diff options
| author | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-14 20:12:41 -0700 |
|---|---|---|
| committer | Roger Frank <rfrank@pglaf.org> | 2025-10-14 20:12:41 -0700 |
| commit | 457cd071273bf98578883fbb0f3ac0a68bd6e9c5 (patch) | |
| tree | 8f47282b45891aa2a432ef641320b62e78ecebf5 | |
| -rw-r--r-- | .gitattributes | 3 | ||||
| -rw-r--r-- | 39409-0.txt | 3186 | ||||
| -rw-r--r-- | 39409-0.zip | bin | 0 -> 49195 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39409-h.zip | bin | 0 -> 182767 bytes | |||
| -rw-r--r-- | 39409-h/39409-h.htm | 3567 | ||||
| -rw-r--r-- | 39409-h/images/cover.jpg | bin | 0 -> 128797 bytes | |||
| -rw-r--r-- | LICENSE.txt | 11 | ||||
| -rw-r--r-- | README.md | 2 |
8 files changed, 6769 insertions, 0 deletions
diff --git a/.gitattributes b/.gitattributes new file mode 100644 index 0000000..6833f05 --- /dev/null +++ b/.gitattributes @@ -0,0 +1,3 @@ +* text=auto +*.txt text +*.md text diff --git a/39409-0.txt b/39409-0.txt new file mode 100644 index 0000000..6b5faf7 --- /dev/null +++ b/39409-0.txt @@ -0,0 +1,3186 @@ +The Project Gutenberg EBook of The Persians, by Aeschylous + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: The Persians + +Author: Aeschylous + +Translator: Zervos Ioannis + +Release Date: April 9, 2012 [EBook #39409] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK THE PERSIANS *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + + + + +Note: The tonic system has been changed from polytonic to +monotonic. The spelling of the book has not been changed +otherwise. + +Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως +έχει. + + + + +ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ + + + + +ΑΙΣΧΥΛΟΣ + + +Π Ε Ρ Σ Α I + + +ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ + +ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΕΡΒΟΥ + + + +ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΕΞΗ + + + + +ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ + + + +Ο ποιητής της Τραγωδίας. + + + +Ο Αισχύλος, ο μέγιστος τραγικός εγεννήθηκεν εις την Ελευσίνα το +525 π. χ. από αρχοντικόν αρχαιότατον γένος. Είχεν ανατροφήν και +μόρφωσιν επιμελημένην, ώστε η ποιητική του μεγαλοφυία επρόφθασεν +ενωρίς να φανερωθή και ήτον είκοσι πέντε χρόνων ότε συναγωνίσθη +με τους ονομαστούς δραματοποιούς Πρατίναν και Χοιρίλον, χωρίς +όμως να νικήση. + +Άνδρα τον ευρήκαν οι Μηδικοί πόλεμοι ― πολεμιστήν ηρωικόν εις τον +Μαραθώνα, όπου πολλά τ ρ ω θ ε ί ς α π ε κ ο μ ί σ θ η δ ι ά φ +ο ρ ε ί ο υ, και εις τους άλλους έπειτα δοξασμένους εναντίον των +Περσών αγώνας. Όμοια το καλόν γένος του έβγαλε γενναίους τους +αδελφούς του τον Κυνέγειρον που έπεσε μοναδικά αγωνιζόμενος εις +τον Μαραθώνα και τον Αμεινίαν που αρίστευσεν ως Τριήραρχος εις +την Σαλαμίνα. + +Η Τραγωδία προ του Αισχύλου ευρίσκετο εις την αρχήν της. Αι +παραστάσεις απετελούντο από θρησκευτικούς ύμνους και πρώτος τότε +ο Θέσπις έβαλεν ένα πρόσωπον να ομιλή εις τας διακοπάς των ύμνων. +Ο Αισχύλος ελαττώνοντας τα χορικά έβαλε και δεύτερον πρόσωπον, +έτσι δε εμορφώθη ο διάλογος, με τον οποίον εγίνετο η αφήγησις της +υποθέσεως. Συνάμα, όπως αναφέρουν υστερώτεραι πληροφορίαι, ο +Αισχύλος επενόησε πλούσια σκηνικά παρουσιάζοντας ζωγραφίας, +μηχανάς, βωμούς, τάφους, σάλπιγγας, φαντάσματα και Εριννύας, +ευρήκε δε διά τους ηθοποιούς τον κ ό θ ο ρ ν ο ν, τας χ ε ι ρ ί +δ α ς και τα π ρ ο σ ω π ε ί α ― τρόπον δηλαδή ενδυμασίας που +να παρουσιάζη τους ηθοποιούς μεγαλοπρεπεστέρους· γενικώς και εις +κάθε τραγωδίαν συμφωνοτέρους με την υπόθεσιν. Τέλος τα πρόσωπα +του χορού από 50 τα περιώρισεν εις 13. Ώστε εμόρφωσε την +Ελληνικήν τραγωδίαν όπως αυτή έμεινεν έκτοτε. + +Σύμφωνα με την τότε συνήθειαν ο Αισχύλος εις κάθε δραματικόν +αγώνα, εις τον οποίον μετείχε, εδίδασκε τρεις τραγωδίας και έν +δράμα σατυρικόν. Αι τρεις τραγωδίαι του ήσαν πάντοτε η αφήγησις +ενός μόνου μύθου και δι' αυτό από τους γραμματικούς λέγονται +τριλογίαι. Έγραψεν 90 τραγωδίας, ως αναφέρουν, εις δε τους +δραματικούς αγώνας 13 φοράς ανεκηρύχθη νικητής. + +Όμως εκαυχάτο περισσότερον διά τον ηρωισμόν του εις τον πόλεμον +παρά διά την υπέροχον ποιητικήν αξίαν του, όπως φανερώνει και το +επίγραμμα του τάφου του, που λέγεται ότι το έγραψεν ο ίδιος: + + Αισχύλου Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει + μνήμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας + αλκήν δ' ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι + και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος. + +Και εις αυτόν όπως εις όλους τους αληθινά υπερόχους η ενέργεια +και η τόλμη ― ήτοι ο δυνατός χαρακτήρ ― υπήρξαν διά την ατομικήν +του υπόστασιν πλέον αισθητά παρ' ό,τι η σκέψις, η οποία όμως +μόνον όταν υπάρχη δυνατός χαρακτήρ φανερώνεται αληθινά ισχυρά, +υψηλή, ωραία και ευγενική ― ζωντανευμένη από της φύσεως την +αλήθειαν. + + + +Η υπόθεσις της τραγωδίας. + + + +Αντίθετα προς τας άλλας τραγωδίας βασισμένας εις μύθον, οι +«Πέρσαι» έχουν υπόθεσιν πραγματικήν και σύγχρονον, αποτελούν δε +ύμνον της νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών. + +1. Εις την αρχήν χορός επισήμων γερόντων Περσών εξιστορεί το +πλήθος του στρατού του Ξέρξου, την ερήμωσιν των Ασιατικών χωρών +και τον φόβον αυτού μη καταστραφή ο στρατός. + +2. Έπειτα προσφωνεί την Άτοσσαν, μητέρα του Ξέρξου, που +τρομαγμένη από όνειρόν της προφητικόν διηγείται αυτό εις τους +γέροντας ζητούσα τας συμβουλάς των. Ενώ ο Χορός της λέγει να +δεηθή εις τους θεούς δια ν' αποτρέψουν το κακόν έρχεται +αγγελιοφόρος, που οδυρόμενος διηγείται την καταστροφήν του +στρατού. Η είδησις ότι εσώθη ο Ξέρξης κάμνει την μητέρα του ν' +ακούση ησυχώτερα τας λεπτομερείας του ολέθρου εις την Σαλαμίνα. +Όταν δε η Άτοσσα αποσύρεται διά να δεηθή εις τους θεούς, ο χορός +θρηνεί και φανερώνει φόβον μήπως επαναστατήσουν οι λαοί της +Ασίας. + +3. Επιστρέφοντας η Άτοσσα με τα χρειαστά προς θυσίαν προσφέρει +χοάς εις τον τάφον του Δαρείου, ενώ ο Χορός εγκωμιάζει τον νεκρόν +παρακαλώντας αυτόν να φανή δια να συμβουλεύση και βοηθήση τους +Πέρσας. + +4. Το φάσμα του Δαρείου εμφανίζεται και ακούοντας την καταστροφήν +εξηγεί ότι οι θεοί ετιμώρησαν την αλαζονείαν του Ξέρξου, προλέγει +ότι διά την ασέβειαν και οι λοιποί, όσοι ευρίσκονται εις την +Ελλάδα, Πέρσαι θα καταστραφούν και συμβουλεύει να μη γίνη πλέον +πόλεμος εναντίον των Ελλήνων. Ο Χορός ύστερα εξυμνεί τας παλαιάς +νίκας του Δαρείου εις την Ασίαν. + +5. Τέλος έρχεται ο Ξέρξης με σχισμένην την βασιλικήν πορφύραν, +άοπλος και μόνος. Αναγνωρίζει τα σφάλματά του, και οδύρεται μαζί +με τον Χορόν των γερόντων, οι όποιοι με το άσμα και με τον χορόν +παριστάνουν εκφραστικά την αθλιότητα του βασιλέως. + + + +Τα πρόσωπα της τραγωδίας. + + + +ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ +ΑΤΟΣΣΑ +ΑΓΓΕΛΟΣ +ΕΙΔΩΛΟΝ (φάσμα) ΤΟΥ ΔΑΡΕΙΟΥ +ΞΕΡΞΗΣ + + + +Η σκηνή εις τα Σούσα, μέσα εις τον περίβολον του ανακτόρου και +κοντά εις τον τάφον του Δαρείου. + Ι. Ζερβός. + + + +ΑΙΣΧΥΛΟΥ +ΠΕΡΣΑΙ + + + +ΧΟΡΟΣ + +Από τους Πέρσας, που έφυγαν για τη χώρα +της Ελλάδος, λεγόμαστε οι πλέον πιστοί +και φύλακες μείναμε στα πλούσια παλάτια τώρα +εκεί που κρύβονται πολλοί θησαυροί. (1) +Εμάς σαν γεροντότερους έχει τάξει +ο βασιληάς ο Ξέρξης, του Δαρείου ο γυιός, +να επιβλέπουμε της χώρας την τάξι. +Όμως στην ψυχή μας τώρα ο γυρισμός +του αμέτρητου στρατού του βασιλέα +κάποιαν ανησυχία γεννάει βαθειά. +Γιατί της Ασίας όλ' η δύναμι η ακμαία +είναι φευγάτη και απόμεινε κάθε νειά +τον άνδρα της να αποζητάη στο σπίτι, (2) +κι' ουδέ μας ήρθεν άγγελος κανείς εδώ +πεζός ή ιππέας στων Περσών την πόλι, +από εκείνους που εδώ και τόσον καιρό +ξεκινώντας απ' τα Σούσα εφύγαν +κι' απ' τα Εκβάτανα κι' απ' το Κίσσιο το παληό +κι' άλλοι μ' αλόγατα κι' άλλοι με πλοία επήγαν +κι' άλλοι πεζοί, κάνοντας στρατό πυκνό. +Σαν ο Αμίστρης με το Μεγαβάτη και τον Αρταφέρνη +και ο Αστάσπης, οπού είναι των Περσών αρχηγοί +κι' οπού καθένας πάνω του εξουσία φέρνει, +κι' όλοι τους είναι υπήκοοι του βασιλέα πιστοί +και που στρατό πολύ οδηγώντας ξεκινήσαν, +ιππείς ικανοί και του τόξου σκοπευταί +που τρομεροί και εις την όψι τους ήσαν +κ' εις τον πόλεμον άφοβοι με πείσμα μαχηταί. +Καθώς κι' ο Αρτεμβάρης, που αναγαλλιάζει +γι' άλογα η ψυχή του κι' ο λαμπρός σκοπευτής +ο Ιμαίος κι' ο Σωσθάνης, 'πού δαμάζει +τ' άλογα, ο ξακουστός ιππευτής. +κι' ο Μασίστρης κι' ο Φαρανδάκης και άλλοι, +που ο μέγας Νείλος ο πολυτρόφος έστειλ' εδώ, +ύ Σουσισκάνης, ο Πηγασταγών απ' την Αίγυπτο τη μεγάλη +κι' ο πολύς ο Αρσάμης, που διαφεντεύει το ναό +της ιερής Μέμφιδος, κι' ο Αριόμαρδος, που ορίζει +της πανάρχαιες Θήβες κι' αυτοί που κατοικούν +εκεί που της χώρες το νερό της πλημμυρίζει ― +όλοι τους ναύται φοβεροί, που αδύνατο να μετρηθούν. +Ακολουθούν των τρυφηλών Λυδών τα πλήθη +και κάθε άλλο έθνος, που πλέον βαθειά +στη στεριά της Ασίας εγεννήθη, +που ο Μητρογάθης και ο Αρκτεύς με παλληκαριά +τους οδηγούν ― του βασιλέα υπήκοοι φίλοι ― +κι' οπού οι πλούσιες Σάρδεις μ' άρματα πολλά +σε διπλούς στίχους και τριπλούς τους έχουν στείλη (3) + ― στην όψι τους όλοι φοβεροί και στη θωριά. +Κ' εκείνοι που μένουν κοντά στον ιερό τον Τμώλο, +ο Μάρδων κι' ο Θάρυβις, καυχηθήκαν λογχισταί ισχυροί +πως το Ελληνικό γένος θα το σκλαβώσουν όλο. +Κοντά τους πήγαν κ' οι ακοντισταί οι Μυσοί. +Συμμάζεμα λαών σαν φουσκοθαλασσιά μεγάλη (4) +ξαπόστειλε κ' η Βαβυλών, οπού έχει θησαυρούς +άλλους σε πλοία μέσα κι' άλλους πάλι +πεζούς, τοξότες όλους διαλεκτούς. +Κι' απ' όλης της Ασίας κάθε λαόν άλλο +κι' από κάθε μια πολεμική γενειά +ακολουθούσαν φοβεροί τον βασιλέα το μεγάλο +όλοι τους αρματωμένοι με σπαθιά. +Τέτοιος έφυγε ανθός απ' την Περσική χώρα, +άνδρες που ολάκαιρη της Ασίας η γη +τους έθρεψε και τους αποζητάει τώρα, +κι' οπού γονειοί, γυναίκες με θλιμμένη ψυχή +τους προσμένουν στενάζοντας· και με τρομάρα +βλέπουν της μέρες μάταια να περνούν. +Κι' όσ' ο καιρός διαβαίνει, τόσο με λαχτάρα +αυτούς που μακρυά βρίσκονται τους καρτερούν. + +Στροφή Α'. + +Έτσι ο στρατός του βασιληά +ο καστροπολεμίτης τώρα +εις τη γειτονική τη χώρα +επέρασε κατ' αντικρύ +πάνω σε πλοία αραδιασμένα, +κι' όλα μαζί σχοινοδεμένα. +Κ' έτσι της Έλλης τον πορθμό (5) +που ήταν του Αθάμα θυγατέρα, +ο στρατός διάβη. Κ' ένα ως πέρα, +γεφύρι απλώνοντας γερό +με ξύλα καλοκαρφωμένα +εις της θαλάσσης τον αυχένα +εταίριαξέ το ωσάν ζυγό. + +Αντιστροφή Α'. + +Και της Ασίας ο πολεμικός +ο άρχοντας κοπάδι ανθρώπους +στους εχθρικούς εκείνους τόπους +από δυο δρόμους οδηγεί. +Γιατί ακλουθούν άλλοι σιμά του +κι' άλλοι στα πλοία τα δικά του +σύμφωνα πλέουν κατά εκεί. + +Εις τους τρανούς του στρατηγούς, +οπού σκληροί είναι, καυχιέται +ο άνδρας αυτός, οπού λογιέται +ωσάν θεός κι' από γενιά +χρυσόγονη έχει γεννηθή. (6) + +Στροφή Β'. + +Τα μάτια του αστραποβολάν +όπως του δράκοντα το βλέμμα +όπου διψάει για αίμα. +Κ' έχει βραχίονες αυτός +αμέτρητους στη διαταγή του. +Κι' άρχοντας είναι αμετρήτου +πλήθους ναυτών. +Το Σύριον άρμα του οδηγώντας +με Άρη τοξότη ξεκινώντας +τους στρατιώτες του οδηγεί +να πολεμήσουν με τα τόξα +άνδρας, που απόκτησαν τη δόξα +σαν λογχισταί. (7) + +Αντιστροφή Β'. + +Κι' ούτε κανείς πολεμιστής +και με κανένα ποτέ τρόπον +αυτό το ρεύμα των ανθρώπων, +που ωσάν της θάλασσας τρανό +κύμα κι' ανίκητο έχει ορμήσει, +θα ημπορούσε να εμποδίση +μπροστά του υψώνοντας φραγμούς. + +Στροφή Γ'. + +Όμως και ποιος τάχα θνητός +κάθε θεού δολερή σκέψι +θα πρόφθανε να την προβλέψη! (7α) +Και ποιος ποτέ του θα ημπορούσε +με γοργό πόδι να επηδούσε +μακρυά από δόλο θεϊκό; + +Αντιστροφή Γ'. + +Η τέτοια του θεού βουλή +μας δείχνεται σαν καλωσύνη +ως που σε δίχτυα της μας κλείνει +πλεγμέν' από της συμφορές. +Κι' όταν σ' αυτά μέσα μπλεχθούμε +αδύνατο να λυτρωθούμε +εμείς οι άμοιροι θνητοί. + +Στροφή Δ'. + +Όμοια είναι βούλημα παληό +από θεούς ταγμένο +κ' είναι της Μοίρας γραμμένο +και ριζικό +σε πόλεμο πάντα τους νάναι +οι Πέρσαι κάστρα να κτυπάνε +που θα παρθούν (8) +και να ορμούν οπού κι' αν λάχη +σε ανήμερη με άλογα μάχη +σε κάθε αγώνος κλονισμό +κι' όπου κι' αν μέλεται καμμία +να ρημαδιάξη πολιτεία +και να σβυστή. + +Αντιστροφή Δ'. + +Άτρομα εμάθαν (9) να θωρούν +τα κύματα που δάσος μοιάζουν +όταν στο πέλαγο ανταριάζουν +απ' των άνεμων την ορμή, +και να εμπιστεύωνται σε ξάρτια +και σε σχοινιά και σε κατάρτια (10) +των πλοίων που ποντοπορούν. + +Στροφή Α'. + +Αυτά, με πέπλο τώρα πόνου +μαυροφορώντας την ψυχή, (11) +γεννούν στο νου μου ταραχή. + + +Το «Αλλοίμονό μου (12) +πάει ο Περσικός στρατός!» +μην ακουσθή σαν κοπετός +από τα έρημα τα Σούσα. + +Αντιστροφή Α'. + +Κι' από το Κίσσιο μια φωνή +μην ακουσθή όμοια τρανή +κι' αντιλαλούσα. +Κι' «αλοίμονό μου!» +μη πουν γυναίκες με οδυρμό +σχίζοντας πέπλα με καϋμό +και με μανία πόνου. + +Στροφή Β'. + +Γιατί οι άνδρες πήγαν όλοι +με το στρατάρχη τους μαζί, +πλήθος ιππέων και πεζοί +απ' της Ασίας κάθε πόλι, +περνώντας το γεφυρωμένο +κι' από της δυο μεριές στενό, +σαν μελισσών σμήνος πυκνό, +για να βρεθούν σε τόπο ξένο. + +Αντιστροφή Β'. + +Κι' από των γυναικών τη θλίψι +θερμό το δάκρυ πλημμυρεί +την κλίνη τη συζυγική· +γιατί τον άνδρα ― που έχει λείψει +τώρα στα ξένα ― μόνη +κάθε Περσίδα αποζητά +κι' απ' την αγάπη λαχταρά +κι' από τον πόθο λυώνει. + +Όμως εμπρός, ω Πέρσαι, ας μαζευθούμε +κοντά στο αρχαίο παλάτι εκεί (13) +γιατί με γνώσι πρέπει να σκεφθούμε +κι' όπως η περίστασις το καλεί +πώς να βρίσκεται ο βασιλιάς τώρα +ο Ξέρξης του Δαρείου το παιδί, +που του προγόνου του τώνομα (14) όλ' η χώρα +επήρε το η δική μας και η φυλή. +Κ' εις εμάς τώρα να κρίνουμε ανήκει +ποιο από τα δυο; του δοξαριού η βολή +παίρνει στον πόλεμο τη νίκη +ή της δυνατής λόγχης η αιχμή; + +Αλλά κατά εδώ βλέπω να προβάλη +φως όμοιο με βλέμμα θεϊκό. +Η μητέρα φθάνει του βασιλιά η μεγάλη +που ωσάν βασίλισσα την προσκυνώ. +Και όλοι μας ως ο νόμος προστάζει +με λόγια τρισευγενικά +να την υποδεχθούμε εδώ ταιριάζει. + +Χαίρε, ω βασίλισσα σεπτή +η πρώτη απ' της Περσίδες +του Ξέρξου η μάννα η σεβαστή, +που τον Δαρείο συ είδες +γι' άνδρα ― των Περσών θεό ― +κ' είχες τον έτσι ταίρι +κι' οπού θεόν όμοια είχες γυιό . . +Αν και καλά ― ποιος ξέρει; +μήπως της τύχης η παληά +άλλαξε πλέον η γνώμη +και τον στρατό μας δεν βοηθά +στον κάθε πόλεμον ακόμη. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Γι' αυτό κι' εγώ φεύγοντας απ' το παλάτι +το χρυσοστόλιστο και τον κοιτώνα, που ήτο +και του Δαρείου και δικός μου ήρθα εδώ πέρα +γιατί κ' εμένα την καρδιά ταράζει ο φόβος + ― και μάλιστα γι' αυτό θα ειπώ σας, φίλοι, +κάποιο μου λόγο, που του νου δεν είναι +γέννα, ουδέ του φόβου του ιδικού μου ― (15) +Μην τάχα μια κακή μεγάλη τύχη +με πόδι δολερό ρίχνοντας χάμω +του Δαρείου τη δύναμι, που με βοήθεια +κάποιου θεού απόκτησεν εκείνος, +ξάφνου εις τη σκόνη τώρα την κυλίση, +σαν παλαιστή, που νικημένος έχει πέσει. +Κ' έτσι έχω στο νου μου διπλήν έγνοια +που αδύνατο να ιστορηθή με λόγια, +πως κάθε ανδρός η δύναμι δεν λάμπει +στον κόσμο, όσο το αξίζει, χωρίς πλούτη +και πάλι πως τα πλούτη δεν τιμάει ο κόσμος +σα δεν τα κυβερνάει κανείς άνδρας. +Έτσι κι' αν τα πλούτη μας ακέραια είναι +όμως για του σπιτιού το μάτι έχω το φόβο + ― και μάτι εγώ πως είναι λογαριάζω +στο σπίτι η παρουσία του άρχοντά του. +Για όλ' αυτά, που όπως σας τα είπα είναι +δόστε μου συμβουλές εσείς, πιστοί μου, +ω Πέρσαι γηραιοί, γιατί από σας προσμένω +την πειό καλή πάντα ν' ακούσω γνώμη. + +ΧΟΡΟΣ + +Γνώριζέ το εσύ, βασίλισσα της χώρας, +και δυο φορές δεν είναι ανάγκη να στο ειπούμε, +είτε με λόγο είτε με πράξι εμείς μπορούμε +θα είμαστε πρόθυμοι οδηγοί δικοί σου. +και στην περίστασι σου τώρ' αυτή συμβούλους +καλείς που σ' αγαπούν στ' αλήθεια. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ονείρατα στον ύπνο μου εγώ βλέπω +πάντα πολλά, αφ' όταν, το στρατό του +στέλλοντάς τον εις των Ιώνων τη χώρα, +μαζί του εξεκίνησε κι' ο γυιός μου ο ίδιος +τον τόπο εκείνο θέλοντας να υποδουλώση. +Όμως δεν είχα ιδή ποτέ μου ως τώρα +όνειρο τόσο ζωντανό σαν τούτο +που εφάνη μου την περασμένη νύκτα. +Κι' άκουσε να στο ιστορήσω τώρα. +Δύο γυναίκες ― λέγει ― καλοφορεμένες +εμπρός μου εφανερώθηκαν στον ύπνο +η μια με πέπλους Περσικούς πλούσια ντυμένη (16) +κ' η άλλη με ανοικτό των Δωριέων χιτώνα. (17) +Ψιλότερες από της τωρινές γυναίκες +είχαν αληθιν' αψεγάδιαστη ωραιότη +Κ' εφαίνοντο αδελφές από το ίδιο να είναι γένος. +Κ' εκατοικούσαν όπως ώρισεν η τύχη +η μία ― λέει ― στα μέρη της Ελλάδος +κ' η άλλη στη βαρβαρική τη χώρα. +Κ' εφάνη μου πως είδα την στιγμήν εκείνη +οι δύο τους να πιάνωνται στα χέρια +και πως ζυγώνοντας ο γυιός μου της κρατούσε +κι' αγωνιζότουν να της ησυχάση, +ως που της έζεψε στο άρμα το δικό του +αντάμα και της δυο και χαλινάρια +τους έβαλεν απ' τον αυχένα των στο στόμα (18). +Κ' η μια σαν να εκαμάρωνε για το στολίδι +με υπακοή στομώνοντας το χαλινάρι, +όμως η άλλη σπαρταρούσε, ως που μ' αγώνα +συντρίβοντας το άρμα με τα χέρια, +ορμητική, αχαλίνωτη το παρασύρει +σπάζοντάς του κ' εις τη μέση το τιμόνι· +ο γυιός μου χάμω από το άρμα πέφτει +κ' εκεί επαράστεκε ο πατέρας του ο Δαρείος, +θλιμμένος σαν να εσυμπονούσε το παιδί του· +κι' όταν έτσι τον αγνάντεψεν ο Ξέρξης +σχίζει τους πέπλους από 'πάνωθέ του. +Αυτά είδα στ' όνειρό μου χθες την νύχτα +κι' όταν σηκώθηκα απ' την κλίνη και τα χέρια +εις το τρεχάμενο έπλυνα νερό της βρύσης (19) +επήγα εις το βωμό κρατώντας δώρα +θυσία εις τους θεούς να τα προσφέρω, +από κακό μελλάμενο να μας φυλάξουν. +Όμως ξάφνου έν' αετό κατατρεγμένο +θωρώ να πέφτη στο βωμό του Φοίβου. +Ο φόβος (20) μ' άφηκε βουβή την ώρα εκείνη· +κ' ένα γεράκι ύστερα ξεφτέρι (21) βλέπω +ολόισα πετώντας μ' ανοικτές φτερούγες +να ρίχνεται του αετού και με τα νύχια +να του μαδάη πεισματικά την κεφαλή του, +έτσι που ο αετός κουρνιάζοντας με φόβο +χωρίς αντίσταση άφηνε το κορμί του. +Αυτά εγώ τα φοβερά στον ύπνο μου είδα +και σεις ακούστε τα· γιατί γνωρίζει +καλά καθένας σας πως αν ο γυιός μου +στον πόλεμον νικήση ξακουστός θα γίνη, +κι' αν αποτύχη πάλι κανενός δεν έχει +να δώση λόγο για τα έργατά του, +ώστε φθάνει ο ίδιος να σωθή και βασιλέας +πάντα του θάναι εις αυτήν εδώ τη χώρα. + +ΧΟΡΟΣ + +Δεν θέλομε, ω μητέρα, εμείς· +ούτε μεγάλο φόβο ούτε και θάρρος +να σου δώσουν τα δικά μας λόγια. +Κάλλιο προς τους θεούς να καταφύγης (22) +και για ό,τι κακόν εις τώνειρό σου είδες +ζήτησέ τους απ' αυτό να σε γλυτώσουν +αφήνοντας μονάχα όλα τα καλά +να ξεδιαλύνουν για τ' εσέ και το παιδί σου +και για την πόλη και τους φίλους σου όλους. +Ύστερα χρέος σου είναι και σπονδές να κάμης +εις τη γη κ' εις τους νεκρούς· κι' ακόμα +τον Δαρείο τον άνδρα σου, που ως είπες +είδες στον ύπνο απόψε, παρακάλεσέ τον +να στείλη αυτός από της γης τα βάθη +κάθε καλό εις το φως για σε και το παιδί σου, +κι' ό,τι εναντίον εις τα καλά σας είναι +εις τα κατάβαθα της γης ν' αφανισθή +μέσ' στα σκοτάδια. Έτσι ο νους μου +για σε τώρα μαντεύοντας ευρήκε +αυτά καλόβολα (23) να συμβουλεύση· +και κρίνω πως ό,τι κι' αν λάχη +θα βγουν προς το καλό σου πάντα. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Έτσι των ονείρων μου εσύ πρώτος +καλόγνωμος εξηγητής μου ξεδιαλύνεις +πως σε καλό θα βγουν αυτά για το παιδί μου +και για το σπίτι μου. Ο θεός να δώση! +Κ' εγώ θυσίες, όπως ώρισες να γίνουν, +θα κάμω εις τους θεούς κ' εις τους νεκρούς μου +αμέσως που επιστρέψω στο παλάτι. + +Όμως, ω φίλοι, επιθυμώ πολύ να μάθω +σε ποιο του κόσμου μέρος είν' αι Αθήναι. + +ΧΟΡΟΣ + +Κατά τη Δύση πέρα, εκεί που βασιλεύει ο Ήλιος. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Κι' αυτήν την πόλη ωρέχθηκε να πάρη ο γυιός μου; + +ΧΟΡΟΣ + +Γιατί έτσι ολάκαιρ' η Ελλάς θα ήτο δική του. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Έχουν στρατό πλήθος πολύ κ' εκείνοι; + +ΧΟΡΟΣ + +Έχουν τέτοιο στρατόν, οπού ως τα τώρα +πολλά κακά εις τους Μήδους έχει κάμει. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Στο χέρι τους τι λογής όπλο λάμπει; +Μήπως το βέλος που απ' το τόξο φεύγει; + +ΧΟΡΟΣ + +Όχι· δόρατα κρατούν για μάχη +από κοντά, και οπλισμό με ασπίδα (23α) + +ΑΤΟΣΣΑ + +Μαζί με αυτά τι άλλο; πλούτη έχει ο τόπος; + +ΧΟΡΟΣ + +Κάποιαν έχουν εκεί πηγήν αργύρου (24), +θησαυρόν που απ' τα σπλάχνα της γης παίρνουν. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και ποιος της χώρας ηγεμόνας είναι +και σαν αφέντης τον στρατόν ορίζει; + +ΧΟΡΟΣ + +Κανενός δεν λέγονται αυτοί δούλοι +ούτε κ' υπήκοοι (25) είναι κανενός ανθρώπου. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και πώς θα ημπορούσαν να πολεμήσουν έτσι +τους εχθρούς που θάρχονταν να τους κτυπήσουν; + +ΧΟΡΟΣ + +Έτσι όπως εξέκαμαν και του Δαρείου +τόσον πολύ στρατό και διαλεγμένο. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Άσχημα λόγια λες, που των ξενιτεμμένων +τα γονικά (26) σ' έγνοια μπορεί να βάνουν. + +ΧΟΡΟΣ + +Όμως, λογιάζω, γρήγορα θα μάθης +όλα καταλεπτώς (27), γιατί του ανθρώπου, +που τρέχει κατά εδώ, το βήμα του είναι +περσικόν, όπως καθένας βλέπει, +κι' αυτός θα φέρνη τώρα να σου αγγείλη +είτε καλόν είτε κακό κανένα πράγμα. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Ω πολιτείες της Ασίας όλης (28), +ω χώρα Περσική ― μεγάλου πλούτου +λιμάνι ― πώς εξωλοθρεύθη +με ένα κτύπημα τόσο μεγάλος πλούτος +και πώς το άνθος των Περσών εχάθη χάμω! +Αλλοί μου! είν' άσχημο να πρωτοαγγείλω +συμφορές· όμως ανάγκη, ω Πέρσαι, +τη δυστυχία μας όλη να ιστορήσω, +γιατί ο στρατός εχάθη των βαρβάρων όλος. + +ΧΟΡΟΣ + +Στροφή Α'. + +Φριχτό, φριχτό είναι το κακό (29) +κι' ακοίμητο γεννά καϋμό +Αλλοίμονό μου! +Με δάκρυα, Πέρσαι, φλογερά +κλάψτε γι' αυτή τη συμφορά. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Έτσι όλα εχάθηκαν 'κεί κάτω +κ' εγώ ανέλπιστα τον ήλιο της πατρίδας βλέπω. + +ΧΟΡΟΣ + +Αντιστροφή Α'. + +Επαρατράβηξε πολύ +σ' εμάς τους γέρους η ζωή (30) +που ακόμα εμέλλετο να ζούμε +αυτήν απάντεχα ν' ακούμε +τη συμφορά. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Όντας παρών ο ίδιος κι' όχι απ' άλλους +ακούοντας, ω Πέρσαι, θα ιστορήσω +τι συμφορές επάθαμε μεγάλες. + +ΧΟΡΟΣ + +Στροφή Β'. + +Ωιμέ (31). Απ' της Ασίας τη γη +πλήθος βέλη μάταια εφύγαν +κ' εις την γη την εχθρική +της Ελλάδος επήγαν. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Από νεκρούς που ελεεινά εχαθήκαν +είναι γεμάτες οι ακτές της Σαλαμίνος +κι' όλος ο τόπος εκεί πέρα γύρω. + +ΧΟΡΟΣ + +Αντιστροφή Β'. + +Ωιμέ, ως το λες ήτον +όλοι δικοί μου αυτοί, +που απέθαναν και το κορμί των +η θάλασσα τώρα κρατεί +και με ναυάγια το σέρνει +στα βράχια και το παραδέρνει (32). + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Κανένα όφελος δεν έφεραν τα τόξα +και ο στρατός μας επήγε όλος χαμένος +γιατί τον σύντριψαν τα έμβολα των πλοίων. + +ΧΟΡΟΣ + +Στροφή Γ'. + +Βγάλετε (33) όλοι μια φωνή +του πένθου μας τώρα τρανή +και των Περσών τέτοιο χαμό +θρηνήσατέ τον με οδυρμό +που όλα σε κακό μας βγήκαν +και τον στρατό μας αλλοί! ευρήκαν +ολέθριες οι συμφορές. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Ω πολυμίσητο όνομα της Σαλαμίνος, +βαρυστενάζω όταν θυμάμαι τας Αθήνας. + +ΧΟΡΟΣ + +Απαίσια φοβερές είναι +για μας τους δόλιους αι Αθήναι (34). +Ποτέ απ' το νου μου δεν θα βγουν +γιατί σε ορφάνια θα βρεθούν +πολλές Περσίδες με καϋμό +χήρες απ' άνδρα ή χώρις γυιό. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Τόσην ώρα σιωπώ η δυστυχισμένη· +τα δεινά τόσο πολύ μ' έχουν ζαλίση (35). +Γιατ' είν' αλήθεια τόση η συμφορά μας +που ούτε να ειπώ μπορώ ούτε να ρωτήσω. +Όμως οι άνθρωποι ανάγκη να υποφέρουν +τις δυστυχίες, οπού οι θεοί τους δίνουν (36). +Και τώρα ησυχάζοντας εσύ την ταραχή σου, +αν και σωστά βαρυγνωμάς για το κακό μας, +ειπέ μας, την καταστροφή ιστορώντας, +ποιος δεν απέθανε και για ποιον πρέπει +να κλάψωμεν από τους άρχοντάς μας (37) +οπού ορισμένοι να κρατούν τα σκήπτρα +της αρχηγίας, αφήκαν το στρατό τους +ακέφαλο, πεθαίνοντας στη μάχη. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Ατός του ο Ξέρξης ζη και το φως βλέπει. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ο λόγος σου ένα φως φέρνει μεγάλο +εις το δικό μου το παλάτι κι' άσπρη μέρα +μας έρχεται ύστερ' από νύχτα μαύρη. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Όμως ο Αρτεμβάρης, οπού ηγεμόνας ήτον +πάνω σε ιππείς δέκα χιλιάδες, εσκοτώθη +κοντά εις τας Σιληνίας στου γιαλού τα βράχια (38) +και τον χιλίαρχο Δαδάκη απ' το καράβι +τον εξετίναξ' ένα κτύπημα της λόγχης. +Κι' ο ανδρειότερος απ' τους Βακτρίους ο Τενάγων, +που από γένος είν' εντόπιο, παραδέρνει +κοντά στη θαλασσόδαρτη του Αίαντος νήσο (39). +Κι' ο Λίλαιος κι' ο Αρσάμης κι' ο Αργήστης τρίτος, +κάπου εκεί κοντά στο περιστεροτρόφο +το νησί, από τα κύματα φερμένοι, +κτυπάν πάνω στις πέτρες το κεφάλι. +Κι' ο Αρκτεύς, οπού κοντά εις του Νείλου +τις πηγές εκατοικούσε κι' ο Αδεύης, +και ο Φαρνούχος, που είχε Λυδικήν ασπίδα, +κι' οι τρεις από το ίδιο πλοίο έχουν πέσει. +Και του μυριόνταρχου του Μάταλλου απ' την Χρύση, +οπού ιππείς τριάντα χιλιάδες ωδηγούσε +άλλαξ' η όψη του και τα πυρά τα γένεια +τα πολύπυκνα στο αίμα του εβαφτήκαν, +κι' ο Μάγος Άραβας κι' ο Αρτάμης απ' τα Βάκτρα +κι' αυτός ξενιτεμμένος 'κει στη χώρα +τη σκληρή, τον θάνατό του ευρήκε. +Κι' ο Άμηστρις κι' ο Αμφιστρεύς, οπού το δόρυ +το πολύμοχθο στο χέρι του εκρατούσε +κι' ο ξακουστός Αριόμαρδος, οπού τας Σάρδεις +έκαμε να πενθήσουν, κι' ο Σεισάμης +ο Μύσιος κι' ο Θάρυβις που ηγεμόνας +ήτο σε διακόσια και πενήντα πλοία +εκείνος ο ώμορφος ο άνδρας απ' τη Λύρνα, +οικτρά ο άμοιρος στη μάχην εσκοτώθη. +Κι' ο Συέννεσις, ο πρώτος στην ανδρεία, +των Κιλίκων ο άρχοντας, που μόνος +πολεμώντας εξολοθρευμό μεγάλο +έκαμε στους εχθρούς κι' αυτός εχάθη, +πέφτοντας εις τη μάχη δοξασμένα. +Από τους αρχηγούς μας, οπού τέτοιοι ήσαν, +γι' αυτούς μόνο θυμάμενος σας είπα +κι' από τις τόσες δυστυχίες, που μας ήρθαν +ολίγες μόνο εγώ σας αναγγέλλω. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Αλλοί! τις πιο μεγάλες συμφορές ακούω +που δίνουν εντροπή στους Πέρσας +και μυρολογιοΰ ξεφωνητά (40) μας φέρνουν. +Όμως ξαναγυρίζοντας στη διήγησί σου +πες μας πόσα ήσαν τα ελληνικά τα πλοία +για να τολμήσουν με τα έμβολά των +να κάμουν μάχη με τον Περσικό το στόλο. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Αν το πλήθος πάντοτ' έφερνε τη νίκη, +γνώριζε πως θα νικούσε ο στόλος των βαρβάρων +γιατ' είχαν μόνο οι Έλληνες τρακόσια πλοία +και ξέχωρ' απ' αυτά δέκα άλλα μόνο (41). +Ενώ τα πλοία που ωδηγούσε ο Ξέρξης +ήσαν, όπως το ξέρω, μια χιλιάδα +κι' από αυτά ξεχώριζαν στη γρηγοράδα +δυο φορές εκατό κ' επτά ακόμα. +Αυτ' ήτον η αναλογία (42). Θαρρείς τάχα +πως θενά εχάναμε τη μάχην έτσι; +Όμως κάποιος δαίμονας κακός, της τύχης +τη ζυγαριά βαρύνοντας απ' τώνα μέρος (43), +εκατάστρεψ' έτσι το στρατό μας. Και την πόλη +της Παλλάδος οι θεοί την σώζουν. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ώστε όπως λες απόρθητ' είναι +των Αθηνών η πόλη; + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Γιατί τείχος +άπαρτο δικό της είναι οι άνδρες. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και ποιος αρχίνησε τη μάχη; πες μου +ποιος απ' τους δύο; οι Έλληνες πρώτοι +τη μάχη άρχισαν ή ο γυιός μου +στο πλήθος των πλοίων του θαρρώντας; + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Άρχισε, ω δέσποινα, το κακόν όλο +κάποιος ολέθριος ή κακός δαίμων +π' άγνωστον είναι από πούθ' εφάνη. +Γιατί απ' των Αθηναίων το στρατό ένας άνδρας +Έλληνας ερχόμενος είπε του γυιού σου +του Ξέρξη αυτά: Πως άμα η νύχτα +πλακώση με το μελανό της πέπλο +οι Έλληνες πλέον δεν θα εμέναν +αλλά πηδώντας στα καθίσματα των πλοίων +θα ζητούσαν ο καθένας με κρυφή φευγάλα +όπου μπορούσαν τη ζωή να σώσουν (44). +Κι' όταν εκείνος τάκουσεν αμέσως, +το δόλο του Έλληνος μη βάνοντας στο νου του +ουδέ τον φθόνο των θεών, προσταγή τέτοια +εις όλους τους ναυάρχους δίνει. +Μόλις ο φλογερός ο ήλιος πάψη +τη γη με της αχτίνες του να καίη +κ' εις τα αιθέρια πλάτη το σκοτάδι +απλωθή (45), σε τρεις γραμμές να βάλουν, +τη μια πίσω στην άλλη, πυκνά πλοία +και με τα υπόλοιπα ολόγυρα τη νήσο +του Αίαντος να περιζώσουν και το διάβα +και τα στενά τα θαλασσόδαρτα (46) να πιάσουν, +ορίζοντας πως αν οι Έλληνες γλυτώναν +τον κακό τους θάνατο με το να φύγουν +κρυφά από κανένα μέρος, όλοι τότε +οι στρατηγοί θα έχαναν το κεφάλι. +Αυτά χαρούμενος τους είπε εκείνος +μη γνωρίζοντας πως οι θεοί το μέλλον +το είχαν ορίσει. Κι' όλοι τότε +οι στρατηγοί χωρίς καμμιά αταξία +και πειθαρχικά ετοίμαζαν το δείπνο +και κάθε ναύτης έδενεν εις το σκαρμό του +το κολοτράβηχτο (47) κουπί. Κι' όταν του ήλιου +το φως βασίλεψε κ' ήλθεν η νύχτα +κάθε διαφεντευτής κουπιού (48) στο πλοίον +έμπαινε καθώς και κάθε οπλίτης· +κ' η μια μακρυά παράταξη των πλοίων +την άλλην ακλουθούσε κι' όλοι επλέαν +ο καθένας στη γραμμή την ωρισμένη +κι' όλην τη νύχτα οι αρχηγοί των πλοίων +εκράτησαν στο πόδι όλους τους ναύτες. +Κ' η νύχτα επροχωρούσεν, αλλά των Ελλήνων +πούποτε ο στρατός δεν εφαινότουν +για κρυφή να ετοιμάζεται φευγάλα. +Κι' όταν ασπριδερή (49) επρόβαλεν η 'μέρα +κάνοντας καλοφώτιστη τη γη όλη +πρώτα-πρώτα εβοϋυσε των Ελλήνων +κραυγή, που ακούσθη ωσάν τραγούδι +και που την μυριαπόδωκε των βράχων +του νησιού ο αντίλαλος· τρομάρα +άρπαξεν όλους τους βαρβάρους, που η ελπίδα +η δική του σφαλερή αποδείχθη. +Γιατί ένα τακτικό παιάνα τότε (50) +οι Έλληνες δεν τραγουδούσαν για να φύγουν, +αλλά με θάρρος ψυχερό σε μάχη ορμώντας· +κ' η σάλπιγγα με τον οξύ της ήχον +πιο πολύ τα εκόρωνε όλα εκείνα. +Κι' αμέσως με το πρόσταγμα αρπώντας +τα πολύρροχθα κουπιά αυτοί εκτυπούσαν +το βαρύηχο πέλαγος με τάξη (51) +ώστε όλοι γρήγορα εφάνηκαν εμπρός μας. +Πρώτα το δεξιό κέρας προχωρούσε +με ησυχία και τάξη· κατόπι ο άλλος +ο στόλος προχωρούσεν όλος κι' ακουότουν +βουή πολλή ολούθε: «ω παίδες +των Ελλήνων προχωρείτε, την πατρίδα +ελευθερώνετε, παιδιά, γυναίκες, +και τα ιερά των πατρικών θεών μας (52) +και των προγόνων λευθερώνετε τους τάφους· +σήμερα ο αγώνας μας είναι για όλα». +Και τότε η αχλαλοή η δική μας +στην Περσική τη γλώσσαν (53) απαντούσε +γιατί καιρός χρονοτριβής δεν ήταν πλέον. +Σύντομα δ' ένα πλοίο κτυπά έν' άλλο +με το χάλκινο έμβολο. Και ήταν +Ελληνικό το πλοίο, που πρώτο +ορμώντας με το έμβολο τσακίζει +τακροστόλια (54) ενός πλοίου των Φοινίκων. + +Κι' άλλος ωρμούσεν εναντίον άλλου πλοίου (55). +Και μ' όλ' αυτά εις την αρχή το ρεύμα +του Περσικού στρατού αντοχήν είχε. +Μα όπως σ' ένα στενό ο σωρός των πλοίων +ήταν μαζεμένος, συναμεταξύ τους +τα πλοία μας έσπαζαν τα κουπιά τους +και μόνα τους με τα χαλκόστομα έμβολα εχτυπιώνταν +και βοήθεια να δώσουν το ένα στ' άλλο +δεν ήταν δυνατό· και τα πλοία τότε +τα ελληνικά, σύγκαιρα όλα ορμώντας +ολόγυρα, κτυπούσαν (56) τα δικά μας πλοία +κι' αναποδογυρίζοντας έτσι τα βυθίζουν, +κι' ουδέ τη θάλασσα να ιδή κανείς μπορούσε, +τόσον από ναυάγια και νεκρούς ήταν γεμάτη. +Και του 'γιαλού οι ξέρες είχαν πλήθος +νεκρούς (57) και κάθε πλοίο των βαρβάρων +ωρμούσε εις άτακτη φύγη κωπηλατώντας ― +όλος ο στόλος των βαρβάρων έφευγ' έτσι. +Κ' εκείνοι όμοια με παλαμίδες κι' άλλο +κανένα ψάρι του διχτύου (58) μας εβαρούσαν +και μας ερράχιζαν με τα κουπιά και με συντρίμμια +των ναυαγίων κι' απλώνονταν θρήνοι +κι' οδυρμοί στη θάλασσα όλη +ως που της νύχτας της ολόμαυρης το μάτι +τα έπαψεν όλα (59). Όμως τόσον ήτο +το πλήθος των κακών που κι' αν ακόμη +ημέρες δέκα στη σειρά τα διηγούμουν +δεν θα έφθανα να τα ιστορήσω όλα +Γιατ' ήξερε το πώς ποτέ σε μιαν ημέραν +δεν χάθηκε τόσων ανθρώπων πλήθος. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Αλλοίμονο! έτσι ένα πέλαγος μεγάλο +συμφορών εξέσπασε (60) πάνω στους Πέρσας +και πάνω στο γένος όλο των βαρβάρων + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Όμως και τούτο γνώριζε, πως ούτε +και τα μισά των συμφορών έχεις ακούση, +γιατί ο χαμός, οπού έπαθαν οι Πέρσαι +στερνά, βαρύτερος διπλάσια ήτον. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και θα μπορούσε χειρότερη να γίνη +τύχη απ' αυτήν. Λέγε ποιάν άλλη +συμφοράν (61) οπού συνέβη στο στρατό μας +έχεις βαρύτερην να μας ειπής ακόμα. + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Οι πλέον ακμαίοι στην ηλικία Πέρσαι +κ' οι πιο καλοί στην ανδρεία και φημισμένοι +για την ευγένεια, που ήσαν κι' όλα +οι πλέον πιστοί στον βασιλιά, έχουν πεθάνη +από ένα θάνατο άθλιο ντροπιασμένο. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Δυστυχισμένη εγώ! Τι μαύρη +συμφορά, ω φίλοι, μας ευρήκε! +Κι' από τι θάνατον επήγαν όλοι εκείνοι; + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Βρίσκεται κατεμπροστά εις της Σαλαμίνος +τα μέρη ένα νησί μικρό και για τα πλοία +κακολίμανο (62), που εκεί κάπου στο 'γιαλό του +ο Παν ο καλοχορευτής φωλιάζει (63). +Στο νησί αυτό ο Ξέρξης στέλνει εκείνους +με τον σκοπό, σαν οι εχθροί κατεστραμμένοι +έβγαιναν στο νησί, εύκολα τότε +τους Έλληνας να θανατώνουν κι' απ' το ρεύμα +το θαλάσσιο τους φίλους να γλυτώνουν, +σφαλερά έτσι προβλέποντας το μέλλον (64). +Γιατί μόλις στους Έλληνας είχε χαρίση +ο θεός τον θρίαμβο της νίκης +την ίδια ημέρα της πανοπλίες φορώντας +πετάχθηκαν από τα πλοία κι' απ' ολούθε +έζωσαν όλο το νησί, ώστε κανένας +να φύγη δεν μπορούσε. Κ' εκεί τότε +οι Πέρσαι βαριά επληγώνοντο με πέτρες (65) +κι' άλλους εσκότωναν τα βέλη οπού επέφταν +επάνω τους, ξεφεύγοντας από τα τόξα. +Στο τέλος με αχλαλοή χυμώντας όλοι +κτυπούν, κρεοκοπούν τα μέλη +των αθλίων, ως που κανένα δεν αφήκαν +ζωντανό. Κι' ο Ξέρξης τότε +εθρήνησε θωρώντας του κακού το βάθος. +Γιατ' είχε αυτός το θρόνο του στημένο +σε μέρος που έβλεπεν όλο το στρατό του +κοντά στην παραλία σ' αψηλό ένα λόφο (66). +Και σχίζοντας τους πέπλους και μεγάλα +αφήνοντας ξεφωνητά προσταγή δίνει +βιαστική στον Περσικό στρατό να φύγη, +κι' ο ίδιος ρίχνεται όμοια στη φευγάλα. +Κοντά στην πρώτη τέτοια είναι η άλλη +συμφορά σου, που έχουμ' εμείς να κλαίμε. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Δαίμονα (67) μαύρε, που έκαμες τους Πέρσας +στο νου τους να έχουν ψεύτικες ελπίδες. +Πικράν ο γυιός μου τιμωρία ευρήκε +θέλοντας να παιδέψη τας Αθήνας, +σαν να μην έφθαναν βάρβαροι τόσοι +οπού έφαγε πρωτήτερα ο Μαραθώνας +κι' οπού εκδίκησι του σκοτωμού των +πιστεύοντας ο γυιός μου πως θα λάβη +έπαθε τόσες συμφορές ο ίδιος. +Και τώρα είπες σε ποιο μέρος αφήκες +τα πλοία, όσα τον χαμό εγλυτώσαν. +Τίποτε βέβαιο να μας πης γνωρίζεις (68); + +ΑΓΓΕΛΟΣ + +Οι αρχηγοί των πλοίων, που απομείναν, +με αταξίαν ερριχτήκαν στη φευγάλα +κατά του ανέμου την πνοή (69), κι' ο άλλος +ο στρατός στη γη της Βοιωτίας εχάθη, +άλλοι από δίψα ταλαιπωρημένοι +κοντά εις το ευφρόσυνο νερό της Κρήνης +κι' άλλοι απ' το δρόμο κατασκοτωμένοι. +Και μεις τότε περάσαμε στη χώρα +των Φωκέων κ' εις τη Δωρίδα κ' εις τον κόλπο +τον Μαλιακό, που πλούσια του ποτίζει +τον κάμπον ο Σπερχειός με τα νεράτου +τα ευεργετικά· κι' από εκεί πάλι +της Αχαΐας η πεδιάδα και της Θεσσαλίας +οι πολιτείες μας δεχθήκαν στερεμένους +από τροφές (70), κ' οι πλέον πολλοί επεθάναν +εκεί πέρα από τη δίψα κι' απ' την πείνα, +γιατί και τα δυο αυτά κακά μαζύ μας ήρθαν. +Στερνά εφθάσαμε στον τόπο των Μαγνήτων +κ' εις των Μακεδόνων έπειτα τη χώρα, +κοντά στου Αξιού της όχθες κ' εις τους βούρκους +της Βόλβης, που έχει τα πολλά καλάμια (71) +κ' εις το βουνό το Πάγγαιο κ' εις την Ηδωνίδα +χώρα. Όμως εκείνη εκεί τη νύχτα +πρόωρα εσήκωσε βαρύν χειμώνα +ο θεός και του καθάριου Στρυμόνα όλο +το τρεχάμενο νερό είχε πήξη. +Έτσι κι' αν από μας κανείς δεν είχε +πίστι καμμιά εις τους θεούς κι' αυτός ακόμα +επροσευχότουν κ' εδεότουν τότε +τη γη και τα ουράνια προσκυνώντας. +Κι' όταν έπαυσε ο στρατός τη δέησί του +προς τους θεούς, ύστερα εδιάβη το ποτάμι +το κρυσταλλόπηχτο· κι' από μας όποιος +είχε περάση πριν σκορπισθούν οι αχτίνες +του θεού πάνω στη γην, αυτός εσώθη· +γιατ' ύστερα ο λαμπερός του ήλιου κύκλος +ζεστός με φωτεινές αχτίνες +έλυωσε τα νερά τα παγωμένα, +ώστε που ο ένας έπεφτεν επά στον άλλο. +Γρήγορα όποιος τότε απαραιτούσε +τη ζωή του ευτυχισμένος ελογιότουν (72). +Κ' οι λοιποί όσοι να σωθούν μπορέσαν, +οπού ήταν λιγοστοί, με πολύν κόπο +διαβαίνοντας τη Θράκη φθάνουν ― +όχι πολλοί ― στον τόπο του ο καθένας. +Έτσι, των Περσών η πολιτεία τώρα, +τους νέους που έχασεν αποζητώντας, +έχει να θρηνήση το χαμό τους· όλα +αυτά είν' αλήθεια. Όμως κι' άλλα +παράλειψα να ιστορήσω ακόμα +απ' τα κακά που έδωκε ο θεός στους Πέρσας. + +ΧΟΡΟΣ + +Ο δαίμονα απολέμητε (73) με βαρύ πόδι, +πως όλο το Περσικό επάτησες γένος. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ω δύστυχη εγώ· ποιάν έχει πάθη +καταστροφή ο στρατός· ω εσύ της νύχτας +προμήνυμα ολοφάνερο του ονείρου, +πόσο ξεκάθαρα της συμφορές μας όλες +μου της φανέρωσες. Κ' όμως σεις τόσο +στρεβλά εξηγούσατε τα ονείρατά μου. +Αλλά σαν που η συμβουλή η δική σας +μπορεί αλλέως να ωφελήση θέλω +δέησι πρώτα εις τους θεούς να κάμω +κ' ύστερα θα γυρίσω εδώ φέρνοντας δώρα +στη γη και στους δικούς μου πεθαμμένους +παίρνοντας ζυμαρικά απ' το παλάτι (74). +Γιατί κι' αν ξέρω πως το κακό έχει γίνη +όμως ίσως για μας καλήτερο γίνη το μέλλον. +(75) (Και σεις γι' αυτά τα γενομένα πρέπει +συμβουλές πιστές να δίνετε στους φίλους +τους πιστούς και αν πρωτήτερα έλθη +από μένα εδώ εις εσάς ο γυιός μου +παρηγορίες να του ειπήτε και μαζύ του +να πάτε συνοδία του στα παλάτια +μη κοντά στ' άλλα τα κακά μας έρθη κι' άλλο). + +ΧΟΡΟΣ + +Ω Ζευ βασιλιά, τέτοιο χαμό +εις των Περσών σκορπώντας το στρατό +οπού καυχιώνται εις την ισχύ των +κι' άνδρες πολλούς έχει η φυλή των (76) +σε ζοφερό ένα πένθος τώρα +των Σούσων έκρυψες τη χώρα +και των Εκβατάνων. +Πλήθος Περσίδες θα θρηνήσουν +και της καλύπτρες των θα σχίσουν +με τα χέρια των που είν' απαλά (77) +κι' ολημερίς δάκρυα πολλά +τα στήθια των θερμά θα βρέχουν +γιατί κι' αυτές σαν κ' εμάς έχουν +βαθύ τον πόνο. +Κι' άλλες αβρά μυρολογώντας +του κάκου θα θρηνούν ζητώντας +τους άνδρες των να ξαναϊδούν. +Κι' άλλες της κλίνης παραιτούν +τα στρώματα τα μυριοαφράτα (78), +που τέρψι δίνουν εις τα νειάτα +τα ηδονικά (79) +για να θρηνούν γοερά με κλάμμα +αχόρταστο. Κ' εγώ αντάμα +αυτών που ελείψαν το χαμό +τον πολυθρήνητο μυρολογώ +κατά πώς πρέπει (80). + +Στροφή Α'. + +Έτσι στενάζει τώρα +όλη της Ασίας η χώρα· +ερημωμένη. +Πω, πω! ωδηγούσε τον στρατό +ο Ξέρξης και βαβαί εις το χαμό (81) +τους πήρε ο Ξέρξης. +Κι' όλα αυτά από αφροσύνη +ο Ξέρξης τα δεινά μας δίνει +με τα καράβια. +Γιατί στην εκστρατείαν αυτή +ο Δαρείος να μην οδηγή +το στράτεμμά μας; +εκείνος που τον αγαπούσαν +τα Σούσα και που δεν μπορούσαν +να πάθουν οι στρατοί μαζύ του; + +Αντιστροφή Α'. + +Και τους πεζούς +και τους θαλασσινούς +όλους αυτούς πω, πω, μαζύ +τους έφεραν καράβια εκεί +με πλώρες γαλαζοβαμμένες +και με φτερούγες απλωμένες (82) +όλες μαζύ προς τον αγέρα· +και τα καράβια όλους κει πέρα, +ουαί, ουαί, τους αφανίσαν +στης συμπλοκές, που όλες ήσαν +τόσον ολέθριες για μας. +Κι' από των Ιώνων τα χέρια ο βασιλιάς +όπως ακούμε ξέφυγε με κόπους +στους πεδινούς της Θράκης τόπους +τους βαρυχείμωνους κ' εχθρούς + +Στροφή Β'. + +Οι πρώτοι που έπεσαν νεκροί +στην Κυχρειώτικην ακτή +σαπίζουν τώρ' αλλοίμονό τους +όπως ουαί κ' ήταν γραφτό τους +από τη μοίρα (83). + +Αλλοί! δικοί σου στεναγμοί +ας βουίζουν τώρα κ' οι καϋμοί +ας σε δαγκάνουν και ξεφωνητά +του πόνου σου ας παν ψηλά +στον ουρανό. Και η κραυγή σου +από την θλίψι της ψυχής σου +μυρολογίστρα ας ακουσθή +πιο άγρια, πιο δυνατή. + +Αντιστροφή Β'. + +Στα βράχια κυματοδαρμένοι (84) +ωιμέ κει πέρα οι σκοτωμένοι +γδύνονται τώρ' απ' τα βουβά +της αγνής θάλασσας παιδιά (85)· +κι' αλλοί μου, αλλοί, το κάθε σπίτι +βυθίσθηκε σε μαύρη θλίψι +γιατί ο άνδρας του έχει λείψη. +Κι' ωρφανεμένοι από τους γυιούς +οι γέροι έως τους ουρανούς +θρηνολογούν για το κακό τους +ξεσπώντας όλο τον καϋμό τους (86). + +Στροφή Γ'. + +Κι' όσοι την Ασία κατοικούν +δεν θα θέλουν πια να υποταγούν +στους Πέρσας τώρα (87). +Κι' ούτε δασμούς αναγκασμένοι +θα δίνουν κι' ούτε ως πριν σκυμμένοι +ως τη γη χάμω +θα προσκυνούν τους άρχοντάς μας, +γιατί πάει πια του βασιλιά μας +η δύναμί του. + +Αντιστροφή Γ'. + +Και τώρα η γλώσσα των ανθρώπων +από της φυλακές θα βγη (88), +γιατί εγλυτώσαν οι λαοί +κ' εκόπηκε ο ζυγός της βίας. +κι' όπως καθένας βουληθή +μ' ελευθερία θα ομιλή (89). +Στου Αίαντα την κυματοδαρμένη +νήσο, η γη αιματοβαμμένη +έγινε τάφος των Περσών. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Φίλοι, όποιος εις τη ζωή του λάχη +πολλά να δοκιμάση αυτός γνωρίζει +πως, όταν των κακών το κύμα +στον άνθρωπον επάνω πέση, +τότες όλα να τα φοβάται φθάνει· +και πάλι όποιον καλοπιάση η τύχη +αυτός πιστεύει πως το ίδιο πάντα +θάχη καλόν τον άνεμο της τύχης. +Έτσι για με είν' όλα τώρα γύρω +γεμάτα φόβο κ' εις τα μάτια τα δικά μου +οργής θεϊκής μου φανερώνονται σημάδια· +κ' εις τα δικά μου αυτιά ολοένα φθάνει +κάποια βουή, που δεν είναι της νίκης (90). +Τέτοια γενάμενη απ' της συμφορές η ταραχή μου +ολότελα φοβίζει μου τα φρένα. +Γι' αυτό δίχως αμάξια απ' το παλάτι +και δίχως την πρωτήτερη τη συνοδία +εβίασθηκα να ερθώ εδώ πέρα πάλι, +φέρνοντας πρόθυμες σπονδές του γυιού μου +για τον πατέρα του ― όλα εκείνα που πραΰνουν +των πεθαμμένων της ψυχές· από αγελάδα +άγεννη καλόπιοτο άσπρο γάλα (91) +και της ανθοδουλεύτρας μέλισσας ακόμη +το στάλαμμα, το διάφανο το μέλι +και βρυσικό νερόν από καθάρια +βρύσι κι' άδολο πιοτό από μάννα +αγροτική (92) ― το πιοτό που είναι καμάρι +του πολύχρονου αμπελιού, κι' ακόμη +απ' την ωριόξανθην εληά που απ' τα φύλλα +θαλερή παντοτεινά είναι η ζωή της +καρπόν ευωδιακό και στεφανοπλεγμένα +άνθια, της γης της καρποφόρας γέννες. +Αλλ' ω εσείς φίλοι, συντροφάιστε με ύμνους +της σπονδές μου στους πεθαμμένους τώρα +και τον θεϊκό Δαρείο καλέστε νάρθη (93) +όταν στου Άδη τους θεούς προσφέρω +της χωματόπιοτες θυσίες τούτες. + +ΧΟΡΟΣ + +Του βασιλειά γυναίκα, ω σεβαστή +στους Πέρσας (94), τη σπονδή σου αυτή +στείλε την συ στην υποχθόνια χώρα +κ' εμείς θα δεηθούμε με ύμνους τώρα +εις των νεκρών τους οδηγούς (95) να γένουν +καλόγνωμοι για όλους αυτούς που μένουν +κάτω απ' τη γη (96). + +Έτσι ω των ταρτάρων δαίμονες αγνοί, +ω Ερμή και Γη κι' ω των νεκρών εσύ +βασιλιά, στείλατ' επάνω εδώ στο φως +τον ίσκιο (97) του Δαρείου γιατί μόνο αυτός +γνωρίζει αν στη συμφορά καμμιά +βοήθεια θα μας έρθη πειά (98). + +Στροφή Α'. + +Ο μακαρίτης βασιληάς +ο ισόθεος τάχα ν' αγροικά +όσα εγώ βαρβαρικά +βουύζω λόγια; (99) +τα βογγητά και μυρολόγια +τον θρήνο και τον κοπετό; Από το χώμα κάτω αυτό +μ' ακούει τάχα; + +Αντιστροφή. + +Όμως για χάρι μας, ω εσύ Γη +κι' ω εσείς οι άλλοι κυβερνήτες του Άδη +στρέξετε τώρα απ' το σκοτάδι +ο θεϊκός άρχοντας να ερθή +που τον εγέννησαν τα Σούσα +και θεός ήταν των Περσών (100). +Επάνω εδώ στείλετε αυτόν +που όμοιο του κανένα ακόμα +ποτέ δε σκέπασε το χώμα +το Περσικό (101). + +Στροφή Β'. + +Αγαπητός ήτον εκείνος +και το μνημείο τούτο εδώ +όμοια μας είναι αγαπητό +γιατί όψι αγαπητή μας κρύβει. (102) +Ω Αϊδωνέα, γενού οδηγός του +και φέρε πάλι εδώ στη γη +τον βασιλιά Δαρείο, εσύ. (103) + +Αντιστροφή Β'. + +Γιατί ποτέ δεν έχασε άνδρες +εις του πολέμου της βαρειές +κι' ανθροποφόνες συμφορές. +Και θεοφώτιστος λεγότουν +από τους Πέρσες κ' ήτο αλήθεια, (104) +καλοδηγώντας τον στρατό. + +Στροφή Γ'. + +Βαλήν, ω παληέ μας Βαλήν (105) +σήκω· πρόβαλε απ' τη γη· +εις του μνημείου την κορφή +δείξου, τη χρυσοβαμμένη +υψώνοντας τη ποδεμή σου (106) +και το λοφίο της βασιλικής +τιάρας δείχνοντας. Στη γης +έλα, ω άβλαβε Δαρείε, πατέρα. + +Αντιστροφή Γ'. + +Πρόβαλε, βασιλιά, ν' ακούσης +καινούργιες δυστυχίες του βασιλιά. +Σαν απ' τον Άδη μαύρη καταχνιά +απάνω μας έχει απλωθή, +τι όλ' η νειότη έχει χαθή. +έλα, ω άβλαβε Δαρείε, πατέρα. + +Επωδός. + +Αλλοίμονό μας, τρις αλλοί! +Ω εσύ, που τη θανή σου +την πολυκλάψαν οι δικοί σου, +αφέντη, αφέντη, γιατί 'πες μας +οι διπλές τούτες συμφορές μας (107) +στη χώρα επλάκωσαν αυτή; +τα καράβια όλα έχουν χαθή +τα τρίσκαρμα, και τώρα εμείς +χωρίς καράβια εμείναμε, χωρίς . . . (108) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ (109) + +Ω πιστοί μου εσείς, γυιοί πιστών πατέρων, +της νειότης σύντροφοι μου, γέροι Πέρσαι, +από ποιον πονά τώρα η πολιτεία πόνο; +και θρηνολογάει, βογγά, σέρνεται χάμω; (110) +Στον τάφο δίπλα η γυναίκα μου όπως ήρθε + ― αν και πρόθυμα της χοές εγώ λαβόντας ― +όμως τρέμω. Γιατί και σεις στον τάφο +κοντά στεκάμενοι βαριοθρηνείτε, +και με φωνές ψυχοκαλέστρες και με γόους +με κράζετε απ' τον τάφο μου, ζητώντας +να σηκωθώ· αν και βολετό δεν είναι +το έβγα του, και οι θεοί του κάτω κόσμου +ν' αρπάζουν είναι πιο καλοί παρά ν' αφήνουν. +Όμως σαν που τώρα ο λόγος μου από 'κείνους +εισακούσθη, 'φτάνω. Και ταχυά εσείς πέστε ― +να μη χρονίσω πιότερο απ' ό,τι πρέπει ― +τι συμφορά καινούργια ήρθε στους Πέρσες. + +ΧΟΡΟΣ + +Την όψι σου ντρέπομαι ν' ατενίσω, +αγνάντια σου ντρέπομαι να μιλήσω +την παληά μου έχοντας συστολή. (111) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Όμως σαν που ανέβηκ' απ' τον κάτω κόσμο +εισακούοντας τους θρήνους τους δικούς σας, +όχι πολύλογα μα σύντομα ομιλώντας +όλα εξηγάτε τα χωρίς ντροπή σ' εμένα, + +ΧΟΡΟΣ + +Φοβάμαι να κάμω σου τη γνώμη· (112) +φοβάμαι και τα ενάντια να 'πω ακόμη, +που κακοϊστόρητα σε φίλους είναι. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Αλλά μια που ο φόβος ο παληός τα φρένα +τα δικά σας αντισκόβει, εσύ ω γυναίκα +ευγενική, του κρεββατιού παληά συντρόφισσά μου, +σταματώντας της κλάψες και τους θρήνους πες μου· +κάτι που να είναι ξάστερο. Οι δυστυχίες πάντα +οι ανθρώπινες ― το ξέρουμε ― λαχαίνουν +στους θνητούς. Κι' απ' τη στεριά πολλά συμβαίνουν +κι' απ' τη θάλασσα πολλά δεινά εις τους ανθρώπους +σαν η ζωή καιρό περσότερο τραβήξη. (113) + +ΑΤΟΣΣΑ + +Συ π' όλους τους θνητούς πέρασες σ' ευδαιμονία, +γιατί όσον καιρό έβλεπες το φως του ήλιου +ζωήν απ' όλους ζηλεμμένην επερνούσες +κι' ωσάν θεός καλότυχα μέσα στους Πέρσες, +όμοια καλοτυχίζω σε και τώρα, πεθαμμένο +πριχού να ιδής των συμφορών το βάθος. +Όμως κοντολογίς, Δαρείε, το συνέβηκε θ' ακούσης. (114) +Χάθηκαν όλα των Περσών ― να στο πω έτσι. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Με ποιο όμως τρόπο; Θανατικό έχει πέσει +ή επανάστασι στην πολιτεία μέσα εγίνη; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Κανέν από τα δυο. Αλλά, στας Αθήνας +κοντά, εκαταστράφηκε ο στρατός μας όλος. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Και ποιος από τους γυιούς μου στρατηγούσε; Λέγε. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ο αρειμάνιος Ξέρξης, αδειάζοντας την χώραν όλην. (115) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Και σε στεριά ή σε πέλαο την μωρία έπραξε τούτη; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Στα δυο μαζύ. Διπλό ήτον μέτωπο δυο στρατευμάτων. (116) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Και πώς πεζός στρατός μπόρεσε τόσος να περάση; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Μηχανικά έζεψε της Έλλης το στενό κ' έκαμε διάβα. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Κι' αυτόν ετόλμησε το μέγα Βόσπορο να κλείση; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Έτσι εγίνη· ίσως με δαιμόνου τη βοήθεια. (117) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Αλλοί! μέγας δαίμονας θα στρέβλωσε το νου του. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και τώρα φαίνεται πόσο έκαμε κακό μεγάλο. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Και τι συνέβηκε εις αυτούς κ' έτσι θρηνείτε; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Το ναυτικό παθόντας, ξωλόθρευσε και το στρατό μας. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Έτσι λοιπόν πολεμοχάθη ο στρατός όλος; (118) + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και για τ' αυτό πανέρημα θρηνούν τα Σούσα. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Αλλοί! στου στρατού την τόση δύναμι και τη βοήθεια. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και των Βακτρίων όλος ο λαός εχάθη, εξόν οι γέροι. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Ο άμοιρος! Τι νεολαία συμμάχων έχασ' έτσι! + +ΑΤΟΣΣΑ + +Και μόνος, λεν, έρμος ο Ξέρξης και με λίγους . . . + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Και πώς λοιπόν και πού εκατάντησεν; Εσώθη; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Στο γιοφύρι που έζεψε της δυο στεριές ήρθε με βιάσι. (119) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Κι' αληθινά εσώθηκε στη στεριά τούτη; + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ναι, ξάστερος ήρθε μας και βέβαιος λόγος. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Αλλοί! ταχύ αλήθεψαν οι χρησμοί. (120) Κι' ο Δίας +τα θεία λόγια πραγμάτωσεν επά στο γυιό μου. +Κ' εγώ θαρρούσα πως αργότερα, κατόπι +θα τα εκτελούσαν οι θεοί. Όμως έτσ' είναι: +Όταν ατός του βιάζεται κανείς, τότε συντρέχει +κι' ο θεός μαζύ του. Έτσι και τώρα +πηγή κακών ανέβρυσε για όλους τους φίλους. +Ο γυιός μου, τους χρησμούς μη νοιώθοντας, με τόλμη +άπραγη εκίνησε, κ' έλπισε δούλο να κρατήση +με δεσμά τον ιερόν Ελλήσποντο, το ρέμμα +του θείου Βοσπόρου θέλοντας να σταματήση. +Έτσι το πέρασμα εβουλήθηκε ν' αλλάξη. +Και μ' αλυσίδες σφυροκοπημένες του πελάγου +πολλήν έκτασι δένοντας, εδιάβη +με πάμπολλο στρατόν, ασύνετα έτσι +νομίζοντας, αυτός θνητός, πως θα νικήση +τους θεούς όλους και τον Ποσειδώνα ακόμη. +Αυτά δεν φανερώνουν πως ο γυιός μου είχε +του νου του αρρώστια; (121) Αληθινά φοβούμαι +μην ο πολύς ο πλούτος ― τα δικά μου κόπια ― +ευκολοάρπαχτα γενούν απ' όποιον λάχη. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Αυτά δα εδιδάχθη ο πολεμόχαρος ο Ξέρξης +μ' επίβουλους ανθρώπους ομιλώντας, +που τούλεγαν πως ενώ εσύ με το σπαθί σου +έδωκες στα παιδιά σου μέγα πλούτο +αυτός κάθεται άπρακτος από ανανδρία +άδοξά του κλεισμένος μέσ' στο σπίτι, (122) +τον πλούτο αφήνοντας αναύξητο τον πατρικό του. +Τα τέτοια ονειδίσματα συχνά 'πό άνδρες +επίβουλους ακούοντας πήρε την τέτοια +απόφασι κ' εστράτευσε για την Ελλάδα. + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Απ' αυτούς έγιν' αλήθεια μεγαλώτατο έργο +κι' αλησμόνητο που όμοιο μ' αυτό κανένα· +την πολιτεία δεν άδειασε των Σούσων, +αφ' όταν έδωκεν ο βασιλιάς ο Ζευς εις έναν άνδρα +την εξουσία της πολυπρόβατης Ασίας +μονάχος να την κυβερνά, σκήπτρο κρατώντας. (123) +Κ' ήτον ο Μήδος πρώτος του στρατού ηγεμόνας +και κατόπι του εσυμπλήρωσε το έργο ο γυιός του, +γιατί το νου του η φρόνησι τον εκυβέρνα, +Και στερνά απ' αυτόν, τρίτος, ο Κύρος, +ευτυχισμένος αυτός άνδρας, κυβερνώντας, +την ειρήνη εχάρισε σ' όλους τους φίλους. +και των Λυδών και των Φρυγών τα έθνη επήρε +κι' όλην με πόλεμον κυρίευσε την Ιωνία, +γιατί φρόνιμος ήτο και θεός δεν τον εχθρεύθη. +Κι' ο γυιός του Κύρου τέταρτος του στρατού ηγεμόνας +έγινε· και πέμπτος βασιλιάς ήτον ο Μέρδις, (124) +ντροπή της πατρίδας και των αρχαίων θρόνων. +Κι' αυτόν με δόλο εσκότωσε μέσ' στο παλάτι +ο αντρειωμένος Αρταφέρνης με βοήθεια φίλων, +οπού είχαν ορκισθή μαζύ του ετούτο. (125) +[Κ' έκτος ο Μάραφις κ' έβδομος ο Αρταφέρνης] +ως που σ' εμένα η εξουσία έλαχε κατόπι, +ως εγώ εβουλήθηκα (126) κ' εγώ εκστρατείες +πλήθος ενέργησα με στρατό πλήθος. +Όμως τόσο κακό ποτέ δεν έκαμα στην πόλι. +Αλλά ο γυιός μου ο Ξέρξης, αυτός νέος όντας +έχει και νέες ιδέες και δεν θυμάται +της ιδικές μου συμβουλές· γιατί εσείς τούτο +να ξέρετε ξεκάθαρα, συνομήλικοί μου +πως όσοι βασιλιάδες γίναμε, εμείς όλοι +δεν κάναμε κανείς τόσα κακά στη χώρα. + +ΧΟΡΟΣ + +Τι λοιπόν, ω βασιλιά Δαρείε, έτσι τελειώνεις +το λόγο σου; Πώς, 'πες μας, απ' αυτά κατόπι, +ο Περσικός λαός θέλει ευτυχήσει τώρα; + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Αν δεν εκστρατεύετε για χώρα Ελλήνων, +και πιότερος ακόμη αν είναι ο στρατός των Μήδων +γιατ' η ίδια τους η γη είναι βοηθήτρα. + +ΧΟΡΟΣ + +Πώς τώπες; Πώς είναι τους η γη βοηθήτρα; + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Σκοτώνοντας με πείνα το περίσσιο πλήθος. + +ΧΟΡΟΣ + +Αλλά γενναίο θα φτιάσουμε κ' εκλεχτό στόλο. (127) + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Κι' όμως ουδ' ο στρατός που έμεινε στα Ελληνικά μέρη +θα δυνηθή επιστρέφοντας ν' απογλυτώση. + +ΧΟΡΟΣ + +Τι είπες; Δεν έφυγε ο στρατός των βαρβάρων +όλος, διαβαίνοντας το στενό της Έλλης; + + +ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ + +Λίγοι γλύτωσαν απ' τους πολλούς· αν στα ειπωμένα +απ' τους θεούς δώσουμε ακόμη πίστιν (128) +λογιάζοντες όσα αληθινά βγήκαν ως τώρα. +Γιατί όχι ένα μέρος απ' των θεών τα λόγια +αλλά όλα τους πέρα κι' ως πέρα επαληθεύουν! +Κι' αν έτσι αυτό συμβαίνη, βέβαια ο Ξέρξης +πλήθος διαλεχτό στρατού κει πέρα αφήνει +δίνοντας σε μάταιες ελπίδες πάλι πίστι. +Και θ' απομένη ο στρατός στην πεδιάδα, +που την ποτίζει του Ασωπού το ρεύμα +λίπασμα καλό αφήνοντας στη Βοιωτική χώρα. +Εκεί τα πιο χειρότερα δεινά τους απομένει +για την αυθάδεια να πάθουνε κι' ασέβειά τους, + ― αυτοί που όταν έφθασαν εις την Ελλάδα +ουδέ τ' αγάλματα ντράπηκαν των θεών να κλέψουν +ουδέ τους ναούς να κάψουν. Κ' οι βωμοί έτσι +κατεστράφηκαν, και των θεών οι τόποι όλοι +συθέμελα αναποδογύρισαν πέρα κι' ως πέρα. +Για τούτο, σαν που έπραξαν κακά, το ίδιο +κι' όχι λιγώτερα παθαίνουν και θα πάθουν, +τι δεν στέρεψε η βρύσι των κακών, κι' ακόμα τρέχει. +Τόσος θα γίνη της σφαγής του αιμάτου ο βούρκος (129) +στη γη των Πλαταιών από την Δωρική τη λόγχη. +Και των νεκρών οι θημωνιές σωροί ακόμα +εις την τριτόσπορη κατόπι γενιά ανθρώπων +σιωπηλά θα φανερώνουν στων θνητών τα μάτια· +πως ο άνθρωπος ν' αλαζονεύεται πολύ δεν πρέπει +γιατ' η βρισιά ανθίζοντας καρπό της βγάνει +της συμφοράς ταστάχυ, κι' από τούτο +πολύκλαφτο η βρισιά θερίζει θέρο. (130) +Τέτοια βλέποντας ταντίποινα των έργων τούτων +μη βγάλετε από το νου σας τας Αθήνας +και την Ελλάδα, ουδέ κανείς σας παραιτώντας +την ευτυχία την τωρινή ας ζητήση άλλην, +χάνοντας έτσι ταγαθά του τα μεγάλα. +Γιατί ο Ζευς βαρύς και ίσιος παραστέκει (131)· +τιμωρητής κάθε μεγάλης περηφάνειας. +Με τούτα πρέπει σεις να νουθετήτε +το γυιό μου, γνώσι δίνοντάς τους για να πάψη +ασύνετα προς τους θεούς ν' αυθαδιάζη. +Και συ γηραιά κι' αγαπητή, του Ξέρξη η μάννα, +σπίτι επιστρέφοντας, πρεπούμενη να πάρης +στολή του γυιού σου και να πας για υποδοχή του. (132) +Γιατί απ' τη λύπη των κακών όλα έχει σχίσει +τα πολυκέντητα φορέματα και τώρα +στο κορμί του επάνω κρέμονται ταποξεσκλίδια. (133) +Και παρηγόρα τον εσύ με γλυκά λόγια, +γιατί μόνον εσέ, όπως ξέρω, θα δεχθή ν' ακούσης. +Κ' εγώ κάτω απ' τη γήστόν τάφο πγαίνω. +Χαίρετε, ω γέροντες, αν και κακή είν' η τέτοια +χαρά, και πάσα μέραν η ψυχή σας +ας δίνεται στην ηδονή, γιατί τα πλούτια +σε τίποτε δεν ωφελούν τους πεθαμμένους. + +ΧΟΡΟΣ + +Πόσον εθλίβηκα μαθόντας δεινά τόσα +που οι βάρβαροι τραβούν και θα τραβήξουν. + +ΑΤΟΣΣΑ + +Ω τύχη! Τι! πολλές μέσ' την ψυχή μου +θλίψεις εφώλιασαν! κι' απ' όλες με δαγκάνει +πιο πολύ τούτ' η συμφορά, που ακούω, +του γυιού μου τη ντροπή ― μ' αποξεσκλίδια +το δικό του το κορμί να είναι ντυμένο. +Όμως πηγαίνω και στολήν από το σπίτι +κομίζοντας θα τρέξω προς το γυιό μου. +Τον που αγαπώ στη δυστυχία δεν θεν' αφήσω. + +ΧΟΡΟΣ + +Στροφή Α'. + +Ωιμένα! ελάχαμε ζωή +μεγάλη εμείς κ' ευτυχισμένη (134) +κ' ενάρετα κυβερνημένη +όσο της χώρας την αρχή +την είχε ο γέρος ο Δαρείος +ο αγαθός μαζί κι' ανδρείος +που όμοιος ήτον με θεούς. + +Αντιστροφή Α'. + +Και πρώτ' απ' όλα εμείς τρανές +τότες εκάναμ' εκστρατείες +και πυργωμένες πολιτείες (135) +επαίρναμε παντοτινά. +Κι' από τον πόλεμο στερνά +απείραχτοι και δίχως κόπο (136) +ευτυχισμένοι εδώ στον τόπο +ξαναγυρίζαμ' όλοι εμείς. + +Στροφή Β'. + +Και πόσες πόλεις πήρε δίχως +το ρεύμα του Άλυ να διαβή (137) +κι' ουδέ απ' τον τόπον του να βγη! +Της πολιτείες έτσι επήρε +όσες εις την ακρογιαλιά +του Στρύμονα είναι και κοντά +με τα χωριά της Θράκης. + +Αντιστροφή Β'. + +Και όσες πέρα απ' τα νερά, +προς τη στεριά είναι κτισμένες, +με πύργους περιτειχισμένες, +υπάκουαν στο βασιλιά. +Κι' όσες στης Έλλης τον πλατύ πορθμό +κι' όσες στην Προποντίδ' ακόμα +την βαθύκολπη κι' όσες στο στόμα +του Πόντου, υπάκουαν κι' αυτές. + +Στροφή Γ'. + +Και τα νησιά του ακρωτηριού +που είν' απ' το πέλαγο λουσμένα +και βρίσκονται γειτονεμένα +με τούτη την στεριάν εδώ. +Η Λέσβο, η Σάμος η 'ληοτρόφα, +η Χίος κ' η Μύκονος κ' η Πάρος, +η Νάξος κ' η Άνδρος που σιμά +στην Τήνο βρίσκεται γειτονικιά. + +Αντιστροφή Γ'. + +Κ' η εξουσία του απλωνότουν +στα στεριογείτονα νησιά +που έχουν πολλά θαλασσινά, (138) +τη Λήμνο, την Ίκαρο, τη Ρόδο +την Κνίδο και μαζί μ' αυτές +στης πόλεις της Κυπριακές (139) +την Πάφο, τους Σόλους και την άλλη +την Σαλαμίνα, που για μας +τούτης αιτία της συμφοράς +εστάθηκ' η μητρόπολί της. (140) + +Επωδός. + +Κι' όμοια εξουσίασε με νου +στην Ιωνία πόλεις άλλες, +ευτυχισμένες και μεγάλες, +που Έλληνες σ' αυτές οικούν. +Κι' ακάματην είχαν ανδρεία +οι άνδρες όσους για εκστρατεία (141) +ολούθ' εμάζευεν αυτός. +Μ' από θεού έστρεψε πάλι +η τύχη^ κ' έτσι τη μεγάλη +τραβούμε τούτη συμφορά, +δεινά παθόντας τρομερά +εις του πελάου της συμπλοκές. (142) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Ωού! +Ο δύστυχος εγώ που τέτοια μαύρη (143) +κ' έτσι αναπάντεχη μούλαχε μοίρα· +πόσο μονόγνωμα η τύχη ωργίσθη, +με των Περσών το γένος. Τι θα γίνω +εγώ ο ταλαίπωρος; παραλυμένη +αισθάνομαι τη δύναμι του κορμιού μου +μπροστά στους ηλικιωμένους τούτους (144) +Πέρσες. Άμποτες, ω Δία, κ' εμένα +με τους άνδρες μαζί τους πεθαμμένους +να μ' είχε σκεπάσει του θανάτου η μοίρα. + +ΧΟΡΟΣ + +Αλλοί, βασιλιά, του ανδρειωμένου +στρατού· κι' αλλοί του τιμημένου +και τρανού γένους των Περσών· +αλλοί και του άνθους των ανδρών, +που εθέρισεν η κακή τύχη. + +Η ίδια η γη μυρολογάει (145) +τη δικιά μας νεολαία που πάει +από μοίραν άδικου θανάτου +χαμένη, στον Αδη κάτου· +ο Ξέρξης στους Πέρσες εστάθη +φορτωτής (146) του Χάρου· τι εχάθη +πλήθος ανθρώπων που τώρα +στρατοκοπάν για τ' Άδη τη χώρα· (147) +της γης ο άνθος πολεμιστάδες +του τόξου, χιλιάδες, μυριάδες +είναι τους οι σκοτωμένοι. +Ωιμένα κι' αλλοί! στη χαμένη +δύναμι. Της Ασίας η χώρα, +βασιλιά, εγονάτισε τώρα +εγονάτισε, ωιμένα, βαρειά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Α'. + +Οχού! εμέ ας με κλαίνε +και πως γεννήθηκα ας το λένε +για δυστυχία της γενιάς μου +και της πατρίδας. + +ΧΟΡΟΣ + +Του γυρισμού το καλώς ήρθες +με μια κακόφωνη βουή +κι' αχλαλοή θρηνητική +σαν πως Μαρυανδυνός (148) +θρηνολογάτορας δεινός +θα στο φωνάξουμε με θρήνους. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Α'. + +Γοερά θρηνήστε με τρανές (149) +μυρολογιού αγριοφωνές, +γιατί η τύχη με διπλή +με βάρεσε καταδρομή. + +ΧΟΡΟΣ + +Θρήνους αλήθεια θενά ειπούμε· +κι' απ' τα δεινά μας σαστισμένοι, +για τ' όσα θαλασσοδαρμένοι +επάθαμε, θενά κλαφτούμε, +μυρολογώντας όμοια πάλι +με πολλά δάκρυα τη μεγάλη +καταστροφή. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Β'. + +Τι ο Άρης των Ιώνων μονομιά, (150) +θεριεύοντας των Ιώνων το στόλο, +το κακό ετούτο μας έφερεν όλο, +θερίζοντάς μας επά στη βαθειά +τη θάλασσα και στην ακτή. + +ΧΟΡΟΣ + +Κι' ας τα μάθαινα όλα, ωιμέ! +Πού βρίσκονται οι άλλοι δικοί μας; +και πού όσοι επαράστεκαν σε; +ο Φαρανδάκης κι' ακόμα ο Σούσας +κι' ο Ψάμμις κι' ο Πελάγων αντάμα +κι' ο Αγδαβάτας με τον Δοτάμα +κι' απ' τ' Αγβάτανα ο Σουσισκάνης. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Β'. + +Εκεί επαραίτησά τους, γκρεμισμένους +από Τύριο πλοίο, όλους πνιγμένους, +στης Σαλαμίνας της ακρογιαλιές +επά σε πέτρες να χτυπούν σκληρές. + +ΧΟΡΟΣ + +Ωιμέ! κι' ο δικός σου Φαρνούχος τι απογίνη; +κι' ο τρανός Αριόμαρδος κι' ο βασιλιάς +Σενάλκης κι' ο Λίλαιος, παιδί γενιάς +μεγάλης (151) κι' ο Μέμφις κ' οι άλλοι εκείνοι +ο Μασίστρας κι' ο Θάρυβις κι' ο Αρτεμβάρης +κι' ο Υσταίχμας τι απογίνηκαν; πες. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Γ'. + +Αλλοί μου κι' αλλοί μου. +Της πανάρχαιες να ιδούν δεν προφθάσαν +της μαύρες Αθήνες κ' εχάσαν +μονομιάς τη ζωή, +κι' οχού! οχού! οι φτωχοί +σπαρταρούν επά σ' έρημη γη. (152) + +ΧΟΡΟΣ + +Και του Βατανώχου το γυιό, τον πιστό σου +επόπτη, που τόσο αγαπητός σου +ήτον και στρατούς σου αριθμούσε (153) + ― υ υ ― ― +του Σησάμη και του Μεγαβάτη τους γυιούς +και τον Οιβάρη και τον Πάρθο κι' αυτούς +τους άφηκες όμοια, τους άφησες κει. +Ωχ! ωχ, τι μεγάλο στους Πέρσες κακό +και παράκακο λέω το εγώ. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Γ'. + +Πάνωθέ μου κακοπούλι σηκώνεις +που συντρόφους καλούς μου θυμά, (154) +λέγοντας μου εσύ τα κακά +ταλησμόνητα. Κ' έτσι αιματώνεις +μέσ' τα στήθια τη μαύρη καρδιά. + +ΧΟΡΟΣ + +Όμως κι' άλλους αποζητούμεν εμείς. +Τον Ξάνθι που είχαν οι Μάρδοι αρχηγό, +τον Διαιξί κι' Αγχάρη, που τους ιππείς +με τον Αρσάκη αρχηγούσαν και τον τρανό +Κηγδαγάτη και τον Λυθίμνα, μαζί +και τον Τόλμο, τον ήρωα πολεμιστή. +Πάν τώρα όλοι τους, στον τάφο παν +χωρίς καν άρματα την ταφή ν' ακλουθάν. (155) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Α' + +Όλοι τους παν του στρατού οι αρχηγοί. (156) + +ΧΟΡΟΣ + +Άδοξα εχάθηκαν όλοι μαζί. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Ωιμέ, ανέλπιστο οι θεοί κακό +έδωκαν που άλλο ωσάν κι' αυτό +η Άτη ποτέ της δεν έχει ιδεί. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Α'. + +Αγιάτρευτη μας ήρθε κακομοιριά + +ΧΟΡΟΣ + +Μας ήρθε αλήθεια και φανερά. (157) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Με νέα, με νέα δεινά, δεινά. + +ΧΟΡΟΣ + +Τι πόλεμο κάνοντας θαλασσινό +με των Ιώνων το έθνος το ναυτικό +νικήθηκε η γενιά των Περσών. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Β'. + +Αλήθεια. Κι' ο άμοιρος για τούτο εγώ +ξολοθρεύτηκα έτσι με τόσο στρατό. + +ΧΟΡΟΣ + +Και τι απ' τους Πέρσες εγλύτωσε τάχα; + +ΞΕΡΞΗΣ + +Νά ιδές. Ετούτα του στρατού μου μονάχα. (158) + +ΧΟΡΟΣ + +Τα θωρούμε οι άμοιροι εμείς, τα θωρούμε. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Κ' η θήκη ακόμα των βελών μου αυτή. (159) + +ΧΟΡΟΣ + +Τι; δικό σου μονάχα αυτό έχει σωθή; + +ΞΕΡΞΗΣ + +Για την άδεια μονάχα τη θήκη μου λέτε; + +ΧΟΡΟΣ + +Το τίποτε εσώθηκεν απ' τα πολλά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Βοήθεια καμμία δεν έχουμε πια. + +ΧΟΡΟΣ + +Φυγοπόλεμη των Ιώνων δεν είναι η γενιά. (160) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Β'. + +Είναι στη μάχη ορμητική +κι' αλήθει' αναπάντεχο έχω ιδεί +κακό απ' αυτήν. + +ΧΟΡΟΣ +Για του στόλου τη φυγή μας λες; + +ΞΕΡΞΗΣ + +Τα ρούχα μου έσχιζα για της τρανές +κακοτυχιές μας. + +ΧΟΡΟΣ + +Αλλοίμονο μου κι' αλλοί. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Βέβαια και τρις αλλοί. (161) + +ΧΟΡΟΣ + +Γιατί διπλή η συμφορά και τριπλή. (162) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Δικές μας θλίψες των εχθρών χαρές. + +ΧΟΡΟΣ + +Και τώρα εκατάντησαν κολοβές +οι δικές μας δυνάμεις. (163) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Προπομπό μου δεν έχω κανένα. + +ΧΟΡΟΣ + +Κι' ούτε φίλο. Τους πήρε, ωιμένα, +του πελάγου η δεινή συμφορά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Γ'. + +Το κακό κλάψετέ το κ' εσείς γοερά +κ' εις τα σπίτια σας έτσι γυρίστε. + +ΧΟΡΟΣ + +Κλαίμε με πόνο κ' αναφυλλητό! (164) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου. (165) + +ΧΟΡΟΣ + +Μοναχός του ο θρήνος ξεσπά, βασιλιά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Θρηνείστε για τη δυστυχιά μου. + +ΧΟΡΟΣ + +Ωιμένα κι' ωιμένα βαρειά +είναι τούτη για μας συμφορά, +το αχ το λέμε πονώντας στ' αλήθεια. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Γ'. + +Τα μαλλιά σας τραβάτε για χάρι δική μου. + +ΧΟΡΟΣ + +Χάρι για κακό κακή κακά γεναμένη. (166) + +ΞΕΡΞΗΣ + +Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου. + +ΧΟΡΟΣ + +Οχού, οχού, δυστυχιά, δυστυχιά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Κλάφτε κι' ακόμα πιο γοερά. + +ΧΟΡΟΣ + +Ωιμένα κι' ωιμέ. +Με τα δικά μου βογγητά μαζί +μια μαύρη θα σμίξω αλήθεια πληγή. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Στροφή Δ'. + +Και με Μύσιο θρήνο τα στήθια χτυπάτε. (167) + +ΧΟΡΟΣ + +Κακομοιριά μας, κακομοιριά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Και τα γένια σας τάσπρα τραβάτε για με. + +ΧΟΡΟΣ + +Τα τραβάμε θρηνώντας, τα τραβάμε ωιμέ. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Με άγριο κλάψετε ξεφωνητό. (168) + +ΧΟΡΟΣ + +Θαν το κάνουμ' αλλοί μου κι' αυτό. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αντιστροφή Δ'. + +Και τα ρούχα στους κόρφους σας σχίστε. + +ΧΟΡΟΣ + +Κακομοιριά, κακομοιριά. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Για το στρατόν ακόμα θρηνήστε +της κόμης τραβώντας της τρίχες. + +ΧΟΡΟΣ + +Της τραβάμε θρηνώντας, της τραβάμε ωιμέ + +ΞΕΡΞΗΣ + +Και τα μάτια σας δάκρυα ας έχουν. + +ΧΟΡΟΣ + +Ολονένα τα δάκρυά μας τρέχουν (169). + +ΞΕΡΞΗΣ + +Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου. + +ΧΟΡΟΣ + +Αλλοίμονό μου! κι' αλλοί! + +ΞΕΡΞΗΣ + +Γυρίστε σπίτι σας μ' οδυρμό. (170) + +ΧΟΡΟΣ + +Αλλοίμονο, αλλοί! + +ΞΕΡΞΗΣ + +Αλλοί, στην Περσίδα τη γη. + +ΧΟΡΟΣ + +Ωιμένα στην άμοιρη αυτή. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Οχού μου, σε τούτη τη χώρα. + +ΧΟΡΟΣ + +Οχού, πού εκατάντησε τώρα. + +ΞΕΡΞΗΣ + +Καλοπόδεμοι μυρολογάτε. (171) + +ΧΟΡΟΣ + +υ ― ― υ υ ― + +ΞΕΡΞΗΣ + +Οχού στην Περσίαν, οχού! + +ΧΟΡΟΣ + +Στην κακόμοιρη χώραν οχού! + +ΞΕΡΞΗΣ + +Πόσοι στα τρίσκαρμα πλοία οι νεκροί! (172) + +ΧΟΡΟΣ + +Σε προβοδάμε θρηνώντας αλλοί. (173) + +* * * + +Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, +υπήρξαν ένας σταθμός στα ελληνικά χρονικά. Για πρώτη φορά +προσφερόταν συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία +ελληνική σκέψη (ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και +πολιτικός λόγος) με δημιουργικές μεταφορές της, από τους αρίστους +μεταφραστές του τόπου, στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε +εξελισσόμενο το γλωσσικό της όργανο. Ο Ομηρος, οι Τραγικοί κι ο +Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Πλάτων, ο Ξενοφών, ο +Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο Επίκτητος, ο +Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, στις +κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, +Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, +Καζαντζάκη, Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, Φιλαδελφέως, +Τσοκόπουλου, Σίγουρου, Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά +εκδόσεων βιβλίου τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη +φορά, συστηματικά, στην Ελλάδα. + +&ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΟΝΩ& Το δράμα αυτό αποτελεί υψηλότατον ύμνο των +ελληνικών νικών κατά των Περσών, την εποχή των μηδικών πολέμων. Η +μεγαλοπρεπής αφήγηση της ναυμαχίας στην Σαλαμίνα, κρίνεται σαν +μοναδικό υπόδειγμα επικολυρικής περιγραφής. + + + + +Η «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» +ΑΝΑΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ. + + + +ΑΘΗΝΑΙ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 38 +ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΣΙΜΙΣΚΗ 61 + +ΤΙΜΗ ΤΟΜΟΥ ΔΡΑΧΜΕΣ 10 + +* * * + +1) «Πολυχρύσων». Εις τα βασιλικά παλάτια έκρυβαν οι Πέρσαι τους +θησαυρούς. Ηροδότου 5, 49. πρβλ. Στράβωνος σελ 731. + +2) «Νυός δ' άνδρα βαΰζει» (πρβλ. λατινικόν nurus)= βοά ζητούσα +τον άνδρα. Πρβλ. Αγαμέμνονος στ. 456. + +3) Φανερώνεται το πλήθος και το πυκνόν της παρατάξεως. Ίδε Σχολ. +«τέθριππα και εξάιπα τάγματα» ήτοι δίζυγοι και τρίζυγοι ίλαι. + +4) «Σύρδην» = δίκην κυμάτων Πρβλ. Επτά επί Θήβας 1070. + +5) Τον Ελλήσποντο. + +6) Η δυναστεία του Δαρείου έλεγεν ότι η καταγωγή της ήτον από τον +Περσέα, υιόν της Δανάης, γεννημένον από τον Δία, που διά να +αποκτήση την Δανάην μετεβλήθη εις χρυσήν βροχήν. + +7) Ο Αισχύλος συχνά παρουσιάζει τους Πέρσας να επαινούν τους +Έλληνας. Έτσι εδώ οι τοξόται Πέρσαι, που πολεμούν δηλαδή από +μακράν, επήγαν, λέγει, να πολεμήσουν τους δοξασμένους ως +λογχιστάς Έλληνας, ήτοι άνδρας που πολεμούν με γενναιότητα στήθος +με στήθος. + +7α) «Δολόμητιν δ' απάτην θεού τις ανήρ θνητός αλύξει;» = το +αλύσκειν εις την έννοιαν του διαφεύγω προβλέποντας. + +8) Πολέμους πυργοδαΐκτους = πύργους δαΐζοντας, ήτοι εις πολέμους, +που καταρρίπτουν φρούρια. Σχολ. νεωτ. Πρβλ. και Χοηφόρων στ. 859. + +9) Έμαθαν οι Πέρσαι. = Φανερώνεται έτσι με το «έμαθον» ειρωνεία, +διότι οι Πέρσαι όχι εκ φύσεως αλλ' ανόητα από μάθησιν έγιναν +ναυτικοί. + +10) «Πίσυνοι λεπτοδόμοις πείσμασι» εμπιστευόμενοι εις εξαρτήματα +(πανιά) συγκρατημένα με λεπτά σχοινιά. Ίδε Οδύσ. 10, 96, 127. + +11) «Μελαγχίτων φρην = ψυχή ενδυμένη με μαύρον από πένθος χιτώνα. + +12) «Οά:» Περσικόν επιφώνημα οδυρμού αντίστοιχο με το ιδικό μας +αλλοί και αλλοίμονο. + +13) Στέγος αρχαίον = το μέρος του ανακτόρου που εχρησίμευεν ως +βουλευτήριον Πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 2, 788 «οι δ' αγοράς αγόρευον επί +Πριάμοιο θύρισιν» και 7, 336. Εκεί ήτον ο τάφος του Δαρείου. + +14) Του Περσέως. + +15) Η εξήγησις είναι σύμφωνα με την ερμηνείαν του Weklein. +Παλαιότερη και πλέον αδύνατη ερμηνεία είναι: «θα ειπώ λόγο, που +δεν εγέννησεν ο νους μου, αν και δεν ήμουν χωρίς φόβον». + +16) «Πέπλοισι ησκημένη» πλούσια ντυμένη. Περί της σημασίας του +&ασκείν& πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 10, 438, 23, 743 και Οδύσ. 1, 439. + +17) Η Δωρική εσθής ήτο χιτών μάλλινος, ανοικτός εις τους ώμους +και συνδεόμενος εκεί με περόνην ή με πόρπην. Τον εφόρουν +παλαιότερα όλοι οι Έλληνες. Ηρόδ. 5, 88 «η δε Δωρική εσθής πάσα η +αρχαίη των γυναικών η αυτή ην την νυν Δωρίδα καλέομεν». + +18) «Λέπαδν επ' αυχένων τίθησι». + +19) Ύστερ' από κακόν όνειρον οι Έλληνες εσηκώνοντο και +ερραντίζοντο με νερό. Ίδε Χοηφ. 533 κ. ε. ― Αριστοφάνους Βάτρ. +1340 κ. ε. + +20) «Φοίβου . . . φόβω» παρήχησις όπως εις τας Χοηφόρους, στ. +910. Έμεινε και εις την μετάφρασιν. + +21) «Κίρκον» είδος γερακιού, σήμερα κιρκινέζος ή ξεφτέρι. + +22) «Θεούς δε προστροπαίς ικνουμένη» + +23) «Θυμόμαντις, ων σοι πρευμενώς παρήνεσα». Ίδε Ομήρου Οδύσ. +1200. + +23α) «Έγχη σταδαία και φεράσπιδες σαγαί». + +24) «Εν Θορικώ γαρ εστί μέταλλα και εν Λαυρείω». (Σχολ). Πρβ. +Θουκ. 2,55. + +25) «Πολεμίους επήλυδας». + +26) «Κιόντων τοις τεκούσι». Ως εις Ευριπίδου Άλκηστη στ. 167. + +27) «Πάντα ναμερτή λόγον». + +28) Είδος κομμού, μυρολογιού. + +29) Αι λυρικαί θρηνωδίαι του χορού έρχονται σαν αντιφωνίαι εις τα +λόγια του αγγέλου. + +30) «Η μακροβίοτος όδε γέ τις αιών εφάνθη γεραιοίς». Πρβ. στίχ. +713. + +31) «Οτοτοτοΐ». + +32) «Φέρεσθαι πλαγκτοίς εν σπιλάδεσσιν». Πρβ. Προμ. 482. + +33) Ίυξε = Κραύγαζε Πρβ. Ικέτιδας στ. 884. + +34) «Στυγναί γ' Αθάναι δαΐοις». + +35) Ομοίως εις Προμ. στίχ 452. + +36) Πρβ. Σοφ. Φιλ. 1316. + +37) «Των αρχελείων» = αρχόντων λαών. + +38) «Στυφλούς παρ' ακτάς θείνεται Σιληνιών». Αι Σιληνίαι ήσαν +ακταί της Σαλαμίνος. + +39) Νήσοι του Αίαντος = η Σαλαμίς. + +40) «Λιγέα κωκύματα». + +41) «Δεκάς δ' ην τώνδε χωρίς έκκριτος». Δηλαδή δέκα ήσαν πλοία +χωριστά (εις αναπλήρωσιν εκείνων που θα επάθαιναν εις την μάχην). + +42) «Ώδ' έχει λόγος». Όπως εις Επτά επί Θ. στ.211 και Χοηφ. στ. +519 = αυτή είναι η αριθμητική σχέσις. + +43) «Τάλαντα βρίσας ουκ ισορρόπω τύχη». + +44) «Δρασμώ κρυφαίω βίοτον εκσωσαίατο». Πρβ. διήγησιν Ηροδότου 8, +75. + +45) «Κνέφας δε τέμενος αιθέρος λάβη». Πρβ. Ομ. Οδ. 9, 168. + +46) «Αλιρρόθους ». + +47) «Ευήρετμον». + +48) Κώπης άναξ». + +49) «Λευκόπωλος». + +50) «Παιάν' εφύμνουν σεμνόν». + +51) «Έπαισαν άλμην βρύχιον εκ κελεύσματος». Πρβ. Ευριπ. Ιφ. στ. +1387. ― Ομήρ. Ιλιά. 16, 264. + +52) «Θεών έδη» = τόποι, ιερά θεών με αγάλματα και ναούς. Πρβ. +Πλατ. Τίμ. Νόμ. + +53)«Περσίδος γλώσσης ρόθος υπηντίαζε». Πρβ. 836. + +54) «Καποδραύει Φοινίσσης νεώς κόρυμβ'». Κόρυμβα = Τακροστόλια +της πλώρης, οι φ ι γ ο ύ ρ ε ς. + +55) «Επ' άλλην δ' άλλος ηύθυνε δόρυ». Δόρυ, δηλ νήιον. Σχολ. «Την +ναυν είρηκεν». + +56) «Ουκ αφρασμόνως κύκλω πέριξ έθεινον» Πρβ. 563. + +57) Πρβ. Ηροδ. 8, 12. «Οι δε νεκροί (εν Αρτεμισίω) και τα ναυάγια +εξεφορέοντο ες τας Αφέτας και περί τε τας πρώρας των νεών +ειλέοντο και ετάρασσον τους ταρσούς των κωπέων». + +58) «Ή τιν' ιχθύων βόλον». + +59) Έως κελαινής νυκτός όμμ' αφείλετο» κατά αντίφρασιν και κατά +το λεγόμενον οξύμωρον σχήμα. + +60) «Πέλαγος έρρωγεν μέγα». Ο παρακείμενος έρρωγα (του ρήγνυμι) +ευρίσκεται πάντα αμεταβάτως. Πρβ. και το σημερινόν «κακά +εξέσπασαν στο κεφάλι μου». + +61) Αξιοσημείωτη εις το κείμενον η συχνή επανάληψις των λέξεων +«συμφορά . . κακά» επίτηδες και ψυχολογικά διά την φανέρωσιν της +ψυχικής ταραχής. + +62) Κατά τον Στράβωνα ήτον η Ψυττάλεια νησί έρημο και πολύπετρο. + +63) «Εμβατεύει ποντίας άλμης έπι». Ο Wecklein αποδίδει το +«παντίας άλμης έπι» εις την νήσον, ήτοι νησί επάνω στα θαλάσσια +κύματα, όχι ορθώς. + +64) «Κακώς το μέλλον ιστορών». + +65) «Εκ χερών πέτρησιν ηράσσοντο», υπονοείται το Πέρσαι. + +66) Πρβ. Ηροδότου 8, 90. «Ξέρξης . . . κατηγμένος υπό τω όρεϊ τω +αντίον Σαλαμίνος, το καλέεται Αιγάλεως». + +67) Η λέξις δαίμων του κειμένου ελέγετο γενικώς φανερώνουσα την +θεότητα από την οποίαν έρχεται η καλή ή κακή τύχη των ανθρώπων, +συνήθως όμως ελέγετο επί κακού. Με μικράν μετατόπισιν εννοίας η +λέξις υπάρχει και εις την σημερινήν γλώσσαν. + +68) «Οίσθα σημήναι τορώς » + +69) «Κατ' ούρον». Η φράσις εις το αρχαίον ειρωνική, αντίστοιχη με +το σημερινόν «τα πρύμισαν». + +70) «Υπεσπανισμένους βοράς». + +71) «Βόλβης θ' έλειον δόνακα». + +72) «Ηυτύχει δέ τοι όστις τάχιστα πνεύμ' απέρρηξε βίου». + +73) «Ω δυσπόνητε δαίμον». + +74) «Λαβούσα πέλανον εξ οίκων εμών». Τον πέλανον ή πελανόν εξηγεί +ο Σχολ. «πεπεμμένον πλακούντα». Πρβ. Διονυσ. Αλικ. 2.74: «θύουσι +πελάνους δημητρίους». + +75) Οι νεώτεροι σχολιασταί συμφωνούν ότι οι στίχοι αυτοί είναι +μετατοπισμένοι. + +76) Μεγαλαύχων και πολυάνδρων», η μετάφρασις αναγκαστικά έγινε με +πλατειασμόν. + +77) «Αμαλαίς χερσί». + +78) «Λέκτρων τ' ευνάς αβροχίτωνας». + +79) «Χλιδανής ήβης τέρψιν». + +80) «Καγώ δε μόρον των οιχομένων αίρω δοκίμως πολυπενθή». + +81) «Ξέρξης μεν ήγαγεν, ποποί, Ξέρξης δ' απώλεσεν τοτοί, Ξέρξης +δε πάντ' επέσπε»· έγινεν έτσι ο θρήνος με κάποιον ήχον +βαρβαρικόν. Εις την μετάφρασιν έγινε προσπάθεια μιμήσεως του +κειμένου με την χρησιμοποίησιν επιφωνημάτων όχι συνήθων και με +την επανάληψιν της ονομαστικής Ξέρξης, όπως εις το πρωτότυπον. + +82) «Ομόπτεροι, κυανώπιδες». Η διόρθωσις εις «λινόπτεροι» σύμφωνα +με το του Προμ. 484 «λινόπτερα . . . ναυτίλων οχήματα» είναι +φανερά άτοπος. + +83) «Τοι δ' άρα πρωτομόροιο, φευ, ληφθέντες προς ανάγκαν, ηέ, +ακτάς αμφί Κυχρείας, οά, [στέμβονται].» Εις την μετάφρασιν η +περίοδος αναγκαστικώς απεδόθη ανεστραμμένη. + +84) «Γναπτόμενοι δ' Αλοσύδνας» + +85) «Προς αναύδων παίδων τας αμιάντου». + +86) «Το παν απύουσιν άλγος». + +87) «Ουκέτι περσονομούνται». + +88) «Ουδ' έτι γλώσσα βροτοίσιν εν φυλακαίς». + +89) «Ελεύθερα βάζειν» ελευθεροστομείν. Πρβ. Πρμ. 193. + +90) «Εν όμμασιν τ' ανταία φαίνεται θεών, βοά δ' εν ωσί κέλαδος ου +παιώνιος». + +91) «Βοός τ' αφ' αγνής λευκόν εύποτον γάλα». + +92) «Ακήρατον τε μητρός αγρίας από ποιόν» Σχολ. «αγρίας . . . της +εν τω αγρώ ούσης» + +93) «Τον τε δαίμονα Δαρείον αγκαλείσθαι». + +94) «Πρέσβος Πέρσας». + +95) «Φθιμένων πομπούς» + +96) «Εύφρονας είναι κατά γαίας». + +97) «Πέμψατ' ένερθεν ψυχήν ες φως» υπονοείται εύκολα «την +Δαρείου» + +98) «Ει γαρ τι κακών άκος οίδε πλέον». ― Το κείμενον φαίνεται +ταραγμένον. Ο Wecklein προτείνει την γραφήν: «ει γαρ τι κακών των +δ' έστιν άκος μόνος αν θνητών άρος είποι» ήτοι εάν τι πλέον +φάρμακον γνωρίζει ο Δαρείος μόνος αυτός 'μπορεί να 'πή τέλος και +σταμάτημα των κακών. + +99) Η φράσις ηχητική εις το κείμενον με τας λέξεις β ά ρ β α ρ α, +β ά γ μ α τ α, β ο ά σ ω. Εις την μετάφρασιν έγινε προσπάθεια +αποδόσεως με το β α ρ β α ρ ι κ ά, β ο υ ύ ζ ω βογγητά. + +100) «Περσών Σουσιγενή θεόν». + +101) «Πέμπετε δ' άνω τον οίον ούπω Περσίς αι εκάλυψεν». + +102) «Φίλα γαρ κέκευθεν ήθη» υπονοείται ενεργητικώς ο όχθος· όπως +εις τας Χοηφόρ. 683, και εις Σοφοκ. Ηλέκτραν 1120. + +103) «Αϊδωνεύς δ' αναπομπός ανείης, Αϊδωνεύς»· η επιτατική +επανάληψις απεδόθη διά του ε σ ύ. + +104) «Θεομήστωρ δ' εκεκλήσκετο Πέρσαις, θεομήστωρ δ' έσκεν». + +105) Επίκλησις προς τον Δαρείον να φανερωθή. Βαλήν εσήμαινε +βασιλεύς εις την Φρυγικήν γλώσσαν. Σελ 32. Εμπειρ. σελ 672, 26. +Εις τον Σοφοκλή λέγονται οι ποιμένες. Πρβλ. απόσπασμα 444. ― Η +λέξις σώζεται εις την Τουρκικήν γλώσσαν. + +106) «Κροκόβαπτον ποδός εύμαριν αείρων». + +107) «Τι τάδε δυνάτα, δυνάτα δίδυμα διαγόεν αμάρτια» κ.τ.λ ― +Δυνατά = δυνάστα· ανάλογων είναι το αφέντης εκ του αυθέντης. + +108) «Άναες, άναες» επαναλαμβάνεται η λέξις θρηνητικώς. + +109) Είδωλον = φάσμα. + +110) «Χαράσσεται πέδον». Ο Weklein ερμηνεύει το χαράσσεται ως +κείμενον αντί του νύσσεται, παραβάλων προς το του Ησιόδ. Ασπ. 62 +και λαμβάνων υπ' όψιν του τον κτύπον των ποδών κατά την όρχησιν +του Χορού. ― Το «σέρνεται χάμω» εν τούτοις φαίνεται συμφωνότερον +με τας λέξεις του κειμένου, με την απ' ευθείας αίσθησιν της +ελληνικής γλώσσης και των ελληνικών εθίμων. + +111) «Σέβομαι δ' αντία λέξαι σέθεν αρχαίω περί τάρβει». + +112) «Δίεμαι μεν χαρίσασθαι». Κατά τον ν. Σχολ. = το σον θέλημα +τελέσαι. + +113) «Ο μάσσων βίος ην ταθή πρόσω». Πρβλ. Προμηθ. 553 και Αγαμέμ. +1361. + +114) «Πάντα γαρ, Δαρεί', ακούση μύθον εν βραχεί λόγω». Πρβλ. +Προμηθ. 521. + +115) «Θούριος Ξέρξης κενώσας πάσαν ηπείρου πλάκα». Ν. Σχολ. +«περιφραστικώς δε την γην των Περσών φησι πάσαν». Πρβλ. Ευμενίδ. +295· Σοφ. Οιδ. Τύρ. 1102, Φιλ 1430. + +116) «Διπλούν μέτωπον ην δυοίν στρατευμάτοιν», υπονοείται ο +Ξέρξης. + +117) «. . . τις δαιμόνων ξυνήψατο». Η επαμφοτερίζουσα τότε έννοια +της λέξεως δαίμων είναι εδώ εις κακήν σημασίαν, καθώς τώρα. + +118) «Κατέφθαρται δορί». + +119) «Άσμενον μολείν γέφυραν γαιν δυοίν ζευκτηρίαν». Ο Αισχύλος +λησμονεί ότι ο άγγελος δεν είχεν ειπεί και τούτο. + +120) Υπήρχε χρησμός αποτρέπων την εκστρατείαν εις Ελλάδα, που τον +αναφέρει ο Ηρόδ. 9, 42. + +121) «Πώς τάδ' ου νόσος φρενών είχε παιδ' εμόν;» + +122) «Τον δ' ανανδρίας ύπο ένδον αιχμάζειν». Πρβλ. Ευμεν. 868. + +123) «Ταγείν, έχοντα σκήπτρον ευθυντήριον». + +124) Το χειρόγραψον των Μεδίκων έχει Μάρδος. Ο Ηρόδοτος λέγει τον +άρπαγα εκείνον του περσικού θρόνου Σμέρδιν 3, 61· ήτο δε αυτός ο +εκ Μηδίας μάγος Γαουμάτα, αναφανείς ως αδελφός τάχα του +φονευθέντος Καμβύσου (Ιουστ. 1, 9). + +125) Τα της συνωμοσίας των επτά ευγενών αναφέρει ο Ηρόδ. 3, 70. + +126) Υπαινίσσεται ο Αισχύλος το τέχνασμα του χρεμετισμού του +ίππου, το οποίον είχε μεταχειρισθή ο Δαρείος, διά να εκλεγή αυτός +βασιλεύς. + +127) «Αλλ' ευσταλή τοι λεκτόν αρούμεν στόλον», Ώστε δηλαδή +ολιγώτερος όντας δεν θα κινδυνεύση από πείναν. ― Ψυχολογικά έτσι +παρουσιάζονται οι νικημένοι σχεδιάζοντες κ' ελπίζοντες διά το +μέλλον. + +128) «Ει τι πιστεύσαι θεών χρη θεσφάτοισιν, ες τα νυν πεπραγμένα +βλέψαντα». + +129) «Τόσος γαρ έσται πέλανος αιματοσφαγής» = πέλανος (ζύμη) από +σφραγής αίματος. + +130) «Ύβρις γαρ εξανθούσ' εκάρπωσε στάχυν άτης όθεν πάγκλαυτον +εξαμά θέρος». Είναι έν από τα θαυμασιώτερα λυρικά γνωμικά της +τραγικής ποιήσεως. + +131) «Έπεστιν εύθυνος, βαρύς». + +132) «Κόσμον όστις ευπρεπής λαβούσ' υπαντίαζε παιδί». + +133) «Λακίδες . . . . στημορραγούσι . . . . εσθημάτων». Ν. Σχολ. +«Υπό της θλίψεως διέρρηξε τα ιμάτια αυτού ο Ξέρξης». + +134) «Ω πόποι, ή μεγάλας, αγαθάς τε πολισσονόμου βιοτάς +επεκύρσαμεν». + +135) «Πολίσματα πύργινα πάντ' επέρθομεν». + +136) «. . . εκ πολέμων απόνους, απαθείς . . . » + +137) Ο ποταμός Άλυς ήτο πολύ γνωστός εις τους Έλληνας εκ του +χρησμού του Κροίσου: «Κροίσος Άλυν διαβάς μεγάλην αρχήν +διαλύσει». + +138) «Και νηριτοτρόφους εκράτυνε μετάκτους». Νηριτοτρόφοι = αι +τρέφουσαι θαλάσσια όστρακα. Αθην. 3. 86 Β «Αισχύλος δ' εν Πέρσαις +τας αναριτας (θολασσίους κοχλίας) τρεφούσας νηριτοτρόφους +είρηκεν». + +139) Πρβλ. Ηροδ. 3, 19: «δόντες και Κύπριοι σφέας αυτούς Πέρσησι +εστρατεύοντο επ' Αίγυπτον». + +140) «Τας νυν ματρόπολις τώνδ' αιτία στεναγμών». Ο Σχολ. εξηγεί +«άποικοι γαρ εισιν οι εν Κύπρω Σαλαμίνιοι των εν τη Αττική». + +141) «Ακάματον δε παρήν σθένος ανδρών τευχηστήρων» κλπ. + +142) «Πλαγαίσι ποντίαισιν». + +143) Έ ξ ο δ ο ς. Διαιρείται δε η έ ξ ο δ ο ς εις τρία μέρη. Το +πρώτον (στιχ. κειμ. 911 ― 92) είναι ο χαιρετισμός του Ξέρξου και +των γερόντων. Ο βασιλεύς πρωτοφαίνεται επάνω εις άρμα και +κατεβαίνοντας έπειτα προχωρεί με κλονούμενον βήμα. Σταματά δε +αντιμέτωπος του χορού στιχ. κειμ. 934 . + +144) «Τήνδ' ηλικίαν επιδόντα . . . » + +145) Δεύτερον μέρος της Ε ξ ό δ ο υ, το οποίον εις το κείμενον +έχει προοίμιον θρηνητικούς αναπαίστους. Ο θρήνος αυτός ξεχωρίζει +από τα άλλα χορικά, γραμμένος εντονώτερα εις την Δωρικήν +διάλεκτον. Εις την μετάφρασιν έγινε προσπάθεια να αποδοθή ο διά +του &α& δωρικός πλατειασμός. + +146) «Άιδου σάκτορι Περσάν». Ήτοι τον Άδην εσαμάρωσε κ' εφόρτωσε +με Πέρσας. Σάκτωρ (σάττω, σάγμα = σαμαρωτής, φορτωτής). + +147) «Αδοβάται» ως αδοφοίται, ελειοβάται, σημαίνει δε +οδοιπορούντες προς τον Άδην. + +148) Σχολ. «Μαρυανδυνοί ακμή θέρους . . . . εθρήνουν . . . Τον δε +Μαρυανδυνόν αυξήσαι μάλιστα την θρηνητικήν αυλωδίαν». + +149) «Ίετ' αιανή πάνδυρτον δύσβροον αυδάν». + +150) «Ιάων γαρ απηύρα. Ιάων ναύφρακτος Άρης ετεραλκής». + +151) «Λίλαιος ευπάτωρ». + +152) «Εή εή, τλάμονες ασπαίρουσι χέρσω». + +153) «Των σον πιστόν πάντ' οφθαλμόν μυρία μυρία πεμπαστάν +Βατανώχου παιδ' άλπνιστον». Οφθαλμός εσήμαινεν υπάλληλος επόπτης. +Σχολ. «σημείωσαι ότι βασιλέως οφθαλμός αριθμεί στρατιάς». + +154) «Ίυγγά μοι δήτ' εσθλών ετάρων υπορίνεις». Καθώς εις Πινδ. +Νεμ. 4, 35 «ίυγγι δ' έλκομαι ήτορ» και Σοφοκλ. Αποσπ. 433 κ.τ.λ +Ίυγξ δε κυρίως είναι πουλί, που έλαβε το όνομα από τα συχνά +στριφογυρίσματα που κάνει του λαιμού. Επίστευαν οι αρχαίοι, εξ +αιτίας αυτών των κινήσεων, ότι ήτο πουλί μαγικόν και ότι +δενόμενον εις κύκλον ή τροχόν εκινείτο εκεί, ενεργούσε δε η +κίνησίς του ερωτικάς και άλλας γοητείας. Ίδε και Πινδ. Πυθ. 4.513 +κ. ε. ― Ανάλογον διά κάποιες μαγείες πουλί έχει η λαϊκή παράδοσις +το κ α κ ο π ο ύ λ ι. + +155) «Ουκ αμφί σκηναίς τροχηλάτοισιν όπισθεν επομέναις» + +156) Το τρίτον μέρος της Ε ξ ό δ ο υ, ο κομμός (ή ιάλεμος ίδε +στιχ. κ. 128). Ο Τζέτζης π. τραγ. 66 «κομμός δε θρήνου +πενθικώτερον πλέον ο θρήνος δ' εστίν ηρεμέστερον μέλος». Έκαμνε +δε ο κομμός μεγαλυτέραν αίσθησιν διά της μουσικής συνθέσεώς του. + +157) «Πεπλήγμεθ'· εύδηλα γαρ». + +158) «Οράς το λοιπόν τόδε τας εμάς στολάς». ― Σχολ. «Λείψανον της +όλης στρατιάς». Κακώς ερμήνευσαν μερικοί το σ τ ο λ ά ς ως το +ξεσχισμένον ένδυμα, διότι ο Ξέρξης, ως ανεφέρθη (στιχ. 85), είχεν +αλλάξει στολήν κατά φροντίδα της μητέρας του και κατά την +συνηθισμένην άλλως ευκοσμίαν και μεγαλοπρέπειαν εις τας αρχαίας +τραγωδίας. + +159) «Τάνδε τ' οϊστοδέγμονα». + +160) «Ιάων λαός ου φυγαίχμας». + +161) «Και πλέον ή παπαί μεν ουν». + +162) «Δίδυμα γαρ έστι και τριπλά». Πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 1, 128. + +163) «Και σθένος γ' εκολούθη». Πρβλ. Ηροδ. 7,10. «Φιλέει γαρ ο +θεός τα υπερέχοντα πάντα κολούειν». + +164) «Διαίνομαι γοέδνος ων». + +165) «Βόα νυν αντιδουπά μοι». Διά ν' αποδοθή εις την μετάφρασιν +το βαρύ και βαρβαρικόν του ήχου, ετέθη η όχι συνήθης λέξις +«χουγιάξτε». Ανάλογοι προσπάθειαι έχουν γίνει εις όλον τον +κομμόν, διά να είναι η μετάφρασις αντίλαλος κάπως της θαυμαστά +ηχητικής φράσεως του Αισχύλου. + +166) «Δόσιν κακάν κακών κακοίς». Διά την παρήχησιν πρβλ. Χοηφόρ. +403. + +167) Γνωστόν εις τους αρχαίους ασιατικόν μυρολόγι. Σχολ. «Οι γαρ +Μυσοί και οι Φρύγες εισί μάλιστα θρηνητικοί». + +168) «Διαίνου δ' όσσε». + +169) «Τέγγομαι τοι». + +170) «Αιακτός ες δόμους κίε». ― Αιακτός εις ενεργητ. σημασίαν, ο +οδυρόμενος». + +171) «Γοάσθ' αβροβάται». Γίνεται υπαινιγμός του καλού των Περσών +ποδεμού. Πρβλ. 42. + +172) «Ιή ιή, τρισκάλμοισι βάρισι φθιτοί». Πρβλ. 681 και 556. + +173) Οι τελευταίοι στίχοι του κειμένου, αποτελούντες μικρούς +θρηνητικούς αναπαίστους, διεσώθησαν φθαρμένοι. Διά την μετάφρασιν +ελήφθη υπ' όψιν η κριτική αποκατάστασις του Wecklein. + + + + + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of The Persians, by Aeschylous + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK THE PERSIANS *** + +***** This file should be named 39409-0.txt or 39409-0.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/9/4/0/39409/ + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. diff --git a/39409-0.zip b/39409-0.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..e1ce90f --- /dev/null +++ b/39409-0.zip diff --git a/39409-h.zip b/39409-h.zip Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..fb0b788 --- /dev/null +++ b/39409-h.zip diff --git a/39409-h/39409-h.htm b/39409-h/39409-h.htm new file mode 100644 index 0000000..23eb0b3 --- /dev/null +++ b/39409-h/39409-h.htm @@ -0,0 +1,3567 @@ +<?xml version="1.0"?> +<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> +<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> +<head> +<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8" /> +<meta name="keywords" + content="Αισχύλος, Πέρσαι, Πέρσες, Τραγωδία, Αρχαίο Δράμα, Ιωάννης Ζερβός" /> +<title>Πέρσαι</title> +<style type="text/css"> + +body { +font-family: verdana, geneva, arial, helvetica, sans-serif; +line-height: 20px; +margin-left: 30px; +} +</style> +</head> + +<body> + + +<pre> + +The Project Gutenberg EBook of The Persians, by Aeschylous + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + + +Title: The Persians + +Author: Aeschylous + +Translator: Zervos Ioannis + +Release Date: April 9, 2012 [EBook #39409] + +Language: Greek + +Character set encoding: UTF-8 + +*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK THE PERSIANS *** + + + + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + + + + + +</pre> + +<p style='font-size: small;'>Note: The tonic system has been changed from polytonic to +monotonic. The spelling of the book has not been changed +otherwise.<br /> + +Σημείωση: Το τονικό σύστημα έχει αλλάξει από πολυτονικό σε +μονοτονικό. Η ορθογραφία του βιβλίου κατά τα άλλα παραμένει ως +έχει.</p> + +<p style='text-align:center;'><br /><img src ="images/cover.jpg" width="428" height="617" +alt="Εξώφυλλο" border="2" /><br /></p> +<p style="text-align: center; margin-top: 3em"><u>ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ</u></p> + +<h1 style="text-align: center; margin-top: 5em">ΑΙΣΧΥΛΟΣ</h1> + +<h2 style="text-align: center; margin-top: 4em"> +Π Ε Ρ Σ Α I</h2> + +<h4 style="text-align: center; margin-top: 4em"> +ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ</h4> +<h3 style="text-align: center; margin-top: 2em"> +ΙΩΑΝΝΟΥ ΖΕΡΒΟΥ</h3> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 7em">ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΕΞΗ</h3> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 5em"> +ΕΙΣΗΓΗΣΙΣ</h3> + +<p> +<br /> +<b>Ο ποιητής της Τραγωδίας.</b> </p> + +<p> +<br /> +Ο Αισχύλος, ο μέγιστος τραγικός εγεννήθηκεν εις την Ελευσίνα το 525 +π. χ. από αρχοντικόν αρχαιότατον γένος. Είχεν ανατροφήν και μόρφωσιν +επιμελημένην, ώστε η ποιητική του μεγαλοφυία επρόφθασεν ενωρίς να +φανερωθή και ήτον είκοσι πέντε χρόνων ότε συναγωνίσθη με τους +ονομαστούς δραματοποιούς Πρατίναν και Χοιρίλον, χωρίς όμως να νικήση.