diff options
| author | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-14 20:12:42 -0700 |
|---|---|---|
| committer | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-14 20:12:42 -0700 |
| commit | 17629c406435f3c915abeffcd2f5088e8413cefc (patch) | |
| tree | bfb9914de6b31f4129b61ddb8363101442467ea6 /39404-h | |
Diffstat (limited to '39404-h')
| -rw-r--r-- | 39404-h/39404-h.htm | 14490 | ||||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/book.png | bin | 0 -> 364 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/card.png | bin | 0 -> 249 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/external.png | bin | 0 -> 172 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2492.jpg | bin | 0 -> 172935 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2494.jpg | bin | 0 -> 125297 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2496.jpg | bin | 0 -> 168582 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2498.jpg | bin | 0 -> 139273 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2502.jpg | bin | 0 -> 169294 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2506.jpg | bin | 0 -> 127644 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2507.jpg | bin | 0 -> 126939 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2509.jpg | bin | 0 -> 162838 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2511.jpg | bin | 0 -> 115031 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2515.jpg | bin | 0 -> 139987 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2517.jpg | bin | 0 -> 156335 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2519.jpg | bin | 0 -> 137230 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2520.jpg | bin | 0 -> 172946 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2522.jpg | bin | 0 -> 147240 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2524.jpg | bin | 0 -> 162325 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2525.jpg | bin | 0 -> 106869 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2529.jpg | bin | 0 -> 112880 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2531.jpg | bin | 0 -> 122100 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2533.jpg | bin | 0 -> 121232 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2539.jpg | bin | 0 -> 124201 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2541.jpg | bin | 0 -> 164621 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2543.jpg | bin | 0 -> 185143 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2546.jpg | bin | 0 -> 169020 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2548.jpg | bin | 0 -> 181716 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2549.jpg | bin | 0 -> 139285 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2551.jpg | bin | 0 -> 156276 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2556.jpg | bin | 0 -> 179202 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2559.jpg | bin | 0 -> 145479 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2562.jpg | bin | 0 -> 131542 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2564.jpg | bin | 0 -> 164268 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2567.jpg | bin | 0 -> 150857 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2569.jpg | bin | 0 -> 166992 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2572.jpg | bin | 0 -> 153407 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2573.jpg | bin | 0 -> 160388 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2574.jpg | bin | 0 -> 152032 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2578.jpg | bin | 0 -> 151398 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2581.jpg | bin | 0 -> 174722 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2583.jpg | bin | 0 -> 153373 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2585.jpg | bin | 0 -> 121617 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2586.jpg | bin | 0 -> 135225 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2589.jpg | bin | 0 -> 150780 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2595.jpg | bin | 0 -> 146402 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2597.jpg | bin | 0 -> 145515 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2598.jpg | bin | 0 -> 111575 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2602.jpg | bin | 0 -> 167299 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2604-1.gif | bin | 0 -> 131 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2604-2.gif | bin | 0 -> 143 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2604-3.gif | bin | 0 -> 128 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2604.jpg | bin | 0 -> 141344 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2605.jpg | bin | 0 -> 169906 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2609.jpg | bin | 0 -> 124573 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2612.jpg | bin | 0 -> 90979 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2613.jpg | bin | 0 -> 138428 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2614.jpg | bin | 0 -> 180722 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/p2619.jpg | bin | 0 -> 176338 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39404-h/images/page-image.png | bin | 0 -> 253 bytes |
60 files changed, 14490 insertions, 0 deletions
diff --git a/39404-h/39404-h.htm b/39404-h/39404-h.htm new file mode 100644 index 0000000..5437daf --- /dev/null +++ b/39404-h/39404-h.htm @@ -0,0 +1,14490 @@ +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" +"http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd"> +<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source on 2012-04-08T19:49:19Z. --> +<html lang="nl-1900"> +<head> +<meta name="generator" content= +"HTML Tidy for Windows (vers 25 March 2009), see www.w3.org"> +<title>Het Leven der Dieren</title> +<meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=us-ascii"> +<meta name="generator" content= +"tei2html.xsl, see http://code.google.com/p/tei2html/"> +<meta name="author" content="A. E. Brehm"> +<link rel="schema.DC" href= +"http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/"> +<meta name="DC.Creator" content="A. E. Brehm"> +<meta name="DC.Title" content="Het Leven der Dieren"> +<meta name="DC.Language" content="nl-1900"> +<meta name="DC.Format" content="text/html"> +<meta name="DC.Publisher" content="Project Gutenberg"> +<meta name="DC:Subject" content="Fauna"> +<meta name="DC:Subject" content="Birds"> +<style type="text/css"> +body +{ +font: 100%/1.2em "Times New Roman", Times, serif; +margin: 1.58em 16%; +text-align: left; +} +/* Titlepage */ +.titlePage +{ +border: #DDDDDD 2px solid; +margin: 3em 0% 7em 0%; +padding: 5em 10% 6em 10%; +text-align: center; +} +.titlePage .docTitle +{ +line-height: 3.5em; +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-weight: bold; +} +.titlePage .docTitle .mainTitle +{ +font-size: 1.8em; +} +.titlePage .docTitle .subTitle, .titlePage .docTitle .seriesTitle, .titlePage .docTitle .volumeTitle +{ +font-size: 1.44em; +} +.titlePage .byline +{ +margin: 2em 0% 2em 0%; +font-size:1.2em; +line-height:1.72em; +} +.titlePage .byline .docAuthor +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +.titlePage .figure +{ +margin: 2em 0% 2em 0%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.titlePage .docImprint +{ +margin: 4em 0% 0em 0%; +font-size: 1.2em; +line-height: 1.72em; +} +.titlePage .docImprint .docDate +{ +font-size: 1.2em; +font-weight: bold; +} +/* End Titlepage */ +.transcribernote +{ +background-color:#DDE; +border:black 1px dotted; +color:#000; +font-family:sans-serif; +font-size:80%; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} +.advertisment +{ +background-color:#FFFEE0; +border:black 1px dotted; +color:#000; +margin:2em 5%; +padding:1em; +} +.correctiontable +{ +width: 75%; +} +.width20 +{ +width: 20%; +} +.width40 +{ +width: 40%; +} +.indextoc +{ +text-align: center; +} +.div0 +{ +padding-top: 5.6em; +} +.div1 +{ +padding-top: 4.8em; +} +.index +{ +font-size: 80%; +} +.div2 +{ +padding-top: 3.6em; +} +.div3, .div4, .div5 +{ +padding-top: 2.4em; +} +.footnotes .body, +.footnotes .div1 +{ +padding: 0; +} +.apparatusnote +{ +text-decoration: none; +} +table.alignedtext +{ +border-collapse: collapse; +} +table.alignedtext td +{ +vertical-align: top; +width: 50%; +} +table.alignedtext td.first +{ +border-width: 0 0.2px 0 0; +border-color: gray; +border-style: solid; +padding-right: 10px; +} +table.alignedtext td.second +{ +padding-left: 10px; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4 +{ +clear: both; +font-style: normal; +text-transform: none; +} +h3, .h3 +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +} +h3.label +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} +h4, .h4 +{ +font-size:1em; +line-height:1.2em; +} +.alignleft +{ +text-align:left; +} +.alignright +{ +text-align:right; +} +.alignblock +{ +text-align:justify; +} +p.tb, hr.tb +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +text-align: center; +} +p.argument, p.note, p.tocArgument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +text-indent:0; +} +p.argument, p.tocArgument +{ +margin:1.58em 10%; +} +p.tocPart +{ +margin:1.58em 0%; +font-variant: small-caps; +} +p.tocChapter +{ +margin:1.58em 0%; +} +p.tocSection +{ +margin:0.7em 5%; +} +.opener, .address +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +} +.addrline +{ +margin-top: 0; +margin-bottom: 0; +} +.dateline +{ +margin-top: 1.6em; +margin-bottom: 1.6em; +text-align: right; +} +.salute +{ +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.signed +{ +margin-top: 1.6em; +margin-left: 3.58em; +text-indent: -2em; +} +.epigraph +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +width: 60%; +margin-left: auto; +} +.epigraph span.bibl +{ +display: block; +text-align: right; +} +.trailer +{ +clear: both; +padding-top: 2.4em; +padding-bottom: 1.6em; +} +.figure +{ +margin-left: auto; +margin-right: auto; +} +.floatLeft +{ +float:left; +margin:10px 10px 10px 0; +} +.floatRight +{ +float:right; +margin:10px 0 10px 10px; +} +p.figureHead +{ +font-size:100%; +text-align:center; +} +.figAnnotation +{ +font-size:80%; +position:relative; +margin: 0 auto; /* center this */ +} +.figTopLeft, .figBottomLeft +{ +float: left; +} +.figTop, .figBottom +{ +} +.figTopRight, .figBottomRight +{ +float: right; +} +.hangq +{ +text-indent: -0.35em; +} +.hangqq +{ +text-indent: -0.44em; +} +.hangqqq +{ +text-indent: -0.78em; +} +.figure p +{ +font-size:80%; +margin-top:0; +text-align:center; +} +img +{ +border-width:0; +} +p.smallprint,li.smallprint +{ +color:#666666; +font-size:80%; +} +span.parnum +{ +font-weight: bold; +} +.marginnote +{ +font-size:0.8em; +height:0; +left:1%; +line-height:1.2em; +position:absolute; +text-indent:0; +width:14%; +} +.pagenum +{ +display:inline; +font-size:70%; +font-style:normal; +margin:0; +padding:0; +position:absolute; +right:1%; +text-align:right; +} +a.noteref, a.pseudonoteref +{ +font-size: 80%; +text-decoration: none; +vertical-align: 0.25em; +} +.displayfootnote +{ +display: none; +} +div.footnotes +{ +font-size: 80%; +margin-top: 1em; +padding: 0; +} +hr.fnsep +{ +margin-left: 0; +margin-right: 0; +text-align: left; +width: 25%; +} +p.footnote +{ +margin-bottom: 0.5em; +margin-top: 0.5em; +} +p.footnote .label +{ +float:left; +width:2em; +height:12pt; +display:block; +} +/* Tables */ +tr, td, th +{ +vertical-align: top; +} +td.bottom +{ +vertical-align: bottom; +} +td.label, tr.label td +{ +font-weight: bold; +} +td.unit, tr.unit td +{ +font-style: italic; +} +td.sum +{ +padding-top: 2px; border-top: solid black 1px; +} +/* Poetry */ +.lgouter +{ +margin-left: auto; +margin-right: auto; +display:table; /* used to make the block shrink to the actual size */ +} +.lg +{ +text-align: left; +} +.lg h4, .lgouter h4 +{ +font-weight: normal; +} +.lg .linenum, .sp .linenum, .lgouter .linenum +{ +color:#777; +font-size:90%; +left: 16%; +margin:0; +position:absolute; +text-align:center; +text-indent:0; +top:auto; +width:1.75em; +} +p.line +{ +margin: 0 0% 0 0%; +} +span.hemistich /* invisible text to achieve visual effect of hemistich indentation. */ +{ +color: white; +} +.versenum +{ +font-weight:bold; +} +/* Drama */ +.speaker +{ +font-weight: bold; +margin-bottom: 0.4em; +} +.sp .line +{ +margin: 0 10%; +text-align: left; +} +/* End Drama */ +/* right aligned page number in table of contents */ +.tocPagenum, .flushright +{ +position: absolute; +right: 16%; +top: auto; +} +table.tocList +{ +width: 100%; +margin-left: auto; +margin-right: auto; +border-width: 0; +border-collapse: collapse; +} +td.tocPageNum, td.tocDivNum +{ +text-align: right; +width: 10%; +border-width: 0; +} +td.tocDivNum +{ +padding-left: 0; +padding-right: 0.5em; +} +td.tocPageNum +{ +padding-left: 0.5em; +padding-right: 0; +} +td.tocDivTitle +{ +width: auto; +} +span.corr, span.gap +{ +border-bottom:1px dotted red; +} +span.abbr +{ +border-bottom:1px dotted gray; +} +span.measure +{ +border-bottom:1px dotted green; +} +/* Font Styles and Colors */ +.ex +{ +letter-spacing: 0.2em; +} +.sc +{ +font-variant: small-caps; +} +.uc +{ +text-transform: uppercase; +} +.tt +{ +font-family: monospace; +} +.underline +{ +text-decoration: underline; +} +/* overline is actually a bit too high; overtilde is approximated with overline */ +.overline, .overtilde +{ +text-decoration: overline; +} +.rm +{ +font-style: normal; +} +.red +{ +color: red; +} +/* End Font Styles and Colors */ +hr +{ +clear:both; +height:1px; +margin-left:auto; +margin-right:auto; +margin-top:1em; +text-align:center; +width:45%; +} +.aligncenter, div.figure +{ +text-align:center; +} +h1, h2 +{ +font-size:1.44em; +line-height:1.5em; +} +h1.label, h2.label +{ +font-size:1.2em; +line-height:1.2em; +margin-bottom:0; +} +h5, h6 +{ +font-size:1em; +font-style:italic; +line-height:1em; +} +p +{ +text-indent:0; +} +p.firstlinecaps:first-line +{ +text-transform: uppercase; +} +p.dropcap:first-letter +{ +float: left; +clear: left; +margin: 0em 0.05em 0 0; +padding: 0px; +line-height: 0.8em; +font-size: 420%; +vertical-align:super; +} +.lg +{ +padding: .5em 0% .5em 0%; +} +p.quote,div.blockquote, div.argument +{ +font-size:0.9em; +line-height:1.2em; +margin:1.58em 5%; +} +.pagenum a, a.noteref:hover, a.hidden:hover, a.hidden +{ +text-decoration:none; +} +ul { list-style-type: none; } +.castlist, .castitem { list-style-type: none; } +/* External Links */ +.pglink, .catlink, .exlink, .wplink, .biblink +{ +background-repeat: no-repeat; +background-position: right center; +} +.pglink +{ +background-image: url(images/book.png); +padding-right: 18px; +} +.facslink +{ +background-image: url(images/page-image.png); +padding-right: 10px; +} +.catlink +{ +background-image: url(images/card.png); +padding-right: 17px; +} +.exlink, .wplink, .biblink +{ +background-image: url(images/external.png); +padding-right: 13px; +} +.pglink:hover +{ +background-color: #DCFFDC; +} +.catlink:hover +{ +background-color: #FFFFDC; +} +.exlink:hover, .wplink:hover, .biblink:hover +{ +background-color: #FFDCDC; +} +body +{ +background: #FFFFFF; +font-family: "Times New Roman", Times, serif; +} +body, a.hidden +{ +color: black; +} +.titlePage +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4 +{ +color: #001FA4; +font-family: Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif; +} +p.byline +{ +font-style: italic; +margin-bottom: 2em; +} +.figureHead, .noteref, .pseudonoteref, .marginnote, p.legend, .versenum, .stage +{ +color: #001FA4; +} +.rightnote, .pagenum, .linenum, .pagenum a +{ +color: #AAAAAA; +} +a.hidden:hover, a.noteref:hover +{ +color: red; +} +p.dropcap:first-letter +{ +color: #001FA4; +font-weight: bold; +} +sub, sup +{ +line-height: 0; +} +.pagenum, .linenum +{ +speak: none; +} +</style> + +<style type="text/css"> +.xd20e531width +{ +width:717px; +} +.xd20e639width +{ +width:706px; +} +.xd20e771width +{ +width:720px; +} +.xd20e824width +{ +width:612px; +} +.xd20e953width +{ +width:720px; +} +.xd20e1170width +{ +width:720px; +} +.xd20e1221width +{ +width:560px; +} +.xd20e1298width +{ +width:720px; +} +.xd20e1396width +{ +width:482px; +} +.xd20e1550width +{ +width:720px; +} +.xd20e1653width +{ +width:720px; +} +.xd20e1718width +{ +width:550px; +} +.xd20e1773width +{ +width:691px; +} +.xd20e1847width +{ +width:675px; +} +.xd20e1941width +{ +width:617px; +} +.xd20e1980width +{ +width:534px; +} +.xd20e2184width +{ +width:720px; +} +.xd20e2259width +{ +width:720px; +} +.xd20e2347width +{ +width:479px; +} +.xd20e2499width +{ +width:720px; +} +.xd20e2591width +{ +width:720px; +} +.xd20e2666width +{ +width:720px; +} +.xd20e2811width +{ +width:720px; +} +.xd20e2876width +{ +width:720px; +} +.xd20e2943width +{ +width:720px; +} +.xd20e3013width +{ +width:595px; +} +.xd20e3206width +{ +width:649px; +} +.xd20e3366width +{ +width:716px; +} +.xd20e3475width +{ +width:469px; +} +.xd20e3534width +{ +width:720px; +} +.xd20e3651width +{ +width:602px; +} +.xd20e3737width +{ +width:624px; +} +.xd20e3889width +{ +width:720px; +} +.xd20e3932width +{ +width:720px; +} +.xd20e3978width +{ +width:632px; +} +.xd20e4140width +{ +width:720px; +} +.xd20e4269width +{ +width:720px; +} +.xd20e4349width +{ +width:678px; +} +.xd20e4422width +{ +width:720px; +} +.xd20e4443width +{ +width:720px; +} +.xd20e4674width +{ +width:671px; +} +.xd20e5023width +{ +width:720px; +} +.xd20e5120width +{ +width:720px; +} +.xd20e5170width +{ +width:669px; +} +.xd20e5418width +{ +width:720px; +} +.xd20e5482width +{ +width:720px; +} +.xd20e5496width +{ +width:16px; +} +.xd20e5501width +{ +width:33px; +} +.xd20e5503width +{ +width:35px; +} +.xd20e5541width +{ +width:720px; +} +.xd20e5700width +{ +width:506px; +} +.xd20e5904width +{ +width:707px; +} +.xd20e5947width +{ +width:720px; +} +.xd20e5976width +{ +width:707px; +} +.xd20e6319width +{ +width:720px; +} +</style> +</head> +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of Het Leven der Dieren, by A. E. Brehm + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: Het Leven der Dieren + Deel 2, Hoofdstuk 10: De Stootvogels + +Author: A. E. Brehm + +Release Date: April 9, 2012 [EBook #39404] + +Language: Dutch + +Character set encoding: ASCII + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN DER DIEREN *** + + + + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project +Gutenberg. + + + + + + +</pre> + +<div class="body"> +<p><span class="pagenum">[<a id="xd20e90" href="#xd20e90" name= +"xd20e90">484</a>]</span></p> +<div class="div1 chapter"> +<div class="divHead"> +<h2 class="label">Tiende Orde.</h2> +<h2 class="main">De Stootvogels (<span class= +"ex">Pelargornithes</span>).</h2> +</div> +<div class="divBody"> +<p class="first">Door de onderzoekingen uit den laatsten tijd zijn in +het stelsel der Vogels velerlei diep ingrijpende wijzigingen van de +vroegere rangschikking noodzakelijk geworden; een der meest in ’t +oog vallende voorbeelden hiervan is de nieuwe orde der <span class= +"ex">Stootvogels</span>, die de drie onderorden der <span class= +"ex">Wurgvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Ciconiiformes</i>), +<span class="ex">Fuutvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Colymbiformes</i>) en <span class="ex">Gansvogels</span> +(<i lang="la-x-bio">Anseriformes</i>) omvat. De onderorde der +Wurgvogels is samengesteld uit de groepen der <span class= +"ex">Grijpklauwvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Accipitres</i>), +<span class="ex">Stapvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pelargo-Herodii</i>), <span class="ex">Flamingovogels</span> +(<i lang="la-x-bio">Phoenicopteri</i>) en <span class= +"ex">Pelikaanvogels</span> of <span class="ex">Roeivoetigen</span> +(<i lang="la-x-bio">Steganopodes</i>).</p> +<hr class="tb"> +<p>De eerste rang in deze orde komt toe aan de <span class= +"ex">Grijpklauwvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Accipitres</i>), die +in vroegere stelsels met de Uilen tot de orde der +„Roofvogels” vereenigd werden en onder den naam van +„Dagroofvogels” er een onderorde van uitmaakten. Hen +bedoelen wij, wanneer wij den naam <span class="ex">Roofvogels</span> +bezigen. Alle tot deze groep behoorende wezens voeden zich, op zeldzame +uitzonderingen na, zoo goed als uitsluitend met andere dieren. Hoewel +vele ook aas voor lief nemen, dooden de meeste hunne slachtoffers bij +voorkeur zelf, nadat zij hen <span class="corr" id="xd20e164" title= +"Bron: overhoeds">onverhoeds</span> overvallen, of in de lucht, op den +grond, tusschen de twijgen of zelfs in ’t water nagejaagd hebben, +kortom, zij verkrijgen hun buit geheel op de wijze van de Zoogdieren, +die de orde der Roofdieren vormen.</p> +<p>De Grijpklauwvogels verschillen aanmerkelijk in grootte: sommige +worden hierin slechts door eenige Zwemvogels en de Struisvogels +overtroffen, terwijl enkele in omvang met een Leeuwerik overeenkomen. +Alle tusschenliggende grootten komen bij hen voor. Hoezeer zij echter +in dit opzicht uiteenwijken, zonder uitzondering hebben zij +eigenschappen gemeen, die hen op onmiskenbare wijze tot leden van +dezelfde groep stempelen. Hun lichaamsbouw heeft veel overeenkomst met +dien van de Papegaaien. De groote, afgeronde, slechts bij uitzondering +langwerpige kop is door den meestal korten en gespierden hals verbonden +met den korten, gedrongen, vooral over de borst breeden romp; forsch +gebouwd zijn ook alle afdeelingen van de ledematen, ondanks hun in +sommige gevallen bijna ongeëvenredigd groote lengte. Het is daarom +niet eens noodig op de wapens en het vederenkleed van de +Grijpklauwvogels te letten om hen als zoodanig te herkennen. Toch zijn +deze de meest karakteristieke bestanddeelen van hun uitrusting. De +snavel gelijkt in vele opzichten op dien van de Papegaaien. Evenals +deze is hij kort, op den snavelrug sterk gebogen, het voorste deel van +den bovensnavel sterk naar beneden gekromd, het achterste deel met een +washuid bedekt. De bovensnavel is echter breeder dan de ondersnavel en +omgeeft dezen; hij is onbeweeglijk; zijn haak is spitser, de zijranden +zijn scherper dan bij de Papegaaien het geval is. Dikwijls wordt de +snijdende werking van de zijranden nog bevorderd door de aanwezigheid +van een tand boven de spits van de onderkaak; indien deze tand +ontbreekt, is de zijrand van de bovenkaak minstens benedenwaarts +gekromd; slechts bij groote uitzondering ontbreekt ook deze kromming +geheel. De voet herinnert eveneens aan dien van den Papegaai. Hij is, +evenals deze, kort, dik en met lange teenen voorzien, onderscheidt zich +echter steeds door de ontwikkeling der klauwen, die den voet geschikt +maken tot het grijpen van de prooi. De klauwen zijn meer of minder +sterk gebogen en dan zeer spits, zelden flauw gekromd en stomp, aan de +bovenzijde afgerond, aan de onderzijde echter meestal een weinig +uitgehold, waardoor twee bijna snijdende randen ontstaan; hierdoor is +de klauw niet slechts een voortreffelijk grijpwerktuig, maar ook een +vreeselijk wapen.</p> +<p>Het vederenkleed biedt bij vele familiën en geslachten niet +weinig verschil aan. Over het algemeen zijn de veeren groot en weinig +talrijk; bij de Valken komt echter juist het tegendeel voor. Soms +ontbreken de veeren op enkele plaatsen van den kop, dikwijls op den +teugel en, evenals bij vele Papegaaien, op een plek om het oog. De +slagpennen en stuurpennen hebben altijd een aanzienlijke lengte; hun +aantal is zeer standvastig: 10 handpennen; minstens 12, meestal echter +13 à 16 armpennen; bijna altijd 12 stuurpennen, die 2 aan 2 aan +elkander gelijk zijn. Sombere kleuren hebben op ’t vederenkleed +de overhand; een bevallige samenvoeging van kleuren is echter geenszins +uitgesloten en nog minder een teekening, die ons schoonheidsgevoel +bevredigt. Enkele Grijpklauwvogels mag men zelfs fraai gekleurde wezens +noemen. De naakte plekken aan den kop, de kammen en lellen aan den +snavel, die bij sommige soorten voorkomen, de teugel, de washuid, de +voet en het oog hebben somtijds sterk sprekende kleuren.</p> +<p>De spijsverteringsorganen verrichten hun arbeid snel; de vleezige +tong is van voren afgerond, van achteren langs den rand getand en +gelobd; de zeer rekbare, in rust geplooide slokdarm is tot een krop +verwijd, de kliermaag is wijd en rijk aan klieren, de spiermaag klein +en dunwandig, de blinde darmen zijn lang. Van <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e173" href="#xd20e173" name= +"xd20e173">485</a>]</span>de zintuigen verdient in de eerste plaats het +oog vermelding. Het is altijd groot; de inwendige bewegingen, die met +het bezit van een „kam” gepaard gaan, hebben hier een +hoogen trap van volkomenheid bereikt; de geschiktheid van het oog om op +verschillende afstanden even scherp te zien en om zeer spoedig de +hiervoor noodige wijzigingen te ondergaan, hangt hiermede samen. Het +gehoororgaan is bij de Grijpklauwvogels eveneens hoog ontwikkeld; het +reukzintuig is echter in vergelijking met het oog en het oor zeer ten +achteren gebleven.</p> +<p>Slechts weinige Grijpklauwvogels geven blijken van bekrompen +verstandelijke vermogens; dat de overige een hoogen trap van +verstandelijke ontwikkeling bereikt hebben, valt niet te betwijfelen. +De goede eigenschappen, die het spraakgebruik hun toekent, zijn voor +’t meerendeel werkelijk bij hen aanwezig: zij kenmerken zich door +moed en zelfvertrouwen, daarentegen ook door gulzigheid, wreedheid, +list en zelfs valschheid. Zij handelen, na vooraf gewikt en gewogen te +hebben, maken plannen en volvoeren ze. Aan hunne familieleden, in de +maatschappelijke beteekenis van ’t woord, zijn zij in hooge mate +gehecht; onverschrokken stellen zij zich te weer tegen hunne vijanden +en tegenstanders, een innige band vereenigt hen met hunne vrienden. Het +treffendste bewijs van de hooge ontwikkeling, die hunne geestvermogens +kunnen bereiken, leveren de Edelvalken, de best bewerktuigde van alle +Grijpklauwvogels, doordat zij afgericht kunnen worden tot dienaars van +den mensch.</p> +<p>Eén gave, die aan de Vogels in ’t algemeen toekomt, +wordt bij de Grijpklauwvogels gemist: zij hebben geen melodieuse stem. +Vele van hen kunnen slechts één, twee of drie +verschillende, eenvoudige klanken voortbrengen en deze zijn in den +regel onwelluidend. Bij de Gieren van de Nieuwe Wereld ontbreekt het +onderste strottenhoofd zelfs geheel.</p> +<p>De Grijpklauwvogels bewonen de geheele aarde, ontbreken op geen +enkelen breedte- of hoogte-gordel. Hoewel zij voor ’t meerendeel +boomvogels zijn en zich dus vooral in de bosschen ophouden, vermijden +zij toch zoomin de boomlooze gebergten als de eenzame steppen of +woestijnen. Men ontmoet ze op het kleinste eiland in den Oceaan en op +den hoogsten top van het gebergte; zij zweven boven de ijsvelden, die +de kusten van Groenland en Spitsbergen blokkeeren, en boven de door de +zon geblakerde vlakten der woestijn, zijn zoowel in het +slingerplanten-labyrint der oerwouden als op de kerken der groote +steden te vinden.</p> +<p>Vele Grijpklauwvogels volgen, als de winter hun jachtgebied +ontvolkt, hun wild naar zuidelijker gewesten; juist de soorten, die het +hooge noorden bewonen, trekken niet, maar zwerven. Soms vereenigen zij +zich op zulke reizen tot zwermen, welk verschijnsel men in andere +omstandigheden niet bij hen waarneemt, daar slechts weinige soorten als +gezellige dieren beschouwd kunnen worden. Als de lente nadert, splitsen +deze troepen zich in kleinere vluchten en ten slotte in paren.</p> +<p>Alle Grijpklauwvogels broeden in de eerste lentemaanden en doen dit +slechts éénmaal in ’t jaar, wanneer zij niet +gestoord worden. Het nest of de „horst” wordt op zeer +ongelijke plaatsen en in verband hiermede op zeer verschillende wijzen +gebouwd. In verreweg de meeste gevallen staat het op boomen, dikwijls +ook op uitstekende rotspunten; soms is het tegen onbeklimbare +rotswanden aangevoegd of in gaten van muren van oude gebouwen geborgen; +minder dikwijls dient een holle boom als broedplaats; het zeldzaamst is +de naakte bodem het fundament van den hoop rijs, waarop de eieren +gelegd worden. Alle horsten, die op boomen of rotsen voorkomen, zijn +groote en breede, maar lage nesten met ondiepe holte; daar zij echter +meestal gedurende vele opeenvolgende jaren gebruikt en telkens weer +hersteld worden, neemt hun hoogte langzamerhand aanmerkelijk toe. Bij +’t bouwen van ’t nest wordt het wijfje door ’t +mannetje geholpen, althans bij ’t aanvoeren van de bouwstoffen. +Waarschijnlijk mag men zeggen, dat slechts zeer weinige soorten hun +eigen horst bouwen. De kleine soorten van Valken toonen een besliste +voorliefde voor reeds bestaande, verlaten nesten; meestal gebruiken zij +die van Raafvogels en van andere Grijpklauwvogels, misschien ook die +van Reigers en Zwarte Ooievaars; ook nestelen zij gaarne in een hollen +boom. De arbeid, dien zij verrichten om een nest te verkrijgen, is dus +in ieder geval gering.</p> +<p>Aan de paring gaan allerlei minnespelen vooraf, die met den aard van +deze fiere Vogels overeenkomen. Prachtige vliegoefeningen, ware dansen +hoog in de lucht, dikwijls zeer verschillend van de gewone wijze van +vliegen, eigenaardige, krijschende of buitengewoon teedere geluiden +geven bij enkele soorten lucht aan de opgewonden gemoedsstemming. De +ijverzucht speelt natuurlijk ook in dit geslacht van heerschers haar +rol; iedere indringer in hun gebied wordt aangevallen en zoo mogelijk +verjaagd, niet eens een vreemde (d. i. niet tot dezelfde soort +behoorende) Vogel wordt er geduld.</p> +<p>De eieren zijn rondachtig, hebben meestal een tamelijk ruwe schaal +en zijn zuiver wit, grijsachtig, geelachtig of op lichten grond met +donkerder vlekken en stippels geteekend. Hun aantal wisselt af van 1 +tot 7. Bij de meeste soorten van Grijpklauwvogels broedt alleen het +wijfje; bij enkele wordt het tijdelijk door het mannetje afgelost. De +bebroeding duurt 3 à 6 weken; bij het verlaten van ’t ei +zijn de jongen hulpbehoevende, kleine, ronde, geheel en al met +witachtig grijs, wollig dons bekleede dieren met grooten kop; meestal +zijn hunne oogen open. Zij groeien snel en krijgen althans op de +bovenzijde spoedig een dicht vederenkleed. De ouders zijn zeer op hunne +eieren gesteld en toonen een buitengewone gehechtheid aan hunne jongen, +verlaten hen nooit en sterven liever dan dat zij hen aan zich zelf +overlaten, zoolang zij nog te zwak zijn om zich tegen hunne vijanden te +verweren. Ook nog na het uitvliegen worden de jonge roovers geruimen +tijd door hunne ouders geleid, gevoederd, onderwezen en verdedigd.</p> +<p>Gewervelde Dieren van alle klassen, allerlei Insecten, vogeleieren, +Wormen, Slakken, krengen, menschendrek, bij uitzondering ook vruchten +vormen het voedsel van de Grijpklauwvogels. Voor het grijpen dienen de +voeten—(Duitsch: Fänge; Fransch: mains), welker vingers door +onze jagers „klauwen” worden genoemd—voor het +verscheuren van den buit de snavel. Insecten worden ook wel +onmiddellijk met den snavel opgenomen. De spijsvertering heeft zeer +schielijk plaats. Voor zoover een krop aanwezig is, wordt het voedsel +hierin met speeksel gemengd en voor een deel verteerd; door het scherpe +maagsap wordt deze vervorming voortgezet. De beenderen, pezen en banden +veranderen in een breiachtige massa; de haren en veeren klonteren samen +tot ballen, die van tijd tot tijd worden uitgebraakt. De drek is een +vloeibare, kalkachtige brei, die straalsgewijs <span class="corr" id= +"xd20e192" title="Bron: worden">wordt</span> uitgeworpen. Alle +Grijpklauwvogels kunnen veel te gelijk eten, maar ook zeer lang honger +lijden.</p> +<p>De werkzaamheden van de Grijpklauwvogels moeten ook nog uit een +economisch oogpunt beschouwd worden: de slachtoffers van hunne +rooverijen kunnen dieren <span class="pagenum">[<a id="xd20e197" href= +"#xd20e197" name="xd20e197">486</a>]</span>zijn, die ons voordeel, en +ook zulke, die ons schade toebrengen; de roovers zelve kunnen dus ten +deele schadelijk, ten deele nuttig geacht worden. Over ’t +algemeen mag men de Grijpklauwvogels zeer nuttig noemen; ons belang +brengt echter mede, enkele van deze Vogels tegen te werken en zelfs op +meer of minder strenge wijze te vervolgen, omdat zij onder dieren, die +voor ons nuttig zijn, een vreeselijke slachting aanrichten. Slechts van +weinige leden dezer groep kunnen wij onmiddellijk voordeel verwachten; +wij althans hebben de diensten, die de meest begaafde Roofvogels den +mensch bewijzen, nadat zij door hem gevangen en afgericht zijn, niet +meer noodig; het nut van die, welke in kooien opgesloten worden +gehouden, is voor velen onbegrijpelijk en bestaat derhalve voor hen +niet. Toch ware het te wenschen, dat zelfs de meest bekrompen menschen +eindelijk leerden inzien, welke ontzaglijk groote diensten de zoo +dikwijls als vijanden aangemerkte roovers ons indirect bewijzen, hoe +zij in ons belang werkzaam zijn door paal en perk te stellen aan de +onrustbarend snelle vermenigvuldiging der schadelijke Knaagdieren en +Insecten.—Het vleesch van de Grijpklauwvogels is voor ons +oneetbaar; adelaarsveeren zijn alleen bij de Alpenjagers en bij de +Indianen of Mongolen in trek.</p> +<p>Behalve den mensch hebben de Grijpklauwvogels weinige vijanden. Hun +spierkracht of hun behendigheid beschermen hen tegen gevaarlijke +tegenstanders. Ook zij hebben echter veel te lijden van lastige +woekerdieren.</p> +<p><span class="sc">Fürbringer</span> verdeelt de Grijpklauwvogels +in drie familiën: de <span class="ex">Gier-valkvogels</span> +(<i lang="la-x-bio">Gypofalconidae</i>), de <span class="ex">Gieren van +de Nieuwe Wereld</span> (<i lang="la-x-bio">Sarcorhamphidae</i>) en de +<span class="ex">Secretarisvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Serpentariidae</i>); van deze is de eerste het hoogst +ontwikkeld.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gier-valkvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Gypofalconidae</i>) kenmerken zich o.a. door den vorm van +den snavel, die aan den wortel het hoogst (vóór de +washuid niet ingesnoerd) is; de neusholten zijn door een volkomen +verbeend tusschenschot vaneengescheiden; de achterteen is op gelijke +hoogte aan den loop gehecht als de drie voorteenen.</p> +<p>Van de zes onderfamiliën, waarin de ± 350 soorten van +deze familie worden gerangschikt, kan men er vier (de Valken, de +Buizerden, de Haviken en de Gierbuizerden, die samen ruim 336 soorten +omvatten) onder den naam van <span class="ex">Valkvogels</span> +bijeenvoegen. Deze hebben een forsch en gedrongen gebouwden romp, een +grooten of middelmatig grooten kop en een korten hals; het oog is +middelmatig groot, maar zeer vurig, de snavel betrekkelijk kort, de +bovensnavel aan den wortel met een meestal onbevederde washuid, van +voren met een scherpen haak voorzien. Ofschoon er ook onder hen eenige +gevonden worden, die zich met aas tevreden stellen, voeden echter +verreweg de meeste zich met een door hen zelf vermeesterden buit; zij +vervolgen dezen, terwijl hij loopt of vliegt of aan de oppervlakte van +het water zwemt, en halen hem zelfs uit holen, waarin hij een toevlucht +zocht. Bij den aanval gebruiken zij steeds hunne klauwen als wapens; +slechts bij uitzondering dient de snavel, die veel minder krachtig is +dan de geweldige, met klauwen gewapende voeten, als verdedigingsmiddel. +Met de klauwen grijpt, worgt en doorboort de Valkvogel zijn +slachtoffer, de snavel dient slechts om het vóór het +doorslikken te verscheuren. Zonder er zich om te bekommeren, of het +door hem gegrepen dier nog leeft of reeds bezweken is, begint hij het +gedeeltelijk te plukken en daarna het vleesch er af te scheuren, +waarbij in den regel de zachtste en vleezigste lichaamsdeelen het eerst +aan de beurt komen. Zelden doodt hij zijn reeds weerlooze prooi door +een beet in den kop. Kleine beenderen, haren, veeren en schubben worden +mede verzwolgen en maken bij verreweg de meeste een zoo noodzakelijk +bestanddeel van het voedsel uit, dat de roover ziek zou worden, indien +hij niet in de gelegenheid was, zulke onverteerbare stoffen door te +slikken, hiervan ballen te vormen en deze weder uit te braken.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De leden van de onderfamilie der <span class= +"ex">Valkachtigen</span> (<i lang="la-x-bio">Falconinae</i>).—2 +geslachten, die te zamen ongeveer 60 soorten omvatten en over de +geheele aarde verbreid zijn—hebben aan den bovensnavel dicht bij +den haak een duidelijken „tand,” die in een hoekigen inham +van den ondersnavel past, een middelmatig langen loop en lange, spitse +vleugels, die bijna tot aan het einde van den langen staart reiken. De +Valken voeden zich slechts met dieren, die zij zelf hebben buit +gemaakt. Zij overtreffen alle andere Grijpklauwvogels door de +sierlijkheid en snelheid van hun vlucht. Zij storten zich met zooveel +geweld op hun buit neer, dat de onstuimigste van hen slechts op +vliegende Vogels en Insecten jacht maken; daar de schok tegen een op +den grond rustenden buit voor hen zelf noodlottige gevolgen zou hebben. +Hun horst is gebouwd op hooge boomtoppen, op rotsen of torens; hunne +eieren onderscheiden zich van die der andere Grijpklauwvogels door een +roestbruine grondkleur en een uit donkerder vlekken bestaande +teekening.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>In de orde der Grijpklauwvogels komt aan het ongeveer 50 soorten +omvattende geslacht der <span class="ex">Valken</span> (<i lang= +"la-x-bio">Falco</i>) den voorrang toe, omdat zijne leden, evenals de +Katten onder de Roofdieren, in alle opzichten het best voor het +rooversbedrijf zijn uitgerust. Spierkracht en behendigheid, moed en +jachtlust, een edel voorkomen (men zou bijna geneigd zijn om te spreken +van een edele gezindheid) zijn eigenschappen, die men hun niet +ontzeggen kan. Hun romp is zeer gedrongen gebouwd, de kop groot, de +hals kort, de snavel betrekkelijk kort, maar krachtig, de washuid +onbevederd, de snavelrug sterk afgerond; de bovenkaak loopt uit in een +scherp naar beneden gebogen haak en is achter dezen aan den zijrand ook +nog met een meer of minder hoogen „tand” gewapend; de +scherpe zijrand van den korten ondersnavel is in overeenstemming met +den „tand” ingesneden. De klauwen zijn naar verhouding +grooter en forscher dan bij eenigen anderen Roofvogel. De schenkel is +dik en gespierd, de loop kort; de teenen zijn echter zeer lang; bij de +Edelvalken komt de middelste voorteen nagenoeg overeen in lengte met +den loop. De veeren zijn dicht en hard, vooral de pennen zijn zeer dik. +De tweede (bij uitzondering de derde) slagpen is de langste, de eerste +is even lang als de derde (of de tweede gelijk aan de vierde). De +staart is gewoonlijk afgerond. Kenmerkend voor de Valken is een naakte +plek om het oog, die aan dit belangrijk zintuig de grootst mogelijke +werkingskring verschaft en door zijn levendige kleur in ’t oog +valt.</p> +<p>Alle werelddeelen en alle gewesten der aarde herbergen Valken. Men +ontmoet ze van de zeekust af tot aan de toppen der hooge gebergten, het +meest in wouden, nagenoeg even veelvuldig echter op rotsen en oude +gebouwen, in schaars bewoonde oorden zoowel als in volkrijke steden. +Iedere soort is over een groot <span class="pagenum">[<a id="xd20e262" +href="#xd20e262" name="xd20e262">487</a>]</span>deel der +aardoppervlakte verbreid en wordt in andere gewesten door zeer +overeenkomstige soorten vervangen; bovendien doorreizen alle een +uitgestrekt gebied. Vele soorten trekken, andere zijn zwerfvogels.</p> +<p>Alle Valken zijn uitermate geschikt om zich te bewegen. Zij vliegen +voortreffelijk, daar zij een buitengewone snelheid kunnen bereiken, +niet schielijk vermoeid worden en een zeer groote behendigheid toonen. +De Valk legt een grooten afstand in zeer korten tijd af en stort zich +bij den aanval op zijn prooi soms van een aanzienlijke hoogte met zulk +een snelheid naar beneden, dat men zijn vorm niet meer kan +onderscheiden. Bij de Edelvalken bestaat de vlucht uit snel +opeenvolgende vleugelslagen, slechts zelden afgewisseld met een korte +periode, waarin zij op hunne wieken drijven. Bij de overige Valken is +de beweging langzaam en meer zwevend; ook blijven deze vaak geruimen +tijd met trillende vleugelslagen „zwemmend” of +„biddend”, gelijk de jagers het noemen, op dezelfde plaats +in de lucht „staan”, hetgeen de Edelvalken in den regel +niet doen. In den voortplantingstijd verheffen de Valken zich tot een +onmetelijke hoogte; prachtige kringen beschrijvend, zweven zij dan lang +heen en weer, en voeren tot hun eigen vermaak en ten pleiziere van de +wijfjes hoog in de lucht een soort van dansen uit. Ook op den trek +vliegen zij hoog, overigens blijven zij gewoonlijk op een hoogte van 60 +à 120 M. boven den grond. De kortheid hunner pooten noodzaakt +hen om bij het zitten den romp sterk naar voren en naar boven te +richten, bij ’t gaan houden zij hem waterpas; hun gang op den +grond is echter zeer gebrekkig: den eenen poot na den anderen +verplaatsend, strompelen zij op zeer onbeholpen wijze voort; gewoonlijk +maken zij ook bij deze beweging van hunne vleugels gebruik.</p> +<p>Hun voedsel bestaat uit Gewervelde Dieren, vooral uit Vogels, maar +ook uit Insecten. Bijna altijd vangen zij hun prooi in de vlucht, daar +zij niet in staat zijn een op den grond zittenden Vogel te vangen. In +de vrije natuur voedt geen enkele Valk zich met aas, hoewel in de kooi +de honger hem noopt zich met doode dieren te behelpen. De buit wordt +zelden verslonden daar, waar hij gevangen werd, maar gewoonlijk naar +een geschikter plaats vervoerd, die een vrij uitzicht toelaat of op een +doorzichtige wijze gedekt is, hier eerst geplukt of gedeeltelijk gevild +en daarna verslonden.</p> +<p>De Valken jagen vooral des morgens en des avonds. Gedurende de +middaguren zitten zij gewoonlijk met gevulden krop op een hooge, +rustige plaats bewegingloos en stil, met ruige veeren, half sluimerend, +bezig met de spijsvertering. Zij slapen tamelijk lang, begeven zich +echter laat ter ruste; enkele ziet men nog gedurende de schemering +jagen.</p> +<p>Aan gezelligheid hebben de Valken volstrekt geen behoefte, hoewel +zij hun niet vreemd is. Des zomers leven de meeste bij paren; ieder +paar heeft zich een gebied gekozen, waar het geen ander paar van +dezelfde soort en zelfs geen anderen Roofvogel duldt. Op den trek +vereenigen zij zich met soortgenooten of verwanten, enkele soorten +vormen dan vrij aanzienlijke zwermen, die, naar het schijnt, weken en +maanden lang bijeenblijven. De haat, dien iedere Valk in zijn vaderland +aan Arenden en Uilen toont, wordt door de trekkende scharen in niet +mindere mate aan den dag gelegd. Geen der genoemde, dikwijls veel +sterkere roovers kan ongestoord zijn weg vervolgen.</p> +<p>De Valken bouwen hun horst op verschillende wijze, het liefst in +geschikte holten van steile rotswanden, op hooge gebouwen en op den top +van de hoogste boomen in het woud; in streken waar boomen en rotsen +ontbreken, nestelen enkele soorten echter ook wel op den naakten grond; +soms dient een ruime holte in een boom voor hetzelfde doel. Zeer gaarne +nemen zij een nest van een anderen Vogel, vooral van de een of andere +soort van Raaf in bezit. Veel moeite besteden zij niet aan de +samenstelling van hun nest. Wanneer zij het zelf bouwen, is het in den +regel plat van vorm, op de plaats waar men de nestholte zou verwachten, +eenvoudig met eenige fijnere worteltjes bekleed. De 3 à 7 +eieren, die er in voorkomen, stemmen veel met elkander overeen. Zij +zijn rondachtig, hebben een eenigszins oneffene schaal en zijn in den +regel op licht roodachtig bruinen grond dicht bezet met donkerder, +fijne stippels en groote vlekken van dezelfde kleur. Het wijfje broedt +alleen.</p> +<p>Ongelukkig behooren de grootste soorten van Valken tot de +schadelijke Vogels; men kan ze daarom hier te lande niet dulden; niet +eens alle kleine soorten zijn zoo nuttig, dat zij gespaard verdienen te +worden. Behalve den mensch hebben zij weinig vijanden; de leden van de +zwakste soorten hebben in volwassen toestand waarschijnlijk alleen +hunne sterkere verwanten te vreezen.</p> +<p>De mensch heeft sinds overouden tijd partij getrokken van de +voortreffelijke eigenschappen der Valken en hen voor de vangst van +allerlei dieren gebruikt; in verscheidene landen van Azië en +Afrika bewijzen zij hem ook thans nog dezen dienst. Zij zijn de +„Valken” van onze dichters; zij worden voor het +„vluchtbedrijf” of de „valkerij” (thans +dikwijls minder juist „valkenjacht” genoemd) afgericht. +„Deze kunst”, bericht <span class="sc">Lenz</span>, +„is overoud. Reeds omstreeks het jaar 400 v. C. vond <span class= +"sc">Ktesias</span> haar bij de Indiërs; omstreeks 75 n. C. +oefenden de Thraciërs haar uit; omstreeks 330 n. C. maakt +<span class="sc">Julius Firmicus Maternus</span> melding van het +africhten van Haviken, Valken en andere Vogels voor de vogelvangst. In +480 n. C. deden de Romeinen nog weinig aan de valkerij, want volgens +<span class="sc">Sidonius Apollinaris</span> was <span class= +"sc">Hecdicius</span>, den zoon van den in dien tijd levenden +Romeinschen keizer <span class="sc">Avitis</span>, de eerste, die in +zijn land het vluchtbedrijf heeft ingevoerd. De liefhebberij hiervoor +nam echter in korten tijd zoozeer toe, dat in het jaar 506 de +kerkvergadering te Agda het noodig achtte den geestelijken het jagen +met Jachtvalken en Jachthonden te verbieden. Omstreeks het jaar 800 +vaardigde <span class="sc">Karel</span> <span class="ex">de +Groote</span> een wet uit, die betrekking had op de jacht met +afgerichte Haviken, Valken en Sperwers, en aldus luidde: „Wie een +Havik steelt of doodt, die den Kraan vangt, zal er een moeten +teruggeven even goed als gene was en zes schellingen, en drie +schellingen voor een Valk, die den Vogel vangt in de lucht. Wie een +Sperwer of een anderen Vogel, die op de hand gedragen wordt, steelt of +doodt, moet er een teruggeven, die even goed is als gene was en +één schelling”.—<span class= +"ex">Keizer</span> <span class="sc">Frederik Barbarossa</span> richtte +zelf Valken, Paarden en Honden af. <span class="ex">Keizer</span> +<span class="ex">Hendrik VI</span> was eveneens een groot liefhebber +van de valkenierskunst. <span class="ex">Keizer</span> <span class= +"sc">Frederik II</span>, de bekwaamste en hartstochtelijkste valkenier +van zijn tijd, schreef een boek: „Over de kunst om met Vogels te +jagen”, dat echter eerst in 1596 te Augsburg gedrukt werd. +<span class="sc">Philips August</span>, koning van Frankrijk, wien bij +de belegering van Akko een verwonderlijk fraaie Valk wegvloog, bood den +Turken voor het teruggeven van dezen Vogel tevergeefs 1000 goudstukken. +Omstreeks het jaar 1270 schreef <span class="sc">Demetrius</span>, +waarschijnlijk arts van den Griekschen keizer <span class= +"sc">Michaël</span> <span class="ex">Palaeologus</span>, in de +Grieksche taal een boek over de valkerij; het werd <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e335" href="#xd20e335" name= +"xd20e335">488</a>]</span>in het jaar 1612 te Parijs gedrukt. +<span class="sc">Eduard III</span> van Engeland strafte het stelen van +een Havik met den dood en liet ieder, die een haviksnest uithaalde voor +één jaar en één dag in de gevangenis +zetten. Toen <span class="sc">Bajazet</span> in het jaar 1396 den +<span class="ex">hertog van Nevers</span> en vele Fransche edellieden +gevangen had genomen, sloeg hij ieder losgeld, dat voor hen geboden +werd, af. Toen hem echter, in plaats van geld, 12 witte Valken geboden +werden, die de <span class="ex">Hertog van Bourgondië</span> zond, +gaf hij daarvoor onmiddellijk de vrijheid aan den Hertog en de overige +gevangene Franschen. <span class="sc">Frans I</span> van Frankrijk had +een oppervalkenier, die 15 edellieden en 50 valkeniers onder zijne +bevelen had. Het aantal van zijne Valken bedroeg 300. <span class= +"ex">Keizer</span> <span class="sc">Karel V</span> beleende de +Johannieter ridders met het eiland Malta, op voorwaarde, dat zij +jaarlijks een Witten Valk zouden leveren. Nadat aan de geestelijken van +Engeland eindelijk met goed gevolg het uitoefenen van het vluchtbedrijf +verboden was, bleven de baronnen nog het recht handhaven om hunne +Valken gedurende de godsdienstoefening op het altaar neer te +zetten.” „Allengs,” schrijft <span class= +"sc">Schlegel</span>, „was dus de kunst om met Roofvogels andere +dieren te vangen in ons werelddeel bij de vorsten en den adel meer en +meer in aanzien gekomen; zij werd de machtige mededingster van de +overige jachtbedrijven en verduisterde deze zelfs onder <span class= +"sc">Lodewijk XIII</span> van Frankrijk, toen zij het toppunt van haar +bloei bereikte. Toen later de uitvinding van den hagel langzamerhand de +kleine jacht weer op den voorgrond deed komen, werd de valkerij meer en +meer beperkt, totdat zij ten gevolge van de groote Fransche omwenteling +geheel in verval geraakte en in ons werelddeel slechts nog in Rusland +en in Groot-Britannië uitgeoefend werd.” Zij herleefde +intusschen in nieuwere tijden en voornamelijk in Nederland op een +grootsche schaal, maar ging ook weldra, uit gebrek aan deelneming weder +te niet. De geschiedenis dezer kunst is sedert verscheidene eeuwen nauw +saamgeweven met die van ons land en voornamelijk met die van +Valkenswaard en eenige andere dorpen van Noordbrabant. De Nederlandsche +Valkeniers werden reeds in de 17e eeuw voor de bekwaamste van allen +gehouden en traden niet zelden in dienst van buitenlandsche vorsten. +Zij verkregen dikwijls als meestbiedenden het recht om uitsluitend in +een groot gedeelte van Noorwegen Giervalken te vangen, haalden de Witte +Valken, die op last der Deensche regeering in IJsland gevangen waren, +van dit eiland en belastten zich dikwijls met het verdere vervoer dezer +Vogels aan andere hoven, zelfs tot Marokko. Vele andere bedrijvige +Nederlanders hielden zich jaarlijks met de valkenvangst bezig op de +heiden van Noordbrabant, of zelfs op die van Holland, Oldenburg of +andere streken van Noord-Duitschland en de alzoo gevangen Valken werden +naar Valkenswaard gebracht, waarheen de vreemde vorsten en grooten +hunne Valkeniers zonden om Valken te koopen. Onze Valkeniers richtten +tevens hunne eigene Valken af, waarmede zij zich aan vreemde hoven of +op de goederen van vreemde edellieden begaven, om aldaar de jachten met +den Valk te besturen. Toen geheel Europa geschokt werd tengevolge der +groote Fransche omwenteling, konden zij hun vak nog slechts in het van +vreemde krijgsbenden verschoonde Groot-Britannië uitoefenen. Het +was eerst, toen Koning <span class="sc">Lodewijk</span> toevallig deze +omstandigheid had vernomen, dat hij de valkerij op het Loo wederom deed +oprichten. Deze werd echter weldra, met de inlijving van onzen Staat in +het Fransche keizerrijk, naar Fontainebleau verplaatst, waar zij echter +wegens de onverschilligheid van den Keizer voor het jachtbedrijf, een +plantenleven leidde en bij den val van <span class="sc">Napoleon</span> +geheel verviel. Onze Valkeniers zagen zich thans opnieuw tot +Groot-Britannië beperkt. Intusschen werden ook in dit rijk de +weinige nog overgebleven reigerbosschen allengs uitgeroeid. +Dientengevolge werd in 1836 door onze valkeniers aan eenige Engelsche +liefhebbers voorgesteld, verlof te vragen aan den Koning der +Nederlanden om in de nabijheid van het Loo, bij het groote Soerensche +Bosch, waar duizenden Reigers broeden, met den Valk te mogen jagen. Dit +voorstel leidde tot de vorming van een club onder het voorzitterschap +van wijlen Prins <span class="sc">Alexander</span> <span class="ex">der +Nederlanden</span>. De glans en pracht waarmede de valkerij hier +uitgeoefend werd, konden intusschen niet verhinderen, dat zij allengs +begon te kwijnen en uit gebrek aan deelneming in 1853 werd +opgeheven.”</p> +<p>Valkenswaard ligt op een geheel open heide. Van de Valken, die hier +gedurende den trektijd (in de lente en in den herfst) gevangen worden, +behield men in den regel slechts de wijfjes en wel het liefst die van +hetzelfde jaar, omdat deze het best geschikt zijn voor dressuur; de +tweejarige zijn ook nog bruikbaar, de oudere laat men echter weer +vliegen. Voor het vangen was o. a. noodig een hut, gedeeltelijk +bestaande uit een kuil in den grond, aan alle zijden zorgvuldig bekleed +en overdekt met plaggen (of heidezoden) en voorzien van een deur en +kijkgaten. 35 à 40 M. verder staat een rij van drie masten met +tusschenruimten van 18 à 20 M. Van den top van iederen mast +loopt een touw naar den grond en langs dezen naar de hut. Door +tusschenkomst van een dunne lijn is aan het midden van het eene touw +een levende Duif vastgemaakt, die zoo noodig een schuilplaats vindt in +een kooi aan den voet van den mast; aan het tweede touw is op dezelfde +wijze een levende, aan het derde een houten Valk bevestigd; naast ieder +van deze beide hangt een „loer” (een klos, waaraan +duivenvleugels zijn vastgespijkerd). Gedurende den vangtijd zit de +valkenier iederen morgen vóór zonsopgang in de hut +verscholen en let op de voorbijtrekkende Vogels. Door forsche rukken +aan het touw brengt hij den houten Valk en den „loer” in +beweging, hierdoor den verafzijnden wilden jachtvogel naar de +vangplaats lokkend door bij hem den indruk te wekken, dat een zijner +soortgenooten bezig is een Duif te vangen. Zoodra de wilde Roofvogel +nadert, laat de valkenier den houten Valk rusten en trekt aan het touw +met den levenden Valk, zoodat deze, te gelijk met den +„loer” zichtbaar wordend, den gelokten Vogel in zijn waan +versterkt. Iets later wordt het tweede touw met rust gelaten en aan het +derde getrokken, waardoor de levende Duif begint te fladderen. Zoodra +de „gelokte” Valk op den Duif wil stooten, stelt de +valkenier, door niet langer aan haar touw te trekken, haar in staat +zich te verschuilen en haalt meteen een andere Duif, vastgehecht aan +een touw van 100 M. lengte te voorschijn uit het hok, waarin zij tot +dusver verborgen was en dat zich op een afstand van 40 M. van de hut +bevindt. Dicht bij het hok loopt dit touw door een ring; hierheen +sleurt de valkenier derhalve de Valk, zoodra deze op de Duif gestooten +en zich aan haar vastgehecht heeft. Beide komen op deze wijze langs een +slagnetje, dat, door een in de hut eindigend ijzerdraad in beweging +gebracht, den roover zoowel als zijn slachtoffer bedekt. Drie op deze +wijze uitgeruste slagnetjes zijn in de omgeving van de hut aangebracht; +al naar de richting waarin de Valk komt aanvliegen, moet het eene of +het andere vangtoestel dienst doen. Op korten afstand <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e380" href="#xd20e380" name= +"xd20e380">489</a>]</span>van de hut zijn op 1.5 à 2 M. hoogte +twee levende Groote Klauwieren op zulk een wijze vastgelegd, dat zij +zich desnoods verschuilen kunnen in een gat in den grond. Deze ijverige +en scherpzichtige wachters („handwerk” genaamd) laten +onmiddellijk een luid geschreeuw hooren, zoodra zij op een +onafzienbaren afstand hun vijand opmerken.</p> +<p>De gevangen Valk wordt dadelijk „uitgehaald” (om +beschadiging van de vleugels te voorkomen), „opgehuifd” +(een kap van stijf leer, zoodanig ingericht, dat de oogen niet gedrukt +worden, bedekt den geheelen kop met uitzondering van den snavel), +„gebroekt” (de „broek,” het achterste deel van +den romp, wordt met een leeren riem omgeven, zoodat de vleugels in rust +blijven) en „geschoeid”. (Riempjes, +„vangschoenen” genaamd, die met een „schoenpen” +schielijk vastgemaakt kunnen worden, bedekken den voet en zijn voorzien +van een koperen wartel of „draal,” waardoor de korte riemen +of „kortveters” gestoken zijn, die de valkenier in de +linkerhand houdt, terwijl hij den Valk op de linkervuist draagt; deze +moet door een dikken handschoen tegen de klauwen van den Vogel +beveiligd zijn. Aan de kortveters kunnen 2 M. lange riemen of +„langveters” spoedig vastgesplitst worden). De op deze +wijze uitgeruste Vogel wordt in den „valkenzak” (een linnen +lap met een gat, waardoor de kop van het dier naar buiten steekt) +gewikkeld, naar de „valkenkamer” gebracht en aan een der +dwarsstangen van het hier aanwezige „rek” vastgebonden.</p> +<p>„Voordat het „treinen” (africhten) van den +jachtvogel kan beginnen, moet hij 24 uur honger geleden hebben; dan +neemt de valkenier hem op de linker vuist, doet hem de +„huif” af en houdt hem met de rechterhand een Duif voor. +Weigert de Valk op de vuist te „kroppen” (te eten), dan +wordt hij weer „opgehuifd” en moet nogmaals 24 uur op het +„rek” honger lijden. Al zou hij ook 5 dagen achtereen op de +vuist niet willen „kroppen,” toch wordt hij telkens weer +zonder mededoogen „opgehuifd” en hongerig op het rek +vastgebonden. Hoe vaker hij trouwens gedurende dezen tijd op de vuist +genomen en „afgehuifd” wordt, des te eerder zal hij +„seeg” (tam) zijn en vrijwillig op de vuist +„kroppen.” Zoodra dit het geval is, begint de eigenlijke +dressuur. Vóór iedere oefening wordt hij geruimen tijd +zonder kap op de vuist rondgedragen; na iedere oefening wordt hij +„opgehuifd” en op ’t rek vastgelegd om over het +geleerde te kunnen nadenken. Gedurende de eerste les wordt de Vogel +zonder huif op de leuning van een stoel gezet; hij zit vast aan den +langveter, waarvan het einde door de linkervuist van den valkenier +wordt vastgehouden. Deze roept en fluit den Valk en houdt hem een doode +Duif voor, om hem te bewegen van den stoel op de vuist over te stappen +of over te vliegen en daar te kroppen. Dagelijks wordt de les op een +grooteren afstand van den stoel herhaald. Vervolgens heeft een +soortgelijke oefening in de open lucht plaats, waarbij het ontvluchten +van den Valk door een aan den langveter gehecht touw wordt voorkomen. +Bovendien staat de valkenier zóó, dat de Vogel in den +wind op moet vliegen, daar hij, evenals alle Vogels, niet gaarne voor +den wind vliegt. Wanneer hij dit alles naar wensch heeft verricht, +wordt hij ’s avonds „opgehuifd” in een hangenden +hoepel geplaatst en den geheelen nacht door geschommeld, zoodat hij in +’t geheel niet slapen kan. Den volgenden morgen worden de vorige +oefeningen herhaald; de Valk krijgt op de vuist te kroppen, wordt +daarna tot ’s avonds gedragen en vervolgens weer gedurende den +geheelen nacht in den hoepel geschommeld. Op dezelfde wijze wordt hij +op den derden dag en in den derden nacht behandeld. Op den vierden dag +worden alle lessen weer herhaald; eerst daarna wordt den Vogel +nachtrust gegund. Den volgenden dag wordt hij zonder touw, maar met den +langveter vrij op den grond neergezet, en moet om te kroppen op de +vuist vliegen; als hij deze voorbijvliegt volgt men hem na en lokt hem +zoolang, tot hij eindelijk komt. Deze oefening wordt nu dikwijls in de +open lucht herhaald, waar de Valk tevens leert op de vuist van den te +paard zittenden jager te vliegen en zoomin menschen als Honden te +schuwen.</p> +<p>„Nu begint het africhten voor het eigenlijke vluchtbedrijf, +voor het „vliegen,” „betten” of +„beiten.” Men werpt een doode Duif omhoog; de haar +naschietende, aan een lang touw bevestigde Valk moet haar grijpen en +krijgt er de eerste maal iets van te kroppen; later wordt hem de Duif +dadelijk afgenomen en krijgt hij op de vuist iets te eten. Dezelfde +oefening wordt op de volgende dagen herhaald met levende, gekortwiekte +Vogels. Daarna gaat men met den Patrijshond Patrijzen, zoo mogelijk +één enkele, zoeken; zoodra het wild opvliegt, moet de +Valk, wien de kap schielijk afgezet wordt, het vervolgen en vangen. Als +hij misstoot, lokt men hem met een levende, gekortwiekte Duif of met +een omhooggeworpen „loer” terug. Om den Valk er aan te +gewennen ook krachtiger Vogels, b.v. Reigers en Kranen, te grijpen, +oefent men hem eerst met jonge Vogels van deze soort of met oude, +welker wieken men ingekort heeft en die door een +„reigerspijp” (twee door een draad samengehouden stukjes +vlierhout) om den snavel weerloos gemaakt zijn; bovendien laat men hem +zoo mogelijk voor ’t eerst jagen in gezelschap van een goed +afgerichten, ouden Valk. De voor deze oefening bestemde Reigers en +Kranen legt men, opdat zij niet zoo licht geworgd zullen worden, een +foedraal van zacht leer om den hals. Schielijk omhoog stijgend, +trachten de Valken boven den Reiger te komen om van boven af op hem te +stooten; de Reiger tracht eveneens al hooger en hooger te rijzen en +houdt met bewonderenswaardige snelheid zijn spitsen snavel den op hem +neerschietenden vijand voor, opdat deze zich daaraan spietst. Eindelijk +wordt de Reiger door den Valk „gebonden” (gegrepen en +vastgehouden), waarna beide uit de hoogte naar beneden storten, +draaiend, wanneer de Reiger niet doodelijk gewond werd en dus de +vleugels kan uitspreiden, anders in loodrechte richting. Te paard of te +voet, door dik en dun, volgen de jagers de Vogels die boven hunne +hoofden strijden, maken zich bij ’t einde van ’t gevecht +schielijk van den Reiger meester en gebruiken Duiven om de hongerige +Valken te vangen en te beloonen. De Reiger wordt vrijgelaten, maar moet +vooraf zijne fraaiste veeren missen en krijgt aan een poot een metalen +ring te dragen, waarop, behalve de naam van den eigenaar der jacht, de +datum en de plaats van de vangst vermeld zijn. Enkele Reigers, die +meermalen, soms na een tusschenpoos van vele jaren „gebet” +werden, prijken daarom met verscheidene ringen.—Om een Jachtvogel +(gewoonlijk dient hiervoor een Havik) te leeren goed op Hazen te +stooten, maakt men gebruik van een opgestopt hazenvel, waarop men den +Vogel herhaaldelijk laat kroppen; vervolgens bindt men een stuk vleesch +vast aan een opgestopten, op wieltjes rustenden Haas, die men door een +man eerst langzaam, later sneller over den grond laat voorttrekken; men +spant er ook wel een flink Paard voor, waarmede een persoon snel +wegrijdt, terwijl een andere hem den Vogel achterna zendt.—De +valkerij wordt uitgeoefend in onbebouwde, <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e389" href="#xd20e389" name="xd20e389">490</a>]</span>vlakke, +boomlooze gewesten, bij voorkeur op heidevelden en dergelijke +terreinen.”</p> +<p>Op de grootste schaal heeft men zich van oudsher in Middel-Azië +met het vluchtbedrijf bezig gehouden. „In Maart,” schreef +<span class="sc">Marco Polo</span> omstreeks het jaar 1290, „is +<span class="sc">Koeblaï</span> <span class="ex">Khan</span> +gewoon Kambaloe te verlaten met een gevolg van ongeveer 10000 +valkeniers en vogelaars. Deze worden in afdeelingen van 200 à +300 manschappen over het land verdeeld; al wat zij vangen, moet aan den +Khan afgeleverd worden.” <span class="sc">Tavernier</span>, die +zich vele jaren in Perzië opgehouden heeft, berichtte (in het jaar +1681) het volgende: „De koning van Perzië houdt meer dan 800 +Valken, waarvan sommige voor de „vlucht” op Wilde Zwijnen, +Wilde Ezels, Antilopen, Vossen, andere voor die op Kranen, Reigers, +Ganzen, Patrijzen afgericht zijn.” Dat ook in lateren tijd dit +jachtbedrijf in Perzië beoefenaars vond, blijkt uit <span class= +"sc">John Malcolm’s</span> reisschetsen, die in 1827 het licht +zagen. „Men jaagt,” verhaalt hij, „te paard met +Valken en Windhonden. De opgejaagde Antilope vlucht met de snelheid van +den wind. De Honden en Valken worden losgelaten. De jachtvogels vliegen +dicht bij den grond langs, bereiken het wild spoedig, stooten tegen +zijn kop en houden het op, totdat de Honden naderbij gekomen zijn en +het pakken.” In den laatsten tijd heeft <span class="sc">Von +Hügel</span> tusschen Lahore en Kasjmier den Radja van Bajauri met +Valken Patrijzen zien jagen. <span class="sc">Murawiew</span> vond in +1820 in China overal gedresseerde Valken; zij werden ook op Wilde +Geiten losgelaten. <span class="sc">Erman</span> vond in 1828 bij de +Basjkieren en Kirgiezen afgerichte Valken in gebruik voor de jacht op +Hazen en tamme Arenden voor die op Vossen en Wolven. Ook <span class= +"sc">Eversmann</span> zag in 1852 bij de Basjkieren gedresseerde +Steenarenden, Koningsarenden, Haviken en Sperwers. <span class= +"sc">Atkinson</span> heeft den sultan der Kirgiezen <span class= +"sc">Beck</span> geteekend, terwijl hij zich bezig houdt met het +voederen van zijn liefsten jachtarend. Bij de Kirgiezen, waar de +valkerij nog als een wetenschap beoefend wordt, waar men Valken voor +klein en Arenden voor groot wild gebruikt, wordt een uitmuntende Valk +zoo hooggeschat, dat de eigenaar er eerder toe zou overgaan, zijn vrouw +dan zijn Vogel te verkoopen.</p> +<p>Geregeld wordt de jacht met Valken nog uitgeoefend door de +Arabieren, vooral door de Bedoeïnen van de Sahara, door de Perzen, +Indiërs, door verscheidene Kaukasische en Centraal-Aziatische +volken, door de Chineezen en andere Mongolen.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De naam <span class="ex">Edelvalken</span>, een jagersterm ter +aanduiding van Valken, die voor africhting geschikt zijn, wordt +dikwijls gebruikt als collectief-naam voor de krachtigste leden van het +geslacht (ongeveer 30 soorten); deze vormen vier ondergeslachten, +waarin men als typen onderscheidt: de Jachtvalk, de Slechtvalk, de +Boomvalk en het Smelleken. Zij hebben buitengewoon harde en +veerkrachtige pennen; de rug van den snavel is niet half zoo lang als +de middelteen met inbegrip van de klauw; de buitenste voorteen is +weinig langer dan de binnenste. Zij maken uitsluitend jacht op +vliegende Vogels.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De volkomenste Edelvalken zijn die, welke men onder den naam +<span class="ex">Jachtvalken</span> (<i lang="la-x-bio">Hierofalco</i>) +tot een ondergeslacht vereenigt. Zij bewonen het hooge noorden en +kenmerken zich door een zeer aanzienlijke grootte, een betrekkelijk +forschen, sterk boogvormig gekromden snavel, den voor twee derde van +zijn lengte bevederden loop (van achteren is een smalle strook tot op +het spronggewricht naakt) en den in verhouding tot de vleugels langen +staart. Sommige dierkundigen beschouwen alle Jachtvalken als leden van +één soort; andere onderscheiden, zooals hier zal +geschieden, twee soorten (de Witte Valk en de Giervalk); nog andere +spreken van 3 of zelfs van 4 soorten.</p> +<p>De hoofdkleur van het kleed van den <span class="ex">Witten +Valk</span> [<i lang="la-x-bio">Falco (Hierofalco) candicans</i>] is +zuiver wit, in meerdere of mindere mate met dof zwartbruine vlekken +geteekend, die druppel- of pijlspitsvormig den top der kleine veeren +innemen, maar mettertijd bijna volledig verdwijnen kunnen. Het oog is +bruin en met een naakten, groenachtig gelen ring omgeven, de snavel bij +de oude Vogels geelachtig blauw, aan de spits donkerder, met gele +washuid, de voet bij de volwassen dieren stroogeel, gedurende de jeugd +blauw. Broedend heeft men ze uitsluitend in ’t hooge noorden +aangetroffen, n.l. in Noord-Groenland en op Nowaja Semlja. Zij bezoeken +slechts gedurende den winter het zuiden van Groenland, het noorden van +IJsland, den noordrand van Oost-Azië en het hoogste noorden van +Amerika. De hier broedende, donkerder gekleurde Edelvalken (zie onder) +worden door sommige dierkundigen niet als verscheidenheden van de +volgende soort aangemerkt, maar nevens den reeds beschreven vorm +geplaatst, die dan onder den naam van <span class="ex">Noordschen +Valk</span> (<i lang="la-x-bio">Falco arcticus</i>) van hen +onderscheiden wordt.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De <span class="ex">Giervalk</span> of <span class= +"ex">Geervalk</span> [<i lang="la-x-bio">Falco (Hierofalco) +rusticulus</i>] is op de bovendeelen donker grijsblauw, op den rug en +den mantel zwart, op den licht grijsblauwen staart met donkerder +strepen, op de slagpennen bruinzwart; de grijsachtige of geelachtig +witte onderzijde is met donkere overlangsche vlekken geteekend, die op +de zijden en op de pooten in dwarsvlekken overgaan. De snavel heeft op +elken leeftijd een zwartblauwe kleur. Verscheidenheden van grootere +afmetingen en met meer wit in het kleed zijn de <span class= +"ex">Groenlandsche Giervalk</span>, die Zuid-Groenland bewoont, en de +<span class="ex">IJslandsche Valk</span>, die op IJsland broedt en zijn +vaderland niet verlaat. In grootte bestaat er tusschen de Edelvalken +weinig verschil. De Giervalk is echter kleiner dan de Witte Valk. Van +het wijfje bedraagt bij gene de lengte 60, de vlucht 126 cM. (lengte +van den vleugel 40, van den staart 24 cM.). Het mannetje heet bij de +Edelvalken <span class="ex">Tersel</span>, welke naam oorspronkelijk +beteekent, dat het een derde korter is dan het wijfje; zoo groot is +echter bij onze jachtvogels het verschil tusschen mannetje en wijfje +niet; het is hier ongeveer een zevende. De naam „Giervalk” +is, volgens <span class="sc">Geszner</span>, ontleend aan de beweging +van dezen Vogel bij het aanvallen van zijn prooi, hij vliegt +(„giert”) er eenige malen in kringen omheen. Zijn +verbreidingsgebied is, voor zoover thans bekend, tot het noorden van +Skandinavië en Rusland en het oosten van Siberië beperkt. +Hier bewoont hij bij voorkeur steile zeekusten, op welker rotswanden +hij zich vestigt, zonder evenwel het woud geheel te mijden. Het liefst +houdt hij verblijf in de nabijheid van de vogelbergen, waar gedurende +den zomer millioenen van zeevogels zich vereenigen om te broeden. De +jonge Giervalken, meer bepaaldelijk die, welke, hoewel geslachtsrijp, +nog niet gepaard hebben, zwerven dikwijls rond en begeven zich soms ver +in het binnenland; niet zelden treft men ze in de Skandinavische Alpen +aan, terwijl daarentegen de oude Vogels zelden in het gebergte gevonden +worden. Daar de Giervalk <span class="pagenum">[<a id="xd20e486" href= +"#xd20e486" name="xd20e486">491</a>]</span>voor de valkerij zeer +gezocht was, reisden de Nederlandsche valkeniers vroeger jaarlijks naar +de hoogvlakten van Noorwegen om hem hier op dezelfde wijze als op onze +heiden te gaan vangen. Een 60-tal jaren geleden is dit nog gedurende +twee opeenvolgende jaren geschied, bij welke gelegenheid twaalf +exemplaren, uitsluitend jongen, buitgemaakt werden. Jonge Vogels zijn +het ook, die soms gedurende den winter de grenzen van het +verbreidingsgebied der soort ver overschrijden en, behalve in geheel +Skandinavië, op de Fär-öer, in Groot-Britannië, +Denemarken, Duitschland en Nederland waargenomen worden. In onze kust- +en heidestreken treft men ze, hoewel in zeer kleinen getale, toch +nagenoeg jaarlijks aan (<span class="sc">Schlegel</span>). Geschoten +werden hiervan 4 exemplaren, in Zuid- en Noord-Holland, Friesland en +Zeeland (in 1849, 1864, 1870 en 1878) (<span class= +"sc">Albarda</span>).</p> +<p>De oude Vogels verlaten hun gebied zelfs in den zomer niet; ieder +paar blijft met taaie volharding trouw aan de plek, die het als +woonplaats heeft uitgekozen; deze wordt, indien de oorspronkelijke +bewoners van hier verdreven zijn, spoedig door een ander paar in bezit +genomen. Sommige rotswanden in Lapland herbergen Giervalken, zoolang +het de menschen in de buurt heugt.</p> +<p>In aard en gewoonten gelijkt de Giervalk zeer veel op onzen +Slechtvalk; hoogstens kan men zeggen, dat gene een minder snelle vlucht +en een zwaarder stem heeft dan deze.</p> +<p>Het voedsel van de Giervalken bestaat uit zeevogels in den zomer en +Sneeuwhoenderen in den winter; bovendien zegt men, dat zij op Hazen +jacht maken en maanden lang van Eekhoorns leven. Zij zijn de schrik van +alle bewoners der vogelbergen. <span class="sc">Holböll</span> +verzekert, zelf gezien te hebben, dat een Noordsche Valk twee jonge +Drieteenige Meeuwen te gelijk met zijne klauwen oppakte, in iederen +poot één, en dat hij op gelijke wijze twee Strandloopers +buitmaakte. <span class="sc">Faber</span> vond een door hem bezochte +horst rijkelijk voorzien met Zeekoeten, Papegaaiduikers, Alken en +Drieteenige Meeuwen. Behalve voor zeevogels zijn de broedende +Jachtvalken ook gevaarlijk voor de Moerashoenderen en Duiven. Na den +broedtijd komen zij dikwijls in de nabijheid van menschelijke woningen, +zijn dan over ’t algemeen niet bijzonder schuw en laten zich +zelfs naderlokken, wanneer men een Sneeuwhoen of een anderen Vogel +herhaaldelijk omhoog werpt. In den winter verlaten zij de zeekust en +volgen op de bergen het spoor van het Sneeuwhoen. Dit is voor den +Edelvalk, zijn gevaarlijksten vijand, zoo bevreesd, dat het zich, +zoodra het hem in ’t oog krijgt, met onstuimige haast op de +sneeuw neerstort, en met de grootst mogelijke inspanning hierin een +gang graaft om zich te verschuilen.</p> +<p>De groote, ondiepe horst van den Jachtvalk staat in een nis van een +ontoegankelijken rotswand dicht bij de zee. Gewoonlijk maakt de +Giervalk zich meester van het nest van een Raaf, dat hij onbezet vindt, +of waaruit hij den rechtmatigen eigenaar met geweld verdrijft. Dit nest +bevat in het begin van Mei, soms reeds in het einde van April, het voor +’t broeden vereischte aantal eieren. Het land is dan nog met een +dikke sneeuwlaag bedekt. Waarschijnlijk broedt de Jachtvalk op Nowaja +Semlja (en misschien ook in andere zeer noordelijke gedeelten van zijn +verbreidingsgebied) eerst later in ’t jaar.</p> +<p>Toen de jacht met Valken nog meer algemeen beoefend werd, zond de +Deensche regeering ieder jaar een schip, dat het +„valkenschip” werd genoemd, naar IJsland om van daar +Jachtvalken te halen. Hoewel de regeering zich thans niet meer met de +valkenvangst bemoeit, brengt het schip, dat in den zomer IJsland +bezocht, bijna ieder jaar nog eenige levende Valken naar het +moederland; deze exemplaren zijn het, die men nu en dan in de +diergaarde te zien krijgt. In de kooi gedragen zij zich als +Slechtvalken en vereischen dezelfde zorg. Zij leven hier echter in den +regel niet lang; men mag van geluk spreken, als zij er hun volkomen +kleed verkrijgen; onder de uitmuntende, maar kostbare verzorging van de +valkeniers konden sommige Jachtvalken 20 jaar lang dienst doen.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Slechtvalk</span> („slecht” heeft +hier de beteekenis van „eenvoudig” of „gewoon”) +in Zuid-Holland <span class="ex">Passagier</span>, in Friesland +<span class="ex">Noordsche Valk</span> genoemd (<i lang= +"la-x-bio">Falco peregrinus</i>), onderscheidt zich van de Jachtvalken +door geringere grootte, door den betrekkelijk kleineren en sterker +gekromden snavel, den minder ver bevederden kop en den in verhouding +tot de vleugels korteren staart. De geheele bovenzijde is licht +leikleurig grijs, geteekend met op dwarsbanden gerangschikte, donker +leikleurige, driehoekige vlekken. Het voorhoofd is grijs, de door +zwarte knevelvlekken begrensde keel witachtig geel evenals de +bovenborst. De onderborst en de buik zijn leemroodachtig geel; de +eerste bruingeel gestreept en met rondachtig hartvormige vlekken +geteekend; de buik versierd met donkere dwarsvlekken, die vooral op de +aars en de pooten duidelijk uitkomen en als dwarsbanden gerangschikt +zijn. Bij levende exemplaren vertoonen de veeren een grijsachtig waas. +Het oog is donkerbruin, de snavel lichtblauw, aan de spits zwart; de +washuid, de mondhoek, de naakte plek om het oog en de voet zijn geel. +Het wijfje is gewoonlijk frisscher van kleur en steeds aanmerkelijk +grooter dan het mannetje; haar lengte bedraagt 47 à 52, de +vlucht 110 à 120, de vleugellengte 40, de staartlengte 20 cM. +Deze afmetingen zijn bij het mannetje resp. 42 à 47, 84 à +104, 36 en 20 cM. (De middelste teen is 50 à 55 mM. lang.) Er +bestaan trouwens vele niet onbelangrijke afwijkingen van kleur en +grootte, waarvan sommige als afzonderlijke soorten beschreven zijn. Bij +de jongen is de bovenzijde zwartgrijs, iedere veer met roestgele +randen, de kropstreek witachtig of geelachtig grijs, de onderzijde +overigens witachtig en overal met licht- of donkerbruine, overlangsche +vlekken geteekend. Hun snavel is lichtblauwachtig, de voet blauwachtig +of groenachtig geel, de washuid groenachtig blauw, evenals de overige +naakte plekken van den kop.</p> +<p>De Slechtvalk broedt in Nederland niet, maar is in alle +provinciën een geregelde wintergast. Voor ’t meerendeel zijn +de bezoekers van ons land jonge Vogels; zij komen gewoonlijk niet +vóór October uit het noordoosten tot ons en houden zich +hier, al naar de omstandigheden, meer of minder lang op; sommige +blijven, vooral in zachte winters; de meeste vertrekken in December +naar zuidelijker streken, vanwaar zij in Maart of April terugkeeren, om +na een kortstondig verblijf hunne noordoostwaarts gelegen broedplaatsen +weer op te zoeken. Deze vindt men trouwens in nagenoeg alle landen van +Europa, voorts in geheel Middel-Azië en in de noordelijke landen +van Amerika. In de toendra van beide werelden is hij de veelvuldigste +van alle Valken; in noordelijker streken wordt hij door de Jachtvalken +vervangen. Het ligt voor de hand, dat hij genoodzaakt is het groote +deel van dit broedgebied vóór den winter te verlaten, +daar hij vooral op Vogels aast; zijn wetenschappelijke naam (die +„Zwerfvalk” <span class="pagenum">[<a id="xd20e529" href= +"#xd20e529" name="xd20e529">492</a>]</span>beteekent) heeft betrekking +op zijn cosmopolitische neigingen: hij bezoekt bijna alle landen van de +wereld, sommige overwinteren reeds in Middel-Europa, andere trekken ons +werelddeel door tot aan de zuidelijkste gewesten, waar men ze hier en +daar in den winter zeer veelvuldig aantreft; nog andere volgen de +trekvogels tot over de Middellandsche Zee en tot in de binnenlanden van +Afrika. In Noordoost-Afrika zijn zij gedurende de wintermaanden bij +alle strandmeren en in het geheele stroomgebied van den Nijl tot in +Middel-Nubië te vinden. In Azië bezoekt de Slechtvalk op +dezelfde wijze gedurende het koude seizoen Japan, China, Indië +(van den Himalaja tot Kaap Comorin) en de Soenda-eilanden, in Amerika +de Vereenigde Staten, Middel-Amerika en West-Indië.</p> +<div class="figure xd20e531width"><img src="images/p2492.jpg" alt= +"Slechtvalk (Falco peregrinus). ¼ v. d. ware grootte." width= +"717" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Slechtvalk</span> (<i lang= +"la-x-bio">Falco peregrinus</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Kleiner dan de hoofdsoort is de Zuid-Afrikaansche <span class= +"ex">Kleine Slechtvalk</span> (<i lang="la-x-bio">Falco peregrinus +minor</i>), grooter, rood en ongevlekt op de onderdeelen de +<span class="ex">Schahien</span> (<i lang="la-x-bio">Falco peregrinus +ruber</i>) van het Indische vasteland, eveneens grooter, maar zonder +wit aan de zijden van den kop de Australische <span class= +"ex">Zwartwangige Slechtvalk</span> (<i lang="la-x-bio">Falco +peregrinus melanogenys</i>).</p> +<p>In Duitschland nestelt de Slechtvalk in uitgestrekte wouden, bij +voorkeur in die, welke steile rotswanden omgeven. Even veelvuldig bouwt +hij zijn horst in bergstreken zonder bosschen; volstrekt niet zelden +geschiedt dit te midden van groote, volkrijke steden. Van de kerktorens +van Berlijn en den Stephanustoren te Weenen, van de domkerken van +Keulen en Aken is hij een nagenoeg vaste bewoner. Op bijzonder gunstig +gelegen plaatsen, vooral op onbestijgbare rotswanden, wordt zijn nest +even geregeld gevonden als dat van den Jachtvalk op de vogelbergen van +het noorden. De Falkenstein in het Thuringer Woud draagt zijn naam +terecht, daar hier, zoo lang het de menschen heugt, een paar +Slechtvalken nestelt.</p> +<p>De Slechtvalk is een moedige, sterke en buitengewoon behendige +Vogel; zijn forsche lichaamsbouw en zijn bliksemend oog verraden dit op +’t eerste gezicht. Zijn stem klinkt krachtig en vol als +„kgiak kgiak” of „kajak kajak.”</p> +<p>Naar het schijnt voedt de Slechtvalk zich uitsluitend met Vogels. +Hij is de schrik van alle bevederde wezens, welker grootte tusschen die +van de Wilde Gans en die van den Leeuwerik in ligt.</p> +<p>Alle Vogels, waarop de Slechtvalk jacht maakt, kennen hem zeer goed +en doen onmiddellijk hun best om buiten zijn bereik te komen. Zelfs de +moedige Kraaien bieden geen tegenweer, maar vliegen, zoodra zij hem +zien, ten spoedigste weg; zij hebben trouwens voldoende reden om voor +hem te vluchten, want hij laat zich door deze Vogels, die bijna iederen +Valk aanvallen en langen tijd vervolgen, volstrekt niet van zijn +voornemen afbrengen; integendeel hij stijgt in de lucht boven de +misschien nog onervaren exemplaren, die de vermetelheid hebben hem te +willen plagen, stoot van boven af op hen neer en „bindt” +ze, zonder ooit te missen.</p> +<p>Als de Slechtvalk een buit vangt, doodt hij hem gewoonlijk reeds in +de lucht; zeer zware Vogels echter, die hij niet voortslepen kan, +zooals Boschhoenderen en Wilde Ganzen, maakt hij op den bodem af, na ze +zoolang geplaagd te hebben, tot zij met hem op den grond vallen. Bij +het vervolgen van zijn buit vliegt hij zoo fabelachtig snel, dat men +geen kans ziet op eenigerlei wijze zijn snelheid te schatten. Men hoort +een bruischend geluid en ziet een voorwerp uit de lucht <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e571" href="#xd20e571" name= +"xd20e571">493</a>]</span>naar beneden storten, maar is niet in staat +om te zien, dat het een Valk is. Waarschijnlijk omdat zijn aanval te +onstuimig is, stoot hij slechts zelden op zittende Vogels. Hij loopt +gevaar zich te pletter te vallen; het is wel eens voorgekomen, dat de +schok tegen boomtakken, waar hij langs moest schieten, hem bedwelmd en +zelfs gedood heeft. <span class="sc">Pallas</span> verzekert, dat de +Slechtvalk soms bij het vervolgen van Eenden in ’t water +verongelukt; zijn „stoot” is zoo hevig, dat hij diep onder +den waterspiegel geraakt en verdrinkt. Zelden trouwens mist hij zijn +prooi, maar vangt haar met gemak, spelenderwijs, en vervoert haar +vervolgens naar een vrije plaats om haar te verslinden; alleen groote +Vogels kropt hij op de plaats, waar zij gedood zijn.</p> +<p>Het liefst nestelt de Slechtvalk in holten van steile, moeielijk of +niet beklimbare rotswanden, des noods echter ook op hooge boomen in het +bosch. Waarschijnlijk bouwt hij slechts zelden zelf een horst, maar +vestigt zich in de woning van een anderen Roofvogel, van een Zeearend +of van een Wouw, ook wel in een verlaten of met geweld overmeesterd +kraaiennest. In Duitschland begint hij in April of Mei, soms ook eerst +in Juni, te broeden op 3, hoogstens 4, rondachtige eieren, die op +roodachtig gelen grond bruin gevlekt zijn.</p> +<p>Daar de Slechtvalk een zeer belangrijke schade aanricht, kan men hem +niet dulden. Misschien zou men den fieren roover kunnen laten begaan, +indien hij uitsluitend ten eigen behoeve zijn beroep uitoefende: hij +verzorgt hierdoor echter tevens een groot aantal tot andere soorten +behoorende familieleden. Het is een opmerkelijk feit, dat alle +Edelvalken, als zij aangevallen worden, den pas verworven buit weer +wegwerpen. De tafelschuimers onder de Roofvogels zijn hiermede zeer +goed bekend. „Deze luie en onbekwame Vogels,” schrijft +<span class="sc">Naumann</span>, „geven van hun zitplaats op +grenssteenen en aardhoopen in het veld nauwkeurig acht op den Valk; +zoodra zij zien, dat hij iets gevangen heeft, vliegen zij zoo schielijk +mogelijk naar hem toe en nemen hem zonder complimenten den buit af. De +Valk, dien het in den regel aan moed en vermetelheid niet ontbreekt, +laat, wanneer hij de ongenoode gasten ziet komen, zijn prooi liggen, +stijgt onder het vele malen herhaald geschreeuw van +„kja-kjak” weer naar boven en snelt heen. Zelfs door een +lafhartigen Wouw, die geen kuiken durft aanvallen, wanneer de klokhen +zich onverschrokken toont, laat hij zich den buit ontnemen.”</p> +<p>Als men den Slechtvalk zorgvuldig verpleegt, kan hij jaren lang in +de kooi in ’t leven gehouden worden; hij neemt dan allerlei +versch vleesch voor lief, maar heeft veel voedsel noodig. De Slechtvalk +werd bij voorkeur voor het vluchtbedrijf afgericht, niet alleen omdat +hij meer algemeen verspreid en gemakkelijker te verkrijgen is dan de +overige soorten, maar ook omdat zijn kracht slechts weinig achterstaat +bij die van den Giervalk, den IJslandschen Valk en den Witten Valk, +welke Vogels hij in moed en behendigheid evenaart, in leerzaamheid +overtreft.</p> +<p>De Slechtvalk wordt wegens de schade, die hij onder het wild en de +huisvogels aanricht, overal door den mensch vervolgd. Hij maakt jacht +op Bosch- en Korhoenders, Fazanten, Eenden, Snippen en andere moeras- +en watervogels en op Java op wilde Hoenderen. Hij is ook bijzonder op +Duiven gesteld. De voorwerpen die hier te lande overwinteren, kiezen +streken, waar vele Patrijzen voorkomen, somtijds ook kerktorens of +andere hooge gebouwen, tot hun verblijfplaats, vanwaar zij hunne +verwoestingen, vooral onder de Hoenderen en Duiven aanrichten. Alle +mogelijke middelen worden aangewend om den Slechtvalk uit te roeien. In +één opzicht zou het jammer zijn, dat deze toeleg gelukte, +daar onze wouden en velden dan een merkwaardig sieraad zouden +missen.</p> +<p class="tb"></p> +<p>In Noord-Afrika en Noordwest-Azië is de Slechtvalk vervangen +door den aanmerkelijk kleineren <span class="ex">Barbarijschen +Valk</span> (<i lang="la-x-bio">Falco barbarus</i>). Deze is +gemakkelijk te herkennen aan een roestrooden vlek, die zijn nek +versiert, ook de onderdeelen zijn in het volkomen kleed ros en met +weinige dwars gerichte golflijnen voorzien. Hij bewoont de geheele +zuidkust van de Middellandsche Zee, dringt van hier uit diep in het +binnenland van Afrika door en eveneens door Perzië naar +Indië; niet zeer zelden dwaalt hij naar Spanje af; twee malen is +zelfs een exemplaar in Nederland (Noordbrabant) gevangen. Ook deze +soort wordt in de valkerij gebruikt.</p> +<p class="tb"></p> +<p>In Middel-Afrika en Indië ontmoet men een kleinen, verwanten +vorm, die wegens zijn buitengewone schoonheid vermelding verdient. +Deze, de <span class="ex">Roodhalzige Valk</span>, de <span class= +"ex">Toeroemdi</span> der Indiërs (<i lang="la-x-bio">Falco +chiquera, F. ruficollis</i>), is misschien de fraaiste van alle. Hij is +over geheel Indië, van ’t noorden tot het zuiden, verbreid, +in boschrijke gewesten echter zeldzaam, daar hij de voorkeur geeft aan +open streken in de buurt van volksplantingen, aan tuinen en +boomgroepen. Hij jaagt bij paren en vangt voornamelijk kleine Vogels, +onder anderen Kalander-leeuweriken<span class="corr" id="xd20e611" +title="Bron: .">,</span> Musschen en Pluvieren, maar ook Veldmuizen. De +horst van den Toeroemdi staat gewoonlijk op hooge boomen en bevat in +den regel 4 geelachtig bruine, met bruine vlekken gesprenkelde +eieren.</p> +<p>Nu en dan wordt hij getemd en voor de vangst van Kwartels, +Patrijzen, Meinas, vooral echter van de Indische Scharrelaars, +afgericht.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Boomvalk</span>, in Friesland <span class= +"ex">Blauwe Wiekel</span>, door de valkeniers <span class= +"ex">Baillet</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Falco subbuteo</i>), +vertegenwoordigt een ondergeslacht (<i lang= +"la-x-bio">Hypotriorchis</i>), dat zich van den Slechtvalk en zijne +verwanten onderscheidt door de betrekkelijk lange, sikkelvormige +vleugels, die tot aan of voorbij de spits van den staart reiken. Het +mannetje van de genoemde soort is slechts 31 cM. lang (vlucht 78, +vleugel 25, staart 16 cM.), het wijfje is 4 cM. langer (en heeft 5 +à 7 cM. meer vlucht). De geheele bovenzijde is blauwzwart, de +kop grijsachtig, de nek wit gevlekt; de slagpennen zijn zwartachtig met +roestgele kanten, de stuurpennen van boven leikleurig blauw, van +onderen grijsachtiger, op de binnenvlag met 8 roestgeelachtig roode +dwarsvlekken versierd, die zich tot banden vereenigen, maar op de +middelste ontbreken. De onderdeelen, bij den krop te beginnen, zijn op +geelachtig witten grond met zwarte, overlangsche vlekken geteekend; de +veeren die den loop bedekken (de „broek”), de stuitveeren +en de onderdekveeren van den staart zijn fraai roestrood. Het oog is +donkerbruin, de naakte ring er omheen, de washuid en de voeten zijn +geel, de snavel is aan de spits donker-, aan den wortel lichtblauw.</p> +<p>Europa, bij ’t midden van Skandinavië, Zuid-Finland en +Noord-Rusland beginnend, tot Griekenland en Spanje, verschaft aan dezen +Vogel, den snelsten onzer Edelvalken, broedplaatsen. Bovendien bewoont +hij geheel Azië, van den Oeral tot den Amoer en broedt ook in +<span class="pagenum">[<a id="xd20e637" href="#xd20e637" name= +"xd20e637">494</a>]</span>Toerkmenië. Bij ons broedt hij in alle +boschrijke streken, zwerft in het najaar rond, vertrekt half October +naar het zuiden (tegelijk met de Leeuweriken) en komt in April terug. +Aan boschjes te midden van het veld, vooral wanneer zij uit +breedbladige boomen bestaan, geeft hij boven alle andere plaatsen de +voorkeur; slechts op den trek treft men hem in uitgestrekte wouden +aan.</p> +<div class="figure xd20e639width"><img src="images/p2494.jpg" alt= +"Boomvalk (Falco subbuteo). ⅓ v. d. ware grootte." width="706" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Boomvalk</span> (<i lang= +"la-x-bio">Falco subbuteo</i>). ⅓ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De gewoonten van den Boomvalk verschillen in sommige opzichten van +die der andere Edelvalken. Hij is een zeer wakkere, drieste en +behendige roover, die in snelheid van vlucht met iederen anderen Valk +wedijveren kan. Zijn wijze van vliegen gelijkt veel op die van de +Zwaluwen. Evenals deze houdt hij zijne vleugels meestal sikkelvormig, +breidt den staart weinig uit en gelijkt door zijn geheele houding zeer +op een Muurzwaluw. Op den bodem strijkt hij zelden neer, in den regel +echter op boomen; zijn buit verslindt hij hier zoowel als daar. Hij +voedt zich met kleine Vogels en allerlei groote, vliegende Insecten. In +de valkerij werd hij weinig gebruikt, zoowel omdat hij niet zeer vlug +is in het grijpen der Vogels, als om het feit, dat hij zijn buit +ongemoeid laat, wanneer hij groote Insecten ontmoet, die hij dan bij +voorkeur vervolgt en vangt.</p> +<p>Zijn stem is een helder en aangenaam klinkend +„geth-geth-geth”, dat vaak en snel herhaald wordt. +Gedurende den broedtijd hoort men van hem een schel +„giek”.</p> +<p>De Boomvalk is altijd schuw en voorzichtig en gaat daarom eerst als +het geheel duister is op den boom zitten, waar hij den nacht zal +doorbrengen; bijna angstvallig ontwijkt hij ieder mensch. Al zijne +handelingen openbaren een goed ontwikkeld verstand.</p> +<p>De Boomvalk is de schrik van de Leeuweriken, maar versmaadt ook +andere Vogels niet en is zelfs voor de vlugge Zwaluwen gevaarlijk. +Gewoonlijk vliegt hij snel en dicht bij den grond langs. Als in de +lente de Leeuweriken hem van verre zien <span class="corr" id= +"xd20e656" title="Bron: aakomen">aankomen</span>, stijgen zij schielijk +op tot zulk een hoogte, dat het menschelijk oog hen ternauwernood +waarnemen kan en kwinkeleeren ijverig hun liedje, wel wetend, dat hij +hen op deze hoogte geen kwaad kan doen, omdat hij, evenals de vorige +soorten, steeds van boven af op zijn prooi stoot en hen daarom, wanneer +zij eens op zulk een groote hoogte zijn, nooit aanvalt. Het zou hem te +veel moeite kosten nog hooger te stijgen dan zij. De Zwaluwen maken een +groot geraas, zoodra hij komt, vereenigen zich tot een zwerm en +schieten warrelend omhoog. Op die, welke afzonderlijk en laag vliegen, +maakt hij jacht en vangt ze op een open terrein in 4 à 10 +stooten; als hij echter dikwijls misgestooten heeft, wordt hij +ontmoedigd en gaat elders zijn geluk beproeven.</p> +<p>Zijn horst staat op een boom, in het gebergte ook wel op een rots, +in de steppen ergens op den grond. In ’t eerstgenoemde geval +gebruikt hij in den regel een oud kraaiennest als grondlaag voor zijn +horst; het komt echter ook wel voor, dat hij deze geheel en al van +doode takjes bouwt en inwendig met haar, borstels en mos bekleedt. De 4 +of 5 eieren hebben een langwerpige, bij uitzondering ook wel een meer +ronde gedaante; zij zijn op witachtigen of roodachtigen grond meer of +minder dicht met zeer fijne, geelroodachtige ondervlekken en +roodbruinachtige bovenvlekken geteekend.</p> +<p>Ook de Boomvalk richt een niet onbelangrijke schade aan. +<span class="sc">Lenz</span> heeft uitgerekend, dat hij <span class= +"corr" id="xd20e667" title="Bron: jaarlijksche">jaarlijksch</span> +minstens 1095 vogeltjes verdelgt. Hij is evenwel een van de +lieftalligste huisgenooten, die wij uit zijne familie <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e670" href="#xd20e670" name= +"xd20e670">495</a>]</span>kunnen verkrijgen. „Ik heb”, zegt +<span class="sc">Brehm</span>, de vader, „nooit een Vogel gehad, +die mij meer genoegen heeft verschaft dan mijn tamme Boomvalk. Als ik +den stal, waarin hij geborgen was, voorbijging, schreeuwde hij, nog +voordat hij mij zag, vloog naar de deur, nam den voor hem bestemden +Vogel in ontvangst en verslond dezen. Als ik den stal binnenging, zette +hij zich op mijn hand, liet zich streelen en keek mij intusschen met +trouwhartige blikken aan. Als ik hem naar de kamer bracht en op de +tafel zette, bleef hij rustig zitten en vrat ook wel met grooten smaak +en zonder overhaasting, in het bijzijn van vreemden een Vogel, die hem +hier gegeven werd. Als men hem plaagde, of zijn buit ontnemen wilde, +kneep hij met den snavel, maar wondde nooit met de klauwen. Ieder die +dezen Valk zag, hield veel van hem en had er schik in hem te +liefkoozen. Niemand zal het berouwen een Boomvalk gevangen te houden. +Hij kent zijn meester, stelt zijn genegenheid op prijs en schijnt hem +door zijn blik hiervoor te danken.”</p> +<p class="tb">*</p> +<p>Het <span class="ex">Smelleken</span>, in Friesland <span class= +"ex">Blauwe Gier</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Falco aesalon</i>), +de kleinste van de inheemsche Valken, is slechts weinig kleiner dan de +Boomvalk, hoewel het wegens de kortheid van de vleugels, die in den +toestand van rust weinig meer dan twee derden van den staart bedekken, +vooral gedurende het vliegen veel kleiner en meer ineengedrongen +schijnt. (Lengte van het mannetje 32, vlucht 86, vleugel 20, staart 13 +cM.; het wijfje is 2 cM. langer en heeft 3 à 4 cM. minder +vlucht.) De knevelvlek is smal. Het volwassen mannetje is aan de +bovenzijde, met uitzondering van een onduidelijke roestkleurige vlek in +den nek, blauwachtig grijs met fijne, zwarte schaftstrepen op iedere +veer en een breeden, zwarten band aan de spits van den staart, aan de +onderzijde roestgeelachtig met donkerbruine, overlangsche vlekken. Van +de wijfjes en de jongen zijn de bovendeelen grijsbruinachtig met +roestkleurige kanten en vlekken en 5 à 6 lichtere dwarsbanden op +den staart, de onderdeelen vuil witachtig geel met bruine, overlangsche +vlekken.</p> +<p>Het eigenlijke broedgebied van dezen Vogel is het hooge noorden van +Europa, vooral de toendra en de naar ’t zuiden daarop volgende +woudgordel, ongeveer tot op de breedte van het eiland Gothland. In +Siberië strekt het zich nog verder zuidwaarts uit, oostwaarts, +naar ’t schijnt, tot aan den benedenloop van den Amoer. Hier te +lande komt hij van September tot April in alle boschstreken voor. +Enkele exemplaren worden ook nog ’s zomers in ons land +waargenomen. <span class="sc">Schlegel</span> vermoedde, dat deze op de +heidevelden van Gelderland zouden broeden, waarvan men tot dusver geen +zekerheid heeft gekregen. In Europa overwintert hij voorts in vrij +aanzienlijken getale op de drie zuidelijke schiereilanden, nog +veelvuldiger echter in Noord-Afrika, vooral in Egypte, waar hij soms, +geheel in strijd met de gewoonten van zijn geslacht, in talrijke +troepen wordt waargenomen. In Azië strekt zijn winterreis zich uit +tot aan de noordelijke grenzen van Voor- en Achter-Indië; +talrijker dan hier wordt hij echter in Zuid-China aangetroffen. In +Amerika wordt hij door een nauw verwante soort [<i lang= +"la-x-bio">Falco (Aesalon) columbarius</i>] vervangen.</p> +<p>Het vliegende Smelleken is gemakkelijk te herkennen; daar het de +wijze van vliegen van de Edelvalken met het voorkomen van den Sperwer +vereenigt. Aan den Sperwer herinneren de voor een Edelvalk korte +vleugels en de langere staart. Zijn vlucht toont meer afwisseling dan +die van de Boomvalk, maar is iets minder snel. Op zijn vliegenden buit +schiet deze Valk nooit van een groote hoogte neer; zelfs is hij in +staat om zijn zelden ontsnappend slachtoffer te grijpen na een vlucht +in horizontale richting, of door eerst kort voor het bereiken van het +doel omhoog te stijgen. Hij maakt jacht op allerlei kleine Vogels, +Vinken, Gorsen, Leeuweriken, zeer gaarne ook op Lijsters, bovendien aan +de kust en op de Noordzee-eilanden, waar hij ten tijde van het trekken +der Lijsters zich ophoudt, op allerlei kleine strandvogels. Als hij +geen Vogels kan krijgen, vangt hij Veldmuizen en Insecten. Het +Smelleken is in weerwil van zijn geringe grootte buitengewoon moedig en +vlug; vooral het wijfje valt soms <span class="corr" id="xd20e698" +title="Bron: grootte">groote</span> Vogels aan. Onder de kleine Valken +is het, met den Sperwer, de meest geschikte soort voor de valkerij; het +dient voor de vlucht op allerlei kleine Vogels, o.a. Lijsters. Het was +de lievelingsvogel van Keizerin <span class="sc">Catharina II</span> +van Rusland. In de bergachtige streken van het noorden broedt het +Smelleken op rotsen, in bosschen op boomen, in de toendra of in andere +gewesten zonder houtgewas, b.v. in de veengronden van het zuiden van +Yorkshire en het noorden van Derbyshire op den grond. In de +laatstgenoemde streek vindt men tegen het midden of het einde van Mei +in het slordig gebouwde nest 4 of 6 langwerpige of rondachtige eieren, +welker kleur dikwijls nagenoeg volkomen gelijk is aan die van den +Torenvalk.</p> +<p>Zijn geschreeuw klinkt luid en hoog als „ki ki ki”.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Torenvalk</span> en zijne verwanten, die +gezamenlijk het ondergeslacht der <span class="ex">Roodvalken</span> of +<span class="ex">Zwemmers</span> (<i lang="la-x-bio">Cerchneis</i>) +vormen, gelijken door gestalte, bouw van den snavel, van de vleugels en +van den staart nog op hunne edelere verwanten; zij hebben langere en +lossere veeren, kortere vleugels, een langeren staart, pooten met een +dikkeren loop en kortere teenen en verschil van kleur bij het mannetje +en het wijfje.</p> +<p>Niet minder dan door gestalte en kleur komen deze Valken in +levenswijze en gewoonten overeen. Men kan het hun aanzien, dat hunne +bekwaamheden geringer zijn dan die van de reeds beschrevene Edelvalken. +Wel is ook hun vlucht nog licht en tamelijk snel, zij staat echter ver +achter bij die hunner verwanten. Een zeer eigenaardige gewoonte is het +zoogenaamde „bidden” (in Friesland <span class= +"ex">wiekelen</span> genaamd, waarnaar de Torenvalk „<span class= +"ex">Wiekel</span>” wordt genoemd<span class="corr" id="xd20e730" +title="Niet in bron">)</span>.</p> +<p>Op middelmatige hoogte boven den grond zwevend, maken zij bij het +bespeuren van een buit plotseling halt, bewegen de vleugels geruimen +tijd trillend op en neer, leggen ze daarna tegen ’t lichaam aan +en storten met tamelijk groote snelheid naar beneden om de prooi te +grijpen. Voor hun genoegen verheffen zij zich echter, vooral op fraaie +zomeravonden, soms hoog in de lucht en voeren dan de sierlijkste +zwenkingen uit. Bij ’t zitten nemen zij een achteloozer houding +aan dan de Edelvalken en schijnen daardoor grooter, dan zij zijn; bij +uitzondering leggen ook zij hunne veeren glad tegen het lichaam aan. Op +den grond bewegen zij zich tamelijk behendig; hun lange loop maakt +zelfs een tamelijk lichten gang mogelijk. Hunne zintuigen zijn +volstrekt niet minder volkomen dan die der Edelvalken; hun aard is +echter anders. Zij zijn opgewekter en vroolijker dan deze en tevens +driest en geneigd tot stoeien. Zij vallen de grootere Roofvogels +dikwijls zeer lastig door ijverige vervolging en scheppen veel behagen +in het plagen van den Ooruil. Zelfs jegens den mensch leggen zij +<span class="pagenum">[<a id="xd20e735" href="#xd20e735" name= +"xd20e735">496</a>]</span>dikwijls een bewonderenswaardigen moed aan +den dag. Vroeg in den morgen zijn zij reeds in de weer en begeven zich +eerst laat te rust. Dikwijls ziet men hen nog in de avondschemering +rondzwerven. Hun geschreeuw klinkt helder en vroolijk als „kli +kli kli”; de intonatie van dit geluid verschilt, al naar het +angst of vreugde te kennen geeft. Bij ons zijn zij tamelijk schuw en, +zoodra zij vervolging duchten, zelfs buitengewoon voorzichtig; in +zuidelijker landen leven zij met den mensch op den besten voet; vooral +de eigenlijke Roodvalk is volstrekt niet schuw voor den mensch, wiens +woning hij als de zijne gebruikt. In de gevangenschap worden zij +spoedig zeer tam; voor een goede behandeling toonen zij zich dankbaar +door gehechtheid aan hun meester. Zij kunnen gemakkelijk leeren vrij +uit- en in te vliegen, luisteren naar de stem van hun verzorger en +begroeten zijn komst met vroolijk geschreeuw.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De <span class="ex">Torenvalk</span>, <span class= +"ex">Zwemmer</span>, <span class="ex">Steenschmetzer</span> of +<span class="ex">Windwanner</span>, in Zuid-Holland <span class= +"ex">Roodvalk</span> of <span class="ex">Muizenvanger</span>, in +Friesland <span class="ex">Roode Wiekel</span>, in Limburg <span class= +"ex">Krijter</span> genoemd [<i lang="la-x-bio">Falco (Cerchneis) +tinnunculus</i>], is een zeer fraaie Vogel. Bij het volwassen mannetje +zijn de kop, de nek en de staart, met uitzondering van de blauwzwarte, +wit gezoomde eindstrook, aschgrauw, de bovendeelen fraai roestrood, met +een driehoekige topvlek op iedere veer, de keelveeren witachtig geel, +die van de borst en den buik fraai roodgrijs of lichtgeel met een +zwarte, overlangsche vlek, de slagpennen zwart met 6 à 12 +witachtige of roestroode, driehoekige vlekken op de binnenvlag, aan den +top met lichteren zoom. Het oog is donkerbruin, de snavel hoornbruin, +de washuid, evenals de naakte plek om het oog, groenachtig geel, de +voet citroengeel. De knevelvlek is tamelijk breed en zwart. Totale +lengte 63, vlucht 70, vleugel 24 cM.; de 16 cM. lange staart steekt 4 +cM. ver voorbij de vleugelspitsen uit. Bij de jongen en het volwassen +wijfje is ook de kop roestroodachtig met zwarte vlekken; de staart +heeft, behalve den breeden, zwarten eindband, een tiental smalle, +zwarte banden; de knevelvlek is minder duidelijk. Het wijfje is 2 +à 3 cM. langer en heeft 3 à 4 cM. meer vlucht dan het +mannetje.</p> +<p>Van Lapland tot in het zuiden van Spanje en van de Amoer-landen tot +aan de westkust van Portugal ontbreekt de Torenvalk in geen der landen +of gewesten van Europa en Azië. Zijn broedgebied reikt tot +Perzië en Noord-Afrika met inbegrip van Madeira en de Kanarische +Eilanden. Hij bewoont zoowel vlakten als bergstreken, om ’t even +of zij met bosschen bedekt zijn of niet, want hij is evenzeer een +bewoner van rotsen als van wouden. In ’t zuiden van ons +werelddeel komt hij veelvuldiger voor dan in het noorden, hoewel hij +ook hier volstrekt niet zeldzaam is. Zijn nest vindt men in alle +gewesten van Nederland in boomen (vooral in oude kraaiennesten), op +torens, oude gebouwen, enz.; hij komt hier in Maart en vertrekt in +November naar het zuiden. Op den trek vliegt hij over de Zwarte- en de +Middellandsche Zee; wanneer hij onderweg door een hevigen storm wordt +beloopen, zoekt hij soms een toevlucht op schepen; na een rust van +eenige uren of misschien dagen aan gindschen oever wordt de reis naar +Zuid-Azië en tot diep in het binnenland van Afrika voortgezet. +Enkele exemplaren overwinteren echter in ons land; dit komt niet al te +zelden, hoewel niet geregeld, ook in Duitschland voor, veelvuldiger in +Zuid-Duitschland en in Oostenrijk, iederen winter in ’t zuiden +van Tirol en op alle drie zuidelijke schiereilanden van ons +werelddeel.</p> +<div class="figure xd20e771width"><img src="images/p2496.jpg" alt= +"Torenvalk (Falco tinnunculus). ⅓ v. d. ware grootte." width= +"720" height="592"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Torenvalk</span> (<i lang= +"la-x-bio">Falco tinnunculus</i>). ⅓ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Van den vroegen morgen tot den laten avond dikwijls nog bij zwak +schemerlicht, houdt de Torenvalk zich met de jacht bezig. Van zijn +horst uit, die altijd het middelpunt is van het door hem bewoonde +gebied, vliegt hij alleen of paarsgewijs, in den herfst ook wel in +grootere troepen, althans in gezelschap van zijne halfwassen jongen, +naar het vrije veld, blijft hier „biddend” +(„wiekelend”) boven een bepaalde plek staan, bespiedt van +hier zeer zorgvuldig het terrein en schiet, zoodra zijn buitengewoon +scherpzichtig oog een muisje, een Sprinkhaan, Krekel of ander groot +<span class="pagenum">[<a id="xd20e783" href="#xd20e783" name= +"xd20e783">497</a>]</span>Insect ontwaart, met dicht tegen het lichaam +aanliggende vleugels bijna als een vallende steen naar den bodem, +breidt op korten afstand van daar de wieken een weinig uit, kijkt +nogmaals naar zijn slachtoffer, grijpt het met de klauwen en stijgt er +mede omhoog. Een kleine prooi wordt gedurende het vliegen verslonden, +een groote naar een geschikte rustplaats vervoerd. Als het wijfje op de +eieren broedt, kondigt het mannetje door een langgerekt en eenigszins +snerpend gekrijsch, dat van zijn gewonen loktoon zeer verschilt, reeds +van verre zijn komst en den goeden uitslag van zijn jacht aan. Als de +Valk omgeven is door zijne in ’t vangen nog niet geoefende +jongen, krioelen deze vroolijk om den kostwinner heen; ieder streeft er +naar de anderen voor te zijn en het eerst een deel van den buit te +ontvangen. In dit bekoorlijk familietafereel maakt de trouw voor zijn +kroost zorgende Vogel een nog aangenamer indruk dan gewoonlijk.</p> +<p>Al naar de weersgesteldheid begint de Torenvalk vroeger of later te +leggen. Zelden is dit afgeloopen vóór het begin van Mei, +in vele jaren niet vóór het begin van Juni. Meestal dient +een kraaiennest, een holte in een rots of in een gebouw, niet zelden +ook een eksternest of een holle boom als broedplaats. Gezellig van +aard, evenals alle onedele Valken, vormt de Torenvalk soms echte +broedkolonies: men heeft wel eens 20 of 30 paren in het zelfde door +akkers omgeven boschje vreedzaam naast elkander zien nestelen. Overal +waar hij met vrede wordt gelaten door zijn erfvijand, den +onverstandigen mensch, bekommert hij zich weinig om diens doen en +laten; niet zelden vindt men daarom zijn nest in hooge gebouwen van +volkrijke steden, ook wel in boomen langs wegen in ’t gebergte. +In Zuid-Europa toont hij nog minder schroom voor den beheerscher der +aarde. Hier nestelt hij, evenals de verwante Roodvalk, niet zelden op +een huis in een dorp of een stad, hoe weinig geschikt dit hiervoor ook +is. Met de bouwmeesters van het nest, dat hij zich toeeigenen wil, +heeft hij dikwijls een ernstigen strijd te voeren, want zoomin de +Kraaien als de Eksters laten zich goedschiks door hem berooven; soms +gebruikt hij na herhaalde nederlagen het dak van het door hem begeerde +Eksternest als grondslag voor een door hem zelf gebouwde horst, welks +ondiepe holte met wortels, stoppels, mos en haren van dieren gebrekkig +bekleed wordt. De 4 à 9 (in den regel 4 à 6) rondachtige +eieren zijn op witten of roestgelen grond overal bruinrood gevlekt en +gestippeld, maar loopen in grootte en vorm zeer uiteen. Zij worden +hoofdzakelijk door het wijfje uitgebroed, dat intusschen gevoederd en +nu en dan afgelost wordt door het mannetje. Een mannetje, wiens wijfje +in leven was, zag men zitten op een nest met pas geboren jongen. Hij +liet ze in den steek, toen zijn ega gedood was; omdat hij, evenals de +meeste mannelijke Roofvogels, niet in staat is om den door hem gevangen +en naar het nest gebrachten buit voor de nog zwakke jongen hetzij met +den snavel of in den krop behoorlijk voor te bereiden. Bij sterkere +jongen, o.a. bij die, welke reeds vliegen kunnen, gaat hij trouw voort +met het vervullen van zijn vaderlijken plicht, nadat de moeder door een +noodlottig toeval om ’t leven kwam. Evenals alle Roofvogels, +toonen beide ouders een innige liefde voor hun kroost en verdedigen het +tegen den mensch met grooten moed. Een tienjarige knaap, die hunne +eieren wilde uithalen, brachten zij zoozeer in ’t nauw door in +kleine kringen om zijn hoofd te vliegen, dat de nestberoover den +terugtocht moest aanvaarden; een twaalfjarige knaap, die nu naar de +horst klom, werd aangevallen door het wijfje, dat hem de pet van +’t hoofd rukte, en er zoo ver mede wegvloog, dat de jongen zijn +hoofddeksel niet terug kon vinden.</p> +<p>De Torenvalk vangt hoofdzakelijk Muizen, maar eet bovendien +Insecten, voorts kleine Vogels, als hij ze krijgen kan; misschien +brengt hij zijne jongen menig Leeuweriken- of Pieper-broedsel; ook acht +ik het niet onwaarschijnlijk, dat hij nu en dan een pasgeboren haasje +opspoort en doodt. <span class="sc">Brehm</span> (Senior) heeft gezien, +dat een Torenvalk een loopenden, volwassen Haas navloog, en van een +hoogte van minstens 20 M. tweemaal met zulk een kracht op zijn +slachtoffer neerschoot, dat de haren in ’t rond stoven. Het zou +echter even onbillijk als dwaas zijn, hem wegens deze betrekkelijk +zeldzame misgrepen tot de schadelijke Vogels te rekenen en te +vervolgen, in plaats van hem zooveel mogelijk te sparen en te +beschermen. De uitgebraakte overblijfselen van het maal van een uit 20 +Torenvalken bestaande broedkolonie waren, naar <span class= +"sc">Preen</span> heeft opgemerkt, uitsluitend uit haren en beenderen +van Muizen samengesteld. Niet slechts hierdoor, maar ook door het +verdelgen van Insecten maken onze Torenvalken zich zeer verdienstelijk, +zoowel in hun vaderland als in de door Sprinkhanen geteisterde +gewesten, die zij ’s winters bezoeken; dit moet voor ons een +reden te meer zijn om hem hier dezelfde bescherming te verleenen als in +de bedoelde landen.