόν της, . . . αλλ' ο καιρός δεν παρήρχετο. Τι να +κάμη; Της ήλθεν όρεξις ν' ανοίξη το βαρύ εκείνο κιβώτιον, και να +ιδή ολίγον, να ιδή μόνον — τα τάλληρα του σάκκου. Ποτέ της δεν +είχεν ιδεί πολλά μαζή, . . . ουδέ ολίγα, η αγαθή γυνή. Αλλ' +ενθυμήθη αμέσως ότι είχε το κλειδίον ο Δημήτρης. «Κρίμα!» είπε +καθ' εαυτήν, και εξήλθεν εις την αυλήν, όπου τα νεώτατα των +παιδιών της έπαιζον μετά του οικοφύλακος μολοσσού, σύροντα αυτόν +άλλο από των ώτων και άλλο από της ουράς. + +Τέλος εσήμανε μεσημβρία, και ο Δημήτρης δεν είχεν έτι επιστρέψει +από της αγοράς. + + — Κάπου θάμπλεξε, διενοήθη η Μαριώ. Καλά που δεν είνε εδώ τα +παιδιά, . . . θα τάφινε νηστικά. + +Και λαβούσα από του ερμαρίου τεμάχιον άρτου, λείψανον της +προτεραίας, το εμοιράσθη με τα μικρά της. + + — Εκείνος θάφαγε βέβαια, είπε καθ' εαυτήν. + +Αληθώς δε είχε φάγει ο κυρ Δημήτρης, και είχε πίει μάλιστα. + +Εξελθών της οικίας του ησθάνθη, και αυτός δεν ήξευρε διατί, +ελαφρότερον τον εαυτόν του. Ενόμισεν, ότι είχε γείνει διά μιας +νεώτερος, ότι αι κνήμαι του ήσαν ευσταλέστεραι και το βήμα του +κουφότερον, και έβαινεν ανατείνων την κεφαλήν και υποτονθορύζων +το δημοτικόν άσμα της απόκρεω: Κ α τ η γ ο ρ ο ύ ν τ η γ ά τ α +μ α ς, αμέριμνος, σχεδόν υπόπτερος. Μετ' ολίγας στιγμάς είχεν +εντελώς λησμονήσει ότι κατηυθύνετο εις την αγοράν. Εσκέπτετο, +υπελόγιζε, εσχεδιάζε . . . Πάντα δε ταύτα μειδιών, +κατευχαριστημένος. Χωρίς να το εννοήση, ευρέθη μετ' ολίγον εις το +καφφενείον του. Παρήγγειλε καφέν, εκέρασε και μερικούς φίλους, +τους οποίους εύρεν εκεί, έπιε κατόπιν έν δύο ρακιά, φιλευθέντα +υπό των φίλων, και εξήλθε του καφενείου έτι ευθυμότερος, θωπεύων +ενίοτε έξωθεν του θυλακίου του το μεγάλο κλειδί της κασσέλας. +Ενθυμήθη τότε την παραγγελίαν της Μαριώς, ενθυμήθη ότι έπρεπε ν' +αγοράση άρτον διά τα τέκνα του· και ετράπη προς την αγοράν. Αλλά +— κακή μοίρα! — εκεί προ της αγοράς έχαινε παρά την οδόν η θύρα +καπηλείου, και προ της θύρας ίστατο φίλος παλαιός, βλάμης του +Δημήτρη, ο κυρ Θοδωρής. + + — Βρε, καλό 'ς το Μήτρο! Σκόλη έχεις και συ; Κάτι χαρούμενος; + +Η από πολλού ήδη εν σιγή πνιγομένη χαρά του Δημήτρη ολίγου δειν +εξώρμα αθυρόστομος. + + — Πού να σ' τα . . . είπε, αλλ' ανεκόπη αμέσως. Άλλη ώρα τα +λέμε, . . . έλα τώρα να σε κεράσω! υπέλαβε ταχέως, θέλων να +διορθώση διά της ελευθεριότητος την παραδρομήν της γλώσσης του. + +Και εισήλθεν εις το καπηλείον ο Δημήτρης, . . . και έμεινεν εκεί +μέχρι νυκτός. + +Ότε δε αργά επέστρεψεν εις τον οίκον του, κλονούμενος και +παραπαίων, υποστηριζόμενος υπό του βλάμη του Θοδωρή, είχεν ήδη +κατά μήκος πλάτος διηγηθή τα κατ' αυτόν εις όμιλον φίλων +ευωχητών, εις τους οποίους, κενώσας το τελευταίον του ποτήριον, +είχε κενώσει και όλα του τα μυστικά, και αυτό το μυστικώτατον και +νωπότατον, το του θησαυρού του. + +Η πτωχή Μαριώ εκάθητο εις το κατώφλιον της εξωθύρας, ανήσυχος, +εναγωνίως ανιχνεύουσα διά του βλέμματος την οδόν και συμπλέκουσα +τας χείρας επί των γονάτων. Είδε τον άνδρα της, φερόμενον μάλλον +ή ερχόμενον, κ' ερράγισεν η καρδία της. + + — Χαρά 'ς το! εφώνησε, χαρά 'ς το! Τέτοια ώρα έρχεσαι 'ς το +σπίτι σου; Πού ήσουν όλην την ημέρα; + + — Τίποτα, . . . τίποτα! απήντησεν η δυσκίνητος γλώσσα του +Δημήτρη. Μη . . . μου θυμόνης . . . κυρά Μαριώ . . . και σου +λέω . . . + + — Καλησπέρα, κυρά Δημήτραινα, προσεφώνησε φιλοφρόνως ο Θοδωρής. +Δεν είνε τίποτε· λίγη ευθυμία! Αλήθεια δα, . . . τα συχαρήκια +μας. Σας έφεξε πάλι. Μα να μη το πάρετε κι' απάνω σας όμως . . . +και δεν μας καταδέχεσθε, . . . τώρα που γινήκατε πλούσιοι, . . +κυρά Δημήτραινα! Καληνύχτα σας! + +Και παραδούς τον Δημήτρην εις χείρας της συζύγου του, κατάπληκτον +εξ όσων έβλεπε και ήκουεν, ανεχώρησεν ο βλάμης. + + — Σε καλό σου, Δημήτρη μου, σε καλό σου! έλεγεν η ταλαίπωρος +γυνή, σύρουσα ηρέμα τον σύζυγόν της προς την θύραν του οίκου. +Τέτοιο πράμμα δεν τώπαθες άλλη φορά . . . Πού σου ήλθε; + + — Πατέρα, πού 'νε το ψωμί; εφώνησεν έν των πεινώντων παιδίων, +προστρέχον ευθύμως εις απάντησιν του πατρός του. + + — Ψω . . μί; Νά! απήντησε βαναύσως ο μέθυσος, και πριν ή +προφθάση η μήτηρ να κρατήση την χείρα του, κατέπεσεν αύτη βαρεία +επί της παρειάς του παιδός. + +Το μικρόν εκυλίσθη χαμαί ολολύζον, ο δε Δημήτρης κατέπεσε μετ' +ολίγον βαρύς εις την κλίνην του, όπου απεκοιμήθη. + +Μετά δύο ημέρας ο κύριος Μαρής και η κυρία Μαρή έπινον μετά το +πρόγευμα τον καφέν των εν τη αιθούση, όπου ήδη τους απηντήσαμεν. + + — Το είδες λοιπόν, Ερμιόνη, ότι οι γείτονές μας ησύχασαν; Ούτε +χοροί πλέον, ούτε τραγούδια, ούτε μουσική, ούτε τίποτε . . . Πού +και πού μόνον καμμία λογομαχία . . . + + — Μα πώς αυτό, Αγησίλαε; τι συνέβη; μήπως τους έκαμες τίποτε; +ηρώτησεν ανησύχως η κυρία Μαρή. Μήπως τους εφοβέρισες; μήπως τους +κατήγγειλες; Δεν έκαμες καλά! + + — Έννοια σου, έννοια σου . . . μην ανησυχής! ούτε τους +κατήγγειλα ούτε τους εφοβέρισα. Χρήματα μόνον τους έδωκα . . . να +τα κάμουν ό,τι θέλουν· και τα χρήματα βλέπεις πώς τους άλλαξαν. + + — Είνε δυνατόν; + + — Φαίνεται. Διότι τα χρήματα, πρέπει να ηξεύρης, Ερμιόνη. . . . + +Και ο κύριος Αγησίλαος ητοιμάζετο να αυτοσχεδιάση πρόχειρόν τινα +ομιλίαν περί της επιδράσεως, την οποίαν κατ' αυτόν ηδύνατο ν' +ασκήση το χρήμα επί τον χαρακτήρα του ανθρώπου, ότε εκρούσθη σιγά +η θύρα, εισελθών δε υπηρέτης ανήγγειλεν, ότι ο κυρ Δημήτρης +εζήτει να ιδή τον Κύριον. + + — Ας έλθη, είπεν εκπλαγείς ο Αγησίλαος. + +Και μετά μικρόν εφάνη ο ταλαίπωρος Δημήτρης, ωχρός, ισχνός, +ερυθρούς έχων τους οφθαλμούς εκ της αϋπνίας, παρηλλαγμένος υπό +της αργίας και της μερίμνης, και κρατών υπό μάλης τον γνωστόν +ημίν ήδη σάκκον. + + — Τι είνε κυρ Δημήτρη; τι τρέχει; ηρώτησεν ο χρηματιστής. + + — Με το συμπάθειο, αφέντη, σας έφερα 'πίσω τα χρήματα, . . +δεμένα όπως ήτανε . . . + + — Διατί; + + — Δεν μας κάνουν, αφέντη. + + — Πώς; σας είνε ολίγα; + + — Όχι, αφέντη, . . με το συμπάθειο· μας είνε πολλά. Δεν είμαστ' +εμείς άνθρωποι για χρήματα . . . μας χαλούν εμάς τα χρήματα. +Εμένα με χάλασαν. Μ' έκαμαν κακό άνθρωπο. Μ' έκαμαν να δείρω τα +παιδιά μου, δίχως αφορμή, . . . να σηκώσω χέρι 'ς τη γυναίκα +μου! . . . μ' έκαμαν να υποψιασθώ, την αφεντειά σου πως μ' +εγέλασες . . . μ' έκαμαν να μεθύσω . . . να γείνω τάβλα . . πρώτη +φορά 'ς τη ζωή μου. Αφίνω πως μας αρρώστησαν από την αϋπνία, κ' +εμένα και τη γυναίκα μου . . . αφίνω πως τα καϋμένα τα παιδιά μου +ούτε χορεύουν πεια ούτε τραγουδούν . . , γιατί δεν έχω κέφι να +παίξω το μπουζούκι μου. Το λοιπόν, αφέντη, με το συμπάθειο . . . +σας είμαι υπόχρεως, πολύ υπόχρεως, . . μα . . νά κρατήστε του +λόγου σας τα χρήματα σας, κ' εγώ . . . τη φτώχια μου. + +Και χαιρετίσας ο κυρ Δημήτρης επανήλθε φαιδρός εις τον οίκον του, +περιεπτύχθη τα μικρά του, και εξεκρέμασεν αμέσως το μπουζούκι +του. + +Ο Κύριος Μαρής ενόμισε περιττόν να εξακολουθήση την ομιλίαν του +περί της επιδράσεως του χρήματος επί του χαρακτήρος του ανθρώπου. + + + +ΥΙΟΣ ΕΚ ΠΑΤΡΟΣ + + + +Πρωίαν τινά του χειμώνος του έτους 1880 ηγέρθην της κλίνης +δύσθυμος άνευ λόγου, και αφού ενεδύθην τρέμων εκ του ψύχους εις +τον ανήλιον κοιτώνα μου, προσεπάθουν να θερμάνω σώμα και καρδίαν +διά του πρωινού καφέ, ότε βίαιος αίφνης κωδωνισμός της θύρας με +διέκοψεν. Εταράχθην, αγνοώ διατί, ως ταρασσόμεθα πολλάκις αλόγως +λαμβάνοντες απροσδόκητον τηλεγράφημα, και τρέμομεν να το +ανοίξωμεν. Ευθύς δε μετ' ολίγον εισήλθεν ή μάλλον εισώρμησεν εις +το δωμάτιόν μου ο στενός μου φίλος Δημήτριος Κ . ., ωχρός, +τεταραγμένος, και πριν ή προφθάσω να τον ερωτήσω τον λόγον της +τόσον πρωινής του επισκέψεως· + + — Δεν ηξεύρεις; . . . μου είπε, μόλις κατορθών να αρθρώση τας +λέξεις του. Ο Σοφής ηυτοκτόνησε! + + — Ο Σοφής; ποιος Σοφής; ηρώτησα εγειρόμενος εν ταραχή. + + — Ο Αλέξανδρος. + + — Πώς; πότε; διατί; + + — Με πιστόλι, χθες την νύκτα εις την κοίτην του Ιλισσού. Το +διατί είνε μυστήριον. Μικρά σημείωσις, η οποία ευρέθη επάνω του, +φέρει ως λόγον της αυτοκτονίας του χρόνιον και ανίατον, ως λέγει, +νόσημα· αλλ' ο λόγος αυτός βεβαίως είνε πρόφασις. + + — Ανίατον νόσημα; υπέλαβον εγώ· τι νόσημα; Δεν μου φαίνεται να +έπασχε. Η όψις του τουλάχιστον . . . + + — Τίποτε δεν είχε, διέκοψεν ο Δημήτριος· ήτον υγιέστατος, +ευκίνητος πάντοτε και δραστήριος, ως τον εγνώριζες. Ολίγον μόνον +μελαγχολικός ήτον εσχάτως, και η φαιδρά του μεγαλαυχία είχε κάπως +ελαττωθή· ήτο κάμποσος καιρός, που δεν τον ήκουα πλέον να +δημιουργή τα αιώνια εκείνα — ηξεύρεις; — σχέδιά του περί +πλουτισμού και εκατομμυρίων, με τα οποία τόσον μας διεσκέδαζε. + + — Δεν εδικηγόρει πάντοτε; Είχε μάλιστα, νομίζω, καλήν πελατείαν. + + — Ναι· είχεν άλλοτε· αλλ' εσχάτως η πελατεία του είχε πολύ +ελαττωθή. + + — Δεν ήτο, θαρρώ, και μιας τραπέζης δικηγόρος; + + — Ναι· είχεν αρχίσει να επιζητή τοιούτου είδους εμμίσθους +δικηγορίας, διά να έρχεται, καθώς έλεγεν, εις πλειοτέραν +συνάφειαν με τα γεμάτα χρηματοκιβώτια, των οποίων ήθελε να +μετακενώση, ει δυνατόν, το περιεχόμενον εις τα θυλάκιά του. Είχε +την μανίαν και αυτός να γείνη γρήγορα εκατομμυριούχος. Έπασχε +δίψαν χρήματος, και αυτό ίσως ήτο το ανίατον νόσημά του. + + — Περίεργος άνθρωπος! Με τόσην ευφυίαν και τόσην ικανότητα, και +να τελειώση . . . + +Εμείναμεν προς στιγμήν και οι δύο σιγώντες. + +Ο Δημήτριος εκάθισε, εζήτησε καφέν, έστρηψε μηχανικώς έν σιγάρον, +και αφού έτριψε το μέτωπον διά της χειρός του, είπε με σιγαλήν +φωνήν. + + — Αι! ίσως δεν έκαμεν άσχημα ν' αυτοκτονήση. + + — Πώς; τι εννοείς; ηρώτησα έκπληκτος. + + — Ενθυμείσαι, υπέλαβεν ο φίλος μου, μίαν εσπέραν προ τριών ή +τεσσάρων ετών, ότε συνηντήθημεν μαζή του εις το ζυθοπωλείον του +Μπερνιουδάκη, εκεί εις το στενόν της Μητροπόλεως, και μας +ανέπτυξε λεπτομερώς τας περί ευτυχίας και πλούτου ιδέας του; + + — Δεν ενθυμούμαι, απήντησα. + +Και δεν ενθυμούμην αληθώς. Τον Αλέξανδρον Σοφήν σπανίως είχον +αφορμάς να βλέπω, ένεκα της διαφοράς των έργων μας. Μας είχε +συνδέσει άλλοτε παλαιά νεανική φιλία, εγνώριζα κάπως την +οικογένειάν του, είχα δε γνωρίσει ολίγον και τον προ δεκαετίας +αποθανόντα πατέρα του, όστις από πλουσίου κτηματίου των Αθηνών +είχε πτωχύνει — διά του χαρτοπαιγνίου ως ελέγετο, — αλλ' από ετών +ήδη πολλών αι σχέσεις μας είχον αραιωθή, και μάλιστα αφότου εκ +δικηγορικής του αμελείας είχεν απολεσθή σπουδαία οικογενειακή μου +δίκη. + + — Πώς δεν ενθυμείσαι; ηρώτησεν απορών ο φίλος μου. Είνε δυνατόν +να μην ενθυμήσαι τας φοβεράς παραδοξολογίας, όσας μας έλεγε, και +τας οποίας συ μεν απέδιδες εις τον ζύθον της Βιέννης, εγώ δε, ο +οποίος εγνώριζα τον Σοφήν πολύ καλλίτερά σου, ετρόμαζα να ακούω; + + — Ναι, τώρα ενθυμούμαι, απήντησα. Τι δεν μας είπεν εκείνο το +βράδυ! Απόφασιν είχεν, έλεγεν, αδιάσειστον να γείνη πλούσιος, +διότι μόνον οι ανόητοι κατ' αυτόν έμενον πτωχοί. Οι έξυπνοι, +έλεγε, πρέπει να ψαρεύουν το χρήμα όπου το ευρίσκουν, και μόνον +ενώπιον του ποινικού νόμου να σταματούν. Εγώ εγελούσα, και συ +έφριττες και διεμαρτύρεσο. + + — Έφριττα, διότι ησθανόμην, ότι όσα έλεγεν ο Αλέξανδρος τα έλεγε +σπουδάζων. Ο ζύθος είχε λύσει την γλώσσαν του, και η γλώσσα του +επρόδιδε τους βαθείς μυχούς της διανοίας του. Είχεν ήδη αρχίσει +πρό τινων ετών να βαρύνεται το χειρωνακτικόν, ως το απεκάλει, +επάγγελμα του δικηγόρου, και να πλησιάζη κάπως εις το +χρηματιστήριον. Οι άνθρωποι με τους οποίους εσχετίσθη τον έκαμαν +τολμηρότερον, και μερικαί επιτυχίαι εις την αρχήν του ήνοιξαν την +όρεξιν. Αλλ' έπειτα ήλθαν φυσικώς αι ατυχίαι, η τόλμη του έγεινε +πείσμα, και ο Αλέξανδρος έπεσε κατά κεφαλής εις παν είδος +επιχειρήσεων, από τας οποίας ήλπιζε κέρδος. Εν τω μεταξύ είχε +νυμφευθή, ως ηξεύρεις, και αι ανάγκαι του είχον αυξήσει. Δεν +ηξεύρω ακριβώς τι εργασίας έκαμνε· αλλά δεν ήσαν βεβαίως όλαι +καθαραί, ούτε απέσυρεν εξ αυτών καθαράς τας χείρας του ο Σοφής, +όπως πολλάκις έλαβον αφορμήν να συμπεράνω εκ των λόγων ανθρώπων, +οίτινες είχον συναλλαχθή μετ' αυτού. Εσχάτως μάλιστα είχα μάθει, +ότι καθ' εσπέραν σχεδόν εγίνετο χαρτοπαίγνιον εις την οικίαν +του . . . + + — Ήτο και χαρτοπαίκτης; ηρώτησα. + + — Ήτο άλλοτε . . . και πολύ αλλά τελευταίον εδέχετο μόνον +χαρτοπαίκτας, και τους εξεμεταλλεύετο. + + — Και αυτό ακόμη; Εις τόσον εξευτελισμόν είχε καταντήσει; + + — Δυστυχώς· και το λυπηρότερον είνε, ότι αναποδράστως έμελλε να +καταντήση εκεί. + + — Πώς αυτό; + + — Δεν ηξεύρω, . . αλλά κληρονομικότης, αίμα, ανατροφή, +περιβάλλον, . . — όπως θέλεις ειπέ το, — είχε κάτι εντός του ο +Αλέξανδρος, το οποίον τον έφερεν επί τέλους αναποφεύκτως εις την +καταστροφήν. Ήτο προωρισμένος, — δεν αμφιβάλλω δι' αυτό, να γείνη +ό,τι έγεινε, και να τελειώση όπως ετελείωσε. + + — Δεν εννοώ, . . υπέλαβον· αλλ' ο Δημήτριος, διακόπτων με +αμέσως. + + — Άκουσε, είπε. Έξω βρέχει, ο καιρός είνε άθλιος, εργασίαν δεν +έχεις, ούτε θα εξέλθης βέβαια, καθώς κ' εγώ. Άκουσε λοιπόν να σου +διηγηθώ συντόμως την παλαιάν ιστορίαν του Σοφή. Είνε αρκετά +χαρακτηριστική, και θα ιδής αν έχω δίκαιον. + +Ανήψε νέον σιγάρον, εκάθισεν αναπαυτικώς εις ένα κλιντήρα, και +ήρχισε διηγούμενος. + +Με τον Αλέξανδρον ήμεθα συμμαθηταί. Παιδία μόλις δωδεκαετή +εγνωρίσθημεν προ τριάκοντα περίπου ετών εις το έν και μόνον τότε +ελληνικόν σχολείον των Αθηνών, το οποίον ήτο, καθώς ηξεύρεις, εις +την Πλάκαν, εις την οικίαν του Δοσίου. Είχε το πνεύμα ζωηρόν και +ανήσυχον, εφοίτα ατάκτως εις τας παραδόσεις και σπανίως ήξευρε το +μάθημά του εξεταζόμενος. Τα απ' έξω ιδίως, αι τόσον αγαπηταί τότε +εις τους διδασκάλους αποστηθίσεις, ήσαν ο εφιάλτης του. Ποτέ δεν +κατώρθωσε να απαγγείλη ακριβώς την τερατώδη εκείνην — αν την +ενθυμείσαι — περιγραφήν της τοποθεσίας της Ελλάδος εκ της +Γεωγραφίας του Βακαλοπούλου, ούτε τον ορισμόν της Ευχαριστίας εκ +της Κατηχήσεως του Δαρβάρεως. Δεν ήτο εν τούτοις οκνηρός ούτε +αφιλομαθής. Αλλά η ιδιότροπος και δυσυπότακτος φύσις του εφαίνετο +αποστρεφομένη την τακτικήν εργασίαν και βδελυττομένη τον ζυγόν. +Επροτίμα να αναρριχάται εις τους βράχους της Ακροπόλεως προς +αναζήτησιν φωλεών κιρκινεζίων, και να παίζη αμπάριζαν εις το +Στάδιον, οπού διέπρεπον η κορδέλλαις του, παρά να κάθηται ώραν +πολλήν εις τα θρανία του σχολείου. Και τούτο δε οσάκις του +συνέβαινε, σπανίως κατώρθονε να προσέχη εις το βιβλίον του ή εις +του διδασκάλου τους λόγους. Η προσφιλής του ενασχόλησις ήτο να +συλλαμβάνη μυίας υπό το θρανίον — και είχεν εις τούτο θαυμασίαν +αληθώς δεξιότητα, — να τας ανασκολοπίζη με μικρά ξυλάρια, εις των +οποίων το άκρον εκόλλα τεμάχια χαρτίου, και να τας αφίνη κατόπιν +να πετούν εντός της παραδόσεως, προς θορυβώδη σκανδαλισμόν των +επιμελών και μεγίστην αγαλλίασιν των απροσέκτων. Αν τούτο ήτο +δύσκολον, είτε διότι εσπάνιζον τα πτερωτά του θύματα, είτε διότι +επρόσεχεν εις αυτόν ο διδάσκαλος πλέον του πιθανού, έσκαπτε διά +του μαχαιριδίου του σπήλαια εις την σανίδα του θρανίου, ή +εχάραττεν επ' αυτής τα αρχικά στοιχεία του ονόματός του, ή +ετύπονε φανταστικάς εικόνας εντός των τετραδίων του, σταλάζων επ' +αυτών μελάνην, και συμπιέζων έπειτα εις δύο τα φύλλα των. Αν δε +διαβόλου συνεργεία επεφοίτα αίφνης εν μέσω των σπουδαίων εκείνων +ασχολιών του η ράβδος του διδασκάλου — διότι οι διδάσκαλοι τότε +είχον, ως ενθυμείσαι βέβαια, και λόγον και ράβδον, — ο Σοφής δεν +εκραύγαζεν εκ πόνου, ούτε εταράττετο, ούτε επορφυρούτο καν εξ +αιδούς ή οργής. Απαθής, ύψονε το βλέμμα προς την οροφήν και +ηρίθμει τα πολύχρωμά της κοσμήματα, επιφυλασσόμενος, άμα ως +παρήρχετο η καταιγίς, να επαναλάβη την διακοπείσαν του εργασίαν. + +Δύο μόνα μαθήματα είλκυον κατ' εξαίρεσιν την προσοχήν του και τον +είχον τακτικόν φοιτητήν: η αριθμητική και τα ιερά. Αυτά μεν χάριν +του διδασκάλου, εκείνη δε χάριν των αριθμών. Η διδασκαλία των +ιερών μαθημάτων ήτο δι' αυτόν θέαμα μάλλον ή μάθημα. Ότε πρωί +πρωί ηνοίγετο του σχολαρχείου η θύρα και ο εντός του σχολείου +κατοικών διδάσκαλος, ο ιερομόναχος Δανιήλ, ανέβαινεν εις την +έδραν του με τον κοντόν κοιτωνίτην και τον μαύρον του σκούφον, +σύρων τας εμβάδας του και διευθετών διά της χειρός το ακτένιστον +γένειόν του, το πρόσωπον του Αλεξάνδρου ηκτινοβόλει από χαράν και +αγαλλίασιν. Ότε δ' εκείνος, ανασύρων προς τον αγκώνα το +απαραίτητον κομβολόγιόν του, ήρχιζε με την έρρινόν του φωνήν να +αναγινώσκη τον κατάλογον, το παρών, διά του οποίου απήντα εις το +όνομά του ο Σοφής, περιελάμβανε κόσμον όλον ελπίδων και φαιδράς +προσδοκίας. Αλλ' ό,τι ιδίως επερίμενεν εν εκστάσει, ήτο η +στερεότυπος φράσις, διά της οποίας ο διδάσκαλος συνώδευε την +κλήρωσιν του πρώτου καλουμένου εις εξέτασιν μαθητού. + + — Ούτε του θέλοντος ούτε του τρέχοντος, . . . έλεγεν ο Δανιήλ. + + — Αλλά του θεού ευδοκούντος! συνεπλήρου σχεδόν πάντοτε ο μικρός +Σοφής. + +Ο αγαθός ιερομόναχος εγέλα ενίοτε, οσάκις ήτο ευδιάθετος, — και +ήτο τούτο σπάνιον — συχνότερον όμως ωργίζετο και ήρχιζε τότε να +σφενδονίζη κατά κεφαλής του Αλεξάνδρου ό,τι πρόχειρον είχε· τον +κατάλογόν του κατ' αρχάς, έπειτα το κομβολόγιον, ενίοτε δε τέλος +και αυτάς τας συρτάς του εμβάδας, ανά μίαν ή και τας δύο +συγχρόνως. Φοβερόν ήτο, ότε τας εμβάδας παρηκολούθει εναέριος και +ο σκούφος. Αλλ' ο μαθητής ουδόλως εκ τούτου επτοείτο, ούτε +κατέστελλε τον γέλωτα. Ανέτεινε μόνον τας χείρας, και συλλαμβάνων +ασφαλώς, μετεώρους ακόμη, τους ακινδύνους του ιερομονάχου +κεραυνούς, επέστρεφεν αυτούς εις τον ρασοφόρον Δία, +συντετριμμένος μεν το φαινόμενον και κάτω νεύων την κεφαλήν, αλλά +σπαίρων όλος εκ του συγκρατουμένου γέλωτος. Ησπάζετο εν μετανοία +την χείρα του διδασκάλου, οσάκις εκείνη δεν προκατελάμβανε βιαίως +την παρειάν του, και επανήρχετο ούτως ή άλλως εις την θέσιν του, +διά να αρχίση ευκαιρίας δοθείσης τα ίδια. + +Της αριθμητικής το θέλγητρον ήτο εντελώς διάφορον διά τον +Αλέξανδρον. Ο διδάσκαλός της, ισχνός, υψηλός, με κίτρινον +αυστηρόν πρόσωπον και μαύρον κομβωμένον επενδύτην, δεν ήτο +βεβαίως αντικείμενον διασκεδάσεως διά τον φιλοθεάμονα συμμαθητήν +μου· αλλ' εδίδασκεν όμως αριθμητικήν, οι δε αριθμοί ήσκουν +ακαταμάχητον γοητείαν εις την νεαράν διάνοιαν του Σοφή. Αι +τέσσαρες πράξεις συνώψιζον δι' αυτόν πάσαν γνώσιν ανθρωπίνην και +απετέλουν ούτως ειπείν το μη περαιτέρω της μαθήσεως. Παιδίον +δωδεκαετές μόλις, είχε παράδοξον λογιστικήν πρωιμότητα, την +οποίαν εθαύμαζε πολλάκις και αυτός ο διδάσκαλος. Πρώτος εξ όλων +μας έλυε τα διδόμενα εις τους μαθητάς προβλήματα, και μόνος αυτός +πολλάκις τα δυσκολώτερα. Εξετέλει δε αγράφως και κατά διάνοιαν +προσθέσεις και πολλαπλασιασμούς, αφαιρέσεις και διαιρέσεις, διά +τας οποίας εβρέχαμεν ημείς οι άλλοι με άφθονον ιδρώτα τας πλάκας +μας. Είχεν αναντιρρήτως λογιστικήν την φύσιν και την διάνοιαν. +Εφαίνετο δε τούτο και εις αυτάς ακόμη τας καθημερινάς του σχέσεις +μετά των συμμαθητών του, διότι πάντοτε σχεδόν ευρίσκετο εις +συναλλαγάς μαζή των. Πότε αντήλασσε μετ' αυτών γραφίδας αντί +χάρτου ή μολυβδοκόνδυλα αντί κονδυλοφόρων, πότε επώλει το καθαρόν +του τετράδιον ή ηγόραζε το εφθαρμένον άλλου βιβλίον, αφού +προηγουμένως εξέκαμνε συμφορώτερον το καινουργές και σχεδόν +άθικτον ιδικόν του. Οσάκις νέον διδακτικόν βιβλίον εισήγετο εις +την τάξιν, πρώτος αυτός υπελόγιζε, πότε έμελλε να τελειώση η +διδασκαλία του, αριθμών τας σελίδας και τα υπολειπόμενα μαθήματα, +διαιρών και πολλαπλασιάζων, όχι, εννοείται, δι' εαυτόν, διότι +ολίγον εκείνος περί τούτου εφρόντιζεν, αλλά δι' ημάς τους +ανοήτους, ως μας, έλεγεν, εις τους οποίους και μετέδιδεν αμέσως +των υπολογισμών του το πόρισμα. + +Φίλον στενόν και διαρκή, οποίους είχαμεν ημείς οι άλλοι, ουδέποτε +απέκτησεν εις το σχολείον ο Αλέξανδρος. Είχε συμπαίκτορας και +συντρόφους των εκδρομών του, είχε θύματα της λογιστικής του +επιτηδειότητος, τα οποία και ιδιαιτέρως επεριποιείτο, ενόσω +διήρκουν αι μετ' αυτών διαπραγματεύσεις του, αλλά φίλον αληθή δεν +είχεν. Εδοκίμασαν τινές των συμμαθητών μας να οικειωθώσι προς +αυτόν διαρκέστερον, αλλ' απέτυχον όλοι. Εις τας παιδικάς των +διαχύσεις ή τας αφελείς αυτών εκμυστηρεύσεις ουδέποτε απεκρίνετο +δι' ομοίων ο Σοφής, απήντα δε συνήθως διά γέλωτος ή σιωπής. +Έκαστος ημών εγνώριζε του άλλου πάσας σχεδόν τας οικιακάς +περιστάσεις· τι ήτο ο πατήρ του, πόσους είχεν αδελφούς, τι +έτρωγον συνήθως, πού εκάθηντο, πώς διεσκέδαζον κατ' οίκον, τι +έκαμνον, και όσα άλλα. Περί του Σοφή τίποτε δεν ηξεύραμεν. Τούτο +δε όχι μόνον εσκανδάλιζε την παιδικήν ημών περιέργειαν, αλλά και +εμπόδιζε πάντα δεσμόν οικειότητος μεταξύ ημών και εκείνου. Μας +εξένιζε δε ακόμη και πάντοτε ανεξήγητος μας εφαίνετο η ενδυμασία +του συμμαθητού μας και η αιφνιδία της πολλάκις μεταβολή. Τα +καινουργή του φορέματα διεδέχοντο αίφνης άλλα ωραιότερα, χωρίς +τινα λόγον, ταύτα δε επαλαιούντο πάλιν εις τους ώμους του και +κατέπιπτον σχεδόν εις ράκη, εν μέσω χειμώνος πολλάκις, χωρίς ποτέ +να παρεμβή κλωστή ή βελόνη προς διόρθωσιν ή αναπλήρωσιν της +φθοράς. Δεν είχεν άρα μητέρα ο Αλέξανδρος; ήτο αίνιγμα τούτο δι' +ημάς, όπως αίνιγμα ήτο και ο πατήρ του. + +Των πλείστων εξ ημών οι πατέρες ήσαν γνωστοί εις την τάξιν. +Ήρχοντο τρις και τετράκις του έτους εις το σχολείον, διά να +ερωτήσωσι τους διδασκάλους περί των προόδων και της επιμελείας +μας· του Αλεξάνδρου όμως ο πατήρ ουδέ εις τας εξετάσεις του +παρευρέθη ποτέ. Ότε δε άπαξ είς των συμμαθητών του, τολμηρότερος +των άλλων, απέτεινεν εις αυτόν πλαγίαν περί τούτου ερώτησιν, +ύψωσεν εκείνος τους ώμους, εμειδίασε μειδίαμα παράδοξον, πολύ της +ηλικίας του ωριμώτερον, και αντί να απαντήση ηρώτησε· + + — Θάλθης απόψε εις την αμπάριζα; + +Αίφνης περίστασίς τις απροσδόκητος έγεινεν αφορμή να γνωρίσωμεν +τον πατέρα του Αλεξάνδρου και να στερηθώμεν συγχρόνως εκείνον. + +Μίαν ημέραν — ήτο μάθημα Γεωγραφίας — ο Σοφής διεσκέδαζεν ως +συνήθως χαράττων διά μικρού μαχαιρίου τα προσφιλή του ιερογλυφικά +επί του θρανίου, ότε ανεκάλυψεν από της σκοπιάς του ο διδάσκαλος +την άτακτον εκείνην ασχολίαν. Προσήλθεν αγριωπός, — ήτο άνθρωπος +εντελώς χυδαίος, εμπνέων αληθή τρόμον εις όλους μας — έβαλε τας +φωνάς, κατέσχε το μαχαιρίδιον, το οποίον εταμίευσεν εις το +θυλάκιόν του ως σώμα του εγκλήματος, και μη αρκεσθείς εις ύβρεις +μόνον και επιτιμήσεις βαναύσους, ερράπισε τον δυστυχή Αλέξανδρον +με τόσην κτηνωδίαν, ώστε το ταλαίπωρον παιδίον έφερεν αυτομάτως +τας δύο του χείρας εις την καταπόρφυρον παρειάν του, και έβαλε +πόνου κραυγήν, — την πρώτην που ήκουσεν η τάξις από το στόμα του. +Ο διδάσκαλος επέστρεψε βραδυπατών και υβρίζων πάντοτε εις την +καθέδραν του· αλλ' ο Αλέξανδρος δεν ήτο εξ εκείνων, τους οποίους +καταβάλλει επί μακρόν η δριμεία συναίσθησις ενός ραπίσματος. Μετ' +ολίγα μόλις λεπτά έκυπτε πάλιν ενώπιόν του, απαθής μεν κατά το +φαινόμενον, αλλά συντόνως ασχολών τας χείρας του υπό το θρανίον. +Έκυπτον δε μαζή του οι εκ δεξιών και αριστερών γείτονές του, +περίεργοι, θαυμάζοντες και μειδιώντες, ανταλλάσσοντες δε σιγά τας +εκ του παραδόξου θεάματος εντυπώσεις των. Έτυχε να κάθημαι +όπισθέν του την ημέραν εκείνην, και πολλήν ησθάνθην περιέργειαν +να ίδω τι εκίνει τον θαυμασμόν των γειτόνων του Σοφή. Ανωρθώθην +ολίγον και έκυψα σιγά προς τα εμπρός, προσέχων να διαφύγω όσον +ήτο δυνατόν το άγριον βλέμμα του διδασκάλου. Είδα δε τον +Αλέξανδρον κρατούντα εις χείρας του και δεικνύοντα εις τους +γείτονάς του ισομεγέθη χαρτίων τεμάχια με περιέργους τύπους +σημείων ερυθρών και μελανών, και με διπλάς εικόνας ανδρών, +γυναικών και γερόντων. + + — Αυτά είνε χαρτιά, που παίζουν, έλεγε σιγά ο Σοφής. + + — Και πώς τα παίζουν; ηρώτα ο γείτων. + + — Θα σας το ειπώ ύστερα. Κυττάξετε, τι ωραία που είνε. + +Αλλά μόλις είχε τελειώσει την φράσιν του ο πτωχός Αλέξανδρος, και +εφάνη εμπρός του ο διδάσκαλος. Έκυψε και αυτός, είδε, και πριν +καν εννοήσωσιν οι άλλοι τι συνέβαινε, πριν ή συνέλθη ο ένοχος εκ +της καταπλήξεως, έγεινεν ανάρπαστος από το θρανίον του και +εβροντοκοπήθη εις το πάτωμα της παραδόσεως ως αν ήτο τόπι +ελαστικόν. Ο διδάσκαλός μας είχεν αθλητικόν ανάστημα ως αχθοφόρου +και χείρας μεγάλας ως των εικόνων του παντοκράτορος. Ύψωσε +καταπόρφυρος εξ οργής την βαρείαν του χείρα, σφιγμένην εις +γρόνθον, κατά κεφαλής του Αλεξάνδρου και την κατέφερεν επ' αυτής +απανθρώπως, γρυλλίζων· + + — Χαρτιά, αι; χαρτοφόρος! . . . από τώρα! Δεν σε φθάνει η άλλη +σου προκοπή! + +Και ανυψώθη η χειρ του, διά να καταπέση και πάλιν επί το θύμα. +Αλλά το αποτέλεσμα του πρώτου γρονθοκοπήματος επτόησε, φαίνεται, +την τόλμην του βαναύσου μας διδασκάλου και εψύχρανε διά μιας την +οργήν του. Ο μικρός Σοφής είχε πέσει χαμαί, άπνους σχεδόν και +ακίνητος, ημείς δε οι άλλοι, ανορθωθέντες διά μιας επί των +θρανίων, εκραυγάζαμεν σπαρακτικώς, ως αν εδερόμεθα όλοι ομού. +Απερίγραπτος υπήρξεν η επακολουθήσασα ταραχή. Εξ όλων των +δωματίων έτρεξαν έντρομοι οι διδάσκαλοι, εισώρμησαν εις την +αίθουσαν οι επιστάται, ο δε σχολάρχης, σεβάσμιος φουστανελλοφόρος +γέρων, κρατών ακόμη την καπνοσύριγγά του, την οποίαν εκάπνιζε προ +μικρού αμέριμνος εις το σχολαρχείον, εφάνη εις την θύραν, και +απέμεινεν άφωνος προ του θεάματος. + + — Αχ! διδάσκαλε! είπεν αμέσως· τι έκαμες! Και στραφείς προς τους +λοιπούς διδασκάλους, + + — Ορίστε, είπε, κύριοι, εις τας παραδόσεις σας. Σεις διαλυθήτε! +εφώναξε προς τους μαθητάς. + + — Διαλυθήτε! επανέλαβεν αμέσως εντονώτερον, βλέπων ότι +εδιστάζομεν να κενώσωμεν την παράδοσιν. + +Εξήλθομεν όλοι σιωπηλοί· μετ' ολίγον δε ο επιστάτης του σχολείου +εσήκωσε τον αναίσθητον Αλέξανδρον και τον επεβίβασεν εις μίαν +άμαξαν. + +Επλησίασα τρέμων, και ηρώτησα δειλώς· + + — Άνοιξε τα μάτια του; + + — Τα άνοιξε, . . . δεν έχει τίποτα, απήντησεν εκείνος καθήμενος +πλησίον του αμαξηλάτου, και η άμαξα έφυγε δρομαία. + +Απήλθομεν βραδυπατούντες εις τας οικίας μας και εσχολιάζομεν καθ' +οδόν τα συμβάντα. Δεν είχαμεν, ως σου έλεγα, φίλον του +Αλέξανδρον, ούτε είχαμεν κατορθώσει να τον οικειωθώμεν. Αλλ' η +ζωηρά του φύσις μας ήτο συμπαθής, και πολύ ηυχαριστήθημεν, ότι +δεν είχε πάθει τίποτε. Ηυχαριστήθημεν δε πολύ περισσότερον από +την απροσδόκητον σκηνήν, ήτις επηκολούθησε μετά τινας ημέρας. + +Ο Σοφής δεν ήλθε πλέον εις το σχολείον, ούτε την επαύριον, ούτε +τας επομένας ημέρας. Ησθένησεν άρα γε και έμενε κλινήρης, ή άλλος +τις ήτο της απουσίας του ο λόγος; Κανείς δεν ήξευρεν. Αλλά την +δευτέραν ημέραν μετά το συμβάν, την αυτήν περίπου ώραν και κατά +το αυτό μάθημα, ήνοιξεν αίφνης η προς τον διάδρομον θύρα της +παραδόσεως, και ανήρ υψηλός και ρωμαλέος εισήλθεν εις την +αίθουσαν. Είχε το βήμα βαρύ και το ήθος άγριον. Ατάραχος και +ατενώς βλέπων προς την καθέδραν, εβάδισε κατ' ευθείαν προς τον +διδάσκαλον, όστις, δεν ηξεύρω, αλλά μ' εφάνη κάπως ωχριάσας την +στιγμήν εκείνην. + + — Του λόγου σου είσαι, ηρώτησε πλησιάσας εις αυτόν, που ξεύρεις +και κτυπάς τόσον καλά τα παιδιά, 'σαν να ήσαν μουλάρια, απ' +εκείνα που βοσκούσες εις την πατρίδα σου; + +Ο διδάσκαλος ηθέλησε κάτι να απαντήση, αλλά τόσον έτρεμεν όλος, +και τόσον ετραύλιζεν η γλώσσα του, ώστε δεν ηκούσαμεν τίποτε, +μολονότι σιγή βαθεία επεκράτει εις όλην την τάξιν, διότι η +συγκίνησις είχε δέσει όλων μας τας γλώσσας. + + — Δεν ξεύρεις να δέρνης καλά! Επρόσθεσε δυνατώτερα ο άγνωστος, +τον οποίον από τους λόγους του εννοήσαμεν, ότι ήτο ο πατήρ του +Αλεξάνδρου. Εγώ να σε μάθω να δέρνης καλλίτερα. + +Και υψώσας ταχέως την χείρα του — θεέ μου! τι χειρ ήτο εκείνη, +και τι κρότον έκαμε! — κατέφερεν αυτήν τόσον βιαίως εις το +πρόσωπον του διδασκάλου, ώστε τον εσφενδόνισε κάτω της έδρας του. + + — Βοήθεια! εκραύγασεν εκείνος εγειρόμενος, και προσεπάθησε να +κινηθή προς την θύραν του σχολαρχείου. + +Αλλά την δεξιάν χείρα του πατρός Σοφή παρηκολούθησε ταχεία η +αριστερά, και ταύτην εκείνη, και εκείνην πάλιν η άλλη, και δεν +ηξεύρω μα την αλήθειαν πού ήθελε φθάσει η φοβερά εκείνη +εκδίκησις, αν σχολάρχης και διδάσκαλοι και κλητήρες δεν επλήρουν +εντός ολίγου την παράδοσιν. + + — Είμαι ο πατέρας του Αλεξάνδρου Σοφή, είπεν εκείνος ατάραχος, +στρεφόμενος απαθώς προς τους εισελθόντας, και ήλθα να μάθω αυτόν +τον κύριον πώς δέρνουν. + +Και ανεχώρησεν ησύχως, όπως είχεν έλθει. + +Το μάθημα, εννοείται, διεκόπη, και ημείς ωρμήσαμεν φαιδροί προς +την κλίμακα, και κατέβημεν πηδώντες ανά δύο τας βαθμίδας της. + +Την άλλην ημέραν εμάθαμεν, ότι ο διδάσκαλος επαύθη, και επί πολύν +καιρόν δεν ηξεύραμεν τι απέγεινε. Μετά χρόνους μόνον πολλούς +ήκουσα ότι ο βουλευτής του τον διώρισε κάπου έπαρχον, αργότερα δε +πολύ τον είδα βουλευτήν εις τας Αθήνας. Τίποτε απίθανον να +διώρισε και εκείνος έπαρχον τον παλαιόν του βουλευτήν. + +Εσιχαινόμεθα όλοι και εγώ ίσως περισσότερον των άλλων τον χυδαίον +εκείνον διδάσκαλον· εννοείς δε με πόσην ευχαρίστησιν και παιδικήν +χαράν έσπευσα να διηγηθώ το βράδυ εις τους γονείς μου τα συμβάντα +εις το σχολείον, και να περιγράψω ιδίως λεπτομερώς το ηρωικόν +κατόρθωμα του πατρός του συμμαθητού μας. Ο πατήρ μου, σοβαρός +συνήθως και ολιγόλογος, κατέκρινε με ολίγας λέξεις την διαγωγήν +του διδασκάλου, απεδοκίμασεν επίσης τον πατέρα του Σοφή, απέφυγε +δε να απαντήση εις την περίεργον ερώτησιν, την οποίαν του +απέτεινα, ζητών να μάθω τι ήτο ο πατήρ του Σοφή, και τι έργον +είχε. + + — Κύτταζε τα μαθήματά σου, μου απήντησε ζωηρώς, και αυτά τα +πράγματα δεν σ' ενδιαφέρουν. + +Αλλ' εγώ, εννοείς, ήμην περίεργος, ουδ' εννόουν, κατά τι θα +εβλάπτοντο τα μαθήματά μου, αν εμάνθανα τέλος πάντων τα +οικογενειακά του μυστηριώδους συμμαθητού μου. Διά τούτο, ευθύς ως +έμεινα μόνος με την μητέρα μου, επανέλαβον ικετευτικώς και με +πολλά θωπεύματα την ερώτησίν μου, και τόσον επέμεινα, ώστε αφήκεν +η αγαθή γυνή προς στιγμήν το πλέξιμόν της, μ' εκύτταξε τρυφερώς, +και απήντησε· + + — Ο συμμαθητής σου ο Αλέξανδρος, παιδί μου, είνε ορφανός, . . +δεν έχει μητέρα. Ο πατέρας του είνε ένας κακορρίζικος άνθρωπος. +Είχε περιουσίαν και καλόν όνομα, και τα έχασε και τα δύο από το +κεφάλι του. Ήτον από τους καλούς κτηματίας των Αθηνών. +Εκαλλιεργούσε τα κτήματά του και εζούσε καλά. Έπειτα υπανδρεύθη, +εκακόπεσε, επήρε γυναίκα σπάταλη, κακή νοικοκυρά, . . και τα +κτήματά του ένα ένα πήγαν εις την δημοπρασίαν. Σιγά σιγά +εδυστύχησε, . . . έχασε και την γυναίκα του, και τώρα είνε πτωχός +και άθλιος, . . ζη από τα χαρτιά. + + — Χαρτιά; ηρώτησα εγώ απορών. Τι πράγμα είνε, μητέρα, τα χαρτιά; +Α! ανεφώνησα αμέσως, πριν ή προφθάση ν' απαντήση η προδήλως +απορούσα και στενοχωρουμένη μήτηρ μου. Α! ενθυμούμαι! θα είνε απ' +εκείνα, που μας έφερε ταις προάλλαις εις το σχολείον ο +Αλέξανδρος. + + — Σας έφερε εις το σχολείον ο Αλέξανδρος! εφώναξεν έντρομος η +μήτηρ μου. Και τα επιάσατε σεις εις τα χέρια σας; Μη παιδί μου! +μη, να σε χαρώ! Μην πιάσης ποτέ χαρτιά! Είνε αφανισμός! Είνε +κατάρα! Αυτά τα χαρτιά κατήντησαν τον πατέρα του Σοφή εκεί που +τον κατήντησαν. + + — Μα πώς λοιπόν μου είπες, ότι ζη από τα χαρτιά; ηρώτησα εγώ +περιέργως. + +Εστενοχώρησε δε, φαίνεται, πολύ την μητέρα μου η ερώτησίς μου, +διότι μετά τινας στιγμάς δισταγμού επανέλαβε το διακοπέν πλέξιμόν +της, και είπε με σιγαλοτέραν αλλά πολύ σοβαρωτέραν φωνήν. + + — Νά! βλέπεις που δεν έπρεπε να σου ειπώ τίποτε; Αυταίς δεν είνε +ομιλίαις διά παιδιά. Πήγαινε τώρα να κοιμηθής, διότι είνε αργά. + +Από τους λόγους της μητρός μου ολίγα τότε εννόησα περί του έργου +του πατρός του Σοφή. Έμαθα όμως, ότι ο Αλέξανδρος δεν είχε +μητέρα, και τότε εξήγησα, διατί ήρχετο πολλάκις εις το σχολείον +με το φόρεμά του σχισμένον ή χωρίς κομβία. + +Επήγα εις την κλίνην μου βαρύθυμος, και επλάγιασα σκεπτόμενος, +πώς ήτο δυνατόν έν παιδίον να μην έχη μητέρα. Ποτέ δε άλλοτε, +όσον την εσπέραν εκείνην, δεν μου εφάνη γλυκύ το φίλημα, διά του +οποίου μου ηυχήθη καλήν νύκτα η μήτηρ μου, ούτε έσφιγξα ποτέ +περισσότερον τον τράχηλόν της με τας χείρας μου. + +Την επομένην ημέραν, και πολλάς άλλας κατόπιν, η μόνη ομιλία μας +εις το σχολείον ήτο, εννοείται, ο πατήρ του Σοφή και το +ανδραγάθημά του. Πολλοί δε από τους συμμαθητάς μου, και ιδίως εκ +των μεγάλων, διηγούντο περίεργα και παράδοξα δι' αυτόν πράγματα, +τα οποία είχον μάθει, φαίνεται, και αυτοί από τους γονείς των. +Είς εδιηγείτο, ότι τόσην είχε δύναμιν ο υψηλός εκείνος και +σωματώδης άνθρωπος, ώστε έθραυε τραπέζια με τον γρόνθον του. +Άλλος, ότι έτρωγεν ολόκληρον αρνίον και έπινεν οκάδας χωρίς να +πάθη τίποτε. Άλλος, ότι την νύκτα όλην δεν εκοιμάτο, διότι οι +γείτονες έβλεπον φως εις τα παράθυρά του έως το πρωί. Μερικοί +ισχυρίζοντο, ότι τόσον ήτο παράφορος και οργίλος, ώστε εμαύριζεν +από τον θυμόν του και οι οφθαλμοί του εγέμιζαν αίμα, και δεν +ήξευρε πλέον ούτε τι έλεγεν, ούτε τι έκαμνεν. Εψιθύριζον δε άλλοι +δειλώς και με τρόμον, ότι και αυτή η σύζυγός του, η μήτηρ του +Αλεξάνδρου, τον οποίον δεν επανείδαμεν πλέον, είχε πέσει θύμα του +αγρίου θυμού του, κτυπηθείσα ίσως, όπως είχε κτυπηθή προ ολίγων +ημερών και ο γεωγράφος μας. + +Όλη αυτή η ιστορία δεν ήτο δυνατόν, εννοείται, να διατηρηθή πολύ +εις την διάνοιαν παιδίων, και μετ' ολίγας εβδομάδας είχε +λησμονηθή εντελώς, όπως ελησμονήθη βαθμηδόν και ο Αλέξανδρος. + +Ετελείωσα το ελληνικόν σχολείον, ετελείωσα το γυμνάσιον, μετέβην +εις το πανεπιστήμιον, κατόπιν εις την Ευρώπην, και μόνον ότε +επέστρεψα, μετά χρόνους πολλούς, τον απήντησα μίαν ημέραν καθ' +οδόν. Τον ανεγνώρισα αμέσως. Το ήθος του δεν είχε διόλου +μεταβληθή, το βλέμμα του ήτο το παλαιόν εκείνο εμπαικτικόν +συγχρόνως και λογιστικόν βλέμμα του συμμαθητού μου, και οι τρόποι +του ενέπνεον πάντοτε δυσπιστίαν και απέτρεπον πάσαν φιλικήν +διάχυσιν. Τον ηρώτησα, τι έγεινε τόσον καιρόν, και η μόνη του +απάντησις ήτο: Μην ερωτάς! + +Δεν επέμεινα, εννοείται, διότι ήξευρα κάλλιστα, ότι ματαία θα ήτο +η επιμονή μου. Ήκουσα όμως μετ' ολίγας ημέρας λεπτομερείας τινάς +της ζωής του, αι οποίαι μ' ελύπησαν πολύ και με ετρόμαξαν +περισσότερον. Είχε, φαίνεται, αρχίσει από τότε να ριζοβολή εις +τον νουν του η ολεθρία εκείνη ιδέα του διά παντός μέσου +πλουτισμού, και τολμηρά τινα σχέδιά του, αστεία το κατ' αρχάς, +είχον αποβή επί τέλους τραγικά εις αυτόν. Έπειτα δεν τον +επανείδα, ειμή προ πέντε ή έξ ετών, ότε επέστρεψα από την +Αίγυπτον. Εκεί έμαθα, ότι είχε διατελέσει προ ετών υποπρόξενος +εις έν από τα μικρά υποπροξενεία της Αιγύπτου, και ότι δεν άφησε +πολύ καλάς αναμνήσεις εις την ελληνικήν κοινότητα. Μερικοί +μάλιστα έλεγον, ότι είχε παυθή ένεκα καταχρήσεων κατά την +απογραφήν μιας κληρονομίας. Ενόμισα τας φήμας αυτάς υπερβολάς, εκ +των συνήθων εις τας ελληνικάς κοινότητας, ιδίως του εξωτερικού. +Αλλ' ότε τον επανεύρον εδώ δικηγορούντα, έχοντα μάλιστα φήμην +ευφυούς δικηγόρου, και ήκουσα μερικά δείγματα της ευφυίας του, τα +οποία, ομολογώ, δεν με ενθουσίασαν, ενθυμήθην αμέσως τας φήμας +εκείνας. Όσας δίκας του ενεπιστεύοντο, τας εθεώρει ο Σοφής ως +είδος τι επιχειρήσεων, από τας οποίας εννόει να κερδήση αυτός +οπωσδήποτε περισσότερα των πελατών του. Δεν τον είχες και συ +δικηγόρον, νομίζω; + + — Ναι, απήντησα· και μου έχασε μίαν σπουδαίαν δίκην. + + — Ποίον είχε δικηγόρον ο αντίδικός σου, ηρώτησε περιέργως ο +Δημήτριος. + + — Πού να ενθυμούμαι; Είνε τόσος καιρός! + + — Βέβαια κανένα από τους συνεταίρους του Αλεξάνδρου. + + — Είνε φρικτόν αυτό! ανεφώνησα. + + — Είνε και άλλα, . . είπεν ο φίλος μου, και εσιώπησε. + + — Τον δυστυχή! υπέλαβον μετά τινας στιγμάς, καθ' ας η ανάμνησις +της προσφάτου καταστροφής κατέπνιξεν αμέσως την στιγμιαίαν μου +αγανάκτησιν. Τον κατέστρεψεν ο ακοίμητος εκείνος πόθος του +χρηματισμού, οποίος έβοσκεν άγριος εις τα στήθη του. + + — Βεβαίως! . . δεν είνε ζήτημα, απήντησεν ο Δημήτριος, και αυτός +χωρίς άλλο θα τον έφερεν επί τέλους εις συνάφειαν με τον ποινικόν +νόμον, τον οποίον μόνον εφοβείτο, καθώς μας έλεγεν εκείνο το +βράδυ. Αλλά πόθεν εγεννήθη ο σκώληξ αυτός εις την ψυχήν του; +Ποίος έβαλεν εκεί το σπέρμα του φοβερού αυτού μολύσματος; Ο πατήρ +του και το χαρτοπαικτείον του. Υιός εκ πατρός υπήρξεν +αναντιρρήτως ο Αλέξανδρος, αλλά τελειοποιημένος, εννοείται, υπό +των προόδων του νεοελληνικού πολιτισμού και των ψευδών αναγκών +του. + + — Και τώρα τι θα γείνη η οικογένειά του; Δεν είχε, μου είπες, +νυμφευθή; + + — Ναι· αλλ' ευτυχώς δεν αφίνει τέκνα, . . και ο σκώληξ του θα +ταφή μαζή του. + +Και αυτός υπήρξεν ο μόνος επί του δυστυχούς Αλεξάνδρου ψυχρός +επικήδειος του παλαιού του συμμαθητού. + + + +ΤΟ ΔΩΡΟΝ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ (7) + + + +Α'. + +Ήτο παραμονή της πρώτης Ιανουαρίου του 186 . . + +Ο Γεώργης, μικρός δωδεκαετής υπηρέτης του κυρίου Λευκοπούλου, ήτο +κατάκοπος εκ της προσθέτου εργασίας, ην είχεν απαιτήσει η +έκτακτος και πολυάσχολος ημέρα. + +Αφού έτριψε και εκαθάρισε τα σκεύη της τραπέζης και τα σκεύη της +οικίας, επιμελέστερον του συνήθους, αφού εβοήθησεν, αναλόγως της +ηλικίας και της νοημοσύνης του, την οικοδέσποιναν εις παρασκευήν +των γλυκυσμάτων της πρώτης του έτους, αφού εκόμισεν ικανά εξ αυτών +πινάκια εις τους συγγενείς και φίλους της οικίας, αφού τέλος +έστρωσε την εσπέραν την τράπεζαν του δείπνου, και εδείπνησε και +αυτός εκ των περισσευμάτων, και έπλυνε τα πινάκια, εκάθισε +κεκμηκώς εις μίαν γωνίαν του μαγειρείου. + +Ήτο προδήλως μελαγχολικός, ουδέ κατώρθουν να φαιδρύνωσι την +μορφήν του αι ολίγαι δεκάραι, ας είχε συλλέξει παρά των γνωρίμων +του οίκου, ως κόμιστρα των γλυκυσμάτων του, και τας οποίας +μηχανικώς ηρίθμει διά των μικρών του χειρών εντός των θυλακίων +της περισκελίδος του. Αν τις τον ηρώτα την στιγμήν εκείνην το +αίτιον της δυσθυμίας του, ουδ' αυτός ο ίδιος θα ήξευρε τι ακριβώς +να αποκριθή. Ήκουεν εις την εγγύς αίθουσαν σαλπίζοντα και +τυμπανίζοντα και θορυβούντα τα παιδία της οικογενείας παρ' η +υπηρέτει, άτινα είχον ήδη λάβει προκαταβολικώς τα δώρα των, πριν +ή έτι ανατείλη η πρώτη του έτους· αλλ' η μικρά του καρδία δεν +συνεσκίρτα προς τα σκιρτήματά των. Είχεν ενώπιον αυτού, επί των +γονάτων του, κομψόν καινουργή πίλον, ον είχε χαρίσει εις αυτόν η +κυρία του προ μικρού, αλλά και αυτού η θέα δεν ίσχυε να ιλαρύνη +το πρόσωπόν του. + +Τι είχεν; Ενθυμείτο την μικράν νηπιακήν του ηλικίαν και τον +πατρικόν αυτού οίκον. + +Γιος πτωχού κορινθίου χωρικού, μη επαρκούντος εις συντήρησιν +συζύγου και τριών τέκνων, — αυτού και δύο κορασίδων, — είχεν +εκμισθωθή αντί πεντήκοντα δραχμών ετησίως εις αθηναίον +επιχειρηματίαν, όστις από πωλητού φωσφόρων μετέβαλλεν αυτόν +εναλλάξ εις καθαριστήν υποδημάτων ή κομιστήν οψωνίων. + +Αι ημερήσιαι εισπράξεις του μικρού Γεωργίου, όσον πενιχραί και αν +ήσαν, θα ήρκουν ίσως, ουχί να παχύνωσιν αλλά να θρέψωσι καν +αυτόν, αν δεν επάχυνον το βαλάντιον του αυθέντου του, όστις αντ' +αυτών τω εχορήγει μεγαλοδώρως δύο τεμάχια ξηρού άρτου καθ' +εκάστην, αρτυόμενα δι' ελαιών μεν ή τυρού αναλόγως της ημέρας, +οσάκις υπελάμβανεν εκείνος επαρκή την είσπραξιν του μικρού +κορινθίου, διά ραπισμάτων δε και ύβρεων, οσάκις τω εφαίνετο +γλίσχρον το προϊόν της εργασίας του παιδός. + +Τρία όλα έτη έζησεν ούτω ο ταλαίπωρος Γεώργης, πεινών και +γυμνητεύων, φρικιών υπό ρίγους τον χειμώνα και περιφέρων ασκεπή +την κεφαλήν του το θέρος υπό τον φλογερόν ήλιον των Αθηνών, +κοίτην του έχων την γωνίαν ρυπαρού υπογείου, και νυκτερινούς +συντρόφους του — πλην δύο άλλων ομοίων του ατυχών πλασμάτων — +ποντικούς υπερμεγέθεις, οίτινες ουχί σπανίως απεθρασύνοντο να +τρωγαλίζωσι τας μικράς αυτού πτέρνας, οσάκις ο γάτος του οίκου +είχεν άλλας ασχολίας επί των γειτονικών ορόφων. + +Και δεν ήρκεσαν αυτά. + +Ημέραν τινά ομήλιξ συμπατριώτης, νέηλυς εκ Κορίνθου, του έφερε +την μαύρην είδησιν, ότι αι δύο μικραί του αδελφαί απέθανον αίφνης +εντός μιας εβδομάδος εξ ευλογίας, και ότι η μήτηρ του, παράφρων +σχεδόν εκ της λύπης, κατέκειτο βαρέως νοσούσα. Δεν επρόφθασε να +κλαύση τας αδελφάς του, τας οποίας τόσον ηγάπα ο πτωχός, και +τοσάκις είχε νανουρίσει, ότε ήσαν βρέφη, και νέον από της +πατρίδος μήνυμα του ανήγγειλεν, ότι κακή ώρα εύρε τον πατέρα του. +Διεσκέδαζε, του είπον, κυριακήν τινα μετ' άλλων συντρόφων· την +διασκέδασιν παρηκολούθησαν έριδες, τας έριδας πυροβολισμοί, και +μία σφαίρα τυχαία τον εύρεν εις το στήθος. — Και η μήτηρ του; +ηρώτησεν ο ατυχής παις. — Κατάκοιτος πάντοτε. + +Δεν παρήλθε καιρός πολύς, και είδεν αίφνης ο Γεώργιος μίαν πρωίαν +εμφανιζομένην ενώπιόν του την γραίαν θείαν του, αδελφήν του +πατρός του, την κυρά Βαγγελήν. + + — Καϋμένο παιδί! του είπε, και τον περιεπτύχθη, καταφιλούσα μετά +δακρύων την ακτένιστον κεφαλήν του. Πεντάρφανο απόμεινες· πάει κ' +η μάνα σου. + +Και τον έσφιξεν εις τας αγκάλας της τόσον, ώστε ο Γεώργης δεν +εύρεν αναπνοήν διά να κλαύση. + + — Έλα, πάμε! προσέθηκε. + + — Πού θα πάμε, θεία; ηρώτησεν ο ορφανός. 'Σ την Κόρθο; Και +εσκίρτησεν η καρδιά του. + + — Όχι, Γεωργάκη μου, θάρθης να καθίσης μαζή μου. + +Και στραφείσα προς τον μισθωτήν του παιδός, όστις προσέβλεπεν +απαθής τα γινόμενα, + + — Το παιδί το παίρνω, είπε. Σου χαρίζομε και το νοίκι της +χρονιάς, και ξοφλούμε. + +Διενοήθη εκείνος προς στιγμήν να αντιστή. Είχεν υπέρ εαυτού το +γράμμα του συμβολαίου. Η δουλεία του Γεώργη έληγε μετά δυο έτη. +Αλλά τι τον ήθελε πλέον — εσκέφθη — τον ορφανόν; Η λύπη και τα +κλαύματα δεν θα του άφιναν όρεξιν να εργάζεται. + +Και απήντησε σχεδόν αμέσως· + + — Όσο γι' αυτό, χάρη μου κάνεις, κυρά. Δεν είνε προκοπή απ' το +παιδί. Ουδέ το ψωμί του δεν βγάζει. Ας πάη 'ς το καλό. + +Ούτως ο Γεώργης κατώκησεν επί τινα χρόνον μετά της αγαθής του +θείας, ήτις περισυναγαγούσα την πενιχράν κληρονομίαν του παιδός, +όσην απετέλεσεν η πώλησις των οικιακών σκευών, ενός καχεκτικού +ιππαρίου και ενός χωλού όνου, ήλθεν εις τας Αθήνας, να κυττάξη, +ως έλεγε, τον ανεψιόν της. + +Πλην πώς να τον κυττάξη, πως να τον θρέψη και να τραφή και αυτή +εκ των ολίγων κερμάτων, άτινα έφερε μεθ' εαυτής εκ Κορίνθου; Πολύ +περί τούτου εσκέφθη η θεία, διότι ήτο φρόνιμος και νοήμων γυνή η +κυρά Βαγγελή. Αλλ' η σκέψις της δεν εγέννα δυστυχώς χρήματα, και +διά τούτο μετά μίαν εβδομάδα εκείνη μεν εμισθούτο επιστάτρια εις +μίαν σχολήν κορασίων, ο δε Γεώργης υπηρέτης παρά τω Κυρίω +Λευκοπούλω. + + — Ήθελα, γυιε μου, να σε μάθω και λίγα γράμματα, είπεν εις αυτόν +η καλή γραία· αλλ' ας τ' αφήσωμ' αυτά για παραπέρα. Τώρα πρέπει +να πιάσης απάνω σου λίγο κρέας, για να μη μου . . . + +Δεν κατώρθωσε να περάνη την φράσιν της· την έπνιξαν οι λυγμοί, +και απεχαιρέτισε τον ανεψιόν, σπογγίζουσα τους καταπεπονημένους +εκ των δακρύων οφθαλμούς της. + +Β'. + +Ήτο λοιπόν ο Γεώργης μελαγχολικός την παραμονήν της 1 Ιανουαρίου +186., διότι ενθυμείτο τα παλαιά του· την παιδικήν ηλικίαν του, +την πατρικήν του καλύβην εν Κορίνθω, τον αδικοθάνατον πατέρα του, +όστις του έδιδε πάντοτε αυτήν την ημέραν την ευχήν του κ' έν +ζεύγος καινουργών σανδαλίων, την αγαπητήν του μητέρα, ήτις τον +εφίλει . . τον εφίλει την πρωτοχρονιάν, και τον έσφιγγεν εις τας +αγκάλας της λέγουσα· + + — Να μου ζήσης παιδί μου! να μου ζήσης πολύ πολύ, και να μου +κλείσουν τα χεράκια σου τα μάτια μου. + +Δεν την ήκουσεν ο Θεός την πτωχήν· του Γεώργη της τα χεράκια +εκαθάριζαν τα λασπωμένα υποδήματα των Αθηναίων, ότε εκείνη +απέθνησκεν. + +Ενθυμείτο ακόμη τας μικράς του αδελφάς, μικροτέρας αυτού, τας +οποίας συνώδευεν εις την εκκλησίαν, από βαθέος όρθρου του νέου +έτους, και ων εκάστην εφίλευεν επιστρέφων ανά μίαν κουλούραν, ην +ηγόραζεν εκ των ολίγων φιλοδωρημάτων, άτινα είχε συλλέξει προ +μιας εβδομάδος, ψάλλων τα χριστούγεννα εις τους συγγενείς. + +Ενθυμείτο τέλος — και αυτή ήτο η νεωτάτη του λύπη — την γραίαν +θείαν του, ήτις από δέκα ήδη ημερών κατέκειτο ασθενής εν τω +νοσοκομείω. + +Εσπέραν τινά βροχεράν του χειμώνος την έστειλεν η διευθύντρια να +συνοδεύση μίαν των μαθητριών, και η ασθενής γραία επανήλθεν εις +το σχολείον πυρέσσουσα. + +Τις είχεν όρεξιν και καιρόν και τόπον να την νοσηλεύση! Την +έστειλαν εις το νοσοκομείον. Τι να την κάμουν; + +Ο Γεώργης ενθυμήθη, ότι είχε τρεις ημέρας να την ιδή την θειάν +Βαγγελήν, και λαβών άδειαν μιας ώρας παρά των κυρίων του έδραμεν +εις το νοσοκομείον. Ήθελε να ευχηθή περαστικά και καλόν τον νέον +χρόνου εις την αγαθήν γραίαν, ησθάνετο δε ο έρημος παις και την +ανάγκην θερμών τινων φιλημάτωυ, εξ εκείνων άτινα τόσον εδαψίλευεν +εις αυτόν η θεία του. + +Τι άλλο είχε πλέον να του ενθυμίζη του πατέρα, την μητέρα και τας +αδελφάς του, ή τα φιλήματα και τας θωπείας της γραίας; + +Γ'. + +Αλλ' η νυξ της παραμονής παρήλθεν ολόκληρος, και ο Γεώργης δεν +επέστρεψεν εις τον οίκον των κυρίων του. + + — Τι να έγεινεν αυτό το παιδί; ηρώτα ο αυθέντης του. Και η +κυρία, δύσπιστος και καχύποπτος γυνή, απήντα· + + — Πού ξεύρεις πού θα παραλύη. Εις όλα τα καφενεία παίζουν απόψε +χαρτιά. Κάπου θα παίζη. Δεν εκύτταξα να μη μας λείπη και τίποτε. + +Ο μικρός του υπηρέτης δεν έπαιζε. + +Διά των ολίγων δεκαλέπτων, άτινα εκροτάλιζον εν τω θυλακίω του, +είχεν αγοράσει καραμέλλας διά την θείαν του — ήξευρεν ότι έκαμνον +καλόν εις τον βήχα, και η γραία έβηχε τόσον άσχημα, — και τας +έφερεν ασθμαίνων εις το νοσοκομείον. + +Κατηυθύνθη εις την αίθουσαν, όπου ήξευρεν ότι έκεικτο η γραία, +και μόλις είχε πνοήν να ερωτήση την νοσοκόμον, ην συνήντησε προ +της θύρας. + + — Πώς είνε; + + — Καλά που ήλθες, απήντησεν εκείνη. Η θειά σου εβάρυνε. Όλη την +ήμερα σ' εζητούσε. Τώρα. . . . + +Ο Γεώργης δεν ήκουσεν άλλο. Ίστατο ήδη άναυδος και τρέμων προ της +κλίνης της κυρά Βαγγέλης, ήτις τον εθεώρει μεν διά βλέμματος +απλανούς, αλλά δεν τον έβλεπε. + + — Εγώ είμαι, θείτσα μου, Ο Γεώργης. Δεν είσαι καλλίτερα; . . . +Καλλίτερα είσαι· δεν βήχεις διόλου. + +Και κατεφίλει δακρύων την κρεμαμένην έξω της κλίνης λιπόσαρκον +χείρα της. + +Αληθώς η γραία δεν έβηχε πλέον, διότι . . . εψυχορράγει. + +Αίφνης, ωσανεί τα καταλειβόμενα δάκρυα του παιδός μετέδωκαν +εσχάτην τινά θέρμην εις την αποψυχομένην καρδίαν της, το βλέμμα +της ανεζωογονήθη, και η νεκρουμένη χειρ αυτής έσφιγξεν ισχυρώς +την μικράν χείρα του ορφανού. + + — Καλό 'ς το! είπεν ασθενώς· καλό 'ς το! + +Και λαβούσα υπό το προσκεφάλαιόν της μικράν δέσμην παλαιών και +κιτρινισμένων χαρτίων, τυλιγμένων εις μελανήν μετάξινην κλωστήν. + + — Παρ' τ' αυτά προσέθηκε, και φύλαξ 'τα, . . . είνε του παππού +σου. Να μάθης γράμματα . . . να τα διαβάσης μόνος σου. + +Και η τελευταία της γραίας πνοή εσφράγισε το πρωτοχρονιάτικον +σωρόν της. + +Δ'. + +Την επομένην πρωίαν ο Γεώργης έφερεν εις τον κύριόν του τα +υποδήματά του, ενώ εσπόγγιζε συνάμα διά της παλάμης του τους +ερυθρούς εκ των δακρύων οφθαλμούς αυτού. + + — Πού ήσουν χθες όλην την νύκτα; ηρώτησεν αποτόμως ο κ. +Λευκόπουλος. + +Και προσέθηκεν ευθύς, βλέπων την ηλλοιωμένην μορφήν του παιδός. + + — Διατί κλαις; + + — Ήμουν εις το νοσοκομείον, αυθέντη, απήντησε δειλός ο μικρός +υπηρέτης, που . . . πέθανε η θεια μου. + + — Καϋμένο παιδί! + +Και πλησιάσας ο κύριος του εθώπευσε πατρικώς την κεφαλήν του +παιδός. + +Ήτο αγαθός ανήρ ο αυθέντης του Γεώργη, και ο Γεώργης το ησθάνθη +την στιγμήν εκείνην. Του εφάνη, δεν ηξεύρω πώς, ότι η χειρ του +πατρός του κατήρχετο αοράτως επί της κεφαλής αυτού και τον +εθώπευεν. Η καρδία του εσκίρτησεν εξ αγάπης και ευγνωμοσύνης, και +θαρρήσας ανέβλεψε προς τον κύριόν του και τω είπεν· + + — Αυθέντη,. . . . ήθελα να σας ζητήσω μίαν χάριν. + + — Τι θέλεις, παιδί μου; + + — Μα μη μου δίδετε μισθόν . . . + + — Πώς; χάρισμα θα με δουλεύης; Δεν γίνεται. + + — Ήθελα να πάγω εις το σχολείον,. . . . να μάθω γράμματα,. . . . +και να υπηρετώ, όταν ήμαι εύκαιρος. + + — Να μάθης γράμματα; Ας ήνε. Πώς σου ήλθε αυτή η ιδέα; + + — Θέλω να διαβάσω κάτι χαρτιά που μου εχάρισε χθες η καϋμένη η +θειά μου. + + — Τι χαρτιά; φέρε τα να σου τα διαβάσω εγώ. + +Ο παις έστη επί στιγμήν αμήχανος. + +Να αρνηθή εις τον αυθέντην του, όστις του έδιδεν άρτον; + +Να λησμονήση την ρητήν παραγγελίαν της θνησκούσης θείας του; + + — Αυθέντη, είπε τέλος, η θειά μου μου παράγγειλε να τα διαβάσω +μοναχός μου. + +Ο κ. Λευκόπουλος ητένισε βαθύ βλέμμα επί την μορφήν του μικρού +υπηρέτου του, και τω είπεν ευμενώς· + + — Καλά σου παρήγγειλε. Να πας εις το σχολείον, παιδί μου, . . . . +να πας. + +Ε'. + +Μετά ένα μήνα ο Γεώργης έλυεν εν τω υπερώω, όπου κατεκλίνετο, την +μικράν εκείνην δέσμην των κιτρίνων χαρτίων, άτινα είχε δωρήσει +εις αυτόν η θεία του, και προσεπάθει να αναγνώση το πρώτον εξ +αυτών. Αλλά τα γράμματα δεν ωμοίαζον δυστυχώς μ' εκείνα τα οποία +εμάνθανεν εις το σχολείον. Εκοπίασε πολύ, πλην εκοπίασεν εις +μάτην. + +Έδεσε πάλιν τα πολύτιμα χαρτία του, και μετά τρεις μήνας +επανέλαβε την απόπειραν. Κατώρθωσε κάτι περισσότερον αυτήν την +φοράν, εσυλλάβισεν επιπόνως ολίγας λέξεις, αλλά να τ' +αναγνώση, . . . αδύνατον. + +Η τρίτη απόπειρα έγεινε μετά έν έτος. + +Α! τώρα ετελείωσαν τα ψεύματα. + +Ο Γεώργης ανέγνωσε τα πολύτιμα έγγραφα, και τ' ανέγνωσεν όλα. +Εξημερώθη παρά την πενιχράν του λυχνίαν, και ότε ετελείωσε την +ανάγνωσιν του τελευταίου, το φως της ημέρας εχάραζεν ήδη διά των +ρωγμών του παραθύρου του. + +Ολίγα εννόησεν εκ της αναγνώσεως των παλαιών εκείνων κιτρινωπών +χαρτίων, αλλά και τα ολίγα αυτά απεκάλυψαν άγνωστον και παράδοξον +ορίζοντα προ της παιδικής του διανοίας. + +Ο τόπος αυτός όπου έζη, η Ελλάς, η χώρα εκείνη όπου είχε γεννηθή, +η Κόρινθος, είχον πολεμήσει εναντίον ανθρώπων κακών, βαρβάρων, +τυράννων, ως τους έλεγον τα παλαιά εκείνα χαρτία. + +Ο πάππος του είχε πολεμήσει και αυτός, και είχε μάλιστα ακουσθή + — τα χαρτία το έλεγον. Δεν ήτο λοιπόν ασήμαντος άνθρωπος ο πάππος +του. Είχε προσφέρει εις την πατρίδα τον βραχίονά του, όστις είχε +κολοβωθή υπό σφαίρας, την οικίαν του, την οποίαν κατέκαυσαν οι +Τούρκοι, την περιουσίαν του, ήτις εδαπανήθη εις τας ανάγκας του +πολέμου. Τα παλαιά χαρτία τα έλεγον όλ' αυτά. + +Διατί όμως μ' όλας αυτάς τας θυσίας του είχε μείνει ο πάππος του, +ιδιώτης, και απέθανε καλλιεργών τους αγρούς του διά της μιας +αυτού χειρός; + +Ο Γεώργης αμυδρώς μόλις ενθυμείτο τον γέροντα, αλλά τον ενθυμείτο +κάλλιστα απλούν γεωργόν και μονόχειρα. + +Διατί ο πατήρ του έζησε και εκείνος πτωχός γεωργός, και απέθανε +χωρίς ν' αφήση άλλην κληρονομίαν ή τα κίτρινα αυτά πιστοποιητικά; + +Ο ταλαίπωρος παις ουδεμίαν εύρισκεν εν τη διανοία του απάντησιν +εις τας απορίας αυτού. + +Ανεμιμνήσκετο και πάλιν την γραίαν του θείαν, ήτις από της +εσχάτης της κλίνης του εκληροδότησε τα πολύτιμα αυτά έγγραφα, +ενθυμείτο την παραγγελίαν της, να μάθη γράμματα, και ανελογίζετο +τι ήτο αυτός ο ίδιος προ τεσσάρων ετών, ότε εστίλβονε, γονυπετών +επί του χώματος, τα υποδήματα των διαβατών αντί ενός πενταλέπτου. + +Κόσμος ιδεών νέων κατέκλυσε τον μικρόν αυτού εγκέφαλον, και πόθοι +παράδοξοι ανέβησαν εις την καρδίαν του. + +Εστήριξε την κεφαλήν αυτού επί των δύο του χειρών, και η από της +αγρυπνίας κόπωσις εκάλει ήδη βαρύν τον ύπνον επί των βλεφάρων +του, ότε αντήχησεν οξεία μέχρι του υπερώου η φωνή του κυρίου του, +ζητούντος τον καφέν του. + +ΣΤ'. + +Μετά τρία έτη ο Γεώργιος ετελείονε το ελληνικόν σχολείον, και +ειργάζετο ως γραφεύς παρά τινι των συμβολαιογράφων των Αθηνών. + +Μετά άλλα τρία κατετάσσετο εις την ιατρικήν σχολήν του +πανεπιστημίου, και ελάμβανε εξηκοντάδραχμον υποτροφίαν, πρωτεύων +εν διαγωνισμώ. + +Μετά πέντε δε άλλα ήτο ιατρός εν τη πατρίδι του, και ανακομίζων +εξ Αθηνών τα λείψανα της θείας Βαγγελής, έθαπτεν αυτά υπό τάφον +κοινόν μετά των οστών του πατρός, της μητρός και των δύο του +μικρών αδελφών, τας οποίας τοσάκις είχε νανουρίσει, ότε ήσαν +βρέφη. + + + + +Η ΜΠΟΓΑΤΣΑ +Ανατολικός μύθος (8) + + + + +Είνε χειμώνος εσπέρα. + +Πυκναί και αδιάκοποι καταπίπτουσι της χιόνος αι νιφάδες, +σαρονόμεναι υπό του βορρά διά των οδών της πόλεως, εις τας οποίας +μόλις πού και πού προκύπτει βραδύνας διαβάτης, σπεύδων εις τον +οίκον του, όπου προσδοκά να εύρη θάλπος παρά την φλέγουσαν εστίαν +και άρτον επί της τραπέζης. Συσπειρούμενοι υπό τους επενδύτας των +και κύπτοντες την κεφαλήν υπό την δριμείαν πνοήν του νυκτερινού +ανέμου, παρέρχονται ταχείς οι παροδίται, προσέχοντες μόνον μη +ολισθήσωσιν επί της χιόνος, ουδ' έχοντες καιρόν ή διάθεσιν να +σταματήσωσι δεξιά ή αριστερά προ των ανοικτών έτι οψοπωλείων, +όπου μεγαλοφωνούσιν οι μεταπράται, καλούντες εις μάτην τους +παρερχομένους αδιαφόρως πελάτας, κωφούς υπό του ψύχους και του +κενού στομάχου. + +Αλλ' αν το ψύχος και η ασφαλής προσδοκία του αναμένοντος δείπνου +κωφαίνει, η πείνα όμως εξεγείρει το ους, και η απελπισία του +κενού στομάχου κεντρίζει την προσοχήν και νικά τον βορράν. + +Πολλοί παρήλθον αδιάφοροι προ του ανοικτού εκείνου φούρνου, την +προθήκην του οποίου κοσμούσι θερμοί έτι και ευωδιάζοντες άρτοι, +και κουλούραι ξανθαί, και πλακούντια προκλητικά, εν μέσω δε +πάντων και προ πάντων ταψίον μπογάτσας, αχνιζούσης έτι από του +πυρός και μυροβολούσης από του βουτύρου. Το ταψίον είνε μέγα και +η μπογάτσα παχεία και ζακχαρόπαστος. Αναπτύσσει εκεί προς τους +παρερχομένους πειναλέους διαβάτας τα θερμά αυτής κάλλη, και η +κνίσσα της η ακαταμάχητος, υπερβαίνουσα της προθήκης το ανοικτόν +παράθυρον, εισβάλλει θριαμβικώς εις την οδόν και σαγηνεύει τον +δυστυχή εκείνον και ρακένδυτον αχθοφόρον, όστις μόλις κατορθόνει, +υπό της πείνης και της εξαντλήσεως, να σύρη επί του παγοστρώτου +πεζοδρομίου τους κατακόπους αυτού πόδας. Πολλοί διήλθον και +παρήλθον· αλλ' αυτός δεν κατώρθωσε να παρέλθη. Ο κενός του +στόμαχος είχε την δύναμιν