</p> + +<p>Άνδρα τον ευρήκαν οι Μηδικοί πόλεμοι ― πολεμιστήν ηρωικόν εις τον +Μαραθώνα, όπου πολλά τ ρ ω θ ε ί ς α π ε κ ο μ ί σ θ η δ ι ά φ ο ρ +ε ί ο υ, και εις τους άλλους έπειτα δοξασμένους εναντίον των Περσών +αγώνας. Όμοια το καλόν γένος του έβγαλε γενναίους τους αδελφούς του +τον Κυνέγειρον που έπεσε μοναδικά αγωνιζόμενος εις τον Μαραθώνα και +τον Αμεινίαν που αρίστευσεν ως Τριήραρχος εις την Σαλαμίνα.</p> + +<p>Η Τραγωδία προ του Αισχύλου ευρίσκετο εις την αρχήν της. Αι +παραστάσεις απετελούντο από θρησκευτικούς ύμνους και πρώτος τότε ο +Θέσπις έβαλεν ένα πρόσωπον να ομιλή εις τας διακοπάς των ύμνων. Ο +Αισχύλος ελαττώνοντας τα χορικά έβαλε και δεύτερον πρόσωπον, έτσι δε +εμορφώθη ο διάλογος, με τον οποίον εγίνετο η αφήγησις της υποθέσεως. +Συνάμα, όπως αναφέρουν υστερώτεραι πληροφορίαι, ο Αισχύλος επενόησε +πλούσια σκηνικά παρουσιάζοντας ζωγραφίας, μηχανάς, βωμούς, τάφους, +σάλπιγγας, φαντάσματα και Εριννύας, ευρήκε δε διά τους ηθοποιούς τον +κ ό θ ο ρ ν ο ν, τας χ ε ι ρ ί δ α ς και τα π ρ ο σ ω π ε ί α ― +τρόπον δηλαδή ενδυμασίας που να παρουσιάζη τους ηθοποιούς +μεγαλοπρεπεστέρους· γενικώς και εις κάθε τραγωδίαν συμφωνοτέρους με +την υπόθεσιν. Τέλος τα πρόσωπα του χορού από 50 τα περιώρισεν εις 13. +Ώστε εμόρφωσε την Ελληνικήν τραγωδίαν όπως αυτή έμεινεν έκτοτε.</p> + +<p>Σύμφωνα με την τότε συνήθειαν ο Αισχύλος εις κάθε δραματικόν αγώνα, +εις τον οποίον μετείχε, εδίδασκε τρεις τραγωδίας και έν δράμα +σατυρικόν. Αι τρεις τραγωδίαι του ήσαν πάντοτε η αφήγησις ενός μόνου +μύθου και δι' αυτό από τους γραμματικούς λέγονται τριλογίαι. Έγραψεν +90 τραγωδίας, ως αναφέρουν, εις δε τους δραματικούς αγώνας 13 φοράς +ανεκηρύχθη νικητής.</p> + +<p>Όμως εκαυχάτο περισσότερον διά τον ηρωισμόν του εις τον πόλεμον παρά +διά την υπέροχον ποιητικήν αξίαν του, όπως φανερώνει και το επίγραμμα +του τάφου του, που λέγεται ότι το έγραψεν ο ίδιος:</p> + +<p> Αισχύλου Ευφορίωνος Αθηναίον τόδε κεύθει <br /> + μνήμα καταφθίμενον πυροφόροιο Γέλας <br /> + αλκήν δ' ευδόκιμον Μαραθώνιον άλσος αν είποι <br /> + και βαθυχαιτήεις Μήδος επιστάμενος.</p> + +<p>Και εις αυτόν όπως εις όλους τους αληθινά υπερόχους η ενέργεια και η +τόλμη ― ήτοι ο δυνατός χαρακτήρ ― υπήρξαν διά την ατομικήν του +υπόστασιν πλέον αισθητά παρ' ό,τι η σκέψις, η οποία όμως μόνον όταν +υπάρχη δυνατός χαρακτήρ φανερώνεται αληθινά ισχυρά, υψηλή, ωραία και +ευγενική ― ζωντανευμένη από της φύσεως την αλήθειαν.</p> + +<p> +<br /><b> +Η υπόθεσις της τραγωδίας.</b></p> + +<p> +<br /> +Αντίθετα προς τας άλλας τραγωδίας βασισμένας εις μύθον, οι «Πέρσαι» +έχουν υπόθεσιν πραγματικήν και σύγχρονον, αποτελούν δε ύμνον της +νίκης των Ελλήνων εναντίον των Περσών.</p> + +<p>1. Εις την αρχήν χορός επισήμων γερόντων Περσών εξιστορεί το πλήθος +του στρατού του Ξέρξου, την ερήμωσιν των Ασιατικών χωρών και τον +φόβον αυτού μη καταστραφή ο στρατός.</p> + +<p>2. Έπειτα προσφωνεί την Άτοσσαν, μητέρα του Ξέρξου, που τρομαγμένη +από όνειρόν της προφητικόν διηγείται αυτό εις τους γέροντας ζητούσα +τας συμβουλάς των. Ενώ ο Χορός της λέγει να δεηθή εις τους θεούς δια +ν' αποτρέψουν το κακόν έρχεται αγγελιοφόρος, που οδυρόμενος διηγείται +την καταστροφήν του στρατού. Η είδησις ότι εσώθη ο Ξέρξης κάμνει την +μητέρα του ν' ακούση ησυχώτερα τας λεπτομερείας του ολέθρου εις την +Σαλαμίνα. Όταν δε η Άτοσσα αποσύρεται διά να δεηθή εις τους θεούς, ο +χορός θρηνεί και φανερώνει φόβον μήπως επαναστατήσουν οι λαοί της +Ασίας.</p> + +<p>3. Επιστρέφοντας η Άτοσσα με τα χρειαστά προς θυσίαν προσφέρει χοάς +εις τον τάφον του Δαρείου, ενώ ο Χορός εγκωμιάζει τον νεκρόν +παρακαλώντας αυτόν να φανή δια να συμβουλεύση και βοηθήση τους Πέρσας.</p> + +<p>4. Το φάσμα του Δαρείου εμφανίζεται και ακούοντας την καταστροφήν +εξηγεί ότι οι θεοί ετιμώρησαν την αλαζονείαν του Ξέρξου, προλέγει ότι +διά την ασέβειαν και οι λοιποί, όσοι ευρίσκονται εις την Ελλάδα, +Πέρσαι θα καταστραφούν και συμβουλεύει να μη γίνη πλέον πόλεμος +εναντίον των Ελλήνων. Ο Χορός ύστερα εξυμνεί τας παλαιάς νίκας του +Δαρείου εις την Ασίαν.</p> + +<p>5. Τέλος έρχεται ο Ξέρξης με σχισμένην την βασιλικήν πορφύραν, +άοπλος και μόνος. Αναγνωρίζει τα σφάλματά του, και οδύρεται μαζί με +τον Χορόν των γερόντων, οι όποιοι με το άσμα και με τον χορόν +παριστάνουν εκφραστικά την αθλιότητα του βασιλέως.</p> + +<p> +<br /><b> +Τα πρόσωπα της τραγωδίας.</b></p> + +<p> +<br /> +ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ<br /> +<i>ΑΤΟΣΣΑ</i><br /> +<i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i><br /> +ΕΙΔΩΛΟΝ [φάσμα) + ΤΟΥ ΔΑΡΕΙΟΥ<br /> +ΞΕΡΞΗΣ</p> + +<p> +<br /> +Η σκηνή εις τα Σούσα, μέσα εις τον περίβολον του ανακτόρου και +κοντά εις τον τάφον του Δαρείου.</p> +<p style='text-align:right;'>Ι. Ζερβός.</p> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 5em"> +ΑΙΣΧΥΛΟΥ<br /> +ΠΕΡΣΑΙ</h3> + +<p> +<br /> +ΧΟΡΟΣ</p> + +<p>Από τους Πέρσας, που έφυγαν για τη χώρα<br /> +της Ελλάδος, λεγόμαστε οι πλέον πιστοί<br /> +και φύλακες μείναμε στα πλούσια παλάτια τώρα<br /> +εκεί που κρύβονται πολλοί θησαυροί. +(<sup><a href='#fn1' id='ref1'>1</a></sup>) +<br /> +Εμάς σαν γεροντότερους έχει τάξει<br /> +ο βασιληάς ο Ξέρξης, του Δαρείου ο γυιός,<br /> +να επιβλέπουμε της χώρας την τάξι.<br /> +Όμως στην ψυχή μας τώρα ο γυρισμός<br /> +του αμέτρητου στρατού του βασιλέα<br /> +κάποιαν ανησυχία γεννάει βαθειά.<br /> +Γιατί της Ασίας όλ' η δύναμι η ακμαία<br /> +είναι φευγάτη και απόμεινε κάθε νειά<br /> +τον άνδρα της να αποζητάη στο σπίτι, +(<sup><a href='#fn2' id='ref2'>2</a></sup>) +<br /> +κι' ουδέ μας ήρθεν άγγελος κανείς εδώ<br /> +πεζός ή ιππέας στων Περσών την πόλι,<br /> +από εκείνους που εδώ και τόσον καιρό<br /> +ξεκινώντας απ' τα Σούσα εφύγαν<br /> +κι' απ' τα Εκβάτανα κι' απ' το Κίσσιο το παληό<br /> +κι' άλλοι μ' αλόγατα κι' άλλοι με πλοία επήγαν<br /> +κι' άλλοι πεζοί, κάνοντας στρατό πυκνό.<br /> +Σαν ο Αμίστρης με το Μεγαβάτη και τον Αρταφέρνη <br /> +και ο Αστάσπης, οπού είναι των Περσών αρχηγοί <br /> +κι' οπού καθένας πάνω του εξουσία φέρνει,<br /> +κι' όλοι τους είναι υπήκοοι του βασιλέα πιστοί<br /> +και που στρατό πολύ οδηγώντας ξεκινήσαν,<br /> +ιππείς ικανοί και του τόξου σκοπευταί<br /> +που τρομεροί και εις την όψι τους ήσαν<br /> +κ' εις τον πόλεμον άφοβοι με πείσμα μαχηταί.<br /> +Καθώς κι' ο Αρτεμβάρης, που αναγαλλιάζει<br /> +γι' άλογα η ψυχή του κι' ο λαμπρός σκοπευτής<br /> +ο Ιμαίος κι' ο Σωσθάνης, 'πού δαμάζει<br /> +τ' άλογα, ο ξακουστός ιππευτής.<br /> +κι' ο Μασίστρης κι' ο Φαρανδάκης και άλλοι,<br /> +που ο μέγας Νείλος ο πολυτρόφος έστειλ' εδώ,<br /> +ύ Σουσισκάνης, ο Πηγασταγών απ' την Αίγυπτο τη μεγάλη <br /> +κι' ο πολύς ο Αρσάμης, που διαφεντεύει το ναό<br /> +της ιερής Μέμφιδος, κι' ο Αριόμαρδος, που ορίζει<br /> +της πανάρχαιες Θήβες κι' αυτοί που κατοικούν<br /> +εκεί που της χώρες το νερό της πλημμυρίζει ― <br /> +όλοι τους ναύται φοβεροί, που αδύνατο να μετρηθούν.<br /> +Ακολουθούν των τρυφηλών Λυδών τα πλήθη<br /> +και κάθε άλλο έθνος, που πλέον βαθειά<br /> +στη στεριά της Ασίας εγεννήθη,<br /> +που ο Μητρογάθης και ο Αρκτεύς με παλληκαριά<br /> +τους οδηγούν ― του βασιλέα υπήκοοι φίλοι ― <br /> +κι' οπού οι πλούσιες Σάρδεις μ' άρματα πολλά<br /> +σε διπλούς στίχους και τριπλούς τους έχουν στείλη +(<sup><a href='#fn3' id='ref3'>3</a></sup>) +<br /> + ― στην όψι τους όλοι φοβεροί και στη θωριά.<br /> +Κ' εκείνοι που μένουν κοντά στον ιερό τον Τμώλο,<br /> +ο Μάρδων κι' ο Θάρυβις, καυχηθήκαν λογχισταί ισχυροί<br /> +πως το Ελληνικό γένος θα το σκλαβώσουν όλο.<br /> +Κοντά τους πήγαν κ' οι ακοντισταί οι Μυσοί.<br /> +Συμμάζεμα λαών σαν φουσκοθαλασσιά μεγάλη +(<sup><a href='#fn4' id='ref4'>4</a></sup>) +<br /> +ξαπόστειλε κ' η Βαβυλών, οπού έχει θησαυρούς<br /> +άλλους σε πλοία μέσα κι' άλλους πάλι<br /> +πεζούς, τοξότες όλους διαλεκτούς.<br /> +Κι' απ' όλης της Ασίας κάθε λαόν άλλο<br /> +κι' από κάθε μια πολεμική γενειά<br /> +ακολουθούσαν φοβεροί τον βασιλέα το μεγάλο<br /> +όλοι τους αρματωμένοι με σπαθιά.<br /> +Τέτοιος έφυγε ανθός απ' την Περσική χώρα,<br /> +άνδρες που ολάκαιρη της Ασίας η γη<br /> +τους έθρεψε και τους αποζητάει τώρα,<br /> +κι' οπού γονειοί, γυναίκες με θλιμμένη ψυχή<br /> +τους προσμένουν στενάζοντας· και με τρομάρα<br /> +βλέπουν της μέρες μάταια να περνούν.<br /> +Κι' όσ' ο καιρός διαβαίνει, τόσο με λαχτάρα<br /> +αυτούς που μακρυά βρίσκονται τους καρτερούν.</p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Έτσι ο στρατός του βασιληά<br /> +ο καστροπολεμίτης τώρα<br /> +εις τη γειτονική τη χώρα<br /> +επέρασε κατ' αντικρύ<br /> +πάνω σε πλοία αραδιασμένα,<br /> +κι' όλα μαζί σχοινοδεμένα.<br /> +Κ' έτσι της Έλλης τον πορθμό +(<sup><a href='#fn5' id='ref5'>5</a></sup>) +<br /> +που ήταν του Αθάμα θυγατέρα,<br /> +ο στρατός διάβη. Κ' ένα ως πέρα,<br /> +γεφύρι απλώνοντας γερό<br /> +με ξύλα καλοκαρφωμένα<br /> +εις της θαλάσσης τον αυχένα<br /> +εταίριαξέ το ωσάν ζυγό.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Και της Ασίας ο πολεμικός<br /> +ο άρχοντας κοπάδι ανθρώπους<br /> +στους εχθρικούς εκείνους τόπους<br /> +από δυο δρόμους οδηγεί.<br /> +Γιατί ακλουθούν άλλοι σιμά του<br /> +κι' άλλοι στα πλοία τα δικά του<br /> +σύμφωνα πλέουν κατά εκεί.</p> + +<p>Εις τους τρανούς του στρατηγούς,<br /> +οπού σκληροί είναι, καυχιέται<br /> +ο άνδρας αυτός, οπού λογιέται<br /> +ωσάν θεός κι' από γενιά<br /> +χρυσόγονη έχει γεννηθή. +(<sup><a href='#fn6' id='ref6'>6</a></sup>) +</p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Τα μάτια του αστραποβολάν<br /> +όπως του δράκοντα το βλέμμα<br /> +όπου διψάει για αίμα.<br /> +Κ' έχει βραχίονες αυτός<br /> +αμέτρητους στη διαταγή του.<br /> +Κι' άρχοντας είναι αμετρήτου<br /> +πλήθους ναυτών.<br /> +Το Σύριον άρμα του οδηγώντας<br /> +με Άρη τοξότη ξεκινώντας<br /> +τους στρατιώτες του οδηγεί<br /> +να πολεμήσουν με τα τόξα<br /> +άνδρας, που απόκτησαν τη δόξα<br /> +σαν λογχισταί. +(<sup><a href='#fn7' id='ref7'>7</a></sup>) +</p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Κι' ούτε κανείς πολεμιστής<br /> +και με κανένα ποτέ τρόπον<br /> +αυτό το ρεύμα των ανθρώπων,<br /> +που ωσάν της θάλασσας τρανό<br /> +κύμα κι' ανίκητο έχει ορμήσει,<br /> +θα ημπορούσε να εμποδίση<br /> +μπροστά του υψώνοντας φραγμούς.</p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Όμως και ποιος τάχα θνητός<br /> +κάθε θεού δολερή σκέψι<br /> +θα πρόφθανε να την προβλέψη! +(<sup><a href='#fn7alpha' id='ref7alpha'>7α</a></sup>) +<br /> +Και ποιος ποτέ του θα ημπορούσε<br /> +με γοργό πόδι να επηδούσε<br /> +μακρυά από δόλο θεϊκό;</p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Η τέτοια του θεού βουλή<br /> +μας δείχνεται σαν καλωσύνη<br /> +ως που σε δίχτυα της μας κλείνει<br /> +πλεγμέν' από της συμφορές.<br /> +Κι' όταν σ' αυτά μέσα μπλεχθούμε<br /> +αδύνατο να λυτρωθούμε<br /> +εμείς οι άμοιροι θνητοί.</p> + +<p><b>Στροφή Δ'.</b></p> + +<p>Όμοια είναι βούλημα παληό<br /> +από θεούς ταγμένο<br /> +κ' είναι της Μοίρας γραμμένο<br /> +και ριζικό<br /> +σε πόλεμο πάντα τους νάναι<br /> +οι Πέρσαι κάστρα να κτυπάνε<br /> +που θα παρθούν +(<sup><a href='#fn8' id='ref8'>8</a></sup>) +<br /> +και να ορμούν οπού κι' αν λάχη<br /> +σε ανήμερη με άλογα μάχη<br /> +σε κάθε αγώνος κλονισμό<br /> +κι' όπου κι' αν μέλεται καμμία<br /> +να ρημαδιάξη πολιτεία<br /> +και να σβυστή.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Δ'.</b></p> + +<p>Άτρομα εμάθαν +(<sup><a href='#fn9' id='ref9'>9</a></sup>) + να θωρούν<br /> +τα κύματα που δάσος μοιάζουν<br /> +όταν στο πέλαγο ανταριάζουν<br /> +απ' των άνεμων την ορμή,<br /> +και να εμπιστεύωνται σε ξάρτια<br /> +και σε σχοινιά και σε κατάρτια +(<sup><a href='#fn10' id='ref10'>10</a></sup>) +<br /> +των πλοίων που ποντοπορούν.</p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Αυτά, με πέπλο τώρα πόνου<br /> +μαυροφορώντας την ψυχή, +(<sup><a href='#fn11' id='ref11'>11</a></sup>) +<br /> +γεννούν στο νου μου ταραχή.</p> + +<p> +Το «Αλλοίμονό μου +(<sup><a href='#fn12' id='ref12'>12</a></sup>) +<br /> +πάει ο Περσικός στρατός!»<br /> +μην ακουσθή σαν κοπετός<br /> +από τα έρημα τα Σούσα.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Κι' από το Κίσσιο μια φωνή<br /> +μην ακουσθή όμοια τρανή<br /> +κι' αντιλαλούσα.<br /> +Κι' «αλοίμονό μου!»<br /> +μη πουν γυναίκες με οδυρμό<br /> +σχίζοντας πέπλα με καϋμό<br /> +και με μανία πόνου.</p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Γιατί οι άνδρες πήγαν όλοι<br /> +με το στρατάρχη τους μαζί,<br /> +πλήθος ιππέων και πεζοί<br /> +απ' της Ασίας κάθε πόλι,<br /> +περνώντας το γεφυρωμένο<br /> +κι' από της δυο μεριές στενό,<br /> +σαν μελισσών σμήνος πυκνό,<br /> +για να βρεθούν σε τόπο ξένο.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Κι' από των γυναικών τη θλίψι<br /> +θερμό το δάκρυ πλημμυρεί<br /> +την κλίνη τη συζυγική·<br /> +γιατί τον άνδρα ― που έχει λείψει<br /> +τώρα στα ξένα ― μόνη<br /> +κάθε Περσίδα αποζητά<br /> +κι' απ' την αγάπη λαχταρά<br /> +κι' από τον πόθο λυώνει.</p> + +<p>Όμως εμπρός, ω Πέρσαι, ας μαζευθούμε<br /> +κοντά στο αρχαίο παλάτι εκεί +(<sup><a href='#fn13' id='ref13'>13</a></sup>) +<br /> +γιατί με γνώσι πρέπει να σκεφθούμε<br /> +κι' όπως η περίστασις το καλεί<br /> +πώς να βρίσκεται ο βασιλιάς τώρα<br /> +ο Ξέρξης του Δαρείου το παιδί,<br /> +που του προγόνου του τώνομα +(<sup><a href='#fn14' id='ref14'>14</a></sup>) + όλ' η χώρα<br /> +επήρε το η δική μας και η φυλή.<br /> +Κ' εις εμάς τώρα να κρίνουμε ανήκει<br /> +ποιο από τα δυο; του δοξαριού η βολή <br /> +παίρνει στον πόλεμο τη νίκη<br /> +ή της δυνατής λόγχης η αιχμή;</p> + +<p>Αλλά κατά εδώ βλέπω να προβάλη<br /> +φως όμοιο με βλέμμα θεϊκό.<br /> +Η μητέρα φθάνει του βασιλιά η μεγάλη<br /> +που ωσάν βασίλισσα την προσκυνώ.<br /> +Και όλοι μας ως ο νόμος προστάζει<br /> +με λόγια τρισευγενικά<br /> +να την υποδεχθούμε εδώ ταιριάζει.</p> + +<p>Χαίρε, ω βασίλισσα σεπτή<br /> +η πρώτη απ' της Περσίδες<br /> +του Ξέρξου η μάννα η σεβαστή,<br /> +που τον Δαρείο συ είδες<br /> +γι' άνδρα ― των Περσών θεό ― <br /> +κ' είχες τον έτσι ταίρι<br /> +κι' οπού θεόν όμοια είχες γυιό . .<br /> +Αν και καλά ― ποιος ξέρει;<br /> +μήπως της τύχης η παληά<br /> +άλλαξε πλέον η γνώμη<br /> +και τον στρατό μας δεν βοηθά<br /> +στον κάθε πόλεμον ακόμη.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Γι' αυτό κι' εγώ φεύγοντας απ' το παλάτι<br /> +το χρυσοστόλιστο και τον κοιτώνα, που ήτο<br /> +και του Δαρείου και δικός μου ήρθα εδώ πέρα<br /> +γιατί κ' εμένα την καρδιά ταράζει ο φόβος<br /> + ― και μάλιστα γι' αυτό θα ειπώ σας, φίλοι,<br /> +κάποιο μου λόγο, που του νου δεν είναι<br /> +γέννα, ουδέ του φόβου του ιδικού μου ― +(<sup><a href='#fn15' id='ref15'>15</a></sup>) +<br /> +Μην τάχα μια κακή μεγάλη τύχη<br /> +με πόδι δολερό ρίχνοντας χάμω<br /> +του Δαρείου τη δύναμι, που με βοήθεια<br /> +κάποιου θεού απόκτησεν εκείνος, <br /> +ξάφνου εις τη σκόνη τώρα την κυλίση,<br /> +σαν παλαιστή, που νικημένος έχει πέσει.<br /> +Κ' έτσι έχω στο νου μου διπλήν έγνοια<br /> +που αδύνατο να ιστορηθή με λόγια,<br /> +πως κάθε ανδρός η δύναμι δεν λάμπει<br /> +στον κόσμο, όσο το αξίζει, χωρίς πλούτη<br /> +και πάλι πως τα πλούτη δεν τιμάει ο κόσμος<br /> +σα δεν τα κυβερνάει κανείς άνδρας.<br /> +Έτσι κι' αν τα πλούτη μας ακέραια είναι<br /> +όμως για του σπιτιού το μάτι έχω το φόβο<br /> + ― και μάτι εγώ πως είναι λογαριάζω<br /> +στο σπίτι η παρουσία του άρχοντά του.<br /> +Για όλ' αυτά, που όπως σας τα είπα είναι<br /> +δόστε μου συμβουλές εσείς, πιστοί μου,<br /> +ω Πέρσαι γηραιοί, γιατί από σας προσμένω<br /> +την πειό καλή πάντα ν' ακούσω γνώμη.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Γνώριζέ το εσύ, βασίλισσα της χώρας,<br /> +και δυο φορές δεν είναι ανάγκη να στο ειπούμε,<br /> +είτε με λόγο είτε με πράξι εμείς μπορούμε<br /> +θα είμαστε πρόθυμοι οδηγοί δικοί σου.<br /> +και στην περίστασι σου τώρ' αυτή συμβούλους<br /> +καλείς που σ' αγαπούν στ' αλήθεια.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ονείρατα στον ύπνο μου εγώ βλέπω<br /> +πάντα πολλά, αφ' όταν, το στρατό του<br /> +στέλλοντάς τον εις των Ιώνων τη χώρα,<br /> +μαζί του εξεκίνησε κι' ο γυιός μου ο ίδιος<br /> +τον τόπο εκείνο θέλοντας να υποδουλώση.<br /> +Όμως δεν είχα ιδή ποτέ μου ως τώρα<br /> +όνειρο τόσο ζωντανό σαν τούτο<br /> +που εφάνη μου την περασμένη νύκτα.<br /> +Κι' άκουσε να στο ιστορήσω τώρα.<br /> +Δύο γυναίκες ― λέγει ― καλοφορεμένες<br /> +εμπρός μου εφανερώθηκαν στον ύπνο<br /> +η μια με πέπλους Περσικούς πλούσια ντυμένη +(<sup><a href='#fn16' id='ref16'>16</a></sup>) +<br /> +κ' η άλλη με ανοικτό των Δωριέων χιτώνα. +(<sup><a href='#fn17' id='ref17'>17</a></sup>) +<br /> +Ψιλότερες από της τωρινές γυναίκες <br /> +είχαν αληθιν' αψεγάδιαστη ωραιότη<br /> +Κ' εφαίνοντο αδελφές από το ίδιο να είναι γένος.<br /> +Κ' εκατοικούσαν όπως ώρισεν η τύχη<br /> +η μία ― λέει ― στα μέρη της Ελλάδος<br /> +κ' η άλλη στη βαρβαρική τη χώρα.<br /> +Κ' εφάνη μου πως είδα την στιγμήν εκείνη<br /> +οι δύο τους να πιάνωνται στα χέρια<br /> +και πως ζυγώνοντας ο γυιός μου της κρατούσε<br /> +κι' αγωνιζότουν να της ησυχάση,<br /> +ως που της έζεψε στο άρμα το δικό του<br /> +αντάμα και της δυο και χαλινάρια<br /> +τους έβαλεν απ' τον αυχένα των στο στόμα +(<sup><a href='#fn18' id='ref18'>18</a></sup>) +.<br /> +Κ' η μια σαν να εκαμάρωνε για το στολίδι<br /> +με υπακοή στομώνοντας το χαλινάρι,<br /> +όμως η άλλη σπαρταρούσε, ως που μ' αγώνα<br /> +συντρίβοντας το άρμα με τα χέρια,<br /> +ορμητική, αχαλίνωτη το παρασύρει<br /> +σπάζοντάς του κ' εις τη μέση το τιμόνι· <br /> +ο γυιός μου χάμω από το άρμα πέφτει<br /> +κ' εκεί επαράστεκε ο πατέρας του ο Δαρείος,<br /> +θλιμμένος σαν να εσυμπονούσε το παιδί του·<br /> +κι' όταν έτσι τον αγνάντεψεν ο Ξέρξης<br /> +σχίζει τους πέπλους από 'πάνωθέ του.<br /> +Αυτά είδα στ' όνειρό μου χθες την νύχτα<br /> +κι' όταν σηκώθηκα απ' την κλίνη και τα χέρια<br /> +εις το τρεχάμενο έπλυνα νερό της βρύσης +(<sup><a href='#fn19' id='ref19'>19</a></sup>) +<br /> +επήγα εις το βωμό κρατώντας δώρα<br /> +θυσία εις τους θεούς να τα προσφέρω,<br /> +από κακό μελλάμενο να μας φυλάξουν.<br /> +Όμως ξάφνου έν' αετό κατατρεγμένο<br /> +θωρώ να πέφτη στο βωμό του Φοίβου.<br /> +Ο φόβος +(<sup><a href='#fn20' id='ref20'>20</a></sup>) + μ' άφηκε βουβή την ώρα εκείνη·<br /> +κ' ένα γεράκι ύστερα ξεφτέρι +(<sup><a href='#fn21' id='ref21'>21</a></sup>) + βλέπω<br /> +ολόισα πετώντας μ' ανοικτές φτερούγες<br /> +να ρίχνεται του αετού και με τα νύχια<br /> +να του μαδάη πεισματικά την κεφαλή του,<br /> +έτσι που ο αετός κουρνιάζοντας με φόβο<br /> +χωρίς αντίσταση άφηνε το κορμί του.<br /> +Αυτά εγώ τα φοβερά στον ύπνο μου είδα<br /> +και σεις ακούστε τα· γιατί γνωρίζει<br /> +καλά καθένας σας πως αν ο γυιός μου<br /> +στον πόλεμον νικήση ξακουστός θα γίνη,<br /> +κι' αν αποτύχη πάλι κανενός δεν έχει<br /> +να δώση λόγο για τα έργατά του,<br /> +ώστε φθάνει ο ίδιος να σωθή και βασιλέας<br /> +πάντα του θάναι εις αυτήν εδώ τη χώρα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Δεν θέλομε, ω μητέρα, εμείς·<br /> +ούτε μεγάλο φόβο ούτε και θάρρος<br /> +να σου δώσουν τα δικά μας λόγια.<br /> +Κάλλιο προς τους θεούς να καταφύγης +(<sup><a href='#fn22' id='ref22'>22</a></sup>) +<br /> +και για ό,τι κακόν εις τώνειρό σου είδες<br /> +ζήτησέ τους απ' αυτό να σε γλυτώσουν<br /> +αφήνοντας μονάχα όλα τα καλά<br /> +να ξεδιαλύνουν για τ' εσέ και το παιδί σου<br /> +και για την πόλη και τους φίλους σου όλους.<br /> +Ύστερα χρέος σου είναι και σπονδές να κάμης<br /> +εις τη γη κ' εις τους νεκρούς· κι' ακόμα<br /> +τον Δαρείο τον άνδρα σου, που ως είπες<br /> +είδες στον ύπνο απόψε, παρακάλεσέ τον<br /> +να στείλη αυτός από της γης τα βάθη<br /> +κάθε καλό εις το φως για σε και το παιδί σου,<br /> +κι' ό,τι εναντίον εις τα καλά σας είναι<br /> +εις τα κατάβαθα της γης ν' αφανισθή<br /> +μέσ' στα σκοτάδια. Έτσι ο νους μου<br /> +για σε τώρα μαντεύοντας ευρήκε<br /> +αυτά καλόβολα +(<sup><a href='#fn23' id='ref23'>23</a></sup>) + να συμβουλεύση·<br /> +και κρίνω πως ό,τι κι' αν λάχη<br /> +θα βγουν προς το καλό σου πάντα.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Έτσι των ονείρων μου εσύ πρώτος<br /> +καλόγνωμος εξηγητής μου ξεδιαλύνεις<br /> +πως σε καλό θα βγουν αυτά για το παιδί μου<br /> +και για το σπίτι μου. Ο θεός να δώση!<br /> +Κ' εγώ θυσίες, όπως ώρισες να γίνουν,<br /> +θα κάμω εις τους θεούς κ' εις τους νεκρούς μου<br /> +αμέσως που επιστρέψω στο παλάτι.</p> + +<p>Όμως, ω φίλοι, επιθυμώ πολύ να μάθω<br /> +σε ποιο του κόσμου μέρος είν' αι Αθήναι.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κατά τη Δύση πέρα, εκεί που βασιλεύει ο Ήλιος.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Κι' αυτήν την πόλη ωρέχθηκε να πάρη ο γυιός μου;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Γιατί έτσι ολάκαιρ' η Ελλάς θα ήτο δική του.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Έχουν στρατό πλήθος πολύ κ' εκείνοι;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Έχουν τέτοιο στρατόν, οπού ως τα τώρα<br /> +πολλά κακά εις τους Μήδους έχει κάμει.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Στο χέρι τους τι λογής όπλο λάμπει;<br /> +Μήπως το βέλος που απ' το τόξο φεύγει;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Όχι· δόρατα κρατούν για μάχη<br /> +από κοντά, και οπλισμό με ασπίδα +(<sup><a href='#fn23alpha' id='ref23alpha'>23α</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Μαζί με αυτά τι άλλο; πλούτη έχει ο τόπος;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κάποιαν έχουν εκεί πηγήν αργύρου +(<sup><a href='#fn24' id='ref24'>24</a></sup>) +,<br /> +θησαυρόν που απ' τα σπλάχνα της γης παίρνουν.