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Een aan den Torenvalk zeer nauw verwante, nog fraaiere soort- de +<span class="ex">Roodvalk</span> (<i lang="la-x-bio">Falco +cenchris</i>)—komt nevens hem in Zuid-Europa voor. Zijn lengte +bedraagt 32 cM. De kop, de groote vleugeldekveeren, de achterste +slagpennen en de staart van het volwassen mannetje zijn blauwachtig +aschgrauw, de handpennen zwart, de veeren van den rug steenrood zonder +eenige vlekken, de borst en de buik roodachtig geel met zeer kleine, +dikwijls ternauwernood zichtbare schaftvlekken, de staartveeren aan +’t einde met een zwarten band geteekend. Het oog, de snavel en de +voet hebben dezelfde kleur als bij den Torenvalk; de klauwen zijn +echter niet zwart, maar geelachtig wit.</p> +<p>In Zuid- en Middel-Spanje, op Sicilië en in Griekenland is hij +algemeen, in Turkije iets zeldzamer, maar toch overal verbreid; in de +Zuid-Russische, Siberische en Toerkestansche steppen is hij, naast den +Roodvoetigen Valk, de veelvuldigste Roofvogel. Voorts behooren Marokko, +Algiers, Tunis, Palestina, Syrië, Klein-Azië en Perzië +tot zijn broedgebied. Op den trek bezoekt hij Zuid-Azië en +Zuid-Afrika. Ten noorden van de Pyreneeën en Alpen dwaalt hij +zelden af; in ’t oosten van Europa schijnt hij echter van jaar +tot jaar verder noordwaarts door te dringen. Uit Zuid-Stiermarken komen +soms enkele exemplaren naar Duitschland.</p> +<p>Evenals de Torenvalk en de Roodvoetige Valk, maakt de Roodvalk zich +verdienstelijk door het verdelgen van Sprinkhanen. Men moet de zwermen +van deze Insecten gezien hebben, om zich een denkbeeld te kunnen vormen +van hun ontzaglijken omvang. In sommige gedeelten van het woud, vindt +men, behalve de kaalgevreten boomen, niets anders dan Sprinkhanen, die, +opgejaagd, de lucht verduisteren. Onder de vervolgers van dit +vraatzuchtig gedierte, die zeer spoedig ten tooneele verschijnen, nemen +de genoemde Valken de eerste plaats in. Onbeweeglijk zitten zij bij +honderden op de hoogste toppen der mimosas of zweven, deels +„biddend”, deels vliegend met allerlei draaiingen en +zwenkingen, boven de zwartachtig grijze menigte. Zoolang de Sprinkhanen +aan de takken hangen, zijn zij veilig voor de aanslagen der Roofvogels, +die wegens de lange doornen der boomen, zich niet op hun buit +<span class="pagenum">[<a id="xd20e809" href="#xd20e809" name= +"xd20e809">498</a>]</span>kunnen storten; zoodra echter de Insecten in +dichte drommen omhoog stijgen, verlaten de Valken ijlings hunne +zitplaatsen, schieten door de levende wolk heen en pakken telkens met +behendigen greep één der schadelijke dieren. Vruchteloos +tracht dit zich te verdedigen; zijne scherpe kaken vermogen niets tegen +den met schilden bedekten voet van den overmachtigen vijand, wiens +snavel met één houw den kop van den Sprinkhaan vergruist. +Om geen tijd te verliezen verslindt de Valk al vliegend zijn prooi, +rukt deze, terwijl hij in de lucht op dezelfde plek blijft zweven, de +vleugels van ’t lijf, bijt de dorre springpooten stuk en +verzwelgt behagelijk het lekkere hapje, dat nu overschiet. Binnen twee +minuten is het pleit van den Sprinkhaan beslecht en vliegt de geoefende +jager opnieuw door den nog niet tot rust gekomen insectenzwerm om hier +nogmaals in één greep één of twee +slachtoffers te maken. Wij vonden deze jacht zulk een aantrekkelijk +schouwspel, dat wij telkens opnieuw de Sprinkhanen opjoegen door aan de +boomen te schudden; de Valken toonden zich erkentelijk door ons +voortdurend nieuwe proeven van hun behendigheid te geven. Het kwam ons +voor, dat de Sprinkhanen wel bewust waren van de aanwezigheid van hun +ergsten vijand. De vliegende schare week uiteen, zoodra een der Vogels +zich plotseling te midden van hun gewemel stortte.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Zeer nauw verwant aan den Torenvalk, maar vooral aan den Roodvalk, +is een andere insectenetende Roofvogel van Zuid-Europa, de <span class= +"ex">Avondvalk</span> of <span class="ex">Roodvoetige Valk</span> +(<i lang="la-x-bio">Falco vespertinus</i>), een der fraaiste leden van +zijn geslacht. In grootte komt hij vrij wel met den Roodvalk overeen. +Het mannetje in zijn volkomen kleed is gemakkelijk te onderscheiden van +alle andere Valken. De onderbuik, de veeren, die den loop bedekken +(„de broek”) en de onderdekveeren van den staart zijn +donker roestrood; de overige veeren zijn zeer gelijkmatig leikleurig +blauw, aan den staart alleen iets donkerder. De washuid, de naakte +oogkring en de voet zijn steenrood; de snavel is van achteren geel, van +voren blauwachtig. Het oog is bruin.</p> +<div class="figure xd20e824width"><img src="images/p2498.jpg" alt= +"Avondvalk (Falco vespertinus). ⅓ v. d. ware grootte." width= +"612" height="714"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Avondvalk</span> (<i lang= +"la-x-bio">Falco vespertinus</i>). ⅓ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Roodvoetvalk behoort in het zuidoosten van Europa en in +Middel-Azië thuis. Het westen van ons werelddeel wordt zelden door +hem bezocht, n.l. wanneer hij nu en dan op den trek de grenzen van zijn +gebied overschrijdt. Herhaaldelijk heeft men hem in verschillende +gewesten van Duitschland, op Helgoland, in Engeland en zelfs in Zweden +geschoten. In den volsten zin van ’t woord is hij een +steppenvogel; men vindt hem daarom van de Hongaarsche poesta af door +Zuid-Rusland en geheel Middel-Azië heen tot aan de grens van +China. <span class="corr" id="xd20e835" title= +"Bron: Evenal">Evenals</span> de andere Aziatische trekvogels begeeft +hij zich tegen den winter vooral naar Indië, niet naar Afrika. +Zijn voedsel bestaat grootendeels uit Insecten in alle +ontwikkelingstoestanden; het meest maakt hij jacht op gevleugelde +Insecten, bij voorkeur op Kevers; minder dikwijls doet hij zijn maal +met een Muis, een jong, hulpbehoevend vogeltje of een kleine Hagedis. +De Roodvoetvalk geraakt spoedig gewoon aan ’t leven in de kooi en +maakt hier een aangenamen indruk op iederen toeschouwer. Hij bezit alle +goede eigenschappen van de Valken en bovendien hun schoonheid. Zijn +houding is bevallig, zijn aard verdraagzaam, zijn roofzucht +betrekkelijk gering, daar hij zich hoofdzakelijk met Insecten voedt. In +de kooi bevindt hij zich zeer wel bij gewoon lijstervoer: een mengsel +van fijn gehakt vleesch, broodkruimels, wortels en mierenpoppen. Men +kan hem zonder bezwaar met andere Vogels van zijn soort of met +Roodvalken in dezelfde kooi houden. Voor de zorg, die men hem wijdt, +toont hij zich dankbaar, herkent zijne vrienden zeer goed en begroet +hen met vroolijk geschreeuw.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Dwergvalken</span> (<i lang= +"la-x-bio">Hierax</i>), waarvan ongeveer een half dozijn soorten +Indië, de Soenda-eilanden en de Philippijnen bewonen, zijn zoo +groot als een Leeuwerik, doch wedijveren in moed en koenheid met de +voortreffelijkste Edelvalken. Zij kenmerken zich door een korten en +stevig gebouwden snavel met een scherpen tand achter de haakvormige +spits van de bovenkaak; voor en achter den tand bevindt zich een +inkerving, <span class="pagenum">[<a id="xd20e848" href="#xd20e848" +name="xd20e848">499</a>]</span>hetgeen aanleiding geeft om van een +dubbelen tand te spreken.</p> +<p>De meest bekende soort is de <span class="ex">Moeti</span> der +Indiërs, de <span class="ex">Alap</span> der Javanen (<i lang= +"la-x-bio">Hierax coerulescens</i>), een Vogel van hoogstens 20 cM. +lengte (vleugel 9, staart 6 cM.). De kruin, de nek, de staart en de +lange, fijne, zijdeachtig zachte veeren, die den loop bedekken, zijn +blauwachtig zwart, de voorkop, de keel, de borst en een streep, die +zich van den mondhoek tot op de schouders uitstrekt, roestroodachtig +wit, de overige onderdeelen roestrood. Ronde, witachtige vlekken op den +staart vormen vier sierlijke banden; een soortgelijke teekening komt op +de slagpennen voor. Het oog is donkerbruin, de snavel blauwzwart, de +voet lichtblauw.</p> +<p>Door de Indiërs wordt hij voor de jacht op Kwartels en +dergelijk wild afgericht. De naam „Moeti” beteekent +„een handvol” en is aan dezen Vogel gegeven, omdat de jager +hem op de jacht in de holle hand draagt. De kop steekt aan den eenen, +de staart aan den anderen kant voorbij de hand uit, de veeren blijven +intusschen volkomen glad. Op een afstand van 20 à 30 M. van het +wild gekomen, werpt de valkenier hem als een steen naar den begeerden +buit. Oogenblikkelijk maakt het valkje van zijne vleugels gebruik en +stort zich met grooten moed, op de wijze van een Havik op zijn buit +neer.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Buizerdachtigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Buteoninae</i>) hebben een korten loop; deze is meestal +korter, hoogstens een weinig langer dan de middelste voorteen. De +snavel, welks rug bij sommige van den wortel af gekromd, bij andere +voor een gedeelte recht is, mist steeds den tand, hoewel de zijranden +niet zelden eenigszins bochtig zijn. De leden dezer onderfamilie staan, +wat vlugheid en behendigheid betreft, bij de Valken en Haviken achter. +Hun buit bestaat meer uit loopend dan uit vliegend wild; er zijn onder +hen vele vischeters en muizenjagers; verscheidene maken zelfs gebruik +van aas en van plantaardigen afval uit ’s menschen keuken. De +buit wordt onder ’t voortvliegen opgespoord en door een +plotselinge, benedenwaartsche zwenking gegrepen; minder dikwijls ziet +men hen onbeweeglijk boven een plek staan.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Arenden</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila</i>) +zijn groote, of zeer groote, krachtig gebouwde Vogels, welker +middelmatig groote, platte kop, met spits eindigende, lancetvormige +veeren begroeid is; de groote, dikke, aan den wortel nagenoeg rechten, +eerst bij de spits sterk gekromde snavel is achter den stevigen haak +niet getand, maar naar beneden gekromd; de washuid is onbevederd; de +neusgaten zijn rondachtig of eivormig; de hals is middelmatig lang; de +vleugels zijn breed en afgerond, omdat de vierde of vijfde handpen de +langste is en meestal zoo lang, dat zij het einde van den staart +bereiken; deze is breed, aan den top recht afgesneden en in den regel +half zoo lang als de vleugel; de zeer stevige loop is middelmatig hoog, +ongeveer zoo lang als de middelste voorteen en geheel bevederd; de +middelmatig lange teenen zijn krachtig, met groote, spitse, sterk +gekromde klauwen gewapend, deze aan de onderzijde plat met zwak +uitstekende kanten. Het goed gevulde vederenkleed heeft een sombere, +bruine kleur en bestaat uit groote, naar den top smaller wordende +veeren. Het verbreidingsgebied van dit uit 15 soorten bestaande +geslacht strekt zich uit over alle werelddeelen met uitzondering van +Zuid-Amerika.</p> +<p>De Arenden nemen wegens hun aanzienlijke grootte, die hen in staat +stelt groote dieren aan te vallen, hun statige vlucht, hun koenen, +fieren, woesten blik, tot welke het sterk uitsteken van den bovenrand +van den oogkas veel bijdraagt, een hoogen rang in onder de gevederde +roovers. Over het algemeen doen zij den naam „adelaar” eer +aan, daar zij werkelijk edele Vogels zijn. Weinige leden hunner orde +zijn hooger begaafd dan zij, alleen de Edelvalken moeten misschien +boven hen gesteld worden. Zoowel naar het lichaam als naar den geest +zijn zij hoog ontwikkeld. Alleen de Edelvalken en de Haviken zijn +bekwamer dan zij in allerlei bewegingen. Hun wijze van vliegen mist het +onrustige, dat de vlucht van den Edelvalk en van den Havik kenmerkt en +is uitnemend schoon; om van den grond op te stijgen, bewegen zij de +vleugels met kracht, hoewel betrekkelijk langzaam, en breiden ze na het +bereiken van een zekere hoogte eenvoudig uit; toch zweven de Arenden +buitengewoon snel; hoewel men dikwijls vele minuten achtereen geen +enkelen vleugelslag opmerkt, zijn zij spoedig uit het gezicht +verdwenen. Terwijl de Arend kringen in de lucht beschrijft, is het +duidelijk te zien, hoe hij door het draaien en wenden, door het +opheffen en laten zakken van den staart zijn richting wijzigt, hoe hij +in den wind op zich verheft, voor den wind af daalt. Bij den aanval op +een levenden buit stort de geweldige roover met buitengewone snelheid, +onder luid, ver hoorbaar ruischen van de vleugels naar beneden; hoewel +hij dit niet snel genoeg doet om een behendig vliegenden Vogel te +kunnen grijpen, is hij toch wel in staat, om een vliegende Duif in te +halen. Op den bodem beweegt hij zich gebrekkig; zijn gang bestaat uit +zonderlinge sprongen, waarbij met medewerking van de vleugels poot voor +poot verplaatst wordt. Gedurende het loopen heeft de Arend het minst +edele voorkomen. Een werkelijk grootschen indruk maakt hij daarentegen +op den toeschouwer, terwijl hij rechtop als een mensch in een boom zit. +Zijn fiere en kalme aard komt dan zeer duidelijk uit.</p> +<p>Op het gezelschap hunner soortgenooten zijn de Arenden niet gesteld; +gedurende den zomer althans dulden zij in hun gebied geen tweede paar. +Vereenigingen merkt men onder hen slechts gedurende de winterreis of +voor weinige minuten gedurende een voor velen voldoenden maaltijd op: +b.v. op het lijk van een groot dier. De band, die tusschen hen bestaat, +is zelfs gedurende de winterreis zeer los. Zij komen op plaatsen, waar +veel buit te behalen is, toevallig, bijeen, verrichten hier dezelfde +bezigheden en schijnen daarom dikwijls gezellig, hoewel strikt genomen +ieder zijn eigen gang gaat. Natuurlijk zijn hiervan uitgezonderd de +leden van één paar. Deze blijven elkander in hooge mate +trouw; er is geen reden om te betwijfelen, dat hun verbond voor het +geheele leven gesloten wordt. Met andere Vogels vereenigen de Arenden +zich evenmin; wel neemt men hen soms in gezelschap van Gieren, Wouwen +en Buizerden waar, maar deze samenkomsten hebben niet plaats ter wille +van de gezelligheid. De gelijke wijze van kostwinning brengt hen +bijeen; zoodra hunne behoeften bevredigd zijn, houdt de vereeniging op. +De Arenden verzetten zich er echter niet tegen, dat kleine bedelaars, +zooals wij ze zullen noemen, sommige soorten van Vinken b.v., als +woonplaats gebruik maken van den onderbouw van hun horst. Dit verlof +wordt niet vrijwillig gegeven, werkelijk geduld worden deze gasten +niet. De Arend laat hen in zijn onmiddellijke nabijheid wonen, omdat +hij er niets tegen kan doen. De behendigheid van den indringer is zijn +vrijbrief <span class="pagenum">[<a id="xd20e888" href="#xd20e888" +name="xd20e888">500</a>]</span>tegen den dreigend opgeheven klauw van +den geweldenaar. Dit neemt echter niet weg, dat enkele Arenden soms een +dergelijke grootmoedigheid toonen, als de Leeuw in bepaalde gevallen +aan den dag legt. De edelste van hen zijn niet bezield met de +moordzucht van den Havik. Zij zijn roovers, maar fiere, edele roovers: +zij rooven, omdat zij honger hebben. Juist andersom is het gesteld met +de minder edele leden van het Arendengeslacht. Eenige van hen dragen +niet zonder reden den naam van Havikarenden, daar zij niet alleen door +hun gestalte, maar ook door hun aard op de Haviken gelijken.</p> +<p>De in vrijheid levende Arend voedt zich bij voorkeur met dieren, die +hijzelf heeft buit gemaakt, hoofdzakelijk met Gewervelde dieren. Geen +enkele mij bekende soort versmaadt echter aas; geheel ongegrond is de +bewering, dat slechts de honger den Arend tot het eten van zulk een +spijs dwingt. Hij geeft de voorkeur aan levende dieren, maar vindt het +gemakkelijk aan een reeds gedekten disch plaats te nemen. Kieskeurig is +hij trouwens volstrekt niet; met weinige uitzonderingen is ieder +Gewerveld Dier hem welkom. Visschen vormen, naar het schijnt, een +gewild tusschengerecht, daarentegen zijn waarschijnlijk slechts weinige +soorten op Amphibiën belust. De Arend rooft zittende zoowel als +loopende en zelfs vliegende dieren, vliegt weg met den buit, dien hij +gevangen heeft, om hem, indien dit mogelijk is, naar een bepaalde +rustplaats te dragen en hier te verslinden. Bij den aanval ontwikkelt +hij zijn volle kracht; de buitengewone opgewondenheid, die hem dan +bezielt, kan in echte woede ontaarden. Door tegenstand laat hij zich +zelden of nooit van zijn voornemen afbrengen: hardnekkig volhardt hij +in een eens opgevat plan, valt moedig sterke en groote dieren aan, maar +weet zich ook te behelpen met kleine en zwakke. Zijn komst beteekent, +gelijk <span class="sc">Naumann</span> zeer te recht zegt, de dood voor +alle dieren, die hem niet te zwaar of te vlug zijn. De sterkste Arenden +voeren den bijtgragen Vos mede naar boven, of rukken den weerbaren +Marter los van zijn tak. Slechts de krachtigste grootste en +<span class="corr" id="xd20e895" title= +"Bron: zwaartste">zwaarste</span> Zoogdieren en de behendigste Vogels +zijn veilig voor hen. Een afgerichte Arend zal zonder aarzelen een +Struis aanvallen en dooden; zijn in vrijheid levende soortgenoot schiet +zelfs op menschen neer.</p> +<p>Behalve den mensch heeft de Arend geen vijand, die voor hem +gevaarlijk kan worden, wel echter vele tegenstanders. Alle kleine +Valken, Klauwieren, Raven, Zwaluwen, Kwikstaarten enz. haten hem en +toonen hun vijandschap door aanvallen, die, hoe machteloos ook, den +fieren roover het leven zoo onaangenaam maken, dat hij gewoonlijk het +hazenpad kiest om de lastige plaaggeesten kwijt te zijn. De mensch moet +vijandig tegen de Arenden optreden, omdat de meeste soorten hem niet +anders dan nadeel berokkenen.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Steenarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila +chrysaëtos</i>), overtreft zijn naaste verwanten in grootte, +zwaarte en krachtigen lichaamsbouw; hij is de „Arend” bij +uitnemendheid, de jachtvogel van de jagersvolken in Centraal-Azië, +de held van de fabel, het prototype van den heraldischen adelaar, het +zinnebeeld van kracht en dapperheid. Zijn lengte bedraagt 80 à +95, de vlucht 200 en meer cM.; de vleugel is 58 à 64, de staart +31 à 36 cM. lang. De eerste afmeting heeft betrekking op het +mannetje, de laatste op het grootere wijfje. Bij den ouden Vogel zijn +de nek en de achterhals roestbruingeel, de overige veeren bij den +wortel voor twee derde deel wit, aan de spits zeer gelijkmatig +donkerbruin; de staartveeren zijn aan den wortel voor een derde +gedeelte wit, verderop gestreept of gevlekt, aan de eindhelft zwart. +Bruine veeren hangen over den loop (vormen den „broek”); +wit zijn de onderdekveeren van den staart. De lengte van de washuid, +over den snavelrug gemeten, is grooter dan haar breedte aan den +snavelwortel; haar kleur is geel, evenals die van de teenen en van het +oog. De vleugelspitsen bereiken den top van den staart niet geheel. In +het jeugdkleed zijn de kleuren lichter: het lichtbruin van den nek +strekt zich veel verder, tot op de kruin en de zijden van den hals uit; +de vleugel heeft een grooten, witten spiegel; de veeren van den staart +zijn grauwwit en slechts voor een derde deel (aan de spits) zwart, die +van den „broek” zeer licht van kleur, dikwijls eveneens +wit; het oog is bruinachtig. De hier genoemde kleurverdeeling komt het +veelvuldigst voor; de talrijke kleursverscheidenheden, die men +waargenomen heeft en soms als soortverschillen aanmerkt, hebben o. a. +aanleiding gegeven tot de onderscheiding van den ook door grootte +uitmuntenden <span class="ex">Bruinen Arend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Aquila fulva</i>).</p> +<p>De Steenarend bewoont in Europa en Azië hooge gebergten en zeer +uitgestrekte wouden; soms, doch zelden, bezoekt hij ook +Noordoost-Afrika. Naar ons vaderland dwaalt hij zeer zelden af. Hij +werd geschoten in de Wouwsche plantage bij Bergen-op-Zoom, +éénmaal zelfs 7 voorwerpen in één winter, +voorts bij Vollenhoven, bij ’s Gravenhage, bij Groningen. De +eenige streken van Duitschland, waar hij geregeld nestelt, zijn het +Beijersche hooggebergte en de uitgestrekte, aan den staat behoorende +bosschen van Pommeren en van het zuidoostelijke deel van Oost-Pruisen; +de overige gewesten van Duitschland bezoekt hij soms op zijne +zwerftochten, maar vestigt zich er uiterst zelden. Veelvuldiger is hij +in Oostenrijk-Hongarije, vooral in de Alpen van Stiermarken, Tirol, +Karinthië en Krain, evenmin zeldzaam in de Karpathen en de +Zevenburger Alpen, bovendien in het grootste deel van Hongarije en in +het geheele zuiden van het keizerrijk. Voorts is deze Vogel verbreid +over Zwitserland, Zuid-Europa, het Atlas-gebied, Skandinavië(?), +geheel Rusland(?), voor zoover het boschrijk of rotsachtig is, +Klein-Azië, Noord-Perzië en Middel-Azië, van den Oeral +tot in de nabijheid van China en van den Siberischen woudgordel tot aan +den Himalaja.</p> +<p>Zonder de groote wouden te vermijden, geeft de Arend toch duidelijk +de voorkeur aan een woonplaats in het hooge gebergte, op een rotswand, +die moeielijk of in ’t geheel niet beklommen kan worden. Ieder +paar toont een taaie gehechtheid aan het eens gekozen gebied; het +overwintert zelfs hier, wanneer de omstreken rijk genoeg zijn aan wild, +en bezoekt dan geregeld de horst, als ’t ware om eigendomsrechten +te handhaven. Deze plek is het uitgangspunt van de zwerftochten, die +het mannetje en het wijfje iederen dag en dikwijls in dezelfde richting +ondernemen. Zij verlaten hun slaapplaats eerst lang na zonsopgang en +doorkruisen vervolgens hun gebied, op vrij aanzienlijke hoogte kringen +beschrijvend. Voor de Arenden zijn de bergketenen als ’t ware +straten, waarlangs zij zich bewegen, meestal zonder zich zeer ver +daarboven te verheffen; als de bergen hoog zijn, vliegen zij dikwijls +niet eens op een geweerschot afstand van den bodem. De beide +echtgenooten vermeesteren en verslinden gemeenschappelijk hun buit; +gedurende den maaltijd kibbelen zij wel eens: een lekker stuk kan zelfs +bij het liefdevolste paar aanleiding geven tot <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e920" href="#xd20e920" name= +"xd20e920">501</a>]</span>strijd. De jacht duurt tot omstreeks den +middag; dan keert de roover naar een dicht bij zijn horst gelegen plek +terug of zoekt een andere veilige rustplaats op. Dit gebeurt geregeld, +wanneer hij een gelukkige jacht heeft gehad. Hij blijft dan met +gevulden krop en achteloos gedragen veeren geruimen tijd op dezelfde +plaats zitten om te rusten en zich aan de spijsvertering te wijden; +intusschen verliest hij de zorg voor zijn veiligheid niet uit het oog. +Na den rusttijd zoekt hij in den regel de drinkplaats op. Er wordt wel +eens beweerd, dat hij geen anderen drank noodig heeft dan het bloed van +zijn slachtoffer: aan iederen Arend in de kooi kan men het tegendeel +opmerken. Hij drinkt veel en heeft ook water noodig om een bad te +nemen. Bij warm weer doet hij dit nagenoeg geregeld iederen dag. Na het +drinken en baden gaat hij nogmaals op roof uit; tegen den avond is hij +gewoon zich te ontspannen in de lucht; voorzichtig en zonder eenig +geschreeuw begeeft hij zich, zoodra de schemering valt, naar zijn +slaapplaats, die steeds met groote zorg gekozen wordt. Zoo is, in korte +woorden geschetst, de dagverdeeling van onzen Vogel.</p> +<p>Schoon en statig is de Arend slechts, terwijl hij zit of vliegt; +loopend maakt hij door zijn onervarenheid en onbeholpenheid een +belachelijken indruk. De recht afgesneden staart verschaft den +vliegenden Steenarend zulk een eigenaardig voorkomen, dat men hem niet +met een Gier kan verwarren. Als hij, hoog in de lucht zwevend, een buit +bespeurt, zal hij gewoonlijk eerst eenige spiraalwindingen nader bij +den bodem komen, om het voorwerp beter te kunnen zien, vervolgens +plotseling de vleugels tegen ’t lichaam aanleggen en zich met ver +uitgestokene, geopende klauwen, hoorbaar suizend in schuinsche richting +naar beneden storten, op de prooi, die met de klauwen van beide pooten +aangegrepen wordt. Hij durft ook wel sterke dieren aanvallen en wordt +zelfs door het scherpe gebit van den listigen Vos niet afgeschrikt. Dat +hij soms kleine kinderen aangrijpt en zoo mogelijk medeneemt, is geen +fabel; zelfs maken berichten, voor welker waarheid ingestaan wordt, +melding van volwassen menschen, die zich tegen hem te verweren hadden, +zonder dat een aanslag op den Vogel of zijn horst hiertoe aanleiding +gaf. Een vermakelijk geval van dezen aard wordt door <span class= +"sc">Nordmann</span> beschreven: „Ik kreeg,” zegt hij, +„een Steenarend, die in de volgende ongewone omstandigheden +gevangen werd: De hongerige Vogel stootte doldriest midden in een dorp +op een groot, vrij rondloopend Zwijn, dat door zijn luid geschreeuw de +bevolking in opschudding bracht. Een boer verjoeg den Arend, die zijn +zwaren buit slechts noode liet varen en van den rug van het vette Zwijn +onmiddellijk overging op dien van een kater, dezen medenam naar een +<span class="corr" id="xd20e927" title= +"Bron: omheinig">omheining</span> en hier ging zitten. Het gewonde +Zwijn en de bloedende kater hieven een hartverscheurend duet aan. De +boer wilde ook de Kat redden, maar durfde den kwaadaardigen Vogel niet +ongewapend naderen, snelde daarom naar zijn woning en kwam met een +geladen geweer terug. De Arend, den verstoorder van zijn maaltijd voor +de derde maal ziende verschijnen, liet de Kat vallen, pakte den boer en +klemde zich met de klauwen aan hem vast; uit drie kelen weerklonk nu +angstgeschreeuw: de in ’t nauw gebrachte jager, het vette Zwijn +en de oude kater riepen om hulp. Andere boeren snelden toe, die den +Arend met de handen grepen en hem gebonden naar een van mijne vrienden +brachten.”</p> +<p>Hoogst waarschijnlijk moeten de misdrijven, waarvan men den +Lammergier beschuldigd heeft, minstens grootendeels op rekening van den +koenen Arend geplaatst worden.</p> +<p>Het zou veel te omslachtig zijn alle dieren te noemen, waarop de +Arend jacht maakt. Van de inheemsche Vogels zijn slechts de Roofvogels, +de Zwaluwen en de vlugste Zangvogels veilig voor hem, van de +Zoogdieren, behalve de groote Roofdieren, slechts Even- en +Onevenvingerigen. Hunne jongen spaart hij echter niet, evenmin +versmaadt hij kleine dieren. <span class="sc">Radde</span> zag hem +Leeuweriken buitmaken. Zoomin het stekelkleed van den Egel als het +steenharde pantser van den Schildpad schrikken hem af. De Zwemvogels, +die zich door duiken tegen zijne aanslagen trachten te beveiligen, +worden toch door hem gevangen; hij jaagt ze na, tot zij niet meer +duiken kunnen en pakt ze dan van den waterspiegel op. Het gevangen en +gedoode of althans half afgemaakte slachtoffer wordt door den Arend +vóór het verslinden gedeeltelijk geplukt; daarna begint +hij het bij den kop op te vreten, verbrijzelt de beenderen en slikt ook +deze door, voor zoover dit mogelijk is. Van groote Vogels laat hij niet +anders dan den snavel liggen. Na den kop komt de hals aan de beurt en +na dezen het overige lichaam. Hij is gedurende den maaltijd zeer +voorzichtig, kijkt van tijd tot tijd om en luistert in alle richtingen. +Als het maal afgeloopen is, maakt hij zich den snavel zeer zorgvuldig +schoon. Ook voor hem is het verzwelgen van haren en veeren volstrekt +noodig; deze dienen, naar het schijnt, tot het schoonhouden van de maag +en klonteren, als de spijsvertering in de maag afgeloopen is, tot +ballen samen, die gewoonlijk éénmaal in de 5 à 8 +dagen uitgebraakt worden. Als men gevangen exemplaren haar en veeren +onthoudt, slikken zij hooi of stroo door. De doorgeslikte beenderen +worden volkomen verteerd.</p> +<p>De Arend zoekt gewoonlijk reeds tegen het midden of het einde van +Maart zijn nest op. Dit heeft een middellijn van 1.3 à 2 M., de +nestholte van 70 à 80 cM.; het nest neemt echter, daar het lang +achtereen gebruikt wordt, van jaar tot jaar toe, zoo niet in omvang dan +toch in hoogte; het wordt mettertijd een werkelijk reusachtig +gebouw.</p> +<p>De eieren zijn een weinig kleiner dan ganzeneieren, rondachtig, ruw +van schaal en op witachtig grijzen grond onregelmatig geteekend met +groote en kleine, grijsachtige en bruinachtige vlekken en stippels, die +dikwijls ineenvloeien. Men vindt 2 of 3 eieren in het nest; het aantal +jongen is echter zelden grooter dan 2, dikwijls slechts +één. Het wijfje broedt ongeveer 5 weken. De jongen, die +gewoonlijk reeds in de eerste dagen van Mei de eischaal verlaten, zijn, +evenals die van de andere Grijpklauwvogels, dicht bedekt met een +grijsachtig wit, wollig dons. De beide ouders wijden zich met +zelfverloochenende teederheid aan hun kroost; vooral de moeder is zeer +nauwgezet in het bevredigen van de behoeften harer kinderen. Tegen het +einde van den broedtijd gelijkt het arendsnest op een slachtplaats of +meer nog op een vilderij. Want hoeveel moeite de ouders zich ook +getroosten voor het vernieuwen van het nestmateriaal, toch bekommeren +zij zich er in ’t geheel niet om, dat de ligplaats hunner jongen +bedekt is met rottende overblijfselen van vleesch; Vliegen en ander +ongedierte komen in grooten getale hierop af en geven aanleiding tot +het ontstaan van een menigte maden. Hoe groot het aantal dieren is, die +het leven moeten verliezen, om dat van twee jonge Arenden te doen +voortduren, blijkt uit een mededeeling van <span class= +"sc">Bechstein</span>, volgens welke men in de nabijheid van een horst +de overblijfselen van 40 Hazen en 300 Eenden vond. Deze schatting is +misschien overdreven, een feit is het echter, dat de Arenden een groote +slachting aanrichten onder de dieren in de omgeving van hun horst; het +woord omgeving moet in zeer ruime beteekenis opgevat <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e945" href="#xd20e945" name= +"xd20e945">502</a>]</span>worden, daar men opgemerkt heeft, dat Reigers +van een afstand van 20 à 30 KM. naar de horst werden vervoerd. +Gedurende den broedtijd is de Arend een ware geesel voor het kleinvee, +een plaag voor den herder; het ligt daarom voor de hand, dat de +eigenaar van ’t vee alle middelen in ’t werk stelt om den +vreeselijken roover te bestrijden.</p> +<p>Arenden, die jong uit het nest genomen en door den mensch +grootgebracht zijn, worden spoedig tam en gemeenzaam; zij geraken zoo +gewend aan hun meester, dat zij hem missen, als hij een geruimen tijd +niet bij hen was, hem met vroolijk geschreeuw begroeten, als hij +terugkomt en hem nooit eenig leed aandoen. Als zij behoorlijk behandeld +worden, kunnen zij vele jaren lang in gevangenschap leven. Volgens een +sinds verscheidene eeuwen bestaande gewoonte van de vorsten uit het +huis van Habsburg worden in den keizerlijken hofburg te Weenen levende +Arenden gehouden en zorgvuldig verpleegd. Een Goudarend heeft hier van +1615 tot 1719 geleefd; te Schönbrunn stierf in het jaar 1809 een +Arend van dezelfde soort, die bijna 80 jaar in gevangenschap had +doorgebracht.</p> +<p>Van den dooden Arend wordt veel meer partij getrokken dan van den +levenden. Door de Tirolers en de bewoners van Opper-Beieren, die tot +denzelfden stam behooren, worden sommige deelen van den Arend als +kostbare sieraden beschouwd. Het meest geschat is het +„arenddons”, de onderdekveeren van den staart, die voor 2 +à 5 gulden koopers vinden. Aan den meestal van zilver +vervaardigden horlogeketting, worden, behalve hoektanden van het +Edelhert en van den Vos en klauwen van den Havik en van den Ooruil, als +schoonste sieraad ook de klauwen van den Arend opgehangen. Het meest +begeerd is de achterklauw, waarvoor de bergbewoner gaarne 7 gulden +betaalt; de waarde van den geheelen Steenarend beloopt daarom in het +gebergte wel 36 à 48 gulden. Bij de Chineezen doen de kop en de +pooten als geneesmiddel dienst, de pennen worden tot waaiers en pijlen +verwerkt. Ook door de Boerjeten worden de pennen op hoogen prijs +gesteld; de Mongolen wijden ze als offergaven aan de goden. Merkwaardig +is het, dat ook bij de Indianen van Amerika dergelijke denkbeelden +voorkomen. Zij houden Arenden, die jong uit het nest genomen zijn, in +’t leven om hen de staartveeren te ontnemen; iedere veer is hun +een dollar waard. Deze veeren gelden bij alle Indiaansche stammen van +Noord-Amerika als kenteekenen van verrichte heldendaden; de meeste +krijgslieden voegen er één aan hun opschik toe, als zij +een vijand hebben gedood. Andere Indianen versieren hunne vedermutsen +met arendsveeren; deze worden in een lange reeks rechtop bevestigd aan +een strook rood laken, waaraan van boven de vedermuts wordt gehecht. +Ook hunne wapens tooien zij dikwijls met adelaarsveeren, die ook wel in +de haren worden gedragen; de vleugel doet als waaier dienst.</p> +<p class="tb"></p> +<div class="figure xd20e953width"><img src="images/p2502.jpg" alt= +"Koningsarend (Aquila melanaëtus). 1/10 v. d. ware grootte." +width="720" height="706"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Koningsarend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Aquila melanaëtus</i>). 1/10 v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De <span class="ex">Konings-</span> of <span class= +"ex">Keizersarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila +melanaëtus</i>, <i lang="la-x-bio">A. imperialis</i>) is +aanmerkelijk kleiner dan de Steenarend: zijn lengte bedraagt 80 +à 86, de vlucht 190 à 220 cM.; de vleugel is 60 à +63, de staart 27 à 29 cM. lang; het wijfje is dus nog niet recht +zoo groot als het mannetje van den Steenarend. De lichaamsbouw is +gedrongen, de staart betrekkelijk kort, de vleugel echter zoo lang, dat +hij in den toestand van rust voorbij de spits van den staart uitsteekt. +De grondkleur van het vederenkleed van den volwassen Vogel is zeer +gelijkmatig donkerbruin. De <span class="pagenum">[<a id="xd20e976" +href="#xd20e976" name="xd20e976">503</a>]</span>kop en de nek zijn +roestkleurig bruin of licht vaalgeel; de eindhelft van de +schouderveeren is zuiver wit; de staart heeft een niet zeer breeden, +zwarten eindband en is overigens op aschgrauwen grond met smalle, +regelmatige, zwarte banden geteekend. De washuid is even lang als +breed. In de jeugd is het kleed vaal bruinachtig geel, met +donkerbruine, overlangsche vlekken, die door de vederkanten veroorzaakt +worden; de witte vlek op den schouder ontbreekt dan.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Koningsarend is zeer uitgestrekt, +want het reikt van Hongarije tot China. In Duitschland en in ons land +wordt deze soort zeer zelden waargenomen. Slechts éénmaal +werd een exemplaar in de Wouwsche plantage bij Bergen-op-Zoom +geschoten.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Veelvuldiger dan een der reeds genoemde soorten, doch ook nog vrij +zeldzaam ontmoet men hier te lande den <span class= +"ex">Schreeuwarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila pomarina</i>, +<i lang="la-x-bio">A. naevia</i>). Deze is aanmerkelijk kleiner dan de +Steenarend en de Koningsarend (totale lengte 65 à 70, vlucht 168 +tot 185, vleugel 48 à 52, staart 24 à 26 cM); zijn +hoofdkleur is zeer gelijkmatig, zwak glanzig koffiebruin, in de jeugd +met lichtere vlekken, o. a. aan den top der middelste en der grootste +bovenvleugeldekveeren, die gezamenlijk op den vleugel twee +roestkleurige banden vormen. De iris, de washuid en het onbevederde +deel van den voet zijn geel; de snavel is hoornblauw, aan de spits +zwart.</p> +<p>Voor zoover men weet, broedt de Schreeuwarend, behalve in +Noord-Duitschland, in Europa nergens anders dan in Polen, West-Rusland, +Hongarije, Galicië, Europeesch Turkije en Griekenland. Van tijd +tot tijd vertoonen zich exemplaren van deze soort in Nederland, voor +’t meerendeel jonge mannetjes; ook naar Groot-Brittannië en +Zweden dwalen zij af; reeds in Spanje echter ontbreken zij geheel. In +het oosten van Europa wordt deze soort vervangen door den <span class= +"ex">Bastaardarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila clanga</i>) en den +<span class="ex">Steppenarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila +nipalensis</i>), die beide aanmerkelijk grooter zijn; de laatstgenoemde +evenaart in dit opzicht den Koningsarend.</p> +<p>De Schreeuwarend is de lafhartigste en onschadelijkste +vertegenwoordiger van zijn geslacht. Hij is zachtmoedig van aard en +gelijkt hierdoor meer op een Buizerd dan op een Arend, zooals men reeds +uit zijn voorkomen, uit zijn blik zou kunnen opmaken. Terwijl hij zit, +heeft hij geen edel voorkomen, zijn vlucht is echter die van een echten +Arend.</p> +<p>Hij voedt zich met kleine Gewervelde dieren, hier te lande vooral +met Kikvorschen, ook met andere Amphibiën, Reptiliën en +kleine Knaagdieren. Vorschen zullen wel overal het hoofdbestanddeel van +zijn maal uitmaken; hierin is een voldoende verklaring te vinden van +zijn veelvuldigheid in sommige gewesten, terwijl hij in andere zelden +voorkomt of geheel ontbreekt. Waarschijnlijk wordt hij eerst tegen het +einde van den broedtijd voor Zoogdieren en Vogels gevaarlijk. Daar +zijne jongen nu hoe langer hoe meer voedsel noodig hebben, rooft hij, +wat hij krijgen kan; dan vallen hem niet slechts jonge Lijsters en +Spreeuwen, maar waarschijnlijk ook jonge Hazen ten buit. Zijn nest +bevindt zich op oude, dikke boomen, het meest op beuken en eiken; zelf +bouwt hij het waarschijnlijk alleen dan, wanneer hij geen geschikte +buizerden- of havikenhorst kan vinden.</p> +<p>Schreeuwarenden, die jong uit het nest genomen zijn, geraken spoedig +aan het leven in de kooi gewend.</p> +<p>De <span class="ex">Dwergarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila +pennata</i>) is misschien de lieftalligste Vogel van het geheele +geslacht. Het mannetje is 47 cM. lang en heeft 113 cM. vlucht, het +wijfje is 4 cM. langer en heeft 8 cM. meer vlucht. Men kent van deze +soort twee verscheidenheden, de eene licht, de andere donker van kleur. +Bij de eerstgenoemde zijn het voorhoofd en de teugel geelachtig wit, de +kruin, de wangen en de oorstreek donkerbruin, alle overige bovendeelen +bruin in verschillende tinten, de onderdeelen op lichtgeelachtigen (bij +de jongen witten) grond met bruine schaftvlekken geteekend. Bij de +donkere exemplaren is het geheele vederenkleed meer of minder +donkerbruin. Beide variëteiten hebben een witten vlek op den +schouder; het oog is bij de eene licht bronskleurig, bij de andere +bruin, de snavel aan den wortel blauwachtig, aan de spits zwart, de +washuid stroogeel of citroengeel. De 36 cM. lange vleugels reiken niet +geheel tot aan de spits van den 19 cM. langen staart. Zelfs bij jongen +van hetzelfde nest treft men het genoemde kleurverschil aan.</p> +<p>De Dwergarend is over een groot deel van Zuidwest- en +Zuidoost-Europa en van Azië verbreid. Het gebied, waarin hij +broedt, begint reeds in Neder-Oostenrijk en in het zuiden van Polen; +het strekt zich van hier naar de eene zijde over Galicië, +Zevenbergen, <span class="corr" id="xd20e1024" title= +"Bron: Hongarijë">Hongarije</span>, de Donau-laaglanden, +Europeesch <span class="corr" id="xd20e1027" title= +"Bron: Turkijë">Turkije</span> en Griekenland, naar de andere +zijde over het geheele zuiden van Rusland uit. Voorts broedt deze Vogel +in verscheidene gewesten van Frankrijk en in vrij grooten getale ook op +het geheele Iberische Schiereiland. In de wouden van den zuidelijken +Oeral is hij niet zeldzaam; hij broedt zelfs in Indië en op +Ceylon. Hij is een echte, edele Arend, naar den geest zoowel als naar +het lichaam en verschilt van zijne grootere verwanten slechts door meer +behendigheid en geringere voorzichtigheid. Zijn vlucht is snel, +krachtig en licht; gedurende geruimen tijd laat hij zich op zijne +wieken drijven, pijlsnel schiet hij neer op zijn buit. Voor zijn +genoegen vliegt hij op zeer bevallige wijze geruimen tijd achtereen in +kringvormigen baan boven eenzelfde plek; ook verheft hij zich gaarne +tot een aanzienlijke hoogte; bij ’t jagen echter zweeft hij +tamelijk laag boven den bodem en „bidt” niet zelden op de +wijze van den Torenvalk. Als hij zich op een boom neerzet, zoekt hij +minder dikwijls den hoogsten top dan wel de lagere takken op. Hier zit +hij dikwijls lang achtereen rechtop, zonder eenig lichaamsdeel te +bewegen, maar let intusschen op al wat er rondom hem voorvalt, in +afwachting van een hier misschien aanwezigen buit. Het mannetje en het +wijfje blijven steeds bij elkander, ook gedurende den trek.</p> +<p>De stem van den Dwergarend klinkt als „koch koch kei +kei” of als „wuud wuud”.</p> +<p>Deze flinke roover maakt bij voorkeur jacht op kleine Vogels. +Bovendien vangt hij kleine Zoogdieren, vooral Muizen; ook Kruipende +Dieren worden niet door hem versmaad; in Spanje maakt de Parelhagedis +een voornaam bestanddeel van zijn maal uit. Het liefst nestelt hij in +bosschen met breedbladige boomen, zoo mogelijk in de nabijheid van +groote rivieren; hij maakt echter ook wel gebruik van naaldhout. In de +Keizerlijke diergaarde niet ver van Schönbrunn nestelen ieder jaar +1 of 2 paren. Evenals de Schreeuwarend, maakt hij zich meester van alle +voor hem geschikte nesten in zijn gebied, zooals die van Zeearenden, +Buizerden, Wouwen en Raven, soms zelfs van het nest van den Reiger; +hoogstens worden deze woningen door hem een weinig opgeknapt.</p> +<p>Gewoonlijk bevat het nest in het begin van Mei <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1036" href="#xd20e1036" name= +"xd20e1036">504</a>]</span>het vereischte getal eieren, nl. 2. Deze +zijn op geelachtigen of groenachtig witten grond met kleine, roestgele +of roestroode stippels en vlekken onregelmatig geteekend. In den +broedtijd valt hij met bewonderenswaardigen moed en met blijkbare woede +alle groote Roofvogels aan, die op korten afstand van zijn horst +voorbijvliegen. De jongen verlaten gewoonlijk in de tweede helft van +Juni het ei; hun kleed bestaat dan uit lang, zijdeachtig zacht dons en +vertoont een lichte, op den kop geelachtige kleur; het wordt weldra +verwisseld voor het jeugdkleed.</p> +<p>Jegens den Ooruil geven de Dwergarenden blijken van doodelijken +haat. „Met het doel,” schrijft <span class= +"ex">Graaf</span> <span class="sc">Lázár</span>, +„om Schreeuwarenden te schieten, plaatste ik mijn Ooruil op een +afgemaaide weide en ging achter een hooischelf staan. Op eens zag ik +een kleinen, bruinen Roofvogel zoo snel naderen, dat ik nauwelijks den +tijd had om mijn geweer te grijpen. De Dwergarend, want hij was het, +naar mij spoedig bleek, stootte met volle kracht op den Ooruil. Het +schot ging af, maar de Vogel vloog onbeschadigd weg. Hij verwijderde +zich echter niet, maar verhief zich tot een hoogte van omstreeks 150 M. +en vloog hier wel een half uur lang in kringen om den Ooruil. Eindelijk +stortte hij zich nogmaals omlaag en kwam goed onder schot; de +jachtkoorts had mij blijkbaar bevangen; ik schoot ten tweede male mis. +Toen de Arend nogmaals opvloog, had ik alle hoop om hem weer te zien, +verloren; na 10 minuten kwam hij echter terug en beschreef wederom +kringen in de lucht; toen hij ten derden male op zijn vijand stootte, +velde ik hem neer.”</p> +<p>Dwergarenden, die jong uit het nest genomen en goed verzorgd worden, +doen in tamheid voor andere Arenden niet onder. In Spanje heb ik ze op +een eigenaardige wijze afgericht gezien. Een vindingrijke kop is op het +denkbeeld gekomen dezen Vogel voor dienaar van Fortuna te laten +fungeeren. Het gaat met een hok, welks afdeelingen Roofvogels bevatten, +op een druk marktplein staan en noodigt de voorbijgangers uit zich door +de Vogels een <span class="corr" id="xd20e1048" title= +"Bron: geval">getal</span> te laten aanwijzen, dat geluk brengt in de +loterij. De Valkvogels, waarbij ook Dwergarenden zijn, hebben geleerd +uit een hoop nummers, die de spelleman hun voorhoudt, enkele met den +snavel uit te kiezen.</p> +<p class="tb"></p> +<p>In Australië speelt de <span class="ex">Wigstaartarend</span> +(<i lang="la-x-bio">Aquila audax</i>) de rol van onzen Steenarend. Hij +verschilt van dezen door zijn langen en toch krachtigen snavel, door +den langen staart, welks pennen van de middelste tot de buitenste sterk +in lengte afnemen en door de lange veeren aan den achterhals. Zijn +lengte bedraagt 98 à 100, zijn vlucht ongeveer 230 cM. De kop, +de gorgelstreek, de boven- en onderdeelen zijn zwartachtig bruin, bijna +alle veeren, vooral die van den vleugel en de bovendekveeren van den +staart, met lichtbruine randen en spits, de rug en de zijden van den +hals roestkleurig. Het oog is nootbruin, de washuid en een naakte +streep om het oog zijn geelachtig wit, de snavel is aan den wortel +geelachtig hoornkleurig, aan de spits geel, de voet lichtgeel.</p> +<p>De Wigstaartarend bewoont geheel Australië en is nergens +zeldzaam. Men vindt hem in het dichte woud zoowel als in de vlakten, +paarsgewijs en bij troepen. Het veelvuldigst is hij in de gewesten, +waar de Kangoeroes leven: hier kon „<span class="ex" lang= +"en">the old Bushman</span>” in den loop van één +winter er meer dan een dozijn stuks schieten. „Al wat de +schrijvers van den moed, de kracht en de roofzucht van den Steenarend +verhalen,” zegt <span class="sc">Gould</span>, „is ook +toepasselijk op den Wigstaartarend. Hij rooft alle kleine soorten van +Kangoeroes, die hij in de vlakten en op de niet met bosch bedekte +heuvels aantreft, overweldigt den edelen Trap en is de grootste vijand +van de schapenkudden, daar de lammeren veel van hem te lijden +hebben.” De groote Kangoeroes kan hij niet vermeesteren, maar wel +hunne jongen; hij ziet zelfs kans om die, welke zich nog in den buidel +van de moeder bevinden, buit te maken. Door het verslinden van aas, +waarnaar hij even gretig is als de Gieren, vervult hij de taak van deze +in Australië niet voorkomende Roofvogels.</p> +<p>De horst wordt op de minst toegankelijke boomen gebouwd, niet altijd +hoog boven den grond, maar steeds zoo, dat het den mensch nagenoeg +onmogelijk is het nest te bereiken. De vele onbewoonde horsten, die in +de wouden voorkomen, zijn overblijfselen uit den tijd, toen de blanke +nog niet tot hier was doorgedrongen. De kolonisten voeren een +verdelgingsoorlog tegen den Wigstaartarend; hij laat zich door een +kreng naar den bodem lokken en kan dan gemakkelijk geschoten worden. +Nog minder moeite kost het, hem in allerlei soorten van vallen te +vangen. De inboorlingen nemen dikwijls jongen uit het nest, die in de +kuststeden grootgebracht en vervolgens naar Europa vervoerd worden, +waar zij in de diergaarden niet zelden voorkomen.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Een slank lichaam, betrekkelijk korte vleugels, welker spitsen het +uiteinde van den zeer langen staart niet bereiken, lange, tot op de +teenen bevederde voeten, een hooge loop en groote, krachtige teenen, +gewapend met lange, flauw gebogen klauwen, benevens een langwerpige, +maar toch stevige snavel kenmerken den <span class= +"ex">Havikarend</span> (<i lang="la-x-bio">Aquila fasciata</i>, +<i lang="la-x-bio">Spizaëtus Bonelli</i>). Zijn lengte bedraagt +70, de vlucht 145, de vleugellengte 45, de staartlengte 26 cM.; het +wijfje is grooter. In het volkomen kleed zijn het voorhoofd en een +streep boven het oog wit, de kruin en de nek op bruinen grond donkerder +gestreept, de onderhals en de bovenrug wit met zwartbruine vlekken aan +de kanten van de veeren, de veeren van den mantel effen donkerbruin, +die van den onderrug <span class="corr" id="xd20e1085" title= +"Bron: zwartbrnin">zwartbruin</span>, de bovendekveeren van den staart +witachtig, bruin gemarmerd, de keel, de borst en het midden van den +buik op witten grond met bruine schaftvlekken, de over den loop +hangende schenkelveeren echter met breede, donkere, uitgetakte +bandvlekken, die, welke de binnenzijde van de schenkels en de loop +bekleeden, roestbruinachtig, met grijze golflijnen geteekend, de +slagpennen zwartbruin met zwakken, purperkleurigen weerschijn, de +handpennen donkerbruin gestreept en gemarmerd. Het oog is bronskleurig +geel, de snavel hoornblauw, de washuid vuilgeel, de voet grijsgeel.</p> +<p>De Havikarend broedt tamelijk veelvuldig in het zuiden van +Frankrijk, Spanje, Portugal, het zuiden van Italië, Griekenland en +Turkije, Noordwest-Afrika en geheel Indië, van den Himalaja tot +aan de zuidelijkste spits. In Griekenland en Zuid-Italië is hij +niet zeldzaam, in Spanje en Algerië de menigvuldigste Arend. Kale +gebergten met steile rotswanden verschaffen hem hier een woonplaats; in +Indië bewoont hij bij voorkeur heuvelachtige, met dsjungels +begroeide gewesten. Een enkele maal zijn in Duitschland exemplaren van +deze soort waargenomen.</p> +<p>De Havikarend is een buitengewoon behendige, moedige, vermetele, ja +zelfs drieste, brutale Vogel, die in aard volkomen gelijkt op den +Havik, maar hem in vele opzichten door zijne lichamelijke bekwaamheden +overtreft. Zijn wijze van vliegen gelijkt meer <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1092" href="#xd20e1092" name= +"xd20e1092">505</a>]</span>op die van een Edelvalk dan op die van een +Arend. De snelheid van den Valk, de behendigheid van den Sperwer, de +moed van den Arend en de moordzucht van den Havik komen bij hem +vereenigd voor.</p> +<p>Hij maakt op evenveel dieren jacht als de Steenarend. In Spanje is +hij de meest gevreesde vijand van de Huishoenderen, neemt ze mede, +terwijl de eigenaar er bijstaat en maakt met zooveel ijver jacht op +hen, dat hij het hoenderhok van menige afgelegene boerderij letterlijk +uitmoordt. De Duiven vervolgt hij niet minder hardnekkig. Zoogdieren +van de grootte van een Haas en kleinere worden onophoudelijk door hem +bedreigd.</p> +<p>De horst bevindt zich altijd in holten van steile rotswanden, dus op +plaatsen, die zoo veilig mogelijk gelegen zijn.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Buizerden</span>, welker naam een samenstelling +is van de woorden „Buse” [(spreek uit: Boese) = Kat] en +„Aar” (= Arend) en dus „Kat-arenden” beteekent, +zijn plompe Roofvogels van middelmatige grootte. Hun snavel is kort, +van den wortel af gekromd, zijdelings samengedrukt, de zijrand nagenoeg +rechtlijnig, zonder tand; de voet heeft een middelmatig hoogen loop, +korte en zwakke teenen, die met spitse, scherp gekromde klauwen +gewapend zijn; de vleugel is tamelijk lang en afgerond, de vierde +slagpen gewoonlijk langer dan de overige, de staart middelmatig lang; +het vederenkleed is overvloedig en uit groote, lange, breede, min of +meer slappe veeren samengesteld, met uitzondering van de kopveeren, die +gewoonlijk smal en spits, bij enkele soorten zelfs tot een kuif +verlengd zijn. Sombere kleuren hebben de overhand; haar verdeeling +wisselt echter sterk af.</p> +<p>De Buizerden zijn in een vijftigtal soorten over de geheele wereld +verspreid; zij bewonen gebergten en vlakten, bij voorkeur boschjes, die +door akkers omgeven zijn. Akkers of hiermede overeenkomende terreinen +zijn hun gewoon jachtgebied. Gedurende den broedtijd beperkt het paar +zijne beweging tot een bepaalden kring waarbinnen het zich tot +heerschen gerechtigd acht, hoewel het, wegens zijn doorgaans zeer +vreedzamen aard, soortgenooten of andere Roofvogels slechts uit de +onmiddellijke nabijheid van de horst ijverzuchtig verwijderd houdt. De +in ’t noorden levende soorten zijn trek- of zwerfvogels; die, +welke warme gewesten bewonen, kunnen als standvogels beschouwd worden. +Alle Buizerden vliegen langzaam, maar lang achtereen, geruimen tijd +zwevend, meer op de wijze van de Arenden dan op die van de +Kuikendieven. Als zij een buit hebben opgespoord, blijven zij als de +Torenvalk met trillende vleugelbeweging daarboven staan; bij den aanval +stooten zij betrekkelijk langzaam in scheeve richting op hun prooi. +Zeer gaarne jagen zij van een uitkijk af. Zij gaan op een hooggelegen +voorwerp in ’t veld zitten, het liefst op een boom of op een +hoogen aardhoop en geven nauwkeurig acht op hetgeen er op den grond +voorvalt. Als ergens eenige beweging te bespeuren is, stijgen zij +omhoog en maken zich gereed voor den aanval. Op den bodem zijn zij niet +behendig: zij huppelen in plaats van te stappen. Hunne verstandelijke +vermogens schijnen geringer dan zij werkelijk zijn. Verstandiger dan de +meeste Kuikendieven zijn zij ongetwijfeld, hoewel zij soms zeer dom +handelen. Zij leeren echter spoedig gevaarlijke verschijnselen van +ongevaarlijke onderscheiden en worden, als zij eenige vervolging te +verduren hebben gehad, buitengewoon voorzichtig. Listig kan men ze niet +noemen; in al hun doen en laten zijn zij eerder plomp. Omdat zij uren +achtereen op een en dezelfde plaats blijven zitten, worden zij als +traag beschouwd, ten onrechte, want juist in deze houding zijn zij zeer +ijverig bezig, zij het dan ook slechts met de oogen. Een vliegende +Buizerd kan men in geen geval voor traag houden, het allerminst, +wanneer hij uit speelschheid halve uren achtereen prachtige kringen +beschrijft en, in zekeren zin zonder doel, volgens een spiraallijn zich +tot een ontzaglijke hoogte verheft. Zij oefenen echter het +rooversbedrijf niet op dezelfde wijze uit als vele van hunne verwanten. +Hun ontbreekt de onstuimigheid en de bloeddorst, waardoor deze zich, +niet altijd in hun voordeel, onderscheiden. Zij hebben een uitstekende +eetlust; zoodra deze bevredigd is, staken zij hun jacht. Met andere +Roofvogels leven zij zoo tamelijk in vrede; jegens den Ooruil toonen +zij doodelijken haat. Dikwijls worden zij echter aangevallen door de +vlugge en behendige Valken, die, naar het schijnt, behagen scheppen in +het plagen van hunne onbeholpene verwanten.</p> +<p>Kleine Gewervelde Dieren en Insecten, Slakken, Wormen<span class= +"corr" id="xd20e1109" title="Niet in bron">,</span> larven, ja zelfs +plantaardige stoffen maken het voedsel van de Buizerden uit. Deze zijn +zonder uitzondering als nuttige dieren aan te merken, eenige zelfs in +hooge mate. Zij verdelgen de zoo lastige Muizen in ontelbare menigte, +strijden bovendien wakker met Slangen en andere dieren, die ons +onaangenaam of schadelijk zijn en vallen slechts nu en dan een dier +aan, dat wij hun misgunnen, omdat wij er zelf jacht op maken. Alle +nuttige Vogels hebben, zoolang zij gezond en geschikt tot beweging +zijn, van de Buizerden niets te vreezen. Wel pakken zij onbeholpen +jongen en gewonde Vogels weg; de hierdoor veroorzaakte schade is echter +onbeduidend.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>Eenige Buizerden, die de noordelijke landen der aarde, vooral echter +de toendra, bewonen, hebben, evenals de Arenden, den loop tot op de +teenen bevederd en zijn daarom vereenigd tot het geslacht der +<span class="ex">Buizerdarenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Archibuteo</i>). (Bij nader onderzoek merkt men echter aan +de achterzijde van den loop een reeks van schilden op, hetgeen bij de +Arenden niet het geval is.) Een van deze, de <span class= +"ex">Ruigpootbuizerd</span>, in Noordbrabant ook <span class= +"ex">Deen</span>, in Limburg <span class="ex">Ruigpootige +Muizenvalk</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Archibuteo lagopus</i>), +houdt zich als wintergast, van October tot Maart, vrij algemeen, hoewel +niet in grooten getale, in ons vaderland op, het meest nog in de +duinstreken; in sommige jaren is hij veelvuldiger dan in andere. Zijn +los vederenkleed bestaat in de gorgelstreek uit borstelvormige, op den +kop en in den nek uit middelmatig lange en afgeronde, overigens uit +groote en lange veeren. De kleur vertoont naar geslacht en leeftijd +weinig, overigens echter veel verschil. Aan de bovenzijde zijn de +veeren donkerbruin met lichter gekleurde randen, aan de onderzijde wit; +de borst vertoont bruine vlekken, de buik een donkerbruin veld; de +staartveeren zijn wit met een breeden, zwarten band aan den top, de +oogen bruin, de washuid en de teenen geel. Totale lengte 65, vleugel +45, staart 24 cM.</p> +<p>In Europa ontmoet men hem gedurende den zomer vooral in +Skandinavië en het noorden van Rusland. In de toendra bouwt hij +zijn horst van dorre takjes, in den regel op den top van een heuvel, om +’t even of deze zich 40 à 50 dan wel 2 à 3 M. boven +den bodem verheft. Hierin worden van het midden van Mei tot het einde +van Juni 4 of 5 eieren gelegd, welke op die van den Buizerd gelijken. +<span class="pagenum">[<a id="xd20e1137" href="#xd20e1137" name= +"xd20e1137">506</a>]</span></p> +<p>Gedurende den zomer maakt hij jacht op Lemmingen of andere soorten +van ’t zelfde geslacht van Woelmuizen. Wegens de buitengewone +talrijkheid van deze Knaagdieren lijdt hij geen gebrek gedurende den +tijd, waarin hij jongen te verzorgen heeft. In zijne winterkwartieren, +voedt hij zich hoofdzakelijk met Muizen, hoewel hij ook andere kleine +Zoogdieren, zelfs Hazen en Konijnen, vooral jonge en gewonde exemplaren +vervolgt en zich tracht meester te maken van een prooi, die door een +Edelvalk of een Havik gevangen is.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Gewone Buizerd</span>, <span class= +"ex">Haneschop</span> of <span class="ex">Muizerd</span>, in Limburg +<span class="ex">Muizenvalk</span> of <span class="ex">Blotsert</span> +genoemd (<i lang="la-x-bio">Buteo vulgaris</i> of <i lang= +"la-x-bio">Buteo buteo</i>), is een weinig kleiner dan de +Ruigpootbuizerd en onderscheidt zich van dezen door het onbevederd zijn +van het onderste deel van den loop, dat met schubben en schilden +bekleed is. Totale lengte 50 à 56, vlucht 120 à 125, +lengte van den vleugel 38 à 40, van den staart 26 cM. Van de +kleur kan moeilijk iets in ’t algemeen gezegd worden, daar deze +nog meer uiteenloopt dan bij de vorige soort, zoodat men zelden twee +volkomen gelijke exemplaren vindt. Enkele zijn effen zwartbruin, op den +staart met 12 (zelden 10 of 14) donkere dwarsstrepen. Andere hebben de +bovendeelen<span class="corr" id="xd20e1167" title= +"Niet in bron">,</span> de borst en de schenkels bruin, de overige +deelen van het vederenkleed op licht bruingrijzen grond dwars gevlekt. +Nog andere zijn lichtbruin, tot op den staart overlangs gestreept. Weer +andere zijn geelachtig wit met donkere slagpennen en staartveeren, op +de borst gevlekt, op den staart dwars gestreept, enz. Het oog is in de +jeugd grijsbruin, later roodachtig bruin, op hoogen leeftijd grijs, de +voet lichtgeel, de snavel aan den wortel blauwachtig, aan de spits +zwartachtig.</p> +<div class="figure xd20e1170width"><img src="images/p2506.jpg" alt= +"Buizerd (Buteo vulgaris), ⅕ v. d. ware grootte." width="720" +height="556"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Buizerd</span> (<i lang= +"la-x-bio">Buteo vulgaris</i>), ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Het verbreidingsgebied van den Buizerd strekt zich niet ver buiten +Europa uit. Hij is in ’t zuiden van Skandinavië, Noord- en +Middel-Rusland, Denemarken, Duitschland en <span class="corr" id= +"xd20e1181" title= +"Bron: Oostenrijk-Hongarijë">Oostenrijk-Hongarije</span> een van +de veelvuldigst voorkomende Roofvogels. In Nederland werd hij in de +meeste provinciën broedend aangetroffen, hoewel in kleinen getale. +Gedurende den winter zwerven sommige van deze exemplaren, vermeerderd +met die, welke uit het noorden zijn overgekomen, overal rond. Men ziet +ze dan soms bij honderden hoog in de lucht zweven. De in Nederland en +Noord-Duitschland broedende Buizerden trekken voor ’t meerendeel +in den herfst naar ’t zuiden. Die welke bij ons overwinteren, +zijn voor een groot deel uit noordelijker streken afkomstig. In +Zuid-Duitschland heerscht tusschen de standvogels en trekvogels de +omgekeerde verhouding. Uit koudere streken trekken zij in September en +October zuidwaarts, om in Maart of April terug te keeren. Hoewel zij in +gezelschappen van 20 tot 100 (en meer) stuks in dezelfde richting +vliegen, vormen zij volstrekt geen zwermen, maar verdeelen zich over +een uitgestrektheid van verscheidene kilometers. Als standplaats voor +het nest kiest het paar hooge boomen in allerlei bosschen, het liefst +in zulke, die met velden en weiden afwisselen; men treft het echter ook +wel aan in uitgestrekte wouden en hoog in het gebergte.</p> +<p>De geoefende waarnemer herkent zoowel den zittenden als den +vliegenden Buizerd op het eerste gezicht. Gewoonlijk zit hij +ineengekrompen met tamelijk ruige veeren, liefst op één +poot, de andere opgetrokken en tegen den buik verborgen. De steen, de +aardhoop of de boom, die hij tot rustplaats heeft gekozen, dient hem +als uitkijk, van waar hij zijn gebied overziet. Hij vliegt langzaam, +maar zonder merkbare inspanning, bijna zonder gedruisch en legt, op +zijne wieken drijvend, groote afstanden af. Op de jacht blijft de +Buizerd dikwijls geruimen tijd „staan” boven dezelfde +plaats, om deze zoo nauwkeurig mogelijk af te zoeken, of om een door +hem opgemerkt dier beter in ’t oog te houden. Zijn stem gelijkt +op het miauwen van een Kat; hieraan heeft hij zijn naam te danken.</p> +<p>Tegen het einde van April of in het begin van Mei keert de Buizerd +naar zijn oude broedplaats terug, of bouwt een nieuwe horst, wanneer +hij geen voor hem geschikt raven- of kraaiennest kan vinden. Het wijfje +broedt op 3 of 4 eieren; deze zijn op groenachtig witten grond +lichtbruin gevlekt; de jongen worden door beide ouders +gemeenschappelijk gevoederd.</p> +<p>Het gaat den Buizerd ongeveer als den Vos. Iedere <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1190" href="#xd20e1190" name= +"xd20e1190">507</a>]</span>misstap, dien hij begaat, wordt breed +uitgemeten, zijn voor ons nuttige werkzaamheid daarentegen in den regel +door een verkleinglas bekeken. De jagers beschouwen hem als de +schadelijkste Roofvogel van ons vaderland en vervolgen hem +onmeedoogend. Het valt niet te ontkennen, dat de Buizerd, behalve +Muizen, Ratten en Hamsters, Slangen, Kikvorschen, Insecten en Wormen, +ook jonge Hazen vangt, of oude, zieke en vooral <span class="corr" id= +"xd20e1192" title="Bron: gewone">gewonde</span> exemplaren om ’t +leven brengt en verslindt; evenzeer is het waar, dat hij soms Patrijzen +doodt; zelfs is het niet onmogelijk, dat hij behendig genoeg is om in +den zomer en in den herfst gezonde Patrijzen en Fazanten te +overmeesteren; het is voorts een feit, dat hij, behalve de zooeven +genoemde wildsoorten, Mollen zoowel als Vinken, Leeuweriken, Merels en +andere jonge Vogels aan zijne jongen brengt; ook worden hij en de +Kuikendieven te recht beschuldigd van nu en dan aan Eenden en misschien +ook aan andere Vogels, waarop wij jacht maken, eieren te ontrooven. +Ondanks dit alles bestaat toch het hoofdvoedsel van den Buizerd uit +verschillende soorten van Muizen, uit Ratten, Hamsters, Ziesels, +Kikvorschen, uit Sprinkhanen en andere Insecten, dus uit dieren, die +ons groote schade toebrengen, of die, zooals de Kikvorschen, in zoo +grooten getale voorhanden zijn, dat het dooden van eenige daarvan niet +als een nadeel kan worden beschouwd. <span class="sc">Blasius</span> +vond 30 Muizen in de maag van één Buizerd. <span class= +"sc">Martin</span> heeft honderden van deze Vogels geopend om ze op te +zetten en in ieders krop niets anders dan Muizen gevonden.</p> +<p>Om voor den Buizerd nog eenige vrienden te werven, wijzen wij er met +nadruk op, dat deze Vogel, die zoo dikwijls verkeerd beoordeeld en van +vele misdrijven beschuldigd wordt, een van de ijverigste verdelgers van +de zoo vergiftige Adder is. <span class="sc">Lenz</span> heeft, om +hierover zekerheid te verkrijgen, met groote zorgvuldigheid proeven +genomen; deze hebben tot de uitkomst geleid, dat de Buizerd het +gevaarlijke Reptiel bestrijdt zonder bestand te zijn tegen diens +giftige beten, welke voor hem doodelijke gevolgen hebben, wanneer zij +een bloedrijk lichaamsdeel treffen. Het komt misschien zelden voor, dat +Buizerden het onderspit delven in dezen strijd; dat enkele op deze +wijze den dood vinden, blijkt o. a. uit een werkelijk treffende +gebeurtenis, die aan <span class="sc">Holland</span> medegedeeld werd +door een met hem bevrienden, geloofwaardigen boschbeambte. Deze was in +een boom geklommen, waarin zich een nest van een Buizerd bevond, omdat +de Vogel, die hij van den grond af gezien had, niet weggevlogen was. +Toen hij in de horst keek, bemerkte hij, dat de Buizerd niet meer +leefde. Hij tilde hem op en zag tot zijn niet geringen schrik een +levende Adder onder den dooden Vogel liggen. Deze had dus, na het +medenemen van de Slang naar zijn nest den beet ontvangen, die hem het +leven kostte.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De romp van de <span class="ex">Arendbuizerden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Circaëtus</i>) is slank, maar krachtig, de hals kort de +kop tamelijk groot; de stevige, van den wortel af gekromde snavel heeft +een langen haak en rechte zijranden; de lange loop is met een echt +pantser van schilden omgeven; de teenen zijn zeer kort; de vleugel is +breed en lang, de staart recht afgesneden.</p> +<p class="tb"></p> +<div class="figure xd20e1221width"><img src="images/p2507.jpg" alt= +"Arendbuizerd (Circaëtus gallicus). ¼ v. d. ware grootte." +width="560" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Arendbuizerd</span> (<i lang= +"la-x-bio">Circaëtus gallicus</i>). ¼ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>De eenige Europeesche soort van dit geslacht, de <span class= +"ex">Arendbuizerd</span> (<i lang="la-x-bio">Circaëtus +gallicus</i>), is 70 cM. lang en heeft 180 cM. vlucht, de vleugel is +56, de staart 30 cM. lang. De spits toeloopende veeren van den kop en +den achterhals zijn <span class="corr" id="xd20e1238" title= +"Bron: dof bruin">dofbruin</span> met lichteren zoom, de rug-, +schouder- en kleine vleugeldekveeren zijn donkerbruin met lichtere +randen, de slagpennen, zwartbruin met fijnen, lichtbruinen zoom, aan +den rand wit en met zwarte dwarsbanden geteekend, de staartveeren +donkerbruin met breede, witte spits en met drie breede, zwarte +dwarsbanden, het voorhoofd, de keel en de wangen witachtig met smalle, +bruine streepjes, de krop en de bovenborst helder lichtbruin, de +overige onderdeelen wit met weinige lichtbruine dwarsvlekken. Een kring +van wollig dons omgeeft het groote oog; de teugel is met naar voren +gerichte borstels bezet. Het oog is geel, de snavel blauwachtig zwart; +de washuid en de voeten zijn lichtblauw.</p> +<p>Nog in het begin van deze eeuw was de Arendbuizerd <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1243" href="#xd20e1243" name= +"xd20e1243">508</a>]</span>zeer weinig bekend; eerst veel later heeft +men hem leeren onderscheiden en zijn levenswijze nagegaan. Misschien +werd deze duidelijk herkenbare Roofvogel vroeger met lichtkleurige +Buizerden verward. Ons vaderland bezoekt hij vrij zelden in ’t +najaar. In September 1838 werd er één geschoten te +Charlois (Zuid-Holland), in het najaar van 1848 één onder +Nieuwerkerk (Zuid-Holland) en in October één van twee +exemplaren, die zich te Vlijmen (Noordbrabant) vertoonden (<span class= +"sc">Albarda</span>). In Duitschland heeft men den Arendbuizerd, hoewel +in geringen getale, in verschillende oorden broedend aangetroffen +(andere bezoekt hij op den trek). Geregelder komt hij voor in het +zuiden van Oostenrijk-Hongarije, in Zuid-Rusland en op het +Balkan-schiereiland, voorts in Italië, Frankrijk en Spanje. Die +welke in Middel-Europa broeden, komen in ’t begin van Mei, om in +September naar ’t zuiden te trekken en in Middel-Afrika of +Zuid-Azië met de daar woonachtige standvogels van hun soort den +winter door te brengen. Zij nestelen in groote, eenzame wouden en +leiden hier, voor zoover men kan nagaan, een echt kluizenaarsleven; zij +trekken althans niet sterk de aandacht.</p> +<p>De levenswijze en gewoonten van den Arendbuizerd vertoonen meer +overeenkomst met die van onzen Buizerd dan met die van eenigen Arend. +Hij is een bedaarde, trage, nukkige en twistzieke Vogel, die zich om +niets anders schijnt te bekommeren dan om het wild, dat hij jaagt, en +om de leden zijner soort, die hem op de jacht de loef hebben +afgestoken. Volgens alle berichten is hij bij zijn horst schuw en +voorzichtig en laat er dikwijls zijn stem hooren; in Afrika hoort men +hem nagenoeg niet en leert men hem kennen als een der minst +voorzichtige Roofvogels. Als hij in een boom zit, houdt hij zijne +groote oogen op den naderenden jager gevestigd, maar denkt niet aan +wegvliegen. Men ziet hem echter niet anders dan tegen den avond en in +de eerste uren van den ochtend in den boom; den geheelen overigen dag +houdt hij zich langzaam en op zijn gemak met de jacht bezig. Kringen +beschrijvend, vliegt hij boven terreinen, waar hij iets hoopt te +vangen, of zit bewegingloos aan den waterkant, loerend op buit. Onder +het vliegen blijft hij dikwijls „wiekelend” op dezelfde +plaats, evenals zijn neef, de Buizerd; bij den aanval daalt hij +langzaam naar beneden en beweegt zich met eenige vleugelslagen nog een +tijdlang dicht bij den bodem langs, om eindelijk met ver uiteen +gespreide klauwen op den grond neer te storten en het door hem begeerde +dier te grijpen. Zeer opmerkelijk is het, dat hij al zijne +soortgenooten met schele oogen aanziet en hen vol afgunst aanvalt, +wanneer zij gelukkiger waren dan hij.</p> +<p>Te recht geeft men den Arendbuizerd ook wel den naam van +„<span class="ex">Slangenarend</span>”, daar hij +voornamelijk op deze Kruipende Dieren jacht maakt. Hij bepaalt zich +echter niet tot dezen buit, maar vangt ook Hagedissen en Kikvorschen, +loert op Visschen en vervolgt zelfs Ratten, zwakke Vogels, Kreeften, +groote Insecten en Duizendpooten. Hij doet den aanval met zooveel +beleid, dat zelfs de gevaarlijkste Slang hem weinig of geen kwaad kan +doen; deze vaardigheid schijnt aangeboren te zijn. „De door mij +grootgebrachte Slangenarend,” schrijft <span class= +"sc">Mechlenburg</span> aan <span class="sc">Lenz</span>, „valt +bliksemsnel aan op iedere Slang, hoe groot en kwaadaardig deze ook is, +pakt haar, terwijl hij luid schreeuwt en met de vleugels slaat, met den +eenen poot dicht achter den kop en met den anderen gewoonlijk verder +achterwaarts, bijt met den snavel dicht achter den kop de pezen en +banden stuk, zoodat het dier na eenige minuten buiten staat is om +weerstand te bieden. Het doorzwelgen van de Slang, die zich nog altijd +sterk kronkelt, begint bij den kop, het overige lichaam volgt; bij elke +slikbeweging wordt de wervelkolom van het slachtoffer stukgebeten. Op +één voormiddag verslond mijn Slangenarend binnen weinige +uren drie groote Slangen, waarvan één meer dan 1 Meter +lang en zeer dik was. Nooit verscheurt hij een Slang, om haar +broksgewijs te verzwelgen. De tot ballen vereenigde schubben spuwt hij +later uit. Aan Slangen geeft hij de voorkeur boven iedere andere prooi. +Als ik hem gelijktijdig levende Slangen, Ratten, Vogels en Kikvorschen +toewierp, schoot hij altijd, zonder op de naderbij liggende dieren te +letten, op de Slangen toe.” Hij bezit geen andere middelen om +zich tegen slangengif te beveiligen dan zijn behendigheid en zijn dicht +vederenkleed; ten onrechte meende men vroeger, dat hij onvatbaar zou +zijn voor vergiftiging. Op aansporing van <span class="sc">Lenz</span> +liet <span class="sc">Mechlenburg</span> zijn Slangenarend door een +Adder in de kop bijten: de Vogel, die onmiddellijk daarna zijn +opgewektheid verloor, bezweek op den derden dag.</p> +<p>De horst, die in den regel op hooge loof- en naaldboomen, maar op +zeer verschillende hoogte boven den bodem, bij uitzondering ook wel op +rotsen voorkomt, wordt in het begin van Mei gebouwd of opnieuw in +gebruik genomen. Zelfs wanneer de eieren uitgehaald worden, keert het +paar vele jaren achtereen geregeld naar dezelfde broedplaats terug. +Kort daarna, in het begin van Mei, vindt men in het nest +één ei (nooit meer). Het is langwerpig rond en +betrekkelijk zeer groot; de dunne, oneffene schaal heeft een +blauwachtig witte kleur.</p> +<p>Slangenarenden, die jong uit het nest genomen zijn, worden zeer tam +en gemeenzaam, wanneer men zich veel met hen bemoeit. Door afgunst +gedreven, komen zij bij de voedering met groote sprongen op de stukken +vleesch af, die men hun toewerpt, gaan met uitgespreide vleugels er op +liggen en laten met kracht hun welluidend geschreeuw weerklinken, dat +weinig verschilt van de stem van den Buizerd en op „blie +blie” gelijkt; intusschen kijken zij wantrouwig om, alsof zij +vreezen, dat de andere Vogels hun het voedsel zullen ontkapen.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>Geheel Afrika, van 16° N.B. tot Kaapland, wordt bewoond door een +zeer merkwaardigen Valkvogel, wiens gestalte en voorkomen in vele +opzichten aan die der Arenden herinneren. <span class= +"sc">Levaillant</span>, die hem ontdekte, gaf hem den eigenaardigen +naam van <span class="ex">Bateleur</span> (de fransche naam voor +„kunstenmaker”, dien Nederlandsche schrijvers gewoonlijk +door <span class="ex">Goochelaar</span> vertalen). Hij heeft een +gedrongen lichaamsbouw; een korten, krachtigen romp, een korten hals, +een grooten kop met onbevederde teugels, een snavel met flink +ontwikkelden haak en ongetande zijranden, voeten met een korten, +stevigen, met dikke schilden bekleeden loop, zeer lange vleugels, een +buitengewoon korten staart en eindelijk een buitengewoon goed gevuld, +uit groote, breede veeren samengesteld kleed.</p> +<p>De kleur en de teekening van den <span class="ex">Goochelaar</span> +(<i lang="la-x-bio">Helotarsus ecaudatus</i>), dien wij met den in +Zuid-Afrika gebruikelijken naam <span class="ex">Berghaan</span> zullen +aanduiden, zijn even opmerkelijk als zijn gestalte. Helder steken de +licht kastanjebruine mantel, de evenzoo gekleurde staart, de iets +lichtere onderrug en een breede band over den vleugel bij de fraaie, +dofzwarte kleur van kop, hals, achterrug en onderdeelen af. De +<span class="pagenum">[<a id="xd20e1296" href="#xd20e1296" name= +"xd20e1296">509</a>]</span>bedoelde band wordt gevormd door de +armpennen en de vier laatste handpennen, die, op een breeden, zwarten +eindrand na, een grijsachtig bruine kleur hebben. Het oog is fraai +bruin met goudachtigen glans, het bovenste ooglid karmijnrood, het +onderste witachtig, de snavel roodgeel aan den wortel en hoornblauw aan +de spits, de washuid bleek-, de voet donkerder koraalrood; de kleur van +den naakten teugel wisselt af van rozerood tot bloedrood, in ’t +laatstgenoemde geval met roodachtig gele vlekken. Het wijfje is 58 cM. +lang en heeft 183 cM. vlucht; de vleugel is 58, de staart slechts 13 +cM. lang. Het mannetje is kleiner.</p> +<div class="figure xd20e1298width"><img src="images/p2509.jpg" alt= +"Berghaan of Goochelaar (Helotarsus ecaudatus). ⅕ v. d. ware grootte." +width="720" height="682"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Berghaan</span> of <span class= +"ex">Goochelaar</span> (<i lang="la-x-bio">Helotarsus ecaudatus</i>). +⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Berghaan is over een groot deel van Afrika verbreid; hij +ontbreekt slechts in het noorden van dit werelddeel en komt daarentegen +van den Senegal tot aan het zuidelijke gedeelte van de kust van de +Roode Zee en van hier tot aan de zuidspits van Afrika overal voor. Hij +houdt van gebergten, zonder zich echter tot deze te bepalen; het +schijnt zelfs, dat hij in de eigenlijke steppe veelvuldiger is dan in +bergachtige streken.</p> +<p>Zelfs de minst geoefende waarnemer zal den Berghaan wel herkennen. +Zijn uiterlijk is zoo in ’t oog vallend, dat het overal +aanleiding heeft gegeven tot bijgeloovige meeningen. De inboorlingen +van Oost-Afrika verzekerden <span class="sc">Speke</span> in allen +ernst, dat de schaduw van dezen Vogel onheil brengt. In andere deelen +van Afrika daarentegen wordt hij met zekeren eerbied beschouwd, omdat +men hem voor den medicijnmeester der Vogels houdt, die van verre +wonderdadig geneeskrachtige wortels aandraagt. De Abessiniërs +noemen hem „Luchtaap”. Niet zonder reden gaf <span class= +"sc">Levaillant</span> hem den naam, die „kunstenmaker” +beteekent, daar hij zich als een acrobaat door de lucht beweegt, met de +wieken roeit, over den kop buitelt, onder het vliegen allerlei +kapriolen maakt, kortom, zich aanstelt, alsof zijn eenig doel is zich +te vermaken, in plaats van zijn buit na te gaan. Soms laat hij zich +plotseling over een zekeren afstand vallen en slaat daarna de vleugels +zoo hevig tegen elkander, dat men zou kunnen verwachten den Vogel met +gebroken vleugels op den grond te zullen zien neerstorten; men heeft +hem echte luchtsprongen zien uitvoeren. Het is niet wel mogelijk de +vlucht van den Berghaan te beschrijven, zij kan niet met die van +eenigen anderen Vogel vergeleken worden. De vleugels worden dikwijls +hoog boven het lichaam opgeheven, vele minuten achtereen niet bewogen +en daarna weder zoo hevig uitgeslagen, dat er een eigenaardig, op +grooten afstand hoorbaar gedruisch door ontstaat. Vliegend vertoont hij +zich op zijn voordeeligst; zittend levert hij eer een vreemd dan een +aantrekkelijk schouwspel op. Dikwijls blaast hij zich dan op tot een +wanstaltige, bevederde massa, zet de veeren van kop en hals overeind, +terwijl hij intusschen als een Ooruil den kop beurtelings naar boven en +naar onderen draait en wendt. Moedig kan men hem niet noemen: hoewel +hij dieren van de gevaarlijkste soort bevecht, verraden zijne +handelingen veeleer een tamelijk lafhartige en goedaardige inborst. +Deze van nature buitengewoon schuwe Vogel wordt in de gevangenschap +spoedig zoo tam, dat men met hem spelen kan als met een Papegaai. +Andere Roofvogels houden er niet van, dat men ze streelt, de Berghaan +echter schijnt het bijzonder aangenaam te vinden, dat men hem tusschen +de veeren van den hals krauwt of hem aait. Van de gevangene Berghanen +hoort men hoogst zelden een geluid, gewoonlijk een zacht „kwa +kwa”, minder dikwijls een luid „kak kak” of een als +„kau” klinkend gekrijsch; gedurende het vliegen brengt hij +niet zelden een geluid voort, dat aan het geschreeuw <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1320" href="#xd20e1320" name= +"xd20e1320">510</a>]</span>van den Buizerd herinnert en op +„hihihi” gelijkt.</p> +<p>Zijn buit bestaat uit zeer verschillende soorten van Kruipende +Dieren, hoofdzakelijk echter uit Slangen en Hagedissen; met de +eerstgenoemde ziet men hem dikwijls wegvliegen. Hij maakt op alle +Slangen jacht: op kleine en groote, op vergiftige en onschadelijke. +Evenals alle overige op Slangen azende Roofvogels van Middel-Afrika +komt onze Vogel van verre aanvliegen, wanneer het gras van de steppe in +brand gestoken wordt; hij ijlt dan voortdurend langs de vuurlijn op en +neer en schiet dikwijls door de dichte rookwolken heen, rakelings langs +de vlammen om een der Kruipende Dieren te grijpen, die voor het vuur +vluchten. Dat hij ook kleine Zoogdieren, Vogels en zelfs Sprinkhanen +buitmaakt, is uit het onderzoek van zijn maag gebleken.</p> +<p>In den laatsten tijd worden dikwijls levende Berghanen naar Europa +overgebracht; men vindt ze tegenwoordig in de meeste groote +dierentuinen. Zij behooren echter nog altijd tot de meest gezochte +Vogels en zijn, vooral wanneer zij hun volkomen kleed hebben, een +hoogen prijs waard. Geen enkele Roofvogel wekt trouwens zoozeer de +belangstelling van den toeschouwer, als de Berghaan met zijne prachtige +kleuren en merkwaardige bewegingen. Het is niet moeielijk hem in +’t leven te houden.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>Het ver verbreide geslacht der <span class="ex">Zeearenden</span> +(<i lang="la-x-bio">Haliaëtus</i>) omvat een zevental soorten. De +hiertoe behoorende groote, voor ’t meerendeel zelfs zeer groote +Roofvogels hebben een zeer stevigen, hoogen en langen snavel, recht van +rug op de wortelhelft, van voren uitloopend in een krachtigen, sterk +benedenwaarts gekromden haak. De forsch ontwikkelde loop is slechts +voor de helft bevederd; het naakte gedeelte is van voren en van +achteren met schilden, aan de zijden met wratten bedekt; de lange, niet +door spanvliezen verbonden teenen dragen lange, spitse, sterk gekromde +nagels. De groote, spits eindigende, voor ’t zweven geschikte +vleugels reiken in den toestand van rust bijna tot aan den top van den +staart; deze is meestal middelmatig lang, breed en min of meer +afgerond. De grijze grondkleur is bij de verschillende soorten meer of +minder donker, levendig of somber; de staart is gewoonlijk wit, de kop +dikwijls ook.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Aan alle zeekusten van Europa ontmoet men den <span class= +"ex">Zeearend</span>, <span class="ex">Vischgier</span> of <span class= +"ex">Beenbreker</span>; bij Haarlem heet hij <span class= +"ex">Geelkop</span> en <span class="ex">Witstaart</span> (alleen de +volwassen exemplaren), op Zuid-Beveland <span class="ex">Kobi</span>, +in Friesland <span class="ex">Ganzenarend</span> <span class="corr" id= +"xd20e1362" title="Niet in bron">(</span><i lang= +"la-x-bio">Haliaëtus albicilla</i>). Hij is even groot en somtijds +zelfs zwaarder dan de Steenarend (totale lengte 85 à 95, vlucht +bijna 250, vleugel 65 à 70, staart 30 à 32 cM). In +’t volkomen kleed zijn de kop en de hals (nek, keel- en +bovenhals) licht vaalgrijsgeel, de bovenrug en de mantel vaalbruin, +alle veeren met lichten (vaalgeelachtig grijzen) rand en met donkere +schaftstrepen, de onderrug en de onderdeelen effen somber vaalbruin, de +bovendekveeren en de pennen van den staart zuiver wit. +Vóór het ruien zijn de veeren gewoonlijk verbleekt tot +geelachtig vaalgrijs. De oogen, de snavel, de washuid en de voeten zijn +lichtgeel. Bij de jongen is het oog bruingeel, de snavel blauwachtig, +de voet groenachtig geel, de kop, evenals de staart, donker van +kleur.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Zeearend komt ongeveer overeen met +dat van den Steenarend, en omvat <span class="corr" id="xd20e1369" +title="Bron: gebeel">geheel</span> Europa, Klein-Azië, Palestina +en Egypte, voorts geheel Noord- en Middel-Siberië.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De <span class="ex">Witkoppige Zeearend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Haliaëtus leucocephalus</i>) is iets kleiner dan de bij +ons inheemsche soort, die hij in Noord-Amerika vervangt; afgedwaalde +exemplaren zijn, naar men zegt, herhaaldelijk in Europa waargenomen en +zelfs in Thuringen geschoten.</p> +<p class="tb"></p> +<p>In levenswijze en gewoonten stemmen alle groote Zeearenden overeen. +Zij zijn traag, maar sterk, taai en volhardend, bovendien roovers van +de gevaarlijkste soort. <span class="sc">Audubon</span> geeft van den +Witkoppigen Zeearend de volgende dichterlijke beschrijving:</p> +<p>„Sta mij toe, dat ik u naar de oevers van den Mississippi +verplaats, als de naderende winter millioenen van watervogels, die in +het zuiden een zachter klimaat willen zoeken, uit noordelijker gewesten +doet overkomen. Gij ziet den Arend in opgerichte houding op den +hoogsten top van den grootsten boom aan den oever van den breeden +stroom zitten. Zijne gloeiende blikken waren rond over een uitgestrekt +gebied; met ingespannen aandacht luistert hij naar ieder geluid, dat, +uit de verte komend, zijn fijngevoelig oor treft. Van tijd tot tijd +kijkt hij naar den bodem beneden hem; zelfs de onhoorbare tred van een +langs den oever sluipend hertkalf zou hem niet ontgaan. Zijn wijfje +heeft postgevat op een boom aan de andere zijde van den stroom; als +alles stil en rustig is, dringt nu en dan haar stem tot hem door. Bij +’t hooren van dit geluid opent hij de breede vleugels, buigt het +lichaam voorover en antwoordt in tonen, die men voor het gelach van een +waanzinnige zou kunnen houden. Onmiddellijk daarna herneemt hij zijn +vorige houding en alles is weer stil in het rond.</p> +<p>„Verschillende soorten van Eenden, de Gewone Eend, de +Pijlstaart, de Smient, trekken snel voorbij, den loop volgend van den +stroom; maar de Arend laat hen ongemoeid. In ’t volgende +oogenblik echter weerklinkt een woest, aan trompetgeschal herinnerend +geluid in de verte; het geeft de nadering van een Zwaan te kennen. Een +sein van de wijfjes-Arend aan den overkant schijnt het mannetje tot +waakzaamheid aan te sporen. Hij schudt zich en brengt met den snavel +zijne veeren in orde. De sneeuwwitte zwemvogel wordt zichtbaar: zijn +lange hals is naar voren gestrekt, zijn oog bespiedt den omtrek, houdt +de wacht tegen vijanden. De lange wieken hebben, naar het schijnt, +moeite om het gewicht van ’t lichaam te torsen en worden daarom +onophoudelijk bewogen; de beide achterwaarts gerichte zwemvoeten moeten +bij ’t sturen behulpzaam zijn. De buit, die de Arend voor zich +uitverkoren heeft, komt al nader en nader. Op het oogenblik dat de +Zwaan het gevreesde paar voorbijtrekt, vliegt het mannetje op met een +ijzingwekkend geschreeuw, dat den Zwaan verschrikkelijker in de ooren +klinkt dan het knallen van een geweerschot. Nu toont de Arend zich in +zijn volle kracht. Als een meteoor glijdt hij door de lucht en schiet +bliksemsnel neer op het sidderende wild, dat, door vreeselijken schrik +bevangen, wanhopige pogingen doet, allerlei kunstgrepen toepast om te +ontkomen aan den aanval van zijn wreeden tegenstander, wiens klauw hem +met den dood bedreigt. Het stijgt omhoog, neemt een andere richting aan +en zou zich in den stroom storten, ware het niet, dat de Arend, die met +alle listen van zijn slachtoffer bekend is, hem dwong in de lucht te +blijven. De Zwaan verliest de hoop op redding, de vrees overmant hem, +zijn kracht bezwijkt <span class="pagenum">[<a id="xd20e1394" href= +"#xd20e1394" name="xd20e1394">512</a>]</span>bij ’t aanschouwen +van de onverschrokkenheid en vlugheid van zijn vijand. Nogmaals waagt +hij een poging tot vluchten; het is tevergeefs; de Arend boort hem de +klauwen onder de vleugels in ’t lichaam en dwingt hem met +onweerstaanbaar geweld op den naastbijgelegen oever neer te dalen.</p> +<div class="figure xd20e1396width"><img src="images/p2511.jpg" alt= +"Zeearenden (Haliaëtus)." width="482" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Zeearenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Haliaëtus</i>).</p> +</div> +<p>„Nu kunt ge u overtuigen van de wreedheid van den vreeselijken +vijand der bevederde schepselen. Overeind staande op zijn weerloos +slachtoffer, kromt hij de krachtige teenen, balt ze samen en drukt de +scherpe klauwen diep in het hart van den stervenden Vogel. Zijn +blijdschap geeft hij lucht door een juichkreet op het oogenblik, dat +hij de laatste stuiptrekkingen van zijn buit waarneemt. Het wijfje +heeft tot dusver van haar zitplaats iedere beweging van haar gade +nageoogd. Daar zij overtuigd was, dat de kracht en de dapperheid van +haar gemaal volkomen toereikend waren voor de te vervullen taak, is zij +hem niet te hulp gekomen. Thans echter zweeft zij naar den overkant, +waar hij zich met den buit bevindt; gezamenlijk wentelen zij dezen om, +zoodat de borst van den ongelukkigen Zwaan naar boven gericht is en +beginnen hun maal.”</p> +<p><span class="corr" id="xd20e1408" title= +"Niet in bron">„</span>Alle Zeearenden dragen dezen naam te +recht. In de eerste plaats zijn zij kustvogels; slechts bij +uitzondering althans verwijderen zij zich van het water. In het +binnenland komen de volwassen Zeearenden bijna niet anders voor dan aan +de oevers van groote stroomen of groote meren; de jongen daarentegen +ontmoet men dikwijls op groote afstanden van de zee; zij zwerven in den +tijd, die aan hun eerste paring voorafgaat, d. i. gedurende +verscheidene jaren, zonder bepaald doel en vasten regel door de wijde +wereld en vertoonen zich op deze reizen ook in het binnenland; zooveel +mogelijk volgen zij steeds den loop van groote stroomen of rivieren. +Ook in ons vaderland merkt men bijna niet anders dan jonge exemplaren +op en wel uitsluitend in het koude jaargetijde, van November tot +Februari. Vooral bij sneeuw en strenge koude worden zij meer +binnenslands geschoten of gevangen, in sommige jaren menigvuldiger dan +in andere. Bij voorkeur houden zij zich op in streken, waar bosschen, +liefst van naaldhout, aan waterrijke vlakten grenzen, zooals in de +Friesche gemeenten Opsterland, Doniawerstel en Gaasterland. Het eenige +oude voorwerp, van welke vangst men kennis draagt, werd niet in den +winter, maar in Juli (1864, bij Haarlem) gevangen” (<span class= +"sc">Albarda</span>). Het volk geeft aan deze soort niet zelden den +naam van „Konings-<span class="corr" id="xd20e1414" title= +"Niet in bron">”</span> of „Keizersarend”.</p> +<p>Daar de oude Zeearenden het roovershandwerk beter verstaan dan de +jonge, verlaten zij veel minder dikwijls dan deze hun woonplaats.</p> +<p>Buiten den broedtijd leeft de Zeearend tamelijk gezellig, meer op de +wijze van de Gieren dan van de Arenden. Gunstig gelegen wouden of +rotsen dienen als plaatsen van vereeniging of van rust. In het midden +van den zomer brengt hij gaarne den nacht door op kleine eilanden, +vooral op klippen; in de wouden, die langs de kust of verder +binnenwaarts gelegen zijn, slaapt hij ook wel op hooge boomen. Hij +begeeft zich zeer laat te rust en begint reeds vroeg in den morgen, +meestal vóór zonsopgang, zijn jachtgebied te doorkruisen. +Als hij zeer spoedig een buit vindt, „kropt” hij in de +voormiddaguren en rust, na het schoonmaken van zijn snavel en het +lesschen van zijn dorst, gedurende eenige middaguren, brengt zijne +veeren in orde, doet ook wel een slaapje en vangt ’s namiddags +een tweeden jachttocht aan, die voortduurt, totdat het tijd is om te +gaan slapen.</p> +<p>Evenals de Steenarend, maakt ook de Zeearend jacht op alle dieren, +die hij overmeesteren kan; van zijne pooten, die door het grootendeels +onbevederd blijven van den loop voor het visschen een bijzondere +geschiktheid hebben, bedient hij zich op zeer verschillende wijzen. De +Egel is zoomin door zijn stekelkleed, als de Vos door zijn gebit tegen +deze gevleugelden vijand beveiligd, de Wilde Gans maakt hij buit +ondanks haar voorzichtigheid, den Duiker in weerwil van zijn +geschiktheid om onder den waterspiegel te verdwijnen. De Vogels, die +zich door duiken trachten te redden, loopen meer gevaar dan die, welke +niet duiken. Deze stijgen bij ’t ontwaren van den algemeen +gevreesden roover zoo snel mogelijk omhoog en ontsnappen; gene +vertrouwen dikwijls te veel op de doelmatigheid van hun schuilplaats, +wachten den Arend rustig af, duiken en achten zich veilig, hoewel de +booze vijand weet, dat zij weldra weer aan de oppervlakte moeten komen. +Zij ontvlieden misschien twee- of driemaal den doodelijken +klauw—als zij voor de vierde maal boven komen en, op het punt van +te stikken, een oogenblik langer aan den waterspiegel blijven dan +gewoonlijk, worden zij gegrepen. De Zeearend paart aan vermetelheid en +het bewustzijn van zijn kracht een groote mate van hardnekkigheid. Het +is voorgekomen, dat hij herhaaldelijk een aanval deed op een Vos, +ofschoon Reintje zijn huid goed wist te verdedigen. Dat het kleinvee +dikwijls veel te lijden heeft van dezen Arend, is boven allen twijfel +verheven, zoo ook, dat hij soms op kinderen aanvalt.</p> +<p>Ook hij bezoekt geregeld de vogelbergen van het noorden en pakt hier +onbeschroomd de Zeevogels uit hunne nesten weg. Voorts vangt hij +Eidereenden, rooft jonge Zeehonden, hoewel hun moeder dichtbij is en +vervolgt de Visschen tot in het water. Soms mislukt hem deze jacht. +<span class="sc">Lenz</span> deelt hiervan het volgende voorbeeld mede: +„Een Zeearend zweefde, zoekend naar buit, boven den Havel en +ontdekte een Steur, waarop hij onmiddellijk „stiet”; de +vermetele roover had echter te veel van zijne krachten gevergd: de +Steur was te zwaar en kon niet boven het water opgeheven worden; +daarentegen was de Visch niet sterk genoeg om den Arend naar de diepte +te sleuren, maar schoot, terwijl deze met uitgespreide vleugels op hem +zat, als een pijl uit den boog over den waterspiegel heen; beide dieren +te zamen maakten den indruk van een zeilend schip. Eenige lieden, die +getuigen waren van dit vreemdsoortig schouwspel, begaven zich in een +boot en vingen zoowel den Steur als den Arend; deze had de klauwen zoo +stevig in zijn tegenstander vastgehaakt, dat hij niet los kon +komen.”</p> +<p>In begaafdheid staan alle Zeearenden bij de echte Arenden achter; +gene kunnen zich misschien beter op den bodem redden en beheerschen, +zooals reeds opgemerkt werd, tot op zekere hoogte ook den waterspiegel; +hun beweging mist echter de behendigheid en sierlijkheid, waardoor de +vlucht van de echte Arenden zich in zoo hooge mate onderscheidt.</p> +<p>In den voortplantingstijd, die in Maart begint, heeft de Zeearend, +om zijn wijfje te behouden, met ieder voorbijtrekkend mannetje een +zwaren strijd te voeren, die, als de uitslag ongunstig is, hem +misschien op het verlies van zijn gemalin komt te staan. De horst is +een kolossaal werkstuk, met een middellijn van 1,5 à 2 M., bij +een hoogte van 30 à 100 cM. of meer. Ook dit nest wordt door het +paar vele malen gebruikt en door jaarlijksche herstellingen in den loop +der tijden aanmerkelijk opgehoogd. Stokken van een arm dikte vormen den +grondslag, dunnere takken den bovenbouw <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e1433" href="#xd20e1433" name="xd20e1433">513</a>]</span>van de +horst; de zeer ondiepe nestholte is met fijne twijgen bedekt en met +droge grassen, mossen en dergelijke stoffen bekleed.</p> +<p>Tegen het einde van Maart, zelden vroeger, meestal nog iets later, +is het leggen afgeloopen; de eieren (2, hoogstens 3) zijn betrekkelijk +klein en hebben een dikke, oneffene, grofkorrelige schaal, van +verschillende kleur; soms zijn zij kalkwit en zonder eenige vlekken, +soms op witten grond met meer of minder talrijke, roodachtige, bruine +en donkerbruine vlekken bedekt. Beide ouders sleepen voor hunne jongen +een overvloed van voedsel aan, hun vermetelheid bij het jagen neemt toe +in dezelfde reden als de grootte van hun kroost; tengevolge van hun +ijverigen arbeid begint de horst hoe langer hoe meer op een echte +slachtplaats te gelijken, waar men de overblijfselen van de meest +verschillende dieren, vooral echter van Visschen en Watervogels, +aantreft. Zoodra zij den buit hebben gegrepen, begeven zij zich er +regelrecht mede naar hun horst; zij doorvliegen dan een afstand van 4 +à 5 K.M. zoo schielijk, dat zij met nog levende Visschen bij hun +hongerig kroost aankomen. In gunstige omstandigheden duurt het 10 +à 14 weken, voordat de jongen het nest verlaten, na het +uitvliegen keeren zij echter nog dikwijls naar hun geboorteplaats +terug. Eerst tegen den herfst scheiden zij zich van hunne ouders.</p> +<p>In de kooi gedraagt de Zeearend zich aanvankelijk woest en gaat +zelfs zijn oppasser te lijf; weldra echter wordt hij tam en treedt met +den mensch in een echt vriendschappelijke verhouding. Hij begroet zijn +meester, zoodra hij hem in ’t oog krijgt, met een luid, vroolijk +geschreeuw en weet hem nauwkeurig te onderscheiden van alle overige +menschen.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Het grootste lid van dit geslacht en van de Arenden in ’t +algemeen, is de <span class="ex">Zeearend met witte schouders</span> +(<i lang="la-x-bio">Haliaëtus pelagicus</i>). Deze bewoont +Kamtsjatka, doch komt zuidelijk tot Jedo voor. In den zomer houdt hij +zich aan de oevers van rivieren op en voedt zich nagenoeg uitsluitend +met visch. Behalve aan zijn buitengewoon hoogen snavel en wigvormigen +staart is hij in ’t volkomen kleed zeer kenbaar aan zijn +purper-zwartbruine kleur, die echter op den staart en diens dekveeren, +op de schenkelveeren en het voorste gedeelte der vleugels door zuiver +wit vervangen is. Men ziet hem zeer zelden levend in Europa. Ruim 50 +jaar geleden heeft de Gouverneur-Generaal <span class="ex">Baron</span> +<span class="sc">Van der Capellen</span> er één +overgebracht. Zelfs opgezette voorwerpen behooren onder de groote +zeldzaamheden.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De <span class="ex">Schreeuw-zeearend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Haliaëtus vociferus</i>) is een van de fraaiste +Valkvogels, een waar sieraad van de door hem bewoonde gewesten. Bij den +volwassen Vogel zijn de kop, de hals, de nek en de bovenborst benevens +de staart schitterend wit, de mantel en de slagpennen blauwachtig +zwart, de vleugelrand (d.w.z. alle bovenste vleugeldekveeren van het +elleboogsgewricht tot aan het handgewricht) en de onderdeelen prachtig +bruinrood, de oogkring, de washuid en de voeten lichtgeel, de met hoorn +bekleede deelen van den snavel blauwzwart. Totale lengte 68 à +72, vleugel 50, staart 15 cM.</p> +<p>De Schreeuw-zeearend is over het grootste deel van de +keerkringsgewesten van Afrika verbreid, van ongeveer 18° N.B. tot +Kaapland. Veelvuldig houdt hij zich op in de oerwouden van Soedan; deze +moet men bezoeken om hem in al zijn luister te leeren kennen. Een paar +Schreeuw-zeearenden op een met slingerplanten oversponnen, boven den +stroom gebogen boom, levert een prachtig schouwspel op. Hoewel het oog +van den natuuronderzoeker in deze streken verwend wordt door de +prachtig gekleurde Vogels, die hier voorkomen, deze Roofvogel wekt +steeds zijn bewondering.</p> +<p>In levenswijze en gewoonten komt de Schreeuw-zeearend met zijn +verwanten overeen. Hij leeft in den regel paarsgewijs. Ieder paar +beheerscht een gebied van ongeveer 3 KM. middellijn en doorkruist het +in de morgenuren; om te spelen stijgen de Vogels ’s middags +omhoog, beschrijven hier halve uren achtereen kringen in de lucht en +brengen intusschen een krijschend geluid voort, dat op grooten afstand +hoorbaar is. Bij het schreeuwen worden hunne bewegingen zoo onstuimig, +dat zij soms in de lucht over den kop schijnen te tuimelen.</p> +<p>Het voedsel van den Schreeuw-zeearend bestaat uit Visschen en aas. +Op de Visschen stoot hij, evenals de Vischarend, van boven uit de +lucht, om hen duikend tot diep in ’t water te vervolgen; door +krachtige vleugelslagen verheft hij zich daarna met zijn buit op logge +wijze naar de oppervlakte. Het op het land liggende of op het water +drijvende aas wordt door hem medegenomen. Dat hij ook groote +Schelpdieren uit het water haalt en op de rotsen te pletter laat +vallen, vernam <span class="sc">Hartmann</span> van de Soedaneezen. De +buit wordt in den regel naar een eiland vervoerd en dicht bij den +waterkant verslonden. <span class="sc">Livingstone</span> heeft +meermalen opgemerkt, dat de Schreeuw-zeearend de Pelikanen zoolang +plaagt, totdat zij de door hen gevangen Visschen uitbraken en aan hem +afstaan. Daarentegen wordt ook hij soms beroofd. Een +wijfjes-Schreeuw-zeearend had een grooten Visch uit het water gelicht +en was bezig dezen te verslinden op een zandbank in de Blauwe Nijl, die +tegenover onze standplaats gelegen was. Met behulp van een uitmuntenden +verrekijker kon ik zien, hoe hij het vel van den Visch afrukte en de +prooi vervolgens zeer zorgvuldig verscheurde. Gedurende dit bedrijf +verscheen een Krokodilwachter, die, den Arend naderend, een deel kwam +eischen van diens maal. Het was aardig, te zien, hoe de kleine, moedige +tafelschuimer te werk ging. Bliksemsnel liep hij naar den disch, nam +schielijk een paar brokken weg, ging onmiddellijk terug en verslond +zijn buit op veiligen afstand van den Arend. Deze keek nu en dan, +schijnbaar met een zekere goedaardigheid, naar zijn dischgenoot om en +maakte geen vijandige bewegingen. Toch ben ik overtuigd, dat de +Krokodilwachter het alleen aan zijn vlugheid en behendigheid te danken +had, dat hij ongemoeid werd gelaten. Zijn ambt bij den Krokodil zal hem +wel geleerd hebben, hoe men zich aan de tafel van groote heeren moet +gedragen.</p> +<p>Van den gevangen Schreeuw-zeearend valt ongeveer hetzelfde op te +merken als van zijne verwanten, die in dergelijke omstandigheden +verkeeren. Spoedig wordt hij tam en begroet zijn meester met luid +gekrijsch. De ervaring heeft geleerd, dat hij geen nadeel lijdt door +ons ruw klimaat en in diergaarden jaar in jaar uit in de buitenlucht +kan blijven.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Vischarenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pandion</i>) verschillen in sommige opzichten zoozeer van +hunne verwanten, dat verscheidene dierkundigen ze van alle overige +Grijpklauwvogels afscheiden en in een afzonderlijke groep vereenigen, +waaraan zij de rang van een onderorde toekennen. Deze gelijkt op die +van de Gieren der Nieuwe Wereld door het gemis van de bijveder en van +den krans van veeren, die bij de overige Roofvogels <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1489" href="#xd20e1489" name= +"xd20e1489">514</a>]</span>de stuitklier omgeeft. De buitenteen kan, +evenals die der Uilen, sterk naar buiten en zelfs naar achteren gekeerd +worden. De andere kenmerken der Vischarenden wettigen hun plaatsing +tusschen de Arenden in engeren zin en de Kuikendieven.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De door gestalte en levenswijze evenzeer in ’t oog vallende +<span class="ex">Vischarend</span> (<i lang="la-x-bio">Pandion +haliaëtus</i>) heeft een betrekkelijk kleinen, maar krachtig +gebouwden romp, een middelmatig grooten kop, een tamelijk korten, in +een langen haak eindigenden snavel, welks kromming reeds aanvangt daar, +waar hij met een washuid bedekt is; de pooten zijn dik, nauwelijks +verder dan het spronggewricht bevederd; de voet is buitengewoon +krachtig; de korte teenen dragen scherpe, zeer sterk gekromde nagels, +die geen spoor van scherpe kanten aan de benedenzijde vertoonen en hier +geheel afgerond zijn. Kenmerkend voor den Vischarend is bovendien zijn +glad aanliggend vederenkleed. De kop en de nek zijn op geelachtig +witten grond zwartbruin overlangs gestreept; alle hier aanwezige veeren +loopen spits uit; de veeren van de overige bovendeelen zijn bruin met +lichteren rand; de staartveeren hebben bruine en zwarte dwarsbanden. De +onderdeelen zijn wit of geelachtig wit; op de borst vormen bruine +veeren een vlek of een halsband; van het oog tot het midden van den +hals loopt een donkere band. Het oog is hooggeel, de washuid en de voet +zijn loodkleurig grijs, de snavel en de klauwen glanzig zwart. Totale +lengte 53 à 56, vlucht 156 à 164, vleugel 50 à 52, +staart 18 à 19 cM.</p> +<p>De Vischarend is een van de weinige Vogels, die letterlijk overal +voorkomen. Wel hebben sommige onderzoekers voorgesteld de +Amerikaansche, Aziatische en Australische Vischarenden van de onze te +scheiden, door nauwkeurige vergelijking van de leden der dus gevormde +soorten komt men echter tot de overtuiging, dat er volgens de +hedendaagsche zienswijze voor deze scheiding geen voldoende redenen +bestaan. Als broedvogel bewoont de Vischarend gedurende den zomer alle +landen van Europa: van Lapland, Finland en Noord-Rusland tot het +uiterste zuiden; enkele exemplaren bewonen ook eilanden, zelfs kleine +eilanden, die eenzaam te midden van den Oceaan gelegen zijn. In +Azië ontmoet men hem bij alle groote stroomen, zoowel van het +noorden als van het zuiden; hier blijft hij, evenals in sommige +gedeelten van Afrika, gedurende het geheele jaar wonen. In Amerika komt +hij overal voor, waar het binnenwater gedurende een behoorlijk deel van +’t jaar open blijft; van hier tot in Zuid-Brazilië ontbreekt +hij nergens. In Australië eindelijk treft men hem op geschikte +plaatsen eveneens allerwege aan. In het noorden is onze Vischarend een +zomergast, in het zuiden, naar het schijnt, een zwerfvogel. Deze +eigenaardigheden staan in nauw verband met de eenzijdigheid van zijn +jachtbedrijf. Hij voedt zich bijna uitsluitend met Visschen, gebruikt +slechts in den hoogsten nood Amphibiën en versmaadt iederen +anderen buit.</p> +<p>In Nederland wordt de Vischarend gedurende de wintermaanden, doch +soms ook des zomers hier en daar, bij meren en plassen gevonden.</p> +<p>Tamelijk laat op den dag verlaten het mannetje en het wijfje +achtereenvolgens de horst en vliegen, zich steeds zeer nauwgezet aan +een bepaalden weg houdend, naar het dikwijls ver afgelegen water, waar +zij Visschen vangen. De lange vleugels stellen den Vischarend in staat +om over groote afstanden met gemak te vliegen. Eerst zweeft hij op een +aanzienlijke hoogte; boven den waterspiegel gekomen daalt hij en begint +nu zijn jacht op Visschen. Zoolang er een nevel boven het water hangt, +blijft hij weg, omdat hij door den nevel verhinderd wordt zijn buit op +te sporen. Kringen beschrijvend, komt hij nader, overtuigt zich door +zorgvuldig rond te kijken, dat geen gevaar hem bedreigt, daalt nu naar +beneden, vliegt op een hoogte van ongeveer 20 M. boven het water heen +en weer, blijft ook wel gedurende eenigen tijd „staan”, +„bidt” als een <span class="corr" id="xd20e1508" title= +"Bron: Torenvlak">Torenvalk</span> boven de plaats waar hij een Visch +heeft opgemerkt, die hij in ’t oog wil houden en schiet daarna +met wijd uitgespreide, gestrekte teenen in eenigszins scheeve richting, +met groote snelheid en behendigheid op het water neer, verdwijnt onder +de oppervlakte, werkt zich echter schielijk weer naar boven, verheft +zich door eenige veerkrachtige vleugelslagen tot op den waterspiegel, +schudt nu met eenige trillende bewegingen zoo goed mogelijk het water +uit zijne veeren en verlaat vervolgens de plas voor zoover deze een +geringen omgang heeft, om ’t even of zijn moeite al dan niet met +succes bekroond werd. In ’t gunstige geval heeft hij de klauwen +van beide voeten met zooveel kracht in den rug van een Visch geslagen, +dat hij niet in staat is ze onmiddellijk weer los te maken; de +Basjkieren geven hem daarom den karakteristieken naam van +„ijzeren klauw”. Niet al te zelden geraakt hij bij dit +bedrijf in levensgevaar of vindt zelfs den dood, wanneer hij een Visch +heeft gegrepen, die hem te zwaar is, en door dezen medegetrokken wordt +naar de diepte. Van den door hem gevangen buit verslindt hij slechts de +beste stukken, al het overige laat hij liggen; eenige van de schubben +worden mede verzwolgen, nooit echter de ingewanden. Slechts in den +grootsten nood maakt hij op ander wild jacht.</p> +<p>Tegenover andere dieren van zijn soort is de Vischarend +verdraagzaam. Met Vogels die tot andere soorten behooren, bemoeit hij +zich niet; waarschijnlijk zelfs acht hij zich gelukkig, als zij hem met +vrede laten. De Vischarend is bij alle Zwemvogels zoo goed bekend, dat +zij niet de minste vrees voor hem gevoelen; zij beschouwen hem in +zekeren zin als hun collega en dulden hem derhalve zonder eenige +tegenstribbeling in hun nabijheid. Daarentegen heeft hij van andere +Roofvogels veel te lijden.</p> +<p>Naast den Vischotter is de Vischarend de grootste vijand van een +geregelde exploitatie van het vischwater; door alle eigenaars van +visscherijen wordt hij daarom meer gehaat dan eenige andere +Roofvogel.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Wespendieven</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pernis</i>) hebben een slanker gebouwd lichaam dan de +overige leden van hun familie; hun snavel is lang, laag, zwak en +slechts bij de spits sterk gekromd; de voet heeft een korten loop, +waarvan de onderste helft onbevederd is, en middelmatig lange teenen, +gewapend met lange, zwakke, weinig gekromde nagels; in den vleugel is +de derde slagpen de langste; hoewel de vleugels lang zijn, reiken hunne +spitsen niet tot aan den top van den langen, afgeronden staart; de +teugel is niet met borstelvormige, maar met korte, stijve, schubvormige +veeren bekleed; het vederenkleed is harder en ligt dichter tegen het +lichaam aan dan bij de verwante Valkvogels. In elk van de drie rijken +der Oude Wereld komt één soort van dit geslacht voor.</p> +<p class="tb"></p> +<p>De <span class="ex">Wespendief</span>, in Zuid-Holland ook wel +<span class="ex">Bijenarend</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Pernis +apivorus</i>), bereikt <span class="pagenum">[<a id="xd20e1538" href= +"#xd20e1538" name="xd20e1538">515</a>]</span>een lengte van 59 à +62 en een vlucht van 135 à 140 cM.; de vleugel is 40, de staart +23 cM. lang. De kleur van het vederenkleed wisselt sterk af; soms is +het effen bruin met uitzondering van den blauwachtig grijzen kop van +het mannetje en van den staart, die met drie groote en verscheidene +kleine, bruine banden geteekend is; bij andere voorwerpen zijn de +bovendeelen bruin, de onderdeelen daarentegen in meerdere of mindere +mate wit gevlekt of wit en met bruine schaftvlekken en dwarsstrepen +geteekend. Behalve de genoemde komen nog vele andere +kleurverscheidenheden voor. De kleur van het oog wisselt af van +zilverwit tot goudgeel, de snavel is zwart, de washuid goudgeel, de +voet citroengeel.