να τον σύρη έως εκεί· αλλ' εκεί, προ +του ανοικτού παραθύρου του φούρνου και της αχνιζούσης μπογάτσας, +ο στόμαχός του απέκαμε και οι πόδες του παρέλυσαν. + + +Εστάθη, και εμειδίασε μειδίαμα ονείρων και προσδοκίας. Οι +οφθαλμοί του διεστάλησαν και ηκτινοβόλησαν, ο στόμαχός του +ησθάνθη ανεκλάλητον σπασμόν ηδονής, και τα χείλη του +συνεδιπλώθησαν λείχοντα το έν το άλλο, εν ευφροσύνω παραισθησία. +Τι ήτον εκείνο το οποίον έβλεπεν! Ουδέν είχε φάγει άλλο από +πρωίας, ή μικρόν, μικροσκοπικόν τεμάχιον άρτου, αλιευθέν επιπόνως +εκ των αποβλήτων περιτριμμάτων προστύχου μαγειρείου. Μάτην ώρας +πολλάς συνεστέλλετο αλγεινώς ο στόμαχός του και διεστέλλοντο εξ +επιθυμίας οι οφθαλμοί του. Πανταχού ερημία και χιών και βορράς. +Και τώρα, εν μέσω της ερημίας η όασις εκείνη η μυροβόλος, . . . +εν μέσω του ψύχους το θάλπος εκείνο της ευώδους κνίσσης! + +Έμεινεν εκεί βωβός, ακίνητος, απολιθωμένος υπό του θάμβους και +της επιθυμίας, συνθλίβων διά των χειρών τους σπασμούς του κενού +του στομάχου, και ανεκλάλητον ομιλών ερωτικήν γλώσσαν προς το +λιπαρόν και κολοσσιαίον εκείνο ταψίον. Εφαντάζετο ήδη εαυτόν +καθισμένον προ του θερμού και μοσχοβολούντος πλακούντος, και την +πήτταν αυτήν κτήμα του, ιδιοκτησίαν του, υποκειμένην άνευ όρων +και περιορισμών εις την θέλησιν των οδόντων και την βουλιμίαν της +κενής του κοιλίας. Εφαντάζετο την μαλακήν εκείνην και γλυκείαν +ζύμην κοπτομένην και αναρπαζομένην, όχι διά μαχαιρίου και +περόνης, αλλά διά των δακτύλων του αυτών και των μακρών του +ονύχων. Εφαντάζετο την εύχυλον εκείνην και λιπαράν μάζαν +αναλυομένην διά των οδόντων του, και οι σιελοποιοί του αδένες +ωγκούντο και εξεχείλιζον επί το ατημέλητον και λευκόν εκ της +χιόνος γένειόν του. Αλλά τι το όφελος! Αυτός έβλεπε και έβλεπε, +και ο στόμαχός του εστέναζε και ωλόλυζε διαμαρτυρόμενος. Ας +φ ύ γ ω μ ε ν! του έλεγεν εμπιστευτικώς. Αλλά πού να φύγη ο πεινών +εκείνος ιέραξ! Και έμενεν ατενίζων επί το απρόσιτον θύμα του, και +μάτην βασκαίνων αυτό διά των απορροφητικών του βλεμμάτων. + +Αίφνης παρέρχεται προ αυτού η νυκτερινή περίπολος της αστυνομίας, +και ο οδηγός αυτής ίσταται προ του παραδόξου και δραματικού +θεάματος. Τον ετρόμαξεν ίσως η εις πραξικόπημα ήδη κορυφουμένη +απόγνωσις του λιμώττοντος Παρίου, η από των οφθαλμών του +αστράπτουσα, ή τον εκίνησεν εις οίκτον το εις καμπύλην εκ της +πείνης κυρτούμενον σώμα του. + + — Τι κυττάζεις, μωρέ, αυτού; + + — Αχ! τη μπογάτσα, αφέντη μου! + + — Σ' αρέσει το λοιπόν η φρέσκα μπογάτσα; + +Ο αχθοφόρος δεν απήντησεν, αλλά προσείδε μόνον τον αστυνόμου. Και +το βλέμμα του εκείνο ήτο δίωρος κοινοβουλευτική ρητορεία. + + — Κόψ' του ένα κομμάτι! διέταξεν ο οικτίρμων δημόσιος λειτουργός +τον οπτανέα. Δος του να φάη του κακομοίρη! + + — Αμ' ένα κομμάτι μοναχά, αφεντικούλη μου; Τι να το κάμω ένα +κομμάτι; + + — Μα πόσο θέλεις το λοιπόν; Μη θες να τη φας ολάκερη; + + — Την τρώγω, αφέντη μου, υπέλαβε μετριοφρόνως ο γυμνήτης, και +υ λ ά κ τ ε ι, ως λέγει ο Όμηρος, ο στόμαχός του εξ αγαλλιάσεως. + + — Κι' αν δεν τη φας; + + — Αν δεν τη φάω . . φτύσε με, αφέντη μου. + +Και ένευσεν ο αστυνόμος, και ήρχισεν ο πόλεμος. + +Τις να περιγράψη την γιγάντειον εκείνην μονομαχίαν της +κολοσσιαίας μπογάτσας και του απειροβαθούς στομάχου; + +Ενέπηξε τους όνυχάς του εις το ταψίον ο βουλιμιών αχθοφόρος, ως +αν επρόκειτο να αποσπάση τα εντόσθια θανασίμου εχθρού του, και η +πρώτη του δραξ κατεβροχθίσθη ως αν ήτο καταπότιον. Την πρώτην +παρηκολούθησεν άλλη, και ταύτην άλλη, και αι βουκιαί διεδέχοντο +αλλήλας ως στροφαί ηλεκτρικής δυναμομηχανής, και ο ακένωτος +στόμαχος κατεβρόχθιζεν αυτάς πριν ή προφθάση καν να τας ίδη ο +κατάπληκτος χορηγός της παραδόξου εκείνης ευωχίας. + + — Μωρέ στάσου, και θα πνιγής! Ετόλμησεν άπαξ να είπη ο πτωχός +αστυνόμος, βλέπων ότι το αστείον του πείραμα εκινδύνευε να γείνη +σοβαρά του βαλαντίου του τραγωδία. + +Αλλά πού να πνιγή ο λύκος! Εκείνος δεν έτρωγε· κατέπινε. Και +κατέπινεν αδηφάγος, ταχύς, οιονεί διωκόμενος, και κατεβρόχθιζε +πασαλείφων και μύστακα και γένειον, και έλειχεν εν τω μεταξύ τα +χείλη και τους δακτύλους, πότε της μιας και πότε της άλλης των +χειρών, και το ταψίον απεγυμνούτο βαθμηδόν, και το ήμισυ της +μπογάτσας είχεν ήδη μεταβή εις τους μακαρίτας, . . ότε η +καταβρόχθισις εφάνη πως ανακοπείσα. Οι δάκτυλοι του ορνέου +εφάνησαν βραδύνοντες, το γένειον του αχθοφόρου έμενε λιπαρόν και +ασπόγγιστον, η κατάποσις ήρχισεν αραιουμένη, και η μάχη . . διά +μιας εσταμάτησεν. Επροσπάθησεν ο δυστυχής να καταπίη ένα έτι +βλωμόν, έφερε την χείρα προς το ταψίον . . . αλλ' η χειρ του +κατέπεσεν αδρανής, και το αλαμπές του βλέμμα υψώθη προς τον +γενναίον χορηγόν. + + — Φτύσε με, αφέντη μου! κατόρθωσε μόλις να ψελλίση. Δεν μπορώ +πεια! + +Και σταυρώσας τας χείρας επί του πληρωθέντος στομάχου του +ανέμεινε χριστιανικώς ο αχθοφόρος το πτύσμα του αφελούς χορηγού, +προς ον ητένιζεν εναγώνιον βλέμμα ο ανήσυχος οπτανεύς. + +Επιμύθιον + +Ελπίζομεν ότι η ευφυία των ημετέρων αναγνωστών δεν θα ζητήση παρ' +ημών, αλλά θ' αναπληρώση μόνη της το ελλείπον επιμύθιον. Και θα +το κατορθώση ευκόλως, υποθέτομεν, αρκεί μόνον να ενθυμηθή μερικά +προγράμματα υποψηφίων βουληφόρων και μερικάς επαγγελίας δημοσίων +αρχόντων. + + + +Ο ΕΠΤΑΨΥΧΟΣ ΓΑΤΟΣ + +Αλληγορία (9) + + + +Ήμην παιδίον, επτά ίσως μόλις ή οκτώ ετών. + +Αλλά τον ενθυμούμαι ακόμη ζωηρότατα, και θαρρώ ότι τον βλέπω +εμπρός μου ζωγραφιστόν, ολοζώντανον, με το λευκόν του τρίχωμα, το +οποίον έστιζον εδώ και εκεί ολίγαι κίτριναι κηλίδες, με την +μεγάλην του κεφαλήν, την κιτρίνην του ουράν, τους κιτρίνους του +οφθαλμούς, και το ύπουλον αθόρυβον βήμα του — αληθές βήμα +νυκτοκλέπτου. + +Και ήτο νυκτοκλέπτης ο άθλιος, αλλά και ημεροκλέπτης ακόμη, και +ληστής αληθινός, όχι μόνον του μαγειρείου και οψοφυλακίου του +οίκου μας, αλλά και πάντων έτι των μαγειρείων και οψοφυλακίων των +γειτονικών οικιών. Κυνηγός μόνον δεν ήτο. Περιεφρόνει άρα γε +πλέον τους ποντικούς, ως ανάξιον άθυρμα της ωρίμου του ηλικίας, ή +μη επροτίμα του ζώντος εκείνου και πως κοπιώδους θηράματος την +ευκολωτέραν και ετοίμην λείαν των τηγανιστών οψαρίων, των +μαγειρευμένων ή και αμαγειρεύτων κρεάτων, και παντός λειψάνου της +χύτρας ή των πινακίων; Άγνωστος ο λόγος της προτιμήσεως. Το +βέβαιον μόνον είνε, ότι ο γάτος μας δεν εδίωκε ποντικούς, και το +βεβαιότερον ακόμη, ότι και αν ήθελε να τους κυνηγήση, δεν θα +εύρισκε κανένα, διότι βραδέως μεν αλλ' ασφαλώς τους ελιμοκτόνησεν +όλους, καθαρίζων εκάστοτε το μαγειρείον από παντός ψιχίου, πριν ή +προβάλωσιν εκείνοι το μυστακοφόρον αυτών ρύγχος διά της οπής των +φωλεών των. + +Το στρογγύλον και παχυνθέν εκ της κλοπής σώμα του έλαμπεν υπό +βαθύ και λάσιον τρίχωμα, οι οφθαλμοί του, κλειστοί συνήθως από +της ραστώνης, ηνοίγοντο και διεστέλλοντο προ της ασθενεστάτης +οσμής οιουδήποτε λιχνεύματος, και το αδρανές και συρόμενον βήμα +του μετεβάλλετο αίφνης εις τίγρεως άλμα από του εδάφους επί την +τράπεζαν και απ' αυτής εις την οδόν εκεί, αναρριχώμενος ταχύς επί +την κορυφήν του πρώτου προστυχόντος τοίχου, ετρωγάλιζε μακαρίως +την λείαν του, ένιπτεν έπειτα διά του ποδός την λιπάραντον +μορφήν, και εξηπλούτο κατόπιν προς τον ήλιον, διά να κάμη την +χώνευσίν του, ουδέ βλέμματος αξιών τα περιιπτάμενα πτηνά ή τας +ενοχλούσας αυτόν μυίας. + +Αλλ' αι κλεπτικαί του έφοδοι δεν ετελείονον πάντοτε τόσον αισίως. +Είχεν από μακρού επικηρυχθή ο ληστής υφ' όλων των μαγειρισσών της +γειτονίας, και πολλάκις είχον στηθή ενέδραι κατά των κλεπτικών +του κατορθωμάτων, και πολλάκις η καταδίωξίς του δεν απέβη ματαία. +Πόσαι πυράγραι είχον κατά καιρούς σφεγδονισθή κατά της κεφαλής +του, πόσα ματσούκια είχον θραυσθή κατά της ράχεώς του, και πόσαι +χύτραι ζέοντος ύδατος είχον χυθή επί το παχύ του τρίχωμα! Είχε +μαδήσει πολλαχού και γυμνωθή πελιδνόν το δέρμα του, η κεφαλή του +είχε παραμορφωθή εκ των μωλώπων και των πληγών, πότε ο είς και +πότε ο άλλος των ποδών του εσύροντο μετέωροι και παραλυτικοί, και +ο είς των οφθαλμών αυτού από πολλού είχε κλεισθή προς το φως της +ημέρας υπό το ζεμάτισμα της μαγειρίσσης μας. + +Αλλ' ήτο αδιόρθωτος ο αμαρτωλός γέρων. Κλέπτης εκ γενετής, και +λαίμαργος εκ φύσεως. Το κατ' εξοχήν και προχειρότατον εις αυτόν +πεδίον των ληστροπραξιών του ήτο, εννοείται, η πάτριος αυτού γη, +το μαγειρείον της οικίας μας, όπου πρωίαν τινά χειμώνος είχε +γεννηθή εντός της ανθρακοθήκης. Εκεί ηνδραγάθει και δις και τρις +πολλάκις της ημέρας, εκεί είχε συλλέξει και τας πλείστας των +πληγών, αίτινες εκόσμουν το ηρωικόν αυτού σώμα, εκεί δ' επήλθε +τέλος και η φοβερά τραγωδία, της οποίας ημέραν τινά παρέστηυ +ακούσιος μάρτυς. + +Η μαγείρισσά μας, κολοσσιαίον ανδρογύναικον εκ Νάξου, χείρας έχον +αχθοφόρου και πόδας ελέφαντος, κατεγίνετο καίουσα τον παρά την +εστίαν ευμεγέθη φούρνον, όπως ψήση το ζυμωτόν της εβδομάδος. Την +παλαιάν εκείνην απολίτιστον εποχήν ο άρτος εζυμούτο και εψήνετο +συνήθως εν τω οίκω. Ισταμένη προ του χαίνοντος και φλογοβόλου +στομίου του φούρνου και κρατούσα ανά χείρας την κολοσσιαίαν αυτής +π ά ν α ν εν μέσω σωρού φρυγάνων, όθεν ετροφοδότει την καίουσαν +κάμινον, παρίστατο την στιγμήν εκείνην η μέγαιρα αγριωπή, πορφυρά +εκ των φλογών, με λυτήν την κόμην και κάθιδρον το μέτωπον, ως +δαίμων τις της κολάσεως, τσιγαρίζων αμαρτωλούς εντός κολοσσιαίας +χύτρας. Εστραμμένη προς το πυρ δεν επρόσεχε τι συνέβαινεν εκεί +πλησίον της, όπισθέν της, επί της τραπέζης του μαγειρείου, όπου +κατέκειντο απαράσκευα έτι τα όψα της ημέρας, κρέατα και ιχθύς και +τυρός και άρτος και λάχανα, ανάμικτα πάντα εις άμορφον σωρόν. +Αίφνης επεστράφη, και είδε τον ληστήν πηδήσαντα ήδη επί της +τραπέζης. + +Δεν ηξεύρω πώς και εις πόσον καιρόν συνέβη ό,τι κατόπιν είδα. Ήτο +αστραπή συγχρόνως και κεραυνός. Ήκουσα μόνον κλειομένην παταγωδώς +την θύραν του μαγειρείου, και είδα συγχρόνως τον γάτου σφαδάζοντα +εν μέσω των ηρακλείων χειρών της μεγαίρας. Τον εκράτει από των +οπισθίων του ποδών και κατέφερε ταχεία την κεφαλήν του επί το +πλακοστρώτον του μαγειρείου. Μία, δύο, τρεις, και ο κλέπτης +κατέκειτο εκτάδην ακίνητος, παράλυτος, με κλειστούς οφθαλμούς, μ' +αιμόφυρτον το στόμα και τας σιαγόνας σπασμωδικώς +ανοιγοκλειομένας. + + — Α! εφώνησε θριαμβικώς η ναξία Νέμεσις. Τώρα πεια σε γλυτόνω +μια για πάντα! + +Και δεν ηρκέσθη εις τούτο η φοβερά Μορμώ. Ήρπασε το πτώμα του +ληστού, το έρριψεν εις την χαίνουσαν πυρακτωμένην κάμινον, το +εστρηφογύρισεν εντός αυτής δις και τρις διά της π ά ν α ς της, +το έσυρεν έπειτα έξω, και πυρίκαυστον, μελανόν, παράμορφον, +έδραμε και το επέταξεν επί μεγάλου λίθων σωρού, όστις απέκειτο +προς οικοδομήν εις γωνίαν τινά της αυλής. + +Ήμην κατάπληκτος, απολιθωμένος, και μόνον ότε συνετελέσθη η +τραγωδία, ερράγην εις φωνάς και κλαυθμούς. Είχα συμπάθειαν προς +τον ατυχή εκείνον ήρωα των μαγειρείων. Τον είχα ιδεί νεογέννητον, +μικρόν, φιλοπαίγμονα· πολλάκις τον είχα σιτίσει από του +περισσεύματός μου παρά την τράπεζαν, και πολλάκις τον είχα +κοιμίσει επί των γονάτων μου, ακούων εν εκστάσει τον αρμονικόν +ρόγχον του λασίου του στήθους. Τον επένθησα αληθώς, και πολλάς +ημέρας εξηκολούθουν να τον αναζητώσιν εις μάτην τα βλέμματά μου, +ότε ημέραν τινά — τις το πιστεύει; — βλέπω εισερχόμενον εις το +μαγειρείον τον παλαιόν μου γνώριμον. Ήτο ή δεν ήτο εκείνος +αληθώς; Ουδείς κατ' αρχάς τον ανεγνώρισεν άλλος πλην εμού και του +δημίου του. + + — Χριστέ και Παναγία! Εκραύγασε το ανδρογύναικον και +εσταυροκοπήθη. Καλέ να τον πάλι! Ξαναζωντάνευσε ο εφτάψυχος! +Βρουκολάκιασε! Παναγία μου βοήθησε! . . . + +Και ήτο αληθώς αγνώριστος ο δυστυχής. Εκ του τριχώματός του ολίγα +τινά μόλις περιεσώζοντο λείψανα, φαιά, μελαψά και πυρίκαυστα, η +κεφαλή του ήτο σχεδόν γυμνή και κατάμαυρος, η σιαγών του εκρέματο +σιελώδης, οι πόδες του μόλις εσύροντο . . . — αλλ' εσύροντο όμως, +εκινούντο, περιεπάτουν, και ο μόνος και μονάκριβος κίτρινος +οφθαλμός του, ουδέν μαθών ουδ' απομαθών, περιεσκόπει κλοπίως το +μαγειρείον, «ζητών τίνα καταπίη», ως ο λέων της Γραφής. + + — Καλέ, εστοίχειωσε ο μαγκούφης! εφώνησεν η μαγείρισσά μας, και +εσφενδόνισε πάλιν την πυράγραν της κατά του δυστυχούς βρυκόλακος, +όστις αγνοώ αληθώς πού εύρε την δύναμιν να τραπή δρομαίος εις +φυγήν. + +Και ο γάτος μας απεκλήθη έκτοτε εις όλην την γειτονίαν ο +ε π τ ά ψ υ χ ο ς γ ά τ ο ς, και μυθική παράδοσις μεγάλη και +πολύστομος περιέβαλε την καψαλισμένην του μορφήν. Αλλ' η παράδοσις +εκείνη και η απαισία φήμη, ήτις εδόξασε το πολύπαθές του γήρας, +επέφεραν το αληθές πλέον και αμετάκλητον αυτού τέλος. + +Τα παιδία της συνοικίας ήρχισαν να διώκωσιν όλα εναμίλλως και να +λιθοβολώσιν ασπλάχνως τον ταλαίπωρον βρυκόλακα. Ουδ' έλεος πλέον +ουδέ χάρις προς το υπερφυσικόν εκείνο και απαίσιον ον, όπερ +ετόλμησε να επανέλθη από τον κάτω εις τον επάνω κόσμον. Πόλεμος +ακήρυκτος εξολοθρευμού εκινήθη εναντίον του υπό του συρφετού των +αγυιοπαίδων. Όπου εφαίνετο τον υπεδέχοντο λίθοι, και όπου ίστατο +τον εδίωκε λάκτισμα. Άνελπις, απειρηκώς και μόλις αναπνέων +ετρύπωσε μίαν ημέραν εις μίαν γωνίαν, και εκεί, ακίνητος, άμαχος, +— τις οίδεν αν μετανοήσας ή μη διά το ληστρικόν αυτού παρελθόν — +ετάφη υπό σωρείαν λίθων, τους οποίους εσφενδόνισαν αλλεπαλλήλως +κατά της λιπότριχος κεφαλής του οι αδυσώπητοι αυτού διώκται. + + + +ΠΡΩΗΝ ΚΑΙ ΝΥΝ ΑΘΗΝΑΙ (10) + + + +Όσοι, γνωρίσαντες τας Αθήνας προ τριάκοντα περίπου ετών, +κατέλιπον αυτάς και επανέρχονται σήμερον εις την πρωτεύουσαν του +ελληνικού βασιλείου, τρίβουσιν έκπληκτοι τους οφθαλμούς των, και +δεν δύνανται να τας αναγνωρίσωσιν. + +Αναζητούσιν οι παλαιότεροι εξ αυτών το απέναντι της Τραπέζης — +ήτο μία μόνη τότε — ευρύ ξύλινον παράπηγμα, όπερ έστεγε τα +πανηγυρίζοντα πάσαν βασιλικήν εορτήν ευάριθμα ορειχάλκινα +τηλεβόλα, και πού να τα εύρωσιν! Εξέλιπεν εκείνο, και τούτων +απώλετο μετ' ήχου η μνήμη. Προχωρούσι περαιτέρω, παρέρχονται το +παλαιόν Σολωνείον, και απορούσι μη ανευρίσκοντες πλέον εκεί +πλησίον τα μικρά εκείνα σανιδόπηκτα καφενεία, πέριξ των οποίων +συνηθροίζοντο τότε αι άφθονοι έτι φουστανέλλαι των αγωνιστών. +Προβαίνουσιν ολίγα βήματα, και δεν ευρίσκουσι το Τίβολι· +προχωρούσιν ακόμη, και δεν βλέπουσι πλέον το Παυσίλυπον. Έκθαμβοι +πάντοτε τρέπουσιν αλλαχόσε το βήμα, και ιστάμενοι προ του +χειμερινού θεάτρου, όπερ φρουρεί έτι ο κέρβερος Μίμης, +αισθάνονται το παράδοξον εκείνο κράμα λύπης και χαράς, όπερ +αισθάνεται ο αναβλέπων γέροντα και κατεσκληκότα τον παλαιόν +φίλον, ον εγνώρισεν άλλοτε ακμαίον και σφριγώντα. + + — Πώς χαίρω, ότι σ' επαναβλέπω! Τι καλά στέκεις! λέγουσι τα +χείλη. + + — Πώς κατεβλήθης, ταλαίπωρε! Περίεργον να ζης ακόμη! λέγει η +καρδία. + +Και αισθάνονται πιθανώς, ότι η καρδία των + + recht angenehm verblutet, + +ως λέγει ο Heine και ενθυμούνται την Comminoti και τον Caprile +και — οι αρχαιότεροι ίσως και την Ritta Basso, και τους +γεροντικούς έρωτας του μακαρίτου Λόντου, και τας σατύρας του +Ορφανίδου, — και παρέρχονται ηδέως βαρυθυμούντες, και +ε υ α ρ έ σ τ ω ς α ι μ ά σ σ ο ν τ ε ς τ η ν κ α ρ δ ί α ν. + +Ενθυμούνται τότε, ότι εκεί πλησίον, ευθύς μετά το θέατρον, +εξετείνοντο κατάσπαρτοι αγροί και αλώνια θεριστών και άμπελοι +περαιτέρω χλοάζουσαι, και τρέπονται προς την πεδιάδα, ίν' +αναπνεύσωσιν αέρα καθαρώτερον. Αλλ' ανακόπτει ευθύς το βήμα των +κωδωνίζουσα τριάς, και παρελαύνει ενώπιόν των βαρεία η άμαξα του +ιπποσιδηροδρόμου. Θεωρούσιν αντικρύ, και αντί αγρών και αλωνίων +και θημωνιών βλέπουσιν οικίας τριωρόφους και εν μέσω αυτών το +τηλεγραφείον, εκτείνον διά των αέρων τους πολυμίτους σιδηρούς του +βραχίονας. + +Έκπληκτοι πάντοτε, ενεοί και ως εν ονείρω, αναβαίνουσι την οδόν +Πειραιώς, φράσσοντες τα ώτα των προς τους συμμιγείς μουσικούς +θορύβους του ωδείου, και φθάνουσιν εις την Πλατείαν της Ομονοίας, +ήτις, δεν ενθυμούνται καλώς, αλλά νομίζουσιν ότι είχεν άλλο ποτέ +όνομα. Βλέπουσιν εκεί βρίθον πλήθος εορτάσιμον, εσθήτας μεταξωτάς +ανακινούσας άφθονον κονιορτόν, αμάξας πλήρεις γυναικών +εψιμυθιωμένων, νήπια ενδεδυμένα ως πλαγγόνας, νεανίσκους +σεισοπυγίζοντας δίκην εταιρίδων, και ακούουσι την στρατιωτικήν +μουσικήν παίζουσαν τα μέλη του Boccace, και τρίβουσι πάντοτε τους +οφθαλμούς των, και δεν πείθονται ότι γρηγορούσι. + +Μάτην αναζητούσι γνώριμον μορφήν μεταξύ του πλήθους εκείνου του +ποικίλου. Οι πλείστοι περί αυτούς είνε νέοι, οι δε γέροντες, όσοι +αγνοούσιν έτι το ύδωρ της Allen, παρήλλαξαν τόσον! Ουδ' αναβολή +τις καν εκ των παλαιών ευφραίνει πλέον το βλεμμάτων. Φουστανέλλας +μόλις που σπάνιον απολείπεται ίχνος, είνε δ' από πολλού ήδη +πρόσωπα ιστορικά οι ν τ ο υ μ α ν ά δ ε ς, οι εορτάσιμοι των +υπηρετριών κατακτηταί, με τα γαροφαλλοκέντητα πορτοκάλλιά των και +τας ερυθράς των καλαμάτας. + +Όλα κύκλω των μετεβλήθησαν· όλα! Και ό,τι ακούουσι και ό,τι +βλέπουσι. Μόνον ο κονιορτός, ευσταλής και ακμαίος ως άλλοτε, και +των οδών η ακαθαρσία και οι ρακένδυτοι στραγαλοπώλαι +αναμιμνήσκουσιν αυτούς αμυδρώς τας παλαιάς των Αθήνας, και +αναπαύουσι τα βλέμματά των ως μεμονωμένα νησίδια εν μέσω της +κυκλούσης αυτούς εκπολιτιστικής πλημμύρας. + +*** + +Ας φαντασθή τις επί μικρόν τοιούτον τινα Επιμενίδην, όχι +κοιμηθέντα επτά και πεντήκοντα έτη, ως ο σοφός της Κνωσσού, αλλά +διαμείναντα μακράν της πρωτευούσης του ελληνικού βασιλείου +τριάκοντα, εικοσιπέντε, ή και είκοσι μόνον χρόνους. Δεν λέγομεν +τεσσαράκοντα ή πεντήκοντα, διότι εξ αυτών παρήλλαξαν ήδη τον βίον +οι πλείστοι, αφού εμερίμνησαν, εννοείται, άλλοι μεν να +κληροδοτήσωσι το χρήμα των εις το εθνικόν Πανεπιστήμιον, ίνα οι +σοφοί του πρυτάνεις αναλώσωσιν αυτό εις γελοιογλυφίας του Ρήγα +και του Γρηγορίου, άλλοι δε θυμοσοφώτεροι να ορίσωσι την χρήσιν +αυτού εις ίδρυσιν φρενοκομείου, και άλλοι να τάξωσι την πρόσοδόν +του εις μόρφωσιν διδασκάλων της εβραϊκής γλώσσης ή ερμηνευτών του +Σειράχ. + +Ο Επιμενίδης ούτος δεν επανέρχεται, ως προείπομεν, εις τας +Αθήνας, αλλά τας διέρχεται μόνον. Δεν έρχεται να καταλύση τον +βίον υπό τον γλαυκόν ουρανόν του άστεος της Παλλάδος, ουδέ να +διαθέση το αποταμίευμά του εις κοινωφελείς επιχειρήσεις, ουδέ να +συνοικίση τας ακανθοσπάρτους χέρσους των περιχώρων, ουδέ να +διδάξη τους Αθηναίους την χρηματιστικήν. Δεν παρώξυνε τοσούτον η +νοσταλγία τον πατριωτισμόν αυτού, ουδ' εκορύφωσε τοσούτον την +φιλογένειάν του η μακρά εξ Ελλάδος απουσία. Ο ανήρ πάσχει +περιέργειαν μόνον πατριωτικήν και ουδέν άλλο. Είνε δε η +περιέργειά του άκακος, αθόρυβος, ξένη πάσης υστεροβουλίας, +αμέτοχος επιλογισμού ή πλαγίου σκοπού οιουδήποτε. Εγνώρισε +νεανίας την αθηναϊκήν πρωτεύουσαν, ελληνικήν έτι μικρόπολιν, και +επανέρχεται να ίδη και θαυμάση την μακρόθεν φημισθείσαν εις τα +ώτα του ευρωπαϊκήν μεγαλόπολιν. Εγνώρισε, φοιτών εις το +πανεπιστήμιον προ ετών πολλών, τας στενάς ατραπούς, ας διέβαινε +πρωινός τον χειμώνα, σπεύδων να καταλάβη θέσιν εις τον +Παπαρρηγόπουλον. Εγνώρισε και ενθυμείται ακόμη την μεγάλην +τάφρον, την εκτεινομένην προ του Υπουργείου των Οικονομικών, και +τον βραχώδη προς το Πανεπιστήμιον ανήφορον, ον ανερριχάτο +ασθμαίνων και περιπόρφυρος. Εγνώρισε και συνηλλάχθη πολλάκις προς +τους ορθρίους περιάκτας καφέ και ζακχάρεως, οίτινες αντί μιας +μόνης πεντάρας προσέφερον εις τους μαθητάς στενόμακρον χάρτινον +κώνον, περιέχοντα τα ακριβότερα του καφέ των συστατικά. +Ενθυμείται του Βαρνάβα το εστιατόριον, όπου εχόρταινε πολλάκις την +μαθητικήν του κοιλίαν δαπανών ογδοήκοντα μόνον λεπτά. Ενθυμείται +έτι της κυρίας Ρομπέρ το ήρεμον καφενείον, και τους ατελευτήτους +αγώνας του domino, οίτινες ετελούντο εν αυτώ χάριν ενός +τ ρ ι γ ώ ν ο υ. Ενθυμείται τους στύλους του Ολυμπίου Διός, όπου +ανέπνεε κατά τας εσπέρας του θέρους την αύραν του Σαρωνικού, και +τα ν ε ρ ά άτινα έφερεν αδιακόπως ο υπηρέτης, ατελείωτον συνέχειαν +ενός λουκουμίου ή μιας μαστίχης. Διατηρεί έτι την μνήμην των αφελών +εκείνων εσπερινών συναναστροφών, αίτινες ήρχιζαν εις τας οκτώ και +ετελείοναν εις τας δέκα, συνεκροτούντο δε προχείρως εκ των +τυχόντων φίλων, και ηρτύοντο δι' ενός μεν ενίοτε μόνου καφέ αλλά +διά πολλής και ακόπου πάντοτε φαιδρότητος. Δεν ελησμόνησε τα +δίτροχα μικρά αμάξια της αγοράς, ουδέ το: ά λ λ ο ς δ ι ά κ ά τ ω! +των αμαξηλατών, οίτινες επί ώρας μακράς ηγωνίζοντο να +συμπληρώσωσι διά τον Πειραιά το έμψυχον αυτών φορτίον. Ενθυμείται +ακόμη τας χονδράς ράβδους των αστυνομικών κλητήρων και τον +κυανόλευκον χρωματισμόν των, και την κεχαραγμένην επ' αυτών +Ι σ χ ύ ν τ ο υ Ν ό μ ο υ. Ενθυμείται, . . . και τι δεν +ενθυμείται! Αλλ' ουδέν σχεδόν — είπον φίλοι προς αυτόν — σώζεται +πλέον εξ όσων ενθυμείται. Εξέλιπον, τω είπον, πάντα εκείνα τα παλαιά +της μικροπόλεως γνωρίσματα, και αι Αθήναι ήλλαξαν όψιν. Αι οδοί των +ηυρύνθησαν, και αι οικίαι των ηύξησαν εις όγκον και ύψος. Τα +καφενεία των επληθύνθησαν περίκομψα και μεγάλα, οι δε φοιτηταί +των εδεκαπλασιάσθησαν, όσον σχεδόν και του Πανεπιστημίου οι +φοιτηταί. Ολίγοι μόνον πρεσβύται και πρεσβυτίζοντες παίζουσιν έτι +δόμινον εις τα καφενεία· οι άνδρες και οι νέοι παίζουσιν ε κ α ρ τ έ +και β α κ κ α ρ ά εις την λέσχην, και η ενθήκη δεν είνε πλέον +έν τρίγωνον, αλλά πολλαί δραχμών νέων χιλιάδες. Εξηφανίσθησαν τα +δίτροχα αμάξια, και αι άμαξαι της ελληνικής πρωτευούσης είνε +σήμερον αι ωραιότεραι της Ευρώπης. Το ά λ λ ο ς δ ι ά κ ά τ ω +δεν ακούεται πλέον, διότι αι Αθήναι έχουσι σιδηρόδρομον, δέκα +όλων χιλιομέτρων. Αι συναναστροφαί αρχίζουσι σήμερον ότε +ετελείονον άλλοτε, οι δε αστυνομικοί κλητήρες δεν φέρουσι πλέον +ράβδους χονδράς αλλά προφυράς εφεστρίδας. + +Πάντα ταύτα είπον εις τον περίεργον πατριώτην νεήλυδες εξ Αθηνών +φίλοι, και άλλα δε πολλά θαυμασιώτερα τω διηγήθησαν περί της +αγαπητής πόλεως των νεανικών του χρόνων. + +Έρχεται λοιπόν να ίδη και αυτός τα συντελεσθέντα θαύματα, και να +θαυμάση ιδίοις όμμασι την εις Αθήνας αθρόαν εισβολήν ουχί πλέον +του πολιτισμού, αλλά των πολιτισμών της Εσπερίας. Έρχεται να ίδη +την προ τριακονταετίας άμορφον κάμπην μεταμορφωθείσαν εις +περικαλλή χρυσαλλίδα. Έρχεται να ανανεώση εις εφόδιον των +πρεσβυτικών του ημερών την εις τας δέλτους της μνήμης του +ταμιευμένην παλαιάν εικόνα του άστεος, ως ανανεούσιν, από ηλικίας +εις ηλικίαν, τα φωτογραφήματα των τέκνων των οι φιλόστοργοι +πατέρες. + +*** + +Ο αγαθός ούτος παλαιός αθηναίος κατέπλευσε νύκτα εις Πειραιά, και +ανήλθεν, εννοείται, εις τας Αθήνας διά του σιδηροδρόμου. +Ανησύχησεν ολίγον, ότε ήκουσε τους αμαξηλάτας προσφωνούντας τα εξ +αμάξης αληθώς προς αλλήλους, ίνα κατορθώσωσι να εξέλθωσι της +αυλής του σταθμού· αλλά τούτο ανέμνησεν αυτόν τας παλαιάς του +Αθήνας, και το γνώριμον του πράγματος εμετρίασε κάπως το τραχύ +του ακούσματος. Ηπόρησεν έπειτα, ότι η από του σταθμού εις το +ξενοδοχείον μετάβασις διήρκεσε περισσότερον του σιδηροδρομικού +του ταξειδίου. + + — Αληθώς αι Αθήναι έγειναν μεγαλόπολις, διενοήθη μετ' ενδομύχου +ευχαριστήσεως. + +Ούτω δε, αναπνέων δι' όλων αυτού των πνευμόνων τον ικανώς άοσμον +κονιορτόν της Αιολικής οδού και κατόπιν της Ερμαϊκής, προκύπτων +ανά παν βήμα διά της θυρίδος της αμάξης, ίνα θεωρήση τα +εκατέρωθεν κατάφωτα εργαστήρια, και μετ' ανεκφράστου θυμηδίας +θεώμενος τους διαβάτας, έφθασεν εις το ξενοδοχείον της Μασσαλίας +— ήτοι της Ανατολής, ως αυτός εκ παλαιού το εγνώριζε — κ' εζήτησε +δωμάτιον επί της οδού. + +Δεν κατεκλίθη, καίτοι ήτο αργά και πολλήν ησθάνετο κόπωσιν. +Ήνοιξε το παράθυρον κ' εθεώρησεν έξω. Εδίψα Αθήνας. Μάτην όμως +εκάλει το βλέμμα του η υπέρ τον Παρθενώνα φεγγοβολούσα +πανσέληνος, και μάτην τω προσεμειδία ο έναστρος ουρανός. Αυτά +ήσαν παλαιά και γνώριμα. Αυτός ήθελε νέα και άγνωστα. Ήθελε να +ίδη διαβάτας πυκνούς πληρούντας την οδόν, και αμάξας +αλλεπαλλήλους παρερχομένας, και καταστήματα πλήρη αγοραστών και +περιέργων, και θόρυβον πολύν, και ζωήν, και κίνησιν. Ήθελε ν' +αγρυπνήση άκων εκ της τύρβης της μεγαλοπόλεως. Αλλ' η προσδοκία +του απέμεινεν εσφαλμένη, και ταχέως κατενόησεν, ότι μάτην +ηγρύπνει. Ήκουσεν από τινων οψοπωλείων τους σαρδελλοπώλας παίδας +πανηγυρίζοντας μεγαλοφώνως το έωλον εμπόρευμά των, ήκουσε τον +κρότον μιας αμάξης κατευθυνομένης αργά εις τον σταύλον της, +ήκουσε το παροίνιον άσμα διαβατών τινων, παράδοξον εχόντων την +αναβολήν, είδε και δύο αστυνομικούς κλητήρας, μειδιώντας +ευσυνειδήτως προς τας βωμολόχους ευφυολογίας των αδόντων. Αλλά +τόσον μόνον. + +Τέλος εκουράσθη, ενύσταξε, κατεκλίθη και απεκοιμήθη. + +Είδε καθ' ύπνους, ότι αι Αθήναι είχον μεταβληθή εις Φλωρεντίαν, +και μετά μικρόν ότι ωμοίαζον τας Βρυξέλλας. Κατεγίνετο δε ήδη να +τας μεταμορφώση εις Παρισίους, ότε εξύπνησεν. + +Ενεδύθη ταχύς και κατέβη να πίη τον καφέν του εις έν καφενείον, +κατά την παλαιάν νεανικήν του συνήθειαν. Εισήλθε δε εις το +πρώτον, όπερ έτυχε δεξιά του, απέναντι της μεγάλης οικίας του +Μελά. + +Ήλπιζε να ήνε μόνος, ή σχεδόν μόνος — ήτο ακόμη πολύ πρωί — και +ν' αναγνώση εν ησυχία δέσμην όλην πρωινών εφημερίδων, ας επί +τούτω είχεν αγοράσει προ μικρού, άμα εξελθών του ξενοδοχείου. +Αλλά το καφενείον ήτο πλήρες ανθρώπων ορθίων και καθημένων, ων οι +περισσεύοντες απέφρασσον και τας εισόδους, κατέκλυζον δε και αυτό +το πεζοδρόμιον. Μη εννοών πόθεν και πώς τοσούτω πυκνόν το πρωινόν +εκείνο σμήνος των αέργων, μόλις κατώρθωσε να εύρη θέσιν εγγύς +ενός τραπεζίου, και πολλάκις ζητήσας, να λάβη τέλος τον β α ρ ύ ν +και γ λ υ κ ύ ν, ον από τριάκοντα ήδη ετών μάτην επόθει η καρδία +του. + +Εστενοχωρείτο κάπως, αλλ' ήτο ευχαριστημένος. Το πλήθος εκείνο +όπερ τον περιεκύκλου, ο συμμιγής των φωνών του θόρυβος, αι +κραυγαί των παρερχομένων εφημεριδοπωλών, η τύρβη των αεικινήτων +υπηρετών του καφενείου, ετάραττον μεν την ανάγνωσίν του, αλλά τον +έτερπον ενδομύχως, διότι επλήρουν τας προσδοκίας του. + + — Αλήθεια έγειναν μεγαλόπολις αι Αθήναι, διελογίσθη και +εξηκολούθησε ροφών μεν τον καφέν του, προσπαθών δε ν' αναγνώση +και τας εφημερίδας του. + +Αίφνης ίσταται ενώπιόν του ανήρ ομήλιξ, τον βλέπει επί τινας +στιγμάς ατενώς, και τείνων προς αυτόν την χείρα, + + — Δεν με γνωρίζεις; λέγει προς αυτόν μειδιών. + + — Ο Γιαννάκης! αναφωνεί Ο νέηλυς Δημητράκης — εις ον πρέπει +τέλος να δώσωμεν έν όνομα. + + — Ολόκληρος. Αλλά πώς εδώ; πόθεν έτσι έξαφνα; πότε ήλθες; + + — Χθες το βράδυ, από το Παρίσι, διά να ιδώ τας Αθήνας μου. + + — Πάντοτε φιλαθήναιος! Σ' ενθυμούμαι από τους μαθητικούς μας +χρόνους, ότε ανέβαινες δις της εβδομάδος εις την Ακρόπολιν διά να +θαυμάσης το πανόραμα των Αθηνών. + + — Τώρα τας θαυμάζω απ' εδώ. Τι μεταβολή! Και συ τι γίνεσαι, τι +κάμνεις; + + — Το βλέπεις, τι κάμνω. + + — Δεν το βλέπω διόλου. + + — Πώς; δεν εννόησες ακόμη πού ευρίσκεσαι; + + — Εις καφενείον, υποθέτω. + + — Ναι, αλλά εις καφενείον μεσιτών. + + — Μεσιτών; Έγεινες μεσίτης λοιπόν από υπάλληλος; + + — Τι να κάμω, αγαπητέ; Η κυβέρνησις μ' έτρεφε πολύ μέτρια, εγώ +δε καμμίαν διάθεσιν δεν είχα να γείνω ασκητής. Εβαρέθην επί +τέλους την πείναν κ' έγεινα μεσίτης. + + — Κερδίζεις τώρα περισσότερα; + + — Κερδίζω κατά μήνα όσα έπαιρνα κατ' έτος από το δημόσιον. + + — Λαμπρά· και όλοι αυτοί είνε συνάδελφοι σου; + + — Οι περισσότεροι. Άλλοι παλαιοί υπάλληλοι ως εγώ· άλλοι νέοι +επιστήμονες, τους οποίους άφινε νηστικούς η επιστήμη· άλλοι +φοιτηταί, οι οποίοι ευρίσκουν περισσότερον προσοδοφόρον να +φοιτούν εδώ παρά εις το Πανεπιστήμιον. Άλλοι είχαν έργον και το +άφησαν, άλλοι δεν είχαν και ηύραν. Όλοι των τέλος πάντων τους +οποίους βλέπεις εδώ συναθροισμένους, πάσχουν μίαν κοινήν +ασθένειαν . . . δίψαν χρημάτων. + + — Να την έχουν οι άνδρες και οι γέροντες, δεν απορώ. + +Όταν κανείς δεν έχη πλέον πόθους, ούτε ελπίδας, ούτε φιλοδοξίαν +οιανδήποτε, εννοώ να κυνηγά τα χρήματα. Όταν ξηρανθή η καρδία, +μόνον με χρήματα ποτίζεται, συμφωνώ· αλλά να πάσχουν δίψαν +χρημάτων και οι νέοι. . . . + + — Είνε κάπως περίεργον, θα ειπής. + + — Περίεργον; Είνε λυπηρόν, πολύ λυπηρόν διά το μέλλον του τόπου. +Ποίους άνδρας του ετοιμάζουν οι νέοι αυτοί, οι οποίοι εγήρασαν +τόσον πρόωρα; Ποίας ηθικάς δυνάμεις του φυλάττουν οι αμύστακες +αυτοί μεσίται, τους οποίους εξήντλησεν ή θα εξαντλήση βέβαια ο +πυρετός των χρημάτων; Ποίον ευγενές αίσθημα θα μείνη εις την +καρδίαν των, όταν γείνουν άνδρες, αφού όλη των η ύπαρξις +συνεκεντρώθη από τώρα εις το υλικόν κέρδος; Τι κεφάλαιον γνώσεων, +μαθήσεως, εργασίας, ηθικότητος θα ταμιεύσουν αυτοί οι ίδιοι διά +το μέλλον των; + + — Ενδιαφέρεσαι, φίλε μου, διά πράγματα, διά τα οποία αυτοί πολύ +ολίγον ενδιαφέρονται. Συ εταμίευσες αρκετήν ποίησιν από την +νεότητά σου. Αυτοί εργάζονται να ταμιεύσουν χρήματα, διότι τα +χρήματα μόνον σήμερον κάμνουν τον άνθρωπον. + + — Αυτού κατηντήσατε και σεις; σας συγχαίρω. + + — Διατί να μη καταντήσωμεν, αφού κατήντησεν αυτού όλος ο κόσμος; + + — Διότι ο άλλος κόσμος είνε γέρων, και η Ελλάς είνε ακόμη νέα· +νά, διατί! Αν ο άλλος κόσμος έσπασεν αλληλοδιαδόχως όλους τους +πήχεις με τους οποίους εμέτρει άλλοτε την αξίαν, και την μετρεί +μόνον σήμερον με τα χρήματα, είχε καιρόν να το κάμη, διότι ζη προ +αιώνων. Σεις όμως είσθε ακόμη νήπια. Εβγήκατε χθες από το αυγόν· +δεν έχετε βιομηχανίαν, δεν έχετε εμπόριον, δεν έχετε σχολεία, δεν +έχετε κλήρον, δεν έχετε τίποτε, και νομίζετε ότι το άλφα και το +ωμέγα του πολιτισμού είνε τα πλήρη χρηματοκιβώτια. + + — Είσαι κάπως υπερβολικός. Λησμονείς, ότι οι άνθρωποι σήμερον +έχουν πολύ περισσοτέρας ανάγκας, παρ' όσας είχαν προ τριάκοντα +ετών, και ότι αι ανάγκαι αυταί δεν θεραπεύονται με δρόσον, με +σύννεφα και με πανσέληνον. + + — Δεν το λησμονώ διόλου. Βλέπω μάλιστα με λύπην μου, ότι +ηυξήσατε τας ανάγκας σας εκείνας, αι οποίαι θεραπεύονται μόνον με +χρήματα, και αι οποίαι δεν είνε βέβαια αι ευγενέστεραι ανάγκαι +του ανθρώπου. Διατί όμως τας ηυξήσατε; Ποίος σας εβίασε; + + — Ο πολιτισμός, φίλτατε· ο πολιτισμός! Δεν ηξεύρεις, ότι αι +Αθήναι έγειναν μεγαλόπολις; ότι δεν έχουν πλέον σαράντα, αλλά +εκατόν χιλιάδας κατοίκους; ότι . . . + + — Όλ' αυτά μου τα είπαν, και ήλθα να τα ιδώ. Αλλά τι να σου +ειπώ; το πρώτον σημείον του πολιτισμού σας, το οποίον βλέπω, δεν +είνε πολύ ορεκτικόν. + + — Ιδέ και τα άλλα, και ελπίζω να μεταβάλης γνώμην. Αλλά τώρα με +συγχωρείς να σ' αφήσω, προσέθηκεν ο Γιαννάκης μειδιών. Οι πελάται +μου βλέπεις ανησυχούν. Πλησιάζει η εκκαθάρισις του μηνός, και +έχομεν εργασίας· το εσπέρας όμως σε θέλω· θα έλθω να σε πάρω από +το ξενοδοχείον σου. . . . Πού κατέλυσες; + + — Εις την Μασσαλίαν. + + — Λοιπόν αναβλεπώμεθα. + +Και οι δύο φίλοι εχωρίσθησαν. + +*** + +Ο Δημητράκης έμεινε μόνος, αλλά δεν έμεινεν εν τω καφενείω· τα +πέριξ αυτού γινόμενα δεν εκίνουν πλέον την περιέργειάν του, +ετάραττον δε την πατριωτικήν του χολήν. Είχε τόσους γνωρίσει +οικείους και φίλους, καταποθέντας εις την άβυσσον των +χρηματιστηρίων! Ενθυμείτο άλλους, και αυτοί ήσαν οι ολιγώτεροι, +ων είχε ρικνώσει την καρδίαν το από της κυβείας χρήμα, και +εθεώρει τον κύκλω τυρβάζοντα όμιλον ως αγέλην θυμάτων, αγομένην +ταχέως ή βραδέως αλλ' αναποδράστως πάντοτε εις τα σφαγεία δύο ή +τριών μεγάλων κερδοσκόπων. + +Συνήγαγε τας εφημερίδας του, εταμίευσεν αυτάς διά τον μεσημβρινόν +του ύπνον εις το θυλάκιόν του, και εξήλθεν εις την οδόν. + +Ουδένα είχε σκοπόν το βήμα του. Ήθελεν απλώς να περιέλθη την +πόλιν, και να ίδη τας εξωτερικάς και ορατάς ούτως ειπείν προόδους +της. + +Κατέβη ούτω προς την οδόν Πατησίων, εσταμάτησεν ολίγον προ του +πλήθους των διασταυρουμένων αμαξών και της παρερχομένης αμάξης +του ιπποσιδηροδρόμου, και μόλις κατώρθωσε να αναγνωρίση πού +ευρίσκετο, βλέπων δεξιά του την αμετάβλητον παλαιάν οικίαν του +Μαυροκορδάτου, πιεζομένην υπό τον όγκον των πέριξ οικοδομών. Είδε +κύκλω, και εθαύμασε το άπειρον πλήθος των εν υπαίθρω καθημένων, +ων άλλοι μεν έπινον τον καφέν των, άλλοι εκαθαρίζοντο τα +υποδήματα, άλλοι ανεγίνωσκον εφημερίδας, άλλοι συνωμίλουν, και +άλλοι, οι ενεργητικώτεροι, εθεώρουν τους παρερχομένους. + + — Πολύ πρέπει να επλούτησαν αι Αθήναι, διελογίσθη, διά να έχουν +τόσους αργούς και τόσα καφενεία. + +Και ετράπη δεξιά, αναβαίνων την οδόν Σταδίου. + +Εδώ αληθώς τα έχασε. + +Ούτε τάφρος πλέον, ούτε γεφύρια συνδέοντα τας βραχώδεις πλευράς +της, ούτε μάνδραι κατηρειπωμέναι, ως άλλοτε, ούτε οικόπεδα +αναπεπταμένα εις πάσαν του παροδίτου ανάγκην. + +Οικίαι εκατέρωθεν μεγάλαι, και πεζοδρόμια πλακόστρωτα, και +σύρματα πολλαπλά τηλεγράφων, και δενδροστοιχίαι, και ικριώματα +κολοσσιαία μεγάρων οικοδομουμένων. + +Είνε αληθές, ότι ολίγου δειν εξώρυττε τον οφθαλμόν του η λατύπη +των επί του πεζοδρομίου μαρμαροκοπούντων οικοδομών, και εκηλίδου +τον ιματισμόν αυτού το άνωθεν καταπίπτον κονίαμα. Αλλά τι +εσήμαινον τα παροδικά ταύτα μικρολογήματα απέναντι της +καλλιμαρμάρου οικοδομής; + +Περαιτέρω τον εξένισε κάπως το οικτρόν θέαμα των ξηρών πεύκων, +άτινα δίκην ανεστραμμένων σαρωμάτων παρετάσσοντο εκατέρωθεν της +οδού, και εφαίνοντο παρακαλούντα τους διαβάτας να πτύσωσιν εις +τας ρίζας των, ίνα δροσισθώσιν, ενώ εγγύς αυτών έρρεε διαρκώς +βρύσις κατακλύζουσα την οδόν. Προσεπάθησε να εύρη πατριωτικήν +τινα εξήγησιν του πράγματος, αλλά δεν το κατώρθωσεν, ως δεν +κατώρθωσεν επίσης να εννοήση, διατί η μεν οδός ήτο πλήρης πηλού +εκ του καταβρέγματος, τα δε πεζοδρόμια πλήρη κονιορτού και +χωμάτων και σκυβάλων. + +Έφθασεν ούτω απορών προ του Πανεπιστημίου, και εσταμάτησεν εκεί +μικρόν, και μετά συγκινήσεως ανεπόλησεν ημέρας αρχαίας. Περιήλθε +χαίρων το θαλερόν του κηπάριον, εντράπη ολίγον, ιδών δι' οποίων +αγαλμάτων ετίμησεν η ελληνική επιστήμη την μνήμην του Ρήγα και +του Γρηγορίου, και εισήλθεν εις τον αριστερά πευκώνα, ίνα επανίδη +τον τάφον των ιερολοχιτών. Εδώ κατεξανέστη η καρδία του, — αφού +κατεξανέστη πρότερον η όσφρησίς του — και εκάλυψεν εξ αισχύνης το +πρόσωπον, βλέπων οποίον φόρον σεβασμού εκλήθησαν οι παροδίται και +οι φοιτηταί του Πανεπιστημίου να προσφέρωσιν εις τους ήρωας του +Δραγατσανίου. + +Κατέλιπε βαρυθυμών τον δυσώδη περίβολον, και χαιρετίσας διά +τρυφερού βλέμματος την απέναντι μεγάλην οικίαν, ης μαθητής ποτε +προ χρόνων πολλών είχε κατοικήσει έν στενόν δωμάτιον, επροχώρησεν +αναβαίνων την λεωφόρον Πανεπιστημίου. + +Ωραία, πολύ ωραία του εφάνη η Ακαδημία. + + — Τι θα το κάμουν άραγε το κατάχρυσον αυτό οικοδόμημα; είπε καθ' +εαυτόν, και ενθυμηθείς τους στίχους του Bodenstedt + + Geld lieber ohne Taschen + als Taschen ohne Geld, + + — Καλλίτερα, είπε παρωδών, να είχαμεν ακαδημαϊκούς χωρίς +Ακαδημίαν, παρά Ακαδημίαν χωρίς ακαδημαϊκούς. + +Παρήλθε τους βασιλικούς σταύλους, ους εύρεν ως τους είχεν αφήσει, +και θαυμάζων πάντοτε τα εκατέρωθεν της οδού νεόδμητα μέγαρα, +έφθασεν εις την πλατείαν των ανακτόρων. + +Τι ήτο αυτό! Ατμομηχανή συρίζουσα, και άμαξαι κατόπιν συρόμεναι +πλήρεις ανθρώπων, και σιδηρά ελάσματα επί της οδού! + + — Μνήσθητί μου, Κύριε! ανέκραξεν ο Δημητράκης, και +εσταυροκοπήθη. + +Κυκεών αληθής έγεινεν ο εγκέφαλός του, και έστη ενεός και άλαλος, +μη δυνάμενος να συμβιβάση ό,τι έβλεπε με ό,τι είδε προ μικρού. + + — Μα το ναι, είπε, περίεργον πολιτισμόν έχουν αι Αθήναι. +Πολιτισμόν Λονδίνου και πολιτισμόν χωρίου της Βουλγαρίας. + +Αλλ' ο ήλιος των Αθηνών ο καυστικός και απολίτιστος ήρχιζεν ήδη +να φλέγη την φαλακράν κεφαλήν του νεήλυδος πατριώτου. + + — Το εσπέρας βλέπω τα άλλα με τον Γιαννάκην! διελογίσθη, και +επανέκαμψεν εις το ξενοδοχείον του. + +Ας αφήσωμεν τον ξένον ημών να αναγνώση ήσυχος τας πρωινάς του +εφημερίδας, χωρίς ν' αναγράψωμεν τας εξ αυτών εντυπώσεις του περί +της γλωσσικής και δημοσιογραφικής προόδου των Αθηνών. + +Ας τον αφήσωμεν επίσης να κοιμηθή τον μεσημβρινόν του ύπνον μ' +όσην αταραξίαν τω επιτρέπουσιν αι μυίαι, οι σκνίπες και οι +κώνωπες της κλασικής πόλεως, και ας παρακολουθήσωμεν αυτόν την +εσπέραν, εξερχόμενον εις περίπατον μετά του Γιαννάκη. + +Ο Γιαννάκης, ως μεσίτης σεβόμενος εαυτόν και τους πελάτας του, +έχει, εννοείται, δίφρον κομψότατον, εις ον επιβιβάζει τον φίλον +του, αναφωνούντα φαιδρώς· + + — Έχεις και αμάξι, βλέπω. + + — Μεσίτης και ιατρός χωρίς αμάξι δεν κάμνει σήμερον δουλειά εις +τας Αθήνας, αγαπητέ. + +Και φωνεί προς τον αμαξηλάτην· + + — Τράβα εις τα Πατήσια! + + — Εδώ είνε το Πολυτεχνείον, λέγει μετά μικρόν εις τον νεήλυδα +φίλον· θα το ενθυμείσαι βέβαια. + + — Το εθεμελίοναν, νομίζω, όταν έφυγα· πώς; δεν ετελείωσεν ακόμη; + + — Ετελείωσαν τα χρήματα. + + — Δεν ημπορούσατε να το κάμετε μικρότερον μ' όσα χρήματα είχατε; +θα εχωρούσε, υποθέτω, πάντοτε την αθηναϊκήν καλλιτεχνίαν. Και +αυτό το άλλο, τι είνε; + + — Το αρχαιολογικόν Μουσείον. + + — Και αυτό ατελείωτον. Ας ήνε! ελληνική ασθένεια. Μεγάλα τα +σχέδια και μικρά τα πράγματα. Αλλ' ας αφήσωμεν τας οικοδομάς, να +ιδούμεν ολίγον και τον ζωντανόν κόσμον. Ποία είνε αυτή η κυρία +εις το αμάξι; + + — Είνε μία κυρία . . . κάπως . . . δηλαδή . . . πώς να σου +ειπώ . . . + + — Εννόησα. Περίεργον να ήνε τόσον σεμνά ενδυμένη. Εγώ θα +εξελάμβανα ως τοιαύτην εκείνην εκεί, η οποία περιπατεί δεξιά εις +το πεζοδρόμιον. + + — Αυτή; είνε κυρία πολύ καθώς πρέπει. + + — Και διατί ενδύεται έτσι; + + — Είνε συρμός, φαίνεται. + + — Ο συρμός είνε πολλών ειδών, αγαπητέ· αλλ' αι κυρίαι σας, +βλέπω, δεν εκλέγουν τον καλλίτερον. Και αυτή η άλλη κυρία εις το +αμάξι, ποία είνε; + + — Ό,τι ήτον η πρώτη. + + — Αι! να σου ειπώ, καλά προωδεύσατε. Με το έλεγαν . . . + +Αλλά διακόπτει αίφνης τους λόγους του αγαθού ξένου θόρυβος φωνών, +κραυγών, ύβρεων, ανταλλασσομένων μεταξύ κ α ρ ρ α γ ω γ έ ω ς +ελαύνοντος το αμάξιόν του από ρυτήρος και κλητήρος αστυνομικού +διατάσσοντος αυτόν να σταματήση. Ο αμαξηλάτης φαίνεται πως +υποβεβρεγμένος, ο δε κλητήρ δεν φαίνεται νήστις. + +Τι προσφωνούσιν αλλήλους εν τοιαύτη καταστάσει, ευκόλως δύναταί +τις να φαντασθή. Το αμάξιον τρέχει πάντοτε, ο κλητήρ μονολογεί, +χειρονομών τραγικώς ως πρωταγωνιστής του ελληνικού θεάτρου, διότι +ουδεμίαν έχει αυτός διάθεσιν ούτε αι κνήμαι του δύναμιν να +τρέξωσι κατόπιν του παραβάτου των αστυνομικών διατάξεων, οι δε +διαβάται υποχωρούσι μεν φρονίμως προ του καλπάζοντος ιππαρίου, +συναγείρονται δε περί τον κλητήρα και σχολιάζουσι πατριωτικώς τα +συμβαίνοντα. Αλλά διά μιας η σκηνή μεταβάλλεται. Το αμάξιον +τρέχον πάντοτε ανατρέπει εν μέση οδώ αμέριμνον χωρικόν, +μεταβαίνοντα επί του όνου του εις την πόλιν, και το ιππάριον +σταματά, έκπληκτον και αυτό προ του κατορθώματός του. Ο κλητήρ +καταφθάνει τότε δρομαίος, επιτίθεται κατά του αμαξηλάτου, δέρει, +δέρεται, και εν μια στιγμή ευρίσκεται χαμαί ανάσκελος δι' ενός +λακτίσματος του αμαξηλάτου, όστις τρέπεται εις φυγήν. + + — Πού θα μου πας! λέγει στωικώς ο κλητήρ εγειρόμενος και +τινάσσων τον κανιορτόν από της πρώην πορφυράς εφεστρίδος του. Πού +θα μου πας! + +Και επιβαίνων μεγαλοπρεπώς του κ ά ρ ρ ο υ, δράττεται των +χαλινών, και οδηγεί αυτό εις την Αστυνομίαν, αφίνων εις τους +διαβάτας να μεριμνήσωσι περί του μωλωπισθέντος χωρικού. + + — Πώς σου εφάνη η σκηνή; ερωτά ο μεσίτης τον φίλον του. + + — Ας επιστρέψωμεν, απαντά εκείνος, χωρίς ν' απαντήση. + + — Εις τα Ολύμπια! διατάσσει ο Γιαννάκης τον αμαξηλάτην ταυ, και +ο δίφρος διαβαίνων ταχύς την οδόν Πατησίων και την οδόν Σταδίου, +διελαύνει την πλατείαν του Συντάγματος. + +Η στρατιωτική μουσική παίζει από της κεντρικής εξέδρας, και +κόσμος πολύς πληροί την πλατείαν. Οι μεν κάθηνται κύκλω, ροφώντες +μετά του κανιορτού τον καφέν των, οι δε περιπατούσιν άνω και +κάτω, και ολίγοι, πολύ ολίγοι κυκλούσι την εξέδραν, προσέχοντες +εις την μουσικήν. + + — Ο δήμος, λέγει ο Δημητράκης, πρέπει να κερδίζη αρκετά απ' αυτά +τα καφενεία. + + — Πώς, δηλαδή; + + — Πόσον τους ενοικιάζει το μέρος της πλατείας το οποίον τους +παραχωρεί διά την τοποθέτησιν των τραπεζίων των; + + — Ο δήμος δεν ενοικιάζει τίποτε. Αυτό δα έλειπε, να μας +ενοικιάζη τόρα ο δήμος και τους δρόμους. Οι άνθρωποι βάζουν τα +τραπέζια των εμπρός εις τα καταστήματά των, και κανείς δεν τους +εμποδίζει. + + — Α! έτσι εννοείτε σεις εδώ τας πλατείας. Πολύ καλά· ως προς +τούτο δεν εγείνατε, βλέπω, ακόμη παρισινοί, ενώ τους επεράσατε ως +προς τας αγγελίας των δημοσίων θεαμάτων. + +Και ο νέηλυς Αθηναίος δεικνύει εις τον μεσίτην υπερμεγέθη +θεατρικήν ειδοποίησιν, κυκλοφορούσαν διά του πλήθους επί των ώμων +μικρού γεροντίου. + +Η άμαξα διέρχεται μετά μικρόν την οδόν Φιλελλήνων, κάμπτει την +αγγλικήν εκκλησίαν και καταβαίνει προς τους παριλισσίους κήπους. + + — Δεν αφίνομεν το αμάξι, να περιπατήσωμεν ολίγον; παρα... + +[λείπουν οι σελίδες 223 233 - Όνομα νέου πεζογραφήματος: Αθηναϊκαί +επιστολαί] + + _πάψε κ' εβαρεθήκαμε, + κάμε και λίγη κάψα! + Την ώρα δεν εβλέπαμε + ναρθής, για να μπορέσουμε + τουλάχιστον τα ρούχα μας + τα άλλα να φορέσουμε. + Αλλά και συ κλαψόμηνας, + απ' ό,τι βλέπω, γένεσαι. + Μα ταις μοσκαίς και τάνθη σου. + για Μάης δε μου φαίνεσαι!_ + +Αγνοώ αν οι εξορκισμοί του κ. Αβλίχου επτόησαν τον χειμερινόν μας +Μάιον, ή αν συνεκίνησεν αυτόν η περίφρων σιγή των λοιπών βάρδων +του ελληνικού Παρνασού. Το βέβαιον είνε, ότι πρό τινων ημερών +ήλλαξε πάλιν γνώμην, και έγεινεν ό,τι ήτο πάντοτε, τουτέστι +θέρους και καύσωνος μην. Εννοείς, ότι ημείς και πάλιν +παραπονούμεθα διά τον καύσωνα, όπως παρεπονούμεθα προ μιας +εβδομάδος διά το ψύχος. Αλλ' ο Μάιος δεν έχει βεβαίως σκοπόν να +μεταβληθή εις φούρνον του Νασρεδίν-Χότζα, διά να ευχαριστήση +τας ιδιοτροπίας μας· και θα ψηθώμεν επομένως τακτικά, ως πάντοτε, +ακούοντες την ημέραν τους τέττιγας και την εσπέραν τας γαλλίδας +τραγουδιστρίας του Φαλήρου ή τον Νικηφόρον και τον Αλεξιάδην των +ιλισσίων θεάτρων. Αυτά όλα τα ζηλεύεις συ, και θα τα ποθής +βεβαίως εντός ολίγου από της Ω ρ α ί α ς Ν ή σ ο υ της λίμνης +σου. Μη απελπίζεσαι όμως, και εγώ σου στέλλω προσεχώς ένα +αθηναίον τέττιγα, ίνα παρηγορή, διά της θέας του καν, τας ώρας +της ανίας σου. + + — Τι άλλο να σου γράψω; Α! έχω έν νέον, πένθιμον όμως και βαρύ, +το οποίον θα θολώση βεβαίως τους οφθαλμούς σου και θα σφίγξη την +καρδίαν σου. Ο Επαμεινώνδας Δεληγεώργης απέθανε! Ο νέος έτι και +ακμαίος πολιτικός ανήρ ο γλυκύς και απτόητος ρήτωρ ο ακάματος και +χρηστός κυβερνήτης, ανηρπάγη εντός τεσσάρων ημερών υπό νόσου +οξείας, ήτις και άλλοτε προ δώδεκα ετών τον είχεν επιβουλευθή, +καθ' ης όμως δεν κατώρθωσε να παλαίση εκ δευτέρου το εξηντλημένον +σώμα του ατυχούς τέκνου του Μεσολογγίου. Τέσσαρες ημέραι αγωνίας, +καθ' ας συνηγωνία μετ' αυτού ολόκληρος η πόλις των Αθηνών, +ήρκεσαν να νεκρώσωσιν την μελίρρυτον εκείνην γλώσσαν, ήτις +τοσάκις είχε γοητεύσει τα ακροατήρια της Βουλής. Ενθυμείσαι, . . . +ότε προ τεσσάρων ετών συνωθούμεναι και αι δύο διά της στενής +κλίμακος, κατωρθώσαμεν μετά κόπον πολύν να εύρωμεν θέσιν εντός +του μικρού ακροατηρίου, και προσμένουσαι ανυπομόνως να τον +ακούσωμεν εκινούμεν τα ριπίδιά μας ως μηχαναί, διά να μη +λιποθυμήσωμεν εκ του καύσωνος και της στενοχωρίας; «Ο Δεληγεώργης +θα ομιλήση! θα ομιλήση ο Δεληγεώργης!» εψιθύριζον πέριξ ημών τα +πυκνά ακροατήρια, και μετ' ολίγον αληθώς τον είδομεν +εγκαταλείποντα την θέσιν αυτού και αναβαίνοντα εις το βήμα. +Ενθυμείσαι, ποία βαθεία σιωπή έκλεισεν ευθύς τα ουχί συνήθως +σιωπηλά στόματα των βουλευτών και ακροατών· ενθυμείσαι, πώς +εισώρμησαν αίφνης διά μιας εις τας κενάς των έδρας οι απόντες, +εχθροί του και φίλοι του, και κατέλαβον εν ησυχία τας θέσεις των, +και ώπλισαν τα ώτα των διά των χειρών των, ίνα μη χάσωσι μίαν του +συλλαβήν. Δεν είχαν δίκαιον; Το κατ' εμέ ουδέποτε θα λησμονήσω +την στιγμήν εκείνην, την οποίαν ουδέ συ, είμαι βεβαία, +ελησμόνησες. Το υπερήφανον εκείνο παράστημα, η ευγενής μορφή, η +σεμνή αναβολή, το εγκρατές και μεμετρημένον των κινήσεων, το +ιλαρόν και ατάραχον βλέμμα του ρήτορος με εγοήτευσαν αληθώς, πριν +ή εκείνος ανοίξη τα χείλη του. Και όμως ποία με ανέμενεν ακόμη +γοητεία, ότε ήνοιξε το στόμα! Δεν ήτο, έλεγες, φωνή εκείνη, αλλά +γλυκεία τις και μυστηριώδης απήχησις κώδωνος κρυσταλλίνου, +μαγεύουσα την ακοήν και κρατούσα υπό διαρκές και ακαταμάχητον +θέλγητρον τον ακροατήν. Ουδέποτε ήκουσα γλυκυτέραν ανθρώπου +φωνήν, σπανίως δε και ήχου οιανδήποτε κλαγγήν, ήτις να έχη τόσην +την μυστηριώδη της μαγείαν. Μετά τας πρώτας του λέξεις δεν +εννόουν πλέον τι έλεγε, διότι — σου εξωμολογήθην το πάθημά μου — +δεν επρόσεχον πλέον εις την έννοιαν των λεγομένων — μου ήρκει η +διαρκής εκείνη μουσική, ην απλήστως κατέπιναν ούτως ειπείν τα ώτα +μου, μου ήρκει η μελωδία εκείνη του λόγου, η αρμονία της φράσεως, +η ουδέποτε προσκόπτουσα, ο ρυθμός εκείνος, όστις ενετείνετο και +εχαλαρούτο, παλλόμενος ως βαρβίτου χορδή υπό τόξον αριστοτέχνου, +το μυστηριώδες εκείνο μέλος, όπερ εξέπνεεν ηρέμα εις το τέλος της +φράσεως, ως ο επί της λείας άμμου εκπνέων φλοίσβος του κύματος. +Έκλεισα, ενθυμούμαι, τους οφθαλμούς, και μ' εφάνη ότι από γλυκύ +εξύπνησα όνειρον, ότε μ' επρότεινες ν' αναχωρήσωμεν, διότι ο +Δεληγεώργης είχε καταβή από το βήμα. Τα ενθυμείσαι όλα αυτά; τα +ενθυμείσαι βεβαίως, διότι πολλάκις μ' επερίπαιξες διά το πάθημά +μου εκείνο, το λίαν ποιητικόν, ως το απεκάλεσες. Αλλοίμονον! δεν +θα το πάθω πλέον αυτό το πάθημα, διότι θ' αργήση πολύ ν' αποκτήση +άλλον Δεληγεώργην το βήμα της βουλής. Πόσον βαθέως συνησθάνθη την +απώλειάν του ο λαός των Αθηνών! Είδα, φίλη μου, πένθος αληθινόν +και εγκάρδιον εικονισμένον εις όλων τας μορφάς, είδα τας θύρας +και τα παράθυρα των εμπορικών καταστημάτων ενδυμένας μελανά +παραπετάσματα· είδα τριάκοντα στεφάνους σωρευμένους επί του +φερέτρου του· είδα δάκρυα ανεπίπλαστα σταλάζοντα επί του ψυχρού +του μετώπου! + +Κλείω βαρύθυμος την επιστολήν μου, ήτις και εις σε βεβαίως +βαρυθυμίαν θέλει προξενήσει. Αλλ' ήτο δυνατόν να σου γράψω, και +ν' αποσιωπήσω το φοβερόν αυτό δυστύχημα, το οποίον απωρφάνωσεν +όχι μόνον μίαν οικογένειαν, αλλ' έθνος ολόκληρον; + +Ευχήσου να ήμαι φαιδροτέρα την ερχομένην εβδομάδα, και μη με +μαλώσης πλέον διότι βλέπεις πώς σε τιμωρώ· αντί επιστολής σου +γράφω . . . σωστόν σύγγραμμα. + +Β'. + +Εν Αθήναις τη 30 Μαΐου 1879 + +Θα μείνης, μου γράφεις, ακόμη ημέρας τινάς εις Φλωρεντίαν, διά ν' +απολαύσης ανέτως τα παντοειδή θέλγητρα της τοσκανικής +μεγαλοπόλεως. Θέλεις να θαυμάσης μέχρι κόρου την Α φ ρ ο δ ί τ η ν +και τους Π α λ α ι σ τ ά ς της Tribuna, τας θαυμασίας γλυφάς +του Γιβέρτη επί των ορειχαλκίνων πυλών του Βαπτιστηρίου, την +περιώνυμον Κ α θ η μ έ ν η ν Π α ν α γ ί α ν του Ραφαήλου εν +τω μεγάρω Πίττη και την Ν ύ κ τ α, το γλυπτικόν αριστούργημα του +Μιχαήλ Αγγέλου, εν τη εκκλησία του Αγίου Λαυρεντίου. Θέλεις να +επανίδης εκ τετάρτου και πέμπτου το σύμπλεγμα των Νιοβιδών, να +παραδράμης τον Άρνον υπό την δροσεράν σκιάν των πυκνών +δενδροστοιχιών των Cascine, να καθίσης άπαξ έτι υπό την ερυθράν +σκιάδα του Bello Sguardo και να εκδράμης πρωί, πριν ή ανατείλη ο +ήλιος, εις το Φιέζολε, διά της μυροβόλου φλωρεντινής πεδιάδος, +την οποίον κοσμεί αυτοφυής η αγριορροδή και ο ίασμος. Όλα αυτά +μου τα γράφεις με τόσην αυτάρκη ευχαρίστησιν, ώστε μα την +αλήθειαν θα επίστευα, ότι το κάμνεις διά να κινήσης τον φθόνον +μου, αν συγχρόνως δεν μου εζήτεις και νέα αθηναϊκά. Δεν +επαναλαμβάνεις μεν πλέον τας επιτιμήσεις της πρώτης σου +επιστολής, ουδέ πνέει πλέον το γράμμα σου θυμόν και αγανάκτησιν, +αλλ' ο φιλαθηναϊσμός σου, αν και δεν έχει την πρώτην εκείνην +αγρίαν του έξαψιν, έγεινεν όμως επιμονώτερος, και κινδυνεύει να +μεταβληθή εις νόσον χρονίαν. Τι κάμνουν αι Αθήναι; Ήρχισε το +Φάληρον; εκτίσθη το νέον θέατρον του Απόλλωνος; Ήλθεν ο θίασος +του Ταβουλάρη; Έγειναν αι εξετάσεις του Ωδείου; Όλα σου αυτά τα +ερωτήματα παρατάσσονται κομβολογηδόν εις την επιστολήν σου, και +ζητούν απάντησιν ταχείαν και λεπτομερή. + + +Ας σου απαντήσω λοιπόν, αφού + + Il n' est pas avec toi des accommodements, + +ως θα έλεγε φίλος μου τις επιφυλλιδογράφος, παρωδών χάριν σου τον +στίχον του Μολιέρου. + +Και εν πρώτοις, τι κάμνουν αι Αθήναι. Αι Αθήναι προ παντός, +αγαπητή μου, ομιλούν πολιτικά. Ερωτούν, αν έφθασεν ο Φουρνιέ εις +την Κωνσταντινούπολιν, αν προσεκλήθη η κυβέρνησις να διορίση εκεί +αντιπρόσωπον, αν και πότε πρόκειται να διαταχθούν αι νέαι +βουλευτικαί εκλογαί, αν έγειναν οι συνδυασμοί της δείνα και δείνα +επαρχίας, αν το δάνειόν μας καλύπτεται ταχέως, και τα λοιπά, και +τα λοιπά. + +Περί αυτών όμως πάντων ευτυχώς συ δεν ενδιαφέρεσαι. Ο Θεός σ' +επροφύλαξεν από την λύμην της πολιτικής. Τα κύρια άρθρα των +αθηναϊκών εφημερίδων δεν κινούσιν ευτυχώς τον θαυμασμόν σου· δεν +αναγινώσκεις συ τον Μακώλαιϋ, ουδέ τους λόγους του Κικέρωνος εις +γαλλικήν μετάφρασιν, και προτιμάς να ομιλής περί της βροχής και +του κονιορτού μάλλον ή περί της προσεχούς εκβάσεως των +βουλευτικών εκλογών. + +Δεν σου ομιλώ λοιπόν περί πολιτικών, διότι άλλως ούτε τα ηξεύρω +ούτε τα εννοώ. Σου σημειόνω μόνον εν παρόδω, ότι οσάκις οι +Αθηναίοι δεν ομιλούν περί πολιτικών, ασχολούνται σπογγίζοντες τον +ιδρώτα όστις περιρρέει τα πρόσωπά των, ροφώντες, ουχί ευχαρίστως +εννοείται, τον κονιορτόν, όστις, κατά το βαθύ λόγιον της πρώην +δημοτικής αρχής, θα μείνη εν Αθήναις εφ' όσον θα μείνη και η +ομίχλη εν Λονδίνω, παγωτοφαγούντες και γλωσσωλγούντες το εσπέρας +εν τω Σολωνείω, και μη κατορθόνοντες πολλάκις μ' όλην αυτών την +παταγώδη και ασθματικήν αναπνοήν να δροσίσωσιν ολίγον τον αέρα, +όστις την παρελθούσαν εβδομάδα ήτο αληθώς πνιγηρός. + +Τώρα, — προχωρώ βλέπεις κατά τάξιν — τι κάμνει το Φάληρον; + +Το Φάληρον ήρχισε τας πανηγύρεις του την προχθές Κυριακήν. Τα +λουτρά, εννοείται, δεν ήρχισαν ακόμη, αρκείται δε ο κόσμος +αναπνέων από της ακτής την ιωδούχον αύραν των κυμάτων, πλην ενός +μόνου κυρίου, εις τον οποίον οι ιατροί, ένεκα της πασχούσης +υγείας των ροδίνων του παρειών, παρήγγειλαν, ως λέγει, να κάμνη +ενενήκοντα λουτρά και να τρώγη ενενηκοντάκις την mayonnaise του +φαληρικού εστιατορίου, και όστις επομένως αρχίζει πρώτος πάντοτε +τα λουτρά του και τα τελειόνει τελευταίος. Διηγούνται μάλιστα, +ότι πέρυσιν, ότε περί τας αρχάς Σεπτεμβρίου απεφασίσθη να +αφαιρεθώσιν οι λουτήρες ένεκα ελλείψεως λουομένων, εύρον αυτόν εν +τούτοις οι εργάται εντός ενός λουτήρος, ενδυμένον, εννοείται, ως +ο Αδάμ προ της αμαρτίας, κρατούντα σφιγκτά τας δοκούς του +παραπήγματος, και μη συναινούντα να παύση τα λουτρά του, διότι . . +του έλειπαν ακόμη δύο προς συμπλήρωσιν των ενενήκοντα. Αν δεν +ήρχισαν όμως ακόμη τα λουτρά, ήρχισαν αι παραστάσεις. +Παραστάσεις! θα αναφωνήσης βέβαια. Και εφέτος λοιπόν πάλιν +παραστάσεις; Μάλιστα! και εφέτος πάλιν παραστάσεις εις το πείσμα +σου, διά να ζηλεύης. Τι τάχα ενόμισες, ότι επειδή πέρυσι και +προπέρυσι απέτυχε κάπως το θέατρον του Φαλήρου, ηθέλαμεν αποκάμει +εφέτος και βαρυνθή; Διόλου· και ηπατήθης πολύ, αν το ενόμισες. + +Έχομεν λοιπόν και εφέτος θέατρον εις το Φάληρον, και θέατρον +μάλιστα γαλλικόν, και συρρέομεν πάλιν εκεί αθρόοι από της προχθές +Κυριακής, άνδρες γυναίκες και παιδία, και συνωθούμεθα να +ακούσωμεν την Ω ρ α ί α ν Μ υ ρ ο π ώ λ ι δ α, και απολαύομεν +πάλιν μετά το τέλος της παραστάσεως του θορυβώδους μεν αλλά +διασκεδαστικού εκείνου θεάματος, το οποίον παρέχουσιν οι επί του +κρηπιδώματος του σιδηροδρόμου συσσωρευόμενοι άνδρες, οι ως επί το +πλείστον ηρωικώς αγωνιζόμενοι προς προκατάληψιν θέσεως εν τη +αμαξοστοιχία. Ο εφετεινός θίασος δεν είνε κακός εν συνόλω, ούτε +δικαιούται τις να έχη μείζονας παρ' αυτού απαιτήσεις, όταν +αναλογισθή ότι είνε θίασος υπαιθρίου θεάτρου, και ότι μία δραχμή +είνε η τιμή της εισόδου. Είνε αληθές ότι άλλοτε η εταιρεία του +σιδηροδρόμου μας είχε συνειθίσει να πληρόνωμεν δέκα μόνον λεπτά +διά το θέατρον, και ότι ενθυμούμεθα την ευδαίμονα εκείνην εποχήν. +Λέγουν μάλιστα, ότι ο χρυσούς εκείνος αιών υπήρξε και διά την +εταιρίαν χρυσούς. Αλλ' οπωςδήποτε η δεκάρα εκείνη ήτο απλώς +αστειότης, και δεν δύναται τις ευλόγως να ζητή καθ' εκάστην +αστειότητας. Το βέβαιον είνε, ότι η φαληρική εκείνη διασκέδασις +είνε μία των ωραιοτέρων μας θερινών διασκεδάσεων, αίτινες άλλως +δεν είνε λίαν άφθονοι· οσάκις δε μάλιστα, ως εφέτος, δεν λαμβάνει +τας τραγικάς διαστάσεις του Φ ά ο υ σ τ, της Λ ο υ κ ί α ς, της +Ν ό ρ μ α ς και των Κ α θ α ρ ι σ τ ώ ν, αλλά περιορίζεται εις +πινάκια ελαφρά και ευκατάποτα, οποία είνε μ' όλα των τα ελαττώματα +αι Οφφεμπαχιάδες, δύναται τις να λησμονήση ευαρέστως παρά το +γλαυκόν κύμα του Φαλήρου, υπό την θερινήν πανσέληνον, και προς +ορχηστικήν τινα μελωδίαν του γαλλικού θεάτρου, τον καύσωνα και τον +κονιορτόν της πρωτευούσης. + +Περί του θεάτρου του Απόλλωνος και των άλλων παραλισσίων +διασκεδάσεων δεν σου γράφω σήμερον, διότι δεν κατώρθωσα ακόμη να +τας ίδω. Ο ιατρός μου, όστις, σημείωσε, φορεί ακόμη το εσπέρας +τον επενδύτην του, δεν μου επιτρέπει να μεταβώ εκεί την εσπέραν, +διότι, λέγει, είνε πολλή υγρασία. Δεν θα τον ακούσω όμως — σου το +εξομολογούμαι υπό πάσαν εμπιστοσύνην — και η προσεχής μου +επιστολή θα ήνε πλήρης γερμανικών ασμάτων, και πάθους ελλήνων +υποκριτών, και αμανέ ανατολικού, αν, ως ελπίζω, έλθη έως τότε ο +ανυπομόνως εκ Σμύρνης προσδοκώμενος θίασος. + +Εις το Ωδείον τώρα, το οποίον βλέπεις αφήκα τελευταίον pour la +bonne bouche. Ότε προ οκτώ ετών συνεστήθη ο μουσικός και +δραματικός σύλλογος εν Αθήναις, και σκοπόν αυτού εκήρυξε την +μόρφωσιν Ελλήνων αοιδών και ηθοποιών, και την διάδοσιν εν γένει +του ευρωπαϊκού μουσικού αισθήματος εις τόπον όπου απόλυτος σχεδόν +κύριος