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και ποιος της χώρας ηγεμόνας είναι<br /> +και σαν αφέντης τον στρατόν ορίζει;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κανενός δεν λέγονται αυτοί δούλοι<br /> +ούτε κ' υπήκοοι +(<sup><a href='#fn25' id='ref25'>25</a></sup>) + είναι κανενός ανθρώπου.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και πώς θα ημπορούσαν να πολεμήσουν έτσι<br /> +τους εχθρούς που θάρχονταν να τους κτυπήσουν;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Έτσι όπως εξέκαμαν και του Δαρείου<br /> +τόσον πολύ στρατό και διαλεγμένο.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Άσχημα λόγια λες, που των ξενιτεμμένων<br /> +τα γονικά +(<sup><a href='#fn26' id='ref26'>26</a></sup>) + σ' έγνοια μπορεί να βάνουν.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Όμως, λογιάζω, γρήγορα θα μάθης<br /> +όλα καταλεπτώς +(<sup><a href='#fn27' id='ref27'>27</a></sup>) +, γιατί του ανθρώπου,<br /> +που τρέχει κατά εδώ, το βήμα του είναι<br /> +περσικόν, όπως καθένας βλέπει,<br /> +κι' αυτός θα φέρνη τώρα να σου αγγείλη <br /> +είτε καλόν είτε κακό κανένα πράγμα.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Ω πολιτείες της Ασίας όλης +(<sup><a href='#fn28' id='ref28'>28</a></sup>) +,<br /> +ω χώρα Περσική ― μεγάλου πλούτου<br /> +λιμάνι ― πώς εξωλοθρεύθη<br /> +με ένα κτύπημα τόσο μεγάλος πλούτος<br /> +και πώς το άνθος των Περσών εχάθη χάμω!<br /> +Αλλοί μου! είν' άσχημο να πρωτοαγγείλω<br /> +συμφορές· όμως ανάγκη, ω Πέρσαι,<br /> +τη δυστυχία μας όλη να ιστορήσω,<br /> +γιατί ο στρατός εχάθη των βαρβάρων όλος.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Φριχτό, φριχτό είναι το κακό +(<sup><a href='#fn29' id='ref29'>29</a></sup>) +<br /> +κι' ακοίμητο γεννά καϋμό<br /> +Αλλοίμονό μου!<br /> +Με δάκρυα, Πέρσαι, φλογερά<br /> +κλάψτε γι' αυτή τη συμφορά.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Έτσι όλα εχάθηκαν 'κεί κάτω<br /> +κ' εγώ ανέλπιστα τον ήλιο της πατρίδας βλέπω.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Επαρατράβηξε πολύ<br /> +σ' εμάς τους γέρους η ζωή +(<sup><a href='#fn30' id='ref30'>30</a></sup>) +<br /> +που ακόμα εμέλλετο να ζούμε<br /> +αυτήν απάντεχα ν' ακούμε<br /> +τη συμφορά.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Όντας παρών ο ίδιος κι' όχι απ' άλλους<br /> +ακούοντας, ω Πέρσαι, θα ιστορήσω<br /> +τι συμφορές επάθαμε μεγάλες.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Ωιμέ +(<sup><a href='#fn31' id='ref31'>31</a></sup>) +. Απ' της Ασίας τη γη<br /> +πλήθος βέλη μάταια εφύγαν<br /> +κ' εις την γη την εχθρική<br /> +της Ελλάδος επήγαν.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Από νεκρούς που ελεεινά εχαθήκαν<br /> +είναι γεμάτες οι ακτές της Σαλαμίνος<br /> +κι' όλος ο τόπος εκεί πέρα γύρω.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Ωιμέ, ως το λες ήτον<br /> +όλοι δικοί μου αυτοί,<br /> +που απέθαναν και το κορμί των <br /> +η θάλασσα τώρα κρατεί<br /> +και με ναυάγια το σέρνει<br /> +στα βράχια και το παραδέρνει +(<sup><a href='#fn32' id='ref32'>32</a></sup>) +.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Κανένα όφελος δεν έφεραν τα τόξα<br /> +και ο στρατός μας επήγε όλος χαμένος<br /> +γιατί τον σύντριψαν τα έμβολα των πλοίων.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Βγάλετε +(<sup><a href='#fn33' id='ref33'>33</a></sup>) + όλοι μια φωνή<br /> +του πένθου μας τώρα τρανή<br /> +και των Περσών τέτοιο χαμό<br /> +θρηνήσατέ τον με οδυρμό<br /> +που όλα σε κακό μας βγήκαν<br /> +και τον στρατό μας αλλοί! ευρήκαν<br /> +ολέθριες οι συμφορές.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Ω πολυμίσητο όνομα της Σαλαμίνος,<br /> +βαρυστενάζω όταν θυμάμαι τας Αθήνας.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Απαίσια φοβερές είναι<br /> +για μας τους δόλιους αι Αθήναι +(<sup><a href='#fn34' id='ref34'>34</a></sup>) +.<br /> +Ποτέ απ' το νου μου δεν θα βγουν<br /> +γιατί σε ορφάνια θα βρεθούν<br /> +πολλές Περσίδες με καϋμό<br /> +χήρες απ' άνδρα ή χώρις γυιό.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Τόσην ώρα σιωπώ η δυστυχισμένη·<br /> +τα δεινά τόσο πολύ μ' έχουν ζαλίση +(<sup><a href='#fn35' id='ref35'>35</a></sup>) +.<br /> +Γιατ' είν' αλήθεια τόση η συμφορά μας<br /> +που ούτε να ειπώ μπορώ ούτε να ρωτήσω.<br /> +Όμως οι άνθρωποι ανάγκη να υποφέρουν<br /> +τις δυστυχίες, οπού οι θεοί τους δίνουν +(<sup><a href='#fn36' id='ref36'>36</a></sup>) +.<br /> +Και τώρα ησυχάζοντας εσύ την ταραχή σου,<br /> +αν και σωστά βαρυγνωμάς για το κακό μας,<br /> +ειπέ μας, την καταστροφή ιστορώντας,<br /> +ποιος δεν απέθανε και για ποιον πρέπει<br /> +να κλάψωμεν από τους άρχοντάς μας +(<sup><a href='#fn37' id='ref37'>37</a></sup>) +<br /> +οπού ορισμένοι να κρατούν τα σκήπτρα<br /> +της αρχηγίας, αφήκαν το στρατό τους<br /> +ακέφαλο, πεθαίνοντας στη μάχη.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Ατός του ο Ξέρξης ζη και το φως βλέπει.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ο λόγος σου ένα φως φέρνει μεγάλο<br /> +εις το δικό μου το παλάτι κι' άσπρη μέρα<br /> +μας έρχεται ύστερ' από νύχτα μαύρη.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Όμως ο Αρτεμβάρης, οπού ηγεμόνας ήτον<br /> +πάνω σε ιππείς δέκα χιλιάδες, εσκοτώθη<br /> +κοντά εις τας Σιληνίας στου γιαλού τα βράχια +(<sup><a href='#fn38' id='ref38'>38</a></sup>) +<br /> +και τον χιλίαρχο Δαδάκη απ' το καράβι<br /> +τον εξετίναξ' ένα κτύπημα της λόγχης.<br /> +Κι' ο ανδρειότερος απ' τους Βακτρίους ο Τενάγων,<br /> +που από γένος είν' εντόπιο, παραδέρνει<br /> +κοντά στη θαλασσόδαρτη του Αίαντος νήσο +(<sup><a href='#fn39' id='ref39'>39</a></sup>) +.<br /> +Κι' ο Λίλαιος κι' ο Αρσάμης κι' ο Αργήστης τρίτος,<br /> +κάπου εκεί κοντά στο περιστεροτρόφο<br /> +το νησί, από τα κύματα φερμένοι,<br /> +κτυπάν πάνω στις πέτρες το κεφάλι.<br /> +Κι' ο Αρκτεύς, οπού κοντά εις του Νείλου<br /> +τις πηγές εκατοικούσε κι' ο Αδεύης,<br /> +και ο Φαρνούχος, που είχε Λυδικήν ασπίδα,<br /> +κι' οι τρεις από το ίδιο πλοίο έχουν πέσει.<br /> +Και του μυριόνταρχου του Μάταλλου απ' την Χρύση,<br /> +οπού ιππείς τριάντα χιλιάδες ωδηγούσε <br /> +άλλαξ' η όψη του και τα πυρά τα γένεια<br /> +τα πολύπυκνα στο αίμα του εβαφτήκαν,<br /> +κι' ο Μάγος Άραβας κι' ο Αρτάμης απ' τα Βάκτρα<br /> +κι' αυτός ξενιτεμμένος 'κει στη χώρα<br /> +τη σκληρή, τον θάνατό του ευρήκε.<br /> +Κι' ο Άμηστρις κι' ο Αμφιστρεύς, οπού το δόρυ<br /> +το πολύμοχθο στο χέρι του εκρατούσε<br /> +κι' ο ξακουστός Αριόμαρδος, οπού τας Σάρδεις<br /> +έκαμε να πενθήσουν, κι' ο Σεισάμης<br /> +ο Μύσιος κι' ο Θάρυβις που ηγεμόνας<br /> +ήτο σε διακόσια και πενήντα πλοία<br /> +εκείνος ο ώμορφος ο άνδρας απ' τη Λύρνα,<br /> +οικτρά ο άμοιρος στη μάχην εσκοτώθη.<br /> +Κι' ο Συέννεσις, ο πρώτος στην ανδρεία,<br /> +των Κιλίκων ο άρχοντας, που μόνος<br /> +πολεμώντας εξολοθρευμό μεγάλο<br /> +έκαμε στους εχθρούς κι' αυτός εχάθη,<br /> +πέφτοντας εις τη μάχη δοξασμένα.<br /> +Από τους αρχηγούς μας, οπού τέτοιοι ήσαν,<br /> +γι' αυτούς μόνο θυμάμενος σας είπα<br /> +κι' από τις τόσες δυστυχίες, που μας ήρθαν<br /> +ολίγες μόνο εγώ σας αναγγέλλω.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Αλλοί! τις πιο μεγάλες συμφορές ακούω<br /> +που δίνουν εντροπή στους Πέρσας<br /> +και μυρολογιοΰ ξεφωνητά +(<sup><a href='#fn40' id='ref40'>40</a></sup>) + μας φέρνουν.<br /> +Όμως ξαναγυρίζοντας στη διήγησί σου<br /> +πες μας πόσα ήσαν τα ελληνικά τα πλοία<br /> +για να τολμήσουν με τα έμβολά των<br /> +να κάμουν μάχη με τον Περσικό το στόλο.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Αν το πλήθος πάντοτ' έφερνε τη νίκη,<br /> +γνώριζε πως θα νικούσε ο στόλος των βαρβάρων<br /> +γιατ' είχαν μόνο οι Έλληνες τρακόσια πλοία<br /> +και ξέχωρ' απ' αυτά δέκα άλλα μόνο +(<sup><a href='#fn41' id='ref41'>41</a></sup>) +.<br /> +Ενώ τα πλοία που ωδηγούσε ο Ξέρξης<br /> +ήσαν, όπως το ξέρω, μια χιλιάδα<br /> +κι' από αυτά ξεχώριζαν στη γρηγοράδα<br /> +δυο φορές εκατό κ' επτά ακόμα.<br /> +Αυτ' ήτον η αναλογία +(<sup><a href='#fn42' id='ref42'>42</a></sup>) +. Θαρρείς τάχα<br /> +πως θενά εχάναμε τη μάχην έτσι;<br /> +Όμως κάποιος δαίμονας κακός, της τύχης<br /> +τη ζυγαριά βαρύνοντας απ' τώνα μέρος +(<sup><a href='#fn43' id='ref43'>43</a></sup>) +,<br /> +εκατάστρεψ' έτσι το στρατό μας. Και την πόλη<br /> +της Παλλάδος οι θεοί την σώζουν.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ώστε όπως λες απόρθητ' είναι<br /> +των Αθηνών η πόλη;</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Γιατί τείχος<br /> +άπαρτο δικό της είναι οι άνδρες.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και ποιος αρχίνησε τη μάχη; πες μου<br /> +ποιος απ' τους δύο; οι Έλληνες πρώτοι<br /> +τη μάχη άρχισαν ή ο γυιός μου<br /> +στο πλήθος των πλοίων του θαρρώντας;</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Άρχισε, ω δέσποινα, το κακόν όλο<br /> +κάποιος ολέθριος ή κακός δαίμων<br /> +π' άγνωστον είναι από πούθ' εφάνη.<br /> +Γιατί απ' των Αθηναίων το στρατό ένας άνδρας<br /> +Έλληνας ερχόμενος είπε του γυιού σου<br /> +του Ξέρξη αυτά: Πως άμα η νύχτα<br /> +πλακώση με το μελανό της πέπλο<br /> +οι Έλληνες πλέον δεν θα εμέναν<br /> +αλλά πηδώντας στα καθίσματα των πλοίων<br /> +θα ζητούσαν ο καθένας με κρυφή φευγάλα<br /> +όπου μπορούσαν τη ζωή να σώσουν +(<sup><a href='#fn44' id='ref44'>44</a></sup>) +.<br /> +Κι' όταν εκείνος τάκουσεν αμέσως,<br /> +το δόλο του Έλληνος μη βάνοντας στο νου του<br /> +ουδέ τον φθόνο των θεών, προσταγή τέτοια<br /> +εις όλους τους ναυάρχους δίνει.<br /> +Μόλις ο φλογερός ο ήλιος πάψη<br /> +τη γη με της αχτίνες του να καίη<br /> +κ' εις τα αιθέρια πλάτη το σκοτάδι<br /> +απλωθή +(<sup><a href='#fn45' id='ref45'>45</a></sup>) +, σε τρεις γραμμές να βάλουν,<br /> +τη μια πίσω στην άλλη, πυκνά πλοία<br /> +και με τα υπόλοιπα ολόγυρα τη νήσο<br /> +του Αίαντος να περιζώσουν και το διάβα<br /> +και τα στενά τα θαλασσόδαρτα +(<sup><a href='#fn46' id='ref46'>46</a></sup>) + να πιάσουν,<br /> +ορίζοντας πως αν οι Έλληνες γλυτώναν<br /> +τον κακό τους θάνατο με το να φύγουν<br /> +κρυφά από κανένα μέρος, όλοι τότε<br /> +οι στρατηγοί θα έχαναν το κεφάλι.<br /> +Αυτά χαρούμενος τους είπε εκείνος<br /> +μη γνωρίζοντας πως οι θεοί το μέλλον<br /> +το είχαν ορίσει. Κι' όλοι τότε<br /> +οι στρατηγοί χωρίς καμμιά αταξία<br /> +και πειθαρχικά ετοίμαζαν το δείπνο<br /> +και κάθε ναύτης έδενεν εις το σκαρμό του<br /> +το κολοτράβηχτο +(<sup><a href='#fn47' id='ref47'>47</a></sup>) + κουπί. Κι' όταν του ήλιου<br /> +το φως βασίλεψε κ' ήλθεν η νύχτα<br /> +κάθε διαφεντευτής κουπιού +(<sup><a href='#fn48' id='ref48'>48</a></sup>) + στο πλοίον<br /> +έμπαινε καθώς και κάθε οπλίτης·<br /> +κ' η μια μακρυά παράταξη των πλοίων<br /> +την άλλην ακλουθούσε κι' όλοι επλέαν<br /> +ο καθένας στη γραμμή την ωρισμένη<br /> +κι' όλην τη νύχτα οι αρχηγοί των πλοίων<br /> +εκράτησαν στο πόδι όλους τους ναύτες.<br /> +Κ' η νύχτα επροχωρούσεν, αλλά των Ελλήνων<br /> +πούποτε ο στρατός δεν εφαινότουν<br /> +για κρυφή να ετοιμάζεται φευγάλα.<br /> +Κι' όταν ασπριδερή +(<sup><a href='#fn49' id='ref49'>49</a></sup>) + επρόβαλεν η 'μέρα<br /> +κάνοντας καλοφώτιστη τη γη όλη<br /> +πρώτα-πρώτα εβοϋυσε των Ελλήνων<br /> +κραυγή, που ακούσθη ωσάν τραγούδι<br /> +και που την μυριαπόδωκε των βράχων<br /> +του νησιού ο αντίλαλος· τρομάρα<br /> +άρπαξεν όλους τους βαρβάρους, που η ελπίδα<br /> +η δική του σφαλερή αποδείχθη.<br /> +Γιατί ένα τακτικό παιάνα τότε +(<sup><a href='#fn50' id='ref50'>50</a></sup>) +<br /> +οι Έλληνες δεν τραγουδούσαν για να φύγουν,<br /> +αλλά με θάρρος ψυχερό σε μάχη ορμώντας·<br /> +κ' η σάλπιγγα με τον οξύ της ήχον<br /> +πιο πολύ τα εκόρωνε όλα εκείνα.<br /> +Κι' αμέσως με το πρόσταγμα αρπώντας<br /> +τα πολύρροχθα κουπιά αυτοί εκτυπούσαν<br /> +το βαρύηχο πέλαγος με τάξη +(<sup><a href='#fn51' id='ref51'>51</a></sup>) +<br /> +ώστε όλοι γρήγορα εφάνηκαν εμπρός μας.<br /> +Πρώτα το δεξιό κέρας προχωρούσε<br /> +με ησυχία και τάξη· κατόπι ο άλλος<br /> +ο στόλος προχωρούσεν όλος κι' ακουότουν<br /> +βουή πολλή ολούθε: «ω παίδες<br /> +των Ελλήνων προχωρείτε, την πατρίδα<br /> +ελευθερώνετε, παιδιά, γυναίκες,<br /> +και τα ιερά των πατρικών θεών μας +(<sup><a href='#fn52' id='ref52'>52</a></sup>) +<br /> +και των προγόνων λευθερώνετε τους τάφους·<br /> +σήμερα ο αγώνας μας είναι για όλα».<br /> +Και τότε η αχλαλοή η δική μας<br /> +στην Περσική τη γλώσσαν +(<sup><a href='#fn53' id='ref53'>53</a></sup>) + απαντούσε<br /> +γιατί καιρός χρονοτριβής δεν ήταν πλέον.<br /> +Σύντομα δ' ένα πλοίο κτυπά έν' άλλο<br /> +με το χάλκινο έμβολο. Και ήταν<br /> +Ελληνικό το πλοίο, που πρώτο<br /> +ορμώντας με το έμβολο τσακίζει<br /> +τακροστόλια +(<sup><a href='#fn54' id='ref54'>54</a></sup>) + ενός πλοίου των Φοινίκων.</p> + +<p>Κι' άλλος ωρμούσεν εναντίον άλλου πλοίου +(<sup><a href='#fn55' id='ref55'>55</a></sup>) +.<br /> +Και μ' όλ' αυτά εις την αρχή το ρεύμα<br /> +του Περσικού στρατού αντοχήν είχε.<br /> +Μα όπως σ' ένα στενό ο σωρός των πλοίων<br /> +ήταν μαζεμένος, συναμεταξύ τους<br /> +τα πλοία μας έσπαζαν τα κουπιά τους<br /> +και μόνα τους με τα χαλκόστομα έμβολα εχτυπιώνταν<br /> +και βοήθεια να δώσουν το ένα στ' άλλο<br /> +δεν ήταν δυνατό· και τα πλοία τότε<br /> +τα ελληνικά, σύγκαιρα όλα ορμώντας<br /> +ολόγυρα, κτυπούσαν +(<sup><a href='#fn56' id='ref56'>56</a></sup>) + τα δικά μας πλοία<br /> +κι' αναποδογυρίζοντας έτσι τα βυθίζουν,<br /> +κι' ουδέ τη θάλασσα να ιδή κανείς μπορούσε,<br /> +τόσον από ναυάγια και νεκρούς ήταν γεμάτη.<br /> +Και του 'γιαλού οι ξέρες είχαν πλήθος<br /> +νεκρούς +(<sup><a href='#fn57' id='ref57'>57</a></sup>) + και κάθε πλοίο των βαρβάρων<br /> +ωρμούσε εις άτακτη φύγη κωπηλατώντας ― <br /> +όλος ο στόλος των βαρβάρων έφευγ' έτσι.<br /> +Κ' εκείνοι όμοια με παλαμίδες κι' άλλο<br /> +κανένα ψάρι του διχτύου +(<sup><a href='#fn58' id='ref58'>58</a></sup>) + μας εβαρούσαν<br /> +και μας ερράχιζαν με τα κουπιά και με συντρίμμια<br /> +των ναυαγίων κι' απλώνονταν θρήνοι<br /> +κι' οδυρμοί στη θάλασσα όλη<br /> +ως που της νύχτας της ολόμαυρης το μάτι<br /> +τα έπαψεν όλα +(<sup><a href='#fn59' id='ref59'>59</a></sup>) +. Όμως τόσον ήτο<br /> +το πλήθος των κακών που κι' αν ακόμη<br /> +ημέρες δέκα στη σειρά τα διηγούμουν<br /> +δεν θα έφθανα να τα ιστορήσω όλα <br /> +Γιατ' ήξερε το πώς ποτέ σε μιαν ημέραν<br /> +δεν χάθηκε τόσων ανθρώπων πλήθος.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Αλλοίμονο! έτσι ένα πέλαγος μεγάλο<br /> +συμφορών εξέσπασε +(<sup><a href='#fn60' id='ref60'>60</a></sup>) + πάνω στους Πέρσας<br /> +και πάνω στο γένος όλο των βαρβάρων</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Όμως και τούτο γνώριζε, πως ούτε<br /> +και τα μισά των συμφορών έχεις ακούση,<br /> +γιατί ο χαμός, οπού έπαθαν οι Πέρσαι<br /> +στερνά, βαρύτερος διπλάσια ήτον.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και θα μπορούσε χειρότερη να γίνη<br /> +τύχη απ' αυτήν. Λέγε ποιάν άλλη<br /> +συμφοράν +(<sup><a href='#fn61' id='ref61'>61</a></sup>) + οπού συνέβη στο στρατό μας<br /> +έχεις βαρύτερην να μας ειπής ακόμα.</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Οι πλέον ακμαίοι στην ηλικία Πέρσαι<br /> +κ' οι πιο καλοί στην ανδρεία και φημισμένοι<br /> +για την ευγένεια, που ήσαν κι' όλα<br /> +οι πλέον πιστοί στον βασιλιά, έχουν πεθάνη<br /> +από ένα θάνατο άθλιο ντροπιασμένο.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Δυστυχισμένη εγώ! Τι μαύρη<br /> +συμφορά, ω φίλοι, μας ευρήκε!<br /> +Κι' από τι θάνατον επήγαν όλοι εκείνοι;</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Βρίσκεται κατεμπροστά εις της Σαλαμίνος<br /> +τα μέρη ένα νησί μικρό και για τα πλοία<br /> +κακολίμανο +(<sup><a href='#fn62' id='ref62'>62</a></sup>) +, που εκεί κάπου στο 'γιαλό του<br /> +ο Παν ο καλοχορευτής φωλιάζει +(<sup><a href='#fn63' id='ref63'>63</a></sup>) +.<br /> +Στο νησί αυτό ο Ξέρξης στέλνει εκείνους<br /> +με τον σκοπό, σαν οι εχθροί κατεστραμμένοι<br /> +έβγαιναν στο νησί, εύκολα τότε<br /> +τους Έλληνας να θανατώνουν κι' απ' το ρεύμα<br /> +το θαλάσσιο τους φίλους να γλυτώνουν,<br /> +σφαλερά έτσι προβλέποντας το μέλλον +(<sup><a href='#fn64' id='ref64'>64</a></sup>) +.<br /> +Γιατί μόλις στους Έλληνας είχε χαρίση<br /> +ο θεός τον θρίαμβο της νίκης<br /> +την ίδια ημέρα της πανοπλίες φορώντας<br /> +πετάχθηκαν από τα πλοία κι' απ' ολούθε<br /> +έζωσαν όλο το νησί, ώστε κανένας<br /> +να φύγη δεν μπορούσε. Κ' εκεί τότε<br /> +οι Πέρσαι βαριά επληγώνοντο με πέτρες +(<sup><a href='#fn65' id='ref65'>65</a></sup>) +<br /> +κι' άλλους εσκότωναν τα βέλη οπού επέφταν<br /> +επάνω τους, ξεφεύγοντας από τα τόξα.<br /> +Στο τέλος με αχλαλοή χυμώντας όλοι<br /> +κτυπούν, κρεοκοπούν τα μέλη<br /> +των αθλίων, ως που κανένα δεν αφήκαν<br /> +ζωντανό. Κι' ο Ξέρξης τότε<br /> +εθρήνησε θωρώντας του κακού το βάθος.<br /> +Γιατ' είχε αυτός το θρόνο του στημένο<br /> +σε μέρος που έβλεπεν όλο το στρατό του<br /> +κοντά στην παραλία σ' αψηλό ένα λόφο +(<sup><a href='#fn66' id='ref66'>66</a></sup>) +.<br /> +Και σχίζοντας τους πέπλους και μεγάλα<br /> +αφήνοντας ξεφωνητά προσταγή δίνει<br /> +βιαστική στον Περσικό στρατό να φύγη,<br /> +κι' ο ίδιος ρίχνεται όμοια στη φευγάλα.<br /> +Κοντά στην πρώτη τέτοια είναι η άλλη<br /> +συμφορά σου, που έχουμ' εμείς να κλαίμε.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Δαίμονα +(<sup><a href='#fn67' id='ref67'>67</a></sup>) + μαύρε, που έκαμες τους Πέρσας<br /> +στο νου τους να έχουν ψεύτικες ελπίδες.<br /> +Πικράν ο γυιός μου τιμωρία ευρήκε<br /> +θέλοντας να παιδέψη τας Αθήνας,<br /> +σαν να μην έφθαναν βάρβαροι τόσοι<br /> +οπού έφαγε πρωτήτερα ο Μαραθώνας<br /> +κι' οπού εκδίκησι του σκοτωμού των<br /> +πιστεύοντας ο γυιός μου πως θα λάβη<br /> +έπαθε τόσες συμφορές ο ίδιος.<br /> +Και τώρα είπες σε ποιο μέρος αφήκες<br /> +τα πλοία, όσα τον χαμό εγλυτώσαν.<br /> +Τίποτε βέβαιο να μας πης γνωρίζεις +(<sup><a href='#fn68' id='ref68'>68</a></sup>) +;</p> + +<p><i>ΑΓΓΕΛΟΣ</i></p> + +<p>Οι αρχηγοί των πλοίων, που απομείναν,<br /> +με αταξίαν ερριχτήκαν στη φευγάλα<br /> +κατά του ανέμου την πνοή +(<sup><a href='#fn69' id='ref69'>69</a></sup>) +, κι' ο άλλος<br /> +ο στρατός στη γη της Βοιωτίας εχάθη,<br /> +άλλοι από δίψα ταλαιπωρημένοι<br /> +κοντά εις το ευφρόσυνο νερό της Κρήνης<br /> +κι' άλλοι απ' το δρόμο κατασκοτωμένοι.<br /> +Και μεις τότε περάσαμε στη χώρα<br /> +των Φωκέων κ' εις τη Δωρίδα κ' εις τον κόλπο <br /> +τον Μαλιακό, που πλούσια του ποτίζει<br /> +τον κάμπον ο Σπερχειός με τα νεράτου<br /> +τα ευεργετικά· κι' από εκεί πάλι<br /> +της Αχαΐας η πεδιάδα και της Θεσσαλίας <br /> +οι πολιτείες μας δεχθήκαν στερεμένους<br /> +από τροφές +(<sup><a href='#fn70' id='ref70'>70</a></sup>) +, κ' οι πλέον πολλοί επεθάναν<br /> +εκεί πέρα από τη δίψα κι' απ' την πείνα, <br /> +γιατί και τα δυο αυτά κακά μαζύ μας ήρθαν.<br /> +Στερνά εφθάσαμε στον τόπο των Μαγνήτων<br /> +κ' εις των Μακεδόνων έπειτα τη χώρα,<br /> +κοντά στου Αξιού της όχθες κ' εις τους βούρκους <br /> +της Βόλβης, που έχει τα πολλά καλάμια +(<sup><a href='#fn71' id='ref71'>71</a></sup>) +<br /> +κ' εις το βουνό το Πάγγαιο κ' εις την Ηδωνίδα<br /> +χώρα. Όμως εκείνη εκεί τη νύχτα<br /> +πρόωρα εσήκωσε βαρύν χειμώνα<br /> +ο θεός και του καθάριου Στρυμόνα όλο<br /> +το τρεχάμενο νερό είχε πήξη.<br /> +Έτσι κι' αν από μας κανείς δεν είχε<br /> +πίστι καμμιά εις τους θεούς κι' αυτός ακόμα<br /> +επροσευχότουν κ' εδεότουν τότε<br /> +τη γη και τα ουράνια προσκυνώντας.<br /> +Κι' όταν έπαυσε ο στρατός τη δέησί του<br /> +προς τους θεούς, ύστερα εδιάβη το ποτάμι<br /> +το κρυσταλλόπηχτο· κι' από μας όποιος<br /> +είχε περάση πριν σκορπισθούν οι αχτίνες<br /> +του θεού πάνω στη γην, αυτός εσώθη·<br /> +γιατ' ύστερα ο λαμπερός του ήλιου κύκλος<br /> +ζεστός με φωτεινές αχτίνες<br /> +έλυωσε τα νερά τα παγωμένα,<br /> +ώστε που ο ένας έπεφτεν επά στον άλλο.<br /> +Γρήγορα όποιος τότε απαραιτούσε<br /> +τη ζωή του ευτυχισμένος ελογιότουν +(<sup><a href='#fn72' id='ref72'>72</a></sup>) +.<br /> +Κ' οι λοιποί όσοι να σωθούν μπορέσαν,<br /> +οπού ήταν λιγοστοί, με πολύν κόπο<br /> +διαβαίνοντας τη Θράκη φθάνουν ― <br /> +όχι πολλοί ― στον τόπο του ο καθένας.<br /> +Έτσι, των Περσών η πολιτεία τώρα,<br /> +τους νέους που έχασεν αποζητώντας,<br /> +έχει να θρηνήση το χαμό τους· όλα<br /> +αυτά είν' αλήθεια. Όμως κι' άλλα<br /> +παράλειψα να ιστορήσω ακόμα<br /> +απ' τα κακά που έδωκε ο θεός στους Πέρσας.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ο δαίμονα απολέμητε +(<sup><a href='#fn73' id='ref73'>73</a></sup>) + με βαρύ πόδι,<br /> +πως όλο το Περσικό επάτησες γένος.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ω δύστυχη εγώ· ποιάν έχει πάθη<br /> +καταστροφή ο στρατός· ω εσύ της νύχτας<br /> +προμήνυμα ολοφάνερο του ονείρου,<br /> +πόσο ξεκάθαρα της συμφορές μας όλες<br /> +μου της φανέρωσες. Κ' όμως σεις τόσο<br /> +στρεβλά εξηγούσατε τα ονείρατά μου.<br /> +Αλλά σαν που η συμβουλή η δική σας<br /> +μπορεί αλλέως να ωφελήση θέλω<br /> +δέησι πρώτα εις τους θεούς να κάμω<br /> +κ' ύστερα θα γυρίσω εδώ φέρνοντας δώρα<br /> +στη γη και στους δικούς μου πεθαμμένους<br /> +παίρνοντας ζυμαρικά απ' το παλάτι +(<sup><a href='#fn74' id='ref74'>74</a></sup>) +.