</p> +<p>De Wespendief bewoont nagenoeg geheel Europa; men ontmoet hem nog in +Middel-Skandinavië en in Finland; in alle landen (misschien met +uitzondering van Oost-Rusland, waar deze Vogel meer algemeen schijnt te +zijn) komt hij echter slechts hier en daar en in kleinen getale voor. +Bovendien broedt hij in Siberië. Zijn winterreis strekt zich door +West- en Middel-Afrika tot in het Kaapland uit. In Nederland ontmoet +men hem van April tot October in alle provincies, doch meest in kleinen +getale; broedend werd hij gevonden te Sint-Oedenrode (Noordbrabant), +Vorden (Gelderland), Heino (Overijsel) en Beetsterzwaag (Friesland) +(<span class="sc">Albarda</span>).</p> +<p>„De Wespendief,” zegt <span class="sc">Naumann</span>, +„is een zeer onedele, lafhartige Roofvogel; geen van de +inheemsche leden zijner orde kan in dit opzicht met hem vergeleken +worden. Goedaardigheid en vreesachtigheid, gepaard gaande met domme +koppigheid zijn de grondtrekken van zijn karakter. Hij is schuw, vliegt +langzaam en log, meestal dicht bij den grond langs. Zijne handelingen +verraden een zeer groote traagheid. Op roof loerend, ziet men hem uren +lang op dezelfde plaats zitten, meestal op grenssteenen en afgezonderd +te midden van ’t veld staande boomen. In tegenstelling met andere +Roofvogels, is hij tamelijk goed ter been en vervolgt daarom zeer +dikwijls te voet de Insecten, die hem tot voedsel dienen. Zijn stem +klinkt als „kiekiekiek”, welke geluiden haastig, vele malen +achtereen herhaald worden, en soms verscheidene minuten lang zonder +tusschenpoozing weerklinken.”</p> +<div class="figure xd20e1550width"><img src="images/p2515.jpg" alt= +"Wespendief (Pernis apivoris). ⅕ v. d. ware grootte." width="720" +height="534"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Wespendief</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pernis apivoris</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Niet zonder reden draagt de Wespendief zijn naam, daar Wespen en +andere Vliesvleugelige Insecten werkelijk een voornaam deel van zijn +maal uitmaken. <span class="sc">Naumann</span> houdt hem echter voor +een erge nestenberoover en zegt, dat hij, behalve Muizen, Ratten, +Hamsters enz., ook wel eens jonge Hazen doodt. Soms noodt hij zichzelf +te gast bij den Havik, m. a. w. wacht zoo lang in de nabijheid van den +etenden roover, totdat deze wegvliegt en neemt dan de overblijfselen +van het maal voor lief. In ’t laatst van den zomer eindelijk eet +hij, naar men zegt, ook roode en zwarte krakelbessen en andere +dergelijke in ’t bosch groeiende vruchten. „Soms”, +zegt <span class="sc">Altom</span>, „is zijn krop gevuld met +aardrupsen en kleine grasrupsen, soms met larven en poppen van Wespen +of liever nog Hommels, soms met kleine, naakte Spanrupsen, soms met +Kikvorschen; voorts heeft men er wel eens een geheel broedsel van +nestvogels in gevonden; vooral van Lijsters schijnt hij veel te +houden.”</p> +<p>Alle onderzoekers, die de Insecten hebben nagegaan, die in de maag +van den Wespendief gevonden worden, maken de opmerking, dat de Vogel +nooit zal nalaten om de Angeldragende Vliesvleugeligen (de Wespen, +Hommels en Bijen), die hij verzwelgt, vooraf den angel af te bijten. +Hij weet deze dieren zoo behendig aan te vatten, dat zij dwars in zijn +bek komen te liggen en dat bij het snelle sluiten van den snavel de +spits van ’t achterlijf waaraan de angel zich bevindt, wordt +afgebeten, zoodat dit stukje ter lengte van eenige mM. op den grond +valt; indien het werd doorgeslikt, zou de angel een doodelijke +verwonding van den mond, de keel enz. kunnen veroorzaken. Alle Insecten +worden steeds op deze wijze verminkt; nooit was er onder de +overblijfselen van het voedsel in de maag één angel te +vinden. Bij ’t vangen van zijn prooi beschutten hem zijn dicht +vederenkleed en de harde schilden, die den voet bedekken.</p> +<p>Onmiddellijk na zijn terugkomst in het broedgebied <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e1572" href="#xd20e1572" name= +"xd20e1572">516</a>]</span>begint de Wespendief een horst te bouwen of +het reeds vroeger gebruikte nest te herstellen. Alleen wanneer het niet +anders kan, bouwt hij zelf; veel liever neemt hij bezit van de woning, +die in ’t vorige jaar een Buizerd of een Wouw tot broedplaats +diende, of zelfs van een oud kraaiennest, dat hij, voor zoover dit hem +noodig voorkomt, opknapt. Het wijfje legt twee eieren, die zeer +verschillend kunnen zijn van vorm en kleur. Soms zijn zij rondachtig, +soms eivormig; de schaal is meer of minder glanzig en op geelwitten of +bruinrooden grond lichter of donkerder gemarmerd, soms gelijkmatig, +soms op de eene helft donkerder dan op de andere. Het mannetje en het +wijfje lossen elkander bij ’t broeden af; het eene voedt het +andere met het gebroed van Wespen en Hommels; met dit doel worden de +raten naar het nest gesleept en hier dikwijls in groote hoeveelheid +opeengehoopt. De jongen worden aanvankelijk gevoederd met rupsen, +Vliegen en andere Insecten; de ouders braken deze spijs, die in den +krop wordt meegenomen, voor hun kroost uit, voorzien het later met +raten en wespennesten, welker cellen met larven en poppen gevuld zijn, +nog later met jonge Kikvorschen, Vogels, enz.</p> +<p>In de gevangenschap is de Wespendief, volgens <span class= +"sc">Behrends</span>, een zeer gezellige huisgenoot: „Een +mannetje, dat vliegen kon, was reeds na weinige weken met de menschen +en ook met de Honden, die hij had leeren kennen, in hooge mate +gemeenzaam, ja zelfs aan hen gehecht; tegenover vreemde Honden nam hij +echter dadelijk een aanvallende houding aan, zette de veeren overeind +en ging op den vijand los. Voor één hondje had hij een +bijzondere genegenheid opgevat. De Vogel ging, wanneer zijn vriend zich +had neergevleid, tusschen diens pooten zitten en speelde met hem of +plukte met den snavel in zijn vacht, wat deze zich goedwillig liet +welgevallen. Hij liep binnenshuis en daarbuiten vrij rond en +schreeuwde, als hij een deur gesloten vond, uit al zijn macht zoolang, +totdat zij geopend werd. Hij luisterde naar den naam +„<span class="ex">Hans</span>”, doch kwam, na geroepen te +zijn, slechts als hij goed geluimd of hongerig was.”</p> +<p>„Een wijfje, dat gevangen werd, toen het reeds volwassen was, +hield zoo veel van jonge Wespen, dat het duidelijke bewijzen van +opgewondenheid gaf, zoodra men haar een wespennest voorhield; zij +schoot er begeerig op toe en slikte er groote stukken van door. Ledige +wespennesten scheurde zij, naar de bewoners zoekend, in flarden. +Overigens waren wittebrood en melk haar lievelingsspijzen. Jegens +huisdieren was zij buitengewoon verdraagzaam. Vermakelijk was het, te +zien, hoe zij met deze, n.l. met twee Guineesche Biggetjes, een +Spreeuw, een Goudpluvier en twee Kwartels, uit één +schotel at.”</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Bastaardwouwen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Elanus</i>) zijn over alle werelddeelen, met uitzondering +van het onze verbreid; ook hier zijn zij echter geen volslagen +vreemdelingen, daar één soort herhaaldelijk naar Europa +is afgedwaald en zelfs in Vlaanderen geschoten werd. De vijf soorten +van dit geslacht gelijken veel op elkander. De kop is groot en +rondachtig, de romp gedrongen, de snavel kort en betrekkelijk hoog, +sterk gekromd en met een langen haak voorzien, de zijrand van den +bovensnavel flauw benedenwaarts gebogen; de loop is aan de voorzijde +voor meer dan de helft bevederd, korter dan de middelste voorteen en +dus zeer krachtig; de teenen zijn met sterk gekromde, buitengewoon +spitse klauwen gewapend; de vleugel, welks spits gevormd wordt door de +tweede slagpen, is zeer lang; in rust steekt hij uit voorbij den +korten, flauw uitgesneden staart; het vederenkleed is zeer overvloedig, +buitengewoon fijn, losbaardig en, evenals dat der Uilen, zoo zacht als +zijde.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zwartvleugelige Bastaardwouw</span> (<i lang= +"la-x-bio">Elanus melanopterus</i>) is aan de bovenzijde fraai +blauwachtig aschgrauw; het voorhoofd en de onderdeelen zijn wit, de +bovendekveeren van den vleugel en de schouderveeren zwart, de +slagpennen en de middelste stuurpennen meer of minder donker aschgrauw, +de overige stuurpennen grootendeels wit. Het oog is prachtig hoogrood, +de snavel zwart, de washuid, evenals de voet, oranjegeel. Totale lengte +35, vlucht 78, vleugel 30, staart 14 cM.; het wijfje is iets +grooter.</p> +<p>Reeds in Syrië is de Bastaardwouw niet zeldzaam, in Egypte is +hij algemeen. Van hier te beginnen verbreidt hij zich over geheel +Afrika en dwaalt (zooals reeds gezegd werd) niet al te zelden naar +Europa af. In Indië komt hij overal voor, waar het terrein voor +zijn wijze van jagen geschikt is.</p> +<p>De levenswijze van den Bastaardwouw komt in vele opzichten met die +der Buizerden, in andere met die der Wouwen en Uilen overeen. Zijn +vlucht verschilt van die der meeste Roofvogels, doordat hij de vleugels +hoog houdt, d. w. z. de vleugelspitsen aanmerkelijk boven den romp +verheft; den zittenden Vogel herkent men terstond aan zijn schitterende +kleur, die onder den helderen hemel van zijn vaderland in de stralen +van de zon reeds op grooten afstand in ’t oog valt. In Egypte +kiest hij gewoonlijk tot standplaats de staken van de schepemmers, +waarmede de boeren hunne akkers besproeien en wordt daarom wel +„Schepemmervalk” genoemd. Zijn voedsel bestaat +hoofdzakelijk, ja zelfs bijna uitsluitend, uit Muizen; soms eet hij ook +Sprinkhanen. Jonge nestvogels versmaadt hij natuurlijk ook niet; +Woestijnhagedissen vallen hem eveneens ten buit; zelfs vergrijpt hij +zich aan Vleermuizen, die overigens niet anders dan door enkele Uilen +tot prooi worden gekozen.</p> +<p>De Bastaardwouw is niet minder lieftallig dan fraai. In Egypte +vertrouwt hij den mensch, omdat deze hem hier nooit aanleiding tot +wantrouwen geeft. Zonder schroom ziet men hem te midden van de +arbeidende landlieden opvliegen of neerstrijken; onbezorgd bouwt hij +zijn horst op oranjeboomen, hoewel de tuinman er iedere week vruchten +van plukt.</p> +<p>Bastaardwouwen, die jong uit het nest genomen zijn, worden even tam +als onze Toren- en Boomvalken in dezelfde omstandigheden; maar ook zij, +die oud of na verwonding gevangen werden, worden spoedig gemeenzaam en +maken tegen hun meester geen gebruik van hunne scherpe wapenen; +hoogstens openen zij nu en dan dreigend den snavel, zonder te bijten. +Reeds na verloop van weinige dagen nemen zij hun oppasser het voedsel +uit de hand.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Wouwen</span> (<i lang="la-x-bio">Milvus</i>) +zijn middelmatig groote slank gebouwde Valkvogels met zwakken, flauw +gekromden, ver gespleten snavel en korten, aan de voorzijde weinig +bevederden loop; de vleugels zijn naar verhouding zeer groot, de staart +is lang en gaffelvormig, het vederenkleed los, uit groote, afstaande +veeren samengesteld.</p> +<hr class="tb"> +<p>De merkwaardigste van alle Wouwen is ongetwijfeld de <span class= +"ex">Koningswouw</span> of <span class="ex">Milaan</span>, die ook wel +zonder nadere aanduiding <span class="ex">Wouw</span> wordt genoemd en +<span class="pagenum">[<a id="xd20e1635" href="#xd20e1635" name= +"xd20e1635">517</a>]</span>in Groningen onder den naam van <span class= +"ex">Zwaluwstaart</span> bekend is (<i lang="la-x-bio">Milvus ictinus, +regalis</i> of <i lang="la-x-bio">milvus</i>), een indrukwekkende Vogel +van 65 à 72 cM. lengte, 140 à 150 cM. vlucht, 50 cM. +vleugellengte en 38 cM. staartlengte (langs de buitenste, langste +veeren gemeten). Van zijne Europeesche verwanten, en van de andere +Wouwen in ’t algemeen, onderscheidt hij zich door zijn ongeveer +10 cM. diep gegaffelden staart. Bij het volwassen mannetje zijn de kop +en de keel wit, alle veeren in ’t midden met een zwartbruine +schaftstreep geteekend, de veeren van den kop met licht roestkleurig +waas, de achterhals, de nek, de buik, de borst en de verlengde +schenkelveeren, die over den loop naar beneden hangen, roestrood, de +handpennen zwart, met roestbruin waas aan de oppervlakte en met +donkere, smalle dwarsbanden geteekend, de middelste staartpennen +roestrood, de buitenste zwartachtig, bij de spits met vuilwitten zoom, +de onderzijde van de slag- en stuurpennen wit met smalle, zwartachtige +dwarsbanden. De iris is zilverkleurig, op hoogen leeftijd lichtgeel, de +snavel aan den wortel geel, bij middelmatig oude Vogels blauwachtig, +aan de spits altijd zwart, de washuid geel, evenals de voet.</p> +<p>Deze Vogel, die door <span class="sc">Schiller</span> „koning +der lucht” werd genoemd, bewoont alle Europeesche vlakten, van +’t zuiden van Zweden tot Spanje en van hier tot Siberië. In +de herfst- en wintermaanden ontmoet men hem in alle provinciën van +Nederland, hoewel in zeer kleinen getale. Een enkele maal werd in Juni +een exemplaar met broedplek waargenomen; dat hij hier broedt, is echter +niet gebleken. In Noord-Duitschland, waar hij in den regel in het begin +van Maart verschijnt en tot de eerste dagen van October blijft, nestelt +hij waarschijnlijk overal. In zachte winters overwinteren enkele +voorwerpen in hun vaderland. De bergstreken van Duitschland bezoekt hij +slechts op den trek; bij troepen van 50 à 200 stuks zoekt hij +zijne winterkwartieren op; zijn reis strekt zich door Noordwest-Afrika +tot aan de Kaapverdische eilanden uit.</p> +<div class="figure xd20e1653width"><img src="images/p2517.jpg" alt= +"1) Zwartbruine Wouw (Milvus migrans); 2) Koningswouw (Milvus ictinus). ⅕ v. d. ware grootte." +width="720" height="701"> +<p class="figureHead">1) <span class="ex">Zwartbruine Wouw</span> +(<i lang="la-x-bio">Milvus migrans</i>); 2) <span class= +"ex">Koningswouw</span> (<i lang="la-x-bio">Milvus ictinus</i>). +⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Koningswouw is alles behalve een koninklijke Vogel, daar hij +traag, tamelijk log en afschuwelijk lafhartig is. Zijn naam wijst op de +rol, die hij vroeger speelde bij het vluchtbedrijf. De jacht met den +Valk op den Koningswouw, waarbij beide strijders zich hoog in de lucht +verheffen, levert een grootsch schouwspel op; vorsten en grooten waren +er zeer op gesteld. Het was een kostbaar vermaak, daar de Koningswouw +in vele streken in ’t geheel niet of hoogst zelden aangetroffen +wordt, zoodat het veel moeite kostte het noodige aantal exemplaren te +vangen en naar het jachtveld te vervoeren, waar zij te gelijk met den +Valk werden losgelaten.</p> +<p>De Koningswouw vliegt langzaam, maar kan deze beweging buitengewoon +lang volhouden; zijn zacht zweven wordt soms wel een kwartier lang door +geen enkelen vleugelslag afgebroken en intusschen slechts door den +breeden staart geregeld; schijnbaar zonder eenige inspanning verheft +hij zich tot een ontzaglijke hoogte, waar het oog van den mensch hem +bijna niet volgen kan; even gemakkelijk legt hij, dicht bij den bodem +langs vliegend, of op grootere hoogte, een grooten weg af. Op den grond +beweegt hij zich gebrekkig, meer springend dan stappend. De houding van +den zittenden Vogel is merkwaardig, doordat hij den hals zooveel +mogelijk intrekt en de kop dan tusschen de schouders schijnt te staan. +Zijn verstand is ontegenzeggelijk niet geringer dan dat van eenigen +anderen inheemschen Valkvogel. Meer dan een zijner familiegenooten +wijzigt hij zijn gedrag in overeenstemming met de omstandigheden; +zonder fout onderscheidt hij den jager van den landman; oorden waar hij +onaangename <span class="pagenum">[<a id="xd20e1673" href="#xd20e1673" +name="xd20e1673">518</a>]</span>ervaringen opdeed, vermijdend, wordt +hij elders een even drieste en indringende bedelaar als zijne +verwanten. Zijn stem, een verre van liefelijk, langgerekt geluid, dat +aan lachen en mekkeren herinnert, klinkt ongeveer als „hi-hi +hi-è-è”.</p> +<p>Het voedsel van den Koningswouw bestaat uit kleine Zoogdieren, +Vogels, die nog niet vliegen kunnen, Hagedissen, Slangen, Kikvorschen +en Padden, Sprinkhanen, Kevers en Regenwormen. Van het boerenerf rooft +hij de jonge kuikens weg, noopt den ganzenhoeder tot vermeerderde +waakzaamheid, verbittert den jager door het vervolgen van jonge Hazen +en Patrijzen en jaagt door onbeschaamd bedelen den Edelvalk een buit +af. Hoewel hij zich aan al deze misdrijven schuldig maakt, is het +twijfelachtig of men hem onder de schadelijke Vogels moet rangschikken. +Op de door Muizen geteisterde akkers ziet men ook hem verschijnen; +weken lang heeft hij hier een gemakkelijke jacht en volop voedsel. Met +het oog op zijne verdiensten als verdelger van Muizen en schadelijke +Insecten, zou het onbillijk zijn hem enkele jonge Hazen of Ganzen te +misgunnen. Indien hij minder brutaal was en door zijn onbeschaamd +bedelen niet de Edelvalken dwong meer te rooven, dan zij voor hun eigen +gebruik noodig hebben, zou men hem een eereplaats moeten aanwijzen +onder de natuurlijke beschermers onzer veldvruchten.</p> +<p>Korten tijd na zijn terugkomst begint de voortplantingsperiode. De +Koningswouw broedt zooveel mogelijk in dezelfde streek als het vorige +jaar, maar maakt niet altijd van dezelfde horst gebruik. Als hij geen +verlaten Kraaien- of Valkennest vindt, gaat hij zelf aan ’t +bouwen. Zijn nest verschilt van dat van andere Valkvogels door de +binnenbekleeding, waarvoor hij gaarne allerlei lompen en stukken papier +opzoekt, die niet altijd van de schoonste soort zijn.</p> +<p>De eieren (2 of 3, zeer zelden 4) gelijken zeer veel op die van den +gewonen Buizerd, maar zijn in den regel iets grooter. De grondkleur, +wit met een zwak groenachtige tint, is voorzien van een teekening van +bonte, druppelvormige vlekken en grove krieuwels van donker roodbruine +kleur.</p> +<p>Bij behoorlijke verzorging wordt de Koningswouw in de gevangenschap +weldra tam.</p> +<hr class="tb"> +<p>Nog zeldzamer dan de Koningswouw is in ons vaderland de <span class= +"ex">Zwartbruine Wouw</span> (<i lang="la-x-bio">Milvus migrans</i>). +In verschillende maanden (September, Juni, April, Mei) werden op +verschillende plaatsen (Harderwijk, Voorhout, Vogelenzang, Zandpoort) +enkele voorwerpen, meest mannetjes, gevangen. De lengte van dezen Wouw +bedraagt 55 à 58, de vlucht 136 à 145, de vleugellengte +44 à 47, de staartlengte 26 à 29 cM. De eerste afmetingen +gelden voor het mannetje, de laatste voor het wijfje. Alle deelen van +het vederenkleed zijn aanmerkelijk donkerder dan bij den Koningswouw. +De kop, de nek, de kin, de boven- en onderkeel zijn op grijsachtig +witten grond met smalle, overlangsche, zwartbruine strepen geteekend, +de bovendeelen overigens bijna effen donkerbruin, de onderdeelen iets +lichter met donkere schaftvlekken; de staart is bruin en slechts 3 of 4 +cM. diep gegaffeld; hij heeft 9 à 11 donkerbruine dwarsbanden en +een lichten, vaalgrijzen zoom aan den top. Het oog is bruingrijs, de +snavel hoornzwart, de washuid geel, de voet oranjegeel.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van dezen Wouw is, evenals dat van al zijne +verwanten, tamelijk beperkt. In Middel-Duitschland behoort hij tot de +zeldzame Vogels, in de Mark, vooral in de nabijheid van de Havelmeren, +in Pommeren, Mecklenburg, aan den Boven-Rijn en in het +Beneden-Main-gebied is hij veelvuldiger, in Neder-Oostenrijk, +Hongarije, de Donau laaglanden, een groot deel van Rusland en ook in +Italië en Spanje een geregelde verschijning, die op geschikte +plaatsen overal en zelfs gezellig nestelt. In Duitschland komt hij in +Maart en vertrekt in October naar Zuid-Europa, waar hij overwintert. +Het liefst houdt hij zich op in wouden, langs rivieren, vooral zulke, +die bij groote stroomen en moerassen gelegen zijn. De hooge boomen +heeft hij trouwens voor geen ander doel noodig dan om er te nestelen en +te slapen. In den loop van den dag vliegt hij voortdurend boven en +tusschen de struiken en langs het water rond. Voor zijn levenswijze is +een vlakke, waterrijke streek een vereischte.</p> +<p>Buitengewoon fraai is de beweging van dezen Vogel vooral, wanneer +hij spelend boven den waterspiegel van een grooten stroom vliegt, +hetgeen hij dikwijls een kwartier of langer achtereen doet.</p> +<p>Gewoonlijk begint het wijfje in het laatst van April te broeden op 3 +of 4 eieren, welke sprekend gelijken op die van den Koningswouw; op +geelachtigen of grijsachtigen witten grond zijn zij bruin gemarmerd en +met vlekken bezaaid.</p> +<p>Algemeen wordt de Zwartbruine Wouw als een der schadelijkste +Roofvogels beschouwd. De meeste schade richt hij ongetwijfeld aan door +zijn bedelen bij andere Roofvogels, die zoolang lastig gevallen worden, +totdat zij hem den pas gevangen buit toewerpen, en hierdoor gedwongen +zijn om meer dieren te vangen dan zij voor hun eigen gebruik noodig +hebben. Zelf rooft hij trouwens al wat hij krijgen kan en benadeelt den +wildstand zoowel als het pluimvee; dit nadeel is evenwel alleen +gedurende de laatste dagen van de voortplantingsperiode van eenige +beteekenis. Bij nauwgezette overweging van het nadeel en het voordeel, +die hij ons aanbrengt, zal het blijken, dat de balans weinig of niet +doorslaat.</p> +<p>In de kooi is deze Wouw, evenals zijne verwanten, een aangename +huisgenoot. Hij stelt geringe eischen en berust spoedig in het verlies +van zijn vrijheid, vat na korten tijd een groote genegenheid voor zijn +verzorger op, begroet hem met vroolijk geschreeuw, als hij hem van +verre ziet en toont zijn gehechtheid op allerlei wijzen. Met andere +Roofvogels van zijn grootte kan hij zeer goed overweg. Hij is te +lafhartig om hen aan te vallen, maar verslindt zonder eenige aarzeling +het lijk van den kameraad, waarmede hij jaren lang vreedzaam +samenwoonde.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Egyptische Wouw</span> (<i lang= +"la-x-bio">Milvus aegyptius</i>) is de veelvuldigste Afrikaansche +vertegenwoordiger van zijn geslacht; van de inheemsche Wouwen verschilt +hij vooral, doordat zijn snavel geel is in plaats van zwart. Hij is een +van de meest karakteristieke bewoners van het Nijlgebied. Meer dan een +zijner verwanten rekent hij er op, dat de mensch hem met voedsel zal +voorzien. Hij is de brutaalste, indringendste Vogel, die ik ken. Als +bedelaar van beroep houdt hij zich overal op, waar menschen wonen. +Niets ontgaat aan zijn scherpzichtig oog. Door nauwkeurig acht te geven +op de handelingen der menschen, heeft hij een beter inzicht in hunne +werkzaamheden gekregen, dan bij eenigen anderen Vogel of zelfs bij +eenig ander dier gevonden wordt. Nooit zal hij verzuimen het Schaap, +dat naar de slachtplaats wordt geleid, te volgen, hoewel hij zich in +andere gevallen niet om den herder bekommert; den terugkeerenden +visscher vliegt hij te gemoet, maar let niet op hem, als hij ter +vischvangst uitzeilt. Hij <span class="pagenum">[<a id="xd20e1714" +href="#xd20e1714" name="xd20e1714">519</a>]</span>verschijnt boven of +zelfs op het schip, waar een dier geslacht wordt, toont groote +belangstelling in de werkzaamheden van den kok in de vaststaande of +drijvende woning van den reiziger, is de eerste bezoeker van de plek, +waar deze halt maakt, de eerste, die op den afval aanspraak maakt. Voor +hem is geen stuk vleesch veilig. Wee den onvoorzichtigen boodschapper, +die ouder gewoonte het korfje of den houten bak met het gekochte +vleesch op zijn hoofd van de slagerij naar huis draagt, hij loopt groot +gevaar zijn geld tevergeefs uitgegeven te hebben. In Habesch was onze +kok bezig met op een kist, die op de binnenplaats stond, een Haas stuk +te snijden; in ’t zelfde oogenblik, dat hij omkeek naar iemand, +die hem riep, zag hij een van de stukken van den Haas reeds in de +klauwen van den gauwdief, die de gunstige gelegenheid niet ongebruikt +voorbij had laten gaan. Op gelijke wijze als zijne verwanten bedelt ook +deze Wouw andere Roofvogels hun buit af en vangt hij verschillende +kleine, in ’t wild levende of tamme dieren.</p> +<hr class="tb"> +<div class="figure xd20e1718width"><img src="images/p2519.jpg" alt= +"Vechtarend (Spizaëtus bellicosus). ⅙ v. d. ware grootte." +width="550" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Vechtarend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Spizaëtus bellicosus</i>). ⅙ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>„Door het geheel bevederd zijn van de zijden van den +kop”, schrijft <span class="sc">Reichenow</span>, +„onderscheiden de <span class="ex">Havikachtigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Accipitrinae</i>) zich van de Gierbuizerden. Door het bezit +van een langen loop nevens een langen staart en korte of middelmatig +lange vleugels verschillen zij daarentegen van de Buizerden. Alleen de +Ruigpoothaviken en Harpijen, die in deze onderfamilie de hoogste plaats +innemen, vormen een uitzondering op den regel, daar hun loop weinig of +niet langer is dan de middelste teen; toch zijn deze Vogels ook reeds +aan hun langen staart gemakkelijk te herkennen van de kortstaartige +Buizerden. De loop is steeds onbevederd, behalve bij de +Ruigpoothaviken.</p> +<p>„De Kuikendieven, welker levenswijze en lichaamsvorm vele +eigenaardigheden aanbiedt, buiten beschouwing latend, kan men van de +levenswijze van alle leden der onderfamilie een algemeen overzicht +geven, geldig zoowel voor den kleinsten Sperwer als voor den Harpij, +die alle Roofvogels in kracht overtreft. Alle Haviken voeden zich met +levende dieren, die zij zelf vangen en dooden, in tegenstelling met de +Buizerden (in de uitgestrektste beteekenis van ’t woord), die ook +met doode dieren, met aas, tevreden zijn. De wijze, waarop de Haviken +het roovershandwerk beoefenen, verraadt een grootere veelzijdigheid dan +bij eenig ander lid der orde voorkomt; zij stooten even behendig op een +vliegenden of loopenden als op een zwemmenden of zittenden buit, vangen +hun prooi niet minder flink in ’t open veld dan in het dichte +woud. Daarom verschilt hun wijze van jagen aanmerkelijk van die der +Buizerden en Valken. Terwijl deze in de open lucht kringen beschrijven, +of op zekere hoogte blijven staan bij het zoeken van buit en op dezen +plotseling pijlsnel neerschieten, brengen de Haviken bij het +overrompelen van hun slachtoffer veel meer list in praktijk. Hierdoor +zijn zij in staat met evenveel succes te jagen als de Roofvogels, die +in de open lucht op hun slachtoffer stooten, welke vaardigheid de +Valken en sommige Buizerdachtigen, vooral de Arenden, in veel hoogere +mate bezitten. Soms glijden zij in snelle vlucht langs woudranden en +omheiningen, doen plotselinge wendingen om boschjes en gebouwen heen, +schieten door het kreupelhout naar open plekken in het woud en +verschijnen op deze wijze eensklaps, onverwacht op de speelplaatsen +hunner niets kwaads vermoedende slachtoffers, die zij zonder inspanning +na een vlugge zwenking grijpen. Een andere maal loeren zij als echte +struikroovers van uit de kroon van een boom, waarin zij zich verborgen +hebben, op een voorbijvliegenden of -loopenden buit, waarop zij zich +plotseling neerstorten. Deze wijze van jagen treft men bij de Sperwers +zoowel als bij de Harpijen aan; ook de Kuikendieven toonen zich +hierdoor waardige leden derzelfde onderfamilie. Als standplaats voor +hun horst kiezen de Haviken verborgen plaatsen, nooit vrije, van verre +zichtbare boomtoppen; in het dichte, hoogstammige woud of in moeielijk +doordringbaar onderhout bouwen zij hun nest op lage takken en dicht bij +den stam. De eieren zijn zuiver wit of op witten grond roodbruinachtig +gevlekt.”</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Ruigpoothaviken</span> (<i lang= +"la-x-bio">Spizaëtus</i>) zijn slank gebouwde Haviken met +betrekkelijk korte vleugels, langen staart en hooge, krachtige voeten; +bovendien <span class="pagenum">[<a id="xd20e1750" href="#xd20e1750" +name="xd20e1750">520</a>]</span>zijn zij gemakkelijk te herkennen aan +een meer of minder duidelijke kuif op den achterkop.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het grootste en sterkste lid van dit geslacht, de <span class= +"ex">Vechtarend</span> (<i lang="la-x-bio">Spizaëtus <span class= +"corr" id="xd20e1761" title="Bron: bellicossus">bellicosus</span></i>), +een kolossale Vogel van 80 à 86 cM. lengte, met vleugels van 60 +à 65 en een staart van 31 à 34 cM., bewoont Afrika. Op de +bovenzijde is bruinachtig aschgrauw de hoofdkleur, op den kop gemengd +met zwartbruin (de kleur van de schaft van iedere veer); op den mantel +hebben alle veeren lichte randen, waardoor een band over den vleugel +ontstaat, gevormd door de topranden der grootste vleugeldekveeren. Een +witachtige band strekt zich boven de oogen langs tot den achterkop uit +en loopt hier in den korten, breeden kap te niet. De geheele onderzijde +is wit met blauwachtig waas, bijna zonder vlekken. De groote slagpennen +zijn op de buitenvlag zwart, op de binnenvlag afwisselend licht en +donker gestreept, de onderste vleugeldekveeren zuiver wit. Het oog is +grijsbruin, de washuid groenachtig blauw, de snavel zwart, de voet +loodkleurig grijs.</p> +<p>De Vechtarend kiest een alleenstaanden boom tot rustplaats, omdat +hij zeer voorzichtig is en gaarne zien wil, wat er in zijn omgeving +voorvalt. Deze boom is het uitgangspunt voor de zwerftochten van het +vogelenpaar, dat steeds trouw vereenigd blijft en in zijn uitgestrekt +gebied geen soortgenoot en ook geen andere Roofvogels duldt. De gewone +buit van den Vechtarend bestaat uit Hazen en kleine Antilopen; stellig +worden ook de talrijke soorten van wilde Hoenderen niet door hem +gespaard. Uit zijn geheele voorkomen blijkt, dat hij voor de +Afrikaansche dieren een even gevaarlijke vijand is als onze Steenarend +voor de Europeesche. Geen der overige Zuid-Afrikaansche Roofvogels +evenaart den Vechtarend in kracht en geschiktheid voor ’t +roovershandwerk. Hij is onbeperkt heerscher in zijn rijk; kracht en +vermetelheid gaan bij hem gepaard en maken hem tot een vreeselijken +vijand van alle weerlooze dieren. Zijn vlucht gelijkt volkomen op die +van den Arend, maar is lichter en sneller. Van zijn stem wordt bericht, +dat zij soms scherp en doordringend, soms heesch en dof klinkt.</p> +<p>„De Vechtarend”, schrijft <span class= +"sc">Levaillant</span>, „is wel geschikt om de belangstelling te +wekken van ieder, die hem in de kooi ziet; hij is dan zeer +aantrekkelijk en schijnt zijn woestheid geheel afgelegd te hebben. Uit +zijn buitengewone tamheid en gemeenzaamheid blijkt een welgemeende +vriendschap voor den mensch; hij antwoordt althans telkens, wanneer men +hem roept. Zijn stem is merkwaardig klankrijk en welluidend, en toch +zacht en week, juist het tegendeel van hetgeen men opmerkt bij andere +Arenden, welker geschreeuw, gelijk bekend is, niet op welluidendheid +kan bogen; door „glioek glioek” zou men dit geluid +misschien nog het best kunnen weergeven.”</p> +<hr class="tb"> +<div class="figure xd20e1773width"><img src="images/p2520.jpg" alt= +"Kuifarend (Spizaëtus occipitalis). ⅓ v. d. ware grootte." +width="691" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Kuifarend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Spizaëtus occipitalis</i>). ⅓ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>Ongeveer in dezelfde gewesten ontmoet men een verwanten, doch veel +kleineren Havik, dien wij wegens zijn lange kuif <span class= +"ex">Kuifarend</span> (<i lang="la-x-bio">Spizaëtus +occipitalis</i>), zullen noemen. Bij deze is de grondkleur van het +vederenkleed zeer donkerbruin, de buik donkerder, de borst lichter, de +loop vuilwit, de binnenzijde van den schenkel witachtig; de bovenzijde +vertoont een koperachtig purperbruinen weerschijn. De wortelhelft van +de handpennen is op de binnenvlag wit, op de buitenvlag bruinachtig +wit, de eindhelft donkerbruin, op de binnenvlag met twee donkere +dwarsbanden; de wortelhelft <span class="pagenum">[<a id="xd20e1790" +href="#xd20e1790" name="xd20e1790">521</a>]</span>van de armpennen is +wit, de eindhelft bruin; de staartpennen zijn op de buitenvlag bruin, +op de binnenvlag bijna wit met drie breede, zwartbruine dwarsbanden en +een breeden eindband van gelijke kleur; de kleine dekveeren langs den +rand van ’t handgedeelte van den vleugel zijn wit, de overige +zwartbruin. Het oog is hooggeel, de snavel hoornblauw, aan de spits +donkerder, aan den wortel lichter, de washuid lichtgeel, het +onbevederde deel van den voet stroogeel. Totale lengte 50 à 52, +vlucht 120 à 130, vleugel 33 à 35, staart 18 à 20 +cM.</p> +<p>De Kuifarend is een van de meest algemeen verbreide, zoo niet de +algemeenste van alle Afrikaansche Ruigpoothaviken. In de wouden van het +Boven-Nijl gebied komt hij tamelijk veelvuldig voor. Hier ziet men hem +in een mimosa-top dicht bij den stam rustig zitten en hoogst ernstig +met zijn kuif spelen. Nu eens fronst hij het voorhoofd, sluit de oogen +half en zet daarna de kuif op, zoodat zij loodrecht omhoog staat, dan +weer spreidt hij de verschillende veeren zijwaarts uit en verheft +intusschen de overige veeren van zijn kleed eenigszins; <span class= +"corr" id="xd20e1794" title="Bron: sóms">soms</span> legt hij de +kuif glad neer op den rug. Met deze belangrijke bezigheid kort hij zich +uren achtereen den tijd. Hij is dan een volslagen toonbeeld van +traagheid, een zeer weinig belovende Roofvogel. Zoodra deze droomer +echter een buit bespeurt, leert men hem van een andere zijde kennen. +Het zien van een Muis, een Veldrat, een Aardeekhoorntje, een kirrend +Duifje, van een vlucht Wevervogels misschien, wordt gevolgd door +bliksemsnelle bewegingen; met korte, snelle vleugelslagen draait hij +zich behendig tusschen de dichtste struiken door, jaagt den waargenomen +buit ijverig na en vangt hem bijna altijd. In aard en gewoonten komt +hij nog het meest met onzen Havik overeen. Hij is even driest en +roofgierig als deze en in verhouding tot zijn grootte ongeveer de beste +roover van het woud. Alleen de Apen zijn veilig voor zijne aanslagen en +voor die van de overige groote Valkvogels der Oude Wereld. Bij dieren, +die gelijk de Apen van deze gewesten onderling in een geregeld verband +staan, elkander steunen en helpen, zouden zij trouwens slechte zaken +maken.</p> +<p>De Kuifarend wordt niet al te zelden levend naar Europa gebracht en +kan bij behoorlijke verzorging jaren lang in de kooi worden gehouden; +hij is taai en weinig gevoelig voor den invloed van het klimaat.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Sperwerarenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Morphnus</i>), die in Zuid-Amerika de Ruigpoothaviken +vervangen, vereenigen in zich de grootte, de kracht en de fiere houding +der Arenden en de gestalte der Haviken. Hun romp is dik, de kop groot, +de snavel eenigszins langwerpig, laag en betrekkelijk zwak; de +bovensnavelspits is scherp haakvormig naar beneden gebogen, de zijrand +weinig naar beneden gekromd, de loop minstens dubbel zoo lang als de +middelste teen en slechts weinig onder het spronggewricht bevederd, +overigens met gordelvormige schilden bekleed; de teenen zijn kort maar +niet zwak en met krachtige, dikke en spitse klauwen gewapend; de +vleugel is kort, de staart breed en lang.</p> +<hr class="tb"> +<p>De meest bekende soort van dit geslacht is de <span class= +"ex">Sperwerarend</span> (<i lang="la-x-bio">Morphnus guianensis</i>), +die 70 cM. lang is en 150 à 154 cM vlucht heeft (vleugel 40 +à 42, staart 30 cM.). Het opmerkelijk losse, uilachtige +vederenkleed heeft zich aan den achterkop verlengd tot een 15 cM. lange +kuif. Bij den volwassen Vogel zijn de kop en de keel donkerbruin, de +nek, de rug en de overige bovendeelen, de vleugels, de onderhals en de +borst groenachtig zwart, de bovendekveeren van den staart met +onregelmatige, witte dwarsbanden en eindzoomen geteekend. In de jeugd +is de kleur veel lichter: de kop, de hals, de borst, de buik en de +schenkels zijn dan wit.</p> +<p>De Sperwerarend is over het grootste deel van Zuid-Amerika verbreid; +hij houdt zich op in de wouden langs de kust, zoowel als in de oasen +der steppen, het liefst echter aan de oevers van rivieren. De doode +toppen van hooge boomen dienen hem tot rustplaats; uren achtereen ziet +men hem hier zitten zonder eenige andere beweging dan het oprichten van +zijn prachtige kuif. Hij maakt vooral op Zoogdieren en Vogels jacht, +volgens de berichten der jagers het liefst op Apen. Zijn horst bevindt +zich in een boomtop.</p> +<hr class="tb"> +<p>De kolossaalste van alle Zuid-Amerikaansche Haviken, de <span class= +"ex">Harpij</span> (<i lang="la-x-bio">Thrasaëtus harpyia</i> of +<i lang="la-x-bio">Harpyia destructor</i>), de eenige vertegenwoordiger +van haar geslacht, gelijkt eenigszins op de vorige soort; haar snavel +is echter veel hooger en krachtiger, heeft een sterk afgeronden rug en +een scherpen zijrand, die onder het neusgat uitgesneden is en +daarvóór een stompen tand vormt. Ook hare andere wapens, +de klauwen, zijn zeer krachtig, krachtiger dan bij eenigen anderen +Roofvogel, de teenen zeer lang en met buitengewoon groote, dikke en +sterk gebogen klauwen gewapend; de achterteen is 4 cM. lang; zijn klauw +heeft, langs de kromming gemeten, een lengte van 8 cM.; de middelste +voorteen is 8 cM. lang, met den klauw 12 cM. De loop is aan de +achterzijde tot aan het spronggewricht naakt, van voren tot op het +midden bevederd, op de naakte gedeelten met groote, plaatvormige +schubben bekleed. Het vederenkleed is rijk en zacht, bijna zooals dat +der Uilen, in den nek verlengd tot een lange en breede kuif, die +opgericht kan worden. De kop en de hals zijn grijs, de verlengde +nekveeren, de geheele rug, de vleugels, de staart, de bovenborst en de +zijden van den romp leikleurig zwart, de stuurpennen met drie witte +banden geteekend; de onderborst en de stuit zijn wit; hetzelfde geldt +van de overige onderdeelen en van de schenkels; gene zijn zwart +gestippeld, deze met zwarte golflijnen geteekend. De snavel en de +klauwen zijn zwart, de pooten geel; het oog is roodgeel. Totale lengte +1 M. (vleugel 54, staart 34 cM<span class="corr" id="xd20e1835" title= +"Niet in bron">.</span>).</p> +<p>Van Mexico tot het midden van Brazilië en van den Atlantischen +tot den Stillen Oceaan ontbreekt de Harpij in geen enkel groot woud. In +het gebergte bewoont zij echter slechts de diepste en heetste dalen: in +het eigenlijke bergland treft men haar niet aan. Overal waar zij +voorkomt, is zij wel bekend en sedert onheugelijke tijden in hoog +aanzien. Vele wonderlijke berichten zijn over haar in omloop. Een van +de eerste beschrijvers van de voortbrengselen van Amerika, <span class= +"sc">Fernandez</span>, verhaalt, dat de Harpij bijna zoo groot is als +een Schaap, om onbeduidende redenen den mensch aanvalt, zelfs wanneer +zij getemd is, voortdurend een woesten en gemelijken aard toont, maar +toch gemakkelijk voor de jacht afgericht kan worden. Voorts verzekerde +men, dat een enkele snavelhouw van de Harpij voldoende is om den +schedel van een mensch te verbrijzelen. Door berichten uit lateren tijd +werden deze overdrijvingen tot de juiste maat teruggebracht.</p> +<p>De Harpij bewoont binnen de reeds genoemde grenzen vochtige, +waterrijke wouden, bij voorkeur rivieroevers. Zij komt overal voor, +maar is nergens veelvuldig, waarschijnlijk wegens de felle vervolging, +die <span class="pagenum">[<a id="xd20e1845" href="#xd20e1845" name= +"xd20e1845">522</a>]</span>zij te verduren heeft, omdat hare veeren +sinds overouden tijd door de Indianen als opschik gebruikt en op zeer +hoogen prijs gesteld worden. Buiten den paartijd ziet men haar steeds +eenzaam, als ’t ware uit vrees voor de concurrentie van haar +echtgenoot bij de uitoefening van haar bedrijf. Evenals de Havik, ziet +men haar niet vaak op hooge boomen zitten, tenzij op de onderste +takken. Van hier stijgt zij in korten tijd, bij rukken, doch pijlsnel +vliegend, in de eerste plaats loodrecht omhoog, beschrijft eenige +minuten lang kringen in de lucht en stort zich, als zij het geluk heeft +een buit op te merken, met geweld hierop neer.</p> +<div class="figure xd20e1847width"><img src="images/p2522.jpg" alt= +"Harpij (Thrasaëtus harpyia). ⅙ v. d ware grootte." width= +"675" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Harpij</span> (<i lang= +"la-x-bio">Thrasaëtus harpyia</i>). ⅙ v. d ware grootte.</p> +</div> +<p>Uit verschillende berichten blijkt, dat de Harpij geen enkel +warmbloedig Gewerveld Dier versmaadt, voor zoover het niet door grootte +of weerbaarheid tegen hare aanvallen beveiligd is. Eenige onderzoekers +hellen over tot de meening, dat zij uitsluitend op Zoogdieren en wel +vooral op Apen en Luiaards jacht maakt; <span class="sc">Tschudi</span> +heeft evenwel opgemerkt, dat zij ook ijverig Vogels vangt. „Geen +Roofvogel,” zegt hij, „wordt door de Indianen zoo zeer +gevreesd als de Harpij. Haar grootte, haar moed en haar vermetelheid +maken haar inderdaad tot een der gevaarlijkste vijanden van de +Peruaansche landlieden; waar zij zich ook moge vertoonen, wordt zij +daarom met de grootste woede vervolgd. In vele boschstreken is het den +Indianen gladweg onmogelijk pluimvee of kleine Honden te houden, daar +de onverzadelijke Roofvogel ze met bewonderenswaardige stoutmoedigheid +wegsleept. Wij hebben gezien, dat een Harpij op een hen stootte en haar +medevoerde, hoewel de Indiaan, aan wien de hen toebehoorde, zich op +nauwelijks drie schreden afstands bevond. In de wouden verschaffen de +talrijke Sjakoehoenderen en Tinamoes haar een overvloed van voedsel; +bovendien echter richt zij onder de Eekhoorns, Buidelratten en Apen een +groote slachting aan. Als een troep van de laatstgenoemde dieren, +vooral van Kapucijner-apen, de lucht krijgen van de nabijheid van een +Harpij, beginnen zij jammerlijk te huilen, vluchten alle, indien het +mogelijk is, in een boom en trachten zich in het dichte gebladerte te +verschuilen. Klaagtonen uiten is het eenige, wat deze weerlooze dieren +kunnen doen, als een vijand ze aanvalt.”</p> +<p>De horst van de Harpij staat op een zeer hoogen boom, is zo groot +als het nest van een Jabiroe of <span class="corr" id="xd20e1863" +title="Bron: Reuzen-ooievaar">Reuzenooievaar</span> en wordt, volgens +de berichten der Indianen, jaren lang gebruikt.</p> +<p><span class="sc">A. d’Orbigny</span> verhaalt, dat de Harpij +door de Indianen zeer dikwijls uit het nest genomen, grootgebracht en +in gevangenschap gehouden wordt, met het eenige doel om de veeren, +waarop zoo veel prijs gesteld wordt, op een gemakkelijker wijze te +verkrijgen dan dit door het dooden van den ouden Vogel kan geschieden. +De Indiaan, die een levende Harpij bezit, staat in hoog aanzien bij +zijne stamgenooten. De zorg voor de voedering van den Vogel is aan de +vrouwen opgedragen, die hem moeten meenemen bij de zwerftochten van den +stam in de wouden. Zoodra de gevangen Harpijen haar volkomen kleed +verkregen hebben, begint haar lijden, want haar eigenaar trekt haar +tweemaal per jaar de veeren van den staart en van de vleugels uit om +zijne pijlen er mede te versieren of er een hoofdtooi van te maken. +Deze veeren zijn een van de belangrijkste ruilartikelen van de +Indianen; <span class="pagenum">[<a id="xd20e1870" href="#xd20e1870" +name="xd20e1870">523</a>]</span>sommige stammen, die als bekwame jagers +van Harpijen bekend staan, verwerven daarmede al wat een Indiaan +begeerlijk voorkomt. In Peru valt den gelukkigen jager nog een +extra-belooning ten deel. „De Indiaan, die het geluk heeft een +Harpij te dooden,” zegt <span class="sc">Tschudi</span>, +„gaat er mede bij alle hutten langs en krijgt van de bewoners een +premie in den vorm van eieren, Hoenderen, maïs en dergelijke +producten.” De wilden en de Europeanen, die bij den +Amazonenstroom wonen, beschouwen het vleesch, het vet en den drek van +dezen Vogel als uitmuntende geneesmiddelen.</p> +<p>Verscheidene malen reeds zijn levende Harpijen in de Europeesche +dierentuinen, vooral te Londen, Amsterdam en Berlijn, te zien geweest. +Het zijn fiere, statige Vogels. De wijze waarop zij zich in de kooi +gedragen, wordt verschillend beschreven; de volgende mededeeling van +<span class="sc">Pourlamaques</span> vinde hier een plaats: „Het +Museum te Rio de Janeiro kreeg een jonge Harpij, die nauwelijks kon +vliegen; dit dier is nu 8 jaar oud en evenaart een Kalkoenschen haan in +grootte. Soms houdt zij zich in haar kooi zeer kalm, met opgeheven kop +stijf om zich heen ziende, en ziet er dan werkelijk statig uit; meestal +echter loopt zij onrustig op de zitstokken heen en weer. Zoodra de een +of andere Vogel voorbijvliegt, krijgt haar gelaat onmiddellijk een +woeste uitdrukking; zij maakt dan levendige bewegingen en schreeuwt +geweldig. In haar woede is zij sterk genoeg om de ijzeren staven van +haar kooi te buigen. Ondanks haar langdurige gevangenschap is zij niet +tam geworden, heeft niet eens voor haar oppasser genegenheid opgevat en +hem integendeel eens een niet onbeduidende wonde aan den schouder +toegebracht. Jegens vreemde toeschouwers is zij wild; ieder die haar +onvoorzichtig nadert, loopt gevaar door haar aangevallen te worden. +Over plagerijen met wandelstokken en parapluies wreekt zij zich +onmiddellijk door het voorwerp, dat men haar toesteekt, met de klauwen +te grijpen en woedend stuk te breken. Tegen dieren toont zij een +toomelooze woede. Zoo trok zij eens een teef, die onvoorzichtig in de +nabijheid van haar kooi kwam, onmiddellijk naar binnen en scheurde haar +in stukken; hetzelfde deed zij met een jong Stekelvarken. Ook hare +soortgenooten valt zij aan. Toen men een tweede levende Harpij in de +kooi bracht, namen beide dadelijk een vijandige houding aan. De oudste +begaf zich naar den hoogsten zitstok en breidde de vleugels uit, de +kleine nieuweling maakte zich op dezelfde wijze gereed tot den strijd. +De oppasser wierp een kip in de kooi, welke prooi door den kleinen +Vogel, die half razend was van honger, onmiddellijk gegrepen werd. +Dadelijk viel nu de groote Harpij op haar soortgenoot aan, ontrukte +dezen het Hoen en vloog er mede op haar zitstok. De jongste roover liet +een schreeuw hooren, waggelde, een bloederig slijm vloeide hem uit den +snavel en hij viel dood neer. Bij de ontleding bleek, dat zijn hart +getroffen was.</p> +<p>„Deze Vogel heeft een onverzadelijken honger en is zoo +roofgierig, dat hij alle dieren, viervoetige, zoowel als gevleugelde, +die hij vermeesteren kan, overvalt en met huid en haren of veeren +verslindt. Hij heeft een ontzaglijk groote hoeveelheid voedsel noodig. +Toen hij nog klein was, at hij op één dag een big, een +Kalkoen, een Hoen en een stuk rundvleesch. Hij wijst niets af; +buitengewone lekkernijen legt hij soms eenige uren ter zijde. Aan +levende dieren geeft hij de voorkeur boven doode. Als de prooi vuil of +bedorven is, werpt hij haar eerst in zijn drinkbak om haar te zuiveren. +In weerwil van zijn spierkracht is hij bij den aanval voorzichtig. +Sterke Vogels pakt hij met zijne klauwen zóó bij den +snavel aan, dat zij geen weerstand kunnen bieden. Gedurende het vreten +schreeuwt hij luid en slaat intusschen met de vleugels. Dit geschreeuw +is zeer doordringend en zelfs oorverdoovend; in niet opgewonden +toestand piept hij als een kuiken.”</p> +<hr class="tb"> +<p>Onze <span class="ex">Sperwer</span> wordt beschouwd als het type +van een naar hem benoemd geslacht (<i lang="la-x-bio">Accipiter</i>), +welks leden over alle werelddeelen verbreid zijn en zich kenmerken door +een slanken romp, een kleinen kop met een slanken snavel, die in een +zeer scherpen haak eindigt, korte vleugels, een langen, recht +afgesneden staart en een zeer langen, zwakken loop met dunne, lange +teenen, welke met uiterst scherpe klauwen gewapend zijn. De kleur en +teekening van het vederenkleed bieden bij de ouden en de jongen weinig +verschil aan.</p> +<p>De Sperwers munten uit door vermetelheid en behendigheid bij het +uitoefenen van het rooversbedrijf; zij behooren tot de meest begaafde +leden der familie.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Sperwer</span>, in Zuid-Holland <span class= +"ex">Vinkenvalk</span>, <span class="ex">Vinkendief</span> of +<span class="ex">Vinkensperwer</span>, bij Nijmegen <span class= +"ex">Stervalk</span>, bij Haarlem <span class= +"ex">Koekoeksveeren</span>, in Noordbrabant <span class= +"ex">Schietvogel</span>, in Limburg <span class="ex">Spelver</span> +genoemd (<i lang="la-x-bio">Accipiter nisus</i>), is een van de +kleinste soorten van zijn geslacht. Zijn lengte bedraagt 32, de vlucht +64, de vleugellengte 20, de staartlengte 15 cM. Het wijfje is 8 +à 9 cM. langer en heeft 12 à 15 cM. vlucht. Bij de +volwassen Vogels is de geheele bovenzijde zwartachtig aschgrauw, de +onderzijde wit met roestroode golflijnen en schaftstrepen van +roestroode kleur; deze is bij het mannetje gewoonlijk helderder dan bij +het wijfje; de staart heeft 5 of 6 zwarte dwarsstrepen en een witten +zoom aan de spits. De snavel blauw, de washuid geel, de iris goudgeel, +de voet lichtgeel.</p> +<p>De Sperwer bewoont het geheele Noordelijke Rijk van de Oude Wereld, +van den Amoer tot Madeira. Hij broedt, naar het schijnt, in alle landen +van Europa, van Lapland en Noord-Skandinavië tot Griekenland, en +is ook in het grootste deel van Middel-Azië vermoedelijk +standvogel. In den herfst trekt hij de Vinken achterna en verhuist uit +sommige streken van Europa tot naar Noord-Afrika, uit enkele gewesten +van Azië tot in Indië. Bosschen, zooals hij ze wenscht, +worden het meest in Europa gevonden; daarom is hij in ons werelddeel +veelvuldiger dan in Azië, hoewel men hem ook hier ontmoet in elk +gebied, dat de door hem gestelde eischen eenigermate bevredigt. +Allerlei bosschen verschaffen hem een woonplaats; aan die, welke door +akkers omgeven zijn, geeft hij de voorkeur, vooral wanneer zij in +bergstreken voorkomen. Wel verre van den mensch te schuwen, zal hij +zich gaarne in de onmiddellijke nabijheid van dorpen en steden +vestigen, deze, althans in den herfst en den winter geregeld bezoeken +en zelfs in kleine boomgaarden te midden van steden zijn bedrijf +uitoefenen. Wanneer zijn jacht in zulke oorden gelukkig is geweest, +ziet men hem er dagelijks op bepaalde uren verschijnen; soms zal hij +zich niet eens de moeite geven de hier gevangen prooi ver weg te +dragen, maar haar op een verborgen plekje, in de onmiddellijke +nabijheid van bewoonde gebouwen verslinden. Hier te lande werd de +Sperwer in kleinen getale broedend aangetroffen in de provinciën +Limburg, Noordbrabant, Gelderland, Utrecht, Overijsel en Friesland. +Deze exemplaren zwerven na den broedtijd rond en kunnen als standvogels +beschouwd worden. Andere komen in vrij grooten getale als wintergasten +uit het noorden. <span class="pagenum">[<a id="xd20e1929" href= +"#xd20e1929" name="xd20e1929">524</a>]</span></p> +<p>De driestheid gaat bij den Sperwer gepaard met merkwaardige +tegenwoordigheid van geest, list en geveinsdheid. Hij is een type van +een zwervenden gauwdief of struikroover en onderscheidt zich door zijne +handelingen zeer van alle overige Europeesche Valkvogels, met +uitzondering alleen van zijn in Zuidwest-Europa voorkomenden, +kortteenigen verwant (<i lang="la-x-bio">Accipiter brevipes</i>) en van +den Havik. Beter dan eenige andere Roofvogel verstaat hij de kunst om +zijne booze bedoelingen te verbergen. Reeds <span class= +"sc">Naumann</span> merkte op, dat de Sperwer soms, om de kleine Vogels +te bedriegen, als een Gaai vliegt. Hij is de meest gevreesde vijand van +alle kleine Vogels; niet zelden trouwens waagt hij zich ook aan +grootere. Alle Vogels, die niet grooter zijn dan een Patrijs en niet +kleiner dan een Goudhaantje, hebben, naar het schijnt, van zijne +aanvallen te lijden; kleine Zoogdieren worden evenmin gespaard. Aan +moed en roofzucht ontbreekt het den Sperwer stellig niet; daar hij +jacht maakt op ieder wild, dat hij meent te kunnen vermeesteren; +schijnbaar zonder doel valt hij soms zelfs weerbare dieren aan. +„Eens”, verhaalt <span class="sc">Naumann</span>, +„wandelde ik in mijn boschje en keek een Reiger na, die op zijn +gemak dicht bij de boomen langs vloog. Plotseling schoot uit de dichte +kroon van een der laatste boomen een Sperwer naar buiten, die den +verschrikten Reiger onmiddellijk bij den hals te pakken had; beide +tuimelden onder afgrijselijk geschreeuw naar beneden. Dadelijk snelde +ik toe; tot mijn spijt werd ik te vroeg opgemerkt door den Sperwer, +die, hierdoor verschikt, den Reiger losliet, waarna deze rustig zijn +weg vervolgde. Ik zou wel eens hebben willen weten, hoe deze ongelijke +strijd afgeloopen zou zijn, als ik niet storend tusschen beide was +gekomen. Zou de kleine, doldrieste roover werkelijk den Reiger +overwonnen en gedood hebben?”</p> +<div class="figure xd20e1941width"><img src="images/p2524.jpg" alt= +"Sperwer (Accipiter nisus). ½ v. d. ware grootte." width="617" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Sperwer</span> (<i lang= +"la-x-bio">Accipiter nisus</i>). ½ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Alle kleine Vogels kennen en vreezen dezen gevaarlijken vijand in +hooge mate. De Musschen kruipen uit benauwdheid in muizengaten; alle +trachten zich zoo goed mogelijk te redden en toonen hierbij soms een +niet geringe schranderheid. Eenige beschrijven kleine kringen om +boomtwijgen of boomstammen, krijgen zoodoende een kleinen voorsprong op +den Sperwer, die hen, hoe behendig hij ook is, toch niet zoo snel kan +volgen en sluipen dan bliksemsnel te midden van de dichte struiken. +Andere laten zich bij het verschijnen van den roover plat op den grond +vallen, waar zij zonder beweging blijven liggen en dan dikwijls over +’t hoofd gezien worden, kortom ieder neemt het redmiddel te baat, +dat hem het geschiktst voorkomt. De behendigste vogeltjes vervolgen +luid schreeuwend den geweldenaar, trekken hierdoor de aandacht van +andere Vogels en nopen hen voorzorgsmaatregelen te nemen. Vooral de +Boerenzwaluwen verijdelen op deze wijze dikwijls de jacht van den +Sperwer. Deze begeeft zich met zijn buit naar een verborgen plekje, +waar hij hem, na het uitplukken der groote veeren, op zijn gemak +verslindt. De tot ballen saamgeklonterde beenderen, veeren en haren +spuwt hij later weer uit. Jonge nestvogels, vooral die, welke in nesten +op den bodem uitgebroed zijn, behooren tot zijn liefste spijzen; de +eieren worden echter evenmin versmaad.</p> +<p>De Sperwer laat slechts zelden, gewoonlijk niet anders dan bij de +horst, zijn stem hooren. Deze bestaat uit de snel opeenvolgende klanken +„ki ki ki”, die, naar het schijnt, tot waarschuwing dienen, +of uit het langzamere geroep „kèk kèk”.</p> +<p>De horst staat in het kreupelhout of in bosschen met opgaande +boomen, zelden hoog boven den grond, maar steeds zooveel mogelijk +verborgen, bij voorkeur op naaldboomen, dicht bij den stam. Tusschen +den 10den Mei en den 20sten Juni vindt men in het nest 3 à 5 +middelmatig groote eieren, die gewoonlijk op krijtwitten, meer of +minder grijsachtigen of roodachtigen grond met roodbruine, leemroode en +grijsblauwe, groote en kleine vlekken en stippels bezaaid zijn. De +beide ouders brengen een overvloed van voedsel aan hunne jongen; dit +kan echter alleen door het wijfje op een behoorlijke wijze voor hen +gereed gemaakt worden. Men heeft opgemerkt, dat jonge Sperwers, welker +moeder gedood was, bij een ruim <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e1956" href="#xd20e1956" name= +"xd20e1956">525</a>]</span>voorzienen disch verhongerden, omdat hun +vader de spijs voor zijn kroost niet geschikt kon maken.</p> +<p>De grootste soorten van Edelvalken en de Havik vreten den Sperwer +zonder complimenten op, wanneer zij hem te pakken kunnen krijgen; de +kleinere Vogels toonen hun haat minstens door hem te vervolgen. Te +recht wordt deze buitengewoon schadelijke Roofvogel door den mensch +niet gespaard, maar zonder mededoogen gedood. Toch is de Sperwer nog in +den tegenwoordigen tijd bij vele volken van Azië een hooggeschatte +jachtvogel. Ook in Europa werd hij voor het vluchtbedrijf gebruikt; het +mannetje diende zelden voor dit doel; het wijfje echter werd afgericht +voor de vlucht op Kwartels en allerlei kleine Vogels, gelijk thans nog +dikwijls geschiedt in de zuidelijke gedeelten van den Oeral. Ook in +Perzië en Indië jaagt men nog met Sperwers.</p> +<hr class="tb"> +<p>Onze <span class="ex">Havik</span>, <span class= +"ex">Duivenvalk</span> of <span class="ex">Patrijzenvalk</span>, in +’t Oud-Friesch <span class="ex">Hauck</span> geheeten (<i lang= +"la-x-bio">Astur palumbarius</i>), beantwoordt geheel aan het type van +de groep, die zijn naam draagt. Van den Sperwer verschilt hij door een +meer gedrongen lichaamsbouw, een langeren snavel, een meer afgeronden +staart en dikkere pooten. Hij is een groote, forsch gebouwde Roofvogel: +het mannetje heeft 55 cM. lengte en 1.1 M. vlucht (vleugel 31, staart +22 cM.); het wijfje is 12 à 15 cM. langer en heeft 15 à +18 cM. meer vlucht (vleugel 39 cM.). In het volkomen kleed zijn de +bovendeelen zwartachtig grijsbruin en meer of minder aschkleurig blauw +getint, de onderdeelen wit, elke veer met bruinzwarte schaftstrepen en +golflijnen. De snavel is hoornzwart, de washuid lichtgeel, het oog +hooggeel, de voet geel. In het jeugdkleed zijn de bovendeelen bruin, +elke veer met roestgele kanten en vlekken, de onderdeelen +roestroodachtig, later witachtig roestkleurig met bruine, overlangsche +vlekken. De snavel en het oog, de voet en de washuid zijn bij de jongen +lichter van kleur dan bij de volwassenen.</p> +<div class="figure xd20e1980width"><img src="images/p2525.jpg" alt= +"Havik (Astur palumbarius). Jong mannetje. ¼ v. d. ware grootte." +width="534" height="673"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Havik</span> (<i lang= +"la-x-bio">Astur palumbarius</i>). Jong mannetje. ¼ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>Het verbreidingsgebied van den Havik omvat het grootste deel van +Europa en van Middel-Azië; in de hiertoe behoorende landen komt +hij volstrekt niet overal voor, en niet in alle door hem bewoonde +gewesten even veelvuldig. Hier te lande broedt hij in alle eenigszins +uitgestrekte bosschen van Limburg, Noordbrabant, Utrecht, Gelderland en +Friesland; hij is hier standvogel, maar zwerft in het winterhalfjaar +rond. In de boschrijke streken van Duitschland is hij een gewone +verschijning; daar waar geen toezicht gehouden wordt op de jacht, neemt +hij eerder toe dan af, terwijl in andere districten het tegendeel +voorkomt. Uit oorden, waar hij zich eens gevestigd heeft en de +voorwaarden voor zijn bestaan verwezenlijkt vindt, laat de Havik zich +moeielijk verdrijven. Hij verlangt een met dicht houtgewas begroeide +streek om veilig te kunnen rusten en zich gemakkelijk op zijn buit te +kunnen storten, maakt bijna geen verschil tusschen naaldhout en +breedbladige boomen en geeft de voorkeur aan bosschen, die met akkers +en weiden afwisselen; in groote wouden komt hij echter veelvuldiger +voor dan in kleine. In het koude jaargetijde zwerft hij rond; de jonge +Vogels, die in noordelijke streken zijn uitgebroed, verlaten deze +geregeld in den winter.</p> +<p>De Havik, een eenzaam levende, ongezellige klant, wiens verkeer met +zijn echtgenoote tot den paartijd beperkt blijft, is een hoogst +onstuimige, drieste, snelle, sterke en tevens listige en schuwe +Roofvogel. Zijn vlucht is altijd snel, doch wordt bij het stooten +zoozeer bespoedigd, dat zij aanleiding geeft tot een ruischend geluid; +ook laat hij zich dikwijls op zijne wieken drijven en spreidt den +langen staart dan gewoonlijk eenigszins uit. Misschien biedt bij geen +anderen Valkvogel de vlucht zooveel verscheidenheid van beweging aan +als bij den Havik. Hoewel hij een groote snelheid bereikt, maakt hij +scherpe en onverwachte wendingen; in ’t eene oogenblik onstuimig +voortijlend, toont hij in het andere een voor zulk een grooten Vogel +werkelijk verrassende behendigheid. Plotseling snel omhoogstijgend, +zweeft hij eenige malen rond, stort eensklaps naar beneden, vliegt +zonder eenigszins te aarzelen tusschen dicht bijeenstaande boomen door +en bevindt zich nu eens op groote dan weer op geringe hoogte. Op den +grond beweegt ook hij zich gebrekkig, gewoonlijk huppelend, slechts +zelden stappend. Zijn stem is een krachtig, ver hoorbaar, wanluidend +gekrijsch, dat echter niet dikwijls weerklinkt. Het langgerekte +„iwieè” geeft boosheid of verdriet te kennen; +vreugde over een welgeslaagde jacht wordt aangeduid door +„iwieè iwieè”; bij de paring schreeuwt hij +„gek gek gek”, „giek giek giek” en later snel +achtereen „kjak kjak”; als vrees hem bevangt, laat hij de +klanken „wieè wieè” of het zachte +„wieswies” hooren. <span class="pagenum">[<a id="xd20e1994" +href="#xd20e1994" name="xd20e1994">526</a>]</span></p> +<p>Men ziet den Havik aan ’t werk en in beweging op iederen tijd +van den dag, ook in de middaguren, die door de meeste Roofvogels aan de +rust worden gewijd. Tamelijk geregeld doorkruist hij een groot gebied; +op plaatsen, waar hij een gelukkige vangst heeft gedaan, keert hij +geruimen tijd achtereen iederen dag terug. Zijn verbazingwekkende +vraatzucht noodzaakt hem bijna voortdurend te jagen; evenals de +Sperwer, is hij zelden werkelijk bevredigd, maar altijd hongerig, +althans moordgierig. Hij maakt jacht op alle Vogels, hetzij ze zoo +groot zijn als de Trap of het Auerhoen of zoo klein als een Vink, en op +alle Zoogdieren, die hij meent te kunnen vermeesteren. Hij stoot op den +Haas om hem het leven te benemen, neemt de bijtlustige Wezel van den +bodem op, zooals hij het Eekhoorntje van het nest wegneemt, rooft den +vliegenden zoowel als den zittenden Vogel, den zwemmenden Vogel zoowel +als het loopende Zoogdier en haalt zijn buit zelfs uit schuilplaatsen +te voorschijn. Ontzetting maakt zich soms meester van de dieren, die +door hem aangevallen worden; dikwijls zijn deze er zoo door bevangen, +dat zij roerloos blijven zitten. De roofgierigheid van den Havik wordt +slechts door zijn vermetelheid overtroffen; beide zijn echter nog +geringer dan zijn moordlust: hij kent geen mededoogen.</p> +<p>Aanhoudend maakt hij jacht op onze huisdieren; een enkel paar +Haviken kan binnen weinige maanden de rijkst voorziene duiventil +ontvolken. De Duiven slaan, zoodra zij den Havik gewaar worden, ijlings +op de vlucht; deze echter schiet in schuins benedenwaartsche richting +haar pijlsnel achterna en tracht er een te grijpen, gewoonlijk door van +boven af op zijn slachtoffer te stooten. Dit geschiedt met zulk een +snelheid, dat het aanleiding geeft tot een ruischen, dat op 100 +à 150 schreden afstands hoorbaar is. Als hij er niet in slaagt +de Duiven door vervolging buit te maken, neemt hij zijn toevlucht tot +list. „Op mijn landgoed in Podolië”, bericht +<span class="ex">Graaf</span> <span class="sc">Wodzicki</span>, +„worden vele Duiven gefokt; weldra zagen wij alle duiventillen +overvuld. Het groote aantal Duiven lokte weldra alle Haviken en Valken +uit den omtrek aan. Men weet, dat deze Vogels elkander niet slechts +tegen gevaar waarschuwen, maar ook op een gelegenheid tot rooven attent +maken, elkander dus een gastmaal aanbieden. Mijne Duiven werden nu fel +vervolgd; hun aantal verminderde sterk; zij durfden niet meer naar den +akker vliegen en zochten daarom haar voedsel tusschen de gebouwen. De +vermeerderde ervaring van de Duiven, spoorde de Roofvogels tot grootere +list aan. De Duiven verlieten hare schuilplaatsen zeer zelden en vlogen +altijd dicht bij den grond langs; ook begaven zij zich nooit ver buiten +den hof. Toen deze eigenaardige toestand meer dan een week geduurd had, +gaven de meeste Roofvogels de jacht op en verlieten de streek; twee +sluwe Haviken echter wisten door een verstandige handelwijze iederen +dag hun kost te verdienen. De eene zat uren lang met opgezette veeren +in een tamelijk verborgen hoek op een stroodak, roerloos, met +ingetrokken hals, blijkbaar de houding van een Uil nabootsend. Weldra +werden de Duiven gemeenzamer en gingen op hetzelfde dak zitten: de +booswicht verroerde zich niet; zoodra echter de Vogels af- en +aanvlogen, schoot hij als een pijl uit den boog op hen los en miste +zelden zijn buit, waarmede hij telkens in de boomgaard vloog, +waarschijnlijk, omdat de ervaring hem geleerd had, dat in dezen +tusschen de gebouwen liggenden tuin geen geweer werd afgeschoten. De +tweede Havik, nog schranderder, moediger en vindingrijker dan de +vorige, kwam iederen dag omstreeks hetzelfde uur aanvliegen, maakte de +Vogels zoo verschrikt, dat zij in de duiventil de wijk namen en begon +daarna een formeele drijfjacht. Hij ging n.l. op het invliegplankje +zitten, liep om het hok heen, nam daarna met uitgespreide vleugels +plaats op de eene zijde van de duiventil en trommelde, steeds op +dezelfde plaats ronddansend, zoolang tegen de planken, dat eindelijk +een Duif haar woning verliet, die hij dan onmiddellijk +nazette”.</p> +<p>Zoogdieren vervolgt de Havik met even onvermoeide volharding als +Vogels. „Jonge Hazen,” zegt <span class="sc">Brehm</span>, +de vader, „overmeestert hij zonder moeite, op de oude echter +maakt hij jacht volgens een goed overwogen plan. Als <span class= +"ex">Lampe</span> zich door de vlucht tracht te redden, stoot de Havik +herhaaldelijk met den snavel op hem neer en grijpt den Haas eerst dan +met de klauwen aan, wanneer het slachtoffer door bloedverlies afgemat +is, waarna hij hem langzamerhand met den snavel en de klauwen om +’t leven brengt.” Als de gelegenheid gunstig is, bepaalt de +Havik zich trouwens volstrekt niet tot één enkel +slachtoffer; hij begint met zoovele Vogels te dooden, als hij vangen +kan en eet ze daarna op zijn gemak op.</p> +<p>Waarschijnlijk is de reden van de ongezelligheid van den Havik te +zoeken in zijn ongeloofelijke roofgierigheid. Bij gevangen exemplaren +werd dikwijls opgemerkt, dat zij de leden van hun eigen gezin niet +sparen. De sterkste Havik vreet zijn zwakkeren soortgenoot op, zelfs +wanneer deze zijn echtgenoot, zijn kind, zijn vader of zijn moeder +is.</p> +<p>Een onbeschrijfelijke haat wordt den Havik betoond, zoodra hij zich +laat zien. Vooral de Kraaien, die gedurende hun rust waarschijnlijk +soms het slachtoffer worden van zijn roofzucht, vervolgen hem +onvermoeid en vallen hem met ware doodsverachting aan. „Een +Havik”, verhaalt <span class="sc">Brehm</span> Sr., „die +door drie Kraaien werd vervolgd, trachtte nu en dan een van zijne +belagers te grijpen; zij wisten hem echter zoo behendig te ontwijken, +dat het hem nooit gelukte er een te verwonden. Nadat zij +zóó een poos met den Havik rondgevlogen hadden, zag deze +op een afstand van 300 schreden Duiven op een dak; onmiddellijk ijlde +hij er heen en schoot in schuinsche richting 160 M. ver naar beneden, +maar kwam zonder Duif terug. De Kraaien waren, naar het schijnt, geheel +verbluft over zijn „stooten”. Zoolang hij zweefde, konden +zij hem zeer gemakkelijk bijhouden, toen hij echter begon te stooten, +was geen hunner in staat om hem te vergezellen. Eerst toen hij weer +omhoogsteeg, begonnen zij opnieuw hem te plagen. Zij zaten hem nogmaals +eenigen tijd na; plotseling begon hij in een niet zeer schuinsche, +bijna loodrechte richting te stooten, legde zoo een afstand van 200 M. +af, ving een Duif en vloog met haar weg. De Kraaien bemerkten hem +echter zeer spoedig en bestookten hem van zoo nabij, dat hij zijn buit +moest laten varen en iedere poging om een anderen te krijgen moest +opgeven.”</p> +<p>De horst wordt op de oudste en hoogste boomen van het woud, meestal +op dikke takken dicht bij den stam gebouwd. In de laatste helft van +April of in het begin van Mei is de tijd van het broeden gekomen; het +nest bevat dan 2, 3 of 4 groote eieren, die op groenachtig witten grond +in geringe mate met gele vlekken geteekend en dikwijls geheel ongevlekt +zijn. Het wijfje broedt met groote zelfverloochening en verlaat het +nest niet, zelfs wanneer zij herhaaldelijk gestoord wordt; zij vliegt +soms niet eens op, wanneer er met hagel op het nest wordt geschoten. +Beide ouders trachten iederen aanval <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e2022" href="#xd20e2022" name="xd20e2022">527</a>]</span>op hun +horst af te weren en toonen dan een moed, die soms in doldriftige +vermetelheid ontaardt. Men heeft opgemerkt, dat zij met woede +toeschieten op iemand, die in den boom klimt, waarin zich hun nest +bevindt; zelfs is het herhaaldelijk voorgekomen, dat een Havik +gedurende den broedtijd, zonder eigenlijk lastig te zijn gevallen, op +menschen en zelfs op Paarden aanviel. De jongen groeien schielijk; zij +vreten trouwens <span class="corr" id="xd20e2024" title= +"Bron: ongeloofeijk">ongeloofelijk</span> veel; beide ouders hebben +volop werk om den honger van hun kroost te bevredigen. De horst wordt +dan een ware slachtplaats. De beide volwassen Vogels brengen er al wat +zij vinden, zelfs geheele nesten met de daarin aanwezige jongen, vooral +van Lijsters en Merels.</p> +<p>Wegens de onberekenbare schade, die de Havik aanricht en die zeer +dikwijls den mensch direct treft, wordt deze arglistige roover overal +ijverig vervolgd.</p> +<p>In gevangenschap gedraagt de Havik zich even afschuwelijk als in de +vrije natuur. Zijn woestheid en kwaadaardigheid, zijn +onverdraagzaamheid en moordzucht wekken in de hoogste mate onzen +afkeer. Jong uit het nest genomen jongen werden vroeger door onze +valkeniers veelvuldig voor het vluchtbedrijf afgericht en voornamelijk +gebruikt voor de vlucht op Patrijzen, Fazanten en Konijnen; dit +jachtbedrijf kon gemakkelijker uitgeoefend worden dan de hooge jacht +met den Valk, daar de Havik steeds in de laagte vliegt, zoodat men ook +in bosschen kan jagen en niet te paard behoeft te zijn. Door alle +Aziaten, die zich met de valkerij bezig houden, wordt de Havik ook +thans nog hooggeschat. In Indië is hij de meest gezochte van alle +jachtvalken. Voor een goed afgericht wijfje betaalt men gewoonlijk 20 +à 50, voor een mannetje 10 à 30 ropijen.</p> +<hr class="tb"> +<p>In Afrika wordt de plaats van onze Haviken ingenomen door verwante +Vogels, die men <span class="ex">Zanghaviken</span> (<i lang= +"la-x-bio">Melierax</i>) heeft genoemd. Zij onderscheiden zich van +hunne Europeesche neven door een slankeren lichaamsbouw, een zwakkeren +snavel, iets langere vleugels, een afgeronden staart en voeten, welker +hoogere en slankere loop betrekkelijk kortere teenen en klauwen +draagt.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De grootste soort van dit geslacht, de eigenlijke <span class= +"ex">Zanghavik</span> (<i lang="la-x-bio">Melierax musicus</i>), +bewoont Zuid-Afrika, een kleinere, weinig van hem verschillende vorm, +de <span class="ex">Sprinkhanenhavik</span> (<i lang= +"la-x-bio">Melierax polyzonus</i>), Middel-Afrika. <span class= +"sc">Levaillant</span> bericht, dat de Zanghavik op alleenstaande +boomen zich ophoudt, Hazen, Patrijzen, Kwartels, Ratten, Muizen en +andere dieren rooft, een groot nest bouwt en hierin 4 zuiver witte, +rondachtige eieren legt. Volgens hem bezit de mannelijke Zanghavik de +gave van het gezang en draagt een tamelijk uitvoerig liedje, zij het +dan ook op een vreemdsoortige wijze, geruimen tijd achtereen voor. Bij +den Sprinkhanenhavik, die ik dikwijls heb nagegaan, was van gezang geen +sprake: een tamelijk lang gerekt gefluit was al wat hij ten gehoore +bracht. In de kooi gedragen deze Haviken zich geheel anders dan hunne +inheemsche verwanten; zij zijn bedaard en stil, blijven, evenals de +Edelvalken, uren lang op dezelfde plaats zitten, leeren, evenals deze, +hun verzorger spoedig kennen en worden, wanneer zij geruimen tijd met +hem omgegaan hebben, zeer gemeenzaam. Ons klimaat verdragen zij niet +lang.</p> +<p class="tb">*</p> +<p>De <span class="ex">Kuikendieven</span> (<i lang= +"la-x-bio">Circus</i>) zijn middelmatig groote, slank gebouwde +Valkvogels met kleinen, zwakkelijken romp, een fijnen, zwakken, sterk +gekromden snavel met langen haak en stompen tand, zeer lange, slanke +voeten met korte teenen, groote en lange, maar tamelijk smalle +vleugels, een middelmatig langen, breeden staart en een zacht, als +zijde glinsterend vederenkleed. In den vleugel steken de derde en de +vierde slagpen voorbij de overige uit; de eerste daarentegen is +opmerkelijk kort. De veeren van het aangezicht vormen een sluier.</p> +<p class="tb"></p> +<p>Onze <span class="ex">Blauwe Kuikendief</span>, in Gelderland +<span class="ex">Elsebusch</span> of <span class="ex">Blauwe +Stootvogel</span>, in Noordbrabant <span class="ex">Elsepuist</span>, +in Groningen <span class="ex">Blauw Schild</span>, in Friesland +<span class="ex">Blauwe Valk</span> of <span class="ex">Blauwe +Hanenschrobber</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Circus cyanus</i>), +is een van de fraaiste Valkvogels van ons werelddeel. De geheele +bovenzijde van het oude mannetje, met uitzondering van den bruin en wit +overlangs gestreepten nek, heeft een licht aschkleurig bruine, de +onderzijde een witte kleur. Bij het oude wijfje is de bovenzijde +vaalbruin; de veeren van achterkop, achterhals en bovenvleugel hebben +roestgeelachtige randen; de onderzijde heeft op roestgeelachtigen grond +bruinachtige, overlangsche vlekken; de staart is met bruine en +roestgele banden geteekend. De iris, de voet en de washuid zijn +citroengeel, de snavel is hoornzwart. Totale lengte 48, vlucht 113 cM. +(vleugel 36, staart 21 cM.)</p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Blauwen Kuikendief is tamelijk +uitgestrekt. Hij bewoont geheel Middel-Europa en bovendien een groot +deel van Middel-Azië, bezoekt op den trek alle landen van +Noord-Afrika tot aan den evenaar en eveneens geheel Zuid-Azië, +zoover het de eischen bevredigt, die hij aan een behaaglijk leven +stelt. In noordelijke richting vormt de 55e breedtegraad ongeveer de +grens van zijn verbreidingsgebied. Hij is een kenmerkende Vogel voor de +vlakten, vooral voor die met onderling afwisselende velden, weiden en +waterplassen. In Nederland ontmoet men hem van Maart tot October. +Enkele exemplaren blijven den winter over. In lage, moerassige streken +is hij niet zeldzaam. Broedend heeft men hem waargenomen in Drenthe, +Friesland, Overijsel, Gelderland en Noordbrabant.</p> +<hr class="tb"> +<p>In Zuid-Rusland, de Donau-laaglanden, Turkije en Griekenland, het +zuiden van Middel-Azië en Noord-Afrika ontmoet men, in plaats van +den Blauwen Kuikendief, den <span class="ex">Steppenkuikendief</span> +(<i lang="la-x-bio">Circus macrurus</i>), die zeer zeldzaam ook hier te +lande aangetroffen wordt. Het oude mannetje onderscheidt zich door de +bleekere of loodkleurig grijze, op den rug witte kleur, de duidelijk +aschgrauw gestreepte staartwortel- en staartveeren en de zwarte +vleugelspitsen, het oude wijfje door de bruine veeren met +lichtroestkleurige kanten van de bovenzijde en van de borst, alsmede +door de roodgele, roestkleurig overlangs gevlekte veeren van de +onderdeelen; de jonge Vogels hebben een ongevlekte, roestgele +onderzijde.</p> +<hr class="tb"> +<p>Tusschen de beide genoemde soorten van Kuikendieven bestaat slechts +een onbeduidend verschil in zeden en gewoonten; wij kunnen ons daarom +in het nu volgende overzicht tot den Blauwen Kuikendief bepalen. Als +deze in de laatste dagen van Maart bij ons teruggekeerd is en zich weer +in zijn broedgebied gevestigd heeft, leidt hij een zoo geregelde +levenswijze, dat men hem hier stellig niet voorbij zal zien. In +<span class="pagenum">[<a id="xd20e2117" href="#xd20e2117" name= +"xd20e2117">528</a>]</span>schommelende vlucht, wankelend en schijnbaar +onvast van beweging, dicht bij den bodem langs voortijlend, nu eens +zwevend met boven het lichaam opgeheven vleugels, dan weer door flauwe +vleugelslagen zijn vaart bespoedigend, volgt hij zijne gewone wegen, +bij voorkeur langs een boschje, een beek of een sloot, ook wel langs +een reeks van struiken, laat zich herhaaldelijk op den bodem vallen, +alsof hij bij iedere nederdaling een slachtoffer grijpt, rijst echter +meestal zonder iets gevangen te hebben weer omhoog, zet zijn vlucht als +vroeger voort en keert eindelijk langs een wijden boog naar het +uitgangspunt van zijn zwerftocht terug.</p> +<p>De Blauwe Kuikendief bouwt zijn horst op een slordige wijze, dit +geschiedt steeds op den grond, soms op een lagen doornstruik, op jonge +houtkappingen of in het jonge koorn, in het hooge gras van moerassige +weiden en zelfs tusschen riet en andere moerasplanten, hier echter +altijd op een droge, met biezen begroeide plek. Eigenlijk is het nest +eenvoudig een verwarde hoop van droge rijsjes, gras- en riethalmen, +aardappelstengels, mistkluiten en dergelijke stoffen, die eerst met de +pooten opgenomen en op haar plaats gelegd, vervolgens bijna zonder +medewerking van den snavel samengevoegd en van binnen met mossen, haren +van dieren, veeren en andere op dezelfde wijze aangesleepte, zachte +materialen slordig bekleed worden. De eieren ten getale van 4 of 5, +zelden 6, gelijken nog het meest op die van Uilen; zij zijn groenachtig +wit van kleur, meestal zonder eenige teekening; indien deze aanwezig +is, bestaat zij eenvoudig uit enkele kleine, roodachtig grijze of +geelbruine, ronde vlekjes. De jongen zien er allerliefst uit in hun +dicht, aan de oppervlakte grijsachtig getint jeugdkleed; in het nest +zitten zij met de koppen bij elkaar, drukken zich bij de komst van een +vreemd wezen plat op den bodem neer en blijven in deze houding, alsof +zij dood zijn, totdat de vijand hen grijpt of zich weder verwijderd +heeft; intusschen houden zij zich stil, hoewel zij anders hun +geschreeuw, dat aan ’t piepen van jonge kuikens herinnert, +duidelijk genoeg laten hooren. Aanvankelijk zwerven zij in gezelschap +van hunne ouders door het broedgebied en krijgen van deze onderricht en +opleiding voor de jacht; weldra echter wordt de lust om hun eigen gang +te gaan in hen levendig en voordat er 3 weken voorbijgegaan zijn, +leiden zij hetzelfde leven als de volwassen Vogels. Het valt niet te +ontkennen, dat de fraaie, lichtblauwe Vogel, vooral in het voorjaar, +als hij boven de groene akkers zweeft, een sieraad van de vlakte +genoemd mag worden. Evenmin mag men over ’t hoofd zien, dat hij +door het verslinden van Muizen en Insecten, vooral Sprinkhanen, ons +groote diensten bewijst, door het wegvangen van Hagedissen en +Kikvorschen, die na de Muizen waarschijnlijk zijn voornaamste voedsel +uitmaken, ons op zijn minst genomen geen nadeel berokkent. Wegens de +vele overtredingen, waaraan hij zich schuldig maakt, kan hij echter +geen aanspraken doen gelden op onze bescherming. In weerwil van zijn +schijnbare zwakkelijkheid is hij een even drieste als gevaarlijke +vijand van alle dieren, die hij vermeesteren kan. Vele kleine +Zoogdieren, voor zoover zij niet grooter zijn dan een Ziesel of een +jonge Haas, alle jonge, nog weerlooze Vogels, die in een nest op den +bodem geboren zijn, de halfwassen Fazanten en Patrijzen zoowel als de +Boschzangers, hebben zijne roofgierige klauwen te vreezen. Hoewel +Vogels, die hun volkomen kleed reeds bezitten en tot vliegen in staat +zijn, hem gemakkelijk kunnen ontkomen, kost het medenemen van het +broedende wijfje hem in sommige gevallen niet meer moeite dan het +ontvoeren van de halfvolwassen Vogels uit hun nest of het rooven van de +eieren.</p> +<p>Met de Kraaien leeft de Blauwe Kuikendief in voortdurenden strijd; +van moedige, kleine Vogels, vooral van Zwaluwen en Kwikstaarten, heeft +hij veel te verduren. Bovendien wordt hij lastig gevallen door +parasieten, die op en in zijn lichaam leven. De eierenzoeker is voor +hem de gevaarlijkste mensch, want den jager weet hij in de meeste +gevallen te ontkomen. Met den Ooruil lokt men in den regel slechts +jonge Vogels aan, tenzij in de nabijheid van de horst. Vallen leiden +gewoonlijk ook niet tot het gewenschte doel, met uitzondering misschien +van een zorgvuldig verborgen sprenkel, die op behoorlijke wijze met een +lokaas voorzien is. De uitkomst van de jacht is dus steeds eenigszins +twijfelachtig.</p> +<p>In de kooi houdt zelfs de oud gevangen Kuikendief zich veel rustiger +dan alle tot andere geslachten behoorende Valkvogels. Om hem in +’t leven te houden moet men zijn disch met allerlei kleine dieren +voorzien, om hem groot te brengen het voedsel bovendien vooraf stuk +maken.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Aschgrauwe Kuikendief</span> (<i lang= +"la-x-bio">Circus pygargus</i>) bewoont ten deele dezelfde gewesten als +de vorige soort en vervangt haar in andere. Hij heeft een minder +duidelijken sluier, is veel slanker en een weinig kleiner: totale +lengte 44, vlucht 125 cM.; de vleugels zijn naar evenredigheid langer +en puntiger, de staart langer (vleugel 48, staart 23 cM.). Het oude +mannetje, dat ongetwijfeld de fraaiste van onze Kuikendieven is, heeft +den kop en de bovenborst blauwachtig aschgrauw, welke kleur op den nek +en den rug, wegens de donkere vederzoomen, die hier duidelijk op den +voorgrond treden, in donker aschgrauw overgaat; de onderborst, de buik +en de verlengde schenkelveeren zijn wit, doch met smalle, roestroode +schaftstrepen zeer fraai geteekend. De handpennen zijn zwart, de +armpennen licht aschkleurig blauw met een zwarten band, de achterste +armpennen bruingrijs, de beide middelste staartveeren aschgrauw, de +overige lichter, de beide buitenste roestbruinachtig, alle met zwarte +dwarsbanden. De iris is bij de oude Vogels levendig hooggeel, bij de +jongen bruin, de snavel blauwzwart, de washuid geel, de zeer hooge en +dunne voet waskleurig geel.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Aschgrauwen Kuikendief is niet minder +uitgestrekt dan dat van zijne reeds genoemde verwanten; deze Vogel +behoort echter meer in het oosten dan in het westen van het noordelijke +faunistische Rijk der Oude Wereld thuis. In Nederland houdt hij zich +van April tot October op; hij werd broedende gevonden in droge streken +van Noord- en Zuid-Holland, Noordbrabant, Gelderland, Overijsel, Drente +en Friesland, waar hij gewoonlijk in open bosschen en in de duinen +nestelt. In Duitschland behoort hij tot de minder veelvuldige soorten +van zijn geslacht, hoewel hij op voor hem geschikte plaatsen niet +ontbreekt. Hij houdt van uitgestrekte weiden of van moerassen, die in +den zomer grootendeels droog zijn, vestigt zich daarom bij voorkeur in +de nabijheid van rivieren en vooral in laaglanden, die gedurende den +winter bij hoogen waterstand blank staan.</p> +<hr class="tb"> +<p>De laatste soort van dit geslacht, die wij te beschrijven hebben, is +de <span class="ex">Bruine Kuikendief</span>, <span class= +"ex">Klem</span>, <span class="ex">Kiekendief</span>, <span class= +"ex">Wouw</span> of <span class="ex">Rietwouw</span>, op Texel +<span class="ex">Schor</span>, in Noordbrabant <span class= +"ex">Koop</span>, in Friesland <span class="ex">Hanenbijter</span>, +<span class="ex">Hanenschrobber</span>, <span class= +"ex">Muizenbijter</span>, <span class="pagenum">[<a id="xd20e2173" +href="#xd20e2173" name="xd20e2173">529</a>]</span><span class= +"ex">Hanemosk</span>, in ’t Friesch <span class= +"ex">Hoanskribber</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Circus +aeruginosus</i>). De kleur van het kleed loopt niet slechts bij de +mannetjes en wijfjes en bij de jongen en volwassenen, maar ook in de +verschillende tijden van ’t jaar vrij sterk uiteen. Bij het oude +mannetje hebben de veeren van het voorhoofd en de kruin bruingele +randen, overigens zijn de bovendeelen koffiebruin; de veeren van +voorhals en voorborst zijn geelbruin gevlekt, die van de overige +onderdeelen roestrood, aan den top lichter, de handpennen zwartbruin, +een deel van de armpennen en de groote vleugeldekveeren fraai +aschgrauw, de stuurpennen lichter grijs en met een roodachtig waas. De +kleur van het oude wijfje is minder levendig en biedt minder +afwisseling aan dan die van het oude mannetje; vooral het aschgrauw van +den vleugel en den staart is zelden aanwezig; de staart is van boven +gezien grijsbruin, de kop geelachtig wit met donkere schaftstrepen, een +vlek aan weerszijden van den nek, de schouders, de (weinig ontwikkelde) +sluier en de borst zijn eveneens lichter van kleur. Bij den jongen +Vogel, die over ’t geheel genomen op het wijfje gelijkt, heeft +effen donkerbruin de overhand; de bovenkop, de nek en de keel zijn +geelachtig. Het oog is bij de ouden geel, bij de jongen bruin; de +pooten en de washuid zijn geel. Totale lengte 55, vlucht 136, vleugel +43, staart 24 cM. Het wijfje is 3 à 4 cM. langer en heeft 7 +à 9 cM. meer vlucht.</p> +<div class="figure xd20e2184width"><img src="images/p2529.jpg" alt= +"Bruine Kuikendief (Circus aeruginosus). ¼ v. d. ware grootte." +width="720" height="515"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Bruine Kuikendief</span> +(<i lang="la-x-bio">Circus aeruginosus</i>). ¼ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>Bezuiden den 57en breedtegraad ontbreekt de Bruine Kuikendief in +geen der landen van Europa; men treft hem hier aan in alle gewesten, +die de eischen bevredigen, welke hij aan zijn verblijfplaats stelt. +Bovendien ontmoet men hem geregeld in geheel West-Azië, in +noordelijke richting tot ongeveer op de breedte van het +Altaï-gebergte; verder oostwaarts wordt hij steeds zeldzamer; aan +den Amoer en in China krijgt men hem slechts zeer zelden te zien. Op +den trek doorreist hij het vasteland van Zuid-Azië en ook een +groot deel van Afrika. Meer dan eenige andere Kuikendief is hij aan de +lage landen gebonden; moeras en water zijn volstrekt noodig voor zijn +bestaan; men mag gerust zeggen, dat hij beide nooit uit het oog +verliest. In ons vaderland vindt men hem van Maart tot September in +moerassige, met riet begroeide streken overal. In vele van deze +gewesten is hij de meest talrijke van alle Roofvogels. Soms overwintert +hier een enkel exemplaar.</p> +<p>Door levenswijze en aard is de Bruine Kuikendief een onedele +Roofvogel. Wegens zijn zwakken lichaamsbouw kan hij geen ander dan +krachteloos wild jagen, dat hij op den grond of in een schuilhoek van +het moeras overvalt en in den echten zin van ’t woord vermoordt. +Angstvallig ontwijkt hij den mensch; behendig weet hij zich in +veiligheid te stellen door in het riet of naar ontoegankelijke +gedeelten van het moeras te vluchten; op deze wijze ontkomt hij, zonder +eigenlijk schuw te zijn, in de meeste gevallen aan zijne vervolgers. +Zijn voedsel bestaat bijna uitsluitend uit water- en moerasvogels en +hun kroost, zoowel wanneer dit nog in den eitoestand verkeert, als na +het verlaten van de eischaal. Alleen wanneer hij geen Vogels kan +krijgen, behelpt hij zich met Amphibiën, Visschen en Insecten. Dat +hij een even behendige als kwaadaardige nestenzoeker is, weten de oude +Vogels zeer goed; zij trachten hem daarom op allerlei wijzen van hunne +nesten verwijderd te houden en vervolgen hem met jammerlijk geschreeuw +en woedende snavelhouwen. De Wilde Ganzen, Eenden en andere Zwemvogels +bedekken hunne eieren, wanneer zij deze voor een tijd moeten verlaten, +met nestmateriaal en trachten ze hierdoor voor de oogen van den Bruinen +Kuikendief te verbergen.</p> +<p>Alleen in den paartijd verloochenen deze Roofvogels hun tragen aard, +hun als ’t ware kruipend leven, alleen dan verlaten zij het +moeras en het rietveld om onder allerlei vreemdsoortige kapriolen hoog +in de lucht rond te stoeien, alsof zij toonen willen, wat zij van +’t vliegen verstaan. Een paar van deze Vogels, die overigens zoo +verborgen leven, dat men ze bijna gedurende het geheele jaar niet +opmerkt, kan in de maand April een geheele streek +verlevendigen.—Het nest wordt op moerassige plaatsen, tusschen +riethalmen of struiken, van riet en andere waterplanten gebouwd; het +rust veelal onmiddellijk op het water. Op zijn vroegst in de laatste +dagen van April, meestal niet voor de eerste dagen van Mei, vindt men +er het voor het broeden noodige aantal eieren in, in den regel 4 of 5, +zelden 6. Zij hebben een oneffene of althans <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e2199" href="#xd20e2199" name= +"xd20e2199">530</a>]</span>doffe, glanslooze schaal van groenachtig +witte of blauwgroene kleur.</p> +<p>Van alle Kuikendieven is de Bruine zonder eenigen twijfel de +schadelijkste.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een afzonderlijke onderfamilie vormen de <span class= +"ex">Gierbuizerden</span> (<i lang="la-x-bio">Polyborinae</i>), +Amerikaansche Roofvogels, welker kenmerken gelegen zijn in een +betrekkelijk langen snavel, welks bovenhelft aan den wortel recht +loopt, aan de spits zwak gebogen is en vóór den korten +haak geen tand bezit, voorts in voeten met een hoogen en dunnen loop, +korte vleugels, een langen en breeden staart en een hard vederenkleed, +dat de teugels (in enkele gevallen ook de keel en het voorste deel van +’t voorhoofd) onbedekt laat, terwijl het op den achterkop uit +spitse veeren bestaat.</p> +<p>Deze merkwaardige Vogels vervangen in hun vaderland niet slechts de +Gieren, maar ook de Raven, Kraaien en Eksters. Men ontmoet ze in +Zuid-Amerika overal, van het zeestrand tot in de hooge bergstreken der +Andes. „De Gierbuizerden,” zegt <span class= +"sc">D’Orbigny</span>, „zijn voor alle bewoners van deze +gewesten, op welken trap van beschaving zij ook verkeeren, de +indringendste parasieten. Trouwe metgezellen van den wilden nomade, +begeleiden zij hem van den eenen woudzoom tot den anderen, langs de +oevers der rivieren of door de vlakte en zetten zich neer dicht bij de +plek, die hij tot tijdelijke verblijfplaats kiest. Waar men zich ook +voor eenigen tijd moge vestigen en een hut bouwen, steeds zal de +Gierbuizerd zich op het dak neerzetten en als ’t ware de eerste +zijn, die de woning in bezit neemt; steeds is hij gereed om zich te +ontfermen over de weggeworpen overblijfselen van het voedsel van den +eenzamen kolonist. Overal waar een vereeniging van menschelijke +woningen, een gehucht of een dorp, ontstaat, ziet men de Gierbuizerden +verschijnen; zij vatten post in de nabijheid en zwerven onophoudelijk +rond tusschen de huizen, die een overvloed van gemakkelijk verkrijgbaar +voedsel beloven. De onvermoeide werkzaamheid van den Gierbuizerd +schijnt nog toe te nemen, wanneer de tot hoogere beschaving geraakte +mensch aanvangt landerijen te ontginnen en zich met een groot aantal +huisdieren omgeeft. Zijn kostwinning is nu verzekerd; hij schroomt niet +zijn bedrijf uit te oefenen te midden van het dorp, waar hij zijn +voordeel doet met de achteloosheid der bewoners, nu eens door jonge +hoentjes te rooven, dan weer door het vleesch, dat te drogen hangt, te +stelen. Evenals de Gier, moet ook hij de gevolgen van de nalatigheid +der bewoners van dorpen en steden afwenden door het verslinden van +krengen en drek.” Twee soorten van deze onderfamilie houden +steeds de wacht bij de hutten der bewoners van de steppen en +woudzoomen, andere zwerven met dezelfde bedoeling om de woningen in +’t gebergte, weer andere houden zich op in de uitgestrekte +wouden, eenige eindelijk treft men langs de zeekust aan.</p> +<p>De vliegende Gierbuizerden zijn op een afstand kenbaar aan den +vierhoekigen vorm der uitgespreide vleugels, welker slagpennen +schijnbaar alle even ver reiken.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Chimachima</span> (<i lang="la-x-bio">Ibycter +crotophagus</i>), die het geslacht der <span class= +"ex">Schreeuwbuizerden</span> vertegenwoordigt, is vuilwit van kleur; +een streep, die zich van het oog naar den achterkop uitstrekt, de rug, +de vleugels en de staart zijn donkerbruin, de staartveeren hebben op +witachtigen grond smalle, zwartbruine dwarsbanden en een breede, +zwartbruine spits. Het mannetje en het wijfje verschillen weinig in +kleur. Lengte van het mannetje 38, van ’t <span class="corr" id= +"xd20e2233" title="Bron: wijfe">wijfje</span> 40, staartlengte 16 +à 17 cM.</p> +<p>De Chimachima is over een groot deel van Zuid-Amerika verbreid: in +Brazilië overal veelvuldig, in Guyana hoofdzakelijk beperkt tot de +steppe, vooral tot uitgedroogde moerassen, in Chili algemeen, op +Chiloë buitengewoon talrijk, niet ongewoon aan de kust van +Patagonië en van Vuurland. Het liefst houdt hij zich op in opene, +vlakke gewesten, vooral in veeweiden. Op Chiloë zit hij op alle +daken en volgt iederen ploeg. Geregeld ontmoet men hem ook aan de +zeekust, in ’t gebergte daarentegen boven een zekere hoogte niet +meer. Met vasten tred beweegt hij zich op den bodem; zijn vlucht is +niet zeer snel, daar zijn zweven door tamelijk vele vleugelslagen wordt +afgebroken. In hooge mate twistziek ligt hij met zijne soortgenooten +voortdurend overhoop, hoewel hij met andere, niet tot zijn orde +behoorende Vogels in tamelijk goede verstandhouding leeft. Hij vreet, +naar <span class="sc">Darwin</span> bericht, alles, zelfs het brood, +dat met het aanveegsel buitenshuis geworpen is, ook rauwe aardappelen, +die hij niet slechts bij de huizen wegsteelt, maar ook uit den grond +haalt, kort nadat zij gepoot zijn. Van alle Vogels verlaat hij het +geraamte van een kreng het laatst; men ziet hem dikwijls in de borstkas +van een Koe of van een Paard als in een kooi. Wormen en insectenlarven +zijn hem gedurende een deel van ’t jaar als spijs zeer welkom, +zoo ook de Luizen en andere Insecten of maden, die de huisdieren +kwellen. In de moerassen verzamelt hij Slakken en Amphibiën; aan +de kust vergast hij zich op de zeedieren, die door de golven op het +strand worden gespoeld. Op Vogels en Zoogdieren schijnt hij geen jacht +te maken. In zijn maag vond men maden en Wormen, Slakken en Visschen, +nooit echter overblijfselen van Vogels. Hij wordt lastig door zijn +diefachtigheid en driestheid, nog veel lastiger echter door zijn fijn, +schelklinkend, dikwijls herhaald gefluit, dat soms met recht +oorverdoovend mag heeten.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Falkland-Chimango</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ibycter australis</i>) onderscheidt zich o.a. door donkerder +kleur en aanzienlijker grootte van de vorige soort; hoewel hij met deze +eenige gewesten gemeenschappelijk bewoont, wordt hij veelvuldiger +aangetroffen aan de zuidelijke spits van het vasteland, en is +buitengewoon talrijk op de Falkland-eilanden, die het middelpunt van +zijn verbreidingskring schijnen uit te maken. Zijn voedsel bestaat voor +een groot deel uit het vleesch van doode dieren. Op sommige eilanden +moet voornamelijk de zee in zijn onderhoud voorzien. „Deze +Roofvogels,” zegt <span class="sc">Darwin</span>, „zijn +alles behalve schuw; zij komen in de onmiddellijke nabijheid van de +huizen en zoeken er allerlei afval op. Bij het door de jagers gedoode +wild verschijnen weldra een aantal Chimango’s, die, op den grond +zittend, geduldig wachten op hetgeen er voor hen overschiet. Dikwijls +vallen zij ook gewonde dieren aan: een aangeschoten Aalscholver, die +naar den oever was gevlucht, werd hier oogenblikkelijk aangevallen door +verscheidene Chimango’s, die door snavelhouwen zijn dood +verhaastten. De officieren van een oorlogschip, dat in den winter bij +de Falkland-eilanden gestationeerd was, vermeldden verscheidene +staaltjes van de buitengewone vermetelheid en roofgierigheid van deze +Vogels. Zoo overvielen zij een Hond, die in de nabijheid van een der +leden van het gezelschap lag te slapen. Op de ganzenjacht hadden +<span class="pagenum">[<a id="xd20e2254" href="#xd20e2254" name= +"xd20e2254">531</a>]</span>de jagers groote moeite om de +Chimango’s van het door hen gedoode wild af te houden. Dikwijls +loerden verscheidene van deze Vogels voor een konijnengat en vielen +gezamenlijk op het Konijn aan, zoodra het zijn hol verliet. Voortdurend +vlogen zij om het schip heen; zoolang het in de haven lag, was een +nauwgezet toezicht noodig om te verhoeden, dat zij het leer van het +touwwerk scheurden, of het vleesch en het wild van het achterdek van +het schip stalen.” Op den grond loopen zij opmerkelijk snel, +bijna zoo vlug als Fazanten; hun vlucht is echter log en plomp; zij +bewegen zich daarom meer loopend dan vliegend. De robbenvangers noemen +hen „Kraaien” wegens hun geschreeuw.</p> +<p class="tb">*</p> +<div class="figure xd20e2259width"><img src="images/p2531.jpg" alt= +"Carancho (Polyborus brasiliensis). ⅙ v. d. ware grootte." width= +"720" height="593"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Carancho</span> (<i lang= +"la-x-bio">Polyborus brasiliensis</i>). ⅙ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Tot de <span class="ex">Eigenlijke Gierbuizerden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Polyborus</i>) behoort de <span class="ex">Carancho</span>, +<span class="ex">Caracara</span> of <span class="ex">Traro</span> +(<i lang="la-x-bio">Polyborus brasiliensis</i>). Deze bereikt een +lengte van 70 bij een vlucht van 125 cM., de vleugel is 38, de staart +20 cM. lang. De veeren van den boven- en achterkop, die als een kuif +opgericht kunnen worden, zijn donker bruinachtig zwart, die van den rug +zwartbruin met witte dwarsstrepen, de vleugels donkerbruin; de +achterste groote dekveeren en de schouderveeren hebben lichte +dwarsstrepen; de wangen, de kin, de keel en de onderhals zijn wit of +geelachtig wit; de zijden van borst en hals zijn op dezelfde wijze +gestreept als de rug; de buik, de schenkels en de stuit zijn effen +zwartbruin; de slagpennen zwartbruin aan den wortel en de spits, in +’t midden echter wit met fijne, donkere dwarsbanden, stippels en +driehoekige randvlekken op de buitenvlag, de stuurpennen wit met zeer +smalle, lichtbruinachtige dwarsbanden en een breeden, zwartbruinen +eindband. Het oog is grijs of roodachtig grijs, de snavel licht +blauwachtig, de voet oranjegeel.</p> +<p>Paarsgewijs bewonen deze Vogels alle vlakke gewesten van +Zuid-Amerika, vooral de steppen en schraal bezette wouden. In de +oerwouden vindt men ze evenmin als in het gebergte. Buitengewoon +talrijk komen zij voor in moerassige landstreken.</p> +<p>Hun voedsel bestaat uit allerlei dierlijke stoffen. In de steppen +maken zij, evenals onze Buizerden, jacht op Muizen, kleine Vogels, +Amphibiën, Slakken en Insecten; aan ’t zeestrand gebruiken +zij ’t geen door de golven wordt aangevoerd. De <span class= +"ex">Prins</span> <span class="sc">Von Wied</span> vond in hun maag +overblijfselen van Insecten, vooral van Sprinkhanen, die in de +Braziliaansche vlakten zoo talrijk zijn. <span class="sc">Azara</span> +leerde hen kennen als vervolgers van Nandoes, van lammeren en van +hertkalveren. „Als een schapenkudde,” verhaalt hij, +„niet door een goeden Hond bewaakt wordt, gebeurt het soms, dat +de Carancho de pasgeboren lammeren bij levenden lijve begint te +verslinden en hen de darmen uit de lichaamsholte rukt. Als een van deze +vogels vreest, dat zijn kracht niet voldoende zal zijn voor het +overmeesteren van een buit, roept hij 4 of 5 van zijne kornuiten te +hulp; vooral hierdoor wordt hij gevaarlijk.” Op krengen treft men +hem geregeld aan. „Een dier, dat in de vlakte sterft,” zegt +<span class="sc">Darwin</span>, „verschaft eerst een gastmaal aan +den Gallinazo, daarna pikt de Carancho de beenderen schoon. Langs de +wegen in de woestijnachtige vlakten van Patagonië ziet men +dikwijls een vrij groot aantal van deze Vogels bezig met het verslinden +van de lijken der dieren, die van honger en dorst omgekomen +zijn.” Bij het landvolk is de Carancho zeer gehaat, omdat hij het +vleesch, dat te drogen ligt, met de grootste brutaliteit wegsteelt, tot +afwisseling echter ook zeer gaarne jonge Hoenderen rooft of andere +zwakke en zelfs sterke huisdieren lastig valt. Dikwijls ziet men hem op +den rug van een Paard of van een Muildier staan, zoekend <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e2306" href="#xd20e2306" name= +"xd20e2306">532</a>]</span>naar parasieten, maar tevens bezig met het +wegpikken van de korsten hunner wonden; het arme dier blijft met +ingezakten rug en hangende ooren rustig staan, daar het zich tegen den +Vogel toch niet verweren kan. Jachtgezelschappen, die met Honden en +Paarden uittrekken, worden over dag voortdurend begeleid door eenige +Carancho’s; deze nemen de geschoten Vogels dikwijls voor de oogen +van de schutters weg. Ook andere Roofvogels vliegen zij na, met het +doel hun een zooeven gevangen buit af te troggelen. Op hun beurt worden +zij zelve ook door allerlei Vogels gekweld en vervolgd. Zelfs met hunne +naaste verwanten twisten zij aanhoudend.—Bij ’t schreeuwen +legt de Carancho den kop geheel op den rug en brengt het ratelend +geluid „traaa” voort, licht hem vervolgens weer op en roept +„rooo” met een krijschende, heesche stem. Zijn geschreeuw +herinnert eenigszins aan het knarsend geluid van twee stukken hout, die +met geweld op elkander geslagen of gewreven worden. Het is op grooten +afstand hoorbaar en maakt een zeer onaangenamen indruk.</p> +<p>De broedtijd is verschillend al naar de landstreek, waar de Carancho +woont. In Paraguay nestelt hij in den herfst, in Middel-Amerika +gedurende de lentemaanden. De horst is groot en plat, van rijsjes +vervaardigd, inwendig bekleed met fijne wortels, gras en mos; men vindt +hem zoowel op zeer hooge, als op lage boomen. De eieren ten getale van +drie, hoogstens 4, dikwijls slechts 2, zijn zeer verschillend van kleur +en teekening, meestal echter op geelachtigen grond bruin en bloedrood +gevlekt. De jongen komen in een wit donskleed ter wereld, worden door +hunne ouders met de grootste zorgvuldigheid opgevoed, bijgestaan, +zoolang zij hulp behoeven, kort daarna echter verstooten of althans met +onverschilligheid behandeld.</p> +<p>Audubon beschrijft het leven van een uit het nest genomen +Carancho-paar in de kooi. Het mannetje toonde zich dikwijls +heerschzuchtig jegens zijn zuster en liet zelden een gelegenheid +voorbijgaan om haar door herhaalde en hevige slagen te kwellen, hetgeen +van weerszijden aanleiding gaf tot een luid geschreeuw. Jegens hun +verzorger waren de Carancho’s volstrekt niet vriendschappelijk +gezind. Als men ze met de hand aanvatte, verweerden zij zich zoo hevig +met den snavel en de klauwen, dat men wel genoodzaakt was ze los te +laten. Zij aten doode zoowel als levende dieren, Ratten, Muizen en +verschillende soorten van Hoenderen. Even behendig als Arenden en +Valken droegen zij hun buit in de klauwen weg. Bij ’t +„kroppen” hielden zij hun voedsel met de klauwen vast en +slikten de losgescheurde stukken spiervleesch met huid en haren of +veeren zonder nadere voorbereiding door. In de tweede lente +verwisselden zij hun kleed tegen dat van de oude vogels; de volle +schoonheid van deze verkregen zij echter eerst later.</p> +<hr class="tb"> +<p>Tusschen de Valkvogels, die nu afgehandeld zijn, en de Gieren +verdient het geslacht der <span class="ex">Baardgieren</span> (<i lang= +"la-x-bio">Gypaëtus</i>) een plaats. Zij onderscheiden zich van +alle andere Roofvogels zoozeer door hun in ’t <span class="corr" +id="xd20e2322" title="Bron: oogvallend">oog vallend</span> gerekten +lichaamsbouw, dat zij als vertegenwoordigers van een afzonderlijke +onderfamilie beschouwd worden. Hun romp is krachtig, de kop groot en +lang, de vleugel zeer lang en spits, de zeer lange, uit 12 pennen +samengestelde staart trapvormig of wigvormig; de groote en lange snavel +heeft ongetande zijranden en loopt uit in een scherpen haak; de +snavelrug is bij den wortel zadelvormig; de korte, betrekkelijk zwakke +loop draagt middelmatig lange, zeer zwakke teenen, die met dikke, +hoewel weinig gekromde en tamelijk stompe nagels gewapend zijn. +Borstelachtige haarveeren omgeven den snavelwortel, bedekken de washuid +aan weerszijden en vormen aan het achterste deel van den ondersnavel +een naar onderen gerichten „baard” van zwarte kleur. De kop +is bekleed met korte, dons- of borstelvormige, de hals daarentegen met +groote, eenigszins opgerichte veeren; het vederenkleed van den romp +ligt iets gladder tegen het lichaam aan; de loop is geheel bevederd; de +veeren van de schenkels zijn sterk verlengd, vormen een +„broek”, die tot op de teenen reikt.</p> +<p>In den regel worden alle Baardgieren der aarde als leden van +één soort beschouwd. Die van Abessinië en +Zuid-Afrika onderscheiden zich van de overige door hun minder ver +bevederden loop. In levenswijze en gewoonten stemmen alle Baardgieren +overeen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Baardgier</span> of <span class= +"ex">Lammergier</span> <span class="corr" id="xd20e2337" title= +"Niet in bron">(</span><i lang="la-x-bio">Gypaëtus barbatus</i>) +is 1 à 1.15 M. lang en heeft 2.4 à 2.6 M. vlucht; de +vleugellengte bedraagt 79 à 82, de staartlengte 48 à 55 +cM. De eerstgenoemde afmetingen gelden voor het mannetje, de andere +voor het wijfje. In het volkomen kleed zijn het voorhoofd, de kruin en +de zijden van den kop geelachtig wit, met een door de borstelvormige +veeren gevormde, donkere teekening; de achterkop en de achterhals zijn +fraai roestgeel. De veeren van den rug en den staartwortel zijn, +evenals de bovendekveeren van vleugel en staart, donkerzwart met +witachtige schaften en een geelachtige vlek aan den top. De slagpennen +en stuurpennen zijn zwart met aschgrauwe binnenvlag en hebben +witachtige schaften. De geheele onderzijde is hoog roestgeel, het +donkerst aan den voorhals. De borst draagt een krans van witachtig gele +veeren met zwarte vlekken. Een zwarte teugelstreep loopt van den +snavelwortel door het oog en buigt zich aan den achterkop om; zij +bereikt die van de andere zijde niet geheel en vormt dus slechts een +onvolledigen krans. Het oog is zilverwit, de buitenste oogkring +menie-rood, de washuid blauwachtig zwart, de snavel hoorngrijs, aan de +spits zwart, de voet loodkleurig grijs.</p> +<p>De Lammergier is ver verbreid. In Europa bewoont hij de Alpen en de +hooge gebergten van Zevenburgen, in kleinen getale ook den Balkan en de +<span class="corr" id="xd20e2344" title= +"Bron: Pyreneën">Pyreneeën</span>, benevens alle hooge +gebergten van de drie zuidelijke schiereilanden en eindelijk den +Kaukasus. In Azië strekt zijn gebied zich uit over alle hooge +gebergten, van den Altaï tot aan de Chineesche rand- en +middel-gebergten en van deze zoowel als van gene tot aan den +Sinaï, de gebergten van Zuid-Arabië en de Himalaja. In +Zwitserland broedt hij sedert eenige jaren waarschijnlijk niet meer. +Hij bewoonde hier min of meer geregeld de hoogste gebergten van Bern, +Grauwbunderland, Tessino en Wallis. De laatste Lammergier van +Zwitserland, was vermoedelijk die, welke bekend stond onder den naam +van „’t oude wijf”, zich ophield in de +Lötschenthaler Alpen (van Wallis) en op den Hochgleifen nestelde. +Dit oude wijfje werd in den winter van 1887 vergiftigd gevonden en +bevindt zich nu opgestopt in ’t museum te Lausanne. In de +Duitsche en Oostenrijksche Alpen is de Lammergier bijna of geheel +uitgeroeid; het is mogelijk, dat hij enkele van deze bergketenen nog +bezoekt en zich daar tijdelijk ophoudt. Op het Balkan-schiereiland +ontbreekt hij in geen der hooge gebergten; zoo is het ook in Spanje, +met uitzondering van Galicië en Leon. Het hier voorkomende ras +bewoont ook den noordrand van Afrika.</p> +<div class="figure xd20e2347width"><img src="images/p2533.jpg" alt= +"Lammergier (Gypaëtus barbatus)." width="479" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Lammergier</span> (<i lang= +"la-x-bio">Gypaëtus barbatus</i>).</p> +</div> +<p>Meer dan eenig ander lid van zijn familie, misschien <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e2358" href="#xd20e2358" name= +"xd20e2358">254</a>]</span>zonder andere uitzondering dan de Kondors, +mag men den Lammergier beschouwen als een bewoner van den hoogsten +gordel van het gebergte. Tot vermijding van misverstand moet hier +bijgevoegd worden, dat hij wel is waar van de hooge streken houdt, maar +toch de lage volstrekt niet vermijdt. Om storm en boos weer, om ijs en +sneeuw bekommert hij zich niet, maar ook de hitte, die in den regel in +de lagere gedeelten van de zuidelijke gebergten heerscht, hindert hem +niet merkbaar; bij zijn snelle beweging zullen zelfs heete luchtlagen +hem afkoeling verschaffen; ten allen tijde kan hij trouwens een +hinderlijk hooge temperatuur ontgaan en zich baden in de zuivere lucht +van de koude hoogte. In Spanje, waar hij in alle hooge gebergten +volstrekt geen ongewone verschijning is, nestelt hij ook op bergruggen +van 200 à 300 M. hoogte. Hetzelfde geldt voor Perzië. Naar +mij gebleken is, leeft hij paarsgewijs of eenzaam, hoogstens in kleine +vluchten. Ieder paar bewoont een gebied van vele vierkante kilometers +oppervlakte en doorkruist dit iederen dag; het doet dit zelfs op +eenigszins regelmatige wijze. In streken waar hij zich ophoudt, zal men +hem dus stellig opmerken.</p> +<p>In de morgenuren ziet men hem zelden of nooit; eerst ongeveer +1½ uur na zonsopgang begint hij in zijn gebied rond te zwerven; +niet later dan 5 uur ’s avonds begeeft hij zich naar zijn +slaapplaats. Het mannetje en het wijfje vliegen op een niet al te +grooten afstand van elkander langs de voornaamste richtingslijnen van +het gebergte, gewoonlijk niet hooger dan ongeveer 50 M. boven den +bodem. Zij volgen de lengteas van het gebergte, keeren soms terug bij +den top van een buiten de richting liggenden berg en zoeken dan de +andere zijde af. Over dwarsdalen, die door den hoofdketen +heenbreken<span class="corr" id="xd20e2362" title="Bron: ;">,</span> +vliegen de Vogels heen op dezelfde hoogte, waarop zij zich tot dusver +bevonden; zelden doorzoeken zij deze meteen; boven ketelvormige dalen +blijven zij daarentegen meestal een geruimen tijd kringen beschrijven. +Een Lammergier, die een inspectiereis maakt, laat zich niet licht +ergens door ophouden. Menschen schuwt hij in ’t geheel niet, +dikwijls zweeft hij hun bij ’t zoeken van buit op een afstand van +weinige meters voorbij. Ook bij het rondzwerven vliegt de Baardgier +buitengewoon snel; zonder merkbare beweging van de vleugels maken zijne +veeren dan een luid hoorbaar geruisch. Om deze reden en wegens zijn +sierlijke houding kan men hem onmogelijk met een anderen Gier of met +een Arend verwarren.