εδέσποζεν ο αμανές, οι πλείστοι, ενθυμούμαι, εχαιρέτισαν +την σύστασιν αυτού με δυσπιστίας μειδίαμα, ολίγοι δε μόλις +πλήρεις ελπίδων αισιόδοξοι επίστευσαν εις την επιτυχίαν του νέου +ιδρύματος. Τα πράγματα σήμερον δεν εδικαίωσαν μεν εισέτι τους +αισιοδόξους, διέψευσαν όμως ήδη τους δυσκόλους εκείνους, οίτινες +αφθονούσι δυστυχώς παρ' ημίν, και νομίζουσι πάντοτε, ότι +παρέχουσι δείγματα βαθείας κρίσεως και δυνάμεως μαντικής, αν εκ +προοιμίων φανώσι δυσπιστούντες προς την επιτυχίαν γενναίας τινός +επιχειρήσεως, και καταδικάσωσιν εκ προκαταβολής, ως ματαίαν ή +πρόωρον, την παρ' ημίν εισαγωγήν των στοιχείων εκείνων του +νεωτέρου πολιτισμού, άτινα αποτελούσι τα υγιέστερα των συστατικών +του. Το Ωδείον των Αθηνών, ήτοι το κύριον ίδρυμα του μουσικού και +δραματικού συλλόγου, δεν παρήγαγεν ακόμη, είνε αληθές, ηθοποιούς, +διότι αρχήθεν, αγνοώ έκ τινων σκέψεων ορμώμενος, επέστησεν ο +σύλλογος την προσοχήν αυτού εις καταρτισμόν και μόρφωσιν του +μουσικού ιδίως τμήματος. Παρήγαγεν όμως ήδη ικανώς μορφωμένους +μουσικούς και αοιδούς εκατέρου του φίλου, εξεπαίδευσεν ορχήστραν +ολόκληρον, εκ τεχνιτών συγκειμένην και βιομηχάνων, εδίδαξε την +μουσικήν και την ωδικήν τους τροφίμους του Ορφανοτροφείου Χατζή +Κώστα, έδωκε πολλάς μέχρι τούδε συναυλίας, ακουσθείσας μετ' +ευχαριστήσεως και δικαίας, εννοείται, επιεικείας, και τέλος +πάντων — τώρα ετοίμασε το μεγαλείτερον των επιφωνημάτων σου — +εξετέλεσε πρό τινων ημερών ολόκληρον μελόδραμα — την Βετλήν του +Δονιζέττη — από της μικράς σκηνής του θεάτρου του. Το επερίμενες +αυτό; Εγώ, σε βεβαιώ, δεν το επερίμενα. Δεν σου γράφω περί του +κειμένου του μελοδράματος, όπερ είς των καθηγητών του Ωδείου +μετέφρασεν ελληνιστί, διότι είνε αυτό καθ' εαυτό ασήμαντον, και +ολίγη επομένως η βλάβη, αν η ελληνική μετάφρασις ηύξησε κάπως την +ασημαντότητά του· εκτός δε τούτου ευτυχώς αι λέξεις δεν +ακούονται, και ο ακροατής, ευχαριστούμενος εκ της ελαφράς +μελωδίας και του υποπτέρου ρυθμού της μουσικής, δεν προσέχει εις +τας περιέργως περιπαθείς φράσεις, τας οποίας ανταλλάσσουσιν οι +δύο ερασταί. Ό,τι όμως πρέπει να σου γράψω, διότι μεγάλην και +απροσδόκητον μ' επροξένησεν εντύπωσιν, είνε η επιτυχία των χορών +κατά πρώτου λόγου και της ορχήστρας κατά δευτέρου. Η επιτυχία +αύτη είνε καθαρόν και αναντίρρητον προϊόν της διδασκαλίας του +Ωδείου, και αληθή παρήγαγεν έκπληξιν εις τους ακροατάς. Νέοι και +νέαι, από δύο μόλις ή από τριών ετών διδασκόμενοι εν τω Ωδείω, +εξετέλεσαν τους χορούς και τας ομοφωνίας του μελοδραματίου με +πολλήν και τονικήν και χρονικήν ακρίβειαν, και ουδόλως ήσαν +υπερβολικά τα χειροκροτήματα των θεατών, άτινα επεδοκίμασαν και +ενεθάρρυναν τον νεαρόν εκείνον θίασον. Δικαία επίσης ήτο η +επιδοκιμασία και ενθάρρυνσις της πρωταγωνιστρίας δεσποινίδος +Βέσσελ, ήτις δεν έχει μεν πλήρη και τελείαν φωνήν υψιφώνου, +έψαλεν όμως αψόγως το μέρος της, και θέλει βεβαίως καταστή +δόκιμος ελαφρά υψίφωνος, αν εξακολουθήση ασκουμένη μετά του αυτού +ζήλου, και αποφεύγη ιδίως να κουράζη την φωνήν αυτής. Περί των +δύο ανδρών, του υψιφώνου και βαρυφώνου, non ragioniam, ως λέγει ο +Δάντης· προθυμίαν είχον πολλήν και οι δύο αλλ' ενθυμείσαι τι +λέγει το γραφικόν ρητόν. + +Τέλος πάντων, φιλτάτη, ηκούσαμεν εν Αθήναις μελόδραμα ελληνιστί +αδόμενον υπό ελλήνων. Το πράγμα είνε άξιον λόγου, φαντάζομαι δε +ποίος ενθουσιασμός θα καταλάβη σε την πατριώτιδα, και ποίος +διθύραμβος θα ήνε η απάντησίς σου εις την επιστολήν μου. + +Γ'. + +Εν Αθήναις τη 30 Μαΐου 1879. + +Έχεις δίκαιον. Τα Μεδιόλανα είνε αναντιρρήτως η ωραιοτέρα πόλις +της Ιταλίας. Δεν έχουν βεβαίως ούτε την ζωηρότητα της Νεαπόλεως, +ούτε το κλασικόν γόητρον της Ρώμης, ούτε την επιβάλλουσαν εκείνην +σεμνότητα της Φλωρεντίας. Δεν έχουσιν όμως επίσης ούτε τον +επαιτικόν και ρυπαρόν πληθυσμόν της πρώην πρωτευούσης του παλαιού +νεαπολιτικού βασιλείου, ούτε τους ρασοφόρους και τας +κωδωνοκρουσίας και τους λοιμώδεις πυρετούς της ουρανίας πόλεως, +ούτε την ερημίαν εκείνην της βασιλίδος της Τοσκάνης, ήτις εμπνέει +σήμερον αληθή λύπην εις τον γνωρίσαντα την Φλωρεντίαν άλλοτε +ποτε, εις ημέρας δόξης παρελθούσης. Ολίγας ημέρας έμεινα προ ετών +εις Μεδιόλανα. Με ηύφρανεν όμως, σε βεβαιώ, κατά το βραχύ αυτό +διάστημα, το εξωτερικόν εκείνο ήθος της ευτυχίας, το οποίον +βλέπει ευθύς πρώτον ο επισκεπτόμενος την πόλιν, και το οποίον +διαθέτει τόσον ευχαρίστως του θεατήν, οπουδήποτε και αν το +απαντήση, είτε εις πόλιν ολόκληρον, είτε εις οικίαν είτε εις +άτομον απλούν. Είσελθε εις ολλανδικήν οικίαν, και θα ιδής πόσην +θα αισθανθής ευχαρίστησιν, βλέπουσα πάντα τα εν αυτή καθάρια και +εν τάξει, το έδαφος στίλβον, τας υέλους των παραθύρων +αστραπτούσας από το τρίψιμον, τα παραπετάσματα λευκά ως χιόνα, τα +κλείθρα λάμποντα ως κάτοπτρα. Αισθάνεσαι ευθύς, ότι ο ιδιοκτήτης +ου μόνον ευπορεί, αλλά και γνωρίζει πώς πρέπει να ζήση εν +ευπορία· τον μακαρίζεις ενδομύχως, η ευημερία εκείνη αντανακλάται +εις την ψυχήν σου και ανατέλλει κατόπιν επί του προσώπου σου, και +η καρδία σου ευρύνεται υπό ανεξήγητόν τι αλλ' ευάρεστον +συναίσθημα, όμοιον προς εκείνο το οποίον μας προξενεί το άρωμα +ευόσμου άνθους. + +Δεν ηξεύρω, αν ερμηνεύω καλώς την ιδικήν σου ευχαρίστησιν, αλλ' +εις εμέ τουλάχιστον τοιαύτην τινά επροξένησεν εντύπωσιν η πόλις +σου, ότε κατά πρώτον την είδα. Η καθαριότης των οδών και των +κατοίκων, η αυτάρκης εκείνη ευχαρίστησις η λάμπουσα επί της +χρηστής αυτών και ακάκου μορφής, το σπεύδον και συγχρόνως +μετρημένον βήμα των, εκ του οποίου εσυμπέραινέ τις ευθύς, ότι οι +βαδίζοντες ούτε κηφήνες ήσαν, ούτε περίεργοι, αλλά μετέβαινον εις +το έργον των, όλα αυτά ως και η παντελής έλλειψις επαιτών και +αργών ανθρώπων, μου επροξένησαν εντύπωσιν, οποίαν εις ουδεμίαν +άλλην ησθάνθην ευρωπαϊκήν πόλιν. + +«Αλλά, θα εκφωνήσης βέβαια, εγώ σου ζητώ νέα εξ Αθηνών, και συ +μου γράφεις διά τα Μεδιόλανα!» Συγχώρει με, αγαπητή μου· έχεις +δίκαιον. Ελησμονήθην προς στιγμήν, αλλά δεν σου γράφω και διατί +ελησμονήθην, διότι . . . γνωρίζω ότι θέλεις επιστολάς couleur de +rose, και αν σου έγραφον την αιτίαν της λήθης μου, πολύ +διαφορετικόν θα είχεν η αιτιολογία μου το χρώμα. + +Νέον εξ Αθηνών δεν έχω άλλο μεγαλείτερον και σπουδαιότερον να σου +γράψω, ειμή ότι ο θίασος του Ταβουλάρη ήρχισε τέλος πάντων τας +παραστάσεις του παρά τας όχθας του Ιλισσού. Λέγω όχθας εξ απλής +παραδόσεως, χωρίς να εννοώ παντάπασι να προσβάλω τον ειρηνικόν +μας Ιλισσόν, ονομάζουσα αυτόν ποτάμιον. Είνε αληθές, ότι η επί +του καλλωπισμού της πόλεως επιτροπή έκρινεν αναγκαίον να εγείρη +παρόχθια τείχη, ίνα προφυλάξη, φαίνεται, τα χώματα της οδού +εναντίον της κατακτητικής ορμής του κλασικού ρύακος. Αλλ' ο +πτωχός — τω ύδατι — Ιλισσός δεν έχει αναντιρρήτως κακούς σκοπούς, +και ομοιάζει, νομίζω, αυτήν την φοράν με κράτος τι, κλασικόν +επίσης, το οποίον εμπόδιζαν άλλα μεγαλείτερα κράτη να πολεμήση, +ενώ εκείνο το ταλαίπωρον ουδέ καν εσυλλογίζετο τοιαύτα κινδυνώδη +εγχειρήματα. Ήρχισε λοιπόν ο κλασικός Μένανδρος τας κλασικάς του +παραστάσεις παρά το κλασικόν ποτάμιον, ή κυριολεκτικώτερον παρά +τα χαλίκια του κλασικού ποταμίου, επί θεάτρου ανακαινισθέντος εκ +βάθρων, υπό την λάμψιν αεριόφωτος αυτήν την φοράν, και απέναντι +κοινού, το οποίον τίποτε άλλο δεν θέλει καλλίτερον, ειμή να +ανατριχιάζη εκατοντάκις της εσπέρας προς τας φοβεράς σκηνάς των +οικογενειακών δραμάτων του Dennery, να μοσχεύη τέσσαρα +τουλάχιστον μανδήλια διά των δακρύων, άτινα προκαλεί η περιπαθής +απαγγελία της πρωταγωνιστρίας, και να χειροκροτή εκθύμως la prose +του κ. Ταβουλάρη, όστις από τινος έγεινε και μεταφραστής, και, — +μα τον θεόν, νομίζω και συγγραφεύς. Εις αυτού τουλάχιστον τον +κάλαμον απέδωκε το κοινόν την προκήρυξιν, δι' ης ο θίασός του +εδήλωσεν εις τους Αθηναίους την έναρξιν των παραστάσεων αυτού. +Υποθέτω, ότι θα έχης την φυσικήν και πατριωτικήν περιέργειαν να +την αναγνώσης· επειδή δε μου είνε αδύνατον να την αντιγράψω +ολόκληρον εντός επιστολής, σου μεταδίδω μόνον την αρχήν της. +«Αφιππεύοντες», λέγουσιν οι έλληνες ηθοποιοί, «εκ του Πηγάσου, +όστις εν τω παρελθόντι κατά την νηπιώδη της ελληνικής σκηνής +κατάστασιν συμπαρέσυρεν ημάς πολλάκις εις αιθέρια ύψη, εις +ελπιδοφόρα και ψυχοτερπή όνειρα, αλλά και εις απροσπελάστους τοις +πλείστοις κορυφάς, ένθα αι μούσαι μεθύσκουσι τους θνητούς εκ των +αθανάτων ναμάτων της Ιπποκρήνης, λέγομεν ξηρά ξηρά . . . κ. τ. +λ.» Σου ορκίζομαι, ότι ούτε παρέλειψα ούτε προσέθηκα συλλαβήν εις +το αυθεντικόν της προκηρύξεως κείμενον. Δεν προσθέτω δε σχόλιον +κανέν, διότι . . . ουδέ διότι, νομίζω, χρειάζεται. + +Πρώτη παράστασις υπήρξεν η του Μ ά ξ β ε λ, «εξόχου δράματος του +Ιουλίου Βαρβιέ», ως λέγει η θεατρική προκήρυξις, «εις πράξεις +πέντε και ένα πρόλογον, μεγάλην εμποιήσαντος αίσθησιν εν +Παρισίοις, διότι παριστά την πάσχουσαν και πεπλανημένην +δικαιοσύνην». Φέρουσα δε ο πρόλογος και αι πέντε του δράματος +πράξεις τας εξής φοβεράς επιγραφάς· «Θ α ν α τ ι κ ή +ε κ τ έ λ ε σ ι ς, Ο υ ι ό ς τ ο υ δ ο λ ο φ ό ν ο υ, +Α δ ε λ φ ό ς κ α ι α δ ε λ φ ή, Τ ο ε γ χ ε ι ρ ί δ ι ο ν, +Τ ο ό ρ α μ α, Η τ ι μ ω ρ ί α». Φοβείσαι; εγώ φοβούμαι, αγαπητή, +και δι' αυτό, σου εξομολογούμαι την αμαρτίαν μου, μόλις κατώρθωσα +να ακούσω τον πρόλογον. Η φρίκη μου υπήρξε τόση, ώστε τα νεύρα μου +ήρχισαν να χορεύουν, και ανεχώρησα ευθύς με σφοδρόν πονοκέφαλον. +Αναντιρρήτως αι σφοδραί συγκινήσεις δεν με στέργουν. Ήμην πάντοτε +κράσεως ασθενούς, και δι' αυτό κάμνω ακόμη ψυχρολουσίαν. + +Πλην τι τα θέλεις; μ' όλην αυτήν την τακτικήν θεραπείαν, των +νεύρων μου, είνε ακόμη απρόσιτοι εις εμέ αι συγκινήσεις των +«ο ι κ ο γ ε ν ε ι α κ ώ ν δ ρ α μ ά τ ω ν» του Μενάνδρου. Δεν +δύναμαι λοιπόν, βλέπεις, να σου γράψω λεπτομερέστερον τα κατά την +πρώτην παράστασιν του Απόλλωνος, επιφυλάττομαι δε να σου λαλήσω +εκτενέστερον περί του ελληνικού μας θεάτρου, όταν δοθή καμμία +κωμωδία ή άλλη τις παράστασις ηρεμωτέρα, την οποίαν να καταπίνη +ευκολώτερον ο ασθενής μου στόμαχος. + +Εξελθούσα του Απόλλωνος ηξεύρεις τι έκαμα; μετέβην ευθύς απέναντι +εις το Άντρον των Νυμφών, όπου ψάλλει σήμερον και μουσουργεί +θίασος γερμανών και γερμανίδων, ή κυριολεκτικώτερον βοημών και +βοημίδων. Quantum mutatum ab illo το ταλαίπωρον αυτό Άντρον! Ούτε +άνθη πλέον, ούτε σκιαί, ούτε υδάτων ψίθυρος, ούτε παράσχειον +μονοπάτι! Καθίσματα μόνον ξύλινα τριγύρω και τραπέζια με ποτήρια +ζύθου, ναργιλέδες πού και πού αναδίδοντες τας κυανωπάς των έλικας +διά του αραιού φυλλώματος των ολίγων περισωθέντων δένδρων, και +σανίδωμά τι, απομιμούμενον δήθεν σκηνήν, και μεταφερόμενον εδώ +και εκεί κατά τας εκάστοτε ανάγκας και συμφωνίας του ιδιοκτήτου. +Αφ' ότου το πρώτον, προ οκτώ ετών, εισέβαλεν εις τον ποιητικόν +εκείνον χώρον ο πρώτος επισκεφθείς τας Αθήνας γερμανικός μουσικός +θίασος, ήτοι η Μ α ρ ί κ α ι ς, ως επωνόμασεν αυτόν το πυκνόν +πλήθος των θαυμαστών του, τι δεν είδε το πτωχόν αυτό Άντρον, και +τι δεν ήκουσεν! Ήκουσε την Risette τραγουδούσαν διά της ανδρικής +της φωνής την Femme du sapeur· ήκουσε την Stella del nostro amore +εν ιταλική δυωδία, και τας κωμικάς προσλαλιάς του έλληνος clown +Μανώλη· είδε τον Φραντζήν και την αμερικανήν σχοινοβάτιδα, ήτις +ανήρτα από του τραχήλου της εκατόν οκάδων βάρος· ήκουσεν αμανέν +και είδε ταχυδακτυλουργίαν! Όλα τα είδε, και σήμερον πάλιν +επανέρχεται εις τα πρώτα του, + + comme on revient toujours + a ses prémieres amours, + +και έχει βοημούς μουσουργούς, οίτινες πίνουσι τον ζύθον των +απαθέστατα, οσάκις δεν παίζουσι, και αοιδούς βοημίδας, αίτινες, +οσάκις δεν ψάλλουσι, περιφέρουσι το ιλαρόν τον μειδίαμα και το +πινάκιόν των εις τους θεατάς. + +_Άλλαξαν όμως οι καιροί ς' τον κόσμον εδώ κάτω!_ + +Δεν βρέχει πλέον αργυρά νομίσματα ούτε χαρτονομίσματα αιδημόνως +συνεπτυγμένα η περιπαθής λατρεία των θεατών· δεν φωλεύουσι πλέον +εις τα άδυτα των αδύτων του συμφύτου άλλοτε κήπου οι γηραιοί +λάτρεις της Τούμπλας και της Άννας, αναμένοντες έν των μειδίαμα +ως δρόσον του ουρανού· ουδέ υπάρχει πλέον ανάγκη να συνοδεύωσι +τας μουσουργούς νεάνιδας εις τας οικίας των κλητήρες και +χωροφύλακες μετά το τέλος της παραστάσεως, ίνα προφυλάττωσιν +αυτάς κατά του εξημμένου ενθουσιασμού των ακροατών. Οι χρυσοί +χρόνοι της ποιητικής εκείνης νηπιότητος του αθηναϊκού κοινού +παρήλθον ανεπιστρεπτεί, και σήμερον μόλις που τολμά η δεκάρα να +περιφρονήση το πεντάλεπτον επί του λευκού χειρομάκτρου του +πινακίου, μόλις δε το χείλος των αδιαφόρων ακροατών ανοίγεται εις +ανάλατόν τινα φιλοφροσύνην προς την χαλκολογούσαν μουσουργόν, και +το περικαθήμενον κοινόν δυσκόλως μόλις συγκατατίθεται να μειδιάση +προς την τετράφωνον μελωδίαν του + +Auf der Au, Au . . Au, Au . . Au! + +την οποίαν υλακτούσιν εναμίλλως τέσσαρες γερμανικαί χάριτες, +φορούσαι κατά παράδοξον καλαισθησίαν όλα της ίριδος τα χρώματα. + +Γινόμεθα βλέπεις πρακτικώτεροι οσημέραι και ημείς οι εν Αθήναις. +Επαύσαμεν προ καιρού να τρεφώμεθα με ατμούς και αισθήματα· +αποβλέπομεν εις την ουσίαν κυρίως· ανάγομεν όλα εις την +υ π ε ρ τ ί μ η σ ι ν ή υ π ο τ ί μ η σ ι ν, και φιλολογικώς +κινδυνεύομεν, μα την αλήθειαν, να γείνωμεν οπαδοί της πραγματικής +σχολής του Assomoir ή του Α υ τ ο κ τ ο ν ε ί ο υ (!!), αν +προτιμάς την πρόσφατον ελληνικήν μετάφρασιν. + +Απέρχεσαι τέλος, μου γράφεις, εις την λίμνην του Κόμου, και εκεί +θα σου διευθύνω την προσεχή μου επιστολήν. Μη λησμονήσης, ότι +θέλω λεπτομερή έκθεσιν των πρώτων σου εντυπώσεων. + +Δ'. + +Εν Αθήναις, τη 11 Ιουνίου 1879. + +Σου γράφω και σήμερον εις Μεδιόλανα, διότι, μη λαβούσα επιστολήν +σου αυτήν την εβδομάδα, δεν ηξεύρω πού αλλού να διευθύνω το +γράμμα μου. Είμαι τουλάχιστον βεβαία τοιουτοτρόπως, ότι η +επιστολή μου θα σε πάρη το κατόπιν, και θα σε φθάση επί τέλους +όπου ευρίσκεσαι, χωρίς να πάθη ό,τι φοβούμαι ότι έπαθεν η ιδική +σου εις το ελληνικόν ταχυδρομείον. Τι τα θέλεις όμως; ήθελα πολύ +να είχες φθάσει εις την λίμνην του Κόμου. Πρώτον, διότι θα +επέγραφα με αρχαιολογικήν υπερηφάνειαν την επιστολήν μου: Εις +Λ ά ρ ι ο ν Λ ί μ ν η ν, και θα σου εδείκνυα τοιουτοτρόπως σοφίαν +γεωγραφικήν, την οποίαν βεβαίως δεν θα επερίμενες, διότι δεν +υποπτεύεις συ — η άκακος και ενθουσιώδης φύσις — ότι αρκεί τις να +φυλλομετρήση επ' ολίγα μόνον λεπτά τον πρώτον τυχόντα +ερυθρόφυλλον Οδηγόν, διά να μάθη πώς έλεγον οι παλαιοί την +λίμνην, της οποίας αι όχθαι θα ακούσουν εφέτος τα θαυμαστικά σου +επιφωνήματα. Δεύτερον, διότι θα είχα αφορμήν, απαντώσα εις τας +ιδικάς σου εντυπώσεις, να φλυαρήσω και εγώ ολίγον περί της +μαγευτικής εκείνης λίμνης, και να γεμίσω κάπως το σημερινόν μου +γράμμα, το οποίον κινδυνεύει τώρα να μείνη κενόν, κενότατον και +πτωχόν. Διότι — τι να σου το κρύπτω αγαπητή μου; — αι Αθήναι, +όσον και αν εξογκούνται, όπως ομοιωθώσι με τας ευρωπαϊκάς +μεγαλοπόλεις, όσον και αν αντιγράφουν — με στραβόν, εννοείται, +χάρακα, — τον δυτικόν πολιτισμόν, όσον και αν ετελειοποιήθησαν +κατά το φαγητόν, την ενδυμασίαν και τας διασκεδάσεις, μένουσιν +όμως πάντοτε και είνε πόλις μικρά, μικροσκοπική, μικρόσοφος και +μικρολόγος· μ' όλας δε τας εβδομήκοντα δύο χιλιάδας κατοίκων, τας +οποίας έχουν σήμερον κατά την τελευταίαν απογραφήν, δεν +παρέχουσιν όμως ύλην δι' επιστολάς εβδομαδιαίας, οποίας τας +θέλεις συ . . . — φλυάρους δηλαδή, λεπτομερείς και παραγεμισμένας +με νέα, — με νέα, εννοείται, περίεργα και ενδιαφέροντα, άσχετα με +την πολιτικήν, μη μετέχοντα κακογλωσσίας, αποτασσόμενα δε τω +Σατανά και πάση τη πομπή αυτού. + +Πού να τα εύρω λοιπόν εγώ, αυτά τα νέα; Να τα δημιουργήσω; Ούτε +το θέλεις, ούτε, αν το ήθελες, έχω αυτήν την ικανότητα. Δεν μου +μένει άλλο, ή να επιχειρήσω λεπτομερή ανάλυσιν της Perichole και +του Oeil crevé, τα οποία δίδει τώρα ο γαλλικός θίασος του +Φαλήρου. Αλλά και γνωρίζεις και γνωρίζω και γνωρίζομεν όλοι, εκ +της ενδόξου ιστορίας του εν Αθήναις γαλλικού θεάτρου, τα μουσικά +αυτά αριστουργήματα, των οποίων δικαιοί τον τίτλον αυτόν +αναντιρρήτως η καθ' εκάστην εσπέραν πυκνή συρροή του κοινού επί +των αναπαυτικών σκάμνων του θεάτρου. Να σου απαριθμήσω τα +παντοειδή πολεμικά πλοία, άτινα σταθμεύουσι τώρα εις Φάληρον; Να +σου περιγράψω το cricket των άγγλων ναυτών, οίτινες με +απαραμείωτον ευσυνειδησίαν παρέχουσι καθ' εσπέραν σχεδόν εις το +περίεργον κοινόν το διασκεδαστικόν αυτό θέαμα, ως θεατρικόν τινα +πρόλογον, ούτως ειπείν, των εσπερινών παραστάσεων; Αλλ' η +περιγραφή μου δεν θα είχε κανέν θέλγητρον διά σε, ήτις ηξεύρω +πόσον αηδιάζεις τους άνδρας, όταν παίζωσιν ως παιδία. Ώστε, αφού +και καλά θέλεις νέα αθηναϊκά, ηξεύρεις τι συλλογίζομαι; Να πάρω +κατά σειράν τα σχολεία και τα παντοειδή εκπαιδευτήρια των Αθηνών, +τα οποία κάμνουν τώρα τας εξετάσεις των, και να σου καταστρώσω +λεπτομερεστάτην έκθεσιν του αποτελέσματός των. Το πράγμα δεν θα +ήτο πληκτικόν όσον υποθέτεις, ούτε διδακτικόν μόνον, αλλά και +κωμικόν εν μέρει και πολύ οπωςδήποτε ευάρεστον. Θα ήρχιζα, +φαντάσου, από τας αγγελίας των διευθυντών και τα εκ προκαταβολής +επαινετικά διάφορα των εφημερίδων· θα μετέβαινα κατόπιν εις τους +πανηγυρικούς λόγους των διδασκάλων, οίτινες, ως μεγάλα παιδία, +έχουσι και αυτοί την αθώαν επιθυμίαν να κάμωσι την επίδειξίν των· +θα σου ανέφερα μερικάς φράσεις των διδασκαλικών αυτών αγορεύσεων, +αίτινες μου ενθύμισαν τον θαυμάσιον εκείνον ορισμόν: «Παιδεία +εστί γνώσις συνειδήσεων της ανθρωπότητος καθόλου φύσεως», δι' ου +γυμνασιάρχης τις ποτέ επροοιμίασε τον εναρκτήριον των εξετάσεων +λόγων του· θα σου απεμνημόνευα των διδασκάλων τας ερωτήσεις και +τας απαντήσεις των μαθητών, τας συγκινήσεις των γονέων και των +θεατών τα σχόλια· δεν θα παρέλιπα να σου περιγράψω τας +λευχείμονας ως περιστεράς μαθητρίας, και την ενδυμασίαν των +διδασκαλισσών, προσπαθούσαν να συμβιβάση την διδασκαλικήν +σοβαρότητα προς την κοσμικήν φιλαρέσκειαν· θα σου ανήγγελλα κ' +εγώ, ως αι εφημερίδες, τα ονόματα των τάδε μαθητών και των δείνα +μαθητριών, όσαι εγοήτευσαν τους ακροατάς διά των ευφυών των +απαντήσεων, και επί τέλους θα ανέγραφα τους θριάμβους εκάστου +εκπαιδευτηρίου, συμφώνως προς όσα δημοσιεύουσι συνήθως περί αυτών +οι διευθυνταί των, οι διδάσκαλοι, οι φίλοι, και των παιδίων αυτών +οι γονείς, οίτινες νομίζουσιν, ότι δεν είνε αρκετή η επιτυχία των +τέκνων των, αν δεν τυπωθή και το όνομά των εις την εφημερίδα. +Αλλά όλος αυτός ο κόπος μου θα ήτο περιττός διά σε, ήτις +λαμβάνεις όλας σχεδόν τας καθημερινάς εφημερίδας των Αθηνών, και +θα έχης επομένως εγκαίρους και νωπάς και λεπτομερείς όλας τας +περί των εξετάσεων των σχολείων μας ειδήσεις. + +Τι λοιπόν να σου γράψω, αφού πρέπει οπωςδήποτε να γεμίση η +επιστολή μου; Να σου γράψω, ότι, αφ' ότου ήρχισαν να πνέωσιν οι +ετησίαι, έχομεν πάλιν τόσον εν Αθήναις κονιορτόν, ώστε, αφού αι +εβδομήκοντα δύο χιλιάδες κάτοικοι της πρωτευούσης τρώγουσι και +ροφούσι καθ' ημέραν τρισμέγιστον αυτού ποσόν, μένει πάλιν τόσον +πολύς, ώστε κινδυνεύει να μας θάψη όλους; Το πράγμα δεν είνε +νέον. Είνε τόσον παλαιόν, ώστε, ως ηξεύρεις, οι προπάτορές μας +γηγενείς Αθηναίοι εκαυχώντο ότι εφύτρωσαν από την κόνιν αυτήν της +πατρίδος των, όπως επίστευον ότι εφύτρωσαν και οι τέττιγες, και +εκόσμουν την κόμην των διά τούτο με τέττιγας χρυσούς, όπως ημείς +με πολύ ολιγωτέραν καλαισθησίαν κοσμούμεν αυτήν με ταριχευμένα +πτηνά και με χρυσοκανθάρους. Τι τα θέλεις όμως, φιλτάτη μου; +παλαιόν ή νέον, το πράγμα είνε οχληρότατον και αηδέστατον. Έχουσι +και η Νεάπολις και η Αλεξάνδρεια και άλλαι πόλεις κονιορτόν, αλλ' +ο ιδικός μας κονιορτός, ο κονιορτός εκείνος, από τον οποίον +υπάρχει φόβος ότι θα φυτρώσουν μίαν ημέραν οι μέλλοντες κλασικοί +κάτοικοι των Αθηνών, είνε κάτι τι ξεχωριστόν και μέχρις +απελπισίας αφόρητον. Είνε εχθρός φοβερός και ακαταμάχητος, όστις +σε πολεμεί και μακρόθεν και εκ του συστάδην, μετά παρρησίας +συνάμα και υπουλότητος, και κατά του οποίον ουδεμία είνε δυνατή +υπεράσπισις. Σου τυφλόνει τους οφθλαμούς, σου παραγεμίζει το +στόμα, σου φράττει τα ώτα, σου ξηραίνει και αυτόν σου τον +λάρυγγα, διότι αναγκάζεσαι επί τέλους να τον αναπνεύσης θέλουσα +και μη θέλουσα. Εις μάτην κλείεσαι εις την οικίαν σου· σε +παρακολουθεί διά της θύρας, εισέρχεται διά των παραθύρων, εισδύει +διά των υέλων, και μα την αλήθειαν, νομίζω ότι και διά των τοίχων +αυτών εισχωρεί. Σημείωσε δε, ότι όπως ο ανατολίτης υπό το +πεπρωμένον, κύπτομεν και ημείς οι δυστυχείς την κεφαλήν υπό το +παντοδύναμον κράτος της θεομηνίας, υποτασσόμεθα εις την μάστιγα +του κονιορτού, και ουδ' επιχειρούμεν καν πλέον να τον +πολεμήσωμεν. Απεπειράθημεν άλλοτε να τον συναθροίζωμεν από τας +οδούς και να τον ρίπτωμεν έξω της πόλεως· αλλ' αφού είδαμεν ότι ο +αδάμαστος ημών εχθρός επανήρχετο και πάλιν οργίλος επί πτερύγων +ανέμων, εδώκαμεν τόπον τη οργή, και παρητήθημεν της ανίσου και +ανωφελούς πάλης, σκεφθέντες φρονιμώτατα ως ο ευφυής εκείνος +υπηρέτης, όστις δεν εκαθάριζε τα λασπωμένα υποδήματα του κυρίου +του, διότι εσυλλογίζετο, ότι έμελλον και πάλιν μετ' ολίγον να +λασπωθούν. Τώρα καταβρέχομεν μόνον ενίοτε. Ημέραν παρ' ημέραν +μόλις, ή κάλλιον ειπείν νύκτα παρά νύκτα, διότι και τούτο γίνεται +πολύ μετά την δύσιν του ηλίου (τοσούτος βλέπεις είνε ο φόβος +μας!) — περιφέρονται είς τινας των δρόμων ισχνοί τινες, +κατεσκληκότες και πεφοβισμένοι ημίονοι, σύροντες όπισθέν των +σαθρά τινά βαρέλια, τα οποία λασπόνουν πού και πού τον δρόμον, +σέβονται δε θρησκευτικώς το πλείστον μέρος του κονιορτού, όστις +ευθύς κατόπιν των εγείρεται θυμώδης και περικαλύπτει και +ημιονηλάτην και ημίονον και βαρέλιον. Έχουσι δε τότε οι διαβάται +διπλήν διασκέδασιν· την μίαν θερινήν, τον κονιορτόν, και την +άλλην χειμερινήν, την λάσπην. Λέγουν εν τούτοις πολλοί, ότι δεν +είνε δεισιδαίμων φόβος η αιτία της προς τον κονιορτόν ανοχής μας, +αλλ' άλλη τις πεζοτέρα και πραγματικωτέρα, . . . . η έλλειψις +ύδατος. Ίσως έχουσι δίκαιον. Φοβούμαι όμως μη και τα δύο +συμπίπτουσι. Διότι τέλος πάντων δεν ήτο δυνατόν με το ολίγον +νερόν το οποίον έχομεν διαθέσιμον να καταβρέχωμεν περισσοτέρους +δρόμους καθ' εκάστην, παρά να λασπόνωμεν ολιγωτέρους ημέραν παρ' +ημέραν; Η σκέψις μου, βλέπεις, δεν έχει αξιώσεις επιστημονικής +βαθύτητος, αλλ' είνε απλή τις και πρόχειρος ιδέα, η οποία απορώ +πώς δεν έρχεται και εις των αρμοδίων τον νουν. + +Οπωσδήποτε το ζήτημα των υδάτων της πόλεώς μας αποκτά καθ' ημέραν +μεγαλειτέραν σπουδαιότητα, και πολύ επικαίρως εδημοσιεύθη εσχάτως +επί του αντικειμένου τούτου πραγματεία τις αληθούς επιστήμονος, +του κ. Κορδέλλα. Δεν ανέγνωσα ακόμη το βιβλίον. Θα το αναγνώσω +όμως αυτήν την εβδομάδα και θα σου γράψω την προσεχή. + +Ε'. + +Εν Αθήναις τη 20 Ιουνίου 1879. + +Είσαι κατενθουσιασμένη, μου γράφεις, και εννοώ κάλλιστα τον +ενθουσιασμόν σου, και θα τον υπέθετα, αν δεν μου τον έγραφες. +Φαντάζομαι δε πού θ' αναβή ο ενθουσιασμός σου αυτός ακόμη, όταν +σιγά σιγά περιπλεύσης ανέτως, όχι δι' ατμοκινήτου αλλά διά μικράς +λέμβου, την λίμνην ολόκληρον, ή περιέλθης ανέτως τας όχθας της, +και επισκεφθής και θαυμάσης τας μαγευτικάς εκείνας επαύλεις, +αίτινες κοσμούσι τους χλοερούς των λόφους. Τότε θα ιδής . . . — +δεν εξακολουθώ, διότι είμαι βεβαία ότι θα θυμώσης, ως εθύμονες +άλλοτε κωμικώτατα, ότε με κατελάμβανεν — ενθυμείσαι; — η σατανική +επιθυμία να σου διηγούμαι το τέλος μυθιστορήματος, ούτινος συ +ανεγίνωσκες την αρχήν. Ας έλθω λοιπόν εις τας Αθήνας μας, και ας +αφήσω την Ιταλίαν σου. Ας υποταχθώ εκούσα άκουσα εις τον φοβερόν +σου εγωισμόν, όστις δεν αρκείται μόνον εις τας εκ της ξενιτείας +απολαύσεις, αλλά θέλει ως καρύκευμα εβδομαδιαίον και τας από της +πατρίδος ειδήσεις, και τας θέλει ευαρέστους πάντοτε και τερπνάς. +Ευαρέστους πάντοτε και τερπνάς! Αυτό δα είνε! Ηξεύρεις, ότι +κατήντησες τυραννική; Δεν θέλεις, λέγεις, να σου αναφέρω τα +δυσάρεστα των Αθηνών, ούτε να ακονίζω την ευφυίαν μου — ευχαριστώ +διά την φιλοφροσύνην — εις τας ελλείψεις της ελληνικής +πρωτευούσης· τας γνωρίζεις, λέγεις, και επιθυμείς να τας +λησμονήσης· δι' αυτό ίσα ίσα εταξείδευσες, διά να μη βλέπης το +θέαμα των μικρών μας ασχημιών, και ν' ατενίζης μόνον μακρόθεν την +Ελλάδα, ως ωραίον σκηνογράφημα, το οποίον δι' αυτό ακριβώς +εζωγραφήθη, διά να βλέπεται μακρόθεν. Σου ταράττει, γράφεις, τα +νεύρα σου, η έστω και ανώδυνος και αθώα κακολογία· σ' εμποδίζει +να χωνεύης τακτικά τα ωραία ελβετικά χαμοκέρασα, τα οποία σου +παραθέτει ο προγάστωρ και φαιδρός σου ξενοδόχος, και τέλος +πάντων, kurz und gut, ως λέγει πάλιν ο γερμανός σου υπηρέτης, +θέλεις να σου γράφω τα ωραία πράγματα των Αθηνών, τα ευχάριστα +μόνον και τα ιλαρά, διότι αυτό σε ωφελεί εις την υγείαν! Έχεις εν +μέρει δίκαιον. Ταξειδεύεις χάριν θεραπείας . . . νοσήματος το +οποίον αγνοείς και συ, ως το αγνοούσι και οι . . ιατροί σου, αλλ' +αδιάφορον — και εννοείς, πολύ λογικώς και συνεπώς, να αποτελώσι +και αι επιστολαί μου μέρος ολοκληρωτικού της θεραπείας σου: τρις +της εβδομάδος λουτρά, πάσαν πρωίαν τυρόγαλα, δύο ώρας περιπάτου +καθ' ημέραν, και άπαξ της εβδομάδος . . . μίαν φαιδράν επιστολήν +εξ Αθηνών! Ωραία, μα την αλήθειαν, ετακτοποίησες την υγιεινήν σου +δίαιταν, και θα είχα μαύρην αληθώς την καρδίαν, αν εγώ μόνη εκ +κακής μου θελήσεως ετάραττα την συνταγήν σου. + +Πλην, φίλη μου, . . . — αλλ' έστω· ουδέ δικαιολογούμαι καν, διότι +συλλογίζομαι τα πορφυρά σου ευώδη χαμοκέρασα, και την ενδεχομένην +κακήν των χώνευσιν. Τούτο μόνον συλλογίσου· ότι αν έξαφνα καμμίαν +εβδομάδα δεν λάβης επιστολήν μου, δεν πρέπει να το αποδώσης εις +κακήν μου θέλησιν, μήτε εις αμέλειαν, μήτε εις οκνηρίαν, αλλά +μόνον και απλούστατα εις εξάντλησιν ή προσωρινήν τουλάχιστον +έλλειψιν των συστατικών του χαροποιού αερίου, όπερ επιθυμείς και +καλά να φέρωσιν υπό την ρίνα σου τα γράμματά μου. Où le peuple +n' a rien, le roi perd ses droits λέγουν οι γάλλοι, συ δε βεβαίως +δεν έχεις την αξίωσιν να δεσπόσης των αδυνάτων, ούτε θα οργισθής +διότι δεν σου δίδεται το μη υπάρχον. Αλλά και αν οργισθής, θ' +ακούσης το «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος», και θα ησυχάσης. + +Αυτήν ευτυχώς την εβδομάδα έχω κάτι να σου διηγηθώ, και χαίρω ότι +η υγεία σου είνε ακόμη εξησφαλισμένη δι' οκτώ ημέρας. + +Την παρελθούσαν ή μάλλον ειπείν την προπαρελθούσαν τρίτην κατέβην +με τον I . . . εις το Φάληρον. Μη με μαλώσης, σε παρακαλώ, ότι +καταβαίνω συχνά εις το Φάληρον, μήτε υποθέσης άλλ' αντ' άλλων. Το +εσπέρας δεν έχομεν τι άλλο να κάμωμεν, όσοι δεν θέλομεν να +μείνωμεν εις το Σολωνείον καθήμενοι ή εις την πλατείαν του +Συντάγματος περιπατούντες, παρά να καταβώμεν εις το Φάληρον, ή να +υπάγωμεν εις τον Απόλλωνα, ή να μείνωμεν θαυμάζοντες την σελήνην +εις το καφενείον των Ολυμπίων. Εγώ προτιμώ το πρώτον, όχι μόνον +διότι είνε δροσερώτερον, αλλά και διότι είνε μακρύτερα από τα +περιπαθή άσματα των γερμανίδων. Κατέβην λοιπόν εις το Φάληρον, +εγευμάτισα εκεί, και άμα έδυσεν ο ήλιος ετράπην με τον σύντροφόν +μου προς την Μουνυχίαν, διά να διασκεδάσω θεωρούσα τα +πυροτεχνήματα, τα οποία επρόκειτο να καώσι προ των βασιλικών +οικημάτων επί τοις γενεθλίοις του βασιλόπαιδος Γεωργίου, όστις +την 12 υπερμεσούντος συνεπλήρου το δέκατον της ηλικίας του έτος. +Οι βασιλείς, ως γνωρίζεις ήδη πιθανώς εκ των εφημερίδων, +κατοικούσι και εφέτος θερινά τινα οικήματα, εκ των ωραίων εκείνων +και κομψών, άτινα κατεσκεύασε πρό τινων ετών επί του +μεσημβρινοανατολικού λόφου της Μουνυχίας και αντικρύ της +Φρεαττύος ο φιλόκαλος γερμανός αρχιτέκτων Τσίλλερ. Η από του νέου +Φαλήρου άγουσα εκεί οδός, ήτις πρό τινων ετών περιωρίζετο εις +ανώμαλον και θαμνόσπαρτον ατραπόν, τέμνουσα ελικοειδώς τον παρά +την παραλίαν υψούμενον λόφον, είνε σήμερον ωραία αμαξιτός +λεωφόρος περικάμπτουσα τον λόφον, παρατρέχουσα τον αιγιαλόν, +διερχομένη κάτωθεν του ερημικού πύργου του πρωθυπουργού ημών, και +καταλήγουσα διά κομψοτάτης καμπής εις την Μουνυχίαν. + +Πρό τινων ετών, ως ενθυμείσαι, ουδέν άλλο υπήρχεν εκεί, ή γυμνοί +τινες μόνον βράχοι, όπου ουδέ άκανθαι εύρισκον τροφήν, παραλία +κάτωθεν αμμώδης και παντέρημος, και μόλις που το εσπέρας κάρρα +τινά μεταφέροντα εις τα γαλανά του Φαλήρου και της Μουνυχίας +κύματα τέκνα τινά του λαού, άτινα, επόμενα εις τον παντοκράτορα +συρμόν, ενόμιζον και αυτά απαραίτητον εις την υγείαν των την +χρήσιν των λουτρών. Σήμερον ήλλαξαν τα πράγματα· και το μεν +Φάληρον μεταμορφούται από ημέρας εις ημέραν εις χαριεστάτην +θερινήν διαμονήν, της οποίας επιφυλάττω την περιγραφήν εις κανέν +άλλο μου γράμμα — οικονομούσα ως βλέπεις τα γλυκύσματά μου, ώςτε +να έχω με τι να τρέφω την πεινώσαν υγείαν σου, — ο δε παρ αυτό +λόφος, ούτινος την κορυφήν κατέχει δίκην σκοπιάς ο πύργος του κ. +Κουμουνδούρου, ήρχισε και αυτός να στολίζεται, να οικοδομήται και +να αποκτά κατοίκους και λάτρεις. Την εσπέραν μάλιστα εκείνην η εξ +αυτού θέα ήτο αληθώς μαγευτική. + +Δεν αισθάνεσαι τώρα κάπως τον εαυτόν σου καλλίτερα; Αι; Η βραδυά +ήτο γαληναία και δροσερά, τα δε νερά του Φαλήρου και της +Μουνυχίας ουδέ καν εσείοντο πέριξ των παντοειδών πολεμικών +πλοίων, τα οποία σταθμεύουσιν από τινος προ του όρμου της +Καλλιθέας, και των οποίων τους προτόνους εκόσμουν από τινος +πολύχρωμοι σημαίαι, οιονεί ανθόπλεκτοι στέφανοι. Πέραν εις το +βάθος διεγράφετο καθαρώς ο φαληρικός κόλπος, όστις μίαν ημέραν θ' +αμιλλάται ίσως προς τον ονομαστόν κόλπον της Νεαπόλεως, και +ούτινος τον αιγιαλόν διέστιζον ήδη πού και πού τ' αναπτόμενα φώτα +των επ' αυτού οικιών και καφενείων. Μακρότερον δε προς ανατολάς +ανέδυεν έτι από της εσπερινής ομίχλης το ποικίλον πανόραμα των +Αθηνών, ούτινος εδέσποζον τα απαράμιλλα του Παρθενώνος ερείπια, +χρυσούμενα υπό των ακτίνων της νέας σελήνης. Πολλάκις εσταμάτησα +καθ' οδόν και εστράφην προς τα οπίσω, ίνα θαυμάσω το αμίμητον +εκείνο πανόραμα, πάντοτε δε, οσάκις εστάθην, εσυλλογίσθην σε την +ξενιτευμένην, και επόθησα να σε είχα την στιγμήν εκείνην πλησίον +μου. Μετά ημισείας ώρας δρόμον εφθάσαμεν τέλος πάντων εις το +μικρόν καφενείον της Καλλιθέας, όπου προ δέκα μεν περίπου ετών +εφύετο ρικνή τις και νανοφυής αγριαπιδιά, σήμερον δε υπάρχουν +δένδρα σκιερά, και καθίσματα αναπαυτικά παρά την θάλασσαν, και +παίγνια γυμναστικά, ως εκείνα τα οποία θ' απαντήσης μετά τινας +εβδομάδας εις όλα τα χωρία της Ελβετίας, και κόσμος τέλος πάντων, +κόσμος καπνίζων το σιγάρον του και πίνων τον ζύθον του εν +ευαρέστω λήθη των κόπων της ημέρας. Επί του ωραίου τούτου λόφου +κατοικεί από τριών ήδη περίπου εβδομάδων η βασιλική οικογένεια. Ο +βασιλεύς, αληθής ναυτική φύσις, ως γνωρίζεις, αγαπά, λέγουσι, +πολύ το μέρος τούτο, όπερ αποτελεί ούτως ειπείν trait d' union +μεταξύ Φαλήρου και Πειραιώς, και το πλείστον σχεδόν της ημέρας +και της εσπέρας διατρίβει επί της θαλάσσης, οτέ μεν κολυμβών οτέ +δε αλιεύων, άλλοτε κωπηλατών και άλλοτε επισκεπτόμενος και +εξετάζων ως εμπειροπράγμων τα προ της Καλλιθέας ορμούντα πολεμικά +πλοία, ελληνικά ή ξένα. Μεταξύ τούτων ευρίσκετο την εσπέραν +εκείνην και η ωραία ρωσσική θαλαμηγός «Μ έ γ α ς +Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς» εκείνη ακριβώς, ήτις μετήγαγε προ μικρού +την βασίλισσαν ημών από της Κριμαίας, και ήτις, ως ελέγετο, +επρόκειτο να αποπλεύση μετά τινας ημέρας εις Νεάπολιν, ίνα +παραλάβη και μεταφέρη εις Κωνσταντινούπολιν και Βάρναν τον +πρίγκιπα Βάτεμβεργ. + +Δύσκολον ήτο να σταθή τις επί του λόφου την εσπέραν της +προπαρελθούσης τρίτης· τόσον πολύς ήτο ο κόσμος των περιέργων. +Επέβημεν λοιπόν χάριν πλειοτέρας ανέσεως εις μικράν αλιευτικήν +λέμβον, και κωπηλατήσαντες μέχρι του στομίου της Μουνυχίας, +εστάθημεν εκεί, ίνα απολαύσωμεν το θέαμα των πυροτεχνημάτων, +άτινα είχον παρασκευασθή τη επιμελεία της δημαρχίας Πειραιώς, και +του ηλεκτρικού φωτός, διά του οποίον ο κ. Τιμολέων Αργυρόπουλος +έμελλε να φωτίση τα πέριξ. Ηκούσαμεν δε τοιουτοτρόπως μακρόθεν +και πολύ ευαρεστότερον τας μουσικάς της φρουράς και του +Φιλαρμονικού θιάσου Πειραιώς, αίτινες συνηλλάσσοντο μουσουργούσαι +καθ' όλον της φωταψίας τον χρόνον. Τα πυροτεχνήματα δεν σου τα +περιγράφω, διότι ήσαν μεν ωραία, αλλ' ουδέν είχον το καινοφανές. +Και είδες και είδαμεν πολλάκις εις τας στήλας του Ολυμπίου Διός +και εις το Φάληρον τους τυπικούς μύλους και τας τυπικωτέρας +ρ ο υ κ έ τ α ς. Το ηλεκτρικόν όμως φως, ούτινος η εστία είχε +τοποθετηθή εις το απέναντι της βασιλικής επαύλεως κτήμα του κ. +Μελετοπούλου, και απετελείτο, ως μοι είπον, εκ μεγάλου +παραβολοειδούς επαργύρου κατόπτρου, παρήγαγε μαγευτικήν αληθώς +εντύπωσιν εις τους παρεστώτας, ων πολλοί το έβλεπον βεβαίως +πρώτην φοράν, και δι' αυτό δεν κατώρθωσαν να κρατήσουν την +μεγαλόφωνον του θαυμασμού των εκδήλωσιν. Υπό την λευκήν και +άπλετον λάμψιν του, ήτις επλημμύρισε διά μιας την επιφάνειαν των +ηρέμων υδάτων, διέκρινα επί στιγμήν εντός μικράς λέμβου τον +βασιλέα και την βασίλισσαν, επί άλλης δε τους βασιλόπαιδας +εκδηλούντας εν παιδική φαιδρότητι την χαράν των. + +Είδαμεν άλλοτε μαζή, αν ενθυμείσαι, τους πίδακας των Βερσαλλιών +φωτιζομένους, τους κήπους του Schönbrun της Βιέννης καταφώτους +επίσης υπό ηλεκτρικών ακτίνων, τοξευομένων άνωθεν από της οροφής +των ανακτόρων, και πέρυσι μόλις την Avenue de l' Opera των +Παρισίων ηλεκτρόφωτον. + +Τι να σου ειπώ, όμως; Τα κύματα της Μουνυχίας υπό την λευκήν +εκείνην μαρμαρυγήν είχαν άλλην τινά μαγείαν. Μη νομίσης δε, ότι +σου λέγω και τούτο χάριν της υγείας σου. Όχι! είνε αληθής μου +εντύπωσις. + +Εν Αθήναις, τη 27 Ιουνίου 1879. + +Αψίκορος και συ, ως όλαι μας αι αδελφαί, ως όλαι της Εύας αι +απόγονοι. Μόλις είδες την Λ ί μ ν η ν τ ο υ Κ ό μ ο υ, — και +αμφιβάλλω αν την είδες καλά, διότι ουδεμίαν σχεδόν μου γράφεις +περί αυτής λεπτομέρειαν, — μόλις ανέπνευσες την δρόσον των +διαυγών της υδάτων, την οποίαν εγώ ματαίως ποθώ και ονειρεύομαι +καθ' εσπέραν από της φλογεράς καμίνου των Αθηνών, μόλις απήλαυσες +το θέαμα των πρασίνων οχθών της, και θέλεις πάλιν να φύγης, και +σχεδιάζεις ταξείδια προς βορράν, και επιθυμείς κλίματα +δροσερώτερα. Δροσερώτερα κλίματα! Είσαι τη αληθεία ανεκτίμητος. +Δεν σε αρκεί λοιπόν η δρόσος της βορείου Ιταλίας, δεν σε φθάνει η +ζωογόνος εκείνη αύρα, την οποίαν σου στέλλουν αι χιονοσκεπείς των +Άλπεων κορυφαί, αλλά θέλεις άλλην, ακόμη δροσερωτέραν διαμονήν. +Έπρεπε να σε είχα εδώ εις τας Αθήνας αυτάς τας ημέρας, και τότε +να έβλεπα τι ήθελες ποθήσει! Τριάκοντα βαθμοί Ρεωμύρου εις την +σκιάν, αγαπητή μου, ηξεύρεις τι θα ειπή; θα ειπή ένα βαθμόν +περισσότερον από τα θερμά σου εκείνα λουτρά, τα οποία, ως +ενθυμείσαι, σου επροξένουν σχεδόν λειποθυμίαν. Δεν ομιλώ περί του +καύσωνος εν υπαίθρω, διότι δεν τον ησθάνθην και αποφεύγω να τον +αισθανθώ. Ιδιαιτέραν κλίσιν προς τας καθέτους του ηλίου ακτίνας +δεν έχω δόξα τω Θεώ, ουδέ ομοιάζω τον καλόν μας εκείνον φίλον, +όστις εξήρχετο την μεσημβρίαν εις τας οδούς ασκεπής, και εμειδία +παράδοξον οίκτου μειδίαμα προς τους φορούντας πίλον και +κρατούντας αλεξήλιον. Άλλως τε και τίποτε δεν με αναγκάζει να +εξέρχωμαι την ημέραν εις τας οδούς των Αθηνών· αφίνω τον Βουγάν +και τα εμπορικά διά το εσπέρας, και λυπούμαι εκ βάθους καρδίας +τας δυστυχείς εκείνας, τας οποίας βλέπω από τα παράθυρά μου +περιφερομένας εις τα μαγαζιά εν μέση μεσημβρία διά μισήν πήχην +κορδέλλα, ως πολλάκις — entre-nous εννοείται, — μου συνέβη και +σου συνέβη. Λέγουσιν όμως, ότι ο υπό τον ήλιον καύσων των τριών +τεσσάρων τελευταίων ημερών ήτο αληθής καμίνου πνοή· ότι εξ όσων +τον περιεφρόνησαν μετενόησαν πολλοί, και ότι τινών μάλιστα εκ των +τολμηροτέρων έπαθεν η υγεία — άλλων, εννοείται, η σωματική και +άλλων η πνευματική. Εις του καύσωνος τουλάχιστον την επίδρασιν +αποδίδονται υπό των αρμοδίων έκτακτα τινά γεγονότα, οποία δεν +συμβαίνουσι συνήθως εις τας ηρέμους και μονοτόνους Αθήνας, και +των οποίων ήρωες — ή θύματα αν θέλεις — ήσαν ως επί το πλείστον +ομόφυλοί μας. Ούτως εν παραδείγματι προχθές απεπειράθη, ως +ήκουσα, τρυφερά τις νεάνις να αυτοκτονήση, λόγω μεν ότι η +περιπαθής της καρδία, από καιρού ήδη ψάλλουσα μόνη, δεν κατώρθονε +να ψάλη εν δυωδία, πράγματι όμως, ως έμαθον, διότι την προτεραίαν +επί τέσσαρας όλας ώρας είχε περιέλθει τας οδούς Αιόλου και Ερμού, +διά να εύρη κομβία αρμόζοντα εις το μακρόν corsage της à la +Pompadour ενδυμασίας της. Άλλης τινός κομψής θεραπαινίδος τοσούτο +εξηρέθισε, λέγουσι, την ζηλοτυπίαν ο καύσων του ηλίου, προστεθείς +εις του μαγειρείου τον καύσωνα, ώστε ολίγου δειν εξερρίζονε τον +μύστακα του σπαθάτου της δορυφόρου, εις ώραν παροξυσμού, αν +προλαμβάνων εκείνος δεν εδρόσιζε κάπως τας παρειάς της διά της +επαφής των στιβαρών του χειρών. Τρίτη τις άλλη ερρίφθη πρό τινων +ημερών εις το φρέαρ της οικίας, ζητούσα όχι τον θάνατον, υποθέτω, +ως έγραψαν αι εφημερίδες, αλλ' απλώς μόνον ολίγον ύδωρ δροσερόν. + +Βλέπεις λοιπόν πού ευρισκόμεθα, και ευλόγει μάλλον τον Θεόν, ότι +δεν είσαι εις τας Αθήνας, αντί να αγνωμονής προς την δρόσον και +την χλόην της λίμνης σου. + +Εν τούτοις μ' όλον αυτόν τον καύσωνα και τους σπουδαίους του +κινδύνους ετόλμησα την παρελθούσαν εβδομάδα να εξέλθω της οικίας +μου, διά να παρευρεθώ εις τας εξετάσεις του προτύπου σχολείου, το +οποίον συνέστησεν προ ενός έτους το Υπουργείου της Παιδείας ως +παράρτημα του Διδασκαλείου, προς πρακτικήν άσκησιν των νεοφύτων +διδασκάλων. Πρέπει δε να σου ομολογήσω, εξ ιδίου ενθουσιασμού +αυτήν την φοράν και όχι χαριζομένη εις την πατριωτικήν σου +αισιοδοξίαν, ότι με κατέπληξαν αληθώς τα ευχάριστα αποτελέσματα +του νέου συστήματος της διδασκαλίας, το οποίον εφηρμόσθη εις το +νεοσύστατον σχολείον. Το σχολείον αυτό είνε μακράν της πόλεως, +όπισθεν του βασιλικού κήπου, και οι μαθηταί του είνε κατ' ανάγκην +παίδες αγροτών και χωρικών. Αι εξετάσεις εν τούτοις των χωρικών +εκείνων παίδων, οίτινες ούτε εορτάσιμα εφόρουν, ούτε υπερτροφίαν +έπασχον, κατέδειξαν εμφανώς και πάλιν — αν υποτεθή ότι υπήρχεν +ανάγκη νέας του πράγματος αποδείξεως, — δύο τινά· πρώτον ότι η +αγάπη των γραμμάτων δεν είνε συνήθως του πλούτου περίσσευμα, και +δεύτερον ότι ανάγκη ριζικής μεταβολής του συστήματος, το οποίον +διέπει έως σήμερον την δημοτικήν μας εκπαίδευσιν. Τα παιδία δεν +πρέπει να διδάσκωνται ως παπαγάλλοι, αναγκαζόμενοι να +αποστηθίζωσι πράγματα τα οποία δεν εννοούσιν, αλλά να +εκπαιδεύωνται απ' αυτού του αλφαβήτου τοιουτοτρόπως, ώστε να +εξυπνά η νεαρά των διάνοια, αναβαίνουσα βαθμίδα προς βαθμίδα την +κλίμακα των γνώσεων, και να μορφούται η εύπλαστος καρδία των, +αποκτώσα βαθμηδόν την αγάπην του καλού και του αγαθού. Αλλέως . . . +— πλην θα εξολισθήσω εις φιλοσοφίαν, την οποίαν και συ +βαρύνεσαι και εγώ, ιδίως τώρα, ότε περιρρέομαι από ιδρώτα διά να +σου γράψω τας ολίγας αυτάς γραμμάς. + +Το παρελθόν σάββατον εκηδεύθη εν Αθήναις μετά μαρασμόν +πολυχρόνιον και νόσον ήτις είχε μικρόν κατά μικρόν εκμυζήσει +πάσαν ζωικήν της δύναμιν . . . , τις νομίζεις; Η χήρα του +Οδυσσέως Ανδρούτσου! Ουδέ καν εφαντάζεσο ίσως, ότι έζη έτι εις +τας Αθήνας ενενηκοντούτις περίπου, έρημος, μόνη και λησμονημένη +εντός πενιχράς — όχι οικίας, αλλά σχεδόν καλύβης, η περικαλλής +ποτε εκείνη αμαζών, ην θαλεράν έτι νεανίδα είχε συζεύξει μετά του +οπλαρχηγού του Οδυσσέως ο φοβερός της Ηπείρου τύραννος Αλή-Πασάς, +ήτις όλον τον μέγαν αγώνα του 1821 παρηκολούθει πότ' εγγύθεν και +πότε μακρόθεν τον πολυπλάνητον σύζυγόν της, μέχρις ου τον +εθρήνησε τέλος κρεμάμενον από των προμαχώνων της Ακροπόλεως, +και της οποίας ο βίος ολόκληρος υπήρξε σειρά δυστυχημάτων και +δοκιμασιών. Μη βαρυθυμής όμως διά την άγνοιάν σου, διότι πολλοί, +οι πλείστοι σχεδόν των εν Αθήναις ηγνόουν ως και συ μέχρι του +προχθές σαββάτου, ότι η Ελένη Ανδρούτσου, η Ο δ υ σ σ έ α ι ν α, +ως την εκάλει του αγώνος η γενεά, έζη έτι εν Αθήναις. Ολίγοι, +ολίγιστοι μόλις το εγνώριζον, και μεταξύ των ολίγων αυτών ήσαν οι +υπάλληλοι του λογιστηρίου του Υπουργείου των Εσωτερικών, οίτινες +της έδιδον κατά μήνα μικρόν τι ένταλμα βοηθήματος χρηματικού, δι' +ου κατώρθωσεν η μαραμμένη χήρα να συρθή σιγά σιγά προς τον τάφον. +Είνε τόσον άνετον πράγμα η άγνοια! Τόσον εύκολον και ευπρόσιτον +παρέχει την πρόφασιν εις τον αδιαφορούντα, αν η χήρα του Οδυσσέως +Ανδρούτσου κατεκλίνετο πολλάκις εν σκότει και εκοιμάτο νήστις! +Προ ολίγων μόλις ετών είχαμεν αναγκασθή, είνε αληθές, να την +ενθυμηθώμεν, και οιονεί αφυπνισθέντες έν πρωί ηκούσαμεν, ότι έζη +έτι η χήρα του Οδυσσέως, και ετέλει — αυτή μόνη, διότι τις άλλος +είχε καιρόν να φροντίση περί τούτου — την ανακομιδήν των οστών +του πεφιλημένου συζύγου της, του ήρωος της Γραβιάς. Έκτοτε όμως +την είχαμεν λησμονήσει εντελώς! Αλλ' η κόρη εκείνη άλλης γενεάς, +η γυνή του 1821, το γέννημα των Καλαρρυτών της Ηπείρου, η θυγάτηρ +του Χρήστου Καρέλη, δεν ελησμόνει εν τη πενιχρά της και σκοτεινή +καλύβη την Ελλάδα. Ότε δε προ ενός και ημίσεος έτους ευοίωνα τινα +αλλ' απατηλά δυστυχώς σημεία υπέδειξαν, ότι επρόκειτο να εξαναστή +το Ελληνικόν, και οι άνδρες ωπλίζοντο και εβάδιζον προς τα +σύνορα, ημείς δε αι γυναίκες, υπακούοντες εις το ευγενές φώνημα +της ελληνικής μας βασιλίσσης, ερράπτομεν χιτώνας και εξαίναμεν +μοτόν διά τους μέλλοντας τραυματίας του νέου ιερού αγώνος, η χήρα +του Οδυσσέως ησθάνθη και πάλιν την γηραιάν της καρδίαν +θερμαινομένην· εμνήσθη ημερών αρχαίων, ενθυμήθη την υπό τον ζυγόν +πατρίδα της, ωνειρεύθη την σοβαράν μορφήν του απαγχονισθέντος +ήρωός της, και έμεινε νύκτας πολλάς αγρυπνούσα υπό το αμυδρόν φως +της διψώσης λυχνίας της, ίνα . . . ξαίνη μοτόν δ ι ά τ α +π α λ λ η κ ά ρ ι α! + +Ότε δε τέλος απέκαμον οι ισχνοί της δάκτυλοι και οι οφθαλμοί της +δεν έβλεπον πλέον, παρέλαβε της εργασίας της το προϊόν η +ενενηκοντούτις γραία και μεταβάσα εις τα ανάκτορα παρέδωκεν αυτό +εις την Βασίλισσαν, λέγουσα· «Στείλ' το, βασίλισσά μου! να ζούσε +ο Λεωνίδας μου, το πήγαινε 'κείνος!» Ο Λεωνίδας της ήτο ο +αγαπητός της υιός, ον δωδεκαετή μόλις είμαρτο να θάψη η δυστυχής +χήρα προ τεσσαράκοντα δύο ετών εν Μονάχω, όπου εξεπαίδευεν αυτόν +η μεγαλοδωρία του γηραιού φιλέλληνος βασιλέως Λουδοβίκου. + +Αυτή λοιπόν η γυνή απέθανε την παρελθούσαν παρασκευήν εν Αθήναις, +και εκηδεύθη την επαύριον, προπεμφθείσα εις τον τάφον . . . . υπό +εικοσάδος ανθρώπων, και τούτων εκ των λαϊκών στρωμάτων. Ναι, +αγαπητή μου! Ημείς, οι ευγενείς και πεφωτισμένοι και τοσούτον +ευαίσθητοι κάτοικοι της πρωτευούσης του ελληνικού βασιλείου, +οίτινες συνοδεύομεν πυκνοί και πρόθυμοι την πρώτην κηδείαν ήτις +θα παρέλθη προ των παραθύρων μας — όταν μάλιστα έχη και μουσικήν +— ωκνήσαμεν να πληρώσωμεν εις του Οδυσσέως την χήραν ένα έσχατον +φόρον συμπαθείας και ελέου, τον οποίον εχρεωστούσαμεν, εννοείς; +εχρεωστούσαμεν και εις αυτήν και εις τον άνδρα της. Δεν το +εσυλλογίσθημεν, βλέπεις. Είμεθα τόσον πολυάσχολοι! Έπειτα, . . . +μήπως είχε μουσικήν; Μήπως είχαμεν αφορμήν να ακούσωμεν και να +κρίνωμεν κανέν νέον πένθιμον εμβατήριον του αρχιμουσικού μας; + +Ζ'. + +Εν Αθήναις τη 5 Ιουλίου 1879 + +Είχες δεν είχες λοιπόν, έφυγες από την Ιταλίαν, και προχωρείς, ως +μου γράφεις, προς βορράν, αγνοείς δε και συ ακόμη που θα +σταματήσης, απαράλλακτα ως τα εκδημητικά εκείνα πτηνά, τα οποία +διώκει εναλλάξ πότε το θέρος και πότε ο χειρών προς κλίματα +ευκραέστερα. Σε κατέλαβε και πάλιν, βλέπω, η κινητική σου εκείνη +μανία, διά την οποίαν ο μεν σοφός σου φίλος Ξ. σε ωνόμαζεν άλλοτε +perpetuum mobile, ημείς δε οι άλλοι οι μη σοφοί σ' ελέγαμεν +αεικίνητον, και σε εσυμβουλεύαμεν, ενθυμείσαι, αστειευόμενοι να +ζητήσης brevet d' invention από την κυβέρνησιν, πριν ή σε προλάβη +ο ατυχής εκείνος νέος Κ., ούτινος η μεγαλοφυής εφεύρεσις επέπρωτο +τέλος να εξατμισθή εντός . . . φρενοκομείου. Αλλά την μονομανίαν +σου αυτήν μας την ενδύει τώρα με το ωραίον πρόσχημα της επιθυμίας +δροσερωτέρας διαμονής. Έστω και τούτο· δεν φιλονεικώ μαζή σου διά +τόσον μικρόν πράγμα. Είμαι όμως περίεργος να ιδώ, αν ο λόγος +αυτός της αδιάκοπου σου κινήσεως δεν θα σε ωθήση επί τέλους μέχρι +της βορείου θαλάσσης. Πολύ φοβούμαι, μήπως λάβω καμμίαν ημέραν +επιστολήν σου, ήτις να μου αναγγέλλη, ότι επεβιβάσθης εις +ατμοκίνητον εκπλέον εις τας βορείους ακτάς της Νορβηγίας. Μη +μειδιάς· σε βεβαιόνω, ότι η είδησις δεν θα με εκπλήξη διόλου. +Οπωσδήποτε εγώ διευθύνω το γράμμα μου εις την παλαιάν σου +διαμονήν, και είμαι ήσυχος ότι κάπου θα σ' εύρη. + +Σου είχα υποσχεθή εις μίαν των τελευταίων μου επιστολών να +αναγνώσω το περί των υδάτων της πόλεώς μας βιβλίον του Κ. +Κορδέλλα, και να σου γράψω περί αυτού. Υπέθεσα τότε και υποθέτω +ακόμη εν τω εγωισμώ μου, ότι θα σ' ενδιέφερε να γνωρίζης, αν ο +λάρυγξ της φίλης σου είνε υγρός ή ξηρός, και αν υπάρχει ελπίς να +εξασφαλισθή τουλάχιστον εν τω μέλλοντι το επιούσιον ύδωρ εις τους +κατοίκους της πόλεως, εις την οποίαν θα σταματήση επί τέλους μίαν +ημέραν και το πολυπλάνητον βήμα σου. Το ανέγνωσα λοιπόν απ' αρχής +μέχρι τέλους, αλλά δεν σου γράφω περί αυτού, και προτιμώ να σου +το στείλω υπό ταινίαν, ως λέγει παρ' ημίν η επίσημος των γραφείων +γλώσσα. + +Δεν σου γράφω εν εκτάσει περί αυτού, και αρκούμαι μόνον να +συστήσω εις την προσοχήν σου το πολύτιμόν του περιεχόμενον, διότι +αδύνατον μου είνε δυστυχώς να συνοψίσω εντός επιστολής τας +πολυειδείς και ποικίλας ειδήσεις περί της γεωλογικής και +υδρογραφικής καταστάσεως των Αθηνών, όσας ο συγγραφεύς εταμίευσεν +εντός αυτού, διά πολλών κόπων και μελέτης μακράς. Σου σημειόνω +μόνον εν παρόδω, και τούτο διά να λάβης εγκαίρως τα μέτρα σου, +πριν ή αποκατασταθής οριστικώς εν Αθήναις, ότι κατά τον κύριον +Κορδέλλαν απαιτείται δαπάνη τριών περίπου εκατομμυρίων δραχμών, +ίνα διοχετευθώσιν εις τας Αθήνας τα αναγκαία εις τους κατοίκους +της ύδατα. Σημείωσε δε και τούτο, το οποίον δεν περιλαμβάνεται +εις το βιβλίον του Κ. Κορδέλλα, είνε όμως ουχ ήττον αληθές, διότι +περιλαμβάνεται εις τα λογιστικά βιβλία του δήμου Αθηναίων· ότι +δηλαδή ο αρχοντικός ούτος δήμος, — όστις κατά τούτο ομοιάζει τους +άρχοντας, ότι τα χρέη του είνε εξαπλάσια περίπου των εισοδημάτων +του — έχει ήδη τριών περίπου εκατομμυρίων χρέη, και ότι απέναντι +αυτών πληρόνει κατ' έτος εις τους δανειστάς του τόκον . . έν +σχεδόν τοις εκατόν. Υποθέτεις συ, ότι είνε εύκολον εις τοιούτον +οφειλέτην να εύρη και νέον δάνειον; Εγώ δυσκολεύομαι να το +ελπίσω, και διά τούτο εφρόντισα ήδη εγκαίρως να ανοίξω φρέαρ +εντός της οικίας μου, ίνα προλάβω την κόρυζαν, από την οποίαν +πολύ φοβούμαι ότι είνε προωρισμένοι ν' αποθάνωσι μίαν ημέραν +επιδημικώς οι κάτοικοι των Αθηνών. + +Αι ειδήσεις αύται δεν θα σου ήνε βεβαίως πολύ ευχάριστοι, και +φοβούμαι μη πειράξουν την επισφαλή σου υγείαν. Διά τούτο δε και +ως ευάρεστον αντίδοτον σου στέλλω συγχρόνως σήμερον, υπό την +αυτήν ταινίαν, περίεργόν τι και διασκεδαστικώτατον βιβλίον, +επιγραφόμενον: «Η σύγχρονος Ελλάς, ήτοι απάντησις τω γάλλω +Edmonton About, μετάφρασις εκ του χειρογράφου της αγγλίδος F. Ε. +Μ.» Το μικρόν αυτό τομίδιον, το οποίον, ως βλέπεις, περιέχει +μετάφρασιν ανεκδότου χειρογράφου, θα σε διασκεδάση τρομερά· διότι +ηξεύρω εγώ πώς διατίθεται ο φύσει εύθυμος χαρακτήρ σου προς τα +παράδοξα, ή τα παράξενα, ως κοινότερον λέγομεν. Σε παρακαλώ μόνον +να μη σταματήσης εις την επιγραφήν· να μην ερωτήσης, διατί άραγε +και πόθεν και πώς και προς τι η απάντησις αύτη εις τον ευφυή +γάλλον μετά εικοσιπέντε όλα έτη από της δημοσιεύσεως της δηκτικής +εκείνης σατύρας κατά της Ελλάδος, ήτις κατέστησεν εν τούτοις +αυτήν πολύ γνωστοτέραν εις τον ευρωπαϊκόν κόσμον ή όλοι των φίλων +της οι ύμνοι· να μην απορήσης διατί, πριν ή δημοσιευθή το +πρωτότυπον, δημοσιεύεται η ελληνική μετάφρασις· να μη κινήσουν +τέλος την περιέργειάν σου. τα τρία αρχικά στοιχεία, υπό τα οποία +έκρυψεν αιδημόνως ο μεταφραστής την συγγραφέα. Εις όλας σου αυτάς +τας απορίας ηδυνάμην εγώ να σου δώσω λεπτομερή απάντησιν· δεν το +κάμνω όμως, πρώτον μεν διότι νομίζω, ότι πρέπει τις να σέβεται τα +ξένα μυστικά, όσον διασκεδαστική και αν είνε η αποκάλυψίς των, +και δεύτερον διότι η λύσις των αποριών εκείνων ουδόλως είνε +αναγκαία όπως διατεθής ευθύμως. Άνοιξε μόνον, σε παρακαλώ, κατά +τύχην το βιβλίον και σταμάτησε το βλέμμα σου όπου θέλης. Πρόσεξε +δε ιδίως εις την εξής περίοδον, την οποίαν σου αντιγράφω κατά +λέξιν από την ενενηκοστήν ογδόην σελίδα — σου λέγω κατά λέξιν, +διά να μη καταλογίσης τυχόν εις βάρος μου την γλαφυρότητα της +μεταφράσεως — «Αμέσως, λέγει η φιλέλλην αγγλίς περιγράφουσα την +εις Πειραιά απόβασίν της, περιεστοιχήθην υπό πλήθους +παραγγελιοδόχων και διερμηνέων, οίτινες, φαίνεται, μαντεύσαντες +ότι ήμην ξένη μοι προσέφεραν τας λέμβους των και παν ό,τι +αναγκαίον προς υπηρεσίαν μου, ου μην αλλά δριμέως κρίνουσα περί +αυτών εκ της σκληράς φήμης, και έχουσα πείραν των Ιταλών κλεπτών, +προσεποιήθην ότι δεν ενόησα την νεωτέραν ελληνικήν, σφάλμα δι' ό +ουδέποτε θέλω συγχωρήσει εμαυτήν . . . Τα των λεμβούχων και τα +τελωνειακά μπαξίς εισίν όλως άγνωστα ενταύθα . . . Ίσως οι +σφοδροί κατήγοροι των Ελλήνων επί του αντικειμένου τούτου +εκφράσωσιν αμφιβολίας. Αλλ' ιδού πώς έχουν τα πράγματα· οι +λεμβούχοι διακηρύττουσιν, ότε η απλή ευχαριστία του ν' +αποβιβάσωσεν εις την ξηράν ξένον τινά ήτο αρκούσα αμοιβή διά τους +κόπους του, αφού μάλιστα πληρόνονται τακτικώς έκ τινος ωρισμένου +τιμολογίου. Όλαι αι υπηρεσίαι αύται εφαίνοντο ότε μοι +προσεφέροντο δωρεάν, έτι δε και καθ' ην στιγμήν επατούμεν τον +πόδα επί της ξηράς πας διαβάτης ίστατο και με ηρώτα αν είχον +ανάγκην των υπηρεσιών του. Μετά τούτο δε δύο αχθοφόροι έλαβον την +αποσκευήν μου, . . . (και) ηρνήθησαν να λάβωσι το ανήκον αυτοίς, +λέγοντες ότι ουδείς ποτέ Αθηναίος ζητεί να πληρωθή όπως πράξη το +καθήκον του, αυτοί δε ουδέν άλλο έπραξαν ή τούτο, ιδόντες ότι +ήμην ξένη. Την αυτήν σχεδόν απάντησιν έλαβον παρά των υπαλλήλων +του σιδηροδρόμου . . . Δεν εδέχθησαν ποσώς, λέγοντες, ότι ήσαν +υποχρεωμένοι να παρέχωσι πάντοτε ελευθέραν διάβασιν εις τους +ξένους τους επισκεπτομένους την πατρίδα των». Σταματώ κατ' +ανάγκην, διότι μ' εμποδίζει ο γέλως να σου αντιγράψω περισσότερα. +Πώς σου φαίνεται, εις σε την ελληνίδα, την ζήσασαν . . . (μη +φοβήσαι, δεν λέγω πόσα) έτη εις την Ελλάδα, η θαυμαστή αυτή +ανακάλυψις λεμβούχων και αχθοφόρων μη δεχομένων πληρωμήν, και +σιδηροδρομικών υπαλλήλων παρεχόντων δωρεάν εισιτήρια; + +Τι πρέπει άρα γε να υποθέση ο αναγινώσκων την διασκεδαστικήν +αυτήν μυθολογίαν; ότι είνε σκόπιμον μαγείρευμα προς αποστόμωσιν +των κατηγόρων της Ελλάδος, ή μάλλον ότι είνε αποτέλεσμα αστείας +τινός παιδιάς φιλόφρονος μεν αλλ' ιδιοτρόπου συνοδοιπόρου, όστις +επλήρωσεν αυτός τα μικρά έξοδα της Αγγλίδος, και της επώλησεν +έπειτα, ότι οι αχθοφόροι, οι λεμβούχοι και ο σιδηρόδρομος δεν +λαμβάνουσιν εν Ελλάδι πληρωμήν παρά των ξένων; Το κατ' εμέ +υποθέτω αδιστάκτως το δεύτερον, διότι άλλως θα ευρισκόμην εις την +δυσάρεστον ανάγκην να παραδεχθώ, ότι η φιλέλλην συγγραφεύς, +μυθολογούσα τοιαύτα πράγματα προς τους αναγνώστας της, νομίζει +φοβερόν πράγμα και πάσης μομφής άξιον το να πληρόνωνται οι +λεμβούχοι και οι αχθοφόροι και οι σιδηρόδρομοι, και εν τω ακράτω +της φιλελληνισμώ βλέπει 'ς τον ο υ ρ α ν ό φ ε γ γ ά ρ ι εν +πλήρει μεσημβρία κατά το κοινόν λόγιον. Αλλ' ό,τι δήποτε και αν +υποθέση τις, δεν έχει άδικον η ιταλική εκείνη παροιμία: Dagli +amici mi guardi. Iddio che dai nemici mi guardo io, ούτε η άλλη +εκείνη ισπανική: Quien te cubre te descubre. + +Ευτυχώς το βιβλίον αυτό, το οποίον, δεν αμφιβάλλω, θα συντελέση +εις την ευθυμίαν σου πλειότερον όλων σου των ταξειδίων, δεν +εδημοσιεύθη ακόμη αγγλιστί, και οι ευρωπαίοι, ευτυχέστεροι ημών +και κατά τούτο, αγνοούσιν έτι τους υπέρ της Ελλάδος πανηγυρισμούς +της συγγραφέως. Χαίρω φοβερά δι' αυτό, και από βάθους καρδίας +εύχομαι εις τον Θεόν να παρέλθη από της Ελλάδος το ποτήριον +τούτο· διότι εντρέπομαι τη αληθεία συλλογιζομένη, πώς θα +ξεκαρδισθώσιν οι αναγνώσται της κυρίας F. Ε. Μ. εις βάρος της +Ελλάδος, ουδέ παρηγορούμαι σκεπτομένη ότι θα γελάσωσιν ολίγον και +εις βάρος της. + +Δεν τους θέλω τοιούτους φίλους, αδελφή! ας μου λείπουν! Μας +ξεσκεπάζουν αντί να μας σκεπάζουν, ως λέγουσιν οι Ισπανοί· και +συμφωνώ με τους Ιταλούς, οίτινες επικαλούνται κατ' αυτών την +προστασίαν του θεού. Πόσα ημείς ιδίως οι ταλαίπωροι Έλληνες +επάθαμεν έως τώρα από τον άκρατον και φιλελληνικόν έρωτα πολλών +φίλων μας! Τι να γείνη! On n' est trahi que par les siens! και +ομοιάσαμεν πολλάκις τα άκακα εκείνα πιθηκίδια, άτινα πνίγει διά +των πολλών της φιλημάτων εις τας αγκάλας αυτής η φιλόστοργος +μήτηρ των. Ας μας λείπουν, ας μας λείπουν τοιούτοι φίλοι. +Προτιμότεροι, μα τον Θεόν, εχθροί ως τον About παρά φίλοι ως την +κυρίαν F. Ε. Μ. + +Η'. + +Εν Αθήναις τη 16 Ιουλίου 1879 + +Δεν σου έγραψα την παρελθούσαν εβδομάδα διά πολλούς και διαφόρους +σπουδαίους λόγους, των οποίων ο σπουδαιότερος είνε, ότι δεν είχα +τι να σου γράψω. Η εξομολόγησίς μου αυτή με απαλλάττει, ελπίζω, +της απαριθμήσεως των άλλων, ως απηλλάγη ποτέ ομοίας απαριθμήσεως +ο αφελής εκείνος δήμαρχος, όστις υποδεχόμενος τον βασιλέα του και +δικαιολογουμένος ότι δεν διέταξε πυροβολισμούς επί τη ελεύσει +του, ήρχισε μεν λέγων πανηγυρικώς, ότι εβδομήκοντα ήσαν οι λόγοι +της ελλείψεώς του, προσέθηκε δε μετά τούτο εν πάση ταπεινότητι, +ότι ο πρώτος αυτών ήτο η έλλειψις πυρίτιδος. Ο μεγάθυμος βασιλεύς +τον απήλλαξε τότε της