<br /> +Γιατί κι' αν ξέρω πως το κακό έχει γίνη<br /> +όμως ίσως για μας καλήτερο γίνη το μέλλον.<br /> + +(<sup><a href='#fn75' id='ref75'>75</a></sup>) + +[Και σεις γι' αυτά τα γενομένα πρέπει<br /> +συμβουλές πιστές να δίνετε στους φίλους<br /> +τους πιστούς και αν πρωτήτερα έλθη<br /> +από μένα εδώ εις εσάς ο γυιός μου<br /> +παρηγορίες να του ειπήτε και μαζύ του<br /> +να πάτε συνοδία του στα παλάτια<br /> +μη κοντά στ' άλλα τα κακά μας έρθη κι' άλλο) +.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ω Ζευ βασιλιά, τέτοιο χαμό<br /> +εις των Περσών σκορπώντας το στρατό<br /> +οπού καυχιώνται εις την ισχύ των<br /> +κι' άνδρες πολλούς έχει η φυλή των +(<sup><a href='#fn76' id='ref76'>76</a></sup>) +<br /> +σε ζοφερό ένα πένθος τώρα<br /> +των Σούσων έκρυψες τη χώρα<br /> +και των Εκβατάνων.<br /> +Πλήθος Περσίδες θα θρηνήσουν<br /> +και της καλύπτρες των θα σχίσουν<br /> +με τα χέρια των που είν' απαλά +(<sup><a href='#fn77' id='ref77'>77</a></sup>) +<br /> +κι' ολημερίς δάκρυα πολλά<br /> +τα στήθια των θερμά θα βρέχουν<br /> +γιατί κι' αυτές σαν κ' εμάς έχουν<br /> +βαθύ τον πόνο.<br /> +Κι' άλλες αβρά μυρολογώντας<br /> +του κάκου θα θρηνούν ζητώντας<br /> +τους άνδρες των να ξαναϊδούν.<br /> +Κι' άλλες της κλίνης παραιτούν<br /> +τα στρώματα τα μυριοαφράτα +(<sup><a href='#fn78' id='ref78'>78</a></sup>) +,<br /> +που τέρψι δίνουν εις τα νειάτα<br /> +τα ηδονικά +(<sup><a href='#fn79' id='ref79'>79</a></sup>) +<br /> +για να θρηνούν γοερά με κλάμμα<br /> +αχόρταστο. Κ' εγώ αντάμα<br /> +αυτών που ελείψαν το χαμό<br /> +τον πολυθρήνητο μυρολογώ<br /> +κατά πώς πρέπει +(<sup><a href='#fn80' id='ref80'>80</a></sup>) +.</p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Έτσι στενάζει τώρα<br /> +όλη της Ασίας η χώρα·<br /> +ερημωμένη.<br /> +Πω, πω! ωδηγούσε τον στρατό<br /> +ο Ξέρξης και βαβαί εις το χαμό +(<sup><a href='#fn81' id='ref81'>81</a></sup>) +<br /> +τους πήρε ο Ξέρξης.<br /> +Κι' όλα αυτά από αφροσύνη<br /> +ο Ξέρξης τα δεινά μας δίνει<br /> +με τα καράβια.<br /> +Γιατί στην εκστρατείαν αυτή<br /> +ο Δαρείος να μην οδηγή<br /> +το στράτεμμά μας;<br /> +εκείνος που τον αγαπούσαν<br /> +τα Σούσα και που δεν μπορούσαν<br /> +να πάθουν οι στρατοί μαζύ του;</p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Και τους πεζούς<br /> +και τους θαλασσινούς<br /> +όλους αυτούς πω, πω, μαζύ<br /> +τους έφεραν καράβια εκεί<br /> +με πλώρες γαλαζοβαμμένες<br /> +και με φτερούγες απλωμένες +(<sup><a href='#fn82' id='ref82'>82</a></sup>) +<br /> +όλες μαζύ προς τον αγέρα·<br /> +και τα καράβια όλους κει πέρα,<br /> +ουαί, ουαί, τους αφανίσαν<br /> +στης συμπλοκές, που όλες ήσαν <br /> +τόσον ολέθριες για μας.<br /> +Κι' από των Ιώνων τα χέρια ο βασιλιάς<br /> +όπως ακούμε ξέφυγε με κόπους<br /> +στους πεδινούς της Θράκης τόπους<br /> +τους βαρυχείμωνους κ' εχθρούς</p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Οι πρώτοι που έπεσαν νεκροί<br /> +στην Κυχρειώτικην ακτή<br /> +σαπίζουν τώρ' αλλοίμονό τους<br /> +όπως ουαί κ' ήταν γραφτό τους<br /> +από τη μοίρα +(<sup><a href='#fn83' id='ref83'>83</a></sup>) +.</p> + +<p>Αλλοί! δικοί σου στεναγμοί<br /> +ας βουίζουν τώρα κ' οι καϋμοί<br /> +ας σε δαγκάνουν και ξεφωνητά<br /> +του πόνου σου ας παν ψηλά<br /> +στον ουρανό. Και η κραυγή σου<br /> +από την θλίψι της ψυχής σου<br /> +μυρολογίστρα ας ακουσθή<br /> +πιο άγρια, πιο δυνατή.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Στα βράχια κυματοδαρμένοι +(<sup><a href='#fn84' id='ref84'>84</a></sup>) +<br /> +ωιμέ κει πέρα οι σκοτωμένοι<br /> +γδύνονται τώρ' απ' τα βουβά <br /> +της αγνής θάλασσας παιδιά +(<sup><a href='#fn85' id='ref85'>85</a></sup>) +·<br /> +κι' αλλοί μου, αλλοί, το κάθε σπίτι<br /> +βυθίσθηκε σε μαύρη θλίψι<br /> +γιατί ο άνδρας του έχει λείψη.<br /> +Κι' ωρφανεμένοι από τους γυιούς<br /> +οι γέροι έως τους ουρανούς<br /> +θρηνολογούν για το κακό τους<br /> +ξεσπώντας όλο τον καϋμό τους +(<sup><a href='#fn86' id='ref86'>86</a></sup>) +.</p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Κι' όσοι την Ασία κατοικούν<br /> +δεν θα θέλουν πια να υποταγούν<br /> +στους Πέρσας τώρα +(<sup><a href='#fn87' id='ref87'>87</a></sup>) +.<br /> +Κι' ούτε δασμούς αναγκασμένοι<br /> +θα δίνουν κι' ούτε ως πριν σκυμμένοι<br /> +ως τη γη χάμω<br /> +θα προσκυνούν τους άρχοντάς μας,<br /> +γιατί πάει πια του βασιλιά μας<br /> +η δύναμί του.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Και τώρα η γλώσσα των ανθρώπων<br /> +από της φυλακές θα βγη +(<sup><a href='#fn88' id='ref88'>88</a></sup>) +,<br /> +γιατί εγλυτώσαν οι λαοί<br /> +κ' εκόπηκε ο ζυγός της βίας.<br /> +κι' όπως καθένας βουληθή<br /> +μ' ελευθερία θα ομιλή +(<sup><a href='#fn89' id='ref89'>89</a></sup>) +.<br /> +Στου Αίαντα την κυματοδαρμένη<br /> +νήσο, η γη αιματοβαμμένη<br /> +έγινε τάφος των Περσών.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Φίλοι, όποιος εις τη ζωή του λάχη<br /> +πολλά να δοκιμάση αυτός γνωρίζει<br /> +πως, όταν των κακών το κύμα<br /> +στον άνθρωπον επάνω πέση,<br /> +τότες όλα να τα φοβάται φθάνει·<br /> +και πάλι όποιον καλοπιάση η τύχη<br /> +αυτός πιστεύει πως το ίδιο πάντα<br /> +θάχη καλόν τον άνεμο της τύχης.<br /> +Έτσι για με είν' όλα τώρα γύρω<br /> +γεμάτα φόβο κ' εις τα μάτια τα δικά μου<br /> +οργής θεϊκής μου φανερώνονται σημάδια·<br /> +κ' εις τα δικά μου αυτιά ολοένα φθάνει<br /> +κάποια βουή, που δεν είναι της νίκης +(<sup><a href='#fn90' id='ref90'>90</a></sup>) +.<br /> +Τέτοια γενάμενη απ' της συμφορές η ταραχή μου<br /> +ολότελα φοβίζει μου τα φρένα.<br /> +Γι' αυτό δίχως αμάξια απ' το παλάτι<br /> +και δίχως την πρωτήτερη τη συνοδία<br /> +εβίασθηκα να ερθώ εδώ πέρα πάλι,<br /> +φέρνοντας πρόθυμες σπονδές του γυιού μου<br /> +για τον πατέρα του ― όλα εκείνα που πραΰνουν<br /> +των πεθαμμένων της ψυχές· από αγελάδα<br /> +άγεννη καλόπιοτο άσπρο γάλα +(<sup><a href='#fn91' id='ref91'>91</a></sup>) +<br /> +και της ανθοδουλεύτρας μέλισσας ακόμη<br /> +το στάλαμμα, το διάφανο το μέλι<br /> +και βρυσικό νερόν από καθάρια<br /> +βρύσι κι' άδολο πιοτό από μάννα<br /> +αγροτική +(<sup><a href='#fn92' id='ref92'>92</a></sup>) + ― το πιοτό που είναι καμάρι<br /> +του πολύχρονου αμπελιού, κι' ακόμη<br /> +απ' την ωριόξανθην εληά που απ' τα φύλλα<br /> +θαλερή παντοτεινά είναι η ζωή της<br /> +καρπόν ευωδιακό και στεφανοπλεγμένα<br /> +άνθια, της γης της καρποφόρας γέννες.<br /> +Αλλ' ω εσείς φίλοι, συντροφάιστε με ύμνους<br /> +της σπονδές μου στους πεθαμμένους τώρα<br /> +και τον θεϊκό Δαρείο καλέστε νάρθη +(<sup><a href='#fn93' id='ref93'>93</a></sup>) +<br /> +όταν στου Άδη τους θεούς προσφέρω<br /> +της χωματόπιοτες θυσίες τούτες.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Του βασιλειά γυναίκα, ω σεβαστή<br /> +στους Πέρσας +(<sup><a href='#fn94' id='ref94'>94</a></sup>) +, τη σπονδή σου αυτή<br /> +στείλε την συ στην υποχθόνια χώρα<br /> +κ' εμείς θα δεηθούμε με ύμνους τώρα<br /> +εις των νεκρών τους οδηγούς +(<sup><a href='#fn95' id='ref95'>95</a></sup>) + να γένουν<br /> +καλόγνωμοι για όλους αυτούς που μένουν<br /> +κάτω απ' τη γη +(<sup><a href='#fn96' id='ref96'>96</a></sup>) +.</p> + +<p>Έτσι ω των ταρτάρων δαίμονες αγνοί,<br /> +ω Ερμή και Γη κι' ω των νεκρών εσύ<br /> +βασιλιά, στείλατ' επάνω εδώ στο φως<br /> +τον ίσκιο +(<sup><a href='#fn97' id='ref97'>97</a></sup>) + του Δαρείου γιατί μόνο αυτός<br /> +γνωρίζει αν στη συμφορά καμμιά<br /> +βοήθεια θα μας έρθη πειά +(<sup><a href='#fn98' id='ref98'>98</a></sup>) +. </p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Ο μακαρίτης βασιληάς<br /> +ο ισόθεος τάχα ν' αγροικά <br /> +όσα εγώ βαρβαρικά<br /> +βουύζω λόγια; +(<sup><a href='#fn99' id='ref99'>99</a></sup>) +<br /> +τα βογγητά και μυρολόγια<br /> +τον θρήνο και τον κοπετό; Από το χώμα κάτω αυτό<br /> +μ' ακούει τάχα;</p> + +<p><b>Αντιστροφή.</b></p> + +<p>Όμως για χάρι μας, ω εσύ Γη<br /> +κι' ω εσείς οι άλλοι κυβερνήτες του Άδη<br /> +στρέξετε τώρα απ' το σκοτάδι<br /> +ο θεϊκός άρχοντας να ερθή<br /> +που τον εγέννησαν τα Σούσα<br /> +και θεός ήταν των Περσών +(<sup><a href='#fn100' id='ref100'>100</a></sup>) +.<br /> +Επάνω εδώ στείλετε αυτόν<br /> +που όμοιο του κανένα ακόμα<br /> +ποτέ δε σκέπασε το χώμα<br /> +το Περσικό +(<sup><a href='#fn101' id='ref101'>101</a></sup>) +.</p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Αγαπητός ήτον εκείνος<br /> +και το μνημείο τούτο εδώ<br /> +όμοια μας είναι αγαπητό<br /> +γιατί όψι αγαπητή μας κρύβει. +(<sup><a href='#fn102' id='ref102'>102</a></sup>) +<br /> +Ω Αϊδωνέα, γενού οδηγός του<br /> +και φέρε πάλι εδώ στη γη<br /> +τον βασιλιά Δαρείο, εσύ. +(<sup><a href='#fn103' id='ref103'>103</a></sup>) +</p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Γιατί ποτέ δεν έχασε άνδρες<br /> +εις του πολέμου της βαρειές<br /> +κι' ανθροποφόνες συμφορές.<br /> +Και θεοφώτιστος λεγότουν<br /> +από τους Πέρσες κ' ήτο αλήθεια, +(<sup><a href='#fn104' id='ref104'>104</a></sup>) +<br /> +καλοδηγώντας τον στρατό.</p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Βαλήν, ω παληέ μας Βαλήν +(<sup><a href='#fn105' id='ref105'>105</a></sup>) +<br /> +σήκω· πρόβαλε απ' τη γη·<br /> +εις του μνημείου την κορφή<br /> +δείξου, τη χρυσοβαμμένη<br /> +υψώνοντας τη ποδεμή σου +(<sup><a href='#fn106' id='ref106'>106</a></sup>) +<br /> +και το λοφίο της βασιλικής<br /> +τιάρας δείχνοντας. Στη γης<br /> +έλα, ω άβλαβε Δαρείε, πατέρα.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Πρόβαλε, βασιλιά, ν' ακούσης<br /> +καινούργιες δυστυχίες του βασιλιά.<br /> +Σαν απ' τον Άδη μαύρη καταχνιά<br /> +απάνω μας έχει απλωθή,<br /> +τι όλ' η νειότη έχει χαθή.<br /> +έλα, ω άβλαβε Δαρείε, πατέρα.</p> + +<p>Επωδός.</p> + +<p>Αλλοίμονό μας, τρις αλλοί!<br /> +Ω εσύ, που τη θανή σου<br /> +την πολυκλάψαν οι δικοί σου,<br /> +αφέντη, αφέντη, γιατί 'πες μας<br /> +οι διπλές τούτες συμφορές μας +(<sup><a href='#fn107' id='ref107'>107</a></sup>) +<br /> +στη χώρα επλάκωσαν αυτή;<br /> +τα καράβια όλα έχουν χαθή<br /> +τα τρίσκαρμα, και τώρα εμείς<br /> +χωρίς καράβια εμείναμε, χωρίς . . . +(<sup><a href='#fn108' id='ref108'>108</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i> +(<sup><a href='#fn109' id='ref109'>109</a></sup>) +</p> + +<p>Ω πιστοί μου εσείς, γυιοί πιστών πατέρων,<br /> +της νειότης σύντροφοι μου, γέροι Πέρσαι,<br /> +από ποιον πονά τώρα η πολιτεία πόνο; <br /> +και θρηνολογάει, βογγά, σέρνεται χάμω; +(<sup><a href='#fn110' id='ref110'>110</a></sup>) +<br /> +Στον τάφο δίπλα η γυναίκα μου όπως ήρθε<br /> + ― αν και πρόθυμα της χοές εγώ λαβόντας ― <br /> +όμως τρέμω. Γιατί και σεις στον τάφο<br /> +κοντά στεκάμενοι βαριοθρηνείτε,<br /> +και με φωνές ψυχοκαλέστρες και με γόους<br /> +με κράζετε απ' τον τάφο μου, ζητώντας<br /> +να σηκωθώ· αν και βολετό δεν είναι<br /> +το έβγα του, και οι θεοί του κάτω κόσμου<br /> +ν' αρπάζουν είναι πιο καλοί παρά ν' αφήνουν.<br /> +Όμως σαν που τώρα ο λόγος μου από 'κείνους<br /> +εισακούσθη, 'φτάνω. Και ταχυά εσείς πέστε ― <br /> +να μη χρονίσω πιότερο απ' ό,τι πρέπει ― <br /> +τι συμφορά καινούργια ήρθε στους Πέρσες.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Την όψι σου ντρέπομαι ν' ατενίσω,<br /> +αγνάντια σου ντρέπομαι να μιλήσω<br /> +την παληά μου έχοντας συστολή. +(<sup><a href='#fn111' id='ref111'>111</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Όμως σαν που ανέβηκ' απ' τον κάτω κόσμο<br /> +εισακούοντας τους θρήνους τους δικούς σας,<br /> +όχι πολύλογα μα σύντομα ομιλώντας<br /> +όλα εξηγάτε τα χωρίς ντροπή σ' εμένα,</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Φοβάμαι να κάμω σου τη γνώμη· +(<sup><a href='#fn112' id='ref112'>112</a></sup>) +<br /> +φοβάμαι και τα ενάντια να 'πω ακόμη,<br /> +που κακοϊστόρητα σε φίλους είναι.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Αλλά μια που ο φόβος ο παληός τα φρένα<br /> +τα δικά σας αντισκόβει, εσύ ω γυναίκα<br /> +ευγενική, του κρεββατιού παληά συντρόφισσά μου,<br /> +σταματώντας της κλάψες και τους θρήνους πες μου·<br /> +κάτι που να είναι ξάστερο. Οι δυστυχίες πάντα<br /> +οι ανθρώπινες ― το ξέρουμε ― λαχαίνουν<br /> +στους θνητούς. Κι' απ' τη στεριά πολλά συμβαίνουν<br /> +κι' απ' τη θάλασσα πολλά δεινά εις τους ανθρώπους<br /> +σαν η ζωή καιρό περσότερο τραβήξη. +(<sup><a href='#fn113' id='ref113'>113</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Συ π' όλους τους θνητούς πέρασες σ' ευδαιμονία,<br /> +γιατί όσον καιρό έβλεπες το φως του ήλιου<br /> +ζωήν απ' όλους ζηλεμμένην επερνούσες<br /> +κι' ωσάν θεός καλότυχα μέσα στους Πέρσες,<br /> +όμοια καλοτυχίζω σε και τώρα, πεθαμμένο<br /> +πριχού να ιδής των συμφορών το βάθος.<br /> +Όμως κοντολογίς, Δαρείε, το συνέβηκε θ' ακούσης. +(<sup><a href='#fn114' id='ref114'>114</a></sup>) +<br /> +Χάθηκαν όλα των Περσών ― να στο πω έτσι.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Με ποιο όμως τρόπο; Θανατικό έχει πέσει<br /> +ή επανάστασι στην πολιτεία μέσα εγίνη;</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Κανέν από τα δυο. Αλλά, στας Αθήνας<br /> +κοντά, εκαταστράφηκε ο στρατός μας όλος.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Και ποιος από τους γυιούς μου στρατηγούσε; Λέγε.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ο αρειμάνιος Ξέρξης, αδειάζοντας την χώραν όλην. +(<sup><a href='#fn115' id='ref115'>115</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Και σε στεριά ή σε πέλαο την μωρία έπραξε τούτη; </p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Στα δυο μαζύ. Διπλό ήτον μέτωπο δυο στρατευμάτων. +(<sup><a href='#fn116' id='ref116'>116</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Και πώς πεζός στρατός μπόρεσε τόσος να περάση; </p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Μηχανικά έζεψε της Έλλης το στενό κ' έκαμε διάβα.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Κι' αυτόν ετόλμησε το μέγα Βόσπορο να κλείση;</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Έτσι εγίνη· ίσως με δαιμόνου τη βοήθεια. +(<sup><a href='#fn117' id='ref117'>117</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Αλλοί! μέγας δαίμονας θα στρέβλωσε το νου του.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και τώρα φαίνεται πόσο έκαμε κακό μεγάλο.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Και τι συνέβηκε εις αυτούς κ' έτσι θρηνείτε;</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Το ναυτικό παθόντας, ξωλόθρευσε και το στρατό μας.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Έτσι λοιπόν πολεμοχάθη ο στρατός όλος; +(<sup><a href='#fn118' id='ref118'>118</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και για τ' αυτό πανέρημα θρηνούν τα Σούσα.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Αλλοί! στου στρατού την τόση δύναμι και τη βοήθεια.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και των Βακτρίων όλος ο λαός εχάθη, εξόν οι γέροι.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Ο άμοιρος! Τι νεολαία συμμάχων έχασ' έτσι!</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Και μόνος, λεν, έρμος ο Ξέρξης και με λίγους . . . </p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Και πώς λοιπόν και πού εκατάντησεν; Εσώθη;</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Στο γιοφύρι που έζεψε της δυο στεριές ήρθε με βιάσι. +(<sup><a href='#fn119' id='ref119'>119</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Κι' αληθινά εσώθηκε στη στεριά τούτη;</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ναι, ξάστερος ήρθε μας και βέβαιος λόγος.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Αλλοί! ταχύ αλήθεψαν οι χρησμοί. +(<sup><a href='#fn120' id='ref120'>120</a></sup>) + Κι' ο Δίας<br /> +τα θεία λόγια πραγμάτωσεν επά στο γυιό μου.<br /> +Κ' εγώ θαρρούσα πως αργότερα, κατόπι<br /> +θα τα εκτελούσαν οι θεοί. Όμως έτσ' είναι:<br /> +Όταν ατός του βιάζεται κανείς, τότε συντρέχει<br /> +κι' ο θεός μαζύ του. Έτσι και τώρα<br /> +πηγή κακών ανέβρυσε για όλους τους φίλους.<br /> +Ο γυιός μου, τους χρησμούς μη νοιώθοντας, με τόλμη<br /> +άπραγη εκίνησε, κ' έλπισε δούλο να κρατήση<br /> +με δεσμά τον ιερόν Ελλήσποντο, το ρέμμα<br /> +του θείου Βοσπόρου θέλοντας να σταματήση.<br /> +Έτσι το πέρασμα εβουλήθηκε ν' αλλάξη.<br /> +Και μ' αλυσίδες σφυροκοπημένες του πελάγου<br /> +πολλήν έκτασι δένοντας, εδιάβη<br /> +με πάμπολλο στρατόν, ασύνετα έτσι<br /> +νομίζοντας, αυτός θνητός, πως θα νικήση<br /> +τους θεούς όλους και τον Ποσειδώνα ακόμη.<br /> +Αυτά δεν φανερώνουν πως ο γυιός μου είχε<br /> +του νου του αρρώστια; +(<sup><a href='#fn121' id='ref121'>121</a></sup>) + Αληθινά φοβούμαι<br /> +μην ο πολύς ο πλούτος ― τα δικά μου κόπια ― <br /> +ευκολοάρπαχτα γενούν απ' όποιον λάχη.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Αυτά δα εδιδάχθη ο πολεμόχαρος ο Ξέρξης<br /> +μ' επίβουλους ανθρώπους ομιλώντας,<br /> +που τούλεγαν πως ενώ εσύ με το σπαθί σου<br /> +έδωκες στα παιδιά σου μέγα πλούτο<br /> +αυτός κάθεται άπρακτος από ανανδρία<br /> +άδοξά του κλεισμένος μέσ' στο σπίτι, +(<sup><a href='#fn122' id='ref122'>122</a></sup>) +<br /> +τον πλούτο αφήνοντας αναύξητο τον πατρικό του.<br /> +Τα τέτοια ονειδίσματα συχνά 'πό άνδρες<br /> +επίβουλους ακούοντας πήρε την τέτοια<br /> +απόφασι κ' εστράτευσε για την Ελλάδα.</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Απ' αυτούς έγιν' αλήθεια μεγαλώτατο έργο<br /> +κι' αλησμόνητο που όμοιο μ' αυτό κανένα·<br /> +την πολιτεία δεν άδειασε των Σούσων,<br /> +αφ' όταν έδωκεν ο βασιλιάς ο Ζευς εις έναν άνδρα<br /> +την εξουσία της πολυπρόβατης Ασίας<br /> +μονάχος να την κυβερνά, σκήπτρο κρατώντας. +(<sup><a href='#fn123' id='ref123'>123</a></sup>) +<br /> +Κ' ήτον ο Μήδος πρώτος του στρατού ηγεμόνας<br /> +και κατόπι του εσυμπλήρωσε το έργο ο γυιός του,<br /> +γιατί το νου του η φρόνησι τον εκυβέρνα,<br /> +Και στερνά απ' αυτόν, τρίτος, ο Κύρος,<br /> +ευτυχισμένος αυτός άνδρας, κυβερνώντας,<br /> +την ειρήνη εχάρισε σ' όλους τους φίλους.<br /> +και των Λυδών και των Φρυγών τα έθνη επήρε<br /> +κι' όλην με πόλεμον κυρίευσε την Ιωνία,<br /> +γιατί φρόνιμος ήτο και θεός δεν τον εχθρεύθη.<br /> +Κι' ο γυιός του Κύρου τέταρτος του στρατού ηγεμόνας<br /> +έγινε· και πέμπτος βασιλιάς ήτον ο Μέρδις, +(<sup><a href='#fn124' id='ref124'>124</a></sup>) +<br /> +ντροπή της πατρίδας και των αρχαίων θρόνων.<br /> +Κι' αυτόν με δόλο εσκότωσε μέσ' στο παλάτι<br /> +ο αντρειωμένος Αρταφέρνης με βοήθεια φίλων,<br /> +οπού είχαν ορκισθή μαζύ του ετούτο. +(<sup><a href='#fn125' id='ref125'>125</a></sup>) +<br /> +[Κ' έκτος ο Μάραφις κ' έβδομος ο Αρταφέρνης]<br /> +ως που σ' εμένα η εξουσία έλαχε κατόπι,<br /> +ως εγώ εβουλήθηκα +(<sup><a href='#fn126' id='ref126'>126</a></sup>) + κ' εγώ εκστρατείες<br /> +πλήθος ενέργησα με στρατό πλήθος.<br /> +Όμως τόσο κακό ποτέ δεν έκαμα στην πόλι.<br /> +Αλλά ο γυιός μου ο Ξέρξης, αυτός νέος όντας<br /> +έχει και νέες ιδέες και δεν θυμάται<br /> +της ιδικές μου συμβουλές· γιατί εσείς τούτο<br /> +να ξέρετε ξεκάθαρα, συνομήλικοί μου<br /> +πως όσοι βασιλιάδες γίναμε, εμείς όλοι<br /> +δεν κάναμε κανείς τόσα κακά στη χώρα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τι λοιπόν, ω βασιλιά Δαρείε, έτσι τελειώνεις<br /> +το λόγο σου; Πώς, 'πες μας, απ' αυτά κατόπι,<br /> +ο Περσικός λαός θέλει ευτυχήσει τώρα;</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Αν δεν εκστρατεύετε για χώρα Ελλήνων,<br /> +και πιότερος ακόμη αν είναι ο στρατός των Μήδων<br /> +γιατ' η ίδια τους η γη είναι βοηθήτρα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Πώς τώπες; Πώς είναι τους η γη βοηθήτρα;</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Σκοτώνοντας με πείνα το περίσσιο πλήθος.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Αλλά γενναίο θα φτιάσουμε κ' εκλεχτό στόλο. +(<sup><a href='#fn127' id='ref127'>127</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Κι' όμως ουδ' ο στρατός που έμεινε στα Ελληνικά μέρη<br /> +θα δυνηθή επιστρέφοντας ν' απογλυτώση.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τι είπες; Δεν έφυγε ο στρατός των βαρβάρων<br /> +όλος, διαβαίνοντας το στενό της Έλλης;</p> + +<p> +<i>ΕΙΔΩΛΟΝ ΔΑΡΕΙΟΥ</i></p> + +<p>Λίγοι γλύτωσαν απ' τους πολλούς· αν στα ειπωμένα<br /> +απ' τους θεούς δώσουμε ακόμη πίστιν +(<sup><a href='#fn128' id='ref128'>128</a></sup>) +<br /> +λογιάζοντες όσα αληθινά βγήκαν ως τώρα.<br /> +Γιατί όχι ένα μέρος απ' των θεών τα λόγια<br /> +αλλά όλα τους πέρα κι' ως πέρα επαληθεύουν!<br /> +Κι' αν έτσι αυτό συμβαίνη, βέβαια ο Ξέρξης<br /> +πλήθος διαλεχτό στρατού κει πέρα αφήνει<br /> +δίνοντας σε μάταιες ελπίδες πάλι πίστι.<br /> +Και θ' απομένη ο στρατός στην πεδιάδα,<br /> +που την ποτίζει του Ασωπού το ρεύμα<br /> +λίπασμα καλό αφήνοντας στη Βοιωτική χώρα.<br /> +Εκεί τα πιο χειρότερα δεινά τους απομένει<br /> +για την αυθάδεια να πάθουνε κι' ασέβειά τους,<br /> + ― αυτοί που όταν έφθασαν εις την Ελλάδα<br /> +ουδέ τ' αγάλματα ντράπηκαν των θεών να κλέψουν<br /> +ουδέ τους ναούς να κάψουν. Κ' οι βωμοί έτσι<br /> +κατεστράφηκαν, και των θεών οι τόποι όλοι<br /> +συθέμελα αναποδογύρισαν πέρα κι' ως πέρα.<br /> +Για τούτο, σαν που έπραξαν κακά, το ίδιο<br /> +κι' όχι λιγώτερα παθαίνουν και θα πάθουν,<br /> +τι δεν στέρεψε η βρύσι των κακών, κι' ακόμα τρέχει.<br /> +Τόσος θα γίνη της σφαγής του αιμάτου ο βούρκος +(<sup><a href='#fn129' id='ref129'>129</a></sup>) +<br /> +στη γη των Πλαταιών από την Δωρική τη λόγχη.