</p> +<p>Bij het vliegen laat hij zijne blikken naar alle zijden waren; +zoodra hij iets ontdekt heeft, begint hij onmiddellijk boven dit +voorwerp schroeflijnen te beschrijven; zijn metgezel volgt dit +voorbeeld onverwijld; beide vliegen nu dikwijls langen tijd boven +één plek rond, voordat zij hun tocht voortzetten. Indien +het gevonden voorwerp van eenig belang blijkt te zijn, dalen zij +langzamerhand verder naar beneden, zetten zich eindelijk op den grond +neer en loopen nu als Raven naar den gezochten buit. Steeds kiest de +Lammergier hoog gelegen plaatsen uit om zich neer te zetten, het liefst +uitstekende rotspunten of althans rotsterrassen. Blijkbaar valt het +opvliegen hem zwaar en acht hij het daarom wenschelijk zich bij den +aanvang van den tocht op een zekere hoogte te bevinden; van hier kan +hij zonder vleugelslag verder komen, want, zoodra hij zweeft, is de +geringste luchtstrooming voldoende om hem tot iedere gewenschte hoogte +te doen opstijgen. Gewoonlijk moet hij, wegens de lengte van zijn +staart, bij ’t zitten den romp een horizontalen stand geven. Op +rotsen, waar zijn staart hem niet hindert, zit hij tamelijk rechtop. +Hij gaat betrekkelijk goed, stappend en niet huppelend.</p> +<p>Als men een geloofwaardigen Spaanschen jager vraagt, wat de +Lammergier eet, zal hij stellig geen jacht-, spook-, roof- en +moordgeschiedenissen vertellen, gelijk de Zwitser van zijn +„Gierarend”; hij zal eenvoudig zeggen, dat de +„Beenderenbreker” (<span class="ex">Quebrantahuesos</span>) +aas, Konijnen, Hazen en nog andere kleine Zoogdieren eet, hoofdzakelijk +echter beenderen, die hij verbrijzelt door ze van een aanzienlijke +hoogte naar beneden te laten vallen. Als ik naar den Vogel vroeg, die +Geiten en Schapen, kinderen en Honden rooft en verslindt, noemde men +mij nooit den Lammergier, maar steeds den Steenarend. Van dezen, maar +alleen van hem, had men evenveel staaltjes van roofzucht te verhalen, +als bij ons in omloop zijn over den Lammergier. Deze wordt in Spanje +als een zeer onschadelijken Vogel beschouwd. Geen herder vreest hem, +geen veefokker weet iets van rooverijen, waaraan hij zich zou hebben +schuldig gemaakt. Iedereen verzekert echter, dat hij geregeld met de +Gieren op het aas aanvalt en, zooals reeds gezegd is, beenderen naar +beneden werpt om ze te verbrijzelen. Er is dan ook werkelijk geen reden +om te betwijfelen, dat hij op deze wijze groote beenderen stuk maakt. +Zeearenden en andere Roofvogels en ook Raven en Meeuwen, doen, volgens +de verzekeringen van de nauwgezetste onderzoekers, precies hetzelfde. +De Lammergier draagt zijn Spaanschen naam dus te recht.</p> +<p>Van den Abessinischen Lammergier bericht <span class="sc">Von +Heuglin</span>, „dat zijn voedsel bijna uitsluitend bestaat uit +beenderen en anderen afval van slachterijen, dat hij verongelukte +dieren en lijken van menschen verslindt, maar slechts in geval van nood +zelf jaagt; want het gelukt hem zelden een Haas of een verdwaalde of +gewonde Geit te vangen. Gedurende den veldtocht van <span class= +"ex">Koning</span> <span class="sc">Theodorus</span> tegen de Galla +begeleidden deze Vogels bij dozijnen het leger.”</p> +<p>„Het woord Lammergier,” zegt <span class= +"sc">Krüper</span>, „wekt onwillekeurig de voorstelling van +den stoutmoedigsten van alle Roofvogels; een rilling bevangt ons bij +het hooren van zijn naam, zoo vreeselijk zijn de verhalen, die over hem +in omloop zijn. Is de Lammergier werkelijk voor menschen en vee zoo +verschrikkelijk? Brengt hij zooveel schade teweeg? Of kreeg hij zonder +zijn schuld den slechten naam, dien hij in wetenschappelijken werken en +hoofden heeft? In Arkadië, waar de gebergten niet zeer hoog zijn, +begint zijn gebied in de onmiddellijke nabijheid van de zee. Wat rooft +deze gevaarlijke buurman dan daar in de vlakte? Zoekt hij daar +lammeren, Geiten of misschien zelfs Runderen, om ze te verslinden? Men +ziet hem soms op vrij geringe hoogte aan den voet van een met veel +kreupelhout begroeiden berg rondvliegen, met naar beneden gerichten kop +het terrein bespiedend; plotseling daalt hij neder en verdwijnt. +Stellig heeft hij op dit oogenblik een buit gegrepen. Is het een +Geit?—Neen, het is maar een Schildpad, die dienen zal om zijn +eigen honger te stillen of die aan zijne jongen goed zal smaken. Om het +vleesch van den Schildpad te kunnen verkrijgen, werpt hij haar van +boven neer op een rots, waardoor zij verbrijzeld wordt. De Engelsche +reiziger <span class="sc">Simpson</span>, die den Lammergier in +Algerië heeft waargenomen, is van dezelfde meening; hij verhaalde +mij dat elk van deze Vogels op een bepaalde rots de buitgemaakte +schildpadden te pletter laat vallen. Den 14en Mei 1861 bezocht ik de +horst van een Lammergier. Aan den voet van den rotswand lagen een groot +<span class="pagenum">[<a id="xd20e2392" href="#xd20e2392" name= +"xd20e2392">535</a>]</span>aantal Schildpadden benevens verscheidene +beenderen.”</p> +<p>„Mergpijpen,” zegt <span class="sc">Simpson</span>, +„zijn de lekkernijen, die het meest in den smaak van den +Lammergier vallen. Bij ’t einde van den maaltijd, nadat andere +Gieren het vleesch van het geraamte van een dood dier hebben +afgevreten, komt hij de beenderen verslinden, die vooraf stuk gebroken +worden, wanneer het niet mogelijk is op een andere wijze het merg te +verkrijgen.”—„Deze Vogel,” zegt ook +<span class="sc">Gurney</span>, „verzwelgt groote beenderen. De +maag van het exemplaar, dat ik (op de zuidoostkust van Afrika) schoot, +was er mede gevuld. De beenderen waren ongetwijfeld doorgeslikt zonder +eenig vleesch er aan; zelf heb ik gezien, dat de Lammergier een +afgekloven bonk opnam. Het grootste been, dat ik in zijn maag vond, was +een runderwervel, die 10 cM. lang, 7 cM. breed en 5 cM. dik was. +Tusschen de beenderen vond ik een groote hoeveelheid haar van +Klipdassen, waaruit blijkt, dat de Lammergier ook zulke dieren rooft, +waarschijnlijk, terwijl zij zich over dag buiten hun hol door de zon +laten koesteren.”—Hij vangt, volgens <span class= +"sc">Adams</span>, „Marmotten, maar bepaalt zich niet uitsluitend +tot een levenden buit, want men ziet hem ook op zijn gemak langs de +hellingen van den berg zweven om aas en ander afval te zoeken. In de +maag van een Vogel, die door mij in het gebergte van Kasjmir gedood +werd, vond ik verscheidene lange beenderen en een hoef van een +Steenbok.”</p> +<p>Deze talrijke, bijna volkomen overeenstemmende mededeelingen wekken +twijfel aan de juistheid van de uit Zwitserland afkomstige berichten +over de spierkracht, de vermetelheid en de roofzucht van den +Lammergier. Zij voeren tot het besluit, dat deze Vogel een evenknie is +op vergroote schaal van den in vele opzichten zoo nauw met hem +verwanten Aasgier: een zwakke, lafhartige, zoomin lichamelijk als +geestelijk begaafde Roofvogel, die slechts nu en dan een zwak, levend +Gewerveld Dier buit maakt, maar gewoonlijk zich voedt met beenderen en +ander afval van dieren. Wij mogen echter niet verzwijgen, dat de +Lammergier volgens enkele nauwgezette onderzoekers soms met goed gevolg +groote dieren en zelfs kinderen aanvalt. Waarschijnlijk zijn deze +feiten echter zeldzame uitzonderingen.</p> +<p>Onze bekendheid met de voortplanting van den Lammergier werd in den +laatsten tijd door verscheidene onderzoekers aanmerkelijk vermeerderd. +Zij zijn het er vrij wel over eens, dat deze Vogel, evenals zoovele +andere leden van zijn familie, herhaaldelijk van hetzelfde nest +gebruikt maakt en in zuidelijke streken zonder eenig bezwaar te midden +van de Echte Gieren een broedplaats kiest. In den regel is dit een ruim +hol van een meestal ontoegankelijken rotswand. In Januari, op zijn +laatst in de eerste dagen van Februari, begint het wijfje te leggen. In +verreweg de meeste gevallen vond men niet meer dan één ei +in het nest. Het is groot en afgerond; de grofkorrelige schaal is op +vuil-witachtigen grond met kleine en groote, soms zeer groote, +aschgrauwe of roodgrijze vlekken en okergele, bruinroode of roodbruine +stippels en vlekjes geteekend, die van onderen of in het midden van het +ei dichter opeengehoopt zijn. Hoe lang de broedtijd duurt, is niet +bekend, wel, dat in het begin van Maart, op zijn laatst in April, in +Zwitserland zoowel als in het zuiden van Spanje en in het noorden van +Afrika, pas geboren jongen gezien zijn. In de <span class="corr" id= +"xd20e2409" title="Bron: Pyreneën">Pyreneeën</span> vond mijn +broeder een horst op een vooruitstekende rotspunt, die door het +eenigszins overhangende gesteente min of meer tegen de zonnestralen +beschut was; het nest lag weinig meer dan 15 M. boven den voet van den +laatsten rotskam en was dus betrekkelijk gemakkelijk te bereiken. De +middellijn van het onderste deel van het nest bedroeg ten naastenbij +1.5 M., die van de ongeveer 12 cM. diepe nestholte 60 cM., de hoogte 1 +M. De onderbouw bestond uit lange takken, welker dikte afwisselde +tusschen die van een kinderarm en van een duim; hierop volgde een dunne +laag van twijgen en takjes tot begrenzing van de nestholte. Het +bovenste deel van het nest was van soortgelijke, maar iets fijnere +bestanddeelen vervaardigd en van binnen zorgvuldig bekleed met stukken +bast en met haar van Runderen en Paarden. In de nabijheid van het nest +waren alle rotsterrassen met een sneeuwwitte korst van drek +bedekt.—Een dergelijke horst, die <span class= +"sc">Krüper</span> in Griekenland vond, was van dikke takken +gebouwd; de wand was geheel doorweven (en de nestholte van binnen glad +gevoerd) met haren van verschillende dieren, vooral van Geiten. In het +nest zat een jong van drie weken, wiens disch voorzien was met +beenderen, een geheelen ezelsvoet, Schildpadden, enz. Niet ver vandaar +waren zijne beide ouders; deze lieten af en toe een fluitend geluid +hooren. Hoewel zij ook op andere wijze hun bezorgdheid toonden, blijkt +het echter niet, dat zij den onderzoeker van hun nest lastig gevallen +hebben. Ook <span class="sc">Salvin</span> zegt, dat alle Lammergieren, +die hij bij het nest zag, terwijl de jongen er uitgenomen werden, zich +op een bescheiden afstand hielden en geen aanval op den mensch +waagden.</p> +<p>De indruk, dien men van den gevangen Lammergier verkrijgt, stemt +volkomen overeen met hetgeen van zijn leven in de vrije natuur bekend +is. Een jong gevangen Lammergier werd aanvankelijk met stukjes vleesch +grootgebracht; later at hij vleesch van allerlei Zoogdieren en ook +beenderen, nooit echter wilde hij Vogels of stukken van deze, die men +hem toewierp, aanroeren. Jegens zijn meester en bekende personen was +hij zeer tam en gemeenzaam; vreemdelingen trachtte hij te bijten. Hij +was gewoon water te drinken, maar vond het zeer onaangenaam, als hij in +’t water gezet en gewasschen werd. Tot gezelschap kreeg hij een +volwassen, vrouwelijke Lammergier, die vleugellam geschoten was. De +beide gevangenen konden zeer goed met elkander overweg. Ook het oude +wijfje versmaadde het vleesch van Vogels en was niet te bewegen om er +het kleinste stukje van te eten. Een Kauw, die in hetzelfde hok werd +opgesloten, had niet den minsten last van zijne lotgenooten; deze +lieten zich zelfs allerlei stoutigheden van haar welgevallen en waren +zoo goedaardig mogelijk. Bij dit gezelschap kwamen later nog een jonge +Steenarend en twee jonge Krenggieren, zonder dat de vrede verstoord +werd. Aan de goede verstandhouding kwam echter dadelijk een einde, toen +aan het gezelschap een Havikarend werd toegevoegd.</p> +<p><span class="sc">Girtanner</span> merkt op, dat Lammergieren, die +jong gevangen zijn, zich gunstig onderscheiden van hunne soortgenooten, +die eerst op lateren leeftijd hun vrijheid verloren. Deze zijn traag, +dom en koppig; nooit verliezen zij hun wantrouwen jegens den mensch; de +jongen daarentegen zijn niet slechts veel beweeglijker, maar toonen ook +veel meer bevattingsvermogen, zijn naar geest en lichaam zelfstandiger, +gaan met hunne verzorgers vertrouwelijker om en stellen ons daarom in +staat een juister inzicht te verkrijgen in het leven der Lammergieren +in vrijen toestand. Een jonge Lammergier, die 7 maanden lang door +<span class="sc">Baldenstein</span> verzorgd werd, gaf zijn verlangen +naar een bad zeer <span class="pagenum">[<a id="xd20e2427" href= +"#xd20e2427" name="xd20e2427">536</a>]</span>duidelijk te kennen door +op den grond te gaan liggen, de vleugels te bewegen, alsof hij wilde +zwemmen en met den staart heen en weer te vegen. Toen er een tobbe met +water in zijn kooi werd gezet, sprong hij er dadelijk in en herhaalde +alle bewegingen, die hij zooeven op den grond vertoond had, met +blijkbaar welgevallen in het water, dook bijna geheel onder en maakte +zich door en door nat. Als hij door zijn meester te erg geplaagd werd, +viel hij dezen spelenderwijs aan, zonder hem leed te doen; steeds bleek +uit al zijne handelingen een innige gehechtheid aan den persoon, die +hem verzorgde en dien hij als zijn weldoener had leeren kennen. Een +buitengewone uitspanning was het voor hem om, terwijl hij op tafel +stond en den kop even hoog kon houden als het hoofd van zijn meester, +met dezen te stoeien, hem den snavel in den baard of bij den pols in de +mouw te steken; door een als „giech” klinkend geluid gaf +hij dan zijn behagelijke gemoedstemming te kennen. <span class= +"sc">Baldenstein</span> kon hem intusschen naar welgevallen streelen, +zonder dat hij ooit eenigen argwaan toonde. Tegenover vreemden gedroeg +hij zich geheel anders.—Een andere jonge Lammergier, die door +<span class="sc">Amstein</span> getemd was, vloog, toen deze bezig was +hem uit te schilderen en hem daarom voor zich had geplaatst, van tijd +tot tijd op den schouder van zijn meester, dien hij met den snavel +streelde, alsof hij wel begreep, dat men iets met hem voor had en +alvast het spel beginnen wilde. Dat evenwel Lammergieren, zelfs die, +welke gewoonlijk een goedaardig karakter toonen, soms zeer boos kunnen +worden, merkte <span class="sc">Salis</span> op bij een exemplaar, dat +reeds een jaar lang in zijn bezit was en sedert geruimen tijd met een +Havik dezelfde kooi bewoonde. De goede verstandhouding was verstoord +door een twist over een stuk vleesch. Met fonkelende oogen en +overeindstaande halsveeren pakte de Lammergier den Havik met de klauwen +in de borst en ging, terwijl zijn kameraad, doodelijk gewond, +stuiptrekkend op den grond lag, bedaard weer aan ’t eten, alsof +er niets bijzonders was voorgevallen.</p> +<p>De schade, die de in vrijheid levende Lammergier den mensch +veroorzaakt, is gering, althans niet te vergelijken met die, welke de +Steenarend teweegbrengt. In de zuidelijke landen, waar hij gemakkelijk +aan den kost kan komen door het opzoeken van aas en beenderen, +Schildpadden en andere kleine dieren, vergrijpt hij zich slechts bij +uitzondering aan de bezittingen van den mensch; in andere gewesten is +hij zoo zeldzaam geworden, dat reeds hierdoor zijne rooverijen van geen +beteekenis zijn. Van een noemenswaard voordeel, dat de mensch aan hem +te danken heeft, kan trouwens evenmin sprake zijn, tenzij men het van +veel belang mocht achten, dat de Toearegs dezen bij hen veelvuldig +voorkomenden Vogel ter wille van zijn vleesch en vet dooden, om het +vleesch als voedsel en het vet als geneesmiddel tegen den beet van +vergiftige Slangen te gebruiken.</p> +<p>Van de jacht op dit dier en van de wijze waarop men het vangt, valt +niet veel te berichten. Als het toeval den jager niet begunstigt, of +het ontdekken van een horst hem de jacht gemakkelijk maakt, moet hij er +niet tegen opzien dagen achtereen in de nabijheid van een aas op de +loer te liggen. Met een goed geplaatste vossenklem kan het beoogde doel +spoediger bereikt worden; de klem moet dan echter goed vastgemaakt +zijn, zoodat de Vogel haar niet kan losrukken en medevoeren. Gevaar +levert de jacht in ’t geheel niet op. Zelfs, als hij gewond is, +denkt de Lammergier er niet aan, zich tegen den mensch te verweren, +gelijk de Vale Gier in een dergelijk geval steeds doet.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gieren</span> (<i lang= +"la-x-bio">Vulturinae</i>), die door ons als een onderfamilie van de +Gier-valkvogels worden aangemerkt, zijn de grootste van alle +Roofvogels. Hun snavel is langer of althans niet korter dan de kop, +grootendeels recht, slechts kort vóór de spits van den +bovensnavel haakvormig naar beneden gebogen, hooger dan breed en met +scherpe zijranden voorzien; de washuid is groot en neemt een derde, bij +zwakkere Gieren zelfs de helft van de lengte van den snavel in. Bij +eenige soorten komen huidwoekeringen aan den hals voor. De pooten zijn +krachtig, de teenen echter zwak, de nagels kort, weinig gebogen en +altijd stomp, zoodat de voeten als middelen van aanval of verdediging +weinig te beteekenen hebben. De vleugels zijn buitengewoon krachtig, +maar tevens breed, meestal zeer afgerond, omdat de vierde slagpen +gewoonlijk de langste is. De middelmatig lange staart is afgerond of +sterk trapvormig en uit stijve veeren samengesteld. De slokdarm +verwijdt zich tot een krop van aanzienlijke grootte, die in gevulden +toestand als een zak aan de voorzijde van den hals zichtbaar wordt.</p> +<p>De begaafdheden van de Gieren zijn voor een deel hoog, hoewel +eenzijdig, ontwikkeld. Zij hebben een achtelooze houding, zitten op den +grond zeer laag, dragen de vleugels een weinig van het lichaam +verwijderd en besteden aan het in orde brengen hunner veeren slechts +zelden eenige zorg; hun meestal stappende gang is niet zeer bevallig, +maar tamelijk licht; zij vliegen langzaam, maar met buitengewone +volharding. Hunne zintuigen wedijveren in scherpte met die der andere +bevederde roovers. Daarentegen schijnen hunne geestvermogens gering te +zijn. Zij zijn schuw, zelden echter werkelijk +voorzichtig,—oploopend en hartstochtelijk, maar niet ondernemend +en nog veel minder stoutmoedig,—gezellig, maar volstrekt niet +vredelievend, integendeel geneigd tot bijten en boosaardig, tevens +echter lafhartig; hun geest verheft zich niet eens tot list. Zelden +worden zij werkelijk gehecht aan een ander wezen. Altijd gedragen zij +zich ruw en plomp. Zij onderscheiden zich door een merkwaardige neiging +om een onderneming, die zij eens begonnen zijn, door te zetten. Men +noemt hen traag, omdat zij soms uren achtereen met de grootste kalmte +bewegingloos op één plaats blijven; men zou echter van +hen, die het grootste deel van den dag vliegend doorbrengen, ook wel +het tegendeel kunnen beweren. Hun aard is een mengelmoes van de meest +verschillende en schijnbaar tegenstrijdige eigenschappen. Men zou +geneigd zijn, hen voor bedaarde en stille Vogels te houden, hoewel uit +een nauwkeurig onderzoek blijkt, dat zij tot de hartstochtelijkste van +alle Roofvogels gerekend moeten worden.</p> +<p>Eerst door het nagaan van de wijze waarop de Gieren hun voedsel +verkrijgen, worden hunne eigenaardigheden voor ons verstaanbaar. De +naam Roofvogel verliest bij hen een deel van zijn beteekenis. Weinige +Gieren (en ook deze waarschijnlijk slechts bij uitzondering) vallen +levende dieren aan met de bedoeling om ze te dooden; gewoonlijk zamelen +zij eenvoudig op, wat door een gunstig toeval voor hen beschikbaar is. +Zij verslinden lijken en afval.</p> +<p>Vogels, die zich op deze wijze voeden, kunnen slechts de warme of +gematige aardgordels bewonen. Het rijke zuiden is vrijgeviger dan het +noorden; het verschaft ook aan de Gieren zooveel als zij voor hun +onderhoud <span class="pagenum">[<a id="xd20e2459" href="#xd20e2459" +name="xd20e2459">537</a>]</span>behoeven. Met uitzondering van +Australië en Amerika worden alle werelddeelen door Gieren bewoond. +Eenige soorten komen in nagenoeg gelijken getale in Europa, Azië +en Afrika voor, of zijn, zoo zij hier of daar ontbreken, door nauw +verwante vormen vervangen. Men ontmoet ze in de heete, door de zon +geblakerde vlakten zoowel als in het gebergte. Van een vaste +standplaats kan bij hen trouwens bijna geen sprake zijn. Hunne +ontzaglijke vliegwerktuigen stellen hen in staat om een uitgestrekter +gebied te doorkruisen dan eenige andere Roofvogel en hun eigenaardige +kostwinning noodzaakt hen er toe. Alleen in den voortplantingstijd +bindt de zorg voor hun gebroed hen aan een bepaald gewest, gedurende +het overige deel van het jaar leiden zij in meerdere of mindere mate +een zwervend leven. Plotseling verschijnen zij in grooten getale in +streken, waar men dagen en weken achtereen geen enkele van hun soort +waarnam om even plotseling, als zij gekomen zijn, te verdwijnen. +Slechts enkele Gieren vermijden de nabuurschap van menschelijke +woningen; andere komen juist hier gemakkelijker aan den kost dan in +gewesten, waarover de mensch om zoo te spreken zijn heerschappij nog +niet heeft uitgestrekt. Geregeld ontmoet men deze Roofvogels in de +steden en dorpen van Zuid-Azië en Afrika.</p> +<p>Om de levenswijze van de Gieren aanschouwelijk te maken, zullen wij +eenige van deze Vogels handelend laten optreden.</p> +<p>Aan den zuidelijken zoom van de woestijn ligt een gestorven Kameel. +De vermoeienissen en ontberingen van de reis hebben zijne krachten +gesloopt; den vorigen dag heeft de drijver hem zijn last afgenomen om +hem onbeladen naast zijne bevrachte kameraads te laten loopen; toch +heeft hij de Nijloevers niet wedergezien, maar is, volkomen uitgeput, +voor altoos ter aarde gestort. Zijn meester, die duidelijk droefheid +liet blijken over het verlies, dat de dood van dezen dienaar hem +veroorzaakt, heeft den Kameel onaangeroerd laten liggen, omdat zijn +geloof hem verbiedt, iets, hoe weinig dan ook, te gebruiken van dieren, +die gestorven en niet volgens de wettelijke voorschriften gedood +zijn.</p> +<p>Den volgenden morgen ligt het lijk nog ongeschonden op het vale +zand, zijn sterfbed. Daar verschijnt een Raaf boven den naastbijgelegen +bergtop. Haar scherpzichtig oog bespeurt het aas; schreeuwend schiet +zij met versnelde vleugelslagen er op toe en vliegt eenige malen in een +kring boven het gevallen dier, voordat zij neerstrijkt en op een niet +te grooten afstand van den buit den bodem betreedt, gaat er vervolgens +snel op af en loopt verscheidene malen, voorzichtig toekijkend, om den +buit heen. Andere Raven volgen haar voorbeeld; weldra is een talrijk +gezelschap van deze nergens ontbrekende Vogels op het lijk verzameld. +Nu komen ook andere liefhebbers aanvliegen. De overal tegenwoordige +Egyptische Wouw en de nauwelijks minder veelvuldige Krenggier +beschrijven boven het aas kringen in de lucht, een hongerige Arend +nadert, verscheidene Kropooievaars draaien op duizelingwekkende hoogte +volgens schroeflijnen rond boven de ook voor hen aanlokkelijke spijs. +Nog altijd laten de voorsnijders van het gerecht op zich wachten. Wel +wordt er door het reeds aanwezige gezelschap hier en daar aan het op +den grond liggend lijk geknaagd; de dikke lederhuid is echter voor de +zwakke snavels dezer Vogels veel te stevig; het is hun onmogelijk zich +groote stukken van den buit toe te eigenen. Slechts het eene naar boven +gerichte oog heeft een Krenggier uit zijn kas kunnen scheuren. Allengs +echter is de tijd gekomen, waarin ook de groote leden van de +Gieren-familie uit vliegen om voedsel te zoeken. Het is 10 uur +geworden; hun slapen en droomen heeft lang genoeg geduurd; +achtereenvolgens hebben alle hun slaapplaats verlaten. Eerst vlogen zij +laag, langs het gebergte; daar zij er echter niets eetbaars vonden, +verhieven zij zich in de lucht en bereikten een onafzienbare hoogte. +Hier vliegen zij nu in kringen rond, al verder en verder; de eene volgt +den anderen, althans met de oogen; alle rijzen of dalen tegelijkertijd; +ieder keert zich op ’t zelfde oogenblik als zijn voorganger naar +deze of gene zijde. Van de hoogte waarop de Gier zich bevindt, kan hij +een verbazend groot gebied als ’t ware met één blik +overzien en zijn oog is zoo verwonderlijk scherpzichtig, dat hem bijna +niets ontgaat. Bij ’t opmerken van het gewemel daar beneden, +verkrijgt hij hiervan dadelijk een heldere voorstelling en komt tot de +overtuiging, dat daar het gezochte maal te vinden is. Na eenige +spiraalwindingen in dalende richting is hij in staat het geval van +naderbij te onderzoeken. Zoodra hij zekerheid heeft gekregen, legt hij +plotseling de kolossale vleugels tegen het lichaam aan en stort zich in +suizenden vaart 100, misschien 1000 M. ver naar beneden en zou zich te +pletter vallen, indien hij niet te rechter tijd de vleugels half +uitbreidde, ten einde de snelheid van den val te verminderen en zijn +richting te wijzigen.</p> +<p>Op den eerst aangekomen gast volgen zonder voorbehoud alle overige +feestgenooten, die zich binnen bepaalde grenzen bevinden. Het naar +beneden schieten van den eersten Gier is voor al zijne verwanten een +sein tot den maaltijd. Zij snellen nu van alle kanten toe en verspillen +geen tijd meer aan een nader onderzoek. Men hoort in den loop van +één minuut herhaaldelijk het suizende gedruisch, dat zij +bij het naar beneden storten maken. De uit alle richtingen afdalende +lichamen, die onder ’t vallen schielijk grooter worden, zijn +Vogels, welker vlucht bijna 3 M. bedraagt, en die men kort te voren +niet eens als stipjes aan ’t zwerk kon waarnemen. Niets zou thans +deze dieren kunnen tegenhouden. Zoodra zij aan den rijk voorzienen +disch gezeten zijn, schuwen zij geen gevaar meer en laten zich niet +eens door het verschijnen van een jager verdrijven. Onmiddellijk na hun +aankomst op den bodem ijlen zij met horizontaal naar voren gerichten +hals, opgeheven staart en half uitgespreide, over den grond slepende +vleugels op het aas toe. Nu toonen zij zich den naam van Gieren +waardig, want begeeriger, gulziger Vogels dan zij, kan men zich niet +voorstellen. Zij hebben geen ander doel voor oogen dan het bevredigen +van hun honger; voor andere overwegingen zijn zij niet vatbaar. Het +kleinere gepeupel wijkt vol eerbied voor hen uit; tusschen de leden van +even sterke soorten ontbrandt een hevige strijd. Het kost moeite om een +duidelijke voorstelling te verkrijgen van hun werkzaamheid; het +dooreenkrioelen, dringen, twisten, vechten, dat er mede gepaard gaat, +laat zich bijna niet beschrijven. Met twee of drie snavelhouwen +verscheuren de diksnavelige Gieren de lederhuid van het aas; eenige +andere snijden de spierlagen door; zoodra de buikwand geopend is, +steken de Vogels, die met een zwakkeren snavel gewapend zijn, den +langen hals zoo ver mogelijk in de lichaamsholte om bij de ingewanden +te komen. Met gulzige haast wroeten zij hierin rond; de eene tracht +intusschen telkens den anderen te verdringen of hem den loef af te +steken. De lever en de longen worden zelden in haar geheel losgerukt, +maar bij stukken binnen de lichaamsholte verslonden; de darmen +daarentegen worden naar buiten gesleurd, door een moeielijk te +beschrijven achteruit huppelen al verder en verder uitgetrokken +<span class="pagenum">[<a id="xd20e2469" href="#xd20e2469" name= +"xd20e2469">538</a>]</span>en vervolgens, na een woedenden strijd +tusschen de vele mededingers, bij stukken verzwolgen. Ook nu nog +storten zich voortdurend hongerige Gieren van boven af te midden van +hunne reeds smullende verwanten, met het vaste voornemen om zoo +mogelijk enkele slempers van den kostelijk voorzienen disch te +verdrijven en hun plaats in te nemen; dit geeft aanleiding tot nieuwen +strijd, tot een hervatting van het tieren, bijten en woedend kijven. De +zwakkere gasten zitten, terwijl de groote heeren feestvieren, +watertandend op een afstand, vol aandacht voor hetgeen er aan de tafel +voorvalt; daar zij reden hebben om te verwachten, dat de feestelingen +hun nu en dan, natuurlijk zonder opzet, in de verwarring van ’t +gevecht een brok zullen toewerpen. Niet zelden zweven ook Arenden en +Wouwen, beurtelings hoog en laag, boven het schransende gezelschap en +storten zich, alsof zij op een vliegenden buit willen neerschieten, te +midden van het feestgewoel, grijpen met de klauwen een door de Gieren +losgescheurd stuk vleesch en vliegen er mede omhoog, voordat de +beroofden tijd hebben kunnen vinden om zich op hunne belagers te +wreken.</p> +<p>Een klein Zoogdier wordt door zulk een vraatzuchtige bende binnen +weinige minuten met huid en haar verslonden; zelfs van een Rund of van +een Kameel blijft na één enkelen maaltijd weinig over. De +verzadigde dischgenooten verwijderen zich niet dan schoorvoetend van de +feestplaats.</p> +<p>Niet overal en altijd komt het beloop van een Gierengastmaal met de +bovenstaande beschrijving overeen. Reeds in Zuid-Europa en nog vaker in +geheel Afrika komen telkens, als Gieren in de nabijheid van bewoonde +plaatsen een kreng hebben op te ruimen, nog andere hongerige klanten op +het aas af. In alle zuidelijke landen bestaat het voedsel van de Honden +gedeeltelijk uit aas; de echte Paria-honden kunnen zich werkelijk +alleen dan eens volkomen zat vreten, als zij een kreng vinden. Verderop +in het binnenland van Afrika nemen behalve de Honden ook de Maraboes +aan de smulpartij deel. Zij laten zich zelfs door de Gieren niet +verdrijven, maar steken met hunne wigwormige snavels naar rechts en +naar links onder de schare, totdat zij een plaats hebben gevonden, die +hun aanstaat.</p> +<p>Hoewel de Gieren, wanneer de honger hen kwelt, nu en dan ook op +levende dieren, vooral op ziek vee, aanvallen, geven echter alle +soorten, naar het schijnt, aan aas of althans aan beenderen boven ieder +ander voedsel de voorkeur. Hoewel zij krengen van Zoogdieren het hoogst +schatten, versmaden zij de lijken van Vogels, Amphibiën en +Visschen niet. In Indië verslinden zij ook de lijken van menschen, +die de Hindoes aan den heiligen Ganges toevertrouwen, of die de Parsen +op de „torens van het zwijgen” te Bombay neerleggen, gelijk +door <span class="sc">Garbe</span>, <span class="sc">Haeckel</span> en +anderen beschreven wordt. De kleinere soorten zijn minder vraatzuchtig +dan de groote. Enkele kunnen zich, naar ’t schijnt, geruimen tijd +zonder aas redden; sommige voeden zich met beenderen, andere +hoofdzakelijk met drek van menschen en dieren en maken tevens jacht op +Insecten en kleine, niet al te behendige Gewervelde Dieren.</p> +<p>Na den maaltijd verwijderen de Gieren zich niet gaarne van den +disch, liefst blijven zij uren lang in de nabijheid zitten en wachten +hier het begin van de spijsvertering af. Geruimen tijd later begeven +zij zich naar de drinkplaats en brengen ook hier weer verscheidene uren +door. Zij drinken veel en baden zich zeer dikwijls. Weinige Vogels +hebben trouwens meer dan zij behoefte aan een zorgvuldige reiniging; +want, als zij van tafel gaan, zijn zij bedekt met vuil en afval, vooral +de langhalzige soorten zijn dikwijls overal met bloed bevlekt. Wanneer +ook de schoonmaakkuur naar behooren afgeloopen is, brengen zij gaarne +eenige uren op de traagst mogelijke wijze door; zij buigen de pooten in +het spronggewricht zóó, dat de geheele loop op den grond +rust en breiden de vleugels uit om zich flink door de zon te laten +verwarmen, of gaan plat op het zand liggen. Eerst in de namiddaguren +begeven zij zich op weg naar hunne slaapplaatsen.</p> +<p>Vóór het opvliegen doen zij snel achtereen eenige +tamelijk hooge sprongen; hierop volgen verscheidene langzame slagen met +de breede vleugels. Op een zekere hoogte gekomen, reppen zij zich bijna +zonder vleugelslagen voort; door wijziging van den stand der +vliegwerktuigen dalen zij langs een weinig hellend vlak naar beneden of +laten zich door den hun te gemoet stroomenden wind weer opheffen. +Zonder eenige merkbare inspanning, bereiken zij op deze wijze volgens +een schroeflijn stijgend, de verbazende hoogten, waarop zij vliegen, +wanneer het doel van de reis veraf ligt; met schijnbaar in rust +verkeerende vleugels bewegen de Gieren zich dan zeer snel door de +lucht.</p> +<p>Vroeger dacht men, dat de Gieren door den reuk het gezochte aas +vinden. Daar zij echter ook neerstrijken op aas, dat nog volkomen +versch is en volstrekt geen dampen verspreiden kan, die voor het +reukzintuig waarneembaar zijn, daar zij zelfs bij krachtigen wind uit +alle richtingen komen aanvliegen, zoodra één van hen een +lijk heeft opgespoord, terwijl zij op een bedekt aas eerst dan +verschijnen, als het door de Raven en Krenggieren gevonden is en het +gewemel dezer Vogels hun aandacht getrokken heeft, bestaat er goeden +grond voor de bewering, dat het oog hen tot hun eigenaardige +levenswijze in staat stelt.</p> +<p>Vóórdat de lente in hun vaderland aanvangt, begeven de +Gieren zich naar hun nest, in Europa dus in de eerste maanden van het +jaar. Alleen die, welke hier zelden voorkomen, bouwen een afgezonderd +staande horst; alle overige soorten nestelen koloniesgewijs. Op een +voor dit doel geschikten rotswand of in een woud, dat aan de gestelde +eischen voldoet, is iedere bruikbare plaats bezet. Eenige soorten +nestelen uitsluitend op <span class="corr" id="xd20e2492" title= +"Bron: rosten">rotsen</span>, andere slechts op boomen, nog andere op +den vlakken bodem. De meeste dulden in hun broedkolonie Vogels van +geheel verschillenden aard, b.v. Zwarte Ooievaars, zonder deze +eenigszins lastig te vallen. De op boomen staande horst stemt over +’t geheel genomen met die van andere Roofvogels overeen. De +eieren (1 of 2) zijn rondachtig van vorm en grofkorrelig van schaal en +hebben op grijsachtigen of geelachtigen grond donkerder vlekken, +punten, stippels en vegen. Het met wollig dons bekleede jong is in de +hoogste mate leelijk en hulpbehoevend en wordt eerst na verscheidene +maanden zelfstandig.</p> +<p>De Gieren worden door verscheidene tegenstanders lastig gevallen, +door weinige in gevaar gebracht. Woekerdieren storen hun rust; Arenden, +Valken, Kraaien en andere gevleugelde kwelgeesten plagen hen zooveel +zij kunnen; het aas wordt hun door Maraboes en Honden betwist. De +mensch treedt tegen de groote Gieren, welker nut hij overal erkent, +slechts dan vijandig op, als zij van het pad der deugd afwijken en, in +plaats van doodgravers te blijven, voor een enkele maal beunhazen in +het bedrijf van andere Roofvogels. De meeste soorten echter beschouwt +hij met een soort van heiligen schroom. Een ware vriendschap acht men +hun niet waardig; in de „Erfstellingen van rijke en welgezinde +Mahomedanen” worden zij, in den <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e2497" href="#xd20e2497" name= +"xd20e2497">540</a>]</span>tegenwoordigen tijd althans, niet meer +bedacht. Voor den aan zielsverhuizing geloovenden Indiër, die door +hen de lijken zijner dooden laat verslinden, zijn zij ongetwijfeld +heilige wezens. De bewoner van Centraal-Afrika laat hen eenvoudig +begaan, hoewel hij wel degelijk nu en dan het een of ander misdrijf op +hun rekening stelt.</p> +<div class="figure xd20e2499width"><img src="images/p2539.jpg" alt= +"Zuid-Europeesche Gieren: 1) Monniksgier (Vulter monachus), 2) Witte Krenggier (Neophron perenopterus), 3) Vale Gier (Gyps fulvus)." +width="720" height="477"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Zuid-Europeesche Gieren</span>: +1) <span class="ex">Monniksgier</span> (<i lang="la-x-bio">Vulter +monachus</i>), 2) <span class="ex">Witte Krenggier</span> (<i lang= +"la-x-bio">Neophron perenopterus</i>), 3) <span class="ex">Vale +Gier</span> (<i lang="la-x-bio">Gyps fulvus</i>).</p> +</div> +<p>Alle Gieren zijn taaie Vogels, die zelfs onze strengste winterkoude +kunnen trotseeren, omdat zij bij het opstijgen en neerdalen aan een +zeer groote afwisseling van temperatuur gewoon zijn. Zij nemen het +geringste voedsel voor lief en kunnen, als zij een tijd lang volop +voedsel gehad hebben, dagen, ja weken lang zonder voedsel blijven; men +kan ze daarom gemakkelijk in de kooi houden. Verreweg de meeste, zelfs +die, welke in volwassen toestand onder de heerschappij van den mensch +komen, worden weldra tam. Voor menig bezwaar van de gevangenschap +toonen zij zich onverschillig. Toch beschouwen enkele geruimen tijd hun +oppasser als een vijand, wien zij in voorkomende gevallen op arglistige +wijze hun kracht laten gevoelen. Het best voldoen ons de Gieren, +wanneer zij met andere groote Roofvogels een ruime kooi bewonen. Hoewel +zij ook dan gedurende het grootste deel van den dag stil en rustig op +de eens gekozen plaats blijven zitten, geeft het verkeer met zulk een +gemengd gezelschap niet zelden aanleiding tot eigenaardige handelingen. +Vooral de voedering brengt een bijna onbeschrijfelijke opgewondenheid +te weeg. Met alle wapens wordt gestreden, ieder middel te baat genomen +om het beste stuk te bemachtigen. Het gaat echter hier zooals overal: +de machtigste en behendigste stelt de hoogste eischen, onderdrukt de +overige leden van ’t gezelschap en bevoordeelt zich te hunnen +koste. Vooral de Vale of Ganzengieren trekken dan de aandacht van den +toeschouwer. Met ruig opstaande veeren en ingetrokken hals zitten zij +met fonkelende oogen voor het vleesch, zonder het aan te raken, hoewel +hun voornemen om het tegen ieder ander te verdedigen duidelijk +zichtbaar is. Bliksemsnel wordt de lange hals in alle richtingen +uitgestoken, alle leden van het gezelschap blijven op eerbiedigen +afstand uit vrees voor de hun toegedachte beten. In zulke oogenblikken +levert de houding van den Valen Gier een merkwaardige overeenkomst op +met die van een vergiftige Slang, welke gereed is om te bijten. Dat +zulk een twist steeds met een hevig gesis, met grinnekend en kokkerend +gekrijsch, klappen met den snavel en wuiven met de vleugels gepaard +gaat, met andere woorden, dat een helsch geraas veroorzaakt, behoeft +niet uitdrukkelijk verzekerd te worden.</p> +<p>Herhaaldelijk hebben Gieren in de kooi een nest gebouwd, eieren +gelegd en met groote volharding gebroed; meestal werd het gewenschte +resultaat niet bereikt.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Arendgieren</span> of <span class= +"ex">Kuifgieren</span> (<i lang="la-x-bio">Vultur</i>) kenmerken zich +door een krachtigen romp, een korten, dikken hals, een grooten kop met +krachtigen, zijdelings samengedrukten snavel en breede vleugels. De kop +is met kort, kroes, wollig dons bekleed, dat aan den achterkop een niet +bijzonder hooge kuif vormt. De achterhals en eenige plekken van den +voorhals zijn naakt. Aan den hals komt een tot aan den achterkop +reikende kraag van korte, breede, bijna niet losbaardige veeren voor. +De top van de schaft steekt voorbij de vlag van de staartpennen uit. De +loop is korter dan de middelste teen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Europa wordt bewoond door één vertegenwoordiger van +dit geslacht, de <span class="ex">Monniksgier</span> of <span class= +"ex">Grauwe Gier</span> (<i lang="la-x-bio">Vultur monachus</i>). Hij +is de grootste Vogel van ons werelddeel; het mannetje is 1.1 M. lang en +heeft 2.22 M. vlucht; de vleugel is 76, de staart 40 cM. lang. Het +wijfje is 4 à 6 cM. langer. Het vederenkleed is effen +donkerbruingrijs, het oog bruin, de naakte ring er om heen paars, de +snavel aan de washuid blauw, op sommige plaatsen roodachtig, verderop +licht paars en aan de spits blauw, de voet vleeschkleurig met paarse +tint; de onbevederde deelen van den hals zijn licht loodkleurig grijs. +De kraag strekt zich om den geheelen hals uit.</p> +<p>De Monniksgier broedt in Spanje, op Sardinië en in alle +gebergten van het Balkanschiereiland, voorts in Slavonië, +Kroatië en de Donau-laaglanden, zelfs in de Karpaten.</p> +<p>Van hier strekt zijn verbreidingsgebied zich uit over een groot deel +van Azië tot China en Indië. In Afrika, met uitzondering van +de Atlas-landen en een deel van de westkust, komt hij niet voor. De in +Duitschland geschoten exemplaren waren vermoedelijk uit Hongarije +afkomstig.</p> +<p>In het zuiden van Spanje ziet men ze eenzaam of in kleine vluchten +van 3 à 5 stuks. Op het aas, waar men ze met de Ganzengieren +aantreft, gedragen zij zich veel rustiger en betamelijker dan deze. +Hunne handelingen zijn in volkomen harmonie met hun grooten, goed +gevormden kop, hunne bewegingen meer afgemeten dan die van de +Krenggieren en, waar zulks mogelijk is, volhardender en gelijkmatiger. +Hun houding is edeler, komt meer overeen met die der Arenden; hun oog +heeft volstrekt geen valsche, maar eerder een vurige en schrandere +uitdrukking. Van het aas verslinden de Monniksgieren vooral de spieren, +doch ook wel de beenderen,—de ingewanden alleen bij gebrek aan +iets beters. De jagers in de gebergten van Zevenburgen verzekeren +eenstemmig, dat de Monniksgieren ook levende dieren vangen en +dooden.</p> +<p>De Monniksgier nestelt eenzaam en, in Spanje althans, <span class= +"ex">uitsluitend</span> op boomen. Zijn groot nest rust op den dikken +tak van een den of op de breede kruin van een altijd groene eik, +dikwijls niet meer dan 3 of 4 M. boven den bodem. Het bestaat uit een +grondlaag van armdikke takken, hierop volgt een tweede laag van dunnere +takken en daarna eerst het ondiepe, eigenlijke nest, dat van dunne, +doode takjes vervaardigd is. Tegen het einde van Februari bevat het +één wit ei met dikke schaal, niet grooter, dikwijls zelfs +iets kleiner dan dat van den Witten Krenggier. Het jong is aanvankelijk +met een dicht, wit, wollig dons bekleed en eerst na minstens 4 maanden +in staat om te vliegen. Het wordt door de ouders met vleesch van doode +dieren gevoerd, maar volstrekt niet zoo heldhaftig verdedigd, als men +gewoonlijk meent.</p> +<p>De gevangen Monniksgier, waarover <span class="sc">Leisler</span> +bericht, was aanvankelijk zachtzinnig en goedhartig; later werd hij +kwaadaardig; tegen ieder, die hem naderde, stelde hij zich met snavel +en klauwen te weer; alleen voor zijn oppasser maakte hij een +uitzondering. Hij at even graag rottende lijken als versche en verslond +ze met huid en haar; zelfs de staart van een jongen Vos moest mede naar +binnen; de onverteerbare stoffen werden later weer uitgebraakt, +beenderen van 12 à 15 cM. lengte echter geheel en al verteerd. +Visschen waren niet naar zijn smaak; levende dieren viel hij niet aan; +een Raaf en een Kraai, die maanden lang met hem verkeerden, werden niet +lastig gevallen, <span class="pagenum">[<a id="xd20e2571" href= +"#xd20e2571" name="xd20e2571">541</a>]</span>evenmin een Haas, die zich +in zijn hok bevond, terwijl men hem honger liet lijden. Doode Katten at +hij zeer gaarne; toen er echter één met een touw aan den +poot in zijn hok geworpen en heen en weer getrokken werd, sprong hij +vol vrees op zijde, ging na eenigen tijd op het nu stilliggende +voorwerp af, haastig retireerende na iederen slag met den poot, tot hij +van den dood van het dier overtuigd was.</p> +<p>Een andere Monniksgier was koppig, zoo lang men hem opgesloten +hield, vroolijk en speelsch, nadat men hem had toegestaan vrij in den +hof rond te loopen. „Hij jaagt de Hanen schrik aan,” +bericht <span class="ex">Graaf</span> <span class= +"sc">Lázár</span>, „maar doet ze geen kwaad, trekt +de varkens bij den staart, loopt de Honden na en drijft ze soms op de +vlucht. Met alle menschen, die hem niet plagen, leeft hij in goede +verstandhouding; zelfs kinderen kunnen zonder vrees in zijn nabijheid +komen. Tegen iederen aanvaller verdedigt hij zich evenwel dapper en +deelt krachtige snavelhouwen uit. In toorn laat hij de half geopende +vleugels over den grond slepen en zet de lange rugdekveeren op; met +horizontalen romp en vooruitgestoken hals trippelt en huppelt hij dan +op zoo zonderlinge wijze rond, dat men het lachen nauwelijks kan laten. +Hij is even vraatzuchtig als de Ganzengier, maar kan niet zoo lang +honger verdragen. Water is voor hem een behoefte: hij drinkt dikwijls +en houdt veel van baden. Hoewel hij ook Vogels eet, geeft hij aan het +vleesch van Zoogdieren de voorkeur boven al het andere. Visschen worden +zelfs bij den grootsten honger niet aangeroerd.”</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Oorgier</span> (<i lang="la-x-bio">Vultur +auricularis</i>), de reus van deze onderfamilie, kenmerkt zich door een +zeer grooten, krachtigen snavel, hooge pooten, groote, breede, maar +eenigszins afgeronde vleugels, een betrekkelijk korten staart en een +eigenaardig vederenkleed. De veeren van de bovenzijde komen in vorm +overeen met die van de andere groote Gieren; de onderzijde echter is +dicht bedekt met tamelijk lang dons van witachtig grijze kleur, +waarboven enkele lange, smalle, sabelvormige veeren uitsteken. Ook aan +den schenkel en den scheen zijn gewone veertjes zeer schaars; het dons +dat deze deelen bedekt, onderscheidt zich echter door grootere lengte +en een vaalgrijze kleur van het op de borst groeiende. De kop, de helft +van den achterhals en de geheele voorhals zijn naakt; de huid van den +kop vormt dwarse plooien; aan weerszijden van den hals bevindt zich een +overlangsche plooi. De kin is met haarvormige veeren bekleed. Het +mannetje is 100 à 105 cM. lang en heeft 270 à 280 cM. +vlucht; de vleugel is 69 à 72, de staart 34 à 36 cM. +lang; het wijfje is aanmerkelijk grooter. Vaalgrijsbruin is de +heerschende kleur van het vederenkleed; de slagpennen en de +staartveeren zijn donkerder; de groote vleugeldekveeren hebben lichtere +randen. Het oog is donkerbruin, de snavel aan de zijden hoornkleurig, +op den rug en aan den ondersnavel donkergrijs, de voet licht +loodkleurig grijs, het naakte deel van den hals grijs, de eveneens +naakte wang paars. Wanneer de Vogel zeer opgewonden is, worden alle +naakte plekken van den kop en den hals, met uitzondering van de kruin, +rood.</p> +<div class="figure xd20e2591width"><img src="images/p2541.jpg" alt= +"Kaalkoppige Gier (Vultur calvus). ​1⁄7​ v. d. ware grootte." +width="720" height="700"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Kaalkoppige Gier</span> +(<i lang="la-x-bio">Vultur calvus</i>). ​1⁄7​ v. d. +ware grootte.</p> +</div> +<p>De Oorgier is van Opper-Egypte af over geheel Afrika verbreid en +verheft zich in bergstreken tot een hoogte van 4000 M. Verscheidene +malen werd deze Vogel, naar men zegt, in Europa waargenomen. +<span class="pagenum">[<a id="xd20e2602" href="#xd20e2602" name= +"xd20e2602">542</a>]</span></p> +<p>In Indië wordt hij vervangen door den <span class= +"ex">Kaalkoppigen Gier</span> (<i lang="la-x-bio">Vultur calvus</i>), +de <span class="ex">Soekoeni</span> der Hindoes, wiens +verbreidingsgebied geheel Vóór-Indië tot Birma +omvat. De kop en hals zijn geheel naakt en roodachtig vleeschkleurig; +aan weerszijden van den hals ziet men een groote, overlangsche +huidplooi. De hoofdkleur van het vederenkleed is zwartbruin, op +’t achterste gedeelte van den krop door wit afgebroken. De snavel +is blauwachtig zwart, de washuid geel; de pooten zijn donkergeel.</p> +<hr class="tb"> +<p>In Middel-Nubië en verder zuidwaarts gelegen landen mist men +den Oorgier zelden bij een kreng van eenigen omvang. Hoewel minder +goedvertrouwend dan de kleine Amerikaansche Raafgieren, schuwt hij den +mensch niet en komt onbeschroomd in de dorpen of op de slachtplaatsen +der steden. Op het aas speelt hij de rol van alleenheerscher; met +uitzondering misschien van de bijtlustige Ganzengieren, worden alle +gevleugelde concurrenten door hem van den buit verdreven. Den Honden, +die in geheel Noordoost-Afrika in het bedrijf van de Gieren beunhazen, +weet hij steeds ontzag in te boezemen. Hetzelfde wordt van zijn +Indischen verwant bericht.</p> +<p>Na iederen maaltijd vliegt de Oorgier naar het naastbijgelegen +water, om hier te drinken, zich te reinigen en vervolgens uit te +rusten; nadat hij zich, behaaglijk als een Hoen in het zand liggend, +door de zon heeft laten beschijnen, vliegt hij in kringen, dikwijls +geruimen tijd achtereen zonder de vleugels te bewegen, naar zijn +slaapplaats. Deze is niet altijd op een der grootste boomen gelegen, +maar op elk hiervoor geschikt gewas; dikwijls slaapt hij op een +mimosa-struik, die nauwelijks 3 M. hoog is. Hier zit hij met sterk +teruggetrokken kop en slap naar beneden hangenden staart in zeer +rechtstandige houding, als een mensch. Des morgens blijft hij minstens +nog 2 uur na zonsopgang op zijn slaapplaats en is dan zoo weinig schuw, +dat het mogelijk is onder hem te komen en hem door een schot hagel naar +beneden te laten tuimelen. De Oorgieren verschijnen nooit +vóór 10 uur ’s morgens op het aas en blijven er +hoogstens tot 4 of 5 uur ’s namiddags; zij zijn kenbaar aan hun +bedaarde, fraaie vlucht en vooral ook hieraan, dat zij, na het vinden +van een aas, zich van een hoogte van veel meer dan 100 M. naar beneden +laten vallen, hierna de vleugels uitbreiden, de pooten ver +vooruitsteken en in schuinsche richting neerdalen. Zij en de +Monniksgieren verslinden hoofdzakelijk de spieren van het aas en +versmaden, naar het schijnt, de ingewanden.</p> +<p>Gedurende mijn langdurig verblijf in Khartoem maakte ik een maand +lang iederen dag jacht op Gieren, na ze door het neerleggen van aas +aangelokt te hebben. Dit geschiedde op een uitgestrekte vlakte en +achter een aarden wal, waardoor het ons mogelijk werd het smullende +gezelschap tot op een afstand van 20 schreden te naderen. Wat ik bij +deze jacht heb waargenomen, werd hierboven medegedeeld. Herhaaldelijk +is het mij gelukt door schielijk van geweer te verwisselen verscheidene +Oorgieren te dooden; eens heb ik er zelfs vier met één +schot neergeveld. Bovendien werden op dit terrein vallen geplaatst; +deze waren van de allereenvoudigste soort, maar beantwoordden toch aan +het doel. Ik had in korten tijd een vrij groot aantal Gieren bijeen. +Hierbij waren steeds verscheidene Oorgieren en deze werden spoedig +mijne lievelingen. Zij gedroegen zich in de gevangenschap van den +beginne af kalm en verstandig; in tegenstelling met de Ganzengieren +toonden zij geen vrees, maar een zekere mate van vertrouwen. Alle waren +vastgelegd aan touwen; geen van hen kwam echter op het denkbeeld de +kracht van hun kolossalen snavel op dezen kluister te beproeven. Reeds +op den derden dag van zijn gevangenschap begon de eerste Oorgier, dien +ik gekregen had, water te gebruiken; op den vierden dag maakte hij een +aanvang met het verslinden van een voor hem liggende, doode Kat, die +hij drie dagen lang versmaad had; op den vijfden dag at hij reeds voor +mijne oogen; van nu af ging hij geheel op de gewone wijze zijn gang, +zelfs als ik dicht bij hem stond. Later nam hij mij het voedsel uit de +hand.—In een groote gezelschapskooi gedraagt de Oorgier zich even +kalm als in vrijen toestand. Hij heeft het bewustzijn van zijn kracht +en verdraagt geen beleediging, maar gaat nooit aanvallenderwijze te +werk. Hij schijnt ons klimaat goed te kunnen verdragen, hoewel hij zeer +veel van warmte houdt.</p> +<p>De <span class="ex">Ganzengieren</span> (<i lang= +"la-x-bio">Gyps</i>) kenmerken zich door een langwerpigen, slanken, +betrekkelijk zwakken snavel en korte pooten, maar vooral door hun +langen hals, welke op dien van een Gans gelijkt, overal even dik is, +zonder scherpe scheiding met den langwerpigen kop verbonden en met +witachtige, donzige borstels schaars begroeid is. Bij jonge Vogels zijn +alle veeren, vooral die van den halskraag, lang; jonge Ganzengieren +zijn dus kenbaar aan hunne lange, fladderende, de oude aan hunne korte, +losbaardige, haarvormige kraagveeren. Ook de kleur wijzigt zich; de +kraag is bij de jonge Vogels donker vaalbruin, bij oude wit of +geelachtig wit.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gewone</span> of <span class="ex">Vale +Gier</span> (<i lang="la-x-bio">Gyps vulfus</i>), bereikt een lengte +van 112, een vlucht van 256 cM. (vleugel 68, staart 30 cM.). Zijn +vederenkleed is zeer gelijkmatig licht vaalbruin, op de onderzijde +donkerder dan van boven, iedere veer met een lichtere schaft. De +breede, wit gezoomde vleugeldekveeren vormen een lichten band op de +bovenzijde van den vleugel; de handpennen en stuurpennen zijn zwart, de +armpennen grijsbruin, op de buitenvlag met een breeden, valen rand. Het +oog is lichtbruin, de washuid donker loodkleurig grijs, de snavel +roestkleurig, de voet licht bruinachtig grijs. Bij jonge Vogels komen +de schaftstrepen beter uit en is het geheele kleed donkerder.</p> +<p>De Vale Gier komt veelvuldig voor in Zevenburgen, het zuiden van +Hongarije en het geheele Balkan-schiereiland, in Oost-, Zuid- en +Middel-Spanje, op Sardinië en op Sicilië, zeer zeldzaam +daarentegen op het Italiaansche schiereiland. Meer en meer verbreidt +hij zich over Krain, Karinthië en Salzkammergut, waar hij allengs +de plaats van den Lammergier inneemt. Niet al te zelden dwaalt hij naar +Duitschland af. Jaren geleden werd een exemplaar van deze soort te +Putten (Gelderland) geschoten. De noordelijkste broedplaatsen zijn die +van de Salzburger Alpen. Nog talrijker dan in Zevenburgen is hij in +geheel Egypte en Noord-Nubië, in Tunis, Algiers en Marokko, ook in +Noordwest-Azië tot aan den Himalaja wordt hij aangetroffen.</p> +<hr class="tb"> +<p>In Middel-Afrika is hij vervangen door den <span class= +"ex">Sperwergier</span> (<i lang="la-x-bio">Gyps Ruppellii</i>), het +fraaiste lid van zijn geslacht (lengte 100, vlucht 225, vleugel 63, +staart 25 cM.). Bij den ouden Vogel zijn, met uitzondering van de slag- +en stuurpennen, alle veeren donker grijsbruin, versierd met een +vuilwitten, halvemaanvormigen, meer of minder breeden eindzoom, +waardoor <span class="pagenum">[<a id="xd20e2656" href="#xd20e2656" +name="xd20e2656">543</a>]</span>het kleed bontgevlekt wordt. De +doorschemerende, naakte huid van den met slechts weinig dons bekleeden +hals is grijsblauw en gaat van voren en aan de zijden van den onderhals +in vleeschrood over; de naakte plekken op den schouder hebben een +blauwachtig vleeschrooden zoom. Het oog is zilvergrijs, de snavel aan +den wortel geel, aan den top loodkleurig, de washuid zwart, de voet +donker loodkleurig grijs.</p> +<p>Alle Ganzengieren bewonen, naar het schijnt, hoofdzakelijk rotsen; +men ontmoet ze daarom het veelvuldigst in de nabijheid van gebergten +met steile wanden.</p> +<hr class="tb"> +<p>De bewegingen van de Ganzengieren zijn lichter en sierlijker dan die +van hunne reeds genoemde verwanten; vooral bij het afdalen uit groote +hoogten gedragen zij zich anders, daar zij bijna met de lichtheid van +een Valk onder veelvuldige zwenkingen naar beneden zweven, in plaats +van zich zonder beweging van de vleugels van een zeer aanzienlijke +hoogte te laten vallen, totdat zij dicht bij den bodem zijn. Hun gang +op den grond is zoo goed, dat een mensch zich zeer moet inspannen om +een loopenden Gier in te halen. Nog meer, hoewel niet in hun voordeel, +onderscheiden de Ganzengieren zich door hun aard van de overige leden +der onderfamilie: door hartstochtelijkheid, oploopendheid en +arglistigheid munten zij uit. Zij leven in groote troepen bijeen en +nestelen koloniesgewijs. Hoewel zij zich in den regel ook met andere +Gieren vereenigen, zijn en blijven zij altijd de rustverstoorders, die +het meest aanleiding geven tot twist. Steeds weten zij zich spoedig van +de opperheerschappij meester te maken; doldriest verdedigen zij zich +tegen ieder, die hen aanvalt. De door een schot gewonde exemplaren +stellen zich moedig en grimmig te weer, gaan als kwaadaardige Honden op +den mensch af en springen meer dan een halven meter hoog van den grond +op, terwijl zij den langen hals onder duidelijk hoorbaar +snavelgeklepper in de richting van het gelaat van hun tegenstander +strekken.</p> +<p>Bij het uit den weg ruimen van een aas vreten zij bij voorkeur de +lichaamsholte van het doode dier leeg. Met eenige snavelbeten scheuren +zij een rond gat in den buikwand en steken hierdoor hun langen hals zoo +ver mogelijk naar binnen. Zonder den kop uit de holte te halen, +verscheuren en verslinden zij de lever, de nieren en dergelijke +ingewanden; de darmen daarentegen worden eerst naar buiten getrokken, +door hevige achterwaartsche bewegingen losgerukt, daarna doorgebeten en +bij stukken verzwolgen.</p> +<div class="figure xd20e2666width"><img src="images/p2543.jpg" alt= +"Sperwergier (Gyps Ruppellii). ⅕ v. d. ware grootte." width="720" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Sperwergier</span> (<i lang= +"la-x-bio">Gyps Ruppellii</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>In Spanje broedt de Vale Gier in de laatste helft van Februari of in +het begin van Maart. Zijn nest, een dunne laag van niet zeer dikke +takjes, bevindt zich gewoonlijk in een uitholling of althans onder een +uitstekende punt van een rots en bevat één wit, +dikschalig ei, zoo groot als dat van een Gans. Beide ouders broeden om +beurten; het mannetje zit gewoonlijk gedurende den voormiddag en de +eerste uren van den namiddag op het ei; het wijfje blijft gedurende den +overigen tijd op het nest. Op een gunstig gelegen broedplaats vindt men +altijd verscheidene nesten, op een afstand van ongeveer 100 of 200 +schreden van elkander. Opmerkelijk is het, dat de Gieren, die op zulke +rotswanden gemeenschappelijk broeden, naast en onder zich ook +Lammergieren, Havikarenden en op de boomen in de onmiddellijke +nabijheid zelfs Zwarte Ooievaars rustig laten nestelen. Het jong, dat +op een <span class="pagenum">[<a id="xd20e2677" href="#xd20e2677" name= +"xd20e2677">544</a>]</span>prop wol gelijkt, wordt door beide ouders +met veel liefde behandeld en zorgvuldig gevoederd, aanvankelijk met +vleesch, dat door verrotting geheel week geworden is, later met +krachtiger voedsel.</p> +<p>Slechts bij uitzondering wordt de Vale Gier tam. Een slager hield er +een verscheidene jaren achtereen in leven op de binnenplaats van zijn +woning. Deze Gier was zeer bevriend met een ouden Slagershond. Toen +deze stierf, werd zijn lijk den Gier voorgeworpen, die, hoewel hij +honger had, zijn dooden makker niet wilde aanraken; van stonden af +begon hij te kwijnen, weigerde te eten en bezweek op den achtsten +dag.</p> +<p>In Egypte worden de veeren van den Valen Gier voor verschillende +doeleinden gebruikt; vooral de slagen stuurpennen dienen voor +versierselen en huishoudelijke artikelen. Op Kreta en in Arabië +wordt het vel gelooid en levert een zeer gezocht bont.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Witte Krenggier</span> (<i lang= +"la-x-bio">Neophron percnopterus</i>), <span class="ex">Aasgier</span>, +<span class="ex">Drekgier</span>, <span class="ex">Malteser +Gier</span>, <span class="ex">Racham</span>, <span class= +"ex">Alimosj</span>, „<span class="ex">Pharao-hen</span>” +en hoe hij meer genoemd moge zijn, is sedert overouden tijd bekend en +beroemd. Hij is de Gier, wiens afbeeldsel op de Oud-Egyptische gebouwen +prijkt, die in den ouden tijd bij de Egyptenaars en Hebreërs als +een zinnebeeld van ouderliefde werd geëerd en ook thans nog zijn +ouden roem niet geheel verloren heeft. Een raafachtige gestalte, lange, +tamelijk spitse vleugels, een lange, trapvormige staart en een +eigenaardig vederenkleed kenmerken hem. De zeer langwerpige snavel is +voor meer dan de helft met een washuid bekleed, de haakvormige spits +van den bovensnavel ver naar beneden gebogen, maar teer en zwak. Het +aangezicht en de kop zijn naakt, de nek en de achterhals met lange, +smalle en spits toeloopende veeren begroeid. Het grootendeels vuilwitte +vederenkleed zweemt aan den hals en de bovenborst min of meer naar +donkergeel, maar is op den rug en den buik zuiverder wit van kleur; de +handpennen zijn zwart, de schouderveeren grijsachtig. De iris is +roodbruin of licht bronskleurig geel, de snavel aan de spits +blauwachtig, overigens helder oranjegeel, evenals de naakte gedeelten +van den kop en de kropvlek; de huid van de keel is iets lichter van +kleur dan de rand van den ondersnavel. Het wijfje is 70 cM. lang en +heeft 169 cM. vlucht (vleugel 50, staart 26 cM.).</p> +<p>De Krenggier werd eenige malen in Duitschland geschoten. +Veelvuldiger komt hij voor in Zwitserland; zelfs heeft een paar bij +Genève genesteld. Verder zuidwaarts is hij veel talrijker. In +het Zuiden van Frankrijk ziet men hem niet zelden; hij broedt in de +omstreken van Nizza, op het voorgebergte Argentar; opmerkelijk is het, +dat hij op Sardinië, het bevoorrechte woongebied van andere +Gieren, niet als broedvogel voorkomt; in Spanje vindt men hem overal, +hoewel niet zeer overvloedig; in Griekenland en op het geheele +Balkan-schiereiland is hij algemeen. Tot zijn broedgebied behooren ook +de Krim en Zuid-Rusland; hij is hier trekvogel; slechts weinige +exemplaren blijven er den winter over. Standvogel is hij daarentegen in +Afrika (misschien met uitzondering van de westelijke kustlanden) en in +een groot deel van West- en Zuid-Azië.</p> +<p>Schuw en voorzichtig is de Krenggier slechts in Zuid-Europa. In alle +gewesten van Afrika, die nog niet hebben geleden door de moordzucht der +Europeanen, vertrouwt hij den mensch. Hij is alles behalve dom, +onderscheidt zeer juist verschijnselen die hem voordeel kunnen brengen +van die, welke hem schade kunnen doen en toont dikwijls, terwijl hij in +zeer moeielijke omstandigheden den kost wint, een zekere list. Evenmin +kan men hem van traagheid beschuldigen, daar hij zeer veel in beweging +is en dikwijls uren achtereen spelenderwijs vliegt. Daarentegen blijft +hij na een overvloedig maal geruimen tijd rustig zitten. De loopende +Aasgier gelijkt op onze Raaf; de vliegende herinnert eenigszins aan +onzen Ooievaar, maar ook aan den Lammergier; zijn vlucht is echter veel +langzamer en minder sierlijk. Met één sprong verlaat hij +den bodem, verkrijgt door eenige langzame wiekslagen de noodige +snelheid en zweeft daarna vlug, zonder vleugelbeweging verder. Bij +fraai weer stijgt hij al hooger en hooger, soms tot 1000 à 1200 +M. boven den bodem. Het liefst rust hij op rotsen; hij houdt niet van +boomen; in groote wouden treft men hem in ’t geheel niet aan. +Even dikwijls als op rotsen, ziet men hem op oude gebouwen zitten, in +Noord-Afrika, Indië en Arabië op tempels, moskeeën, +monumenten en huizen. Gezellig is hij niet minder dan zijne verwanten. +Eenzaam ziet men hem hoogst zelden, vaker paarsgewijs, het meest echter +in groote of kleine troepen. Hij houdt zich bij andere soorten van +Gieren op, omdat zijn beroep dit medebrengt, maar altijd slechts voor +korten tijd; zoodra het gemeenschappelijke maal afgeloopen is, +bekommert hij zich niet meer om zijne verwanten. Het besef van zijn +zwakheid maakt hem vredelievend en verdraagzaam. In Zuid-Egypte en +Zuid-Nubië ziet men talrijke vluchten van Krenggieren, die zich +uren lang met prachtige vliegoefeningen vermaken, gemeenschappelijk +hunne slaapplaatsen opzoeken en op voedsel uitgaan, steeds zonder twist +of strijd. Bescheiden houden zij zich op den achtergrond, terwijl de +grootere Gieren op een kreng gastmalen, en kijken angstig naar hunne +woeste gebaren.</p> +<p>De Krenggier is niet kieskeurig, elke kost is hem welkom. Zijn +voornaamste voedsel bestaat echter niet uit lijken van dieren. Wel +verschijnt ook hij op ieder kreng en tracht hiervan partij te trekken +naar de maat van zijne zwakke krachten; hij pikt het lijk de oogen uit, +maakt bij den aars een opening en doet zijn best om er de ingewanden +uit te halen; ook wacht hij, totdat de groote Gieren zich verzadigd +hebben en knaagt dan de beenderen af, die zij overlieten: een +dergelijke smulpartij valt hem echter slechts bij uitzondering ten +deel. Een betere gelegenheid om in zijn onderhoud te voorzien vindt hij +aan de oevers van groote rivieren of aan de zeekust. De stroom werpt +soms een aas of althans doode Visschen op het droge en levert allerlei +lagere dieren op. Hij overvalt ook Ratten, Muizen, kleine Vogels, +Hagedissen en andere Kruipende Dieren, plundert nesten met eieren en +vangt behendig Sprinkhanen in velden en dreven. Een Ortolaan, dien hij +het geluk had te vangen, doodde hij met een enkelen snavelhouw, hield +hem vast en verslond hem onmiddellijk. <span class="ex">Don</span> +<span class="sc">Lorenzo Maurel</span> verhaalde aan <span class= +"sc">Bolle</span>, dat het moeielijk is op de Kanarische Eilanden +Pauwen te fokken, omdat de Krenggieren de hennen overal achterna +sluipen om de pas gelegde eieren weg te nemen. Toch helpt zoomin het +rooven als het stelen deze Gieren op voldoende wijze aan den kost. Zij +weten zich gelukkig op eene andere wijze te redden. In geheel Afrika en +zelfs reeds in Zuid-Spanje maakt menschendrek hun voornaamste voedsel +uit.</p> +<p>Nauwkeurige berichten over de voortplanting van de Krenggieren geeft +<span class="sc">Bolle</span>: „Zij nestelen gaarne gezellig en +vestigen zich overal, waar een steile rotswand geschikte nestplaatsen +aanbiedt, zonder zich <span class="pagenum">[<a id="xd20e2733" href= +"#xd20e2733" name="xd20e2733">545</a>]</span>veel te bekommeren over de +meer of minder warme ligging van het terrein. Door de groote +hoeveelheid uitwerpselen, die zich naast en onder de nesten ophoopt, +zijn deze op een afstand zichtbaar. De Gieren schijnen er geen behoefte +aan te gevoelen hun veiligheid te bevorderen door de keuze van een +verborgen broedplaats, maar zich alleen te verlaten op de +ontoegankelijkheid van den door hen bewoonden rotswand.” Het nest +bevat gewoonlijk 2 eieren; deze zijn langwerpig van vorm, meestal op +geelachtig witten grond leemkleurig of roestbruin gevlekt en gemarmerd; +enkele zijn als ’t ware met bloedzwarte, groote vlekken en +strepen besmeerd. De jongen, die aanvankelijk met een grijswitachtig +dons bekleed zijn, worden uit den krop gevoederd, blijven lang in het +nest en daarna nog eenige maanden in het gezelschap van hunne +ouders.</p> +<p>Jong gevangen Krenggieren worden zeer tam, volgen ten slotte hun +verzorger als Honden op den voet na en begroeten hem met +vreugdegeschreeuw, zoodra hij zich vertoont. Ook oude dieren geraken +spoedig aan de gevangenschap gewoon en verdragen het verlies van hun +vrijheid vele jaren.</p> +<hr class="tb"> +<p>Nevens den Witten Krenggier komt in Middel- en West-Afrika een iets +kleinere, donkerbruine soort van hetzelfde geslacht voor—de +<span class="ex">Kapgier</span> (<i lang="la-x-bio">Neophron +pileatus</i>). Deze zou men bijna een huisdier kunnen noemen. Hij is +minstens even driest als onze Bonte Kraai en evenaart in dit opzicht +bijna onze Huismusch. Zonder schroom loopt hij voor de huisdeur op en +neer, houdt zich in de onmiddellijke nabijheid van de keuken op en +vliegt, als hij uitrusten wil, hoogstens in den top van een der +naastbijgelegen boomen. Des morgens wacht ook hij voor een hut op de +uitwerpselen der bewoners en is onmiddellijk bij de hand om hiermede +zijn maag te vullen. Op iedere slachtplaats is hij een gewone gast; +nooit neemt hij echter iets weg, wat hem niet toekomt; nooit rooft hij +een kuiken of een ander levend klein huisdier.</p> +<p>Door zijn houding is de Kapgier een zeer fraaie Vogel en een echte +Gier. Zelfs wanneer hij vliegt, kost het dikwijls moeite hem van zijne +grootere verwanten te onderscheiden, terwijl zijn neef, de Witte +Krenggier, reeds op een afstand kenbaar is aan zijne witte vleugels en +wigvormigen staart. Een eigenaardigen tooi verschaffen hem de heldere +kleuren van de onbevederde gedeelten van den kop en de keel, die alle +tinten vertoonen, welke men aan de naakte huidwoekeringen van den +Kalkoen opmerkt. Zijn naam ontleent hij aan een breede, met bruinachtig +grijs, fluweelachtig dons bekleede strook, die, boven op den kop +aanvangend, zich langs den achterhals uitstrekt.</p> +<p>De Kapgier wordt evenmin vervolgd als zijne overige verwanten. Het +is niet moeielijk hem te schieten, omdat hij overal, waar men hem +aantreft, den mensch vertrouwt. Ook kan men hem zeer gemakkelijk +vangen. Hij wordt zeer tam en is, behoudens zijn neiging voor het eten +van vuil, een knappe, flinke Vogel. Soms, doch steeds nog zelden, +krijgt men deze soort in diergaarden te zien.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het meest in ’t oog vallende kenmerk van de <span class= +"ex">Gieren der Nieuwe Wereld</span> (<i lang= +"la-x-bio">Sarcorhamphidae</i>), die als een afzonderlijke familie +worden beschouwd, is gelegen in hunne groote, langwerpig ronde +neusgaten, welke toegang verleenen tot neusholten, die door een +onvolledig verbeend middelschot vaneengescheiden zijn en dus in het +geraamte met elkander in gemeenschap staan. Voorts kenmerken deze +Vogels zich door een meer of min langwerpigen snavel, welks bovenhelft +aan den wortel met een zachte washuid bekleed en vóór +deze ingesnoerd is; de spits van den bovensnavel is sterk gekromd en +haakvormig. De pooten zijn krachtig en hebben een dikken loop; de +vleugels zijn lang en spits; de staart is tamelijk lang. De kop en de +bovenhals zijn naakt en prijken meestal met kamvormige huidwoekeringen +op den snavelwortel en het voorhoofd, benevens schel gekleurde +opzwellingen en plooien aan den hals. Het inwendig maaksel dezer Vogels +verschilt aanmerkelijk van dat der Gieren van ’t Oostelijk +halfrond.</p> +<hr class="tb"> +<p>Als de edelste leden van deze familie worden de <span class= +"ex">Kamgieren</span> (<i lang="la-x-bio">Sarcorhamphus</i>) beschouwd; +hun naam danken zij aan den kam, die den snavelwortel en het voorhoofd +van het mannetje versiert.</p> +<p>Den <span class="ex">Kondor</span> (<i lang="la-x-bio">Sarcorhamphus +gryphus</i>) is hetzelfde lot ten deel gevallen als den Lammergier. +Evenals deze heeft men hem miskend en belasterd, de wonderlijkste +verhalen over hem in omloop gebracht en geloofd. Voor deze eeuw bleef +de taak bewaard, de natuurlijke geschiedenis van dezen Vogel van +fabelen te zuiveren.</p> +<p>Het vederenkleed van den volwassen Kondor is zwart met zwakken, +donker staalblauwen glans; de vleugelveeren zijn dof zwart, de +buitenste dekveeren van alle drie rangen en de halskraag, die uit +zachte, harig-wollige, maar tamelijk lange veeren bestaat, zijn wit, de +armpennen op de buiten vlag wit gezoomd. De achterkop, het aangezicht +en de keel zijn zwartachtig grijs; een smalle huidplooi aan de keel en +de beide, met wratten bezette huidplooien aan iedere zijde van den hals +van het mannetje hebben een helder roode kleur; de hals is vleeschrood, +de kropstreek bleekrood. Het oog is vurig karmozijnrood, de snavel aan +den wortel en op den rug hoornzwart, aan de zijden en de spits +hoorngeel, de voet donkerbruin. Volgens de metingen van <span class= +"sc">Von Humboldt</span> bedraagt de lengte van het mannetje 102, de +vlucht 275, de vleugellengte 115, de staartlengte 37 cM.; de lengte van +het wijfje is 2½, haar vlucht 24 cM. geringer.</p> +<p>Het vaderland van den Kondor strekt zich van Quito tot dicht bij de +zuidspits van Zuid-Amerika uit. Hij bewoont hier de bergstreken der +Andes, bij voorkeur den hoogtegordel tusschen 3000 en 5000 M.; bij de +Magalhaes-straat en in Patagonië nestelt hij op steile klippen +onmiddellijk aan de kust. Ook in Peru en Bolivia daalt hij dikwijls tot +aan de kust af; in hooge streken is hij echter minstens tienmaal zoo +talrijk als in de lage. Volgens <span class="sc">A. von Humboldt</span> +ziet men hem dikwijls boven den Chimborazo zweven, zesmaal hooger dan +de wolkenlaag, die boven de vlakte ligt, 7000 M. boven de zee.</p> +<p>De levenswijze en de gewoonten van de Kondors zijn in hoofdzaken +gelijk aan die van de Gieren. Zij leven in den voortplantingstijd +paarsgewijs, overigens in troepen, kiezen steile rotspunten als +rustplaatsen uit en keeren geregeld daarheen terug. Bij het opvliegen +verheffen zij zich door langzame vleugelslagen en zweven vervolgens met +gelijkmatige snelheid voort, zonder de vleugels te bewegen. Als een van +hen iets eetbaars opmerkt en zich naar den bodem begeeft, volgen alle +Kondors, die dit zien, schielijk zijn voorbeeld. „Het is”, +zegt <span class="sc">Tschudi</span>, „dikwijls onbegrijpelijk, +hoe in minder dan een kwartier op een lokaas een menigte Kondors zich +verzamelen, terwijl vóór <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e2795" href="#xd20e2795" name="xd20e2795">546</a>]</span>dien tijd +zelfs het scherpzichtigste oog geen enkelen Vogel van deze soort +ontdekken kon”. Na een gelukkige reis keeren zij tegen den middag +naar hunne rotsen terug en verdroomen hier eenige uren.</p> +<p>De Kondors eten, evenals de Gieren, bij voorkeur aas. <span class= +"sc">Humboldt</span> bericht, dat zij met hun tweeën niet slechts +het Hert van de Andes en den Vicuña, maar ook den Guanaco en +zelfs kalveren aanvallen, deze dieren vervolgen en zoo lang wonden, +totdat zij ademloos neerstorten. <span class="sc">Tschudi</span> +verzekert, dat de Kondors de wilde en tamme kudden volgen en zich +oogenblikkelijk van ieder gestorven dier meester maken. Soms schieten +zij neer op jonge lammeren, kalveren en zelfs op gewonde Paarden, die +zich niet tegen hen verweren kunnen. In dit geval vreten zij het +vleesch rondom de wond weg, tot zij de borstholte bereikt en hun +slachtoffer om ’t leven gebracht hebben. Bij het ontweien van +gedoode Vicuñas of Andes-herten is de jager in den regel omringd +door scharen van Kondors, die met gulzige haast op de weggeworpen +ingewanden aanvallen en daarbij niet den minsten schroom voor den +mensch aan den dag leggen. Op gelijke wijze letten zij, naar men zegt, +op den jagenden Poema en maken gebruik van ’t geen er van zijn +maal overblijft. „Als de Kondors”, zegt <span class= +"sc">Darwin</span>, „neerstrijken en daarna eensklaps alle te +zamen omhoogstijgen, weet de Chileen, dat het de Poema was, die bij het +bewaken van een door hem buitgemaakt en gedood dier de Roofvogels +verjaagd heeft.” In den lammertijd van de Schapen beloert de +Kondor de kudden en neemt iedere gunstige gelegenheid te baat om Geiten +of lammeren te rooven. In de door Kondors bewoonde gewesten, zijn de +Herdershonden er op afgericht om het neerdalen van den roover te +voorkomen, door zoolang hij in de lucht zichtbaar is, naar boven te +kijken en te blaffen. Op het zeestrand verschaffen de op ’t droge +geworpen lijken van groote zee-zoogdieren, die in groote getale langs +de kust van Zuid-Amerika leven, den Kondor voedsel. Hij mijdt de +menschelijke woningen en valt nooit kinderen aan. Wanneer kinderen door +hunne ouders, die op hooggelegen plaatsen arbeiden, medegenomen worden, +zooals dikwijls geschiedt, slapen zij in de open lucht, zonder gevaar +te loopen van de roofzucht der Kondors. Volgens het eenstemmig gevoelen +der Indianen is de Kondor niet gevaarlijk voor den mensch. Bij den +maaltijd gedraagt hij zich geheel op de wijze van de Gieren. Daarna is +hij traag en kan zich moeilijk bewegen. Wanneer de nood hem dwingt om +te vluchten, braakt hij, evenals andere Gieren, eerst het in den krop +aanwezige voedsel uit. „De Kondor”, zegt <span class= +"sc">Tschudi</span>, „is een fiere, statige Vogel, als hij op +zijne uitgebreide, bijna beweginglooze vleugels drijft, of met naar +voren gestrekten hals op een uitstekende rotspunt staande, naar buit +zoekend, met scherpzichtig oog de omgeving bespiedt. Wanneer hij echter +met onbeschrijfelijke gulzigheid zijn buit verslindt, groote stukken +aas doorzwelgt en, nadat hij zich dikgevreten heeft, bijna ongeschikt +voor eenige beweging, naast de overblijfselen van zijn de omgeving +verpestend maal ineengehurkt op den grond zit, is hij niets anders dan +een walgingwekkende Aasgier.”</p> +<div class="figure xd20e2811width"><img src="images/p2546.jpg" alt= +"Kondor (Sarcorhamphus gryphus):—1) Mannetje. 2) Wijfje.—½ v. d. ware grootte." +width="720" height="717"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Kondor</span> (<i lang= +"la-x-bio">Sarcorhamphus gryphus</i>):—1) Mannetje. 2) +Wijfje.—½ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De broedtijd van den Kondor valt in onze winter- of lentemaanden. +Zijn nest staat op een ontoegankelijke rots en verdient nauwelijks dien +naam, want dikwijls legt het wijfje hare 2 eieren op den naakten grond. +De eieren zijn glanzig wit en ongevlekt. De jongen komen in een +grijsachtig donskleed ter wereld, <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e2822" href="#xd20e2822" name="xd20e2822">547</a>]</span>groeien +langzaam, blijven lang in het nest en worden, nadat zij reeds +uitgevlogen zijn, nog door hunne ouders gevoederd en in tijd van gevaar +met grooten moed verdedigd.</p> +<p>Om Kondors te vangen gebruiken de Indianen een met bedwelmende +kruiden volgestopt kreng als lokaas; de Vogels, die na dezen maaltijd +rondwaggelen, alsof zij beschonken zijn, kunnen gemakkelijk vermeesterd +worden. In de vlakten leggen de jagers vleesch neer binnen een +omheining, wachten, totdat de Kondors zich volgegeten hebben, rennen er +heen, zoo snel de Paarden loopen willen en slingeren hunne werpkogels +te midden van het nu half versufte gezelschap. Een andere, zeer +merkwaardige vangwijze heeft reeds <span class="sc">Molina</span> +beschreven; de juistheid van de mededeelingen van den Chileenschen +geleerde (schrijver van een „Natuurlijke Geschiedenis van +Chili”, 1782) wordt door de onderzoekers uit lateren tijd, +waaronder <span class="sc">Tschudi</span>, volkomen bevestigd. Een +versche koehuid, waaraan nog stukken vleesch vastzitten, wordt op den +bodem uitgebreid, zoodat een daaronder liggende Indiaan, die met de +noodige hoeveelheid touwen voorzien is, er geheel door bedekt wordt. +„Deze schuift, nadat de Aasvogels zich op het vel hebben +neergezet, het stuk van de huid, waarop de Kondor zit, bij den poot van +den Vogel omhoog en bindt er een touw omheen. Nadat eenige Kondors op +deze wijze gekluisterd zijn, komt de Indiaan van onder het vel te +voorschijn; zijne stamgenooten snellen toe, werpen den Vogels mantels +over den kop en brengen hen naar het dorp, waar zij voor het +„stierenhitsen” worden bewaard. Een week lang voor het +begin van dit wreede vermaak laat men de Kondors honger lijden. Op den +bepaalden dag wordt iedere Kondor op den rug van een stier gebonden, +die vooraf met lanssteken bloedig gewond werd. De hongerige Vogel +verscheurt nu met zijn snavel den rug van het gemartelde dier, dat tot +groote vreugde der Indianen als dol door het strijdperk holt.—In +de provincie Hoearochirin bevindt zich op de hoogvlakte een plaats, +waar deze Vogels met gemak in grooten getale gedood worden. Daar is een +groote, door de natuur gevormd, ongeveer 20 M. diepe trechter, die een +opening van ongeveer 20 M. middellijn heeft. Aan den buitensten rand +wordt een lijk van een Muildier of van een Lama neergelegd. Dit kreng, +waarop de Kondors spoedig afkomen, stort in de diepte, terwijl zij +bezig zijn het te verscheuren; de Vogels volgen hun buit om dezen niet +te verliezen en kunnen, na zich volgegeten te hebben, van den +nauwelijks 5 M. wijden bodem van den trechter niet opvliegen. Met lange +stokken gewapend dalen de Indianen in den kuil af en slaan de Vogels +dood.”</p> +<p>Sommige Kondors worden in de gevangenschap zeer tam, andere blijven +wild en bijtlustig. <span class="sc">Haeckel</span> heeft er geruimen +tijd twee gehad, die zeer beminnelijk waren. <span class= +"sc">Gourcy</span> zegt van deze dieren: „Merkwaardig is hun +genegenheid voor hun meester. Het mannetje springt op diens bevel van +den grond op een zitstok, van hier op zijn arm, laat zich door hem +ronddragen en liefkoost op zeer vleiende wijze zijn gelaat met den +snavel. <span class="sc">Haeckel</span> steekt den vinger in den bek +van het dier, gaat op zijn rug zitten, bijna zonder op den grond te +steunen, trekt het den halskraag over den kop en laat het als een Hond +allerlei kunstjes doen. Intusschen wordt het wijfje, dat naar voedsel +verlangt, ongeduldig en trekt haar meester aan den rok, totdat het iets +te eten krijgt. Over ’t algemeen zijn zij zoo ijverzuchtig op de +liefkoozingen van hun verzorger, dat één hunner hem +dikwijls de kleeren verscheurt, bij het streven om hem van den anderen, +waarmede hij speelt, af te trekken.” Aan de Gieren, die met hen +gevangen zitten, weten zij achting af te dwingen en deze te behouden. +Wanneer het tot bijten komt, weten zij zich met hun snavel zoo flink, +behendig en krachtig te verweren, dat zelfs de bijtlustige Ganzengieren +eerbiedig plaats voor hen maken.</p> +<hr class="tb"> +<p>„Een dergelijken indruk, als de Kondor maakte op de eerste +reizigers in Peru”, zegt <span class="sc">Tschudi</span>, +„wekte de Gierenkoning in <span class="corr" id="xd20e2850" +title="Bron: Mexiko">Mexico</span> en Zuid-Amerika bij zijne +ontdekkers. Reeds bij <span class="sc">Hernandez</span> vindt men hem +vermeld. Aan zijn levendig gekleurd, sierlijk vederenkleed, dat hem van +alle andere Roofvogels onderscheidt, heeft hij den naam +„Koning” te danken”. Bovendien laat hij, evenals alle +groote leden van zijn familie, die met kleinere verkeeren, deze voor +zijn lichaamskracht en halsstarrigheid bukken en werpt zich dus tot hun +vorst en beheerscher op.</p> +<p>De <span class="ex">Gierenkoning</span> (<i lang= +"la-x-bio">Sarcoramphus papa</i>) is 84 à 89 cM. lang en heeft +1.8 M. vlucht, met vleugels van 52 en een staart van 23 cM. Het kleed +van den volwassen Vogel is werkelijk prachtig. De halskraag is grijs; +het voorste deel van den rug en de bovenste vleugeldekveeren zijn +helder roodachtig wit, de buik en de onderdekveeren van den vleugel +zuiver wit, de <span class="corr" id="xd20e2864" title= +"Bron: vlengel-">vleugel-</span> en staartveeren donkerzwart, de +slagpennen op de buitenvlag met grijzen zoom. Korte, stijve, +borstelvormige veeren bedekken de vleeschroode huid van de kruin en van +het gelaat; de rondachtige wratten, die achter en onder het oog +voorkomen, en een gezwollen huidplooi, die zich tot aan den achterkop +uitstrekt, zijn donkerrood, de hals en de kop lichtgeel. Het oog is +zilverwit, de hooge, in lobben verdeelde kam, die ook bij het grootere +wijfje gevonden wordt, zwartachtig, de snavel aan den wortel zwart, in +het midden vuurrood, aan den top geelachtig wit, de washuid geel, de +voet zwartgrijs.</p> +<p>De Gierenkoning is ten noorden van den 32en graad Z. B. over alle +lage landen van Zuid-Amerika, tot Mexico en Texas verbreid, en is, naar +men zegt, zelfs in Florida waargenomen. In het gebergte komt hij niet +hooger dan 1500 M. boven den zeespiegel. Zijn eigenlijk gebied zijn de +oerwouden of de met boomen bedekte vlakten. In de boomlooze steppen en +de gebergten zonder bosschen ontbreekt hij geheel. Den nacht brengt +hij, op lage boomtakken zittend, meestal in gezelschap door; naar het +schijnt, keert hij iederen avond naar bepaalde slaapplaatsen terug; +zoodra de morgen aanbreekt, vliegt hij uit en zweeft langs en in de +nabijheid van het woud om te onderzoeken of bijgeval een Jagoear voor +hem de tafel heeft gedekt. Als hij het geluk heeft, een kreng op te +merken, stort hij zich in suizende vlucht van een aanzienlijke hoogte +er op neer, gaat echter vooraf op geringen afstand van het doel zitten +en werpt slechts nu en dan een blik op het lekkere maal. Dikwijls +verschaft hij eerst na een kwartier of een half uur voldoening aan zijn +eetlust, want hij is altijd voorzichtig en tracht zich vooraf zoo +zorgvuldig mogelijk van zijn veiligheid te overtuigen. Ook hij +overlaadt zijn spijskanaal dikwijls in zulk een mate, dat hij zich niet +meer bewegen kan. Als zijn krop met voedsel gevuld is, verbreidt hij +een onverdraaglijke krengenlucht; na afloop van de spijsvertering ruikt +hij sterk naar muscus. Bij het einde van den maaltijd vliegt hij in een +hoogen, liefst dooden boom en houdt hier zijn middagslaap.</p> +<p>Gewoonlijk hebben de overal veelvuldige Kalkoengieren <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e2871" href="#xd20e2871" name= +"xd20e2871">548</a>]</span>nog vroeger dan de Gierenkoning een kreng +opgespoord en kondigen dit door hun gewemel aan. <span class= +"sc">Schomburgk</span> zegt: „Al zijn ook honderden van Aasgieren +met het verslinden van hun buit bezig, voor den naderenden Gierenkoning +maken zij onmiddellijk plaats om op de naastbijgelegen boomen of, zoo +deze ontbreken, op den grond zittend, met begeerige en afgunstige +blikken te wachten, totdat hun meester zijn honger gestild en zich +verwijderd heeft. Nauwelijks is dit geschied, of zij hervatten met +woeste, door het wachten nog vermeerderde gretigheid hun deerlijk +verminderd maal en verslinden de door hun machtigen voorganger versmade +overblijfsels. Daar ik zeer dikwijls getuige ben geweest van zulk een +voorval, kan ik verzekeren, dat geen andere Vogel zich beroemen kan op +een dergelijke voorkomendheid en zelfopoffering van den kant der kleine +Aasgieren. Wanneer deze, ijverig bezig zijnde aan hun maal, den +Gierenkoning in de verte zien aankomen, gaan zij oogenblikkelijk uit +den weg; bij het verschijnen van hun meester maken zij zeer +eigenaardige kopbewegingen tegen elkander. Het is, alsof zij hem +begroeten; mij kwam het althans voor, dat dit de beteekenis kon zijn +van het vooruitsteken van den kop en het hiermede gepaard gaande op- en +neer bewegen van de vleugels. Nadat de Gierenkoning plaats genomen +heeft aan hun disch, zitten zij volkomen stil en kijken met hongerige +maag toe, zoolang hij bezig is met het verslinden van den door hen +opgespoorden buit.”</p> +<div class="figure xd20e2876width"><img src="images/p2548.jpg" alt= +" Gierenkoning (Sarcorhamphus papa). ⅕ v. d. ware grootte." +width="720" height="718"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Gierenkoning</span> (<i lang= +"la-x-bio">Sarcorhamphus papa</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>In de gevangenschap wordt de Gierenkoning licht tam; hij toont zich +echter alleen aan zijn verzorger gehecht en is jegens vreemden dikwijls +zeer onvriendelijk; door zijn bijtlust weet hij zelfs den mensch +eerbied af te dwingen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Raafgieren</span> of <span class= +"ex">Hoendergieren</span> (<i lang="la-x-bio">Catharista</i>) bewonen +geheel Amerika. Onder hen kenmerkt zich de <span class= +"ex">Kalkoengier</span>, <span class="ex">Jota</span> of <span class= +"ex">Aura</span> (<i lang="la-x-bio">Catharista aura</i>) door den +betrekkelijk korten, maar dikken snavel, welks washuid zich tot den +voorrand van de groote, langwerpig ronde neusgaten uitstrekt, door den +van boven naakten hals, den trapvormigen staart en den betrekkelijk +korten loop. De kop is van voren naakt en karmijnrood, van achteren met +opzwellingen bedekt en blauwachtig rood, om de oogen bleekrood; van den +hals is het naakte deel vleeschrood, het bevederde deel, evenals de +bovenrug en de onderdeelen, zwart met groenachtigen metaalglans. De +iris heeft een zwartbruine, de snavel een licht hoorngele, de voet een +witte kleur. De lengte bedraagt 78, de vlucht 164 cM.; de vleugel is +49, de staart 26 cM. lang.</p> +<p>De snavel van den <span class="ex">Raafgier</span>, <span class= +"ex">Gallinazo</span> of <span class="ex">Oeroeboe</span>, in +Noord-Amerika <span class="ex">Zwarte Gier</span> of <span class= +"ex">Aaskraai</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Catharista +atrata</i>), is dunner en langer, de (recht afgesneden) staart korter +en de pooten hooger dan bij de vorige soort. Van den snavel over de +kruin tot aan den nek loopen zwakke, tamelijk regelmatig achter +elkander geplaatste dwarsrimpels. Het geheele vederenkleed is dofzwart +met donker roestbruinen weerschijn, wanneer het licht op een bepaalde +wijze invalt; het oog is donkerbruin, de snavel zwartbruin, aan de +spits hoorngrijs. Lengte 60, vlucht 136 cM.</p> +<hr class="tb"> +<p>Men heeft de beide genoemde soorten van Hoendergieren en de drie +andere, onderling weinig verschillende leden van hetzelfde geslacht zoo +dikwijls met elkander verward, dat het moeite kost in ieder geval uit +te maken, op welke soort de tot dusver bekend geworden <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e2939" href="#xd20e2939" name= +"xd20e2939">549</a>]</span>berichten meer bepaaldelijk betrekking +hebben. Alle Hoendergieren komen echter in levenswijze zoozeer overeen, +dat een samenvoeging van de belangrijkste dezer mededeelingen +ongetwijfeld een tamelijk juiste voorstelling zal geven van ieders aard +en handelingen.</p> +<p>De Kalkoengier is bezuiden de Saskatschawan-rivier (die op 54° +N.B. in het Groot-Winipig-meer uitmondt) over geheel Noord-, Middel- en +Zuid-Amerika tot aan de Magalhäesstraat en van de kust van den +Atlantischen tot aan die van den Stillen Oceaan verbreid, maar komt +niet overal even veelvuldig voor; de Gallinazo daarentegen behoort meer +in Zuid-Amerika thuis, wordt in de Vereenigde Staten niet ten noorden +van Carolina aangetroffen, maar is zoowel in de landen, die aan de Golf +van Californië grenzen, als in Middel- en in Zuid-Amerika een van +de algemeenste Vogels.</p> +<div class="figure xd20e2943width"><img src="images/p2549.jpg" alt= +"Kalkoengier (Catharista aura). ⅙ v. d. ware grootte." width= +"720" height="656"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Kalkoengier</span> (<i lang= +"la-x-bio">Catharista aura</i>). ⅙ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Door levenswijze en gewoonten gelijken zij op de Gieren; zij zijn +echter nog minder schuw, daar in de meeste landen van Zuid-Amerika +ieder, die een dezer straatreinigers doodt, van overheidswege een zware +straf beloopt. Niet overal komen beide soorten gezamenlijk voor; ieder +hunner geeft aan bepaalde terreinen de voorkeur. Zoo leeft, volgens +<span class="sc">Tschudi</span>, de Kalkoengier meer aan ’t +zeestrand en bijna nooit in het binnenland, terwijl de Gallinazo in +groote getale in de steden, nu en dan ook wel in ’t gebergte, +doch slechts zelden aan de oevers der zee gezien wordt. „De +Europeaan, die voor de eerste maal de kust van Peru betreedt, verbaast +zich over het ongeloofelijk aantal Aasgieren, die hij aan het strand, +op alle wegen, in alle steden en dorpen aantreft en over de driestheid +en gerustheid, waarmede deze Vogels den mensch naderen.” Zij +schijnen te weten, dat hun zeer noodzakelijk beunhazen op het terrein +van de gebrekkig geregelde reinigingsdienst hun een vrijbrief +verschaft. In alle Zuid-Amerikaansche steden vervullen zij de rol van +onze straatvegers. „Zonder deze Vogels,” verzekert +<span class="sc">Tschudi</span>, „zou de hoofdstad van Peru een +van de ongezondste plaatsen van het geheele land zijn, daar van +overheidswege niets gedaan wordt voor het wegruimen van het vuil. Vele +duizenden van Gallinazo’s leven in en om Lima en zijn zoo weinig +schuw, dat zij op de markt in het dichtste menschengewoel +rondhuppelen.”</p> +<p>Hunne bewegingen gelijken op die van de Gieren. Zij gaan met hoog +opgericht lichaam rond en gelijken hierdoor op Kalkoenen, hetgeen +waarschijnlijk aanleiding gegeven heeft tot hun naam. Zij vliegen +zonder merkbare inspanning, laten zich vaak op hunne wieken drijven en +stijgen dikwijls tot groote hoogten op; gewoonlijk behoeven zij zich +echter niet veel in te spannen, omdat het hun zelden aan voedsel +ontbreekt.</p> +<p><span class="sc">Burmeister</span> beschrijft op zeer +aanschouwelijke wijze een van hunne maaltijden. „De groote, +zwarte Vogels, die ook in Brazilië de rottende dierlijke stoffen +uit den weg moeten ruimen, treft men overal aan. Wanneer ergens een +dier gevallen is, strijken zij met hun twintigen, dertigen, veertigen +of in nog grooter aantal op het lijk neer, pikken het de oogen uit en +wachten daarna met een vurig verlangen, dat duidelijk uit al hunne +gebaren blijkt, het heerlijke oogenblik af, waarin de toenemende +spanning van de gasvormige rottingsproducten, die zich onder den +invloed van de zomerwarmte schielijk in het lichaam ontwikkelen, den +door bederf verzwakten buikwand zal doen barsten en zijn geurigen +inhoud tot streeling van hun gehemelte beschikbaar zal stellen. Dan +ontstaat een vreeselijk gedrang. Iedere Vogel pakt een stuk van de naar +buiten tredende ingewanden; in een oogwenk zijn de weeke, half +verteerde darmen verscheurd en verzwolgen. Volgepropt als zij zijn, +begeven de Gieren zich <span class="pagenum">[<a id="xd20e2966" href= +"#xd20e2966" name="xd20e2966">550</a>]</span>naar den naasten boom en +zitten hier dicht opeengedrongen, de oogen onverpoosd gericht op het +aas, te wachten tot het door verrotting voldoende verweekt is, om +verder verslonden te worden. Van tijd tot tijd strijkt een begeerige +minimumlijder, die bij den eersten maaltijd niet genoeg gekregen heeft, +op het ontweide lichaam neer, tracht op de een of andere plaats met den +snavel een opening te maken, pluist aan de wondranden en opent op deze +wijze nieuwe banen voor de steeds verder voortschrijdende verrotting. +Wanneer de overige Vogels bemerken, dat het streven van dezen +voorvechter niet vruchteloos is, volgen zij weldra zijn voorbeeld, +hakken en rukken in het lichaam om en verslinden het eene stuk na het +andere, totdat de beenderen geheel schoon afgekloven zijn. In twee +dagen zijn zij met hun arbeid gereed; als zij niets meer weten te +vinden, is er nog altijd iets voor de Vliegen over.” De Gieren +versmaden echter geen versch vleesch, wanneer zij het in stukken kunnen +scheuren; ook levende dieren vangen en dooden zij, hoewel men vaak het +tegendeel heeft beweerd. Door hun driestheid en onbeschaamdheid worden +zij lastig voor menschen en dieren. Zoo zegt de <span class= +"ex">Prins</span> <span class="sc">Von Wied</span>, dat zij van alle +kanten toesnellen, zoodra er een schot in het woud gelost wordt. +„Wanneer wij boven een dicht beschaduwde woudbeek een Eend of +zelfs maar een kleinen Vogel schoten, waren zij onmiddellijk bij de +hand; met hun achten, tienen of meer hadden zij op de naburige boomen +post gevat. Als wij ons maar een oogenblik verwijderden, lag in +’t volgende de geschoten Vogel reeds op het droge om door hen +verslonden te worden”. De Jagoear doet soortgelijke ervaringen op +als de menschelijke jagers. „Bij Joval”, verhaalt +<span class="sc">Von Humboldt</span>, „zagen wij den grootsten +Jagoear die ons ooit onder de oogen gekomen is. Hij lag in den schaduw +van een grooten mimosa en had juist een Waterzwijn gedood; op dezen nog +gaven buit rustte één van zijne pooten. De Gieren waren +bij troepen nader gekomen om de overblijfselen van het maal van den +„Tijger” te verslinden. De zonderlinge vereeniging van +brutaalheid en schroom, die wij bij hen opmerkten, vermaakte ons niet +weinig. Zij waagden zich tot op een afstand van ½ M. van den +Jagoear, maar weken bij de geringste beweging van het roofdier +achteruit. Om de handelingen van deze dieren meer van nabij te kunnen +bespieden, begaven wij ons in een klein vaartuig. Het gedruisch van de +roeiriemen noopte den Jagoear om langzaam op te staan en zich achter de +struiken van den oever te verbergen. Van zijn aftocht wilden de Gieren +gebruik maken om het Waterzwijn te verslinden; de „Tijger” +echter sprong, ondanks de nabijheid van ons vaartuig, midden tusschen +de Vogels en sleepte vol toorn, zooals bleek uit zijn gang en het slaan +met den staart, den buit in het woud”.</p> +<p>Volgens <span class="sc">Tschudi</span> nestelt de Gallinazo op +daken van huizen, op kerken, bouwvallen en afgelegene, hooge muren; hij +doet dit in Februari en Maart. Hij broedt op 3 witachtig bruine eieren. +Volgens denzelfden berichtgever bouwt de Oeroeboe zijn nest op met zand +bedekte rotsen aan de zeekust of op kleine eilanden dicht bij de kust +en legt hier in den genoemden tijd 3 of 4 eieren, die meer afgerond en +lichter van kleur zijn dan die van den Gallinazo. Zeer dikwijls +nestelen zij te midden van Reigers en andere moerasvogels.</p> +<p>Tegenwoordig ziet men gevangen Hoendergieren niet zelden in +dierentuinen. Door <span class="sc">Azara</span> weten wij, dat zij +buitengewoon tam en zelfs echte huisdieren kunnen worden. Een vriend +van dezen onderzoeker had een tammen Hoendergier, die vrij uit- en +invloog en zijn meester op diens wandeltochten of jachten, ja zelfs op +grootere reizen gezelschap hield, als een gehoorzame Hond kwam, wanneer +hij geroepen werd en zich uit de hand liet voederen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Waarschijnlijk niet ten onrechte heeft men een Roofvogel, die door +sommigen als een Havik, door anderen als een Gierbuizerd wordt +beschouwd, maar die een zeer eigenaardig voorkomen heeft, tot +vertegenwoordiger van een afzonderlijke familie, die der <span class= +"ex">Kraangieren</span> (<i lang="la-x-bio">Serpentariidae</i>), +verheven. Deze omvat slechts één soort.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Secretaris</span> (<i lang= +"la-x-bio">Serpentarius secretarius</i>) onderscheidt zich van alle +overige Roofvogels door zijn buitengewoon langen loop; hierdoor +herinneren zijne pooten aan die van de Kraai. Hij is slank gebouwd en +heeft een tamelijk kleinen, breeden, op de kruin eenigszins plat +gedrukten kop; zijn hals is betrekkelijk lang en dun. De snavel is +korter dan de kop, dik, bijna van den wortel af gebogen. De vleugels +zijn lang, aan de spits echter bijna recht afgesneden, omdat de vijf +eerste pennen nagenoeg gelijke lengte hebben. De sterk trapvormige +staart is bijzonder lang; de beide middelste veeren zijn ver voorbij de +overige verlengd. Het vederenkleed is goed gevuld en uit groote, voor +’t meerendeel glad aanliggende veeren samengesteld, aan den +achterkop echter verlengd tot een kuif, die uit zes paar, naast en +achter elkander geplaatste, ongeveer 15 cM. lange veeren bestaat en +opgericht kan worden. De kleursverdeeling is eenvoudig, maar bevallig. +De bovendeelen zijn licht aschgrauw, met een bruinachtig waas +overtogen, de eenigszins versmalde en verlengde veeren van den +achterhals grijsachtig vaal, de oorstreek, de zijden van den hals en de +onderdeelen vuil grijsgeel; de pluim in den nek, de hand- en armpennen +benevens de dekveeren van de handpennen en de langste +schouderdekveeren, de staartwortel, de aarsstreek en de onder-schenkels +zijn zwart (de onderschenkels van het mannetje met bruine en witte +dwarsbanden), de stuurpennen grijsbruin, bij het uiteinde zwart, aan de +spits wit. Het oog is grijsachtig bruin, de snavel donker hoornkleurig, +aan de spits zwart, de washuid donkergeel, de loop oranjegeel. De +lengte van het mannetje bedraagt 115 à 125, de vleugellengte 62, +de lengte van de middelste staartveeren 68, de hoogte van den loop 29 +cM. Het wijfje is iets grooter dan het mannetje.</p> +<p>De Secretaris is over een groot deel van Afrika verbreid. Men heeft +hem van den Kaap tot aan den 16en graad N.B. en van de kust van de +Roode Zee tot aan den Senegal gevonden: zijn verbreidingsgebied omvat +dus Zuid-Afrika, Oost-Afrika tot aan den Samhara, West-Afrika tot aan +den Gambia en vermoedelijk ook uitgestrekte gedeelten van het +binnenland van dit werelddeel. Zijn eigenaardige lichaamsbouw brengt +ons reeds van te voren op het vermoeden, dat hij slechts uitgestrekte, +op steppen gelijkende vlakten bewoont. Een Roofvogel van ’t +maaksel van den Secretaris moet den bodem bewonen en in meerdere of +mindere mate een vreemdeling zijn in ’t rijk der lucht. Niet +slechts het woud, maar ook de nabuurschap van hooge boomen vermijdt +hij: zijn jachtgebied bestaat uit steppen, uit droge zoowel als +vochtige, op weilanden gelijkende vlakten, hier en daar misschien +bovendien uit schaars met houtgewas begroeide velden, maar niet uit +wouden. <span class="pagenum">[<a id="xd20e3010" href="#xd20e3010" +name="xd20e3010">551</a>]</span></p> +<p>In verband met de groote lengte van zijn loop, is zijn gang lichter +en beter dan die van eenigen anderen Roofvogel. Met hoog opgericht +lichaam stapt hij met zeker vertoon van waardigheid mijlen ver over den +bodem voort, zonder vermoeid te worden. Jagend of vluchtend, loopt hij +met voorover gebogen romp bijna even snel als een Trap of een andere +Loopvogel; slechts ongaarne maakt hij van zijne vleugels gebruik. Om +zich in de lucht te verheffen moet hij trouwens eerst een aanloop +nemen. Het vliegen schijnt hem aanvankelijk moeite te kosten; zoodra +hij echter een zekere hoogte heeft bereikt, zweeft hij licht en fraai, +gewoonlijk over een grooten afstand zonder eenigen vleugelslag verder. +Hij strekt daarbij de pooten als een Ooievaar achterwaarts en den hals +dikwijls recht naar voren; dit verschaft hem zulk een eigenaardig +voorkomen, dat men hem niet licht verwarren kan met een anderen +vliegenden roover.</p> +<div class="figure xd20e3013width"><img src="images/p2551.jpg" alt= +"Secretaris (Serpentarius secretarius). ⅛ v. d. ware grootte." +width="595" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Secretaris</span> (<i lang= +"la-x-bio">Serpentarius secretarius</i>). ⅛ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>De Secretaris leeft paarsgewijs en bewoont een tamelijk uitgestrekt +gebied. Werkelijk talrijk is hij nergens, hoewel hij overal voorkomt. +Slechts bij bijzondere gelegenheden treft men deze merkwaardige Vogels +in grooter aantal aan. Wanneer b.v. vóór den regentijd +het gras van de steppe in brand gestoken wordt en de vuurzee, die alle +dieren der steppe voor zich uitdrijft, een breedte van vele mijlen +heeft bereikt, ziet men de van heinde en ver bijeengekomen Kraangieren, +die hier zeker zijn van een overvloedigen buit, uren achtereen voor de +steeds verder voortschrijdende vlammenlijn heen en weer loopen en +vliegen.</p> +<p>De Secretaris maakt hoofdzakelijk jacht op Reptiliën en +Amphibiën, hoewel hij ook andere Gewervelde Dieren niet versmaadt, +wanneer hij ze op zijn weg ontmoet; gedurende een deel van ’t +jaar maken Insecten een hoofddeel van zijn voedsel uit. Zijn eetlust is +bijzonder groot: men kan hem bijna onverzadelijk noemen. <span class= +"sc">Levaillant</span> haalde uit den krop van een door hem gedood +exemplaar 21 kleine Schildpadden, 11 Hagedissen en 3 Slangen, bovendien +nog een groot aantal Sprinkhanen; de groote maag bevatte een massa +beenderen van Gewervelde Dieren, pantsers van Schildpadden en vleugels +van Insecten, die later waarschijnlijk uitgebraakt zouden zijn. +„Hij schroomt niet”, zegt <span class= +"sc">Levaillant</span>, „de gevaarlijkste Slangen aan te vallen +en vervolgt de vluchtende zoo snel, dat hij boven de oppervlakte +schijnt te zweven. Als de Slang achterhaald is, zich te weer stelt en +al sissend den hals sterk opblaast, breidt de Vogel een vleugel uit, +gebruikt deze als een schild ter beschutting van zijne voeten, slaat +daarmede het aanvallende Reptiel terug, huppelt voor- en achteruit en +maakt de zonderlingste sprongen. De beten van de Slang vangt hij met +den eenen vleugel op, mat hierdoor zijn verraderlijke vijandin af, velt +haar neer door een slag met den anderen vleugel, werpt den op deze +wijze verdoofden buit soms bovendien nog met den snavel in de lucht, +bijt hem den <span class="pagenum">[<a id="xd20e3032" href="#xd20e3032" +name="xd20e3032">552</a>]</span>schedel stuk en verzwelgt hem ten +slotte, nadat hij hem verscheurd heeft.”</p> +<p><span class="sc">Drayson</span> zegt, dat men den Secretaris ook +vliegend ziet jagen. „Een van deze Vogels zweefde op een hoogte +van ongeveer 60 M. boven den bodem, staakte plotseling zijn beweging, +streek op den bodem neer en liep op den gevonden buit af, breidde zijne +vleugels uit, viel met den snavel op den vijand aan en gebruikte de +vleugels als verdedigingsmiddel. Soms maakte hij hooge luchtsprongen, +waarschijnlijk op het oogenblik, dat zijn tegenstander wiens listen hem +welbekend zijn, zich hevig te weer ging stellen, kwam echter +onmiddellijk daarna ongeveer 6 M. verder op den grond terug en hervatte +den aanval, totdat het gewenschte doel bereikt was.” <span class= +"sc">Heuglin</span> zag, dat een Secretaris door een slag met den +krachtigen poot het pantser van een Woestijnschildpad verbrijzelde. +Volgens vroegere berichten zou onze Vogel groote Slangen naar boven +medevoeren en ze van een aanzienlijke hoogte op den bodem laten vallen +om ze te verpletteren; de reisbeschrijvingen uit lateren tijd maken +hiervan geen melding; deze mededeeling is echter volstrekt niet +onwaarschijnlijk, daar andere Roofvogels ook zoo handelen.</p> +<p>Tot dusver heeft men nog niet met zekerheid kunnen uitmaken, of de +Secretaris aan de gevolgen van een beet van een niet uitgeputte, groote +Vergiftige Slang bezwijkt of tot op zekere hoogte tegen slangengif +bestand is; wel heeft men opgemerkt, dat hij doode Vergiftige Slangen +met tanden en al zonder eenige aarzeling verzwelgt, en zich dus +blootstelt aan het gevaar van door de tanden inwendig gewond en +vergiftigd te worden.</p> +<p>Het nest van den Secretaris bevindt zich bijna altijd op den top van +een hoogen en dichten struik, meestal van een mimosa, maar ook wel op +alleenstaande boomen. Opeengestapelde takjes, welker tusschenruimten +met leem dicht gemaakt zijn, vormen den grondslag van het nest, +plantenwol, veeren en andere zachte stoffen de voering van de ondiepe +nestholte. Niet vóór Augustus legt het wijfje hierin hare +3 of 4 eieren. Deze hebben bijna de grootte van een ganzenei, maar een +meer ronden vorm; zij zijn soms zuiver wit, soms met weinige +roodachtige vlekken geteekend. Het wijfje bebroedt ze gedurende 6 weken +en wordt intusschen door het mannetje van voedsel voorzien. De jongen +zijn bij het verlaten van de eischaal met sneeuwwit dons bedekt.</p> +<p>Bij zorgvuldige behandeling worden de Kraangieren weldra tam; zij +wekken belangstelling door hun edele houding, hun fieren gang, hunne +mooie, vurige oogen en het levendige gebarenspel van hunne nekveeren. +Zij laten echter, zooals <span class="sc">Von Heuglin</span> ondervond, +hun roofzuchtigen aard nooit geheel varen, worden hierdoor dikwijls +schadelijk voor het pluimvee en durven zelfs een aanval te wagen op +Katten en Honden, die zij (waarschijnlijk alleen uit strijdlust en +overmoed) niet zelden gevaarlijke, altijd naar den kop gerichte slagen +met den voet toebrengen. Zij zijn met iedere soort van voedsel, dat met +hun aard overeenstemt, tevreden, maar buitengewoon vraatzuchtig; zij +verzwelgen merkwaardig groote brokken en geven zich dikwijls niet eens +de moeite den buit met den snavel te verscheuren. In onze dierentuinen +behooren zij nog altijd tot de zeldzaamheden. Vroeger hield men in +Kaapland tamme Kraangieren op het erf wegens hun grooten ijver bij het +verdelgen van allerlei ongedierte en had toen, naar ’t schijnt, +niet over hen te klagen.</p> +<p>In het Kaapland wordt het dooden van dezen nuttigen Vogel met een +zware straf bedreigd. Men heeft getracht, hem ook op Martinique in te +voeren en te acclimatiseeren, om de buitengewoon gevaarlijke +Lanskopslangen, die een plaag zijn voor dit eiland, te verdelgen; deze +poging is evenwel mislukt, niet, omdat de Secretaris het vreemde +klimaat niet verdragen kon, maar omdat men de bepalingen tot +bescherming van dezen Afrikaanschen bondgenoot niet kon handhaven.</p> +<p>Van oudsher draagt de Kraangier den naam van +„Secretaris”, omdat hij wegens zijn vederenpluim vergeleken +wordt met een schrijver, die zijn pen achter het oor heeft gestoken. De +Arabische namen van dezen Vogel zijn dichterlijker, maar minder goed te +verklaren. In het westen van Soedan heet hij het „Paard des +duivels”, in het noordoosten „Vogel van het +noodlot”.</p> +<hr class="tb"> +<p>In de tweede groep der Stootvogels, die der <span class= +"ex">Stapvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Pelargo-herodii</i>), worden +de vijf familiën van de Reigervogels, Schoenbekken, Ooievaars, +Ombervogels en Ibisvogels vereenigd, die zich alle kenmerken door de +aanzienlijke lengte van den snavel en van de pooten, welker achterteen +even laag is ingeplant als de voorteenen.