απαριθμήσεως των υπολοίπων εξήκονταεννέα +λόγων· ελπίζω δε ότι και η ιδική σου μεγαλοθυμία θα δειχθή +τουλάχιστον ίση, αν όχι και ανωτέρα της βασιλικής. + +Μεγαθυμία; Ιδική σου μεγαθυμία . . . Ενθυμούμαι την τελευταίαν +σου επιστολήν, και αι ελπίδες μου καταβαίνουσιν υπό το άρτιον, +πολύ περισσότερον και από του ταλαιπώρου Λαυρίου τας μετοχάς. Συ +μεγάθυμος; κάθε άλλο! Αν είχες συ την χριστιανικήν αυτήν αρετήν, +δεν θα μου έγραφες βεβαίως την επιστολήν, την οποίαν μου έγραψες. +Αν κόκκον και μόνον συμπαθείας ησθάνετο η τρυφερά σου καρδία προς +την δυστυχή Αθηναίαν, ήτις κατ' αυτήν την ευδαίμονα των Αθηνών +εποχήν ψήνεται αλληλοδιαδόχως από τον καύσωνα και πασπαλόνεται +από τον κονιορτόν, δεν θα της περιέγραφες με τόσην θριαμβευτικήν +ευχαρίστησιν τας λεπτομερείας του θελκτικού σου ταξειδίου από την +Μείζονα Λίμνην εις την Λίμνην της Λυκέρνης. Θα περιωρίζεσο μόνον +να καταρασθής τα πυκνά του κονιορτού σύννεφα, τα οποία σ' +ετύφλωσαν, ως μου γράφεις, μεταξύ της Βιάσκας και του Αϋρόλου, θα +ηρκείσο εις την κωμικήν περιγραφήν του Μεγάλου Ξενοδοχείου της +Βιάσκας, το οποίον εδυσκολεύεσο, λέγεις, να ανεύρης μεταξύ των +περικυκλούντων αυτό οικίσκων, και θ' ανελογίζεσο ίσως, ότι ζώσα +εγώ εν μέσω των κυνικών καυμάτων των Αθηνών, δεν θα υπεδεχόμην +βέβαια με μειδίαμα ευχαριστήσεως την λεπτομερή αφήγησιν των +ιδικών σου διασκεδάσεων και τέρψεων, ούτε τον ποιητικόν σου +πανηγυρισμόν των χιόνων του Αγίου Γοθάρδου, επί των οποίων +έτρεμες συ εκ του ψύχους εν μέσω Ιουλίω! Αλλά είσαι άσπλαγχνος +και εγωιστική φύσις. Ούτε την περιγραφήν του αμιμήτου δρόμου +παρέλειψες, όστις υπεραναβαίνων το γιγάντειον όρος διαγράφει 46 +καμπάς μόνον εντός της κοιλάδος της Τρέμολας, ούτε την εκατέρωθεν +της οδού εστιβασμένην εξ αμνημονεύτων χρόνων και άλυτον πλέον +χιόνα, ούτε την πρασίνην χλόην ήτις θάλλει επί του φυτικού +χώματος, το οποίον απέθηκεν βαθμηδόν ο άνεμος επί της επιφανείας +των χιόνων, ούτε τους καταρράκτας, οίτινες χωνευόμενοι υπό τους +προαιωνίους πάγους, αναδύουσι μακρότερον και κατακρημνίζονται επί +τας μελανάς των ελατών κορυφάς· ούτε τους κολοσσιαίους και +προσηνείς σκύλους του ξενώνος του Αγίου Γοθάρδου, οίτινες σε +έσυρον ηρέμα από της εσθήτος, ίνα λάβωσι μικράν μερίδα του +προγεύματός σου· ούτε τας γραφικάς των ελβετίδων ενδυμασίας, ούτε +την καταπληκτικήν Γέφυραν του Διαβόλου, ούτε του Φλύλεν την +αμίμητον τοποθεσίαν, ούτε της λίμνης σου τα πράσινα κύματα, +ούτε . . . . ούτε τίποτε τέλος πάντων, το οποίον ηδύνατο να +κινήση την ζηλείαν μου και τον φθόνον μου, και να μου καταστήση +αφορητοτέραν την εν Αθήναις θερινήν διαμονήν. Είνε φιλικόν +αυτό; είνε εύσπλαγχνον; είνε χριστιανικόν; Ας όψεσαι εν ημέρα +κρίσεως, ότε ο Πλάστης θα σ' ερωτήση, — και θα σ' ερωτήση +βεβαίως, διατί εταξείδευες εις την Ελβετίαν, ότε η φίλη σου +έμενεν εις τας Αθήνας; και διατί συ εκρύονες επί των Άλπεων, ότε +η ταλαίπωρος εκείνη ανελύετο εις ιδρώτα εν μέση πλατεία του +Συντάγματος; + +Μη νομίσης όμως, ότι δεν είχαμεν και ημείς οι Αθηναίοι τας μικράς +μας διασκεδάσεις αυτάς τας ημέρας. Λέγω μικράς, βλέπεις, με όλην +την πρέπουσαν μετριοφροσύνην, καθότι περί μεγάλων παρ' ημίν δεν +πρόκειται, όσον και αν προσποιούμεθα τους μεγάλους. Εν πρώτοις +είχαμεν πολιτικήν ανεμοταραχήν, ήτοι σάλον κοινοβουλευτικόν, ως +λέγουσιν οι πολιτικοί. Η κυβέρνησις δηλαδή συνεκάλεσε την βουλήν, +η βουλή απεδοκίμασε την κυβέρνησιν, η κυβέρνησις έδωκε την +παραίτησίν της, έπειτα πάλιν έμεινε, διότι η αντιπολίτευσις δεν +εσχημάτισεν άλλο υπουργείον, και επειδή η αντιπολίτευσις εφάνη +ότι είχε και πάλιν διάθεσιν να αποδοκιμάση την κυβέρνησιν, η +κυβέρνησις έστειλε την βουλήν όθεν ήλθεν. Εννοείς συ τίποτε από +όλα αυτά; όχι βέβαια· ούτ' εγώ. Σε μέλει; ολίγον, αναντιρρήτως· κ' +εμέ το ίδιον. Λέγουν τριγύρω μου, ότι τα πράγματα είνε σπουδαία· +αλλ' όσοι το λέγουν φαίνονται ως ν' αστειεύωνται, και δεν τους +πιστεύω. Το μόνον σπουδαίον είνε κατ' εμέ αι διακόσιαι πεντήκοντα +περίπου χιλιάδες δραχμαί, αι οποίαι υπήρξαν το τίμημα της +οκταημέρου εκτάκτου συνόδου της βουλής μας. Ο ταλαίπωρος +ελληνικός λαός πληρόνει επί τέλους πάντοτε les pots cassés. + +Έπειτα πλην των πολιτικών είχαμεν και έν έκτακτον συμβάν, ικανώς +κωμικοδραματικόν, το οποίον αρκετά μας συνεκίνησε και μας +διεσκέδασεν αυτήν την εβδομάδα. Πολύ φοβούμαι, ότι εις σε δεν θα +κάμη μεγάλην εντύπωσιν· ημείς όμως οι μικροπολίται, οίτινες δεν +έχομεν καθ' ημέραν τοιαύτα τυχηρά, αρκούμεθα και εις τα ολίγα, +αναλογιζόμενοι την παλαιάν παροιμίαν «όταν μη κρέας παρή και +ταρίχω στερκτέον», την οποίαν ο υπηρέτης μου μεταφράζει «εν +ελλείψει χαρτοσήμου καλό 'ν' και το στουπόχαρτο». Επειδή δε +νομίζω και εγώ ότι η τυχηρά αυτή διασκέδασις ημών των +μικροπολιτών δύναται να διασκεδάση και σε την κοσμοπολίτιδα, σου +διηγούμαι το γεγονός. Άκουσε λοιπόν και διασκέδασε, — αν θέλης, +εννοείται· υποχρεωμένη δεν είσαι. Είς εκ των πολλών υπαξιωματικών +του ελληνικού στρατού επεθύμησε, φαίνεται, να συνδέση την δάφνην +του Άρεως προς την μύρτον του έρωτος. Θύμα δε πρόχειρον των +φονικών του βλεμμάτων ευρέθη κόρη τις απλή και άκακος, +δεκαπενταέτις μόλις, ήτις και καταλιπούσα τον πατρικόν οίκον, +όπου είχεν ίσως βαρυνθή να ακούη από πρωίας μέχρις εσπέρας το +τ ύ π τ ω τ ύ π τ ε ι ς του διδασκάλου πατρός της, — ίσως δε και +να το αισθάνεται ενίοτε, παρηκολούθησε τον εκπορθητήν της καρδίας +της εις μικρόν τινά εν Νεαπόλει (των Αθηνών) οικίσκον, όπου, +αλλάξασα γραμματικήν, έκλινε το j' aime, tu aimes αντί του βαρέος +εκείνου ελληνικού ρήματος. + +Ο πατήρ όμως ήθελε την κόρην του, και η στρατιωτική αρχή ήθελε +τον παραπλανηθέντα ήρωά της. Ανεζητήθη λοιπόν το ερημητήριον των +δύο περιστερών, ευρέθη μετά κόπους πολλούς, και τα πεζά της +εξουσίας όργανα — όχι, ελησμόνησα· ήσαν και ιππείς — προσεκάλεσαν +τον νεαρόν Άρην να παραδώση εις τον πατέρα της την νεαρωτέραν +Αφροδίτην. Αλλά το ζεύγος το ερωτικόν, ενθυμούμενον και +αντίγραφον ίσως το επινόημα του Σελεστίνου και του Ξαβιέρου του +Méry, εκλείσθη και εμανδαλώθη εντός της φωλεάς του, και εδήλωσεν +εις τους πολιορκούντας αυτό κλητήρας και στρατιώτας, ότι κατ' +ουδένα τρόπον εννόει να χωρισθή. Εις μάτην αι παρακλήσεις των +κλητήρων, εις μάτην αι επιταγαί της στρατιωτικής αρχής. Ο ήρως +της κωμωδίας, προσαγορεύων από του εξώστου του ερωτικού του +φρουρίου το περιϊστάμενον πλήθος, εδήλου ρητώς και +κατηγορηματικώς, ότι είχεν εντός της οικίας πετρέλαιον και +δυναμίτιδα και πυρ και εκτός τούτων σπάθην και πολύκροτον· ότι +εις πρώτην απόπειραν εκβιάσεως της θύρας ήθελε πυροβολήσει κατά +του πρώτου τολμητίου, ήθελε κόψει τον λαιμόν της ερωτικής του +περιστεράς, ήθελεν ανάψει το πετρέλαιόν του, και . . . πριν ή +ανατινάξη εις τον αέρα διά δυναμίτιδος την οικίαν, ήθελεν +αυτοκτονήσει διά της τελευταίας του πολυκρότου βολής. Το πράγμα, +εννοείς, εφάνη κάπως σπουδαίον εις τους πολιορκητάς, διότι +ολίγοι, φαίνεται, μεταξύ αυτών εγνώριζον τον ήρωα. Το περιεστώς +πλήθος έφριξε, τα όργανα της εξουσίας συνεκινήθησαν και κάπως το +εσυλλογίσθησαν, επλατύνθη δε ικανώς ο κύκλος των περιέργων, +οίτινες την εσπέραν εκείνην είχον προτιμήσει το εν Νεαπόλει θέαμα +από την παράστασιν του Ά μ λ ε τ εν τω Απόλλωνι και του +Ο ρ φ έ ω ς εν Φαλήρω. Συμβουλίου γενομένου, εκρίθη καλόν να +αλωθώσιν οι ποιητικοί ερασταί διά του πεζοτάτου μέσου της πείνης. +Φρουρά τακτική εστήθη προ του ερημητηρίου των δύο περιστερών, και +περιπολίαι τακτικαί μετηλλάσσοντο εις ώρας τακτάς, προς +ανέκφραστον διασκέδασιν των αργών Αθηναίων και των περιέργων +γειτόνων, οίτινες ούτε Άντρον των Νυμφών εσυλλογίζοντο πλέον, +ούτε Βουλήν, ούτε πλατείαν του Συντάγματος. Δυστυχώς όμως το +πράγμα εκοινολογήθη, η πόλις ήρχισε να συγκινήται, ο σπουδαίος +τύπος επελήφθη του ζητήματος, και η κοινή γνώμη απήτει την +αυστηράν του νόμου εκτέλεσιν. Αι αρχαί κατενόησαν ότι δεν +ηδύναντο πλέον να μένωσιν απαθείς — ή και συγκεκινημένοι, +αδιάφορον — θεαταί των γινομένων, και απεφάσισαν να προβώσιν εις +την εξ εφόδου άλωσιν της ερωτικής ακροπόλεως. Προχθές λοιπόν την +πρωίαν έγεινεν εν πρώτοις, κατά τα νόμιμα του πολέμου, η εις +παράδοσιν πρόσκλησις των πολιορκουμένων. Αλλ' ο ήρως εξελθών εις +τον εξώστην, παρισταμένης εκ δεξιών της νεαράς και μυρτοστεφούς +ηρωίδος, ελάλησεν εις το κοινόν διά μακρών, κρατών την σπάθην του +διά της δεξιάς και ανημμένην λαμπάδα διά της αριστεράς, και +εδήλωσε βροντωδώς, ότι προ των ομμάτων αυτών του περιεστώτος λαού +ήθελε φονεύσει την νεάνιδα και πυρπολήσει διά πετρελαίου τον +οίκον. Την δήλωσιν μάλιστα ταύτην παρηκολούθησε και δραματική τις +παντομίμα, καθ' ην ε κ ε ί ν ο ς μεν προσήγαγε την σπάθην του +εις τον τράχηλον ε κ ε ί ν η ς, εκείνη δε έκλεισεν εν ερωτική +εκστάσει τους οφθαλμούς, οιονεί μέλλουσα να παραδώση το πνεύμα +εις την λευκήν της Αφροδίτης περιστεράν. Το άκακον κοινόν ενόμισε +πρόσφορον να φρίξη, και ανεκραύγασε μάλιστα εκ τρόμου. Αλλ' οι +στρατιώται δεν ενόμισαν αναγκαίον να συγκινηθώσι· διαρρήξαντες δε +διά πελέκεων την θύραν, ενώ μάτην ο ήρως εξηκολούθει χειρονομών +από του εξώστου και κραυγάζων, και περιφέρων πάντοτε την σπάθην +του εις της ερωμένης του τον λαιμόν, και γυμνών τα στήθη του και +προκαλών τους πυροβολισμούς των στρατιωτών, εισήλθον εκείνοι εις +τον οίκον, και τον συνέλαβον εν πάση πεζότητι. Πριν ή όμως τον +συλλάβωσι, προφθάσας εκείνος εκρήμνισεν από του εξώστου εις την +οδόν . . . τίνα υποθέτεις; την νεαράν ηρωίδα του οικογενειακού +δράματος, ως θα έλεγε πρόγραμμά τι του ελληνικού θεάτρου. Ούτω δε +απήχθη μεν ο ήρως εις το φρουραρχείον, η δε ηρωίς εις +παρακείμενόν τι φαρμακείον, όπως τη δοθή η πρώτη βοήθεια. Σε +διεσκέδασεν η ιστορία μου; το ελπίζω. Αν τώρα σου έλθη η +περιέργεια να μ' ερωτήσης: τι θα τον κάμουν τον παράδοξον αυτόν +ήρωα; θα σου απαντήσω αφελώς: δεν ηξεύρω. Αν έζων αλλού, θα το +ήξευρα και θα σου το έλεγα. Ίσως εδώ προβιβασθή. + +Θ'. + +Εν Αθήναις τη 25 Ιουλίου 1879 + +Η κωμικοτραγική μου διήγησις της παρελθούσης εβδομάδος τόσον +εξετάθη, ως είδες, ώστε με εμπόδισε να εκκαθαρίσω μαζή σου τον +εβδομαδιαίον μου λογαριασμόν, και μ' αφήκε μάλιστα υπό το βάρος +καθυστερούντων, άτινα σπεύδω να πληρώσω σήμερον, μη θέλουσα να +μιμηθώ κατά τούτο τους μάλλον φ ο ρ ο λ ο γ ο υ μ έ ν ο υ ς +ευδαίμονός τινος χώρας, ων αι προς το δημόσιον ταμείον οφειλαί +αναβαίνουσι μέχρι σήμερον εις το ασήμαντον ποσόν των εβδομήκοντα +περίπου . . . εκατομμυρίων. + +Και εν πρώτοις λοιπόν ας σου αναφέρω την συναυλίαν Frigeri, την +οποίαν απηλαύσαμεν προ δεκαπέντε ημερών εν Φαλήρω. Δεν ενθυμούμαι +τώρα, τις μοχθηρός τεχνοκρίτης έγραψέ ποτε, ότι η μουσική +κατήντησε σήμερον θόρυβός τις ικανώς δυσάρεστος, διαφέρων παντός +οιουδήποτε άλλου θορύβου κατά τούτο και μόνον ότι πληρόνεται +ακριβώτερα. Αγνοώ ποία μουσική ακρόασις προεκάλεσε τον φοβερόν +αυτόν αφορισμόν του κριτικού εκείνου· υποθέτω όμως, ότι θα ήτο +πρώτη τουλάχιστον εξαδέλφη, αν όχι και αδελφή, της μοναδικής +συναυλίας την οποίαν μας προσέφερεν η εν Αθήναις επίδημος ιταλίς +αοιδός. Αι Αθήναι, βλέπεις, εξομοιούνται ολονέν προς τα μεγάλα +κέντρα του δυτικού πολιτισμού. Αφού απέκτησαν operette ως οι +Παρίσιοι, και season ως το Λονδίνον, και Damenorchester ως η +Βιέννα, ήρχισαν από τινος ν' αποκτώσι και μουσουργούς επιδήμους, +οίτινες φέρουσιν από καιρού εις καιρόν τον πλάνητα πόδα των εις +την κλασικήν χώραν των ωραίων τεχνών, θηρεύοντες μεν ίσως και +αυτοί τα φειδωλά κέρματα των Αθηναίων, ως οι δεκαετείς αλήται +αρπισταί της Μεσσήνης και του Τράνι, αλλά ποθούντες ιδίως να +προσθέσωσι κλάδον ελαίας Αττικής εις τους λοιπούς των στεφάνους. +Ημείς δε, άνθρωποι πρακτικοί, φειδόμεθα μεν των κερμάτων, όσον +και αν εξεχείλισαν εσχάτως εν Ελλάδι αι χάλκιναι εικόνες του +βασιλέως ημών, αφειδούμεν όμως στεφάνων και πανηγυρισμών, +διότι . . . die kosten ja nichts, ως λέγουσιν οι πολύ ημών +πρακτικώτεροι γερμανοί. Ούτω θα ανέγνωσες βέβαια εις τας +αθηναϊκάς εφημερίδας, τας οποίας σου έφερε το παρελθόν +ταχυδρομείον, τους θριάμβους της ιταλίδος ψαλτρίας, αλλά θα +παρετήρησες συνάμα, ότι των θριάμβων αυτών πολύ αραιοί υπήρξαν +οι μάρτυρες. Μεταξύ αυτών υπήρξα δυστυχώς και εγώ· το δε +μ α ρ τ ύ ρ ι ό ν μου διήρκεσε δύο περίπου ώρας. Ευτυχώς όμως +«Ο τρώσας και πάλιν ιάσεται» λέγει η Γραφή. Το μαρτύριόν μου +είχεν εν εαυτώ και την θεραπείαν του. Η φωνή της Κ. Frigeri ήτο +τοσούτον μετριοφρόνως ολίγη και τόσον δειλώς οικονομική, οι δε +συμπαραστατούντες αυτή μουσουργοί τοσούτον συμπαθώς είχον +αποσυρθή εις τα μύχια βάθη της φαληρικής σκηνής, ίνα μη +καταστήσωσι φαίνεται προδηλοτέραν διά της παραβολής την φωνητικήν +ανέχειαν της ψαλτρίας, ώςτε η όλη συναυλία δεν υπερέβη την +ευάρεστον διαπασών υποκώφου τινός μορμυρισμού, συγχεομένου +μυστηριωδώς προς τον ήρεμον φλοίσβον των επί των άμμων του +Φαλήρου εκπνεόντων κυμάτων. + +Εβλέπομεν την αοιδόν ανοίγουσαν τα χείλη και χειρονομούσαν μετά +πάθους πολλού, εβλέπομεν τους μουσικούς σύροντας ευσυνειδήτως τα +τόξα των επί των χορδών, αλλά τόσον και μόνον. Η μυστική ημών +ρέμβη δεν εταράσσετο· εφανταζόμεθα ότι είχομεν εμπρός μας +κινεζικήν τινα σκιοπαιδιάν, και . . . . ήμεθα ευχαριστημένοι. +Μόλις πού και πού η φωνή της ψαλλούσης έκρινε καλόν να βεβαιώση +την ύπαρξίν της δι' εκτάκτου αγώνος, και κραυγή τις τότε οξεία +μας εξήγειρε του ύπνου, ως ψυχρού λουτρού καταρράκτης επί την +κεφαλήν οπιοφάγου κινέζου. Αλλά τα έκτακτα αυτά ήσαν σπάνια· η δε +καθόλου της μουσικής ημών διασκεδάσεως εντύπωσις ωμοίαζε προς την +παράδοξον εκείνην και μυστηριώδη συγκίνησιν, ην προξενεί φωνή +εγγαστρίμυθου. + +Έρχομαι τώρα εις τον papa Lavergne. Τον ενθυμείσαι, τον εύσωμον +εκείνον και φαιδρόν Ολύμπιον Δία, όστις επιδεικνύων εις την +χορείαν του δωδεκαθέου τας ευσάρκους του κνήμας, ανεφώνει μετά +δικαίας υπερηφανείας: et pas coton! Τον ενθυμείσαι βέβαια· τον +εθαυμάσαμεν μαζή κατά το 1871, ότε απετέλει τον ακράδαντον στόλον +του γαλλικού θεάτρου των Αθηνών. Τον εχειροκροτήσαμεν τότε ως +Général Boum και ως Jupiter, ήλπιζα δε να τον χειροκροτήσω και +εφέτος, ότε η διεύθυνσις του φαληρικού θεάτρου ενόμισε πρόσφορον +να καρυκεύση τα μουσικά της μαγειρεύματα διά των εκ του +παρελθόντος ευαρέστων αναμνήσεων των θεατών. Ήλθε λοιπόν και +πάλιν και ανέβη εις το φαληρικόν σανίδωμα ο Ζευς του 1871. Πόσον +όμως μεταβεβλημένος! Πόσον ισχνός και μαραμμένος ο ταλαίπωρος! +Ούτε παρειαί πλέον στρογγύλαι, ούτε κνήμαι στρογγυλώτεραι, ούτε +κοιλία στρογγυλωτάτη. Πομφόλυγες ήσαν πάντα και διερράγησαν. Και +αυτοί νομίζω οι τρεις τέσσαρες οδόντες του π α τ ρ ό ς +α ν δ ρ ώ ν τε θ ε ώ ν τε, οίτινες επένθουν άλλοτε εν ερημία +την στέρησιν των αδελφών των, μετέβησαν εις εντάμωσιν εκείνων, +και το άσμα του εφετεινού Διός ήτο άναρθρός τις φωνή, βαρεία μεν +ως πάντοτε και ηχηρά, αλλά τίποτε περιπλέον. Φαντάσου την +απογοήτευσιν των παλαιών του θαυμαστών. Φαντάσου δε και την λύπην +αυτών, ότε την επομένην πρωίαν ηκούσθη αίφνης καθ' όλην την πόλιν +η απαισία είδησις, ότι ο Ζευς ούτος ο κατεσκληκώς και ηρειπωμένος, +ούτινος το παρελθόν καν μεγαλείον επέβαλλε τον σεβασμόν, μετηνέχθη +από του χαρτίνου του Ολύμπου εις τας πολιτικάς φυλακάς διά χρέη! +Αστείος τις, αλλά σκληροκάρδιος και απαθής προς το φοβερόν αυτό +δυστύχημα του φαληρικού Ολύμπου, είπεν, ότι εις το νέον του +violon θα εννόησεν ο Ζευς πόσον τερπνόν ήτο και προτιμότερον το +violon του Ορφέως. Το λογοπαίγνιον είνε άσχημον, ως βλέπεις, και +διά τον δυστυχή Lavergne ήτο πολύ ασχημότερον. Ευτυχώς ευρέθη, +φαίνεται, θεός τις από μηχανής ισχυρότερος του Διός, και +απεφυλάκισε τον νεφεληγερέτην. Τον έχομεν λοιπόν και πάλιν, +μέχρις ου φυτρώση κανείς άλλος δανειστής. + +Ιδού εξώφλησα τα καθυστερούντα μου, και μεταβαίνω εις τον +τ ρ ε χ ο ύ μ εν ον, ως λέγουσιν οι έμποροι. Επειδή δε είπα την +λέξιν τρεχούμενος, ηξεύρεις ποία είνε σήμερον η π λ έ ο ν +τ ρ ε χ ο ύ μ ε ν η δ ι α σ κ έ δ α σ ι ς (μεταφράζω κατά τον +συρμόν l' amusement le plus courou) των Αθηνών; Η Lilly, αγαπητή +μου. Συ δεν γνωρίζεις βέβαια την Lilly· δυστυχής θνητή! Η Lilly, +φιλτάτη, είνε χαριτωμένη τις Αγγλίς, τραγουδίστρια των εν υπαίθρω +σκηνών, ολίγον χορεύτρια, κάπως μίμος, πολύ πολύ όμως εύμορφη, και +πολύ περισσότερον ευμελής και εύσωμος. Διά να εννοήσης δε πόσον +είνε εύσωμος η νέηλυς αοιδός του Κήπου των Μουσών, αρκεί να σου +αναφέρω, ότι κυρία τις πρό τινων ημερών καθημένη πλησίον μου, — +ομοιάζουσα δε, σημείωσε καλώς, τσίρον της περυσινής εσοδείας, — +δεν ηδυνήθη να καταστείλη την ιεράν της αγανάκτησιν, βλέπουσα τας +τορνευτάς κνήμας της Αγγλίδος διαγραφομένας υπό το ροδόχρουν της +πλέγμα. «Αχ! τι εντροπή!» ανεφώνησεν· εγώ δε εμειδίασα εις +απάντησιν, συλλογιζομένη, ότι η τόσον αιδήμων γείτων μου είνε +τακτική φοιτήτρια του φαληρικού θεάτρου, και ότι πολλάκις είδε +και την Perichole και την Jolie Parfumeuse, και τας λοιπάς +ευωδίας του εφετεινού μας θιάσου. Η Αγγλίς λοιπόν αυτή +εγκατεστάθη εφέτος εις έν των επτά Άντρων, άτινα εφύτρωσαν ένθεν +και ένθεν της ξηράς κοίτης του Ιλισσού, και μετέβαλον, ως λέγει +ενθουσιώδης τις φίλος μου, το μέρος εκείνο της πόλεως εις άλλα +Champs Elysées. Ψάλλει αγγλιστί ελαφρά τινα ασμάτια, εις τα +οποία αναμιγνύει πού και πού και γερμανικάς ή γαλλικάς επωδούς, +και διά του απλού αυτού μέσου καταμαγεύει εις τοιούτον βαθμόν +τους ακροατάς της, ώστε ηρημώθησαν πέριξ και Άντρον των Νυμφών, +και Απόλλων και γερμανικοί θίασοι, και Γιαννούλα — είνε η +σμυρναία αοιδός του αμανέ, περί ης άλλοτε θα σου γράψω — και +αθρόος ο κόσμος συρρέει καθ' εσπέραν εις τους αναριθμήτους — +ολίγους όμως σκάμνους του θεάτρου, και συνωθείται ίνα καταλάβη +θέσιν παρέχουσαν και εις τα ώτα και εις τους οφθαλμούς συγχρόνως +τέρψιν. Το κύριον δε θέλγητρον της Lilly δεν είνε ούτε το μέτριον +άλλως άσμα της, ούτε αι υπέρ το μέτριον κνήμαι της, αλλ' η χάρις +του αναστήματος και της αναβολής αυτής, το εμμελές και αρμονικόν +των κινήσεών της και η περί την ενδυμασίαν της άπειρος τέχνη. +Αδύνατον να την υπολάβη τις Αγγλίδα, πριν ανοίξη το στόμα της. +«Έπιε νερόν του Σηκουάνα η Αγγλίς αυτή», μ' έλεγεν ο ίδιος +εκείνος φίλος μου, και νομίζω ότι δεν είχεν άδικον. Φαντάζεσαι +τώρα ευκόλως, εις ποίας υπερβολάς ωθεί καθ' εσπέραν ο +ενθουσιασμός το ευφάνταστον και ενθουσιώδες κοινόν των Αθηνών. Αι +φιλοφροσύναι γίνονται μεγαλοφώνως διά λόγων και σχημάτων, τα +επιφωνήματα του θαυμασμού ομοιάζουσιν ενίοτε με βρυχηθμούς, αι +ανθοδέσμαι δε και αι περιστεραί βρέχουσι κατά κεφαλής της Lilly, +ήτις ουδεμίαν συνήθως αισθάνεται δυσκολίαν να ανταποδίδη +μεγαλοφώνως επίσης και εκφραστικώτατα τας φιλοφρονήσεις των +θυμάτων της. Περί του συντρόφου της Lavator, κοινοτάτου κωμικού, +τις οίδε τινος ιπποδρόμου της Ευρώπης, ουδέ λόγος δύναται να +γείνη, ειμή μόνον ότι είνε σύζυγος της Lilly, — ως λέγει. + +Δεν εξακολουθώ την επιστολήν μου σήμερον, διότι η συνέχεια θα ήτο +λυπηρά. Προτιμώ να σου μείνω και πάλιν χρεώστης. + +Ι'. + +Εν Αθήναις, τη 2 Αυγούστου 1879. + +Ανέβης λοιπόν εις το Ρίγι και δεν ετρόμαξες! Ανερριχήθης διά +τολμηράς και παραδόξου σιδηροδρομικής τροχιάς εις δύο χιλιάδων +περίπου ποδών ύψος, και ούτε ζάλην ησθάνθης, ούτε ιλιγγίασιν, +ούτε φόβον! Καλόν σημείον. Θα ειπή, ότι το νευρικόν σου σύστημα +εδυναμώθη, ότι η επισφαλής εκείνη υγεία σου, — ήτις ως +ενθυμείσαι, δεν ενέπνεεν εις τους φίλους σου τόσους φόβους, όσους +εις σε, — ανέλαβε πάλιν. Δεν ηξεύρω κατά πόσον συνετέλεσεν εις +τούτο η περιηγητική σου θεραπεία· έχω όμως τον εγωισμόν να +νομίζω, ότι και τα ιδικά μου γράμματα ενήργησαν κάπως προς το +ευάρεστον αυτό αποτέλεσμα. Δεν δύνασαι τουλάχιστον να μου +αρνηθής, ότι συμμορφουμένη ακριβώς προς τας οδηγίας σου, +προσεπάθησα μέχρι τούδε πάση δυνάμει να φαιδρύνω τας ώρας της +ξενητείας σου, ότι απέφυγα επιμελώς πάσαν αφήγησιν και πάσαν +περιγραφήν δυναμένην να λυπήση τον πατριωτισμόν σου, και ότε η +αττική εκείνη αύρα, την οποίαν κατά τας ποιητικάς απαιτήσεις σου +προσεπάθουν να αποταμιεύω εκάστην εβδομάδα εντός των επιστολών +μου, περιείχεν ικανήν ποσότητα σκοπίμου φαιδρότητος. Σημείωσε δε, +ότι θα περιείχεν ακόμη περεσσοτέραν, αν μου επέτρεπες να +αναμιγνύω ενίοτε εις την σκευασίαν μου και μικρόν τι srupulum +κακολογίας, και να σου διηγώμαι παραδείγματος χάριν . . . πλην +δεν το θέλεις, μου το απηγόρευσες. N' en parlons plus. + +Δι' αυτόν τον λόγον κ' εγώ απέφυγα να σου αναγγείλω διά της +παρελθούσης μου επιστολής λυπηράν τινά είδησιν, και σου έμεινα +και πάλιν χρεώστης, περιμένουσα να την μάθης παρά των εφημερίδων +πρώτον και κατόπιν παρ' εμού. Δεν θα έχη μεν πλέον το θέλγητρον +του νέου, αλλά τοσούτων νέων θέλγητρον ας μην έχη ποτέ κανέν μου +γράμμα. Ναι, φίλη μου, και σήμερον έτι, ότε παρήλθον ήδη δέκα +ημέραι από του απαισίου γεγονότος — και ηξεύρεις πόσα και ποία +πράγματα ψυχραίνονται συνήθως και λησμονούνται παρ' ημίν εντός +δέκα ημερών, — και σήμερον έτι έχω βαρυαλγή την καρδίαν, όχι +πλέον αναγγέλλουσα αλλά γράφουσα και εγώ, ότι ο ποιητής +Αριστοτέλης Βαλαωρίτης απέθανεν. Είμαι δε βεβαία, ότι και εις σε +την αυτήν λύπην θα προξενήσωσιν αι ολίγαι αύται σειραί, όσην σου +επροξένησε το πρώτον του θανάτου άγγελμα, και ότι το δάκρυ το +οποίον θα θολώση και πάλιν τους οφθαλμούς σου δεν θα ήνε +ολιγώτερον θερμόν εκείνου, όπερ εστάλαξεν επί της πρώτης εντύπου +αγγελίας του δυστυχήματος, την οποίαν σου έφεραν αι εφημερίδες. +Είχαμεν και αι δύο το ευτύχημα να γνωρίσωμεν εκ του πλησίον τον +ευγενή εκείνον άνδρα· και αν οι πολλοί πενθούσι σήμερον την +μεγάλην και πρόωρον απώλειαν, ην υπέστησαν τα ελληνικά γράμματα +διά του θανάτου ενός των καλλιτέρων λυρικών ποιητών της νέας +Ελλάδος, ημείς πενθούμεν συγχρόνως και το άωρον τέρμα του βίου +ανδρός ευγενούς και υψηλόφρονος, ούτινος η μεγάλη και ευπαθής +καρδία, πλήρης φλογερού και δυσαπαλλάκτου πατριωτισμού, διερράγη +επί τέλους μοιραίως υπό την βιαιότητα των παλμών της. Ο +Βαλαωρίτης, ως ήξευρες, έπασχεν από πολλού βαρύ καρδιακόν νόσημα, +ούτινος ουδ' αυτόν τον ίδιον διέφευγεν η σπουδαιότης. Από καιρού +ήδη δεν κατεκλίνετο πλέον, και μόλις που κατώρθονε να κλείη τα +βεβαρημένα του βλέφαρα ανακύπτων επί βραχείας ώρας εις το +ανάκλιντρόν του. Η σωματική αυτή βάσανος είχεν εμπνεύσει +αναγκαίως εις τον ταλαιπωρούμενον ποιητήν της Κ υ ρ ά +Φ ρ ο σ ύ ν η ς βαρύθυμόν τινα μισοκοσμίαν· διά τούτο δε φεύγων +πάσαν κοινωνικήν αναστροφήν, είχεν αποσυρθή εις την παρά +τα γαλανά της Λευκάδος ύδατα εκτεινομένην ωραίαν εξοχικήν του +έπαυλιν, και εμόναζεν εις την Μ α δ ο υ ρ ή ν του. Εκεί, θεώμενος +από των παραθύρων του τα μελανά της Ακαρνανίας όρη και βαθύτερον +τας κυανάς κορυφάς του Ζυγού, αναπνέων την βαλσαμώδη αύραν, ήτις +προσέπνεεν από τας ελάτας των ηπειρωτικών βουνών και από τα βάθη +του Αμβρακικού κόλπου, αναπολών την αιματηράν ιστορίαν του Αλή- +Πασσά και τα καρυοφίλια των αρματωλών, ανέπλαττεν εν εκστάσει της +Φροσύνης τον έσχατον στεναγμόν, πνιγόμενον υπό τα κύματα της +Λίμνης, και τους άθλους των Σουλιωτών επί των βράχων της Κιάφας· +έβλεπε το οικτρόν φάσμα του Θανάση Βάγια, και την σεμνήν μορφήν +του Σαμουήλ, ανατινάσσοντος το Κ ο ύ γ κ ι εις τον αέρα, και +έτεινεν άπληστον το ους, οιονεί προς μακρυνήν τινα και μυστηριώδη +μελωδίαν, προς την αρμονικήν λαλιάν των κλεφτών, την οποίαν μετά +τοσαύτης θρησκευτικής ευλαβείας απεταμίευσεν εις τα ποιήματά του. +Ενίοτε η έκστασις εκείνη μετέπιπτεν εις έμπνευσιν, η ρέμβη +μετεβάλλετο εις ενθουσιασμόν, η άφωνος ποιητική θεωρία εξεχύνετο +εις άσμα, και ο από της Λευκάδος άνεμος μας έφερεν εις Αθήνας +νέαν μελωδίαν του πάσχοντος ποιητού. Αλλ' ήσαν σπάνια δυστυχώς τα +ενεργά εκείνα διαλείμματα. Ο Βαλαωρίτης έβλεπε μόνον, ανεπόλει +και ωνειρεύετο. Ωνειρεύετο, φευ! ό,τι δεν του εχάρισεν η μοίρα να +ίδη πραγματοποιούμενον. Ωνειρεύετο τα Γ ι ά ν ν ε ν ά του +ελεύθερα· ωνειρεύετο νέον προσκύνημα εις την ηρωικήν εκείνην γην, +της οποίας υπήρξεν ο ψάλτης· ωνειρεύετο ά σ μ α κ α ι ν ό ν +ως τέρμα των παλαιών του ασμάτων, ωνειρεύετο να εορτάση το Πάσχα +εκεί, όπου ενηστεύθη τεσσάρων αιώνων τεσσαρακοστή. Αλλ' ο θάνατος +έκοψε τα όνειρα του ποιητού, και το αρρενωπόν του άσμα δεν θα +πανηγυρίση της Ηπείρου την ελευθερίαν. Όταν εκεί ποτε την +αιματοβαφή σημαίαν αντικαταστήση η κυανόλευκος και ο σταυρός την +ημισέληνον, όταν τείνη ένθους η Ήπειρος το ους προς την Λευκάδα, +ίνα ακούση την γνώριμον φωνήν πανηγυρίζουσαν την χαράν της, η +Λευκάς θα μείνη βωβή, και τα κύματα της μόνον, εκπνέοντα εις της +Πρεβέζης τον αιγιαλόν, θα φλοισβίσωσι πενθίμως, ότι . . . ο +Βαλαωρίτης δεν ζη πλέον. + +Συγχώρει, αν δεν σου γράφω σήμερον περισσότερα και φαιδρότερα. +Άφες την συγκίνησίν μου αμιγή, και ας μείνη και η ιδική σου +τοιαύτη. + +ΙΑ'. + +Εν Αθήναις τη 8 Αυγούστου 1879 + +Τίποτε σχεδόν άξιον λόγου δεν έχω να σου αναγγείλω εξ Αθηνών +αυτήν την εβδομάδα, και εντρέπομαι τη αληθεία, όχι εννοείται εις +λογαριασμόν μου, αλλ' εις λογαριασμόν της ελληνικής μεγαλοπόλεως +διά την νεολογικήν αυτής πτωχείαν. Και όμως αι Αθήναι ως και +άλλοτε σου έγραψα, μεγαλύνονται ολονέν, μεγαλύνονται και +αυξάνουσι, το δε μέτρον του σημερινού των μεγαλείου σου παρέχει +τούτο και μόνον το γεγονός, ότι η πρωτεύουσα του ελληνικού +βασιλείου θα εκλέξη εφέτος, κατά τας προσεχείς βουλευτικάς +εκλογάς, όχι πλέον έξ, ως μέχρι τούδε, αλλά οκτώ αντιπροσώπους. +Δεν δύνασαι, πιστεύω, να μου αρνηθής, ότι τούτο είνε πρόοδος, +πρόοδος αληθινή και αδιαφιλονείκητος, την οποίαν ουδ' αυτοί της +Ελλάδος οι εχθροί δύνανται ν' αρνηθώσιν. Ημπορεί τις ίσως, αν ήνε +μάλιστα φύσει δύσκολος άνθρωπος, φιλόψογος και μεμψίμοιρος, να μη +παραδέχεται ως εκφανή μαρτύρια της αναπτύξεως και προόδου των +Αθηνών, κατά την τελευταίαν από του 1870 δεκαετίαν, τον +εγκληματισμόν του γαλλικού θεάτρου παρ' ημίν, την εισαγωγήν των +raoûts και των αθώων questions, τας μονομαχίας χάριν ενός +μανδηλίου μιας γαλλίδος ηθοποιού, τους bals costumés, την Lilly +και άλλα πολλά πειστικώτατα εν τούτοις τεκμήρια, μαρτυρούντα ότι +αι Αθήναι δεν δύνανται να κοιμηθώσιν από την ζηλοτυπίαν των, +ακούουσαι ότι οι Παρίσιοι ονομάζονται ενίοτε nouvelle Athènes, +και προσπαθούσι να γίνωσι Παρίσιοι διά να ήνε άξιαι του ονόματός +των. Όλα αυτά φιλονεικούνται ίσως και δύνανται να φιλονεικηθώσι. +Δύναται τις ίσως μάλιστα· και να ισχυρισθή, ότι αι Αθήναι +απέχουσιν έτι πολύ των Παρισίων, διότι που combles ακόμη +και . . . . πολλά άλλα πράγματα. Τις όμως, σε παρακαλώ, θα +διαμφισβητήση, ότι δεν προώδευσε και δεν ανεπτύχθη καταπληκτικώς +πόλις, ήτις μετά ένα περίπου μήνα θα έχη οκτώ ε κ λ εκ τ ο ύ ς — +δηλ. βουλευτάς — εκ τριάκοντα περίπου κ λ η τ ώ ν ήτοι υποψηφίων, +ενώ είχε τέσσαρας μόνον κατά το 1860, πέντε κατά το 1865 και έξ +κατά το 1871; Φαντάσου επί στιγμήν, ότι μετά ένα αιώνα, αν τα +πράγματα θεού ευδοκούντος βαίνωσιν ως βαίνουσι, και αι Αθήναι μας +προοδεύσωσιν ως προοδεύουσι, θα έχωσι των εγγόνων μας οι εγγονοί +τ ρ ι ά κ ο ν τ α τουλάχιστον βουλευτάς! Δεν ζηλεύεις την δόξαν +των; και δεν λυπείσαι και συ φοβερά, ως εγώ λυπούμαι ενίοτε, ότι +εγεννήθης εκατόν έτη πρωιμώτερα παρ' ότι έπρεπε; Φαντάσου +τριάκοντα αντιπροσώπους, μεριμνώντας ημέραν και νύκτα περί της +ευημερίας και προόδου της κλεινής πόλεως, ωχρούς εκ των +πατριωτικών των αγρυπνιών και ισχνούς εκ της από του βήματος +ρητορείας των, μη τρώγοντας, μη πίνοντας, μηδέ κοιμωμένους χάριν +του κοινού καλού, — και ειπέ μου, σε παρακαλώ, αν μετά εκατόν έτη +δεν θα δικαιούνται να λέγωσιν οι απόγονοί μας, παρωδούντες το +μασσαλιωτικόν λόγιον: si Paris avait trente députés serait une +petite Athènes. Μη αμφιβάλλης δε περί τούτου. Αι Αθήναι έχουσι +μέλλον, και ευδαίμονες εκείνοι δι' ους το μέλλον αυτό θα ήνε +παρόν. Σήμερον όμως, μ' όλον το σχετικόν των μεγαλείον και τους +προσεχείς οκτώ των βουλευτάς, είνε δι' εμέ Σαχάρα αυχμηρά, όθεν +δεν ευρίσκω να συλλέξω προς ψυχαγωγίαν σου ουδέ το ελάχιστον +ειδησείδιον. Αν σου έγραφα πολιτικάς ανταποκρίσεις, και ηγάπας +και συ τα πολιτικά, ως τα τρελλαίνεται μία μας φίλη, θα είχα +πολλά πράγματα να σου γράψω, όχι τόσον αηδή, όσον υποθέτεις, και +πολύ διασκεδαστικώτερα παρ' ό,τι φαντάζεσαι. Ήρκει μόνον να σου +περιγράψω την εκλογικήν εκστρατείαν των υποψηφίων μας βουλευτών, +τα γλυκερά των μειδιάματα, τας μελισταγείς των θωπείας και τας +χονδράς των υποσχέσεις, αίτινες κατά τούτο και μόνον διαφέρουσιν +από τας υποσχέσεις των εκλογέων, ότι είνε κάπως μεγαλείτεραι κατά +το περιέχον και κενότεραι επομένως κατά το περιεχόμενον. Ήρκει να +σου εκθέσω εν συνόψει τα περί εκλογικών συνδυασμών μυστικά +διαβούλια των επαρχιακών υποψηφίων, άτινα εν τούτοις γίνονται εν +Αθήναις, χωρίς να υπάρχη ανάγκη να ερωτηθώσι κάπως και οι +μέλλοντες ψηφοφόροι, οίτινες κατατίθενται απλώς εις την μέλλουσαν +εκλογικήν εταιρείαν, ως κατατίθενται εις κερδοσκοπικόν τινα +εμπορικόν συνεταιρισμόν εκατόν δέματα βακαλάου, είκοσι βαρέλια +σακχάρεως και πεντήκοντα κάσσαι πετρελαίου. Ήρκει τέλος να κάμω +μαζή σου μικρόν τινα περίπατον εις την αγοράν και τας οδούς των +Αθηνών, και να διασκεδάσωμεν ομού, θεωρούσαι αδιακρίτως εις τα +βάθη των υπογείων οινοπωλείων, όπου θα εβλέπαμεν τον μελανόν +επενδύτην προστριβόμενον οικείως εις την λιπαράν εφεστρίδα του +χωρικού, το στίλβον υπόδημα πατούμενον εν φιλική διαχύσει υπό του +λασπωμένου τσαρουχίου, και τους γλαφυρούς δακτύλους κομψού τινος +υποψηφιδίου θωπεύοντας τον πιναρόν τράχηλον οινοβαρούς εκλογέως. +Αλλ' αυτά ως προείπα είνε πολιτικά, και ειξεύρω ότι δεν τα +νοστιμεύεσαι. Αν τουλάχιστον ενοστιμεύεσο τα διασκεδαστικά μεν +αλλά κάπως κακολόγα ανέκδοτα, άτινα τοσάκις ρητώς μου +απηγόρευσες, θα σου διηγούμην πολλά περίεργα της εβδομάδος ταύτης +σκάνδαλα. Αλλά συ λέγεις· Ο υ α ί όχι μόνον δ ι' ο υ αλλά και +ε ι ς ο ν τ ο σ κ ά ν δ α λ ο ν έρχεται, και πτύεις εις τον +κόλπον σου τρις και σταυροκοπείσαι προς την κακολογίαν. + +Ανατρέχω λοιπόν εις τα παλαιά, καταβαίνω μαζή σου εις Φάληρον, +εις το μέγα και πολύ Φάληρον, το οποίον κατήντησε πλέον ανάγκη +εις διασκέδασιν του καλού κόσμου των Αθηνών, και σε οδηγώ εις +μίαν των πρώτων παραστάσεων των Cloche de Corville. Το κωμικόν +αυτό μελόδραμα, το οποίον υπήρξε πέρυσι, κατά την Παγκόσμιον +έκθεσιν των Παρισίων, έν των μεγίστων θελγήτρων του παντοδαπού +εκείνου πληθυσμού, όστις συρρέει εις την νέαν Βαβυλώνα, ίνα +δαπανήση τερπνότερον τα αποταμιεύματά του, εδόθη κατ' ανάγκην +εφέτος και από του φαληρικού θεάτρου, ως επεκράτησε να ονομάζεται +το επί των άμμων του Φαλήρου εστημένον ξύλινον παράπηγμα. Λέγω +κ α τ' α ν ά γ κ η ν, διότι εννοείς πολύ καλά, ότι δεν ήτο +δυνατόν να μη χειροκροτήσωσιν αι Αθήναι πράγμα το οποίον +εχειροκρότησαν οι Παρίσιοι. Εχειροκρότησε λοιπόν και επεδοκίμασεν +ενθουσιωδώς το αθηναϊκόν κοινόν το χ α ρ ι έ σ τ α τ ο ν αυτό, +ως ωνομάσθη, μελόδραμα, και το εχειροκρότησε μάλιστα όπως ουδ' +εις τους Παρισίους αυτούς εχειροκροτήθη. Οι σκαιοί παρισινοί, ως +τουλάχιστον ενθυμούμαι, ουδέποτε κατώρθωσαν να εννοήσωσι και +εκτιμήσωσι την κομψήν εκείνην χάριν, μεθ' ης ανατρέπει την +τράπεζαν του ο είς των τριών γραφέων εν αρχή της τρίτης πράξεως, +και συνανατρέπεται μετ' αυτής κυλιόμενος επί της σκηνής. Ημείς +όμως εξετιμήσαμεν εις το Φάληρον και την δραματικήν του γεγονότος +τούτου σπουδαιότητα, και την ρυθμικήν αυτού χάριν και την νοήμονά +του εκτέλεσιν. Διά τούτο δε και το εχειροκροτήσαμεν, και την +επανάληψιν του εζητήσαμεν, και ο ταλαίπωρος Frederic ηναγκάσθη να +πέση εκ νέου και να κυλισθή εκ δευτέρου επί της σκηνής εν μέσω +ραγδαίων χειροκροτημάτων. Ότε όμως το ενθουσιώδες κοινόν εζήτησε +και την εκ τρίτου επανάληψιν του σκηνικού εκείνου επεισοδίου, ο +δυστυχής γραφεύς είχε, φαίνεται, βαρυνθή την κάπως κουραστικήν +αυτήν διά την ράχιν του διασκέδασιν, και παρελθών εις το +προσκήνιον, είπεν ευσεβάστως εις τους θαυμαστάς του: «Si ces +messiers ne sont pas contents, je n' en suis pas non plus». Το +κοινόν τότε ευχαριστήθη και ησύχασεν, αρκεσθέν εκόν άκον εις τα +μουσικά του έργου θέλγητρα. Τα θέλγητρα ταύτα λέγονται πολλά και +ποικίλα υπό του κοινού. Το κατ' εμέ δεν ηξεύρω αληθώς πώς να σου +παραστήσω την εντύπωσιν, ην μοι επροξένησε το παράδοξον αυτό +μουσικόν έργον. Δεν ομιλώ περί του είδους της δραματικής μουσικής +εις την οποίαν ανήκει, διότι δεν κατώρθωσα να το κατατάξω. Ούτε +σπουδαίον μελόδραμα είνε, ούτε εις την ιταλικήν opera buffa +ανήκει, ούτε opéra comique γαλλική δύναται να ονομασθή, ούτε +οφφεμπαχιάς είνε καθαρά. Είνε κάτι τι αμφίβιον και hybride, +ετερόκλιτον και χιμαιροειδές. Είνε είδος τι μωσαϊκού αλλοκότου, +ευάρεστον μεν εν συνόλω ως εκ της ποικιλίας των χρωμάτων και της +συμπλοκής των αραβουργημάτων του, μη έχον όμως οιονδήποτε +σχέδιον, ουδέ σκοπόν, ούτε ιδέαν, ούτε αναλογίας, ούτε +φωτοσκίασιν. Και αυτό το μελωδικόν του περιεχόμενον είνε αβυρτάκη +τις, η ιταλική σαλάτα, κατά την σημερινήν μαγειρικήν γλώσσαν, +όπου αλλαχού μεν αναγνωρίζεις τον Κ ο υ ρ έ α τ η ς +Σ ε β ί λ λ η ς και τους Δ ρ α γ ό ν ο υ ς του Β ι λ λ ά ρ +και την Κ ό ρ η ν της Α γ γ ώ, αλλαχού δε απορείς προς το +γνώριμον του μέλους και δεν κατορθόνεις εν τούτοις να το ενθυμηθής. +Αι πλείσται των μουσικών του φράσεων είνε ράκη γνωστών παλαιοτέρων +μελωδιών, επιδεξίως όμως συνερραμμένα εις τριβώνιον πολύχρωμον, +το οποίον θαμβόνει την όρασιν και την ευχαριστεί εφ' ικανάς +στιγμάς. Η εκτέλεσίς του δεν υπήρξε κακή· πολλοί μάλιστα +διατείνονται ότι ήτο εξαίρετος. Σημείωσε όμως, ότι εις τους +πολλούς τούτους κατατάσσονται οι όχι ολίγοι θαυμασταί των +εφετεινών μας υψιφώνων κυριών, οι πωληταί των ανθοδεσμών και οι +πτηνοπώλαι, νομίζω, ακόμη, οι προμηθεύοντες τας περιστεράς, όσαι +ρίπτονται καθ' εσπέραν εις την σκηνήν, ως τρυφεροί ερμηνείς του +ενθουσιασμού θεατών τινων. + +ΙΒ'. + +Εν Αθήναις τη 19 Αυγούστου 1879. + +Αν την παρελθούσαν εβδομάδα δεν έλαβες γράμμα μου, συλλογίσου, +ότι δεν έλαβα κ' εγώ ιδικόν σου, και συγχώρησόν με, αφού και συ +έχεις ανάγκην συγχωρήσεως. Μην υποθέσης όμως, ότι η έλλειψίς μου +ήτο πληρωμή της ελλείψεώς σου. Όχι· δεν είμαι τόσον εκδικητική. +Αφορμή της σιωπής μου ήτο άλλη, κοινοτέρα πολύ και αθωοτέρα: η +αμέλεια. Δεν ηξεύρω πως και διατί, αλλά τοσαύτη με είχε καταλάβει +την παρελθούσαν εβδομάδα αδράνεια, τόσος βαρεμός κατά την +εκφραστικωτάτην λέξιν του λαού, ώστε όχι μόνον η χειρ μου δεν +ενετείνετο εις εργασίαν οιανδήποτε, αλλά και αυτός ο νους μου +εβαρύνετο να σκεφθή. Δις μόλις και τρις προσεπάθησα να αποσείσω +την οκνηρίαν μου, αλλά και πάλιν δεν το κατώρθωσα. Σ' ενθυμήθην, +ενθυμήθην το χρέος μου, αλλ' αδύνατον ήτο να κρατήσουν οι +δάκτυλοί μου τον κάλαμον. Ο χάρτης έμενεν εμπρός μου λευκός, η +χειρ μου κατέπεσεν αδρανής, εχασμήθην, και . . . Αλλ' αρκεί· +κινδυνεύω να πάθω και τώρα τα ίδια, περιγραφούσα την παλαιάν μου +κατάστασιν. Η ανάμνησις μόνη του παλαιού εκείνου και ηδονικού +χασμήματος διαστέλλει και πάλιν τας σιαγόνας μου εις χάσμημα +νέον. Σήμερον όμως έχω θέλησιν. Αφίνω τον κάλαμον επί στιγμήν· +εγείρομαι, κάμνω δύο τρία βήματα εις το δωμάτιόν μου, πίνω έν +ποτήριον ύδατος ψυχρού και διαυγούς — από το φρέαρ της οικίας +μου, σημείωσε, διότι το ύδωρ της πόλεως δεν πίνεται πλέον — και +αναλαμβάνω την εργασίαν μου, διότι αλλέως, αν σ' άφινα και αυτήν +την εβδομάδα χωρίς επιστολήν, δεν ηξεύρω τι ήθελες μου ψάλει την +επομένην. + +Έλα, λοιπόν, πηγαίνωμεν ομού εις το Άντρον των Νυμφών, να +ακούσωμεν την Ειρήνην ψάλλουσαν. Σου την είχα ονομάσει +Γ ι α ν ν ο ύ λ α ν εις μίαν των προηγουμένων μου επιστολών, +αλλ' έκαμα λάθος και σπεύδω να το διορθώσω. Γ ι α ν ν ο ύ λ α +είνε το άσμα και όχι η αοιδός, καθώς θα ιδής μετ' ολίγον. +Εισερχόμενα λοιπόν και πάλιν εις το πολυπαθές εκείνο Άντρον, όπου +προ δύο περίπου μηνών ηκούσαμεν υλακτούσας τας γερμανικάς χάριτας. +Ο θίασος εκείνος ο γερμανικός κατέλιπεν ήδη προ ενός περίπου μηνός +την σκηνήν, επί της οποίας δεν κατώρθονε, φαίνεται, ν' ανανεώση +τους παλαιούς του θριάμβους, και μετεκομίσθη με όλα του τα τύμπανα +και τα κρόταλα εις τον παρά τας στήλας του Ολυμπίου Διός +φυτρώσαντα εντός του ρεύματος Κήπον του Παρθενώνος. Την θέσιν του +δε κατέλαβε συμμιγής τις άλλη, ωδική και μιμική και χορευτική +συγχρόνως, εταιρεία, εξ Ελλήνων συνάμα και Ιταλών και Ανατολιτών +προχείρως συγκροτηθείσα. Ο θίασος δε ούτος ο ποικίλος και +αστειότατος — χωρίς να το θέλη, εννοείται, — ορχήστραν του έχει +ένα και μόνον Άτλαντα, δέροντα ευσυνειδήτως καθ' εσπέραν επί +πέντε συνεχείς ώρας παράφωνον κλειδοκύμβαλον, ούτινος η ηλικία +τουλάχιστον επέβαλλε πλειότερον σεβασμόν (ή ανασκοπήν ως λέγουσι +σήμερον), και αδάμαντά του την σμυρναίαν Ειρήνην, ήτις τετράκις ή +πεντάκις της εσπέρας εναλλάσσει το τουρκικόν σ α β α ί προς το +βαρύ και παθητικόν μέλος δημοτικού τινος άσματος. Το πλείστον +μέρος των θεατών έρχεται ν' ακούση αυτάς ιδίως τας ανατολικάς της +Ειρήνης μελωδίας, μονοτόνους μεν ως επί το πολύ αλλ' οικείας όμως +εις τα ώτα των ακροατών, συνοδευομένας δε δι' ενός βιολίου υπό +σμυρναίου μουσικού, και υπ' αυτής της αοιδού διά παραδόξου τινός +οργάνου, πολλήν έχοντος την ομοιότητα προς το γερμανικόν Zither. +Δι' αυτόν δε τον λόγον είνε συνήθως το κοινόν του Άντρου ικανώς +συμμιγές, ουδ' αποπνέει ως επί το πολύ αρώματα του Lubin και του +Atkinson. Υπάρχουσιν όμως μεταξύ αυτού και θεαταί ευρωπαϊκωτέραν +έχοντες την καλαισθησίαν, οίτινες τέρπονται πλειότερον εκ της +βραχνής κραυγής κολοσσιαίου τινός βαρυτόνου, περιφερομένου εις +την σκηνήν και παθητικώτατα χειρονομούντος μονωδίαν τινα του +Trovatore, ή εκ του οξέος συριγμού μελιταίας τινός υψιφώνου, ην η +πρασινοπόρφυρος ενδυμασία της μεταβάλλει εις αληθή χρυσομυίαν, ή +εκ των στερεοτύπων μορφασμών του αλευρωμένου προσώπου ηλιθίου +τινός pagliaccio, ή τέλος και εκ των χαριεστάτων δύο +αυτοχειροτονήτων χορευτριών, αίτινες ουδεμίαν έχουσι δυσκολίαν να +περιφέρωσι τον δίσκον των εις το κοινόν χωρίς να προσθέτωσιν +ο,τιδήποτε εις την στοιχειώδη αυτών ενδυμασίαν, συνοδευόμεναι +όμως πάντοτε υπό δεκαετούς τινος βρακοφόρου και ανυποδήτου +κ ι σ λ ά ρ - α γ ά. + +Αλλ' αυτά αποτελούσι το αστείον μέρος της παραστάσεως. Το +σπουδαίον και ικανώς άξιον προσοχής αποτελεί το ανατολικόν άσμα +της Ειρήνης. Ηξεύρω, ότι η μουσική αυτή δεν σ' ενθουσιάζει τόσον +όσον τον Κ. Ducoudray. Σου φαίνεται, ως πολλάκις μου είπες, +φοβερά μονότονος και παντελώς άρρυθμος, ίσως δε δεν έχεις και +πολύ άδικον. Σημείωσε όμως, ότι δι' αυτόν ακριβώς τον λόγον, +διότι τα ανατολικά μέλη είνε ικανώς μονότονα και άρρυθμα, +απαραίτητον είνε, όπως ευαρεστήσωσι, να άδωνται υπό ψάλτου, όστις +και φωνήν ιδία προς τούτο πεπλασμένην να έχη, και να αισθάνεται +βαθέως, και ησκημένος να ήνε διά μακρών. + +Τότε με συγκινεί πολλάκις η ανατολική μελωδία μέχρι μυχών της +καρδίας μου· η μονότονος εκείνη, η κατ' ε λ ά σ σ ο ν α +τ ό ν ο ν (minore) αδιακόπως φερομένη, αλλ' εντέχνως όμως +ποικιλλομένη διά τρομώδους λαρυγγισμού μουσική φράσις μου προξενεί +ανέκφραστόν τινα αλλά γλυκείαν βαρυθυμίαν, και το ους μου όχι +μόνον δεν κουράζεται υπό του βαρέως συρομένου ρυθμού, όστις ούτε +τέλος έχει πολλάκις ούτε αρχήν, αλλά τον παρακολουθεί τουναντίον +ευαρέστως, και όταν το άσμα παύση, τον παρατείνει πολλάκις δι' +ενδομύχου τινός και μυστηριώδους ηχούς. + +Αυτό μου συνέβη προχθές, ότε ήκουσα την Ειρήνην ψάλλουσαν τους +ωραίους τούτους δημοτικούς στίχους· + +_Όλαις η νηαίς παντρεύονται και πέρνουν παληκάρια, κ' εγώ η +Γιαννούλα η ώμορφη πήρα το μαραζιάρη. Σιμά του πάντα κάθομαι· του +κρένω δεν μου κρένει· ψωμί του δίνω δεν το τρώει, κρασί και δεν +το πίνει._ + +Η κλαγγή της φωνής της, καίτοι δεν έχει πλέον την δρόσον της +πρώτης νεότητος, έχει όμως σπάνιον αληθώς το κάλλος. Είνε φωνή +μεσοφώνου βαθεία, πλήρης, ηχηρά και ομαλωτάτη, εκφράζει δε πάθος +αληθές και ανεπιτήδευτον, και — όπερ σπανιώτατον εις ανατολίτας +αοιδούς, — είνε καθαρά του στήθους φωνή, ουδέποτε επικαλουμένη +της ρινός την βοήθειαν, ως επικαλούνται την βοήθειαν του fausset +οι ευρωπαίοι ψάλται. Κρίμα αληθώς, ότι τοιαύτη φωνή δεν έτυχεν +ευρωπαίου διδασκάλου ουδ' εμορφώθη διά σπουδών τακτικών. + +Μου παραπονείσαι ότι δεν σου γράφω περί του ελληνικού θεάτρου. Αν +σου έγραφα, θα μου παρεπονείσο ότι σου γράφω, και θα μου έλεγες +ότι καταστρέφω την θεραπείαν σου. + +ΙΓ'. + +Εν Αθήναις τη 14 Ιανουαρίου 1880. + +Πέντε ολοκλήρους μήνας είχα να λάβω γράμμα σου, και υπέθετα ότι +με είχες εντελώς λησμονήσει, ότε, επιστρέψασα εις τας Αθήνας, +όθεν έλειψα καθ' όλον σχεδόν αυτό το διάστημα, εύρον επί της +τραπέζης μου τρεις σου συγχρόνως επιστολάς, πλήρεις πικρών μεν +παραπόνων διά την σιωπήν μου, χαριεστάτων δε λεπτομερειών των +περιπλανήσεών σου και του εν Παρισίοις βίου σου. Και εις μεν τα +παράπονά σου άπαντα επαρκώς, ελπίζω, η απουσία μου, ήτις, +ανάγραψε και τούτο εις λογαριασμόν της ειλικρινείας μου, μ' έδωκε +νέαν αφορμήν, όχι μόνον να εκτιμήσω την αγάπην σου, αλλά και να +καμαρώσω πάλιν διά την ευχαρίστησιν την οποίαν σου προξενεί η +αθηναϊκή μου φλυαρία. Αι δε λεπτομέρειαι της κατά το πεντάμηνον +αυτό διάστημα ζωής σου, γραμμέναι μεθ' όλης εκείνης της χάριτος +και της αφελούς ασυναρτησίας, ήτις χαρακτηρίζει την νωχελή σου +φύσιν, με κατεγοήτευσαν αληθώς, και με μετεβίβασαν πολλάκις, ως +εν ονείρω, από της μικράς μου αθηναϊκής φωλεάς εις τον ευρύν +ορίζοντα του ευρωπαϊκού κόσμου. Αι λεπτομέρειαι ιδίως του +παρισινού χειμώνος, η ωραία σου περιγραφή της χιονοσκεπούς +λεωφόρου των Ηλυσίων και του παγωμένου Σηκουάνα, και η οδυνηρά +σου αφήγησις της διαρκούς φρικιάσεως, ήτις σε κατείχεν υπό όλας +σου τας σισύρας και με όλην την σπινθηρακίζουσαν εστίαν σου, μ' +έκαμαν πολλάκις να διαρραγώ εις άσβεστον γέλωτα. Ηξεύρεις διατί; +Ενθυμήθην τας καλοκαιρινάς σου επιστολάς, και την δροσομανίαν +ήτις σε είχε καταλάβει· ανεμνήσθην ότι αφήκες εν μηνί Αυγούστω +την Ελβετίαν, διότι δεν την εύρισκες αρκετά δροσεράν, και ότι +εβάδιζες προς βορράν εις αναζήτησιν ψύχους· εσυλλογίσθην τέλος +την δημώδη ελληνικήν παροιμίαν: τ α μ ι κ ρ ά δ ε ν +ή θ ε λ ε ς τ α μ ε γ ά λ α γ ύ ρ ε υ ες, και ξεκαρδίσθην +σκεπτομένη, ότι δεκαπέντε βαθμοί υπό το μηδέν ευχαρίστησαν επί +τέλους με το παραπάνω την απληστίαν σου. + +Ηξεύρεις όμως, ότι και ημείς οι μικροί και άσημοι Αθηναίοι δεν +καθυστερήσαμεν εις την τ ο υ ρ τ ο υ ρ ι σ τ ι κ ή ν αυτήν +συναυλίαν, την οποίαν συνεκρότησαν εφέτος οι πάγοι καθ' όλην την +Ευρώπην; Τετράκις μέχρι τούδε ελεύκανεν η χιών τας οδούς και τους +ορόφους των οίκων μας! Ο βοριάς, του οποίον εθρηνούμεν άλλοτε και +ιδίως πέρυσι την απουσίαν, πνέει αδιακόπως σχεδόν από δύο ήδη +μηνών, και τα ύδατα των υπαίθρων αυλάκων παγόνουσι κατά πάσαν +σχεδόν νύκτα. Ευτυχώς παγόνει μαζή των και ο πηλός των οδών μας, +αίτινες στίλβουσιν ούτω και λαμποκοπούσι την πρωίαν, όσον ουδεμία +δημοτική αρχή ποτέ θα το κατώρθονε. + +Δεν 'σου περιγράφω λεπτομερώς τα του χειμώνος μας, διότι τι νέον +δύνανται να αναγγείλωσιν οι δύο μόλις βαθμοί ψύχους, τους οποίους +εζήσαμεν ημείς, εις τους είκοσι, τους οποίους έζησες συ; Τα +συνάχιά μας και τους βήχας μας και τας πορφυράς μας ρίνας τα +είχατε, υποθέτω, και σεις πολύ αφθονώτερα και ποικιλώτερα, και +ουδεμίαν επομένως θα έχης διάθεσιν να μάθης, ποσάκις επταρνίσθην +κατά τον παρελθόντα μήνα, και πώς βασανίζομαι να θεραπεύσω τας +χιονίστρας των χειρών μου. Ό,τι όμως θέλεις να μάθης, ό,τι +απαραιτήτως θέλεις να σου διηγηθώ, είνε το πώς διασκεδάζομεν +εφέτος. Χορεύομεν; Πηγαίνομεν εις το θέατρον; Ακούομεν μουσικήν; +Γίνονται συναστροφαί; + +Εις όλα σου αυτά τα ερωτήματα αδύνατον, εννοείς, μου είνε να +απαντήσω διά μιας και μόνης μου επιστολής. Ησύχασε όμως, και δεν +θα σε αφήσω δυσηρεστημένην, αφού θέλεις να τα μάθης όλα. + +Σου υπόσχομαι να βαρυνθής επί τέλους την φλυαρίαν μου, επί τω όρω +bien entendu να βαρυνθώ και εγώ την ιδικήν σου. Χορεύομεν; +ερωτάς. Και τι άλλο κάμνομεν, σου απαντώ. Οι χοροί και αι +χορευτικαί εσπερίδες και αι δ ε υ τ έ ρ α ι (θα έπρεπε ίσως +δ ε ύ τ ε ρ α ι κατά σε, ήτις είσαι à cheval sur la grammaire, +αλλά τι να σου ειπώ; δεν μου έρχεται) και αι τρίται ήρχισαν ήδη +από του παρελθόντος μηνός, και φαντάσου τι κακόν έχει να γείνη +μέχρι των απόκρεω, αι οποίαι συμπίπτουν εφέτος την τρίτην Μαρτίου. +Αι χορευτικαί και διασκεδαστικαί μας ορέξεις ανεπτύχθησαν, +βλέπεις, κατ' ευθύν λόγον προς την διάρκειαν των απόκρεω, και από +της α'. Ιανουαρίου, ότε εδόθη ο πρώτος γενικός χορός της Αυλής, +επέρχονται καθ' εβδομάδα αλλεπάλληλοι προσκλήσεις, αι δε ολίγαι +μας ράπτριαι δεν προφθάνουσιν, όχι να μας ράπτωσωσιν αλλ' ουδέ να +μας ακούωσι. Κατήντησαν και αυταί personnages, και πολύ φοβούμαι +μήπως ορίσωσιν επί τέλους ώρας ακροάσεων, καθώς οι υπουργοί μας. + +Περί του αυλικού χορού της πρώτης του έτους δεν σου γράφω τίποτε. +Ήτο όμοιος κατά την λαμπρότητα προς τους χορούς των παρελθόντων +ετών, τους οποίους γνωρίζεις, διότι είδες πολλούς· επιφυλάσσομαι +δε να σου γράψω λεπτομερέστερον περί του μικρού χορού, όστις +δίδεται απόψε, διά της προσεχούς μου επιστολής. Ας σου είπω +σήμερον ολίγα τινά περί του χορού της Κας Σ., και αυτά όχι μεθ' +όλης της λεπτομερείας, την οποίαν ποθεί η άπληστός σου +περιέργεια, διότι ούτε τα όρια απλής επιστολής θα εχώρουν όσα +θέλεις συ, ούτε ο κάλαμος της φίλης σου θα επήρκει. Περί την +χορευτικήν αυτήν εσπερίδα — διότι ούτω την ωνόμαζον μετριοφρόνως +τα προσκλητήρια — εγένετο πολύς εκ προοιμίων ο πάταγος, και +αμύθητον υπήρξε το πλήθος — άρρεν και θήλυ — το οποίον έφερε την +προχθές εσπέραν ένδυμα γάμου. Ούτω δε το μέγα εκείνο μέγαρον, του +οποίον εθαυμάσαμεν, ενθυμείσαι, άλλοτε ομού τας ημιτελείς μεν +αλλ' ευρείας και συνεχείς αιθούσας, επληρώθη μέχρι και αυτών των +τελευταίων γωνιών του μεσορόφου, κ' ενόμιζεν ο περί την δεκάτην +ώραν του προχθές Σαββάτου εισερχόμενος εις τα κατάκοσμα εκείνα +δώματα, ότι παρίσταται εις δημοσίαν τινά αγόρευσιν του νέου ημών +ιεροφάντου Μακράκη, πολύ πριν ή ο εισαγγελεύς μετριάση κάπως τον +ενθουσιασμόν του νοήμονος κοινού· της πρωτευούσης, το οποίον +ετίμησεν εσχάτως τον προφήτην, κατά τας τελευταίας βουλευτικάς +εκλογάς, δι' επτά χιλιάδων ψήφων, εις δόξαν της καθολικής +ψηφοφορίας! Η πληθύς δε αυτή, κατά την ομόφωνον της ιδίας πληθύος +γνώμην, υπήρξε το μόνον ελάττωμα της λαμπράς εκείνης εσπερίδος, +καθ' ην ημιλλώντο η αμίμητος καλλιτεχνική του οίκου διακόσμησις, +ο άπλετος φωτισμός των περιχρύσων αιθουσών, η της ορχήστρας +τελειότης, ο πλούτος και η κομψότης των εσθήτων, η χάρις των +χορευτριών, η κοινωνική σημασία των προσκεκλημένων, του δείπνου η +άφθονος και αριστοτεχνική ποικιλία, και επί πάσιν η προσηνής +ευγένεια και περιποιητικότης των οικοδεσποτών. Δεν επιχειρώ, +φιλτάτη, να σου περιγράψω τα θαυμάσια της οικίας, ουδέ τον +καλλίτεχνον ευτρεπισμόν των ωραίων αιθουσών του μεγάρου, θα +εχρειαζόμην πολλάς σελίδας, ίνα σου καταδείξω διά λέξεων την +βαθείαν εντύπωσιν του θαυμασμού, τον οποίον μου επροξένησεν η +κατάλευκος και δι' αναγλύφων εκ ναστοχάρτου περίκοσμος αίθουσα +κατά την βορειοανατολικήν πρόσοψιν του μεγάρου, η διαιρουμένη εις +δύο διά κομψοτάτων στηλών εκ λευκού πεντελικού μαρμάρου, η παρ' +αυτή δεξιόθεν μικροτέρα, διακεκοσμημένη διά γραφών και επίπλων +κατά τον επί Λουδοβίκου του ΙΕ'. συρμόν, η άλλη παρακειμένη, επί +των τοίχων της οποίας ανευρίσκει τις τον ρυθμόν και τας γραφάς +των πομπηιανών δωμάτων, το περαιτέρω μαγευτικόν μικρογράφημα των +αραβουργημάτων της Αλάμβρας, και τέλος το εκ ξύλου δρυός +περίγλυφον εστιατόριον, όπου διαρκώς εστρωμένον κυλικείον ανέψυχε +τους διψώντας και ενεδυνάμου τους απαύστως σχεδόν πεινώντας +στομάχους των προσκεκλημένων, χορευόντων και μη. + +Άλλως δε η περιέργεια σου επιθυμεί αναντιρρήτως λεπτομερεστέραν +και φλυαροτέραν την περιγραφήν των κυριών και των ενδυμασιών των. +Και δι' αυτό όμως . . . τι να σου είπω; εντρέπομαι, αλλ' η +αλήθεια είνε, ότι ολίγα ενθυμούμαι, διότι ολίγα είδα. Ήμεθα τόσον +πολλαί και τόσον πυκναί, ώστε σε βεβαιώ, ότι πολλάς μας φίλας +μόλις κατώρθωσα να ιδώ και να χαιρετίσω εις το τέλος του χορού. +Σου αναφέρω μόνον εν γένει, ότι αι εσθήτες των χορευτριών ήσαν +βαρείαι ως επί το πολύ και όλαι σχεδόν πλούσιαι, εκτός ολιγίστων +— δυστυχώς! — εξαιρέσεων. Τρίχαπτα πανταχού, πλημμύρα de points +d' Angleterre et de point de Bruxelles, κεντήματα βαρύτιμα, +φορέματα εξ επικρόκου, αδάμαντες και μαργαρίται εις σχήματα +περιδεραίων και πτίλων και χρυσαλλίδων, άνθη χαριέστατα, +ωραιότερα των αληθινών, και ουραί . . . ουραί . . . ουραί . . . +τόσον μακραί, ώστε εσχίσθησαν, εσχίσθησαν και πάλιν έμειναν. Και +ποίαι ήσαν αι ωραιότεραι του χορού; θα μ' ερωτήσης βέβαια. Τι να +σου ειπώ; Ηξεύρεις, ότι έχω το φοβερόν ελάττωμα να ήμαι δύσκολος, +και ότι σπανίως τολμώ ν' απονέμω τίτλους καλλονής. Πρέπει όμως +οπωσδήποτε να διακρίνω μεταξύ του πλήθους την ζωηρότητα και την +χάριν της Κυρίας Κ., το επιβάλλον παράστημα της Κυρίας Σ., την +ήρεμον μεγαλοπρέπειαν της Κυρίας Λ. και το αφελές εκείνο αλλ' +ανθηρότατον κάλλος της Κυρίας Ν., όπερ κρίμα αληθώς ότι ατελώς +εκτιμά η ράπτριά της. Εκ των δεσποινίδων μου ήρεσαν πολύ δύο +μικρά αλλά χαριέστατα κοράσια, άτινα διατηρούσιν επί του αφελούς +των προσώπου όλην την χάριν της νεαράς των ηλικίας, και +ανατέλλουσιν επί της ερυθριώσης μορφής των όλον εκείνο το +ανέκφραστον της αθωότητος γόητρον, το οποίον δυστυχώς εξαλείφει +παρ' ημίν από ημέρας εις ημέραν η μετάγγισις του πολιτισμού της +Εσπερίας. Η δεσποινίς Κ. και η δεσποινίς Κ. είνε κομψόταται +κόραι, και πεποίθησιν έχω, ότι θα γείνωσιν έτι κομψότεραι και +ωραίαι κυρίαι. + +Ο χορός υπήρξε ζωηρότατος και πλήρης αδιαπτώτου ευθυμίας απ' +αρχής μέχρι τέλους· το δε ακροτελεύτιον cotillon διέκριναν +ωραιόταται εικόνες — σου μεταφράζω ούτω τας figures — ων δύο +ιδίως παρήγαγαν αληθώς μαγευτικόν αποτέλεσμα. Κατά την μίαν εξ +αυτών ευρέθησαν διά μιας οι πλείστοι των χορευτών περιβεβλημένοι +πολυχρώμους και ποικίλας εκ σιγαροχάρτου ενδυμασίας, ας εξήγον αι +χορεύτριαί των εκ μικρών περιχρύσων κιλίνδρων διανεμηθέντων εις +αυτάς επί τούτω· περιεδινούντο δε ούτω τα χορεύοντα ζεύγη εντός +της καταφώτου αιθούσης, και το θέαμα μοι ανέμνησε τοιχογραφίαν +τινά παριστάνουσαν τας απόκρεω της Βενετίας, την οποίαν είδα ποτέ +εν Ιταλία. Κατά την άλλην έθραυον αι χορεύτριαι κατά της κεφαλής +των χορευτών των λευκάς εκ λεπτού χαρτίου σφαίρας, και ανεπήδα εξ +αυτών νέφος ολόκληρον μικρών τεμαχίων χάρτου λευκού, άτινα +επλήρουν ως χιόνος νιφάδες τον αέρα, το έδαφος, τας κόμας των +κυριών και των κυρίων τα μελανά φορέματα. Ενόμιζες ότι χιών +κατέπιπτε την στιγμήν εκείνην πυκνή, και ηπόρεις ότι δεν ησθάνεσο +παγωμένους τους λοβούς των ωτίων σου. + +Την πέμπτην ώραν μετά το μεσονύκτιον το μέγαρον ήτο σκοτεινόν, +και τους λοβούς των ωτίων μας επάγονεν αληθώς η παγερά ατμοσφαίρα +των Αθηνών, εν μέσω των κλειστών αμαξών, αίτινες μας μετέφερον +οίκαδε. + +ΙΔ'. + +Εν Αθήναις τη 20 Ιανουαρίου 1880. + +Σου υπεσχέθην διά της τελευταίας μου επιστολής περιγραφήν του +πρώτου μικρού βασιλικού χορού, όστις εδόθη εφέτος, και σπεύδω να +εκπληρώσω την υπόσχεσίν μου, πριν ή έλθη του ταχυδρομείου η +ημέρα, ωφελουμένη από θερμήν αλλά παροδικήν βεβαίως ηλίου ακτίνα, +ήτις εισδύει την στιγμήν αυτήν διά του παραθύρου μου, και +ζωογονεί κάπως τους παγωμένους μου δακτύλους. Τι χειμών, αδελφή +μου, είνε ο εφετεινός! Υπεδέχθημεν προ ενός και ημίσεος μηνός την +χιόνα μετ' ευθύμου σχεδόν εκπλήξεως, και την συνελέξαμεν ιδίαις +χερσίν από της φλιάς των παραθύρων μας, και εσφαιροβολήθημεν δι' +αυτής, και την κατεπατήσαμεν χαίρουσαι, πριν ή έτι αναλυθή εις +ρύπον και πηλόν, ελπίζουσαι ότι, ως συνήθως, ουδέν άλλο ήτο η +ωραία τις χειμερινή σκηνογραφία, παρασκευασθείσα εις στιγμιαίαν +ημών διασκέδασιν υπό του αθηναϊκού χειμώνος, και μέλλουσα να +διαλυθή την επαύριον υπό το φαιδρόν του ηλίου θάλπος. Και διελύθη +μεν αληθώς, αλλά τι το όφελος, αφού μετ' ολίγας ημέρας +υπεδέχθημεν την δευτέραν της έκδοσιν; Εξεπλάγημεν και τότε, +εννοείται, αλλ' η έκπληξίς μας ουδέν είχε πλέον το εύθυμον. Ότε +δε μετά μίαν μόλις εβδομάδα ελεύκανε τας στέγας εκ τρίτου η χιών, +και μετ' ολίγας πάλιν ημέρας εκ τετάρτου, και επάγωσαν των ρυάκων +τα ύδατα, και είδαμεν τας λεμονοπορτακαλλέας των κήπων μας +φυλλορροούσας και μ ε λ α γ χ ο λ ι κ ά ς — κατά την ωραίαν +έκφρασιν, ην μετεχειρίσθη προχθές ο βασιλεύς, ομιλών εν τω χορώ +μετά τινος των προσκεκλημένων, — τότε πλέον η έκπληξίς μας +εκορυφώθη εις αδημονίαν, και η παιδική εκείνη από των πρώτων +χιόνων χαρά μετετράπη εις αγανάκτησιν, ην από ενός ήδη μηνός +μαρτυρούμεν δι' επιφωνημάτων και βηχός, διά πατάγου ρινών και +χ ο υ χ ο υ λ ι σ μ ά τ ω ν. + +Και μ' όλα αυτά εν τούτοις, και μ' όλας τας απαισίας προρρήσεις +των αστρονόμων μας, αίτινες προεικάζουσι βαρύτερον έτι το +επερχόμενον ψύχος, διασκεδάζομεν εφέτος πολύ περισσότερον παρ' +όσον διεσκεδάζομεν πέρυσι, ότε δεν είδαμεν σχεδόν χειμώνα και +ολίγον έλειψε να μεταβληθώμεν εις αμφίβια, υπό τας αδιακόπους +βροχάς, δι' ων μας εφιλοδώρει ο νότος. Είπα: μ' ό λ α α υ τ ά, +ενώ έπρεπεν ίσως ορθότερον να είπω· δ ι' ό λ α α υ τ ά. Αφού οι +χοροί και αι συναναστροφαί και αι παννυχίδες είνε διασκεδάσεις +χειμεριναί, δεν είνε φυσικόν ν' αυξάνωσι και να πληθύνωνται όσον +αυξάνει κ' επιτείνεται ο χειμών; Τούτο συνέβη και εφέτος, ως σου +έγραφα την παρελθούσαν εβδομάδα. Ηνοίχθησαν τα διάκοσμα δώματα +των πλουσίων μεγάρων, και άλλα μεν καθ' ημέρας τακτάς, άλλα δ' +εκτάκτως συναθροίζουσιν επί του λείου δαπέδου των τον πυκνόν και +φαιδρόν όμιλον των χορευτών και χορευτριών, οίτινες, ενώ έξω +συρίζει ο βορράς και λευκαίνονται υπό την χιόνα οι δρόμοι, +αποζημιούσι τας εκ της αργίας του παρελθόντος αιμωδιώσας κνήμας +των, παρατείνοντες το cotillon μέχρι πρωίας. Και αυτοί δε οι +χοροί της Αυλής, τους οποίους, χάρις εις την ευμενή των βασιλέων +αγαθότητα, συνείθισεν ήδη ν' αναμένη τακτικώς ανά πάντα χειμώνα η +καλή των Αθηνών κοινωνία, προϋπολογίζουσα την εξ αυτών +διασκέδασαν ως ωρισμένον ευθυμίας εισόδημα, και αυτοί υπήρξαν +εφέτος εκτάκτως ωραίοι και ζωηροί. + +Ο την παρελθούσαν Δευτέραν δοθείς μικρός χορός — ή συναστροφή, ως +καλεί αυτόν η αυλική γλώσσα, — υπήρξεν αναντιρρήτως είς των +ωραιοτέρων χορών όσους περιέλαβον ποτέ αι υψόροφοι εκείναι και +αληθώς λαμπραί αίθουσαι, ας γερμανοί αρχιτέκτονες και ιταλοί +ζωγράφοι κατεσκεύασαν και διεκόσμησαν εν έτει 1848 εν μέσω των +βασιλικών ανακτόρων των Αθηνών, και τας οποίας θαυμάζουσι δικαίως +και αυτοί οι την πρωτεύουσαν επισκεπτόμενοι ξένοι. + +Εις τας αιθούσας αυτάς δίδονται υπό της νέας βασιλείας ου μόνον +οι μεγάλοι αλλά και οι μικροί χοροί. + +Είνε δε βεβαίως προτιμότερος ο χώρος ούτος διά πολυπληθή και +μάλιστα χορευτικήν ομήγυριν ή τα μακρά εκείνα και υποτρέμοντα +πολλάκις δώματα του τρίτου ορόφου, όπου η βασίλισσα Αμαλία +συνεκάλει τον παλαιόν καιρόν την ευάριθμον και αραιάν ομάδα των +εκλεκτών, οίτινες ήσαν συνήθως οι κλητοί των μικρών χορών της +πρώην Αυλής. Προτιμώ δε και προτιμώσι μαζή μου, είμαι βεβαία, τας +αιθούσας των μεγάλων χορών πάντες οι προσκεκλημένοι, διότι πρώτη +και απαραίτητος ανάγκη παντός χορού, — είτε χορός καλείται είτε +συναναστροφή είτε ο,τιδήποτε άλλο — είνε αίθουσα ευρεία, +αδιάσειστον έχουσα το έδαφος, υψηλή και ευάερος. Είνε τόσον +ευχάριστον να χορεύης ανέτως, χωρίς να πνίγεσαι εντός του +πλήθους, μηδέ να κινδυνεύης να πατηθής ή να πατήσης ανά πάσαν +στιγμήν, μηδέ να αισθάνεσαι ότι ενδίδει το έδαφος υπό τους πόδας +σου, μηδέ να δυσκολεύεσαι ν' αναπνεύσης εντός πνιγηράς και θερμής +ατμοσφαίρας. Τα προσόντα δε ταύτα συνενούσιν άπαντα εν ωραιοτάτω +συνδέσμω αι ανακτορικαί αίθουσαι των μεγάλων χορών. Όταν μάλιστα +αναλογίζωμαι ιδιωτικάς τινας αιθούσας, τας οποίας αρέσκονται +συνήθως οι προσκαλούντες να πληρώσι μέχρι και των προθαλάμων, +φρονούντες ίσως μετά του K. de Montlucar Scribe «qu il vaut mieux +entasser ses amis dans l' antichambre . . . et quel-ques-uns +même sur l' escalier», και μεριμνώντες ως εκείνοι ουχί πώς να +διασκεδάσωσιν οι ξένοι των, αλλά πώς μάλλον να επιδείξωσιν αυτοί +το πλήθος των σχέσεών των, αισθάνομαι αληθινήν χαράν και +ανακούφισιν, ούτως ειπείν, οσάκις ευρίσκομαι εν μέσω των +περιχρύσων εκείνων και υψηλών δωμάτων, και φέρομαι ανάρπαστος υπό +του χορού διά της δροσεράς των ατμοσφαίρας, προς το γοργόν και +εναρμόνιον μέλος τελείας ορχήστρας, υπό το άπλετον φως των +πολλαπλών πολυελαίων, ων η άνωθεν καταπεμπομένη λάμψις μαγεύει +χωρίς να κουράζη τους οφθαλμούς. + +Εννοείς επομένως ευκόλως πόσον διεσκέδασα την παρελθούσαν +δευτέραν, αν και δεν εχόρευσα πολύ, διότι ήμην κουρασμένη εκ +προηγουμένων αγρυπνιών. Οι αντίχοροι και οι στρόβιλοι δεν +παρετάθησαν, ως άλλοτε, πέραν του μεσονυκτίου, διότι η +ενδιαφέρουσα, ως λέγεται, θέσις της βασιλίσσης δεν επέτρεπεν αυτή +να μετάσχη του χορού, μήτε να παρατείνη πέραν του προσήκοντος την +νυκτερινήν αυτής αγρυπνίαν. Καίτοι όμως η Α. Μεγαλειότης απείχε +της χορευτικής διασκεδάσεως των προσκεκλημένων της, ήτο +περιχαρής, ως πάντοτε, και φαιδροτάτη, προσηνής και ομιλητική, η +δε αγαθή της μορφή, εφ' ης τοσούτον εύχαρις θάλλει έτι της +νεάνιδος η αφέλεια, υφ' όλην την αίγλην της ηγεμονικής +μεγαλειότητος, ενεθάρρυνε διά διαρκούς ιλαρού μειδιάματος τον +εύπτερον όμιλον, όστις ήρχετο και παρήρχετο στροβιλίζων ενώπιόν +της. Εφόρει χαριεστάτην μελανήν εσθήτα, διάκοσμον διά βαρυτίμων +λευκών τριχάπτων και ορμαθού όλου αδαμάντων· φαντάζεσαι δε, πόσον +η ανθηρά αυτής χροιά ανεδεικνύετο έτι ανθηροτέρα υπό της αμαυράς +εκείνης αναβολής. Ηξεύρεις βεβαίως συ η παρισινή, πόσον τα μελανά +φορέματα είνε εφέτος του συρμού κατά τους χορούς και τας +εσπερίδας· αγνοείς όμως, ότι και ημείς αι οσημέραι +τελειοποιούμεναι κατηντήσαμεν πλέον τόσον ενήμεροι εις τους +νόμους του Κ. Worth, ώςτε μετεφυτεύσαμεν ήδη τας μελανάς εσθήτας +εν Αθήναις, χωρίς ν' αφήσωμεν να παλαιώση μηδ' ένα καν χειμώνα ο +συρμός των. Ούτω δε πλησίον της βασιλικής τέσσαρες άλλαι μελαναί +ενδυμασίαι ανέπτυσσον άλλη μεν τα λευκά της τρίχαπτα, άλλη δε +τους διανθείς της στεφάνους, και άλλη τους πολυχρώμους θυσάνους +της, αλλ' ήσαν όμως όλαι σχεδόν άκομψοι και εζητημέναι, +προκαλούσαι μεν το βλέμμα αλλά μη ευχαριστούσαι αυτό. Περί άλλων +φορεμάτων μη μ' ερωτάς. Όχι διότι δεν ήσαν ωραία· τουναντίον, +ήσαν ωραιότατα, πλουσιώτατα, βαρυτιμότατα τα πλείστα· αλλά δι' +αυτό ίσα ίσα σου λέγω, μη μ' ερωτάς. Δεν ηξεύρω ποίον είνε το +ιδικόν σου φρόνημα· το κατ' εμέ όμως λυπούμαι φοβερά, και +ελεεινολογώ τον τόπον μας και το μέλλον του, οσάκις βλέπω εις +ποίον ύψος πολυτελείας ανήγαγε την ενδυμασίαν μας η ούτω +καλουμένη αλλά κακώς εννοουμένη — κοινωνική ανάγκη. + +Το βλέπω δε δυστυχώς πολύ συχνά το φαινόμενον αυτό, και εις τον +τελευταίον ανακτορικόν χορόν το είδα τοσούτον ανεπτυγμένον, ώστε +αι λυπηραί σκέψεις, τας οποίας μου εγέννησε, μ' έρριψαν εις +δυσθυμίαν παράδοξον, την οποίαν μάτην προσεπάθησα ν' αποδιώξω +καθ' όλην την εσπέραν. Ανελογίσθην τους δυστυχείς συζύγους των +κυριών, αίτινες έφερον χιλίων φράγκων εσθήτας εις την ράχιν των, +τους ταλαιπώρους πατέρας των δεσποινίδων, αίτινες έσυρον διά της +αιθούσης τας πλουσίας και μακράς ουράς πολυτελών μεταξωτών +φορεμάτων, ων ήτο πρόδηλος η παρισινή καταγωγή, και είπα κατ' +εμαυτήν . . . — περιττόν να σου το επαναλάβω, διότι καμμίαν +βεβαίως δεν έχεις όρεξιν ν' αναγνώσης τας μελαγχολικάς σκέψεις +της πρεσβυτιζούσης φίλης σου. + +Τώρα θα μ' ερωτήσης βεβαίως, ποίαι ήσαν αι ωραιότεραι του χορού, +διότι συ, — το ηξεύρω — δεν αρκείσαι εις την ερώτησιν, ποίαι ήσαν +αι ωραιότεραι toilettes, ήτις μόνη σήμερον είνε του συρμού εν +Αθήναις. Η απάντησίς μου θα ήνε απαράλλακτος με την απάντησιν, +την οποίαν έδωκα την παρελθούσαν εβδομάδα εις το ίδιόν σου +ερώτημα. Η Κυρία Κ., η Κυρία Λ., και πάσαι κατά δεύτερον λόγον αι +άλλαι. Συλλογήν ωραίων γυναικών δεν έχει δυστυχώς άφθονον η +ελληνική πρωτεύουσα, και την πλειάδα εκάστου χορού και πάσης +εσπερίδος αποτελούσιν ως επί το πλείστον τα ίδια πρόσωπα. + +Το δείπνον παρετέθη ενωρίτερον ή άλλοτε, περί το μεσονύκτιον, εν +τη μεγάλη αιθούση, ης εσύρθησαν αίφνης, προς δοθέν σημείον, αι +διά των διαμέσων στηλών ανηρτημέναι αυλαίαι, και απεκάλυψαν διά +μιας τας εστρωμένας τραπέζας, ων ηκτινοβόλουν τα κρύσταλλα υπό +τους πολυφώτους λυχνούχους. Έγεινε τότε . . . . . η φοβερά +έφοδος, και μετά μικρόν πάταγος σιαγόνων συγκρουομένων διεδέχθη +τους σιγήσαντας φθόγγους της ορχήστρας. Ότε ο πάταγος εκείνος +εκόπασεν, ήκουσα τινάς σχολιάζοντας τα του δείπνου και +παραπονουμένους, ότι οι κούρκοι δεν ήσαν αρκετά παχείς, ουδ' ο +καμπανίτης λίαν άφθονος. Οι παραπονούμενοι ήσαν γνωστοί μου· +γνωρίζουσα δε, ότι οι κούρκοι και ο καμπανίτης δεν έχουσι συνήθη +των διαμονήν τας τραπέζας των, εμειδίασα και σχεδόν ανεκάγχαζον. +Η ευάρεστος αυτή τροπή διέλυσε την προτέραν μου δυσθυμίαν, και +ότε επέστρεψα εις την οικίαν μου, εμειδίων ακόμη με τους +δυσκόλους εκείνους συνδαιτυμόνας. + +Συ χορεύεις; πώς δεν μου γράφεις τίποτε; + +ΙΕ'. + +Εν Αθήναις, τη 28 Ιανουαρίου 1880. + +Αν δεν εφοβούμην μη καταντήσω μονότονος ως μυθολόγος γραία και +πληκτική ως αγγλικόν μυθιστόρημα, θα ήρχιζα και την σημερινήν μου +επιστολήν από την νέαν εισβολήν του χειμώνος, της οποίας προ +πέντε ήδη ημερών είμεθα θύματα, και ήτις μας απειλεί διά νέων +πάλιν χιόνων και νέων παγετών. Αλλ' εσκέφθην και θα σκεφθής +ομοίως ελπίζω, ότι αρκετά είνε πλέον τα χειμερινά μας μυρολόγια, +αφού ούτε μας παρηγορούν ούτε το κακόν εξορκίζουν. Τι όμως να σου +γράψω, διά να μη γείνω μονότονος, αφού χειμών και χοροί επλήρωσαν +δύο μου ήδη γράμματα, χειμών δε μόνον και χοροί είνε και αυτής +της εβδομάδος τα νέα; Χορός παρά τω γραμματεί της γαλλικής +Πρεσβείας, ούτινος θα ενθυμείσαι βεβαίως τον ωραίον bal costumé, +τον οποίον έδωκε πέρυσι κατά την αυτήν εποχήν χορός — ο δεύτερος +ήδη — της εν Αθήναις γερμανικής παροικίας εν τη Philadelphia· +χορός τέλος πάντων masqué et paré εν τω θεάτρω, — ιδού εν +ολίγοις ο χορευτικός ισολογισμός των τελευταίων ημερών. Ο πρώτος +εξ αυτών υπήρξεν ωραία αληθώς εσπερίς, συναθροίσασα εκατόν +περίπου προσκεκλημένους εκ των κορυφών της αθηναϊκής κοινωνίας· +είχε δε τούτο ιδίως το ευάρεστον χαρακτηριστικόν, ότι δίκην +ανθοδέσμης, αποτελουμένης εξ ευωδών μόνον ανθέων, περιελάμβανε +νεαρά μόνον πρόσωπα και χορευτικάς μόνον κνήμας. Tapisserie, ήτοι +στασίδια, ως προσφυώς μετέφρασέ ποτε την λέξιν ο κ. Σκυλίσσης, +έλειπον σχεδόν εντελώς, και πάντες περίπου όσοι παρεκάθισαν εις +το μεσονύκτιον δείπνον το είχον κερδίσει αληθώς εν ι δ ρ ώ τ ι +τ ο υ π ρ ο σ ώ π ο υ τ ω ν. Ο γερμανικός χορός της +Ρhiladelphia, όστις από έτους εις έτος λαμβάνει μεγαλοπρεπεστέρας +τας διαστάσεις, ήτο αφελεστάτη ως πάντοτε και χωρίς τινος +αυστηράς εθιμοτυπίας συνάθροισις, όπου οι νεαροί χορευταί και αι +εύπτεροι χορεύτριαι, ξανθόκομοι Τεύτονες οι πλείστοι, εχόρευον +μετά προδήλου ευχαριστήσεως και ακάματοι απ' αρχής μέχρι τέλους, +διακοπτόμενοι μόνον ενίοτε όπως πίωσι ποτήριον ζύθου ή φάγωσι +τεμάχιον χοιρομηρίου. + +Τας ατελείς αυτάς και ανεπαρκείς βεβαίως διά σε πληροφορίας σου +δίδω ουχί εξ ιδίας όψεως, αλλ' εξ ακοής μόνον και εκ παραδόσεως +νεαρού χορευτού, όστις μου εξωμολογήθη, ότι ουδαμού διεσκέδασε +τόσον, όσον εν μέσω της απροσποιήτου εκείνης και ανεπιτηδεύτου +ομηγύρεως, όπου άλλως δεν ήτο υποχρεωμένος, έλεγε, να προσέχη +αδιακόπως, πού θέτει τον πόδα του, εκ φόβου μη σχίση την ουράν +βαρυτίμου τινός μεταξωτού φορέματος δισχιλίων φράγκων. + +Η διασκεδαστική όμως συνάθροισις της παρελθούσης εβδομάδος, +εκείνη εις ην ομοθύμως — και δικαίως ως φαίνεται — απένειμαν την +δάφνην, ουχί τόσον οι χορευταί όσον οι θεαταί της, είνε ο εν τω +χειμερινώ θεάτρω των Αθηνών δοθείς χορός μετημφιεσμένων. +Ηξεύρεις, υποθέτω, ουχί βεβαίως εξ όψεως, αλλ' εκ πιστής τινος +και λεπτομερούς αφηγήσεως, τι πράγμα είνε περίπου οι διδόμενοι εν +Αθήναις κατά τας απόκρεω χοροί μετημφιεσμένων, ων κερδοσκόποι +συνήθως αμφιτρύωνες είνε διευθυνταί τίνες καφενείων ή +ξενοδοχείων, τρέφοντες την εύλογον ελπίδα να εξοδεύσωσιν εν μέσω +της χορευτικής τύρβης τα αμφίβολα και ουχί εκτάκτως ελκυστικά +ποτά και όψα των ερμαρίων των, ή ευσυνείδητοι χοροδιδάσκαλοι, +υπολαμβάνοντες καθήκον αυτών να παράσχωσιν εις τους επιμελείς +τελειοφοίτους των μαθητάς, άπαξ καν κατά το τέλος των μαθημάτων +και δίκην ευσήμου ή βραβείου, την ασυνήθη χορευτικήν απόλαυσιν +ετεροφύλων χορευτριών, θα ήκουσες αναμφιβόλως, όποίος τις είνε ως +επί το πλείστον ο τας ομηγύρεις αυτάς αποτελών όμιλος, όστις κατά +τούτο ιδίως δύναται να ονομασθή μετημφιεσμένος, ότι το ήμισυ των +ανδρών του φορεί γυναικεία ενδύματα. Θα εγέλασες δε βεβαίως εξ +όλης σου καρδίας, φανταζομένη τους αρειμανείους των χορευτών +μύστακας προκύπτοντας ενίοτε του προσωπείου και ελέγχοντας το +αληθές γένος των κατ' επιφάνειαν χορευτριών, ή τον απαραίτητον +του χορού διευθυντήν, όρθιον επί καθέδρας εν τω μέσω της αιθούσης +και εκφωνούντα μετ' απανθρώπων στρεβλώσεων τα γαλλικά προστάγματα +των αντιχόρων, ή το συμμιγές εκείνο της χορευτικής ατμοσφαίρας +άρωμα, εν ώ επικρατεί ιδίως η οσμή του υπό των στομάχων των +χορευτών χωνευομένου οίνου. + +Και τοιούτος λοιπόν ήτο, θα ερωτήσης βεβαίως, ο εις το θέατρον +δοθείς χορός μετημφιεσμένων; — Όχι ακριβώς, σου απαντώ, αλλά +περίπου τοιούτος. Κατά βάθος ολίγον διέφερε των άλλων εκείνων, +περί ων ήκουσες διηγούμενα όσα έλεγα προ μικρού· ήτο δε μόνον +κατά τι επηυξημένος και διωρθωμένος, ως πάσαι αι νεώτεραι +εκδόσεις. — Και τον είδες λοιπόν; θα εξακολουθήσης ερωτώσα. — Τον +είδα βέβαια· διατί να μην τον ιδώ; και τι άλλο θέλεις να ιδώ εγώ +εν Αθήναις, όταν συ βλέπης τους bal de l' Opéra εν Παρισίοις; Η +μόνη διαφορά μεταξού εμού και σου είνε, ότι συ μεν, διά να ίδης +τους χορούς του παρισινού μελοδράματος, θα ηναγκάσθης πιθανώς να +φορέσης δ ό μ ι ν ο ν και προσωπείον, εγώ δε ανυπόκριτος και +αμεταμφίεστος ενεθρονίσθην εις έν θεωρείον, και απήλαυσα ανέτως +το περίεργον και αστειότατον εκείνο θέαμα, εφ' όσον, εννοείται, +μου το επέτρεπεν ο πυκνός καπνός, τον οποίον έστελλον εις την +αίθουσαν οι από των διαδρόμων του θεάτρου καπνίζοντες χορευταί, +και ο υπό τους πόδας των χορευόντων αδιακόπως αναδιδόμενος +κονιορτός. Κύριον θέλγητρον του χορού επρόκειτο να ήνε κατά το +πρόγραμμα του θεατρώνου, και υπήρξεν εν μέρει, η παρουσία του +προσωπικού του θεάτρου en costume, και η μετοχή αυτού εις τον +χορόν. Ο κ. Moreau είχε πεισθή, ως φαίνεται, μετά δίμηνον πείραν, +ότι οι ψάλται και αι ψάλτριαι, τους οποίους από δύο ήδη μηνών +έτρεφε διά μόνης της πρωινής δρόσου, — ίνα μη πάθη πιθανώς η φωνή +των — ου μόνον δεν κατώρθοναν να μεταβληθώσιν εις τέττιγας, μ' +όλην την ανακρεόντειον δίαιταν, εις την οποίαν τους υπέβαλλεν, +αλλ' εμαρτύρουν τουναντίον ορχηστικήν τινα ειδικότητα, αξίαν +μείζονος προσοχής και εμψυχώσεως. Απεφάσισε λοιπόν να +χρησιμοποιήση δημοσία τα κεκρυμμένα του θιάσου του προτερήματα +και, tirant deux moutures du même sac, να πληρώση συνάμα την +συνήθως κενήν αίθουσαν του θεάτρου του. Πρώτην φοράν εφέτος ο κ. +Moreau είχε την τύχην να φανή ευφυής· και το θέατρον επληρώθη +όσον ουδέποτε το παρελθόν Σάββατον, και οι ηθοποιοί του εχόρευσαν +όπως ουδέποτε είχον τραγουδήσει. Ο αντίχορος μάλιστα, τον οποίον +επί το κορδακικώτερον συνεκρότησαν οι αποτυχόντες τέττιγες του +θεατρώνου μας, υπήρξε γραφικώτατος και ζωηρότατος, προς μεγίστην +του κοινού ευχαρίστησιν, ο δε κωμικός Gregoire, ενδυμένος +παράδοξον και ιδιότροπον ιπποκόμου στολήν, απέδειξεν ότι ηδύνατο +να διαπρέψη ως homme caoutchouc εις οιονδήποτε ιππόδρομον της +Ευρώπης. + +Η Κ. Minelli ως οδαλίσκη και η Κ. Νeuville ως folie ήσαν επίσης +κομψόταται, και πολλοί των θεατών ελησμόνησαν το άσμα των +βλέποντες τας ενδυμασίας των. Το υπόλοιπον θεατρικόν τάγμα έμεινεν +ως επί το πολύ μετριοφρόνως incognito υπό τα πολύχρωμα dominos +της θεατρικής ιματιοθήκης, και απέβαλλε μόνον ενίοτε τα +προσωπεία, οσάκις η ανάγκη π ό σ ι ο ς η δ' ε δ η τ ύ ο ς ωδήγει +αυτό εις το κυλικείον του θεάτρου. Την ανάγκην δε αυτήν πολλάκις, +φαίνεται, συνησθάνθησαν καθ' όλην την εσπέραν οι συνήθως +νηστεύοντες τρόφιμοι του Κ. Moreau, διότι περί τα τέλη της +νυκτερινής του πανηγύρεως ήρχισαν κάπως να λησμονώσιν οι πόδες +των τα βήματα του χορού, και η ζωηρότης αυτών και των προ μικρού +συνδαιτυμόνων των κατεδεικνύετο δι' εκχύσεων οικειότητος +παραδόξου, της οποίας αδιάκριτοι πλέον παρίσταντο θεαταί οι εν +τοις θεωρείοις περίεργοι. Τότε κατέλιπον και εγώ το θέατρον· ώστε +δεν δύναμαι, βλέπεις, να σου αφηγηθώ το τέλος της χορευτικής +εορτής του κ. Moreau, ήτις πρόκειται, ως ακούω, να +επαναλαμβάνεται κατά παν Σάββατον μέχρι του τέλους των απόκρεω. + +Α! είδες; ολίγου δειν ελησμόνουν την κωμικωτέραν μορφήν του +θεατρικού χορού. Ήτο Άγγλος τις, αληθής και γνήσιος, εκ των +αμιμήτων εκείνων, ους απηθανάτισεν η γραφίς του Doré και ο +κάλαμος του Féval, και τους οποίους παρακολουθούσι συνήθως οι +αγυιόπαιδες των Παρισίων. Ο άνθρωπος είχε προδήλως ακατάσχετον +επιθυμίαν να διασκεδάση· τι δε φαντάζεσαι, ότι έκαμεν; Έκοψε τον +ερυθρόν του μύστακα και τας δαυκόχρους παραγναθίδας του, ενεδύθη +γυναικείαν εσθήτα decolletée, ήλειψε την απαθή του φυσιογνωμίαν +διά πυκνού στρώματος poudre de riz, τους ηρακλείους του ώμους δι +αφθόνου γ ά λ α κ τ ο ς π α ρ θ ε ν ι κ ο ύ, και ήλθεν εις τον +χορόν, όπως αντιτάξη, φαίνεται, τα στερεά κάλλη των ευσάρκων του +βραχιόνων προς τα λαγαρά θέλγητρα των εγκαθέτων χορευτριών του +θεάτρου. Νομίζω δε ότι το επέτυχεν· αν τουλάχιστον ερωτηθώσιν οι +βραχίονές του, εφ' ων πολλαπλά και ποικίλα απέμειναν τα ίχνη +τολμηρών τινων δακτύλων, αναντιρρήτως θα είπωσι το ίδιον. Ίσως +επόνεσεν ολίγον ο ιδιότροπος Άγγλος· αλλά ε μ π ρ ό ς 'ς τ α +κ ά λ λ η τ' ε ί ν' ο π ό ν ο ς! κατά την δημώδη παροιμίαν. +Υποθέτεις ότι θα το ξανακάμη το ερχόμενον Σάββατον; Τις οίδε! +That is very comical, θα είπε καθ' εαυτόν, και θα επαναλάβη +πιθανώς την διασκέδασιν. + +ιΣΤ'. + +Εν Αθήναις, τη 10 Φεβρουαρίου 1880. + +Δεν σου έγραψα την παρελθούσαν εβδομάδα, διότι εβαρύνθην πλέον να +γράφω περί χορών και διασκεδάσεων, περισσότερον ίσως παρ' ό,τι +εβαρύνθην να χορεύω και να διασκεδάζω. Και όμως χοροί και +διασκεδάσεις είνε το μόνον πράγμα, περί του οποίον δύναταί τις +σήμερον να λαλήση εν Αθήναις, αφ' ότου μας απεχαιρέτισεν ο δριμύς +χειμών, όστις επάγονε μεν, είνε αληθές, τας ρίνας και τους +δακτύλους μας, αλλά μας παρείχε τουλάχιστον ύλην ομιλίας. + +Περί πολιτικών δεν σου έγραψα ποτέ, και ουδέ σήμερον θα σου +γράψω, μολονότι τα πράγματα, ως λέγουσιν οι αρμόδιοι, είνε +σπουδαία, διότι πρόκειται, φαίνεται, και πάλιν να πέση το +Υπουργείον. + +Περί των απόκρεω δεν είνε καιρός ακόμη να γείνη λόγος, διότι, +μολονότι ήρχισε σήμερον το τριώδιον, και ανυπόμονοί τινες +μετημφιεσμένοι ενεφανίσθησαν ήδη εις την οδόν Σταδίου, και η +περιλάλητος κ α μ ή λ α εθεάθη προχθές ορχουμένη προ του +Σολωνείου εν μέσω πυκνού ομίλου περιέργων, ουχ ήττον ο κόσμος ο +πολύς επιφυλάσσεται ακόμη, τα δε μικρά μαγαζεία των οδών Αιόλου +και Ερμού, άτινα εκ του προχείρου μετεβλήθησαν εις εμπορεία +προσωπίδων και μεταμφιέσεων, μάτην αναπτύσσουσιν από των θυρών +και παραθύρων των τα πολύχρωμα εκείνα και πολύσχημα ράκη, άτινα, +μ' όλα της υπηρεσίας των τα έτη και τας πολυαρίθμους αυτών +πληγάς, δεν απεφάσισαν οι απάνθρωποι ενοικιασταί των να +κατατάξωσιν εις απομαχίαν. Φαίνεται εν τούτοις, ότι θα έχωμεν +εφέτος ζωηροτάτας απόκρεω, περιεργοτέρας πολύ των παρελθόντων +ετών, και μετά τινων μάλιστα νεωτερισμών. Αν τουλάχιστον πιστεύσω +εις ακριτόμυθά τινα εκμυστηρεύματα φίλων μας, των οποίων δεν μου +επετρέπεται σήμερον να σου γράψω τα ονόματα, οργανίζεται είδος τι +corso διά των οδών Σταδίου και Πατησίων, ούτινος τα κυριώτερα +πρόσωπα θα είνε ηρωίδες μάλλον ή ήρωες. Λέγεται μάλιστα, . . αλλ' +αρκετά και ίσως πλέον του δέοντος εφλυάρησα. Αν και όταν γείνη το +πράγμα, θα σου το περιγράψω εν πάση λεπτομερεία, και η περιέργειά +σου θα κερδήση μάλλον ή θα ζημιωθή αναμένουσα. + +Η εχεμυθία αυτή με στενοχωρεί, έσο βεβαία, πολύ περισσότερον ή +σε, διότι θα ηδυνάμην άλλως να γεμίσω σήμερον εξαίρετα την +επιστολήν μου, και δεν θα ευρισκόμην εις την φοβεράν αυτήν +αμηχανίαν του να μη έχω τι να σου γράψω, και να αναγκάζωμαι επί +τέλους, αποφεύγουσα τα περί χορών και εσπερίδων και διασκεδάσεων, +να σου ομιλήσω σήμερον . . . περί του υ π ο β ρ υ χ ί ο υ +π λ ο ί ο υ, διά του οποίου πρόκειται, καθ' όλα τα φαινόμενα, να +συνταράξη εντός ολίγου τον ευρωπαϊκόν κόσμον η μικρά Ελλάς. + + — «Υποβρυχίου πλοίου!» θ' ανακράξης βέβαια, διακόπτουσα την +ανάγνωσιν των γραμμών αυτών. «Πώς! έχετε υποβρύχιον πλοίον εις +την Ελλάδα;» + + — Όχι, κυρία μου, δεν έχομεν ακόμη, αλλά θα έχωμεν, ελπίζω, +εντός ολίγου, και τότε πλέον, εννοείς, gare aux cuirrassés! Μη +γελάς! Το μέγα πρόβλημα, ούτινος η λύσις τοσάκις μάτην απησχόλησε +τους μεγαλειτέρους ναυπηγούς της Αγγλίας, της Γαλλίας και της +Αμερικής, και θα μετέβαλλεν ίσως, αν επετυγχάνετο, τον χάρτην της +Ευρώπης εντός ολίγων ετών, το πρόβλημα αυτό πλησιάζει, ως λέγουν, +να λύση παρ' ημίν ουχί ναυτικός τις, ουχί επιστήμων, μαθηματικός, +μηχανικός ή άλλος, αλλ' άνθρωπός τις κοινός, απλούς, απαίδευτος, +περικλείων όμως, φαίνεται, εις τα προνομοιούχα του στήθη το θείον +εκείνο πυρ, όπερ μετέβαλεν άλλοτε τους αλιείς εις αποστόλους, και +τοσαύτας ενεργεί παραδόξους μεταβολάς και σήμερον έτι εν Ελλάδι, +χώρα κατ' εξοχήν προνομιούχω. — «Αλλά, θα μου παρατηρήσης μεθ' +όλης της δυνατής δειλίας του χαρακτήρος σου, αλλά νομίζω, ότι ίνα +επιτύχη μηχανική τις εφεύρεσις δεν αρκεί μόνον το θείον πυρ αλλά +χρειάζεται και κάποια επιστημονική προπαίδευσις, διότι άλλως, αν +π. χ. δεν ηξεύρη τις ότι δύο και δύο κάμνουν τέσσαρα, δύναται να +υποθέση, παραπλανώμενος υπό του θείου πυρός, ότι κάμνουν πέντε, +και τότε;» — Αι, φιλτάτη! πιθανόν να έχης δίκαιον, διότι έχεις +υπ' όψιν σου την Ευρώπην· εις την Ελλάδα όμως το πράγμα είνε +κάπως διαφορετικόν, και ότι είνε διαφορετικόν απέδειξαν τα μέχρι +τούδε γενόμενα πειράματα, άτινα επέτυχον πληρέστατα. + +Πριν δε με διακόψης και πάλιν, άκουσε. Ο μέλλων εφευρέτης του +υποβρυχίου πλοίου, αφού πολλάκις πρότερον, παρόντων ευαρίθμων +μόνον θεατών, κατεβύθισε το υποβρύχιον σκάφος του εν τω όρμω του +Φαλήρου, και διαμείνας ικανήν ώραν υπό τα ύδατα, ανέδυ πάλιν σώος +και υγιής, προσεκάλεσε πρό τινων ημερών διά δημοσίας αγγελίας +κόσμον πολύν εις το Φάληρον, και ενώπιον πυκνού ομίλου περιέργων +και δυσπίστων κατεβυθίσθη αυτός και τα τέκνα του εντός του +υποβρυχίου σκάφους του, διέμεινε πέντε περίπου ώρας υπό τα ύδατα, +και ανέδυ μετά ταύτα υγιέστατος, εν μέσω των παταγωδών ευφημιών +των παρισταμένων. Συγκεκινημένος τότε ανέβη εις έν τραπέζιον του +καφενείου, και απέτεινε θερμοτάτην και πλήρη πεποιθήσεως +προσφώνησιν εις τους θεατάς του, ήτις κατέληξε διά της δηλώσεως, +ότι προς τελειοποίησιν της εφευρέσεώς του του εχρειάζοντο τρεις +χιλιάδες φράγκων, άτινα ήλπιζεν, είπεν, ότι προθύμως ήθελον +συνεισφέρει οι ενδιαφερόμενοι υπέρ της επιτυχίας του. Η +προσφώνησις αύτη εκορύφωσεν, εννοείς, τον ενθουσιασμόν του κοινού· +είς των παρισταμένων αντεφώνησε τον εφευρέτην, πολλαί κυρίαι +ησθάνθησαν υγραινομένους τους οφθαλμούς των και ήρχιζαν να τους +σπογγίζωσι διά των ρινομάκτρων των, επιτροπή δε πάραυτα +συνεκροτήθη, όπως μεριμνήση περί συλλογής των τρισχιλίων φράγκων. +Η επιτροπή ανέλαβε προθύμως το έργον, ωργάνωσε λαχείον, και είνε +πάσης αμφιβολίας εκτός, ότι το χρήμα θέλει ταχέως συμποσωθή, και +ότι η σπουδαία εφεύρεσις θα τ ι μ ή σ η τ ο ν τ ό π ο ν. Τι +λέγεις τώρα παρακαλώ; Μη με διακόψης και πάλιν, παρατηρούσα +μικρολόγως, ότι η υπό την θάλασσαν βύθισις οιουδήποτε σκάφους δεν +καθιστά ήδη αυτό υποβρύχιον πλοίον, ότι το σπουδαίον είνε να +κινήται το υποβρύχιον σκάφος όπως θέλει ο εντός αυτού κυβερνήτης, +να διαμένη εις ωρισμένον βάθος, να βλέπη και να ενεργή υπό το +ύδωρ και άλλα τοιαύτα μικρολογήματα, οποία ήκουσα να παρατηρώσι +τινές φύσει φιλοκατήγοροι. Αυτά τα λέγουν όσοι δεν έχουσι +πατριωτισμόν, όσοι δεν αισθάνονται αναπτερούμενον τον νουν των +και θερμαινομένην την καρδίαν των προς το μεγαλείον και την δόξαν +της πατρίδος των, όσοι τέλος πάντων νομίζουσιν, ότι επιδεικνύουσι +σοφίαν, αμφιβάλλοντες περί πάντων και προς πάντα δυσπιστούντες. +Συ όμως είσαι αγνή πατριώτις, και τοιούτοι λόγοι δεν αρμόζουν εις +τα χείλη σου. Εύχου μόνον υπέρ της επιτυχίας του έργου και +πίστευε, διότι ηξεύρεις ότι η πίστις μεταθέτει όρη, και πληροί +κοιλάδας, και . . . . . κατασκευάζει υποβρύχια πλοία· — διατί +όχι; + +Απόψε δίδεται μουσική συμφωνία εις το Ωδείον, υπό του εν Αθήναις +προ τινος χρόνου εγκατεστημένου ιταλού κλειδοκυμβαλιστού +Lacalamita. Το πρόγραμμα του είνε αρκετά ελκυστικόν. Επεθύμουν +ιδίως ν' ακούσω την περιλαμβανομένην εν αυτώ ωραίαν τετραφωνίαν +του Mozart, και περιπαθές τι Andante apassionato, έργον +διακεκριμένου έλληνος μουσουργού και μελοποιού, του κ. Αυγερινού, +ον είχες, υποθέτω, την ευτυχίαν ν' ακούσης συ άλλοτε εν Αγγλία. +Έγραψα, επεθύμουν, διότι δυστυχώς δεν θα υπάγω· όχι διότι μ' +επηρεάζει το άδικον λογοπαίγνιον, όπερ διά της παρατονίσεως του +ονόματος εδημιούργησεν άλλοτε ευφυολόγος τις αθηναίος εις βάρος +του κ. Lacalamita, αλλά διότι . . . πρέπει να χορεύσω και απόψε! + +Madame, . . . ah! Madame . . . plaignez mon tourment. + +ΙΖ'. + +Εν Αθήναις τη 17 Φεβρουαρίου 1880 + +Δόξα τω θεώ, έχω σήμερον να σου γράψω και κάτι άλλο, εκτός χορών +και εσπερίδων· τόσον δε περισσότερον χαίρω, ότι με ηυνόησεν αυτήν +την φοράν η τύχη, όσον γνωρίζω, πόσον ενδιαφέρεσαι εις +φιλολογικάς ομιλίας, και πόσον σ' αρέσκει η καλή και αληθής +μουσική. Επιχειρώ λοιπόν να σου μεταδώσω ατελώς την ευχαρίστησιν, +την οποίαν ησθάνθην την παρελθούσαν εβδομάδα εκ φιλολογικής +μελέτης, την οποίαν απήγγειλε την εσπέραν της τετάρτης ο κύριος +Γ. Βερναρδάκης εν τω φιλολογικώ συλλόγω Π α ρ ν α σ σ ώ, και εκ +μουσικής εσπερίδος, εις την οποίαν ο κοινός ημών φίλος κ. Δ. +συνεκάλεσε την επαύριον Πέμπτην ευάριθμον ομήγυριν φίλων. + +Και αι δύο αυταί εσπεριναί διατριβαί υπήρξαν δι' εμέ ου μόνον +ευχάριστος ανακούφισις από του χορευτικού πανδαιμονίου, το οποίον +κατέκλυσεν εφέτος τας Αθήνας, αλλά και απόλαυσις αληθής, εξ +εκείνων αίτινες και διαρκούσαι θέλγουσι την ψυχήν και την +καρδίαν, και παύουσαι καταλείπουσιν οπίσω των ανάμνησιν ιλαράν +και γλυκύθυμον, ήτις αυτή καθ' εαυτήν είνε τέρψις, ως είνε τέρψις +το ηδύπνουν άρωμα, όπερ αφίνει κατόπιν της ωραία γυνή, ως είνε +τέρψις η διάβασις χλοεράς ατραπού, + +où le vent balaya des roses, + +κατά την ωραιοτάτην έκφρασιν του Sully Prudhomme. + +0 Κ. Βερναρδάκης, τον οποίον δεν είνε απίθανον να εγνώρισες εις +Παρισίους, όθεν προ δύο περίπου μηνών κατήλθεν εις Αθήνας, είνε +νεώτερος αδελφός του γνωστού ποιητού της Μ ε ρ ό π η ς και +άλλοτε διαπρεπούς καθηγητού της ιστορίας εν τω Πανεπιστημίω. +Δόκιμος δ' επίσης φιλόλογος και διά σπουδαίων ήδη έργων τιμήσας +τα ελληνικά γράμματα, κατέδειξε την παρελθούσαν τετάρτην εν τω +Π α ρ ν α σ σ ώ, ότι και ποιητικήν έχει την ψυχήν, ως ο πρεσβύτερος +αυτού αδελφός, και την χάριν του λόγου ίσην σχεδόν προς εκείνον. +Θέμα του λόγου του ή μάλλον αφορμήν αυτού έλαβεν ανέκδοτόν τι +απόσπασμα του Ευριπίδου, το οποίον δημοσιευθέν πρό τινος εν +Παρισίοις πολύ φυσικώς επροξένησε πάταγον μεταξύ των ελληνιστών +της Δύσεως, και πολλάς προεκάλεσε συζητήσεις, και μεγάλως διήρεσε +τας γνώμας των σοφών, περίπου τις ήτο άρα γε η απολεσθείσα +τραγωδία του τραγικωτάτου των αρχαίων ποιητών, ης απετέλει αέρος +το ανευρεθέν λείψανον. Δεν περιμένεις βέβαια να σου μνημονεύσω +τας γνώμας των ξένων φιλολόγων, ούτε τους λόγους δι' ων +κατεπολέμησεν αυτάς ο έλλην συνάδελφός των. Το πράγμα θ' απέβαινε +πολύ σοφόν, σοφώτερον αναμφιβόλως και σου και εμού. Όταν σου +αναφέρω απλώς, ότι κατά την γνώμην του κ. Βερναρδάκη το +δημοσιευθέν απόσπασμα ανήκει εις τραγωδίαν του Ευριπίδου +«Α ν δ ρ ο μ έ δ α ν», της οποίας υπάρχουσιν ήδη γνωστά και +δημοσιευμένα πεντήκοντα περίπου άλλα αποσπάσματα, πολύ όμως +μικρότερα και ασημότερα, είνε νομίζω τούτο αρκετόν διά την +φιλολογικήν σου περιέργειαν. Ίσως ίσως δε και αυτό θα σου ήνε +αδιάφορον, διότι ουδείς πιθανώς υπάρχει λόγος να ανησυχής, αν εις +τα σωζόμενα μέχρι τούδε δίστιχα ή τετράστιχα αποσπάσματα +απολεσθείσης αρχαίας τραγωδίας προσετέθη και άλλο νέον, έστω τούτο +και τεσσαρακοντάστιχον, έστω και ωραίον αληθώς υπό πάσαν έποψιν. +Ό,τι όμως βεβαίως δεν θα σου ήνε αδιάφορον, ό,τι πολύ θα επεθύμεις +να ήκουες και συ όπως ήκουσα και εγώ, είνε αυτή η απολεσθείσα +τραγωδία του Ευριπίδου, ης προδήλως — κατά την ταπεινήν μου +γνώμην — απετέλει μέρος το δημοσιευθέν εσχάτως τεμάχιον. + +Και πού λοιπόν, θ' αναφωνήσης, ευρέθη αυτή η τραγωδία, και πώς +δεν μου το λέγεις τόσην ώραν; — Δεν ευρέθη, φίλη μου, δυστυχώς· +ευτυχώς όμως ανεπλάσθη συγκολληθείσα εκ των αμόρφων εκείνων +λειψάνων, ανεδημιουργήθη ούτως ειπείν εκ του μη όντος υπό της +καλλιτέχνου χειρός του νεαρού φιλολόγου, άρτιον δε σχεδόν ούτω +και καλλίμορφον ανεπτύχθη προ των εκθάμβων ακροατών το ωραίον +εκείνο έργον του μεγάλου τραγικού, όπερ ομοφώνως κατέτασσον οι +αρχαίοι μεταξύ των αριστουργημάτων του. Δεν ηξεύρω, αν σ' έτυχέ +ποτε — και θα σ' έτυχε βεβαίως — να ιδής που αναπλαστικήν εικόνα +αρχαίου μνημείου, εξ εκείνων τας οποίας οι Γερμανοί ιδίως +επιτηδεύονται, οι επιστημονικώς ως επί το πλείστον παιδεύοντες +την καλλιτεχνικήν των γραφίδα. Το κατ' εμέ ενθυμούμαι πάντοτε +μετ' ίσης συγκινήσεως την βαθείαν και γοητευτικήν αληθώς +εντύπωσιν, την οποίαν μου επροξένησεν ωραία τις τοιαύτη εικών της +Ακροπόλεως, γεγραμμένη υπό του Graeb άνωθεν της εισόδου της +ελληνικής αιθούσης του εν Βερολίνω Μουσείου. Ώρας ολοκλήρους +έμεινα θεωμένη την χαριεστάτην εκείνην και πλήρη εμπνεύσεως +ανάπλασιν των αμιμήτων αριστουργημάτων, άτινα εκάλλυνον προ +αιώνων τον ιερόν βράχον της Αθήνας· και τοσούτον επί στιγμήν +ελησμόνησα και τα κύκλω μου γύψινα εκμαγεία ελληνικών αγαλμάτων +και την μακράν μου — επί της πατρίας γης — λυπηράν των ερειπίων +πραγματικότητα, τοσούτον εν παραδόξω εκστάσει ανυψώθην +ανεπαισθήτως εις των ονείρων τον κόσμον, ώστε υπέλαβον την εικόνα +πιστήν μάλλον της αληθείας αντιγραφήν ή ανάπλασιν του μη +υπαρχοντος, και ήλπισα, ότι επανερχομένη εις τας Αθήνας ήθελα +επανεύρει την Ακρόπολίν μου λαμπράν και απαστράπτουσαν εκ κάλλους +και νεότητος, οποίαν είχε φαντασθή και γράψει αυτήν ο γερμανός +ζωγράφος επί του τοίχου του βερολινείου Μουσείου. Τοσαύτη ήτο η +μαγική δύναμις της ευλαβούς εμπνεύσεως του καλλιτέχνου, ούτινος η +γόησσα και ειδήμων γραφίς είχεν εμφυσήσει ζωήν εις τους +συντετριμμένους λίθους, ανιδρύουσα επί του βάθρου της την +Πρόμαχον, αναστηλούσα τους πεπτωκότας κίονας του Παρθενώνος, +επαναφέρουσα εις την ζωφόρον αυτών τα συλήματα του Έλγιν, και +συμπληρούσα τον απωρφανωμένον όμιλον των σεμνών Καρυατίδων, ως +λέγει που έλλην ποιητής, ον παρέτρεψε δυστυχώς εις ακανθώδεις +τρίβους η δημοσιογραφία· + + _Του Παρθενώνος θεωρών τας στήλας πετωκυίας, + τον πλάττω ως τον έπλασεν ακμαίον ο Φειδίας, + ο πλάστης ούτος των θεών, + και παν εκπλύνων λείψανον των δουλικών κηλίδων, + κοσμώ και με την λείπουσαν εκ των Καρυατίδων + του Ερεχθέως τον ναόν._ + +Τοιαύτη περίπου υπήρξε και η εντύπωσις, ην μοι επροξένησε την +παρελθούσαν τετάρτην η υπό του Κ. Βερναρδάκη ανάπλασις της +«Ανδρομέδας» του Ευριπίδου. Ακούσασα αυτόν συνθέτοντα μετ' +ευλαβείας το απολεσθέν δράμα εκ των περισωθέντων λειψάνων του, +συγκολλώντα ούτως ειπείν και προσαρμόζοντα τα μικρά εκείνα +συντρίμματα, αναπληρούντα τα κενά διά λόγου ποιητικού, εγκρατούς +και αρχαιοπρεπές έχοντος το κάλλος, υποβάλλοντα εκάστοτε τον +προσήκοντα λόγον εις του Περσέως, της Ανδρομέδας και του Κηφέως +το στόμα, και την προσήκουσαν συμβουλήν και κρίσιν εις τα χείλη +του κορυφαίου του χορού, ενόμισα προς ώραν, ότι ανέλυε μάλλον +υπάρχουσαν και σωζομένην τραγωδίαν ο ρήτωρ και εφαντάσθην ότι +επανερχομένη εις την οικίαν μου και ανοίγουσα τον Ευριπίδην θα +ανεύρισκον εντός αυτού την «Ανδρομέδαν» ολόκληρον, οποίαν προ +μικρού είχεν αναπλάσει αυτήν ο κ. Βερναρδάκης. Τοσούτον είχε το +γόητρον η επιστήμων φαντασία του λαλούντος, τοσαύτην είχε την +χάριν ο λόγος του, τοσούτον ήτο αληθής και βαθεία η εν τη ψυχή +αυτού ενσάρκωσις του δράματος. + +Τι λέγεις τώρα; Δεν θα επεθύμεις και συ να ήσο εκεί και να τον +ήκουες; Παρηγορήσου όμως. Ο λόγος του νεαρού αλλά διακεκριμένου +ήδη φιλολόγου θέλει δημοσιευθή προσεχώς, και δύνασαι τότε ν' +απολαύσης εκ της αναγνώσεως όσην εγώ απήλαυσα εκ της ακροάσεως +ευχαρίστησιν. Θέλεις δε βεβαίως πεισθή και συ, ως εγώ επείσθην, +ότι ο τόπος ημών ο πάντων αφθονών αλλά και πάντων σπανίζων, +απέκτησεν επιστήμονα των γραμμάτων ουχί συνήθη, ουδέ όμοιον προς +το πολύ πλήθος των ημετέρων φιλολόγων, ων η περί τας λέξεις σοφία +ουδέν σχεδόν άλλο κατώρθωσε δυστυχώς μέχρι τούδε, ή να εμπνεύση +εις τους πολλούς αποστροφήν μάλλον ή έρωτα προς τα αθάνατα έργα +των παλαιών, άτινα εις τούτο και μόνον κρίνονται ως επί το +πλείστον χρήσιμα, εις το ν' ασκώσι δίκην πτωμάτων τα μικροσκόπια +της κριτικής και τα μαχαίρια της γραμματικής ανατομίας. + +Έχει και ο Κ. Βερναρδάκης μικροσκόπιον, και διά πολλών ήδη +κατέδειξεν, ότι διαυγέστατος είνε του μικροσκοπίου του ο φακός· +αλλ' έχει όμως και οφθαλμόν, οφθαλμόν ψυχής συνάμα και καρδίας, +και τούτο είνε δι' εμέ, την μη σοφήν, η μεγίστη του σοφία. + +Δεν μου περισσεύει, βλέπεις, χάρτης διά την μουσικήν εσπερίδα. +Αλλά ce qui est différé n' est pas perdu. Επιφυλάξου διά την +προσεχή εβδομάδα. + +ΙΗ'. + +Εν Αθήναις τη 24 Φεβρουαρίου 1880. + +Τι κόσμος! τι θόρυβος! τι οχλοβοή! Τι πλήθος συνωθουμένων εις +τους δρόμους! Πόσοι και ποίοι μετημφιεσμένοι! Πόσαι και ποίαι +φωναί, και πόσος πάταγος, και πόσα συρίγματα, και πόσος +κονιορτός! — Και κονιορτός; — Και κονιορτός, αγαπητή μου, μ' όλην +την προ τριών ημερών βροχήν, ήτις είχεν απελπίσει τους Αθηναίους, +βλέποντας πνιγομένην σχεδόν εντός του πηλού την από των Κρονίων +προσδοκωμένην διασκέδασίν των. + +Προ μικρού μόλις επέστρεψα παραζαλισμένη και κεφαλαλγούσα εις την +οικίαν μου, αφού επί δύο σχεδόν ολoκλήρους ώρας περιήλθον την +οδόν Αιόλου από της πλατείας της Ομονοίας μέχρι της μακαρία τη +λέξει Ω ρ α ί α ς Ε λ λ ά δ ο ς, και εκείθεν την οδόν Ερμού +μέχρι της πλατείας του Σ υ ν τ ά γ μ α τ ο ς, και εκείθεν την +οδόν Σ τ α δ ί ο υ μέχρι του Σ ο λ ω ν ε ί ο υ, και εκείθεν +πάλιν την οδόν Αιόλου, και πάλιν την οδόν Ερμού, και καθεξής και +καθεξής, ως έλεγεν ο μακαρίτης Ασώπιος. Το τι επατήθην κατ' αυτήν +μου την περιήγησιν, το τι διεσκέδασα, και εξεκωφάθην, και +εγέλασα, και . . . . αηδίασα, δεν περιγράφεται. Φαντάσου, . . +πλην είνε αδύνατον να φαντασθής. Έπρεπε να ήτο μαζή μου προ +ολίγων ωρών, να πάθης ό,τι έπαθα, να ιδής ό,τι είδα, να ακούσης +ό,τι ήκουσα, διά να συλλάβης αμυδράν τινα ιδέαν της διασκεδάσεως, +την οποίαν απήλαυσεν η αθηναία φίλη σου κατά τας εφετεινάς +απόκρεω. Θα προσπαθήσω μολοντούτο να σου μεταδώσω ατελώς τας +εντυπώσεις μου, διότι τας έχω νωπάς ακόμη, και μη με συνερισθής, +αν σου γράψω άτακτα και συγκεχυμένα, διότι συγκεχυμένον και +άτακτον είνε εις την κεφαλήν μου ό,τι ούτε τάξιν ηδύνατο να έχη, +πολύ φυσικώς, ούτε ειρμόν, ούτε μέθοδον. + +Εν πρώτοις και προ πάντων γενική και όχι λίαν ευχάριστος +εντύπωσις των Κρονίων της σημερινής Κυριακής είνε δι' εμέ η +παντελής σχεδόν έλλειψις ευφυών μεταμφιέσεων. Εκτός δύο ωραίων +εξαιρέσεων, τας οποίας θ' απαντήσωμεν μετ' ολίγον, το πολύ και +αμέτρητον πλήθος των εφετεινών ειδώλων περιελάμβανε +μεταμφιεσμένους κοινούς, ουδέν παριστάνοντας, ουδέν λέγοντας, +νομίσαντας δε, φαίνεται, ότι αρκετή διασκέδασις ήτο και δι' +αυτούς και διά το θεώμενον πλήθος, να φορέσουν έν ενοικιασμένον +domino, κατά το μάλλον ή ήττον κομψόν και καθάριον, να +ακριβοπληρώσωσι μίαν άμαξαν, και να περιέρχωνται ούτω τας +λεωφόρους σκορπίζοντες φασόλια κατά του πλήθους — η σπατάλη των +δεν προέβη μέχρι κ ο υ φ έ τ ω ν — ή μοιράζοντες τυπωμένην την +ευφυίαν των δι' επισκεπτηρίων φερόντων την φράσιν· «Μ. Rigolopulo +et Cie· Ν α μ α ς γ ρ ά φ ε τ ε», και ακούοντες κύκλω του τα +πλήθη φωνούντα εν χορώ την φράσω του συρμού Κ ό φ' τ ο! +Κ ό φ' τ ο! Μη μ' ερωτάς επί του παρόντος, τι σημαίνει η +περίεργος αύτη φράσις, την οποίαν, μιμούμενον τους παρισινούς, +καθιέρωσεν εφέτος το αθηναϊκόν κοινόν. Θα την ακούσωμευ μετ' +ολίγον εντονωτέραν, και τότε θα σου την εξηγήσω. + +Αν θέλης δος μου τώρα διανοητικώς τον βραχίονά σου, και +πηγαίνωμεν προς στιγμήν ν' αναμιχθώμεν εις το ρεύμα του πλήθους, +όπερ φέρεται πυκνόν από της πλατείας της Ο μ ο ν ο ί α ς προς +την οδόν του Α ι ό λ ο υ. Προσοχή μη μας πατήσουν, ή μη +πατήσωμεν ημείς κανέν εκ των απειραρίθμων νηπίων, τα οποία +σύρουσι κατόπιν των αι φιλόστοργοι αυτών μητέρες διά να τα +διασκεδάσωσι. + +Περιττόν, υποθέτω, να σταθώμεν ενώπιον του μικρού αυτού +θεατριδίου, το οποίον περικλείει ολόκληρον μία και μόνη ρυπαρά +σινδών, και εις του οποίου την ανοικτήν θυρίδα κινούνται ένθεν +κακείθεν δυο τρεις πλαγγόνες, συνδιαλεγόμεναι ακατανόητα διά του +στόματος του κινούντος αυτάς θεατρώνου. Είνε τόσον αδέξιαι, ώστε +ουδέ να δαρώσι καν προσηκόντως δεν κατορθόνουσιν. Ας +προχωρήσωμεν. Α! Ιδού ευθύς έν κ ά ρ ρ ο ν, του οποίου οι +κάτοικοι διασκεδάζουσιν αναντιρρήτως, αδιαφορούντες αν +διασκεδάζουν και οι θεαταί των. Ηλείφθησαν προχείρως ό,τι χρώμα +είχε πρόχειρον ο γείτων των βαφεύς, άλλος κυανούν, άλλος ερυθρόν, +άλλος κίτρινον, και άλλος ολιγαρκέστερος ολίγην ασβόλην από της +εστίας του. Εφόρεσαν ό,τι εύρον· οι μεν το πάπλωμά των, οι δε των +συζύγων των τα φορέματα, άλλοι πίλους υψηλούς, και άλλοι σπυρίδας +ανεστραμμένας. Έζευξαν εις το ταραχώδες των άρμα έν έτι άλογον +περιπλέον, εκάθισαν επ' αυτού ένα των σύντροφον, όστις σοβαρός +και ατάραχος επιδεικνύει τας μέχρι μηρού γυμνάς και κιτρινοβαφείς +ρωμαλέας του κνήμας, και αφού δι' ολίγων οκάδων ρητινίτου +εκανόνισαν προσηκόντως την ψυχικήν των διάθεσιν, εκίνησαν +θριαμβευτικοί, άδοντες και αλαλάζοντες, ουδόλως δε ανησυχούντες +περί του παρισταμένου πλήθους, όπερ ουδέ να κυττάξωσι καν +καταδέχονται. Δεν ειξεύρω διατί, αλλά μ' αρέσκουσιν οι +μιλτοπάρειοι αυτοί αρματηλάται. Ουδέν εμπαίζουσιν, ουδ' έχουσι +την αξίωσιν να εμπαίξωσι. Διασκεδάζουσι μόνον, διότι τούτο και +μόνον ηθέλησαν, και εννοούσι τας Απόκρεω κατά την αληθή και +φυσικήν αυτών σημασίαν, απαράλλακτα όπως εννόουν τα Κρόνια του οι +παλαιοί Ρωμαίοι. Τους προτιμώ μυριάκις των ανόστων δομινοφόρων, +δι' ων ο αύξων πολιτισμός του ελληνικού και η ξενική μίμησις +αντικατέστησαν σήμερον τους παλαιοτέρους μ α κ η δ ό ν ο υ ς, +τους κ ο υ δ ο υ ν ά τ ο υ ς, τους δ ι α β ό λ ο υ ς, τους +ψ α ρ ά δ ε ς και τους τ ο υ ρ κ α λ ά δ ε ς. + +Ολίγον περαιτέρω, επί της πλατείας της Τραπέζης, παίζουσι τα +πασίγνωστα ρ ό π α λ α. Τα γνωρίζεις βεβαίως εν πάση αυτών τη +αηδία και ρυπαρότητι, ώστε περιττόν είνε να σταματήσωμεν. Non +guarda e passa· ας ρίψωμεν δε μόνον, αν θέλης, μίαν δεκάραν εις +τον τενεκέν του θεατρώνου. Παρέκει προφαίνεται από της παρόδου +των Αγίων Θεοδώρων το γεγηρακός ήδη αλλά παραδόξως ανανεωθέν +εφέτος Γ α ϊ τ α ν ά κ ι. Κερδοσκοπική και αυτή μεταμφίεσις, ως +τα ρ ό π α λ α και το διά πλαγγόνων θέατρον, άτινα προ μικρού +απηντήσαμεν. Διαφέρει δε μόνον κατά τούτο εκείνων, ότι οι +θιασώται του είνε εφέτος καθαριώτερον και ευπρεπέστερον +ενδυμένοι, μολονότι τα λευκά σανδάλια των κυριών των, όσον +ευρείας και αν έχωσι τας διαστάσεις, υποφέρουσι τα πάνδεινα υπό +των έτι ευρυτέρων ποδών τους οποίους περικλείουσι. + +Δόξα τω Θεώ! Ιδού και είς ευφυής μασκαράς. Είνε αψόγως +ενδεδυμένος μελανήν αναξυρίδα και μελανόν επενδύτην, κομβωμένον +μέχρι πώγωνος, φορεί υψηλά μέχρι γονάτων υποδήματα, φέρει +πτερνιστήρας ηχηρούς και μεγάλους, και κρατεί μάστιγα. Έχει το +ήθος αύταρκες και το βήμα βαρύ, πάλλει δε την μάστιγά του, ως +άνθρωπος έτοιμος να μαστίση τον πρώτον, ούτινος ήθελε τον +δυσαρεστήσει το ήθος. Αντί παντός προσωπείου, καλύπτει την +κεφαλήν αυτού ολόκληρον ωραία και επιτυχεστάτη όνου κεφαλή. +Μαντεύεις βεβαίως, τι ήθελε να σατυρίση· πολύ φοβούμαι όμως, μη +το μαντεύσωσι και άλλοι εντός ολίγου, και ο τολμηρός σατυριστής +επιστρέψη εις την οικίαν του μώλωπας φέρων πολλούς από τινός +αρειμανίου χειρός και μετάνοιαν πλείονα της τόλμης του. + +Ας προχωρώμεν εν τούτοις, καταστέλλουσαι όσον δυνατόν την +περιέργειάν μας, διότι το πλήθος είνε πυκνόν, και το ρεύμα του +δεν επιτρέπει ανέτους παρατηρήσεις. Άλλως τε και δεν έχομεν τι +περίεργον να παρατηρήσωμεν. Ούτε ο νεανίσκος αυτός, όστις θέλει +δήθεν να σατυρίση τους γυναικείους συρμούς, και περιεβλήθη προς +τούτο παν δυνατόν και ακατονόμαστον ράκος· ούτε οι εφ' αμάξης +εκείνοι δύο, οίτινες έκρυψαν τας μικράς των κεφαλάς εντός +μεγαλειτέρων εκ ναστοχάρτου, τας οποίας αναγκάζονται να +υποκρατώσι διά των χειρών των· ούτε ο μείραξ αυτός, όστις εφόρεσε +πορφυρούν επώμιον και πορφυράν φενάκην και διευθύνει μόνος του το +κομψόν του αμάξιον, είνε θεάματα παρατηρήσεως άξια. Ας κάμψωμεν +λοιπόν την γωνίαν της Ω ρ α ί α ς Ε λ λ ά δ ο ς, και ας +τραπώμεν την οδόν Ε ρ μ ο ύ. + +Πλήθος συμπαγές, εντός του οποίον μόλις κατορθόνει να κινήται η +δεξιά πάντοτε βαίνουσα σειρά των αμαξών, εξώσται πλήρεις +περιέργων, αλλ' ουδ' είς σχεδόν μετημφιεσμένος, εκτός των +εποχουμένων δομινοφόρων. Αδύνατον να στραφώμεν προς τα οπίσω· ας +αφήσωμεν να μας κινή το ρεύμα. + +Α! τέλος πάντων ας αναπνεύσωμεν! εφθάσαμεν εις την πλατείαν του +Συντάγματος. Εδώ ημπορούμεν κάπως να κινηθώμεν και μόναι μας. +Ημπορούμεν δε και να σταθώμεν εις καμμίαν γωνίαν, διά ν' +απολαύσωμεν την χαριτωμένην θέαν του θαυμασίου αυτού επικηδείου +ρήτορος, όστις οτέ μεν εν περιπαθεί κατανύξει οτέ δε μετά ζωηρού +ενθουσιασμού εκφωνεί επικήδειον λόγον εις τεθνεώτα . . . . όνον, +τον οποίον σύρει μεθ' εαυτού εντός κάρρου, και εξαίρει τας +πολυειδείς του μακαρίτου υπηρεσίας προς την πατρίδα. Σημείωσε και +αυτόν ως δεύτερον ευφυά μετημφιεσμένον, και ας προχωρήσωμεν προς +την οδόν Σ τ α δ ί ο υ. + +Τι είνε αυτοί; Φουστανελλοφόροι αρειμανείς, πάλλοντες τα κυρτά +των ξίφη, στρήφοντες τον μύστακά των, και περικυκλούντες εν +αλαλαγμώ τον αρχηγόν αυτών, όστις ιππεύων σοβαρώτατον όνον και +ανέτως επί μαλακών προσκεφαλαίων αναπαυόμενος, αρκείται καπνίζων +την καπνοσύριγγά του εν πλήρει ψυχική γαλήνη. Τίνα εκστρατείαν +άρα γε παρωδεί η κωμική αυτή πομπή; Το παριστάμενον πλήθος +φαίνεται κατενθουσιασμένον. Φωνάζει, επευφημεί, κροτεί τας +χείρας, και κραυγάζει μετά παραφοράς την φράσιν του συρμού: +Κ ό φ' τ ο! Κ ό φ' τ ο! + +Αλλά τι λοιπόν σημαίνει η παράδοξος αυτή φράσις; Ουδέν άλλο ή: Α +ρ κ ε ί! Φ θ ά ν ε ι! Αρμόζει δεν αρμόζει, ο λαός υποδέχεται δι' +αυτής και συνοδεύει πάντα παρερχόμενον μετημφιεσμένον και ιδίως +τους κομψούς δομινοφόρους των αμαξών, προς τους οποίους, μα την +αλήθειαν, δεν φαίνεται αδίκως αποτεινομένη η κραυγή του πλήθους. +Είνε τόσον άνοστοι! τόσον άνοστοι! . . . Αν δε θέλης να μάθης και +πόθεν η καταγωγή του Κ ό φ' το, λυπούμαι μη δυναμένη να σου +μεταδώσω ακριβές τι και οριστικόν. Συζήτησις γίνεται μεγάλη τας +ημέρας αυτάς εν Αθήναις, γνώμαι συγκρούονται πολλαί περί της +φύτρας και ρίζης του πράγματος, λογομαχία αυτόχρημα βυζαντηνή +ανεπτύχθη μεταξύ των αρμοδίων, αλλά δεν κατωρθώθη έτι να +δ ι α λ ε υ κ α ν θ ή, ως λέγουσιν οι φιλόλογοι, το ζήτημα. +Πιθανώτατον φαίνεται, ότι αφορμήν έδωκε πρώτην εις το Κ ό φ' το +γηραιός τις εφημεριδοπώλης, αγαπών υπερβολικά τα πνευματώδη ποτά, +και σταματών συχνά πυκνά προς της θύρας των οινοπωλείον, ίνα +δροσίζη τον κουραζόμενον λάρυγγά του δι' αλλεπαλλήλων ρακοποτίων. +Τα ζιζάνια των οδών, άτινα εβαπτίσθησαν προσφάτως επί το +ποιητικώτερον υ π ο δ η μ α τ ο σ μ ή κ τ α ι, — οι άλλως +αμαθέστερον και ευνοητότερον λ ο ύ σ τ ρ ο ι καλούμενοι, — +ήρχισαν φωνούντα Κ ό φ' το εις τον δυστυχή εφημεριδοπώλην, και +εκ τούτου η φράσις. Άλλοι, ως προείπον, λέγουσιν άλλα· αλλ' ημείς +και αι δύο είμεθα απερίεργοι, και δεν ανησυχούμεν, εννοείται, +πολύ προς την τύρβην των πολυπραγμονούντων, εις τους οποίους πολύ +φοβούμαι, ότι πρέπει επί τέλους, αρμοδιώτατα αυτήν την φοράν, να +φωνήση τις Κ ό φ 'το. + + +ΙΘ'. + +Αθήναις τη 2 Μαρτίου 1880. + +Είνε σήμερον η τελευταία Κυριακή των Απόκρεω, και η πόλις +ολόκληρος, μεταμφιεσθείσα σύσσωμος από της χθες εσπέρας . . . +καλύπτεται σήμερον διά παχείας χιόνος. Μετημφιέσθη, βλέπεις, η +πόλις αντί των κατοίκων της, οι δε κάτοικοί της θρηνούσι και +ολοφύρονται και κόπτονται και βλασφημούσι, διότι ο καιρός εχάλασε +τας διασκεδάσεις των. + +Αν ανήκον εις τους ευλαβείς εκείνους και θεοσεβεστάτους +θεολόγους, οίτινες προτείνουσι να κρεμασθή ο καθηγητής Ζωχιός, +διότι αναπτύσσει τας θεωρίας του Δαρβίνου από της πανεπιστημιακής +καθέδρας, και τον πρόσφατον θάνατον χρηστού ανδρός απέδωκαν εις +οργήν του θεού, τιμωρήσαντος δήθεν τον υποστηρίζοντα την διάλυσιν +των μοναστηριακών κηφηνείων, θα απέδιδα και εγώ τον αιφνίδιον +αυτόν χειμώνα εις οργήν θεϊκήν, τιμωρούσαν επί τη παραλυσία των +τους από ενός ήδη και ημίσεος μηνός διασκεδάζοντας και μη +χορτάσαντας ακόμη Αθηναίους. Αν ήμην μετεωρολόγος, θα έλεγον το +πράγμα φυσικόν και προσδοκώμενον, συνδυάζουσα, εννοείται, το +βαρόμετρον και τα μετεωρολογικά τηλεγραφήματα, τα ρεύματα των άνω +και κάτω στρωμάτων της ατμοσφαίρας, και δεν ηξεύρω πόσα άλλα +πράγματα ακόμη. Αλλ' ουδέν εκ τούτων είμαι, και αρκούμαι επομένως +οδυρομένη και εγώ διά τον αιφνίδιον αυτόν και φοβερόν χειμώνα, +όστις μας περιετύλιξε διά μιας εις σινδόνα λευκήν, και εσαβάνωσεν +ούτως ειπείν τας εφετεινάς απόκρεω, πριν ακόμη ξεψυχήσωσι. + +Παράδοξος βεβαίως θα σου φανή η αρχή της επιστολής μου, και +απροσδόκητος η αγγελία της πέμπτης και έκτης εκδόσεως χιόνος, την +οποίαν εδημοσίευσεν αναχωρών ο Φεβρουάριος. Τι θα ειπής όμως, +όταν μάθης ότι εντός μιας και μόνης εβδομάδος είχαμεν όλα τα είδη +των καιρών, αιθρίαν και ήλιον, άνεμον και βροχήν, χιόνα και +πάγους; + +Την παρελθούσαν Κυριακήν χ α ρ ά θ ε ο ύ, ως λέγει ο λαός· +ήλιος λάμπων και θερμαίνων, ουρανός αθηναϊκός, και πλήθος φαιδρόν +εις τους δρόμους. Την Δευτέραν άνεμος φοβερός, και την νύκτα +θύελλα αληθινή, αναρπάζουσα τας καπνοδόχας των οικιών, εκριζούσα +δένδρα και αναποδογυρίζουσα τας κεράμους των ορόφων. Την +Τρίτην . . . αλλοίμονον εις όσους εξήλθον της οικίας των! Οι πίλοι +των ίπταντο επί πτερύγων του βορρά ως φύλλα φθινοπώρου, αι ράβδοι +των εκυλίοντο εις τας οδούς ως κάρφη αχύρων, αι κνήμαι των +απέμενον αδρανείς εν μέσω του πεζοδρομίου, και η αναπνοή των +εκόπτετο ως υπό αντλίαν πνευματικήν. Την τετάρτην και την πέμπτην +ημέραι πάλιν φωτειναί και χλιαραί, ημέραι έαρος, μεταγγίσασαι τας +Αθήνας ολοκλήρους εις τας εξοχάς των περιχώρων και τους αγρούς, +όπου τρυφερός εσείετο ο νεογενής χόρτος υπό την μαλακήν πνοήν +ανεπαισθήτου αύρας. Έλεγέ τις ότι ο Μάιος, ωφελούμενος από τας +Απόκρεω, περιεφέρετο incognito εις την χλοεράν πεδιάδα, όπου +ευφυείς τινες ανεμώναι τον εννόησαν και προέκυψαν πρώιμοι εις +προϋπάντησίν του. Ηπατάτο όμως όστις το έλεγεν. Ήτο ο +Φεβρουάριος, ο ελεεινός και δύστροπος Κ ο υ τ σ ο φ λέ β α ρ ο ς +του λαού, όστις εμασκαρεύετο και αυτός προσωρινώς και υπεκρίνετο +τον Μάιον, αλλ' έμενεν όμως πάντοτε κατά βάθος ο παροιμιακός μην +του ψύχους και του βορρά. Την ιδίαν ευθύς εσπέραν μας έφερε +βροχήν παγετώδη, και την επομένην πρωίαν ελαφραί χιόνος νιφάδες +απεπειρώντο να στρώσωσι λευκάς των οικιών μας τας στέγας. Δεν το +κατώρθωσαν την ημέραν εκείνην, αλλά το κατώρθωσαν όμως την +επομένην, καθ' ην ο ορίζων των Αθηνών μετεβλήθη διά μιας εις +ορίζοντα του Βερολίνου, και το θερμόμετρον κατέβη εις 6 βαθμούς +υπό το μηδέν, και αι μύται μας εκοκκίνησαν ως μήκωνες ανθηραί. +Σήμερον τέλος εξυπνήσαμεν, και αι Αθήναι είχον την όψιν +πλακούντος αφρώδους, εκ των ωραίων εκείνων, τους οποίους, +ενθυμείσαι, τόσον λαιμάργως άλλοτε κατεπίναμεν εις Αϊδελβέργην. +Μιας σπιθαμής, — ακούεις; — μιας σπιθαμής είχε πάχος η χιών· και +καθ' ην ώραν σου γράφω, + + _εν πέντε σισύραις εγκεκορδυλημένη,_ + +πίπτει πάντοτε πυκνή και αδρά, ως πίπτουσιν από τινος αι ιδέαι +πυκναί και αδραί εντός του ελληνικού βουλευτηρίου, όπου θα έμαθες +βέβαια εκ των εφημερίδων, οποίον ηρωικόν θόρυβον παρήγαγεν +εσχάτως μία μας ομόφυλος, ανανεώσασα τας παραδόσεις της παλαιάς +αγοράς, και τακτικόν συνάψασα διάλογον από των ακροατηρίων προς +τους εν τη αιθούση . . . αγορεύοντας. + +Φαντάζεσαι οποίαν λύπην, οποίαν αγανάκτησιν, οποίαν απόγνωσιν +παρήγαγεν η παράδοξος αυτή και απευκταία του χειμώνος εμφάνισις +εν τέλει των αθηναϊκών Κρονίων. Εκτός ίσως των οικοδεσποτών και +των αμφιτρυώνων, οίτινες εύρον ευπρόσδεκτον αφορμήν να κλείσωσι +τους οίκους των προς τον βορράν και τους . . . μετημφιεσμένους, +πάντες οι άλλοι, οι θέλοντες να χορεύσωσιν, οι θέλοντες να +μεταμφιεσθώσιν, οι θέλοντες να σ ε ρ ι α ν ί σ ω σ ι ν, οι +θέλοντες να ίδωσι τέλος πάντων, είνε απαρηγόρητοι. Δεν σου λέγω +το φ υ σ ο ύ ν και δεν κ ρ υ ό ν ε ι, κατά την παροιμίαν, +καθότι περί του τελευταίου τούτου φροντίζει ο βορράς και η χιών, +αλλ' αναντιρρήτως το φυσούν και δεν ζ ε σ τ α ί ν ε τ α ι. Δεν +εννοούν, πώς είνε δυνατόν να μη διασκεδάσωσι την τελευταίαν +Κυριακήν των Απόκρεω, αφού διεσκέδασαν ήδη έξ άλλας Κυριακάς, και +έξ άλλα Σάββατα, και έξ άλλας εβδομάδας. Και πώς διεσκέδασαν, και +πώς μετημφιέσθησαν! Το γνωρίζεις ήδη αρκετά, διότι όλα μου τα +γράμματα από δύο σχεδόν μηνών δεν ήσαν άλλο τίποτε ή χρονικά των +αθηναϊκών διασκεδάσεων, και χρονικά ατελή — σημείωσε, — διότι εν +μέσω του κατακλυσμού εκείνου της ευθυμίας και της τέρψεως, όπου +επί έξ όλας εβδομάδας έπλεεν αμέριμνος η χορευτική των Αθηναίων +κιβωτός, πολλάς κατ' ανάγκην ελησμόνησα εσπερίδας και πολλούς +παρέλειψα χορούς. Ούτε τας ωραίας εσπερίδας της Κυρίας Σ. σου +εμνημόνευσα, αίτινες ανά πάσαν Δευτέραν συνεκέντρουν εντός +πολυτελεστάτων αιθουσών το άνθος του αθηναϊκού κόσμου, ούτε τας +συναστροφάς της Κυρίας Δ., όπου ολίγος μεν αλλ' οικείος και +εύθυμος όμιλος παρέτεινε μέχρι της τετάρτης πρωινής ώρας το +ταραχώδες cotillon, ούτε άλλας μεμονωμένας και μικροτέρας +νυκτερινάς ομηγύρεις, των οποίων και τώρα πλέον, — κατόπιν εορτής +— θ' απέβαινε μακρά και η απλή μόνον απαρίθμησις. + +Και αυτήν όμως την τελευταίαν εβδομάδα, ης αι άπληστοι Αθήναι +θρηνούσι σήμερον χιονοσκεπείς την τραγικήν καταστροφήν, δεν +εμείναμεν άγευστοι πλακούντων ουδέ άποτοι λεμονάδων. Πλην του +ωραίου χορού της Κυρίας Λ., δι' ου φαιδρώς εωρτάσθησαν οι +πρόσφατοι αρραβώνες ζεύγους νεαρού, πλην του δευτέρου χορού της +εν Πειραιεί Λέσχης, όστις επέτυχεν, ως λέγεται, πολύ περισσότερον +του πρώτου, η παρά τη Κυρία Ν. Σ. λαμπρά εσπερίς της παρελθούσης +πέμπτης υπήρξεν αληθώς η μεγαλοπρεπεστέρα προπομπή των εφετεινών +απόκρεω, και αφήκεν ανεξάλειπτον την μαγευτικήν της εντύπωσιν εις +πάντων των προσκεκλημένων την μνήμην. Ούτε των ωραίων αιθουσών η +πλήρης καλαισθησίας διακόσμησις, ούτε η χάρις των κυριών και των +εσθήτων αυτών ο πλούτος, ούτε η περί πάντα τάξις και ευρυθμία, +αίτινες εμαρτύρουν ότι τοιούτου είδους υποδοχαί ουδέν ήσαν το +ασύνηθες διά τους οικοδεσπότας, ούτε το ωραίου διπλούν δείπνον +και το πρωτοφανές διπλούν cotillon ήσαν τα κύρια θέλγητρα της +μοναδικής εκείνης συναναστροφής. Υπέρ πάντα ταύτα επέλαμπε και +εζωογόνει και εφαίδρυνε την ομήγυριν η ανέκφραστος εκείνη χάρις, +ης η οικοδέσποινα κατέχει το μυστήριον, η φυσική εκείνη και +εγγενής ούτως ειπείν προσήνεια του ήθους, το ανεπιτήδευτον και +όμως διακεκριμένου των τρόπων, η αβρά εκείνη φιλοφροσύνη, ήτις +vous met si bien a votre aise, όπως λέγουσιν οι Γάλλοι, και όπως +δυστυχώς δεν δυνάμεθα να είπωμεν ημείς ακόμη ελληνιστί, +στερούμενοι πιθανώς την έκφρασιν διότι στερούμεθα εν γένει και το +πράγμα. + +Ως προς τους μετημφιεσμένους, ή μάλλον ειπείν τους θέλοντας να +μεταμφιεσθώσι, μη νομίσης ότι τους εζημίωσε και πολύ η χθεσινή +και σημερινή χιών. Αν απέκλεισεν αυτούς από τον δρόμον, προς +μεγίστην λύπην των κεχηναίων, οίτινες μόνον προς τον συννεφή +ουρανόν δύνανται σήμερον ν' αποτείνωσι το ε υ φ υ έ ς των +Κ ό φ' τ ο, ήνοιξεν όμως εις αυτούς τας οικίας, όπου εκόντες +άκοντες ανοίγουσι τας θύρας του οι οικοδεσπόται προς τα χιονόπαστα +στίφη, άτινα, καίτοι ριγούντα και τρέμοντα, εννοούσι να +αναπτύξωσιν υπό το προσωπείον τον πενιχρόν της ευφυίας των σπόρον. +Τινές μάλιστα των αμφιτρυώνων και προσεκάλουν ήδη προ ημερών τους +κομψούς δομινοφόρους διά της ανεκτιμήτου ταύτης φράσεως· «Αύριον +δεχόμεθα μασκαράδες. Έρχεσθε και σεις;» + +Εννοείς λοιπόν τι έγεινε χθες την νύκτα, και τι θα γείνη +πιθανώτατα και απόψε. Φαντάζεσαι οποία ποσότης ευφυολογίας έχει +να δαπανηθή, και πόσον θα διασκεδάσουν οι συνάγοντες υπό την +στέγην των τα πολύχρωμα εκείνα και πολύστομα σμήνη, άτινα +εισέρχονται, τρώγουσι, πίνουσι, χορεύουσι, λέγουσιν ό,τι +φθάσωσιν, εντείνοντα μέχρι κρωγμού την φωνήν των, και απέρχονται +άγνωστα και κατευχαριστημένα. + +Κατευχαριστημένα; Όχι πάντοτε δυστυχώς, διότι και η διασκέδασις +αυτή έχει ενίοτε την σκιεράν της όψιν. Άκουσε, να γελάσης. Προ +ολίγων ημερών ευάριθμος αλλά φαιδρά δομινοφόρων ομάς περιήρχετο +εσπέραν τινά τας οδούς των Αθηνών ζητούσα διασκέδασιν και χορόν +εις πάσαν οικίαν, της οποίας έβλεπε φωτισμένα τα παράθυρα. +Τοιαύτη έτυχε την εσπέραν εκείνην και οικία τις, όπου κατώκει +άλλοτε γνώριμον εις τους φίλους μας πρόσωπον. Οι εύθυμοι +νυκτοπλάνητες είδον φως εις τα παράθυρα, υπέθεσαν φυσικώς ότι ο +φίλος των έδιδε συναναστροφήν, και χωρίς τινος δισταγμού εζήτησαν +διά του αμαξηλάτου των την άδειαν να αναβώσιν. Η άδεια, +εννοείται, τοις εδόθη, και μετ' ολίγον οι μετημφιεσμένοι μας +ευρίσκοντο εν μέσω ομηγύρεως κυρίων και κυριών, των οποίων . . . . +παραδόξως ουδένα κατώρθωσαν ν' αναγνωρίσωσιν. Οι θορυβωδώς +υποδεχθέντες αυτούς είχον άψογον την ενδυμασίαν, αλλ' ουχί +εντελώς άψογον και την γλώσσαν, ουδέ τους τρόπους υπερβαλλόντως +κοσμίους. + + — Πού διάβολον επέσαμεν! εψιθύριζεν ο είς των δομινοφόρων. + + — Πού είνε ο κύριος Λ; έλεγεν ο άλλος, και εννόει τον προ +τεσσάρων μηνών μετοικήσαντα οικοδεσπότην. + + — Δεν γνωρίζω ψυχήν! παρετήρει τρίτος, και πάντες έμενον βωβοί +και κατάπληκτοι, ότε είς των χορευτών, ρωμαλέος και πορφυρούς την +όψιν Ηρακλής, πλησιάζει εις τον παρείσακτον όμιλον, και ερωτά διά +βροντώδους φωνής· + + — Έχετε άδειαν; + + — Βέβαια. Εζητήσαμεν άδειαν, πριν αναβούμεν. + + — Καλέ άδειαν από τον οικοκύρην . . . έχετε; + + — Δεν ειξεύρομεν πού είνε ο οικοκύρης· ημείς εστείλαμεν τον +αμαξάν μας, και μας είπεν ότι ειμπορούμεν . . . + + — Α! έτσι; πολύ καλά! Καθίσατε παρακαλώ! + +Αλλά πού να καθίσουν οι φίλοι! Τα πράγματα ελάμβανον όψιν +παράδοξον και ικανώς ανησυχητικήν. Ως δροσιστικά προσεφέροντο εις +τους χορευτάς αμύγδαλα, πορτοκάλλια και ριζόγαλον μετά πολλής +κανέλλας, η δε ορχήστρα αποτελουμένη εκ δύο ζ υ γ ι ώ ν +β ι ο λ ί ο υ και μ π ο υ ζ ο υ κ ί ο υ ήρχισε μέλπουσα +σ υ ρ τ όν! Ούτε ο χορός ούτε τα δροσιστικά ήσαν φαίνεται της +ορέξεώς των, ενώ δε η λοιπή ομήγυρις συνεκρότει περί την αίθουσαν +τον ορχηστικόν της κύκλον, οι δομινοφόροι ετρέποντο αψοφητί ως +φαντάσματα προς την θύραν, και ητοιμάζοντο ήδη να διαβώσι την +φλιάν, ότε κυρία τις αποσπάται του συρτού, τοποθετείται δίκην +Κερβέρου προ της θύρας, και ερωτά επιχαρίτως μειδιώσα· + + — Και πώς, κύριοι, έτσι θα φύγετε, χωρίς να ιδούμεν τα χρυσά σας +μούτρα; + + — Αλλά, κυρία μου, απαντά είς των νέων, ον είχε φαίνεται +περισσότερον προσβάλει ο απρεπής του προσώπου του χαρακτηρισμός, +τα μούτρα μας έχουν, βλέπετε, μουτσούναις, και ο αμαξάς μας μας +είπεν, ότι είμεθα ελεύθεροι να μη ταις 'βγάλωμεν. + + — Κυρ Γιάννη! φωνεί τότε η κυρία πρός τινα των χορευτών, αυτό το +πράγμα δεν γίνεται! πρέπει κάποιος να βγάλη την μάσκα του. + + — Έννοια σας, κυρία Ουρανία, λέγει σοβαρός προσερχόμενος ο +πορφυρούς την όψιν Ηρακλής. Έννοια σας! αφήστε το πράγμα επάνω +μου, και θα ιδήτε. + +Στρεφόμενος δε προς τους δομινοφόρους, οίτινες πολύ πιθανώς είχον +αρχίσει να οσφραίνωνται δυσάρεστα, παρατηρεί μεθ' ικανού +μεγαλείου· + + — Η κυρία έχει δίκαιον. Ένας τουλάχιστον από σας πρέπει να βγάλη +την μάσκα του. + + — Αλλά ο αμαξάς μας . . . + + — Ο αμαξάς σας, ο αμαξάς σας! Πούν' τος αυτός ο αμαξάς σας; + + — Νικόλα! κραυγάζει τότε στεντόρειον από της κλίμακος είς των +μετημφιεσμένων, έλα γρήγορα επάνω! Και μετά στιγμήν εμφανίζεται ο +Νικόλας. + + — Καλό 'ς τον κυρ Νικόλα! φωνεί αίφνης, σύμπασα η ομήγυρις, και +ο πορφυρούς την όψιν Ηρακλής τω προσφέρει ποτήριον οίνου. + + — Τι σόι πράγμα είν' αυτοί οι λεβέντες; τον ερωτά. + + — Καλά παιδιά, κυρ Γιάννη! 