</p> +<p>„Wat aard en beweging betreft, bestaat er tusschen de +Stapvogels een duidelijk merkbare overeenkomst. Zij leven in +laagvlakten, in moerassen en aan waterkanten, aan het zeestrand, bij +lagunen, op zandbanken en in de nabijheid van riviermonden. Men ontmoet +ze aan de zeekust, veelvuldiger echter op geschikte plaatsen in het +binnenland. Op den vlakken bodem bewegen zij zich altijd langzaam +stappend, nooit rennend. Dikwijls waden zij tot aan den romp in +’t water; ook zwemmen zij meer of minder goed, wanneer de nood +hen er toe dwingt. Hun vlucht is rustig en gelijkmatig. Vele laten zich +na eenige vleugelslagen gedurende geruimen tijd op hunne wieken +drijven. Bij gemeenschappelijk ondernomen reizen vormen zij groepen, +die in een bepaalde orde gerangschikt zijn. De Stapvogels begeven zich +alleen dan op den bodem, wanneer zij voedsel gaan zoeken; zij rusten op +boomen en rotsen (de Schoenbekken maken hierop echter tot op zekere +hoogte een uitzondering). Hun voedsel bestaat uit Weekdieren, +Schaaldieren, Insecten en Gewervelde Dieren, vooral uit Visschen, +Reptiliën en Amphibiën; het wordt altijd op den bodem, op +weiden, in moerassen en in ondiep water, gezocht. De Stapvogels +kenmerken zich, behoudens eenige uitzonderingen, door een zekere +neiging tot gezelligheid; dit blijkt niet slechts bij het reizen, maar +ook bij het broeden; de vereenigingen, die zij dan vormen, bestaan niet +uitsluitend uit soortgenooten, maar bevatten ook leden van andere +soorten hunner afdeeling; zelfs zien zij zonder tegenzin (of dulden +althans) de tegenwoordigheid van nog minder met hen verwante vormen in +de oorden, waar zij hunne nesten bouwen. In den regel geschiedt dit op +boomen, alleen daar waar deze ontbreken, op den bodem, in het riet van +meren en moerassen en in lage struiken. Hunne nesten zijn dikwijls zeer +los uit rijshout samengevoegd, soms van binnen met riet bekleed. Zij +broeden op 3 à 5 eieren, die meestal effen van kleur, wit of +blauw, minder vaak bruinachtig, soms echter op witten grond gevlekt +zijn. De vorm van de eieren is ovaal of langwerpig spits. De meeste +Stapvogels hebben een stemorgaan, dat doffe en heesche, of krijschende +en schelle geluiden voortbrengt; enkele missen dit orgaan; +snavelgeklepper is dan hun eenig geluid. Men vindt de Stapvogels over +de geheele wereld <span class="pagenum">[<a id="xd20e3067" href= +"#xd20e3067" name="xd20e3067">553</a>]</span>verbreid, met uitzondering +van het hooge noorden. Zij zijn nestblijvers: hunne jongen worden in +het nest door de ouders met voedsel voorzien, totdat zij volkomen in +staat zijn om te vliegen.”</p> +<hr class="tb"> +<p>De hoogst ontwikkelde en soortenrijkste familie van de groep is die +der <span class="ex">Reigervogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ardeidae</i>). Hun romp is in ’t oog loopend zwak en +buitengewoon smal, de hals zeer lang en dun, de kop klein, smal en +plat. De snavel is in den regel langer dan de kop, minstens even lang +als deze, tamelijk dik, recht, zijdelings sterk samengedrukt, op den +rug en de kiel smal, aan de eenigszins ingetrokken zijranden scherp als +een mes, bij de spits getand, nagenoeg overal (de omgeving van de +neusgaten uitgezonderd) met een gladde, harde hoornmassa bekleed. De +pooten zijn middelmatig hoog, de teenen lang; de klauw van den +middelsten voorteen is aan de binnenzijde fijn kamvormig getand. De +vleugels zijn lang en breed, van voren echter stomp, omdat de tweede, +derde en vierde handpen ongeveer gelijke lengte hebben; de korte, aan +de spits afgeronde staart bestaat uit 10 à 12 pennen. De +bekleedingsveeren zijn zeer overvloedig, zacht en los, op de kruin, den +rug en de bovenborst dikwijls verlengd, gedeeltelijk ook losbaardig; +haar kleur is zeer verschillend en niet zelden bevallig, hoewel +werkelijk prachtige kleuren niet voorkomen. De beide seksen +onderscheiden zich naar het uitwendige alleen door een gering verschil +in grootte; de jongen hebben een minder fraai kleed dan de volwassen +Vogels.</p> +<p>De Reigervogels bewonen alle werelddeelen, alle hoogtegordels en +alle landen, met uitzondering van het hooge noorden. Reeds in den +gematigden gordel zijn zij talrijk; in de keerkringsgewesten maken zij +een hoofdbestanddeel uit van de bevolking der moerassen en +binnenwateren. Eenige soorten bewonen bij voorkeur de zeekust, andere +rivieren, nog andere moerassen, eenige houden van open streken, andere +van kreupelhout of zelfs van wouden.</p> +<p>De aard van de Reigervogels is niet innemend. Zij nemen de +zonderlingste standen aan, die echter geen van alle aanspraak kunnen +maken op bevalligheid. Zij zijn tamelijk goed in staat om zich te +bewegen: bij hen echter heeft iedere beweging in vergelijking met die +van andere Stapvogels iets plomps of althans iets onbehaaglijks. Hun +gang is gemakkelijk, langzaam en voorzichtig; zij zijn volstrekt niet +onbekwaam in ’t vliegen, maar doen dit op een eenvormige wijze en +zonder veerkracht. Een zekere behendigheid bij het klimmen in het riet +of in de twijgen mag men hun niet ontzeggen, hoewel zij daarbij een +onbeholpen vertooning maken; zij kunnen zwemmen, maar doen dit zoo, dat +men er onwillekeurig om lachen moet. Hun stem is een onaangenaam +gekrijsch of een luid, ver hoorbaar gebrul, dat bij velen huivering +wekt; het gejank der jongen is afschuwelijk. De oogen zijn ongetwijfeld +hunne meest ontwikkelde zintuigen; hoewel fraai en meestal licht van +kleur, herinneren zij aan die der Slangen door hun eenigszins valsche +uitdrukking, welke door den aard van den Reiger niet gelogenstraft +wordt. Deze mag men wel als de arglistigste en boosaardigste van alle +Stapvogels beschouwen. Hoewel zij dikwijls in groote gezelschappen +bijeenleven, kan men ze bezwaarlijk gezellig noemen: vervuld van +afgunst over elkanders geluk, nemen zij iedere gelegenheid te baat om +hun booze gezindheid te luchten. Jegens groote dieren vol vrees, zooals +blijkt uit hun vlucht of uit pogingen om zich door het aannemen van een +zonderlinge houding onkenbaar te maken, toonen zij zich jegens kleine +dieren moordzuchtig en bloedgierig, op zijn minst genomen vijandig en +twistziek. Visschen zijn hun liefste buit; Insecten vormen het +hoofdvoedsel van de kleinste leden der familie; ieder ander dier, dat +zij bemachtigen kunnen, is hun echter welkom. Zij verslinden kleine +Zoogdieren, jonge en onbeholpen Vogels, allerlei soorten van +Amphibiën (Padden misschien uitgezonderd), voorts Weekdieren en +Wormen, misschien ook Kreeften. Hoogst omzichtig en zonder geluid te +maken laten zij, begeerig naar buit, hunne blikken over het water waren +en houden, terwijl zij wadend voortsluipen, den langen hals zoo ver +teruggetrokken, dat de kop op de schouders rust en de onderkaak tegen +den hals aanligt; door het plotseling strekken van den hals treft de +snavel als een met kracht geworpen lans hun meestal reddeloos verloren +slachtoffer. Op soortgelijke wijze verdedigen zij zich tegen hunne +belagers. Zoo lang mogelijk vluchten zij voor iederen sterkeren vijand; +maar vallen hem vol woede aan, als hij hen in ’t nauw gebracht +heeft, trachten hem steeds in ’t oog te treffen en kunnen hoogst +gevaarlijke wonden toebrengen.</p> +<p>Alle Reigervogels nestelen gaarne in gezelschap van hunne +soortgenooten of van verwante en niet verwante Vogelsoorten. Hunne +nesten zijn groot en lomp van maaksel; zij rusten op boomen; in het +rietveld echter op geknikte halmen. Het wijfje broedt op 3 à 6 +ongevlekte, groenachtig witte of groenachtig blauwe eieren, en wordt +intusschen door het mannetje met voedsel voorzien. De jongen verlaten +het nest eerst, als zij kunnen vliegen, of kort voor dien tijd en +worden vervolgens nog een tijdlang door hunne ouders gevoederd.</p> +<p>Goed bezette reigerkoloniën leveren een indrukwekkend +schouwspel op, waarvan de beschrijving van <span class= +"sc">Baldamus</span> een denkbeeld kan geven: „De maand Juni is +pas begonnen; de riethalmen hebben een hoogte van 2 M. bereikt en +bedekken den troebelen waterspiegel van het Witte Moeras. Zoover het +oog reikt, vindt het nergens een rustpunt op deze eindelooze vlakte, +bij welker groen en blauw echter merkwaardige, gele, grijze, witte en +zwarte gestalten prachtig afsteken: Zilver-, Purper- en Ralreigers, +Kwakken of Nachtreigers, Lepelaars, Ibissen, Aalscholvers, Zeezwaluwen, +Meeuwen, Ganzen en Pelikanen. Op de hier en daar voorkomende, +hoogstammige wilgen en populieren nestelen de Reigers. Een van hunne +koloniën heeft hoogstens een omvang van eenige duizenden schreden; +het aantal nestendragende wilgen bedraagt niet meer dan 100 à +150. maar op vele van deze rusten 10 à 20 nesten. Die van den +Blauwen Reiger staan op de dikste takken van de grootste wilgen en +dienen dikwijls zelve tot steun voor die van den Kwak. Op zwakkere en +hoogere takken zijn de nesten van den Kleinen Zilverreiger en van den +Kleinsten Aalscholver gebouwd, terwijl verder benedenwaarts op de +slanke zijtakken de kleine, doorzichtige nesten van den Ralreiger heen +en weer schommelen. Op de hier bedoelde nestelplaats is, zooals +gewoonlijk, de Kwak het talrijkst vertegenwoordigd; dan volgen de +Kleine Zilverreiger en de Blauwe Reiger, het minst talrijk zijn de +Ralreigers. Met uitzondering van de Kleinste Aalscholvers zijn alle zoo +weinig schuw, dat het weken lang voortgezette schieten hen niet van de +plaats verdreven heeft. Hoewel een schot hen doet opvliegen, strijken +zij spoedig weer neer, zelfs blijven zij niet zelden zitten op den +boom, dien een der jagers bezig is te beklimmen. Men behoeft zich +slechts korten tijd stil te houden in de boot onder de boomen, om de +bevederde bewoners van dit oord weldra weer hunne werkzaamheden te zien +hervatten; men <span class="pagenum">[<a id="xd20e3090" href= +"#xd20e3090" name="xd20e3090">554</a>]</span>krijgt dan zulk een groote +verscheidenheid van verrassende tafereelen te aanschouwen, dat de +aandacht voortdurend gespannen blijft. Het eerst dalen de Kwakken onder +luid geschreeuw en met vreemdsoortige gebaren uit de bovenste twijgen +af naar hunne lager gelegen nesten, waaraan zij steeds het een of ander +te verbeteren hebben: zij verschikken de eieren, keeren zich naar alle +zijden en sperren met een heesch gekras den grooten, rooden snavel +tegen een al te dicht bij hen komenden buurman ver open. Daarna komen +de Kleine Zilverreigers op onhoorbare wijze aanvliegen, de eene heeft +een voor het nest bestemd, dood takje in den bek, de andere stapt +behendig van de eene twijg op de andere, tot hij zijn nest bereikt +heeft. Intusschen ziet men de prachtig gele Ralreigers, welker +onhoorbare wijze van vliegen aan die der Uilen herinnert, terugkeeren. +Eindelijk naderen iets voorzichtiger de Blauwe Reigers. Het oor wordt +verward en vermoeid door het getier, gekrijsch, gesteen, gekras en +geknor, dat men hier hoort, het oog door het gewemel van sneeuwwitte, +gele, grijze en zwarte vluchtige gestalten op den lichtblauwen +achtergrond. Eindelijk wordt het gezelschap rustiger, het getier +vermindert. Verreweg de meeste Vogels zitten broedend op, of wakend +naast het nest, slechts enkele vliegen, neststoffen aandragend, af en +aan. Plotseling komt een zich vervelende Kwak op het denkbeeld, dat een +rijsje van het nest van zijn buurman hem te pas kan komen; dit geeft +aanleiding tot een versterking van het sinds kort een weinig +verminderde geschreeuw. Nogmaals een »piano”, want +werkelijke pauzen komen hier niet voor. Waarom nu op eens dit +schrikwekkende »fortissimo”? Kijk! een Wouw die 50 schreden +verder zijn horst heeft, grijpt op zijn gemak met elken poot een jongen +Aalreiger. De moeder verlaat morrend en dreigend haar nest, maar laat +den roover stil met hare beide kinderen vertrekken, hoewel zij zich +door een enkele poging om haar gevaarlijk wapen en haar kracht te +gebruiken op den moordenaar van haar kroost op afdoende wijze had +kunnen wreken. Eenige Kwakken begeleiden schreeuwend den ongenooden +rustverstoorder, maar worden eensklaps door een nieuw en sterker +gekrijsch teruggeroepen. Hier heeft een Ekster, ginds een Bonte Kraai +gebruik gemaakt van de afwezigheid der Vogels om eenige eieren weg te +sleepen. De buren van de beroofden vliegen onder ontzettend geschreeuw +omhoog, terwijl andere leden van het diefachtig gespuis op de pas +verlaten nesten aanvallen en bliksemsnel met hun buit wegsnellen. Nog +weerklinkt het verwarde angst- en wraakgeschreeuw, maar eensklaps wordt +een ruischen in de lucht vernomen, dat aanleiding geeft tot een +doodsche stilte. De machtige koning der lucht, een reusachtige Arend, +trok voorbij, over de broedplaatsen heen naar het gindsche, +ontoegankelijke rietbosch, waar het luide gesnater van de Ganzen en +Eenden plotseling verstomt. Daar knalt een schot van uit de +weidegronden aan de overzijde; alle bewoners van de broedkolonie, zelfs +de Kwakken, vliegen op en vermengen zich met de duizendtallen, die daar +ginds uit het moeras zijn opgejaagd en na een poos rondgezworven te +hebben zich eindelijk weer te water begeven.”</p> +<p>De Reigers worden ijverig vervolgd, omdat zij aan het vischwater +meer schade toebrengen dan eenig ander visschenroovend dier.</p> +<p>Jonge Reigers kan men temmen en gewennen om zich vrij te bewegen, +zoodat zij het grootste deel van hun voedsel zelf zoeken. Veel genoegen +kan men van de bij ons voorkomende Blauwe en Purperreigers niet +verwachten, wel van de kleine, fraai gekleurde soorten uit zuidelijke +landen, die in dierentuinen zeer de aandacht trekken. In de kooi +planten vele soorten zich voort.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een snavel, welks lengte die van den kop verre overtreft, en een uit +12 pennen samengestelde staart, kenmerken het geslacht der <span class= +"ex">Reigers</span> of <span class="ex">Dagreigers</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ardea</i>), dat in verscheidene ondergeslachten wordt +gesplitst.</p> +<hr class="tb"> +<p>De 90 cM. lange <span class="ex">Purperreiger</span> of <span class= +"ex">Roode Reiger</span> [<i lang="la-x-bio">Ardea (Phoyx) +purpurea</i>], die een gelijknamig ondergeslacht vertegenwoordigt, +nadert tot de Roerdompen door de groote lengte zijner teenen en door +zijn levenswijze, o. a. door het nestelen in ’t riet. De bovenkop +en de kuifveeren zijn zwart, zoo ook een streep tusschen den snavel en +den achterkop en een aan iedere zijde van den hals; de zijden van kop +en hals, de wapperende schouderveeren en de schenkels zijn +kaneelroodbruin, de kin en de keel wit; de wapperende veeren voor aan +den hals zijn roestvaalwit met zwarte schaften, de achterhals en de nek +aschgrauw, de overige bovendeelen donker grijsbruin met grijsachtigen +weerschijn, de vleugeldekveeren lichter, de slagpennen zwart, de +dekveeren aan den handrand en de onderdekveeren van den vleugel +geelbruinachtig rood, de staartveeren grijsbruin; de zijden van borst, +buik en schenkels zijn donker purperbruinrood, de overige onderdeelen +zwart. Bij den jongen Vogel is de hoofdkleur der veeren roestrood, aan +de onderdeelen met vaalwitte zoomen. Het oog is oranjegeel, de naakte +huid om en voor de oogen bleekgeel, de snavel groenachtig wasgeel, de +loop en de teenen zwartachtig bruin (bij de jongen bleek +groengeel).</p> +<p>Het verbreidingsgebied van dezen Reiger omvat Middel-, Zuid-, Oost- +en West-Europa, het grootste deel van Middel- en Zuid-Azië en +Afrika. Hij is op de Soenda-eilanden en Celebes veel menigvuldiger, in +Europa echter veel minder talrijk dan de Blauwe Reiger, ontbreekt hier +op vele plaatsen geheel en behoort over het algemeen, ook in ons land, +tot de meer zeldzame Vogels. Hij houdt zich in Nederland op van April +tot September, broedt in kleine koloniën aan de meren in Noord- en +Zuid-Holland en Utrecht, zwerft na den broedtijd rond en wordt dan ook +in andere provincies waargenomen, in de noordelijke echter slechts +zelden. Meestal houdt hij zich in of bij het riet schuil en komt niet +of zelden aan open plaatsen, zooals de Blauwe Reiger in den regel doet. +Zijn voedsel bestaat uit Wormen en waterinsecten. Men vindt zijn groot, +uit riet of biezen bestaand nest in het riet of in struiken dicht bij +den grond; het bevat 3 of 4 bleek-groenachtige eieren. De Purperreiger +is in Duitschland zeldzaam, maar broedt ook in Hongarije, Galicië +en de oeverlanden van de Middellandsche, Zwarte en Kaspische Zee.</p> +<p>De <span class="ex">Blauwe Reiger</span>, in Friesland <span class= +"ex">Aalreiger</span>, in ’t Friesch <span class= +"ex">Ielregel</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Ardea cinerea</i>) is +de meest bekende vertegenwoordiger van het ondergeslacht der +<span class="ex">Reigers</span> i. e. z. (<i lang= +"la-x-bio">Ardea</i>). Het voorhoofd en de bovenkop zijn wit; de hals +is grijswit, de rug aschgrauw, door de witte, verlengde veeren +bandvormig geteekend; de onderdeelen zijn wit, de flanken echter zwart; +een streep, die aan het oog begint en naar den achterhals loopt, de +drie lange kuifveeren, een drievoudige reeks van vlekken aan den +voorhals en de slagpennen zijn zwart, de schouderveeren en de +stuurpennen grijs. Het oog is goudgeel, de naakte plek in ’t +aangezicht groengeel, de snavel <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e3146" href="#xd20e3146" name= +"xd20e3146">555</a>]</span>stroogeel, de voet bruinachtig zwart. De +lengte bedraagt 100 à 106 cM.</p> +<p>Noordwaarts reikt het verbreidingsgebied van den Blauwen Reiger tot +aan den 64en graad; in bijna alle verder zuidwaarts gelegen landen van +de Oude Wereld komt hij voor, niet slechts als trekvogel, maar ook als +broedvogel. In het noorden is hij trek-<span class="corr" id= +"xd20e3150" title="Niet in bron">,</span> in het zuiden zwerfvogel. Ons +land bewoont hij van April tot October; een klein getal blijft echter +den winter over. Langzaam volgt hij op zijn reis naar ’t zuiden +den loop der groote stroomen, verschijnt in October overal in +Zuid-Europa en vliegt eindelijk naar Afrika over. Hij broedt +koloniesgewijs in de bosschen van ons geheele vaderland.</p> +<hr class="tb"> +<p>Bij den in Afrika en Indië inheemschen <span class= +"ex">Reuzenreiger</span> (<i lang="la-x-bio">Ardea nobilis</i>) zijn de +bovenkop en de pluim, de kop en de vleugelbocht kastanjebruin, zoo ook +de onderdeelen, met uitzondering van de witte keel; de zijden en het +achterste deel van den hals zijn lichter, de overige bovendeelen +blauwachtig aschgrauw, de wapperende veeren van den voorhals op de +buitenvlag wit, op de binnenvlag zwart, de schaften dikwijls +roestbruin. Het oog is geel, de teugel groen, de bovensnavel zwart, de +ondersnavel aan de spits groengeel, aan den wortel viooltjeskleurig, de +voet zwart. De lengte bedraagt 136 cM.</p> +<hr class="tb"> +<p>Allerlei wateren, zoowel de zee als de beek in het gebergte, dienen +tot verblijfplaats en tot jachtgebied van den Blauwen Reiger (wiens +levensbeschrijving wij voldoende achten). De eenige eisch, die hij aan +het water stelt, is geringe diepte. Daar hij ijveriger vervolgd wordt +dan zijne verwanten, is hij schuwer en vreesachtiger. Iedere donderslag +vervult hem met ontzetting, iedere mensch in de verte boezemt hem +argwaan in. Een oude Reiger let op ieder gevaar, gaat bij zijn vlucht +met overleg te werk en laat zich daarom zeer moeielijk verschalken. +Zijn krijschende stem klinkt als „krèiek”; om te +waarschuwen schreeuwt hij „ka”.</p> +<p>Zijn voedsel bestaat uit Visschen van hoogstens 20 cM. lengte, +Kikvorschen, Slangen (vooral Ringslangen), jonge Moeras- en +Watervogels, Muizen, Insecten, die in het water leven, Schelpdieren en +Regenwormen.</p> +<p>„De Blauwe Reiger,” schrijft <span class= +"sc">Schlegel</span>, „nestelt gezellig op boomen en somtijds bij +duizenden in groote bosschen ver van het water, hetwelk hij echter +dagelijks opzoekt om te gaan visschen. Zoodanige bosschen noemt men +„reigerbosschen”. Behalve op de boomen der wouden in de +heidelanden nestelt de Blauwe Reiger ook in boschjes, zelfs in het +hakhout. Het grootste reigerbosch in ons land is het Soerensche woud in +Gelderland. Daar er in dit bosch jaarlijks eenige duizenden paren +Reigers broeden, en de ver in ’t rond uitgestrekte heide het +paardrijden veroorlooft, biedt het een der geschikste gelegenheden tot +de jacht met Valken op Reigers aan, en deze had er ook, tot in het jaar +1854, jaarlijks in de maanden Juni en Juli op groote schaal +plaats.” Het vluchtbedrijf op Reigers, dat vroeger in geheel +Europa beoefenaars vond, is tegenwoordig alleen nog bij de Aziaten, b. +v. in Indië, en ook bij eenige Arabische stammen van Noord-Afrika +in zwang.</p> +<p>Alle vervolgingen ten spijt keeren de bewoners van de reigerbosschen +ieder jaar terug, zelfs indien deze van het naastbijgelegen water 10 +KM. of meer verwijderd zijn. In de nabijheid van de zeekust, nestelen +in deze koloniën in den regel ook Aalscholvers, die hier in de +gelegenheid zijn om zonder moeite een broedplaats te verkrijgen. (Een +voorbeeld hiervan leverde het voormalige Schollevaarseiland.) De boomen +en de grond worden door den drek van de Vogels met een witte laag +bedekt, die al het groen doet verwelken. De voor hun taak ongeschikte +bladen vallen af, de ontbladerde twijgen bezwijken door den schok bij +het af- en aanvliegen der Vogels, of worden door hen afgebroken en voor +den nestbouw gebruikt, de met nesten zwaar beladen takken zijn niet +bestand tegen de werking van den storm. Dit verklaart den treurigen +toestand, waarin de boomen der reigerbosschen verkeeren; te recht +worden dus de Reigers als nadeelig voor de boschkultuur beschouwd. Een +niet gering bezwaar tegen hun aanwezigheid leveren ook de tallooze +overblijfselen van het voedsel der jongen, waarmede de grond als +bezaaid is en die door hun rotting de omgeving verpesten.</p> +<p>Het nest van den Blauwen Reiger heeft ongeveer 1 M. middellijn, maar +een geringe hoogte; het is zonder eenige kunstvaardigheid samengesteld +uit doode takken en rijsjes, bladen en halmen van riet, stroo enz. en +bevat een ondiepe holte, slordig bekleed met borstels, haar, wol en +veeren. Het aantal eieren bedraagt 3 of 4. Deze zijn iets grooter dan +kippeneieren en hebben een spoedig verbleekende, groene, dikke en +gladde schaal. De jongen, die na een broedtijd van 3 weken den dop +verbreken, zijn leelijke, hulpbehoevende schepseltjes, die ongelooflijk +veel eten en voortdurend honger hebben; zij worden rijkelijk met +voedsel voorzien, maar stooten dit voor een groot deel door hunne +gulzige bewegingen over den rand van ’t nest naar beneden. Ruim +vier weken blijven zij in hun wieg, leggen zich neer, zoodra zij de +waarschuwende stem van hunne ouders hooren, maar staan overigens +dikwijls rechtop. Zij verlaten het nest, wanneer zij een goed gebruik +van hunne vleugels kunnen maken, worden nog eenige dagen door hunne +ouders onderricht en gaan vervolgens hun eigen gang. Alle bewoners van +de kolonie beginnen in Juli rond te zwerven; van deze maand tot in de +tweede helft van Maart is het reigerbosch verlaten.</p> +<p>De volwassene Vogels worden aangevallen door Edelvalken en groote +Uilen, ook wel door enkele Arenden; de zwakkere Valkvogels, de Raven en +de Kraaien plunderen de nesten. „Opmerkelijk”, zegt +<span class="sc">Baldamus</span>, „is de vrees van de Reigers +voor alle Roofvogels en zelfs voor Kraaien en Eksters; waarlijk +belachelijk is zij bij wezens, die met zulk een goed wapen zijn +uitgerust. De roovers zijn zeer goed bekend met den indruk, dien zij +maken, gaan daarom met de grootst mogelijke onbeschaamdheid te werk en +halen de eieren en jongen midden uit een dichten zwerm van Vogels weg, +zonder dat deze iets anders doen dan vreeselijk schreeuwen, +schroomvallig achteruitwijken en den bek wijd opensperren; hoogstens +hebben de dieven een zwakken vleugelslag te duchten.”</p> +<p>Gevangen Reigers kan men met Visschen, Vorschen en Muizen +gemakkelijk in ’t leven houden; het is echter niet raadzaam ze +bij andere huisvogels te brengen, daar zij zich niet ontzien jonge +Hoenderen en Eenden te grijpen en te verslinden.</p> +<p>Door den slanken bouw van romp en ledematen, den langen hals, den +betrekkelijk zwakken snavel en het eigenaardige, schitterend witte +vederenkleed kenmerkt zich de 104 cM. lange <span class="ex">Groote +Zilverreiger</span> [<i lang="la-x-bio">Ardea (Herodias) alba</i>], van +het ondergeslacht der <span class="ex">Zilverreigers</span>. Zeer sterk +ontwikkeld zijn bij hem de los- en langbaardige rugveeren; bij den +volwassen Vogel reiken zij verder dan de staart; tot pluimen +samengevoegd, worden zij onder den naam <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e3196" href="#xd20e3196" name="xd20e3196">556</a>]</span>van +„egretten” of „reigerbossen” als versierselen +hoog geschat. Het oog is geel, de snavel donkergeel, de naakte huid van +de wangen groenachtig geel, de voet donkergrijs.</p> +<p>De Groote Zilverreiger bewoont het zuiden (maar vooral het +zuidoosten) van Europa, voorts Middel- en Zuid-Azië, Afrika en +Australië. Naar Nederland dwaalt hij zeer zelden af. „In +Januari en Februari 1855 werden twee voorwerpen bij Zutfen geschoten en +in dienzelfden tijd eenige bij Breda en Maastricht” (<span class= +"sc">Albarda</span>). Ook in Duitschland behoort hij tot de zeer +zeldzame Vogels, hoewel men met zekerheid kan aantoonen, dat hij hier +vroeger gebroed heeft. In de Donau-laaglanden is hij veel minder +talrijk dan voorheen, in Griekenland, Italië en Spanje ook niet +overvloedig; in aanzienlijken getale daarentegen bewoont hij nog de +landen om de Kaspische zee en Noord-Afrika.</p> +<hr class="tb"> +<div class="figure xd20e3206width"><img src="images/p2556.jpg" alt= +"Groote Zilverreiger (Ardea alba). ⅙ v. d. ware grootte." width= +"649" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Groote Zilverreiger</span> +(<i lang="la-x-bio">Ardea alba</i>). ⅙ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De <span class="ex">Kleine Zilverreiger</span> [<i lang= +"la-x-bio">Ardea (Garzetta) garzetta</i>], die het ondergeslacht der +<span class="ex">Egretreigers</span> vertegenwoordigt, is slechts 62 +cM. lang en, evenals de vorige soort, geheel wit. De losbaardige +rugveeren zijn echter fraaier en naar verhouding langer; ook de veeren +van den onderhals zijn verlengd; twee smalle veeren van den nek steken, +evenals bij den Blauwen en den Purperreiger, ver voorbij de overige +uit, maar zijn wit van kleur. Het oog is hooggeel, de snavel zwart, de +voet zwart, in de gewrichten groengeel.</p> +<p>De Kleine Zilverreiger bewoont dezelfde landen als de Groote, maar +is overal veel talrijker. In de laaglanden van den Donau, den Wolga en +den Nijl is hij niet zeldzaam; in de reigerbosschen is hij een van de +sterkst vertegenwoordigde soorten. Op den trek begeeft hij zich tot in +Zuid-Azië; op de boomen bij de sawahs op Sumatra (waar hij onder +den naam van <span class="ex">Bangoh Poetih</span> bekend is) komt hij +zoo veelvuldig voor, dat deze op een afstand met groote, witte bloemen +getooid schijnen te zijn. Ook de Purperreiger (de Bangoh) is hier zeer +overvloedig. Naar Nederland dwaalt hij uiterst zelden af. In het Museum +te Groningen wordt een voorwerp bewaard, dat jaren geleden, tusschen +Kollum en Burum (Friesland) geschoten werd.</p> +<p>De beide laatstgenoemde soorten komen in levenswijze zoozeer +overeen, dat wij ons tot de geschiedenis van den Grooten Zilverreiger +kunnen bepalen. Deze bewoont, evenals de Blauwe Reiger, allerlei +wateren, bij voorkeur echter uitgestrekte moerassen en hierin de +plaatsen, welke ver verwijderd zijn van de tooneelen van menschelijke +werkzaamheid, waar dus de grootst mogelijke rust heerscht. Overal is +hij voorzichtig en, voor zoover hij vervolgingen te verduren had, +buitengewoon schuw. Zijn gedrag steekt gunstig af bij dat van den +Blauwen Reiger. Zijn zeer eenvoudig, maar toch sierlijk kleed maakt een +bekoorlijken indruk.</p> +<p>De Groote Zilverreiger bewoont in de Hongaarsche moerassen in den +regel ontzaglijk groote rietvelden, hoewel hij de boomen niet +vermijdt.</p> +<p>Geloofwaardige personen uit Semlin verhaalden aan <span class= +"sc">Naumann</span>, dat deze Vogel geregeld nestelt op een eiland in +den Donau, hier zijn nest bouwt in den top van de hoogste boomen. +<span class="ex">Baldamus</span>, die in den broedtijd van de Reigers +de Donau-laaglanden bezocht, ontving <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e3243" href="#xd20e3243" name="xd20e3243">557</a>]</span>dezelfde +mededeeling; de door hem gevonden nesten van den Grooten Zilverreiger +kwamen echter niet voor in bosschen, maar in het rietveld van het Witte +Moeras. Het is zeer moeielijk in dit gebied door te dringen. +„Twee tamelijk groote schuiten werden ieder met drie man bezet en +met proviand voor twee dagen voorzien; om 4 uur ’s morgens begon +de reis. De beide dappere gidsen hadden, evenmin als wij, een juiste +voorstelling van het gevaar, dat wij zouden loopen. Het kostte ons +ontzaglijk veel moeite om in deze eenvormige en vreeselijk verwarde +wildernis van oud en nieuw riet, dat soms meer dan 3 M. hoog was, van +afgebroken stompen, boven en onder de oppervlakte van het hoogstens +1½ M. diepe water en van bodemloos slijk den terugweg te vinden. +Wij vonden op den 23en Juni, behalve eenige nesten van Purperreigers, +vijf nesten van Groote Zilverreigers, ieder met 3 of 4 eieren. Het nest +rust op stoppels en riethalmen, die uit een tamelijk grooten kring +bijeengebogen en omgeknikt zijn; het bestaat uit een groote hoop van +dit materiaal en is van binnen met rietbladen bekleed. Deels door de +menigte tot steun dienende, geknikte halmen, deels door de massa +bouwstoffen, die er opgestapeld zijn, hebben de nesten zulk een +draagkracht, dat ik op verscheidene kon staan. Het aantal eieren +schijnt af te wisselen tusschen 3 en 4”. Zij zijn grooter en +gladder dan die van den Blauwen Reiger, langwerpiger van vorm en meer +blauwachtig getint. In den regel komt de Groote Zilverreiger tegen het +midden van April (een week later dan de Purperreiger) in zijn +zomerherberg. Hij wordt in zijn vaderland ijverig vervolgd, vooral +wegens zijne prachtige rugveeren. De Hongaren en Walachen beschouwen +het als een kunststuk een van deze voorzichtige Vogels te verschalken. +Men ontmoet ze tegenwoordig in alle diergaarden; in die van Berlijn +hebben zij herhaaldelijk gebroed en jongen voortgebracht.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een allerliefste Vogel is de 50 cM. lange <span class= +"ex">Koereiger</span> [<i lang="la-x-bio">Ardea (Bubulcus) Ibis</i>], +kenbaar aan zijn gedrongen gestalte, korten hals, korten en krachtigen +snavel, betrekkelijk korte pooten en schitterend witte kleur. In het +bruiloftskleed dragen de bovenkop, de voorborst en de rug lange, +losbaardige pronkveeren. Zijn vederenkleed is van roestroode kleur.</p> +<p>Waarschijnlijk houden de meeste reizigers, die Egypte bezoeken, +dezen Vogel voor den Ibis, die, naar zij ten onrechte meenen, in het +land der Pharaonen nog sterk vertegenwoordigd is. Van hier strekt zich +zijn woongebied over geheel Afrika uit, ook over Madagaskar en het +westen van Azië, Europa, vooral het zuiden, werd herhaaldelijk +door hem bezocht, een enkele maal zelfs is hij naar Engeland +afgedwaald. In Egypte en andere Nijllanden behoort hij tot de +algemeenste Vogels. In tegenstelling met zijne tot dusver genoemde +verwanten, houdt hij zich onbeschroomd in de onmiddellijke nabijheid +van de dorpen op, ook wanneer zij niet aan den waterkant gelegen zijn. +Gewoonlijk houdt hij verblijf op de akkers, die onder water worden +gezet en verzamelt slechts tijdelijk zijn voedsel aan de oevers van den +stroom, van de kanalen en meren. Met bijzondere voorliefde zoekt hij +het gezelschap van groote dieren; in Egypte vindt men hem op of bij +grazende Buffels, in Soedan tusschen en op de Olifanten. De Insecten, +die het vee kwellen, vormen dan een hoofddeel van zijn maal. Het vee +geraakt spoedig gewoon aan de werkzaamheden van den Koereiger en +beschouwt hem als een weldoener, waaraan het, evenals aan den +Ossenpikker, allerlei vrijheden veroorlooft. Een Buffel draagt dikwijls +8 of 10 van deze schitterend witte Vogels op den rug en wordt er niet +weinig door opgesierd. De Koereiger verkeert op zeer goeden voet met de +menschen in zijn vaderland; daar zij hem nooit overlast aandoen, +beweegt hij zich onbeschroomd als een huisdier tusschen de op het veld +werkende boeren.</p> +<p>De gevangen Koereiger is reeds op den eersten dag aan het verlies +van zijn vrijheid gewoon en gedraagt zich, alsof hij in de kamer is +grootgebracht; hij vangt Vliegen en andere Insecten, maakt gebruik van +het voedsel, dat hem toegeworpen wordt en is soms reeds na verloop van +een paar dagen zoo tam, dat hij uit de hand van zijn verzorger eet.</p> +<hr class="tb"> +<p>Bij de <span class="ex">Ralreigers</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ardeola</i>), die als ’t ware het midden houden +tusschen de Dagreigers, de Roerdompen en de Nachtreigers, is de snavel +ongeveer even lang als de kop, de loop korter dan de middelste +voorteen, de binnenste voorteen korter dan de buitenste. De eenige +Europeesche vertegenwoordiger van dit geslacht, de 50 cM. lange +<span class="ex">Ralreiger</span> of <span class="ex">Krabreiger</span> +(<i lang="la-x-bio">Ardeola ralloïdes</i>) is kenbaar aan de kuif, +die zich van den bovenkop tot aan den nek uitstrekt en welker smalle, +zeer verlengde, op manen gelijkende veeren roestgeelachtig wit zijn met +zwarten zoom. De zijden van kop en hals zijn licht roestgeel, de +mantelveeren en de haarvormige pronkveeren van schouders en rug +roodachtig isabelkleurig, alle overige veeren wit. Het oog is +lichtgeel, de snavel zwartachtig, de voet groenachtig geel.</p> +<p>Zuid-Europa (noordwaarts tot in Hongarije), enkele landen van +West-Azië en geheel Afrika vormen het verbreidingsgebied van den +Ralreiger. Soms dwaalt hij naar noordelijker gewesten af: naar +Duitschland, waar hij eens in de nabijheid van Bremen gebroed heeft, +naar Groot-Britannië en naar Nederland. In den zomer van 1859 zijn +bij Schollevaarseiland en aan den Hoek van Holland verscheidene +exemplaren van deze soort geschoten; reeds vroeger was op het +eerstgenoemde terrein een dergelijk voorwerp gevangen en ook later (in +den zomer van 1860) is dit éénmaal geschied. De jeugdige +leeftijd van de waargenomen Vogels gaf aanleiding tot het vermoeden, +dat de Ralreiger soms in deze streken zou broeden.</p> +<p>In vergelijking met zijne reeds beschreven verwanten leidt hij een +meer of min verborgen leven. Als broedplaats geeft hij de voorkeur aan +uitgestrekte moerassen met veel open water en aan met struiken +begroeide rivieroevers en eilanden; ook in zijne winterkwartieren zoekt +hij dergelijke plaatsen op. Evenals de Koereiger houdt ook hij zich +gaarne in de nabijheid van groote Zoogdieren op; in Hongarije is hij de +bestendige begeleider van de Zwijnen, daar deze aan dezelfde terreinen +als hij de voorkeur geven; bij hen zoekt hij in tijd van gevaar een +toevlucht. In vele opzichten wijken zijne gewoonten af van die zijner +verwanten. Door het sterk intrekken van den hals schijnt de gestalte +van den staanden Vogel veel meer ineengedrongen dan zij is; wel neemt +men ook bij hem zonderlinge standen waar, echter niet de wonderlijke +lichaamsverdraaiingen van de Kwakken. Bij ’t gaan verzet hij +bedachtzaam poot voor poot, maar sluipt niet met zulke afgemeten passen +voort als andere leden van zijn geslacht. Bij ’t vliegen wordt de +hals S-vormig gekromd; de slagwijdte van de niet zeer breede vleugels +is betrekkelijk gering, hun beweging zacht. Zijn stem, een kort, +snorkend, heesch of gedempt, als „karr” of +„charr” klinkend geluid, wordt zelden en niet op grooten +afstand gehoord. Ook de Ralreiger voedt zich <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e3283" href="#xd20e3283" name= +"xd20e3283">558</a>]</span>bij voorkeur met Visschen; hij kan echter +geen andere dan kleine exemplaren en deze slechts in ondiep water +vangen. Bovendien maakt hij jacht op jonge Vorschen en waterinsecten. +De evenzeer op deze spijs beluste Zwijnen zijn hem door hun wroeten +behulpzaam bij het zoeken van buit.</p> +<hr class="tb"> +<p>Door geringe grootte, een slanken snavel, pooten met korten loop, +die tot aan het spronggewricht bevederd zijn, betrekkelijk lange +vleugels, een korten, zwakken staart en een niet bijzonder rijk +vederenkleed, welks kleur bij jongen en volwassenen, bij mannetjes en +wijfjes verschilt, onderscheidt zich het geslacht der <span class= +"ex">Dwergroerdompen</span> (<i lang="la-x-bio">Ardetta</i>), in +Nederland en andere landen van Europa vertegenwoordigd door het +<span class="ex">Woudaapje</span> (<i lang="la-x-bio">Ardetta +minuta</i>) dat ook wel <span class="ex">Kleine Butoor</span>, +<span class="ex">Waffer</span>, <span class="ex">Woudhopje</span>, +<span class="ex">Woudpitoortje</span> of <span class= +"ex">Houtbutoortje</span> wordt genoemd. Zijn lengte bedraagt 40 cM. De +veeren van bovenkop, nek, rug en schouders zijn zwart met groenachtigen +weerschijn, die van den bovenvleugel en van de onderdeelen roestgeel, +met zwarte vlekken aan de zijden van de borst; de slag- en stuurpennen +zijn eveneens zwart. De iris is geel, de snavel op den rug bruin, +overigens bleekgeel, de voet groengeel.</p> +<p>Bezuiden het midden van Zweden en de Orkney-eilanden komt het +Woudaapje in geheel Europa broedend of op den trek voor. In Nederland +broedt deze Vogel, hoewel in kleinen getale, in Noordbrabant, Noord- en +Zuid-Holland en Friesland; op den trek werd hij o. a. in Overijsel +waargenomen. Algemeen is hij in Oostenrijk, Hongarije, Turkije en +Griekenland, niet zeldzaam in Duitschland, het zuiden van Frankrijk en +Spanje. Van April tot October houdt hij zich bij ons op, blijft op den +trek geruimen tijd in Griekenland en overwintert in Noord-Afrika, van +waar hij allengs tot in de keerkringslanden en zelfs tot in het zuiden +van Afrika voortdringt. In den zomer houdt hij verblijf in broeklanden, +die met veel riet of althans met kreupelhout en hooge moerasplanten +begroeid zijn, of aan de met riet en hout bedekte oevers van andere +zoete wateren. Daarom gevoelt hij zich in Nederland, Hongarije en +Griekenland beter thuis dan in Duitschland.</p> +<p>Over dag zit het Woudaapje zeer goed verborgen en stil in het riet +op een boomtwijg; hij heeft er uitmuntend slag van een zitplaats te +kiezen, welker omgeving bij de kleur van zijn kleed past; bovendien +weet het zich onkenbaar te maken door de vaak zeer zonderlinge standen, +die het aanneemt. In de riethalmen beweegt het zich met een waarlijk +verbazingwekkende behendigheid. <span class="sc">Gloger</span> heeft +hiervan de proef genomen door in het hok van een gevangen exemplaar +dunne en volkomen gladde wandelstokken, die aan het bovenste einde niet +dikker waren dan een riethalm, te plaatsen; zoowel in horizontalen als +in schuinschen stand werden deze met groot genoegen als zitstokken +gebruikt. „Als ik het eene einde van den stok, waarop de Vogel +zat, langzamerhand liet zakken, bleef hij rustig zitten, hoewel ik den +stok ten slotte alleen bij den knop vasthield en loodrecht naar beneden +liet hangen; hij gleed zelfs dan niet van den stok af, als ik dezen +heen en weer slingerde.” In zijn rietbosch acht het Woudaapje +zich volkomen veilig; het slaapt zeer licht en bemerkt den +rustverstoorder lang voordat het door dezen ontdekt wordt; het loopt +over den grond weg in tijd van gevaar, of verwijdert zich door van den +eenen riethalm op den anderen te klimmen. Over dag vliegt het niet op, +hoewel men met steenen werpt, met stokken in het riet slaat of op +andere wijzen geraas maakt. ’s Avonds komt het vrijwillig uit +zijn schuilplaats te voorschijn en vliegt dan lang over het open water +heen naar andere rietbosschen, of strijkt op de kale oevers neer. +„Hoewel deze Vogel zich in alle omstandigheden opgewekter en +gezelliger toont dan de meeste andere Reigers”, zegt <span class= +"sc">Naumann</span>, „zou men zich toch zeer vergissen, indien +men vertrouwen wilde schenken aan zijne sluwe blikken, daar hij even +valsch en moedig is als zijne verwanten. Ieder wezen dat hem te na +komt, en dat hij niet kan ontwijken, zal hij onverwachts, door den hals +zeer snel en met kracht te strekken, gevaarlijke stooten met den snavel +toebrengen; gewoonlijk zijn dezen naar de oogen, bij den mensch ook +naar de handen of andere niet met kleeren bedekte lichaamsdeelen +gericht.” Het in ’t nauw gebrachte Woudaapje verdedigt zich +tot den laatsten ademtocht. Met andere Vogels houdt het geen omgang; +het duldt niet eens gaarne soortgenooten in den plas, dien het als zijn +eigendom beschouwt In den paartijd hoort men van het mannetje 2- of +3-maal achtereen een doffen bastoon, die door den klank +„poemm” of „poemb” kan worden nagebootst; na +een lange pauze begint het gebrul op nieuw; nooit roept de Vogel, +wanneer hij weet, dat er menschen in de nabijheid zijn. Angst ontlokt +aan het mannetje zoowel als aan het wijfje een als „gèth, +gèth” klinkend gekwaak.</p> +<p>Het voedsel van het Woudaapje zal wel hoofdzakelijk uit kleine +Vorschen en Amphibiën bestaan; bovendien vangt het Wormen en +Insecten in alle ontwikkelingstoestanden. Het jaagt alleen ’s +nachts, het meest in de morgen- en avondschemering.</p> +<p>Het groote, los en zonder kunst van riet en biezen gebouwde nest +staat gewoonlijk op oude rietstoppels boven het water, en bevat in het +begin of het midden van Juni 3 of 4 (soms 5 of 6) kleine, dunschalige, +gladde, glanslooze, blauwgroenachtig witte eieren, waaruit de met +roestgeelachtig dons bekleede jongen na een broedtijd van ongeveer 16 +dagen te voorschijn komen. Deze blijven, wanneer zij niet gestoord +worden, in het nest, totdat zij vliegen kunnen.</p> +<p>Gevangen Woudaapjes maken dadelijk gebruik van de visch, die men hun +als voedsel geeft, verschaffen hun verzorger veel genoegen en kunnen in +een groote ruimte gemakkelijk in ’t leven worden gehouden. Ook +worden zij eenigszins tam, nooit echter gemeenzaam, steeds behouden zij +hun valschen aard. Meesterlijk verstaat deze Vogel de kunst om de +pogingen van den jager, die hem wil bemachtigen, te verijdelen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Roerdomp</span>, bij Nijmegen <span class= +"ex">Roerdommel</span>, in Overijsel <span class="ex">Iperom</span>, in +Noordbrabant <span class="ex">Butoor</span> en <span class= +"ex">Domphoren</span>, in Limburg <span class="ex">Rommeldoes</span>, +in ’t Friesch <span class="ex">Reitdomp</span> geheeten (<i lang= +"la-x-bio">Botaurus stellaris</i>), kenmerkt zich door een gedrongen +romp, een langen, maar dikken hals, een smallen, hoogen snavel, +langteenige pooten, die bijna tot aan het spronggewricht bevederd zijn +en welker loop korter is dan de middelste teen, breede vleugels, een +uit tien pennen samengestelden staart en een dicht kleed zonder eenige +pronkveeren; alleen aan den hals zijn de veeren meer dan gewoon +verlengd. De bovenkop is zwart, de achterhals grauwzwart, met geel +gemengd, de overige veeren op roestgelen grond geteekend met +zwartbruine en roestbruine, overlangs en overdwars gerichte vlekken, +banden en strepen van den meest verschillende aard, die aan den +voorhals drie overlangsche reeksen vormen. De slagpennen zijn op +leikleurigen grond met roestkleurige banden voorzien, de staartveeren +op roodachtig roestgelen grond bruinzwart bespat. Het oog <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e3362" href="#xd20e3362" name= +"xd20e3362">559</a>]</span>is geel, de bovensnavel bruinachtig +hoornkleurig, de ondersnavel groenachtig, de voet licht sapgroen, aan +de gewrichten geelachtig. De lengte bedraagt 72 cM.</p> +<p>De Roerdomp komt hier te lande van Maart tot October veelvuldig voor +en broedt overal in rietvelden; sommige exemplaren blijven den winter +over, maar komen meestal om, indien deze streng wordt. In Duitschland +treft men dezen Vogel zelden, in de laaglanden van den Wolga en den +Donau algemeen aan; oostwaarts strekt zijn verbreidingsgebied zich over +geheel Middel-Siberië, westwaarts over Zuid- en Middel-Europa uit; +op den trek bezoekt hij Noord-Afrika, maar dringt, naar het schijnt, +niet ver in het binnenland door. In alle door hem bewoonde landen +vestigt hij zich bij voorkeur in het broekland of aan de oevers van +meren en plassen, voor zoover deze gedeeltelijk met hoog riet begroeid +zijn. Zoolang het riet nog kort is, houdt hij zich in het hout op.</p> +<div class="figure xd20e3366width"><img src="images/p2559.jpg" alt= +"Roerdomp (Botaurus stellaris). ¼ v. d. ware grootte." width= +"716" height="592"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Roerdomp</span> (<i lang= +"la-x-bio">Botaurus stellaris</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Nog meer dan het Woudaapje heeft hij de gewoonte om zonderlinge +standen aan te nemen. Als hij rust en onbezorgd is, wordt de romp van +voren een weinig opgericht en de lange hals zoo ver teruggetrokken, dat +de kop op den nek rust; bij ’t loopen is de hals meer opgeheven; +woede blijkt uit het ruige voorkomen van het kleed en den opgerichten +stand van de achterhoofdsveeren, terwijl tevens de snavel eenigszins +opengesperd wordt. Om zich te vermommen, zet hij zich op den loop en +strekt zich, zoodat de romp, de hals en de kop met den snavel in +elkanders verlengde liggen en scheef naar boven gericht zijn; hij +gelijkt dan meer op een ouden, spitsen paal of op een verdord bos riet +dan op een Vogel. Zijn gang is langzaam, voorzichtig en traag, zijn +vlucht zacht, onhoorbaar, langzaam en schijnbaar plomp. Als hij des +nachts vliegt, hoort men ook zijn gewone lokstem: een luid gekras, +herinnerend aan dat van de Raaf, dat men door de klankteekens +„krah” of „krauh” ongeveer kan voorstellen; +want zijn berucht gebrul laat hij slechts gedurende den paartijd +hooren. Traagheid en langzaamheid, angstvalligheid en argwaan, list en +geveinsdheid, boosaardigheid en valschheid zijn kenmerkende +eigenschappen van den Roerdomp. Hij leeft slechts voor zichzelf en +schijnt ieder ander schepsel te haten; de dieren, die hij verslinden +kan, doodt hij; die, welke hiervoor te groot zijn, hebben woedende +aanvallen van hem te verduren, wanneer zij hem te na komen. Zoolang +mogelijk ontwijkt hij iederen grooten tegenstander; in ’t nauw +gedreven, gaat hij hem dolkoen te lijf en richt zijne snavelstooten zoo +behendig, kwaadaardig en snel op de oogen van zijn tegenpartij, dat +zelfs de schrandere mensch zich zeer in acht moet nemen om niet +gevaarlijk gewond te worden. Door de gevangenschap ondergaat zijn aard +geen verandering.</p> +<p>Visschen (vooral Modderkruipers, Zeelten en Steenkarpers), Padden en +andere in ’t water levende Amphibiën van verschillende +soorten, bovendien ook Slangen, Hagedissen, jonge Vogels en kleine +Zoogdieren van de grootte van de Waterrat of kleiner maken zijn voedsel +uit. Soms voedt hij zich bijna uitsluitend met Bloedzuigers, en wel +hoofdzakelijk Paardenbloedzuigers, zonder zich te bekommeren om hunne +scherpe zuigwerktuigen en zonder hen vooraf te dooden. Hij jaagt +uitsluitend ’s nachts, maar is van zonsondergang tot zonsopgang +hiermede bezig, heeft veel voedsel noodig om verzadigd te worden en +brengt toch nagenoeg geen merkbare schade teweeg, daar hij wegens zijne +korte pooten alleen in ondiep water kan visschen.</p> +<p>Het vreemdsoortige geschreeuw, dat de mannelijke Roerdomp gedurende +den paartijd voortbrengt, een gebrul, dat in stille nachten op een +afstand van 2 à 3 KM. hoorbaar is en op dat van een Rund +gelijkt, bestaat uit een voorslag en een hoofdtoon; het klinkt als +„uuproemb”. Tevens zal iemand, die zich in de onmiddellijke +nabijheid bevindt, nog een gedruisch vernemen, alsof er met een +rietstengel op het water wordt geslagen. Voordat de Vogel geheel op +zijn dreef is, klinkt zijn lied ongeveer als „uu uu +proemb”, later als „uu proemb uu proemb uu proemb”. +Soms, doch zelden, wordt aan het „proemb” nog de klank +„boeh” toegevoegd. <span class="ex">Graaf</span> +<span class="sc">Wodzicky</span> heeft door zijne waarnemingen de +overoude verklaring van het ontstaan dezer buitengewoon sterke geluiden +bevestigd. „De muzikant”, zegt hij, „stond op beide +pooten, hield <span class="pagenum">[<a id="xd20e3388" href= +"#xd20e3388" name="xd20e3388">560</a>]</span>den romp waterpas en had +den snavel in ’t water gestoken; toen begon het gebrom; +intusschen spoot het water aanhoudend omhoog. Na eenige tonen hoorde ik +de klank „uu”, het mannetje lichtte den kop omhoog, +slingerde hem naar achteren, stak vervolgens den snavel in ’t +water, waarop een gebrom volgde, dat mij verschrikt maakte. Hierdoor +kwam ik tot het besluit, dat de luidklinkende aanvangstonen ontstaan, +doordat de Vogel in den beginne het water hooger, tot in den hals, +opzuigt en het met veel grooter kracht naar buiten perst dan later. Bij +’t voortzetten van de muziek wordt de kop niet meer +teruggetrokken en blijven de luide tonen achterwege. Naar het schijnt, +duidt dit geluid dus het bereiken van den grootsten trap van +opgewondenheid aan en herhaalt de „balderende” Vogel het +niet meer, zoodra zijn hartstocht bevredigd is. Het geplas, dat op het +slaan met een riethalm in ’t water gelijkt, wordt voortgebracht, +doordat het mannetje twee- of driemaal met den snavel op het water +slaat, voordat hij hem er insteekt en zijn lied begint. Het laatste, +doffe geluid „boeh” wordt veroorzaakt door het wegstuwen +van het water, dat zich bij het terugtrekken van den snavel nog in de +mondholte bevindt.</p> +<p>Vooral op plaatsen waar de Roerdomp zich niet geregeld vertoont, +veroorzaakt zijn nachtelijk gebrul een bijgeloovige vrees bij +onontwikkelde lieden.</p> +<hr class="tb"> +<p>Wanneer men zich in het winterseizoen bij een van de Egyptische +meren ophoudt, wordt men hier en daar dikke boomen gewaar, die met een +talrijk gezelschap van Reigers bezet zijn. Deze kiezen gaarne de +sycomoren vóór of in de dorpen als rustplaats uit. Hier +zitten zij gedurende den geheelen dag bewegingloos met diep +teruggetrokken hals en gesloten oogen; eerst bij ’t naderen van +den avond beginnen zij zich te bewegen. De eene opent de oogen half, +draait den kop een weinig zijwaarts en knipoogt tegen de zon, als om te +onderzoeken, hoe hoog deze nog aan den hemel staat, een andere pluist +zich in de veeren, een derde trippelt van den rechter op den linker +poot, een vierde spreidt de vleugels uit: kortom, er komt leven in de +brouwerij. Intusschen is de zonneschijf beneden de kim gezonken en de +schemering aangevangen. De nu geheel ontwaakte slapers huppelen +behendig van den eenen tak op den anderen, en komen al nader en nader +bij den top. Plotseling laat een hunner zijn kwakende lokstem hooren, +de geheele troep vliegt weg, begeeft zich naar een naburig moeras en +begint hier zijn dag- of liever nachtwerk. Soms vereenigen zich +verscheidene gezelschappen; in den eigenlijken trektijd althans ziet +men deze Vogels bij duizenden vliegen, zonder dat men kan nagaan, van +waar zij alle gekomen zijn. Zulk een schouwspel geniet men trouwens +niet slechts in Egypte, maar ook verderop in het binnenland van Afrika; +want de reis van deze in ’t zuidoosten van Europa thuis +behoorende nachtvogels strekt zich uit tot aan de wouden bij den +Blauwen en den Witten Nijl.</p> +<p>De <span class="ex">Kwak</span>, <span class="ex">Nachtreiger</span> +of <span class="ex">Blauwe Kwak</span> (<i lang="la-x-bio">Nycticorax +griseus</i>) is 60 cM. lang en onderscheidt zich van de andere Reigers +door zijn gedrongen gestalte en korten, dikken, van achteren zeer +breeden, op den rug gebogen snavel, door zijne middelmatig hooge, dikke +voeten en zeer breede vleugels en door zijn rijk voorzien kleed, welks +veeren, met uitzondering van drie draadvormige pronkveeren aan den +achterkop, nergens verlengd zijn. Bij den volwassen Vogel zijn de +bovenkop, de nek, de bovenrug en de schouders groenachtig zwart, de +overige bovendeelen en de zijden van den hals aschgrauw, de onderdeelen +licht stroogeel, de drie lange pronkveeren wit, zelden voor een deel +zwart. Het oog is prachtig purperrood, de snavel zwart, aan den wortel +geel, de naakte plek aan den kop groen, de voet groengeel.</p> +<p>Ook de Nachtreiger heeft een uitgestrekt verbreidingsgebied. Eenige +eeuwen geleden kwam hij in Nederland zeer veelvuldig voor; thans broedt +hij in kleinen getale bij meren en plassen in Zuid-Holland. Hij +vertoeft hier van Mei tot September. Eénmaal werd een exemplaar +van deze soort in de provincie Groningen geschoten. In Duitschland +wordt hij verspreid en niet geregeld aangetroffen. Hij broedt er +zelden, waarschijnlijk echter vaker dan men meent. In grooten getale +bewoont hij de lage oeverlanden van den Donau en dergelijke gewesten +aan de Zwarte en de Kaspische Zee. Voorts vindt men hem in Italië, +Zuid-Frankrijk en Spanje; hij trekt iederen winter geheel Afrika door, +broedt in Palestina, het oostelijke deel van Middel-Azië, China, +Indië en op de Soenda-eilanden, bewoont het grootste deel van +Noord-, Middel- en Zuid-Amerika en werd slechts in Australië nog +niet waargenomen. Een gewest moet, om den Nachtreiger te behagen, rijk +aan boomen zijn, want deze heeft hij noodig voor slaap- en +broedplaatsen.</p> +<p>Behalve in den broedtijd brengt hij den geheelen dag slapend of +rustend door; eerst wanneer de schemering aanvangt, begint hij te +zwerven en te jagen. Door zijne bewegingen verschilt hij in menig +opzicht van andere Reigers. Werkelijk schuw kan men hem niet noemen, +hoewel hij altijd een zekere voorzichtigheid toont. Hierbij valt op te +merken, dat men hem gewoonlijk slechts over dag ontmoet en dan met een +slapenden of althans slaperigen Vogel te doen heeft. Deze zelfde Vogel +is, wanneer de nacht aanbreekt, wel niet bijzonder opgewekt, maar toch +wakker en bedrijvig en tevens in alle omstandigheden voorzichtig: +angstvallig ontwijkt hij ieder naderend mensch en is nog schuwer, als +hij zich vervolgd ziet. Hij vischt ongeveer op dezelfde wijze als de +Dagreigers, althans geheel zonder gedruisch. In één +opzicht onderscheidt hij zich van vele zijner verwanten: hij is veel +gezelliger van aard dan zij, minstens even gezellig als de +Koereiger.</p> +<p>De broedtijd valt in de maanden Mei tot Juli. De Kwakken vestigen +zich dan met leden van verwante soorten in bepaalde reigerbosschen of +vormen afzonderlijke broedkolonies.</p> +<p>In vroegere eeuwen was de jacht op Kwakken, naar het schijnt, een +geliefd bedrijf; het werd tot de groote jacht gerekend en de Vogels +werden als wildbraad hoog geschat. Tegenwoordig worden zij door +stroopers ijverig vervolgd wegens de drie witte nekveeren, die men +„Bismarckveeren” noemt en waarvan vederbossen worden +gemaakt. Gevangen exemplaren ziet men in de meeste diergaarden. +Vermakelijk kan men ze niet noemen, daar zij ook in gevangenschap den +geheelen dag slapend doorbrengen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Tot het geslacht der Nachtreigers wordt ook nog wel gerekend een +zeer eigenaardige soort, de <span class="ex">Schuitbek</span> of +<span class="ex">Lepelbekreiger</span>, de <span class= +"ex">Savakoe</span> der Zuid-Amerikanen (<i lang="la-x-bio">Nycticorax +cancrophagus</i> of <i lang="la-x-bio">Cancroma cochlearia</i>), die +wel in kleur en grootte veel overeenkomst vertoont met onzen Kwak, maar +van dezen en van alle overige Reigervogels verschilt door zijn +vreemdsoortigen, wanstaltigen, zwak gewelfden, buitengewoon breeden, +omgekeerd lepelvormigen bovensnavel, welks stompkantige rug van voren +haaksgewijs naar beneden gebogen is en welks eivormige, eenigszins +<span class="pagenum">[<a id="xd20e3438" href="#xd20e3438" name= +"xd20e3438">561</a>]</span>uitgeholde bovenvlakte als de bodem van een +omgekeerd, platboomd schuitje in den voorrand en de zijranden overgaat. +Het voorhoofd, de keel, de wangen en de voorhals zijn wit, de onderhals +en de borst geelachtig wit, de veeren van den rug lichtgrijs, het +achterste deel van de bovenhals en de buik tot aan den stuit +roestroodbruin, naar de zijden in zwart overgaande, de slagpennen en +stuurpennen witachtig grijs. De iris is bruin, van binnen met een +grijzen rand, de snavel bruin, aan den rand van de onderkaak geel, de +voet geelachtig. De lengte bedraagt 58 cM.</p> +<p>De Savakoe bewoont de struiken en het riet van de oevers van alle +stroomen der Braziliaansche wouden; hij leeft eenzaam of in den +broedtijd paarsgewijs. Men ziet hem in het dichte struikgewas van de +rivieroevers op tamelijk hoog boven het water gelegen twijgen zitten, +in de wouden van het binnenland veelvuldiger dan in de nabijheid van de +zee; bij ’t naderen van een boot huppelt hij echter tamelijk +behendig van de eene twijg op de andere, om zich schielijk te +verbergen. Zijn voedsel bestaat, naar men zegt, uit allerlei +waterdieren, hoewel niet uit Visschen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een van de vreemdsoortigste Vogels van Afrika en van de geheele +wereld is de <span class="ex">Schoenbek</span> (<i lang= +"la-x-bio">Balaeniceps rex</i>). Hij heeft een zwaren romp, een dikken +hals en een grooten kop met een kolossalen, op een lomp gefatsoeneerden +schoen of klomp gelijkenden snavel, welks wijd uiteenstaande +onderkaakshelften tot aan hun vereenigingspunt door een lederachtigen +huid verbonden zijn. De grondkleur van het vederenkleed is fraai +aschgrauw; de randen van de groote bekleedingsveeren zijn lichtgrijs, +de slagpennen en stuurpennen grauwzwart. Het oog is lichtgeel, de +snavel hoornkleurig, de voet zwart. De lengte bedraagt 140 cM.</p> +<p>Deze reus onder de moerasvogels leeft eenzaam, paarsgewijs en in +verspreide gezelschappen, zoo ver mogelijk verwijderd van alle door +menschen bewoonde oorden, in de ontzaglijk uitgestrekte, meestal +ontoegankelijke moerassen van den Witten Nijl en van eenige zijner +bijrivieren, vooral in het land van de Kitsj- en Noeër-negers, +tusschen 5 en 8° N. B. Gewoonlijk ziet men hem hier visschen in +poelen, die met een dicht bosch van riet en papyruszeggen omringd zijn, +soms ook bewegingloos (en niet zelden op één poot) staan +op een Termietenheuvel, die zich boven een der droge plekken van het +moeras verheft; hier heeft hij post gevat om uit te kijken of om zijn +spijs te verteren. Schuw en voorzichtig vlucht hij bij de nadering van +een mensch, wanneer deze nog veraf is; onder luid gedruisch vliegt hij +dan laag en log over het riet, dat hem weldra aan het oog van den +toeschouwer onttrekt.</p> +<p>Door zijn wijze van gaan en vliegen gelijkt de Schoenbek op den +Maraboe: hij houdt den romp echter meer horizontaal en laat den zwaren +kop op den krop rusten. Bij ’t vliegen trekt hij den hals in, +zooals de Reigers doen. Het eenige geluid, dat hij maakt, is een luid +geklepper met den snavel, overeenkomende met dat van den Ooievaar.</p> +<p>Over een Schoenbek, dien <span class="sc">W. Junker</span> gedurende +zijne reizen in Afrika gevangen hield, wordt het volgende bericht: +„Hij verschafte ons aan boord van ons vaartuig en later in het +station Djoer Ghattas veel vermaak. Dagelijks liet ik in mijn grooten +badkuip Visschen zwemmen; grappig was het, te zien hoe de groote Vogel +dikwijls langen tijd achtereen roerloos in de nabijheid van het water +stond, daarna plotseling den kolossalen snavel er in stak, bliksemsnel +een Visch van bijna een voet lengte greep en dezen zonder eenig +merkbaar bezwaar doorslikte. Hij was ongeloofelijk bedaard en +phlegmatisch van aard, toonde aanvankelijk eenigen schroom, maar liet +spoedig toe, dat iemand bij hem ging staan. Vermakelijk was de invloed, +die hij oefende op de beide kleine Chimpanzees, die voor mijn +tochtgenoot Gessi aangekomen waren; zij lieten een grenzenlooze vrees +voor onzen Schoenbek blijken. Dit kwam ons zeer gelegen, want de beide +Apen gedroegen zich als stoute kinderen; met hun tandenknarsen, bijten +en schreeuwen tyranniseerden zij ons letterlijk gedurende onze +maaltijden en dwongen ons dikwijls op te staan en weg te loopen, waarna +zij zelf op de gevulde schotels aanvielen. De bedaarde en koelbloedige +reus kon echter weldra tot ons groot vermaak als oppasser dienst doen +en ons verlossen van den last, dien wij van onze indringerige vriendjes +hadden. Sedert dien tijd noemde <span class="sc">Gessi</span> hem +altijd „den diender”. Zoodra in ’t vervolg de +Chimpanzees zich bij ons aan tafel onbehoorlijk gedroegen, jankend met +de voeten op den grond stampten en op onbeschofte wijze om eten +bedelden, werd er eenvoudig om „den diender” geroepen. +Dadelijk dreef dan een van de gedienstige negerjongens onze lieve +beschermengel naderbij; roerloos als een beeld bleef deze staan en +hoewel hij niet de minste notitie van de Chimpanzees nam, poetsten deze +tot aller blijdschap met teekenen van groote angst, herhaaldelijk +omkijkend, zoo schielijk mogelijk de plaat.”</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Ooievaars</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ciconiidae</i>) zijn betrekkelijk plomp gebouwde Stapvogels +met dikken snavel, en lange pooten, maar korte teenen. Hun snavel is +lang, recht, langwerpig kegel- en wigvormig, bij sommige een weinig +bovenwaarts gebogen, bij andere in het midden uiteenwijkend, aan de +spits zijdelings samengedrukt. De pooten zijn zeer lang en forsch, tot +ver boven het spronggewricht onbevederd; tusschen de met dikke, bolle +nagels gewapende voorteenen komen kleine spanvliezen voor. De vleugels +zijn groot, lang en breed; de korte, afgeronde staart bestaat uit 12 +pennen; de kleine veeren aan den kop en den hals zijn smal en +langwerpig of kort en afgerond, bij enkele soorten schaars en wollig of +zelfs haarachtig, bij andere eindelijk door hoornachtige, lansvormige +spitsen gekenmerkt. Het mannetje en het wijfje verschillen in grootte; +de jongen hebben doffere kleuren dan de volwassen Vogels.</p> +<div class="figure xd20e3475width"><img src="images/p2562.jpg" alt= +"Schoenbek (Balaeniceps rex)." width="469" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Schoenbek</span> (<i lang= +"la-x-bio">Balaeniceps rex</i>).</p> +</div> +<p>In alle werelddeelen en in nagenoeg alle aardgordels komen Ooievaars +voor. De verblijfplaatsen van de 20 bekende soorten zijn ongelijk; over +het algemeen kan men echter zeggen, dat zij aan boschrijke, vlakke, +waterrijke gewesten de voorkeur geven boven hoogere en drogere oorden +en daarom in bergstreken, steppen en woestijnen niet gevonden worden. +De in ’t noorden broedende soorten zijn trekvogels en doorreizen +meestal een verbazend groot gebied, de bewoners van ’t zuiden +zwerven. Zij zijn uitsluitend over dag werkzaam, hebben een opgerichte +houding met rechtstandigen of slechts zwak S-vormig gekromden hals, +gaan stappend met een zekere waardigheid, waden gaarne in het water +rond, zwemmen echter slechts bij uitzondering, vliegen zeer fraai, +licht en meestal hoog, laten zich niet zelden op hunne wieken drijven, +beschrijven dikwijls prachtige schreeflijnen, steken onder ’t +vliegen den hals en de pooten recht uit en zijn hieraan op een afstand +kenbaar. Men hoort van hen geen ander geluid dan een heesch gesis; zij +vergoeden echter het gemis van stem <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e3486" href="#xd20e3486" name="xd20e3486">563</a>]</span>door een +luid geklepper met den snavel, en geven hierdoor lucht aan +verschillende gemoedsaandoeningen. Zij gedragen zich op ernstige en +waardige wijze en toonen ook een groote mate van schranderheid bij het +beoordeelen van verschillende toestanden. Verscheidene soorten hebben +zich vrijwillig onder de bescherming van den mensch geplaatst en zijn +halve huisdieren geworden; zij hebben zich echter niet in slavernij +begeven, maar behouden in alle omstandigheden hun onafhankelijkheid. +Met hunne soortgenooten leven zij gezellig en met de groote moeras- en +watervogels in goede verstandhouding, hoewel niet in vriendschap. +Kleinere dieren hebben veel van hen te lijden, want zij zijn roovers +van beroep en maken niet slechts jacht op Amphibiën, Visschen, +Insecten en Wormen, maar in ’t algemeen op alle zwakkere dieren. +Behalve van een door hen zelf gedooden buit, maken zij ook gebruik van +aas en zijn hierop niet minder belust dan Hyenas en Gieren. Ondanks hun +roofzucht, doen zij ons zelden overlast aan; in den regel zijn zij voor +ons eer nuttig dan schadelijk. Op hooge boomen en gebouwen bevinden +zich hunne uit doode takken en rijsjes samengestelde, van binnen met +zachtere stoffen gevoerde nesten. Deze bevatten een klein aantal +groote, ongevlekte eieren, die uitsluitend door het wijfje uitgebroed +worden, maar waaraan ook het mannetje zeer gehecht is. Zoolang het +wijfje broedt, brengt het mannetje haar het noodige voedsel; bovendien +bemoeit hij zich later met het grootbrengen der jongen. Alle soorten +kunnen getemd worden; men kan ze gemakkelijk met voedsel voorzien en op +deze wijze aan den mensch, of liever aan diens woning, zoozeer +gewennen, dat zij niet slechts onbeschroomd af en aan vliegen, maar ook +den winter hier doorbrengen, of, indien de lust tot reizen hen te +machtig is geworden, in de volgende lente op hun vroegere standplaats +terugkeeren. Zij wekken onze belangstelling door hun schranderheid, +door hun ernstige en waardige houding en door hun gehechtheid aan den +persoon, die hen verzorgt; bovendien maken zij zich verdienstelijk door +het verdelgen van allerlei ongedierte. Daar zij veel voedsel noodig +hebben, behooren zij echter niet tot de goedkoopste kostgangers.</p> +<hr class="tb"> +<p>De eereplaats in deze familie komt toe aan den <span class= +"ex">Ooievaar</span> (<i lang="la-x-bio">Ciconia alba</i>); in het +graafschap Zutphen heet hij <span class="ex">Stork</span>, in de Betuwe +<span class="ex">Uiver</span>, in de lage Veluwe, in Overijsel en een +deel van Drente <span class="ex">Eillèver</span>, in Groningen +<span class="ex">Eiber</span>, in ’t Friesch <span class= +"ex">Earrebarre</span> en <span class="ex">Eibert</span>, in het +Oud-Friesch <span class="ex">Adebar</span>. Zijne veeren zijn vuilwit, +met uitzondering van de slagpennen en de langste dekveeren, die een +zwarte kleur hebben; het oog is bruin, de snavel lakrood, de voet +bloedrood, de kale plek om het oog grauwzwart. Het mannetje is 110 cM. +lang, het wijfje iets kleiner.</p> +<p>Met uitzondering van het hooge noorden, bezoekt de Ooievaar alle +deelen van Europa, hoewel hij niet overal broedt. Zoo komt hij +tegenwoordig in Engeland, waar hij vroeger veelvuldig geweest moet +zijn, slechts zelden voor. Ook in Griekenland wordt hij niet meer +gevonden: de bewoners van Morea hebben dezen in Turkije voor heilig +gehouden Vogel geheel verdreven. In Spanje is de Ooievaar in vele voor +hem volkomen geschikte oorden een zeldzame verschijning. Bovendien +ontmoet men hem in Zuid-Rusland, in de gewesten om de Kaspische en de +Zwarte Zee, in Syrië, Palestina, Perzië, het stroomgebied van +den Oxus en Japan, voorts aan den oostkant van de Oude Wereld in het +Atlas-gebied en op de Kanarische Eilanden; volgens <span class= +"sc">Layard</span> nestelt hij „ongetwijfeld” ook in +Zuid-Afrika. Op zijn winterreis trekt hij door geheel Afrika en +Indië. In Nederland houdt hij zich op van de eerste helft van +Maart tot in het laatst van Augustus. De datum van aankomst wisselt af +van 25 Februari tot 27 Maart en is dus gemiddeld 14 Maart. Enkele +voorloopers en achteraankomers zijn hierbij buiten rekening gelaten +(sommige komen reeds 20 Februari, andere eerst op 25 April). Evenzoo +varieert de tijd van vertrek van 6 Aug. tot 15 Sept. en is dus +gemiddeld 24 Augustus (sommige vertrekken reeds 1 Augustus, andere +eerst 29 Sept.). In Middel- en Noord-Duitschland wisselt de tijd van +aankomst van den Ooievaar af van den laatsten Februari tot den eersten +April. (Enkele komen reeds in het midden van Februari, andere eerst in +de tweede helft van April.) In het binnenland van Afrika verschijnt hij +weinige dagen na zijn vertrek van hier. Hij geeft de voorkeur aan lage, +vlakke, waterrijke gewesten, vooral aan poelen en moerassen; hij +vestigt zich echter het liefst in landstreken, waar de mensch den bodem +ontgonnen heeft. Wel is waar kiezen vele Ooievaars verblijfplaatsen, +die ver van menschelijke woningen in de wouden gelegen zijn en bouwen +hun groot nest op een dikken boom; de meeste nestelen echter op +boerenerven of althans op daken.</p> +<p>Als men zoo gelukkig is de aankomst van den geliefden dakgast te +kunnen waarnemen, zal men het paar, dat het vorige jaar hier nestelde, +plotseling van een onafzienbare hoogte langs een spiraalvormigen weg op +den nok van het dak zien neerdalen; van het eerste oogenblik af schijnt +het zich op deze plek zoo goed thuis te gevoelen, alsof het in ’t +geheel niet op reis is geweest. Onmiddellijk na zijn terugkomst hervat +de Ooievaar zijne gewone werkzaamheden. Het nest dient hem werkelijk +tot woning; van hier vliegt hij naar akkers en weiden, naar poelen en +moerassen om te jagen, keert in de middaguren gewoonlijk terug, doet +’s namiddags een tweede uitstapje, komt voor zonsondergang weer +thuis, kleppert een poos en gaat daarna slapen. Zoo besteedt hij zijne +dagen, totdat de voortplantingstijd aanvangt en de zorg voor het +broedsel een zekere afwijking van de gewone levenswijze +teweegbrengt.</p> +<p>De Ooievaar heeft iets deftigs in zijne bewegingen. Met +omhooggericht lichaam stapt hij langzaam en afgemeten voort. Om op te +vliegen doet hij eenige weinige sprongen en klieft vervolgens +betrekkelijk langzaam de lucht; hij doet dit echter op sierlijke wijze +en zonder merkbare inspanning; onder het vliegen beschrijft hij fraai +gebogen lijnen, stijgt volgens een prachtige spiraallijn omhoog of +daalt op gelijke wijze naar beneden. Staande, buigt hij gewoonlijk den +hals een weinig naar achteren en richt de punt van den snavel naar den +grond; nooit is zijn houding zoo onbehaaglijk als die van de meeste +Reigers; zelfs in volle rust heeft hij een deftig voorkomen. Zelden +vervangt hij zijn stappenden gang door een snellere beweging; deze zou +hem te zeer vermoeien; op de gewone wijze voortschrijdend, kan hij uren +lang op de been blijven. Het vliegen vermoeit hem niet; hij beweegt de +vleugels zelden en ook niet vaak achtereen, maar trekt op zeer +geschikte wijze partij van iedere luchtstrooming; op zijne wieken +drijvend, rijst en daalt hij naar verkiezing; zijne stuurorganen werken +zoo uitstekend, dat iedere wending hem gelukt. Zijn verstand is meer +dan gewoon ontwikkeld. „Hij weet zich,” zegt <span class= +"sc">Naumann</span>, „naar den tijd en naar de menschen +<span class="pagenum">[<a id="xd20e3532" href="#xd20e3532" name= +"xd20e3532">564</a>]</span>te schikken en overtreft in dit opzicht +bijna iederen anderen Vogel; hij weet uit te vorschen of de menschen in +zijn omgeving hem genegen zijn. De schuchtere en voorzichtige Ooievaar, +die weinige dagen geleden uit een vreemde landstreek is overgekomen, +aanvankelijk de menschen ontweek en iedereen wantrouwde, legt +onmiddellijk alle vrees ter zijde na het ontvangen van de uitnoodiging, +welke opgesloten ligt in het plaatsen van een wagenrad, dat als +grondslag voor zijn toekomstig nest kan dienen, op een hoog dak, een +boomstam of een staak. Weinige dagen na het aanvaarden van het voor hem +bestemde bouwterrein is hij reeds zoo gemeenzaam geworden, dat hij zich +van nabij laat bespieden zonder eenige vrees te toonen. Spoedig leert +hij zijn gastvriend kennen en van andere menschen onderscheiden; zeer +goed weet hij, welke personen hem genegen zijn en welke hij niet moet +vertrouwen.” Ver van het nest is de Ooievaar even schuw als al +zijne verwanten. Hoewel hij de boeren, de herders en de kinderen als +onschadelijke wezens heeft leeren kennen, vermijdt hij iedere +toenadering en komt niet licht binnen het bereik van het wapen van den +jager, die hem dooden wil. Nog veel voorzichtiger en schuwer gedraagt +hij zich op den trek of in ’t algemeen nadat hij zich vereenigd +heeft met andere Vogels van zijn soort. In Afrika wijkt hij voor +landgenooten, voor Europeanen, steeds op grooteren afstand uit dan voor +inboorlingen.</p> +<div class="figure xd20e3534width"><img src="images/p2564.jpg" alt= +"Ooievaar (Ciconia alba). ⅛ v. d. ware grootte." width="720" +height="631"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Ooievaar</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ciconia alba</i>). ⅛ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Dikwijls hoort men den Ooievaar onschadelijk en goedaardig noemen, +toch bezit hij deze eigenschappen in geenen deele. „Zijn +voedingwijze maakt,” zegt <span class="sc">Naumann</span>, +„dat het moorden voor hem een zeer gewoon bedrijf is; somtijds +ontziet hij zelfs zijne soortgenooten niet. Er zijn voorbeelden van +bekend, dat van elders komende Ooievaars een nest bestormden, op de +jongen aanvielen en ze in weerwil van den wanhopigen tegenstand der +ouders om ’t leven brachten; op verscheidene plaatsen in +hetzelfde gewest gedroegen zij zich op deze wijze.” Soms heeft +men opgemerkt, dat getemde exemplaren, die geplaagd werden, hun +tegenstander te lijf gingen. De aangeschoten Ooievaar verweert zich +dapper; de snavelstooten, waarmede hij tot aan zijn laatsten ademtocht +zijne vijanden tracht te treffen, kunnen, daar zij gewoonlijk op de +oogen gericht zijn, licht gevaarlijk worden voor menschen of +Jachthonden.</p> +<p>Het eenige stemgeluid, dat de Ooievaar voortbrengen kan, is een +heesch gesis, dat niet nader beschreven kan worden. Het wordt zelden +gehoord, het meest nog van getemde exemplaren, die een buitengewone +blijdschap aan den dag willen leggen. Gewoonlijk geeft de Ooievaar +uiting aan zijn gevoel door snavelgeklepper; hij bespeelt dit +zonderlinge muziekinstrument op werkelijk doeltreffende wijze, nu eens +langer, dan weer korter, soms sneller, soms langzamer, sterker of +zwakker; hij kleppert van blijdschap en van verdriet, als hij hongerig +is en nadat hij zich verzadigd heeft; met geklepper doet hij een +liefdesverklaring aan zijn wijfje en klepperend liefkoost hij zijne +jongen. Deze leeren de merkwaardige, maar volstrekt niet arme taal van +hunne ouders nog eerder dan het vliegen en geven, zoodra zij klepperen +kunnen, hierdoor hunne aandoeningen te kennen; vóór dien +tijd hoorde men van hen jankende of tsjilpende geluiden.</p> +<p>Het voedsel van den Ooievaar bestaat uit dieren van allerlei soort. +Hij is een roofvogel in de uitgestrektste beteekenis van het woord. +Waarschijnlijk alleen omdat hij Amphibiën, Muizen, Insecten en +Regenwormen het gemakkelijkst kan vangen en op zijne gewone wandelingen +het meest ontmoet, geeft hij aan deze dieren de voorkeur; hij doodt +echter ook Hagedissen, Hazelwormen, Ringslangen en zelfs vergiftige +Slangen. Hij eet even graag Visschen als Kikvorschen, maakt nu en dan +in troebel water ijverig jacht op hen en verzwelgt soms exemplaren, die +zoo lang zijn als een manshand. Als hij zeer hongerig is, worden kleine +<span class="pagenum">[<a id="xd20e3553" href="#xd20e3553" name= +"xd20e3553">565</a>]</span>Slangen zonder eenige voorbereiding +doorgeslikt; nog lang bewegen zij zich in zijn hals en sluipen soms +weer naar buiten, wanneer hij zich schielijk bukt om een nieuwe prooi +te grijpen. Dit maakt, dat zijn jacht een zeer vermakelijk schouwspel +oplevert, als hij op den grond verscheidene Slangen voor zich heeft. +Ook de vergiftige Adders zijn voor hem een lekkernij; hij pikt ze +echter vóór het doorslikken herhaaldelijk in den kop en +doet dit zoo krachtig, dat haar de lust tot bijten vergaat. Wanneer hij +een enkele maal te vlug en onvoorzichtig te werk gaat en door een Adder +gebeten wordt, is hij eenige dagen lang zeer ziek, maar herstelt weder +geheel en al. Hij rooft de eieren van alle op den grond nestelende +Vogels; de jongen, ook die van Patrijzen, doodt hij zonder genade; +zelfs brengt hij soms het geheele vogelnest met wat er in zit, aan zijn +kroost. Op weiden en akkers loert hij voor Muizengaten, spietst de +Mollen aan zijn snavel, zoodra zij uit den grond opduiken, pakt de +jonge Hazen uit het leger op, hoe dapper de moeder zich ook te weer +stelt. Op bloemenrijke weiden houdt hij zich ijverig met de vangst van +Insecten bezig, grijpt niet slechts die, welke zitten en kruipen, maar +tracht ook de vliegende exemplaren in de vlucht op te happen. Van +Padden heeft hij een afschuw; uit haat pikt hij ze dood, maar laat ze +vervolgens liggen.</p> +<p>Daar de Ooievaar, zooals uit het zooeven gezegde blijkt, schade doet +aan de jacht en ook, naar men <span class="ex">beweert</span>, Bijen +vangt, rekenen de jagers en de bijenhouders hem tot de schadelijke +Vogels en verlangen, dat hij uitgeroeid zal worden. Enkele +natuuronderzoekers plaatsen zich aan hun zijde, berekenen het aantal +door hem gedoode Kikvorschen en verdedigen de stelling, dat hij de +akkers en weiden uitmoordt. Het is niet moeielijk de overdrijving aan +te toonen, die in deze beweringen schuilt. Zelfs wanneer men in haar +vollen omvang de schadelijkheid van den Ooievaar voor de jacht erkent, +zal men zich nog wel even moeten bedenken, voordat men over hem een +veroordeelend vonnis velt. Hij roeit de Hazen, Patrijzen, Zangvogels, +Kikvorschen en Visschen niet uit, vermindert hun aantal niet eens op +noemenswaardige wijze; bovendien doet hij geen nadeel aan den landbouw +en de houtteelt, waarop toch wel in de allereerste plaats gelet dient +te worden. Opmerkzame landbouwers hebben bevonden, dat in jaren, waarin +de Ooievaars zeldzaam zijn, het aantal Muizen op bedenkelijke wijze +toeneemt en ook andere soorten van ongedierte, vooral Adders, +veelvuldiger voorkomen dan gewoonlijk. Dat althans de eerstgenoemde +meening gegrond is, zal ieder waarschijnlijk achten, die uit het +onderzoek van de uitgebraakte haarballen, het waarlijk onberekenbaar +groot aantal Muizen tracht af te leiden, welke door den Ooievaar +verdelgd worden. Zoowel de landbouwers als de houttelers hebben dus +gelijk, wanneer zij hem als een nuttigen Vogel beschouwen en, met het +oog op de door hem bewezen diensten, de onloochenbare overtredingen, +waaraan hij zich schuldig maakt, over het hoofd zien.</p> +<p>Hetzelfde nest wordt telkens weer als broedplaats gebruikt: er zijn +nesten, die sedert meer dan een eeuw ieder jaar bewoond worden. In den +regel komt het mannetje een paar dagen vroeger terug dan het wijfje. +Wanneer slechts één van beide terugkeert, hetgeen soms +geschiedt, duurt het soms langen tijd, voordat zich bij den +overgebleven Vogel een nieuwe echtgenoot voegt; in den regel hebben er +dan hevige gevechten plaats om het nest, daar het de begeerlijkheid +opwekt van een ander paar, waarschijnlijk jonge Vogels, die gezamenlijk +de weduwe of den weduwnaar overvallen en hem of haar trachten te +verdrijven of te dooden, hetwelk hun dikwijls gelukt. In een dergelijk +geval ziet de mensch zich soms genoopt tusschenbeide te komen om den +vrede te herstellen. Uit tal van waarnemingen valt af te leiden, dat de +verbintenis van een paar Ooievaars voor het geheele leven gesloten +wordt en dat de beide echtgenooten elkander trouw blijven. Als het paar +geen stoornis ondervindt, begint het kort na zijn terugkomst in het +vaderland zijn nest te herstellen door nieuwe takken en rijsjes aan te +voeren en deze boven de oude, min of meer verrotte op te stapelen en +door de nestholte met een nieuwe bekleeding te voorzien. Hierdoor +worden de hoogte en zwaarte van het nest van jaar tot jaar grooter; dit +kan zoo ver gaan, dat de boom of de staak, waarop het nest rust, het +niet meer kan dragen en de hulp van den mensch nogmaals vereischt +wordt. Op de stevigheid van de woning valt trouwens niet te roemen. +Duimdikke takken en stokken, twijgen, doornen, aardkluiten en kleine +graszoden vormen er den grondslag van; de tweede laag bestaat uit +fijnere rijsjes, halmen en bladen van riet; droge bosjes gras, mest, +strootjes, lompen, stukken papier, veeren begrenzen de eigenlijke +nestholte. Alle bouwstoffen worden door beide echtgenooten in den +snavel aangevoerd; gewoonlijk houdt het wijfje zich meer bepaaldelijk +met het bouwen bezig. Beide werken zoo ijverig, dat een nieuw nest +binnen acht dagen voltooid is; het herstellen van een oud nest is reeds +in twee of drie dagen afgeloopen. Gedurende dezen tijd houdt in den +regel de eene Vogel de wacht bij het nest, terwijl de andere uitvliegt +om bouwstoffen te halen. Natuurlijk wordt intusschen op de meest +afwisselende wijze, men zou bijna kunnen zeggen, op allerlei +toonschalen en in verschillende tempo’s, geklepperd uit +blijdschap over den voorspoedig volbrachten arbeid. Tegen het midden of +het einde van April legt het wijfje het eerste ei, dat binnen weinige +dagen door 3 of 4 andere gevolgd wordt. Het is zuiver eivormig en heeft +een fijne, gladde, witte, soms eenigszins groenachtige of geelachtige +schaal. Het broeden duurt 28 à 31 dagen. Het mannetje en het +wijfje broeden om beurten, het wijfje echter gedurende het grootste +deel van den tijd; het mannetje draagt intusschen zorg voor de +veiligheid van zijn gezin.</p> +<p>Nadat de jongen uit den dop gekomen zijn, vermeerderen de zorgen van +de ouders; zij zijn dan nog waakzamer dan vroeger; nooit verwijderen +beide zich te gelijker tijd van het nest. Het eerste voedsel van de +jongen bestaat uit allerlei kleine dieren, Wormen, Bloedzuigers, +larven, Kevers, Sprinkhanen en andere Insecten; later krijgen zij +vasteren kost. Het voedsel, dat de oude Vogel in den krop aanvoert en +voor de jongen uitbraakt, wordt hun niet in den bek gestopt; reeds op +den eersten levensdag moeten zij zich de moeite geven het zelf op te +pikken. De ouders sporen hunne kinderen hiertoe aan door ze bij den +snavel te vatten en dezen naar beneden te drukken. Terwijl de oude +Vogel bezig is de jongen te voederen, slikt hij telkens een deel van +het uitgespuwde voedsel weer in, waarschijnlijk om het nogmaals te +verwarmen. Het noodige water wordt door de oude Vogels met het voedsel +in den krop aangevoerd en te gelijk met dit uitgespuwd. Als het zeer +warm weder is, worden ook de jongen, naar men zegt, met water bespoten; +de ouders gaan tevens aan den zonnigen kant van het nest staan om hunne +jongen schaduw te verschaffen; bij koud en regenachtig weer daarentegen +bedekken <span class="pagenum">[<a id="xd20e3564" href="#xd20e3564" +name="xd20e3564">566</a>]</span>zij hen met hun lichaam.—Het +familieleven van de Ooievaars levert steeds een onderhoudend, maar niet +altijd een aangenaam schouwspel op. Het dak, waarop het nest rust, +wordt met hun drek afschuwelijk bevuild; de verrotting van het voedsel +dat buiten het nest gevallen is, veroorzaakt veel stank. Niet zelden +zal, tot ergernis van de vrouw des huizes, de oude Ooievaar eenige der +zooeven gevangen, nog half levende Hazelwormen, Ringslangen of andere +griezelige en gevreesde dieren, die hij medenam om er zijne jongen mede +te voederen, bij het nest verliezen, zoodat zij bij het dak langs op +het erf vallen.—Toch heeft men van het vogelgezin meer genoegen +dan last.—De jongen rusten in de eerste levensdagen op den +geheelen loop, later op de teenen; ervaren ouders behoeden hen dan +tegen het naar beneden vallen door het toevoegen van nieuwe takken en +rijsjes aan het nest. De jongen worden spoedig met hun omgeving bekend; +reeds vroeg toonen zij, dat hunne oogen voortreffelijk zijn, herkennen +op grooten afstand hunne ouders, die met voedsel beladen terugkomen, +begroeten hen aanvankelijk met gebaren, later met snavelgeklepper, dat +hun in ’t eerst vrij onbeholpen afgaat. Hun groei duurt minstens +twee volle maanden. Tegen het einde van dit tijdperk beginnen zij zich +in ’t gebruik van hunne vleugels te oefenen, gaan op den rand van +’t nest staan, bewegen hunne wieken en wagen het eindelijk van +het nest op den nok van het dak te vliegen. Zoodra zij op hunne +vleugels kunnen vertrouwen, maken zij met hunne ouders uitstapjes, maar +<span class="corr" id="xd20e3566" title="Niet in bron">keren</span> +aanvankelijk iederen avond naar het nest terug om hier den nacht door +te brengen. Langzamerhand, naarmate de tijd nadert, waarin ouden en +jongen de reis naar de winterkwartieren ondernemen, vermindert de +gehechtheid van de Vogels aan het verblijf hunner jeugd.</p> +<p>Vóór het vertrek vereenigen alle Ooievaarsfamilies uit +de omstreken zich op bepaalde plaatsen, gewoonlijk op weeke, moerassige +weilanden. Aanhoudend neemt het aantal leden van het gezelschap toe en +tevens de duur van hun dagelijksch samenzijn. In den regel is tegen het +einde van Juli de troep voltallig; kort daarna wordt de aanvang van de +reis aangekondigd door een geanimeerd afscheidsgeklepper; de Ooievaars +stijgen omhoog, vliegen nog eenigen tijd in kringen boven hun +geboortegrond en verwijderen zich vervolgens schielijk in +zuidwestelijke richting. Waarschijnlijk vereenigen verscheidene troepen +zich onderweg en vormen zoo de groote zwermen, waarvan het aantal leden +door <span class="sc">Naumann</span> op 2000 à 5000 wordt +geschat.</p> +<p>De Ooievaar geraakt, wanneer hij uit het nest genomen wordt, spoedig +aan de gevangenschap en aan een bepaalden verzorger gewoon, wordt zoo +tam, dat men hem kan toestaan naar eigen verkiezing af en aan te +vliegen, begroet zijne bekenden met snavelgeklepper en het uitspreiden +der vleugels, toont dankbaarheid voor weldaden en vriendelijke +behandeling, sluit vriendschap met groote huisdieren, maar maakt zich +jegens zwakke dieren aan misbruik van macht schuldig en kan voor +kinderen gevaarlijk worden. Als men een mannetje en een wijfje heeft en +deze eenige vrijheid laat, nestelen en broeden zij op het erf van hun +meester. Wanneer een tamme Ooievaar met een in vrijheid levenden paart +en met dezen naar ’t zuiden trekt, keert hij in ’t volgende +voorjaar naar ’t erf van zijn meester terug en gedraagt zich hier +als vroeger.</p> +<p>Het is gebleken, dat de Huismarter soms jonge Ooievaars overvalt en +om ’t leven brengt; er is echter geen roofdier bekend, dat voor +de volwassen Vogels gevaarlijk is, tenzij misschien groote soorten van +Katten en Krokodillen, die nu en dan een Ooievaar in zijne +winterkwartieren buit maken. Toch merkt men geen vermeerdering van het +aantal Ooievaars op; zelfs is het in vele gewesten aanmerkelijk +verminderd, hoewel de mensch hen gelukkig nergens zoo sterk vervolgt, +als door enkelen gewenscht wordt.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zwarte Ooievaar</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ciconia nigra</i>), die in den nazomer nu en dan in ons +vaderland wordt waargenomen, hoewel hij hier, voor zoover men weet, +niet broedt, is gemiddeld 105 cM. lang en heeft 198 cM. vlucht (lengte +van den vleugel 55, van den staart 24 cM.). De veeren van den kop, den +hals en de geheele bovenzijde zijn bruinzwart, met prachtigen koper- of +goudgroenen en purperen weerschijn; de bovenborst en de verdere +onderdeelen zijn wit, de slagpennen en staartveeren bijna zonder glans. +Het oog is roodachtig bruin, de snavel bloedrood, de voet hoog +karmijnrood.</p> +<p>De Zwarte Ooievaar bewoont Middel- en Zuid-, zeldzamer Noord-Europa, +vele landen van Azië en in den winter Afrika. Hij nestelt in vele +stille wouden van de Noord-Duitsche vlakte, komt in de +Oostenrijksch-Hongaarsche monarchie vooral in <span class="corr" id= +"xd20e3590" title="Bron: Middel-Hongarijë">Middel-Hongarije</span> +en Galicië veelvuldig voor, broedt in Skandinavië in kleinen +getale tot 60° N.B., in Rusland en Polen hier en daar, in +Denemarken op geschikte plaatsen overal, niet zelden in de laaglanden +bij den Donau en in Turkije. In Azië strekt zijn broedgebied zich +uit over geheel Toerkistan en Zuid-Siberië, over Mongolië en +China.</p> +<p>In tegenstelling met den Gewonen Ooievaar kiest hij steeds wouden, +nooit echter oorden, waar menschen wonen, tot verblijfplaats. Evenals +zijn naaste verwant verkiest hij de vlakte boven het gebergte, +waterrijke streken boven droge; toch vestigt hij zich ook wel in een +droge of bergachtige streek, als hij er in een stil, weinig door +menschen bezocht woud oude boomen met kale takken of dooden top +aantreft. Zulke boomen verschaffen hem een broedplaats en een +nachtverblijf.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Reuzenooievaars</span> (<i lang= +"la-x-bio">Mycteria</i>) zijn de grootste leden van hun familie. Zij +hebben een gestrekten romp, een betrekkelijk langen en tevens slanken +hals, een tamelijk grooten kop en een zeer langen snavel; deze heeft +een nagenoeg rechtlijnigen of eenigszins naar boven gekromden rug; de +ondersnavel is daarentegen vrij sterk naar boven gebogen; soms prijkt +de bovensnavel met een zadelvormige washuid, de ondersnavel met +lellen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Bij den <span class="ex">Zadelbekooievaar</span> (<i lang= +"la-x-bio">Mycteria senegalensis</i>) zijn de veeren van kop en hals, +de bovendekveeren van den vleugel, de schouderveeren en de staart zwart +met metaalglans, de overige veeren, de slagpennen er onder begrepen, +schitterend wit. Het oog is hooggeel, de snavel aan den wortel rood, +verderop zwart, aan de spits bloedrood; de breede, van achteren door +een smallen zoom van zwarte veeren begrensde washuid, die den +snavelwortel als een zadel bedekt, kan in alle richtingen bewogen +worden en heeft, evenals de lellen, een hooggele kleur; de loop is +grijsbruin, de teengewrichten zijn karmijnrood. Het mannetje is 146. +cM. lang.</p> +<p>Alleen hij, die den Zadelbekooievaar levend en in de vrije natuur +heeft leeren kennen, die hem gezien heeft, terwijl hij staat of gaat, +of vliegend boven het <span class="pagenum">[<a id="xd20e3618" href= +"#xd20e3618" name="xd20e3618">567</a>]</span>donkere woud kringen +beschrijft, kan den indruk, dien deze kolossale Vogel wekt, begrijpen +en zijn schoonheid ten volle beseffen. Buitengewoon fier en recht is +zijn houding gedurende het gaan; zijne lange pooten doen hem dan nog +grooter schijnen dan hij werkelijk is. Het is een lust hem door +’t luchtruim te zien zwieren; de witte slagpennen maken dan +nevens de zwarte bovendekveeren van den vleugel een prachtig +effect.</p> +<p>Daar men in de maag van den Zadelbekooievaar Visschen, +Amphibiën en Kevers vond, zal zijn voedsel wel in hoofdzaak gelijk +zijn aan dat van zijn inheemschen verwant. Andere onderzoekers leerden +hem als een Sprinkhanenverdelger kennen. <span class= +"sc">Rüppell’s</span> jagers schoten er een bij het aas; ook +<span class="sc">Von Heuglin</span> heeft er een buit gemaakt, die aan +Gieren en Maraboes de overblijfselen van een gestorven Kameel +betwistte. Tegenwoordig komen deze Vogels niet bijzonder zelden in onze +diergaarden voor. Men kan ze met vleesch en visch zeer goed in ’t +leven houden; zij worden weldra even tam als andere Ooievaars, leeren +hun oppasser kennen en van andere menschen onderscheiden, begroeten hem +met geklepper, zoodra zij hem zien komen, gehoorzamen zijn bevel en +laten toe, dat hij hen aanraakt.</p> +<p>De <span class="ex">Amerikaansche Reuzenooievaar</span>, in +Brazilië <span class="ex">Jabiroe</span> genoemd (<i lang= +"la-x-bio">Mycteria americana</i>), heeft een wit vederenkleed en een +rooden ring om het onderste gedeelte van den hals; de overige deelen +van den hals, de kop, de naar boven gekromde snavel en de pooten zijn +zwart. Hij houdt zich op aan de meren of moerassen van tropisch Amerika +in de nabijheid van bosschen, rust en nestelt op boomen, legt twee +eieren en kleppert met den snavel gelijk een Ooievaar.</p> +<hr class="tb"> +<p>De leelijkste van alle Ooievaars worden <span class= +"ex">Kropooievaars</span> (<i lang="la-x-bio">Leptoptilus</i>) genoemd, +omdat hun slokdarm aan den onderhals een wijden zak vormt, die wel is +waar weinig op een echten krop gelijkt, maar toch op dezelfde wijze +gebruikt wordt. Overigens kenmerken zij zich door den forschen, bijna +plompen romp, den dikken, onbevederden hals, den naakten of hoogstens +met weinige donsveeren begroeiden, met een afschilferenden huid +bekleeden kop, den kolossalen, aan den wortel zeer dikken, +vierzijdigen, van voren in een wigvormige spits uitloopenden, lichten +snavel, de lange pooten, de zeer groote, afgeronde vleugels en den +middelmatig langen staart, de buitengewoon sterk ontwikkelde +onderdekveeren heeft. Deze veeren zijn onder den naam van +„Maraboe-veeren” algemeen bekend, worden als sieraad +gedragen en zijn hiervoor uitnemend geschikt wegens hare fijne, +onderling niet tot een vlag vereenigde baarden.</p> +<hr class="tb"> +<div class="figure xd20e3651width"><img src="images/p2567.jpg" alt= +"Maraboe (Leptoptilus crumenifer). ⅛ v. d. ware grootte." width= +"602" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Maraboe</span> (<i lang= +"la-x-bio">Leptoptilus crumenifer</i>). ⅛ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Bij den in Afrika levenden <span class="ex">Maraboe</span> (<i lang= +"la-x-bio">Leptoptilus crumenifer</i>), is de kop vleeschkleurig en +slechts schaars bedekt met korte, haarvormige veeren, zoodat men de als +’t ware met korsten bedekte huid meestal duidelijk kan zien; ook +de hals is naakt en roodachtig vleeschkleurig. De mantelveeren zijn +donkergroen <span class="pagenum">[<a id="xd20e3668" href="#xd20e3668" +name="xd20e3668">568</a>]</span>met metaalachtigen glans, de +onderdeelen en nek wit, de slagpennen en stuurpennen zwart en zonder +glans; de groote bovendekveeren van den vleugel hebben aan de +buitenvlag een witten rand. Het oog is bruin, de snavel vuil witachtig +geel, de voet zwart, maar in den regel wit bepleisterd met drek. Totale +lengte 160, vlucht 300, lengte van den vleugel 73, van den staart 24 +cM.</p> +<p>Behalve door zijn grootte, trekt deze Vogel door zijn lachwekkende +deftigheid de aandacht. Hij doet, gelijk <span class= +"sc">Vierthaler</span> zegt, denken aan een door veeljarigen dienst +krom gebogen hoveling, die, uitgedost in een blauwzwarten rok en witten +spanbroek, het door een vuurrooden pruik gedekt hoofd voortdurend schuw +en angstvallig naar zijn strengen gebieder keert, wiens bevelen hij +afwacht. Hij herinnert mij aan iemand, die voor de eerste maal een rok +aanheeft en dit kleedingstuk op niet zeer gracieuse wijze draagt. De +wijze, waarop de Maraboe zich beweegt, is niet minder vermakelijk dan +zijn gestalte en zijn houding; een onverstoorbare kalmte spreekt uit al +zijne gebaren; zijn gang, iedere stap, dien hij doet, elke wending van +den kop is als ’t ware berekend, nauwkeurig afgemeten.</p> +<p>Waarschijnlijk is er geen Vogel, die den Maraboe in vraatzucht +evenaart. In de vrije natuur bestaat zijn voedsel gewoonlijk uit +allerlei Gewervelde Dieren, welker grootte afwisselt tusschen die van +een Rat of van een jongen Krokodil en die van de kleinste soort van +Muizen; hij eet echter ook Schelpdieren, Spinachtigen en Insecten en +houdt veel van aas. Men haalde uit zijn krop geheele runderooren en +runderpooten met hoeven en al, ook beenderen van zulk een grootte, dat +een andere Vogel ze in ’t geheel niet zou hebben kunnen +verzwelgen; men heeft hem aarde, waarop bloed gestort was, en met bloed +bemorste vodden zien doorslikken; exemplaren, die vleugellam geschoten +waren, pakten, voordat zij vluchtten, nog in der haast een flinken hap. +Met de Gieren en de Honden ligt de Maraboe voortdurend overhoop. Hij +strijkt geregeld met de Gieren op het aas neer en weet zich op zijn +plaats aan dezen disch te handhaven.</p> +<p>De jacht op Maraboes is moeielijk, wegens hun buitengewone +schuwheid. Zelfs, wanneer men zich naar de slaapplaats van deze +schrandere dieren begeeft, kan men er niet vast op rekenen, hen te +zullen verschalken. Gemakkelijker is het, althans voor den inboorling, +aan wiens verschijning de Maraboes gewoon zijn, hen te vangen. Men +werpt een schapebout, die aan een stevig, lang touw gebonden is, te +midden van het overige afval. De Maraboe, die het lokaas inslokt, zit +als aan een hengel vast en wordt gevangen, voordat hij tijd heeft gehad +om het been uit te werpen.</p> +<p>In onze diergaarden ontbreekt de Maraboe gewoonlijk niet, omdat hij +meer dan eenige andere Vogel van zijn grootte de aandacht trekt. Men +kan hem bij allerlei gevogelte houden, zonder dat men voor zijne +metgezellen behoeft te vreezen, want reeds op den eersten dag van hun +samenzijn zullen allen zijn opperheerschappij erkennen; grooten en +kleinen gaan hem voorzichtig uit den weg en gunnen hem den voorrang aan +den voederbak. Zoodra hij zich verzadigd heeft, is hij het +goedaardigste dier van de wereld; nooit zal hij, zonder geplaagd te +zijn, met een ander dier twisten. Maar ook voor den Maraboe behoeft men +niet bezorgd te zijn, zelfs bij aanwezigheid van gevaarlijke dieren. +Een tam exemplaar, dat op ons erf in Khartoem rondliep, wist in korten +tijd zich door alle overige dieren te doen eerbiedigen en deed zelfs +onze jonge, plaagzieke leeuwin, die uit pure baldadigheid een aanval op +den Vogel had gewaagd, gevoelen, dat het niet raadzaam was met hem +gekheid te maken. Onmiddellijk nadat de aanval gebeurd was, keerde de +Maraboe zich tegen de Leeuwin en gaf deze met den kolossalen, +wigvormigen snavel zulk een gevoelige les, dat „Bachida” +het geraden achtte zoo snel mogelijk te retireeren en bij een omheining +naar boven klauterde om zich in veiligheid te stellen, toen zij door +den dapperen Vogel vervolgd werd.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gapers</span> (<i lang="la-x-bio">Anastomus</i>) +hebben een dikken, zijdelings samengedrukten, aan de randen +binnenwaarts gebogen snavel, welks fijn getande zijranden slechts aan +den wortel en aan de spits samenkomen, in het midden echter +uiteenwijken.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Afrikaansche Gaper</span> (<i lang= +"la-x-bio">Anastomus lamelligerus</i>) is een weinig kleiner dan de +Gewone Ooievaar. Zijn vederenkleed onderscheidt zich van dat der +overige Ooievaars, doordat de schaften van alle veeren aan hals, buik +en schenkels, ongeveer op dezelfde wijze als bij den Pestvogel en het +Sonnerat-hoen, aan de spits in lange hoornplaatjes veranderd zijn. Deze +plaatjes hebben, evenals de schaften, een groenachtigen en +purperkleurigen glans; zij verschaffen aan het vederenkleed, dat er +overigens zwart uitziet, een eigenaardige bekoorlijkheid.</p> +<p>Deze Vogel bewoont het midden en het zuiden van Afrika.</p> +<p>Vóór het aanbreken van den dag, dikwijls reeds in den +diksten nevel, vertoont hij zich in broeklanden en moerassen, bij +regenvijvers en ook aan de zeekust om Slakken en andere Schelpdieren, +Visschen en Kikvorschen te vangen. Slakken maken het hoofdbestanddeel +van zijn voedsel uit; naar het schijnt, behelpt hij zich vaak met +Schaaldieren, Sprinkhanen en Wormen en maakt ook van dierlijken afval +gebruik. De Slakken worden uit het water, de Mossels uit het slijk +opgevischt; hij weet de schelpen behendig te openen en van hun inhoud +te berooven.</p> +<hr class="tb"> +<p>Aan de Ibissen herinneren de <span class="ex">Nimmerzats</span> +(<i lang="la-x-bio">Tantalus</i>). Zij hebben een forsch gebouwden +romp, een middelmatig langen hals en een tamelijk grooten kop; de +snavel is lang, afgerond en aan de scherpe zijranden duidelijk naar +binnen gebogen; de hooge en krachtige loop draagt lange teenen, die +door een breed vlies met elkander verbonden zijn; de spits van de +breede en lange vleugels wordt gevormd door de tweede slagpen; de +staart is kort, het kleed uit talrijke, hoewel kleine, bij enkele +soorten zacht en fraai gekleurde veeren samengesteld.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Nimmerzat</span> (<i lang="la-x-bio">Tantalus +ibis</i>) is wit, op den rug met rozerood waas; de vleugeldekveeren en +schouderveeren zijn geteekend met een vóór de witte spits +staande, rozeroode of purperkleurige vlek met smallen, donkerder zoom; +de slag- en stuurpennen zijn glanzig groenzwart, de dekveeren van de +onderzijde van den vleugel gelijken op die van de bovenzijde, maar zijn +nog prachtiger van kleur. Het oog is geelachtig wit, de snavel wasgeel, +de voet lichtrood, het naakte aangezicht vermiljoenrood. De lengte +bedraagt 90 à 104 cM.</p> +<p>Middel-Afrika is het vaderland van den Nimmerzat. Benoorden 18° +Z.B. heeft men hem aan alle wateren van het binnenland, in kleinen +getale ook aan de <span class="pagenum">[<a id="xd20e3728" href= +"#xd20e3728" name="xd20e3728">569</a>]</span>zeekust gevonden. In +Augustus draagt hij zijn prachtkleed; men mag het er dus voor houden, +dat hij in September broedt.</p> +<p>In de morgen- en avonduren houden deze Vogels zich met de jacht +bezig; naar het schijnt, vangen zij allerlei kleine dieren zonder +uitzondering, dus ook Zoogdieren en jonge Vogels, hoewel Visschen, +Wateramphibiën en Wormen wel het hoofdbestanddeel van hun voedsel +zullen uitmaken. Des middags ziet men ze gewoonlijk in talrijke scharen +op zandige eilanden in den stroom of in ondiep water staan, of ook wel +op boomen uitrusten. Door hun wijze van gaan en vliegen gelijken zij +zoozeer op onze Ooievaars, dat er eigenlijk geen belangrijk verschil +tusschen beider beweging valt op te merken.</p> +<p>In den laatsten tijd heeft men vaak jonge Nimmerzats uit West-Afrika +levend naar Europa overgebracht. Het is niet moeielijk hen hier in +’t leven te houden, daar zij tevreden zijn met soortgelijk +voedsel als de Ooievaars. Ons klimaat bevalt hun echter niet en vorst +kunnen zij niet verdragen. Hoewel hunne gewoonten aan die der Ooievaars +herinneren, steken zij bij deze gunstig af door hun zachtmoediger aard +en hun buitengewone verdraagzaamheid. Volgens <span class= +"sc">Bodinus</span> onderscheiden deze Vogels zich door de +eigenaardigheid, dat zij den geopenden snavel in ’t water steken, +alsof zij er op rekenen, dat de Visschen uit vrije verkiezing hun in +den bek zullen zwemmen. Deze waan zou slecht passen bij den naam +„Nimmerzat”, dien zij trouwens niet verdienen, daar zij +volstrekt niet vraatzuchtiger zijn dan hunne verwanten.</p> +<div class="figure xd20e3737width"><img src="images/p2569.jpg" alt= +"Nimmerzat (Tantalus ibis). ¼ v. d. ware grootte." width="624" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Nimmerzat</span> (<i lang= +"la-x-bio">Tantalus ibis</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<hr class="tb"> +<p>De familie der <span class="ex">Hamerkopvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Scopidae</i>), die zich door den vorm van den snavel en de +zeer eigenaardige wijze van nestelen onderscheidt, heeft tot eenigen +vertegenwoordiger den <span class="ex">Ombervogel</span> (<i lang= +"la-x-bio">Scopus umbretta</i>). De romp is gedrongen en bijna +rolvormig, de hals kort en dik, de kop betrekkelijk groot, de snavel +hoog, langer dan de kop, zijdelings zeer sterk samengedrukt, recht, met +naar beneden gebogen spits; de voet is middelmatig lang, het vlies, dat +de teenen verbindt, diep uitgesneden. De vleugels zijn breed en sterk +afgerond, hun spits wordt door de derde slagpen gevormd; de middelmatig +lange staart bestaat uit 12 pennen. De kleine veeren zijn dicht en +lang; de achterkop prijkt met een groote, dichte kuif. De kleur van het +vederenkleed is bijna effen omberbruin, op de onderdeelen, als naar +gewoonte, iets lichter; de slagpennen zijn donkerder dan de rug en +glanzig; de stuurpennen hebben aan ’t einde een breeden, +purperbruinen band en verscheidene onregelmatige, smalle banden aan het +wortelgedeelte. Het oog is donkerbruin, de snavel zwart, de voet +zwartbruin of zwart. Totale lengte 56, staartlengte 16 cM.</p> +<p>Deze Vogel werd in nagenoeg alle gewesten van het Ethiopische gebied +met inbegrip van Madagaskar en het zuiden van Arabië aangetroffen; +hij schijnt echter <span class="pagenum">[<a id="xd20e3764" href= +"#xd20e3764" name="xd20e3764">570</a>]</span>nergens talrijk te zijn. +Hij houdt zich bij voorkeur in het lage land op, maar begeeft zich in +de gebergten van Abessinië tot een hoogte van 3000 M. Zittend +trekt hij den hals zeer sterk in en legt de kuif meestal zeer dicht +tegen den rug aan, zoodat de kop onmiddellijk op de schouders schijnt +te rusten. Zonder de kuif en de dunne steltpooten zou men hem bijna +voor een Raafvogel kunnen houden. Nog meer gelijkt hij op sommige +Ibissen. In den regel ziet men hem bij beken in ’t woud, of +althans aan de oevers van een stroom op plaatsen waar het woud zich zoo +ver uitstrekt. Visschen vormen een hoofdbestanddeel van zijn maal; hij +eet echter ook Schelpdieren, Amphibiën (vooral Kikvorschen), +kleine Slangen, Schaaldieren, Wormen en larven van Insecten. Het +bedrijvigst is hij in de morgen- en avondschemering; over dag zit hij, +blijkbaar slapend, bewegingloos op een plaats of houdt zich in de +donkerste gedeelten van het woud op.</p> +<p>Het kolossaal groote, kunstig van rijsjes en leem samengestelde +nest, dat aan een der zijden met een ronde toegangsopening voorzien is, +rust meestal op een der onderste stam- of takgaffels van een mimosa, +niet zeer hoog boven den grond; het wordt echter ook wel op een boomtak +of op hooge struiken gebouwd. Buitenwerks heeft het 1½ à +2 M. middellijn; ongeveer even hoog is het koepelvormige dak. Het bevat +drie vertrekken, vaneengescheiden door volslagen tusschenschotten met +een opening er in; van de stoep vóór den ingang komt men +in een portaal, van hier in een proviandkamer, waarachter zich de +slaapkamer bevindt. De wanden van deze kamers zijn van binnen even +netjes als van buiten; alle openingen zijn zoo groot, dat de Vogel er +juist door kan. Daar het achterste en ruimste vertrek hooger gelegen is +dan de beide andere, kan het regenwater, dat er bij geval in +doordringt, wegvloeien; het geheele gebouw is echter zoo goed bewerkt, +dat het zelfs door hevige regenbuien niet beschadigd wordt; mocht dit +een enkele maal gebeuren, zoo wordt het gebrek spoedig en degelijk door +de bewoners hersteld. In de slaapkamer liggen op een zacht kussen van +plantendeelen 3 à 5 witte eieren, die door het mannetje en het +wijfje om beurten bebroed worden. Het middelste vertrek dient als +bergplaats voor den jachtbuit; voortdurend vindt men hier als een +bewijs van meer dan voldoenden voorraad, verdroogde of verrotte dieren. +In de voorkamer, die de kleinste is, houdt zich een schildwacht op, die +steeds op den uitkijk staat, en, zoodra hij onraad bespeurt, door zijn +heesch geschreeuw de andere bewoners van het huis waarschuwt en tot +vluchten aanspoort.</p> +<hr class="tb"> +<p>De laatste familie van de Stapvogels is die der <span class= +"ex">Ibisvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Ibidae</i>), waarvan men +omstreeks 30 soorten kent, die over de geheele aarde verbreid +voorkomen. Zij zijn middelmatig groot en bevallig gebouwd; hun snavel +is tamelijk zacht, slechts aan de spits hard en kan tweeërlei vorm +vertoonen; een groeve strekt zich bij beide van het neusgat tot aan de +spits uit. De voeten zijn middelmatig hoog, de voorteenen door een kort +spanvlies verbonden. De vleugel is tamelijk spits, de staart recht +afgeknot, het vederenkleed goed ontwikkeld. Deze Vogels hebben een +opmerkelijk korte, breede tong. Zij worden over twee onderfamiliën +verdeeld.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Ibisachtigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ibidinae</i>), die de eerste onderfamilie vormen, zijn +betrekkelijk kleine, maar krachtig gebouwde Vogels met middelmatig +langen hals, kleinen kop en slanken, langen, sikkelvormig naar beneden +gekromden snavel. Eenige soorten vallen in ’t oog door de +naaktheid van ’t aangezicht en van den hals, door de eigenaardige +bekleeding van deze lichaamsdeelen, door de grootere lengte van de +veeren aan de achterzijde van den hals enz. De mannetjes en de wijfjes +vertoonen een gering, de jongen en de ouden een aanmerkelijk +kleursverschil.</p> +<p>De Ibisachtigen bewonen hoofdzakelijk den warmen gordel van alle +werelddeelen: enkele soorten worden in zeer verschillende landen +aangetroffen, andere hebben een meer beperkt verbreidingsgebied. Die, +welke in ’t noorden leven, behooren tot de trekvogels; de overige +zwerven. Zij houden zich op in moerassen, broeklanden en wouden, slapen +’s nachts, verlaten tegen zonsopgang hunne slaapplaatsen om +voedsel te zoeken, zijn over dag werkzaam, rusten in de middaguren, +zoeken ’s namiddags opnieuw voedsel en begeven zich ’s +avonds naar de boomen, waarin zij gemeenschappelijk slapen; zij trekken +niet anders dan over dag, niet eens bij heldere maneschijn ’s +nachts. Hun stem is onwelluidend, heeft altijd een doffen en heeschen +of krijschenden, klagenden en schellen klank; bij enkele soorten is zij +zeer zonderling, bij geen enkel lid der familie werkelijk aangenaam. +Zij, die zich bij voorkeur aan riviermonden of aan het zeestrand +ophouden, eten hoofdzakelijk Visschen, Schaaldieren en Weekdieren, zij, +die het liefst in moerassen leven, Visschen, allerlei soorten van +Amphibiën en andere kleine waterdieren. Hun nest bouwen zij steeds +in een boomkruin of in het struikgewas, tenzij een hier nestelende +Vogel hen van deze moeite ontheft; hier broeden zij op 3 à 6 +effenkleurige eieren. De jongen hebben minstens 2 jaar noodig voor hun +ontwikkeling. De jager laat hen meestal met vrede, hoewel hun +welsmakend vleesch hem een vergoeding zou schenken voor zijn moeite. +Des te ijveriger is men er op bedacht hen te temmen, daar zij niet +slechts aan den mensch gewend geraken, maar dezen ook door hun verstand +en hun beminnelijken aard veel genoegen verschaffen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een lange, boogvormige, betrekkelijk dunne snavel, middelmatig lange +voeten, tamelijk breede, afgeronde vleugels, een betrekkelijk korte +staart en een dicht vederenkleed, dat slechts den teugel onbedekt laat, +zijn de kenmerken van het geslacht der <span class= +"ex">Sikkel-ibissen</span> (<i lang="la-x-bio">Plegadis</i>), in Europa +vertegenwoordigd door den <span class="ex">Gewonen Ibis</span> +(<i lang="la-x-bio">Plegadis falcinellus</i>). De hals, de borst, de +buik, de schenkels en het bovenste deel van de vleugels zijn +kastanjebruinrood; de kruin is donkerbruin met rooden weerschijn, de +rug zwartbruin met paarsen of groenachtigen glans; dezelfde kleur +hebben de pennen van de vleugels en van den staart. Het oog is bruin en +met een naakten, groengrijzen kring omgeven, de snavel vuil +donkergroen, de voet groengrijs. Lengte 60 cM. (waarvan er 11 op den +snavel en 9 op den staart komen), vlucht 98, lengte van den vleugel 35 +cM. In het winterkleed zijn de kop en de achterhals zwart, welke kleur +naar onderen lichter wordt, alle veeren hebben een witten zoom; +overigens is de kleur der bovendeelen een mengsel van koperkleur en +groen, de onderdeelen zijn bruingrijs. Bij de jongen is het bruinrood +der onderdeelen door grijsbruin vervangen en heeft het groen der +bovendeelen een gelen tint.</p> +<p>De Ibis komt in alle vijf werelddeelen voor. In <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e3809" href="#xd20e3809" name= +"xd20e3809">571</a>]</span>Europa bewoont hij de lage landen aan den +Donau, Rusland en het zuiden van Polen, in kleinen getale ook +Zuid-Italië, Zuid-Frankrijk en Spanje, in Azië alle landen +van de Kaspische en de Zwarte Zee, Anatolië, Perzië, +Syrië en geheel Indië; in Afrika nestelt hij aan de +strandmeren van het noorden, misschien ook in het midden, het westen en +het zuidoosten van dit werelddeel, waarheen hij zich geregeld op den +trek begeeft; in Australië komt hij op voor hem geschikte plaatsen +overal voor; in Amerika heeft men hem van 46° N.B. tot 40° Z.B. +waargenomen. Uit Hongarije en Rusland dwalen nu en dan enkele +exemplaren naar ’t westen en noorden, zelfs naar IJsland af. In +Nederland zijn er sedert 1812 twaalf geschoten. In Hongarije is hij +geen standvogel zooals in Egypte, maar een zomergast, die geregeld in +het einde van April of het begin van Mei komt en in Augustus, op zijn +laatst in September vertrekt en zich intusschen ophoudt in de +uitgestrekte vlakten aan den benedenloop van den Donau, den Sau en den +Drau, die door deze stroomen tijdelijk onder water worden gezet. In +’t algemeen bezoekt hij bij voorkeur strandmeren en broeklanden +of slijkerige gronden, ook moerassen; hierbij of hierin bevinden zich +zijne broedplaatsen. Bijna altijd vliegen deze Vogels in vrij groote +troepen, steeds hoog boven den grond, soms in stomp wigvormige +rangorde, vaker echter naast elkander op een lange lijn, zoo dicht +opeengedrongen, dat de vleugelspitsen van iederen Vogel die van zijne +buren schijnen aan te raken; deze lijn beweegt zich met bevallige, +slangsgewijze kronkelingen vooruit. „Het is een prachtig +schouwspel”, zegt <span class="sc">Naumann</span>, „deze +lange reeks door de lucht te zien zwieren. Zij herinnert aan een +herfstdraad, die door een zachte koelte in dwarse richting wordt +voortgedreven, blijft niet zuiver recht, maar maakt hoogst bevallige, +zeer verschillende, zacht opklimmende en afdalende, telkens +veranderende kronkelingen. Hoewel de golvingen van deze reeks +voortdurend afwisselen, blijft zij steeds gesloten en behoudt iedere +Vogel <span class="corr" id="xd20e3814" title= +"Bron: dezefde">dezelfde</span> richting als zijn buurman.”</p> +<p>De Sikkel-ibissen, hoewel deftig en ernstig van voorkomen, zijn +vroolijk en zelfs overmoedig van aard; af en toe plagen zij niet +slechts elkander, maar ook andere Vogels. Zij zijn even voorzichtig en +schuw als de overige moerasvogels en behooren tot de schranderste leden +hunner familie.</p> +<p>Gedurende den zomer bestaat hun voedsel waarschijnlijk grootendeels +uit larven van Insecten en wormpjes, doch ook uit volkomene Insecten, +vooral Sprinkhanen, Waterjuffers, Kevers, enz.; des winters maken zij +Weekdieren, Wormen, vischjes, kleine Amphibiën en anderen +Weekdieren buit.</p> +<p>In de gevangenschap houden zij zich zeer goed, kunnen met allerlei +Vogels goed overweg en worden zeer tam; ook broeden zij in de kooi.</p> +<hr class="tb"> +<p>Wegens zijn prachtige kleur vermelden wij nog de <span class= +"ex">Roode Ibis</span> (<i lang="la-x-bio">Plegadis ruber</i>), die +Middel- en Zuid-Amerika bewoont. De volwassen Vogel is karmijnrood, +alleen de toppen der slagpennen zijn zwart. In grootte komt hij met den +Heiligen Ibis overeen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De Nijlstroom werd door het volk der Pharaonen beschouwd als de +voortbrenger en onderhouder van al wat leeft; hierdoor kwam de Ibis, +die met het wassen van den stroom in Egypte verscheen, in hoog aanzien. +Men beschouwde hem als een heilige Vogel en zorgde er voor, dat zijn +stoffelijk overschot voor bederf bewaard werd en gedurende duizenden +van jaren onveranderd bleef. In een der piramiden van Sakhara vindt men +duizenden mummiën van deze Vogels in urnen of ook wel in kamers +laagsgewijs opeengestapeld.</p> +<p>Niet slechts de Egyptenaars, maar ook vreemdelingen, die het land +der wonderen bezochten, verkondigden den lof van den Ibis. <span class= +"sc">Herodotus</span> verhaalt, dat deze Vogel Draken, vliegende +Slangen en ander ongedierte doodt en daarom bij de bewoners van Egypte +in hooge eer wordt gehouden. <span class="sc">Plinius</span> bericht, +dat de Egyptenaren bij het naderen van Slangen gebeden tot den Ibis +opzonden. Volgens <span class="sc">Josephus</span> nam <span class= +"sc">Mozes</span>, toen hij tegen de Ethiopiërs te velde trok, +Ibissen in papyrus-kooien mede om de Slangen af te weren. <span class= +"sc">Piraeus</span> verhaalt, dat Krokodillen en Slangen door aanraking +met een Ibis-veer betooverd worden, onbewegelijk blijven of zelfs +onmiddellijk sterven. Nog bij veel latere schrijvers vindt men vermeld, +dat het voedsel van den Ibis uit Slangen en andere Kruipende Dieren +bestaat. „Hij heeft,” volgens <span class="sc">Belon</span> +(1517–1564), „een onbedwingbare begeerte naar +slangenvleesch; zijn haat tegen de Kruipende Dieren in ’t +algemeen is zoo groot, dat hij ze, zelfs wanneer hij verzadigd is, nog +steeds tracht te dooden.” <span class="sc">Diodorus</span> van +Sicilië beweert, dat de Ibis dag en nacht aan den oever de +Kruipende Dieren beloert, hunne eieren opzoekt en tevens Kevers en +Sprinkhanen vangt. <span class="sc">Cicero</span> merkt op, dat de +Egyptenaren alleen aan de dieren die hun nuttig zijn, goddelijke eer +bewijzen.</p> +<p>De <span class="ex">Ibis</span> of <span class="ex">Heilige +Ibis</span> (<i lang="la-x-bio">Ibis aethiopica</i> of <i lang= +"la-x-bio">religiosa</i>), wordt als vertegenwoordiger beschouwd van +een gelijknamig geslacht, dat zich van het vorige onderscheidt door den +minder slanken, aan den wortel tamelijk dikken snavel, de naaktheid van +kop en hals bij het oude dier en het maaksel der schouderveeren, die +aan de spits losbaardig zijn. Het vederenkleed is wit, onder de +vleugels geelachtig; de schouderveeren en de spitsen van de slagpennen +zijn blauwachtig zwart. Het oog is karmijnrood, de snavel zwart, de +voet zwartbruin. De naakte, zwarte huid van den hals is fluweelachtig +voor het gevoel en kleurt merkbaar af. Totale lengte 75, staartlengte +16 cM.</p> +<p>Opmerkelijk is het, dat de Ibis tegenwoordig Egypte niet meer +bezoekt, althans niet meer geregeld en er waarschijnlijk slechts bij +uitzondering nestelt en broedt. Als voorbode van het wassen van den +Nijl treedt hij eerst in ’t zuiden van Nubië op. Reeds bij +Khartoem broeden eenige paren; verder zuidwaarts is dit een zeer gewoon +verschijnsel. Onmiddellijk na hun terugkomst begeven deze Vogels zich +naar hunne broedplaatsen, die met de uiterste zorg gekozen zijn en +maken van hier uit meer of minder verre tochten om voedsel te zoeken. +Men ziet ze bij paren in de steppe Sprinkhanen vangen; zij houden zich +op aan de oevers van rivieren en regenplassen en zeer dikwijls ook, +meestal in gezelschap van den kleinen Koereiger, bij het vee; voor de +herders, voor de inboorlingen in ’t algemeen, toonen zij niet de +minste vrees. De houding van den Ibis is deftig, zijn gang afgemeten, +steeds stappend, nimmer rennend, zijn vlucht zeer licht en fraai, +ongeveer gelijk aan die van zijn Europeeschen verwant. Zijn stem klinkt +als „Krah” of „Gah”.</p> +<p>Het is wel mogelijk, dat de Ibis kleine Slangen verslindt; met +groote en gevaarlijke laat hij zich echter niet in. Gedurende den +regentijd bestaat zijn voedsel, zoo niet uitsluitend, dan toch +hoofdzakelijk, uit Insecten. In de maag van gedoode exemplaren vond men +Sprinkhanen of allerlei soorten van Kevers, vooral Mestkevers; +gevangene exemplaren aten met smaak de kleine Amphibiën, +<span class="pagenum">[<a id="xd20e3883" href="#xd20e3883" name= +"xd20e3883">572</a>]</span>die men hun toewierp, maar gaven toch aan +Insecten de voorkeur.</p> +<p>De jonge Ibissen, die wij grootbrachten, werden aanvankelijk met +stukken rauw vleesch „gepropt” en aten dit voedsel zeer +gaarne. Honger gaven zij te kennen door en vreemdsoortig geschreeuw, +dat men even goed door „tsiek tsiek tsiek” als door +„tierr tierr tierr” kan nabootsen; het ging gepaard met een +trillende beweging van den kop en den hals en soms ook met hevige +vleugelslagen; deze moesten als ’t ware aan hun geschreeuw een +grooteren nadruk geven. Na weinige dagen aten zij het voor hen bestemde +voedsel uit de hand; reeds in den loop van de eerste week was al wat +eetbaar is, hun welkom. Het liefst slobberden zij hun voedsel, vooral +het brood, evenals de Eenden, met den snavel uit het water op.</p> +<p>Deze jongen gedroegen zich reeds op den eersten dag van hun leven in +gevangenschap stil, ernstig en verstandig, werden mettertijd tam en +gemeenzaam, kwamen, als men ze riep en volgden hun verzorger ten slotte +door het geheele huis. Zij hadden de hoogst zonderlinge gewoonte van +zich gaarne op zachte voorwerpen neer te vleien. Telkens wanneer het +van leeren riemen gevlochten, veerkrachtige onderstel van het op +Soedaneesche wijze vervaardigde bed buiten werd gebracht, kon men er +zeker van zijn, na verloop van korten tijd de Ibissen hierop +uitgestrekt te zullen vinden; zij lagen steeds plat op den buik met +achterwaarts gerichte pooten, schenen zich zeer op hun gemak te +gevoelen en stonden niet op, als iemand bij hen kwam. Met alle overige +Vogels van ons erf leefden zij in goede verstandhouding; nooit althans +waren zij de aanvallende partij. Onderling twistten zij nooit; zij +waren steeds bijeen; zelden verwijderde een hunner zich ver van de +overige; ’s nachts sliepen zij dicht naast elkander.</p> +<div class="figure xd20e3889width"><img src="images/p2572.jpg" alt= +"Heilige Ibis (Ibis aethiopica). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"720" height="613"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Heilige Ibis</span> (<i lang= +"la-x-bio">Ibis aethiopica</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Egyptenaars hebben waarschijnlijk indertijd den Heiligen Ibis in +half wilden toestand gefokt. Bij goede verzorging broedt deze Vogel ook +wel in onze diergaarden.</p> +<p>De Soedaneezen maken niet opzettelijk jacht op den Ibis, hoewel zijn +smakelijk vleesch de moeite wel zou loonen; een toevallig gevangen +exemplaar eten zij echter gaarne. De vrije negers gebruiken de +losbaardige veeren van dezen Vogel als hoofdtooi.</p> +<hr class="tb"> +<p>Ook de onderfamilie van de <span class="ex">Lepelaarachtigen</span> +(<i lang="la-x-bio">Plataleinae</i>) is zoowel in de Oude als in de +Nieuwe Wereld vertegenwoordigd. Hare leden zijn grooter en krachtiger +dan de Ibissen, hunne naaste verwanten, van welke zij zich +onderscheiden door den langen, nagenoeg rechten, lagen, van voren +buitengewoon sterk afgeplatten en spatelvormig verbreeden snavel; het +afgeronde uiteinde van den bovensnavel verlengt zich tot een kleine, +benedenwaarts gebogen spits of nagel; de binnenzijde van de kaken is +met overlangsche groeven voorzien. De voeten zijn krachtig en tamelijk +lang, de drie voorteenen aan den wortel door betrekkelijk breede +spanvliezen verbonden, de klauwen stomp en klein. De vleugels zijn +groot en breed; de korte, eenigszins afgeronde staart bestaat uit 12 +pennen. Aan den achterhals komt soms een kuif voor; de gorgel en +meestal ook een deel van den bovenkop zijn onbevederd. De kleur van hun +vederenkleed is in den regel nagenoeg effen; bij het mannetje en het +wijfje, in den zomer en in den winter gelijk; tusschen de jongen en de +volwassenen bestaat eenig verschil.</p> +<hr class="tb"> +<p>Nederland, de laaglanden bij den Donau, geheel Middel-Azië tot +Middel-Indië, alsmede de Kanarische Eilanden en de Azoren vormen +het vaderland van den <span class="ex">Lepelaar</span>, die soms +<span class="ex">Lepelgans</span> wordt genoemd (<i lang= +"la-x-bio">Platalea leucorodia</i>). Met uitzondering van een +geelachtigen band om den kop, is hij zuiver wit, het oog karmijnrood, +de ring er om heen geelachtig groen, de snavel zwart, op het +schijfvormige gedeelte geel, de keel groenachtig geel. Totale +<span class="pagenum">[<a id="xd20e3925" href="#xd20e3925" name= +"xd20e3925">573</a>]</span>lengte 80, vlucht 140, lengte van den +vleugel 44, van den staart 13 cM.</p> +<p>In Indië en Zuid-Azië in ’t algemeen is de Lepelaar +waarschijnlijk, evenals in Egypte, een standvogel; in noordelijker +landen komt en vertrekt hij met de Ooievaars. Hier te lande houdt hij +zich op van April tot September en broedt op moerassen en plassen in de +nabijheid van de monden der groote rivieren. Het zoogenaamde +Schollevaarseiland, welks omgeving door de bedijking van den Prins +Alexander-polder is droog gelegd, was een zijner meest bekende +verblijfplaatsen, zoo ook het Horstermeer, tusschen Amsterdam en +Utrecht, en het Zwanenwater bij Calantsoog. Gaarne begeeft hij zich +naar slibrijke plaatsen; b.v. naar de Zeeuwsche stroomen, naar het +noordelijk gedeelte van Texel en Vlieland, enz. Na den broedtijd zwerft +hij eenigen tijd rond en bezoekt dan ook de andere deelen van ons land. +Broedkolonies van dezen Vogel zijn echter alleen in Noord- en +Zuid-Holland en <span class="corr" id="xd20e3929" title= +"Bron: Noord-brabant">Noordbrabant</span> gevonden.</p> +<div class="figure xd20e3932width"><img src="images/p2573.jpg" alt= +"Lepelaar (Platalea leucorodia). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"720" height="589"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Lepelaar</span> (<i lang= +"la-x-bio">Platalea <span class="corr" id="xd20e3939" title= +"Bron: leucorodea">leucorodia</span></i>). ⅕ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>Het broeden van den Lepelaar in Nederland is een zeer opmerkelijk +verschijnsel, daar zijne overige broedplaatsen in Europa veel +zuidelijker liggen, n.l. in Hongarije. In Griekenland komt hij geregeld +op den trek, maar broedt er niet, evenmin in Italië, waar hij, +vooral in de moerassen op de kust van Sardinië, overwintert, ook +niet in Frankrijk, waar hij in ’t voor- en najaar, vooral in +Bretagne, vertoeft, noch in Spanje. In zijn vaderland zoowel als in den +vreemde geeft hij duidelijk de voorkeur aan strandmeren en moerassen +boven de zee; hij is geen zeevogel, maar bezoekt soortgelijke oorden +als zijne naaste verwanten, de Ibissen. Wel zijn de ondiepe en +modderige kustgedeelten van de zee een zeer geliefd jachtveld van den +Lepelaar, doch ook deze zou men als een groot moeras kunnen beschouwen. +Oevers, die met hoog opgaande planten begroeid zijn, vermijdt hij +steeds; het zijn de slijkerige waterkanten, die hem aantrekken. Met +afgemeten passen en ver voorovergebogen bovenlijf stapt hij hier, +zoolang hij voedsel zoekt, meestal wadend rond en doorzoekt, terwijl +hij den snavel voortdurend heen en weer beweegt, op soortgelijke wijze +als de Kluit, het water en de slib. Zelden (alleen om zich te +vergewissen, dat geen gevaar hem bedreigt) strekt hij den hals naar +boven; in tijden van rust is dit lichaamsdeel in den vorm van een ver +naar voren uitpuilende lus gekromd, zoodat de kop nagenoeg tusschen de +schouders komt te liggen. De gang van den Lepelaar, hoewel deftig en +afgemeten, is toch bevalliger dan die van den Ooievaar. Zijn vlucht is +zeer licht en fraai; hij beschrijft dikwijls kringen in de lucht en +laat zich vaak op zijne wieken drijven. Van den vliegenden Reiger +verschilt hij dan door den steeds recht vooruitgestoken hals, van den +vliegenden Ooievaar door de veelvuldigere en sneller opeenvolgende +vleugelslagen. Op den trek vliegen de Lepelaars meestal in een lange +dwarsreeks. Zij reizen over dag, maar schijnen geen bijzondere haast te +maken; onderweg houden zij zich overal op, waar de gelegenheid bestaat +om op hun eigenaardige wijze voedsel te zoeken.</p> +<p><span class="corr" id="xd20e3947" title="Bron: Ee">Een</span> +Lepelaar is voorzichtig en schrander, weet zich in de omstandigheden te +schikken en leert iedere gebeurtenis spoedig op haar juiste waarde te +schatten. Hij is betrekkelijk gemeenzaam op alle plaatsen, waar hij +niets te vreezen heeft, uiterst schuw daarentegen overal, waar op +Moerasvogels jacht wordt gemaakt. In het verkeer met zijne +soortgenooten toont hij zich in hooge mate gezellig en vreedzaam. +Evenals de meeste Stapvogels, werkt de Lepelaar over dag; het heldere +maanlicht verlokt hem echter dikwijls tot nachtbraken; hij gaat dan ook +’s nachts een poos voedsel zoeken. Zijn vangst bestaat +ongetwijfeld grootendeels uit Visschen. Exemplaren van 10 à 15 +cM. lengte kan hij verzwelgen; deze worden zeer behendig met den snavel +aangepakt, omgedraaid, totdat zij in <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e3950" href="#xd20e3950" name="xd20e3950">574</a>]</span>de juiste +positie komen en met den kop vooruit ingeslikt. Voorts verzwelgt hij +Mossels en Slakken met schelp en al en eet waarschijnlijk ook allerlei +andere kleine waterdieren, Schaaldieren, in ’t water levende +Amphibiën, Insecten in alle ontwikkelingstoestanden, enz.</p> +<p>De stem van den Lepelaar, een kwakend geluid, wordt zelden +waargenomen en is slechts op geringen afstand hoorbaar.</p> +<p>De Lepelaars broeden gezellig in streken waar zij veelvuldig +voorkomen; elke boom in hunne kolonies draagt zooveel nesten als er op +geplaatst kunnen worden. Hun nest is los en slordig gebouwd van droge +takjes en riethalmen en van binnen bekleed met droge bladen en pluimen +van riet en biezen. Het bevat, als het broeden aanvangt, 2 of 3 (zelden +4) betrekkelijk groote eieren. Op de dikke, grofkorrelige, glanslooze +schaal komt op witten grond een uit vele roodachtig grijze en gele +vlekken bestaande teekening voor, die zeer verschillend kan zijn.</p> +<p>Voorheen werd ook de Lepelaar met Valken gejaagd; tegenwoordig doodt +men hem hier en daar nog ter wille van zijn eetbaar, hoewel niet +bijzonder smakelijk vleesch.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Flamingo</span>’s (<i lang= +"la-x-bio">Phoenicopteridae</i>), die vroeger als Zwemvogels werden +beschouwd, moeten volgens latere, nauwkeurigere onderzoekingen meer in +de buurt van de Stapvogels staan. Zij vormen met eenige uitgestorvene +Vogels (<i lang="la-x-bio">Palaelodidae</i>) een afzonderlijke groep +van de onderorde der Worgvogels, n.l. die der <span class= +"ex">Flamingovogels</span> (<i lang="la-x-bio">Phoenicopterii</i>).</p> +<div class="figure xd20e3978width"><img src="images/p2574.jpg" alt= +"Flamingo (Phoenicopterus roseus). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"632" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Flamingo</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phoenicopterus roseus</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Flamingo’s hebben een slanken romp, een zeer langen hals en +een grooten kop; de snavel is iets langer dan de kop, meer hoog dan +breed, maar dik, in het midden stomphoekig benedenwaarts gebogen; de +bovenkaak is veel kleiner en smaller dan de onderkaak en zoo plat, dat +zij als ’t ware het klepdeksel is van den doosvormigen +ondersnavel; de zijranden van beide kaken zijn bezet met uitsteeksels, +die aan tanden herinneren. De bovensnavel is aan den wortel met een +tamelijk zachte huid bekleed, aan de spits echter hard; de ruimte +tusschen de beide helften van den ondersnavel is door een zachte huid +gevuld. De snavel is geheel gevuld met de groote tong, welker achterste +helft zeer dik en van binnen vet is, terwijl de voorste helft naar +voren afhelt. De pooten zijn buitengewoon lang en dun, de drie +voorteenen door volslagen zwemvliezen verbonden, die aan den rand +ondiep uitgesneden zijn; de achterteen is kort en hoog aangehecht, bij +één soort zelfs tot een klein stompje verminderd. De +vleugels zijn middelmatig lang; de uit 12 pennen samengestelde staart +is kort; het dichte en vaste vederenkleed is buitengewoon zacht en +prachtig gekleurd.</p> +<p>Deze familie bevat slechts één geslacht met 6 over de +Oude Wereld en Amerika verbreide soorten.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het grootendeels witte vederenkleed van den <span class= +"ex">Flamingo</span> (<i lang="la-x-bio">Phoenicopterus roseus</i>), +heeft een zeer fraaie <span class="pagenum">[<a id="xd20e4001" href= +"#xd20e4001" name="xd20e4001">575</a>]</span>en teere rozeroode tint; +de bovendekveeren van den vleugel zijn karmijnrood, de slagpennen +zwart. Het oog is geel, de oogkring karmijnrood, de snavel aan den +wortel rozerood, aan de spits zwart, het onbevederde deel van den poot +karmijnrood. Het mannetje is 120 à 130, het wijfje hoogstens 110 +cM. lang. De jongen, die aanvankelijk geheel wit zijn (de hals grijs, +de bovendekveeren van den vleugel gesprenkeld), verkrijgen eerst in hun +derde levensjaar de kleur der volwassenen.</p> +<p>De oeverlanden van de Middellandsche en van de Zwarte Zee zijn de +kern van het verbreidingsgebied van den Flamingo, dat zich <span class= +"corr" id="xd20e4005" title="Bron: zuidwaats">zuidwaarts</span> aan den +eenen kant over het noorden van de Roode Zee, aan den anderen over de +Kaapverdische eilanden uitstrekt. Bovendien komt hij vrij geregeld voor +aan de groote meren van Middel-Azië en aan de zeekusten van +Zuid-Azië. Enkele malen zijn exemplaren van deze soort, steeds +jonge Vogels, naar Duitschland afgedwaald. In Nov. 1896 werd er +één te Woensdrecht (bij Bergen-op-Zoom) geschoten.</p> +<p>Strandmeren met zout of brak water zijn hunne meest geliefde +verblijfplaatsen; wanneer zij een enkele maal bij zoetwater +aangetroffen worden, blijven zij er nooit lang. Dikwijls ziet men hen +echter bij de zee, natuurlijk slechts daar, waar de bodem ondiep en +vlak is en zij zich dus op de gewone wijze kunnen bewegen. Zij behooren +tot de zwerfvogels, maar schijnen zoo regelmatig te zwerven, dat men +bij hen misschien wel van trekken kan spreken. Die, welke men aan de +strandmeren van Sardinië aantreft, begeven zich in Maart of in de +eerste dagen van April naar Afrika en komen van daar in het midden van +Augustus terug; waarschijnlijk broeden exemplaren, die zich gedurende +den winter in Italië ophouden, aan de strandmeren van de +zuidelijke oevers der Middellandsche Zee. De meeste daar broedende +Flamingo’s blijven er gedurende het geheele jaar en zijn dus +standvogels.</p> +<p>Het is een prachtig schouwspel de Flamingo’s bij duizendtallen +aan de oevers van de door hen bewoonde strandmeren vereenigd te zien. +„Als men des morgens te Cagliari naar de meren kijkt,” zegt +<span class="sc">Cetti</span>, „zou men kunnen meenen, dat deze +òf door een rooden dam omgeven, òf met een groot aantal +drijvende, roode bladen bedekt zijn. De op rijen geschaarde +Flamingo’s brengen door hunne rozeroode vleugels dit verschijnsel +teweeg. Nimmer tooide Aurora zich met schoonere kleuren dan die, welke +de Flamingo-vleugels versieren; de rozengaarden van Paestus prijkten +met geen schitterender gloed. Het is een helder, vurig rozerood, het +rood der pas ontloken rozen. De Grieksche naam van dezen Vogel is op de +kleur der vleugeldekveeren gegrond” (de bij <span class= +"sc">Aristoteles</span> voorkomende naam „phoinikopteros” +beteekent „purpervleugel”); „de Romeinen namen dezen +naam over; de Franschen werden door dezelfde beweegreden geleid, toen +zij onzen Vogel „flamant” (oorspronkelijk +„flammant”) noemden”.</p> +<p>Den eersten indruk, dien de Flamingo’s op mij maakten, zal ik +nooit vergeten. Ik keek naar de duizenden en tienduizenden Vogels, die +zich op en bij het uitgestrekte Mensalehmeer bevonden (zonder +overdrijving zou ik van honderdduizenden kunnen spreken). Mijne oogen +bleven gevestigd op een lange, vurige lijn, die een wonderbaarlijk, +onbeschrijfelijk prachtig effect maakte. De zonnestralen brachten op de +schitterend wit en rozerood gekleurde veeren der op een rij geschaarde +Vogels een heerlijk kleurenspel teweeg. Door de een of andere oorzaak +opgeschrikt, steeg deze zwerm omhoog; de aanvankelijk heerschende bonte +verwarring hield weldra op; de levende rozen voegden zich aaneen tot +een lange, wigvormige vluchtlijn, welke op die der Kranen geleek en +zich als een vurige streep langs den blauwen hemel voortbewoog. Het was +een verrukkelijk schoon schouwspel! Langzamerhand streken de Vogels +neer en stelden zich weder op in hun gewone orde. Door den verrekijker +kon men opmerken, dat de Flamingo’s niet werkelijk op +één lijn zijn geschaard, hoewel den zwerm op grooten +afstand gezien, den indruk maakt van een goed geordend leger. De +Singalezen noemen hunne Flamingo’s „Engelsche +soldatenvogels”, bij de Zuid-Amerikanen heeten zij +„Soldaten”. <span class="sc">A. von Humboldt</span> +verhaalt, dat de inwoners van Angustura kort na de stichting van hun +stad in zeer groote verslagenheid geraakten door een troep Reigers en +„Soldatenvogels”, die uit het zuiden kwamen. Zij waanden +zich bedreigd door een aanval van de Indianen en herkregen hun kalmte +niet eerder, dan toen de Vogels zich in de lucht verhieven, om koers te +zetten naar de Orinoko-delta.</p> +<p>Bijna angstvallig vermijden de Flamingo-zwermen de nabuurschap van +plaatsen, waar hun eenig gevaar zou kunnen bedreigen. Zij visschen in +open water, om een vrij uitzicht te hebben in alle richtingen en +wachten zich vooral voor rietbosschen. Een boot, die op hen afgestuurd +wordt, ontwijken zij reeds op grooten afstand. Daar ieder ongewoon +verschijnsel hen schrik inboezemt, is het volstrekt niet gemakkelijk +hun leven in de vrije natuur na te gaan. Zelfs wanneer men ze dagelijks +voor oogen heeft, krijgt men geen volkomen duidelijk denkbeeld van hun +levenswijze, zonder een goeden verrekijker. Gewoonlijk staan zij tot +het spronggewricht in ’t water; minder dikwijls begeven zij zich +naar de duinen of naar zandige eilanden, het minst naar die, welke op +de een of andere wijze begroeid zijn. In het water en op het land nemen +zij zeer zonderlinge standen aan. De hals wordt op een eigenaardige +wijze ineengekronkeld, „geknoopt” voor de borst gelegd, de +kop vervolgens naar den rug gebogen en onder de schouderveeren +verborgen. Steeds rust het lichaam dan op slechts één +poot; de andere wordt schuins achterwaarts gestrekt, of gebogen en +tegen den buik aangelegd, zoodat het spronggewricht achter het lichaam +uitsteekt. De Flamingo is gewoon in deze eigenaardige houding te +slapen. Als hij volkomen wakker is, kromt hij den hals ook wel als een +Reiger <b>S</b>-vormig, zoodat de kop kort boven den nek komt te +liggen. Alleen wanneer hij door schrik of op een andere wijze van +streek geraakt, heft hij den kop zoo hoog op, als de lange hals +toelaat. Terwijl de Flamingo visschend door het water waadt, is de +lange hals zoo diep gebogen, dat de bovensnavel in het slijk kan worden +gedrukt om het hierin aanwezige voedsel op te sporen. Bij het +onderzoeken van den bodem van ’t water beweegt hij zich +aanhoudend met kleine pasjes voor- en achteruit, opent en sluit den +snavel, die, geholpen door den tong, als een fijngevoeligen zeeftoestel +werkt, al wat eetbaar is, terughoudt en het onbruikbare verwijdert. Het +trippelen met de voeten is noodig, om de kleine waterdieren, die hem +tot voedsel dienen, uit hunne schuilplaatsen op of in het slijk te +verdrijven; hij kan ze het gemakkelijkst vangen, wanneer zij in +beweging zijn gekomen.</p> +<p>De Flamingo vliegt zonder merkbare inspanning, zoodra hij zich in de +lucht verheven heeft. Zijne tamelijk snel opeenvolgende vleugelslagen +brengen een soortgelijk gedruisch teweeg als die van de Eenden +<span class="pagenum">[<a id="xd20e4031" href="#xd20e4031" name= +"xd20e4031">576</a>]</span>en Ganzen; door eenige berichtgevers wordt +het geluid van een plotseling opvliegende troep Flamingo’s +vergeleken met het rollen van den donder in de verte. Hun hard en +heesch, als „krak” klinkend gekras wordt als ’t ware +met moeite voortgebracht en is volstrekt niet welluidend; soms wisselt +het af met hoogere toonen, die ook als „krak” klinken, maar +op meer kraaiende wijze uitgestooten worden.</p> +<p>De Flamingo leeft van kleine waterdiertjes, vooral van schelpdieren +uit de bovenste slijklaag, van allerlei Wormen, Schaaldieren, kleine +vischjes en sommige plantaardige stoffen. Gevangen exemplaren kan men +met gekookte rijst, geweekte tarwe, gebroken gerst, broodpap en +eendenkroost geruimen tijd in ’t leven houden, maar hebben om +gezond te blijven bovendien dierlijke stoffen noodig en kunnen dan vele +<span class="corr" id="xd20e4035" title= +"Bron: jaren jaren">jaren</span> lang de gevangenschap verduren. +Wanneer zij lang achtereen uitsluitend plantaardig voedsel krijgen, +verliest hun vederenkleed het teere, rozeroode waas; het herkrijgt en +behoudt zijn volle schoonheid bij voedering met een mengsel, zooveel +mogelijk overeenstemmend met dat, hetwelk zij in de vrije natuur zelf +zoeken.</p> +<p>De Flamingo bouwt zijn nest in het water op ondiepe plaatsen, door +met de voeten een kegelvormigen hoop modder bijeen te krabben, die, +waarschijnlijk ter wille van de stevigheid, met waterplanten enz. +gemengd is; aan den top bevindt zich de nestholte, ongeveer 5 d.M. +boven den waterspiegel. Op vlakke, slechts met zeer lage planten +begroeide eilandjes bestaat het nest, volgens het getuigenis der +Arabieren, uit een in den grond uitgekrabd, ondiep kuiltje, dat met een +onbeduidend laagje waterplanten en rietbladen gevoerd is. Het aantal +eieren bedraagt gewoonlijk 2; deze hebben een zachte, krijtachtige, +effen witte schaal. Ongetwijfeld gaat de Vogel bij het broeden met +samengeknikte pooten op het nest zitten; soms strekt hij echter +één van zijne pooten achterwaarts en laat hem over den +rand van het nest naar beneden hangen. Naar men zegt, duurt de +bebroeding 30 à 32 dagen en noodigt het wijfje haar echtgenoot +van tijd tot tijd door luid geschreeuw uit om haar af te lossen.</p> +<p>Voor de Flamingo-jacht wordt de grootst mogelijke voorzichtigheid +vereischt. Over dag is het den jager niet mogelijk zoo dicht bij deze +vreesachtige dieren te komen, dat hij ze met den buks kan treffen; bij +het zoeken van voedsel houden steeds verscheidene volwassene Vogels de +wacht en waarschuwen het geheele gezelschap voor een naderend gevaar. +Des nachts evenwel laten zij zich gemakkelijker verschalken. De +Arabieren gebruiken hiervoor twee schuiten, waartusschen gewone +vischnetten uitgespannen zijn en waarmede zij te midden van een +rustenden zwerm Flamingo’s zeilen; de verschrikte dieren vliegen +op en geraken in de netten verward. Op deze wijze vangt men er soms 50 +of meer te gelijk. Over een veel zonderlinger wijze van vangst hoort +men de visschers aan het <span class="corr" id="xd20e4042" title= +"Bron: Mensaleh-meer">Mensalehmeer</span> spreken. Nadat zij de +slaapplaats van de Vogels hebben opgespoord, begeven zij zich ’s +nachts hoogst voorzichtig daarheen op een van rietstengels vervaardigd +vlot en trachten den schildwacht van den troep te ontdekken. Deze houdt +den kop omhoog, de andere Vogels hebben hem onder de vleugels +verborgen. Een visscher begeeft zich geheel ontkleed te water en +tracht, gedekt door een bos rietgras, dat hij voor zich uit duwt, half +boven, half onder water zwemmend en kruipend, den waakzamen Vogel te +bereiken; deze wordt gegrepen, dadelijk met den kop onder water +gehouden en door het omdraaien van den nek gedood; de visschers grijpen +vervolgens eenige der slapende Vogels met de handen en dooden deze op +dezelfde wijze. Op de markten van de Noord-Egyptische steden vindt men +deze fraaie Vogels dikwijls bij dozijnen aan een lang touw gebonden. +Als wild zijn zij zeer gezocht. Volgens de oude schrijvers waren zij +dit reeds bij de Romeinen, die vooral hoogen prijs stelden op de tong +en de hersenen van den Flamingo. Ik heb dezen kost geproefd en zeer +smakelijk bevonden, vooral de tong. Het vleesch is rozerood en heeft +volgens sommigen een tranigen of vischachtigen smaak; hiervan heb ik +echter niets kunnen bespeuren.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Roeivoetigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Steganopodes</i>), die de vierde en laatste groep van de +onderorde der Worgvogels vormen, ontleenen hun naam aan het maaksel +hunner voeten; deze hebben een korten loop en lange teenen en +verschillen van andere zwemvoeten, doordat het zwemvlies <span class= +"ex">alle</span> teenen onderling verbindt, dus ook den steeds +aanwezigen, eersten teen, die hier binnenin plaats van achterwaarts +gericht is. De romp is gestrekt, de hals middelmatig lang, de kop +klein; de snavel vertoont verschillende vormen, die in zooverre +overeenstemmen, dat bij alle een naakte, meer of minder zakvormig +verwijde huid de beide onderkaakshelften verbindt; de vleugels zijn +lang en afgerond of zeer lang en spits; de staart is verschillend van +vorm. Het nauw aansluitende vederenkleed, dat zich op het middelmatig +lange onderbeen tot aan het spronggewricht uitstrekt, is bij sommigen +vast en hard, bij andere zijdeachtig zacht; de kleur verschilt bij het +mannetje en het wijfje weinig of niet, bij jongen en ouden meestal +aanmerkelijk.</p> +<p>De Roeivoetigen mogen zeebewoners heeten, hoewel slechts van twee +<span class="corr" id="xd20e4060" title= +"Bron: familiên">familiën</span> dezer groep gezegd kan +worden, dat zij zich vrijwillig nooit van de zee verwijderen. De +overige zwerven gaarne ver over het land rond; sommige vestigen zich +hier. Op de zee, waar enkele Roeivoetigen zelden verschijnen, gevoelen +alle zich zoo thuis, dat zij er maanden lang blijven en, zoo niet het +land, dan toch het zoetwater ontberen kunnen. Enkele zetten zich om te +rusten op rotsachtige eilanden en kusten neer, andere op het strand, de +meeste op boomen, indien hiervoor gelegenheid bestaat; eenige soorten +zijn echte woudvogels. In het noorden van hun verbreidingsgebied dwingt +de winter hen tot trekken; in het zuiden zwerven zij, den loop der +stroomen of van de zeekust volgend, onregelmatig heen en weer. Zonder +overdrijving kan men zeggen, dat de leden dezer groep geen der +bewegingswijzen missen, die men bij de overige Zwemvogels opmerkt. Er +zijn onder hen „stootduikers” en „zwemduikers”; +zij vliegen voortreffelijk, enkele evenaren in dit opzicht de echte +oceaanvogels; hun gang, hoewel slecht, is toch beter dan die van de +andere zwemvogels; ook kunnen zij zich in de boomen redden. Hunne +zintuigen zijn goed ontwikkeld, hunne geestvermogens tamelijk gering; +enkele kunnen echter afgericht worden. Ondanks hun neiging tot +gezelligheid, zijn zij niet vredelievend van aard, maar afgunstig, +hebzuchtig en tot vechten geneigd; ook zijn zij boosaardig en valsch en +toch bij ontmoetingen met andere dieren echt lafhartig. Eendrachtige +samenwerking, hulpvaardigheid van allen ten behoeve van enkelen, zooals +men die bij de echte oceaanvogels aantreft, komt bij de Roeivoetigen +niet voor: zij helpen elkander bij de vischvangst, maar <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4063" href="#xd20e4063" name= +"xd20e4063">577</a>]</span>niet bij het afslaan van een vijandelijken +aanval. Om andere dieren bekommeren zij zich niet, tenzij (wat bij +enkele voorkomt) op de wijze van een parasiet en zijn gastheer. +Verscheidene soorten nestelen te midden van Reigers en van andere +Vogels, en verdrijven deze soms uit hunne nesten of ontrooven hun +materialen voor den nestbouw; er bestaat dus geen vriendschappelijke +verhouding tusschen hen en de overige leden der broedkolonie.</p> +<p>Zij bouwen hun nest op boomen of in spleten van het gesteente, op +rotsterrassen en bergtoppen, zeldzamer op eilandjes in moerassen en +broeklanden. Zooveel mogelijk laten zij dit werk door andere Vogels +verrichten, die althans de grondslag voor hun nest vervaardigen, dat +zij daarna eenvoudig naar hun smaak wijzigen. Als zij zelf de noodige +bouwstoffen aanvoeren, worden deze op kunstelooze wijze opeengestapeld. +Zij broeden op één ei, ook wel op 2, 3 of 4 eieren. Deze +zijn betrekkelijk klein en zeer langwerpig van vorm; de eigenlijke +schaal is gewoonlijk met een grove en onregelmatige, dikwijls +onvolledige, kalkachtige laag bedekt; minder dikwijls zijn de eieren +glad van schaal en op lichteren grond donker gevlekt. Beide ouders +broeden en doen dit zoo ijverig, dat zij zich bijna niet van ’t +nest laten verjagen; beide brengen hun kroost een grooten overvloed van +voedsel. Enkele soorten broeden, naar het schijnt, dikwijls tweemaal in +één zomer.</p> +<p>Alle Roeivoetigen verdelgen een ontzaglijk groote hoeveelheid +Visschen en zouden daarom zonder uitzondering tot de zeer schadelijke +Vogels gerekend moeten worden, als zij ons niet op een eigenaardige +wijze lieten profiteeren van de schatten der zee. Aan hen heeft Peru +het grootste deel van zijne inkomsten te danken; sedert jaren reeds +houdt een talrijke vloot zich met het vervoer van de guano bezig, die +door Roeivoetigen werd voortgebracht. Op hun vraatzucht berust hun +beteekenis voor de menschelijke maatschappij: deze vermindert den +vischrijkdom onzer binnenwateren en brengt op eenzame rotsen schatten +voor ons bijeen. Andere diensten bewijzen de Roeivoetigen ons nagenoeg +niet. Eenige trekken de aandacht van de bezoekers van diergaarden en +beestenspellen; andere verschaffen voedsel aan den mensch, die hen van +hunne eieren en jongen berooft: het op deze wijze verkregen voordeel is +echter gering. De Chineezen richten een lid van deze groep voor de +vischvangst af; de Arabieren eten het vleesch van andere soorten, hoe +slecht het ook is; de Zuidzee-eilanders eindelijk tooien zich met de +lange staartveeren van een dezer Vogels: meer voordeel bezorgen zij den +mensch niet.</p> +<p>De groep der Roeivoetigen omvat 4 familiën: de <span class= +"ex">Aalscholvervogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phalacrocoracidae</i>) (met de onderfamiliën van +Aalscholverachtigen, Slanghalsvogels en Rotspelikanen), de <span class= +"ex">Pelikanen</span> (<i lang="la-x-bio">Pelecanidae</i>), de +<span class="ex">Fregatvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Atagenidae</i>) en de <span class= +"ex">Keerkringvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phaëtornidae</i>).</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Aalscholverachtigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phalacrocoracinae</i>) hebben een zeer langwerpigen, maar +krachtigen, en rolvormigen romp, een langen of zeer langen, slanken of +dunnen hals, een kleinen kop, welks middelmatig lange snavel aan de +spits sterk haakvormig omgebogen is, stevige pooten met zijdelings +samengedrukten, korten loop en groote teenen; de vleugels, hoewel lang, +eindigen stomp wegens de kortheid der handpennen; de staart, die uit 12 +à 14 stuurpennen bestaat, is middelmatig lang of tamelijk lang +en bijna geheel vlak.</p> +<p>De leden van deze onderfamilie, welke 35 soorten omvat, zijn over +alle werelddeelen verbreid; zij leven in de zee en ook op de +binnenwateren. Enkele bewonen het hooge noorden, de meeste behooren in +de gematigde en warme aardgordels thuis. Eenige verwijderen zich zelden +van de zee en vestigen zich op rotsachtige eilanden; andere bewonen +riet- en boschrijke moerassen en broeklanden bij meren en dergelijke +wateren en dwalen slechts bij uitzondering een enkele maal naar de +zeekust af. Groote stroomen volgen zij tot diep in het binnenland; over +’t algemeen zwerven zij gaarne rond en blijven slechts gedurende +den broedtijd in hetzelfde oord. De bewoners der noordelijke landen +trekken, de overige zwerven.</p> +<p>Onder de Roeivoetigen behooren zij tot de bekwaamste duikers; ook in +andere opzichten ontbreekt het hun volstrekt niet aan behendigheid. Op +den vlakken grond bewegen zij zich waggelend op tamelijk onbeholpen +wijze; opmerkelijk vlug klauteren zij in de boomkronen rond; zij +vliegen sneller dan men van hen verwacht zou hebben, daar hun vlucht +den indruk maakt van zeer vermoeiend te zijn. Zooveel mogelijk houden +zij zich in ’t water op, zwemmend en duikend met een vaardigheid +en volharding, die de bewondering van den toeschouwer moet wekken. Van +hunne overige eigenschappen valt niet veel te zeggen, wat hun tot roem +kan strekken. Zij zijn scherpzinnig, schrander, vlug van begrip en +listig, maar tevens in de hoogste mate twistziek, boosaardig en valsch; +onderling leven zij wel is waar in vriendschap, maar alleen, omdat zij, +elkander aanvallend, op een even verwoede ontvangst kunnen rekenen, als +door hen aan anderen wordt bereid; alle overige Vogels mishandelen zij, +of trachten althans hen te kwellen en te pijnigen.</p> +<p>Alle Aalscholverachtigen vreten zoolang zij kunnen; een gevulde maag +weerhoudt hen niet, begeerig aan te vallen op een buit, die hun dan in +den weg komt. De zeer groote Visschen, die zij wegens de rekbaarheid +van hun slokdarm kunnen inslikken, worden buitengewoon snel verteerd +door de steeds nieuwen toevoer verlangende maag. In landen, waar de +mensch als heerscher optreedt, kunnen zij niet geduld worden, omdat zij +aan de visscherij een zeer gevoelige schade berokkenen.</p> +<p>Alle soorten van deze onderfamilie nestelen gezellig en vormen +koloniën, die soms uit vele duizenden paren bestaan. De nesten +bevinden zich op rotsachtige eilanden, n.l. in spleten, holen, op +rotsterrassen enz., of op boomen, soms 40 of 50 op één +boom. Als zij genoodzaakt zijn zelf te bouwen, stapelen zij dikke +takken onordelijk opeen en vullen de ruimte daarbinnen met riet en +andere grassen slordig aan. Bijna nooit zorgen zij voor het drooghouden +van het nest; dikwijls is het zoo nat, dat de eieren, ten getale van 2 +à 4, letterlijk in den modder liggen. Deze zijn langwerpig en +betrekkelijk zeer klein; zij hebben een dikke, groenachtig witte, +ongevlekte schaal, die door een iets lossere, kalk- of krijtachtige +laag omgeven is. Beide ouders broeden beurtelings met een +zelfverloochening, die men misschien liever hardnekkigheid moet noemen; +beide zorgen voor de opvoeding der jongen. Deze komen bijna naakt ter +wereld; het korte, somber gekleurde dons, dat zij later krijgen, wordt +eerst, als zij halfwassen zijn, door veeren vervangen. Zij blijven lang +in het nest, volgen daarna hunne ouders in ’t water, krijgen een +paar dagen lang onderricht en worden vervolgens aan zichzelf +<span class="pagenum">[<a id="xd20e4115" href="#xd20e4115" name= +"xd20e4115">578</a>]</span>overgelaten. Gevangen Aalscholverachtigen +trekken de aandacht door de verscheidenheid hunner standen, die ieder +iets vreemdsoortigs hebben, bovendien door hun onvermoeidheid en +opgewektheid en door de listigheid, waarmede zij jacht maken op alles +wat leeft en doorgeslikt kan worden. Bij goede verzorging planten zij +zich in de kooi voort; zij zijn echter dure kostgangers.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Aalscholver</span> of <span class= +"ex">Schollevaar</span><a class="noteref" id="xd20e4126src" href= +"#xd20e4126" name="xd20e4126src">1</a>, in Noordbrabant <span class= +"ex">Waterraaf</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Phalacrocorax +carbo</i>), is de meest bekende en misschien ook de meest verbreide +soort. De bovenkop, de hals, de borst, de buik en de onderrug zijn +glanzig zwartgroen, met zachten metaalachtigen weerschijn, de voorrug +en de vleugels bruinachtig, met bronsachtigen glans en (wegens de +donkerder vederzoomen) als ’t ware geschubd; de slag- en +stuurpennen zijn zwart; een witte, achter het oog beginnende vlek +omgeeft de keel, een andere, afgeronde komt op de flanken voor. Het oog +is zeegroen, de snavel zwart, aan den wortel geelachtig, de naakte huid +van het aangezicht en van de keel geel, de voet zwart. Totale lengte 81 +à 92, vlucht 135 à 150, lengte van den vleugel 36, van +den staart 18 cM. De jonge Vogel is meer of minder grijs; de +bovendeelen zijn donker aschgrauw en op soortgelijke wijze als bij de +ouden geschubd; de onderdeelen zijn geelachtig of lichtgrijs.</p> +<p>Van Middel-Noorwegen af treft men den Aalscholver in geheel Europa +en gedurende den winter in verbazend grooten getale in Afrika aan; +bovendien leeft hij zeer veelvuldig in Middel-Azië en ook in +Noord-Amerika: van hier naar West-Indië, van daar naar +Zuid-Azië trekkend. Hier te lande broedt hij in kleine +koloniën, bij meren en plassen van Noord- en Zuid-Holland. Hij +bewoont de zee en het binnenwater, al naar de ligging van zijn +woonplaats. Steeds ontmoet men hem in groote rivieren of stroomen, die +door bosschen ingesloten zijn; zelfs vestigt deze brutale indringer +zich in de onmiddellijke nabijheid van bewoonde oorden, van waar men +hen bijna niet (en steeds met groote moeite) verdrijven kan. Eens is +het gebeurd, dat Aalscholvers in een stad verschenen en den kerktoren +als rustplaats kozen. In nog grooter aantal komen zij voor aan de zee, +hoewel slechts op bepaalde plaatsen, n.l. daar, waar de kust rotsachtig +en moeielijk genaakbaar, althans door een krans van klippen omgeven is. +In niet geringe hoeveelheid houden zij gedurende den winter in +zuidelijke zeeën verblijf.</p> +<div class="figure xd20e4140width"><img src="images/p2578.jpg" alt= +"Aalscholver (Phalacrocorax carbo). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"720" height="703"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Aalscholver</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phalacrocorax carbo</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Zij zijn zeer gezellig en blijven daarom in den regel tot groote of +kleine zwermen vereenigd. Gedurende de morgenuren visschen zij met +grooten ijver; de namiddag is aan de rust en aan de spijsvertering +gewijd; tegen den avond gaan zij nogmaals ter vischvangst uit; met +zonsondergang begeven zij zich te ruste. Als nachtkwartier dienen in +’t binnenland hooge boomen, die op eilanden in de stroomen of +meren staan; dezelfde boomen worden later als broedplaatsen gebruikt. +Op zee slapen zij op rotsachtige eilanden, waar zij een vrij uitzicht +hebben naar alle zijden en gemakkelijk af en aan kunnen vliegen. Zulke +eilanden zijn reeds op een afstand kenbaar aan de witte laag drek, +waarmede de Vogels hen bedekt hebben; deze zou ook bij ons ten slotte +een guanolaag worden, indien ons klimaat minder regenachtig was en wij +hier de tropische <span class="pagenum">[<a id="xd20e4151" href= +"#xd20e4151" name="xd20e4151">579</a>]</span>zon hadden, die onder +Peru’s hemel den vogeldrek doet uitdrogen. Zulk een bevoorrechte +zitplaats in zee trekt steeds de aandacht van den zeeman of van den +reiziger, het meest natuurlijk, wanneer zij met Aalscholvers bedekt is. +Op reeksen gerangschikt, ongeveer in den trant van een troep soldaten, +zitten de zwarte Vogels in schilderachtige houding op de rotspunten, +alle in dezelfde richting, naar de zee, kijkend; slechts weinige zitten +hier onbeweeglijk, ieder beweegt minstens één zijner +lichaamsdeelen, hetzij den hals en den kop, of de vleugels en den +staart. Het kwispelen en waaien met de vleugels houdt soms meer dan een +kwartier aan en heeft blijkbaar ten doel alle veeren geheel te drogen; +want later ziet men de Vogels roerloos in de zon zitten. Op zulke +rustplaatsen behoudt trouwens iedere Aalscholver de eens gekozen plek, +om de eenvoudige reden, dat het gaan hem moeite kost. Als men in een +boot een rotsachtig eiland in de zee nadert, ziet men de Vogels in de +eerste plaats den hals strekken en den kop bewegen, vervolgens op +plompe wijze heen weer trippelen en ten slotte vluchten. Slechts +weinige verheffen zich echter in de lucht en vliegen met fladderende +vleugelslagen rond; de meeste springen, bijna als Kikvorschen, van de +rotsen af in zee, duiken en zwemmen zoo ver mogelijk onder water, +voordat zij weer aan de oppervlakte verschijnen; de schrandere, +zeegroene oogen blijven voortdurend op de boot gericht; het duiken +wordt zoo noodig herhaald, totdat de gewenschte veiligheid verkregen +is.</p> +<p>Zij bewegen zich intusschen zoo snel, dat zelfs de beste, door +flinke roeiers bemande boot ze niet kan inhalen, kunnen tot op +aanzienlijke diepten duiken en lang onder water blijven, keeren daarna +voor een oogenblik naar den waterspiegel terug om snel te ademen en +verdwijnen weer. Bij het vervolgen van hun buit strekken zij het +lichaam, maken lange, krachtige streken met de roeiorganen en +doorklieven het water als een pijl uit den boog.</p> +<p>De vatbaarheid van de Aalscholvers voor ontwikkeling blijkt uit het +bekende feit, dat ze—o. a. ook de bij ons inheemsche +soort—door de Chineezen voor de vischvangst afgericht worden en +tot tevredenheid van hunne meesters arbeiden. De jongen worden reeds +vroeg medegenomen op het water, springen er op bevel van hun eigenaar +in, duiken en brengen den gevangen Visch naar boven. „Bij hoog +water,” verhaalt <span class="sc">Doolitle</span>, „zijn de +bruggen in Foetsjoe dicht bezet met toeschouwers, die met +belangstelling deze vischvangst gadeslaan. De visscher staat op een +vlot van bamboe, dat ongeveer 1 M. breed en 5 à 6 M. lang is, en +brengt dit met een roeiriem in beweging. Hij stoot of werpt de +Aalscholvers in het water; deze duiken dadelijk, of worden door het +slaan met den roeiriem gedwongen om zich naar de diepte te begeven. +Zoodra één hunner een Visch heeft buitgemaakt, komt hij +boven water met de prooi in den snavel en wil haar verslinden, hetgeen +verhinderd wordt door een draad of metalen ring, die hem los om den +hals is gelegd; goedschiks of kwaadschiks is hij dus wel genoodzaakt +naar het vlot terug te zwemmen. De visscher ijlt zoo snel mogelijk toe +om te verhoeden, dat de buit hem weder ontkomt, daar deze zijn best +doet om zich aan zijn vijand te ontworstelen hetgeen, vooral aan groote +Visschen soms na hevigen strijd gelukt. Met een zakvormig net, dat aan +een stok bevestigd is, wordt de Vogel op het vlot geheschen; hier wordt +hem den Visch afgenomen en krijgt hij tot belooning eenig voedsel; dit +kan eerst geschieden, nadat de ring weggenomen en hierdoor het slikken +mogelijk gemaakt is. Een korte rust wordt den Vogel gegund, voordat men +hem op nieuw aan ’t werk zet.”</p> +<p>Daar de Aalscholvers een onberekenbare schade toebrengen aan de +visscherij, kunnen zij op de binnenwateren niet geduld worden. Hun +vraatzucht is voorbeeldeloos groot. Eén van deze Vogels gebruikt +meer voedsel dan een mensch en evenaart in dit opzicht een Pelikaan. +Een gevangen Aalscholver kreeg eens van mij zooveel Visschen als hij +hebben wilde: in den loop van den morgen verslond hij 26, in de +namiddaguren bovendien nog 17 Voorns van gemiddeld 20 cM. lengte. Deze +vulden aanvankelijk niet slechts de geheele maag, maar ook den +slokdarm, die hierdoor tot een wanstaltige wijdte werd uitgezet, en +staken voor een deel zelfs boven het keelgat uit; zij werden echter zoo +schielijk verteerd, dat de keelholte en de slokdarm binnen twee uren +reeds leeg waren. „De Aalscholvers zouden,” schrijft +<span class="sc">Schlegel</span>, „in een bebouwd en overal +bewoond land als het onze, waarschijnlijk sedert lang tot de +zeldzaamheden behooren, indien er niet eenige plaatsen waren, waar men +ze, in gezelschap van Lepelaars en Reigers, rustig laat broeden. Dit +zijn b.v. het <span class="corr" id="xd20e4165" title= +"Bron: Horster-meer">Horstermeer</span>, tusschen Amsterdam en Utrecht, +en het zoogenaamde Schollevaarseiland, tusschen Rotterdam en Gouda +gelegen.”—Prof. <span class="sc">P. Harting</span> heeft in +Mei 1864 het Schollevaarseiland bezocht, en van zijn bevinding verslag +gegeven in het „Album der Natuur”. Aalscholvers nestelden +er toen reeds sedert 3 jaren niet meer, wel Reigers, Kwakken, Kleine +Reigers en eenige Lepelaars. Het Schollevaarseiland, dat dus reeds voor +35 jaar alleen historische rechten kon doen gelden op het eerste +gedeelte van zijn naam, verloor ongeveer 8 jaren later door de +droogmaking van den Prins-Alexander-polder ook alle aanspraak op den +naam van eiland. In de nabijheid van deze vroeger zoo merkwaardige +broedplaats van watervogels, n.l. langs de rivier de Rotte, komen, +volgens mededeelingen van den Heer <span class="sc">Van Pelt +Lechner</span>, de Aalscholvers ook thans nog overvloedig voor; zij +broeden er vooral op plekken, waar veel riet en lischdodden +groeien.</p> +<p>Herhaaldelijk is het voorgekomen, dat aan de oevers van een meer, +van een groot, waterrijk moeras enz. eenige weinige paren Aalscholvers +als tot dusver volkomen onbekende vreemdelingen verschenen, eenige +jaren achtereen daar broedden, misschien andere paren aanlokten, +waardoor weldra het aantal leden van de kolonie tot verscheidene +honderden paren was toegenomen. Men had ze dan allengs leeren kennen +als uiterst vraatzuchtige roovers, die het er op toelegden om den +vischvoorraad geheel te vernietigen. Alleen door een jarenlang +voortgezette, onmeedoogende vervolging gedurende den broedtijd kon men +ze eindelijk tot den aftocht nopen. De verdreven paren zochten dan +gezamenlijk, of vaker nog in verscheidene gezelschappen verdeeld, een +nieuwe vestigingsplaats op bij andere hiervoor geschikte, vischrijke +wateren, in den regel op vele mijlen afstands van de vroegere kolonie, +tot hen ook op hun nieuwe woonplaats een dergelijk lot werd bereid als +op de vorige. Zoo ontstonden en verdwenen in den loop der tijden nu +eens hier dan weer daar koloniën van <span class="corr" id= +"xd20e4177" title="Bron: Aalscholven">Aalscholvers</span>. Als op een +voor Aalscholvers geschikte plaats een Reiger- of Roeken-kolonie +voorkomt, wordt hierop door hen onmiddellijk beslag gelegd. De ledige +nesten worden zonder eenige plichtplegingen in bezit genomen; van een +deel der reeds bezette worden de eigenaars verdreven, indien de pas +aangekomen Vogels nog nesten te kort komen. Enkele nieuwe nesten +worden, zoo noodig, gebouwd. Aanvankelijk, <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4180" href="#xd20e4180" name= +"xd20e4180">580</a>]</span>en nog gedurende jaren, broeden de Reigers +of Roeken met de Aalscholvers gezamenlijk; ten slotte behouden deze het +rijk alleen, totdat de visschers om hun bedrijf voor ondergang te +behoeden, afdoende maatregelen nemen om de rooverbende te verdrijven. +Trouwens ook zonder tusschenkomst van den mensch zullen de Aalscholvers +slechts zeer zelden gedurende een lange reeks van jaren op dezelfde +plaats in het binnenland gevestigd kunnen blijven. De reden hiervoor is +gelegen in het uitgeput raken van den voedselvoorraad. Daar waar de +Aalscholvers in groote menigte voorkomen, visschen zij in een niet al +te lang tijdsverloop vijvers en meren leeg; zoodra dit het geval is, +moeten zij wel verhuizen. Gelukkig zijn zij grootendeels zeevogels en +ondergaat de rijkdom van de zee door hun werkzaamheid geen merkbare +vermindering. Bij voorkeur vangen zij Visschen, die, zooals de Schol in +zee en de Aal in het zoete water, op den bodem zich ophouden. Om ze +buit te maken, moeten zij natuurlijk zeer diep, niet zelden tot 30 +à 40 M. onder den waterspiegel duiken. Zij kunnen, zegt men, 3 +à 4 minuten onder water blijven.</p> +<p>In de zee voedt de Aalscholver zich waarschijnlijk uitsluitend met +Visschen; in het binnenland maakt hij ook jacht op andere Gewervelde +Dieren. In de diergaarde te Weenen merkte men op, dat de daar aanwezige +Aalscholvers zich in de vangst van Zwaluwen geoefend hadden; op heete +zomerdagen lagen zij met diep ingezonken lichaam in ’t water en +loerden met achterwaarts gebogen kop en geopenden snavel op de heen en +weer schietende Zwaluwen; een gunstig oogenblik waarnemend, strekten +zij den hals, pakten de niets kwaads vermoedende Zwaluw, voordat deze +kon uitwijken, doodden haar met een krachtigen beet en verslonden haar. +Op de Fär-öer zijn de Aalscholvers gehaat, omdat zij zelfs +lammeren aanvallen, hun gaten in ’t lijf vreten en ten slotte +dooden.</p> +<p>De Aalscholvers bouwen hun nest bij voorkeur op boomen, maar +behelpen zich, in geval van nood, met holen in vooruitstekende rotsen +en dergelijke broedplaatsen. Gewoonlijk verschijnen de voor ’t +broeden geschikte Vogels in April en leggen reeds in ’t einde van +deze maand 3 à 4 kleine, langwerpige eieren, welker stevige, +gedeeltelijk met een wit kalklaagje bedekte schaal een blauwachtig +groene kleur heeft. Beide ouders broeden beurtelings gedurende +omstreeks 4 weken en voeren gemeenschappelijk hunne jongen groot. Deze +groeien betrekkelijk snel, worden door hunne ouders zeer geliefd, maar +in tijd van gevaar niet, althans niet tegen den mensch, verdedigd.</p> +<p>Wegens hun sluwheid en voorzichtigheid zijn de Aalscholvers niet +altijd gemakkelijk te schieten; licht gelukt dit den jager, die hen +opwacht onder den boom, die hun tot slaapplaats dient, het best +natuurlijk in den voortplantingstijd.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gekuifde Aalscholver</span> of <span class= +"ex">Gekuifde Waterraaf</span> (<i lang="la-x-bio">Phalacrocorax +graculus</i>) bewoont met den zooeven genoemden het noordelijkste deel +van diens verbreidingsgebied en vervangt hem in nog noordelijker +gewesten. Zijn staart bestaat uit 12 pennen, de kuif, die echter alleen +bij zeer oude Vogels voorkomt, uit naar voren gekromde veeren van +ongeveer 4 cM. lengte. Met uitzondering van de dofzwarte slag- en +stuurpennen zijn alle bovendeelen op zwarten, zwak koperachtig +glinsterenden grond schubsgewijs geteekend door de donker fluweelzwarte +kanten der veeren; alle overige deelen zijn glanzig zwartgroen. Het oog +is saffiergroen, de snavel zwart met weinige bruine vlekken, de +ondersnavel aan den wortel citroengeel, de voet zwart. Totale lengte 65 +à 70 cM. De jongen zijn van boven op grijsachtig vaalbruinen +grond donkerder geschubd, van onderen grootendeels wit.</p> +<p>Van de rotsachtige eilanden van Schotland en van ’t zuiden van +Skandinavië strekt het verbreidingsgebied van den Gekuifden +Aalscholver zich naar ’t noorden uit over alle kusten van de +Poolzee, die tot de Oude Wereld behooren; in den winter begeeft hij +zich op den trek tot op de breedte van Noord-Afrika. Na zware +noordwesterstormen dwaalt hij soms, doch zeer zelden naar onze kust +af.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Slanghalsvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Plotinae</i>) omvatten slechts één gelijknamig +geslacht (<i lang="la-x-bio">Plotus</i>); zij kenmerken zich door +<span class="corr" id="xd20e4216" title="Bron: hnn">hun</span> zeer +gestrekten romp, buitengewoon langen, dunnen hals, kleinen, platten kop +en langen, rechten, zwakken, spoelvormigen, aan de zijranden +fijngezaagden, zeer spitsen snavel. Er zijn slechts 3 soorten van dit +geslacht bekend.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Afrikaansche Slanghalsvogel</span> (<i lang= +"la-x-bio">Plotus Levaillantii</i>) is grootendeels zwart met +metaalachtig groenen weerschijn. Een zeer fraai effect maakt de breede, +zilverwitte streep op ieder van de veeren van den rug en op de +vleugeldekveeren; de buitenvlag der groote vleugeldekveeren is +grijsbruin of kastanjebruin; de hals is roestkleurig; een streep, die, +bij het oog beginnend, langs den hals naar beneden loopt, heeft een +zwartbruine kleur, eene andere daaronder is wit. Het oog is roodachtig +geel, de naakte plek aan den kop geelgroen, de snavel hoornkleurig, de +voet groenachtig grijs. Totale lengte 86 cM. Deze soort komt voor op +alle wateren ten zuiden van 15° N.B. tot aan Kaapland.</p> +<p>Bij den <span class="ex">Indischen Slanghalsvogel</span> (<i lang= +"la-x-bio">Plotus melanogaster</i>), die op het vaste land van +Indië tot China, den Indischen Archipel en Australië wordt +aangetroffen, zijn de groote vleugeldekveeren wit of rosachtig en +hebben niet slechts aan den binnen-, maar ook aan den buitenrand een +zwarten zoom.</p> +<p>Bij den <span class="ex">Amerikaanschen Slanghalsvogel</span> of +<span class="ex">Anhinga</span> (<i lang="la-x-bio">Plotus +anhinga</i>), die van <span class="corr" id="xd20e4248" title= +"Bron: Puraguay">Paraguay</span> tot in het zuiden van Noord-Amerika +voorkomt, zijn de groote vleugeldekveeren witachtig grijs zonder +zwarten zoom aan de buitenvlag.</p> +<hr class="tb"> +<p>De Slanghalsvogels bewonen stroomen, meren en moerassen, in welker +nabijheid boomen groeien, of liever nog zulke, die boomrijke eilanden +omgeven. Van de boomen vliegen zij ’s morgens uit om op de jacht +te gaan; naar de boomen keeren zij terug om te slapen of te rusten; op +de boomen staat ook in den regel hun nest. Evenals de Aalscholvers +rusten en broeden zij soms ook wel op rotsen; dit geschiedt +ongetwijfeld alleen, wanneer het hun aan boomen ontbreekt.</p> +<p>Moeilijk zou men een beteren naam voor dezen Vogel kunnen bedenken +dan die, welke de Hottentotten hem gegeven hebben. Zijn hals herinnert +aan een Slang, niet slechts door de teekening, maar ook door de +beweging. Als de Vogel tusschen den waterspiegel en den bodem van +’t meer zwemt, gelijkt zijn beweging op die van een Slang, zoo +ook wanneer de hals bliksemsnel vooruitgestoken wordt bij het afweren +van een vijand of bij het aanvallen op den buit. Alle Slanghalsvogels +zwemmen meesterlijk en duiken nog beter. Met hen vergeleken zijn zelfs +de Aalscholvers <span class="pagenum">[<a id="xd20e4258" href= +"#xd20e4258" name="xd20e4258">581</a>]</span>stumpers. Op plaatsen waar +zij zich op hun gemak met de vischvangst kunnen bezighouden en zich +volkomen veilig achten, zwemmen zij halflijfs ingedompeld aan de +oppervlakte; zoodra zij echter een mensch of een gevaarlijk dier +bespeuren, laten zij zich zoo diep zakken, dat alleen de dunne hals +zich boven den waterspiegel verheft. Door dit middel onttrekt de +Slanghalsvogel zich zeer gemakkelijk aan de waarneming; men kan dicht +bij hem langs gaan, zonder hem op te merken, zelfs wanneer hij zich in +volkomen open water beweegt. Tusschen riet, struiken en dergelijke +voorwerpen weet hij zich, als hem dit noodig voorkomt, zelfs voor het +scherpzichtigste oog te verbergen. Een afstand van meer dan 60 M. legt +hij in minder dan één minuut af; naar het schijnt, +beweegt hij zich onder water veel sneller dan zwemmend aan de +oppervlakte<span class="corr" id="xd20e4260" title= +"Niet in bron">.</span> Hij heeft een waggelenden, doch betrekkelijk +snellen gang: in de boomtakken toont hij een behendigheid, die men niet +van hem verwacht zou hebben; daar hij zich niet slechts aan de takken +kan vasthouden, maar ook op deze heen en weer kan loopen; in ’t +laatstgenoemde geval moet hij zich echter met de uitgespreide vleugels +in evenwicht houden en ook den snavel tot steun gebruiken. Zijn vlucht +gelijkt zoozeer op die van den Aalscholver, dat men den eenen Vogel +voor den anderen zou kunnen houden.</p> +<p>Ook door hun wijze van visschen komen beide Vogels overeen; zij +duiken van den waterspiegel af in de diepte, waar zij door snel te +roeien de Visschen achterhalen, die zij vervolgens door het plotseling +strekken van den hals grijpen. Zij hebben zeer veel voedsel noodig, +daar zij buitengewoon vraatzuchtig zijn. Wel kunnen zij, evenals de +overige van jacht en vischvangst levende Vogels, zonder groot bezwaar +dagen achtereen vasten; gewoonlijk echter behoeven zij dit niet te +doen, daar hun disch ruim genoeg voorzien is.</p> +<p>De Slanghalsvogels broeden op boomen. Hunne nesten zijn van doode +takjes gebouwd en gelijken op die van Reigers. Gewoonlijk vindt men er +4 à 8 op één hoogen boom, het liefst op zulk een, +die in het water staat. Van hun broeden valt over ’t algemeen +hetzelfde op te merken als van dat van den Aalscholver; ook zij leggen +3 of 4 eieren, die lichtgroen van kleur en met een kalklaagje bedekt +zijn.</p> +<p>Bij behoorlijke verzorging kunnen zij het leven in gevangenschap +even goed verdragen als hunne verwanten; zeer spoedig worden zij +eenigermate tam; een innige gehechtheid aan hun verzorger komt voor bij +exemplaren, die door den mensch zijn grootgebracht.</p> +<div class="figure xd20e4269width"><img src="images/p2581.jpg" alt= +"Afrikaansche Slanghalsvogel (Plotus Levaillantii). ¼ v. d. ware grootte." +width="720" height="712"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Afrikaansche +Slanghalsvogel</span> (<i lang="la-x-bio">Plotus Levaillantii</i>). +¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>In afgelegen gewesten, waar de mensch zich zelden vertoont, zijn de +Slanghalsvogels zoo weinig schuw, dat hun jacht weinig moeite kost. De +jager tracht gewaar te worden, op welken boom zij slapen, gaat des +namiddags onder dezen boom staan en wacht de komst van de Vogels af. Na +het schot laten alle overlevenden zich in ’t water vallen, als +waren zij dood, duiken naar de diepte en verschijnen hier en daar met +den hals weer boven den waterspiegel, gewoonlijk echter op plaatsen, +waar zij tusschen riet of takken zeer goed verborgen zijn.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Rotspelikanen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Sulinae</i>) hebben een tamelijk grooten kop, een forschen, +rechten snavel, die den kop in lengte overtreft, van achteren verdikt +en afgerond, nader bij de spits zijdelings samengedrukt. De bovensnavel +is aan de spits een weinig naar <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e4290" href="#xd20e4290" name="xd20e4290">582</a>]</span>beneden +gekromd, aan de zijranden met fijne, achterwaarts gerichte +„tandjes” bezet; zijn rug is door overlangsche groeven van +de zijstukken afgescheiden, zoodat het geheel aan drie boven elkander +gelegen kaken doet denken; in deze groeven zijn de zeer kleine +neusgaten gelegen. Tusschen de beide onderkaakshelften, die tot dicht +bij de spits vaneengescheiden zijn, blijft een groote ruimte over, +welke gevuld is met een huid, waarvan een smalle strook, die zich over +’t midden tot aan de keel uitstrekt, onbevederd is; de grenslijn +tusschen de bevederde en de naakte huid loopt onder het oog langs, +buigt zich naar voren en is vervolgens achterwaarts gericht tot aan den +mondhoek. De dikke hals is middelmatig lang; de smalle vleugels zijn +lang, wegens de groote lengte van den voorarm; de zeer korte voeten +hebben 4 lange, naar voren gerichte, door zwemvliezen vereenigde +teenen; de beide middelste pennen van den meer dan middelmatig langen +staart zijn lansvormig verlengd. Het glad aanliggende vederenkleed is +meestal wit. De 9 bekende soorten van deze onderfamilie gelijken veel +op elkander. In den gematigden gordel van het noorder en het zuider +halfrond bewonen zij de zee, die zij niet anders dan in den +voortplantingstijd verlaten om bij honderden en duizenden +broedkoloniën te vormen op eenzame, steile, hoog boven den +waterspiegel uitstekende eilanden en klippen, vanwaar zij zich +gedurende den broedtijd nooit zeer ver verwijderen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Jan-van-Gent</span> (<i lang="la-x-bio">Sula +bassana</i>) is, met uitzondering van de bruinzwarte handpennen, wit, +op den bovenkop en den achterhals met een geelachtigen tint, in de +jeugd op de bovenzijde zwartbruin met witte vlekken, aan de onderzijde +op lichten grond met donkerder vlekken en stippels. Het oog is geel, de +snavel blauwachtig, de voet groen, de naakte huid aan de keel zwart. +Totale lengte 98, vlucht 190, lengte van den vleugel 62, van den staart +26 cM. Het wijfje is iets kleiner.</p> +<p>Deze Vogel bewoont alle zeeën van het noordelijk halfrond van +70° N.B. tot bij den keerkring. Hij is veelvuldig in de buurt van +IJsland en van de Fär-öer, van de Orkaden en de Hebriden, +zeldzamer bij de Noorsche kust, ’s winters aan onze kust niet +zeldzaam na stormachtig weer, hoewel men hier voor ’t meerendeel +jonge exemplaren aantreft; hetzelfde geldt van Noord-Duitschland en +Frankrijk; aan de Amerikaansche kust en in het noordelijke deel van de +Stille Zuidzee komt hij in grooten getale voor. Enkele zijn tot diep in +Duitschland afgedwaald. Voor bepaalde eilanden of kustgedeelten toont +hij een zekere voorliefde. Zoo mogelijk brengt hij den nacht aan den +vasten wal door, in den regel op hooge, steile rotsen, welker voet door +de zee bespoeld wordt, waar hij de zee voortdurend kan zien. Op deze +rotsen broeden de Vogels gezellig. Aan zijn zuidelijkste broedkolonie, +het kleine, rotsachtige eiland Bass voor den ingang van den Firth of +Forth aan de oostkust van Schotland, waar duizende paren nestelen, +dankt de Jan-van-Gent zijn wetenschappelijken soortnaam en den naam +„<span class="ex">Bassaangans</span>”, die hem soms gegeven +wordt.</p> +<p>Hij vliegt voortreffelijk, hoewel minder goed dan de Stormvogels en +Meeuwvogels; minder dikwijls maakt hij van zijne zwemorganen gebruik, +misschien niet anders dan om gedurende korten tijd een weinig te +rusten; buiten den broedtijd bezoekt hij het land alleen om te slapen. +Reeds het staan schijnt hem te vermoeien; hij maakt dan met zijn korte +pooten een zeer linksche vertooning; zijn gang is zeer onbeholpen en +verdient nauwelijks den naam van waggelen; ook het zwemmen heeft +ondanks zijne krachtige zwempooten niet veel te beteekenen. Zijn +voedsel verkrijgt hij, door zich van een zekere hoogte in ’t +water te storten, waarin hij met zooveel geweld doordringt, dat hij +zich soms op verborgen klippen den kop te pletter stoot. Zijn stem +bestaat uit kort afgebroken, krassende geluiden, die men ongeveer door +de teekens „rab rab rab” voorstellen kan. De jongen maken, +naar men zegt, een afschuwelijk krijschend geluid.</p> +<p>De Jan-van-Gent, wiens Nederlandsche naam misschien een verbastering +is van den Engelschen naam (<span class="ex">Gannet</span>) wordt in +verschillende talen aangeduid op een wijze, die hem als een +buitengewoon dom dier aan de kaak stelt. Zoo noemen de Duitschers hem +„<span class="ex">Tölpel</span>”, de Nederlandsche +vertaling van dit woord („sul”) gelijkt op den naam, die +deze Vogel op Fär-öer draagt („<span class= +"ex">Soela</span>”) en waarvan de wetenschappelijke term +(<i lang="la-x-bio">Sula</i>) is afgeleid. Een verwante soort met +bruine veeren, die de tropische zeeën bewoont (<i lang= +"la-x-bio">Sula fusca</i>), heet bij de Engelschen „<span class= +"ex" lang="en">Booby</span>” (= „domkop”). Daar deze +Vogels niet in de gelegenheid zijn geweest om den mensch te leeren +kennen, gedragen zij zich in zijn tegenwoordigheid dikwijls +zóó, dat zij de bedoelde namen schijnen te verdienen. +Vooral is dit het geval, wanneer zij, door den storm buiten hun koers +gebracht, naar den vasten wal zijn afgedwaald, of op een andere wijze +ergens zijn gekomen, waar zij de zee niet meer kunnen zien. Zij zijn +dan dadelijk hun bezinning kwijt. Door het voor hen zeer ongewone +vasten meer nog dan door de langdurige vlucht uitgeput, blijven zij +stil op den grond zitten en laten zich, hoewel niet zonder tegenstand, +met de handen grijpen of mishandelen. Ook door langdurige vervolging +schijnen zij niet wijzer te worden. In het binnenland en zelfs op +Noordzee-eilanden treft men ze nooit anders dan in genoemden +jammerlijken toestand aan. Het landvolk zegt, dat deze Vogels uit de +lucht regenen, daar zij soms na een hevig onweer plotseling op een veld +gevonden worden; men vindt ze hier echter ook wel bij volkomen helder +en stil weer. Het onnoozelst is het gedrag van den Jan-van-Gent, nadat +men hem zijn ei heeft ontnomen; naar men zegt, gaat hij dan toch voort +met broeden op het ledige nest en braakt zelfs ten behoeve van zijn +niet meer aanwezig jong de Visschen uit, die hij met dit doel in den +krop bewaard en medegevoerd heeft.</p> +<p>Jegens andere Vogels zijn de Rotspelikanen boosaardig en bijtlustig; +op plaatsen, waar zij in grooten getale bijeenkomen, komt aan het +twisten en bijten geen einde. Hun kolossale snavel is een zoo +gevaarlijk wapen, dat zij geen andere Zeevogels behoeven te vreezen; +toch brengen, naar het schijnt, de Fregatvogels en de Roofmeeuwen hen +zoozeer in ’t nauw, dat zij den pas verzwolgen buit aan hunne +vervolgers afstaan.</p> +<p>Ieder, die Rotspelikanen in de nabijheid van hunne broedplaatsen +heeft waargenomen, begrijpt dat zij guanolagen kunnen doen ontstaan. +Hunne zwermen verduisteren het zonlicht; het geschreeuw bij hunne +broedkoloniën is oorverdoovend. Zij vertoeven er van het einde van +April tot omstreeks October. De nesten zijn zoo dicht naast elkander +gebouwd, dat er op vele plaatsen geen ruimte om te gaan tusschen +overblijft.</p> +<p>Het nest is een onordelijk opeengestapelde hoop zeeplanten. De +eerstaangekomen Vogels bouwen het zeer groot, de latere klein, omdat +zij tevreden moeten zijn met de overschietende ruimte. Ieder wijfje +legt <span class="pagenum">[<a id="xd20e4337" href="#xd20e4337" name= +"xd20e4337">583</a>]</span>slechts één betrekkelijk +klein, door een kalkkorst omgeven ei, dat er aanvankelijk wit uitziet, +maar gedurende het broeden door de werking van het nestmateriaal een +vuil geelbruine kleur aanneemt. Op St. Kilda wordt ieder jaar een ware +slachting onder de jonge Vogels aangericht. De buit wordt van de rotsen +naar beneden in zee geworpen en daar in booten gepakt; op de +Edinburgsche markt zijn steeds koopers voor dit wild te vinden.</p> +<hr class="tb"> +<p>De familie der <span class="ex">Pelikaanvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pelecanidae</i>) bestaat uit de grootste en meest in +’t oog loopende leden van de orde; zij zijn vooral gekenmerkt +door den kolossalen, als totebel dienstdoenden snavel; deze bestaat uit +een door de onderkaak gevormden keelzak, waarop de bovensnavel als een +deksel past. Het deksel is zeer lang, geheel en al vlak en van den +wortel tot bij de spits nagenoeg overal even breed, hier echter +afgerond; de snavelrug strekt zich als een duidelijk zichtbare kiel +over den geheelen snavel uit en vormt aan de spits een klauwvormigen, +dikken haak. Aan de binnen- of onderzijde van het deksel, aan het +gehemelte, bevinden zich scherpe, fijne dwarslijstjes en aan +weerskanten een scherpkantige, dubbele, overlangsche lijst, in welker +tusschenruimte het raam van den keelzak komt te liggen. Dit raam wordt +gevormd door de zeer zwakke, dunne, lage, buigzame onderkaakshelften, +die aan de spits samenkomen; het steunt den rand van den buitengewoon +wijden, opmerkelijk rekbaren, vliezigen keelzak. Het mannetje en het +wijfje zijn gelijk van kleur, de jongen en de ouden echter zeer +verschillend.</p> +<div class="figure xd20e4349width"><img src="images/p2583.jpg" alt= +"Pelikaan (Pelecanus onocrotalus). ​1⁄7​ v. d. ware grootte." +width="678" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Pelikaan</span> (<i lang= +"la-x-bio">Pelecanus onocrotalus</i>). ​1⁄7​ v. d. +ware grootte.</p> +</div> +<p>De Pelikanen komen in alle werelddeelen voor en hebben een zeer +uitgestrekt verbreidingsgebied; zij bewonen den warmen aardgordel en de +naburige gedeelten van de beide gematigde zonen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De algemeenste en meest verbreide van de 6 soorten dezer familie is +de <span class="ex">Pelikaan</span> of <span class="ex">Kropgans</span> +(<i lang="la-x-bio">Pelecanus onocrotalus</i>), met zijne verwanten de +grootste van alle zwemvogels. De kop prijkt met een kuif, die uit +lange, rondachtige veeren bestaat. Het vederenkleed is bij den +volwassen Vogel wit met rozeroode tint; de handpennen zijn echter +bruin, de voorborst is geel. Het oog is hoogrood, de naakte plek er +omheen geel, de snavel grijsachtig met roode en gele stippels, de +keelzak blauwachtig geel geaderd, de voet licht vleeschkleurig. De +kleur van den mantel der jongen is een mengeling van bruin en grauw; de +onderzijde is aschgrauw. De lengte kan bij het wijfje 140, bij het +mannetje 180 cM. bedragen, maar loopt zeer uiteen.</p> +<p>Van Zuid-Hongarije af is de Pelikaan over het grootste deel van +Afrika en Zuid-Azië verbreid. In Zuid-Europa komt hij tegen het +einde van April of in het begin van Mei op zijne broedplaatsen en +verlaat het land weer in October. Na den broedtijd zwerft hij rond en +overschrijdt dan soms de grenzen van zijn gebied; zelfs midden in +Duitschland heeft men hem aangetroffen. Aan het Boden-meer heeft zich +eens een troep van 130 stuks vertoond.</p> +<p>Het aantal der vischetende Vogels, die op de Egyptische meren en op +die van Noord-Afrika in ’t algemeen voedsel vinden, is zoo +onbeschrijfelijk groot, dat iemand, die deze gewesten niet kent, er +onmogelijk een juiste voorstelling van kan verkrijgen. Bij de +<span class="pagenum">[<a id="xd20e4377" href="#xd20e4377" name= +"xd20e4377">584</a>]</span>strandmeren van Egypte, op het door den Nijl +overstroomde land, verder zuidwaarts bij den Witten en den Blauwen Nijl +en de daarmede verbondene meren; voorts op de Roode Zee ziet men soms +zulke ontzaglijke Pelikanenzwermen, dat het niet mogelijk is er een van +te overzien. Zij bedekken in den letterlijken zin van ’t woord +een oppervlakte van verscheidene vierkante KM., drijven als reusachtige +waterleliën op de meren of omzoomen als een langen, witten muur +het strand en de eilanden, terwijl zij zich door de zon laten verwarmen +of hun vederenkleed in orde brengen. Op de kleine eilanden, waar deze +Vogels neergestreken zijn om te slapen; bedekken zij alle boomen zoo +dicht, dat deze, op een afstand gezien, niets anders schijnen te dragen +dan groote, witte bloemen, die de groene bladeren geheel verbergen. +Vluchten van 10 à 12 stuks zijn zeldzaam, troepen van honderden +en duizenden gewone verschijnselen. Als de lente nadert, verdeelen deze +zwermen zich eenigzins, omdat dan vele van de Vogels, die gedurende den +winter vereenigd waren, naar het zuiden van Europa trekken om daar te +broeden en zij, die in Egypte of andere landen van Noord-Afrika +blijven, geen broedplaatsen vinden, waar zij alle gezamenlijk kunnen +nestelen; ook dan nog ziet men talrijke troepen, die echter uit jonge +Vogels bestaan.</p> +<p>De Pelikanen maken geen onderscheid tusschen zoet en zout, maar wel +tusschen diep en ondiep water. Door het luchtkussen onder hun huid +missen zij het vermogen om hun lichaam onder water te brengen; zij +liggen als een kurk aan de oppervlakte en houden zich daarom +uitsluitend op in water van zulk een diepte, dat zij het met hun hals +en totebel-snavel kunnen uitvisschen. Te dien einde vereenigen zij zich +op de ondiepe gedeelten van het water, verspreiden zich in een zekere +orde over een uitgestrekte ruimte en visschen nu, hoe langer hoe meer +opeendringend, het tusschen hen liggende water leeg. Op de meren en de +ondiepe gedeelten van de zee scharen zij zich in een groote, +halvemaanvormige reeks en roeien naar het strand; ook groepeeren zij +zich wel in een kring, die langzamerhand verkleind wordt; op smalle +rivieren of kanalen verdeelen zij zich in twee troepen, die ieder een +aaneengesloten reeks vormen, beide reeksen zwemmen naar elkander toe en +visschen op deze wijze een bepaald deel van ’t water schoon leeg. +Hun totebel-snavel is uitnemend geschikt voor het vangen en vasthouden +van den buit. In den regel eten de Pelikanen niets anders dan Visschen; +soms vangen zij echter ook andere Gewervelde Dieren. Jonge zwemvogels, +die zich in hun nabijheid wagen, loopen steeds gevaar; het inslikken +van halfvolwassen Eenden kost hun geen moeite. Hun slokdarm is zoo +wijd, dat een mansvuist er met gemak doorheen gestoken kan worden; meer +dan eens heeft men gevangen Pelikanen met de hand Visschen uit de maag +genomen.</p> +<p>Hun gang gaat gepaard met een tamelijk rechtstandige houding van den +romp en is langzaam en waggelend, hoewel eigenlijk niet plomp; soms +doen zij betrekkelijk lange wandelingen te voet; ook in de boomkronen +weten zij zich zeer goed te bewegen. Als er boomen in de nabijheid +zijn, zoeken zij deze in den regel op, om in de kroon te rusten, zich +door de zon te laten koesteren of hunne veeren in orde te brengen. Zij +zwemmen zonder merkbare inspanning, snel en langen tijd achtereen. Hun +wijze van vliegen is prachtig. Vermoedelijk zijn hunne zintuigen niet +minder scherp dan die van de overige Roeivoetigen; hunne verstandelijke +vermogens schijnen grooter te zijn dan die van hunne verwanten. Op +plaatsen, waar zij de menschen niet vertrouwen, gedragen zij zich +buitengewoon voorzichtig, op andere plaatsen daarentegen zijn zij zoo +argeloos als tamme Vogels; in de havensteden van het zuidelijke +gedeelte der Roode Zee b.v. zwemmen zij onbezorgd rond tusschen de +schepen en laten zich door de schippers voederen, gelijk onze Zwanen +door de wandelaars. Zij letten echter op iedere poging tot vervolging +en onderscheiden een mensch, die hen eens bedreigd heeft, zonder fout +van alle overigen. De gevangen Vogels kunnen merkwaardig tam worden en +geraken zonder opzettelijke africhting aan het vrij uit- en invliegen +gewoon. Een tamme Pelikaan, die te Sao Paulo de Loanda vrij rondliep, +mengde zich ’s avonds gaarne onder de menschen, die voor hun +vermaak wandelden en luisterde schijnbaar met genoegen naar de +muziek.</p> +<p>De Pelikanen hebben een geregelde dagverdeeling. De vroege +morgenuren worden voor de jacht gebruikt. Tegen 10 uur in den +voormiddag hebben alle zich verzadigd en begeven zich nu naar een voor +hen bijzonder aanlokkelijke zandplaat of boomgroep, om hier uit te +rusten, hun spijs te verteren en tevens hunne veeren te ordenen en op +nieuw in te smeren. Tot tegen den middag komen voortdurend nog Vogels +aanvliegen; van minuut tot minuut wordt het gezelschap dus talrijker. +Des namiddags tusschen 3 en 4 uur begint het weer af te nemen; bij +troepen te gelijk gaan de Vogels nogmaals visschen. Deze tweede +jachttocht duurt tot zonsondergang; daarna begeven alle zich naar hun +slaapplaats.</p> +<p>In Zuid-Europa zijn de broedkoloniën der Pelikanen in moerassen +en meren gevestigd. „Deze plaatsen zijn uiterst moeielijk te +bereiken,” zegt <span class="ex">Graaf</span> <span class= +"sc">Von der Mühle</span>; „op de hier voorkomende drijvende +eilanden bevinden zich dicht opeengedrongen de meestal natte of +vochtige nesten, die door het neertrappen van riet en biezen op lompe +wijze vervaardigd zijn. De geheele omtrek is bedekt met hunne +vloeibare, witte uitwerpselen; deze en de talrijke Visschen, die bij +het voederen van de jongen verloren gingen en nu verrotten, verbreiden +in dit warme jaargetijde een walgingwekkenden, onverdraaglijken, +verpestenden stank.” Het nest moet voor het broeden 3 à 5 +betrekkelijk kleine eieren bevatten; de blauwachtig witte eischaal is +altijd met een dikke kalklaag bedekt. De jongen, die na een broedtijd +van 38 dagen het ei verlaten, komen in een grijs donskleed ter wereld, +zien er zeer onnoozel uit, maken groot misbaar met hun heesche en +sjirpende stem en zijn in alle opzichten leelijke schepsels.</p> +<p>De jager, die bij de slaap- of rustplaatsen van de Pelikanen post +vat, kan zonder veel moeite zoovele van deze Vogels dooden, als hij +wil; zij hebben reeds aan eene lading fijne hagel genoeg.</p> +<hr class="tb"> +<p>Beter dan eenige andere zeevogel kan de <span class= +"ex">Fregatvogel</span> (<i lang="la-x-bio">Atagen aquila</i>) met een +Arend vergeleken worden. De door hem vertegenwoordigde familie der +<span class="ex">Fregatvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Atagenidae</i>) kenmerkt zich door den slanken romp, den +krachtigen hals, een middelmatig grooten kop met een snavel, die +anderhalf maal zoo lang is en van voren in een haakvormig naar beneden +gebogen spits uitloopt, door den zeer korten, krachtigen voet met +bevederden loop en lange teenen, waarvan drie naar voren gericht en +door zeer diep uitgesneden zwemvliezen verbonden zijn (ook de +achterteen is door een vlies, dat echter zeer smal is, aan <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4412" href="#xd20e4412" name= +"xd20e4412">585</a>]</span>den binnensten voorteen gehecht; elke teen +is met een scherp gebogen, puntigen klauw gewapend), door de +buitengewoon lange en scherpe vleugels en den zeer langen en diep +gegaffelden staart. Het geraamte is buitengewoon licht, het +luchtzakkenstelsel zeer uitgestrekt; opmerking verdient een vliezigen +keelzak, die willekeurig met lucht gevuld en geledigd kan worden.</p> +<p>Het vederenkleed van het volwassen mannetje is bruinachtig zwart met +metaalachtig groenen en purperen weerschijn op den kop, den nek, den +rug, de borst en de zijden, grijsachtig getint op de vleugels, +bruinachtig op de bovenarmpennen en staartveeren. Het oog is +donkerbruin, dikwijls grijsbruin, omgeven door een purperblauwe, naakte +plek; de snavel is lichtblauw aan den wortel, wit in het midden en +donker hoornkleurig aan de spits; de keelzak is oranjerood, de voet aan +de bovenzijde licht karmijnrood, aan de onderzijde oranjekleurig. +Hoewel de totale lengte van dezen Vogel 103, zijn vlucht 230, de lengte +van den vleugel 65, die van den staart 47 cM. bedraagt, weegt hij toch +slechts weinig meer dan 1.5 KG.</p> +<p>De Fregatvogel bewoont den oceaan tusschen de keerkringen. Hoewel +men hem op een afstand van 200 à 400 zeemijlen van het +naastbijgelegen land aangetroffen heeft, verwijdert hij zich gewoonlijk +niet verder dan 15 of 20 zeemijlen van de kust, die hij geregeld, +vooral bij ongunstige weersgesteldheid, weer opzoekt. Als de morgen +aanbreekt, verlaat hij zijn slaapplaats en trekt, nu eens onder het +beschrijven van kringen boven in de lucht, dan weer in den wind op +vliegend, naar zee, vischt hier, tot hij verzadigd is en keert met +gevulden maag en slokdarm naar het land terug; wanneer er een storm in +aantocht is, doet hij dit reeds in den voormiddag, anders eerst in de +namiddaguren.</p> +<p><span class="sc">Audubon</span> is, evenals andere waarnemers, +geneigd, om den Fregatvogel voor den snelst vliegenden zeevogel te +houden. De Zeezwaluwen en de Meeuwen, hoe behendig zij ook zijn, worden +door hem zonder moeite ingehaald. „De Havik, de Slechtvalk en de +Giervalk, die ik voor de snelste Valken houd, moeten hun prooi wel over +een afstand van 800 M. vervolgen, voordat zij haar kunnen grijpen: de +Fregatvogel daarentegen, wiens scherpzichtige oogen een wijden kring +beheerschen, schiet van een groote hoogte bliksemsnel neer op den +Vogel, die zoo even het geluk had een Visch te vangen, snijdt hem +iederen uitweg af en dwingt hem den reeds verzwolgen buit weer uit te +spuwen.” Onder het vliegen geeft hij voortdurend acht op de +bewegingen der roofvisschen en Dolfijnen, stort zich, zoodra de door +hen vervolgde Vliegende Visschen boven het water opgestegen zijn, te +midden van deze, vangt er één in de vlucht of schiet den +in ’t water teruggekeerden buit nog in de diepte achterna. Indien +hij zijn prooi niet op de meest doelmatige wijze met den snavel +gegrepen heeft, laat hij haar weer los, achterhaalt haar onder ’t +vallen, nog voordat zij het water bereikt heeft en tracht haar dan op +een betere wijze te vatten. Dit geschiedt soms twee- of driemaal +achtereen. Niet zelden vliegen de Fregatvogels uren lang in hooge +luchtlagen rond, even vlug en vaardig als Gieren en Arenden, waaraan +zij trouwens ook in vele andere opzichten herinneren. Soms jagen zij +elkander spelenderwijs na, en maken dan de verwonderlijkste draaiingen +en zwenkingen; alleen wanneer zij zich in een bepaalde richting +voortspoeden, slaan zij langzaam met de vleugels. Op den vasten grond +kunnen zij zich niet redden; op het water schijnen zij niet veel +bekwamer te zijn; men heeft ze althans nog nooit zien zwemmen. Van het +dek van een schip kunnen zij niet opvliegen; op een vlakken, zandigen +oever zijn zij verloren, wanneer een vijand hen bedreigt. Daarom kiezen +zij tot rustplaats geen andere boomen dan die, welke een voldoende +speelruimte voor het wegvliegen aanbieden.</p> +<div class="figure xd20e4422width"><img src="images/p2585.jpg" alt= +"Fregatvogel (Atagen aquila) ⅕ v. d. ware grootte." width="720" +height="617"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Fregatvogel</span> (<i lang= +"la-x-bio">Atagen aquila</i>) ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Alle zintuigen van den Fregatvogel zijn zeer goed ontwikkeld, vooral +zijn gezicht is uitmuntend. Op een groote hoogte kan hij, naar men +zegt, zeer kleine vischjes, die dicht bij den waterspiegel zwemmen, +goed <span class="pagenum">[<a id="xd20e4433" href="#xd20e4433" name= +"xd20e4433">586</a>]</span>onderscheiden en dus een uitgebreid gebied +volkomen beheerschen. Een eigenaardigen indruk schijnen heldere kleuren +op hem te maken. <span class="sc">A. von Chamisso</span> verhaalt, dat +Fregatvogels op de bonte wimpels van zijn schip als op een buit +toeschoten; een dergelijk feit werd ook door <span class= +"sc">Bennett</span> herhaaldelijk opgemerkt. Woedend stellen zij zich +te weer, als zij aangevallen worden; zelfs tegen sterke Honden weten +zij met goed gevolg hun leven te verdedigen.</p> +<p>Vliegende Visschen maken, naar het schijnt, het voornaamste voedsel +van den Fregatvogel uit, hoewel hij vermoedelijk geen der overige +kleine Gewervelde Dieren zal versmaden.</p> +<div class="figure xd20e4443width"><img src="images/p2586.jpg" alt= +"Keerkringvogel (Phaëton aethereus). ⅓ v. d. ware grootte." +width="720" height="644"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Keerkringvogel</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phaëton aethereus</i>). ⅓ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>In de noordelijkste gedeelten van hun verbreidingsgebied beginnen de +Fregatvogels omstreeks het midden van Mei hun nest te bouwen; op de als +broedplaatsen dienende eilanden, die telkens weer voor dit doel worden +gebruikt, zijn alle geschikte plaatsen bezet; soms zijn hier 500 of +meer paren verzameld. De nesten worden bij voorkeur gebouwd op boomen, +welker takken zich boven ’t water uitstrekken, gewoonlijk aan de +naar ’t water gekeerde zijde, enkele laag, andere boven in de +kroon, niet zelden vele op denzelfden boom. Het nest bevat 2 of 3 +eieren met dikke schaal, van groenachtig witte kleur. De jongen, die er +aanvankelijk uitzien, alsof zij geen pooten hebben, komen in een +geelachtig wit donskleed ter wereld en blijven zeer lang in het nest, +daar voor de ontwikkeling van hunne vliegwerktuigen een geruimen tijd +wordt vereischt.</p> +<p>Gevangen Fregatvogels komen nu en dan in diergaarden voor en kunnen +bij behoorlijke verzorging jaren lang in de kooi leven.</p> +<hr class="tb"> +<p>„<span class="ex">Zoon van de zon</span>” noemde +<span class="sc">Linnaeus</span> een Vogel, die voor den zeeman een +kenteeken is, dat zijn vaartuig den heeten aardgordel bereikt heeft; +daar men ze uiterst zelden in de gematigde zone ontmoet. Toch zijn soms +enkele exemplaren van deze <span class="ex">Keerkringvogels</span> tot +onze breedten afgedwaald, o.a. naar de buurt van Helgoland; zij zijn +hier echter zeldzame uitzonderingen.</p> +<p>De <span class="ex">Keerkringvogels</span> (<i lang= +"la-x-bio">Phaëtornidae</i>), waarvan men drie soorten +onderscheidt, vormen een afzonderlijke familie; hare kenmerken zijn: +een ineengedrongen lichaam van geringe grootte; de snavel is zoo lang +als de kop, zijdelings samengedrukt, langs den rug flauw gebogen, +spits, aan de zijranden fijn getand, met nauwelijks merkbaren haak; de +binnenteen of eerste teen is naar achteren gericht en met den tweeden, +den binnensten voorteen, slechts door een smal vlies verbonden; de +vleugels zijn lang; de staart bestaat uit 12 of 14 pennen, waarvan de +beide middelste sterk verlengd zijn en bijna geen vlag hebben; hieraan +danken zij den Franschen naam „<span class= +"ex">Paille-en-queue</span>”; de bekleedingsveeren vormen een +dicht kleed, dat met teere kleuren prijkt.</p> +<hr class="tb"> +<p>De meest bekende en verst verbreide soort is de <span class= +"ex">Keerkringvogel</span> (<i lang="la-x-bio">Phaëton +aethereus</i>). De kleine veeren zijn wit met rozeroodachtige tint; een +breede, naar achteren smaller wordende teugelstreep is zwart; de +mantel, de rug en de staartwortel zijn door den zwarten eindzoom der +veeren met golflijnen geteekend; de handpennen hebben een zwarte +buitenvlag, de achterste armpennen een zwarten en witten zoom; de +staartpennen zijn wit en hebben witte schaften, met uitzondering van de +beide middelste, welker schaft aan den wortel zwart is. Het oog is +bruin, de snavel koraalrood, de voet geel, met uitzondering van de +zwarte zwemvliezen en teenen. De lengte van den Vogel bedraagt ongeveer +1 M., met inbegrip van de beide middelste staartveeren, die 50 à +75 cM. lang zijn en in ’t laatstgenoemde geval 60 cM. voorbij de +stuurpennen uitsteken. <span class="pagenum">[<a id="xd20e4491" href= +"#xd20e4491" name="xd20e4491">587</a>]</span></p> +<p>In alle zeeën van den tropischen aardgordel treft men +Keerkringvogels aan. Het verbreidingsgebied van de bovengenoemde +soort—waarop alle volgende mededeelingen toepasselijk geacht +kunnen worden—strekt zich tusschen de aangewezen grenzen uit over +den Atlantischen, Indischen en Grooten Oceaan. Zooals reeds gezegd +werd, dwaalt hij soms naar den gematigden gordel af.</p> +<p>Gewoonlijk ziet men de Keerkringvogels over dag en in de nabijheid +van de kust rondzwerven; <span class="sc">Lesson</span> zag hen echter +in stille nachten bij lichte maan even rusteloos rondvliegen als over +dag; <span class="sc">Bennett</span> ontmoette ze op een afstand van +1000 zeemijlen van de kust. Over ’t algemeen rekenen de zeelieden +er op, dat de tochten van deze Vogels zich over een afstand van 300 +zeemijlen uitstrekken.</p> +<p>Alle reizigers, die den Keerkringvogel nauwkeurig nagegaan hebben, +zijn vol bewondering over hun schoonheid en bevalligheid. De eerste +indruk, dien hij maakt, is, volgens <span class="sc">Tschudi</span>, +volstrekt niet die van een zeevogel; men meent een landbewoner voor +zich te zien, die naar de onafzienbare, eenzame vlakten van den Oceaan +is afgedwaald. „De Keerkringvogels,” zegt <span class= +"sc">Bennett</span>, „behooren zonder eenigen twijfel tot de +schoonste Vogels van den Oceaan; vooral wanneer de zonnestralen door +hun prachtig vederenkleed weerkaatst worden, wekken zij ieders +bewondering. Zij zijn even lieftallig van aard als bevallig van +bewegingen; het is een lust hen gade te slaan, terwijl zij in de lucht +dartelen. Schepen schijnen dikwijls hun aandacht te trekken; zij komen +nader, vliegen om het vaartuig heen, dalen uit de bovenste luchtlagen +volgens schroeflijnen al lager en lager af en blijven een tijdlang op +een geringe hoogte boven het vaartuig „staan”; soms, +ofschoon zeer zelden, gaan zij op de ra zitten. Als zij niet gestoord +worden, begeleiden zij op deze wijze het schip dagen lang, tot het +eindelijk het door hen bewoonde gebied overschrijdt, of een andere +reden hen den terugtocht doet aanvaarden. In haar vollen omvang toonen +zij hun geschiktheid tot beweging bij ’t visschen. Evenals de +groote soorten van Zeezwaluwen blijven zij boven een bepaalde plek in +de lucht „staan”, bespieden aandachtig het watervlak onder +hen en storten zich vervolgens plotseling met tegen het lichaam +aanliggende vleugels in bijna loodrechte richting op het water neer. +Dit geschiedt met zulk een kracht, dat zij steeds onder de oppervlakte +verdwijnen, een voet diep inzinken en met vleugels en pooten krachtig +arbeiden moeten om weer boven te komen.” Hun voedsel bestaat +uitsluitend uit Visschen en andere in de bovenste waterlaag zwemmende +zeedieren.</p> +<p>De broedtijd schijnt te verschillen in verband met de ligging van de +eilanden, waarop zij broeden. Men heeft opgemerkt, dat in oorden, waar +men hen nog niet verontrustte, het ei eenvoudig op den grond, meestal +onder struiken, wordt gelegd; op eilanden, die door den mensch bezocht +worden, is hun broedplaats steeds een holte of spleet in de klippen. +Het wijfje legt slechts één betrekkelijk groot ei; dit +heeft een glanslooze schaal en is op licht grijsachtig leemkleurigen, +grijsachtig rozerooden of grijsachtig paarsen grond met donkerpaarse +ondervlekken benevens omberkleurige of roestbruine bovenvlekken en +stippels, ook wel met zwartachtige krullen, soms kranswijze, geteekend. +De jongen gelijken, naar <span class="sc">Bennett</span> zegt, meer op +een poudre-de-riz-kwast dan op een Vogel, zijn bolrond en dicht bedekt +met teere donsveeren, die op de bovendeelen een aschgrauwe, op het +voorhoofd en de onderdeelen een sneeuwwitte kleur hebben. In het derde +jaar verschijnt de rozeroode tint en ontwikkelen zich de lange +staartveeren. De bewoners van de Vriendschaps-eilanden en van andere +archipels in den Grooten Oceaan gebruiken deze veeren als pronk en zijn +zeer op haar bezit gesteld. Om ze te verkrijgen wachten zij den +broedtijd van den Keerkringvogel af, vangen hem, terwijl hij op zijn +nest zit, trekken hem de veeren uit en laten hem weer vliegen. Op +dezelfde wijze handelen de Europeanen op Mauritius.</p> +<hr class="tb"> +<p>De beide familiën van de <span class= +"ex">Zoetwaterduikers</span> of <span class="ex">Fuuten</span> +(<i lang="la-x-bio">Colymbidae</i><a class="noteref" id="xd20e4527src" +href="#xd20e4527" name="xd20e4527src">2</a>) en van de <span class= +"ex">Zeeduikers</span> (<i lang="la-x-bio">Urinatoridae</i>) vormen +samen de groep der <span class="ex">Duikers</span> (<i lang= +"la-x-bio">Colymbourinatoris</i>). Deze zijn met twee groepen van +uitgestorven Vogels (<i lang="la-x-bio">Hesperornithes</i> en <i lang= +"la-x-bio">Enaliornithes</i>) tot de onderorde van de <span class= +"ex">Fuutvogels</span> (<i lang="la-x-bio">Colymbiformes</i>) +vereenigd, die tot de orde der Stootvogels behoort en dus met de +Worgvogels en Gansvogels op één lijn wordt gesteld.</p> +<p>De Duikers hebben een langwerpigen, maar toch krachtigen romp, die, +vooral bij de Fuuten (en het meest aan de buikzijde), opmerkelijk breed +en plat is. Voorts kenmerken hen de ver achterwaarts geplaatste, korte +pooten (het onderbeen is bijna geheel onder de huid van den romp +verborgen), waardoor het staan en gaan zeer bemoeilijkt, het zwemmen +daarentegen zeer bevorderd wordt. Bij het staan laten zij dikwijls den +geheelen loop op den grond rusten en heeft de romp een nagenoeg +<span class="corr" id="xd20e4585" title= +"Bron: vertikale">verticale</span> richting. Zij hebben kleine, d.w.z. +korte, smalle en spitse vleugels en een dicht aanliggend vederenkleed, +dat wel goed gevuld, maar tevens hard en glad is. De bevedering strekt +zich uit tot aan het spronggewricht; de loop is kort en zijdelings +sterk samengedrukt; hij draagt 4 teenen, waarbij drie zeer lange, die +naar voren zijn gericht en één zeer korte, die +achterwaarts gekeerd en hoog aangehecht is. De voorteenen zijn door +volslagen zwemvliezen vereenigd, of omzoomd door een breede +„zwemlob”; de buitenste voorteen is de langste; de +achterteen heeft een vliezigen zoom. De staartpennen zijn zeer kort of +ontbreken geheel.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zoetwaterduikers</span>, <span class= +"ex">Fuuten</span> of <span class="ex">Zwemlobduikers</span> (<i lang= +"la-x-bio">Colymbidae</i>) hebben een langen en tamelijk dunnen hals, +een kleinen, langen en lagen kop, een langwerpig kegelvormigen, +zijdelings samengedrukten snavel met ingetrokkene, zeer scherpe +zijranden, waarvan de onderste een weinig in de bovenste ingrijpt. De +voeten zijn geheel aan ’t einde van den romp geplaatst en hebben +een zeer eigenaardige samenstelling: alle voorteenen zijn van den +wortel tot aan het eerste gewricht door een spanvlies verbonden, van +hier te beginnen wel is waar gescheiden, maar aan weerszijden voorzien +met een breeden, niet gelobden, van voren afgeronden zoom (zwemlob), +waarop de breede, platte nagels liggen. Een staart ontbreekt geheel; +zijn plaats wordt ingenomen door een pluimpje <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4604" href="#xd20e4604" name= +"xd20e4604">588</a>]</span>van losbaardige veeren. In het +bruiloftskleed is de kop van den ouden Vogel prachtig versierd met een +breeden kraag of bovendien met een in twee deelen gesplitste pluim, die +zich in den regel door een meer sprekende kleur van de overige veeren +onderscheidt.</p> +<p>De Zoetwaterduikers zijn bewoners van den gematigden aardgordel, hun +verbreidingsgebied strekt zich niet ver naar ’t noorden en +evenmin ver naar ’t zuiden uit; zij houden zich op in stilstaand, +bij uitzondering ook wel in langzaam stroomend water, welks oevers met +riet en zeggen begroeid zijn, en begeven zich slechts in enkele +gevallen voor korten tijd naar de zee. „De Fuuten,” zegt +<span class="sc">Naumann</span>, „gaan slechts in den hoogsten +nood aan land, en blijven ook dan nog dicht bij het water, om zich +dadelijk te water te kunnen begeven, wanneer zij overrompeld worden. +Hun leven bestaat uit zwemmen en duiken. Andere Zwemvogels zoeken om +zich te ontspannen, om te rusten en zich door de zon te laten +koesteren, een plekje aan den oever of elders op, waar zij vasten grond +onder de voeten hebben; de Fuuten blijven op den waterspiegel en +bereiken hier hetzelfde doel. Als zij geheel in rust verkeeren, ligt +hun romp zoo weinig ingezonken op den waterspiegel als een stuk kurk; +de pooten worden naar voren opgeheven en op de draagveeren langs de +vleugels gelegd; de snavel wordt tusschen den rug en schouderveeren +gestoken. Zoo rusten en slapen zij bij stil weer op onbewogen water, +gewoonlijk ver van het land. Wanneer het water niet geheel in rust is, +ontkomen zij aan het gevaar van naar den oever af te drijven, door de +pooten in ’t water te laten hangen; vermoedelijk blijven zij dan +door zeer eigenaardige bewegingen van hunne roeiwerktuigen op dezelfde +plaats. Onder water zwemmen zij zoo snel, dat een langs den oever +loopend mensch hen niet kan bijhouden. Zij strekken in dit geval het +geheele lichaam en roeien met de voeten zoo hard zij kunnen. Een lichte +ruk brengt hen onder den waterspiegel, een stoot in bovenwaartsche +richting er weer op. Het zwemmen is hun mogelijk bij elke houding van +het lichaam, terwijl dit intusschen willekeurig diep ingedompeld kan +zijn.</p> +<p>Zoo gemakkelijk het hun valt, zich zwemmend te bewegen, zooveel +moeite kost het hun, op den vasten wal te staan of te gaan. Zij nemen +hierbij een zeer zonderlinge houding aan en zien er dan zeer vreemd +uit. Van den vasten wal kunnen zij niet opvliegen, wel na een langen +aanloop van den waterspiegel af. De lange hals en de kop worden dan +naar voren, de breede voeten rechtuit naar achteren gestrekt en de +vleugels zeer snel, fladderend bewogen.</p> +<p>Waarschijnlijk zijn hunne zintuigen weinig minder ontwikkeld dan die +van andere zwemvogels en hunne verstandelijke vermogens hieraan +geëvenredigd. Altijd zijn zij wantrouwig, schuw en listig; wel +leeren zij langzamerhand ongevaarlijke menschen en dieren van +gevaarlijke vijanden onderscheiden, maar toch gaan zij met gene +ongaarne een inniger betrekking aan, leven, om kort te gaan, steeds op +zich zelf, bij paren of hoogstens familiesgewijs, zonder zich om andere +wezens meer dan noodig is, te bekommeren.</p> +<p>Vischjes, Insecten, kleine Kikvorschen en kikvorschlarven maken hun +voedsel uit. Zij halen hun buit uit de diepte, maar verslinden haar +eerst, nadat zij weer bovengekomen zijn.</p> +<p>Het mannetje en het wijfje zijn innig aan elkander gehecht, trekken +gezamenlijk en keeren met elkander terug naar den plas, die hun in +’t vorig jaar een woonplaats verschafte. Hier bouwen zij een +drijvend nest, verschillend van dat van alle andere Vogels, doordat het +niet uit droge, maar uit natte stoffen is samengesteld, zoodat de +eieren steeds in de vochtigheid, ten deele zelfs in het water moeten +liggen. De neststoffen worden van den bodem opgedoken, aan eenige oude +riethalmen bevestigd en op een hoogst slordige wijze opeengestapeld, +zoodat het geheel meer een bijeengedreven hoop ruigte dan op een nest +gelijkt.</p> +<p>Het aantal eieren bedraagt 3 à 6; deze zijn middelmatig groot +en langwerpig van vorm; hun dikke, oneffene schaal is met een wit +kalkkorstje bedekt, doch heeft overigens een groenachtig witte kleur, +die echter spoedig door het vuil van het nest in geelroodachtig of +olijfkleurig bruin veranderd en soms gemarmerd wordt<span class="corr" +id="xd20e4622" title="Niet in bron">.</span> Het mannetje en het wijfje +broeden om beurten; het wijfje zit over ’t geheel genomen langer +op ’t nest dan het mannetje, dat, terwijl zijn gade broedt, in de +nabijheid rondzwemt. Als beide het nest verlaten, halen zij vooraf +steeds een hoop half vergane waterplanten van den bodem en bedekken +hiermede de eieren. Na een broedtijd van ongeveer 3 weken komen de +jongen ter wereld, ook uit die eieren, welke gedurende het broeden +grootendeels in ’t water liggen. Onmiddellijk begeven de jongen +zich in hun element; reeds op den eersten levensdag blijkt hun +bedrevenheid in de zwemkunst; binnen weinige dagen leeren zij ook +duiken. Aanvankelijk nemen hunne ouders hen bij dreigend gevaar onder +de vleugels mede naar de diepte; niet zelden worden de jongen ook bij +’t vliegen, tusschen de borstveeren verborgen, meegedragen. Hun +nest betreden de kuikentjes zelden weer; gelegenheid om uit te rusten +vinden zij op vaders of moeders rug, dien zij ook als slaapplaats +gebruiken. Het zou hun niet licht gelukken op dezen warmen en zachten +zetel te klimmen, maar ook hiervoor weten de liefderijke ouders raad. +Zij geven aan hunne kinderen een teeken om zich zwemmend dicht tegen +elkander te dringen, duiken en komen onder de jongen weer boven, zoodat +deze op hun rug komen te zitten. Op een dergelijke wijze ontdoen zij +zich van hun last, als deze hun hinderlijk wordt, of liever, wanneer +een gevaar allen bedreigt. In een kleinen vijver of in een doelmatig +ingerichte kooi, waarin zich altijd een grooten waterbak moet bevinden, +kunnen de gevangen Fuuten gemakkelijk in ’t leven worden +gehouden; natuurlijk moet men hun een voldoende hoeveelheid Visschen en +Insecten verschaffen. De grootste soorten behelpen zich met Visschen, +zonder meer; de kleinere hebben bovendien ook Insecten noodig. Hun +voortdurend onderduiken en weer opstijgen, de verschillende houdingen, +die zij aannemen, de argelooze gemeenzaamheid, die zij toonen, doen hun +ieders genegenheid winnen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het statigste lid van het eenige geslacht der <span class= +"ex">Zoetwaterduikers</span> is de <span class="ex">Fuut</span>, ook +wel <span class="ex">Zandreiger</span>, <span class="ex">Lumme</span>, +<span class="ex">Zanddrijver</span>, <span class= +"ex">Pronkvogel</span>, <span class="ex">Certijnduiker</span>, +<span class="ex">Satijnduiker</span>, in Noordbrabant <span class= +"ex">Keizer</span>, in Friesland <span class="ex">Kroonduiker</span> en +<span class="ex">Groote Aalduiker</span>, in ’t Friesch +<span class="ex">Haerringslynder</span> genoemd (<i lang= +"la-x-bio">Colymbus cristatus</i>). In ’t bruiloftskleed draagt +de kop een van boven in twee hoornen gesplitste pluim en een uit +prachtige, lange, losbaardige veeren samengestelden kraag, die de zijde +van den kop en de keel omgeeft. De bovendeelen zijn glanzig zwartbruin, +een spiegel op den vleugel, de wangstreek en de keel zijn wit; de kraag +is roestrood, aan den rand zwartbruin; de onderdeelen zijn wit met +zijdeachtigen glans, in de flanken met roestkleurige en grijsachtig +zwarte vlekken. <span class="pagenum">[<a id="xd20e4670" href= +"#xd20e4670" name="xd20e4670">589</a>]</span>Het oog is karmijnrood, de +teugel rood, de snavel lichtrood, de voet aan de buitenzijde donker +hoornkleurig, aan de binnenzijde vuilgeelachtig wit. In het winterkleed +zijn de pluim en de kraag nog niet tot ontwikkeling gekomen; op de +bovendeelen is het zwartbruin met donkergrijs gemengd; het roestrood +van den kraag en het roestbruin van de zijden is doffer. Totale lengte +95, vlucht 64, vleugellengte 18 cM.</p> +<p>In alle Europeesche landen, die bezuiden 60° NB. liggen, vindt +men den Fuut in alle voor hem geschikte meren en andere binnenwateren. +Bij ons is deze soort door de vervolgingen, die zij te verduren had, +veel minder talrijk geworden dan voorheen; in Duitschland is zij niet +zeldzaam, op de meren van Zuid-Europa overvloedig. In Noordwest-Afrika +komt zij eveneens nog geregeld voor; in Egypte ontmoet men haar in +kleinen getale en zelden. Even veelvuldig als Europa bewoont zij +Middel-Azië en Noord-Amerika, trekt van Siberië naar het +zuiden van China en Japan en in Noord-Amerika naar het zuiden van de +Vereenigde Staten.