'Σ την υγειά σας, αδέλφια, και ο θεός +'ς το καλό! + + — Α έτσι; Πολύ καλά, κύριοι! Ευχαριστούμεν και να μας συγχωρήτε! + +Οι φίλοι κατέβησαν, εννοείται, τας βαθμίδας ανά δύο, δεν αναφέρει +δε η ιστορία αν εξηκολούθησαν την νυκτερινήν αυτών εκδρομήν. + +Μαντεύεις τι είχε συμβή; Ο μάγειρος του οικοδεσπότου, λαβών παρά +του κυρίου του την άδειαν, είχε συγκαλέσει εν τη κενή οικία τους +συναδέλφους και φίλους του εις χορόν. Τα λοιπά εξηγούνται. + +Η χιών έπαυσε να πίπτη καθ' ην ώραν κλείω την επιστολήν μου. +Ανοίγω το παράθυρόν μου, και βλέπω σχεδόν αίθριον τον ουρανόν. +Φαντάσου, αν αύριον είνε ωραία ημέρα! Ας χαίρουν τα Κούλουμα και +το Φάληρον. + +Κ'. + +Εν Αθήναις, τη 9 Μαρτίου 1880. + +Δόξα τω θεώ και προσκύνημα τω Κυρίω των Δυνάμεων, ότι μας +απήλλαξε τέλος πάντων της φοβεράς βασάνου, ήτις ονομάζεται +ενδυμασία προς χορόν, της έτι φοβερωτέρας, ήτις ονομάζεται χορός, +και της φοβερωτάτης πασών, ήτις ονομάζεται αγρυπνία μέχρι πρωίας +και cotillon διαρκούν τέσσαρας ώρας. + +Ησυχάσαμεν επί τέλους, αγαπητή μου φίλη, και δυνάμεθα τώρα εν +πάση ανέσει, διά μ ε τ α ν ο ι ώ ν και χαβιαροφαγίας, να +καθαρισθώμεν από πάσης χορευτικής αμαρτίας και να αποπλύνωμεν +πάντα τα από των απόκρεω και των μεταμφιέσεων κρίματα ημών. Θα το +κάμωμεν όμως άρα γε; Ή τουλάχιστον θα το κάμωμεν όλαι; Αμφιβάλλω +πολύ· και θ' αμφιβάλης και συ μαζή μου, όταν μάθης, ότι χθες +ακόμη, σάββατον μόλις της πρώτης εβδομάδος της τεσσαρακοστής, +εχόρευον — όχι εγώ, θεός φυλάξη! — αλλά πολλαί φίλαι μας . . . . +μέχρις της τρίτης μετά το μεσονύκτιον. Και πώς λοιπόν! θ' +αναφωνήσης βέβαια· δεν εχόρτασαν επί δύο ήδη μήνας sandwichs και +λεμονάδας; δεν εκουράσθησαν οι πόδες των; δεν εβαρύνθησαν οι +ρώθωνές των ροφώντες καπνόν κηρίων και κονιορτόν; δεν εβαρύνθησαν +αι γλώσσαι των ομιλούσαι μεταξύ δύο αντιχόρων περί βροχής και +ηλίου, περί χειμώνος και αιθρίας, περί υπουργικής κρίσεως και +Κωστοπούλου, περί της οδού Πατησίων και του ελληνικού ζητήματος; +Όχι, αγαπητή μου! ούτε εκουράσθησαν, ούτε εβαρύνθησαν. Απόδειξις +δε τούτου το φοβερόν χθεσινόν πραξικόπημα, το οποίον, ως μανθάνω, +πρόκειται να επακολουθήσωσι και άλλα όμοια εντός ολίγου. Δεν +ηξεύρω, αν ο κόσμος εν γένει ελωλάθη εφέτος, ή εγώ παραδόξως +πρεσβυτίζω. Το βέβαιον όμως είνε, ότι η μανία των διασκεδάσεων, +των εσπερίδων και των χορών δεν εξεθύμανεν ακόμη, μ' όλον το +δυσάρεστον douche, το οποίον έρριψε κατά των κεφαλών μας ο +ανεκδιήγητος χειμών της παρελθούσης εβδομάδος. Ούτω δε, μολονότι +κ' εφέτος καθ' όλους τους τύπους εωρτάσαμεν τα Κ ο ύ λ ο υ μ α, +μολονότι, ως εμάντευον εις το τέλος της παρελθούσης μου +επιστολής, ηθρίασεν αίφνης την Καθαράν Δευτέραν ο καιρός, οιονεί +από σκοπού καταδεικνύων, ότι ετραχύνθη μεν ίνα κόψη τας αμαρτωλάς +ημών διασκεδάσεις, εγλυκάνθη δε πάλιν εν μια νυκτί, ίνα καλέση +ημάς εις πανηγυρικήν προϋπάντησιν των νηστειών και της μετανοίας, +ημείς όμως ο υ β ο υ λ ό μ ε θ α σ υ ν ι έ ν α ι, ούτε σημεία +εκτιμώμεν ούτε οιωνούς, εμμένομεν δε σκληροτράχηλοι εις την +παραλυσίαν, και ο θεός πλέον. . . . ε λ ε ή σ α ι κ α ι +ο ι κ τ ε ι ρ ή σ α ι η μ ά ς. Αυτά δε περίπου έλεγε και σήμερον +εν πολλή κατανύξει καλοθρεμμένος τις ιεροκήρυξ, όστις εφρόντισεν +επί τέλους να μνημονεύση επιδεξίως προς τους ακροατάς του και +μικρόν τι αυτού συγραμμάτιον, ορίζων συνάμα και το βιβλιοπωλείον, +όπου ηδύνατο να το αγοράση ο βουλόμενος προς ψυχικήν αυτού +οικοδομήν, αντί ε υ τ ε λ ο ύ ς τι μ ή ς. Γνωρίζετε σεις αυτού, +εν Παρισίοις, το είδος αυτό της Réclame, το οποίον υπερβαίνει, ως +βλέπεις, παν ό,τι ομοειδές επενόησαν μέχρι τούδε οι Αμερικανοί; + +Ουχ ήττον, μολονότι και νηστεύοντες χορεύομεν, μολονότι και +μετανοούντες εν τεσσαρακοστή διασκεδάζομεν ως εν απόκρεω, +εσπεύσαμεν όμως ως άνθρωποι κατ' εξοχήν τυπικοί ν' +αποχαιρετίσωμεν δήθεν τα Κρόνια και πάσαν την πομπήν αυτών, άλλοι +μεν εις τας στήλας του Ολυμπίου Διός, άλλοι δε εις το Φάληρον. +Εννοείς, ότι αφότου η ακτή του νέου Φαλήρου ήρχισε να κάμνη +ανταγωνισμόν εις τας στήλας του Ολυμπίου Διός, ο κόσμος των +καθαυτό Κουλούμων έγεινεν αραιότερος και από έτους εις έτος +ελαττούται. Μάτην ήθελέ τις και εφέτος αναζητήσει επί των +γραφικών καίτοι φαλακρών λόφων, οίτινες δεσπόζουσι των οχθών του +ξηρού Ιλισσού, τας ποικίλας εκείνας συστάδας των σταυροποδητί +καθημένων πέριξ τρυβλίου ελαιών, κρομμύων, θριδάκων και της +απαραιτήτου π λ ώ σ κ α ς· μάτην ήθελέ τις ζητήσει τα παλαιά +εκείνα και παροιμιακά όρη των στραγαλίων, άτινα έφρασσε +κυκλοειδής πορτοκαλλίων παράταξις, και το απειράριθμον τάγμα των +κ ο υ λ ο υ ρ τ ζ ή δ ω ν, πέριξ των οποίων εσκίρτων εκ χαράς των +νηπίων τα ροδοπάρεια στίφη, και τους σκοροδοστεφείς +β ι ο λ ι σ τ ά ς, και τους όπισθεν της κεφαλής των φέροντας την +προσωπίδα μετημφιεσμένους, και των υπό τας στήλας του Ολυμπιείου +ορχουμένων παλληκαρίων τον όμιλον, και το πυκνόν, πυκνότατον +εκείνο πλήθος των θεατών, οίτινες κατέκλυζον τον πέριξ χώρον, +δίκην μυρμήκων στρατιάς. Όλα εκείνα τα παλαιά, όλη εκείνη η +φαιδρά αληθώς πανήγυρις, ήτις έτι τοσαύτα έτη αντείχεν επίμονος +εις παν εκκλησιαστικόν ανάθεμα και πάσαν επισκοπικήν προγραφήν, +παρήλθε πλέον σήμερον ανεπιστρεπτεί, και ό,τι δεν κατώρθωσεν η +εκκλησία κατώρθωσεν ούτως ειπείν ο πολιτισμός. Λέγω ούτως ειπείν, +διότι μετέθηκεν απλώς ό,τι μάτην εκείνη προσεπάθει να εξοντώση. +Δεν γίνεται πλέον εις τας στήλας του Ολυμπίου Διός το προσκύνημα +της Καθαράς Δευτέρας, αλλά γίνεται όμως από πέντε ήδη ετών εις το +Φάληρον. Εις τους λόφους του Ιλισσού απέμειναν πιστοί αποδημηταί +ολίγιστοι μόνον, μη πολιτισμένοι και εις τας κατωτέρας του λαού +τάξεις ανήκοντες. Αυτοί μεταφέρουσιν ακόμη εκεί, ως είχον +μεταφέρει την παρελθούσαν Δευτέραν, τας ελαίας των και τα σκόροδά +των και τα πενιχρά των όστρεα και τον απαραίτητον ρητινίτην, και +τραγουδούσιν ακόμη εύθυμοι, και χορεύουσι προς τον ήχον βραχνού +τινος και παραχόρδου βιολίου. Αλλ' είνε ολίγοι δυστυχώς, ως είνε +ολίγοι και οι θεαταί των. Οι πολλοί, ων η πολιτιζομένη και +νεωτερίζουσα στρατιά πληθύνεται οσημέραι, καταβαίνουσιν εις το +Φάληρον, όπου υπάρχει εστιατόριον της Εταιρίας του σιδηροδρόμου, +όπου υπάρχει καφενείον, όπου κτίζονται μέγαρα εξοχικά, όπου +δύναταί τις τέλος να περιπατήση ώρας ολοκλήρους εις διακοσίων +μέτρων έκτασιν, θαυμάζων τας πασσαλοστοιχίας, ας οι φαληρισταί +αποκαλούσι κήπους, το μελαγχολικόν παράπηγμα, όπερ το θέρος +ονομάζεται θέατρον, και . . . . . την περίεργον ανεμαντλίαν, ήτις +ως γίγαντος σκελετός αναπτύσσει προς την θαλασσίαν αύραν τας +ερυθράς της πτέρυγας. Τα πολλά ταύτα και ποικίλα θέλγητρα του +Φαλήρου, εις τα οποία μη λησμονήσης να προσθέσης το μέγιστον +εκείνο, όπερ συνοψίζουσιν αι γαλλικαί λέξεις: voir et être vu, +συγκαλούσι συνήθως την Καθαράν Δευτέραν παρά τον φαληρικόν +αιγιαλόν τον ούτω καλούμενον καλόν κόσμον των Αθηνών, όστις, αφού +περιπατήση ώρας τινάς, και ακούση ρακένδυτόν τινα και άνιπτον +ιταλόπαιδα παίζοντα διά της άρπας του την Mandolinata και την +Stelle Confidente, επιστρέφει οίκαδε κατευχαριστημένος, και +διηγείται την επιούσαν ότι επέρασε θαυμάσια εις το Φάληρον. +Εφέτος όμως και του Φαλήρου τα Κ ο ύ λ ο υ μ α ήσαν πενιχρά και +μέτρια. Ο κόσμος ήτο ολίγος, ίσως διότι ο άφθονος πηλός των οδών +εμπόδισε τους περισσοτέρους να επιχειρήσωσι την από της οικίας +των εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν οδοιπορίαν, πολύ μακροτέραν +και δυσαρεστοτέραν της από του σταθμού εις το Φάληρον· το δε +εστιατόριον του σιδηροδρόμου ήτο κλειστόν, διότι πιθανώς η χιών +της προτεραίας είχε παγώσει τους κερδοσκοπικούς υπολογισμούς του +ξενοδόχου. Ούτω πάσαι αι διασκεδάσεις, τας οποίας προ μικρού +ανέφερα, έγειναν μεν, αλλ' έγειναν κατά πολύ μικροτέρας +διαστάσεις, και ως greatest attraction της ημέρας έμεινεν η +ανεμαντλία του σιδηροδρόμου, ήτις αντικατέστησεν από τινων μηνών +το δυστυχές ονάριον, ούτινος οι αφιλοκερδείς αγώνες επότιζον +άλλοτε τον κήπον της Εταιρείας. + +Θέλεις τώρα και έν νέον; Έφθασε προχθές ο ιταλικός μελοδραματικός +θίασος, όστις πρόκειται να τέρψη τα αθηναϊκά ώτα κατά την +τεσσαρακοστήν από της σκηνής του χειμερινού θεάτρου. Λέγεται δε +ήδη περί αυτού ότι η πρώτη κυρία είνε . . . . πολύ ωραία. Συ θα +ερωτήσης ίσως, αν τραγουδεί εύμορφα. Περί τούτου ουδείς έγεινε +λόγος μέχρι τούδε υπό του φ ι λ ο μ ο ύ σ ο υ κοινού. + +Α! αλήθεια· ολίγου δειν να λησμονήσω και έν άλλο νέον. Έπεσε το +Υπουργείον. + + + +ΠΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΛΟΥΤΟΣ, + +ΛΙΤΟΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ (11) + + + +Ο αναγινώσκων τας τέσσαρας ταύτας λέξεις της επιγραφής της +προκειμένης μελέτης θέλει κατά πάσαν πιθανότητα συνάψει αυτάς +φυσικώς και κατά τάξιν ανά δύο, την μεν πτωχείαν μετά της +λιτότητος, την πολυτέλειαν δε μετά του πλούτου. Σκεπτόμενος +βεβαίως κατά λογικωτάτην ακρίβειαν, ότι οι νεοφανείς ασπάραγοι +τιμώνται τριών δραχμών κατά δέσμην, ότι οι ασπάραγοι είνε +λίχνευμα μάλλον ή φαγητόν, και ότι τα λιχνεύματα προϋποθέτουσι τα +φαγητά, θέλει συμπεραίνει, κατά λογικωτάτην επίσης ακρίβειαν, ότι +εκείνοι μόνον δύνανται να τρώγωσι και τρώγουσι συνήθως νεοφανείς +ασπαράγους, όσοι περισσεύουσι φαγητού και αφθονούσιν, εννοείται, +χρήματος. Περί ορέξεως δεν πρόκειται, καθότι η όρεξις των +προσφάτων ασπαράγων δεν είνε προνόμιον εξαιρετικόν τάξεώς τινος +ανθρώπων, και αν η μοίρα εδημιούργησε διάφορα τα βαλάντια και το +περιεχόμενον αυτών, η φύσις όμως εδημιούργησεν ομοίους τους +ουρανίσκους των ανθρώπων και ομοίους σχεδόν αυτών τους στομάχους. +Αν δε μετά της αυτής λογικής ακριβείας εξακολουθήση σκεπτόμενος ο +ημέτερος αναγνώστης, θέλει επίσης σκεφθή, ότι, επειδή αι +μεταξωταί εσθήτες και τα τρίχαπτα είνε ακριβαί συνήθως και +βαρύτιμοι, δεν είνε δυνατόν να φορώσιν αυτάς ειμή μόνον των +πλουσίων αι γυναίκες, εκείνων δηλαδή, οίτινες τοσούτον έχουσι +στρογγύλον το πουγγίον αυτών, ώςτε, αφού φάγωσι μέχρι κόρου +προσφάτους ασπαράγους, δύνανται να ενδύσωσι και τας συζύγους +αυτών μέχρι κόρου δι' εσθήτων μεταξωτών. + +Τας σκέψεις ταύτας επιβάλλει η λογική· και δι' αυτό ελέγομεν +ανωτέρω, ότι ο λογικός ημών αναγνώστης θέλει συνάψει τον πλούτον +μετά της πολυτελείας και την πτωχείαν μετά της λιτότητος, +αναλογιζόμενος και συμπεραίνων, ότι, όπως η πολυτέλεια είνε +ακολούθημα του πλούτου, ούτω και η λιτότης είνε της πτωχείας +ανάγκη. Δυστυχώς όμως η λογική δεν συμφωνεί πάντοτε και πανταχού +προς τα πράγματα· εν Ελλάδι δε ιδίως, και μάλιστα εν Αθήναις, +ψεύδει συνήθως η των πραγμάτων αλήθεια την αυστηρότητα της +λογικής. Είνε δε φυσική η τοιαύτη παρ' ημίν ανωμαλία, ουδέ πρέπει +να ξενίζη τον προσεκτικόν παρατηρητήν. Όπως τα εν ζυμώσει +διατελούντα ρευστά φέρουσι συνήθως επί της επιφανείας αυτών όλην +εκείνην την ιλύν, ήτις εις τρύγα μεταβαλλομένη θέλει μετ' ολίγον +καταβή εις τον πυθμένα — την φυσικήν αυτής θέσιν, — ούτω και εις +τας αστάτους και ζυμουμένας έτι κοινωνίας ανατρέπεται ως επί το +πολύ η φυσική των πραγμάτων θέσις, και πολλά γίνονται άνω κάτω, +και απορεί προς το παράδοξον ο επιπολαίως τα πράγματα μελετών. +Τοιούτο τι συμβαίνει σήμερον και εν τη ελληνική κοινωνία, ιδίως +δε τη Αθηναϊκή, ήτις ως πρωτευούσης κοινωνία ου μόνον ευλόγως +αξιοί να νομοθετή και διά την λοιπήν Ελλάδα, αλλά και ήρχισεν από +τινος πράγματι να γίνεται πρότυπον των επαρχιών. + +Η ανατροπή αυτή της φυσικής των κοινωνικών φαινομένων αναπτύξεως +είνε δυστύχημα πάντως όπου και αν επέλθη, πολύ δε μείζον και +λυπηρότερον αναντιρρήτως, οσάκις επέρχεται εις έθνη μικρά, εις +πολιτείας πτωχάς και μόλις την βρεφικήν αυτών ηλικίαν +καταλιπούσας. Τοιαύτη νηπιώδης έτι κοινωνία είνε η ελληνική, και +διά τούτο μέγα δι' αυτήν δύναται να κληθή δυστύχημα το φαινόμενον +εκείνο, περί ου επιλαμβανόμεθα να ανακοινώσωμεν εις τον +αναγνώστην ολίγας σκέψεις και παρατηρήσεις. + +Η πολυτέλεια εκρίθη πάντοτε και κρίνεται σήμερον έτι διαφόρως και +ποικίλως υπό των κοινωνιολόγων. Πολλοί αποκαλούσιν αυτήν λέπραν +εν πάση οιαδήποτε περιπτώσει, και παρ' αυτοίς έτι τοις πλουσίοις, +και την καταδικάζουσιν ανεπιφυλάκτως, ισχυριζόμενοι, ότι η εφ' α +μη δει δαπάνη, η θεραπεία ουχί πραγματικών αλλ' ανυπάρκτων, +συνθηματικών και φαντασιωδών μόνον αναγκών, και αυτή τέλος η εκ +του περιττού των περιττών προμήθεια είνε νόσημα κοινωνικόν, +παραλύον τα νεύρα και την παραγωγικήν δύναμιν των εθνών, μαραίνον +τα ευγενή των αισθήματα, καταστρέφον διά της αβροδιαίτης το +γενναίον του φρονήματος και αποπνίγον εν εκείναις μάλιστα ταις +πολιτείαις, όσων ο εθνικός προορισμός διατελεί έτι ανεκπλήρωτος, +πάσαν περί του μέλλοντος σκέψιν και πάσαν περί εθνικού μεγαλείου +μέριμναν. + +Άλλοι δε τουναντίον, ουχί δυστυχώς οι ασημότεροι ούτε οι +ολιγώτερον έχοντες το κύρος του λόγου, αντεδοξούσιν ότι η +πολυτέλεια είνε ου μόνον ανάγκη των πλουσίων κοινωνιών, αλλ' +αυτόχρημα καθήκον των ευπορούντων. + +Η πολυτέλεια, λέγουσιν ούτοι, ανοίγει πόρους εις την βιομηχανικήν +των εθνών παραγωγήν, προκαλούσα την άμιλλαν των βιομηχάνων και +κεντρίζουσα την εφευρετικότητα του πνεύματός των, ασχολούσα τας +εργατικάς δυνάμεις της πολιτείας, πληρούσα εκ του περισσεύματος +των πλουσίων ταμείων το κενόν του πτωχού βαλαντίου, και +διατιθεμένη τα ψιχία της αφθονούσης τραπέζης εις χορτασμόν του +πεινώντος πένητος. + +Αλλ' οπωςδήποτε και αν κρίνωσι περί της πολυτελείας οι περί τας +κοινωνίας σήμερον φιλοσοφούντες, αι περί αυτών κρίσεις των δεν +ανάγονται εις το προκείμενον ημών θέμα του λόγου, καθότι +περιστρέφονται εις την εύλογον και φυσικήν και ευεξήγητον +πολυτέλειαν, την εκ του περιττού πολυτέλειαν των ευπόρων και +πλουσίων. Το να δαπανά ο πλούσιος όσα και όπου και όπως θέλει, +είνε λίαν φυσικόν. Δεν βλάπτει μεν εαυτόν, ωφελεί δε μάλλον ή +ζημιοί, αμέσως τουλάχιστον, τους άλλους. Κάμνει μεν την επίδειξίν +του, διότι τέλος πάντων είνε κύριος να ζη κάλλιον των άλλων, να +τρώγη ό,τι θέλει, να ενδύεται όπως θέλη, να έχη αμάξας και +θεωρεία, να δίδη γεύματα και χορούς· αλλ' η επίδειξις αύτη, όσον +αυστηρώς και αν κριθή υπό βαθυτέραν ηθικολογικήν έποψιν, δεν +δύναται να καταλογισθή εις κοινωνικόν έγκλημα, εν μέσω +τουλάχιστον μεγάλων και κατηρτισμένων κοινωνιών, όπου και αι +κοινωνικαί κλάσεις εισίν ακριβώς και δυσυπερβάτως διακεκριμέναι, +και ο της μιμήσεως πειρασμός δεν είνε πλέον νόσημα κοινωνικόν, +και οι άνθρωποι εν γένει ου μόνον γνωρίζουσι τι είνε και τι +έχουσιν, αλλά και αν το λησμονήσωσιν ενίοτε, αναγκάζονται να το +ενθυμηθώσιν υπό την χλεύην και την επιτακτικήν πίεσιν της κοινής +γνώμης. + +Παρ' ημίν όμως σπανίζει μεγάλως η φυσική εκείνη και εύλογος +πολυτέλεια, αφθονεί δε τουναντίον η άλογος και η παράδοξος. Παρ' +ημίν δαπανώσιν ως επί το πολύ αφθόνως και σπατάλως οι +δυσαναλόγους προς την σπατάλην ταύτην έχοντες τους οικονομικούς +αυτών πόρους, οι πτωχοί απλώς ειπείν ή καν μετρίας περιουσίας +άνθρωποι, οι πλούσιοι δε τουναντίον φειδωλεύονται και +χρηματίζονται έτι μάλλον. + +Πλην ολίγων, ολιγίστων εξαιρέσεων, αίτινες παρέχουσιν εν τη καθ' +ημάς κοινωνία το θέαμα της ελλόγου πολυτελείας, ο πλούτος εν +Ελλάδι σπανίως που συναντάται μετ' αυτής, και αν που συναντηθή, +αφορμή ως επί το πλείστον της τοιαύτης συμπτώσεως είνε η οψιμότης +του πλούτου, ή επιδείξεως πυρετός, ή κενόδοξον σχέδιον πολιτικής +και κοινωνικής προαγωγής. Ουδέν σχεδόν απαντά τις παρ' ημίν +παράδειγμα του σοβαρού εκείνου, του εαυτόν σεβομένου και την +αποστολήν του συνειδότος πλούτου, όστις εν ταις ανωτέραις τάξεσι +των ευρωπαϊκών κοινωνιών μεταβάλλει σχεδόν πάντοτε τους οίκους +των πλουσίων διά της λογικής και ευκόσμου πολυτελείας εις κυψέλας +ευεργετικάς, αφ' ων ου μόνον αμέσως ή εμμέσως σιτίζεται κόσμος +ολόκληρος εργατικός και βιομήχανος, αλλά και άλλος κόσμος, +ανώτερος μεν διανοητικώς αλλά πενιχρόν παρά της μοίρας λαχών του +χρήματος το τάλαντον, αποδέχεται φως και θερμότητα, εμψύχωσιν +υλικήν και νοήμονα υποστήριξιν. Σπάνιον δυστυχώς εύρημα είνε παρ' +ημίν έστω και πενιχρά τις βιβλιοθήκη εις οίκον πλουσίου, έτι δε +σπανιώτερον πινακοθήκη εξ ολίγων αλλά καλών εικόνων ή εύμορφόν τι +γλυπτικόν καλλιτέχνημα. Και αυτά δε τα εξωτερικά και +καταφανέστερα του πλούτου δείγματα, τα ανετωτέραν μεν την +απόλαυσιν του υλικού βίου μαρτυρούντα, κατελέγχοντα δε συνάμα και +την συναίσθησιν της φυσικής εκείνης ανάγκης του πλούτου εις +μετάδοσιν αυτού και κοινολόγησιν, είνε επίσης σπάνια εν τη +ελληνική κοινωνία, ή, αν που αναφαίνωνται, υπεμφαίνουσιν, ουχί +την ειλικρινή εκείνην πολυτέλειαν των πλουσίων, αλλά τον τύφον +μάλλον και τον επιδεικτικόν πυρετόν των οψιπλούτων. + +Τι τούτο βλάπτει; ίσως ερωτήση τις. Ουδέν, αποκρινόμεθα, ουδέ +μνημονεύομεν του πράγματος όπως το κατακρίνωμεν. Είνε μεν αληθές, +ότι est modus in rebus, ήτοι ότι το κ α λ ό ν ο υ κ έ σ τ ι +κ α λ ό ν ε ά ν μ η κ α λ ώ ς γ έ ν η τ α ι, και ότι επομένως +και αυτή η των πλουσίων πολυτέλεια, κακώς γινομένη, ζημιοί μάλλον +ή ωφελεί την κοινωνίαν, διότι και τον φθόνον κινεί, και της +μιμήσεως τον πειρασμόν διεγείρει, και εις ευολίσθους παράγει +ατραπούς τους ανοήτους. Αλλά τέλος πάντων, τ ι μ α ς +μ έ λ ε ι, δύνανται ευλόγως να παρατηρήσωσιν οι ούτω δαπανώντες +πλούσιοι, τι μας μέλει, αν υπάρχουσι φθονεροί και ανόητοι, τι +πταίομεν ημείς αν σκάσωσιν ολίγοι βάτραχοι, διότι θέλουσι και καλά +να γείνωσι βόες ως ημείς. Ουδέν βεβαίως τους μέλει, ούτε πρέπει να +τους μέλη εκ της ατομικής των επόψεως. Μέλει όμως πολύ τον πολύν +κόσμον, έτι δε περισσότερον μέλει και πρέπει να μέλη τον περί της +εν γένει καλής ή κακής, υγιούς ή νοσηράς καταστάσεως της ημετέρας +κοινωνίας μελετώντα και ευλόγως περί αυτής ενδιαφερόμενον. + +Αλλά το θέμα τούτο, όπερ μακράς και σπουδαίας μελέτης ηδύνατο να +καταστή υποκείμενον, είνε ξένον της σημερινής ημών διατριβής. Δεν +αδιαφορούμεν μεν, αν και πώς δαπανώσιν οι πλούσιοι παρ' ημίν, +αφίνομεν όμως εις άλλην ευκαιρίαν την περί τούτου μελέτην, +επιλαμβανόμεθα δε του δευτέρου μέρους του κοινωνικού ημών +παραδόξου, τουτέστι της πολυτελείας των μη πλουσίων, ήτις και +παριστά τα συμπτώματα πολύ σπουδαιοτέρας και κινδυνωδεστέρας +κοινωνικής νόσου, θέλει δε, δεινουμένη, καταστή αναποδράστως +θανατηφόρος γάγγραινα της Ελλάδος. + +Εις βεβαίωσιν του λυπηρού τούτου φαινομένου αρκεί μικρά τις +μόνον, έστω και επιπολαία, παρατήρησις της αθηναϊκής κοινωνίας, +κατά τας δημοσίας αυτής συναθροίσεις. Ας εξέλθη ο παρατηρητικός +ημών αναγνώστης κυριακήν τινα ή μουσικής ημέραν εις τας πλατείας +του Συντάγματος και της Ομονοίας· ας παρακολουθήση τον περίπατον +των Πατησίων· ας πορευθή θερινήν τινα εσπέραν εις του Απόλλωνος +και του Φαλήρου τα ύπαιθρα θέατρα· ας παραμείνη τέλος εν αυτή τη +αιθούση του χειμερινού ημών θεάτρου, περιάγων επί τινας στιγμάς +το βλέμμα του από θεωρείου εις θεωρείον. Είμεθα ολίγοι δυστυχώς +και γνωριζόμεθα. Γνωριζόμεθα δε ου μόνον προσωπικώς, αλλά και +βαθύτερον έτι και λεπτομερέστερον, σπανίως αγνοούντες τις έκαστος +και πόθεν, τι πράττει, και — το σπουδαιότερον — τι έχει. + +Ας παρατηρήση ο αναγνώστης ημών ο περίεργος. Εκεί μεν θα ίδη +διακοσιοδράχμου τινος δημοσίου μισθοφόρου την σύζυγον +μετακαλούσαν εις εσθήτα μεταξωτήν ολόκληρον του ανδρός της +μηνιαίον· εδώ δε της πλυντρίας αυτού την θυγατέρα — εκείνην +ακριβώς, ήτις χθες έτι το εσπέρας του έφερεν εντός κανίστρου τα +υποκάμισά του, και εις ην εδώρησεν ολίγα κέρματα διά τον κόπον +της, μεταμορφωμένην μεν εις περίκοσμον κυρίαν, και φέρουσαν επάνω +της τους κόπους εβδομάδων όλων της ταλαίνης μητρός της, +ελέγχουσαν όμως συνάμα διά της χροιάς της μορφής της — αν τυχόν +δεν είνε και αυτή εορτάσιμος — ότι μακράς ημέρας ενήστευσε χάριν +του κυριακού εκείνου περιπάτου. Παρέκει θ' απαντήση μικρόν τινα +υπάλληλον εμπορικού γραφείου, αναβοκαταβαίνοντα μόνον εντός +αμάξης του Σταδίου και των Πατησίων την λεωφόρον με άνθος εις την +κομβιοδόχην και την λαβήν του ραβδίου του εις τα χείλη, οφείλοντα +δε, βεβαίως μεν τον κομψόν του επενδύτην εις δυστυχή τινα ράπτην, +πιθανώτατα δε και εβδομάδων όλων γεύματα εις ελεήμονα τινα +ξενοδόχον. Εις του Φαλήρου την ακτήν και του θεάτρου τα εδώλια θα +εύρη συχνότατα ο παρατηρητής ημών πολυπληθείς οικογενείας — +πατέρα, μητέρα, θυγατέρας και υιούς, μικρούς και μεγάλους — +προσέχοντας εις το άσμα της σκηνής ή τρώγοντας παγωτά, ενώ +βεβαίως ανεπαρκώς εγευμάτισαν. Εις του χειμερινού μας τέλος +θεάτρου τα θεωρεία θα ίδη ανέτως αναπαυομένας και επιχαρίτως +μειδιώσας οικοδεσποίνας, αίτινες κατέλιπον βεβαίως οίκοι σωρείαν +παιδίων ατημελήτων και φωνασκούντων, κυλιομένων πιθανώς επί του +εδάφους εν μέσω τεμαχίων άρτου και τυρού, υπό την επιτήρησιν +ρυπαράς τινάς ανδρίας υπηρέτιδος. Πανταχού δε απλώς ειπείν, +πανταχού όπου αν στρέψη το βλέμμα, θα καταπλαγή προς την +μεγαλοπρεπώς κεκοσμημένην και επιδεικτιώσαν πτωχείαν, την υπό +αυτάρκες μειδίαμα σοβούσαν εν μέσω του πλήθους, την εκ της +ελλείψεως του άρτου δαπανώσαν εις το περίσσευμα της εσθήτος, την +αφελώς πιστεύουσαν, ότι εκλαμβάνεται αντί πλούτου. Τις όμως εν τη +μικρά ημών κοινωνία, απατάται εκ της προς το θεαθήναι παράφρονος +δαπάνης; τις ο αγνοών το περιεχόμενον και θαμβούμενος εκ του +περιέχοντος; τις ο αφελής εκείνος, όστις παραγνωρίζει το σεσηπός +ξύλον υπό τον καλύπτοντα ψευδόχρυσον; Ουδείς βεβαίως, διότι, ως +προείπομεν, είμεθα ολίγοι δυστυχώς και γνωριζόμεθα. Διά τούτο δε, +όσον και όπως αν ενδυθώσιν, όσον και όπως αν επιδειχθώσι δημοσία, +όσον και όπως αν καλύψωσιν αληθή και έντιμον πολλάκις πενίαν υπό +πλούτον ψευδή οι νομίζοντες αρκούσαν των πολλών την γνώμην εις +ευτυχίαν των ολίγων, ματαία πάντως είνε η προσπάθεια, και +ανωφελείς οι αγώνες των· διότι βλέποντες αυτούς μειδιώσι μεν εξ +οίκτου οι απαθέστεροι, ερωτώσι δε περιέργως αλλήλους οι +νευρικώτεροι: «Πού τα βρίσκει λοιπόν κ' εξοδεύει;» οι δε +απερισκεστότεροι και αναφωνούσιν ίσως δυσάρεστόν τι και προπετές +επιφώνημα εν μέσω της οδού. Πάντες δε γελώσιν, οι μεν ενδομύχως, +οι δε και εκφανώς προς την παράδοξον εκείνην μωρίαν, ήτις αφίνει +νήστιν τον ίδιον στόμαχον, ίνα τέρψη τους ξένους οφθαλμούς. Ίσως +και διά τους γελώντας γελώσιν οι άλλοι. Ουδέν παράδοξον, διότι ο +μύθος της ξένης δοκού, όσον παλαιός και αν ήνε, έχει επίκαιρον +πάντοτε και πανταχού την εφαρμογήν. Τούτο όμως αποδεικνύει, ότι +οι ανοήτως παρ' ημίν σπαταλώντες είνε πολύ πλείονες των +υποτιθεμένων, και ότι η επιδημία είνε πολύ μάλλον διαδεδομένη. + +Και ταύτα μεν περί της νόσου και της αιτιολογίας της, ίνα +λαλήσωμεν επί το παθολογικώτερον. Τα δε περί της προγνώσεως αυτής +και της εκβάσεως, ως λέγουσιν οι ιατροί, είνε βεβαίως πολύ +δυσαρεστότερα και απαισιώτερα. Αν η ανόητος πολυτέλεια είνε +καθόλου λέπρα και φαγέδαινα των μικρών και ασυμπήκτων έτι +κοινωνιών, η των απόρων όμως σπατάλη, η εκ χρεών συνήθως, εκ +στερήσεως των αναγκαίων και εξ ασιτίας πολλάκις ή εκ κρυφίων +άλλων και δυσομολογήτων ενίοτε μέσων τρεφομένη, είνε νόσημα +κοινωνικόν ανίατον, φέρον εις παντελή εκφαύλισιν ηθικήν, εις +σήψιν και διάλυσιν την ατυχή εκείνην κοινωνίαν, ης υπονομεύει το +σώμα. + +Πόθεν — αληθώς — επληρώθη χθες, ή πόθεν θα πληρωθή αύριον ή +μεθαύριον, ή την άλλην εβδομάδα το μεταξωτόν εκείνο φόρεμα της +συζύγου του διακοσιοδράχμου υπαλλήλου; Σήμερον ίσως εκ της +τοκογλυφικής προεξοφλήσεως του μισθού του, αύριον εκ βαρυτόκου +συναλλάγματος, μεθαύριον εκ καταχρήσεως, και την άλλην εβδομάδα +εξ άλλης αρρήτου πηγής. + +Πώς επληρώθη ή θα πληρωθή ο αμαξηλάτης, ο ράπτης, ο ξενοδόχος του +μικρού εκείνου υπαλλήλου εμπορικού γραφείου; Διά μικράς τινος +σήμερον προκαταβολής, δι' υποσχέσεων και ψεύδους αύριον, διά +κρυπτού μεθαύριον, και μετ' ολίγον διά δικαστικού κλητήρος. + +Πώς κατορθόνει ο ταλαίπωρος εκείνος οικογενειάρχης να οδηγή τρις +και τετράκις της εβδομάδος την οικογένειάν του εις τα θερινά +θέατρα, και να παρέχη αυτή απαραιτήτως την διασκέδασιν εκείνην, +ης κάλλιστα εστερούντο άλλοτε οι αθηναίοι αστοί, — ότε δεν είχον +αι Αθήναι Φάληρον και Απόλλωνα — ήτις όμως κατέστη πλέον +αναπόφευκτος εις την υγείαν των; Ουδ' αυτός ακριβώς το γνωρίζει. +Γνωρίζει τούτο μόνον· ότι χρειάζεται πάσαν εσπέραν τοιαύτης +θεατρικής ψυχαγωγίας δέκα περίπου δραχμάς, ότι δαπανά ούτως +έκαστον μήνα υπέρ τας διακοσίας, ότι εσπατάλησε βαθμηδόν μικρόν +τι αποταμίευμα, όπερ είχε διαφυλάξει δι' απευκταίαν ενδεχομένην +ανάγκην, και ότι . . . . πρό τινων εβδομάδων έχασεν έν τέκνον +του, διότι δεν είχε τα μέσα να το νοσηλεύση. Χάριν της υγείας των +άλλων, τα φέρει εις το θέατρον του Φαλήρου! + +Πόθεν τέλος στολίζεται η δέσποινα εκείνη, και ενοικιάζει πάσαν +σχεδόν εσπέραν θεωρείον; Ερωτήσατε τα πολυπληθή της τέκνα, άτινα +κατακλίνονται άδειπνα και οιμώζοντα· ερωτήσατε τον σύζυγόν της, +όστις αναγκάζεται να επαιτή δεξιά και αριστερά κλειδία θεωρείου, +όστις χθες έτι σας εζήτησε δάνειον πεντήκοντα δραχμών, και αύριον +θα έχη μόλις να προμηθευθή τα τρόφιμα της ημέρας. + +Πού δε απολήγει ούτως η ποικιλότροπος αυτή αλλά μία πάντοτε κατά +βάθος και η αυτή πανταχού παραφροσύνη, η διά της ανοήτου δαπάνης +κενή και ματαία επίδειξις, η χωρίς τινος λόγου δημιουργία +φανταστών αναγκών και η εκ παντός τρόπου προσπάθεια εις θεραπείαν +των; + +Εις την ταπείνωσιν εν πρώτοις· κατόπιν εις τον εξευτελισμόν· μετ' +ολίγον εις την κοινήν περιφρόνησιν, και τέλος εις τα άρθρα του +ποινικού νόμου. + +Εις ταύτα δε δυστυχώς και πάντοτε, ταχέως ή βραδέως, λήγει +συνήθως το στάδιον της εν τη πτωχεία σπατάλης· τοιαύτη ως επί το +πλείστον είνε η λυπηρά έκβασις της μανίας εκείνης, ης τα ατυχή +θύματα ουδέν άλλο επιδιώκουσιν ή την στίλβουσαν επιφάνειαν και +προς ουδέν άλλο ζώσιν ή προς απάτην του κόσμου. + +Πλην, «τι σε μέλει περί των απολωλότων τούτων;» θα αναφωνήσωσιν +ίσως πολλοί των αναγνωστών μου. «Τι μεριμνάς περί ανθρώπων +προφανώς παραφρόνων, οίτινες πάσχουν μεν βεβαίως ηθικώς και +διανοητικώς, αλλ' επί τέλους είνε κύριοι να δαπανώσιν όσα και +όπως θέλουσιν, όσα και όπως ευρίσκουσι;» Δικαιοτάτη και ορθή η +παρατήρησις· σπεύδω δ' ευθύς να διαβεβαιώσω τους περιέργους μου +τούτους αναγνώστας, ότι ουδ' ελαχίστην έχω περί αυτών φροντίδα, +ούτε έχω την απλότητα να φρονώ, ότι δύναταί τις, ο,τιδήποτε λέγων +και οιαδήποτε μαντευόμενος, να συνετίση αυτούς ή διδάξη· οι +παθόντες άπαξ το ηθικόν τούτο νόσημα εισίν ανίατοι δυστυχώς, και +μάτην ήθελε τις προσπαθήσει να αποτρέψη το βήμα των της εις το +βάραθρον αγούσης. Η οδός είνε τόσον ολισθηρά αλλά και τόσον +συνάμα ευάρεστος και ωραία, ώστε εν πλήρει γοητεία διέρχονται +αυτήν συνήθως οι της πολυτελείας προσκυνηταί, και όταν η ώρα της +απογοητεύσεως σημάνη, το βήμα δεν οπισθοχωρεί πλέον διότι άλλως +και ματαία θα ήτο πάσα οπισθοχώρησις. Ουδείς λοιπόν προς αυτούς ο +λόγος εις οικοδόμησιν ή συνετισμόν. Non ragioniam di lor. +Αφίνομεν τους νεκρούς θάπτειν τους εαυτών νεκρούς, και +παρερχόμεθα. Δεν λησμονούμεν όμως τους παλαιούς εκείνους και +βαθυσόφους Σπαρτιάτας, οίτινες εμέθυσκον τους είλωτάς των και +τους εξέθετον κατόπιν οινοβαρείς και παραπαίοντας εις τα όμματα +των υιών των, εις σωτήριον αυτών παραδειγματισμόν. Ο άνθρωπος εν +γένει είνε ζώον μιμητικόν· πολύ δε μιμητικώτερον είνε ο Έλλην, +και κατά μείζονα έτι λόγον μιμητής είνε ο όμοιος του ομοίου του. +Παρ' ημίν δε μάλιστα, όπου και πολιτεύματος πλημμέλειαι και +πολιτικής και ηθικής ανατροφής έλλειψις από καιρού ήδη ήρχισαν +καταπίπτουσαι και καταρρίπτουσιν οσημέραι τα περισωζόμενα έτι +οπωςδήποτε παρ' άλλοις λαοίς διαχωριστικά των κοινωνικών τάξεων +όρια, και όπου η ισότητος αξίωσις σπανιώτατα μεν γεννά την ευγενή +εκείνην άμιλλαν προς απόκτησιν μείζονος ικανότητος και μαθήσεως, +συχνότατα δε τουναντίον παράγει εις την δουλικήν απομίμησιν των +εξωτερικών μόνον τρόπων, του ήθους και της ενδυμασίας, παρ' ημίν +ο εκ της μιμήσεως του κακού κίνδυνος είνε μέγας και εγκυμονεί +αναπόδραστον όλεθρον. Αν δε ανωτέρω, περί της πολιτείας των +πλουσίων λαλούντες, εφοβήθημεν τον πειρασμόν της μιμήσεως, και τα +απευκταία του επί των απόρων αποτελέσματα, προκειμένου όμως περί +της σπατάλης των μη πλουσίων δεν γεννάται πλέον φόβος εν ημίν, +αλλ' αυτόχρημα βεβαιότης, ότι το μίασμα της νόσου θέλει διαδοθή +εις τα υγιά έτι όμοια στρώματα της κοινωνίας, αν μη πάντες οι +δυνάμενοι συντελέσωσιν εις την χάραξιν βαθείας υγειονομικής +γραμμής μεταξύ υγιών και νοσούντων. Αποχωρίσωμεν, όπως είνε +δυνατόν, τους προσβεβλημένους από των απροσβλήτων, εμπνεύσωμεν +εις τούτους τον τρόμον της ασθενείας και των συνεπειών αυτής· +εργασθώμεν τέλος να σώσωμεν το δυνάμενον έτι να σωθή, ίνα μη +ταχέως μεταβληθή η αθηναϊκή κοινωνία σύμπασα εις «Ηοspice d' +Incurables». + + + +ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΥΠΟΜΟΝΗΣΙΑ (12) + + + +Όστις ποτέ, υπομονής περισσεύων και θάρρους ευπορών, θελήση να +συγγράψη την ηθικήν νοσολογίαν της νέας ελληνικής κοινωνίας, και +ιδίως των ούτω καλουμένων ανωτέρων αυτής στρωμάτων, βεβαίως και +αναποδράστως θέλει τάξει μεταξύ των πρώτων και κυριωτάτων αυτής +ηθικών αρρωστιών την α ν υ π ο μ ο ν η σ ί α ν. Το νόσημα είνε +γενικόν δυστυχώς, ευρύτατα διαδεδομένον, ως επιδημία μεγάλη και +πολυπλόκαμος, αλλ' εθνικώτατον όμως και ενδημικώτατον. Μηδέ τις +υπολάβη, ότι εισήχθη και αυτό μετά πολλών άλλων φραγκικών — ως +λέγομεν — πληγών εκ της αλλοδαπής, και παρηγορήση μεν ούτω +προχείρως την εθνικήν αυτού φιλαυτίαν, καταρασθή δε πατριωτικώς +της ελληνικής διοικήσεως, ότι ωλιγώρησε δήθεν καθάρσεων και +υγειονομικών φραγμών κατά της εισβολής του μολύσματος. Πάσχει και +η σύγχρόνος ευρωπαϊκή κοινωνία ανυπομονησίαν· αλλ' η ανυπομονησία +αυτή είνε ειδική ειδικωτάτη εκδήλωσις του καθολικού νοσήματος, +όπερ λυμαίνεται τον ελληνικόν κόσμον. Ανυπομονούσιν εν τη Δύσει +οι άνθρωποι· αλλ' ανυπομονούσιν ιδίως να πλουτήσωσι. Του +εκατομμυρίου το όνειρον είνε της νόσου αυτών η αιτιολογία, και αν +από μικρών έως μεγάλων, από γερόντων μέχρι παίδων, φέρονται +πάντες ακατάσχετοι υπό του στροβίλου της κερδοσκοπίας και +αναρριχώνται τετραποδητί πολλάκις την ανάντη κλιτύν του +χρυσοφόρου βουνού, και σχίζουσιν· ασθμαίνοντες τας χείρας των εις +τας τριβόλους και τας ακάνθας της ατραπού, και παρακάμπτουσιν +οσάκις δεν δύνανται να υπερβώσι τους σκοπέλους του νόμου, και +φιμούσιν οσάκις δεν δύνανται να στραγγαλίσωσι την ηθικήν, ένα +πάντες έχουσι σκοπόν: το χρήμα, το πολύ χρήμα. Εκεί από μακρού +ήδη λέγεται, ότι το χρήμα δεν έχει οσμήν, και ολίγοι πλέον +περισώζονται μωροί αμφισβητούντες του ρητού την ορθότητα. Διά +τούτο εκεί των πολλών ο βίος είνε συνεχής και ακάματος κερμάτων +θήρα· διά τούτο, — πλην ολίγων, ολιγίστων εξαιρέσεων, +προκατακλυσμιαίων ίσως λειψάνων άλλης εποχής — πάντες εκεί των +νέων ιδεών οι άνθρωποι, επιστήμονες και βιομήχανοι, καλλιτέχναι +και έμποροι, ποιηταί και τραπεζίται, γραμμάτων άνθρωποι και +κυβευταί, μίαν μόνην έχουσι του σταδίου αυτών βαλβίδα: το τι +ε ξ ο δ ε ύ ε τ α ι, και ένα μόνον πάσης των εργασίας σκοπόν: τα +εκατομμύρια. Ανυπομονούσι δε φυσικώ τω λόγω να τα αποκτήσωσι, +διότι κάλλιστα γνωρίζουσι και εκ των καθ' ημέραν παραδειγμάτων +διδάσκονται, ότι διά της χρυσής εκείνης κλειδός πάσης δόξης το +τέμενος ανοίγεται και πάσης δυνάμεως αλίσκεται η ακρόπολις. + +Την ειδικήν ταύτην ανυπομονησίαν πάσχομεν εν μέρει και ημείς, +αλλά πάσχομεν αυτήν εν μικρώ. Μη κατορθώσαντες έτι — ευτυχώς ή +δυστυχώς, αδιάφορον — να φθάσωμεν εις την περιωπήν εκείνην του +δυτικού πολιτισμού, καθ' ην πάντα σχεδόν διατιμώνται εις χρήματα, +καθ' ην πάσα ευφυία και πάσα ικανότης, παν αίσθημα και παν +φρόνημα, και αυτή η αρετή και αυτή η κακία εισίν αξίαι +ανταλλακτικαί, έχουσαι την θέσιν αυτών εν τοις τιμολογίοις +ειδικών εμπόρων, και εν τοις καταλόγοις χρηματιστηρίων, +υπολειπόμεθα βεβαίως του ευρωπαϊκού μεγαλείου ως προς την ειδικήν +ταύτην όψιν του γενικού εκείνου νοσήματος. Υπάρχουσι μεν και παρ' +ημίν αραιά τινα, πού και πού παρατηρούμενα κρούσματα +χρηματιστικής ανυπομονησίας, ολίγα εκ πλειόνων περισωθέντα, μετά +το προ διετίας μέγα θ α ν α τ ι κ ό ν· αλλά δεν είνε, ως +λέγουσιν οι ιατροί, περιπτώσεις άξιαι της κλινικής νοσολόγου, +ουδ' έχουσι σημασίαν καθιστώσαν επίφοβον την εις επιδημίαν τροπήν +του νοσήματος. + +*** + +Η ανυπομονησία ημών, ως προείπομεν, είνε γενική της κοινωνίας +ημών αρρώστια· εγγενής ούτως ειπείν εις τον εθνικόν ημών +χαρακτήρα, τον ελαφρόν και αψίκορον, εκδηλουμένη δε επί πάσης +σχεδόν οιασδήποτε εργασίας του νεωτέρου Έλληνος, και λυμαινομένη +δίκην φυτού παρασίτου πάντα μεν κλάδον υλικής και διανοητικής +παραγωγής και δραστηριότητος, ιδία δε και προ πάντων την ανίκανον +αδράνειαν και την αυτάρκη αργίαν. Και δεν άγει μεν ταχέως εις +βιαίαν καταστροφήν η καθολική αυτή καχεξία, ως ο κακοήθης εκείνος +πυρετός της χρηματιστικής ανυπομονησίας, περί ου ανωτέρω +ελέγομεν· αλλ' υπονομεύει όμως δυστυχώς την εθνικήν ημών ύπαρξιν, +και εκλύει παντελώς τας ασυντάκτους έτι και σχεδόν ασυνειδήτους +παραγωγικάς ημών δυνάμεις. Αν δεν κεραυνοβολεί ως αποπληξία, +τήκει όμως ως φθίσις. + +*** + +Δύο απλαί και σύντομοι αλλά βαρείαν έχουσαι την έννοιαν φράσεις +δύνανται ασφαλώς να θεωρηθώσιν ως παριστώσαι τα μικρόβια ή +βακτηρίδια της πρώτης και αρχικής μορφής του νοσήματος, αι +φράσεις· Δ ε ν π ε ι ρ ά ζ ε ι! και Δ ε ν β α ρ η έ σ α ι! +Σπόροι μικροί, μικροί ως κόκκοι σινάπεως, εφύησαν εις δένδρα +ακμαία, χάρις εις την παχείαν γην της ελληνικής φυγοπονίας και +απαθείας, ανεκλαδώθησαν εις εύρος και ύψος, και κινδυνεύουσι να +πνίξωσιν υπό την βαρείαν αυτών σκιάν πάσαν υγιά και εύρωστον +βλάστησιν. + + — Δεν πειράζει, λέγει ο ανυπομονήσας να περάνη οπωσδήποτε το +έργον του και ατελές παραδίδων αυτό εις τον παραλαμβάνοντα, +πεποίθησιν έχων αδιάσειστον, ότι το δ ε ν π ε ι ρ ά ζ ε ι +εκείνο καλύπτει πάσαν της εργασίας του ατέλειαν. + + — Δεν βαρηέσαι! απαντά ο παραλαμβάνων, ανυπομονών και αυτός να +αποκτήση το παραγγελθέν όπως όπως, και χριστιανικόν αυτού καθήκον +υπολαμβάνων να διαλύση πάσαν τυχόν ανησυχίαν του παραδίδοντος. + +Σφίγγουσιν ούτως εν κατανυκτική ευφροσύνη τας χείρας η +ανυπομονησία του παραγωγού και του καταναλωτού η ανυπομονησία, +κυρούται της ημιμαθείας το κράτος και ανακηρύσσεται της +ημιτελείας το βασίλειον. + +*** + +Ποσάκις άρα γε οι τας γραμμάς αυτάς αναγινώσκοντες δεν +ηγανάκτησαν, ακούσαντες αίφνης, εν παραδείγματι, τον ράπτην των +λέγοντα μετά ιλαρού μειδιάματος· δεν π ε ι ρ ά ζ ε ι! διότι +παρετήρησαν εις αυτόν, ότι αι χειρίδες του καινουργούς των +επενδύτου ήσαν βραχύτεραι του πρέποντος, ή ότι τα κομβία του ήσαν +παράχροα; Ποσάκις δεν ωργίσθησαν, ακούσαντες το αυτό παρά του +χρωματιστού της οικίας των, κηλιδώσαντος διά του χονδρού του +χρωστήρος τας ζωγραφίας του τοίχου, ή παρά του κηπουρού των, +καταστρέψαντος εν βία διά της σκαπάνης του τρυφερόν δενδρύλλιον, +ή παρά του υπηρέτου των αλλ' αντ' άλλων εκτελέσαντος; + +Πάντες εν παντί το ευλογημένον αυτό δεν π ε ι ρ ά ζ ε ι φέρουσι +διά στόματος, ως πανάκειαν πάσης αυτών παραδρομής και βίας, ως +αλεξιτήριον πάσης κατακρίσεως και μομφής. Δ ο υ λ ε ι ά ν α +γ ί ν ε τ α ι, λέγει ο Έλλην, επειγόμενος να περάνη ή κάλλιον +ειπείν να καταπαύση την εργασίαν του. Εμπρός και γρήγορα, ιδού το +γενικόν σχεδόν σύνθημα του παρ' ημίν εργαζομένου. Τι το άπορον, +αν η εργασία γίνεται ως επί το πολύ κακή και ατελής, αφού +κεντρίζει μεν αυτήν αδιαλείπτως η ανυπομονησία, σκέπει δε και +προστατεύει η ανοχή, ήτις και αυτή, ως ελέγομεν, την +ανυπομονησίαν έχει ρίζαν και φύτραν; + +Διότι, αν ηγανάκτησε και εξωργίσθη πολλάκις ο αναγνώστης ημών, +ακούσας το φοβερόν εκείνο δ ε ν π ε ι ρ ά ζ ε ι χωρίς να το +περιμένη, δεν πρέπει, αν είνε δίκαιος, να λησμονήση, ποσάκις +είπεν αυτός: δ ε ν β α ρ η έ σ α ι, χωρίς να το προσδοκά ο εις +ον απετείνετο. + + — Δεν βαρηέσαι, αδελφέ! + +Γλυκεία και μελιτώδης φράσις, αναπαύουσα προχείρως την συνείδησιν +του Έλληνος, βαυκαλώσα την αβελτηρίαν αυτού, παρηγορούσα την +ατέλειαν των έργων του, εγκαρδιούσα το αψίκορόν του, και +αδελφούσα των ανυπομόνων την ποίμνην εις αιωνίαν μακαριότητα. + + — Ανέγνωσες το βιβλίον του Χ . . . ; έχει πολλάς απροσεξίας. +Εβιάσθη, φαίνεται, ο συγγραφεύς, αλλέως ημπορούσε να τας +αποφύγη . . . και η γλώσσα του είνε εις πολλά μέρη . . . + + — Δεν βαρηέσαι! + + — Είδες το νέον πατριωτικόν ποίημα του Ψ . . . ; Το εννόησες; + + — Δεν βαρηέσαι! + + — Καλέ πού τα έκαμες αυτά τα υποδήματα; τι σχήμα είνε αυτό; πώς +τα εκράτησες; + + — Δεν βαρηέσαι! + + — Είδες δα, τι λαμπράν θέσιν επέτυχεν ο Κ . . ., χθεσινό μόλις +παιδί; Πώς τα κατάφερε; Δεν νομίζεις ότι κάπως γρήγορα . . . + + — Δεν βαρηέσαι! + +Και διά της φράσεως ταύτης συγχωρούμεν παν αμάρτημα, και +απολύομεν πάντα πταίστην. Α φ ί ε ν τ α ί σ ο ι α ι +α μ α ρ τ ί α ι λέγομεν περί παντός λέγοντος καθ' εαυτόν: δεν +πειράζει. Αφίενταί σοι αι αμαρτίαι, διότι βιαζόμεθα και ημείς ως +και συ. Αν συ δεν έχεις καιρόν να εργασθής όπως πρέπει, νομίζεις +ότι έχομεν καιρόν ημείς να σε κρίνωμεν όπως πρέπει; Συ βιάζεσαι να +παραγάγης, και ημείς βιαζόμεθα ν' απολαύσωμεν. Αλλά παράγεις και +συ κακώς και ημείς κακώς απολαύομεν· αδιάφορον· το σπουδαίον είνε +να τελειόνωμεν γρήγορα. Κάμε ό,τι θέλεις και άφινέ μας ησύχους. + +Ούτω δε αφίνομεν και ημείς ησύχους πάντας τους ασθενείς αλλ' +ανυπομόνους σταδιοδρόμους, και αν ενίοτε γελώμεν βλέποντες αυτούς +παραπατούντας και πίπτοντας, ουδόλως όμως ξενιζόμεθα, ως επί το +πλείστον, οσάκις θεωρούμεν αυτούς ορθουμένους αίφνης εν μέση τη +οδώ, ισχυριζομένους ότι επέραναν τον δρόμον των, και αξιούντας να +τύχωσι του άθλου. + +*** + +Γνήσιος και αναγκαίος τόκος της αδελφικής συναντήσεως των δύο +εκείνων φράσεων υπήρξεν η δευτέρα και κυριωτάτη φάσις της νόσου· +η προς την δόξαν και τα μεγαλεία, προς την ισχύν και τας υψηλάς +δημοσίας λειτουργίας ακράτητος ανυπομονησία της νέας ελληνικής +γενεάς. + +Αν δόξα και πλούτος, θέσεις και τιμαί, είνε συνήθως πανταχού του +πολιτισμένου κόσμου το δίκαιον έπαθλον μακράς, συντόνου και +τελειοκάρπου εργασίας, αν αλλαχού αναγκαίον και απαραίτητον είνε +να ευφημηθή τις πρώτον ίνα διακριθή, και να φωτίση πρώτον ίνα +τεθή επί την λυχνίαν, παρ' ημίν απλουστεύει πάντα ταύτα και +ευκολύνει η ευλογημένη εκείνη σύμπτωσις του Δ ε ν +π ε ι ρ ά ζ ε ι και του Δ ε ν β α ρ η έ σ α ι. + +Άλλοτε, εν παλαιοτέροις χρόνοις, είχον και εδώ κάπως άλλως τα +πράγματα, ουδ' ενομίζετο συζητήσεως αντικείμενον, ότι αναγκαίον +ήτο να βαδίση τις, ίνα φθάση εις το άκρον της οδού. Η εργασία +εκρίνετο αναγκαίος πρόδρομος της επιτυχίας, ουδ' εφαντάζοντο οι +άνθρωποι δυνατόν το Πάσχα χωρίς προηγουμένης τεσσαρακοστής. + +Σήμερον όμως αι νηστείαι κατελύθησαν, και ήλλαξαν φυσικώς οι +φυσικοί πάσης προόδου όροι. Σήμερον εννοούσιν οι πολλοί να +θερίσωσιν άνευ σποράς, και ν' απολαύσωσιν άνευ κόπου. Και διατί +να μη το εννοώσι; + +Πόσοι παρ' ημίν ήνυσαν το στάδιον αυτών ωθούμενοι μάλλον ή +περιπατούντες! Πόσοι πενιχρά πάντως φέροντες της ευφυίας ή της +ικανότητος τα εφόδια, έφθασαν εν τούτοις, οτέ μεν έρποντες, οτέ +δε υπό φίλης χειρός μετεωριζόμενοι, εις ύψη ου μόνον δυσανάβατα +αλλά και δυσθεώρητα εις τους συνωστιζομένους κάτω αληθείς +εργάτας! Πόσοι από μηδενικών ορμηθέντες και διά μηδενικών +βαδίσαντες σοβούσι σήμερον ως πολυψήφιοι αριθμοί! Πόσοι τέλος, +βιώσαντες εν τη μακαρία ραστώνη του Δ ε ν π ε ι ρ ά ζ ε ι, +επροχώρησαν πάντοτε και έφθασαν οπού έφθασαν, ακούοντες οπίσω των +την διαρκή ενθάρρυνσιν του Δ ε ν β α ρ η έ σ α ι! + +Τι ηθέλατε να διδάξη τους νεωτέρους το ποικίλον τούτο και +πολυμερές φαινόμενον, ούτινος καθ' εκάστην επαναλαμβάνονται τα +παραδείγματα; Τι άλλο, ή ότι μωρία είνε πάσα ενδελεχής εργασία, +και βλακεία πας κόπος καρποφόρος; Τι άλλο, ή ότι προτιμότερον +είνε να σαλπίζη τις την ικανότητά του διά των εφημερίδων — οσάκις +δεν υπάρχει πρόχειρος φίλος σαλπιγκτής — , να ζητή τον στέφανον +πριν αθλήση, και να καταράται της απαθείας της ελληνικής, αν +τυχόν ο στέφανος βραδύνη, κεραυνοβολών ενίοτε και την κυβέρνησιν, +ότι δεν παραμερίζει τον μόδιον ίν' ανεύρη τον άγνωστον λύχνον; + +Και ταύτα δυστυχώς τους εδίδαξε, και ταύτα βλέπομεν καθ' εκάστην +πέριξ ημών, όπου αν στρέψωμεν το βλέμμα. + +*** + +Ο κύριος Τάδε χθες μόλις επανήλθεν εξ Ευρώπης, όπου κατώρθωσε +μόνον ίσως να απομάθη την γλώσσαν του χωρίς να την αντικαταστήση. +Εν τω ατμοκινήτω, όπερ τον μετεκόμισεν, επρονόησε να βαπτίση +εαυτόν εις την κολυμβήθραν επιστημονικής τινος ειδικότητος, +εκείνης περίπου ην υποθέτει δυναμένην να εξοδευθή εν Αθήναις. +Εφρόντισε δε και ν' αναγγείλη εγκαίρως εις το κοινόν διά του +τύπου την άφιξιν αυτού, μη παραμελήσας, εννοείται, να πληροφορήση +αυτό και περί των διασήμων καθηγητών του. + +Παρήλθον μόλις ολίγοι μήνες, και απορεί πώς δεν συνεκινήθησαν έτι +αι Αθήναι. + +Παρήλθον ακόμη ολίγοι, και εξίσταται πώς η κυβέρνησις δεν τον +διώρισεν . . . ουδ' εγώ δεν ηξεύρω τι. + +Ο κύριος Δείνα είνε διδάκτωρ της νομικής — αδιάφορον πώς έγεινε. +Δικηγορεί από τινων ετών, οσάκις τον ζητήσουν — πράγμα σπάνιον· +προτιμά δε μάλλον να αναμιγνύεται εις την διαδικασίαν των +πτωχεύσεων, όπερ συχνότερον και μάλλον, φαίνεται, προσοδοφόρον. +Έντυπα οιαδήποτε, πλην των εφημερίδων, ήνοιξεν ολίγα μετά το +πέρας των σπουδών αυτού. Προτιμά το σφαιριστήριον και την +πολιτικολογίαν. Θέλει όμως θέσιν δημοσίαν, και την θέλει μεγάλην. +Αγανακτεί δε η ανυπομονησία του, ότι δεν την έλαβεν ακόμη. — Είνε +κυβέρνησις αυτή; εκφωνεί πολλάκις εν τω καφενείω· και οι φίλοι +του απαντώσιν εν χορώ: Βεβαίως δεν είνε κυβέρνησις. + +Του τρίτου εκείνου, αποσχόλου μόλις νεανίου, είνε έτι πρωιμωτέρα +και η ανυπομονησία. Είνε γραφεύς υπουργικός· αλλά του υπουργείου +μόνον κατά τας αρχάς εκάστου μηνός πατεί την φλιάν, και τούτο διά +δύο λόγους· πρώτον διότι τότε συνήθως εκδίδονται τα μισθοδοτικά +εντάλματα, δεύτερον δε διότι, ως λέγει, δεν εννοεί να εργασθή, αν +δεν τον εκτιμήση — και αυτόν — η κυβέρνησις και τον προαγάγη κατά +την αξίαν του. Λαλών περί του τμηματάρχου του, πολιού λειτουργού, +από τριακονταετίας υπηρετούντος, αρκείται να μειδιά. + +Άλλος γράφει ποιήματα — όχι άσχημα — αλλ' αδημονεί ότι δεν +ήρχισαν ήδη να εξοδεύωνται κατά χιλιάδας αντιτύπων. + +Ούτος δημοσιογραφεί — ανωνύμως· απορεί δε ότι το κοινόν δεν +μαντεύει τα άρθρα του, ουδέ αρπάζει βαθέος έτι όρθρου τα φύλλα +της εφημερίδος, ήτις τα δημοσιεύει. + +Εκείνος θαυμάζει, πώς η Comédie Française δεν παρήγγειλεν έτι +να μεταφρασθώσι τα δραματικά του έργα, ίνα χειροκροτηθώσι παρά +γάλλων πλειότερον ή μέχρι τούδε παρ' ελλήνων. + +Αυτός θέλει να γείνη ονομαστός εντός εικοσιτεσσάρων ωρών, εκείνος +ένδοξος εντός μιας εβδομάδος, άλλος, υπομονητικώτερος, φθάνει +μέχρι του μηνός. + +Ως τα παιδία, ων δεν εξικνείται εις ύψος η χειρ αναβαίνουσιν επί +καθέδρας και υπολαμβάνουσι προς στιγμήν ότι ηυξήθησαν εις άνδρας, +ούτω και οι ανυπόμονοι ημών σταδιόδρομοι νομίζουσιν ότι αληθώς +μεγεθύνονται, βαίνοντες επί των καλοβάθρων της εθελοφημίας. + +*** + +Και πόση την ανυπομονησίαν έπειτα διαδέχεται απογοήτευσις +πολλάκις και πικρία! Διότι, όσον ευθηνή και αν ήνε παρ' ημίν η +φήμη, όσον ευκόλως και αν μαυλίζεται η δόξα, αδυνατεί τέλος και +αυτή να στέφη όλων τας κορυφάς, ουδ' αρκούνται οι πρακτικότατοι +έλληνες εις απλά δάφνης . . . ή εφημερίδων φύλλα. Εννοούσι κάπως +ψηλαφητήν την δόξαν, και την φήμην ουσιαστικωτέραν. Ναι . . . δεν +λέγουσι, καλή είνε και η δάφνη, και οι πανηγυρισμοί νόστιμοι, και +το θυμίαμα ευώδες· αλλ' ιδανικά όλ' αυτά . . . πολύ ιδανικά· διά +τούτο δε ίσως και τόσον ευκόλως χορηγούνται. Οι μεγάλοι άνδρες, +όσον μεγάλοι και αν ήνε, δεν δύνανται να τραφώσι διά δόξης μόνον +και λιβανωτού. Έπρεπε, . . και αρχίζει τότε μακρά ανάπτυξις και +συζήτησις περί του τι έπρεπε να πράξη, — τι λέγω, να πράξη; να +έχη ήδη πεπραγμένον η κυβέρνησις, περί του καθήκοντος όπερ +επεβάλλετο εις τους πλουσίους ομογενείς, περί του πατριωτικού +αισθήματος όπερ έπρεπε να φλέγη υπέρ της εθνικής δόξης τας +καρδίας των έξω ελλήνων, και να αναλύεται από καιρού εις καιρόν +εις χρηματικά τινα χορηγήματα υπέρ της προαγωγής και της +αποκαταστάσεως των διακεκριμένων έσω ελλήνων. Καλά ταύτα πάντα +και βεβαίως ευκταία· αλλ' υστερούσι δυστυχώς ως επί το πλείστον· +αντηχεί δε τότε μέχρι τρίτου ουρανού κραυγή αγανακτήσεως κατά της +απαθείας και αδιαφορίας του κοινού, κατά της αβελτηρίας και +ακαλαισθησίας των ευπορούντων, κατά της ακατονομάστου ψυχρότητος +της Κυβερνήσεως. Είνε δυνατόν να παραμελήται ο φωστήρ αυτός; Είνε +επιτετραμμένον να αγνοήται η μεγαλοφυία εκείνη; Υποφέρεται ν' +αναξιοπαθή τούτου η ικανότης και να πένεται του άλλου το +τάλαντον; Εχάθη μία καθηγεσία δι' αυτόν η μία θέσις +αμεριμνομερίμνης δι' εκείνον; + +Και πολύς, εννοείται, ο κοπετός και μέγας των ανυπομονούντων ο +πάταγος. + +*** + +Υπομονή, υπομονή ολίγη! Δεν διορθούνται δυστυχώς άλλως τα +πράγματα. Είνε βεβαίως λυπηρόν, ότι δεν διαγινώσκονται ούτε +διατιμώνται παρ' ημίν τοσούτον πρωίμως αι εξοχότητες, όσον +αλλαχού — καθ' α λέγουσι τουλάχιστον οι ανυπόμονοι. Αλλ' ας +ευδοκήσωσιν ούτοι ν' αναλογισθώσιν, ότι το ελληνικόν έθνος είνε +ολίγον δυστυχώς και πτωχόν, και εκτιμά μεν ευκόλως, διατιμά όμως +δυσκόλως και πληρόνει έτι δυσκολώτερον· ότι τα ιδιωτικά βαλάντια, +αμιλλώμενα κατά τούτο προς το δημόσιον, μόλις επαρκούσιν εις τα +απαραίτητα, ουδέ περισσεύουσιν εις ελευθεριότητας· και ότι παρ' +ημίν πολύς έτι θα παρέλθη χρόνος, έως ου κατορθωθή να +νομισματοκοπήται η δόξα, και μάλιστα η άωρος. + +Υπομονή λοιπόν, αφού άλλως δεν γίνεται. + + + +ΑΡΤΟΣ ΠΙΤΥΡΙΤΗΣ (13) + + + +«Δεν γίνεται, παιδί μου, ψωμί με πίτυρα», μ' έλεγε ποτε ο +μακαρίτης Ράμφος, ο ευφυής εκείνος του Χαλέτ-Εφένδη συγγραφεύς, +ο τοσούτον έχων το μυθιστοριογραφικόν τάλαντον. Το σοφόν δε τούτο +απόφθεγμα του συνετού ανδρός, το περιβάλλον τύπον δημοτικής +παροιμίας εις αιωνίαν και αιωνίως έγκυρον αλήθειαν, συνώψιζε μεν +τότε, ότε το έλεγεν εκείνος, εν ώρα βαρυθύμου πολιτικής +απογοητεύσεως, την πολιτικήν ημών κατάστασιν, είμαρτο δε πολλάκις +έκτοτε να χρησιμεύση ως πικρόν επίγραμμα της κοινωνικής ημών +ζυμώσεως, καθ' ην εφέρετο διαρκώς η ιλύς από του πυθμένος εις την +επιφάνειαν. Σήμερον όμως ιδίως, ότε βαρύς επελθών ο τυφών +διέλυσεν εν μια στιγμή τας ροδίνας νεφέλας των χρηματιστικών ημών +ονείρων, σήμερον, ότε δριμύς έπνευσεν ο βορράς και ετράπη εις +ρίγος κρυερόν αχρηματίας πάσα εκείνη της υπερτιμήσεως και της +κερδοσκοπίας η θέρμη, σήμερον είν' ευκαιρία να επιγραφώσιν αι +λέξεις αύται πάσης οιασδήποτε μελέτης περί της καταστάσεως ημών, +ήτις ουδέν άλλο είνε ή οξεία εμφάνισις ενός και του αυτού χρονίου +νοσήματος, από μακρού ήδη κατατρύχοντος την κοινωνικήν ημών +ύπαρξιν. + +*** + +Ας αναδράμωμεν ολίγον προς το παρελθόν, και ας επισκοπήσωμεν +ποσάκις μέχρι τούδε εφαντάσθημεν, ότι ήτο δυνατόν να +κατασκευάσωμεν ψ ω μ ί μ ε π ί τ υ ρ α, ποσάκις το εζυμώσαμεν, +και ποσάκις εκηρύξαμεν άρτον το αηδές αυτό φύραμα. + +Αφίνομεν κατά μέρος την πολιτικήν· ούτε σκοπός ημών είνε ούτε +διάθεσιν έχομεν επί του παρόντος να εξετάσωμεν, αν και κατά πόσον +δύναται να ονομασθή ευπροσώπως άρτος η συνταγματική και +κοινοβουλευτική κουραμάνα, ην επροίκισαν την Ελλάδα δύο μεγάλαι +της νεωτέρας ημών ιστορίας εποχαί. Σημειούμεν απλώς, ότι από +τεσσαρακονταετίας ήδη την τρώγομεν και ακόμη δεν επαχύναμεν. + +Ανοίγομεν την βίβλον του κοινωνικού ημών βίου του τε δημοσίου και +του ιδιωτικού, και φυλλομετρούμεν αυτήν εική και τυχαίως. Είνε +πολύ μάλλον πρόχειρος και πολύ διδακτικωτέρα· παρέχει δε κατά +πάσαν σχεδόν αυτής σελίδα το θέαμα μερίδος τινός Ελλήνων, σήμερον +αυτής και αύριον εκείνης, ασχολουμένων ανενδότως και καλή τη +πίστει να ζυμόνωσιν άρτον πιτυρίτην, εις τροφήν εαυτών και των +άλλων. + +Αλλ' ουδέ ήτο δυνατόν να γείνη άλλως. + +Εφαντάσθημεν πάντοτε — και σήμερον ακόμη το φανταζόμεθα, και +κύριος οίδε πόσον έτι χρόνον θα το νομίζωμεν — ότι είμεθα ο +περιούσιος λαός του κυρίου· ότι περιεσώθημεν κατά θείαν ευδοκίαν +εκ του κατακλυσμού των χρόνων εις πλήρωσιν μεγάλης και υψηλής +αποστολής, και ότι πρώτιστον ημών καθήκον ήτο, όχι να ζήσωμεν — +αφού είχαμεν την τύχην ν' αναγεννηθώμεν — αλλά να διακριθώμεν προ +πάντων και να λάμψωμεν. + +Μωρά έτι και νήπια ηρχίσαμεν να ομιλώμεν περί τελεολογικών +ζητημάτων πριν ή οδοντοφυήσωμεν, και τετραποδίζοντες έτι +περιεβάλομεν κράνος την ασθενή ημών κεφαλήν. + +Ετράπημεν την περίβλεπτον αλλά τραχείαν και ανάντη ατραπόν της +δόξης, αντί να πατήσωμεν την άσημον αλλ' ασφαλή και ομαλήν οδόν +της εργασίας. Εφροντίσαμεν πώς να ενδυθώμεν και στολισθώμεν, πριν +ή μεριμνήσωμεν πού να κατοικήσωμεν και τι να φάγωμεν. Ούτω δε, +κατά φυσικήν και αναπόδραστον συνέπειαν, ελησμονήσαμεν τας +αληθείς ημών βιωτικάς και εθνικάς ανάγκας, ανάγκας ζωτικάς, ων η +θεραπεία ήτο κύριος και απαραίτητος όρος της κοινωνικής ημών +ευημερίας, και αμιλλώμενοι προς τους ξένους εν τη εξάψει του +εκπολιτιστικού ημών πυρετού, εδημιουργήσαμεν εις ημάς αυτούς +ανάγκας ψευδείς, φανταστικάς, ανυπάρκτους, και κατηναλώσαμεν και +καταναλίσκομεν έτι εις πλήρωσιν αυτών το κράτιστον και κάλλιστον +κεφάλαιον των εθνικών ημών δυνάμεων. + +*** + +Τα επελθόντα έπρεπεν αναγκαίως να επέλθωσιν. + +Ανάγκαι επακταί διά δανείων μόνον θεραπεύονται. + +Απηξιώσαμεν να εργασθώμεν πάντες εις παρασκευήν του εθνικού ημών +άρτου διά του εθνικού ημών αλεύρου, και επροτιμήσαμεν ν' +ασχοληθώμεν, ολίγοι χάριν ολίγων, εις παρασκευήν άρτου ευρωπαϊκού +δι' αλεύρου των Τριών Σίγμα, και εζητήσαμεν την άχνην αυτήν, ήτις +μας έλειπε, δάνειον παρά της Ευρώπης. + +Αλλά το άλευρον αυτό το ευρωπαϊκόν πόσοι το εγνώριζον, και πόσοι +ηδύναντο να το διακρίνωσιν; Ολίγοι μόλις. Οι άλλοι εδανείσθησαν +πίτυρα και τα εξέλαβον ως άχνην. Εζύμωσαν πλακούντας δυσπέπτους +και τους ενόμισαν άρτον, και ετράφησαν δι' αυτών, και τους +εμάσσησαν ηδονικώτατα, χαίροντες ίσως και εναβρυνόμενοι, ότι δεν +έτρωγον το μ α ύ ρ ο ν σ π ι τ ι κ ό ν ψ ω μ ί του +απολιτίστου Έλληνος, . . αυτοί οι εκ του προχείρου και τόσον +ακόπως πολιτισθέντες. + +*** + +Επολιτίσθησαν ούτω κατ' αρχάς ολίγοι, ενόμισαν δηλαδή ότι +επολιτίσθησαν, και παρακολούθησαν αυτούς κατόπιν οι ασμένως +πιθηκίζοντες πάντοτε το καινόν και το στίλβον. + +Και εισεκομίζοντο ούτω αφθονώτερα πάντοτε τα ευρωπαϊκά άλευρα εις +Αθήνας, κ' εζυμούντο δι' αυτών ευρωπαϊκοί πλακούντες εις +κατανάλωσιν του φιλοπροόδου Έλληνος. + +Η ζήτησις κατά φυσικόν λόγον επετείνετο, διότι οι Έλληνες ήθελον +ολόιδια μιας να γείνωσιν Ευρωπαίοι, και η από της εσπερίας +προμήθεια εσπάνιζε πολλάκις, και το σπανίζον υπερετιμάτο. + +Ήλθε τότε η νοθεία επίκουρος, και τα εγχώρια πίτυρα ήρχισαν +παρεισαγόμενα εις την κατασκευήν των πλακούντων του νεοελληνικού +πολιτισμού. Κατ' αρχάς ανεμίχθησαν με τα ξένα· είτα δε βαθμηδόν +και κατ' ολίγον αντικατέστησαν εκείνα εντελώς. + +Πίτυρα και πίτυρα, ολίγον διέφερον αλλήλων κατά την γεύσιν. + +*** + +Πτωχοί, αμαθείς, άτεχνοι, χθες μόλις απαλλαγέντες του +βδελυρωτάτου των ζυγών, και φέροντες έτι — πώς