</p> +<div class="figure xd20e4674width"><img src="images/p2589.jpg" alt= +"Fuut (Colymbus cristatus). ¼ v. d. ware grootte." width="671" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Fuut</span> (<i lang= +"la-x-bio">Colymbus cristatus</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Fuut houdt zich hier te lande op van April tot September; sommige +exemplaren overwinteren aan de kust. Des zomers houdt hij verblijf op +groote plassen of meren, die gedeeltelijk met riet en andere +moerasplanten begroeid zijn, bij voorkeur op een watervlakte van +tamelijk groote uitgestrektheid, zoodat hij te midden van deze +beveiligd is tegen een schot. Meer nog dan zijne kleinere verwanten is +hij aan ’t water gehecht, omdat het staan en het gaan hem meer +moeite kosten. Geen hunner is bekwamer in ’t zwemmen en duiken; +zijn volharding vergoedt, wat hem aan behendigheid ontbreekt. +<span class="sc">Naumann</span> heeft waargenomen, dat hij onder water +een afstand van meer dan 60 M. in een halve minuut aflegt. Zijn vlucht +is betrekkelijk snel, geschiedt volgens een rechte lijn en veroorzaakt +een hoorbaar gedruisch. Boven alle leden zijner familie munt hij uit +door voorzichtigheid en schuwheid. Overal waar hij zich niet geheel +veilig acht, blijft hij in ’t open water, liefst op een paar +honderd schreden afstands van den oever, om door niets verhinderd te +zijn in ’t rondkijken en ieder gevaar van verre te kunnen +ontdekken. In den voortplantingstijd nadert hij het riet aan den oever +slechts dan, als er geen menschen in de nabijheid zijn. Wanneer hij +hier overrompeld wordt, verschuilt hij zich soms in het riet, maar +verlaat dit, zoodra er kans bestaat om onder water door naar de open +ruimte terug te keeren, waar hij dikwijls alleen met den kop boven +water komt, om daarna opnieuw te duiken en verder te zwemmen, totdat +hij zich veilig acht. Men ziet hem nooit of nooit lang achtereen in het +gezelschap van andere Vogels; gedurende den broedtijd wil hij zelfs met +zijne soortgenooten niets te maken hebben. Als verscheidene paren in +een plas nestelen, handhaaft ieder paar zich streng in zijn gebied en +duldt hier geen ander.</p> +<p>De krachtige, ver hoorbare stem van den Fuut biedt veel +verscheidenheid aan. Het dikwijls herhaalde geluid +„kökökök” dient voor het gewone verkeer +tusschen beide seksen; de luide klank „kraor” of +„kroeor” vervangt als ’t ware het gezang van andere +Vogels, en wordt daarom hoofdzakelijk gedurende den paartijd vernomen; +dit geluid klinkt, alsof het door den waterspiegel versterkt en verder +voortgeplant wordt, zoodat men het onder den wind op een afstand van +een uur gaans kan hooren. In de nabijheid van het nest schreeuwen +<span class="pagenum">[<a id="xd20e4690" href="#xd20e4690" name= +"xd20e4690">590</a>]</span>de Fuuten trouwens niet of slechts zelden: +schranderheid en vrees verbieden hen hier veel leven te maken. Het nest +wordt in de nabijheid van riet, zeggen of biezen steeds dicht bij het +open water en op grooten afstand van den vasten wal, dikwijls geheel +vrij in het water gebouwd en daarna aan eenige halmen bevestigd. Het is +ongeveer 30 cM. breed en 15 cM. hoog. De holte is zeer ondiep en +ontstaat, naar ’t schijnt, langzamerhand door de drukking van den +daarop rustenden Vogel. Het geheel gelijkt zoozeer op een toevallig +door den wind bijeengedreven hoop rottende plantendeelen, dat een +ongeoefende het niet voor het nest van een Vogel zal houden. Men moet +zich er over verwonderen, dat deze natte massa den tamelijk zwaren +Vogel kan dragen en nog meer, dat zij niet omkantelt, als de Vogel er +op of er af klimt. Het aantal eieren bedraagt vier, soms +één meer, soms een minder; zij liggen half in het water, +zijn aanvankelijk zuiver wit, maar nemen weldra een vuil leemgele kleur +aan. Het mannetje en het wijfje broeden beurtelings zeer ijverig en +toonen groote liefde voor hun gebroed. Tegen vliegende roovers, b.v. +Kraaien, verdedigt het wijfje hare jongen met heldenmoed en niet zelden +met succes, door uit het water op te springen en onder jammerlijk +geschreeuw naar den vijand te happen en te steken.</p> +<p>De jongen worden door beide ouders gehoed; de vader neemt echter +vooral de taak van schildwacht op zich. Aanvankelijk houden de ouders +met den snavel hunne jongen kleine insectenlarven voor, later leggen +zij deze voor hen op het water neer; zoodra de jongen 8 dagen oud zijn, +krijgen zij onderricht in ’t duiken; de moeder legt een vischje +voor hen neer; zoodra hare kinderen het willen grijpen, neemt zij het +weer weg, duikt en noodigt de teleurgestelde kleintjes door den klank +„kwoeang” uit haar te volgen.</p> +<p>In de vrije natuur voedt de Fuut zich bijna uitsluitend met +Visschen, hoewel hij groote Insecten geenszins versmaadt. In vijvers, +waar Visschen worden gekweekt, kan hij derhalve eenige schaden +aanrichten, die echter daar, waar men groote Visschen houdt, van weinig +beteekenis is en in ieder geval door het voordeel, dat de Vogel +verschaft, wordt vergoed. Zijn vleesch is niet eetbaar, maar zijn rijk +bevederde huid, bij de bontwerkers onder den Franschen naam +„grêbes” bekend, wordt voor het vervaardigen van +kragen en dergelijke artikelen zeer gezocht; hierdoor wordt de +vervolging, die men den Fuut doet ondergaan, eenigermate +verontschuldigd. Algerië voert ieder jaar 40.000 stuks van deze en +dergelijke vogelhuiden uit<span class="corr" id="xd20e4696" title= +"Niet in bron">,</span> Siberië omstreeks 1½ millioen.</p> +<p>In een doelmatig ingerichte kooi, waarin een niet te kleine waterbak +moet zijn, kan men den Fuut met kleine Visschen in ’t leven +houden. Op een kleinen vijver in een tuin gevoelt hij zich weldra +thuis, geraakt in weinige dagen aan zijn verzorger gewoon en wordt ten +slotte zoo tam, dat hij komt, als men hem roept, en het voedsel, dat +men hem toewerpt, aanneemt, zonder zich om de menschen te +bekommeren.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Roodhalsfuut</span> (<i lang="la-x-bio">Colymbus +griseigena</i>) is kleiner dan de vorige soort (46 cM. lang, 80 cM. +vlucht). De bovenkop, de nek en de achterhals zijn zwart met zwakken, +groenachtigen glans; de kuif en de wangkraag zijn veel minder +ontwikkeld dan bij de vorige soort; evenals de keel zijn zij aschgrauw, +de veeren van de wangen met smallen, grijsachtig witten zoom; de hals +is, van voren en aan de zijden helder kastanjebruinrood; op de +grijsachtig zwarte bovendeelen vormen de lichtere vederzoomen een +teekening; de onderdeelen zien er uit als witte atlas, met +donkergrijsachtige schaftstrepen en vederranden in de flanken; de +slagpennen zijn zwartachtig; de witte, binnenste armpennen vormen op +den vleugel een smallen spiegel. Het oog is karmijnrood, de snavel aan +den wortel oranjegeel, overigens zwart, de loop aan de buitenzijde +zwartgroen, aan de binnenzijde groenachtig geel.</p> +<p>Deze soort bewoont alle noordelijke landen der aarde en broedt ook +bij ons, maar is minder talrijk dan de vorige.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Kuifduiker</span> of <span class="ex">Kleine +Zanddrijver</span> (<i lang="la-x-bio">Colymbus auritus</i>) +onderscheidt zich door zijn buitengewoon sterk ontwikkelden wangkraag. +Deze is zwart met goudgroenen weerschijn, evenals de bovenkop, de +achterhals en de bovendeelen. De breede teugelstreep is donker +vuurrood, van boven door een zwavelgelen rand begrensd; de voorhals, de +kropstreek en de zijden zijn helder bruinrood, de onderdeelen overigens +wit als bij beide vorige soorten, de handpennen grijsbruinzwart met +donkerbruine schaften, de armpennen van de tweede af zuiver wit. De +snavel is zwart; de wortel van de onderkaak echter karmijnrood, evenals +de oogen. De pooten zijn groenachtig, maar hebben vleeschkleurige +zwemlobben. Lengte 33, vlucht 62 cM.</p> +<p>Deze soort is over den gematigden aardgordel verbreid; gedurende het +winterhalfjaar vindt men haar in kleinen getale op onze kust. Een enkel +paar werd broedend gevonden te Vlijmen (Noordbrabant).</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Geoorde Fuut</span> (<i lang="la-x-bio">Colymbus +nigricollis</i>) is slechts weinig kleiner dan de Kuifduiker (lengte +33, vlucht 60 cM.); hij heeft een dunneren, eenigszins naar boven +gekromden snavel. Een breede, bij het oog beginnende, de oorstreek +bedekkende teugelstreep is helder goudgeel en neemt aan den boven- en +onderrand een roodachtige tint aan. De overige deelen van den kop +benevens de hals en de bovendeelen zijn zwart, de bovenborst en de +zijden helder bruinrood, de borst en het midden van den buik atlas-wit, +de handpennen, de binnenste armpennen en de bovenste vleugeldekveeren +grijsachtig zwart, de 6e handpen aan het einde, iedere volgende ook +verder bovenwaarts, wit gezoomd, de korte armpennen zuiver wit. Het oog +is helder rood, de snavel zwartachtig groen, de voet grijsgroen.</p> +<p>Deze soort bewoont den gematigden gordel van de Oude Wereld. Een +klein getal bezoekt ons in het voor- en najaar op den doortrek. Een +enkel exemplaar blijft ’s winters aan de kust. Enkele paren +werden broedend gevonden in Zuid-Holland en Noordbrabant (<span class= +"sc">Albarda</span>).</p> +<hr class="tb"> +<p>De algemeenste van onze Zoetwaterduikers is de <span class= +"ex">Dodaars</span>, <span class="ex">Kleine Fuut</span> of +<span class="ex">Kleine Duiker</span>, bij Haarlem, <span class= +"ex">Hagelzakje</span>, in Friesland <span class="ex">Kleine +Aalduiker</span>, in Limburg <span class="ex">Duikertje</span> genoemd +(<i lang="la-x-bio">Colymbus fluviatilis</i>). Bij dezen zijn de +kopveeren slechts weinig zijwaarts verlengd en ontbreekt de witte +spiegel op den in rust verkleurenden vleugel, daar de armpennen alleen +op de binnenvlag wit zijn. In het prachtkleed zijn de veeren van de +bovendeelen glanzig zwart met bruinachtigen weerschijn, die van de +onderdeelen grijswit met donkerder, wolkachtige vlekken; de keel en de +plek vóór het oog zijn zwartachtig, de zijden van kop en +hals en de gorgel kastanjebruinrood. Het oog is roodachtig +bruin<span class="corr" id="xd20e4770" title="Niet in bron">,</span> de +teugel geelachtig groen, de snavel aan den wortel geelgroen, aan de +spits zwart, de loop aan de buitenzijde zwart, aan de binnenzijde licht +hoornkleurig. In het herfstkleed <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e4773" href="#xd20e4773" name="xd20e4773">591</a>]</span>zijn de +bovendeelen meer bruingrijs, de onderdeelen atlas-wit, de kop en de +hals lichtgrijs. Lengte 25, vlucht 43, vleugellengte 10 cM.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Dodaars is ongeveer hetzelfde als dat +van zijn grooteren verwant; veelvuldiger komt hij echter gedurende den +winter in Noord-Afrika voor. Hier te lande broedt hij vooral aan +rivieren, meren, poelen en plassen en overwintert er niet zelden; bij +gesloten water houdt hij zich in wakken op. De exemplaren, die in den +herfst naar ’t zuiden trekken, hebben voor ’t meerendeel in +Zuid-Europa hunne winterkwartieren. Zijn voedsel bestaat hoofdzakelijk +uit Insecten en hunne larven; daarom geeft hij aan modderig en troebel +water de voorkeur, in eigenschappen en levenswijze komt hij met zijne +verwanten overeen; evenals deze, is hij een meester in ’t zwemmen +en duiken. Hij vliegt echter slecht en doet dit dan ook hoogst ongaarne +met zeer snelle korte slagen, „als een sprinkhaan”, zegt +<span class="sc">Naumann</span>. In tijden van gevaar duikt hij onder, +zwemt naar een met planten dicht bedekte plaats, en blijft hier onder +water, met den snavel er boven, zoolang verborgen, als hij raadzaam +oordeelt. Zijn stem is een als „bieb” of +„biebie” klinkend gefluit, dat soms, vooral in den +paartijd, zoo dikwijls herhaald wordt, dat het op een triller +gelijkt.</p> +<p>Het nest rust op het water tusschen riet, biezen, grassen en andere +waterplanten; het is nooit verborgen in dicht begroeide gedeelten van +den plas, maar gewoonlijk vrij, zoodat men het van den oever kan zien, +hoewel men het niet licht zal herkennen; steeds is het zoo ver mogelijk +van den oever verwijderd. Het is een even slordige opeenhooping van +plantendeelen als het nest van den Fuut, maar naar verhouding grooter. +Tegen het einde van April of in ’t begin van Mei vindt men in de +ondiepe nestholte 3 à 6 kleine, langwerpige, oorspronkelijk +witte eieren, welker kleur door de bestanddeelen van het nest sterk +gewijzigd wordt. Beide ouders broeden om beurten 20 à 21 +dagen.</p> +<p>De gevangen Doodaars gaat aanvankelijk plat op de borst en den buik +liggen, steekt nu en dan den kop omhoog en gedraagt zich, alsof hij +zoomin staan als gaan kan, later echter begint hij rond te loopen, +kijkt naar den voor hem gereed staanden bak met water, loopt er omheen, +klimt er eindelijk in en vleit zich neder. Dikwijls rent hij +<span class="corr" id="xd20e4784" title= +"Bron: peilsnel">pijlsnel</span> als een Leeuwerik de kamer rond. Als +men hem pakken wil, gaat hij op den buik liggen en wacht zijn lot af, +of vlucht in een hoek. Nooit tracht hij te vliegen; zijne vleugels +blijven steeds onder de draagvederen, dicht tegen den romp aangedrukt. +Als men Waterinsecten of kleine Regenwormen in een schotel met water +doet, loopt hij er om heen en vischt ze er uit.</p> +<hr class="tb"> +<p>De kleine familie van de <span class="ex">Zeeduikers</span> +(<i lang="la-x-bio">Urinatoridae</i>) omvat slechts 4 soorten. Deze +zijn over ’t algemeen grooter dan de Zoetwaterduikers, hebben een +grooteren, overal met korte veeren begroeiden kop, een dikkeren snavel, +een korteren en dikkeren hals<span class="corr" id="xd20e4797" title= +"Niet in bron">,</span> een zeer langwerpige romp, korte, spitse, uit +harde veeren samengestelde vleugels en een zeer korten staart, die uit +16 à 20 goed ontwikkelde pennen bestaat. De zwemvliezen zijn +niet ingesneden. Het buitengewoon dichte en glad aanliggende +vederenkleed is in verschillende jaargetijden en levenstijdperken +ongelijk van kleur.</p> +<hr class="tb"> +<p>De grootste soort is de <span class="ex">IJsduiker</span> of +<span class="ex">Imbervogel</span> (<i lang="la-x-bio">Urinator +glacialis</i>), wiens lengte 95 à 100 cM. bedraagt. In het +prachtkleed zijn de bovendeelen en de zijden donker zwart met +witachtige, op venstertjes gelijkende vlekken, de kop en de hals +groenachtig zwart; het midden van den hals wordt ingenomen door een van +voren en van achteren afgebroken halsband, die uit witte en zwarte, +overlangsche strepen bestaat; aan de voorzijde komt een dwarsstreep van +soortgelijke kleur voor; ook de zijden van de bovenborst zijn zwart en +wit overlangs gestreept; overigens zijn de onderdeelen atlas-wit. Het +oog is lichtbruin, de snavel zwart, de voet aan de buitenzijde grijs, +aan de binnenzijde roodachtig vleeschkleurig. In het winterkleed zijn +de bovendeelen en de zijden zwartachtig zonder witte venstertjes, de +onderdeelen wit, aan de zijden van den kop met zwarte, overlangsche +vlekken, welke bij de (overigens ook op deze wijze gekleurde) jongen +ontbreken.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Parelduiker</span> (<i lang="la-x-bio">Urinator +arcticus</i>) heeft in het prachtkleed den bovenkop tot in den nek +donker aschgrauw, den rug en de vleugels donkerzwart, een plek met +witte, op venstertjes gelijkende vlekken op den bovenrug en een andere +op de schouderveeren, een plek op den vleugel met blauwachtige +stippels, zwarte, overlangsche strepen op de witte zijden van den hals, +een witten, zwartgestreepten dwarsband op den zwartgrijzen onderhals, +de flanken eindelijk met zwartachtige, overlangsche vlekken geteekend, +de onderdeelen wit. Het oog is lichtbruin, de snavel zwart, de voet aan +de buitenzijde grijs, aan de binnenzijde roodachtig vleeschkleurig. Het +winterkleed is aan den kop en den achterhals donkergrijs, overigens +zwartachtig met lichtere randen om de veeren; de witte onderdeelen +hebben aan de zijden van den krop zwartachtige en witte strepen; deze +strepen ontbreken bij de jongen. Lengte 75 cM.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Roodkeelige Zeeduiker</span> (<i lang= +"la-x-bio">Urinator septentrionalis</i>) is de kleinste (lengte 65 +cM.). De zijden van kop en hals zijn aschgrauw; de achterhals is zwart +en wit gestreept, de onderhals glanzig kastanjebruinrood, de rug +bruinzwart; de onderdeelen zijn wit, aan de zijden van krop en borst +met zwarte, overlangsche vlekken. In het winterkleed hebben de veeren +van de bovendeelen witachtige spitsen en ziet de keelstreek er wit uit. +In het jeugdkleed zijn de kleuren nog eenvoudiger. Het oog is licht +bruinrood, de snavel zwart, de voet donkerbruin, aan de binnenzijde +blauwgrijs, op de zwemvliezen donkerder.</p> +<hr class="tb"> +<p>De IJsduiker bewoont het hooge noorden; in den zomer strekt zijn +verbreidingsgebied zich noordwaarts ongeveer tot 76 en zuidwaarts +hoogstens tot 59° NB. uit; hij wordt vooral aan de zeekusten van +Groenland, Spitsbergen, Europeesch en Aziatisch Rusland en van enkele +eilanden zooals de Fär-öer, de Orkney-eilanden en de Hebriden +aangetroffen; ’s winters zwerft hij rond en daalt dan soms, +hoewel zelden, ook naar onze kusten af, waar hij eenige malen (bij +Soeterwoude, op Wieringen, bij den Zwarten Haan, bij Schellinkwoude, op +het Sneekermeer) gevangen of geschoten werd.</p> +<p>De Parelduiker behoort, naar ’t schijnt, meer oostwaarts thuis +en is in Europa, met uitzondering van Noord-Rusland, overal zeldzaam, +in Siberië daarentegen veelvuldig; hij broedt ook in het hooge +noorden van Amerika; op zijn winterreis bezoekt hij Zuid- en +West-Rusland, Denemarken, Duitschland en Nederland. Bij ons wordt hij +nu en dan aan de kust en op de binnenwateren aangetroffen. Evenals van +de vorige soort, zijn exemplaren in ’t prachtkleed hier uiterst +zeldzaam. <span class="pagenum">[<a id="xd20e4840" href="#xd20e4840" +name="xd20e4840">592</a>]</span></p> +<p>Het verbreidingsgebied van den Roodkeeligen Duiker eindelijk is +ongeveer gelijk aan dat van de beide vorige soorten bijeengenomen. Bij +ons komt hij veelvuldiger voor dan de andere inheemsche leden van zijn +geslacht; men treft hem van October tot Maart langs de kust op de +rivieren en de groote meren aan.</p> +<hr class="tb"> +<p>In aard en gewoonten komen de Zeeduikers zoozeer met elkander +overeen, dat wij ons tot de beschrijving van de levenswijze van den +Roodkeeligen Zeeduiker kunnen bepalen. Evenals zijne verwanten, is hij +een echte zeevogel, die slechts gedurende den voortplantingstijd en in +den winter op den trek de binnenwateren bezoekt, overigens echter zich +steeds in de zee ophoudt en hier voortdurend ijverig bezig is met de +vischvangst; hij kan uitmuntend zwemmen en is een meester in het +duiken; hij vliegt ook snel en lang achtereen. Alle Zeeduikers leggen +roeiend met groot gemak groote afstanden af; naar verkiezing liggen zij +boven op den zeespiegel of laten zich zoo diep zakken, dat slechts een +smalle streep van den rug zichtbaar blijft; zij bewegen zich langzaam +en op hun gemak, of snellen met verbazingwekkende snelheid voort, +verdwijnen zondere merkbare inspanning en ook zonder eenig gedruisch in +de diepte, strekken zich hier lang uit, en schieten nu met dicht tegen +het lichaam aangedrukte veeren en vleugels, uitsluitend met de voeten +roeiend, pijlsnel door het water, nu eens in deze, dan weer in eene +andere richting, hetzij op korten afstand onder de oppervlakte of op +een diepte van vele vademen. Zij wedijveren in snelheid met de vlugste +zwemmers onder de Visschen, want zij vangen deze; zij zwemmen en duiken +reeds op den eersten levensdag en later in alle omstandigheden, daar +zij zich in ’t water veiliger achten dan zelfs op aanzienlijke +hoogte in de lucht. Op den vasten grond zijn zij vreemdelingen. Hoewel +ook zij soms het land betreden, lijdt het geen twijfel, dat zij dit +minder dikwijls doen dan de meeste overige Vogels, de Fuuten misschien +uitgezonderd. Bovendien betreden zij het niet in den eigenlijken zin +van het woord, maar schieten slechts uit het water op het droge, want +tot een beweging, die den naam van gaan verdient, en zelfs tot rechtop +staan, zijn zij niet geschikt. Zij vliegen veel beter, dan men met het +oog op de zwaarte van hun lichaam en de kortheid van hunne wieken zou +verwachten. Wel moeten de Zeeduikers een flinken aanloop nemen, voordat +zij opvliegen; zoodra zij echter een zekere hoogte bereikt hebben, +kunnen zij zich door onverpoosde, zeer snelle beweging hunner wieken +zeer vlug voortreppen. Alle Zeeduikers hebben een zeer luide stem.</p> +<p>Over de geestvermogens dezer Vogel wordt verschillend geoordeeld; de +gelegenheid om met hen nader kennis te maken, wordt ons trouwens +slechts zelden geboden. Het blijkt, dat zij uitmuntende zintuigen +hebben, vooral een scherp gezicht en een fijn gehoor; spoedig bemerkt +men ook, dat het hun niet aan oordeel en overleg ontbreekt. In ’t +nauw gebracht, verdedigen zij zich met woede en brengen met den +scherpen snavel hun belager ernstige wonden toe.</p> +<p>Naar alle waarschijnlijkheid gebruikt de Zeeduiker uitsluitend +Visschen als voedsel. Zoolang hij zich op zee bevindt, bepaalt hij zich +stellig tot dezen buit. Zijn grooten bekwaamheid in ’t zwemmen en +duiken maakt het hem gemakkelijk zich met het noodige voedsel te +voorzien, te meer, daar hij niet bijzonder vraatzuchtig is en geringe +eischen stelt.</p> +<p>Alle Zeeduikers begeven zich om te broeden naar kleine, stille +zoetwaterplassen niet ver van de kust, die soms echter op aanzienlijke +hoogte boven den zeespiegel gelegen zijn. De nesten komen voor op +kleine eilandjes of, indien deze ontbreken, aan den oever, altijd zeer +dicht bij het water; zij bestaan uit een slordig opeengestapelden hoop +droge zeggen en rietgrassen. De nestplaats is volstrekt niet verborgen, +zoodat men den broedenden Vogel van verre kan zien. De Roodkeelige +Zeeduiker legt twee langwerpige, eenigszins glanzige eieren, die op +somber olijfgroenen grond met donker aschgrauwe ondervlekken en +roodachtig zwartbruine bovenvlekken, stippels en vlekjes geteekend +zijn. Het mannetje en het wijfje broeden om beurten met gelijken ijver +en zorgen gemeenschappelijk voor de leiding der jongen.</p> +<p>Nut verschaffen de Zeeduikers ons niet. Hun vleesch wordt oneetbaar +geacht; hunne veeren zijn niet bruikbaar. In hun noordelijk vaderland +maakt niemand jacht op hen.</p> +<hr class="tb"> +<p>In December 1870 ontdekte <span class="sc">Marsh</span> aan de +oostelijke helling van het Rotsgebergte (in Kansas), in aardlagen, die +tot het middelste gedeelte van de krijtformatie behooren, het onderstuk +van een scheenbeen van een Vogel, die <i lang= +"la-x-bio">Hesperornis</i> („Vogel van het westen”) werd +genoemd, omdat men zijn overblijfselen alleen in Noord-Amerika +aantreft. In Juni 1871 vond men een volledig geraamte; later werden +beenderen ontdekt van een groot aantal individuën, die +gedeeltelijk tot andere soorten of zelfs tot andere geslachten worden +gebracht, maar wegens hun overeenkomst één familie vormen +(<i lang="la-x-bio">Hesperornithidae</i>). Hunne eigenschappen stemmen +het meest met die van de Fuutvogels overeen, hoewel zij zich van alle +thans levende Vogels onderscheiden door het bezit van tanden. Deze zijn +van kegelvormige gedaante en zeer talrijk (14 boven, 33 onder, in elke +kaakhelft), niet, zooals die van de Zoogdieren, met wortels in +tandkassen bevestigd, maar in een groeve van het kaakbeen, zooals bij +de Krokodillen. Het borstbeen had geen spoor van kam; de vleugels waren +rudimentair; van voorarm en hand was zelfs geen spoor aanwezig. De +achterste ledematen waren zeer krachtig en op de wijze van die der +Fuutvogels gebouwd. <i lang="la-x-bio">Hesperornis</i> was ongeschikt +tot vliegen, maar kon waarschijnlijk flink zwemmen en duiken. Sommige +soorten bereikten een hoogte van 1 M.</p> +<p>In hetzelfde tijdperk, maar in het oostelijk halfrond, leefden de +leden van de familie der <i lang="la-x-bio">Enaliornithidae</i>. +<i lang="la-x-bio">Enaliornis</i> (het woord beteekent: zeevogel) was +zoo groot als een Duif, had goed ontwikkelde vleugels en voor ’t +zwemmen geschikte pooten. Vermoedelijk bezat hij tanden, welken evenals +die van <i lang="la-x-bio">Ichthyornis</i>, met wortels in tandkassen +bevestigd waren.</p> +<hr class="tb"> +<p>De laatste onderorde der Stootvogels is die der <span class= +"ex">Gansvogels</span> of <span class="ex">Zeefsnaveligen</span> +(<i lang="la-x-bio">Anseriformes</i>), welke slechts één +familie van hedendaagsche dieren bevat. Deze, door <span class= +"sc">Fürbringer</span> <i lang="la-x-bio">Anatidae</i> genoemd, +kan in onze taal gevoegelijk denzelfden naam dragen als de onderorde. +Een andere familie van Zeefsnaveligen, die uit thans niet meer levende +wezens bestaat, heeft ter eere van <span class="sc">Gaston +Plante</span>, den ontdekker van het eerste, hiertoe behoorende +overblijfsel, den naam van <span class="ex">Gastonvogels</span> +(<i lang="la-x-bio">Castornithidae</i>) ontvangen. Zij leefden in den +aanvang van den tertiairen tijd (in het eocene tijdvak), hadden zeer +lange, krachtige pooten en zwak ontwikkelde vleugels. Bij hen, evenals +bij de Vinduikers, bleef de vergroeiing der schedelbeenderen +<span class="pagenum">[<a id="xd20e4912" href="#xd20e4912" name= +"xd20e4912">593</a>]</span>onvolkomen. Ook de beenderen, die te zamen +het loopbeen vormen en de bestanddeelen der verticale beenplaat aan +’t einde van den staart waren niet volkomen vereenigd. In grootte +evenaarden of overtroffen deze Vogels den Afrikaanschen Struis. De +grootste soort (<i lang="la-x-bio">Gastornis Edwardsii</i>) was +ongeveer 3 M. hoog. In verschillende opzichten kwamen deze +voorwereldlijke dieren duidelijk overeen met de thans nog levende +Zeefsnaveligen.—De hoofdkenmerken der onderorde zijn: het +ontbreken van de bijveder aan de schacht der omtrekveeren, de +middelmatig lange, langs de randen met hoornplaatjes bezette snavel, de +korte loop, de vereeniging van de voorteenen door een zwemvlies, de +kleinheid en de achterwaartsche stand van den binnenteen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Bekijk een Eend, zoo hebt gij het type van een Zeefsnavelige voor u. +Onze aandacht wordt het eerst getrokken door den bouw van den snavel, +die den Vogel in staat stelt zijn voedsel op een eigenaardige wijze te +verzamelen. Deze snavel is zelden langer dan de kop, gewoonlijk recht, +breed, aan de bovenzijde slechts weinig gewelfd; van voren loopt hij in +een breeden „nagel” uit; aan de zijden is hij met +hoornplaatjes voorzien; die van de bovenkaak vallen tusschen die van de +onderkaak. De huid, die den snavel bekleedt, is slechts langs de randen +hard, overigens zacht; de takken van het vijfde paar hersenzenuwen, die +zich in deze huid verspreiden, maken haar tot een uitmuntend +tastorgaan. De groote, vleezige, fijngevoelige tong is slechts aan den +rand verhoornd en hier met franjes en tandjes bezet; zij verhoogt +aanmerkelijk de geschiktheid van den snavel om den dienst te verrichten +van een zeef, waarmede zelfs de kleinste voedseldeeltjes van de hen +omringende, oneetbare stoffen afgescheiden kunnen worden. De romp is +krachtig; het steeds zeer rijke, dichte en glad aanliggende +vederenkleed bevat een overvloed van donsveeren. Prachtig kan men zijn +kleur niet noemen, meestal echter wel zeer bevallig; dikwijls, maar +niet altijd, is zij verschillend bij mannetjes en bij wijfjes, bij oude +en bij jonge Vogels.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van de Gansvogels is beperkter dan dat van +andere zwemvogels. Wereldburgers zijn ook zij. Met uitzondering van het +vasteland aan de zuidpool ontmoet men ze in alle werelddeelen; zij +bewonen echter de warme en gematigde aardgordels in veel grooter aantal +dan de koude. Het aantal soorten bedraagt 180; zij zijn over 40 +geslachten verdeeld, waarvan er 21 in het noordelijke Rijk van de Oude +Wereld vertegenwoordigd zijn.</p> +<p>De talenten van de leden dezer familie, hoewel zeer verschillend, +zijn toch gelijksoortig. Eenige van hen hebben wegens hunne ver +achterwaarts geplaatste pooten een langzamen en waggelenden gang; geen +hunner is echter, gelijk sommige Duikers, genoopt om te kruipen; vele +zijn zelfs flink ter been en kunnen zonder zichtbare inspanning uren +lang gaan; eenige kunnen zich ook in een boomkroon goed redden. Alle +zwemmen behendig en met volharding; er zijn er bijna geen onder, die +met tegenzin of slechts uit nood te water gaan; de meeste kunnen +bovendien tot meer of minder groote diepte duiken, hetgeen sommigen +weinig, anderen meer moeite kost; enkele staan de bekwaamste +zwemkunstenaars naar de kroon. Bij het duiken gaan zij van den +waterspiegel uit; zij zijn „sprongduikers” en geen +„stootduikers”. Wat bekwaamheid in ’t vliegen +betreft, staan zij duidelijk bij andere Zwemvogels achter. Bijna alle +verheffen zich niet dan met betrekkelijk groote krachtsinspanning van +het water of van het land in de lucht; zij vallen zoo plomp naar +beneden, dat enkele in ’t geheel niet op den grond durven +neerstrijken, maar altijd in het water neerdalen om een minder hevigen +schok te ondervinden. Na het bereiken van een zekere hoogte is hun +vlucht echter zeer snel; zij leggen in één tocht een +grooten weg af, maar moeten hunne vleugels onophoudelijk bewegen.</p> +<p>De verstandelijke vermogens van de Zeefsnaveligen zijn misschien +geringer dan die van de meest begaafde Stootvogels; stellig overtreffen +zij echter die van alle overige Zwemvogels. Wie de Gans, in +gedachtelooze navolging van een oude spreekwijze, een dom schepsel +noemt, heeft haar nooit goed nagegaan; iedere jager, die Wilde Ganzen +heeft trachten te verschalken, zal er anders over oordeelen. De Zwanen, +Eenden en Zaagbekken behooren tot de voorzichtigste van alle Vogels, +geven blijken van list en sluwheid, weten over toestanden een juist +oordeel te vellen en zich spoedig te schikken in veranderde +omstandigheden: dit maakt hen zoo bijzonder geschikt voor huisdieren. +Over ’t algemeen zijn zij goedhartig, verdraagzaam en tot +gezelligheid geneigd. Met warme liefde is het wijfje aan gade en kroost +gehecht; het mannetje neemt echter niet altijd deel aan de verzorging +der jongen. Met lofwaardigen moed verdedigt het wijfje in tijden van +gevaar hare kinderen.</p> +<p>Boven de andere Zwemvogels munten de Gansvogels uit door de +veelzijdigheid en welluidendheid van hun stem. Hun voedsel bestaat uit +dierlijke en plantaardige stoffen. Slechts weinige Zeefsnaveligen zijn +volslagen roofdieren, d.w.z., dat zij in ’t geheel geen +plantaardig voedsel gebruiken; even weinige zijn er, die zich +uitsluitend met planten voeden.</p> +<p>Het echtverbond van de Zeefsnaveligen duurt tot aan den dood; hun +huwelijkstrouw is echter niet boven allen twijfel verheven. Bij de +meeste soorten zorgt de moeder voor het uitbroeden der eieren en het +opvoeden der jongen. Het nest bevindt zich soms op plaatsen, waar de +moerassige bodem eenige stevigheid vertoont, soms op een vast terrein, +soms in een hollen boom, in een gat van den grond of in een holte van +het gesteente; het is uit verschillende stoffen, gewoonlijk op +eenvoudige, kunstelooze wijze samengesteld; van binnen is het echter +zeer regelmatig met dons bekleed.</p> +<p>Van een zeer groot aantal dieren hebben de Zeefsnaveligen een +vijandige behandeling te duchten, ofschoon de grootste leden van de +familie menig roofdier weten af te weren. De mensch vervolgt hen allen, +sommige wegens hun smakelijk vleesch, andere ter wille van hunne +veeren; hij neemt hunne eieren weg, berooft de nesten van het +bekleedende dons en draagt aanmerkelijk bij tot vermindering van het +aantal dezer eigenlijk onschadelijke Vogels. Zeer weinige soorten heeft +hij tot huisdieren gemaakt en getemd, ofschoon juist de Zeefsnaveligen +voor dit doel uitnemend geschikt zijn. Eerst in den laatsten tijd is +men begonnen hun de aandacht te wijden, die zij zoo ruimschoots +verdienen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Afgezien nog van de lof, die in sagen en gedichten over de +<span class="ex">Zwanen</span> wordt uitgestort, zal men aan deze fiere +en statige Vogels den eersten rang onder hunne verwanten moeten +toekennen. Men vereenigt ze tot een onderfamilie (<i lang= +"la-x-bio">Cygninae</i>). Zij hebben een langwerpigen romp met zeer +langen hals en middelmatig grooten kop. De snavel, die den kop ongeveer +in lengte evenaart, is recht, overal even breed, van voren <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4943" href="#xd20e4943" name= +"xd20e4943">594</a>]</span>afgerond, aan den wortel naakt of bultig +gezwollen, bij de spits een weinig bol en met een afgeronden +„nagel” voorzien. Het vederenkleed is zeer rijk, aan den +romp buitengewoon dicht, zacht en zonder glans, aan den kop en den hals +fluweelachtig, aan de onderzijde dik en vachtvormig, op de bovendeelen +uit groote veeren samengesteld; overal is de huid tusschen de +omtrekveeren met een overvloed van dons begroeid.</p> +<p>Met uitzondering van de keerkringsgewesten, bewonen de 10 bekende +soorten van Zwanen alle aardgordels, het veelvuldigst echter de +gematigde en koude landen van het noorder halfrond. Iedere soort heeft +een zeer uitgestrekt verbreidingsgebied en onderneemt op geregelde +tijden reizen, die zich over een grooten afstand uitstrekken. Alle +soorten trekken, hoewel zij dit niet in alle omstandigheden doen; niet +zelden overwinteren enkele exemplaren in hun vaderland of beperken +hunne omzwervingen in het koude jaargetijde tot op korten afstand van +hunne broedplaatsen. Zoetwatermeren en waterrijke moerassen zijn hunne +eigenlijke woonplaatsen, hoewel zij op allerlei soorten van wateren +verblijf houden. Zij nestelen in het binnenland, maar houden zich na +den broedtijd in zee op. Hunne werkzaamheden verrichten zij over dag; +zelfs hunne reizen hebben nooit ’s nachts plaats. Het water is +hun rijk; ongaarne bewegen zij zich op het land. Hun gang wordt +bemoeilijkt, doordat de pooten ver naar achteren zijn aangehecht; op +het land is hun beweging daarom plomp en waggelend. Dat het vliegen en +vooral het opvliegen van uit het water een groote krachtsinspanning +vereischt, is duidelijk merkbaar; nadat de Zwaan een zekere hoogte +heeft bereikt, komt hij echter snel vooruit. Hij is bijna niet in staat +zich van den vasten grond in de lucht te verheffen; nauwelijks durft +hij er op neerstrijken. Om van het water op te stijgen, slaat hij met +de vleugels en trapt tevens met de breede zolen op den waterspiegel, +beweegt zich op deze wijze onder luidklinkend geplas, half loopend, +half vliegend, 15 à 20 M. ver en heeft eerst dan de noodige +vaart voor het vliegen verkregen. Als het vliegen zal ophouden, laat +hij zich zonder vleugelslag langzamerhand in schuinsche richting uit de +lucht naar beneden glijden, schiet, nadat hij op den waterspiegel is +neergekomen, hierover nog een eind weegs voort of tracht met de naar +voren gestrekte voeten den schok tegen het water te verminderen.</p> +<p>Eenige soorten kunnen een geluid voortbrengen, dat eenigszins +herinnert aan de stem van den Kraan en op trompetgeschal gelijkt; zij +doen dit echter zelden, maar laten gewoonlijk een sterk gesis of een +dof gemurmel hooren. Andere soorten daarentegen hebben een sterke en +krachtige stem, die zelfs eenige afwisseling vertoont en ons, wanneer +zij van een afstand komt, als muziek in de ooren klinkt. De mannetjes +schreeuwen vaker dan de wijfjes, hun geluid is voller van toon en +krachtiger; de jongen van beiderlei geslacht piepen als Ganzen. De +geestvermogens der Zwanen zijn niet geringer dan die van de andere +Zeefsnaveligen. Zij zijn schrander en vlug van begrip, regelen hun +gedrag naar de omstandigheden en naar de handelingen van de menschen, +waarmede zij te maken hebben; de schuwheid en omzichtigheid, die hun +eigen zijn, leggen zij echter slechts zelden af. Uit hun houding +spreekt zelfvertrouwen en gevoel van eigenwaarde, maar ook een zekere +boosaardigheid, die zich in het verkeer met soortgenooten van dezelfde +sekse als vechtlust, bij ontmoetingen met zwakkere Vogels als +heerschzucht openbaart. Jegens zwakkere Vogels zijn zij onvriendelijk +en afgunstig; het is, alsof de onbeperkte heerschappij, die zij weldra +weten te verwerven, hen nog niet bevredigt: niet zelden worden andere +Zwemvogels aanhoudend door hen vervolgd, woedend aangevallen en zonder +eenige reden om ’t leven gebracht, alleen uit baldadigheid, om te +toonen, dat zij de sterkste zijn.</p> +<p>Het mannetje en het wijfje zijn met trouwe liefde aan elkander +gehecht; hun verbintenis wordt voor het geheele leven gesloten. Even +teeder toonen de ouders zich jegens hun kroost; want, hoewel het +mannetje in den regel niet mede broedt, waakt hij toch trouw voor de +veiligheid van het wijfje, blijft voortdurend in haar nabijheid en +geeft acht op ieder gevaar; soms begeeft hij zich bij haar op het nest +om haar den tijd te verdrijven door zijn tegenwoordigheid. Het nest is +zeer groot en zonder kunst gebouwd; de grondslag bestaat uit allerlei +waterplanten; met droog riet en dergelijke materialen wordt het +voltooid en gevoerd. Overal waar kleine, veilige eilandjes voorkomen, +worden deze tot standplaats voor het nest gekozen; indien zulke plekjes +ontbreken, stapelt het wijfje planten opeen, totdat de in ’t +water drijvende hoop het echtpaar kan dragen. Het broeden begint na het +leggen van 6 à 8 eieren, welker dikke schaal een vuilwitte of +bleekgroene kleur heeft; het duurt 5 à 6 weken. De kuikentjes +zien er in hun dicht donskleed zeer bevallig uit; zij worden nog +ongeveer een dag in het nest verwarmd en gedroogd, vervolgens naar het +water gevoerd en tot het zoeken van voedsel aangespoord; de moeder +neemt hen dikwijls op den rug, laat hen ’s nachts onder hare +vleugels slapen, verdedigt hen met moed tegen gevaren, kortom, +verpleegt hen zeer liefderijk, totdat hunne veeren zich ontwikkeld +hebben en zij zorg en leiding ontberen kunnen.</p> +<p>Plantaardige stoffen, die in het water of op een moerassigen bodem +groeien, wortels, bladen en zaden, Insecten en hunne larven, Wormen, +Schelpdieren, kleine Amphibiën en Visschen maken het voedsel van +de Zwanen uit.</p> +<p>De Zeearend en de Steenarend vangen soms oude, vaker nog jonge +Zwanen; overigens hebben deze fiere en weerbare Vogels weinig van +roofdieren te lijden. De mensch is belust op hun vleesch en hunne +veeren, vooral op hun dons. In het noorden maakt hij gebruik van een +flinke bries om hen in een zeilboot te naderen, zoodat het vaartuig +voor den wind op hen aanloopt. Daar de Zwanen, als zij zich in de lucht +verheffen, het liefst in den wind opvliegen, is het waarschijnlijk, dat +zij zich in de richting van den jager zullen bewegen en hem gelegenheid +tot een schot zullen geven.</p> +<p>Het is niet moeilijk jong gevangen Zwanen groot te brengen en even +tam te maken als die, welke in de gevangenschap gefokt zijn. Enkele +raken zeer gehecht aan hun verzorger; hunne liefkoozingen zijn echter +meestal zoo hartstochtelijk, dat het altijd zaak is eenige voorzorgen +te nemen, wanneer men zich verder met hen wil inlaten. De schoone +gestalte en de sierlijke bewegingen dezer Vogels verschaffen hun vele +vrienden; een vijver met Zwanen levert een bekoorlijk schouwspel +op.</p> +<hr class="tb"> +<p>De stamvader van onzen <span class="ex">Tammen Zwaan</span>, de +<span class="ex">Roodbekzwaan</span> of <span class= +"ex">Knobbelzwaan</span> (<i lang="la-x-bio">Cygnus olor</i>), bewoont +Noord-Europa en Oost-Siberië. De wilde Zwanen, die iederen winter +in kleinen getale ons vaderland bezoeken, zijn niet te onderscheiden +van de tamme; „in sommige streken, zooals in Noord- en +Zuid-Holland, waar de laatstgenoemde veel worden <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e4974" href="#xd20e4974" name= +"xd20e4974">595</a>]</span>gehouden, is het altijd moeilijk uit te +maken, of men niet met ontvluchte voorwerpen te doen heeft. Treft men +echter vluchten van 7 à 9 stuks, dan is dit niet waarschijnlijk, +vooral wanneer dit plaats heeft in streken, waar weinig of geen tamme +worden gehouden” (<span class="sc">Albarda</span>). De +langwerpige romp, de lange, slanke hals en de roode snavel, die even +lang is als de kop en zich onderscheidt door een zwart knobbeltje aan +den wortel van den bovensnavel, maken, dat men deze soort met geen +andere kan verwarren. De veeren zijn zuiver wit, die van de jongen +grijs of wit. Het oog is bruin, de snavel rood, de teugel zwart, de +voet bruinachtig of zuiver zwart. De lengte bedraagt 180, de vlucht 260 +cM. (lengte van den vleugel 70, van den staart 18 cM.). Het wijfje is +iets kleiner.</p> +<p>De zoogenaamde <span class="ex">Witgeboren Zwanen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Cygnus olor immutabilis</i>) vormen slechts een +verscheidenheid van de gewone soort; zij kunnen met „grauw +geboren” in ’t zelfde broedsel voorkomen. Soms, doch zeer +zelden, komen zij bij ons in het wild voor. Tweemaal werd in Nederland +een dergelijk exemplaar geschoten.</p> +<hr class="tb"> +<p>Van de eerstgenoemde soort onderscheidt zich de <span class= +"ex">Wilde Zwaan</span> of <span class="ex">Deen</span>, in Groningen +<span class="ex">Hoelzwaan</span>, in ’t Friesch <span class= +"ex">Kloekswan</span> geheeten (<i lang="la-x-bio">Cygnus musicus</i>), +door zijn meer gedrongen gestalte, door den iets korteren en dikkeren +hals en vooral door den snavel, die aan de spits zwart, aan den wortel +geel en eenigszins gezwollen is, maar geen knobbel vertoont. (Lengte +160, vlucht 250, vleugel 62, staart 20 cM.) Iederen winter treft men op +onze kust, alsmede op de binnenwateren en ondergeloopen vlakten +exemplaren van deze soort aan; soms zijn zij hier zeer talrijk.</p> +<hr class="tb"> +<p>De derde soort van de onderfamilie, die Europa en Noord-Azië +bewoont, de <span class="ex">Kleine Zwaan</span> (<i lang= +"la-x-bio">Cygnus Bewickii</i>), onderscheidt zich van de vorige +hoofdzakelijk door geringere grootte (lengte 125 à 130 +cM.)<span class="corr" id="xd20e5018" title="Bron: .">,</span> den +dunnen hals, een aan den wortel zeer hoogen snavel en een uit 18 +stuurpennen samengestelden staart. Sommige dierkundigen beschouwen hem +als een verscheidenheid van den Wilden Zwaan. In kleinen getale bezoekt +hij ’s winters ons vaderland. In den strengen winter van +1870/1871 was hij hier vrij talrijk.</p> +<p>De Wilde Zwaan is in het noorden van Europa niet zeldzaam, en komt +eveneens voor in geheel Noord- en Middel-Azië tot aan de +Behring-straat, als ook in Amerika. Op den trek begeeft hij zich +iederen winter naar Noord-Afrika, naar Egypte zoowel als naar de meren +van Marokko, Algerië en Tunis. Aan de Oostzeekust verschijnen de +Wilde Zwanen reeds in October; Middel-Duitschland en Nederland doen zij +in November en December op de heenreis, in Februari of Maart op de +terugreis aan.</p> +<div class="figure xd20e5023width"><img src="images/p2595.jpg" alt= +"Wilde Zwaan (Cygnus musicus). ​1⁄7​ v. d. ware grootte." +width="720" height="622"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Wilde Zwaan</span> (<i lang= +"la-x-bio">Cygnus musicus</i>). ​1⁄7​ v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>De Wilde Zwaan staat duidelijk achter bij den Roodbekzwaan wat +bevalligheid en sierlijkheid betreft. Gunstig onderscheidt hij zich +echter van dezen door zijn schelle en betrekkelijk welluidende stem, +die men trouwens op een afstand moet hooren om haar met bazuingeschal +en viooltonen te vergelijken: zooals de IJslanders doen. <span class= +"sc">Naumann</span> stelt het gewone geschreeuw van dezen Vogel zeer +juist voor door de teekens „kielkliï”, het zachtere +door „ang”. Hoewel deze beide geluiden van nabij gehoord +geen bijzonder aangenamen indruk maken, maar heesch en krijschend zijn, +is het niet onmogelijk, dat zij welluidend mogen heeten, wanneer men ze +op een afstand hoort en wanneer een groot aantal Vogels ze te gelijk +voortbrengen. Dit kan men afleiden uit de berichten van <span class= +"sc">Schilling</span>: „De Wilde Zwaan bekoort den toeschouwer +niet slechts door zijn schoone gestalte, maar steekt door de +waakzaamheid en de schranderheid, die uit iedere beweging van den kop +en uit de geheele houding blijken, gunstig af bij den Roodbekzwaan. +Zijn luide, gevarieerde, zuivere stem, die bij iedere aanleiding als +loktoon en waarschuwend sein weerklinkt, maakt een aangenamen +<span class="pagenum">[<a id="xd20e5040" href="#xd20e5040" name= +"xd20e5040">596</a>]</span>indruk. De tot troepen vereenigde Wilde +Zwanen laten zich voortdurend hooren; ’t is, alsof zij een +zangwedstrijd houden om zich den tijd te verdrijven. Wanneer een +strenge vorst de zee op alle plaatsen, die niet opengehouden worden +door een hevigen stroom, met een ijslaag bedekt en de ondiepten, waar +de Wilde Zwanen zich bij voorkeur ophouden, ongeschikt zijn om hen te +herbergen, vereenigen deze statige Vogels zich bij honderden in de +naastbijgelegene, opene watervlakten. Zij bejammeren dan als ’t +ware met droefgeestig geschreeuw hun ongelukkig lot, daar zij in diep +water het noodige voedsel niet kunnen verzamelen: meermalen hoorde ik +op een langen winteravond en gedurende den geheelen volgenden nacht het +veelstemmig klaaggezang, dat op uren afstands voortgebracht werd door +Vogels, die in zulke omstandigheden verkeeren. Soms klinkt dit zangerig +geschreeuw als klokgelui in de verte, soms als tonen van +blaasinstrumenten; het komt niet geheel overeen met de tonen van het +doode metaal, maar overtreft deze in vele opzichten; daar het van +levende wezens afkomstig is, maakt het een meer sympathieken indruk, +harmonieert het beter met ons zintuig. Het maakt de als een verdichtsel +uitgekreten overlevering van het zwanengezang tot een +werkelijkheid.” Wegens zijn gezang wordt de Wilde Zwaan in +Rusland, waar onze Roodbekzwaan niet veel in tel is, dikwijls in +getemden staat gehouden. De hartstochtelijkheid en twistgierigheid, die +deze soort misschien in hoogere mate bezit dan al zijne verwanten, +worden eenigszins vergoed door zijn schranderheid.</p> +<p>In vrij grooten getale nestelt de Wilde Zwaan in de moerassen van +Finland, Noord-Rusland en Middel-Siberië, ook wel in die van +Noord-Amerika en van IJsland. Bij uitzondering werd soms een enkel paar +in Duitschland broedend waargenomen.</p> +<p>Alle volken van het noorden maken ijverig jacht op de Zwanen. Deze +doorleven een moeilijken tijd, als het ruien in vollen gang is en zij +de meeste van hunne slagpennen verloren hebben. Door jagers, die hen in +een boot vervolgen, worden zij dan met den stok doodgeslagen. De ouden +en de jongen zijn in dezen tijd zeer vet; vooral laatstgenoemde zijn +als wild zeer gezocht.</p> +<hr class="tb"> +<p>Een der fraaiste, uitheemsche Zwanen is de <span class= +"ex">Zwartnekzwaan</span> (<i lang="la-x-bio">Cygnus nigricollis</i>). +Zijn kleed is wit; de kop met uitzondering van een witte +wenkbrauwstreep is zwart, evenals de bovenste helft van den hals. Het +oog is bruin, de snavel loodkleurig grijs, aan de spits geel; de +knobbel aan den bovensnavel en de naakte plek van den teugel zijn +bloedrood; de voet is lichtrood. De lengte bedraagt ongeveer 100 +cM.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van deze soort strekt zich over de zuidspits +van Amerika, van het zuiden van Peru tot de Falkland-eilanden en van +hier langs de oostkust tot Santos in Brazilië uit.</p> +<p>In 1851 voerde <span class="ex">Lord</span> <span class= +"sc">Derby</span> op zijn kasteel Knowsley bij Liverpool het eerste +paar Zwartnekzwanen in. Kort voor 1870 werd een paar van deze dieren +voor f 1200 aangekocht door den Heer <span class="sc">P. J. +Polvliet</span>, een bekend kweeker van zwemvogels te Rotterdam, die er +in 1872 reeds 26 jongen van had verkregen. Tegenwoordig treft men deze +Zwanen, zelfs bij particulieren, niet zelden aan; zij zijn mak van aard +en telen vrij goed in den gevangen staat voort, gedragen zich als Wilde +Zwanen, maar laten slechts zelden hun zwakke stem hooren. In strenge +winters moeten zij tegen felle koude beschut worden; overigens zijn zij +tegen ons klimaat goed bestand (<span class="sc">Maitland</span>).</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zwarte Zwaan</span> (<i lang="la-x-bio">Cygnus +atratus</i>) is iets kleiner dan de Gewone, maar doet voor dezen niet +onder in schoonheid van gestalte en sierlijkheid van bewegingen. De +kleine omtrekveeren zijn nagenoeg geheel bruinachtig zwart, alleen haar +rand is zwartgrijs; de onderdeelen zijn weinig lichter van kleur; +hierbij steekt het heldere wit van alle handpennen en van het grootste +deel der armpennen prachtig af. De groote vleugeldekveeren zijn sterk +gekruld. Het oog is karmijnrood, de teugel anjelierrood, de snavel +helder karmijnrood, een strook vóór de spits van den +bovensnavel en de spitsen van beide kaken zijn wit, de voeten +zwart.</p> +<p><span class="sc">Cook</span> trof deze diersoort, die reeds sedert +1698 bekend is, op de door hem bezochte gedeelten van de Australische +kust veelvuldig aan; ook thans nog vindt men haar in alle voor haar +geschikte meren, poelen en rivieren van Zuid-Australië en +Tasmanië; verbazend talrijk is zij in de weinig bezochte streken +van het binnenland en zoo weinig schuw, dat het geen moeite kost er +zoovele van te schieten als men verlangt.</p> +<p>In aard en gewoonten verschilt de Zwarte Zwaan niet veel van zijn +ons bekenden verwant; hij is echter minder stil dan deze en houdt zelfs +veel van schreeuwen; zijn zonderlinge stem, die min of meer aan dof +trompetgeschal herinnert, wordt vooral tegen den paartijd dikwijls +gehoord.</p> +<p>In 1726 werden voor ’t eerst levende Zwarte Zwanen uit +Australië naar Batavia overgebracht; hun intocht in Europa deden +zij in ’t begin van deze eeuw op het aan <span class= +"ex">Keizerin</span> <span class="sc">Josephine</span> toebehoorende +kasteel Malmaison. Tegenwoordig zijn zij in de vijvers van de +Europeesche vogelliefhebbers gewone verschijningen; het onderhoud van +deze Vogels vereischt weinig meer zorg dan dat van de meest gewone +leden hunner verwantschap. De koude van onzen winter hindert hen niet +veel; de eischen, die zij aan het voedsel stellen, zijn gemakkelijk te +bevredigen. Ieder jaar planten zij zich in de gevangenschap voort: bij +den Heer <span class="sc">P. J. Polvliet</span> te Rotterdam werden in +5 opeenvolgende jaren (van 1858 tot 1861 door één paar en +van 1861 tot 1865 door 2 paren) 98 jongen grootgebracht (<span class= +"sc">Maitland</span>).</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Gansachtigen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Anserinae</i>), die een talrijke, ongeveer 45 soorten +omvattende, over de geheele wereld verbreide onderfamilie vormen, +onderscheiden zich van de Zwanen door een meer ineengedrongen romp, een +korteren hals en snavel en hoogere, nader bij het midden van den romp +geplaatste pooten. De snavel is nauwelijks zoo lang als de kop, bij +sommige zelfs iets korter, van boven gewelfd, van onderen plat, aan den +wortel zeer hoog, boven en onder uitgerekt tot een breeden, bollen +nagel, die scherpe randen heeft, aan de zijden met harde, tandvormige +zeefplaatjes gewapend, overigens met een zachte huid bekleed. Slechts +bij uitzondering vertoont het kleed bij beide seksen een in ’t +oog loopend verschil; ook dan echter wedijvert het wijfje in schoonheid +met het mannetje. De jongen krijgen reeds in het eerste levensjaar het +volkomen kleed.</p> +<p>Ieder werelddeel heeft zijne eigene soorten van Ganzen. Verscheidene +zijn in Azië en Europa bijna even veelvuldig; enkele zijn over het +noorden van de geheele wereld verbreid; verder zuidwaarts is ieders +gebied <span class="pagenum">[<a id="xd20e5115" href="#xd20e5115" name= +"xd20e5115">597</a>]</span>beperkt. Minder dan de overige +Zeefsnaveligen leven zij in het water; een deel van haar leven brengen +zij op het vasteland en zelfs op boomen door. In de vlakte komen zij +talrijker voor dan in het gebergte, hoewel zij hier niet ontbreken; +sommige soorten worden zelfs uitsluitend op aanzienlijke hoogte +gevonden. Haar gang is zeer goed, over ’t geheel genomen beter +dan die van eenig ander lid der onderorde; zij zwemmen behendig en +snel, hoewel minder goed en vlug dan de Eenden en Zwanen; zij duiken in +haar jeugd en in tijd van gevaar tot op een aanzienlijke diepte; haar +vlucht is gemakkelijk en fraai: in wigvormige orde gerangschikt +doorklieven zij met suizend gedruisch de lucht en leggen een grooten +weg af zonder halt te maken. Verscheidene soorten brengen brommende, +andere snaterende, enkele zeer welluidende en op verren afstand +hoorbare tonen voort; de meeste sissen, als zij toornig zijn.</p> +<p>Waarom men de Ganzen voor dom heeft uitgemaakt, is moeielijk te +zeggen, daar de ervaring steeds het tegendeel leert. Alle leden dezer +groep, geen uitgezonderd, zijn schrander, verstandig, voorzichtig en +waakzaam. Zij wantrouwen ieder mensch, onderscheiden zonder fout den +jager van den landman of den herder, kennen alle voor hen gevaarlijke +menschen zeer goed, zetten wachten uit, kortom, nemen verscheidene +practische voorzorgsmaatregelen tot bevordering van hun veiligheid. De +gevangen exemplaren schikken zich zeer spoedig in de veranderde +omstandigheden en worden reeds na korten tijd zeer tam; het juiste +inzicht in hun toestand, dat zij op deze wijze toonen, pleit zeer voor +hun verstand. Ook de inborst van de Ganzen trekt ons aan. Eenige kan +men niet vrijspreken van een zekere heerschzucht en onverdraagzaamheid, +de meeste echter zijn buitengewoon gezellig; zij zoeken het gezelschap +van hare soortgenooten, niet dat van andere dieren; de leden van +één gezin zijn met groote teederheid aan elkander +gehecht. Zonder strijd tusschen de mannetjes loopt de paartijd niet af; +zoodra ieder een wijfje heeft, is de vrede hersteld; de verschillende +paren broeden naast elkander zonder te twisten. Het echtverbond geldt +voor het geheele leven. Het mannetje helpt niet mede bij het broeden, +maar is later een gids voor de jongen en waakt voor de veiligheid van +het geheele gezin.</p> +<div class="figure xd20e5120width"><img src="images/p2597.jpg" alt= +"Zwarte Zwaan (Cygnus atratus). ⅙ v. d. ware grootte." width= +"720" height="701"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Zwarte Zwaan</span> (<i lang= +"la-x-bio">Cygnus atratus</i>). ⅙ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Alle Ganzen gebruiken bij voorkeur plantaardig voedsel. Met haar +harden, scherprandigen snavel bijten zij gras en graanplantjes, kool en +andere kruiden af, schillen jonge boompjes, plukken bladen, bessen, +peulen en aren, verwijderen vruchtwand of kafjes van zaden of +graankorrels, verzamelen slobberend in ondiep water verschillende +plantaardige stoffen en versmaden geen enkel voor hen bruikbaar +plantendeel. Enkele soorten gebruiken ook Insecten, Schelpdieren en +kleine Gewervelde Dieren. Daar, waar zij in grooten getale voorkomen, +kunnen zij schade aanrichten; deze vergoeden zij echter door haar +voortreffelijk vleesch en haar rijk voorzien vederenkleed. Op alle +soorten wordt ijverig jacht gemaakt, vooral gedurende den ruitijd, die +ook vele Ganzen eenige weken achtereen ongeschikt maakt om te +vliegen.</p> +<p>Bij de <span class="ex">Ganzen</span> i.e.z. (<i lang= +"la-x-bio">Anser</i>) is de snavel zoo lang als de kop en, gedeeltelijk +althans, geel of rood van kleur; de zeefplaatjes van den bovensnavel +steken voorbij diens zijrand uit; de neusgaten zijn achter het midden +van de mondspleet gelegen. De handpennen hebben witte schaften. De +achterteen reikt tot op den grond.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Wilde Gans</span> of <span class="ex">Grauwe +Gans</span>, in Groningen <span class="ex">Schierling</span>, in het +land van Kuik <span class="ex">Koenekraan</span>, <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e5155" href="#xd20e5155" name= +"xd20e5155">598</a>]</span>in Friesland <span class="ex">Groote +Schiere</span> of <span class="ex">Groote Witgat</span> genoemd +(<i lang="la-x-bio">Anser ferus</i> of <i lang="la-x-bio">A. +anser</i>), is de stamsoort van onze Tamme Gans. Op den rug is zij +bruinachtig grijs, door de lichtere randen van de veeren als ’t +ware geschubd, op de onderdeelen geelachtig grijs, hier en daar door +een enkel zwart veertje gevlekt; de groote vleugeldekveeren zijn +blauwachtig grijs met lichtere randen, de kleine zuiver aschgrauw, de +staartwortel, de buik en de onderdekveeren van den staart wit, de +veeren aan de zijden van borst en buik donker vaalgrijs met +lichtvaalgrijzen eindzoom, de slagpennen en stuurpennen zwartgrijs met +witte schaft, de laatstgenoemde ook wit aan de spits. Het oog is +lichtbruin, de voet, evenals de wortel van den snavel, licht +vleeschrood, de nagel aan de spits van den bovensnavel wasgeel. Totale +lengte 98, vlucht 170, vleugel 47, staart 16 cM. Het mannetje heet Gent +of Ganzerik (in ’t Friesch Garre), het wijfje Gans (in ’t +Friesch Goes, meervoud: Giesen).</p> +<div class="figure xd20e5170width"><img src="images/p2598.jpg" alt= +"Wilde Gans (Anser ferus). ⅕ v. d. ware grootte." width="669" +height="516"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Wilde Gans</span> (<i lang= +"la-x-bio">Anser ferus</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Wilde Gans is het eenige in Nederland (en Duitschland) broedende +lid van haar onderfamilie; zij behoort meer in de gematigde streken dan +in het hooge noorden thuis. Van Noorwegen strekt haar +verbreidingsgebied zich in oostelijke richting uit over geheel Europa +en Azië tot aan de oostelijkste kust van dit werelddeel; broedend +vindt men haar tot op ongeveer 45° N.B. Van October tot November en +in Maart en April trekt zij in tamelijk grooten getale door ons land. +Bij zacht weder overwinteren hier enkele exemplaren. „Sedert 1819 +broedt een kleine kolonie van Wilde Ganzen jaarlijks in de zoogenaamde +Kraanlanden en Boornbergumer petten (Friesland). Door inpoldering en +het stichten van woningen is haar terrein echter eenigszins +ingekrompen, zoodat zij zich thans naar Eernewoude en Oudega heeft +verplaatst, alwaar ieder jaar eieren worden gevonden” +(<span class="sc">Albarda</span>). In Duitschland verschijnt zij, tot +familiën of kleine gezelschappen vereenigd, tegen het einde van +Februari of in het begin van Maart, dus reeds vóór het +smelten van de sneeuw, verkondigt door vroolijk geschreeuw haar +aankomst en strijkt op de broedplaats neer, waar zij zich dadelijk +thuis gevoelt, zooals uit hare handelingen blijkt. Tegen het einde van +Juli, als het ruien afgeloopen is, begint zij aan de afreis te denken; +aanvankelijk maakt zij geen groote haast, maar reist op haar gemak; +haar plaats wordt weldra ingenomen door de Rietgans. Zelden vormt zij +op den trek talrijke zwermen; meestal blijven slechts de ouders met +hunne volwassen jongen bijeen.</p> +<p>In vroeger jaren broedden de Wilde Ganzen bij alle groote, +stilstaande wateren van Duitschland; tegenwoordig ontmoet men nog +slechts enkele paren in de uitgestrekte broeklanden van Noord- en +Oost-Duitschland, de meeste in Pommeren en Oost-Pruisen. Bij voorkeur +vestigen zij zich in moerassen, die hier en daar met uitgestrekte +waterplassen afwisselen of deze omgeven, een moerassigen bodem hebben +en moeilijk genaakbare eilandjes bevatten, die met gras, riet en +struiken begroeid zijn. Op deze eilanden verzamelen zich de paren bij +hun aankomst om er uit te rusten en later hunne nesten te bouwen. Van +soortgelijken aard is het terrein, waarop de hierboven genoemde +Friesche broedkolonie voorkomt. „Tusschen Oldeboorn, Eernewoude, +Oudega, Boornbergum en Beets is een vlakte van 7 à 8 uren gaans +in omtrek, waar men zeer weinige menschelijke woningen aantreft. Daarin +liggen vele vaarten, poelen en petten, en de lage, veenachtige bodem, +die hier en daar zeer moerassig is en voor een deel bestaat uit +drijftillen (sompen), die met gagel, rietgrassen en wolwilgen zijn +begroeid, wordt des winters geheel door het water bedekt. In het midden +daarvan, in de zoogenaamde Kraanlanden en nabij de Boornbergumer +petten, benoorden den Ouden Leppedijk, hebben deze Vogels sedert 1819 +hunne broedplaatsen gevestigd. Zij komen in het laatst van Maart aldaar +aan. Begroeide plaatsen, zoo mogelijk geheel door moeras omgeven, of +kleine eilandjes in de petten kiezen zij bij voorkeur voor den +nestbouw. Het nest bestaat dikwijls uit een geheele vracht riet en +andere waterplanten; het binnenste daarvan is geheel met vederen en +dons belegd. Het getal der eieren is meestal 6 of 7 en gaat nimmer 9 te +boven. Zij zijn geheel gelijk aan die van de Tamme Gans, alleen is de +schaal minder poreus. Zij worden ijverig opgezocht en zijn gemakkelijk +te vinden, daar de Gent zich altijd in de nabijheid van het nest +ophoudt en luid schreeuwend rondom den naderenden mensch vliegt; +terwijl de Gans eerst dan met een sissend geluid van de eieren opstaat, +wanneer men haar tot op weinige schreden is genaderd. De Vogels, wier +eieren zijn weggenomen, of die, welke niet broeden (waarschijnlijk +jongen), zwerven den geheelen zomer door in eenigszins ruimeren kring +en vertoonen zich nu en dan te Wartena, Garijp, Suawoude en Gersloot. +Het getal der Vogels, welke broeden, bedraagt <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e5186" href="#xd20e5186" name= +"xd20e5186">599</a>]</span>volgens in de nabijheid wonende personen, +ongeveer 30” (<span class="sc">Albarda</span>).</p> +<p>De nakomelingen van de Wilde Gans, onze Tamme Ganzen, hebben weinig +van het voorkomen en de eigenaardigheden harer stamouders verloren; +deze hebben echter, evenals alle in ’t wild levende dieren, een +fierder houding en een vluggere beweging, waardoor zij een eenigszins +verschillenden indruk op den waarnemer maken. Zij gaan zeer snel en +sierlijk, veel losser en behendiger dan de Tamme Gans, zwemmen goed, +duiken, als een gevaar haar bedreigt, maar weten zich op het water +minder goed te redden dan op het land. Zij vliegen zeer goed, wel niet +zoo licht en fraai als de verwante soorten, maar toch lang achtereen en +voor hun doen snel genoeg. Bij het opvliegen veroorzaken de hevige +vleugelslagen een klapperend gedruisch, bij het neerstrijken verneemt +men een dergelijk geraas, vermeerderd met dat van ’t plassen in +’t water, als de Gans zich op den waterspiegel neerzet. Als een +paar een korten weg heeft af te leggen, verheft het zich zelden tot een +aanzienlijke hoogte, zooals het anders in den regel doet. De Gans +vliegt dan voor den Gent uit; op den trek daarentegen wordt deze even +vaak als gene aan de spits van den wigvormigen zwerm gevonden. De +lokstem klinkt als „gahkahkakgak”, wordt dikwijls snel +achtereen herhaald en, als het mannetje en het wijfje elkander +beantwoorden, in „giekgak” veranderd; de geluiden voor het +dagelijksch verkeer klinken als „tattattattattat”; in toorn +sissen beide. Dit alles geschiedt geheel op dezelfde wijze als bij de +Tamme Gans.</p> +<p>Uit het gedrag van de Wilde Gans blijkt haar goed ontwikkeld +verstand. Altijd is zij voorzichtig en wantrouwig; slechts op de +broedplaats blijft zij bij de nadering van een mensch langer dan +gewoonlijk. Gezellig kan men haar eigenlijk niet noemen. Alleen de +Tamme Ganzen deelen in haar genegenheid; terwijl deze aan ’t +grazen zijn, krijgen zij dikwijls bezoek van hare wilde verwanten. Soms +blijven deze tamelijk lang; zelfs is het wel eens voorgekomen, dat zij +zich met de tamme kudde naar het dorp lieten drijven; dan vlogen zij +nog ter rechter tijd weg. Ook paren Wilde Ganzen nu en dan met Tamme. +Zoo weinig de Wilde Gans zich om andere Vogels bekommert, zoo trouw +zijn de leden van één gezin aan elkander gehecht. Deze +blijven tot aan de lente bijeen, keeren soms gezamenlijk naar het +vaderland terug en verstrooien zich eerst, als de oude Vogels beginnen +te nestelen.</p> +<p>Onmiddellijk na de terugkomst in het vaderland, zoekt ieder paar een +geschikte plaats voor het bouwen van het nest. IJverig houdt het wijfje +zich bezig met het aanvoeren van verschillende bouwstoffen. In de +eerste plaats worden die, welke in de onmiddellijke nabijheid liggen, +bijeengezocht: later moeten voor het voltooien van het nest andere +materialen met zorg uitgekozen en dikwijls van verre aangedragen +worden. Dikke stengels, halmen, bladen van moerasplanten, riet, biezen +enz. vormen, ongeregeld en los opeengestapeld, den grondslag van het +nest, welks holte met fijnere stoffen en een dikke donslaag bekleed +wordt. De oude wijfjes leggen 7 à 14, jonge 5 à 6 eieren, +welke op die van de Tamme Gans gelijken en een gladde, glanslooze, min +of meer korrelige schaal hebben van groenachtig witte of somber +geelachtige kleur. In de nesten van oude paren vindt men reeds in het +begin van Maart het eerste ei; tegen het midden (of uiterlijk in het +einde) van deze maand begint het wijfje te broeden. Vooraf plukt zij +zich alle donsveeren van de borst uit, bekleedt hiermede den binnenrand +van het nest en bedekt, zoo vaak zij zich verwijdert, zorgvuldig hare +eieren.</p> +<p>Op den 28en dag van de bebroeding komen de jongen uit; deze worden +nog ongeveer een dag in het nest gehouden, begeven zich daarna te +water, geleid door de moeder, die hun voedsel leert zoeken. +Eendenkroos, gras en dergelijke stoffen maken hun eerste voedsel uit. +Later bezoeken zij de weiden en de akkers. Des avonds keeren ouders en +kinderen naar het nest terug. Daar dit na ongeveer 2 weken voor de +sterk gegroeide jongen te klein geworden is, slapen deze voortaan nu +eens hier, dan weer daar, dicht tegen de moeder aangedrukt. De +waakzaamheid van den Gent neemt toe, nadat de jongen het ei verlaten +hebben. De moeder gaat of zwemt vóór het gezin uit, de +dicht opeengedrongen jongen volgen, de vader dekt in zekeren zin den +aftocht van het gezelschap. Bij ’t naken van een gevaar geeft hij +het eerste sein tot vluchten. „Een aangenaam schouwspel,” +zegt <span class="sc">Naumann</span>, „kan ieder vriend van de +natuur zich verschaffen, door op een fraaien Meiavond van uit een +geschikten schuilhoek zulke Ganzen-familiën te bespieden, als zij +bij zonsondergang, alle op gelijke wijze en bijna gelijktijdig uit het +riet sluipen, zich op den vrijen waterspiegel wagen en stil naar den +oever zwemmen. Zie eens, hoe de vader van het gezin overal waar hij +gevaar ducht voor de veiligheid van zijn gezin, een verdubbelde +waakzaamheid ten toon spreidt. Wanneer alle gelukkig aangeland zijn op +de plek, waar zij willen grazen, durft de Gent bijna niet mede te eten; +zoodra er onraad is, waarschuwt hij met een zacht geluid. Tot zijn +schande moet echter gezegd worden, dat hij zich onder jammerlijk +geschreeuw het eerst op de vlucht begeeft, als de nood aan den man +komt. In zulke gevallen toont het wijfje veel meer moed; zij denkt meer +om hare kinderen dan om haar eigen veiligheid.”</p> +<p>Jong gevangen Wilde Ganzen worden spoedig tam; zelfs oudere geraken +weldra gewoon aan het verlies van haar vrijheid en leeren den mensch +kennen als iemand, die haar welzijn behartigt. Zij verloochenen hare +vroegere neigingen echter niet geheel; dit blijkt zelfs bij jongen uit +eieren van Wilde Ganzen, die door Tamme Ganzen werden uitgebroed. +Zoodra zij volwassen zijn, ontwaakt in hen het verlangen naar vrijheid; +als men hen niet met geweld terughoudt, trekken zij in den herfst met +de Wilde Ganzen naar het zuiden. Soms keeren enkele terug naar het erf, +waar zij grootgebracht werden; dit is echter een uitzondering. +<span class="sc">Boie</span> verhaalt, dat van vier Wilde Ganzen, die +door Tamme waren uitgebroed en te midden van deze haar jeugd hadden +gesleten, drie na den trek wegbleven; de vierde echter keerde iedere +lente gedurende 13 opeenvolgende jaren (waarschijnlijk dus tot aan haar +dood) naar haar geboorteplaats terug. Zij verscheen hier verscheidene +weken na de terugkomst van de overige Wilde Ganzen: nooit +vóór den 1en, nooit nà den 4en April. Op het erf +was zij zeer tam, daar buiten even schuw als hare wilde stamgenooten. +In de eerste weken kwam zij gewoonlijk des morgens en des avonds +voedsel halen, bleef soms een half uur of een uur, maar vloog dan +altijd weer terug naar het naburige meer, waar zij vermoedelijk haar +nest had. Na het begin van den tijd, waarin men de jongen van de Wilde +Ganzen in het water ziet, bleef zij langer op het erf, dikwijls zelfs +den geheelen dag. Des avonds om 10 uur vloog zij geregeld weg, in de +richting van het meer.</p> +<p>Oude Wilde Ganzen worden niet zelden door groote soorten van Arenden +en Edelvalken, soms ook door <span class="pagenum">[<a id="xd20e5210" +href="#xd20e5210" name="xd20e5210">600</a>]</span>Vossen en Wolven +buitgemaakt. Voor den mensch nemen zij zich steeds zeer in acht; er is +ervaring noodig om ze te verschalken. Daar zij bij ’t vliegen van +’t water naar ’t land en omgekeerd steeds dezelfde wegen +volgen, verschuilt de jager zich onder zulk een weg b.v. in het riet. +In vele gevallen gelukt een nachtelijke jacht met drijvers, terwijl de +jagers op bepaalde plaatsen geposteerd staan. Op sommige plaatsen +vervolgt men de Ganzen ook wel zeer onjachtmatig in een boot gedurende +den ruitijd, gelijk de Lappen doen. Daar zij dan niet kunnen vliegen, +trachten zij den dood te ontkomen door telkens te duiken en worden, +zoodra zij uitgeput zijn door een stokslag of een schot gedood. In +Friesland, Overijsel, Gelderland, Utrecht en in ’t Gooiland, bij +de meren en aan de Zuiderzeekust, vooral bij de monden van den IJsel en +den Eem, worden de Wilde Zwanen en Ganzen, meestal bij vriezend weer en +als het land met een dikke sneeuwlaag bedekt is, door afgerichte +lokganzen verleid om neer te strijken bij de voor hen gevaarlijke +slagnetten. Voor een groot deel worden de gevangen Vogels naar Engeland +gezonden. Het vleesch van de oude Wilde Ganzen is hard en taai, dat van +de jongen daarentegen zeer smakelijk. Hare veeren worden hooger geschat +dan die van de Tamme Gans; vooral het dons is zeer gezocht.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Rietgans</span>, <span class= +"ex">Zaadgans</span> of <span class="ex">Zwartkop</span>, te Amsterdam +<span class="ex">Schiergans</span>, in Groningen <span class= +"ex">Weenk</span>, <span class="ex">Wink</span>, <span class= +"ex">Weenkie</span> en <span class="ex">Grasgans</span>, in het land +van Kuik <span class="ex">Koenekraan</span> geheeten (<i lang= +"la-x-bio">Anser fabalis</i>, <i lang="la-x-bio">Anser segetum</i>), +gelijkt door de kleur van haar vederenkleed op de vorige soort, maar is +kleiner (lengte 86, vlucht 180, vleugel 48, staart 14 cM.). De +schouderveeren en alle groote bovendekveeren van den vleugel zijn +echter bruin met smalle, vuilwitte kanten. Het oog is donker nootbruin, +de snavel zwart, achter den nagel met een breeden, helder geelrooden +ring om beide kaken, de voet oranjekleurig.</p> +<p>De <span class="ex">Akkergans</span> (<i lang="la-x-bio">Anser +fabalis arvensis</i>, <i lang="la-x-bio">Anser arvensis</i>) wordt als +een verscheidenheid van de Rietgans aangemerkt. Zij is bijna even groot +als de Wilde Gans (lengte 95, vlucht 174, vleugel 50, staart 14 cM.). +Het zwart op den overigens oranjerooden snavel blijft beperkt tot den +rug, het achterste deel van de zijstukken en den nagel.</p> +<p>De <span class="ex">Kleine Rietgans</span> (<i lang="la-x-bio">Anser +brachyrhynchus</i>) gelijkt veel op de Rietgans, maar verschilt van +deze door geringere grootte (lengte 82, vleugel 42, staart 14 cM.), +voorts door den opmerkelijk korten, plompen en dikken snavel, met +smallen, licht rozerooden ringband; de voeten zijn klein en eveneens +rozerood; het kleed is zeer donker, de bovenkop zwartbruin, de hals +roodachtig bruin; de veeren van de bovenzijde en van de flanken zijn +dof grauwzwart met lichtgrijze randen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De drie laatstgenoemde Ganzen broeden in het hooge noorden van de +Oude Wereld; de grenzen van ieders gebied zijn echter niet nauwkeurig +bekend. Tot dat van de Rietgans behooren IJsland, Lapland en de toendra +van Europa en Azië; de Akkergans nestelt eveneens in Lapland; van +de Kleine Rietgans weet men, dat zij in den zomer op Spitsbergen +voorkomt. In den herfst trekken deze Vogels naar ’t zuiden en +bezoeken ook ons vaderland, waar zij van November tot Maart rondzwerven +en veelvuldiger zijn dan de gewone Wilde Ganzen. Het talrijkst zijn de +Akkerganzen, die ook bij strenge vorst hier blijven; terwijl de +Rietganzen zich dan naar Zuid-Europa en zelfs naar Noordwest-Afrika +begeven, vanwaar zij echter, zoodra het weer gunstiger wordt, naar +noordelijker gewesten terugkeeren. De Kleine Rietganzen komen hier +geregeld, doch slechts in kleinen getale; zij verlaten hare +broedplaatsen ongeveer terzelfder tijd als de Akkerganzen (later dan de +Rietganzen) en keeren eerder derwaarts terug.</p> +<p>De Rietgans, die in levenswijze en gewoonte met hare beide verwanten +overeenstemt, slaapt in meren en rivieren bij voorkeur op onbewoonde, +kale, door ondiep water omringde eilandjes, waar zij veilig is voor een +aan den waterkant staanden jager; des noods behelpt zij zich met andere +moeilijke toegankelijke plekjes van waterrijke of moerassige gewesten +of zelfs met de vrije watervlakte van een meer of grooten plas. Van +haar rustplaats vliegt zij met het aanbreken van den dag, nooit zonder +geschreeuw en geraas en steeds langs bepaalde wegen, naar de velden, +waar zij haar voedsel zoekt, en keert tegen 11 uur in den voormiddag +naar haar verblijfplaats terug, om te drinken, te baden, hare veeren te +reinigen en te ordenen, zich te ontspannen en misschien een weinig te +slapen; des namiddags tegen 2 of 3 uur vliegt zij ten tweeden male uit; +zoodra de schemering aanvangt, gaat zij slapen. In den herfst voedt zij +zich met de zaden, die op het stoppelland achtergebleven zijn, later +met de jonge graanplantjes van de akkers met winterkoren; zij richt +hierdoor veel schade aan. Haar doordringende, ver hoorbare stem gelijkt +op die van de gewone Wilde Gans.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Kolgans</span> (<i lang="la-x-bio">Anser +albifrons</i>) heet zoo wegens den door witte veeren gevormden, +breeden, ringvormigen band achter den snavelwortel, die men bij de +volwassen Vogels (in Friesland <span class="ex">Bonte Kollen</span> +genaamd) opmerkt; bij de jongere exemplaren (of <span class= +"ex">Schiere Kollen</span>) is deze streek in meerdere of mindere mate +wit gevlekt of zelfs zonder eenig wit. De kop en de hals zijn +donkergrijs, de bovendeelen bruingrijs met lichtere randen om de +veeren, de onderdeelen grijs, de borst met zeer dicht bijeenstaande, +zwarte vlekken geteekend, de staartwortel, de stuit en de +onderstaartdekveeren wit, de handpennen en de vleugeldekveeren +aschgrauw, de armpennen zwart, de staartveeren zwartachtig bruingrijs +met smallen, witten zoom en breeden, witten eindrand. De jongen hebben +een nagenoeg effen grijs kleed. Het oog is donkerbruin, de snavel bijna +effen roodachtig geel, de voet oranje. Totale lengte 70, vlucht 150, +vleugel 44, staart 12 cM.</p> +<p>Een verscheidenheid van de Kolgans, de <span class= +"ex">Dwerggans</span> (<i lang="la-x-bio">Anser albifrons +erythropus</i>), is aanmerkelijk kleiner (60 cM. lang). De witte +voorhoofdsvlek reikt bij haar tot op het midden van de kruin en heeft +een zwartachtigen zoom; de borst is wegens de talrijke, donkere veeren, +nagenoeg zwart.</p> +<hr class="tb"> +<p>Deze beide vormen werden in alle toendras van de noordpoolgewesten +broedend aangetroffen. Op hun winterreis, die zich tot in Egypte, het +zuiden van Perzië en Indië uitstrekt en waarbij <span class= +"corr" id="xd20e5303" title="Niet in bron">zij</span> de kust volgen, +bezoeken zij ons vaderland; van November tot Maart zwerven zij hier +veelvuldig rond, maar begeven zich bij strenge koude naar zuidelijker +gewesten. In levenswijze en gewoonten verschillen zij weinig van de +Rietganzen; hun stem klinkt echter geheel anders, n.l. ongeveer als +„kliekkliek” of „klekkek”, „klieng” +en „kleng.” Hieraan danken zij den naam <span class= +"ex">Klik</span>.</p> +<hr class="tb"> +<p>Door een eigenaardige kleur onderscheidt zich de <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e5313" href="#xd20e5313" name= +"xd20e5313">601</a>]</span><span class="ex">Sneeuwgans</span> [<i lang= +"la-x-bio">Anser (Chen) hyperboreus</i>]. De volwassen Vogel is +sneeuwwit; de tien eerste slagpennen zijn echter zwart, met +uitzondering van het wortelgedeelte van de schaft, dat eveneens wit is. +In het jeugdkleed hebben de veeren van kop en nek een grijsachtig wit +waas; de zwartachtig grijze kleur van de onderzijde van den hals, van +den bovenrug, de schouderveeren, de borst en de zijden wordt naar +onderen bleeker. Het oog is donkerbruin, de snavel licht vuilrood, aan +de randen zwartachtig, de voet licht vuilkarmijnrood. De lengte +bedraagt 86 cM.</p> +<p>Het vaderland van de Sneeuwgans is het hooge noorden van Amerika, +van de kustlanden van de Hudsonsbaai tot de Aleoeten. Zij trekt meer in +zuidoostelijke dan in zuidwestelijke richting; iederen winter wordt zij +in Noord-China en Japan waargenomen, soms dwaalt zij naar Europa af; +enkele malen werd zij in Nederland gezien. Het hoofdleger trekt echter +door Noord-Amerika en houdt zich ’s winters op in de zuidelijkste +gedeelten van de Vereenigde Staten en in Middel-Amerika. In Texas, +Mexico, op Cuba en de overige West-Indische eilanden komt zij van +October tot April algemeen voor. In Zuid-Californië, Texas, +Louisiana, Mississippi, Alabama, Georgië en Florida ziet men in +dezen tijd zwermen van vele duizenden. Deze blijven echter niet +gedurende den geheelen winter in dezelfde streek, maar begeven zich, al +naar de weersgesteldheid, nu eens verder zuidwaarts, dan weer naar +noordelijker gewesten terug. Daar zij op haar reis door de Vereenigde +Staten in hooge luchtlagen blijven, krijgt men van het aantal +Sneeuwganzen, die het zuiden opzoeken, eerst in hare winterkwartieren +een juiste voorstelling. Zij vliegen uitmuntend en loopen goed. Bij +haar aankomst in de winterkwartieren zijn zij volstrekt niet schuw; zij +worden het echter spoedig door de onaangename ervaringen, die zij +opdoen. Volgens <span class="sc">Barenston</span> richten vooral de +Indianen een groote slachting onder de Sneeuwganzen aan. Niet zelden +komt het voor, dat een ervaren jager er gedurende den trek honderden +van schiet. Eerst sedert een twintigtal jaren komt deze soort in de +Europeesche dierentuinen voor (<span class="sc">Maitland</span>).</p> +<hr class="tb"> +<p>Bij de <span class="ex">Zeeganzen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Branta</i>) is de snavel korter dan de kop en zwart van +kleur; de zeefplaatjes van den bovensnavel worden door diens zijrand +bedekt; de neusgaten zijn boven het midden van de mondspleet gelegen. +De handpennen hebben zwartachtige schaften. De achterteen reikt niet +tot op den grond.</p> +<hr class="tb"> +<p>Van de drie inheemsche soorten van dit geslacht komt de <span class= +"ex">Rotgans</span>, <span class="ex">Pauwgans</span> of <span class= +"ex">Ringelgans</span> (<i lang="la-x-bio">Branta bernicla</i>) hier +het veelvuldigst voor; men ontmoet haar van September tot Mei in groote +vluchten aan de kust en op de zandplaten van de Wadden. De kop, de +hals, de nek, de krop, de slagpennen en de stuurpennen zijn zwart, de +rug, de borst en de bovenbuik donkergrijs, iedere veer met lichtere +randen, de zijden van den buik, de stuit en de bovendekveeren van den +staart wit; de hals heeft aan weerszijden een halvemaanvormige, witte +dwarsvlek. Het oog is donkerbruin, de snavel roodachtig zwart, de voet +donkerzwart. Lengte 62 cM.</p> +<p>Het hooge noorden van de Oude en de Nieuwe Wereld is het vaderland +van deze soort; zij broedt aan kusten en op eilanden tusschen 60° +en 80° N.B., op IJsland in kleinen getale, op Spitsbergen zeer +veelvuldig. In den herfst verlaten de Rotganzen deze ongastvrije oorden +en begeven zich naar onze kusten, soms nog verder zuidwaarts. In het +einde van October of op zijn laatst in het begin van November bevolken +zij bij duizenden alle vlakke oevers van de Oostzee en de Noordzee. +Zoover het oog reikt, ziet men de bij eb droogliggende Wadden of +zandbanken met deze Ganzen bedekt; haar geschreeuw overstemt het rollen +van de branding; het aantal individuën dezer zwermen, die van +verre gezien bij het opvliegen op dichte rookwolken gelijken, is niet +te schatten.</p> +<p>De <span class="ex">Brandgans</span> of <span class= +"ex">Dondergans</span>, in ’t Friesch <span class= +"ex">Tongergoes</span> geheeten (<i lang="la-x-bio">Branta +leucopsis</i>), is grooter dan de vorige soort (70 cM. lang). Het +voorhoofd en de zijden van den kop, de bovendekveeren van den staart, +de borst, de buik en de stuit zijn wit, de veeren van de flanken met +flauwe, donkere dwarsstrepen geteekend, de achterkop, de hals, een +smalle teugelstreep, die tot aan het oog reikt, de nek, de boven- en de +middelrug zijn glanzig donkerzwart, de veeren van den bovenrug met +bruinen zoom, de mantelveeren aschgrauw met witte randen, de slagpennen +zwartbruin, de bovendekveeren van den vleugel en de schouderveeren +donker aschgrauw, bij de spits zwartbruin, met smallen, witten +eindzoom, de stuurpennen zwart. Het oog is donkerbruin, de snavel, +evenals de voet, zwart. Deze soort bezoekt ’s winters bij strenge +koude in kleinen getale onze kust en de binnenwateren; de +Noordpoolgewesten zijn haar vaderland, hare broedplaatsen nog niet +bekend.</p> +<p>Veel fraaier dan de beide vorige soorten is de 55 cM. lange +<span class="ex">Roodhalsgans</span> of <span class="ex">Russische +Gans</span> (<i lang="la-x-bio">Branta ruficollis</i>), een in ons land +vrij zeldzame wintergast (van een tiental exemplaren is de vangst +bekend). De voorhals en de onderkeel zijn bruinrood (door een witten +band begrensd), de zijden van den kop wit; de bovenkop, de kin, de +keel, de achterhals, de zijden van de borst, de rug en de staart zijn +zwart, de vleugels zwart met uitzondering van de wit gezoomde, bovenste +dekveeren; de buikveeren zijn wit, zoo ook de boven- en onderdekveeren +van den staart. Het oog is donkerbruin, de snavel blauwachtig zwart, de +voet donkerzwart. De Roodhalsgans behoort in ’t hooge noorden van +Azië, misschien ook in ’t uiterste noordoosten van Europa +thuis; zij trekt in talrijke scharen naar ’t zuiden om vooral aan +de Kaspische Zee (waarschijnlijk in nog grootere menigte aan de +steppenmeren van Toerkestan) te overwinteren; slechts weinige +exemplaren begeven zich zuidwestwaarts en brengen den winter op de +kusten van West-Europa door.</p> +<hr class="tb"> +<p>De Rotgans is een kustvogel, die de zee zelden uit het oog verliest +en slechts bij uitzondering, groote stroomen volgend, het binnenland +bezoekt. Zij is sierlijker van gestalte, lieftalliger, vredelievender +en gezelliger van aard dan de meeste van hare meer binnenslands +verblijf houdende verwanten, bij welke zij in begaafdheid niet +achterstaat. Zij loopt even goed op vasten als op slijkerigen grond, +zwemt met gemak en op bevallige wijze, duikt uitmuntend, althans beter +dan de overige Ganzen, die zij ook bij ’t vliegen den loef +afsteekt; de reizende zwerm vormt meestal een verwarden hoop en plaatst +zich niet geregeld in wigvormige orde, gelijk de Echte Ganzen.</p> +<p>In de gevangenschap is haar houding aanvankelijk zeer schroomvallig; +weldra schikt zij zich naar de veranderde omstandigheden; geraakt +mettertijd aan haar verzorger zeer gehecht, komt als hij roept, bedelt +<span class="pagenum">[<a id="xd20e5388" href="#xd20e5388" name= +"xd20e5388">602</a>]</span>bij hem om voedsel en wordt, als men het er +op toelegt, zoo tam, dat zij haar meester als een Hond naloopt.</p> +<p>Het voedsel van de Zeeganzen bestaat niet uitsluitend uit gras en +waterplanten zooals dat van hare verwanten, maar ook uit Weekdieren. In +’t hooge noorden zullen zij vermoedelijk geen enkele plant +versmaden; bij ons geven zij aan jong gras de voorkeur. De gevangen +exemplaren geraken gewoon aan brood, zemelen en gerst, maar moeten, om +voortdurend gezond te blijven, bovendien ook groen voer hebben.</p> +<p>In de noordpoolgewesten maken de Eskimos en de walvischvangers jacht +op de Rotganzen; in zuidelijker kuststreken worden zij in den herfst en +in de lente bij duizenden gedood. Evenals de Brandganzen en de +Zee-eenden vangt men ze in de Zuiderzee tusschen Wieringen, Texel en +Vlieland op de met wier begroeide ondiepten in slagnetten. De door +lokvogels („baanzwemmers” of „roepers”) tot +neerdalen verlokte, voorbijtrekkende zwermen worden, wanneer zij niet +onder de slagnetten geraken, in schakels gedreven, die deels boven, +deels onder water liggen en aan staken uitgespannen zijn (<span class= +"sc">Maitland</span>). Het vleesch van de Rotganzen wordt als smakelijk +geroemd, maar heeft dikwijls een sterken bijsmaak, die niet iedereen +behaagt. Daar deze bijsmaak een gevolg is van het eten van +schelpdieren, worden de levend gevangen Zeeganzen soms een tijd lang +met graan gevoerd, en eerst na deze mesting geslacht.</p> +<hr class="tb"> +<p>Van de uitheemsche soorten van Ganzen verdient de <span class= +"ex">Vosgans</span> of <span class="ex">Egyptische Gans</span> +(<i lang="la-x-bio">Chenalopex aegyptiacus</i>) vermelding, omdat zij +van Afrika en Syrië uit vrij geregeld Zuid-Europa bezoekt en ook +in Duitschland meermalen waargenomen werd. Zij is de eenige +vertegenwoordigster van het geslacht der <span class= +"ex">Boomganzen</span> (<i lang="la-x-bio">Chenalopex</i>), dat zich +kenmerkt door een stompe, hoornachtige punt aan ’t handgewricht, +een dunnen hals, een grooten kop met korten snavel, hooge pooten, +breede vleugels en een prachtig vederenkleed. De zijden van den kop en +den voorhals zijn geelachtig wit en fijn gesprenkeld; een vlek om het +oog, de achterhals en een breede gordel aan den middelhals zijn +roestbruin; de bovenzijde is grijs en zwart, de onderzijde vaalgeel met +witte en zwarte, dwarse golflijnen, het midden van de borst en van den +buik lichter, gene met een groote, afgeronde, kaneelbruine vlek +versierd, de stuit fraai roestgeel; de bovendekveeren van den vleugel +zijn wit, vóór het einde zwart met prachtigen +metaalglans; de top van de slagpennen en stuurpennen is glanzig zwart. +Het oog is geel of oranje, de snavel roodachtig blauw, de voet +roodachtig of lichtgeel. Lengte 70 cM.</p> +<p>Afrika, van Egypte tot Kaapland en van de oostkust tot ver in het +binnenland, is het vaderland van deze Gans: aan de westkust ontbreekt +zij, naar het schijnt. Zij bewoont ook Syrië en Palestina en is +herhaaldelijk naar Griekenland, Zuid-Italië en Zuid-Spanje +afgedwaald. Sedert meer dan 60 jaar heeft men haar in Europa gefokt. +Het is niet uitgemaakt of de Vosganzen, die in Noord- en +West-Frankrijk, België en Duitschland geschoten zijn, afgedwaald +waren uit haar vaderland, of ontsnapt aan de gevangenschap.</p> +<div class="figure xd20e5418width"><img src="images/p2602.jpg" alt= +"Vosgans (Chenalopex aegyptiacus). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"720" height="596"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Vosgans</span> (<i lang= +"la-x-bio">Chenalopex aegyptiacus</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>In Egypte ziet men ze gedurende den broedtijd bij paren, later in +gezelschap van de jongen, nog later in ontzaglijke zwermen, die soms +mijlen ver de beide oevers van den stroom bedekken. Water, en meer +bepaaldelijk zoetwater, is voor haar welzijn een vereischte; zij weet +zich echter te behelpen met een door den regen gevormden stroom, die +slechts hier en daar tot een kleinen plas verbreed is. Het liefst houdt +zij zich op aan met bosch bedekte oevers van stroomen, omdat zij bij +voorkeur in het woud en op boomen broedt. In ’t noordelijke +gedeelte van het Nijlgebied zijn eilanden en zandbanken in den stroom +hare meest geliefde verblijfplaatsen. Op de akkers zoekt zij haar +voedsel, o.a. Sprinkhanen; naar den stroom keert zij terug om uit te +rusten en zich te ontspannen te midden van een talrijk gezelschap van +soortgenooten. <span class="pagenum">[<a id="xd20e5430" href= +"#xd20e5430" name="xd20e5430">603</a>]</span></p> +<p>De Vosgans wedijvert in ’t loopen met de hoogpootige +Spoorwiekgans en zwemt zeer behendig met diep ingedompelde borst; snel +en met volharding duikend, vervolgt zij haar gedeeltelijk uit +waterdieren bestaande prooi tot op groote diepte; met de pooten en de +vleugels roeiend, kan zij onder water een grooten weg afleggen. Hoewel +zij bij ’t vliegen een sterk ruischend geluid maakt, geschiedt +deze beweging snel en zonder merkbare inspanning; de eene Gans volgt de +andere op korten afstand, als een paar zich in de lucht verheft; de +geheele zwerm vormt gedurende het vliegen een verwarde hoop, die echter +wigvormig wordt, als het doel van de reis veraf ligt. Haar niet zeer +luide stem, een vreemdsoortig heesch en valsch geschetter, dat op de +tonen van een slechte trompet gelijkt, trekt sterk de aandacht, als de +een of andere zorg de gemoederen drukt of als het mannetje in toorn +geraakt.</p> +<p>De Vosgans, die altijd voorzichtig, op haar veiligheid bedacht en in +de hoogste mate wantrouwig is, wordt, als zij vervolging te verduren +heeft, even schuw als de andere Ganzen; zij weet afstanden te schatten +en onderscheidt den vreemden bezoeker onmiddellijk van den minder +gevaarlijken inboorling. Minder aanlokkelijk is haar aard: in de +hoogste mate heerschzuchtig en boosaardig, leeft zij niet eens met hare +soortgenooten in vrede, hoewel zij zich met hen tot troepen vereenigt. +In den paartijd strijden de mannetjes letterlijk op leven en dood met +elkander, althans in de gevangenschap.</p> +<p>In Egypte wordt de Vosgans door Turken en Europeanen gejaagd; in +Oost-Soedan schijnen de Arenden en de Krokodillen hare eenige vijanden +te zijn. Zij is bruikbaar voor ’t zelfde doel als de andere +soorten van wilde Ganzen: de jongen leveren een zeer smakelijk gebraad; +het vleesch van de ouden, hoewel taai en hard, is voor soep uitmuntend +geschikt.</p> +<hr class="tb"> +<p>Volgens een Indische overlevering werden eens twee gelieven in +Ganzen veranderd en veroordeeld om ver van elkander den nacht door te +brengen op verschillende oevers van denzelfden stroom, vanwaar zij +voortdurend het volgende gesprek laten hooren: „Tsjakwa, mag ik +bij je komen?”—„Neen, +Tsjakwi.”—„Tsjakwa, mag ik niet bij je +komen?”—„Neen, Tsjakwi.”—De Vogel, die +door zijn geroep aanleiding heeft gegeven tot deze sage, is de +<span class="ex">Kasarka</span> der Russen, de <span class= +"ex">Braminen-gans</span> van de Indiërs (<i lang= +"la-x-bio">Tadorna casarca</i>) en vertegenwoordigt het geslacht der +<span class="ex">Holeneenden</span>. Haar snavel is even lang als de +kop, aan den wortel even hoog als breed en eindigt van voren in een +dikken, hoornachtigen nagel van geringere breedte dan de spits; de +zeefplaatjes zijn bij gesloten bek zichtbaar. Het onbevederde, onderste +deel van den scheen is ongeveer half zoo lang als de loop en deze een +weinig korter dan de middelste voorteen. De achterteen heeft geen +zwemvliesje. Bij de genoemde soort is het vederenkleed grootendeels +roestrood, de wangstreek geelachtig wit, de hals roestgeel, een smalle +band aan den onderhals, die echter alleen in het prachtkleed +waarneembaar is, groenachtig zwart; de boven- en onderdekveeren van den +vleugel zijn wit; de spiegel is metaalachtig groen; de staartwortel, de +bovendekveeren van den staart, de slagpennen en de stuurpennen zijn +glanzig zwart. Het oog is lichtbruin, de snavel zwart, de voet +loodkleurig grijs. De lengte bedraagt 62 cM.</p> +<p>Middel-Azië is het brandpunt van het verbreidingsgebied van de +Kasarka; oostwaarts reikt het tot aan den bovenloop van den Amoer, +westwaarts tot Marokko. Op den trek bezoekt zij zeer geregeld +Griekenland, Zuid-Italië en in kleinen getale ook Spanje; soms +brengt zij er den winter door, gewoonlijk trekt zij verder. In geheel +Indië is zij welbekend, daar zij als wintergast in alle gewesten +van het Schiereiland voorkomt. Soms dwalen sommige exemplaren naar het +noorden en noordwesten af; enkele werden, hoewel hoogst zelden, in +Middel-Duitschland waargenomen.</p> +<p>Uitsluitend op de geringe grootte van de Kasarka afgaande, zou men +haar voor een Eend kunnen houden; bij nadere kennismaking met dezen +Vogel herkent men haar als een Gans. Al laat men buiten rekening, dat +reeds de kleur van haar vederenkleed haar verwantschap met andere +Ganzen verraadt, zoo stemmen toch de levenswijze, de gebaren, de gang, +de vlucht, het zwemvermogen, de stem, zelfs het gedrag bij het broeden +met de eigenschappen, zeden en gewoonten van de Ganzen, niet echter met +die van de Eenden overeen. Paarsgewijs en zonder ooit te kort te doen +aan de huwelijkstrouw, die het geslacht der Ganzen kenmerkt, leeft de +Kasarka minder op dan bij het water, mijdt beslist de poelen en +moerassen en zoekt daarentegen rijk begroeide vlakten, met malsch gras +bedekte weiden en akkers met jonge graangewassen op om hier op de wijze +van de Ganzen te grazen. Hoewel zij dierlijk voedsel niet versmaadt, +toont zij een besliste voorliefde voor plantaardige spijzen. Ook haar +zeer krachtige, ver <span class="corr" id="xd20e5457" title= +"Bron: klindende">klinkende</span> stem, die de Russen door den naam +<span class="ex">Toerpan</span> trachten na te bootsen, kan slechts met +die van Ganzen vergeleken worden. Nergens en nooit verliest zij +gedurende het leven in de vrije natuur de voorzichtigheid uit het oog. +In de nabijheid van haar broedplaats is zij even schuw als in de +winterkwartieren, den inboorling vertrouwt zij evenmin als den vreemden +bezoeker dezer gewesten.</p> +<p>De Kasarka broedt uitsluitend in holen en moet daarom dikwijls lang +zoeken, voordat zij een voor haar geschikte plaats vindt; ook moet zij +zich hier dikwijls het gezelschap van Vogels van andere soorten +getroosten. Salvin vond in Noordwest-Afrika een Kasarka-nest in een +kloof van een loodrechten rotswand, die bovendien ook door Wouwen, +Gieren en Raven als broedplaats werd gebruikt. Het nest wordt van droge +grasbladen gebouwd en van boven met een krans van dons bekleed; het +wijfje broedt op 12 à 15 eieren, welker fijne, glanzige schaal +een zuiver witte of geelachtig witte kleur heeft.</p> +<p>De Kasarkas schikken zich even goed in de gevangenschap als de +andere soorten der onderfamilie, worden zeer tam en planten zich +geregeld voort, wanneer haar een doelmatige verzorging ten deel +valt.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Bergeend</span> (<i lang="la-x-bio">Tadorna +damiatica</i>, <i lang="la-x-bio">T. tadorna</i>) houdt het midden +tusschen de Ganzen en de Eenden; haar snavel is van voren breeder dan +bij deze en onderscheidt zich ook door een gedurende den paartijd +opzwellenden knobbel aan den wortel van den snavel van het mannetje; +zij staat lager op de pooten, heeft korter vleugels en een bonter kleed +dan hare verwanten. De kop en de hals zijn glanzig donkergroen, twee +groote vlekken op de schouders zwart, een naar voren zich verbreedende +halsband, de middelrug, de vleugeldekveeren, de zijden van den buik en +de staartveeren (met uitzondering van de zwarte spitsen) zijn +schitterend wit, een breede borstband en eenige van de schouderveeren +fraai kaneelrood, de middelborst en de <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e5480" href="#xd20e5480" name="xd20e5480">604</a>]</span>buik +grauwzwart, de onderdekveeren van den staart geelachtig, de slagpennen +zwartgrijs; de spiegel is metaalglanzig groen. Het oog is donker +nootbruin, de snavel karmijnrood, de voet vleeschkleurig. De lengte +bedraagt 63 cM.</p> +<div class="figure xd20e5482width"><img src="images/p2604.jpg" alt= +"Bergeend (Tadorna damiatica). ⅕ v. d. ware grootte." width="720" +height="576"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Bergeend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Tadorna damiatica</i>). ⅕ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Aan de kusten van de Noordzee en de Oostzee is de Bergeend een van +de veelvuldigste soorten van haar onderfamilie. Noordwaarts strekt haar +verbreidingsgebied zich ongeveer tot het midden van Zweden uit, +zuidwaarts tot Noord-Afrika, waar zij op alle meren veelvuldig en +gedurende den winter soms in ontelbare menigte voorkomt. Bovendien +heeft men haar aan de kusten van China en Japan waargenomen en ook bij +alle groote meren van Siberië en andere landen van +Middel-Azië aangetroffen. Daar zij aan zoutachtig water de +voorkeur geeft boven zoet, ontmoet men haar het menigvuldigst op de zee +zelve of op groote brakwatermeren. Zij broedt op eenzame en rustige +plaatsen in oude konijnenholen, bovendien op de heide te Hilversum en +bij Harderwijk, onder Anjum en Engwierum in Friesland. In de +wintermaanden zwerft zij rond en bezoekt dan ook de poelen en plassen +in het binnenland. Door aard en bewegingen gelijkt zij op de Vosgans; +wel is haar gang iets plomper; daarentegen geeft zij bewijzen van +groote bekwaamheid in ’t zwemmen. Ook zij is schuw en +voorzichtig, maar bemerkt spoedig, hoe de mensch jegens haar gezind is. +In de holen, die voor haar gegraven worden, nemen de Bergeenden zonder +aarzelen haar intrek. Zoo broeden zij op het eiland Rottum, ten getale +van eenige honderden. Hiervan geeft Dr. <span class="sc">G. A. +Venema</span> de volgende lezenswaardige beschrijving: „Toen +tegen de Konijnen op Rottum een verdelgingskrijg werd begonnen, +verminderden hunne holen; de oude, onbewoonde verdwenen, doordien de +wind ze met stuifzand vulde. De voogd (die met zijn gezin de eenige +menschelijke bevolking van het eiland uitmaakt) is toen begonnen met +het bouwen van kunstmatige holen onder den grond, die de Bergeenden +onverwijld voor het leggen van hare eieren opzochten. In deze holen +moet, wanneer men wenscht, dat de Bergeend ze veilig acht, geen licht +door den ingang of van boven naar beneden kunnen dringen tot de plaats, +waar de eieren worden gelegd. Holen, gebogen zooals die van de +Konijnen, zijn daarom gewenscht. De <img src="images/p2604-1.gif" alt= +"" width="16" height="22">-vormige goot of greppel, die men in den +grond groef, bedekte men met hout en bracht daarop zoden. De Bergeend +kiest voor het leggen van hare eieren het achterste” (hier met +een groote stip gemerkte) „deel, dat de voogd met een groote zode +dekt, zoodat men door haar weg te nemen, gemakkelijk de eieren kan +verkrijgen.</p> +<p>„Later gaf de voogd aan de kunstmatige holen voor de +Bergeenden een <img src="images/p2604-2.gif" alt="" width="33" height= +"15"> of <img src="images/p2604-3.gif" alt="" width="35" height="16"> +vormige gedaante. De goot of greppel in den grond wordt door 12 of 15 +latjes overspannen, die men met zoden, soms daarna met zand en dan nog +eens met zoden dekt. Op de” (hier met een stip gemerkte) +„einden legt men een enkele zode, ten einde de eieren te kunnen +wegnemen. Deze nieuwe soort van nesten voldoen uitmuntend. De Bergeend +maakt er even gaarne gebruik van als vroeger van de holen der Konijnen +en de voogd heeft er het voordeel van, dat hij de nesten der Bergeenden +niet behoeft te zoeken, waartoe hij verplicht was, toen het eiland nog +door Konijnen werd bewoond. Zoodanig kunstmatig aangelegd, onderaardsch +hol, als ik hier heb beschreven, dient voor nest van twee Bergeenden, +die altijd de uiterste einden opzoeken; in ieder eind legt +één wijfje. Andere Vogels hebben een vrije keuze voor de +plaats hunner nesten, maar de Bergeenden op Rottum niet. Hare nesten +legt de voogd op de westzijde van het eiland aan, een kleiner getal +bevindt zich in het midden, maar alle nesten worden in de lage +binnenduinen gevonden, waarin de Bergeenden zich gaarne ophouden.</p> +<p>„De Bergeenden leggen hare eieren, die een bijna witte kleur +hebben, in de maanden Mei en Juni ten getale van 12. Men vindt soms +meer eieren in één nest, maar, waar dit het geval is, mag +men aannemen, dat meer dan één Eend hare eieren aan +hetzelfde nest vertrouwt. De voogd vond eens in een Bergeendennest +<span class="pagenum">[<a id="xd20e5507" href="#xd20e5507" name= +"xd20e5507">605</a>]</span>56 eieren. De Bergeenden leggen <span class= +"ex">alle</span> dagen, als het weder zacht en warm is, of als er geen +wind waait, en om den <span class="ex">anderen</span> dag, als de lucht +guur en het weder onstuimig is. De voogd neemt telkens de eieren op +twee na, tot ongeveer half Juni, weg, en laat de Bergeend op 6, 7 of 8 +eieren broeden; op één of 2 eieren broedt zij niet; +vandaar dat de eieren, die de voogd in het nest laat verblijven, niet +worden aangebroed.”</p> +<p>Ongeveer op dezelfde wijze gaat men op het eiland Sylt te werk. Het +hierdoor verkregen voordeel is niet onbelangrijk. De eieren van de +Bergeenden, hoewel niet naar ieders smaak, vinden toch grage koopers; +het dons, dat na afloop van den broedtijd uit het nest wordt genomen, +is bijna even zacht als dat van de Eidereend en in den regel zuiverder. +Op het vleesch van den volwassen Vogel valt niet te roemen, daar het +een sterken of tranigen smaak en een onaangenamen reuk heeft.</p> +<p>Met andere dieren van haar soort leeft de Bergeend tot op zekere +hoogte zelfs gedurende den broedtijd gezellig. Haar voedsel bestaat +hoofdzakelijk uit plantaardige stoffen, vooral uit de malsche gedeelten +van zeeplanten of van kruiden, die in zouthoudend water groeien uit +zaden van verschillende soorten van grassen en biezen, graankorrels +enz. Dierlijke stoffen zijn echter voor haar welzijn volstrekt noodig. +Ook hieruit blijkt, dat zij het midden houdt tusschen de Ganzen en de +Eenden. In de vrije natuur maakt zij ijverig jacht op kleine Visschen, +Weekdieren en Insecten.</p> +<p>Jonge Bergeenden kunnen bij goede verzorging zonder veel moeite +grootgebracht worden; gewoonlijk verkrijgt men ze door tamme Eenden te +laten broeden op eieren van in ’t wild levende Vogels. Deze +jongen worden zeer tam en verkrijgen een even fraai vederenkleed als +hunne soortgenooten in de vrije natuur. Soms, doch zelden, zullen tamme +Bergeenden eieren leggen en uitbroeden; men moet daartoe onderaardsche +gangen voor haar beschikbaar stellen.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Spoorwiekganzen</span> (<i lang= +"la-x-bio">Plectropterus</i>), zoo genaamd wegens den krachtigen doorn, +waarmede de vleugelbocht gewapend is, behooren in Afrika thuis; een +drietal soorten van dit geslacht treft men in dierentuinen aan, o.a. te +Amsterdam. Zij onderscheiden zich door een aanzienlijke grootte, een +slanken romp, een langen hals, een grooten, forschen snavel, een +onbevederd voorhoofd met dikken, naakten knobbel, betrekkelijk zeer +hooge pooten met lange teenen en groote zwemvliezen, lange, spitse +vleugels met buitengewoon sterk ontwikkelde schouderveeren.</p> +<hr class="tb"> +<p>Tot groote verrassing der onderzoekers werd één soort +van dit geslacht, de <span class="ex">Gewone Spoorwiekgans</span> +(<i lang="la-x-bio">Plectropterus gambensis</i>) in het jaar 1827 in +Engeland geschoten. Op deze vrijwillige overkomst volgde in 1830 de +eerste overbrenging van levende exemplaren naar Europa door den mensch. +De wangen, de kin en de keel, de middelborst en de buik benevens de +korte bovendekveeren langs den geheelen rand zijn wit, de onderhals en +de mantel, de slagpennen en stuurpennen zijn bruin met groenachtig +zwarten weerschijn. Het oog is roodbruin, de snavel en het voorhoofd +zijn blauwachtig rood, de voet is lichtrood. Lengte 90 cM.</p> +<div class="figure xd20e5541width"><img src="images/p2605.jpg" alt= +"Spoorwiekgans (Plectropterus gambensis). ⅙. v. d. ware grootte." +width="720" height="647"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Spoorwiekgans</span> (<i lang= +"la-x-bio">Plectropterus gambensis</i>). ⅙. v. d. ware +grootte.</p> +</div> +<p>De Spoorwiekgans is over Middel-, Oost- en West-Afrika verbreid. Zij +bewoont de oevers der rivieren of groote, door den regen gevormde +plassen en zwerft slechts over een betrekkelijk klein gebied heen en +weer. Haar gang herinnert in de verte aan dien van een Ooievaar en is +dus beter dan die van eenige andere soort van de onderfamilie. Ook haar +voedsel is in zooverre eigenaardig, dat zij zeer gaarne Visschen of +dierlijke stoffen in ’t algemeen eet en deze, als zij +<span class="pagenum">[<a id="xd20e5552" href="#xd20e5552" name= +"xd20e5552">606</a>]</span>er eens aan gewoon is, met hetzelfde +verlangen te gemoet ziet als de Eenden.</p> +<hr class="tb"> +<p>De dierenwereld van Australië is ook door hare Ganzen +vreemdsoortig. De hier levende <span class="ex">Hoendergans</span> +(<i lang="la-x-bio">Cereopsis Novae-Hollandiae</i>) heeft een forsch +gebouwden romp, een dikken, korten hals, een kleinen kop met zeer +korten, dikken, stompen, aan den wortel hoogen snavel, die tot bij de +spits met een washuid bedekt, hier gekromd en als ’t ware +afgeknot is, zoodat hij in de verte op den snavel van sommige soorten +van Hoenderen gelijkt, de loop is lang, de teenen zijn kort met diep +uitgesneden zwemvliezen en groote, krachtige nagels voorzien, de breede +vleugels hebben sterk ontwikkelde schouderveeren, de staart is kort en +afgerond. De kleur is grootendeels zacht blauwachtig grijs met zwarte, +oogvormige vlekken op den rug en de schouders; de tophelft van de +armpennen, de stuurpennen en de onderdekveeren van den staart zijn +bruinachtig zwart. Het oog is karmijnrood, de snavel zwart, zijn +washuid groenachtig geel, de voet zwartachtig. Lengte ongeveer 90 +cM.</p> +<p>De Hoendergans leeft veel meer op het land dan op het water. In +verband hiermede loopt zij uitmuntend, zwemt echter tamelijk slecht en +daarom slechts in geval van nood; haar vlucht is plomp. Door haar +afkeer van ’t water, die zij ook in de gevangenschap toont, +onderscheidt zij zich van alle overige soorten harer familie. Zonder er +toe gedwongen te zijn, zwemt zij hoogst zelden; in den regel blijft zij +over dag zoowel als ’s nachts op den vasten bodem, in de morgen- +en avonduren grazend, in de middaguren en gedurende den nacht +rustend.</p> +<p>Wegens zijn uitmuntend vleesch, dat, naar men zegt, verre te +verkiezen is boven dat van onze Ganzen, hielden de Nieuw-Hollandsche +kolonisten dezen Vogel vroeger veel op hunne boerderijen. Thans +geschiedt dit wegens zijn twistzieken, onverdraagzamen aard slechts +zelden. De Gent is voor geen der huisdieren bevreesd. „Met de +grootste woede,” verhaalt <span class="sc">Cornély</span>, +„vervolgde mijn Gent ieder levend wezen. Een groote Kraan, die +hem toevallig in den weg kwam, werd onmiddellijk aangevallen. Hoewel +mijn knecht slechts eenige honderde schreden te loopen had, om de +dieren te scheiden, kwam hij toch te laat; de Kraan was reeds bezweken. +Eens kwam de Gent ’s nachts in een stal, waar een andere Kraan +sliep; ook dezen vonden wij ’s morgens met wonden bedekt. De +koeien nemen voor hem de vlucht; hij valt zelfs voorbijgaande Paarden +aan, zoodat men hem met stokslagen moet wegjagen. Hoewel de +Hoenderganzen hier zeer goed gedijen en op een groene weide een zeer +fraai <span class="corr" id="xd20e5571" title= +"Bron: schouwpel">schouwspel</span> opleveren, moet ik toch iedereen, +die niet over een groote ruimte te beschikken heeft, ontraden, deze +Vogels te houden; want overal, waar zij met andere dieren samenkomen, +brengen zij onheil teweeg.” In Europa wordt de vermenigvuldiging +van de Hoenderganzen ook nog bemoeielijkt door den tijd, waarin zij +broeden; dit geschiedt in de laatste herfstmaanden, die in +Australië lentemaanden zijn, zoodat de winterkoude de hoop van den +vogelfokker dikwijls verijdelt. De ervaring heeft echter geleerd, dat +Hoenderganzen, welker eerste legsel door de koude te niet ging, in +Februari opnieuw legden en dan hare jongen zonder bezwaar +grootbrachten.</p> +<hr class="tb"> +<p>De leden van de derde onderfamilie der Zeefsnaveligen, de +<span class="ex">Zwemeenden</span> (<i lang="la-x-bio">Anatinae</i>), +onderscheiden zich van de Ganzen vooral door de kortheid van den loop +en van de Zwanen door den korteren hals. Haar romp is kort, de kop dik; +de snavel is even lang als de kop of iets korter dan deze; de zijranden +van den bovensnavel zijn zoo gebogen, dat de ondersnavel er +grootendeels door omvat wordt. De scheen is tot kort boven het +<span class="corr" id="xd20e5585" title= +"Bron: spronggewicht">spronggewricht</span> bevederd, de voet ver naar +achteren geplaatst; de korte, zijdelings samengedrukte loop is korter +dan de middelste voorteen, de achterteen heeft geen zwemvliesje. De +vleugels zijn middelmatig groot, smal en spits; de schoudervleugel is +gewoonlijk sterk ontwikkeld en prijkt dikwijls met veeren van +eigenaardigen vorm; de staart is kort en breed, aan den top afgerond of +spits; de kleine veeren vormen op den romp een zeer dicht en glad +kleed, waartusschen zich een overvloed van dons bevindt. Tusschen +mannetjes en wijfjes, ouden en jongen en in verschillende jaargetijden +bestaat een aanmerkelijk verschil in kleur; deze is bij het mannetje +meer of minder prachtig, bij het wijfje eenvoudig en weinig in ’t +oog vallend.