άλλως; — της +δουλείας τους μώλωπας επί του κοινωνικού ημών σώματος, +ελησμονήσαμεν δυστυχώς, κατ' αυτά τα πρώτα βήματα του ελευθέρου +ημών βίου, ότι πρώτον ημών καθήκον ήτο να ζήσωμεν, και ότι προς +τούτο απαραίτητον ήτο να κρατύνωμεν ημάς αυτούς διά της εργασίας, +και ν' αναρρώσωμεν διά της εγκρατείας και της φειδούς. + +Ορέξεις είχομεν πολλάς, και ήτο φυσικόν να τας έχωμεν, διότι +χρόνους μακρούς είχομεν πεινάσει και διψήσει εν δουλεία. Αλλ' όχι +μόνον αυτάς ηθελήσαμεν πάσας διά μιας να θεραπεύσωμεν, αλλά και +νέας άλλας ησθάνθημεν αίφνης, ως πάντες οι οψίδοξοι και +οψίπλουτοι, και ωρμήσαμεν ακατάσχετοι εις πλήρωσιν αυτών, δίκην +στρατού βαρβάρων νικηφόρου, εισελαύνοντος εις δορυάλωτον χώραν +και σπεύδοντος να λεηλατήση αυτήν μέχρι του εσχάτου των τριόδων +της κάρφους, εκ φόβου μη δεν εύρη πλέον τίποτε την επαύριον. + +Δεν εσυλλογίσθημεν, ότι ανεβλέπομεν από τυφλότητος μακράς, και +ότι το φως το άπλετον ηδύνατο ν' αποβή ολέθριον εις την νέαν και +ασθενή ημών όρασιν. + +Δεν εσκέφθημεν, ότι όπως απολαύσωμεν όσων ωρεγόμεθα, είχομεν +πόρων ανάγκην και πόρων πολλών, ενώ ήμεθα γυμνοί έτι από της +δουλείας και ρακένδυτοι από της βαρβαρότητος. + +Αντί να μεριμνήσωμεν εγκρατώς και περιεσκεμμένως περί της +προχείρου παρασκευής απερίττου ενδυμασίας, δυναμένης να καλύψη τα +ριγούντα ημών μέλη, ωνειρεύθημεν αμέσως ενδύματα πολυτελή και +χρυσοποίκιλτα, ως μόνην αναβολήν αξίαν των ενδόξων απογόνων του +Περικλέους, δυναμένην ανεπαισχύντως να επιδειχθή εις των +Ευρωπαίων τα όμματα. Είχομεν, βλέπετε, να κ ρ α τ ή σ ω μ ε ν +τ η ν θ έ σ ι ν μ α ς, ως λέγει ο μωρός εκατοντάδραχμος +υπάλληλος, ο νηστεύων μήνας όλους, ίνα πληρώση, — αν πληρώση — +την μεταξωτήν εσθήτα της συζύγου του. + +Ούτω δε, αντί να περιορίσωμεν εξ αρχής τας ανάγκας ημών αναλόγως +των πόρων μας, ηγωνίσθημεν και αγωνιζόμεθα έτι δυστυχώς να +αυξήσωμεν τους πόρους ημών αναλόγως των αναγκών μας, και τούτων +ουχί αληθών και πραγματικών, αλλά ψευδών ως επί το πολύ και εκ +μωράς συνθήκης υπαγορευομένων. + +Ηθελήσαμεν και θέλομεν να φανώμεν πλούσιοι, ενώ είμεθα +πτωχοί, . . . και ζυμόνομεν άρτον με πίτυρα, διότι άλευρον δεν +έχομεν. + +*** + +Ουδ' ευρέθη τις εν μέσω του αγνώτος και απερισκέπτου πλήθους, +όστις να οδηγήση τα πρώτα του βήματα, ή να φωνήση καν εις τους +προς την άβυσσον χωρούντας τυφλούς, ότι βάραθρον χαίνει προ των +ποδών των. + +Τουναντίον. Εκείνοι παρ' ων έπρεπεν άλλως να προσδοκάται σωτήριος +τις απόπειρα προς ανακοπήν του γεύματος, όπερ παρέσυρε τα πλήθη, +εκείνοι ακριβώς υπήρξαν οι συντελέσαντες εις αύξησιν αυτού και +εξόγκωσιν. + +Οι μεν αυτών επέστρεφον εκ της Εσπερίας, κομίζοντες, πλην ολίγων +απέπτων και συγκεχυμένων γνώσεων, βαθυτάτην του ελληνικού βίου +περιφρόνησιν και χλεύην προς τα ήθη των πατέρων αυτών, οίτινες +είχον δαπανήσει εις μόρφωσίν των. + +Οι δε, όψιμοι πλέον παραφυάδες παλαιοτέρων κ' ευρωστοτέρων +κορμών, καλύπτοντες υπό αξιώσεις αμέτρους αδράνειαν γεροντικήν +και παντελή βιωτικήν εξάντλησιν, διετήρουν έτι ως κειμήλιον τας +ξενοτρόπους του παρελθόντος αυτών παραδόσεις, και ανέπτυσσον +αυτάς εις ολέθριον πειρασμόν του πλήθους. + +Άλλοι τέλος, από παντοίων επεισάκτων αναγνωσμάτων φθειρόμενοι, +και τους νοσηρούς αυτών πόθους ως αληθείς ανάγκας υπολαμβάνοντες, +σκοπόν του βίου των προετίθεντο την εκ παντός τρόπου πλήρωσιν +αυτών, εις ταύτην και μόνην συνοψίζοντες του πολιτισμού των το +ευαγγέλιον. + +Ούτω δε κατήρξαντο πρώτοι της ολισθηράς πορείας όσοι έπρεπε να +οδηγήσωσιν εις την ευθείαν τους πολλούς, και ηκολούθησαν εκ +τούτων όσοι υπέλαβον ότι ηδύναντο να εξισώσωσι τους πόρους αυτών +προς τας δαπάνας της νέας διαίτης, μεθ' όσης ευκολίας εξισούντο +αι ορέξεις των προς τας ορέξεις των άλλων. + +Ο άνθρωπος είνε μιμητής, και ο Έλλην είνε ο μιμητικώτατος των +ανθρώπων. + +*** + +Και δεν υπήρξε σχεδόν φάσις μία του κοινωνικού ημών βίου, καθ' +ην, λησμονούντες όλως τι ηδυνάμεθα και ωφείλομεν να πράξωμεν εξ +ιδίων, να μη εμιμήθημεν τους ξένους. + +Και δεν υπήρξε σχεδόν στιγμή, καθ' ην να μη ωνειρεύθημεν βοός +μεγαλεία, μικρά ημείς βατραχίδια, και να μη ηγωνίσθημεν, πάσας +ημών εντείνοντες τας δυνάμεις, να ογκωθώμεν εις μέγεθος και +περιωπήν. + +Είνε ίσως θαύμα ότι δεν διερράγημεν ακόμη· αλλά πόσον διαρκούσι +πλέον σήμερον τα θαύματα; + +*** + +Εν άλλη παλαιοτέρα εποχή, πριν έτι γείνωμεν ελεύθεροι, πρώτη και +κυρία των γονέων ημών μέριμνα ήτο να μάθωσι τα τέκνα των +ελληνικά· και τα εμάνθανον αληθώς, όσον ηδύναντο τότε να τα +διδάξωσιν οι διδάσκαλοι του καιρού. Αλλά την εποχήν εκείνην +διεδέχθη εποχή πολιτισμού, και αι υποχρεώσεις, ας εφαντάσθημεν +ότι επέβαλεν ημίν η τροπή των χρόνων, ήσαν φοβεραί και μεγάλαι. +Τι να τα κάμωμεν πλέον τα ελληνικά; Τι να κάμωμεν τον υγιά και +άγιον των πατέρων υμών άρτον, δι' ου εν χρόνοις δουλείας και +σκότους περιέσωσαν εκείνοι από του κατακλυσμού την εθνικότητα +αυτών και ημών; Ήτο πλέον δυνατόν να ζήσωμεν χωρίς γαλλικά; + +Ενομίσαμεν ούτω απαραίτητον, όπως αποδειχθώμεν άξιοι της +περιβλέπτου θέσεως ην εκλήρου ημίν η θεία πρόνοια, να μάθωμεν +γαλλικά, πριν ή διδαχθώμεν την πατρικήν ημών γλώσσαν. Και +παρεδώκαμεν επί τούτω τα τέκνα ημών, από νεαράς αυτών ηλικίας, +εις ξένας παιδαγωγούς, ων αι πλείσται πάντη αλλοίαν έχουσιν ως εκ +του παρελθόντος αυτών την ειδικότητα, και ερυθριώμεν σχεδόν εξ +υπερηφανείας, όταν τα ακούωμεν στρεβλούντα μετά πολλών μορφασμών +ολίγας γαλλικάς λέξεις, και υπολαμβάνομεν εαυτούς αληθώς +ευδαίμονας, οσάκις τα βλέπομεν κρατούντα γαλλικόν βιβλίον, όπερ +ως επί το πλείστον είνε μυθιστόρημα. + +Και έχομεν πλήρη και αδιάσειστον την πεποίθησιν, ότι δίδομεν +τοιουτοτρόπως καλήν ανατροφήν εις την νέαν γενεάν. + +Δεν είνε τούτο άρτος πιτυρίτης, και χειρίστης μάλιστα πoιότητος; + +*** + +Παρατηρήσατε εις τας οδούς και τας πλατείας των Αθηνών τον κομψόν +εκείνον νεανίσκον, όστις υπό τα στενά του ενδύματα φαίνεται ως +αλεξιβρόχιον εντός της θήκης του. Δεν θα δυσκολευθήτε να τον +εύρετε, διότι είνε πολλοί και ομοιάζουν όλοι απαράλλακτα. Είνε +υιός καλής οικογενείας, ήτις αφού μάτην εδαπάνησεν εκούσα εις +εκπαίδευσίν του, δαπανά σήμερον άκουσα εις ενδυμασίαν αυτού και +διασκέδασιν. Αν είχε το ευτύχημα να γεννηθή εις χρόνους παλαιούς, +θα επεμελείτο χαίρων των πατρικών κτημάτων, θα εφρόντιζε περί +ευρέσεως τελειοτέρου τινος λιπάσματος, και θα προσεπάθει ν' +αυξήση το ετήσιον από γης εισόδημά του. Σήμερον πράττει άλλως, +διότι άλλως ανετράφη. Τρώγει, μόνος αυτός, την μείζονα μερίδα της +πατρικής προσόδου, και προεξοφλεί το υπόλοιπον εις τους +τοκογλύφους. Αριστεί ως επί το πλείστον εν τω ξενοδοχείω, διότι +ευρίσκει πενιχράν την εν οίκω τράπεζαν, παίζει θαυμάσια +σφαιριστήριον, ομιλεί περί των πολιτικών πραγμάτων της Ευρώπης +μεταξύ ενός καφέ και ενός κονιάκ, τρέφει βαθυτάτην περιφρόνησιν +προς οιουδήποτε είδους εργασίαν, και ονειρεύεται διπλωματικήν +τινα θέσιν, ανάλογον των ολίγων σολοίκων γαλλικών φράσεων, δ' ων +καρυκεύει την ομιλίαν του. + +Πιτυρίτης και αυτός, και πιτυρίτης αφθονότατος σήμερον εν τη +Αθηναϊκή αγορά. + +Η αγαθή αυτή κυρία, ήτις φοιτά τακτικώτατα εις τας παραστάσεις +του εν Φαλήρω γαλλικού θεάτρου — χωρίς να γνωρίζη γαλλικά — μετά +της θυγατρός της, ήτις γνωρίζει τόσα μόνον, ώστε να εννοή τας +σεμνάς χειρονομίας των ηθοποιών, πιτυρίτην άρτον τρώγει και αυτή. + +Πόθος της ενδόμυχος — ιερός και άγιος πόθος μητρός — είνε να +νυμφεύση την κόρην της. Δεν θέλει όμως όσους την θέλουν. Έχει +ιδέας μεγάλας. Αυτή θέλει πλούσιον τον γαμβρόν, και η κόρη της +τον θέλει κομψόν. Εκείνη τον θέλει από γένος, και η κόρη της τον +θέλει με θέσιν κοινωνικήν. Φαντάζεται η καλή μήτηρ ότι του είδους +αυτού οι νυμφίοι ψαρεύονται ευκόλως όπου συνάζεται ο καλός +κόσμος, και ότι δέλεαρ άπταιστον και ασφαλές είνε οι καλοί +τρόποι. Τι δε εννοεί καλούς τρόπους μανθάνει τις ευκόλως, +παρατηρών επί τινας στιγμάς το ήθος της κόρης και την αναβολήν +αυτής, ακούων τους λόγους της οίτινες οφθονούσι, και παρακολουθών +τα βλέμματά της τα αεικίνητα. Πάντα ταύτα η μήτηρ της τα +εδίδαξεν. Έπεισε την κόρην, ότι θα εφαίνετο βλαξ αν ήτο +σεμνοτέρα, και θα υπελαμβάνετο εντελώς αμόρφωτος, αν ελάλει +ολιγώτερα και σωφρονέστερα. + +Τον χειμώνα δέχονται το βράδυ και φιλεύουσι τους προσκεκλημένους +τέιον και πλακούντια, άτινα πληρόνονται πολλάκις εκ του +υστερήματος του στομάχου των, η δε κόρη γυμνάζεται εις την +αλιείαν. + +Το δίκτυόν της δεν συνέλαβεν ακόμη τίποτε, και ο γέρων πατήρ της +— ωρίμου πείρας άνθρωπος — εκφράζει πολλούς δισταγμούς περί της +αποτελεσματικότητος της μητρικής μεθόδου. + +Αλλά τις τον ακούει! Όταν ομιλή, μήτηρ και θυγάτηρ ανταλλάσσουσι +βλέμματα πολυσήμαντα, και όταν απέρχεται, γελώσιν ενίοτε εις +βάρος του. + +*** + +Ο οψοπώλης μου και ο κουρεύς σας και ο ράπτης του φίλου σας ήσαν +έντιμοι άνθρωποι, ζώντες ανέτως από του έργου των και τρώγοντες +εγχώριον άρτον από εγχωρίων αλεύρων. Ολίγα εκέρδαινον από της +εργασίας αυτών, αλλά τα κέρδη των ήσαν προϊόν ιδρώτος και κόπων, +και η εξ αυτών αυτάρκης απόλαυσις είχε την άρρητον εκείνην +γλυκύτητα, ην παρέχει η εσπερινή ανάπαυσις μετά ημερήσιον μόχθον. +Αλλ' ο γείτων αυτών ο υποδηματοποιός έκλεισε μίαν ημέραν το +εργαστήριόν του, και φήμη διέτρεξε την γειτονίαν ότι επλούτησεν +αίφνης από τας μετοχάς. Οι γείτονες ηρώτησαν, έμαθον τας +λεπτομερείας, και εσκέφθησαν φυσικότατα ότι πολύ ανόητοι ήσαν να +κοπιώσιν ημέρας και νυκτός δι' έν τεμάχιον άρτου, ενώ το +χρηματιστήριον ήνοιγεν εκεί πλησίον τας αγκάλας του. Ο δρόμος ήτο +εύκολος, γνωστός και πλήθων κόσμου. Ηκολούθησαν το πλήθος. +Εφαντάσθησαν και αυτοί — τις δεν το εφαντάσθη; — ότι +προχειρότατον ήτο να τραφώσι μαγειρεύοντες αέρα και ακοπώτατον να +πλουτήσωσιν από μηδενικών. Ο πρώτος αυτών πλους διά του πελάγους +των χαρτίνων εκατομμυρίων υπήρξεν αίσιος, και ο πρώτος πιτυρίτης +άρτος τον οποίον εμάσσησαν εφάνη εις αυτούς του γλυκυτέρου +πλακούντος γλυκύτερος. Τι βλάκες ήσαν τόσον καιρόν! Ήλλαξαν +έξεις, και αντί να πίνωσιν, ως άλλοτε, τον καφέν και τον ναργιλέν +των εις το μικρόν γειτονικόν των καφενείου, κατά την μεσημβρινήν +της εργασίας των ανάπαυλαν, εφοίτησαν εις του Χαραμή, ανέγνωσαν +εφημερίδας και συνεζήτησαν περί των ενδεχομένων αποτελεσμάτων της +εν Τσερνιέβιτς συνεντεύξεως των τριών αυτοκρατόρων. + +Αλλά δυστυχώς . . . + +Ας συμπληρώση ο αναγνώστης την φράσιν. Το πράγμα είνε ευκολώτατον +σήμερον, ότε γενική σχεδόν πάντων ασχολία είνε η απόδοσις του +φοβερού αυτού α λ λ ά. + + +Το κακόν είνε ότι οι αγαθοί εκείνοι άνθρωποι απέμαθον πλέον να +εργάζωνται, και περιφέρονται ακόμη, αληθή κ α μ ό ν τ ω ν +είδωλα, εις τας παρόδους του χρηματιστηρίου, ονειρευόμενοι ενίοτε +το παρελθόν, και πλάττοντες πάντοτε πιτυρίτην άρτον διά της +φαντασίας των. + +Και όμως αυξάνουσιν ολονέν τα πίτυρα εν Αθήναις. + +Χθες έτι μόλις ενέσκηψεν ως τυφών επί τας κεφαλάς ημών το άκουσμα +του βουλγαρικού τολμήματος, ούτινος κατά μέγα μέρος είμεθα ημείς +πρώτοι συνένοχοι· διότι επί μακρόν χρόνον εφαντάσθημεν, — ίσως δε +το φανταζόμεθα και σήμερον ακόμη — ότι το ασφαλέστερον μέσον προς +ενίσχυσιν και προαγωγήν του ελληνισμού εν Μακεδονία και Θράκη +είνε να στέλλωμεν αποφοίτους τινάς του Αρσακείου εις νηπιαγώγησιν +των βουλγαροφώνων ελληνοπαίδων, — ούτως αποκαλούμεν +συγκαταβαίνοντες τους βουλγαρόπαιδας, — να γράφωμεν χαρτία πολλά +και υπομνήματα προς διεκδίκησιν των εν Μακεδονία προπατορικών +ημών δικαιωμάτων, και να ζητώμεν εθνικούς εράνους, όπως +εκτυπώσωμεν εις μυριάδας αντιτύπων τας εικόνας του μεγάλου +Αλεξάνδρου και του Αριστοτέλους, και διανείμωμεν αυτάς εις τους +κατοίκους της, προς αναρρίπισιν εθνικού φρονήματος. Διά τοιούτων +μωρών πιτύρων εφαντάσθημεν, ότι ήτο δυνατόν να παρασκευάσωμεν +ελληνικόν άρτον εν Μακεδονία. Διά τοιούτων πιτύρων υπεθέσαμεν και +σήμερον έτι εν τω αφελεί ημών ενθουσιασμώ, ότι ήτο δυνατόν να +εξορκίσωμεν τον κίνδυνον και να αποτρέψωμεν την καταιγίδα. Οι +βυζαντηνοί έκαμνον λειτουργίας· ημείς κάμνομεν συλλαλητήρια. Οι +βυζαντηνοί συνέτασσον τροπάρια· ημείς συντάσσομεν ψηφίσματα. +Συναζόμεθα το εσπέρας, επιστρέφοντες από του περιπάτου, περίεργοι +και μη περίεργοι, περί την εξέδραν της μουσικής. Διώκομεν τους +μουσικούς και ανάπτομεν αυθαιρέτως τους φανούς, πραξικοπούντες +και ημείς εν μικρώ, ως λαός ενθουσιώδης εννοών να υποτάξη τα +πάντα εις τον πατριωτικόν αυτού πυρετόν, και . . . χαίνομεν +έπειτα προς τους λόγους του πρώτου τυχόντος υπαιθρίου ρήτορος, +όστις μας διαβεβαιοί, εν πάση σπουδαιότητητι και κατανύξει, ότι ο +θεός και η πατρίς και η συνείδησίς του παρήγγειλαν εις αυτόν να +υπομνήση τους Έλληνας, ότι η Μακεδονία είνε χώρα ελληνική. +Χειροκροτούμεν έξαλλοι εκ πατριωτισμού — τι άλλο να κάμωμεν; — +ψηφίζομεν έπειτα ψηφίσματα φλογερά, διατρέχομεν τας οδούς εν +φωναίς και σημαίαις, και την επαύριον αρχίζομεν πάλιν τα ίδια, +και αι επαρχίαι μας μιμούνται, και φρονούμεν αδιστάκτως, ότι η +Ευρώπη αδύνατον είνε να μη λάβη υπ' όψιν τα ελληνικά +συλλαλητήρια. Αν δε τυχόν εν ώρα μικροψυχίας διστάσωμεν επί +στιγμήν περί της εντυπώσεως, ην δύνανται να παραγάγωσιν εν Ευρώπη +τα πατριωτικά ημών ψηφίσματα, εύκολον πρόκειται και πρόχειρον του +δισταγμού ημών το ιατρικόν. Στέλλομεν τους υπαιθρίους ημών +ρήτορας αποστόλους του ελληνισμού εις την Εσπερίαν, και +αναμένομεν εν ιλαρά προσδοκία την άφθονον συγκομιδήν ευρωπαϊκών +συμπαθειών, απαράλλακτα ως οι επίτροποι των εκκλησιών αναμένουσι +προ του παγκαρίου των τα διά των δίσκων περισυναγόμενα κέρματα +των πιστών. + +Δεν είνε πιτυρίτης και αυτός; + +*** + +Αλλ' αρκεί. + +Όπου και αν στρέψη τις κύκλω βλέμμα παρατηρητικόν, πανταχού +σχεδόν θα απαντήση μικρόν ή μέγα εργαστήριον παρασκευάζον άρτον +εκ πιτύρων, πανταχού θα ίδη μικράν ή μέγα οπτανείον, μαγειρεύον +το ψεύδος ίνα κενώση αυτό ως αλήθειαν. Αδύνατον είνε να τ' +αριθμήση τις όλα· τι δ' άλλως ήθελεν ωφελήσει και η απαρίθμησις; +Να προφυλάξη τους καταναλωτάς; αλλ' οι πλείστοι των καταναλωτών +τούτο ιδίως θέλουσι· να σιτίζωνται αέρα και να φαίνωνται +τρώγοντες ουσίαν, να ενδύωνται ψεύδος και να υπολαμβάνωνται +περιβεβλημένοι αλήθειαν. Μήπως κ' εξ αυτών οι πλείστοι δεν +παράγουσι πιτυρίτην, όπου και όπως έκαστος δύναται; Μη δεν είνε +και μένει και θα μένη πάντοτε η ελληνικωτάτη των παροιμιών: +Γ έ λ α μ ε ν α σ ε γ ε λ ώ; + +Πομφόλυγες στιλπναί και μεγάλαι, φυσώμεναι καθ' εκάστην υπό της +ιδίας ημών μωρίας, αντιπαρερχόμεθα αλλήλους εν ταις οδοίς και +ταις τριόδοις, και θαυμαζόμεθα, και φθονούμεν αι μικρότεραι τας +μεγαλειτέρας. + +Ενίοτε πνέει αίφνης ο άνεμος, και διαρρήγνυνται μερικαί και +γελώσιν αι άλλαι. + +Το δε τέλος; + +Το αγνοώ, αλλά το εύχομαι. Έστω οιονδήποτε. + + + +ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΜΙΣΕΛΛΗΝΕΣ (14) + + + +Α'. + +Αι δύο αύται λέξεις, και αι έννοιαι ας εκφράζουσιν, αποτελούσιν +αναντιρρήτως εν των περιεργοτέρων φαινομένων εν τω βίω της +νεωτέρας Ελλάδος. + +Δεν γνωρίζω, αλλ' αμφιβάλλω ειλικρινώς, αν υπάρχει έθνος εκ των +συγχρόνων οίον δήποτε, όπερ να διήρεσε πάντας σχεδόν τους +αλλοεθνείς εις τας δύο ταύτας κατηγορίας, και κατατάσσον έκαστον +εις μίαν εξ αυτών να παρεδέχθη, ότι αδύνατον είνε να υπάρχη ξένος +οίος δήποτε, όστις να μη ήνε φίλος του ένθερμος και φανατικός ή +εχθρός του θανάσιμος. Και σημειωτέον ότι αι απλαί αύται και +άκακοι λέξεις φ ί λ ο ς κ α ι ε χ θ ρ ό ς ουδόλως αποδίδουσι +την ειδικήν εκείνην έννοιαν, ην συνδέομεν ημείς οι νεώτεροι +Έλληνες προς τας πολυσημάντους και βαρείας λέξεις φ ι λ έ λ λ η ν +και μ ι σ έ λ λ η ν, ας και εδημιουργήσαμεν, βλέπετε, επίτηδες +προς έκφρασιν του πράγματος. + +Εδημιουργήσαμεν, είπον, καίτοι εύρομεν αληθώς τας λέξεις ετοίμους +εν τη γλώσση, από των κλασικών ήδη χρόνων πλασθείσας υπό των +ημετέρων προγόνων. Αλλά μετεχειρίζοντο άρα γε και εκείνοι τους +όρους αυτούς, όπου και όπως εφαρμόζομεν ημείς αυτούς σήμερον; Ήτο +άραγε ο πρώτος αυτών φιλέλλην Άμασις και ο πρώτος των μισέλλην +Τισαφέρνης ό,τι είνε οι σημερινοί φιλέλληνες και μισέλληνες; +Αληθεύει και επί του προκειμένου ό,τι έλεγέ ποτε γάλλος τις +πρόξενος εις τον λόρδον Βύρωνα, ότι δηλαδή είμεθα πάντοτε la +même canaille que temps de Périclès; Καλή ή κακή, θα ήτο +παρηγορία όπως δήποτε, αν ηλήθευεν η ρήσις. Αλλ' έχω, το κατ' +εμέ, πολλούς περί τούτου δισταγμούς· φρονώ δε μάλλον, ότι +παραλαβόντες τας λέξεις εκείνας, παρελάβομεν αυτάς ως και τόσας +άλλας, μεταβαλόντες το νόημά των. Εδημιουργήσαμεν νέας εννοίας +και τας ενεδύσαμεν διά των παλαιών λέξεων. Πόσον δε νέαι αληθώς +και ειδικαί και πάντη άσχετοι προς την γραμματικήν των λέξεων +σημασίαν είνε αι έννοιαι ας αποδίδομεν εις αυτάς οι νεώτεροι +Έλληνες, θέλει αμέσως μετ' ολίγον καταδειχθή. Ας μείνωμεν λοιπόν +και των λέξεων δημιουργοί. Δεν βλάπτει. + +Ούτε οι Γάλλοι, ούτε οι Άγγλοι, ούτε οι Γερμανοί, ούτε αυτοί οι +Ιταλοί οι πλείστην έχοντες προς ημάς ομοιότητα, έχουσιν εν τη +γλώσση αυτών λέξεις ανάλογους προς τας λέξεις εκείνας, διά τον +απλούστατον λόγον, ότι ουδέποτε συνέλαβον τας εννοίας, αίτινες +ήθελον υπαγορεύσει την δημιουργίαν των λέξεων. Διακρίνουσι +βεβαίως μεταξύ των ξένων τους ορθώς ή εσφαλμένως περί αυτών +κρίνοντας, τους μάλλον ή ήττον γνωρίζοντας τα κατ' αυτούς, τους +πλειότερον ή ολιγώτερον ασχολουμένους εις τα του βίου των υφ' +οιανδήποτε έποψιν, πολιτικήν, φιλολογικήν ή άλλην. Αλλ' ουδέποτε +όμως διενοήθησαν να χωρίσωσι τους ξένους εις δύο μεγάλας τάξεις, +να ορύξωσι τάφρον μεταξύ αυτών, και ν' απονείμωσιν εις τούτους +μεν τιμητικάς εις εκείνους δε ονειδιστικάς προσωνυμίας. Ουδέν +ποτε έθνος, πλην του νεωτέρου ελληνικού, εθεώρησε τους ξένους ως +μη δυναμένους να κριθώσιν άλλως ή κατ' αναφοράν προς αυτό και +μόνον, ως ει αυτό κατ' εξοχήν απετέλει το κέντρον του πλανητικού +συστήματος των εθνών. + +Αλλά διατί λοιπόν πράττομεν τούτο ημείς; + +Διατί κατηντήσαμεν σήμερον, από ετών τελειοποιούμενοι, εις το +αναντιρρήτως κωμικόν σημείον να μη ακούωμεν όνομα ξένου +προφερόμενον, χωρίς να ερωτώμεν αμέσως αν είνε φιλέλλην, και να +χαρακτηρίζωμεν αυτόν μισέλληνα εν περιπτώσει αποφατικής +απαντήσεως; + +Υπολαμβάνομεν άρα γε ημάς αυτούς τοσούτον μεγάλους και +σημαντικούς, ώστε να υποθέτωμεν ότι αδύνατον είνε να υπάρχωσι και +άνθρωποι αδιαφορούντες περί ημών; Ή μη τυχόν ομοιάζομεν τους +παροδίους εκείνους επαίτας, τους τείνοντας διαρκώς την χείρα προς +τους διαβάτας, και διακρίνοντας φυσικώ τω λόγω ολόκληρον το +ανθρώπινον γένος εις δύο μόνον μεγάλας τάξεις, εις δίδοντας και +μη δίδοντας; + +Ηδύνατό τις ίσως να πιστεύση το δεύτερον μάλλον ή το πρώτον· αλλ' +ασφαλέστερον και ορθότερον, πάντως δε πατριωτικώτερον νομίζω να +παραδεχθή τις αμφότερα τα κατ' επιφάνειαν τοσούτον δυσσυμβίβαστα +φαινόμενα μέρη του διλήμματος. Ολίγοι τάχα είνε οι μεγάλην μεν +και επιβάλλουσαν έχοντες την αναβολήν, επαιτικόν δε κατά βάθος το +φρόνημα; Μήπως δεν έχομεν και λέξιν ελληνικήν, την +π τ ω χ α λ α ζ ο ν ε ί α ν, θαυμασίως εκφράζουσαν τον περίεργον +αυτόν σύνδεσμον εννοιών τοσούτον αντιθέτων, και αμετάφραστον εις +οιανδήποτε ξένην γλώσσαν; + +Αλλά περί της νεοελληνικής πτωχαλαζονείας άλλοτε και ευκαιρότερον +πλείονα. + +Επί του παρόντος τούτο και μόνον αρκεί να σημειωθή, εις εξήγησιν +της εθνολογικής ημών εκείνης ιδιοσυγκρασίας, περί ης έλεγον εν +αρχή των γραμμών τούτων· ότι, μη παραδεχόμενοι δυνατήν την +ύπαρξιν ξένου οιουδήποτε, πλην των φιλελλήνων ή μισελλήνων, και +επαιτούμεν χωρίς να το αισθανώμεθα, και κομπούμεθα εις όγκον, +ούτινος ουδ' η σκιά καν μας προσήκει. + +*** + +Πριν ή δε προχωρήσω εξετάζων το νοσολογικόν τούτο φαινόμενον του +νεωτέρου ελληνισμού, — διότι νόσος αληθώς πρέπει τούτο να κληθή — +ανάγκην απαραίτητον αισθάνομαι να εξαιρέσω ευθύς εν αρχή του +πολυαρίθμου τάγματος των νεοτευχών φιλελλήνων, ους +εδημιουργήσαμεν οι νεώτεροι Έλληνες εις θεραπείαν ημών αυτών, την +σεμνήν εκείνην χορείαν των ευγενών ξένων, οίτινες δραμόντες από +περάτων του κόσμου εις αρωγήν της αγωνιζομένης ημών ελευθερίας, +εβάπτισαν αυτοί εαυτούς φιλέλληνας εν αίματι και πυρίτιδι, και +έσπειραν προ εξήκοντα ετών τα οστά των εν Πέτα και Χαϊδαρίω, εν +Καρύστω και Καματερώ. Ιερά έστω αυτών η μνήμη, και εύφημον εις +αιώνας το όνομα! + +Αλλ' άλλοι τότε ήσαν οι καιροί, και πολύ έκτοτε μετεβλήθησαν. + +Τότε εφονεύετο εν Σφακτηρία ο Σάντα Ρόζας και έθνησκεν ο Νόρμαν +εν Μεσολογγίω. Σήμερον. . . . + +Αλλά μη προτρέχωμεν. + +Οι σημερινοί φιλέλληνες, εκείνοι δηλαδή ους ημείς ούτω καλούμεν, +διαφέρουσι πολύ των παλαιών, περί ων κυρίως ο σοφός μου φίλος κ. +Κουμανούδης τοσαύτα εχαριτολόγησεν άλλοτε εν τω Αθηναίω. Εκείνους +έπλαττε φιλέλληνας αληθείς η αληθινή των προς την Ελλάδα αγάπη, +και την προσωνυμίαν των ταύτην, ην μόνοι των αυτοί ελάμβανον εν +υπερηφανεία, εκύρουν μεν περιφανώς τα έργα αυτών, εταμειεύομεν δ' +ημείς κατόπιν ευγνώμονες εν τη ημετέρα καρδία. Ήσαν εκείνοι +φαινόμενα επί του πολιτικού ορίζοντος της ποιητικής εποχής της +παλινορθώσεως, ούτινος η αίγλη ωχράνθη μικράν κατά μικρόν, και +εσβέσθη τέλος μετά της σεμνής κορυφής του φαεινότατου αυτής +αντιπροσώπου, του Βίκτωρος Ουγώ. Ήσαν ούτως ειπείν +αυτοχειροτόνητοι μεσαιωνικοί ιππόται, στρατεύοντες πάνοπλοι εις +ανόρθωσιν της αδικίας και προστασίαν των τυραννουμένων, διότι +ήσαν τότε καιροί, καθ' ους υπήρχον και άνθρωποι αισθανόμενοι την +ανάγκην ταύτην. + +Τους σημερινούς όμως φιλέλληνας, τους ακόπους φιλέλληνας των +εφημερίδων και των περιηγήσεων, τους δημιουργούμεν ημείς ως επί +το πλείστον· ημείς τους βαπτίζομεν, και ημείς επί τέλους, διά του +υπουργείου των Εξωτερικών, τους χειροτονούμεν και ιππότας. + +Ουδόλως απίθανον, πιθανώτατον δε μάλιστα είνε, ότι οι παλαιοί +εκείνοι, οι αφιλοκερδείς, οι πλήρεις ποιητικού ενθουσιασμού και +γενναίων αισθημάτων φίλοι της Ελλάδος, παρήγαγον βαθμηδόν την +φυλήν των σημερινών φιλελλήνων· αλλ' εξεφυλίσθη κατά μικρόν το +είδος από γενεάς εις γενεάν, και οι σήμερον ούτω καλούμενοι είνε +επίγονοι αληθείς, ως επίγονοι είμεθα ημείς των παλαιών εκείνων +ανδρών της μεγάλης εποχής του μεγάλου ημών αγώνος. + +*** + +Τους φιλέλληνας της σήμερον δημιουργούμεν, ως προέλεγον, ημείς +αυτοί ως επί το πλείστον, κατά φυσικήν και αναπόδραστον ανάγκην +της νοσηράς ημών εθνικής ιδιοσυγκρασίας. Ημείς αυτοί +δημιουργούμεν και τους μισέλληνας. Οι πλείστοι και τούτων και +εκείνων ουδ' ενόησαν ίσως ουδέ συνησθάνθησαν την ιδιότητα, ην +απεδώκαμεν ημείς εκάστοτε εις αυτούς, πριν ή μάθωσιν εξ ελληνικής +φήμης τας υπό της δημοσιογραφίας ημών διασαλπισθείσας αρετάς των, +ή τας κακίας όσας εφορτώσαμεν εις την ράχιν των. Πολλοί δε και +ηπόρησαν ίσως βαθυτάτην απορίαν, ακούσαντες τους πανηγυρισμούς +ημών ή ονειδισμούς, και ηρώτησαν εαυτούς, τι αγαθόν άρα ή κακόν +εποίησαν, όπως αξιωθώσι τοσούτου πάταγου τα ονόματά των, +συνειδότες οι ταλαίπωροι, ότι δεν + + mérité + ni cet excès d' honneur ni cette indignité. + +Aλλά τι ταύτα προς ημάς; Hμείς είχομεν και έχομεν απαραίτητον +ανάγκην φίλων και εχθρών, και τους πλάττομεν και τους φανταζόμεθα +οσάκις μας λείπουσιν, ως οι μικρομέγαλοι εκείνοι άνθρωποι, +οίτινες ονειρεύονται παντού προστάτας και πάτρωνας και +υπερασπιστάς και φίλους, και τόσον σπουδαίως κατορθόνουσιν επί +τέλους να πείσωσιν εαυτούς περί της αληθείας των ονείρων των, +ώστε υπολαμβάνουσιν εχθρούς των ασπόνδους πάντας τους οπωσδήποτε +αγνοούντας αυτούς. Ότι είμεθα και ημείς μικροί, ουδείς δύναται ν' +αμφισβητήση, ουδ' αυτοί οι αισιοδοξότατοι του ελληνισμού +υμνογράφοι. Αλλ' ουδ' έγκλημα είνε τούτο, ουδ' αμάρτημα καν· +ατύχημα μόνον. Το κακόν είνε ότι είμεθα μικροί και φανταζόμεθα +ότι είμεθα μεγάλοι, το δε χείριστον ότι έχομεν πάσας τας κακίας +της αληθούς ημών μικρότητος και της ψευδούς ημών μεγαλειότητος. + +Του λυπηρού δε τούτου κράματος αποτέλεσμα υπήρξε και υπάρχει η +περί των ξένων πάντων γενική ημών γνώμη, η διαιρέσασα αυτούς εις +ποίμνην προβάτων και ποίμνην αιγών, εις τάγμα φιλελλήνων και +τάγμα μισελλήνων. + +*** + +Τίνες δε και ποίοι είνε οι σημερινοί φιλέλληνες; + +Ας εξετάσωμεν το πράγμα λεπτομερέστερον, εξαιρούντες, εννοείται, +της μεγάλης αυτών στρατιάς, — διότι μεγάλην και πολυάριθμον +έπλασεν αυτήν πάντοτε και πλάττει και σήμερον έτι η εθνική ημών +φιλοτιμία — τους σπανίους εκείνους και αληθείς της Ελλάδος +φίλους, τους αγαπήσαντας τα άξια ημών αγάπης και κατακρίναντας τα +άξια κατακρίσεως, τους προμαχήσαντας ημών εν δικαίω αλλά και +παραινέσαντας και επιτιμήσαντας ημάς μωραίνοντας. Ούτοι +εσπούδασαν και εγνώρισαν ημάς, και την αλήθειαν λαλήσαντες, αυτής +μάλλον ή υμών υπήρξαν φίλοι. Αν δ' επρόκειτο να υποστώσι τον +νεοελληνικόν βάπτισμα, μισέλληνας μάλλον ή φιλέλληνας θα τους +εκάλουν οι περί την κολυμβήθραν ετοίμους ορέγοντες τας χείρας +πολυάριθμοι ανάδοχοι, ων τα ευγενή στήθη επινέμεται ακοίμητον το +άγιον πυρ του νεοελληνικού πατριωτισμού. + +Φιλέλληνες σήμερον είνε, ή κάλλιον και ορθότερον ειπείν +φιλέλληνες σήμερον καλούνται παρ' ημών οι γράφοντες και +δημοσιεύοντες εν τω ευρωπαϊκώ τύπω άρθρα οιαδήποτε και οσαδήποτε +υπέρ Ελλάδος· οι εξυμνούντες τας προπατορικάς ημών αρετάς, +εξηγούντες δε και δικαιολογούντες τας απογονικάς ημών κακίας — +όσας γνωρίζουσιν· οι εκ μικράς ή μεγάλης εν Ελλάδι διαμονής, +πολλάκις δε και από του μαλακού κλιντήρος του σπουδαστηρίου των, +θαυμάσαντες τας ποικίλας αποχρώσεις του αττικού ορίζοντος περί +ηλίου δυσμάς, και του Παρθενώνος τα χρυσίζοντα ερείπια και την +φωταυγή διαφάνειαν της αθηναϊκής ατμοσφαίρας· οι ανακηρύξαντες +καταπληκτικάς και μονονού θαύματος αποτέλεσμα τας κοινωνικάς +προόδους της νέας Ελλάδος· οι αφειδώς σπαταλήσαντες πάντα του +λεξιλογίου αυτών τα κοσμητικά επίθετα υπέρ παντός Έλληνος +ποτίσαντος αυτούς εν κύπελλον τεΐου· οι ετοίμως χειροκροτήσαντες +και ακόπως πανηγυρίσαντες όσα ουδέποτε ανέγνωσαν νεοελληνικά +συγγράμματα· οι επιχειρήσαντες τέλος να γράψωσι περί των καθ' +ημάς πολιτικών ή κοινωνικών ή φιλολογικών πραγμάτων, χωρίς να +γνωρίζωσι καν την γλώσσαν ημών, μόνον δε και μόνον όπως καύσωσιν +ολίγον και ευθηνόν θυμίαμα υπό την ρίνα των νεολληνικών +Σαλμωνέων, και ευφημηθώσιν έπειτα υπ' αυτών, προθύμως +ανταποδιδόντων τα ίσα. + +Πόσων εκ τούτων τα ονόματα, δημοτικώτατα παρ' ημίν και κοσμούμενα +καθ' εκάστην υπό των εφημερίδων διά των ευηχοτάτων του ελληνικού +λεξικού επιθέτων, εισίν άγνωστα σχεδόν εν τη ιδία αυτών χώρα! +Πόσοι των υμνητών μας εκείνων εξέλεξαν ως φιλολογικόν των αγρόν +την νέαν Ελλάδα και τους νέους Έλληνας, μόνον και μόνον διότι +ηδύναντο να γράφωσιν ό,τι ήθελον περί πραγμάτων αγνώστων εις τους +αναγνώστας των, και να πιστεύωνται μεν υπ' εκείνων +παραδοξολογούντες, να πιστεύωνται δε και υφ' ημών κολακεύοντες; +Μηδένα τούτο ξενίση. Η νέα Ελλάς είνε και σήμερον έτι, μ' όσα και +αν εγράφησαν περί αυτής, ή μάλλον διότι τόσα περί αυτής +εγράφησαν, χώρα άγνωστος εις τους Ευρωπαίους. Υπάρχουσιν εξ αυτών +πολλοί, απολαμβάνοντες τον τόπον ημών αποτελούντα μέρος της άκρας +Ανατολής (Extrême Orient), άλλοι νομίζοντες ότι η Ελλάς είνε +ακόμη μέρος της Τουρκίας, και άλλοι πεποίθησιν έχοντες +αδιάσειστον, ότι οι νέοι Έλληνες τρώγουσιν έτι διά των δακτύλων. +Ήκουσα εν τη Εσπερία, ανθρώπους ερωτώντας με αν αι οικίαι ημών +έχουσι παράθυρα, και είδον εν Αθήναις ξένους απορούντας ότι αι +γυναίκες εξέρχονται ακωλύτως εις περίπατον. Ουδέν επομένως +άπορον, ότι πιστεύονται ως επί το πολύ οι ο,τιδήποτε περί ημών +γράφοντες ξένοι, και ότι τόσον ημείς τιμώμεν και ευλογούμεν τους +υπέρ ημών γράφοντας. + +*** + +Και τι δεν εγράφη υπέρ ημών κατά τους τελευταίους τούτους +χρόνους! Αν από χρόνου ήδη μακρού δεν είχομεν απομάθει + + _τον υπό βλεφάροις + φοίνικ' ερύθημα προσώπου,_ + +ως λέγει που ο Ευριπίδης, βαθείαν και οχληροτάτην έπρεπε να +αισθανώμεθα εντροπήν, αναγινώσκοντες όσους ετόλμησαν και τολμώσιν +έτι να γράφωσιν αίνους εις δόξαν ημών οι της Εσπερίας φιλέλληνες. +Αλλ' ημείς ομοιάζομεν δυστυχώς τας ασχήμους εκείνας και +ερωτοτρόπους γυναίκας, αίτινες ου μόνον ευκόλως πιστεύουσιν ότι +είνε Ασπασίαι και Αφροδίται, όταν ακούωσι τούτο λεγόμενον υπό των +μαλακοκολάκων, αλλά και θαυμάζουσιν ενδομύχως τους λέγοντας, ως +ανθρώπους λεπτήν έχοντας την καλαισθησίαν και άπταιστον την +παρατήρησιν. Η άκομψος και σκαιά κολακεία είνε προς τους νοήμονας +πολύ πολλάκις επαχθεστέρα του ψόγου και της κατακρίσεως. +Υπάρχουσιν όμως ρώθωνες, — και τοιούτους έχουσι δυστυχώς αι ρίνες +αι νεοελληνικαί — οι ευαρέστως οσφραινόμενοι και αυτής της +χονδροειδεστάτης κολακείας το πυκνόν και ασφυκτικόν θυμίαμα, +χωρίς καν να πταρνίζωνται, πλήρη δε και αδιάσειστον έχοντες την +πεποίθησιν, ότι ο υπ' αυτούς καιόμενος λίβανος είνε προσήκων και +οφειλόμενος φόρος εις το τηλαυγές πρόσωπον, ούτινος έχουσι και +αυτοί την τιμήν ν' αποτελώσι μέρος. + +Οι ρώθωνες δε ημών ούτοι και η ιδιοσυγκρασία αυτών αποδεικνύουσι, +πόσον δίκαιον είχεν ο Μολιέρος, ειπών ότι πάσαν αυθάδειαν και +πάσαν μωρίαν δύναταί τις να καταστήση ευκατάποτον, καρυκεύων +αυτήν εις κολακείαν. + +Διά τούτο δε και ημείς ου μόνον δεν εντράπημεν ουδ' εντρεπόμεθα, +ου μόνον δεν ηγανακτήσαμεν ουδ' αγανακτούμεν δι' όσα μωρά και +ανούσια κολακεύματα σιτίζουσιν ημάς οι από της Δύσεως νεοφώτιστοι +ημών φίλοι, αλλά και κομπάζομεν επ' αυτοίς και βρενθυόμεθα, και +απορούμεν πολλάκις, πώς δεν γράφονται περισσότερα και θερμότερα +υπέρ του περιουσίου λαού του Κυρίου, και θηρεύομεν αίνους και +λιβανωτόν πάση δυνάμει και διά παντός μέσου, και γράφομεν +επαιτούντες, και οδοιπορούμεν οδοιπορίας μακράς εις αναζήτησιν +συμπαθειών και φίλων, κ' ευτελιζόμεθα εκλιπαρούντες ευνοίας και +θωπεύματα, και χαίρομεν χαράν ανεκλάλητον, οσάκις κατορθώσωμεν να +αυξήσωμεν δι' ευγενούς τινος νεοσυλλέκτου το τάγμα των +φιλελλήνων, και δημοσιευθή που της Ευρώπης νέον άρθρον εις ύμνον +των απογόνων του Περικλέους και της περικαλλούς αυτών χώρας. + +Ποίος δε τότε και πόσος ο αλαλαγμός ημών και η αγαλλίασις! + +Ο νέος και διαπρεπής της Ελλάδος φίλος αίρεται φυσικώ τω λόγω +μέχρι τρίτου ουρανού, και πανηγυρίζεται όπως μας επανηγύρισεν. Η +νοημοσύνη αυτού και η πολυμάθεια, η του καλάμου του δεινότης και +των ιδεών αυτού η αδρότης και η δύναμις, ιδίως δε και προ πάντων +η της κρίσεως αυτού ευμένεια και τα φ ι λ ε λ λ η ν ι κ ά +τ ο υ α ι σ θ ή μ α τ α — το κυριώτατον αυτού προσόν, — +περιάδονται και διασαλπίζονται εν χορδαίς και οργάνοις, το δε +κοινόν κροτεί τας χείρας, ή, αν βαρύνεται να πράξη τούτο, παρατρίβει +καν αυτάς εξ ευχαριστήσεως, και κρατύνεται φρονούν ακραδάντως, ότι +μέγα μέλλον έχει ο λαός ο τοιούτους έχων φίλους, ότι αδύνατον είνε +να παρίδη εις τέλος η Ευρώπη την έντονον έκφρασιν της κοινής γνώμης, +και ότι περιττή και ανωφελής θα ήτο οιαδήποτε εθνική του εργασία +υπέρ βελτιώσεως της τύχης του, αφού περί τούτου μεριμνώσιν +άλλοι . . . και μεγάλοι. + +Τα ονόματα των νέων εκάστοτε δημοσιογραφικών προμάχων του +ελληνισμού ταμιεύει ούτω ευγνώμων η ελληνική δημοσιογραφία, και η +μνήμη αυτών αξιοί ευλόγως να καταλάβη θέσιν τιμητικήν εν τω +μεγάλω καταλόγω των φίλων της Ελλάδος. + +Ως προς τούτο δυνάμεθα καν να παρηγορηθώμεν, ως παρηγορούνται +πολλάκις οι πάσχοντες, ακούοντες παρά των ιατρών ότι κληρονομικόν +είνε το νόσημά των, και πειθόμενοι, ότι αν νοσούσι, τουλάχιστον +δεν πταίουσι. Το ελάττωμα είνε προγονικόν· ουδ' ευρέθη τις μέχρι +τούδε, ουδέ θα ευρεθή τις ίσως, ουδέ θα κατορθώση να μας πείση, +αν ευρεθή, + + _ξενικοίς λόγοις μη λίαν εξαπατάσθαι, + μηδ' ήδεσθαι θωπευομένους μήτ' είναι χαυνοπολίτας,_ + +ως έλεγεν ο ποιητής των Αχαρνέων. Όπως δε οι παλαιοί του εκείνοι +Αθηναίοι, ους + + _από των πόλεων οι πρέσβεις εξαπατώντες . . ιοστεφάνους εκάλουν, . . + ευθύς διά τους στεφάνους επ' άκρων των πυγιδίων εκάθηντο,_ + +ούτω και ημείς σήμερον ου μόνον πιστεύομεν όσα μας λέγουσιν οι τη +μωρία ημών χαριζόμενοι ξένοι, αλλά και αλαζονευόμεθα επί τω +πανηγυρισμώ, και ευθηνόν ευρίσκοντες των επαίνων το νόμισμα, +προθύμως ανταποδίδομεν αυτό πολλαπλάσιον. + +Μηδέ τις φοβηθή, ότι είνε δυνατόν να αμελήση η νεοελληνική +ευγνωμοσύνη του προσήκοντος αντιπανηγυρισμού της ευρωπαϊκής +φιλελληνικότητος. Περί την εκπλήρωσιν του ιερού τούτου καθήκοντος +είμεθα ακριβέστατοι, και την οφειλήν ημών αποδίδομεν έγκαιρον +πάντοτε και έντοκον και δεκαπλήν. Αν δε — ό μη γένοιτο — +λησμονήσωμεν ημείς ή οκνήσωμεν, ευκολύνουσιν ημάς εις το έργον, +ενίοτε δε και μας αναπληρούσιν αυτοί οι φιλέλληνες φίλοι μας. Ο +γράφων τας γραμμάς ταύτας είδεν, ουχί προ πολλού, αρθρίδια +επαινετικά μεγάλου φιλελληνικού άρθρου, γεγραμμένα υπ' αυτού του +φιλέλληνος συγγραφέως, και αποσταλέντα εις Αθήνας, όπως +μεταφρασθώσι και δημοσιευθώσι διά του ελληνικού τύπου εις +εγκώμιον του διαπρεπούς ημών φίλου. + +Η μέθοδος, βλέπετε, τελειοποιείται βαθμηδόν, ως τελειοποιείται +κατά τους χρόνους τούτους και προοδεύει πάσα βιομηχανία. + +Β'. + +Τα είδη των φιλελλήνων είνε ποικίλα και ανάλογα προς τας +νεοελληνικάς ημών ανάγκας. Αλλά τα ακμαιότερα εξ αυτών είνε δύο· +πολιτικοί φιλέλληνες, και φιλέλληνες λόγιοι. Έμποροι και +βιομήχανοι φιλέλληνες δεν ανεπτύχθησαν εισέτι, ουδ' υπάρχει ελπίς +ν' αναπτυχθώσιν εν τω μέλλοντι, ενόσω, τουλάχιστον δεν εξευρεθή +τρόπος να τρέφεται η βιομηχανία και το εμπόριον δι' ευγνωμοσύνης +και παρασήμων. + +Οι φιλέλληνες πολιτικοί είνε οι αφθονώτεροι, διότι και αι ανάγκαι +ημών αι πολιτικαί είνε πλειότεραι και σπουδαιότεραι των άλλων. +Εννοείται ότι οι πλείστοι εξ αυτών ουδεμίαν απολύτως έχουσι +καθαράν και ητιολογημένην συνείδησιν του φιλελληνισμού αυτών· +αλλά τούτο είνε προς ημάς πάντη αδιάφορον. Ο μεν έγραψέ ποτε — αν +δεν υπέγραψε μόνον — ολίγας υπέρ της Ελλάδος σειράς εν οιαδήποτε +ευρωπαϊκή εφημερίδι, και ηυχήθη εκ μέσης καρδίας υπέρ της +πληρώσεως των πόθων του ελληνισμού· ο δε προέπιεν εν συμποσίω υπέρ +των Ελλήνων, ως μόνου εκπολιτιστικού στοιχείου της Ανατολής. +Άλλος απηύθυνεν επιστολήν είς τινα των πολιτικών ημών ανδρών, +γνώμην αποφαινόμενος, ότι εις ημάς μόνους ανήκει η κληρονομιά του +Βυζαντίου· άλλος ενθουσιωδέστερος ελάλησεν από του +κοινοβουλευτικού βήματος υπέρ της πολιτικής ζωτικότητος του +έθνους ημών, και άλλος τέλος — κυβερνήτης αυτός ξένου Κράτους, +ύψωσε την φωνήν αυτού υπέρ των απαράγραπτων ημών δίκαιων, ή +διεβεβαίωσε καν απόστολόν τινα οιονδήποτε του ελληνισμού περί των +προς την νέαν Ελλάδα θερμών αυτού συμπαθειών. + +Πάντες ούτοι, κατά τας νεοελληνικάς εννοίας, ιδίως δε οι +τελευταίοι, εκινήθησαν εκ πλατωνικού και μόνον έρωτος προς την +Ελλάδα, εξ ενθουσιασμού ενδομύχου και διαπύρου προς την χώραν του +Πλάτωνος και τους απογόνους του Μιλτιάδου, εκ πεφωτισμένης και +αμερολήπτου εκτιμήσεως των αρετών αυτών. Ουδέν άλλο πλάγιον, +πάτριον και ίδιον συμφέρον εκίνησε την γλώσσαν αυτών ή τον +κάλαμον. Τουναντίον μάλιστα· πάσα οιαδήποτε σκέψις περί των +συμφερόντων της ιδίας αυτών πατρίδος υπετάγη κατ' ανάγκην εις +τους φιλελληνικούς της καρδίας των παλμούς. Άλλως πώς θα ήσαν +φιλέλληνες; + +Τοιούτος είνε ο πήχυς δι' ου μετρούμεν τον φιλελληνισμόν. +Ανάλογοι δε προς τον πήχυν αυτόν είνε και αι ημέτεραι αξιώσεις. + +Πώς; Είνε δυνατόν, είνε επιτετραμμένον, όταν ομιλή τις ξένος περί +της νέας Ελλάδος και των νέων Ελλήνων, περί των κληρονομικών +αυτών δικαιωμάτων και των εθνικών αυτών ελπίδων, να μη πλύνη +πρώτον, κατά το δημοτικόν λόγιον, το σ τ ό μ α τ ο υ μ ε +ρ ο δ ό σ τ α μ ο ν; + +Είνε δυνατόν, ασχολούμενοι περί της νέας Ελλάδος οι ξένοι, να +λησμονώσιν, ότι η ευγενής αυτή και ένδοξος χώρα επότισε την +βάρβαρον Ευρώπην τα νάματα του πολιτισμού, και ότι καθήκον +επομένως έχουσι, καθήκον ευγνωμοσύνης ιερόν και απαράβατον, να +εργασθώσιν υπέρ του μεγαλείου της; + +Είνε επιτετραμμένον εις οιονδήποτε πολιτικόν άνδρα της αλλοδαπής, +— εξ ανωτέρας, εννοείται, ηθικής και ποιητικής επόψεως +εξεταζομένου του πράγματος, — να συλλογίζεται κατά πρώτον λόγον +τα συμφέροντα της πατρίδος του και κατά δεύτερον τα της Ελλάδος, +και να προτιμά τούτων εκείνα, αν τυχόν συμπέση να μη +συμβιβάζονται; + +Τοιαύται έννοιαι δεν χωρούσιν εις Έλληνος κεφαλήν, ουδέ δύναται +ποτε ελληνική καρδία να παραδεχθή και επιτρέψη τοιαύτην πώρωσιν. + +Διά τούτο απαιτούμεν να ενδιαφέρωνται υπέρ ημών οι ξένοι +περισσότερον ή όσον ημείς αυτοί υπέρ εαυτών ενδιαφερόμεθα, να +εργάζωνται υπέρ της πραγματοποιήσεως της εθνικής ημών ιδέας πολύ +συντονώτερον ημών των ιδίων, να πράττωσιν εκείνοι πλειότερα όσων +ημείς λέγομεν, και απλώς ειπείν να ήνε των Ελλήνων ελληνίστεροι. + +Διά τούτο οσάκις ακούομεν ή αναγινώσκομεν τρεις λέξεις υπέρ ημών, +τις οίδε πόθεν και πώς λεχθείσας ή γραφείσας, τις οίδε τίνα +εχούσας σκοπόν ή κρυφίαν υπαγόρευσιν, ενθουσιώμεν ευθύς και +αλαλάζομεν και πλαταγούμεν, και δράττοντες τα εθνικά ημών +κατάστιχα ανοίγομεν αμέσως μερίδα εις τον νέον φιλέλληνα. + +Συμβαίνει ενίοτε, — και ποσάκις μέχρι τούδε συνέβη! — να +ανακαλύψωμεν βραδύτερον ότι ηπατήθημεν, η ευγενής δ' εκείνη φωνή, +ην είχον έτι έναυλον τα πατριωτικά ημών ώτα, να σιγήση αίφνης +αγενώς ή και ν' αλλάξη σκοπόν, γινομένη κατήγορος από υμνητού και +επαινέτου. + +Λυπούμεθα βεβαίως διά το εθνικόν ατύχημα, αλλά δεν ταραττόμεθα +και πολύ. Ανοίγομεν και πάλιν το εθνικόν ημών καθολικόν, +εγγράφομεν τον αποστάτην εις την μερίδα των μισελλήνων, και +παραδίδομεν αυτόν εις τας αράς και το μίσος του έθνους. + +Αν όμως συμβή το αντίστροφον! Αν, χάρις εις την παντοδύναμον +ευγλωττίαν ειδικών τινων arguments sans replique ως έλεγεν ο Δον +Βασίλειος, ακουσθή αίφνης ότι μετενόησαν αμαρτωλοί, και χρόνιοι +εχθροί ετράπησαν εις φίλους, και ανταποκριταί φοβεροί παγκοσμίων +εφημερίδων ανέμελψαν αίφνης το Ω σ α ν ά, ενώ χθες μόλις +εκραύγαζον σ τ α ύ ρ ω σ ο ν, σ τ α ύ ρ ω σ ο ν α υ τ ο ύ ς, ω! +η αγαλλίασις ημών τότε ούτε λέγεται ούτε περιγράφεται. Μη δεν +είπεν ο Χριστός, ότι «ούτω χαρά έσται εν τω ουρανώ επί ενί +αμαρτωλώ μετανοούντι ή επί ενενήκοντα εννέα δικαίοις, οίτινες +χρείαν ουκ έχουσι μετανοίας;» + +*** + +Των λογίων φιλελλήνων το γένος δεν είνε μεν βεβαίως τοσούτον +επίσημον ουδέ περιφανές, όσον οι πολιτικοί φιλέλληνες, αλλ' +αφθονεί όμως επίσης και ακμάζει, αυξάνει δε διαρκώς διά των νέων +προσηλύτων, ους βαπτίζουσιν εκάστοτε οι παρ' ημίν λόγιοι, ουχί +πάντες βεβαίως, αλλ' εκείνοι ιδίως, εις ους απονέμουσι προχείρως +ευρωπαϊκής αθανασίας διπλώματα οι της δύσεως σοφοί. + +Αφ' ότου της εθελοφημίας η νόσος απέκτησε και παρ' ημίν ενδημικόν +χαρακτήρα, οι δε λογογραφούντες Έλληνες ήρχισαν αλιεύοντες δόξαν +από των τελευταίων σελίδων των εφημερίδων, και απ' αυτών έτι των +γωνιών των οδών διά πολυχρώμων τοιχοκολλημάτων, ήνοιξε φυσικώ τω +λόγω και η όρεξις αυτών, η δε φιλοδοξία των ωνειρεύθη άλλον +ευρύν, ευρύτερον του ελληνικού ορίζοντα. + +Do ut des, είπομεν τότε προς τους ξένους, όσοι εφαίνοντο +ορεγόμενοι νεοελληνικής δόξης. Σας κηρύττομεν φιλέλληνας, — και +ηξεύρετε πόσον μυρίπνουν και ιερόν είνε αυτό το όνομα — αλλά +πρέπει να μας κηρύξετε και σεις μεγάλους συγγραφείς. Και το +πράγμα έγεινε, και των αλλοδαπών φιλελλήνων λογίων η στρατιά +πληθύνεται οσημέραι εις δόξαν και κλέος των νεοελληνικών +γραμμάτων. + +Διά τούτο δε βλέπομεν και αναγινώσκομεν καθ' εκάστην εις τας +εφημερίδας και τα περιοδικά ημών συγγράμματα, ότι ο δείνα σοφός, +υπό των φ ι λ ε λ λ η ν ι κ ω τ ά τ ω ν α ι σ θ η μ ά τ ω ν +ε μ π ν ε ό μ ε ν ο ς, εδημοσίευσεν εν τω δείνα ευρωπαϊκώ περιοδικώ +επαινετικήν διατριβήν περί ταύτης ή εκείνης της νεοελληνικής +συγγραφής· ότι ο άλλος εκείνος διάσημος φιλέλλην, ο ύ τ ι ν ο ς +τ ό σ ο ν ε υ φ ή μ ω ς κ α τ έ σ τ η σ α ν γ ν ω σ τ α ί αι +περί την μεσαιωνικήν ή την νέαν ημών φιλολογίαν μελέται, +μετέφρασεν εις την γαλλικήν ή γερμανικήν, ενίοτε και την δανικήν +ή την ρωσικήν ή τις οίδε ποίαν άλλην ευρωπαϊκήν ή και σημιτικήν +γλώσσαν, την τάδε πραγματείαν νεοελληνικού σοφού· ότι ο ονομαστός +ελληνιστής και φιλόλογος Άλφα εμνημόνευσε μετ' επαίνων τούτου ή +εκείνου του νεοελληνικού βιβλίου, και ότι η διαπρεπής εν τω κόσμω +των γραμμάτων κυρία Βήτα απένειμε τον στέφανον της αθανασίας εις +τούτο ή εκείνο το ποίημα. + +Και ταύτα πάντα διαθρύπτουσι την εθνικήν φιλοτιμίαν ου μόνον των +πολλών, οίτινες γνωρίζουσιν ίσως τα επαινούμενα έργα, αλλά και +των ολίγων, οίτινες, πλην αυτών, γνωρίζουσι και τους επαινέτας. +Αυξάνουσι δε ούτω και κορυφούνται αι εν τη νέα Ελλάδι φιλολογικαί +επισημότητες, κλεϊζόμεναι υπό των αλλοδαπών σοφών, αυξάνει δε +συγχρόνως και κραταιούται η ευγενής των λογίων φιλελλήνων τάξις, +απαθανατιζομένη υπό των δι' αυτής απαθανατισθέντων. + +Είνε αληθές — ας μείνη δε τούτο μεταξύ μας — ότι οι πλείστοι των +κρινόντων και θαυμαζόντων ή και μεταφραζόντων έτι τα προϊόντα της +νεωτέρας ημών φιλολογίας αλλοδαπών, έχουσι το ατύχημα να αγνοώσι +την γλώσσαν ημών, ή να γνωρίζωσι καν αυτήν τοσούτον ατελώς, ώστε +να διαφεύγωσιν αυτούς τα κάλλη των συγγραμμάτων άτινα +πανηγυρίζουσιν. Αλλά τούτο ο υ δ έ ν π ρ ο ς τ ά λ φ ι τ α. Η +δ ο υ λ ε ι ά μας να γίνεται, λέγομεν οι ευφυείς και επιτήδειοι +ημείς, δουλειά μας δε είνε να υπολαμβανώμεθα εκ παντός τρόπου +μεγάλοι και σημαντικοί, να έχωμεν κολάκων εσμόν και φίλων +πλημμύραν, και οι φιλέλληνές μας να αγαπώσι πάντοτε τους Έλληνάς +των. + + +*** + +Περιττόν ίσως θα ήτο μετά τα ρηθέντα να λεπτολογηθώσι τα έξοχα +προτερήματα, άτινα κατά τας εννοίας ημών κοσμούσιν απαραιτήτως +πάντα φιλέλληνα. Δεν βλάπτει όμως και το περιττόν, οσάκις +χρησιμεύει μεν εις τελείωσιν της εικόνος, δύναται δε ίσως — τις +οίδε — να στρατολογήση και νέους άλλους του ευγενούς αγώνος +μαχητάς. + +Πας φιλέλλην είνε εν πρώτοις και προ πάντων ευφυέστατος άνθρωπος. +Αλλά τι σημαίνει τούτο και μόνον δι' ημάς τους Έλληνας, τους +ευφυεστάτους των ανθρώπων; Θα ήτο το αυτό και αν ελέγομεν, ότι +πας φιλέλλην έχει δύο οφθαλμούς και μίαν ρίνα. Δεν αρκούμεθα +επομένως εις αυτό και μόνον. Οι φιλέλληνες είνε άνδρες +μεγαλοφυείς, φαινόμενα έκτακτα εν τω διανοητικώ κόσμω των εθνών, +υ π ά ρ ξ ε ι ς π ρ ο ν ο μ ι ο ύ χ ο ι, ως λέγουσι σήμερον επί +το ελληνογαλλικώτερον αι νεοελληνικαί εφημερίδες. Οι φιλέλληνες +έχουσιν ευρείαν την διάνοιαν και μεγάλην την καρδίαν, υψηλόν το +φρόνημα και το αίσθημα ευγενές. + +Οι φιλέλληνες έχουσι τον νουν αυτών απρόσιτον εις πάσαν ιδέαν +μικράν και ταπεινήν, τα δε στέρνα αυτών κεκλεισμένα προς παν +αίσθημα αδικίας. Οι φιλέλληνες είνε και φιλελεύθεροι· ουδέ είνε +δυνατόν να ήνε οπισθοδρομικοί, αφού είνε φιλέλληνες. Είνε προς +τούτοις αναγκαίως και αναποδράστως άνθρωποι πολυμαθείς, +ποτισθέντες τα νάματα της υγιούς παιδείας εν τη μελέτη των +κλασικών μνημείων της προγονικής ημών φιλολογίας, άτινα +κατανοούσι και εκτιμώσιν, εννοείται, κάλλιον παντός άλλου. Είνε +πεφωτισμένοι λάτρεις του καλού, νοημονέστατοι και αδέκαστοι +κριταί της αρετής και της αξίας, όντα ενί λόγω τέλεια και +ιδανικά. + +Και πώς άλλως; Μόνον τοιούτοι άνθρωποι δύνανται να ήνε φίλοι μας. + +*** + +Οι δε μισέλληνες; + +Οι μισέλληνες είνε πολλοί. Πολύ πλείονες δυστυχώς των φιλελλήνων, +διότι είνε πάντες οι μη φιλέλληνες. + +Τούτους μεν κατορθούμεν οπωςδήποτε ν' αριθμώμεν, διότι τους +ακούομεν· τους αναγινώσκομεν, τους γνωρίζομεν, τους θυμιώμεν και +τους λατρεύομεν. Αλλά τους δυστυχείς εκείνους παρίας, ων η +πεπωρωμένη καρδία ουδέποτε έπαλεν υπέρ της Ελλάδος και των +Ελλήνων, ων ουδέποτ' εξέφυγε τα χείλη κ α λ ό ς λ ό γ ο ς υπέρ +ημών, πού να τους μάθωμεν ίνα τους αριθμήσωμεν; + +Ακούομεν τους κατακριτάς ημών και κατηγόρους, τους εξ οιουδήποτε +λόγου μη θελήσαντας να δρέψωσι δάφνας εκ του φιλελληνικού +λειμώνος, τους υπολαβόντας εκ κακίας ή συμφέροντος οιουδήποτε, εκ +γνώσεως ή εξ αγνοίας, ότι ουδεμιάς συμπαθείας ή ενδιαφέροντος +είμεθα άξιοι, τους εξευτελίζοντας και προπηλακίζοντας ημάς. +Γνωρίζομεν εκείνους, οίτινες μας εγνώρισαν κ' ετόλμησαν να μας +χαρακτηρίσωσιν ως φυλήν πτωχαλαζόνων επαιτών, φλυαρούντων μεν +αγερώχως περί των προγονικών αρετών και μασσώντων αδιακόπως τας +δάφνας των πατέρων των, ως οι Αμερικανοί τα φύλλα του καπνού των, +αλλά τεινόντων συγχρόνως την χείρα προς τον έλεον της Ευρώπης και +εκλιπαρούντων τον οβολόν των ισχυρών, απαράλλακτα ως πολλοί των +μεγάλων ημών αγωνιστών απόγονοι τείνουσι διαρκώς την χείρα προς +τον δημόσιον προϋπολογισμόν, καυχώμενοι ότι είχον την δόξαν να +γεννηθώσι παρ' ανδρών αποθανόντων υπέρ της πατρίδος. + +Αλλά οι τοιούτοι κατακριταί ημών και κατήγοροι είνε ολίγοι και +ευάριθμοι, ουδ' είνε δυνατόν να μας αρκέσωσι. Τι σημασίαν θα +είχαμεν, αν τόσον ολίγους μόνον είχαμεν εχθρούς; Εχθροί μας +επομένως, τουτέστι μισέλληνες, είνε όχι μόνον εκείνοι, αλλά και +πάντες όσοι μας αγνοούσι και αδιαφορούσιν εντελώς περί ημών. Οι +προπάτορες ημών οι παλαιοί έλεγον εν αυταρκεία γνησίως ελληνική: +π α ς μ η Έ λ λ ην β ά ρ β α ρ ο ς, και είχον ίσως δίκαιον +κατ' εκείνους τους χρόνους. Ημείς, οίτινες δεν τολμώμεν έτι να +φθάσωμεν έως εκεί, αρκούμεθα εις την παρωδίαν του παλαιού λογίου, +και λέγομεν απλούστερον: π α ς μ η φ ι λ έ λ λ η ν +μ ι σ έ λ λ η ν. + +Είνε δυνατόν, λέγομεν, να αγνοή τις σήμερον την νέαν Ελλάδα και +τους νέους Έλληνας, εκτός αν το κάμνη επίτηδες; Είνε +επιτετραμμένον εις οιονδήποτε καθώς πρέπει άνθρωπον να μη μας +γνωρίζη, δηλαδή να μη μας επαινή; Και τι λοιπόν άλλο, ή εχθροί +της Ελλάδος πρέπει να ονομασθώσιν οι αμαθείς και βάρβαροι, οι +απαίδευτοι και ανόητοι εκείνοι, οι νομίζοντες ότι είνε ποτέ +δυνατόν να γείνη οιοσδήποτε περί αυτών ονομαστί λόγος, χωρίς +αυτοί να λαλήσωσι περί των νέων Ελλήνων; + +Ούτω δε πάντες οι δυστυχείς αυτοί θνητοί, οι περί πολλά ίσως άλλα +ασχοληθέντες και διακριθέντες και εν τη πατρίδι αυτών ευφήμως +μνημονευόμενοι, αλλ' αμαρτήσαντες όμως το θανάσιμον αμάρτημα να +μη ανησυχήσωσι περί ημών, κατατάσσονται εις των μισελλήνων το +τάγμα, και αυξάνουσιν αυτό εις στρατιάν πυκνήν και μεγάλην. + +Και τους χαρακτηρίζομεν μεν ευλόγως πάντας αυτούς όπως τους +πρέπει, και αγανάκτησιν αισθανόμεθα πατριωτικήν διά τον +μισελληνισμόν των, αλλά, τι τα θέλετε; η αγανάκτησις ημών μετέχει +πως και υπερηφανείας. Οργιζόμεθα μεν ότι αδιαφορούσι περί ημών, +ως οργίζεται η ερωτότροπος γεροντοκόρη παρερχομένη ενώπιον απαθών +ομμάτων και ουδέν ακούουσα θαυμαστικόν επιφώνημα, αλλά +παρηγορούμεθα όμως, ως εκείνη, ενδομύχως, πεποίθησιν έχοντες +ασφαλή, ότι οι ούτω προσφερόμενοι κινούνται τις οίδεν έκ τινος +ταπεινού αισθήματος φθόνου ή κακίας, και κομπάζομεν διά το πλήθος +των εχθρών ημών, αναλογιζόμενοι θυμοσόφως, ότι μόνον οι μέγα +σημαίνοντες έχουσι πολλούς εχθρούς, διότι + + _εις ταπίσημα ο φθόνος πηδάν φιλεί._ + +*** + +Εννοείται ότι δεν υπάρχει λέξις δυσώνυμος ην δεν εκολλήσαμεν εις +την ράχιν των κακών αυτών ανθρώπων, και ότι μόνον ίσως το +ευρωπαϊκής φήμης απολαύον υβριολόγιον του Κ. Κόντου θα ήρκει εις +προσήκουσαν έκφρασιν των αισθημάτων, άτινα προξενεί εις τας +πατριωτικάς των Ελλήνων καρδίας η μοχθηρία των μισελλήνων. +Εκείνους μάλιστα, όσοι μη αρκούμενοι εις περιφρονητικήν +αδιαφορίαν, ελέγχουσιν ημάς ασυστόλως και κατακρίνουσι και +κατηγορούσιν, εκείνους οίτινες υποτιμώσι το παρόν και +καταστρέφουσι το μέλλον του ελληνισμού, ω! αυτούς τους πνίγομεν +βεβαίως, αν πέσωσι ποτε εις τας χείρας μας. + +Τους πνίγομεν εν εθνικώ συλλαλητηρίω, και αμφίβολον είνε αν θα +ευρεθή κατά την μεγάλην εκείνην και ιεράν στιγμήν Έλλην άνθρωπος, +όστις να εγείρη την φωνήν αυτού υπέρ των θυμάτων, +υπεραπολογούμενος αυτών οπωςδήποτε ενώπιον της εξωργισμένης +εθνικής ημών συνειδήσεως. + +Και όμως — εντρέπομαι αληθώς και καλύπτω το πρόσωπον διά των +χειρών μου, πριν εκστομίσω την βλασφημίαν — και όμως εις τους +εχθρούς ημών και τους κατηγόρους οφείλομεν οι νέοι Έλληνες πολύ +πλείονα ή εις τους ξένους φίλους και κόλακας. + +Αν έχομέν τι σήμερον αγαθόν, — και έχομεν ολίγα, μάρτυς μου ο +θεός — , αν κατωρθώσαμέν τι άξιον λόγου αφ' ης ανεγεννήθημεν, οι +μισέλληνες ημών εχθροί είνε οι κύριοι αυτού εργάται και οι λόγοι +των οι πικροί. Αυτοί μας εξώργισαν και μας δυσηρέστησαν, αλλ' +αυτοί και επαίδευσαν και εσωφρόνισαν ημάς. + +Στομάχους αργούς και αρρώστους δεν ιαίνει αφέψημα γλυκυρρίζης, +αλλά πικρά κασία και άψινθος. Έχομεν δε δυστυχώς ασθενείς και +παραλύτους τους διανοητικούς ημών στομάχους, οσαδήποτε και αν +μεγαλορρημονούμεν εν ώραις πατριωτικής αυταρκείας + + _αυτός αυτού κόλαξ έκαστος ων και πρώτος και μέγιστος,_ + +οσαδήποτε και αν ψάλλωσιν εις ήχον τρίτον οι των αθηναϊκών +τριόδων κομπολακύθαι και οι των ευρωπαϊκών αγορών φιλέλληνες. + +Ουδέν ποτε εκερδήσαμεν, ουδ' αγαθόν εμάθομεν ουδ' απεμάθομεν +κακόν παρά των ευμενών ημών αλλοδαπών φίλων. Ενανουρίσθημεν υπ' +αυτών εν τη νάρκη του μεγαλοπρεπούς ημών ύπνου, και ετανύσαμεν εν +οκνηρία τας κνήμας ημών και εχασμήθημεν προ του θάλπους του ηλίου +της προγονικής ημών δόξης. Αλλ' ουδέν άλλο. + +Οι εχθροί ημών, οι μοχθηροί και κακότροποι μισέλληνες μας +επετίμησαν, είν' αληθές, και μας εκακολόγησαν, μας επροπηλάκισαν +πολλάκις και μας εξηυτέλισαν, αλλ' η μάστιξ των λόγων αυτών +παρήγαγεν επί της νωθράς και πλαδαράς ημών σαρκός οίον παράγει +αποτέλεσμα η υπό της θεραπευτικής παραγγελλομένη ενίοτε +μαστίγωσις των εξηντλημένων γεροντίων. Εκραυγάσαμεν εξ οδύνης υπό +τας πληγάς, κατηράσθημεν τους μαστιγούντας, και διεμαρτυρήθημεν +ενώπιον Θεού και ανθρώπων κατά της αδικίας και βαρβαρότητος· αλλ' +εξήγειραν όμως και εσωφρόνισαν και ωκοδόμησαν ημάς οι +παιδεύοντες, ευηργέτησαν δε αναντιρρήτως οι υβρίζοντες και +εξουθενούντες. + +Αδύνατον είνε οι αναγινώσκοντες τας γραμμάς ταύτας να μη +ενθυμώνται, ότι και επηνέθησαν πολλάκις και κατεκρίθησαν. +Παραδέχομαι δε προς χάριν των, ότι και δικαίως πάντοτε επηνέθησαν +και αδίκως κατεκρίθησαν· αδιάφορον. Θα συνομολογήσωσιν όμως μετ' +εμού, εν πάση ειλικρινεία, συνειδήσεως, ότι από των κατακρίσεων +ιδίως εκαρπώθησαν όσα, τους επαινέτας πιστεύοντες, επελάμβανον +κεκτημένα. + +Το κατ' εμέ τουλάχιστον, και εξομολογούμαι τούτο εν πάση +σπουδαιότητι, ουδέν ποτε εδιδάχθην ουδ' ωφελήθην από των φιλικών +επαίνων, πολλά δε τουναντίον οφείλω εις τας εχθρικάς κατακρίσεις, +και αυτάς τας από δυσμενεστάτης γνώμης. + +Πότε θα εννοήσωμεν πάντες, ως έθνος, ότι οι μισέλληνες ημών +εχθροί μας ωφελούσι πλειότερον των φιλελλήνων ημών φίλων; Πότε δε +τέλος θα παύσωμεν διακρίνοντες τους περί ημών λαλούντας ή μη +λαλούντας εις τας δύο εκείνας μεγάλας τάξεις, περί ων έλεγον +αρχόμενος του λόγου; Πότε θα μάθωμεν ότι μόνη η α λ ή θ ε ι α +σ ώ σ ε ι η μ ά ς; + +Μόνον όταν παύσωμεν ημείς αυτοί προς εαυτούς καταψευδόμενοι και +τας σκιάς των προγόνων περισαίνοντες· μόνον όταν αισθανθώμεν ότι +είμεθα μικροί υιοί πατέρων μεγάλων, και ότι χειρίστη δίαιτα προς +αύξησιν ημών και ανάρρωσιν είνε η δίαιτα εκείνη, ην θαυμασίως +ωνόμαζεν ο Πλάτων ο ψ ο π ο ι ϊ κ ή ν κ ο λ α κ ε ί α ν. + + + +ΣΥΡΜΟΣ Ή ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ; (15) + + + +Εσπέραν τινά του παρελθόντος Ιουνίου επέστρεφον αργά εις την +πόλιν από μακρυνού περιπάτου. Δεν ήμην μόνος· αγαθός φίλος, ον +είχον συναντήσει μονήρη πλανώμενον πέραν των κήπων των Πατησίων, +επέστρεφε μετ' εμού. Η εσπέρα ήτο αστροφεγγής και γλυκεία. +Ασθενής αλλά δροσώδης ανέβαινε πάντοτε από του Φαλήρου η αύρα του +Σαρωνικού, ο γρύλλος ετερέτιζε μελαγχολικώς την μονότονον αυτού +ωδήν υπό τα ξηρά χόρτα, και μακρόθεν, πού και πού, ως σβεννυμένη +απήχησις, έφθανεν εις τας ακοάς μας το άσμα πλανήτιδος αηδόνος, +μάτην ίσως αναζητούσης δροσερόν καταφύγιον εις τους κήπους της +ωραίας εξοχής, ην οι φιλόκαλοι νάξιοι κηπουροί μετέβαλον βαθμηδόν +εις κριθοσπάρτους αγρούς και φυτώριον χρυσομήλων. + +Η λεωφόρος ήτο ευτυχώς έρημος περιπατητών, και η κυκλούσα +γοητευτική ερημία εβράδυνε το βήμα ημών χωρίς να το θέλωμεν. +Επεριπατούμεν ως άνθρωποι προσπαθούντες να παρατείνωμεν μάλλον ή +να συντάμωμεν τον δρόμον, κ' εβαίνομεν εφ' ικανόν σιωπώντες, +αναλικνίζοντες ρυθμικώς δι' εκατέρας των χειρών τους πίλους ημών +και τας ράβδους, και αναπνέοντες δι' απλήστων πνευμόνων την +δρόσον της ελαφράς αύρας, ήτις μόλις εσάλευε το φύλλωμα της +γηραιάς και ραχιτικής δενδροστοιχίας της οδού. + + — Κύτταξε, τι ερημία! είπον τέλος, λύων εγώ πρώτος την σιωπήν. +Περίεργον πράγμα, να μην ήνε ψυχή γεννητή αυτήν την ώραν εις τον +ωραίον αυτόν περίπατον, ενώ άλλοτε ήσαν γεμάτα τα πεζοδρόμιά του, +και όταν ακόμη έκαιεν ο ήλιος και έπνιγεν ο κονιορτός. + + — Διατί σου φαίνεται το πράγμα περίεργον, απήντησεν ο φίλος μου, +ενώ τουναντίον είνε, νομίζω, φυσικώτατον. Την ποιητικήν ερημίαν +ολίγοι αγαπούν, διότι ολίγοι αισθάνονται τα θέλγητρά της. Οι +πολλοί προτιμούν τον κόσμον, το πλήθος, τον θόρυβον· και δι' αυτό +αυτήν την ώραν, αντί να έλθουν εδώ να ιδούν σε ή εμέ, ή +πιθανώτερον κανένα, και ν' ακούσουν τον γρύλλον, πηγαίνουν +καλλίτερα εις το θέατρον των Ολυμπίων ν' ακούσουν τας Δύο +Ορφανάς, εις το Φάληρον ν' ακούσουν την μουσικήν της Victorieuse +και ολίγην κακολογίαν, ή και εις το Άντρον των Νυμφών εν εσχάτη +ανάγκη, να ιδούν τον Καλλίστην. Υποθέτεις άρα γε, ότι εις άλλον +τόπον είνε τα πράγματα διαφορετικά; + + — Όχι βέβαια εντελώς, αλλά κάπως· αλλού, και το ηξεύρεις ως το +ηξεύρω, υπάρχει μεγάλη του κοινού μερίς, ήτις κάμνει ό,τι λέγεις, +διότι ο συρμός είνε φοβερός δεσπότης, και το κράτος του θα ήτο +μηδενικόν, αν οι άνθρωποι δεν παρηκολούθουν ο είς τον άλλον· +υπάρχουν όμως και άλλοι, ολιγώτεροι βεβαίως, αλλ' αρκετοί +πάντοτε, οι οποίοι νομίζουν ότι ημπορούν να διασκεδάσουν, έστω +και αν δεν ευρίσκωνται μεταξύ χιλίων ή δισχιλίων ομοίων των, και +των οποίων την τέρψιν δεν αποτελεί απαραιτήτως η ακρόασις +παραφώνου άσματος ή το θέαμα της αλευρωμένης μορφής προστύχου +γελωτοποιού. + + — Εδώ, εις τας Αθήνας, είνε αυτοί πολύ ολιγώτεροι, ή μάλλον είνε +πολύ ολίγοι. Ιδού η μόνη διαφορά. + + — Α! εφώνησα ευχερώς θριαμβεύων. Είμεθα σύμφωνοι. Αλλά διατί +τόσον ολίγοι; Τόσον άρα γε εξηπλώθη και εις τον τόπον αυτόν το +εκπολιτιστικόν κράτος του συρμού, ώστε να μη τολμώμεν πλέον και +να διασκεδάσωμεν παρά τους κανόνας και τας απαιτήσεις του; + + — Δεν ηξεύρω, υπέλαβεν εκείνος μετά τινα δισταγμόν, τι να σου +απαντήσω. Μου γενικεύεις πολύ το ζήτημα, και θα πέσωμεν εις +θεωρίας κοινωνιολογικάς, αι οποίαι, προκειμένου περί της ιδικής +μας κοινωνίας, δεν μου είνε, σου τ' ομολογώ ειλικρινώς, ούτε +παρήγοροι ούτε ευάρεστοι. + + — Αδιάφορον· αν θέλη κανείς σήμερον να ομιλή μόνον περί +πραγμάτων ευαρέστων και παρηγόρων, πρέπει να σιωπαίνη. + + — Αι, τότε . . . . ας ήνε! απήντησε μειδιών ο συνοδός μου. Διατί +όμως προ μικρού μου ωνόμασες το κράτος του συρμού εκπολιτιστικόν; +Μήπως ταυτίζεις συρμόν και πολιτισμόν; Το κατ' εμέ δεν το +παραδέχομαι, τουλάχιστον διά την αθηναϊκήν κοινωνίαν. + + — Πώς δηλαδή; Δεν παραδέχεσαι συ συρμόν του πολιτισμού; + + — Βεβαίως τον παραδέχομαι· αλλά παραδέχομαι και κάτι άλλο· +παραδέχομαι και πολιτισμόν του συρμού· παραδέχομαι δε και κάτι +περισσότερον ακόμη· ότι ημπορεί κανείς εξαίρετα να ήνε +πολιτισμένος, χωρίς ν' ακολουθή τον συρμόν, και τουναντίον, +ημπορεί ν' ακολουθή πιστότατα τον συρμόν, χωρίς ν' αποδεικνύη +τούτο ότι είνε πολιτισμένος. Εις αυτήν δε την τελευταίαν +κατηγορίαν νομίζω ότι κατατάσσεται το πλείστον μέρος της ιδικής +μας κοινωνίας, εκείνης, εννοώ, η οποία θέλει να φαίνεται +πολιτισμένη. + + — Φρονείς λοιπόν, υπέλαβον, ότι είνε δυνατόν να υπάρξη που +πολιτισμός χωρίς συρμόν, ή συρμός χωρίς πολιτισμόν; + + — Βεβαιότατα. Απόδειξις του πρώτου πολλαί πόλεις της Γερμανίας· +απόδειξις του δευτέρου η πόλις των Αθηνών. + + — Αλλά τότε λοιπόν αρνείσαι, ότι ο συρμός είνε προϊόν του +πολιτισμού; + + — Διόλου δεν το αρνούμαι. + + — Αλλά τότε . . . + + — Μη βιάζεσαι· ηξεύρω τι θέλεις να ειπής. Πώς είνε δυνατόν οι +Αθηναίοι να έχουν συρμόν και να ήνε πιστοί του λάτρεις, χωρίς να +έχουν αληθή πολιτισμόν; Πώς γίνεται να έχουν το προϊόν του, χωρίς +να έχουν εκείνον; Τούτο δεν ήθελες να ειπής; + + — Ακριβώς. + + — Απλούστατον. Ο συρμός των Αθηναίων εισάγεται εκ της αλλοδαπής· +ούτε αυτοφυής εδώ είνε, ούτε προϊόν εγχωρίου καλλιεργείας. Όπως +πίνομεν τέιον χωρίς να καλλιεργώμεν το φυτόν του, όπως φορούμεν +βελούδα χωρίς να τα κατασκευάζωμεν, τοιουτοτρόπως έχομεν και +συρμόν χωρίς να τον παράγωμεν. Ας ήνε καλά η ευάριθμος εκείνη +ομάς των λεγομένων πολιτισμένων ή φιλοπροόδων, ως τους εβάπτισεν +η εφημερίς των, οι οποίοι φροντίζουν να κάμνουν εγκαίρως την +προμήθειάν των από το εξωτερικόν χάριν των εγχωρίων καταναλωτών, +και να εξοδεύουν το περιζήτητον εμπόρευμα όχι μόνον προς ίδιον +κέρδος, αλλά και προς ωφέλειαν ψυχοσωτήριον της πολυαρίθμου +πελατείας των. + + — Θα μου επιτρέψης όμως μίαν παρατήρησιν. + + — Όσας θέλης· το θέμα είνε άξιον συζητήσεως, και πολύ +διασκεδαστικόν· αφού δε το ηρχίσαμεν άπαξ, ας το εξαντλήσωμεν +όσον το δυνατόν. Λέγε. + + — Αφού λέγεις, ότι οι εισαγωγείς αυτοί του ξένου συρμού έχουν +τόσον πολυάριθμον πελατείαν, ότι μ' άλλους λόγους όλος σχεδόν ο +κόσμος εις τας Αθήνας ακολουθεί τον συρμόν, παρεδέχθης δε ήδη προ +ολίγου, ότι υπάρχει πολιτισμός τις του συρμού, διατί δεν +παραδέχεσαι, ότι οι Αθηναίοι είνε πολιτισμένοι; + + — Διότι, όταν λέγω π ο λ ι τ ι σ μ έ ν ο ς περί ανθρώπου +οιουδήποτε ή περί λαού, δεν εννοώ τον πολιτισμόν αυτόν του +συρμού, τον οποίον μου ενθύμισες, τουτέστι δεν εννοώ την +επιφάνειαν, ούτε το φόρεμα, ούτε τον τρόπον του χαιρετισμού, ούτε +το κόψιμον των μαλλιών, ούτε το σχήμα της μύτης των υποδημάτων. +Όλα αυτά είνε προσωπείον εύμορφον, το οποίον, ως όλα τα +προσωπεία, δεν καλύπτει πάντοτε και εύμορφον πρόσωπον. Όλα αυτά +αγοράζονται προχείρως δι' ολίγων κερμάτων, και είνε εις την +διάθεσιν του πρώτου ξυλοσχίστου, όστις νομίση φιλοτιμίας ζήτημα +να καταβάλη το αντίτιμόν των εκ του περισσεύματός του ενίοτε, ή +πολύ συχνότερα εκ του υστερήματος αυτού. Υποθέτει βεβαίως αυτός — +και διά τούτο το κάμνει, — ότι τοιουτοτρόπως πολιτίζεται, +εξευγενίζεται, ως λέγει, και θαυμάζει ίσως ενδομύχως πόσον +εύκολος είνε ο πολιτισμός. Αλλά πολιτισμός είνε αυτό; Είνε αυτό +μαρτύριον επαρκές της μορφώσεως εκείνης του νου, του εξευγενισμού +εκείνου της καρδίας, της ημερώσεως εκείνης των ηθών, τα οποία όλα +ομού είνε απαραίτητα συστατικά στοιχεία του αληθούς πολιτισμού; + +Ομολογώ, ότι δεν ετόλμησα να απαντήσω, ουδέ ηθέλησα να διακόψω +καν τον συνοδόν μου, ούτινος κατεφέρετο ήδη ζωηρότερος ο λόγος +και βιαιότερον ανεπάλλετο η ράβδος. + + — Και είνε δυνατόν, εξηκολούθησε, να ονομασθή μία κοινωνία +πολιτισμένη, απλώς και μόνον διότι έχει γαλλικόν θέατρον, ή διότι +συγκροτεί χορούς εις τα ξενοδοχεία, ή διότι παίζει Croquet και +Rally Papers, ή διότι απέκτησεν ιπποδρόμια και λεμβοδρομίας, ενώ +υπάρχουν μεταξύ αυτής άνθρωποι, και είνε οι περισσότεροι +δυστυχώς, οι οποίοι καίουν τα δάση διά ν' αποκτήσουν χόρτον τα +πρόβατά των, και λατομούσι την Πνύκα διά να κτίσωσιν αχυρώνας; οι +οποίοι αποσπώσι τους τρυφερούς κλάδους των δενδρυλλίων της οδού +διά να μαστίσωσι τους όνους των και ρίπτουσι τα καθάρματα των +οικιών αυτών προ της θύρας των διά να ευωχώνται οι ανέστιοι +σκύλοι της γειτονίας; οι οποίοι αποκαθηλούσι τα καθίσματα των +πλατειών, και χύνουσιν από τα παράθυρα τα ρυπαρά των ύδατα επί +της ράχεως των διαβατών, και σχίζουσι με τα μαχαίριά των τα +καθίσματα των αμαξών του σιδηροδρόμου; Ή μη τυχόν είνε δείγμα +πολιτισμού το να ραπίζωσι τους ανθρώπους οι φρουροί της δημοσίας +ασφαλείας, ή το να εισέρχωνται έφιπποι αξιωματικοί εις τα ύπαιθρα +καφενεία, ή το να θηρεύωνται κατά τον χρόνον της επωάσεως τα +πτηνά, διά το Μ ο υ σ ε ί ο ν δήθεν και δυνάμει επισήμου αδείας +της αρχής, ή το να καίωνται το Πάσχα αι Αθήναι από τα σ μ π ά ρ α +των α ν τ ά μ ι δ ω ν; + +Και περάνας την αποστροφήν του ο φίλος μου, έστη ενώπιόν μου +προκλητικός ως ερωτηματικόν σημείον. + + — Δεν τ' αρνούμαι όλ' αυτά, υπέλαβον εγώ δειλώς, πολύ δειλώς, +διότι είνε δυστυχώς αλήθεια· αλλά νομίζω ότι το συμπέρασμά σου +είνε κάπως υπερβολικόν. + + — Πώς; υπερβολικόν; εφώνησεν εκείνος, και η ράβδος του εδούπησεν +επί του πεζοδρομίου. + + — Νομίζω, τοιαύτα δείγματα βαρβαρότητος απαντώνται και εις τους +πλέον πολιτισμένους τόπους . . . + + — Μάλιστα, φίλτατε, απαντώνται· αλλ' απαντώνται ως εξαίρεσις, +και οσάκις απαντώνται αποδοκιμάζονται υπό της κοινής συνειδήσεως, +καταδιώκονται υπό της αρχής, και τιμωρούνται υπό της δικαιοσύνης. + + — Και μήπως εδώ; . . . + + — Διόλου! διέκοψεν ατίθασος ο φίλος μου, πριν ή περάνω την +φράσιν μου. Διόλου. Εδώ όχι μόνον οι πολλοί, αλλά και οι ολίγοι, +οι κάπως πολιτισμένοι, τ' ακούομεν και αδιαφορούμεν ως επί το +πλείστον· η αρχή δεν τα καταδιώκει, και οσάκις τα καταδιώξη θα +ήτο καλλίτερον να μη τα κατεδίωκε, διότι η καταδίωξίς της +τελειόνει συνήθως εις την συνοπτικήν διαδικασίαν των ραπισμάτων· +της δε δικαιοσύνης ποσάκις δεν δεσμεύομεν πάλιν τας χείρας ημείς, +οι δήθεν πολιτισμένοι και ισχύοντες, εγώ ο δημοσιογράφος, συ ο +βουλευτής . . . + + — Α! όσον δι' αυτό, διαμαρτύρομαι! + + — Αδιάφορον· αν δεν το κάμνεις συ, το κάμνει άλλος συναδελφός +σου, και είνε το ίδιον. Μη ζητής λοιπόν παραβολάς και ομοιότητας +μεταξύ των εδώ συμβαινόντων και των γινομένων αλλαχού του +πολιτισμένου κόσμου. Ημείς εδώ, φίλτατε, είμεθα ακόμη +απολίτιστοι, και αν δεν είμεθα βάρβαροι εντελώς, είμεθα +ημιβάρβαροι, το οποίον είνε πολύ χειρότερον, διότι απατά. + + — Αλλά τέλος πάντων, ανέκραξα εν απογνώσει, δεν είμεθα όλοι. +Είνε και άνθρωποι . . . + + — Αληθώς πολιτισμένοι. Συμφωνότατος. Αλλ' ο πολιτισμός των +ανθρώπων αυτών, των πολύ ολίγων — σημείωσε — δεν είνε πολιτισμός +εθνικός, δεν είνε γέννημα της πατρίου γης ουδέ προϊόν πατρίου +ατμοσφαίρας. Απεκτήθη επί ξένης γης ως επί το πολύ, ή διά ξένης +μορφώσεως, και ομοιάζει προς τα φυτά των θερμοκηπίων, τα οποία +θάλλουσιν εν μέσω του χειμώνος στεγόμενα υπό των υέλων κατά του +βορρά και του ψύχους και θαλπόμενα διά μυστικών θερμαγωγών +σωλήνων. Αποτελούσι και αυτά μέρος του κήπου, αλλ' ο κήπος κύκλω +είνε κατάξηρος και χέρσος. + + — Ω! δεν είνε πάλιν τόση η διαφορά . . . + + — Αν δεν είνε τόση ακριβώς, είνε σχεδόν τόση. Δι' αυτό γελώ, εγώ +τουλάχιστον, όταν ακούω τους πολιτισμένους αυτούς κυρίους να +παραπονώνται και ν' αγανακτούν, ότι δεν έχομεν αυτό και ότι +στερούμεθα εκείνο, ότι μας λείπει τον χειμώνα γαλλικόν θέατρον ή +ότι δεν ευρίσκει τις εις τας Αθήνας τσάι της προκοπής. Υποθέτουν +ότι ο πολύς κόσμος αισθάνεται και πρέπει να αισθάνεται τας ιδικάς +των ανάγκας, και λησμονούν, ότι αυτοί μεν είνε εμπρός, πολύ +εμπρός, οι δε άλλοι οπίσω, διότι αυτοί μεν διήνυσαν την οδόν διά +του σιδηροδρόμου, οι δε άλλοι παρέπονται πεζοί. + +Ωμίλει έτι ο φίλος μου, ότε εισήλθομεν εις την πόλιν. Ήτο ήδη +νυξ· ευάριθμος δε νέων ομάς, αδόντων μεγαλοφώνως, επρόβαλλε την +στιγμήν εκείνην εις την λεωφόρον από πλαγίας οδού. Το βήμα των +ήτο ασταθές και το άσμα των όμοιον. + + — Ιδού, είπε σταματήσας ο συνοδός μου, έν πρόχειρον δείγμα του +πολιτισμού μας. Και όμως οι κύριοι αυτοί είνε του συρμού, διότι +και στενάς περισκελίδας φορούν και μυτερά υποδήματα. + +Και εχωρίσθημεν. + + + +ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ ΤΩΝ ΣΚΥΛΩΝ (16) + + + +Όστις πρωινός εξέρχεται του οίκου του εν Αθήναις έχει πολλάς +διασκεδάσεις και τέρψεις ποικίλας, τας οποίας στερούνται συνήθως +οι μεσημβρίζοντες οκνηροί. Αλλ' υπέρ πάσας όμως τας άλλας, υπέρ +την ορθρίζουσαν μουσικήν των ερρίνων κραυγών των σαλεπτζήδων και +τας οξείας φωνασκίας των εφημεριδοπωλών, όπερ το εύχαρι και +πλήρες ζωής θέαμα των εις τα σχολεία ταχυβατούντων παιδίων και +κορασίων, και των από της αγοράς ερχομένων οψοκόμων, έν ιδίως +ανεκλάλητον και απερίγραπτον, αλλά τακτικώς όμως καθ' ημέραν +επαναλαμβανόμενον θέαμα ελκύει το βλέμμα του διαβάτου και +ανακόπτει πολλάκις το βήμα του. Το θέαμα δε τούτο το εξόχως +διασκεδαστικόν, εν όλη αυτού τη κακόσμω πολλάκις ρυπαρία, είνε το +κατά πάσαν πρωίαν προ πάσης σχεδόν εξωθύρας των οικιών τελούμενον +πανηγυρικόν συμπόσιον των αστέγων και φερεοίκων σκύλων των +Αθηνών. Της κυνικής δε ταύτης πανδαισίας χορηγός μεν είνε +πανταχού ρυπαρά τις και λιπαρόχειρ μαγείρισσα, ευμενείς δε και +ανεκτικοί προστάται και οιονεί τραπεζοκόμοι η αστυνομία της +πρωτευούσης και η δημοτική αρχή Αθηναίων. + +Πρωί, λίαν πρωί, μόλις χαράξη και ανοίξη η εξώθυρα του οίκου, θα +ιδήτε, αν έχετε διάθεσιν και είσθε πρωινός, προβάλλουσαν της +θύρας νυσταλέαν τινά και άνιπτον ανδρίαν ή ναξίαν μέγαιραν, +κρατούσαν εις την ευτραφή και σπαργώσαν αυτής αγκάλην ευμέγεθες +εκ λευκοσιδήρου δοχείον. Το οκτάγωνον αυτό κιβώτιον περιείχεν +άλλοτε πετρέλαιον. Εταξείδευσε μακρόθεν, εξ Αμερικής, καθ' υψηλήν +κυβερνητικήν παραγγελίαν, εν πομπή και παρατάξει, σεσημασμένον με +βασιλικάς σφραγίδας, συνοδευόμενον κατά την πορείαν αυτού διά +δηλωτικών και πιστοποιήσεων απειραρίθμων, και εταμιεύθη εις +αποθήκας δημοσίας, όθεν εξήλθεν υπερήφανον επί τη πενταπλασία +υπερτιμήσει της αξίας του περιεχομένου του. Αλλά το πολύτιμον +αυτού αίμα εξέρρευσε βαθμηδόν, φωτίσαν τις οίδε πόσας αγρυπνίας +και πόσην εργασίαν, πόσας χαράς ή αγωνίας και πόσα όργια ή πένθη, +το δε πρόστυχον αυτό κέλυφος, κενόν και περιφρονηθέν, αφού +ερρίφθη από γωνίας εις γωνίαν του μαγειρείου και εδέχθη εις τους +κόλπους αυτού παν κάθαρμα και πάντα φορυτόν, κατήντησεν επί +τέλους το τακτικόν δοχείον των σαριδίων του μαγειρείου και των +αποτραπεζίων αυτού λειψάνων. + +Εκεί ταμιεύεται πλέον παν οστούν γυμνωθέν υπό τους οδόντας της +οικοσίτου γαλής, και παν άρτου κατάρρυπον θρύμμα, σαρωθέν από +πάσης γωνίας του οίκου. Εκεί παν λαχάνου εξώφυλλον και πάσα +δαυκίου ουρά. Εκεί των κενών ωών τα κελύφη και τα σπογγίσαντα το +τηγάνιον τεμάχια χαρτιού. Εκεί τέλος παν απόβλημα της τραπέζης +και όλα των ερμαρίων τα περιττώματα. Και το πολύτιμον αυτό +ταμίευμα φυλάσσεται εις την γωνίαν εκεί, μέχρις ου σημάνη εκ της +οδού ο κώδων της δευτέρας αυτού παρουσίας εν τω κάρρω της +αστυνομίας. + +Αλλ' ο καρραγωγεύς της καθαριότητος δεν είνε δυστυχώς πάντοτε και +πανταχού πρωινός. Τις οίδεν εις ποίον πρωινώτερον αυτού +οινοπωλείον καταγίνεται να στομώση τον στόμαχόν του προς τας +μελλούσας αναθυμιάσεις του κάρρου του. Άλλως δε και προς τι να +σπεύση; Μήπως θα τιμωρηθή αν βραδύνη, ή μήπως κινδυνεύει να +επανέλθη κενός; Το φορτίον του είνε πάντοτε έτοιμον και τον +περιμένει. Ας περιμείνη λοιπόν. Το φορτίον όμως δεν τον περιμένει +εις την γωνίαν του, αλλ' εξέρχεται εις την οδόν. + +Η μαγείρισσα επρόβαλεν εις την θύραν, κατεσκόπησε δεξιά και +αριστερά την οδόν, ουχί μήπως ανακαλύψη ερχόμενον το αμάξιον της +καθαριότητος, αλλά μήπως ίδη που κοκκινίζοντα πρωινόν τινα +κλητήρα, και αφού επείσθη, ότι πάντα ηρεμούσιν, ότι ουδέν +εχθρικόν βλέμμα την κατοπτεύει, ανέτρεψε διά μιας τον τενεκέν της +— όχι προ της εξωθύρας του οίκου εν ώ υπηρετεί, αλλά προ της +γειτονικής συνήθως, ίνα σώση οπωςδήποτε την φιλοτιμίαν των κυρίων +της — και εξηφανίσθη ταχεία εις τα βάθη της οικίας. + +Δεν επρόφθασε να στρωθή η ύπαιθρος τράπεζα, κ' επέδραμον ήδη οι +συνδαιτυμόνες, ως εξ αοράτου τινος αλλ' ουχί και αόσμου +συνθήματος συνεννοηθέντες. Οι πλείστοι εξ αυτών είνε τακτικοί +πελάται του πρωινού αυτού συσσιτίου, Stammgäste, ως λέγουσιν οι +γερμανοί, της πενιχράς εκείνης ευωχίας, δι' ης κατορθούσιν οι +ταλαίπωροι να συγκρατώσι την λιπότριχα αυτών επιδερμίδα επί των +ατροφικών των οστών. Αλλ' είνε όμως πού και πού μεταξύ αυτών και +έκτακτοι ξένοι, διαβάται τυχηροί, ων είλκυσε τον βουλιμιώντα +στόμαχον η οσμή, ή παρέτρεψε το πλανητικόν βήμα η όψις του +απροσδοκήτου θηράματος. Όρμησαν όλοι διά μιας συνωθούμενοι και +γρύζοντες επί τον σωρόν, και ο σωρός διεσκορπίσθη αμέσως εις +σκύβαλα και εκάλυψε την οδόν, υπό τον τριγμόν των σιαγόνων και +τον βρυγμόν των οδόντων του πειναλέου εκείνου σκυλολογίου. Ουδείς +εξ αυτών εστρώθη κατά γης, διότι πού να ευρεθή εκεί τεμάχιον +άξιον χρονιωτέρας ασχολίας και καθιστικής καταναλώσεως! + +Καταβροχθίζουσιν όλοι όρθιοι και βιαστικοί, σπεύδοντες να +τελειώσωσι, πριν ή — ως συμβαίνει δυστυχώς ενίοτε — αιφνίδιον +λάκτισμα διακόψη την πανδαισίαν αυτών ή ράβδου επιφοίτησις ταράξη +την χώνευσίν των. Σκαλίζουσιν ανυπόμονοι τον φορυτόν διά των +ονύχων των, εκλέγουσι τούτο, περιφρόνούσιν εκείνο, — διότι είχεν +η μαγείρισσα την κακοήθειαν να ταμιεύση εντός του τενεκέ και +πράγματα άξια της περιφρονήσεώς των — αναπνέουσι μόνον και +πνευστιώσι θορυβωδώς, αλλ' ουδεμία διακόπτει υλακή την φοβεράν +των σιαγόνων των λειτουργίαν. + +Εκτός μόνον αν συμπέσωσι δύο ή και τρεις πολλάκις επί το αυτό +οστούν. Τότε . . . . χαίρε πλέον συμπόσιον και χαίρε ευωχία! Την +ειρήνην διεδέχθη ο πόλεμος, το ανενόχλητον κοκκάλισμα ρήξις +αιματηρά, την κατανυκτικήν σιγήν υλακαί οργής και απειλών, και οι +οδόντες καρφόνονται εις των εχθρών τας ράχεις, όσοι φρονιμώτεροι +δεν ετράπησαν εις φυγήν, εκ του φόβου μεγαλειτέρων συμφορών. + +Τι απομένει εις την οδόν, ευκόλως το φαντάζεταί τις, αν δεν το +είδε. + +Το κάρρον της καθαριότητος παρέρχεται μετ' ολίγας ώρας — ενίοτε +και μετ' ολίγας ημέρας — και αναλαμβάνει τα σαπρά λείψανα του +συμποσίου των σκύλων, αφού έμειναν εκεί τόσον χρόνον, όσος +ακριβώς εχρειάζετο διά να αρωματίσωσι την οδόν. + +Και του συμποσίου τούτου, ως ελέγομεν εν αρχή, επίσημοι +τραπεζοκόμοι είνε αφ' ενός μεν ο δήμος Αθηναίων, όστις πληρόνει +μόνον τα αμάξια της καθαριότητος, αλλά δεν έχει, φαίνεται, και το +δικαίωμα να τα εξελέγχη, και η αστυνομία των Αθηνών, ήτις τα +επιτηρεί μεν και τα εξελέγχει, αλλά δεν έχει και το δικαίωμα να +τα πληρόνη μεν, όταν καθαρίζωσι την πόλιν, να μη τα πληρόνη δε, +όταν αφίνωσι τα καθάρματα της πόλεως εις ύπαιθρον συμπόσιον των +σκύλων της. + + + +ΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΙ ΚΥΡΙΑΙ (17) + + + +Τίποτε δεν τας πτοεί, ούτε τας αναχαιτίζει. + +Ούτε το δριμύ ψύχος των ημερών αυτών, το μεταβάλλον εις άμορφα +κουβάρια τους διαβάτας, ούτε η ακατάσχετος μανία του βορρά, η +απειλούσα κατά παν αυτών βήμα να ανατρέψη τα ελαφρά των και +ευλύγιστα σώματα. + +Αν εξέρχεσθε πρωί εις τας οδούς, θα τας απαντήσητε, και το βράδυ, +αργά, όταν επιστρέφετε εις τας οικίας σας, τας επαναβλέπετε +πάλιν. + +Διατρέχουσι συνήθως έν μέγα τρίγωνον, αρχόμενον από της πλατείας +της Ομονοίας, αναβαίνον διά της οδού Σταδίου προς την πλατείαν +του Συντάγματος, καταβαίνον διά της οδού Ερμού προς την αοίδιμον +Ωραίαν Ελλάδα, και καταλήγον πάλιν προς την πλατείαν της Ομονοίας +διά της οδού Αιόλου. + +Ομοιάζουσι πολλάκις — τόσον παρακολουθούσι πυκναί η μία την +άλλην, μόναι, ή ανά δύο, ή κατά συστάδας — τους εις θήραν τροφής +εκστρατεύοντας μύρμηκας· μόνον ότι δεν τρίβουσιν, ως εκείνοι, +προς αλλήλας τας πορφυράς εκ του βορρά ρίνας των. Σταματώσιν +όμως, οσάκις συναντήσωσιν ομοφύλους και γνωρίμους, αδιαφορούσαι +προς την κρυεράν αναπνοήν της Πάρνηθος, ήτις κυματίζει τας +εσθήτας των, και προδίδει τους μικρούς καμπύλους των πόδας, και +βάπτει ιανθίνους τας δροσεράς των παρειάς. Ανταλλάσσουσιν έν +μειδίαμα και μίαν χειραψίαν, ερωτώσιν η μία την άλλην πόθεν +έρχεται και πού υπάγει, και αποχωρίζονται φαιδραί και σπεύδουσαι +εις εκπλήρωσιν της υψηλής αυτών αποστολής. + + +*** + +Πόθεν έρχονται και πού υπάγουσιν; + +Ως να μη το εγνώριζον! + +Έρχονται από τας οικίας των, όπου αφήκαν πρωί πρωί το θάλπος και +τα κλειστά παράθυρα, την ανημμένην εστίαν και τον διαρραφή των +κοιτωνίτην, και εξήλθον εις τους παγερούς δρόμους και τας +αναπεπταμένας πλατείας, άλλαι με τας σισύρας και τα βαρέα των +περιώμια και τους πτιλωτούς των β ό α ς, και άλλαι, +ευσταλέστεραι εξ ανάγκης ή φιλαρεσκείας, επιδεικνύουσαι ασκεπή +την γλαφυράν των οσφύν και αψηφώσαι το δριμύ πνεύμα του ανέμου, +εν πλήρει πεποιθήσει εις την αντοχήν των τοσάκις αγωνισθέντων +ώμων των. + +Πηγαίνουσι δε όλαι, ή σχεδόν όλαι, εις . . τα εμπορικά! Εις του +Βουγά και του Χουτοπούλου, εις του Κατελούζου και του Πατσιφά, +και εις όλων των άλλων φιλομειδών και επιχαρίτων βαλαντιοσκόπων +τας ελκυστικάς και πολυωνύμους παγίδας, όσας έχει στήσει ο συρμός +εκατέρωθεν των μεγάλων εμπορικών αρτηριών της πρωτευούσης. + +Πηγαίνουσιν ίσως — θα υποθέσετε όσοι τας βλέπετε μεν αλλά δεν τας +γνωρίζετε — διά να αγοράσωσιν; + +Ενίοτε ναι, αλλ' ως επί το πλείστον όχι, — ευτυχώς! + +Αλλοίμονον, εις τους αθηναίους, αν όλαι αυταί αι αθηναίαι +μετέβαινον εις τα εμπορικά, ίνα κενώσωσι τα βαλάντιά των! Τα +δυστυχή αυτά, τα ρικνά και χρόνιον ατροφίαν πάσχοντα βαλάντια προ +καιρού ήδη πολλού θα είχον εντελώς κενωθή, πολύ έτι πριν επιτείλη +το σύστημα των οικονομικών συνδυασμών εις τον ελληνικόν ορίζοντα, +πολύ πριν ή ανακηρυχθώσι χωρίς ποτέ να βασιλεύσωσι τα περιλάλητα +ισοζύγια, πολύ πριν ή σημάνη η πρώτη Δεκεμβρίου 1893 το Δ ι' +ε υ χ ώ ν των αγίων εις τας ελληνικάς περιουσίας. + +*** + +Όχι, ευτυχώς! + +Δεν πηγαίνουσιν αι αθηναίαι εις τα εμπορικά διά να αγοράσωσιν. + +Αγοράζουσιν ενίοτε, αλλ' εν παρέργω ή εν εσχάτη ανάγκη· ένα πήχυν +ίσως ταινίας οιασδήποτε ή ημίσειαν δωδεκάδα κομβίων, αν μετά +δίωρον βάσανον του δυστυχούς εμπόρου και ατελείωτον λογοκοπίαν +αισθανθώσι το ερύθημα της εντροπής· ή ακριβώς μεν εκείνο, διό +εξεκίνησαν πρωί από της οικίας των, αλλά μετά πεντάωρον ριζικήν +ανασκάλευσιν όλων των εμπορικών καταστημάτων από του πρώτου μέχρι +του τελευταίου. + +Αι κυρίαι των Αθηνών μεταβαίνουσι κυρίως εις τα εμπορικά διά να +διασκεδάσωσιν. Η εκδρομή των είνε είδος τι περιπάτου, είδος τι +α λ ε π ο ύ ς, της οποίας η σύλληψις γίνεται πολλάκις παραδόξως +εις το ζαχαροπλαστείον του Γιαννάκη, είδος τι προσκυνήματος εις +τας προθήκας των εμπορικών, ων η εξωτερική λατρεία, ελκύει μεν ως +επί το πολύ τας ευλαβεστέρας και εις τα ενδότερα του τεμένους, +αλλ' όχι πάντοτε και εις απόθεσιν του οβολού των εις τον κορβανάν +των ιερέων του Ερμού. + +*** + +Τι να κάμωσι το πρωί εις την οικίαν των; Τα παιδία των, αν έχουν, +επήγαν ήδη εις το σχολείον· η μαγείρισσα επέστρεψεν από την +αγοράν· το μυθιστόρημά των θα το αναγνώσωσι το εσπέρας· η +υπηρέτρια ήνοιξε τα παράθυρα της οικίας και ξεσκονίζει. + +Ο οίκος των είνε αυτόχρημα ακατοίκητος. + +Έπειτα, τι απίθανον να έφερε διά του τελευταίου ατμοπλοίου κανέν +νέον ύφασμα ο Πατσιφάς ή κανέν νέον κόσμημα της αιθούσης ο +Χουτόπουλος; Είνε δίκαιον να μη το ίδωσι, και το βράδυ, όταν +συναντηθώσι που περί το μικρόν τραπέζιον του τεΐου ή την +μεγαλειτέραν τράπεζαν του Μ ά ο υ ς, να φανώσιν αυταί +διδασκόμεναι παρ' άλλων τα νέα; + +*** + +Τας γνωρίζουσιν όλας οι δυστυχείς έμποροι, τας γνωρίζουσιν εκ +μακράς, ορθίας και κοπιώδους πείρας. + +Δι' αυτό εκφράζει ανεκλάλητον χριστιανικήν εγκαρτέρησιν το +οξύμωρον εκείνο μειδίαμα, το οποίον διαστέλλει τα προσηνή των +χείλη, οσάκις νέα προσκυνήτρια προσέλθη, αυξάνουσα το άλλο πλήθος +των συνηγμένων ήδη εντός του τεμένους εκείνου του συρμού. + +Τας γνωρίζουσι· και εν τούτοις τας υποδέχονται προσκλίνοντες την +σπονδυλικήν αυτών στήλην, προσφέροντες εις αυτάς κάθισμα, και +ερωτώντες γλυκερώτατα· + + — Τι προστάζετε; + +Αλλ' εις την ερώτησιν αυτήν σπανίως δίδεται απάντησις. Η νέηλυς +κάθηται εν πρώτοις, εξάγει κατόπιν το ρινόμακτρόν της και +σπογγίζει την ρίνα της — ήτις, όσον γυναικεία και αν ήνε, είνε +όμως ρις ανθρωπίνη — και αρχίζει έπειτα ατελείωτον διάλογον προς +τας παρακαθημένας της· + + — Τι κάμνετε; + + — Πώς είσθε; + + — Πόσον καιρόν έχω να σας ιδώ! + + — Πώς είνε τα παιδιά; + + — Το μικρό ήτον ολίγον κρυωμένο. Τώρα είνε καλλίτερα. . . . +Ευχαριστώ. Και ο κύριος αδελφός σας; + + — Και η νύμφη σας; + + — Καλέ θα φύγετε, έμαθα! μ' αυτόν τον καιρόν; + + — Δεν απεφασίσαμεν ακόμη τίποτε. Ίσως μετά τας εορτάς, . . Και +σιγώτερα, εις το ους· + + — Καλέ, πώς σας εφάνη; η κυρία Κ . . . ν' αφήση τον άνδρα +της! . . . + + — Η κυρία Α . . . θέλετε να ειπήτε. + + — Μπα! και η κυρία Α . . . ; περίεργον. Και πώς αυτό; + + — Πολλά λέγονται . . . . . + +Και λέγονται αληθώς πολλά, αναρίθμητα, ατελείωτα. + +Έχουσι, βλέπετε, και αι κυρίαι τα καφενεία των, ως οι άνδρες. + +Τα δε ταλαίπωρα γ α ρ σ ό ν ι α ίστανται εκεί όρθια προ των +καταφόρτων τραπεζών, όπου υπό τους δυσκόλους δακτύλους των +ανορέκτων πελατίδων ανεπτύχθησαν ήδη μεταξωτά και μάλλινα, +επίκροκα και ταινίαι, στηθόδεσμοι και περιτραχήλια, εις μάτην +προσμένοντα την εκλογήν των. + +Ανοίγει τέλος το στόμα της η νέηλυς, αφού είπεν όσα είχε και +ήκουσεν όσα ήθελε, και ζητεί κάτι, αλλ' εική, ασκόπως, ως θα +εζήτει ο,τιδήποτε άλλο. Αι χάρτιναι θήκαι καταβαίνουσι ταχείαι +από των θέσεών των, οι υπάλληλοι αρχίζουσι τον πανηγυρισμόν του +περιεχομένου των, και αι μικραί της κυρίας χείρες αναδιφώσι, +παραμερίζουσι, σκαλεύουσι, πασπατεύουσι, και καθ' ην στιγμήν +εφάνη σαν τέλος ότι κάτι εξέλεξαν, και ηκτινοβόλησε του υπαλλήλου +ο οφθαλμός, και προσέκλινεν ο καταστηματάρχης επιδοκιμάζων την +καλαισθησίαν της εκλογής, αι μικραί χείρες αποσύρονται αδρανείς, +η κυρία εγείρεται, — αφού εξεκουράσθη ήδη εντελώς — και λέγει +χαριέστατα μειδιώσα· + + — Ευχαριστώ . . . . θα ξαναπεράσω! + +*** + +Και ξαναπερνά δυστυχώς, ως τοσάκις ήδη εξαναπέρασε. + +Και το προσκύνημα αυτό το ατελείωτον επαναλαμβάνεται καθ' +εκάστην· αρχίζει την πρωίαν και λήγει την μεσημβρίαν ή και την +εσπέραν πολλάκις, χωρίς ποτέ να κουρασθώσιν αι προσκυνήτριαι, +χωρίς να βαρυνθώσι, χωρίς να πεινάσωσιν, όταν σημαίνη μεσημβρία, +χωρίς να πτοηθώσι το σκότος, όταν ανάπτωνται πλέον οι σπάνιοι +φανοί των οδών. + +Και επιστρέφουσιν εις τας οικίας των, κατευχαριστημέναι ότι +καταδιεσκέδασαν, ενώ οι ταλαίπωροι σύζυγοι, οι αδελφοί ή οι +πατέρες των αναμένουσι πεινώντες την επιστροφήν των, ίνα +καθίσωσιν εις την τράπεζαν. + + + +ΑΝΑ ΤΑΣ ΟΔΟΥΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (18) + + + +Ας μην ανησυχήση ο κύριος Δήμαρχος Αθηναίων. + +Δεν έχομεν σκοπόν να επιθεωρήσωμεν τας οδούς της πόλεως. + +Την επιθεώρησιν αυτών θα επιχειρήσωμεν ίσως άλλην τινά ημέραν, +όταν παρέλθη ο καιρός των βροχών και του βορβόρου, και καταστή +ούτως ακίνδυνος οπωσδήποτε η ευσυνείδητος του έργου ημών +εκπλήρωσις. Δεν θα αναμείνωμεν, εννοείται, τον κονιορτόν του +θέρους, διότι θα έχωμεν ανάγκην κάτι να ίδωμεν χωρίς να +τυφλωθώμεν. Θα εκλέξωμεν μίαν των σπανίων ημερών, καθ' ην να μη +υπάρχη κονιορτός μήτε βόρβορος. Επειδή δε αι ημέραι αύται είνε +σπάνιαι, σπανιώταται εν Αθήναις, διότι και όταν ήνε κονιορτός, +ηξεύρουσι την τέχνην οι καταβρέκται του Δήμου να μεταβάλλωσιν +αυτόν εις βόρβορον, μειδιά ήδη βεβαίως εν μακαριότητι ο κύριος +Δήμαρχος, συλλογιζόμενος ότι μακρόν καιρόν θα αναμείνωμεν την +ανατολήν της εξαιρετικής εκείνης ημέρας, + +Αι! τις οίδεν; Ο μέγας της Ελλάδος θεός, ο θεός ο δωρήσας εις +τους Έλληνας το κοινοβουλευτικόν πολίτευμα και το γαλλικόν +θέατρον, ο εισαγαγών παρ' ημίν το θείον δώρον του χρηματιστηρίου +και πολιτίσας ημάς μέχρι του Κυνηγίου της Αλώπεκος και των bals +calicot, θα ευδοκήση να χαρίση και εις τας Αθήνας μίαν ημέραν +άνευ βορβόρου και άνευ κονιορτού. + +Δεν την περιμένομεν, βλέπετε, από τους ανθρώπους, αλλά την +περιμένομεν από τον θεόν, όστις σήμερον τουλάχιστον, εκεί όπου +κατηντήσαμεν, αφού δεν ευδοκεί να μας βρέξη ολίγον χρυσόν διά τα +τοκομερίδια, ημπορεί επί τέλους και να παύση βρέχων νερόν δι' +ολίγας ημέρας. + +Μίαν από τας ημέρας αυτάς θα επιθεωρήσωμεν και ημείς τας οδούς +της πρωτευούσης και την κατάστασιν αυτών. + +*** + +Σήμερον σκοπόν μόνον έχομεν να μεταδώσωμεν εις τους αναγνώστας +ημών ολίγας εκ των προχείρων διασκεδάσεων και τέρψεων, τας οποίας +παρέχουσι δωρεάν αι οδοί των Αθηνών εις πάντα κάτοικον ή +διαβάτην, αστόν ή ξένον, επαρχιώτην ή αλλοδαπόν. + +Διά να τας απολαύση τις όλας, δεν είνε πάντοτε ανάγκη να εξέλθη +εις την οδόν. Ενσκήπτουσιν αύται από της οδού κατά του μόλις +εξυπνήσαντος ή και κοιμωμένου έτι ακάκου θνητού, απαράλλακτα όπως +κατά την οθωμανικήν παροιμίαν μεταβαίνει το βουνόν προς τον +Μωάμεθ, οσάκις αυτός δεν ευκαιρεί να μεταβή προς εκείνο. + +Ας παρέλθωμεν τους δυστυχείς σαλεποπώλας, οίτινες, αν δεν +ανήκουσιν ήδη εις το παρελθόν, είνε όμως αναντιρρήτως εκπεσούσα +πλέον μεγαλειότης. Ηνάγκασε και αυτούς ο προβαίνων ολονέν +πολιτισμός των Αθηναίων να γείνωσι πολύχειρες και πολυτεχνίται, +να προσθέσωσιν εις το αρχικόν και πατριαρχικόν των επιτήδευμα +πολλά άλλα, να μεταβληθώσιν από πλανοδίων πωλητών εις καθιστικούς +εμπόρους, να γείνωσι χαλβαδοπώλαι και βουτυροπώλαι, να ανοίξωσι +τέλος εμπορικά καταστήματα και να γείνωσιν επιτηδευματίαι +φορολογούμενοι, προς αγαλλίασιν του οικονομικού εφόρου, αφού δεν +ηδύναντο άλλως να κερδήσωσι τον ολιγαρκή και πενιχρόν αυτών βίον. +Διότι . . . . τις πίνει πλέον σαλέπι εν Αθήναις, όπου και αυτός ο +καφές κινδυνεύει να εκθρονισθή υπό του τεΐου; Μόλις που +βρογχοπαθής τις γραία, ή μαθητής επαρχιώτης προσκείμενος εις τα +παλαιά, ουδ' αποτριβείς έτι την μικροπολιτικήν σκωρίαν υπό του +θεάτρου των Ποικιλιών. + +Δι' αυτό και σπανία, βραχνή, δειλή και εξησθενημένη ακούεται από +της οδού η φωνή του εωθινού σαλεποπώλου. + +*** + +Αλλ' αντ' αυτής όμως ποία — Θεέ και Κύριε! — είνε η φοβερά εκείνη +κραυγή, η σχίζουσα τα ώτα ως μελωδικόν κορύφωμα νεοβαγνερικής +μουσικής, και καλύπτουσα τον κυλιόμενον πάταγον των τροχών +παρελαύνοντος αμαξίου; Είνε σάλπισμα δαίμονος κρυολογημένου, ή +απαίσιος ήχος σχιζομένου πανίου; είνε ροκάνας υπερμεγέθους +κρωγμός ή υλακή θηρίου τινός της Αποκαλύψεως; Είνε ζώου μυκηθμός +ή παράφρονος άναρθρος κραυγή; + +Τίποτε απ' όλ' αυτά. + +Είνε απλούστατα η μουσική πρόσκλησις του αρτοπώλου της οικίας. + +Ο οιονεί από θριαμβικού δίφρου και δίκην γηίνου τοποτηρητού της +θείας προνοίας περιφέρων εις των πελατών του τους οίκους τον +επιούσιον αυτών άρτον εσταμάτησε προ της θύρας σας τον ταχύν +τριποδισμόν του ασθματικού του ιππαρίου, και φυσά φυσίγναθος την +ορειχαλκίνην του βυκάνην. Δεν ομοιάζει αυτός τον ράθυμον +καραγωγέα της καθαριότητος, όστις αδιαφορεί εντελώς αν ακουσθή· +θέλει τουναντίον να τον ακούσωσιν όλοι, και ο οξύς του φοβερού +του σαλπίσματος ήχος, κλονίζων τας υέλους των παραθύρων, σχίζων +τα ώτα των ενοίκων, παροξύνων εις σπαρακτικάς ωρυγάς τον σκύλον +της οικίας και εις αγωνίας κακαρίσματα τας όρνιθας της αυλής, +φθάνει τέλος διάτορος εις το μαγειρείον, + +Εσώθημεν! Η μαγείρισσα εξήλθεν εις την οδόν και παρέλαβε το +σιτηρέσιον της οικίας. + +Ο σαλπιστής παρήλθε, και η παράφωνος ηχώ της σάλπιγγός του +ακούεται περαιτέρω αναστατούσα την γειτονίαν. + +Και όμως υπάρχει που άρθρον του ποινικού Νόμου, τιμωρούν την +διατάραξιν της οικιακής ειρήνης των πολιτών. + +*** + +Να μείνωμεν ακόμη εντός του οίκου, διά να ακούσωμεν +αλληλοδιαδόχως τας ποικίλας κραυγάς του αγοράζοντος +μ π ο τ ί . . . λ ι α ι ς, του ζητούντος χ α λ κ ώ μ α τ α ν α +γ α ν ώ σ η και του ισχνού γυρολόγου, του πανηγυρίζοντος δι' +ερρίνου ψαλμωδίας το περιεχόμενον του ονοφορήτου εμπορικού του +καταστήματος; + +Ας μας λείψη. + +Αρκετά ήδη μας εξεκώφανεν ο αρτοφόρος. Ας εξέλθωμεν εις τας +οδούς, όπου άλλαι και πολλαί μας περιμένουσι ψυχαγωγίαι. + +Εν πρώτοις αδύνατον είνε να μη απαντήσωμεν κάπου νωπήν τινα +τάφρον ανορυσσομένην προ των ποδών μας. + +Οι αθηναίοι εσυνείθισαν εκ μακράς ανοχής των αρχών να θεωρώσι +τους δρόμους της πόλεως των ως ιδιόκτητον αγρόν, τον οποίον +αροτριώσι και άνασκάπτουσι και διβολίζουσιν, ως αν επρόκειτο να +τον φυτεύσωσιν όλον σπαράγγια. Ο είς εδώ ανοίγει χάνδακα, διά να +φέρη εις την οικίαν του το ύδωρ ή το φωταέριον, ο άλλος παρέκει +ανοίγει μεγαλείτερον διά να μεταγγίση εις τας γηραιάς και +απωστεωμένας πλέον αρτηρίας των υπονόμων της πόλεως τας περιττάς +ευωδίας του μαγειρείου και . . . . άλλων μερών του οίκου του. + +Και όλα αυτά γίνονται ελευθέρως, ακωλύτως, όπως θέλει και κρίνει +πρόσφορον έκαστος συνταγματικός πολίτης των Αθηνών, δικαίαν +αξίωσιν έχων, ως τακτικώς ψηφοφορών και ατάκτως πληρόνων τους +φόρους του, να ασκή ανεξελέγκτως όσα νομίζει ελευθέρου πολίτου +δικαιώματα. + +Αν μετά τινας ημέρας παρέλθετε πάλιν εκεί προ της τάφρου, θα +ίδετε αντ' αυτής ένα λόφον βορβόρου, και μετά τινας άλλας ημέρας, +ότε τον βόρβορον απεκόμισαν ήδη των διαβατών οι πόδες ή απέπλυνεν +η βροχή, ευρύ ρυπαρόν αυλάκιον. + +*** + +Ας προχωρήσωμεν. + +Θέλετε το πεζοδρόμιον ή την οδόν; + +Αλλ' εκείνο είνε δυστυχώς ονόματι μόνον πεζοδρόμιον, πράγματι δε +ό,τι άλλο θέλετε. + +Εκεί έχει σωρεύσει προ της θύρας του όλας αυτού τας κοφίνους ο +οπωροπώλης, και ο παντοπώλης όλα του τα σαρδελλοβάρελα. Εκεί έχει +παρατάξει ο καφεπώλης τα σιδηρά του τραπεζάκια και τας χωλάς του +καθέδρας. Εκεί πολλάκις το θέρος αναπτύσσονται εν υπαίθρω +ολόκληρα εστιατόρια. Εκεί θα προσκρούσετε ίσως προς το κομψόν +χειραμάξιον, εφ' ου η τροφός διακεκριμένου οίκου εξάγει εις +περίπατον το μαμμόθρεπτον νήπιον. Εκεί θ' ανακόψη παν βήμα σας +όμιλος αργών διερωτούντων αλλήλους τα νέα της ημέρας. Εκεί +κινδυνεύετε να κρημνισθήτε πολλαχού εις τα ταρτάρεια βάθη των +υπογείων αποθηκών των εμπορικών καταστημάτων, ων την χαίνουσαν +καταπακτήν ελησμόνησε να κλείση ο υπηρέτης, ή να ανατραπήτε υπό +γιγαντιαίας κενής κιβωτού, όθεν προ μικρού εξήχθησαν οι +τελευταίοι νεωτερισμοί των Παρισίων. Τα πεζοδρόμια χρησιμεύουσιν +εν Αθήναις εις πάντα και πάντας· μόνον εις τους πεζούς διαβάτας +δεν χρησιμεύουσιν. Άπορον δε είνε αληθώς, πώς εξέφυγον μέχρι +τούδε την προσοχήν των ποδηλατών. Δεν εννοώ τι θα τους εμπόδιζε +να εισβάλωσι και εις αυτά. Ίσως τους αποθαρρύνει κάπως η ιδέα, +ότι καλλίτερον είνε να π έ φ τ η κ α ν ε ί ς ε ι ς τ α +μ α λ α κ ά. + +*** + +Δόξα τω Θεώ! + +Ιδού τέλος και έν πεζοδρόμιον κενόν. + +Παρέρχεσθε αργά, βραδυπατών, ελευθέρως αναπνέων. Είσθε αμέριμνος, +συλλογίζεσθε τις οίδε τι ωραία πράγματα, αναπάλλετε ησύχως το +ραβδίον σας, και ροφάτε ηδονικώς τον καπνόν του σιγάρου σας, ότε +αίφνης . . . Π ρ α φ! διά μιας αφ' υψηλού, τρία βήματα εμπρός σας +— αν είσθε τυχηρός — ή επί της κεφαλής σας αυτής αν είσθε ατυχής, +χύνεται βαρύς και ρυπαρός Νιαγάρας. Κατάπληκτος, διάβροχος και +βλασφημών υψούτε το βλέμμα, και βλέπετε υψηλά εκεί φαιδράν και +γυμνόποδα υπηρέτριαν, σφογγαρίζουσαν τον εξώστην της οικίας και +βρέχουσαν αμερίμνως επί της κεφαλής σας τον υγρόν αυτής βόρβορον. +Φωνάζετε, αν είσθε τολμηρός, και ακούετε εις απάντησιν τους +γέλωτάς της, συνοδευόμενους πολλάκις εν χορώ υπό των παρερχομένων +διαβατών. Σιωπάτε, αν είσθε δειλός, και παρέρχεσθε, μακαρίζοντες +την πρωτεύουσαν και τας αρχάς της. Δεν είσθε ο πρώτος, ούτε θα +ήσθε ο τελευταίος. + +*** + +Δεν ειξεύρω, τι θα κάμη από πρώτης Ιανουαρίου η στρατιωτική +αστυνομία. Αλλ' ό,τι έκαμε μέχρι τούδε η διοικητική, διά να +καταστήση τας οδούς της πρωτευούσης εν ασφαλεία προσιτάς εις τους +κατοίκους αυτής, δεν παρέχει βεβαίως ύλην εις επικόν ποίημα ή εις +λόγον πανηγυρικόν. Ίσως τις των νεωτέρων συμβολιστών αντλήση εξ +αυτών το θέμα βαθείας τινός αλληγορίας. Το βέβαιον όμως είνε, ότι +η παροιμιακή δόξα της ελευθέρας Κερκύρας ωχρίασεν από πολλού προ +της αίγλης των Αθηνών. + + + +ΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΑΙ ΤΟΝ ΟΔΩΝ (19) + + + +Δεν ειξεύρω πότε ανεκάλυψε και πώς δικαιολογεί η νεωτέρα +ψυχολογία την ανακάλυψιν, ότι το άσμα είνε ενδόμυχος ανάγκη και +αυτόματος ούτως ειπείν έκχυσις τοιαύτης τινός ή τοιαύτης ψυχικής +καταστάσεως, ιδίως δε των δύο άκρως αντιθέτων, της φαιδρότητος +και της μελαγχολίας. Το βέβαιον όμως είνε, ότι τον μελαγχολώντα +Έλληνα — δεν εννοώ τον περισσότερον ή ολιγώτερον εξευρωπαϊσμένον, +τον ερρύθμως στενάζοντα προς την σελήνην και υποκώφως +διακιθαρίζοντα την ψυχικήν αυτού βαρυθυμίαν, αλλά τον γνήσιον και +ανεπίπλαστον και ημιβάρβαρον μεν αλλ' ελληνίστατον Έλληνα του +λαού σπανιώτατα ή μάλλον ειπείν ουδέποτε κινεί εις άσμα η +μελαγχολία. Άλλως η Ελλάς ολόκληρος θα είχεν από πολλών ήδη μηνών +μεταβληθή εις απέραντον ύπαιθρον ωδείον, οπού οι ελέω +ο ι κ ο ν ο μ ι κ ώ ν σ υ ν δ υ α σ μ ώ ν πτωχυνθέντες και +λιμοκτονηθέντες Έλληνες θα εξεθύμαινον εις ήχον μάλλον ή ήττον +βαρύν την μελανήν χολήν του στήθους των. + +Ο ελληνικός λαός ψάλλει συνήθως όταν ήνε εύθυμος. Επειδή δε +τούτο, σήμερον ιδίως, σπανίως του συμβαίνει, αναζητεί την +ευθυμίαν εντός του πλήρους οίνου ποτηρίου, και όταν την εύρη — +πράγμα όχι δύσκολον — την διαλαλεί μεγαλοφώνως και μουσικώς, είτε +δι' ενός αμανέ είτε διά μιας καντάδας, αναλόγως πλέον της +καταγωγής αυτού, της μουσικής του ανατροφής, της καλαισθησίας του +ή της ειδικωτέρας ψυχικής του καταστάσεως. Την διαλαλεί δε τότε +οξυφωνότατα αληθώς και παταγωδέστατα, ξελαρυγγιζόμενος αυτόχρημα +και ογκούμενος μάλλον ή άδων. Έχει βεβαίως την ιδέαν ότι +τραγουδεί, αλλά κραυγάζει μόνον και ουδέν άλλο. + +Ο Έλλην δεν επλάσθη υπό της φύσεως μουσικός. Τούτο είνε λυπηρά +αλήθεια, της οποίας μόνον χάριν της επικρατούσης προλήψεως και +προς αποφυγήν μακρολογίας δύναταί τις να παραδεχθή τους +Επτανησίους ως εξαιρέσεις. Ο Έλλην δεν έχει δυστυχώς ούτε το ους +μουσικόν ούτε την φωνήν μουσικήν. Πλην δε σπανίων εξαιρέσεων +ξεφωνίζει μεν συνήθως άδων, παραφωνεί δε ως επί το πλείστον ως +ραγισμένος οξύαυλος. + +*** + +Και οσάκις μεν ο έλλην τραγουδιστής εκχύνει εις τόνους μάλλον ή +ήττον αμούσους και τραχείς και εις κραυγάς μάλλον ή ήττον οξείας +την τεχνητήν αυτού φαιδρότητα εκεί όπου την ηγόρασε, τουτέστι +παρά την τράπεζαν του οινοπωλείου, meno male, ως λέγουσιν οι +Ιταλοί· το κακόν είνε υποφερτόν. Τραγουδισταί και ακροαταί είνε +συνήθως οι αυτοί, ή, αν ήνε διάφοροι, ισοπεδούνται όμως ταχέως +υπό του ρητινίτου και ώτα και φωναί, η συναυλία ευρύνεται, και +όσοι δεν ψάλλουσιν, υποκρούουσιν επί τέλους διά των ποτηρίων ή +των γρόνθων αυτών επί της τραπέζης. Όλοι των είνε προδήλως +ευχαριστημένοι, και υπέρ πάντας αναντιρρήτως ο οινοπώλης, ο εκ +μακράς πείρας γινώσκων, αν μη υπό του Ευαγγελίου διδαχθείς, πότε +συνήθως εξοδεύεται ο ε λ ά σ σ ω ν οίνος. + +Αλλ' όταν όμως οι ατμοί του οίνου γεμίσωσι τας κεφαλάς των +τραγουδιστών, και θερμανθή κατ' ολίγον μέχρι πνιγμού η ατμοσφαίρα +του οινοπωλείου, και στενοχωρηθέντες οι οινόφλυγες ψάλται +ποθήσωσιν ύπαιθρον δροσερόν αέρα και εκχυθώσιν εις τας οδούς εν +ώρα μεσονυκτίου, τότε — οίμοι! — αρχίζει το βάσανον των ειρηνικών +κατοίκων της πόλεως. + +*** + +Επεστρέψατε αργά εις την οικίαν σας, αφού ημέραν όλην, από πρωίας +μέχρι βαθείας πολλάκις νυκτός, ηγωνίσθητε τον ατερπή και +βαρύμοχθον αγώνα του βίου. Μόλις το δείπνον κατορθοί να διαλύση +κάπως την δυσθυμίαν σας, και τις οίδε ποίαι σκέψεις και ποίαι +περί της αύριον μέριμναι παρακολουθούσι τας έλικας του καπνού, +τας αναδιδομένας υπό του σιγάρου, το οποίον ανάπτετε μηχανικώς. +Ποθείτε ανακούφισιν, ανάπαυσιν. Το αισθάνεσθε, και κατακλίνεσθε +τέλος, καλούντες εκ μέσης ψυχής τον παρήγορον ύπνον επί τα +βλέφαρά σας. Αργεί να έλθη, αλλά τέλος έρχεται, και αρχίζετε ήδη +να αισθάνεσθε την ευχάριστον εκείνην έκλυσιν των σωματικών σας +δυνάμεων, την ποθητήν εκείνην σύγχυσιν των ιδεών, ήτις τον +προαγγέλλει, ότε . . . . . αίφνης φοβερά φωνασκία μουσολήπτων +δαιμόνων αντηχεί από της οδού. Δεν είνε είς, κλαυθμηρίζων +ερρίνως, ως άλλοτε, τον αμανέν του. Είνε πολλοί, είνε συμμορία +ολόκληρος, είνε χορός αποτελών συναυλίαν, και αναμιγνύων εις +σπαρακτικόν των ώτων σας κράμα πάσαν δυνατήν και αδύνατον ζώου +φωνήν, από του βαρέος ογκηθμού γεγηρακότος όνου μέχρι της οξείας +υλακής δερομένου κυναρίου, από του μυκηθμού του βοός μέχρι του +γρυλλισμού του χοιριδίου. Άλλοι εξ αυτών είνε δήθεν βαθύφωνοι και +άλλοι μεσόφωνοι, άλλοι βαρύτονοι και άλλοι, οι νεώτεροι και +αμύστακες, παρωδούσιν απαισίως γυναικείας φωνάς, συστέλλοντες εις +οξύν συριγμόν τον οινοβραχή των λάρυγγα. Άδουσι δήθεν εν +τετραφωνία, και μέλπουσιν, ως φρονούσιν, ευρωπαϊκούς σκοπούς. +Είνε οι πλείστοι εξ αυτών θαμισταί των ωδικών καφενείων, και εξ +αυτών εταμίευσεν η μουσική των μνήμη όσα βρυχάται το άμουσον +αυτών στόμα. + +Ανασκιρτάτε σπασμωδικώς επί της κλίνης σας, ως από φοβερού +εφιάλτου εγειρόμενοι, αγανακτείτε, βλασφημείτε, συλλογίζεσθε ότι +πληρόνετε τακτικώτατα τους φόρους σας, και ότι επομένως έχετε +αναμφήριστον το δικαίωμα της οικιακής ειρήνης και ασφαλείας, +στέλλετε μυριάκις εις τον διάβολον τους νυκτερινούς συναυλητάς +και τους νεοφωτίστους αστυφύλακας, αλλά μ' όλα ταύτα ή μάλλον +ειπείν δι' όλα ταύτα ο ύπνος σας επέταξε. Μένετε μ' ανοικτούς +οφθαλμούς, . . . και ελπίζετε ίσως ότι θα παρέλθη ταχύς ο φοβερός +εκείνος μουσικός χείμαρρος προ των παραθύρων σας, και θα μεταβή +τέλος περαιτέρω, να εξυπνήση και άλλον άκακον χριστιανόν. Αλλ' οι +συμμορίται παραμένουσι και ξελαρυγγίζονται εναμίλλως, τις οίδεν +εις τίνος σκληράς μαγειρίσσης την άτεγκτον καρδίαν προσφέροντες +τον μουσικόν λιβανωτόν των ακαταπονήτων λαρύγγων των. + +*** + +Αλλ' ίσως δεν κοιμάσθε, ότε αντήχησεν έξωθεν της οικίας σας + + il rauco suon della tartarea tromba + +Εργάζεσθε όμως, ή προσπαθείτε καν να εργασθήτε. Ανάψαντες τον +λύχνον σας εστρώσατε τον χάρτην εμπρός σας, ελάβατε τον κάλαμον +εις χείρας, και ηρχίσατε κάπως να συγκεντρόνετε τας ιδέας +σας, . . . ότε εκρήγνυται διά μιας της μεθύσου ομάδος ο +απροσδιόνυσος πάταγος. Συμμαζεύσατε τότε πλέον τας ιδέας σας, αν +ημπορείτε! Έφυγαν όλαι μικραί και μεγάλαι, και μένετε με τον +κάλαμον εις την μίαν χείρα και με την άλλην χείρα ξύουσαν την +άγονον πλέον και ανέλπιδα κεφαλήν σας. + +Αλλ' ίσως έχετε το ατύχημα μήτε να κοιμάσθε, μήτε να εργάζεσθε, +αλλά να ασθενήτε, ή να έχετε πλησίον σας εκεί ασθενούντα ένα των +οικείων σας. Στενάζετε, ή βλέπετ' εκείνον στενάζοντα υπό τον +πυρετόν, τυραννούμενον υπό της αϋπνίας και κυλιόμενον εν αγωνία, +επί της κλίνης του. Φαντάσθητε δε, — και διατί να το φαντασθήτε, +αφού πολλάκις βεβαίως το επάθετε — το φοβερόν επί του ασθενούς +αποτέλεσμα της αιφνιδίας εκείνης των μαινομένων λύκων ωρυγής! + +*** + +Και διατί ταύτα πάντα; + +Διά να μη προσβληθή ίσως η συνταγματική ελευθερία του έλληνος +πολίτου; + +Ή διά να μη παρακωλυθή η ανάπτυξις της μουσικής εν Αθήναις; + +Ή διά να διασκεδάζωσιν ελευθέρως οι αθηναίοι ψηφοφόροι, +αποσπώμενοι πάσης άλλης πολιτικής σκέψεως και μερίμνης περί της +αύριον; + +Δι' ουδέν τούτων βεβαίως, αλλ' απλώς και μόνον διά να μη +κοπιάζωσιν υπερανθρώπως τα αστυνομικά όργανα. + +Ενθυμούμεθα εν τούτοις τα κ α ϋ μ έ ν α τα ευζωνάκια του εν +μακαρία τη λήξει Μπαϊρακτάρη, άτινα επί μήνας πολλούς είχον +αληθώς ειρηνεύσει τας αθηναϊκάς νύκτας, αδυσωπήτως συλλέγοντες +από πάσης αγυιάς και λεωφόρου και ρύμης της πρωτευούσης πάσαν +μεγαλόφωνον μουσικήν συμμορίαν, και ευσυνειδήτως ταμιεύοντες τα +παραπαίοντα μέλη της εντός των δροσερών κατωγείων των αστυνομικών +κρατητηρίων, . . . και ευλογούμεν την ωραίαν εκείνην εποχήν. + +Είνε τόσον δύσκολον άραγε να απαγορευθή αυστηρώς εν Αθήναις δι' +αστυνομικής διατάξεως ό,τι εις ουδεμίαν, ούτε πρωτεύουσαν ούτε +δευτερεύουσαν ούτε τριτεύουσαν πόλιν του πολιτισμένου κόσμου +επιτρέπεται, και η αστυνομική αυτή διάταξις να μη μείνη απλώς επί +του χάρτου; + +Είνε άραγε υπερβολική η αξίωσις των φιλησύχων αστών της πόλεως να +τεθώσιν αν μη εν κρείττονι αλλ' εν ίση καν μοίρα προς τους +φιλοταράχους, και να καταστώσιν ελεύθεροι να κοιμώνται, να +εργάζωνται ή και ν' ασθενώσιν εν ειρήνη, όπως εκείνοι δύνανται +κάλλιστα ν' αφεθώσιν ελεύθεροι να ξεφωνίζωσι και να +ξελαρυγγίζωνται όπου αλλού θέλουσιν, αλλ' όχι ανά τας οδούς της +πόλεως και υπό τα παράθυρα των οικιών; + +Ας σκεφθή, παρακαλούμεν, περί τούτου κατά τας ώρας της σχολής +αυτής η στρατιωτική αστυνομία. + + + + +Η ΚΥΡΙΑ ΔΕΧΕΤΑΙ (20) + + + +Δέχεται δηλαδή άπαξ της εβδομάδος διαρκούντος του χειμώνος, εις +ώραν ωρισμένην, από της πέμπτης συνήθως μέχρι της εβδόμης· έχει +τουτέστι την ημέραν της, son jour, ως λέγουσιν οι γάλλοι, κατά +την οποίαν κάθηται εις την οικίαν της, είτε βρέχει είτε δεν +βρέχει, είτε ωραίος καιρός είνε ή παγετώδης βορράς. + +Μη τυχόν υποθέσετε όσοι δεν παρακολουθείτε την εν Ελλάδι εξέλιξιν +του δυτικού πολιτισμού, ούτε διατελείτε ενήμεροι εις τας εν +Αθήναις προόδους του, ότι η Κυρία μένει εξαιρετικώς την ημέραν +αυτήν εις την οικίαν της, διότι έχει — ως άλλοτε εις χρόνους +βαρβαρότητος η μήτηρ αυτής ή προμήτωρ — να φροντίση περί των εν +τω οίκω, να επιστατήση εις την παρασκευήν του γεύματος, να +εποπτεύση την μελέτην των τέκνων της, ή να ευτρεπίση την +ιματιοθήκην των. Αυτά είνε γηραιάς εποχής παρωχημένα ασχολήματα, +μόλις που σήμερον μνημονευόμενα υπό των παλαιών· είνε αναμνήσεις +ευρωτιώσαι καιρών παρελθόντων, καθ' ας αι κυρίαι ελέγοντο επί το +προστυχώτερον οικοκυραί, και ιδρύουσαι οίκον διά του γάμου των +ήσαν υπερήφανοι διοικούσαι αυτόν ως σύζυγοι και μητέρες. + +Σήμερον αι κυρίαι — αι πολιτισμέναι, εννοείται, αι αναγινώσκουσαι +τον Bourget και τον Delpit, αι έχουσαι λεύκωμα και ομιλούσαι +αταράχως περί πραγμάτων, άτινα δεν ετόλμων να ακούσωσιν αι +μητέρες των, — έχουσιν άλλα πολύ μεγαλείτερα καθήκοντα προς τον +κόσμον και την εν αυτώ κοινωνικήν των θέσιν. Ζώσι διά τον κόσμον +μάλλον ή διά τον οίκον των και τους εν αυτώ. Και αυτό δε το +κάλλιστον του οίκου των μέρος, η αίθουσα, ήτις από τινος απέκτησε +μάλιστα και τέκνον — το σ α λ ο ν ά κ ι, αν αγαπάτε — είνε διά +τον κόσμον ιδίως και την υποδοχήν αυτού παρεσκευασμένη. Εκεί +έχουσι συμφορηθή πάντα του οίκου τα ανάκλιντρα και τραπεζάκια· +εκεί τα μεταξωτά ή βελούδινα μικρά προσκεφάλαια, άτινα εκέντησαν +κατά τας ώρας της αφθόνου σχόλης των η οικοδέσποινα ή αι +θυγατέρες της, και τα χρυσοποίκιλτα παλαιά υφάσματα, περιδεδεμένα +καλλιτεχνικώς περί τας φωτογραφίας των οικείων και φίλων· εκεί +επί παντός τραπεζίου παντοία μικρολογήματα, κρυστάλλινα αγγεία +κλονιζόμενα προς παν βήμα, λαμπτήρες μικροσκοπικοί περιστεφόμενοι +υπό των εκ τριχάπτου σκιαδίων των, ανθοδοχεία ναννοφυή μόλις +χωρούντα έν ίον, βιβλία εδώ, λευκώματα εκεί, και φόρτος παντοίος +βαρύτερος της ράχεως των βασταζόντων αυτόν τραπεζίων, και +κινδυνεύων να ανατραπή χαμαί εις άμορφον σωρόν κατά την πρώτην +αποτόμου επαφήν αγκώνος ή κνήμης. Εκεί τέλος παν κόσμημα και παν +στολίδιον δυνάμενον να καλλύνη το οπλοστάσιον αυτό του συρμού, +όπου αναμένει από της πέμπτης μετά μεσημβρίαν ώρας η +οικοδέσποινα, πάνοπλος προς πάσαν ενδεχομένην μάχην φιλαρεσκείας, +κενολογίας ή πνεύματος. + +*** + +Εις γωνίαν τινά της αιθούσης αυτής — ήτις παρέχει πολλάκις εν +συνόλω την όψιν βιομηχανικού μουσείου ή συμμιγούς παλαιοπωλείου — +αχνίζει επί κομψής λευκοστρώτου τραπέζης ή τεϊοδόχη, και παρ' +αυτήν παρατάσσονται πινάκια ποικιλομεγέθη, άλλο μεν με το φοβερόν +εκείνο Cake, το απαραίτητον πλέον διά πάσαν οικοδέσποιναν +σεβομένην εαυτήν και τους ξένους της, άλλο με σακχαροπήκτους +καρπούς, και άλλα με παντοία τραγήματα, εις καλλιτέχνους +πυραμίδας συντεταγμένα, ων την συμμετρίαν ελαθροχείρησαν πού και +πού, παρεισφρήσαντες προ της ώρας, οι δίποδες ποντικοί της +οικίας. + +Να εισέλθωμεν ημείς πρώτοι εις επίσκεψιν της κυρίας, καθ' ην ώραν +αναμένει έτι τους ξένους της, και τείνει έμπλεον προσδοκίας το +βλέμμα προς την θύραν, και προσέχει ανυπόμονον το ους προς πάντα +κρότον του κώδωνος της θύρας; + +Καλλίτερα όχι. Δεν είνε ευχάριστον να περιμένη τις, και ακόμη +ολιγώτερον να βλέπη άλλον περιμένοντα. Ενθυμηθήτε τον ταλαίπωρον +Σουφλερύ, όσοι δεν ηκούσατε τον Λεπορέλλον ψάλλοντα το αμίμητον +εκείνο Aspettare e non venire. Είνε στιγμαί αγωνίας πολλάκις αι +στιγμαί εκείναι, καθ' ας η κυρία, μάτην περιμένουσα και μάτην +κατασκοπούσα από του παραθύρου της τον καιρόν και τους διαβάτας, +αναμετρεί εν συντριβή πόσων γνωρίμων της συναδέλφων τας +η μ έ ρ α ς παρημέλησεν, εις πόσους των ξένων της δεν εμειδίασεν +επαρκώς κατά την παρελθούσαν Πέμπτην ή Παρασκευήν, όπως τους +ενθαρρύνη εις εξακολούθησιν του προσκυνήματος, και συγκυκά εν τη +αεικινήτω φαντασία της πολυποίκιλα και συγκρουόμενα σχέδια +μετανοίας ή εκδικήσεως. + +Το θέαμα θα ήτο ίσως ψυχολογικώς ενδιαφέρον, αλλ' όχι και +ευχάριστον. + +*** + +Ας βραδύνωμεν ολίγον, και ας εισέλθωμεν in medias res, ως +πράττουσιν οι μυθιστοριογράφοι, οι συμμορφούμενοι προς του +Ορατίου τα παραγγέλματα. Ας εισέλθωμεν εις την πλήθουσαν ήδη +αίθουσαν, θερμήν από των αχνιζόντων κυπέλλων και ζωηράν από της +συνομιλίας. Μη φοβήσθε. Δεν θα ταράξωμεν κανένα. Η μεν γενική +ομιλία δεν έχει ούτε αρχήν ούτε τέλος, ούτε αντικείμενον +ωρισμένον, οι δε κατ' ιδίαν εις τας γωνίας των ανακλίντρων +συνημμένοι διάλογοι δεν θα διακοπώσι προς χάριν μας. Θα +δυσκολευθώμεν ίσως μόνον να εύρωμεν θέσιν, αλλά θα το +κατορθώσωμεν επί τέλους, προσέχοντες, εννοείται, μη ανατρέψωμεν +κανέν τραπέζιον και τον επ' αυτού λαμπτήρα, και διολισθαίνοντες +διά μέσου σκαμνίων και γονάτων μέχρι της κενής εκείνης καθέδρας. + +Εκαθίσαμεν τέλος, επήραμεν εκόντες άκοντες το τσάι μας, και +φαιδρύναντες ευσυνειδήτως το πρόσωπον ημών διά του ιλαρωτάτου των +μειδιαμάτων, αποπειρώμεθα να μετάσχωμεν και ημείς της συνομιλίας. +Το πράγμα δεν είνε τόσον εύκολον, όσον φαίνεται. Αν μάλιστα η +πλειονοψηφία της ομηγύρεως είνε, ως συνήθως συμβαίνει, γυναικεία, +μακρά θα ήνε η απόπειρα και ίσως μάταιος επί τέλους ο κόπος. +Ομιλούσι τόσον ευχαρίστως αι γυναίκες! Έπειτα δε και προς τι άλλο +δέχεται η κυρία, παρά διά να ομιλήση και ν' ακούση; Τέλος +κατορθόνομεν και ημείς ν' αρπάσωμεν έν άκρον ενός οιουδήποτε +μίτου της συνομιλίας, και συμπαρασυρόμεθα μετά των άλλων εις τον +συμμιγή εκείνον βόμβον λέξεων, φωνών, γελώτων, επιφωνήματων, — +ενίοτε και ιδεών. + +Τι λέγουσι και τι λέγομεν! + +Δυσκολώτατον είνε να το αντιληφθή τις καθαρώς, και αδύνατον να το +σημειώση στενογράφος. Εδώ μιας φράσεως αρχή, και εκεί το τέλος +άλλης. Εδώ ερώτησις μένουσα χωρίς απάντησιν, διότι δεν ηκούσθη, +και εκεί απάντησις εις ερώτησιν μη γενομένην. Εδώ επιφωνήματα +θαυμασμού προς ευφυολογίαν την οποίαν κανείς δεν εννόησε, και +παρέκει διήγησις την οποίαν κανείς δεν ακούει. Εδώ απαγγέλλει τις +αίφνης, οιονεί εν υπνωτισμώ μονολογών, δύο στίχους του Κοππέ από +του παρακειμένου χρυσοδέτου τομιδίου, και άλλη παρ' αυτόν +συγχρόνως μεγαλοφωνεί έν βαθύσοφον απόφθεγμα από του λευκώματος +της οικοδεσποίνης. Εδώ ψιθυρισμοί και εκεί γέλωτες. Εδώ +επιτιμήσεις και αιτήσεις συγγνώμης, και παρέκει φιλοφροσύναι και +μετριόφρονες διαμαρτυρήσεις. Και εν μέσω του συμμιγούς αυτού +βόμβου, του αναμιμνήσκοντος αμυδρώς το συγχορδιστικόν +προανάκρουσμα πολυπληθούς ορχήστρας, τολμά τις ενίοτε αφελής να +διηγηθή την υπόθεσιν του τελευταίου μυθιστορήματος το οποίον +ανέγνωσεν, ή να αναλύση το κωμειδύλλιον του φίλου του ως αν ήτο +εχθρός του, ή να περιγράψη την ενδυμασίαν της κυρίας δείνα εις +τον τάδε χορόν. Η τελευταία του αυτή απόπειρα επιτυγχάνει κάπως +περισσότερον, και αι κυρίαι τουλάχιστον σιωπώσι προς στιγμήν. +Αλλοίμονον, αν καθίση αίφνης μία εξ αυτών προ του κλειδοκυμβάλου, +ή αν νεαρός τις ποιητής αρχίση παρακληθείς την απαγγελίαν του +τελευταίου του αριστουργήματος! Ευτυχώς συμβαίνουσιν ενίοτε και +τα δύο συγχρόνως, . . . πολλάκις δε της φαιδράς ομηγύρεως τα +χειροκροτήματα δεν περιμένουσιν ούτε της μιας ούτε του άλλου το +τέλος. + +*** + +Εις τας γωνίας της αιθούσης, απομεμονωμένοι σχεδόν ανά δύο, +ψιθυρίζουσιν ατάραχοι οι νεώτεροι και αι νεώτεραι. Ομιλούσι σιγά, +αλλ' ακούονται μεταξύ των, διότι δεν ακούουσι τον θόρυβον. Ημείς +δεν είνε δυνατόν να τους ακούσωμεν, αλλά και αν τους ηκούαμεν δεν +ηθέλαμεν ίσως τους εννοήσει. Έχουσι την ευδαίμονα ηλικίαν του +ονείρου και της ελπίδος, και πλάττουσι δι' αυτών ακόπως και +προχείρως τόσα ωραία πράγματα, και μειδιά το χείλος αυτών το +νεαρόν, και ακτινοβολούσιν οι διαυγείς των οφθαλμοί, τους οποίους +δεν εθόλωσεν ακόμη της σκέψεως το σύννεφον. + +Δι' αυτούς είνε αληθής τέρψις και απόλαυσις αι πέμπται της +οικοδεσποίνης. Κρατούσι σειράν, τας ενθυμούνται, τας περιμένουσι, +και συνεχίζουσιν εις την επομένην ό,τι δεν ετελείωσαν κατά την +παρελθούσαν. + +Τις οίδε δε; ίσως κατά βάθος οι νεώτεροι αυτοί και αι νεώτεραι +είνε ο κύριος λόγος δι' ον η Κ υ ρ ί α δέχεται. + + + +*** + + + +1) Εδημοσιεύθη το πρώτον υπό αλλοίαν πως μορφήν εν τη +Π α ν δ ώ ρ α της 15 Σεπτεμβρίου 1867. + +2) Εδημοσιεύθησαν το πρώτον εν τω Α θ η ν α ϊ κ ώ +Η μ ε ρ ο λ ο γ ί ω (Δ. Κορομηλά) του έτους 1874. + +3) Εδημοσιεύθησαν το πρώτον εν τη Ε σ τ ί α του έτους 1883. + +4) Το διήγημα τούτο, υπό αλλοίαν όλως μορφήν, εδημοσιεύθη το +πρώτον εν τη Π α ν δ ώ ρ α του έτους 1860. + +5) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε σ τ ί α του έτους 1884. + +6) Εδημοσιεύθη το πρότον εν τη Ε σ τ ί α του έτος 1886. + +7) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε σ τ ί α του έτους 1885. + +8) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 8 Δεκεμβρίου 1893. + +9) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 11 Δεκεμβρίου 1893. + +10) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τω Ημερολογίω Π ο ι κ ί λ η +Σ τ ο ά του έτους 1884. + +11) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε σ τ ί α του έτους 1878. + +12) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τω Η μ ε ρ ο λ ο γ ί ω της +Ε σ τ ί α ς του έτους 1887. + +13) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Α κ ρ ο π ό λ ε ι της 25 +Δεκεμβρίου 1885. + +14) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Α κ ρ ο π ό λ ε ι της 4 και +5 Φεβρουαρίου 1886. + +15) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τω ημερολογίω Π ο ι κ ί λ η +Σ τ ο ά του έτους 1887. + +16) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 18 Δεκεμβρίου 1893. + +17) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 20 Δεκεμβρίου 1893. + +18) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 24 Δεκεμβρίου 1893. + +19) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 30 Ιανουαρίου 1894 + +20) Εδημοσιεύθη το πρώτον εν τη Ε φ η μ ε ρ ί δ ι των +Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν της 31 Δεκεμβρίου του έτους 1893. + + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Analecta Volume 1, by Angelos Vlahos + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ANALECTA VOLUME 1 *** + +***** This file should be named 37868-0.txt or 37868-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/7/8/6/37868/ + +Produced by Sophia Canoni. Thanks to George Canonis for +his major work in proofreading. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.net/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.net + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including including checks, online payments and credit card +donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.net + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/old/20111027-37868-0.zip b/old/20111027-37868-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1566e19 --- /dev/null +++ b/old/20111027-37868-0.zip |