—Het prachtkleed of bruiloftskleed van het mannetje +moet op één lijn gesteld worden met het zomerkleed van de +Vogels van andere groepen, hoewel het niet in de lente, maar reeds +vóór den aanvang van den winter te voorschijn komt en +gedurende den winter en de lente blijft bestaan. Tegen den aanvang van +den zomer, terwijl het wijfje nog broedt, maakt het prachtkleed van den +waard plaats voor het eenvoudige „zomerkleed”, dat dus +vergeleken kan worden met het winterkleed der overige Vogels. Daar de +waard gedurende het ruien door het nagenoeg gelijktijdig uitvallen der +slagpennen bijna volkomen buiten staat is om te vliegen, neemt hij in +dezen tijd de wijk naar plassen, die door hun uitgestrektheid, eenzame +ligging en plantengroei hem een veilige verblijfplaats aanbieden; hier +komt in ’t verborgen het wisselen der veeren tot stand. Op alle +gunstig gelegen plassen en meren vereenigen de ruiende Vogels zich tot +groote gezelschappen, die den jager een voordeelige jacht verschaffen, +waarvoor echter meestal schuitjes noodig zijn. Tegen den tijd, waarin +de vleugels der jongen bruikbaar geworden zijn, is ook hun vader weer +tot vliegen in staat. Hij keert dan naar zijn kroost terug, dat tot +dusver alleen door de moeder werd opgevoed. Het wijfje ruit wel twee +maanden later. Vóór den winter heeft bij het mannetje de +vervanging van het zomerkleed door het winterkleed plaats; deze +geschiedt niet plotseling, door het uitvallen der oude en het ontstaan +van nieuwe veeren, maar langzamerhand, door verkleuring van het +prachtkleed, zoodat men niet zelden exemplaren in een zoogenaamd +„overgangskleed” aantreft. De veeren, die gedurende den +zomer verloren gingen, worden omstreeks denzelfden tijd vernieuwd met +de kleuren van het prachtkleed; bij de meeste individuën treden +beide verschijnselen, de kleursverandering en het ontstaan van nieuwe +veeren, gelijktijdig op, waardoor de onjuiste meening ingang heeft +gevonden, dat de mannetjes tweemaal per jaar, de wijfjes daarentegen +slechts éénmaal ruien.</p> +<p>Ook de Zwemeenden zijn over de geheele wereld verbreid, hoewel men +in de heete en de gematigde aardgordels een grooter aantal soorten +aantreft dan in de koude. Zij bewonen de zee en het zoetwater tot in +hooge bergstreken en trekken naar warmere gewesten, als de winter haar +er toe noodzaakt; sommige soorten doen zeer verre reizen; onderweg +vereenigen zij zich tot ontzaglijke zwermen. Eenige soorten loopen +bijna even goed als de Ganzen, andere hebben een plompen en waggelenden +gang; alle zijn uitmuntend ervaren <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e5590" href="#xd20e5590" name="xd20e5590">607</a>]</span>in het +zwemmen, hoewel zij slechts bij uitzondering duiken en hierin geen +bijzondere bekwaamheid toonen. Alle vliegen goed, met snel +opeenvolgende, bijna gonzende vleugelslagen, die een fluitend, +ruischend of schel klinkend geluid veroorzaken; zij stijgen met +evenveel gemak uit het water als van den vasten grond omhoog, bewegen +zich op korten afstand van den bodem en van den waterspiegel voort of +verheffen zich tot een hoogte van verscheidene honderden meters. Van +enkele is de stem welluidend en helder, gelijk de tonen van een trompet +of van een fluit; van andere is zij kwakend of ratelend; het geluid van +het mannetje is in den regel anders dan van het wijfje. Het voedsel +wordt gewoonlijk in de schemering- of avonduren gezocht en is deels +dierlijk, deels plantaardig. Malsche spruitjes, wortelknollen en zaden +van allerlei soorten van moeras- en waterplanten, verschillende grassen +en graangewassen, Insecten, Wormen, Weekdieren, Amphibiën, +Visschen, stukken vleesch van groote Gewervelde Dieren, zelfs krengen +worden met graagte verslonden; tot bevordering van de spijsvertering +dienen de tevens doorgeslikte schelpjes en zandkorrels of kleine +kiezelsteentjes.</p> +<p>Alle Eenden leven in monogamie (iedere „waard” of +„woerd” met één wijfje). De wijfjes bouwen de +nesten bij voorkeur in elkanders nabijheid; eenige soorten vormen echte +broedgezelschappen. Verborgen nestplaatsen vallen het meest in den +smaak; vele bouwen haar nest echter op een open terrein. Verscheidene +soorten nestelen in holen onder den grond of in rotskloven, andere in +gaten van boomen, nog andere op de takken, waarbij het nest van een +landvogel den grondslag voor het hare vormt. De overige maken een diepe +kom in een hoop plantendeelen op den grond; vóór het +broeden wordt deze holte door de eend met haar eigen dons zacht +gevoerd. Het aantal eieren is in den regel groot, zelden minder dan 6, +soms wel 16; de duur van het broeden wisselt af van 21 tot 24 dagen. +Als verscheidene wijfjes-eenden naast elkander nestelen, stelen zij +elkander gewoonlijk de eieren af; want de aandrift tot broeden en +verzorgen van jongen is bij haar zeer groot. De moeder voert de jongen, +nadat zij droog geworden zijn, zoo schielijk mogelijk naar het water en +helpt ze met groote liefde. Reeds op den eersten levensdag bewegen zij +zich zeer behendig en vlug; zij zijn vaardig in het loopen, zwemmen en +duiken, vangen ijverig Insecten, eten veel en groeien schielijk. +Onmiddellijk na het gereed komen van het eerste vederenkleed begint de +ontwikkeling van het tweede; deze is afgeloopen als de vader bij zijn +gezin terugkomt.</p> +<p>Alle snelvliegende Roofvogels, van den Arend tot de wijfjes van +Haviken en Sperwers, maken jacht op de volwassen Eenden; de jongen +worden door Vossen, Marters, Wezels, Ratten, Raven, Kraaien, +Roofmeeuwen enz. vervolgd: bovendien worden vele broedsels vernield +door onverwachte rijzing van den waterspiegel en andere +natuurverschijnsels. In bebouwde landen vermindert het aantal Eenden +van jaar tot jaar, niet zoozeer wegens de vervolgingen, die zij te +verduren hebben, als door het meer en meer droogleggen van de +terreinen, waar zij haar voedsel zoeken en nestelen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het geslacht der <span class="ex">Eenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Anas</i>) omvat alle Zwemeenden, welker snavel langer is dan +de kop, naar voren niet breeder, maar een weinig smaller wordt en een +nagel heeft, die ternauwernood een derde van de breedte van de spits +inneemt. De eerste en de tweede slagpen zijn de langste. De spits +eindigende staart bestaat uit 14 of 16 pennen. Van de 40 soorten van +dit geslacht, dat in verscheidene ondergeslachten wordt verdeeld, zijn +5 inheemsch.</p> +<hr class="tb"> +<p>Van alle Eenden zijn mijns inziens de <span class= +"ex">Fluiteenden</span> (<i lang="la-x-bio">Mareca</i>) nog het naast +aan de Ganzen verwant. Haar mondspleet is korter dan bij de overige +Eenden, daar zij even lang is als de loop. De eenige inheemsche +vertegenwoordiger van dit ondergeslacht is de <span class= +"ex">Smient</span> of <span class="ex">Fluiteend</span> [<i lang= +"la-x-bio">Anas (Mareca) penelope</i>], in Groningen <span class= +"ex">Smeenk</span> of <span class="ex">Smink</span>, in Friesland +<span class="ex">Smunt</span>, in Limburg <span class= +"ex">Maaseend</span> genoemd. Des winters bezoekt zij ons land in +ontelbare menigte op den trek; een enkel paar werd in Noordbrabant +broedend gevonden (<span class="sc">Albarda</span>). In ’t +prachtkleed heeft het mannetje den kop en den hals roestrood met +okergele kruin, den krop grijsachtig rozerood, de kleine bovendekveeren +van den vleugel benevens het midden van borst en buik zuiver wit, de +zijden van borst en buik op witten grond met zeer fijne, +dichtbijeenstaande, dwarse golflijnen geteekend, de lange +schouderveeren zwart met witten buitenzoom, de staartwortel en de +bovendekveeren van den staart zwartgrijs, den spiegel glanzig groen +(bij ’t wijfje bruinzwart), van voren en van achteren door een +zwarte streep begrensd, de handpennen grijsbruin, de voorste armpennen +zwart met groenen glans op de buitenvlag, de staartpennen donker +aschgrauw. Het oog is bruin, de snavel licht blauwachtig grijs met +zwarte spits, de voet aschgrauw. Lengte 54 cM.</p> +<p>Het broedgebied van de Smient omvat de geheele toendra van Europa, +Azië en Amerika. Op den trek doorreist zij geheel Europa en +Azië; zij bezoekt echter het binnenland van Afrika niet, doch +overwintert in het kustgebied van de Middellandsche zee. Meer dan +eenige andere Zwemeend geeft zij aan zoetwater de voorkeur, hoewel zij +zich op den trek tijdelijk in ondiepe zeebochten en brakwater ophoudt. +Hoewel zij in aard en voorkomen een echte Eend is, onderscheidt zij +zich van hare verwanten door haar lossen, snellen, bijna niet +waggelenden gang, welke aan dien van een Gans herinnert. Zij dankt haar +naam „Fluiteend” aan haar op „wiewuu, wuubiebuu, +wuubwieüu” gelijkende, op een afstand niet onaangenaam +klinkende stem. Geen enkele mij bekende Eend houdt zooveel van +plantaardig voedsel als deze. Eigenaardig is het, dat voor de vangst +van Smienten onder slagnetten behalve tamme Eenden ook tamme Ganzen als +lokvogels gebruikt worden, voor de vangst van andere soorten van Eenden +daarentegen uitsluitend tamme leden van haar eigen onderfamilie. +„De Eenden”, schrijft Dr. <span class="sc">G. A. +Venema</span><a class="noteref" id="xd20e5645src" href="#xd20e5645" +name="xd20e5645src">3</a>, „houden niet veel van het geroep van +Ganzen. Alleen de Smienten zijn niet zóó zeer op het +gezelschap van hare soortgenooten gesteld, maar luisteren gaarne naar +het geroep der Weenkies” (hiermede wordt <i lang="la-x-bio">Anser +albifrons</i>, bedoeld) „en vinden haar gezelschap +aangenaam.”</p> +<p>Gevangene Swienten zijn een sieraad van een door traliewerk +afgesloten vijver en planten zich hier ook voort. Als wild zijn zij +zeer gezocht.</p> +<hr class="tb"> +<p>Van alle Eenden is de <span class="ex">Wilde Eend</span> [<i lang= +"la-x-bio">Anas (Anas) boscas</i>], in Limburg <span class= +"ex">Blokeend</span>, in ’t Friesch <span class="ex">Ein</span> +of <span class="ex">Einefoegel</span> (mannetje: erk; wijfje: ein) +genoemd, voor ons de belangrijkste, omdat van <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e5676" href="#xd20e5676" name= +"xd20e5676">608</a>]</span>haar onze Tamme Eend afstamt. Zij +vertegenwoordigt het ondergeslacht der <span class= +"ex">Spiegeleenden</span> (<i lang="la-x-bio">Anas</i>), zoo genoemd +wegens haar grooten, zeer in ’t oog vallenden +„spiegel” (een plek op den vleugel, die door de +eigenaardige kleur en teekening van de armpennen gevormd wordt). In +’t prachtkleed is het mannetje zeer gemakkelijk te herkennen aan +de verlengde, sikkelvormig naar voren omgekrulde, laatste +bovendekveeren van den staart. De kop en het bovenste deel van den hals +zijn groen, van de kastanjebruine bovenborst gescheiden door een +smallen, witten halsband; de bovenrug is hoog- of grijsbruin, met +donkerder tinten gemengd, op de schouders met grijswitte, bruine en +zwartachtige golflijnen. De vleugel heeft grijze bovendekveeren en een +prachtig blauwen, aan weerszijden wit gezoomden spiegel; de onderrug, +de staartwortel en de bovendekveeren van den staart zijn zwartachtig +groen, de onderdeelen op grijswitten grond met zeer fijne, zwartachtige +golflijnen geteekend; de onderdekveeren van den staart zijn +fluweelzwart, de slagpennen donkergrijs. Het oog is lichtbruin, de +snavel groengeel, de voet bleekrood. In den zomer en herfst verschilt +het kleed van ’t mannetje alleen door een iets lichtere kleur van +dat van ’t wijfje; dit heeft den kop en den hals vaalgrijs met +donkerder stippels, den bovenkop zwartbruin; de teekening van den +bruinen rug bestaat uit zwartbruine, grijze, bruine en roestbruingele +stippels en lichtere vederranden, die van den onderhals en den krop uit +zwarte maanvlekken op licht kastanjebruinen grond, die van de overige +onderdeelen uit bruine vlekken op geelbruinen grond. Lengte 63 cM.</p> +<p>Het verbreidingsgebied van de Wilde Eend omvat geheel Europa en +Azië, Noord-Amerika (tot Mexico) en Noord-Afrika; zij trekt in +’t noorden geregeld, begeeft zich ook van onze breedten in den +herfst naar ’t zuiden, overwintert echter reeds in +Zuid-Duitschland dikwijls in haar broedgebied. In de maanden October en +November verzamelen de Wilde Eenden zich tot groote zwermen om +zuidelijker gewesten op te zoeken. De meeste gaan tot Italië, +Griekenland en Spanje, slechts weinige tot Noord-Afrika of de +Zuid-Aziatische landen, die op dezelfde breedte liggen. Op de +Italiaansche, Grieksche en Spaansche meren ziet men ze bij duizenden en +honderdduizenden; soms is het water met deze Vogels bedekt over een +uitgestrektheid van verscheidene vierkante KM. en veroorzaken zij bij +het opvliegen een ver hoorbaar geraas, dat aan het geluid van de +branding herinnert. Reeds in Februari, uiterlijk Maart, begint de +terugtocht. Bij ons broedt deze soort overal; de Wilde Eenden, die hier +in het winterhalfjaar zoo menigvuldig aangetroffen worden, trekken voor +’t meerendeel door. De uit het noorden afkomstige exemplaren zijn +de grootste. Kleinere Eenden met een meer gedrongen lichaamsbouw en een +korteren snavel, die slechts bij strenge vorst komen opzetten, zijn bij +de kooikers onder den naam van „Oostvogels” bekend (in +Groningen noemt men ze „Oostersche Eenden”); zij broeden +aan de Oostzeekusten (<span class="sc">Albarda</span>).</p> +<p>In haar vaderland, zoowel als in den vreemde bewoont de Wilde Eend +bij voorkeur meren, vijvers en moerassen, die gedeeltelijk met +struiken, riet en andere moerasplanten begroeid zijn, zoodat er hier en +daar open water is. Van hier vliegt zij naar de kleine vijvers, poelen, +kanalen, slooten of akkers om ook van het hier aanwezige voedsel +gebruik te maken. Betrekkelijk zelden vertoont zij zich op den vrijen +waterspiegel; liefst zwemt zij zoo schielijk mogelijk naar het naburige +halmenwoud en zoekt hier slobberend en wadend, haar voedsel in het +slijk.</p> +<p>De Wilde Eend is een van de vraatzuchtigste Vogels, die wij kennen. +Zij verslindt malsche bladen, spruitjes, knoppen, kiemplantjes en zaden +van grassen en allerlei andere moerasplanten, graankorrels, knolvormig +gezwollen plantendeelen enz. Bovendien maakt zij ijverig jacht op +allerlei Weekdieren, Wormen, Gelede Dieren, Visschen en Amphibiën. +Haar onverzadelijke honger noopt haar te eten, zoolang zij wakker is en +iets te bikken vindt.</p> +<p>Door aard, bewegingen en gewoonten komt zij overeen met haar tamme +verwant, de Huiseend. Zij loopt, zwemt, duikt en vliegt op soortgelijke +wijze, maar beter. Van de wijfjes van Wilde en van Tamme Eenden hoort +men het ver klinkende „kwak”, van de mannetjes het doffe +„kwek”; voor ’t gewone verkeer dienen de klanken +„wek wek”; de loktoon is „wak wak”, vrees wordt +door „rets” of „reb reb” uitgedrukt, kortom van +beide is de stem geheel dezelfde. Hare zintuigen zijn scherp, hare +geestvermogens goed ontwikkeld. Zij is steeds voorzichtig en sluw, maar +wordt buitengewoon schuw door vervolgingen. Hoogst gezellig, over +’t algemeen ook verdraagzaam van aard, voegt zij zich gaarne bij +hare verwanten en gaat met allerlei Vogels gemeenzaam om. Zelfs +vermijdt zij niet altijd de nabuurschap van den mensch, maar vestigt +zich dikwijls op vijvers, die onder de bescherming van het publiek +staan, bij voorbeeld op die van plantsoenen of groote tuinen; hier +verliest zij weldra haar argwaan en laat zich gaarne door de wandelaars +voederen. Zij schroomt niet op zulke plaatsen te broeden en jongen +groot te brengen; zij gedraagt zich hier bijna als een tamme Vogel. +Voor het bouwen van haar nest zoekt zij een stil, droog plekje onder +struiken of andere planten op, maar maakt ook wel gebruik van reeds +aanwezige, op boomen gevestigde nesten van Roofvogels of Kraaien. Zij +broedt op 8 à 16 langwerpige eieren met harde en gladde, +grijswitte schaal, welke niet onderscheiden kunnen worden van die der +Huiseend. De jongen (die men vaak „Pielen” of +„Puulen” hoort noemen) worden na het verlaten van het ei +nog een dag in het nest verwarmd en vervolgens naar het water gevoerd. +Als zij in een hoog gelegen nest het eerste levenslicht aanschouwden, +springen zij eenvoudig op den grond, zonder zich bij den val te +bezeeren.</p> +<p>De vader bemoeit zich in ’t geheel niet met zijn gezin in +dezen tijd van zorg en angst voor de moeder. Zoodra de eend begint te +broeden, vliegt de waard weg en vereenigt zich met zijns gelijken tot +troepen.</p> +<p>Menige oude Eend valt den Vos of den Vischotter, menige jonge den +Bunsing of den Nerts ten buit; de eieren en kleine jongen worden door +Waterratten of door Wouwen geroofd; hare ergste vijanden zijn echter de +groote Edelvalken, die zich een tijdlang bijna uitsluitend met Eenden +voeden; zij trachten bij ’t zien van zulk een geweldenaar zich +zoo goed mogelijk door duiken te redden.</p> +<div class="figure xd20e5700width"><img src="images/p2609.jpg" alt= +"Wilde Eend (Anas boscas). ¼ v. d. ware grootte." width="506" +height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Wilde Eend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Anas boscas</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De Eenden zijn als wild zeer gezocht; op allerlei wijzen worden zij, +zoowel bij ons als in zuidelijker landen, bij duizenden gevangen. Des +winters zijn de markten van alle Italiaansche, Grieksche, Spaansche en +Egyptische steden overvoerd met Eenden in ’t algemeen en met die +van de gewone soort in ’t bijzonder.</p> +<hr class="tb"> +<p>De kleine soorten van Eenden, die ongeveer de grootte van een +Woudduif hebben, worden hier te lande gewoonlijk <span class= +"ex">Talingen</span> genoemd. Men vat ze <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e5718" href="#xd20e5718" name="xd20e5718">610</a>]</span>dikwijls +samen in een ondergeslacht van dien naam (<i lang= +"la-x-bio">Querquedula</i>), gekenmerkt door de kuifvormig verlengde +veeren van den achterkop en de spits toeloopende, soms zeisvormig +verlengde schouderveeren. Van de vier Europeesche soorten van deze +groep zijn er twee inheemsch. De kleinste, de 32 cM. lange <span class= +"ex">Wintertaling</span>—naar de stem ook wel <span class= +"ex">Krik</span> of <span class="ex">Krikje</span>, in Friesland +<span class="ex">Piepteling</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Anas +crecca</i>)—onderscheidt zich o.a. door het bezit van 16 pennen +in den staart van den (38 cM. langen) <span class= +"ex">Zomertaling</span>—vroeger ook <span class= +"ex">Schijftaling</span>, bij Oirschot <span class="ex">Schuim-</span> +of <span class="ex">Schiemeendje</span>, in Friesland <span class= +"ex">Schiertaling</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Anas +querquedula</i>)—, die 14 stuurpennen heeft. De eerste wordt +daarom ook wel tot een afzonderlijk ondergeslacht, dat der <span class= +"ex">Krikeenden</span> (<i lang="la-x-bio">Nettion</i>), gerekend. De +Wintertaling heet zóó, omdat hij in Nederland van +Augustus, totdat de vorst invalt en in Maart en April in ontelbare +menigte voorkomt. Hier en daar werd hij in onze streken broedend +aangetroffen. Minder zelden, doch geenszins veelvuldig vindt men bij +ons, vooral in kleistreken, nesten van den Zomertaling. Deze vertoeft +in Nederland gewoonlijk van April tot September en brengt er slechts in +enkele gevallen den winter door. Voor den kooiker is hij van weinig +belang. De Wintertalingen daarentegen worden in groote menigte +gevangen, eenige jaren geleden b.v. in een eendenkooi onder Anjum +(Friesland) 1500 stuks op één dag (<span class= +"sc">Albarda</span>).</p> +<p>De Wintertalingen zijn nog bonter van kleur dan hunne in dit opzicht +niet misdeelde verwanten. Hun „spiegel” is goudgroen: bij +het wijfje van voren en van achteren wit begrensd, bij het mannetje van +voren door een fluweelzwarten, van onderen door een smallen, witten, +van boven door een breeden, deels witten, deels roestkleurigen band +omgeven. De spiegel van den Zomertaling is kleiner, bij ’t wijfje +dof grijs, bij ’t mannetje met groenachtigen weerschijn, bij +beide van voren en van achteren wit, van boven grijs gezoomd. Goudgroen +is ook de kleur van een teugelstreep, die zich in ’t prachtkleed +van den mannelijken Wintertaling van ’t oog tot aan den +achterhals uitstrekt en welks witte zoom zich ook vóór +het oog, langs den mondhoek tot aan de kin voortzet. Wit is deze streep +bij den Zomertaling waar zij een scheiding vormt tusschen het +zwartbruin van kruin en bovenhals en het bruinrood met fijne witte +streepjes van het voorhoofd en de zijden van kop en hals. Bij den +Wintertaling zijn de kop en de bovenhals levendig kaneelrood, de +achterhals, de mantel en de zijden van de borst op aschgrauwen grond +met zwarte, dwarse golflijnen geteekend. De overige, deels witte, deels +geelachtige onderdeelen zijn bij hem minder sterk gevlekt dan bij zijn +verwant. Meer verschil biedt de vleugel aan: bij den Zomertaling zijn +de achterste schouderveeren zeisvormig verlengd, blauwachtig grauwzwart +met witte schaft en breeden, witten zoom, de kleine en middelste +vleugeldekveeren licht blauwachtig grijs. Ook bij den Wintertaling zijn +de schouderveeren spits; haar lengte is echter geringer, bovendien zijn +zij aschgrauw met zwarte schaft; de kleine vleugeldekveeren zijn +bruingrijs. Daar de laatstgenoemde veertjes hun bij beide soorten +verschillende kleur in ’t zomerkleed nagenoeg onveranderd +behouden, kan men ze, althans de mannetjes, hieraan en aan den spiegel +ook ’s zomers onderscheiden. Het zeer bescheidene zomerkleed +vertoont overigens bij de Talingen onderling en bij de Eenden in +’t algemeen betrekkelijk weinig verschil; in den zomer en den +herfst wordt hierdoor het onderscheiden van de soort en van mannetjes, +wijfjes en jongen bemoeielijkt.</p> +<p>De Wintertaling bewoont als broedvogel het noorden van beide +halfronden tot op IJsland en in Kamtsjatka; vooral in Siberië is +hij talrijk, hoewel zijn broedgebied zich hier minder ver noordwaarts +uitstrekt. In Europa reikt het zuidwaarts tot op onze breedte. Op den +trek doorreist deze soort geheel Europa en Azië en een deel van +Noord-Amerika; in grooten getale bezoekt zij Noord-Afrika. De +Zomertaling broedt in geheel Middel-Europa en Middel-Azië, doch +niet verder noordwaarts dan het zuiden van Zweden. Op den trek komt hij +in Afrika tot op 10° N.B.</p> +<p>In hoofdzaak komen beide soorten in levenswijze en gewoonten +overeen; wij bepalen ons daarom tot het beschrijven van den +Zomertaling. Deze kiest tot verblijf- en broedplaats bij voorkeur +zoetwaterplassen, die grootendeels of althans langs den oever met +dichtbijeenstaand riet, met biezen enz. begroeid zijn, ondiepe, met +drijvende planten bedekte bochten hebben en te midden van moerassige +weilanden gelegen zijn. Hij vestigt zich ook wel in allerlei andere +broeklanden en moerassen: bijzonder gaarne bewoont hij echter een diep +in ’t woud verborgen stouwwater of een door boomen +overschaduwden, door den lenteregen gevormden plas. Van hier uit +bezoekt hij ’s nachts alle watervergaarplaatsen in de buurt, +zelfs de kleinste, voorzoover zij ondiep, modderig en rijk aan planten +zijn; niet minder gaarne begeeft hij zich naar overstroomde landerijen +of naar weiden met talrijke bevloeiings- of afwateringskanalen. Hier, +altijd gedekt, verricht hij zijne dagelijksche of liever nachtelijke +bezigheden. Zijn voedsel verschilt in zoover van dat der andere Eenden, +dat hij, behalve dierlijke stoffen en malsche uitspruitsels, ook vele +zaden, vooral die van het mannagras en dergelijke, op vochtigen grond +groeiende grassen eet. Zijn stem is een zwak, hoog gekwaak, dat als +„kwek” of „knèèk” klinkt; in den +paartijd hoort men van het mannetje het ratelende +„klerrree”; de snel opeenvolgende klanken „jèk +jèk jèk” duiden opgewondenheid aan. Het verschil in +aard van de Talingen en de andere Eenden schijnt grooter dan het is. +Het vertrouwen op hun vaardigheid in ’t wegkruipen en duiken, +maakt hen minder schuw dan hunne verwanten; toch zijn zij niet minder +schrander dan deze, zooals blijkt uit het allengs afleggen van alle +vrees op plaatsen, waar zij geen gevaar hebben te duchten.</p> +<p>Bij het kiezen van een plaats voor het nest houdt het wijfje zich +niet aan een vasten regel; soms nestelt zij in of dicht bij het water, +soms op eenige honderden meters afstand van den waterkant. Het nest +gelijkt op dat van andere Eenden; de eieren (9 à 12, soms nog +meer) zijn iets grooter dan die van de Houtsnip, langwerpig eivormig, +fijnschalig, bruingeelachtig wit. De broedtijd duurt drie weken.</p> +<p>De reeds genoemde en allerlei andere soorten van Eenden worden hier +te lande veelvuldig gevangen in zoogenaamde +„eendenkooien”<a class="noteref" id="xd20e5777src" href= +"#xd20e5777" name="xd20e5777src">4</a>. Deze bestaan uit een eenzamen +ver van alle gedruisch gelegen vijver, door houtgewas omgeven en in +gemeenschap staande met een gekromde sloot, die naar achteren allengs +nauwer wordt; het oeverhout wordt als een gewelf boven de sloot +saamgevlochten, of deze wordt door deknetten van boven afgesloten. +Lokeenden verleiden de wilde Vogels om in den vijver neer te strijken +en in de sloot op te zwemmen, waar zij geen gevaar bespeuren, omdat +<span class="pagenum">[<a id="xd20e5783" href="#xd20e5783" name= +"xd20e5783">611</a>]</span>de slootkanten voorzien zijn met staande +rietmatten, waarachter de kooiker zich schuil houdt. Een hiervoor +afgericht hondje, dat langs den waterkant loopt, drijft de Eenden door +voortdurend keffen steeds verder, totdat zij eindelijk, den plotseling +verschijnenden kooiker achter zich ziende, al vluchtend in een groot, +sterk, fuikvormig net aan ’t einde van de sloot geraken.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Krak</span> of <span class="ex">Krakeend</span> +(<i lang="la-x-bio">Anas strepera</i>) vertegenwoordigt een +ondergeslacht van dien naam (<i lang="la-x-bio">Chaulelasmus</i>), dat +zich van het vorige onderscheidt door den betrekkelijk kleineren en +smalleren snavel, de langere, iets meer aan den dag komende +zeefplaatjes en de grootere lengte van de beide middelste stuurpennen +(zoodat de vleugels de spits van den staart onbedekt laten). Zij houdt, +wat grootte betreft (lengte 52 cM.), ongeveer het midden tusschen een +Wintertaling en een Eend en wordt daarom door de Amsterdamsche poeliers +<span class="ex">Halve Eendvogel</span> genoemd. Zij heet ook wel +<span class="ex">Krust</span>, <span class="ex">Kreets</span> of +<span class="ex">Kreest</span>; in Groningen noemt men haar +<span class="ex">Roepereend</span>, in Friesland <span class= +"ex">Grijpvogel</span>, in Limburg <span class="ex">Kraakeend</span>. +De laatste en de vier eerste namen dankt zij aan haar stem. De totale +indruk van de kleur van ’t vederenkleed is grijs, daar het op +witachtigen grond met een tallooze menigte van fijne en grovere, zwarte +streepjes en vlekken geteekend is; alleen de bovendekveeren van den +vleugel steken hierbij af door hun levendige, deels roestroode, deels +bruinzwarte en zwarte kleur. Deze Vogel vertoeft in ons land van Maart +tot October en broedt in kleinen getale aan dicht begroeide poelen. Op +den trek komen hier exemplaren van de in Noord-Europa gelegen +broedplaatsen, waarvan eenige bij ons overwinteren. Naar het schijnt, +vermindert hun aantal gaande weg (<span class="sc">Albarda</span>).</p> +<hr class="tb"> +<p>Veel sterker verlengd dan bij de leden der vorige soort zijn de +middelste staartveeren bij het geslacht der <span class= +"ex">Langstaarteenden</span> (<i lang="la-x-bio">Dafila</i>), dat zich +bovendien kenmerkt door den zeer slanken romp, den buitengewoon langen +hals, den langwerpigen kop en den zeer smallen, zwak gewelfden snavel, +welks mondspleet langer is dan de kop.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Pijlstaart</span>, te Amsterdam <span class= +"ex">Langhals</span>, in Limburg <span class="ex">Gaffelstaart</span> +genoemd (<i lang="la-x-bio">Dafila acuta</i>), heeft den kop, de kin en +de keel purperbruin; een van boven smalle, naar onder breeder wordende +streep op het midden van den achterhals en den nek is zwart met groenen +weerschijn; de mantel en de zijden, de onderrug en de staartwortel zijn +op aschgrauwen grond met uiterst fijne, zwarte, dwarse golflijnen +geteekend, de borst, de buik en een streep aan de zijden van den hals +zijn zuiver wit, de handpennen donker bruingrijs; de spiegel is groen, +van boven door een bruinachtig goudkleurigen, van onderen door een +zwarten, wit gezoomden band begrensd; de lange, spits toeloopende +achterste schouderveeren zijn wit met breede, zwarte schaftstreep; de +beide middelste staartveeren loopen spits toe en steken ver voorbij de +overige uit; gene zijn zwart, deze gaan naar buiten van zwart door +grijs in wit over; de onderdekveeren van den staart en de stuit zijn +zwart. Het oog is donkerbruin, de snavel blauwachtig, de voet grijs. In +’t zomerkleed is de bovenzijde grootendeels donkerbruin, de +onderzijde licht roodachtig bruin met donkerbruine vlekken, de staart +wigvormig zonder verlengde middelpennen, evenals bij ’t wijfje. +Lengte van ’t mannetje in ’t prachtkleed 64, van den staart +22 cM.</p> +<p>De Pijlstaart broedt in alle landen, die tusschen de kusten van de +Noordelijke IJszee en 50° N.B. gelegen zijn; hij trekt tot aan +Middel-Afrika, de zuidkust van Azië en Middel-Amerika. Hier te +lande broeden enkele paren aan de meertjes onder Vlijmen en Engelen +(Noordbrabant). In zeer grooten getale bezoeken de Pijlstaarten ons op +den doortrek in Maart en April en van September tot November; zij zijn +dan veelvuldig op Wadden en de groote veenplassen te vinden. Als broed- +en verblijfplaatsen kiezen zij steeds groote, afgelegene, vrije, +zonnige, met allerlei moeras- en waterplanten begroeide meren en +moerassen; zij schuwen plassen te midden van bosschen en struikgewas. +Wegens hun slanke gestalte herinneren deze Vogels bij ’t staan +zoowel als bij ’t gaan en bij ’t zwemmen in vele opzichten +aan de Zwanen. Hun stem, een eentonig, hoog, kwakend, als +„krok” klinkend geluid, wordt in den paartijd door het +mannetje tot „kluuk” verzacht, of bij vermeerderde +opgewondenheid tot „aankluuk ère”. Als wild wordt +deze Vogel hooggeschat.</p> +<hr class="tb"> +<p>De door snavelvorm en bonte kleur zeer opmerkelijke <span class= +"ex">Slobeend</span>, in Groningen <span class="ex">Lepelbek</span>, in +Friesland <span class="ex">Slob</span>, in Limburg <span class= +"ex">Slobbereend</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Spatula +clypeata</i>), vertegenwoordigt het geslacht der <span class= +"ex">Lepelbekeenden</span> (<i lang="la-x-bio">Spatula</i>). Dit is +kenbaar aan den snavel, die in lengte den kop overtreft, en van den +wortel tot aan de spits sterk in breedte toeneemt, zoodat hij hier +dubbel zoo breed is als daar; de mondspleet is langer dan de loop; de +zeefplaatjes in het voorste derde deel van den bovensnavel zijn aan den +rand tot lange, fijne, loodrecht naar onderen gerichte puntjes +uitgegroeid. De kop en de bovenhals hebben een donkergroenen +metaalglans; het onderste deel van den achterhals, de bovenrug en de +korte schouderveeren zijn zwart met lichtgrijzen zoom, de lange, +spitse, achterste schouderveeren wit met zwarte schaftstreep, de +onderhals en de krop wit, de bovenste vleugeldekveeren eveneens wit, de +overige lichtblauw; de metaalglanzig groene spiegel is van voren door +een breede, witte streep begrensd; de onderrug en de staartwortel zijn +zwartachtig groen, de borst en de buik kastanjebruin, de onderdekveeren +van den staart zwart, de handpennen bruingrijs, de middelste +stuurpennen bruin met witte kanten; het wit neemt toe op de verder +buitenwaarts gelegen stuurpennen. Het oog is goudgeel, de snavel zwart, +de voet roodachtig geel. Lengte 50 cM.</p> +<p>De gematigde aardgordel is het vaderland van de Slobeend; in het +hooge noorden komt zij zeldzamer voor. In Europa vindt men haar van +Zuid-Noorwegen af overal; in Amerika bewoont zij alle Vereenigde Staten +tot aan Canada. Van hier trekt zij gedurende den winter tot naar +Mexico, van Europa tot in Noord- en Middel-Afrika, van Middel-Azië +tot Zuid-China, Indië en Australië. In Nederland ontmoet men +haar van Maart tot October; zij broedt in het riet en aan begroeide +waterkanten, zoowel in de zandstreken als op de klei, waar zij zich in +polder- en molensloten ophoudt. Een klein getal blijft aan de kust den +winter over. Ook in Oost-Pruisen, Polen en Denemarken is deze soort +zeer gemeen, in Middel-Duitschland hier en daar woonachtig, in +Zuid-Europa gedurende den winter zeer talrijk.</p> +<p>Hoewel het bekend is, dat de Slobeend zich met allerlei kleine +ongewervelde dieren, met Insecten en hunne larven, met eieren van +Visschen en Amphibiën, <span class="pagenum">[<a id="xd20e5886" +href="#xd20e5886" name="xd20e5886">612</a>]</span>met jonge vischjes, +zoetwaterslakken enz. voedt en ook malsche, plantaardige stoffen niet +versmaadt, kunnen gevangen exemplaren moeielijker in ’t leven +gehouden worden dan alle overige Eenden; zij verkwijnen en sterven +dikwijls bij de overvloedigste voeding, zonder dat men tot dusver heeft +kunnen vinden, welke voedingsstof haar door het verblijf in de +gevangenschap onthouden wordt.</p> +<hr class="tb"> +<p>De prijs der schoonheid komt toe aan de <span class= +"ex">Carolina-eend</span> (<i lang="la-x-bio">Lampronessa sponsa</i>), +een over geheel Noord-Amerika verbreide en daar menigvuldig voorkomende +Vogel, die tegenwoordig op onze eendenvijvers voor goed +geacclimatiseerd is. Zij vertegenwoordigt het geslacht der <span class= +"ex">Pronkeenden</span> (<i lang="la-x-bio">Lampronessa</i>), kenbaar +aan den snavel, die korter is dan de kop, naar voren slechts weinig +smaller wordt en voorzien is met een sterk gekromden nagel, die de +geheele breedte van de spits inneemt; de voeten zijn kort en krachtig, +de vleugels middelmatig lang, smal en spits; de staart is lang, dik, +breed, sterk afgerond en uit 16 pennen samengesteld. Het vederenkleed +is prachtig, dicht, glanzig, aan den achterkop tot een lange, naar +achteren overhangende kuif verlengd; aan den wortel van den bovensnavel +en bij het oog komt een naakte streek voor.</p> +<div class="figure xd20e5904width"><img src="images/p2612.jpg" alt= +"Slobeend (Spatula clypeata). ¼ v. d. ware grootte." width="707" +height="514"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Slobeend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Spatula clypeata</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De bovenkop en de wangstreek tusschen oog en snavel zijn glanzig +donkergroen, de zijden van den kop en een groote vlek aan de zijde van +den hals purpergroen met blauwachtigen weerschijn; de goudgroene +kuifveeren zijn fraai geteekend met twee smalle, witte strepen: de eene +ligt boven het oog, de andere begint bij het oog en is naar achteren +gericht. De zijden van bovenhals en bovenborst zijn op fraai +kastanjebruinen grond als ’t ware met fijne, witte droppels +bespat; de groenachtig purperblauwe schouderveeren, handpennen en +stuurpennen hebben een fluweelachtig zwarten weerschijn; de veeren +tusschen de schouders, het achterste deel van den rug en de +bovendekveeren van den staart zijn zwartachtig groen, eenige van de +zijdelings verlengde, smalle dekveeren van den staart roodachtig +oranje, de onderdekveeren van den staart bruin. De kin en de keel, een +band om den bovenhals, het midden van de borst en de buik zijn wit, de +flanken op geelachtig grauwen grond met fijne, sierlijke, zwarte +golflijnen geteekend, eenige langere veeren echter zwart, met breeden, +witten zoom. Het oog is hoogrood, de snavel witachtig, in het midden +geelachtig, aan den wortel donker bruinachtig rood, aan de spits zwart, +de voet roodachtig geel. Lengte 45 cM.</p> +<p>Men vindt de Carolina-eend in de Vereenigde Staten overal, van +Nieuw-Schotland tot aan de zuidkust; zij bezoekt op den trek geregeld +Middel-Amerika en West-Indië.</p> +<p>Fraai is haar gestalte, prachtig haar kleed, niet minder lieftallig +haar aard. Zij bezit alle eigenschappen, die ons in een Zwemvogel +kunnen behagen. Aan het leven in de gevangenschap geraakt zij spoediger +gewoon dan eenige andere Eend. Zelfs oud gevangen exemplaren schikken +zich spoedig in de veranderde omstandigheden, beschouwen hun oppasser +als een welwillend verzorger en luisteren reeds naar zijn stem, kort +nadat zij hun vrijheid verloren. Eerder dan alle andere Eenden kan men +haar vrije beweging veroorloven. Bovendien plant zij zich geregeld in +de gevangenschap voort, wanneer haar slechts een geschikte gelegenheid +om te broeden wordt verschaft.</p> +<p>In de vrije natuur voedt de Carolina-eend zich met graanvruchten en +zaden, met malsche topspruitjes van verscheidene waterplanten en +graansoorten, met Wormen, Slakken en Insecten, ook wel met kleine +Amphibiën en andere Gewervelde Dieren; in gevangen staat is zij +tevreden met zaad en visch, maar raakt langzamerhand gewoon aan alle +spijzen, die de mensch gebruikt.</p> +<p>In de meeste gevallen is de Keizerspecht de bouwmeester van de +woning, die alle wenschen van deze Eend bevredigt; soms moet zij zich +met een verlaten hol van een Voseekhoorn, bij uitzondering zelfs met +een rotsspleet behelpen. Het wijfje glipt met verwonderingwekkend gemak +door de ingangsopeningen van verschillende holen, hoewel deze voor haar +veel te klein schijnen. Meesterlijk verstaat zij de kunst om een holte +tot nest in te richten. Dit wordt dan vele jaren achtereen door het +paar gebruikt.</p> +<p>Van September tot in het begin van den winter is het vleesch van +deze Eenden voortreffelijk van smaak; zij worden in dien tijd overal +vervolgd en bij duizenden op de markt gebracht. Boven al hare +uitheemsche verwanten munten zij uit door schoonheid; daar bovendien +haar <span class="corr" id="xd20e5926" title= +"Bron: voorplanting">voortplanting</span> geen bezwaren oplevert, geeft +men te recht in eendefokkerijen aan haar de voorkeur. <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e5929" href="#xd20e5929" name= +"xd20e5929">613</a>]</span></p> +<p>De <span class="ex">Duikeenden</span> of <span class= +"ex">Zeeëenden</span> (<i lang="la-x-bio">Fuligulinae</i>) +kenmerken zich o.a. door korte pooten, die grootendeels onder de huid +van den romp verborgen en dus ver naar achteren geplaatst zijn. +Hierdoor staan zij met een opgerichte houding en hebben een gebrekkigen +gang, maar kunnen des te beter zwemmen en duiken. De scheen is tot op +het hielgewricht bevederd, de loop korter dan de middelste voorteen en +sterk zijdelings samengedrukt; de lange voorteenen zijn door groote +zwemvliezen vereenigd; de achterteen is met een zwemvliesje voorzien, +daar zijn van weerszijden samengedrukte zool, zich tot een vrij naar +beneden hangenden huidzoom heeft uitgebreid. De romp is kort, breed en +plomp, meer ineengedrongen dan bij de Zwemeenden, de hals kort en dik, +de kop groot, de snavel middelmatig lang, gewoonlijk breed, met korte +zeefplaatjes voorzien, aan den wortel dikwijls gezwollen; de vleugels +zijn kort en bol; de staart is middelmatig lang of kort, maar breed. +Het vliegen vermoeit haar meer dan de andere Zeefsnaveligen, hoewel zij +na eens een zekere hoogte te hebben bereikt, zich met snelle +vleugelslagen tamelijk vlug voortbewegen.</p> +<p>In verband met haar vaardigheid in ’t duiken houden deze +Eenden meer van open en diep water dan van een ondiepen of met planten +begroeiden plas. De meeste bewonen de zee, doch zoeken in den +voortplantingstijd het zoetwater op; andere brengen hier nagenoeg haar +geheele leven door. Een enkele, bovenwaartsche stoot van de +roeiwerktuigen en het gelijktijdig uitbreiden van den staart naar +beneden is voldoende om haar met den kop vooruit naar onderen te doen +schieten. Zij kunnen niet, gelijk de Duikers, een door haar waargenomen +buit onder water vervolgen, maar duiken min of meer loodrecht naar den +bodem en komen na een afwezigheid van eenige minuten bijna precies op +de plaats vanwaar zij verdwenen, weer boven. Zij zoeken haar voedsel op +den bodem van ’t water en kunnen een niet onbelangrijke diepte +bereiken, deze bedraagt voor de in zee levende soorten, naar uit den +aard van haar voedsel blijkt, soms ongeveer 100 M. Slechts weinige +Duikeenden gebruiken bij voorkeur plantaardige spijzen, de meeste +voeden zich met Tweekleppige Schelpdieren en andere Weekdieren, met +Wormen, Schaaldieren, Visschen enz., gedurende hun verblijf in ’t +zoetwater ook met Insecten. Het van den bodem opgezochte voedsel wordt +onmiddellijk, reeds gedurende het duiken, verzwolgen. Zij kwaken niet +gelijk de Zwemeenden, maar brengen ratelende of langgerekte geluiden +voort. Wat hare zintuigen en geestvermogens betreft, schijnen zij +ongeveer op gelijke hoogte te staan met hare verwanten.</p> +<p>Meer dan de overige Zeefsnaveligen nestelen zij gezellig en vormen +soms echte volkplantingen. Niet zelden leggen twee wijfjes, die soms +zelfs tot verschillende soorten behooren, hare eieren in ’t +zelfde nest, broeden gemeenschappelijk en houden zich gezamenlijk bezig +met het opvoeden en verzorgen der jongen zonder tusschen het eigen +kroost en de vreemde kinderen onderscheid te maken. Vele stelen +elkander de eieren af en rollen ze naar hare eigene nesten of lokken de +jongen, die pas uit den dop komen, tot zich om ze te verzorgen. De +eieren gelijken veel op die van de Zwemeenden, maar zijn meer afgerond +en hebben een steviger schaal.</p> +<p>Verscheidene Duikeenden leveren door het dons, waarmede zij haar +nest voeren, een belangrijk product; ook zijn sommige als wild zeer +gezocht; van de meeste heeft het vleesch (ten gevolge van de +eigenaardige voedingswijze) een onaangenamen, tranigen of sterken +smaak, waardoor het, voor gastronomen althans, oneetbaar wordt.</p> +<div class="figure xd20e5947width"><img src="images/p2613.jpg" alt= +"Carolina-eend (Lampronessa sponsa). ¼ v. d. ware grootte." +width="720" height="642"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Carolina-eend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Lampronessa sponsa</i>). ¼ v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De eereplaats onder de Duikeenden komt toe aan de <span class= +"ex">Eidereenden</span> (<i lang="la-x-bio">Somateria</i>). Behalve +door haar aanzienlijke grootte onderscheiden zij zich door haar +zijdelings samengedrukten, in lengte den kop evenarenden, levendig +gekleurden snavel, die bij enkele <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e5964" href="#xd20e5964" name="xd20e5964">614</a>]</span>soorten +aan den wortel knobbelvormig gezwollen is en steeds van hier tot aan de +spits onmerkbaar in breedte en hoogte afneemt. De snavelrug verdeelt +zich van achteren in twee takken, die ver tusschen de veeren van het +voorhoofd doordringen; op de zijden van den bovensnavel reikt de +bevederde huid tot onder de eenigszins naar voren verschoven neusgaten. +De groote, onduidelijk begrensde nagel beslaat de geheele breedte van +de bovensnavelspits.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Eidereend</span> (<i lang="la-x-bio">Somateria +mollissima</i>) heeft den bovenkop, den hals, den rug en de +bovendekveeren van den vleugel wit, de bovenborst wit met roodachtige +tint, het voorhoofd en de slaapstreek, den onderrug en den buik zwart, +de wangen zeegroen; de slagpennen en stuurpennen zijn bruinachtig +zwart, de veeren, die den spiegel vormen, donker fluweelachtig zwart. +Het oog is roodachtig bruin, de snavel groenachtig geel, de voet +olijfgroen. De lengte bedraagt 63 cM. Het wijfje is kleiner, haar +roestkleurig kleed is aan den kop en den hals met bruine, overlangsche +vlekken, overigens met zwarte, halvemaanvormige dwarsvlekken geteekend; +haar spiegel is bruin met witten rand; de onderdeelen zijn donkerbruin +met zwarte golflijnen.</p> +<div class="figure xd20e5976width"><img src="images/p2614.jpg" alt= +"Eidereend (Somateria mollissima). 3/10 v. d. ware grootte." width= +"707" height="720"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Eidereend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Somateria mollissima</i>). 3/10 v. d. ware grootte.</p> +</div> +<p>Het verbreidingsgebied van de Eidereend is grooter dan dat van alle +overige soorten. Zij bewoont het noorden van de geheele aarde, van de +Jutlandsche eilanden tot Spitsbergen en van Europa’s westkust +langs alle noordelijke kusten tot Groenland en IJsland. Het zijn +voornamelijk jonge exemplaren, die ons in sommige jaren ’s +winters komen bezoeken; steeds is hun aantal gering. Soms dwalen zij +ook naar de binnenlanden van Duitschland en zelfs naar de Zwitsersche +meren af. De zuidelijkste broedplaatsen zijn die van het eiland Sylt en +van de kleine Deensche eilanden, die op gelijke breedte liggen; hoe +verder men van hier noordwaarts gaat, des te talrijker schijnen deze +Vogels te worden. Reeds in Middel-Noorwegen vindt men hen bij +duizenden, gehoed en verzorgd door de kustbewoners, beschermd door +speciale wetten, die ongelukkig niet overal worden nageleefd: IJsland +en Groenland bewonen zij eveneens in grooten getale. In de zuidelijkste +gewesten en landen van haar verbreidingsgebied blijven zij ’s +zomers en ’s winters, daar de Golfstroom hun in de Noordzee bijna +overal open water verschaft. Zelfs in de Oostzee blijven gewoonlijk +open plekken, waarheen zij ’s winters de wijk kunnen nemen; bij +zeer strenge vorst moeten zij van hier vertrekken en begeven zich dan +naar de Noordzee of zelfs naar den Atlantischen Oceaan. Van Groenland +trekken de Eidereenden in de maanden September en October geregeld +zuidwaarts, vereenigen zich in verbazend grooten getale op plaatsen, +waar het voedsel overvloedig is en bedekken de zee in den letterlijken +zin van ’t woord over een uitgestrektheid van eenige vierkante +kilometers. In April beginnen zij naar het noorden terug te keeren en +zijn in den regel ook dan tot groote zwermen vereenigd.</p> +<p>De Eidereend is een echte zeevogel. Op het land beweegt zij zich +hoogst moeielijk; haar gang is een gebrekkig hompelen, waarbij zij +dikwijls struikelt en valt. Door het vliegen wordt zij steeds vermoeid; +aanhoudend moeten de betrekkelijk kleine vleugels snel bewogen worden; +meestal begeeft zij zich niet op groote hoogte, maar vliegt op korten +afstand <span class="pagenum">[<a id="xd20e5989" href="#xd20e5989" +name="xd20e5989">615</a>]</span>van den waterspiegel. Het water is haar +element. Haar romp is bij ’t zwemmen minder diep ingedompeld dan +die van andere Duikeenden; zij zwemt sneller dan iedere andere bekende +soort en bereikt bij het duiken grootere diepten. <span class= +"sc">Holböll</span> verzekert, dat zij haar voedsel soms op een +diepte van 50 M. zoekt en wel 6 minuten onder water kan blijven.</p> +<p>Alle Eidereenden broeden eerst tamelijk laat in ’t jaar, niet +vóór ’t laatst van Mei, gewoonlijk eerst in Juni of +Juli. Met dit doel verzamelen zij zich om kleinere eilanden, waar zij +gemakkelijk aan land kunnen komen. De paren scheiden zich van den +grooten hoop af; het mannetje en het wijfje waggelen het land op om een +geschikte nestplaats te zoeken en letten hierbij voornamelijk op een +beschutte ligging. Daarom geven zij de voorkeur aan eilanden, die voor +een deel met lage struiken begroeid zijn. Overal waar de mensch zich +met het broeden van deze nuttige gasten bemoeit, worden toebereidselen +voor hun ontvangst gemaakt; oude kisten worden op het strand neergezet, +steenen met planken en rijshout bedekt en allerlei andere +schuilplaatsen aangebracht. Zoo schuw de Eidereend vroeger was, zoo +gemeenzaam is zij thans. Op de bescherming van den mensch vertrouwend, +laat zij zich door zijn bedrijf volstrekt niet weerhouden of storen. +Tot bij de eenzame hoeve van den kustbewoner komt zij aanwaggelen, tot +in zijn woning zelfs zoekt zij een geschikte plaats voor haar nest; +niet zelden komt het voor, dat enkele wijfjes van Eidereenden in +kamers, stallen, bakovens en dergelijke plaatsen broeden, zoo zelfs dat +de vrouw des huizes last van deze Vogels heeft. In den beginne wordt +het wijfje op al hare wandelingen trouw vergezeld door haar man; deze +verlaat echter zijn ega en haar nest, zoodra het broeden aanvangt en +zoekt buiten, in de zee, de andere mannetjes op.</p> +<p>Als bouwstoffen voor het nest dienen uitsluitend stoffen, die in de +onmiddellijke nabijheid te vinden zijn; fijne rijsjes, zeewier, gras, +afval van stroo of dergelijke materialen worden zeer slordig +opeengestapeld, maar met een dichte en overvloedige binnenbekleeding +voorzien; deze bestaat uit de fijne donsveeren van het onderlijf, die +de leggende Eidereenden zich zelf uitplukken en als kostelijke +belooning voor den mensch, die hen vriendschappelijk beschermde, +achterlaten. De 6 à 8 eieren, waarop het wijfje broedt, zijn +zuiver eivormig en hebben een gladde schaal van vuilgroene of +grijsgroene kleur. Reeds na verloop van weinige dagen zit de broedende +moeder zeer vast op het nest; overal waar zij aan den mensch gewoon +geraakt is, verlaat zij bij diens komst haar plaats niet, maar drukt +slechts den kop op den grond en breidt de vleugels een weinig uit om +zich onkenbaar te maken. Gewoonlijk stemt de kleur van haar kleed zoo +volkomen overeen met die van den omringenden bodem, dat het den +ongeoefende werkelijk moeite kost den Vogel te onderscheiden en te +vinden. Ook op eilanden, die ver van bewoonde plaatsen liggen, vliegt +de Eidereend eerst dan op, als de mensch dicht bij haar nest gekomen +is. Als zij in de buurt van menschelijke woningen broedt, kan men haar +van ’t nest optillen om de eieren te bekijken en haar vervolgens +weer neerzetten, zonder dat zij aan wegvliegen denkt.</p> +<p>Voordat de Eend haar nest verlaat, hetgeen zij, wanneer men haar +niet stoort, gewoonlijk in de morgenuren doet, bedekt zij de eieren +zeer zorgvuldig met dons om ze warm te houden. Zij vliegt daarna zoo +schielijk mogelijk naar zee, om hier ongeveer een half uur lang ijverig +te duiken en den krop te vullen met zooveel schelpdieren als zij bergen +kan, voordat zij naar haar nest terugkeert. De jongen, die na 25 of 26 +dagen voor den dag komen, zijn allerliefste, met een dicht en tamelijk +bont donskleed bedekte diertjes; zij toonen reeds op den eersten +levensdag hun bekwaamheid in ’t zwemmen en duiken en kunnen ook +tamelijk goed loopen, althans beter dan hunne ouders. De moeder brengt +haar kroost dadelijk, zelfs voordat het geheel droog is, naar de zee, +die zij voortaan slechts dan verlaat, als de jongen vermoeid zijn en de +golfslag te hevig is om ze op haar rug te laten uitrusten. Als de oude +Eend gedood wordt, terwijl de jongen de moederlijke hulp nog niet +kunnen ontberen, voegen deze zich bij een andere troep kinderen, welker +moeder de vreemde eendjes even liefderijk <span class="corr" id= +"xd20e6001" title="Bron: behandeld">behandelt</span> als haar eigen +kroost. De jonge eendjes groeien snel en kunnen zich reeds na weinige +weken zoo goed redden, dat zij geen oppassing meer behoeven; toch +blijven zij nog tot de volgende lente bij hunne ouders en houden zich +in het tweede levensjaar zooveel mogelijk bij de oude mannetjes op. In +haar prille jeugd eten de Eidereenden kleine Schaaldieren en +Weekdieren; later bepalen zij zich bijna uitsluitend tot Tweekleppige +Schelpdieren, zonder evenwel kleine Visschen en andere zeedieren te +versmaden.</p> +<p>Hoewel de bewoners van het hooge noorden aan de Eidereenden +belangrijke voordeelen te danken hebben, worden niet overal maatregelen +genomen om deze bron van inkomsten in stand te houden. Tweemaal kan men +de pas gelegde eieren en het dons wegnemen; de Eidereend zal voor de +derde maal het nest met dons bekleeden en eieren leggen. Daarna moet +men haar echter laten broeden, omdat zij na een derde storing de streek +voor goed verlaat. Volgens dezen regel handelen de eigenaars van de +„Eiderholme” (broedplaatsen van Eidereenden) in het zuiden +van Noorwegen. Uit 24 nesten wordt één KG. gezuiverd dons +verkregen, dat den verzamelaar f 20 à 27 oplevert. Het eerst +ingezamelde dons is het beste; het product van de tweede inzameling is +middelsoort; het dons, dat uit het nest genomen wordt, nadat de jongen +het verlaten hebben, verschilt in prijs niet veel van het fijnste +ganzendons. Het zuiveren, waardoor allerlei bijmengselen, zooals +zeegras en wier, verwijderd worden, is een tijdroovende arbeid. Wegens +den hoogen prijs van het eiderdons komen vervalschingen van dit artikel +niet zelden voor. Het echte is kenbaar aan de bruine kleur en de witte +schatten der veertjes en ook hieraan, dat het bij het schudden niet +uiteenstuift.</p> +<p>In noordelijker gewesten, Lapland, IJsland, Spitsbergen, Groenland, +wordt aan een geregelde exploitatie van de broedplaatsen der +Eidereenden niet gedacht: zoomin de Vogels als hunne eieren worden +ontzien: gene bij duizenden gedood, hoewel hun vleesch tranig is, de +nesten zonder eenige beperking van hun inhoud beroofd. Op Spitsbergen +zijn de gevolgen van deze roekelooze handelwijze reeds duidelijk te +bespeuren; terwijl vroeger de donsproductie eenige duizenden KG. +bedroeg, moet men zich thans met evenveel honderden KG. tevreden +stellen. De Vogels worden geschoten of in netten gevangen. Niet zelden +kan de jager, die in den herfst bij de Groenlandsche kust een der hier +zwemmende zwermen in een roeiboot nadert, de Vogels bij twintigen +tegelijk met één schot dooden. Voorts rooven Raven en +Jagers de eieren en de jongen, Jachtvalken en Poolvossen bovendien de +volwassen Vogels.</p> +<p>Voor het leven in de gevangenschap zijn de Eidereenden <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e6010" href="#xd20e6010" name= +"xd20e6010">616</a>]</span>evenmin geschikt als de overige in zee +levende Duikeenden; zij verkwijnen zelfs bij de best mogelijke +verzorging, hoewel men hen rijkelijk voorziet met Mossels, het voedsel, +dat zij ook in de vrije natuur bij voorkeur gebruiken. In den regel +sterven de in diergaarden aanwezige exemplaren in den zomer, in +’t begin van den ruitijd. Aan voortplanting in de kooi valt bij +hen niet te denken.</p> +<hr class="tb"> +<p><span class="ex">Zeeëenden</span> i. e. z. (<i lang= +"la-x-bio">Oidemia</i>) noemt men eenige groote Duikeenden van donkere +kleur, welker tamelijk lange, doch breede snavel, bij de oude mannetjes +vooral, op de achterste helft van den bovensnavel een knobbel vertoont; +de nagel is even breed als lang en neemt de geheele breedte van de +spits in. De voeten hebben een korten loop en zeer lange teenen. De +korte staart is wigvormig. Het zachte, fluweelachtige vederenkleed is +donker van kleur, soms lichter gevlekt op den kop en de vleugels.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zwarte Zeeëend</span>, ook wel <span class= +"ex">Zwarte Bergeend</span> of <span class="ex">Wigstaart</span> +genoemd (<i lang="la-x-bio">Oidemia nigra</i>), is effen glanzig zwart; +het wijfje en de jongen zijn donkerbruin met grijsachtig witte +onderdeelen. De snavel is blauwzwart, bij ’t mannetje met +uitzondering van een breede, oranjeroode zadelvlek om de neusgaten; de +knobbel op den bovensnavel is bij ’t wijfje zeer weinig +ontwikkeld; het oog is donkerbruin, de voet zwartachtig olijfgroen. +Lengte 52 cM.</p> +<p>De <span class="ex">Bruine Zeeëend</span>, te Rotterdam ook wel +<span class="ex">Groote Noordsche Duiker</span> en (evenals vele andere +Duikeenden, die op den trek uit het noorden tot ons komen) <span class= +"ex">Noordsche Eend</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Oidemia +fusca</i>), komt in kleur met de vorige soort overeen, maar heeft een +witte vlek onder het oog en een witten spiegel; de geheele snavel is +oranjerood (bij ’t wijfje zwart) met uitzondering van den rand en +den wortel, die zwart zijn; de voet is bleek vleeschrood (bij ’t +wijfje groenachtig geel), het oog parelwit (bij ’t wijfje bruin). +Lengte 55 cM.</p> +<p>De Zeeëenden behooren in de noordelijke zeeën van beiden +halfronden thuis en broeden bij binnenwateren in de toendra, slechts op +enkele plaatsen, o. a. bij de bergmeren in ’t zuiden van +Noorwegen, bezuiden den poolcirkel. De beide genoemde soorten bezoeken +ons ’s winters van September tot Mei op den trek. Van de +eerstgenoemde, die ’s winters in groote vluchten langs de kust +wordt waargenomen, treft men ook in den zomer soms enkele exemplaren +aan. De Bruine Zeeëend is meer aan de hooge zee gebonden. Beide +loopen en vliegen op plompe wijze, maar zijn meesters in ’t +duiken. De Lappen, Samojeden, Ostjaken, Toengoesen en dergelijke volken +dooden deze Vogels gedurende den ruitijd in menigte en vinden ze +lekker; de bewoners van zuidelijker gewesten houden er niet van.</p> +<hr class="tb"> +<p>De snavel van de <span class="ex">Duikeenden</span> i. e. z. +(<i lang="la-x-bio">Fuligula</i>) is langer dan de loop en aan den +wortel niet gezwollen; de neusgaten zijn achter het midden gelegen; de +nagel is langer dan breed en beslaat niet de geheele breedte van de +snavelspits. De staart bestaat uit 14 pennen en is aan den top +afgerond.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Tafeleend</span> of <span class= +"ex">Roodkop</span>, in Zuid-Holland <span class="ex">Valinger</span>, +in Noordbrabant <span class="ex">Bareend</span> of <span class= +"ex">Boreend</span> genoemd [<i lang="la-x-bio">Fuligula (Nyroca) +ferina</i>], heeft den kop en den voorhals fraai bruinrood, de +voorborst zwart, den rug en de flanken bleek aschgrauw met zeer fijne, +zwarte dwarsgolven, den stuit zwart, de onderdeelen grijswit, de +vleugeldekveeren aschgrauw, den spiegel lichtgrijs, de slag- en +stuurpennen grijs. Het oog is geel, de snavel aan den wortel en de +randen zwart, overigens blauwgrijs, de voet groenachtig grijs. Lengte +55 cM.</p> +<p>Deze soort, die de gematigde luchtstreek van beide halfronden +bewoont, in Europa van ± 60° NB. tot in Hongarije, bezoekt +ons land in September en October en van Maart tot Mei op den trek en +komt dikwijls in groote vluchten op meren en plassen voor. Een klein +getal blijft aan de kust den winter over. Enkele paren broeden onder +Vlijmen en Engelen (Noordbrabant).</p> +<p>Minder dikwijls ontmoet men hier van September tot November en in +April en Mei de uit Zuidoost-Europa afkomstige <span class= +"ex">Witoogeend</span>, <span class="ex">Bruine Duikereend</span> of +<span class="ex">Rouwdrager</span> [<i lang="la-x-bio">Fuligula +(Nyroca) nyroca</i>], die kleiner is dan de Tafeleend (43 cM. lang) +maar veel op deze gelijkt. De kop, de hals (met uitzondering van een +smallen, donkeren ring) en de borst zijn helder kastanjebruin, een +driehoekige vlek aan de kin en het midden van borst en buik zijn wit, +de bovendeelen zwartgrijsbruin, de flanken roodachtig bruin, de +vleugels bruin met zuiver witten spiegel. Het oog is parelwit, de +snavel loodkleurig zwart, de voet (op de zwarte zwemvliezen na) +groenachtig loodkleurig. De kop draagt een korte kuif.</p> +<hr class="tb"> +<p>Zeldzaam is bij ons de <span class="ex">Krooneend</span> [<i lang= +"la-x-bio">Fuligula (Netta) rufina</i>], die de grootte heeft van de +Gewone Eend (60 cM. lang) en gemakkelijk te herkennen is aan de +verlengde, smalle, gedeeltelijk losbaardige, roodbruine veeren van den +bovenkop, die veelal opgericht gedragen worden als een kroonvormige +kuif. De kop is overigens roestgeel, evenals de keel; de onderhals, de +borst en het midden van den buik zijn zwart, de zijden van den buik +wit, de bovendeelen lichtbruin. Het oog is helder geelrood, de snavel +karmijn- of bloedrood, de voet lichtrood. Het broedgebied van deze +soort omvat de landen om de Kaspische en de Zwarte Zee, maar ook enkele +gewesten van Duitschland.</p> +<hr class="tb"> +<p>In het hooge noorden van de Oude en de Nieuwe Wereld broedt de +<span class="ex">Toppereend</span> of <span class= +"ex">Veldduiker</span>, in Friesland <span class="ex">Kareend</span> +genoemd [<i lang="la-x-bio">Fuligula (Fuligula) marila</i>]; bij ons +ontmoet men haar ’s winters met de Kuifeend in ontelbare scharen +op meren, plassen en poelen, welke verblijfplaats zij eerst dan met de +zee verwisselt, wanneer het ijs haar er toe dwingt. Zij is slechts +weinig kleiner dan de Tafeleend (52 cM. lang). De kop en de hals zijn +zwart met sterken, metaalachtig groenen weerschijn, de krop, de +bovenborst, de onderrug, de staartwortel en de stuit eveneens zwart, de +mantel en de rug op grijsachtig witten grond met fijne, zwarte, dwarse +golflijnen geteekend, de onderdeelen wit; de spiegel is zuiver wit, van +achteren en van onderen begrensd door een bruinzwarten zoom met groenen +weerschijn. Het oog is heldergeel; de snavel en de voeten zijn +loodkleurig grijs. In het zomerkleed (en bij het wijfje) zijn alle +vroeger zwarte deelen dof roetbruin met een breeden, witten band om den +snavelwortel, alle vroeger witte deelen aschgrauw of grijsachtig.</p> +<p>De zooeven reeds vermelde <span class="ex">Kuifeend</span>, +<span class="ex">Kamduiker</span> of <span class="ex">Jolling</span> +[<i lang="la-x-bio">Fuligula (Fuligula) cristata</i>], die ook wel eens +<span class="ex">Rouwbandje</span> of „Toppereend” wordt +genoemd, onderscheidt zich van de vorige soort, behalve door haar +geringere grootte (lengte 40 cM.), <span class="pagenum">[<a id= +"xd20e6147" href="#xd20e6147" name="xd20e6147">617</a>]</span>door een +tamelijk lange, neerhangende kuif, doch weinig door de kleur. De witte +spiegel is hier echter van achteren en van onderen grauwzwart gezoomd. +Het oog is geel, de snavel licht loodkleurig blauw, aan de spits zwart, +de voet groenachtig loodkleurig. Het zomerkleed van ’t mannetje +is doffer van kleur, de kuif is dan nog niet ontwikkeld; het wijfje +gelijkt op dat van de vorige soort, doch heeft een korte kuif. De +Kuifeend broedt in ’t hooge noorden van de Oude Wereld, doch ook +verder zuidwaarts, in Europa tot aan de kusten van de Noordzee en de +Oostzee, in Azië tot aan den benedenloop van den Amoer en tot in +Japan.</p> +<p>De <span class="ex">Kleine Toppereend</span> [<i lang= +"la-x-bio">Fuligula (Fuligula) affinis</i>], die één +enkele maal hier te lande (op het strand bij Katwijk) geschoten werd, +hoewel zij in Noord-Amerika en Japan thuis behoort, is kleiner dan haar +naamgenoot (35 à 40 cM. lang); haar kop heeft geen groenen, maar +een purperen metaalglans.</p> +<hr class="tb"> +<p>De Tafeleend, tot welker levensbeschrijving wij ons moeten bepalen, +is vlugger van beweging dan de meeste andere Duikeenden. Haar gang is +beter, hoewel nog steeds plomp; zij begeeft zich niet gaarne aan land; +hoogstens gaat zij op een veilige zandbank rusten, of doorzoekt een aan +’t strand gespoelde hoop planten; overigens worden al hare +werkzaamheden op ’t water verricht. Bij ’t zwemmen is haar +romp een weinig minder diep ingezonken dan die van hare verwanten; even +behendig als deze doorklieft zij de golven en verdwijnt bliksemsnel in +de diepte. Haar tamelijk langzame vlucht, die snelle vleugelslagen +vereischt en een duidelijk hoorbaar gedruisch veroorzaakt, is minder +vermoeiend dan men zou kunnen meenen. Haar stem, een diep, snorkend +geluid, dat ongeveer als „Kar” of „Ker” klinkt +en in den paartijd met eenige eigenaardige tonen vermeerderd wordt, +weerklinkt in den regel, terwijl zij op den trek uit het noorden tot +ons komt. Zij reist dan ’s nachts in groote, meestal ongeregelde +zwermen, die zich slechts bij uitzondering in een schuinsche reeks +groepeeren; in de lente ziet men haar in kleinere troepen of bij paren. +De Tafeleend en hare verwanten zijn minder schuw dan de Zwemeenden, +soms zelfs toonen zij een zekere gemeenzaamheid, b<span class="corr" +id="xd20e6161" title="Niet in bron">.</span> v. als zij, al of niet +gelokt door Tamme Eenden, op vijvers in de onmiddellijke nabijheid van +menschelijke woningen neerstrijken. Door vervolging worden zij echter +voorzichtiger.</p> +<p>Het voedsel van de Tafeleend verschilt in zooverre van dat der +andere Duikeenden, dat zij gedurende den zomer bij voorkeur +plantaardige stoffen eet; wortelknollen, kiemplantjes, malsche +uitspruitsels, bloemen en zaden van velerlei waterplanten. Tevens vangt +zij Insecten of kleine Visschen, zoekt Schelpdieren enz. en brengt dus +tamelijk veel afwisseling in hare maaltijden.</p> +<p>Zij broedt eerst laat in ’t jaar, zelden vóór +het midden van Mei, omdat zij er op gesteld is haar nest te bouwen te +midden van riet of andere waterplanten. Haar broedplaats is steeds een +meer of een ander binnenwater, welks oevers met hoogstengelige +waterplanten begroeid zijn. Het nest wordt vervaardigd van droge bladen +en halmen van riet en andere grassen; het is tamelijk dicht gevlochten, +in het midden diep uitgehold en hier rijkelijk gevoerd met dons. Het +wijfje broedt op 8 à 10 rondachtige eieren met fijnkorrelige, +glanslooze, grijze of olijfgroenachtige schaal. De jongen groeien +schielijk, doch leeren eerst vliegen, wanneer zij hunne volle grootte +bereikt hebben. Nadat de oude mannetjes zich weer bij de wijfjes en de +jongen gevoegd hebben, ontstaan de talrijke zwermen, die men in den +herfst aan onze kusten opmerkt.</p> +<p>Behalve de Roofvogels, de Kraaien, Eksters enz., die althans de +eieren rooven, is ook de mensch belust op het zeer smakelijke vleesch +van de Tafeleend; zoowel in haar broedgebied als in hare +winterkwartieren heeft zij vervolging te duchten. Daar de jongen gewoon +zijn in tijd van gevaar tot een dichten hoop opeen te dringen, kan men +er dikwijls verscheidene met een enkel schot dooden. De Tafeleenden +houden zich in de gevangenschap zeer goed en kunnen zelfs aan ’t +broeden worden gebracht; hetzelfde geldt van de meeste andere leden van +haar geslacht. Sommige daarvan, vooral de Kuifeenden en Toppereenden, +worden in sommige streken van ons land, o.a. op de groote binnenwateren +van Friesland, in den herfst en in het voorjaar, in groote menigte +levend in netten gevangen en naar Engeland en Frankrijk verzonden.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Scheleenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Clangula</i>) verschillen van de Duikeenden, waarmede zij +veel overeenkomst vertoonen, door den snavel; deze is even lang als de +loop, ongeveer zoo lang als de kop, neemt naar achteren allengs in +hoogte toe en dringt, een spitsen hoek vormend, tusschen de +voorhoofdsveeren door, zonder hier gezwollen te zijn; naar voren wordt +hij allengs smaller en loopt in een smallen, tamelijk sterk gebogen +nagel uit; de neusgaten zijn vóór het midden van den +snavel gelegen. Wegens den korten hals en den ruig bevederden kop +schijnt de lichaamsbouw meer gedrongen dan hij is. De loop is kort en +draagt zeer lange teenen; de vleugels zijn middelmatig lang; de +afgeronde staart is uit 16 pennen samengesteld.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Brilduiker</span>, <span class= +"ex">Brileend</span> of <span class="ex">Knob</span>, bij Rotterdam +<span class="ex">Bolder</span> of <span class="ex">Belder</span>, in +Noordbrabant <span class="ex">Bonte Duiker</span> of <span class= +"ex">Schilder</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Clangula glaucion</i> +of <i lang="la-x-bio">C. clangula</i>) bezoekt ons vaderland elken +winter; met de Kuifeenden en Toppereenden houdt zij zich op aan de kust +en bewoont, zoolang het water open is, meren, poelen en plassen. Het +broedgebied van deze soort is de toendra van beide halfronden; iederen +herfst trekt zij door geheel Europa tot in Noord-Afrika en doorkruist +geheel Noord-Amerika zoowel als het grootste deel van Azië. Haar +naam ontleent zij aan een groote, witte vlek op iedere wang; overigens +is de kop, evenals het bovenste deel van den hals, zwart met +metaalglans; het onderste deel van den hals, de krop en de borst zijn +wit, de mantel en de rug zwart, de staartpennen grijsachtig zwart, de +vleugels zwart met breeden, witten spiegel. Het oog is oranjerood, de +snavel donker blauwzwart, de voet roodachtig geel. Lengte bijna 50 +cM.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">IJseend</span> (<i lang="la-x-bio">Harelda +hyemalis</i>), de eenige inheemsche vertegenwoordiger van haar +geslacht, onderscheidt zich van de reeds genoemde Duikeenden door den +wigvormigen staart, welks beide middelste pennen in ’t +prachtkleed van ’t mannetje sterk verlengd zijn. Haar kleur is +zeer bont. De kop, de voor- en achterhals, de nek en de krop, de +schouders, de flanken, de buik en de stuit zijn wit, de zijden van den +hals, de rug, de bovendekveeren van den vleugel en de geheele borst +donkerbruin, de onderrug en de staartwortel zwart; de staart is in +’t midden zwart, aan de zijden wit; de slagpennen zijn lichtbruin +met roodachtig <span class="pagenum">[<a id="xd20e6223" href= +"#xd20e6223" name="xd20e6223">618</a>]</span>bruinen, onduidelijken +spiegel. Het oog is lichtbruin, de bovensnavel zwartgroen, +vóór de neusgaten helder steenrood, de ondersnavel helder +rood, de voet blauwgrijs. Bij het mannetje in het zomerkleed en het +wijfje zijn de bovendeelen bruin, de onderdeelen wit. Soms zijn de +middelste staartpennen 30 cM. lang; dan bedraagt de totale lengte 60 +cM.</p> +<p>Deze soort broedt aan de oevers van de toendrameertjes en +overwintert aan de kusten van Middel-Europa. Zij bezoekt ons zeer +ongeregeld, in enkele jaren in vrij grooten getale, in andere schaars +of in ’t geheel niet. In aard en gewoonten komt zij overeen met +de overige Duikeenden. Opmerkelijk is de luide, aangenaam klinkende +paringsroep van het mannetje, dat in den winter geen andere dan +kwakende geluiden voortbrengt. De volwassen Vogels voeden zich vooral +met Weekdieren, de jongen aanvankelijk bijna uitsluitend met de +tallooze Muggenlarven der toendra.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Roeieenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Erismaturinae</i>) worden als een afzonderlijke onderfamilie +beschouwd, omdat zij door haar gestalte en vooral door den bouw van den +staart van al hare verwanten afwijken; in sommige opzichten houden zij +het midden tusschen de Duikeenden en de Aalscholvers. Een korte, dikke +hals verbindt den tamelijk grooten kop met den slanken romp; de snavel +is van voren plat en met een onduidelijken nagel voorzien, bij het +voorhoofd sterk zijwaarts uitgezet; de vleugels zijn opmerkelijk kort +en zeer bol; de lange, wigvormige staart is uit 18 smalle, zeer spitse, +harde en veerkrachtige veeren samengesteld; de voeten hebben een korten +loop en zeer lange teenen.</p> +<hr class="tb"> +<p>Bij de <span class="ex">Witkopeend</span> (<i lang= +"la-x-bio">Erismatura leucocephala</i>) zijn de kop en de wangen wit, +een groote vlek op den bovenkop, de keel en een band om den hals zwart, +de onderhals en de krop kastanjebruin met fijne, zwarte golflijnen; met +een dergelijke teekening prijken de mantel en de rug, die een +grijsachtig gele, en de onderdeelen, die in het midden een grijsachtig +witte, doch overigens een roestgele kleur hebben; de handpennen zijn +grijs, de stuurpennen zwart. Het oog is roestgeel, de snavel +blauwachtig grijs, de voet roodachtig grijs. De totale lengte bedraagt +56 cM., waarvan 12 cM<span class="corr" id="xd20e6247" title= +"Niet in bron">.</span> op den staart komen.</p> +<p>De Witkopeend bewoont Zuidoost- en Zuid-Europa, het zuiden van +Middel-Azië en Noordwest-Afrika. In Nederland werd tweemaal een +exemplaar van deze soort waargenomen; ook naar Duitschland dwaalt zij +enkele malen af; in Hongarije komt zij zelden voor, hoewel zij in +Zevenburgen broedt. Talrijker ontmoet men haar in de lage landen langs +den Donau, in Dalmatië en op Sardinië, in menigte op de meren +van Middel-Azië.</p> +<p>Deze fraaie Vogel trekt door zijne sierlijke standen en bewegingen +onmiddellijk de aandacht. De witte kop is gedurende het zwemmen op +grooten afstand zichtbaar en doet denken aan een op het water drijvend +ei. Het voorste deel van den romp is diep ingedompeld, de staart +loodrecht naar boven gericht. Snel en licht over den waterspiegel +schietend, zoekt hij de diepste gedeelten van het water op, duikt +dikwijls als een vallende steen naar den bodem en komt bijna op +dezelfde plek weer boven. Wanneer hij opvliegt, hetgeen zelden +geschiedt, neemt hij klapwiekend een grooten aanloop over het water, +verheft zich er boven en doorklieft dan vlug en behendig de lucht. Aan +vervolging onttrekt hij zich gewoonlijk door in ’t rietveld te +vluchten, in ’t open water echter door te duiken en eerst na +geruimen tijd, op grooten afstand van de plaats, waar hij in de diepte +verdween, weer boven te komen. Zijn voedsel bestaat uit kleine Slakken +en rietzaden.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Zaagbekeenden</span> (<i lang= +"la-x-bio">Merginae</i>) hebben een zeer langwerpigen romp en een +middelmatig langen, maar dunnen hals; de groote kop is gewoonlijk met +een pluim of kuif getooid. De lange, slanke, smalle, bijna rolvormige +snavel is recht of een weinig opwaarts gebogen; de scherpe zijranden +zijn met lange, achterwaarts gerichte, tandvormige knobbeltjes bezet, +die de dwarse plaatjes der overige Zeefsnaveligen vervangen; aan +weerszijden staan de boventandjes op een dubbele rij, die een +tusschenruimte heeft, waarin bij gesloten bek de enkele rij +ondertandjes gelegen is; de bovensnavel eindigt in een krachtigen haak. +De ver naar achteren geplaatste, korte pooten hebben groote voorteenen; +de achterteen draagt, evenals bij de Duikeenden, een breeden huidzoom. +De vleugels zijn middelmatig lang en zeer puntig; hun spits wordt +gevormd door de eerste en de tweede handpen; de korte, breede, +afgeronde staart bestaat uit 16 à 18 pennen. Het kleed is zacht +en fraai van kleur; bij mannetjes en wijfjes, ouden en jongen, ’s +zomers en ’s winters verschillend.</p> +<p>De Zaagbekeenden hebben een waggelenden, draaienden gang, daar zij +het voorste deel van ’t lichaam weinig opheffen; zij zwemmen +uitmuntend, duiken met groot gemak, kunnen lang onder water blijven en +vliegen snel, zonder groote inspanning, in den trant van de Eenden. In +tegenstelling met de Duikeenden houden zij zich liever in stroomend dan +in stilstaand water op; zij volgen ’s winters de rivieren en +begeven zich slechts van <a id="xd20e6266" name="xd20e6266"></a>hier +uit naar de meren en plassen, die nog open water hebben.</p> +<p>Alle tien bekende soorten van Zaagbekeenden bewonen het noorden. +Door strenge koude worden zij uit haar vaderland verdreven en genoopt +tot reizen, die zich vrij geregeld tot op onze breedte, minder dikwijls +tot Zuid-Europa of tot de even ver zuidwaarts gelegen landen van +Azië en Amerika uitstrekken. Zij verwijderen zich niet meer dan +noodig is, van haar geboortegrond en zijn dus in de eene streek +trekvogels, terwijl zij in een andere min of meer geregeld rondzwerven. +Plantenkost wordt door haar niet geheel versmaad, doch alleen in tijd +van nood gebruikt. Visschen en andere waterdieren, o. a. kleine +Amphibiën, Schaaldieren en Insecten, zijn haar eigenlijk voedsel. +Door haar buitengewone vraatzucht kunnen zij in beschaafde landen aan +de visscherij een hoogst gevoelige schade toebrengen.</p> +<p>De Zaagbekeenden nestelen, broeden en verzorgen hare jongen nagenoeg +op dezelfde wijze als de andere Gansvogels. Dikwijls worden hare eieren +geraapt. Het dons der gedoode Vogels is beter bruikbaar dan hun +vleesch. Zij zijn vrij dure kostgangers en worden daarom slechts door +enkele liefhebbers in de kooi gehouden.</p> +<hr class="tb"> +<p>Het <span class="ex">Nonnetje</span>, ook wel <span class= +"ex">Weeuwtje</span>, <span class="ex">Schef</span>, <span class= +"ex">Scheft</span>, <span class="ex">Schelft</span>, <span class= +"ex">Scherft</span> en <span class="ex">Scherpbek</span> genoemd +(<i lang="la-x-bio">Mergus albellus</i>), vertegenwoordigt het geslacht +of ondergeslacht der <span class="ex">Rouwzaagbekken</span> (<i lang= +"la-x-bio">Mergus</i>), dat zich door zijn korten, breeden snavel van +de overige inheemsche Zaagbekeenden onderscheidt. <span class= +"pagenum">[<a id="xd20e6308" href="#xd20e6308" name= +"xd20e6308">619</a>]</span>Deze Vogel vertoont eenige overeenkomst met +sommige Duikeenden en meer bepaaldelijk met den Brilduiker. Het +prachtkleed van het mannetje is zuiver wit, een plek tusschen het oog +en den snavel en een band in den nek zijn groenachtig zwart; de rug en +het grootste deel van den vleugel, twee smalle strepen over den +schouder en een overlangsche streep over den vleugel zijn zwart, de +flanken blauwachtig grijs; de snavel en de voet zijn grijsblauw. Lengte +50 cM.</p> +<p>Het eigenlijke vaderland van deze soort is Noord-Azië; van hier +strekt haar verbreidingsgebied zich westwaarts over Noord-Europa, +oostwaarts over het noorden van Amerika uit. Door den winter genoopt +naar zuidelijker oorden te reizen, komt zij van November tot Maart ook +aan onze kust en op onze binnenwateren voor, zelden echter in zoo +grooten getale, als in den winter van 1896–1897 (<span class= +"sc">Albarda</span>).</p> +<p>Bij ’t gaan houdt het Nonnetje den romp horizontaal en trekt +den hals in; zijn gang, hoewel waggelend, is beter dan die zijner +verwanten; bij ’t zwemmen is de romp ongeveer voor de helft van +de hoogte ingedompeld. Het duiken wordt voorafgegaan door een sprong +boven den waterspiegel. Onmiddellijk nadat de Vogel in de diepte +verdwenen is, strekt hij den hals naar voren; door krachtige +roeibewegingen beurtelings met den eenen en met den anderen poot zwemt +hij op iederen afstand van den bodem verbazend snel en behendig, eerder +als een roofvisch dan als een Vogel. Men ziet hem soms eerst na een +zeer langdurig verblijf onder water en meestal ver van de plaats waar +hij ondergedoken is, weer te voorschijn komen. Zijn wijze van vliegen +gelijkt op die van de kleine soorten van Eenden.</p> +<hr class="tb"> +<div class="figure xd20e6319width"><img src="images/p2619.jpg" alt= +"Groote Zaagbek (Mergus merganser). ⅕ v. d. ware grootte." width= +"720" height="669"> +<p class="figureHead"><span class="ex">Groote Zaagbek</span> (<i lang= +"la-x-bio">Mergus merganser</i>). ⅕ v<span class="corr" id= +"xd20e6327" title="Niet in bron">.</span> d. ware grootte.</p> +</div> +<p>De <span class="ex">Groote Zaagbek</span>, <span class= +"ex">Roséwaard</span> of <span class="ex">Duikergans</span>, in +Groningen <span class="ex">Zaageend</span>, in Noordbrabant +<span class="ex">Korporaal</span>, <span class="ex">Boterbuik</span>, +<span class="ex">Dubbele Zaagbek</span> en <span class="ex">Groote +Duikergans</span> genoemd (<i lang="la-x-bio">Mergus merganser</i>), +vertegenwoordigt het geslacht of ondergeslacht der <span class= +"ex">Zaagbekken</span> (<i lang="la-x-bio">Merganser</i>), dat zich van +het vorige hoofdzakelijk onderscheidt door den langen, zijdelings +samengedrukten snavel. In het prachtkleed zijn de kop en het bovenste +deel van den hals zwart met groenachtigen weerschijn, de bovenrug, de +schouders, de vleugelrand en de schouderveeren zwart; de witte +onderdeelen hebben een fraai geelroode, na den dood verbleekende tint; +de handpennen zijn zwart, de vleugelveeren overigens wit, de benedenrug +en de staartwortel grijs met fijne, zwarte golflijnen, de stuurpennen +grijs. Het oog is roodachtig geel, de snavel koraalrood, de voet +bleekrood. Lengte 80 cM.</p> +<hr class="tb"> +<p>De <span class="ex">Middelste Zaagbek</span> of <span class= +"ex">Kleine Duikergans</span>, te Rotterdam <span class= +"ex">Pinduiker</span> genoemd [<i lang="la-x-bio">Mergus (Merganser) +serrator</i>] heeft een naar verhouding iets langeren en fijneren +snavel dan zijn grootere verwant. De veeren van den achterkop zijn +verlengd tot een kuif. De kop en het bovenste derde gedeelte van den +hals zijn zwart met metaalachtig groenen weerschijn. De rug, de +schouderveeren en de laatste armpennen zijn zwart, de onderrug, de +staartwortel, de bovendekveeren van den staart en de flanken op witten +grond met fijne, zwarte golflijnen geteekend. Het middelste deel van +den hals is wit, het achterste deel met den krop grijsbruin, de +onderzijde wit met een teer roodachtig waas, de stuit wit. De kleine +vleugeldekveeren zijn grijsachtig bruin, de middelste en de grootste +wit met zwarte spits; de voorste armpennen wit, de handpennen donker +bruingrijs; de stuurpennen dof grijsachtig bruin. Het oog is roodbruin +met karmijnrooden rand, de snavel donkerrood, de voet geelachtig rood. +Lengte 60 cM. <span class="pagenum">[<a id="xd20e6384" href= +"#xd20e6384" name="xd20e6384">620</a>]</span></p> +<p>De Groote Zaagbek bewoont het noorden van Europa, Azië en +Amerika en is, naar het schijnt, in alle drie werelddeelen ongeveer +even veelvuldig. De gordel tusschen 52 en 60° N.B. kan men als zijn +broedgebied beschouwen. Hij trekt geregelder dan zijne verwanten en +reist dan naar alle zuidelijker gelegen landen van Europa, naar +Noord-Indië en Zuid-China, voorts naar nagenoeg alle deelen van de +Vereenigde Staten. Bij ons vertoeft hij, evenals de vorige soort, maar +in grooter aantal, van November tot Maart aan de kust en op de +binnenwateren. Nagenoeg hetzelfde verbreidingsgebied heeft de Middelste +Zaagbek, wiens levenswijze in de meeste opzichten met die van den +Grooten overeenstemt, zoodat wij ons tot den laatsten zullen bepalen. +De middaguren brengt hij liefst op een zandige plek van den oever +rustig door; overigens ziet men hem bijna voortdurend op het water, +zijn eigenlijk gebied. Op het land beweegt hij zich langzaam en +waggelend, in de lucht tamelijk snel, maar toch met inspanning; op en +in het water daarentegen toont hij een waarlijk buitengewone +bedrevenheid. Om de snelheid te leeren kennen, die hij zwemmend kan +bereiken, moet men hem waarnemen bij ’t najagen van een +soortgenoot, die door het verslinden van den zooeven gevangen buit, +zijn afgunst opwekt; geen Vogel zou in staat zijn hem dan voorbij te +streven; deze beweging gaat met een hevig, klotsend gedruisch gepaard. +Zonder merkbare inspanning en bijna zonder gedruisch begeeft hij zich +naar de diepte en zwemt onder water zoo snel, dat men hem eerder voor +een Visch dan voor een Vogel zou houden. Soms blijft hij ongeveer 2 +minuten weg, gewoonlijk echter ruim 1 minuut. Meestal heeft hij zich in +dezen tijd al visschend, waarbij in den regel herhaaldelijk afwijkingen +van den rechten weg noodig zijn, over een afstand van ongeveer 100 +schreden verplaatst.</p> +<p>De Groote Zaagbek brengt een vreemdsoortig geratel voort, welks +bestanddeelen als „karr” of „kerr” klinken.</p> +<p>Over de hoogere gaven van de Zaagbekken blijft men niet lang in +’t onzekere. De voortreffelijkheid van hunne zintuigen, die alles +opmerken, wat er in de omgeving voorvalt, stelt den jager dikwijls +teleur. Ieder, die deze Vogels in de vrije natuur heeft nagegaan, noemt +ze verstandig, voorzichtig en schuw, loos en geschikt tot het verbergen +van hunne bedoelingen. Dat hun verstand niet gering is, toonen zij, +door zich spoedig te schikken in de gewijzigde omstandigheden van het +leven der gevangenschap. In tegenstelling met de andere leden hunner +familie zoeken zij geen ander gezelschap dan dat van soortgenooten. +Hoewel men op den trek en in de diergaarden de Groote Zaagbekken steeds +bijeenziet, is er van een echt vriendschappelijke verhouding tusschen +hen geen sprake; vooral hun afgunstige aard openbaart zich bij iedere +gelegenheid.</p> +<p>Tenzij hij genoodzaakt wordt zich met ander voedsel te behelpen, eet +de Groote Zaagbek niets anders dan Visschen, bij voorkeur kleine van 10 +à 15 cM. lengte, ofschoon hij ook wel grootere kan vermeesteren. +Bij uitzondering worden tevens Insecten of Wormen ingeslikt.</p> +<p>In geringen getale broedt de Groote Zaagbek in Noord-Duitschland, +geregeld en meer algemeen op de Deensche eilanden, in noordelijker +gewesten bij ieder voor hem geschikt binnenwater. Het nest bevindt zich +dikwijls op den grond in een kuiltje tusschen steenen of onder +struiken, soms op knotwilgen, niet zelden in oude nesten van Roofvogels +en Kraaien of in holle boomen. Het wijfje broedt op 8 à 14 +eieren, maar legt er tweemaal zooveel, wanneer men haar de eieren +achtereenvolgens ontneemt. Om dit gemakkelijker te kunnen doen, hangt +men aan de rivieroevers in Noorwegen dikwijls nesthokjes in de boomen +op.</p> +<p>Van de vijanden, die het leven van de kleinere Zeefsnaveligen en dat +der Zwemvogels in ’t algemeen bedreigen, hebben de sterke en +vlugge Zaagbekken weinig te lijden; ook ontkomen zij meestal aan de +vervolging van den mensch, die trouwens niet geregeld jacht op hen +maakt; daar hun vleesch, naar onzen smaak althans, oneetbaar is en daar +van hunne veeren geen ruim gebruik gemaakt wordt voor het doel, +waarvoor zij zouden kunnen dienen.</p> +</div> +<div class="footnotes"> +<hr class="fnsep"> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e4126" href="#xd20e4126src" name="xd20e4126">1</a></span> De naam +<span class="ex">Kormoran</span>, die soms, in navolging van de +Franschen en Duitschers, aan dezen Vogel gegeven wordt, is afgeleid van +„Corvus marinus” en beteekent dus +„Zeeraaf.”</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e4527" href="#xd20e4527src" name="xd20e4527">2</a></span> De naam +<i lang="la-x-bio">Podiceps</i>, waarmede <span class= +"sc">Latham</span> het geslacht der Zoetwaterduikers aanduidde, en de +hiervan afgeleide, bij <span class="sc">Fürbringer</span> +voorkomende namen <i lang="la-x-bio">Podicipitidae</i>, <i lang= +"la-x-bio">Colymbo-Podicipites</i> en <i lang= +"la-x-bio">Podicipitiformes</i> voor familie, groep en onderorde worden +vrij algemeen afgekeurd. De familie der Zeeduikers (<i lang= +"la-x-bio">Urinatoridae</i>) heet bij <span class= +"sc">Fürbringer</span> <i lang="la-x-bio">Colymbidae</i>, met +welken naam hier de Zoetwaterduikers worden bedoeld.</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e5645" href="#xd20e5645src" name="xd20e5645">3</a></span> Zie over +de vangst van Smienten en andere Eenden in slagnetten een opstel van +Dr. <span class="sc">G. A. Venema</span> in het „Album der +Natuur.” (Jaarg. 1878, p. 253.)</p> +<p class="footnote"><span class="label"><a class="noteref" id= +"xd20e5777" href="#xd20e5777src" name="xd20e5777">4</a></span> Zie over +de „Eendekooi” een opstel van Prof. <span class= +"sc">Harting</span> in het „Album der Natuur”. Jaargang +1876, p. 115.</p> +</div> +</div> +</div> +<div class="back"> +<div class="transcribernote"> +<h2 class="main">Colofon</h2> +<h3 class="main">Beschikbaarheid</h3> +<p class="first">Dit eBoek is voor kosteloos gebruik door iedereen +overal, met vrijwel geen beperkingen van welke soort dan ook. U mag het +kopiëren, weggeven of hergebruiken onder de voorwaarden van de +<a class="exlink xd20e34" title="Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/license" rel="license">Project Gutenberg +Licentie</a> bij dit eBoek of on-line op <a class="exlink xd20e34" +title="Externe link" href= +"http://www.gutenberg.org/">www.gutenberg.org</a>.</p> +<p>Dit eBoek is geproduceerd door het on-line gedistribueerd correctie +team op <a class="exlink xd20e34" title="Externe link" href= +"http://www.pgdp.net/">www.pgdp.net</a>.</p> +<p>Gerelateerde WorldCat catalogus pagina: <a class="catlink" href= +"http://www.worldcat.org/oclc/63820236">63820236</a>.</p> +<h3 class="main">Codering</h3> +<p class="first">Dit boek is weergegeven in oorspronkelijke +schrijfwijze. Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn +stilzwijgend hersteld. Kennelijke zetfouten in het origineel zijn +verbeterd. Deze verbeteringen zijn aangegeven in de colofon aan het +einde van dit boek.</p> +<h3 class="main">Documentgeschiedenis</h3> +<ul> +<li>2011-10-11 Begonnen.</li> +</ul> +<h3 class="main">Externe Referenties</h3> +<p>Dit Project Gutenberg eBoek bevat externe referenties. Het kan zijn +dat deze links voor u niet werken.</p> +<h3 class="main">Verbeteringen</h3> +<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p> +<table class="correctiontable" summary= +"Overzicht van verbeteringen aangebracht in de tekst."> +<tr> +<th>Bladzijde</th> +<th>Bron</th> +<th>Verbetering</th> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e164">484</a></td> +<td class="width40 bottom">overhoeds</td> +<td class="width40 bottom">onverhoeds</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e192">485</a></td> +<td class="width40 bottom">worden</td> +<td class="width40 bottom">wordt</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e611">493</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e5018">595</a></td> +<td class="width40 bottom">.</td> +<td class="width40 bottom">,</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e656">494</a></td> +<td class="width40 bottom">aakomen</td> +<td class="width40 bottom">aankomen</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e667">494</a></td> +<td class="width40 bottom">jaarlijksche</td> +<td class="width40 bottom">jaarlijksch</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e698">495</a></td> +<td class="width40 bottom">grootte</td> +<td class="width40 bottom">groote</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e730">495</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">)</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e835">498</a></td> +<td class="width40 bottom">Evenal</td> +<td class="width40 bottom">Evenals</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e895">500</a></td> +<td class="width40 bottom">zwaartste</td> +<td class="width40 bottom">zwaarste</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e927">501</a></td> +<td class="width40 bottom">omheinig</td> +<td class="width40 bottom">omheining</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1024">503</a></td> +<td class="width40 bottom">Hongarijë</td> +<td class="width40 bottom">Hongarije</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1027">503</a></td> +<td class="width40 bottom">Turkijë</td> +<td class="width40 bottom">Turkije</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1048">504</a></td> +<td class="width40 bottom">geval</td> +<td class="width40 bottom">getal</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1085">504</a></td> +<td class="width40 bottom">zwartbrnin</td> +<td class="width40 bottom">zwartbruin</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1109">505</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e1167">506</a>, <a class="pageref" href= +"#xd20e3150">555</a>, <a class="pageref" href="#xd20e4696">590</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e4770">590</a>, <a class="pageref" href= +"#xd20e4797">591</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">,</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1181">506</a></td> +<td class="width40 bottom">Oostenrijk-Hongarijë</td> +<td class="width40 bottom">Oostenrijk-Hongarije</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1192">507</a></td> +<td class="width40 bottom">gewone</td> +<td class="width40 bottom">gewonde</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1238">507</a></td> +<td class="width40 bottom">dof bruin</td> +<td class="width40 bottom">dofbruin</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1362">510</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e2337">532</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">(</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1369">510</a></td> +<td class="width40 bottom">gebeel</td> +<td class="width40 bottom">geheel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1408">512</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">„</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1414">512</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">”</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1508">514</a></td> +<td class="width40 bottom">Torenvlak</td> +<td class="width40 bottom">Torenvalk</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1761">520</a></td> +<td class="width40 bottom">bellicossus</td> +<td class="width40 bottom">bellicosus</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1794">521</a></td> +<td class="width40 bottom">sóms</td> +<td class="width40 bottom">soms</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1835">521</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e4260">581</a>, <a class="pageref" href= +"#xd20e4622">588</a>, <a class="pageref" href="#xd20e6161">617</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e6247">618</a>, <a class="pageref" href= +"#xd20e6327">619</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">.</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e1863">522</a></td> +<td class="width40 bottom">Reuzen-ooievaar</td> +<td class="width40 bottom">Reuzenooievaar</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2024">527</a></td> +<td class="width40 bottom">ongeloofeijk</td> +<td class="width40 bottom">ongeloofelijk</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2233">530</a></td> +<td class="width40 bottom">wijfe</td> +<td class="width40 bottom">wijfje</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2322">532</a></td> +<td class="width40 bottom">oogvallend</td> +<td class="width40 bottom">oog vallend</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2344">532</a>, +<a class="pageref" href="#xd20e2409">535</a></td> +<td class="width40 bottom">Pyreneën</td> +<td class="width40 bottom">Pyreneeën</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2362">254</a></td> +<td class="width40 bottom">;</td> +<td class="width40 bottom">,</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2492">538</a></td> +<td class="width40 bottom">rosten</td> +<td class="width40 bottom">rotsen</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2850">547</a></td> +<td class="width40 bottom">Mexiko</td> +<td class="width40 bottom">Mexico</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e2864">547</a></td> +<td class="width40 bottom">vlengel-</td> +<td class="width40 bottom">vleugel-</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3566">566</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">keren</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3590">566</a></td> +<td class="width40 bottom">Middel-Hongarijë</td> +<td class="width40 bottom">Middel-Hongarije</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3814">571</a></td> +<td class="width40 bottom">dezefde</td> +<td class="width40 bottom">dezelfde</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3929">573</a></td> +<td class="width40 bottom">Noord-brabant</td> +<td class="width40 bottom">Noordbrabant</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3939">573</a></td> +<td class="width40 bottom">leucorodea</td> +<td class="width40 bottom">leucorodia</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e3947">573</a></td> +<td class="width40 bottom">Ee</td> +<td class="width40 bottom">Een</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4005">575</a></td> +<td class="width40 bottom">zuidwaats</td> +<td class="width40 bottom">zuidwaarts</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4035">576</a></td> +<td class="width40 bottom">jaren jaren</td> +<td class="width40 bottom">jaren</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4042">576</a></td> +<td class="width40 bottom">Mensaleh-meer</td> +<td class="width40 bottom">Mensalehmeer</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4060">576</a></td> +<td class="width40 bottom">familiên</td> +<td class="width40 bottom">familiën</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4165">579</a></td> +<td class="width40 bottom">Horster-meer</td> +<td class="width40 bottom">Horstermeer</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4177">579</a></td> +<td class="width40 bottom">Aalscholven</td> +<td class="width40 bottom">Aalscholvers</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4216">580</a></td> +<td class="width40 bottom">hnn</td> +<td class="width40 bottom">hun</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4248">580</a></td> +<td class="width40 bottom">Puraguay</td> +<td class="width40 bottom">Paraguay</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4585">587</a></td> +<td class="width40 bottom">vertikale</td> +<td class="width40 bottom">verticale</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e4784">591</a></td> +<td class="width40 bottom">peilsnel</td> +<td class="width40 bottom">pijlsnel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e5303">600</a></td> +<td class="width40 bottom">[<i>Niet in bron</i>]</td> +<td class="width40 bottom">zij</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e5457">603</a></td> +<td class="width40 bottom">klindende</td> +<td class="width40 bottom">klinkende</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e5571">606</a></td> +<td class="width40 bottom">schouwpel</td> +<td class="width40 bottom">schouwspel</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e5585">606</a></td> +<td class="width40 bottom">spronggewicht</td> +<td class="width40 bottom">spronggewricht</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e5926">612</a></td> +<td class="width40 bottom">voorplanting</td> +<td class="width40 bottom">voortplanting</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e6001">615</a></td> +<td class="width40 bottom">behandeld</td> +<td class="width40 bottom">behandelt</td> +</tr> +<tr> +<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd20e6266">618</a></td> +<td class="width40 bottom">de</td> +<td class="width40 bottom">[<i>Verwijderd</i>]</td> +</tr> +</table> +</div> +</div> + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of Het Leven der Dieren, by A. E. Brehm + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK HET LEVEN DER DIEREN *** + +***** This file should be named 39404-h.htm or 39404-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/9/4/0/39404/ + +Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed +Proofreading Team at http://www.pgdp.net/ for Project +Gutenberg. + + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> diff --git a/39404-h/images/book.png b/39404-h/images/book.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..963d165 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/book.png diff --git a/39404-h/images/card.png b/39404-h/images/card.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..1ffbe1a --- /dev/null +++ b/39404-h/images/card.png diff --git a/39404-h/images/external.png b/39404-h/images/external.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ba4f205 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/external.png diff --git a/39404-h/images/p2492.jpg b/39404-h/images/p2492.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6cfbf10 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2492.jpg diff --git a/39404-h/images/p2494.jpg b/39404-h/images/p2494.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9ff89f4 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2494.jpg diff --git a/39404-h/images/p2496.jpg b/39404-h/images/p2496.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6cc2b90 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2496.jpg diff --git a/39404-h/images/p2498.jpg b/39404-h/images/p2498.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..db189c4 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2498.jpg diff --git a/39404-h/images/p2502.jpg b/39404-h/images/p2502.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a6b4cff --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2502.jpg diff --git a/39404-h/images/p2506.jpg b/39404-h/images/p2506.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..78feefa --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2506.jpg diff --git a/39404-h/images/p2507.jpg b/39404-h/images/p2507.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..02a6118 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2507.jpg diff --git a/39404-h/images/p2509.jpg b/39404-h/images/p2509.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..28ea0f4 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2509.jpg diff --git a/39404-h/images/p2511.jpg b/39404-h/images/p2511.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3c56854 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2511.jpg diff --git a/39404-h/images/p2515.jpg b/39404-h/images/p2515.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f7db1f6 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2515.jpg diff --git a/39404-h/images/p2517.jpg b/39404-h/images/p2517.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..dead108 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2517.jpg diff --git a/39404-h/images/p2519.jpg b/39404-h/images/p2519.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d04b336 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2519.jpg diff --git a/39404-h/images/p2520.jpg b/39404-h/images/p2520.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d129e36 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2520.jpg diff --git a/39404-h/images/p2522.jpg b/39404-h/images/p2522.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..ce4a538 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2522.jpg diff --git a/39404-h/images/p2524.jpg b/39404-h/images/p2524.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..41e2256 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2524.jpg diff --git a/39404-h/images/p2525.jpg b/39404-h/images/p2525.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..69ae20f --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2525.jpg diff --git a/39404-h/images/p2529.jpg b/39404-h/images/p2529.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..db7cb9f --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2529.jpg diff --git a/39404-h/images/p2531.jpg b/39404-h/images/p2531.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..210282b --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2531.jpg diff --git a/39404-h/images/p2533.jpg b/39404-h/images/p2533.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..faafff3 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2533.jpg diff --git a/39404-h/images/p2539.jpg b/39404-h/images/p2539.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..7b0aeeb --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2539.jpg diff --git a/39404-h/images/p2541.jpg b/39404-h/images/p2541.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a9c0f9d --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2541.jpg diff --git a/39404-h/images/p2543.jpg b/39404-h/images/p2543.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..10ba369 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2543.jpg diff --git a/39404-h/images/p2546.jpg b/39404-h/images/p2546.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3031a4b --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2546.jpg diff --git a/39404-h/images/p2548.jpg b/39404-h/images/p2548.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f475582 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2548.jpg diff --git a/39404-h/images/p2549.jpg b/39404-h/images/p2549.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d1f1c62 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2549.jpg diff --git a/39404-h/images/p2551.jpg b/39404-h/images/p2551.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..44c4c4b --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2551.jpg diff --git a/39404-h/images/p2556.jpg b/39404-h/images/p2556.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9397325 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2556.jpg diff --git a/39404-h/images/p2559.jpg b/39404-h/images/p2559.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..8fe1745 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2559.jpg diff --git a/39404-h/images/p2562.jpg b/39404-h/images/p2562.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b4bff13 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2562.jpg diff --git a/39404-h/images/p2564.jpg b/39404-h/images/p2564.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..f679be4 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2564.jpg diff --git a/39404-h/images/p2567.jpg b/39404-h/images/p2567.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..6ba9718 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2567.jpg diff --git a/39404-h/images/p2569.jpg b/39404-h/images/p2569.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a12d0e0 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2569.jpg diff --git a/39404-h/images/p2572.jpg b/39404-h/images/p2572.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e246c63 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2572.jpg diff --git a/39404-h/images/p2573.jpg b/39404-h/images/p2573.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..bfa62b1 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2573.jpg diff --git a/39404-h/images/p2574.jpg b/39404-h/images/p2574.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3177357 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2574.jpg diff --git a/39404-h/images/p2578.jpg b/39404-h/images/p2578.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..aecca44 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2578.jpg diff --git a/39404-h/images/p2581.jpg b/39404-h/images/p2581.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..35e4284 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2581.jpg diff --git a/39404-h/images/p2583.jpg b/39404-h/images/p2583.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9fb2f4a --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2583.jpg diff --git a/39404-h/images/p2585.jpg b/39404-h/images/p2585.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..956168f --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2585.jpg diff --git a/39404-h/images/p2586.jpg b/39404-h/images/p2586.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d007e23 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2586.jpg diff --git a/39404-h/images/p2589.jpg b/39404-h/images/p2589.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..cb3f545 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2589.jpg diff --git a/39404-h/images/p2595.jpg b/39404-h/images/p2595.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..7829e51 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2595.jpg diff --git a/39404-h/images/p2597.jpg b/39404-h/images/p2597.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..b2a868b --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2597.jpg diff --git a/39404-h/images/p2598.jpg b/39404-h/images/p2598.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..875c3d4 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2598.jpg diff --git a/39404-h/images/p2602.jpg b/39404-h/images/p2602.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..d754eff --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2602.jpg diff --git a/39404-h/images/p2604-1.gif b/39404-h/images/p2604-1.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..a178d30 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2604-1.gif diff --git a/39404-h/images/p2604-2.gif b/39404-h/images/p2604-2.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..57fd68e --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2604-2.gif diff --git a/39404-h/images/p2604-3.gif b/39404-h/images/p2604-3.gif Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..49ce08a --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2604-3.gif diff --git a/39404-h/images/p2604.jpg b/39404-h/images/p2604.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..eb8679e --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2604.jpg diff --git a/39404-h/images/p2605.jpg b/39404-h/images/p2605.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..95d063e --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2605.jpg diff --git a/39404-h/images/p2609.jpg b/39404-h/images/p2609.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..aa27363 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2609.jpg diff --git a/39404-h/images/p2612.jpg b/39404-h/images/p2612.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9344996 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2612.jpg diff --git a/39404-h/images/p2613.jpg b/39404-h/images/p2613.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..c0e5b4d --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2613.jpg diff --git a/39404-h/images/p2614.jpg b/39404-h/images/p2614.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..3872ef2 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2614.jpg diff --git a/39404-h/images/p2619.jpg b/39404-h/images/p2619.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..726d4a5 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/p2619.jpg diff --git a/39404-h/images/page-image.png b/39404-h/images/page-image.png Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..06196a3 --- /dev/null +++ b/39404-h/images/page-image.png |