<br /> +Και των νεκρών οι θημωνιές σωροί ακόμα<br /> +εις την τριτόσπορη κατόπι γενιά ανθρώπων<br /> +σιωπηλά θα φανερώνουν στων θνητών τα μάτια·<br /> +πως ο άνθρωπος ν' αλαζονεύεται πολύ δεν πρέπει <br /> +γιατ' η βρισιά ανθίζοντας καρπό της βγάνει<br /> +της συμφοράς ταστάχυ, κι' από τούτο<br /> +πολύκλαφτο η βρισιά θερίζει θέρο. +(<sup><a href='#fn130' id='ref130'>130</a></sup>) +<br /> +Τέτοια βλέποντας ταντίποινα των έργων τούτων<br /> +μη βγάλετε από το νου σας τας Αθήνας<br /> +και την Ελλάδα, ουδέ κανείς σας παραιτώντας<br /> +την ευτυχία την τωρινή ας ζητήση άλλην,<br /> +χάνοντας έτσι ταγαθά του τα μεγάλα.<br /> +Γιατί ο Ζευς βαρύς και ίσιος παραστέκει +(<sup><a href='#fn131' id='ref131'>131</a></sup>) +·<br /> +τιμωρητής κάθε μεγάλης περηφάνειας.<br /> +Με τούτα πρέπει σεις να νουθετήτε<br /> +το γυιό μου, γνώσι δίνοντάς τους για να πάψη<br /> +ασύνετα προς τους θεούς ν' αυθαδιάζη.<br /> +Και συ γηραιά κι' αγαπητή, του Ξέρξη η μάννα,<br /> +σπίτι επιστρέφοντας, πρεπούμενη να πάρης<br /> +στολή του γυιού σου και να πας για υποδοχή του. +(<sup><a href='#fn132' id='ref132'>132</a></sup>) +<br /> +Γιατί απ' τη λύπη των κακών όλα έχει σχίσει<br /> +τα πολυκέντητα φορέματα και τώρα<br /> +στο κορμί του επάνω κρέμονται ταποξεσκλίδια. +(<sup><a href='#fn133' id='ref133'>133</a></sup>) +<br /> +Και παρηγόρα τον εσύ με γλυκά λόγια,<br /> +γιατί μόνον εσέ, όπως ξέρω, θα δεχθή ν' ακούσης.<br /> +Κ' εγώ κάτω απ' τη γήστόν τάφο πγαίνω.<br /> +Χαίρετε, ω γέροντες, αν και κακή είν' η τέτοια<br /> +χαρά, και πάσα μέραν η ψυχή σας<br /> +ας δίνεται στην ηδονή, γιατί τα πλούτια<br /> +σε τίποτε δεν ωφελούν τους πεθαμμένους.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Πόσον εθλίβηκα μαθόντας δεινά τόσα<br /> +που οι βάρβαροι τραβούν και θα τραβήξουν.</p> + +<p><i>ΑΤΟΣΣΑ</i></p> + +<p>Ω τύχη! Τι! πολλές μέσ' την ψυχή μου<br /> +θλίψεις εφώλιασαν! κι' απ' όλες με δαγκάνει<br /> +πιο πολύ τούτ' η συμφορά, που ακούω,<br /> +του γυιού μου τη ντροπή ― μ' αποξεσκλίδια<br /> +το δικό του το κορμί να είναι ντυμένο.<br /> +Όμως πηγαίνω και στολήν από το σπίτι<br /> +κομίζοντας θα τρέξω προς το γυιό μου.<br /> +Τον που αγαπώ στη δυστυχία δεν θεν' αφήσω.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Ωιμένα! ελάχαμε ζωή<br /> +μεγάλη εμείς κ' ευτυχισμένη +(<sup><a href='#fn134' id='ref134'>134</a></sup>) +<br /> +κ' ενάρετα κυβερνημένη<br /> +όσο της χώρας την αρχή <br /> +την είχε ο γέρος ο Δαρείος<br /> +ο αγαθός μαζί κι' ανδρείος<br /> +που όμοιος ήτον με θεούς.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Και πρώτ' απ' όλα εμείς τρανές<br /> +τότες εκάναμ' εκστρατείες<br /> +και πυργωμένες πολιτείες +(<sup><a href='#fn135' id='ref135'>135</a></sup>) +<br /> +επαίρναμε παντοτινά.<br /> +Κι' από τον πόλεμο στερνά<br /> +απείραχτοι και δίχως κόπο +(<sup><a href='#fn136' id='ref136'>136</a></sup>) +<br /> +ευτυχισμένοι εδώ στον τόπο<br /> +ξαναγυρίζαμ' όλοι εμείς.</p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Και πόσες πόλεις πήρε δίχως<br /> +το ρεύμα του Άλυ να διαβή +(<sup><a href='#fn137' id='ref137'>137</a></sup>) +<br /> +κι' ουδέ απ' τον τόπον του να βγη!<br /> +Της πολιτείες έτσι επήρε<br /> +όσες εις την ακρογιαλιά<br /> +του Στρύμονα είναι και κοντά<br /> +με τα χωριά της Θράκης.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Και όσες πέρα απ' τα νερά,<br /> +προς τη στεριά είναι κτισμένες,<br /> +με πύργους περιτειχισμένες,<br /> +υπάκουαν στο βασιλιά.<br /> +Κι' όσες στης Έλλης τον πλατύ πορθμό<br /> +κι' όσες στην Προποντίδ' ακόμα<br /> +την βαθύκολπη κι' όσες στο στόμα<br /> +του Πόντου, υπάκουαν κι' αυτές.</p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Και τα νησιά του ακρωτηριού<br /> +που είν' απ' το πέλαγο λουσμένα<br /> +και βρίσκονται γειτονεμένα<br /> +με τούτη την στεριάν εδώ.<br /> +Η Λέσβο, η Σάμος η 'ληοτρόφα,<br /> +η Χίος κ' η Μύκονος κ' η Πάρος,<br /> +η Νάξος κ' η Άνδρος που σιμά<br /> +στην Τήνο βρίσκεται γειτονικιά.</p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Κ' η εξουσία του απλωνότουν<br /> +στα στεριογείτονα νησιά<br /> +που έχουν πολλά θαλασσινά, +(<sup><a href='#fn138' id='ref138'>138</a></sup>) +<br /> +τη Λήμνο, την Ίκαρο, τη Ρόδο<br /> +την Κνίδο και μαζί μ' αυτές<br /> +στης πόλεις της Κυπριακές +(<sup><a href='#fn139' id='ref139'>139</a></sup>) +<br /> +την Πάφο, τους Σόλους και την άλλη<br /> +την Σαλαμίνα, που για μας<br /> +τούτης αιτία της συμφοράς<br /> +εστάθηκ' η μητρόπολί της. +(<sup><a href='#fn140' id='ref140'>140</a></sup>) +</p> + +<p>Επωδός.</p> + +<p>Κι' όμοια εξουσίασε με νου<br /> +στην Ιωνία πόλεις άλλες,<br /> +ευτυχισμένες και μεγάλες,<br /> +που Έλληνες σ' αυτές οικούν.<br /> +Κι' ακάματην είχαν ανδρεία<br /> +οι άνδρες όσους για εκστρατεία +(<sup><a href='#fn141' id='ref141'>141</a></sup>) +<br /> +ολούθ' εμάζευεν αυτός.<br /> +Μ' από θεού έστρεψε πάλι<br /> +η τύχη^ κ' έτσι τη μεγάλη<br /> +τραβούμε τούτη συμφορά,<br /> +δεινά παθόντας τρομερά<br /> +εις του πελάου της συμπλοκές. +(<sup><a href='#fn142' id='ref142'>142</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Ωού!<br /> +Ο δύστυχος εγώ που τέτοια μαύρη +(<sup><a href='#fn143' id='ref143'>143</a></sup>) +<br /> +κ' έτσι αναπάντεχη μούλαχε μοίρα·<br /> +πόσο μονόγνωμα η τύχη ωργίσθη,<br /> +με των Περσών το γένος. Τι θα γίνω<br /> +εγώ ο ταλαίπωρος; παραλυμένη<br /> +αισθάνομαι τη δύναμι του κορμιού μου<br /> +μπροστά στους ηλικιωμένους τούτους +(<sup><a href='#fn144' id='ref144'>144</a></sup>) +<br /> +Πέρσες. Άμποτες, ω Δία, κ' εμένα<br /> +με τους άνδρες μαζί τους πεθαμμένους<br /> +να μ' είχε σκεπάσει του θανάτου η μοίρα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Αλλοί, βασιλιά, του ανδρειωμένου<br /> +στρατού· κι' αλλοί του τιμημένου<br /> +και τρανού γένους των Περσών·<br /> +αλλοί και του άνθους των ανδρών,<br /> +που εθέρισεν η κακή τύχη.</p> + +<p>Η ίδια η γη μυρολογάει +(<sup><a href='#fn145' id='ref145'>145</a></sup>) +<br /> +τη δικιά μας νεολαία που πάει<br /> +από μοίραν άδικου θανάτου<br /> +χαμένη, στον Αδη κάτου·<br /> +ο Ξέρξης στους Πέρσες εστάθη<br /> +φορτωτής +(<sup><a href='#fn146' id='ref146'>146</a></sup>) + του Χάρου· τι εχάθη<br /> +πλήθος ανθρώπων που τώρα<br /> +στρατοκοπάν για τ' Άδη τη χώρα· +(<sup><a href='#fn147' id='ref147'>147</a></sup>) +<br /> +της γης ο άνθος πολεμιστάδες<br /> +του τόξου, χιλιάδες, μυριάδες<br /> +είναι τους οι σκοτωμένοι.<br /> +Ωιμένα κι' αλλοί! στη χαμένη<br /> +δύναμι. Της Ασίας η χώρα,<br /> +βασιλιά, εγονάτισε τώρα<br /> +εγονάτισε, ωιμένα, βαρειά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Α'.</b></p> + +<p>Οχού! εμέ ας με κλαίνε<br /> +και πως γεννήθηκα ας το λένε<br /> +για δυστυχία της γενιάς μου<br /> +και της πατρίδας.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Του γυρισμού το καλώς ήρθες<br /> +με μια κακόφωνη βουή<br /> +κι' αχλαλοή θρηνητική<br /> +σαν πως Μαρυανδυνός +(<sup><a href='#fn148' id='ref148'>148</a></sup>) +<br /> +θρηνολογάτορας δεινός<br /> +θα στο φωνάξουμε με θρήνους.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Γοερά θρηνήστε με τρανές +(<sup><a href='#fn149' id='ref149'>149</a></sup>) +<br /> +μυρολογιού αγριοφωνές,<br /> +γιατί η τύχη με διπλή<br /> +με βάρεσε καταδρομή.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Θρήνους αλήθεια θενά ειπούμε·<br /> +κι' απ' τα δεινά μας σαστισμένοι,<br /> +για τ' όσα θαλασσοδαρμένοι<br /> +επάθαμε, θενά κλαφτούμε,<br /> +μυρολογώντας όμοια πάλι<br /> +με πολλά δάκρυα τη μεγάλη<br /> +καταστροφή.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Τι ο Άρης των Ιώνων μονομιά, +(<sup><a href='#fn150' id='ref150'>150</a></sup>) +<br /> +θεριεύοντας των Ιώνων το στόλο,<br /> +το κακό ετούτο μας έφερεν όλο,<br /> +θερίζοντάς μας επά στη βαθειά<br /> +τη θάλασσα και στην ακτή.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κι' ας τα μάθαινα όλα, ωιμέ!<br /> +Πού βρίσκονται οι άλλοι δικοί μας;<br /> +και πού όσοι επαράστεκαν σε;<br /> +ο Φαρανδάκης κι' ακόμα ο Σούσας<br /> +κι' ο Ψάμμις κι' ο Πελάγων αντάμα<br /> +κι' ο Αγδαβάτας με τον Δοτάμα<br /> +κι' απ' τ' Αγβάτανα ο Σουσισκάνης.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Εκεί επαραίτησά τους, γκρεμισμένους<br /> +από Τύριο πλοίο, όλους πνιγμένους,<br /> +στης Σαλαμίνας της ακρογιαλιές<br /> +επά σε πέτρες να χτυπούν σκληρές.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ωιμέ! κι' ο δικός σου Φαρνούχος τι απογίνη;<br /> +κι' ο τρανός Αριόμαρδος κι' ο βασιλιάς<br /> +Σενάλκης κι' ο Λίλαιος, παιδί γενιάς<br /> +μεγάλης +(<sup><a href='#fn151' id='ref151'>151</a></sup>) + κι' ο Μέμφις κ' οι άλλοι εκείνοι<br /> +ο Μασίστρας κι' ο Θάρυβις κι' ο Αρτεμβάρης<br /> +κι' ο Υσταίχμας τι απογίνηκαν; πες.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Αλλοί μου κι' αλλοί μου.<br /> +Της πανάρχαιες να ιδούν δεν προφθάσαν<br /> +της μαύρες Αθήνες κ' εχάσαν<br /> +μονομιάς τη ζωή,<br /> +κι' οχού! οχού! οι φτωχοί<br /> +σπαρταρούν επά σ' έρημη γη. +(<sup><a href='#fn152' id='ref152'>152</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Και του Βατανώχου το γυιό, τον πιστό σου<br /> +επόπτη, που τόσο αγαπητός σου<br /> +ήτον και στρατούς σου αριθμούσε +(<sup><a href='#fn153' id='ref153'>153</a></sup>) +<br /> + ― υ υ ― ― <br /> +του Σησάμη και του Μεγαβάτη τους γυιούς<br /> +και τον Οιβάρη και τον Πάρθο κι' αυτούς<br /> +τους άφηκες όμοια, τους άφησες κει.<br /> +Ωχ! ωχ, τι μεγάλο στους Πέρσες κακό<br /> +και παράκακο λέω το εγώ.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Πάνωθέ μου κακοπούλι σηκώνεις<br /> +που συντρόφους καλούς μου θυμά, +(<sup><a href='#fn154' id='ref154'>154</a></sup>) +<br /> +λέγοντας μου εσύ τα κακά<br /> +ταλησμόνητα. Κ' έτσι αιματώνεις<br /> +μέσ' τα στήθια τη μαύρη καρδιά.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Όμως κι' άλλους αποζητούμεν εμείς.<br /> +Τον Ξάνθι που είχαν οι Μάρδοι αρχηγό,<br /> +τον Διαιξί κι' Αγχάρη, που τους ιππείς<br /> +με τον Αρσάκη αρχηγούσαν και τον τρανό<br /> +Κηγδαγάτη και τον Λυθίμνα, μαζί<br /> +και τον Τόλμο, τον ήρωα πολεμιστή.<br /> +Πάν τώρα όλοι τους, στον τάφο παν<br /> +χωρίς καν άρματα την ταφή ν' ακλουθάν. +(<sup><a href='#fn155' id='ref155'>155</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Α'</b></p> + +<p>Όλοι τους παν του στρατού οι αρχηγοί. +(<sup><a href='#fn156' id='ref156'>156</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Άδοξα εχάθηκαν όλοι μαζί.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Ωιμέ, ανέλπιστο οι θεοί κακό<br /> +έδωκαν που άλλο ωσάν κι' αυτό<br /> +η Άτη ποτέ της δεν έχει ιδεί.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Α'.</b></p> + +<p>Αγιάτρευτη μας ήρθε κακομοιριά</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Μας ήρθε αλήθεια και φανερά. +(<sup><a href='#fn157' id='ref157'>157</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Με νέα, με νέα δεινά, δεινά.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τι πόλεμο κάνοντας θαλασσινό<br /> +με των Ιώνων το έθνος το ναυτικό<br /> +νικήθηκε η γενιά των Περσών.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Β'.</b></p> + +<p>Αλήθεια. Κι' ο άμοιρος για τούτο εγώ<br /> +ξολοθρεύτηκα έτσι με τόσο στρατό.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Και τι απ' τους Πέρσες εγλύτωσε τάχα;</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Νά ιδές. Ετούτα του στρατού μου μονάχα. +(<sup><a href='#fn158' id='ref158'>158</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τα θωρούμε οι άμοιροι εμείς, τα θωρούμε.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Κ' η θήκη ακόμα των βελών μου αυτή. +(<sup><a href='#fn159' id='ref159'>159</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τι; δικό σου μονάχα αυτό έχει σωθή;</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Για την άδεια μονάχα τη θήκη μου λέτε;</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Το τίποτε εσώθηκεν απ' τα πολλά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Βοήθεια καμμία δεν έχουμε πια.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Φυγοπόλεμη των Ιώνων δεν είναι η γενιά. +(<sup><a href='#fn160' id='ref160'>160</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Β'.</b></p> + +<p>Είναι στη μάχη ορμητική<br /> +κι' αλήθει' αναπάντεχο έχω ιδεί<br /> +κακό απ' αυτήν.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i><br /> +Για του στόλου τη φυγή μας λες;</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Τα ρούχα μου έσχιζα για της τρανές<br /> +κακοτυχιές μας.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Αλλοίμονο μου κι' αλλοί.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Βέβαια και τρις αλλοί. +(<sup><a href='#fn161' id='ref161'>161</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Γιατί διπλή η συμφορά και τριπλή. +(<sup><a href='#fn162' id='ref162'>162</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Δικές μας θλίψες των εχθρών χαρές.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Και τώρα εκατάντησαν κολοβές<br /> +οι δικές μας δυνάμεις. +(<sup><a href='#fn163' id='ref163'>163</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Προπομπό μου δεν έχω κανένα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κι' ούτε φίλο. Τους πήρε, ωιμένα,<br /> +του πελάγου η δεινή συμφορά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Γ'.</b></p> + +<p>Το κακό κλάψετέ το κ' εσείς γοερά<br /> +κ' εις τα σπίτια σας έτσι γυρίστε.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κλαίμε με πόνο κ' αναφυλλητό! +(<sup><a href='#fn164' id='ref164'>164</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου. +(<sup><a href='#fn165' id='ref165'>165</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Μοναχός του ο θρήνος ξεσπά, βασιλιά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Θρηνείστε για τη δυστυχιά μου.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ωιμένα κι' ωιμένα βαρειά<br /> +είναι τούτη για μας συμφορά,<br /> +το αχ το λέμε πονώντας στ' αλήθεια.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Γ'.</b></p> + +<p>Τα μαλλιά σας τραβάτε για χάρι δική μου.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Χάρι για κακό κακή κακά γεναμένη. +(<sup><a href='#fn166' id='ref166'>166</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Οχού, οχού, δυστυχιά, δυστυχιά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Κλάφτε κι' ακόμα πιο γοερά.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ωιμένα κι' ωιμέ.<br /> +Με τα δικά μου βογγητά μαζί<br /> +μια μαύρη θα σμίξω αλήθεια πληγή.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Στροφή Δ'.</b></p> + +<p>Και με Μύσιο θρήνο τα στήθια χτυπάτε. +(<sup><a href='#fn167' id='ref167'>167</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κακομοιριά μας, κακομοιριά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Και τα γένια σας τάσπρα τραβάτε για με.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Τα τραβάμε θρηνώντας, τα τραβάμε ωιμέ.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Με άγριο κλάψετε ξεφωνητό. +(<sup><a href='#fn168' id='ref168'>168</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Θαν το κάνουμ' αλλοί μου κι' αυτό.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p><b>Αντιστροφή Δ'.</b></p> + +<p>Και τα ρούχα στους κόρφους σας σχίστε.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Κακομοιριά, κακομοιριά.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Για το στρατόν ακόμα θρηνήστε<br /> +της κόμης τραβώντας της τρίχες.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Της τραβάμε θρηνώντας, της τραβάμε ωιμέ </p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Και τα μάτια σας δάκρυα ας έχουν.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ολονένα τα δάκρυά μας τρέχουν +(<sup><a href='#fn169' id='ref169'>169</a></sup>) +.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Βαρειά χουγιάξτε αντίχτυπά μου.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Αλλοίμονό μου! κι' αλλοί!</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Γυρίστε σπίτι σας μ' οδυρμό. +(<sup><a href='#fn170' id='ref170'>170</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Αλλοίμονο, αλλοί!</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Αλλοί, στην Περσίδα τη γη.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Ωιμένα στην άμοιρη αυτή.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Οχού μου, σε τούτη τη χώρα.</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Οχού, πού εκατάντησε τώρα.</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Καλοπόδεμοι μυρολογάτε. +(<sup><a href='#fn171' id='ref171'>171</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>υ ― ― υ υ ― </p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Οχού στην Περσίαν, οχού!</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Στην κακόμοιρη χώραν οχού!</p> + +<p><i>ΞΕΡΞΗΣ</i></p> + +<p>Πόσοι στα τρίσκαρμα πλοία οι νεκροί! +(<sup><a href='#fn172' id='ref172'>172</a></sup>) +</p> + +<p><i>ΧΟΡΟΣ</i></p> + +<p>Σε προβοδάμε θρηνώντας αλλοί. +(<sup><a href='#fn173' id='ref173'>173</a></sup>) +</p> + +<h3 style="text-align: center; margin-top: 3em">* * *</h3> + +<p>Η Σειρά των Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, των Εκδόσεων Φέξη, υπήρξαν +ένας σταθμός στα ελληνικά χρονικά. Για πρώτη φορά προσφερόταν +συστηματικά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, η αρχαία ελληνική σκέψη + +(ιστορία, φιλοσοφία, ποίηση, δράμα, δικανικός και πολιτικός λόγος) + με +δημιουργικές μεταφορές της, από τους αρίστους μεταφραστές του τόπου, +στην πιο σύγχρονη μορφή που πήρε εξελισσόμενο το γλωσσικό της όργανο. +Ο Ομηρος, οι Τραγικοί κι ο Αριστοφάνης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο +Πλάτων, ο Ξενοφών, ο Αριστοτέλης, ο Θεόκριτος, ο Θεόφραστος, ο +Επίκτητος, ο Πλούταρχος, ο Λουκιανός κλπ. προσφέρονται και σήμερα, +στις κλασικές πια μεταφράσεις των Πολυλά, Ραγκαβή, Μωραϊτίδη, +Κονδυλάκη, Ποριώτη, Γρυπάρη, Τανάγρα, Πολέμη, Καμπάνη, Καζαντζάκη, +Βάρναλη, Αυγέρη, Βουτιερίδη, Ζερβού, Φιλαδελφέως, Τσοκόπουλου, +Σίγουρου, Κ. Χρηστομάνου κλπ, σε μια σύγχρονη σειρά εκδόσεων βιβλίου +τσέπης, πράγμα που επίσης γίνεται για πρώτη φορά, συστηματικά, στην +Ελλάδα.</p> + +<p><b>ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΟΝΩ</b> Το δράμα αυτό αποτελεί υψηλότατον ύμνο των +ελληνικών νικών κατά των Περσών, την εποχή των μηδικών πολέμων. Η +μεγαλοπρεπής αφήγηση της ναυμαχίας στην Σαλαμίνα, κρίνεται σαν +μοναδικό υπόδειγμα επικολυρικής περιγραφής.</p> + +<p> +</p> + +<p>Η «ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΦΕΞΗ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» +ΑΝΑΤΥΠΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ.</p> + +<p> + +ΑΘΗΝΑΙ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 38<br /> +ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΣΙΜΙΣΚΗ 61<br /><br /><br /></p> + +<p>ΤΙΜΗ ΤΟΜΟΥ ΔΡΑΧΜΕΣ 10</p> + +<hr></hr> + +<p id='fn1'>1) «Πολυχρύσων». Εις τα βασιλικά παλάτια έκρυβαν οι Πέρσαι τους +θησαυρούς. Ηροδότου 5, 49. πρβλ. Στράβωνος σελ 731.<a href='#ref1' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn2'>2) «Νυός δ' άνδρα βαΰζει» +(πρβλ. λατινικόν nurus)= βοά ζητούσα τον +άνδρα. Πρβλ. Αγαμέμνονος στ. 456.<a href='#ref2' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn3'>3) Φανερώνεται το πλήθος και το πυκνόν της παρατάξεως. Ίδε Σχολ. +«τέθριππα και εξάιπα τάγματα» ήτοι δίζυγοι και τρίζυγοι ίλαι.<a href='#ref3' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn4'>4) «Σύρδην» = δίκην κυμάτων Πρβλ. Επτά επί Θήβας 1070.<a href='#ref4' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn5'>5) Τον Ελλήσποντο.<a href='#ref5' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn6'>6) Η δυναστεία του Δαρείου έλεγεν ότι η καταγωγή της ήτον από τον +Περσέα, υιόν της Δανάης, γεννημένον από τον Δία, που διά να αποκτήση +την Δανάην μετεβλήθη εις χρυσήν βροχήν.<a href='#ref6' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn7'>7) Ο Αισχύλος συχνά παρουσιάζει τους Πέρσας να επαινούν τους +Έλληνας. Έτσι εδώ οι τοξόται Πέρσαι, που πολεμούν δηλαδή από μακράν, +επήγαν, λέγει, να πολεμήσουν τους δοξασμένους ως λογχιστάς Έλληνας, +ήτοι άνδρας που πολεμούν με γενναιότητα στήθος με στήθος.<a href='#ref7' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn7alpha'>7alpha) «Δολόμητιν δ' απάτην θεού τις ανήρ θνητός αλύξει;» = το αλύσκειν +εις την έννοιαν του διαφεύγω προβλέποντας.<a href='#ref7alpha' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn8'>8) Πολέμους πυργοδαΐκτους = πύργους δαΐζοντας, ήτοι εις πολέμους, +που καταρρίπτουν φρούρια. Σχολ. νεωτ. Πρβλ. και Χοηφόρων στ. 859.<a href='#ref8' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn9'>9) Έμαθαν οι Πέρσαι. = Φανερώνεται έτσι με το «έμαθον» ειρωνεία, +διότι οι Πέρσαι όχι εκ φύσεως αλλ' ανόητα από μάθησιν έγιναν ναυτικοί.<a href='#ref9' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn10'>10) «Πίσυνοι λεπτοδόμοις πείσμασι» εμπιστευόμενοι εις εξαρτήματα + +(πανιά) συγκρατημένα με λεπτά σχοινιά. Ίδε Οδύσ. 10, 96, 127.<a href='#ref10' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn11'>11) «Μελαγχίτων φρην = ψυχή ενδυμένη με μαύρον από πένθος χιτώνα.<a href='#ref11' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn12'>12) «Οά:» Περσικόν επιφώνημα οδυρμού αντίστοιχο με το ιδικό μας +αλλοί και αλλοίμονο.<a href='#ref12' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn13'>13) Στέγος αρχαίον = το μέρος του ανακτόρου που εχρησίμευεν ως +βουλευτήριον Πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 2, 788 «οι δ' αγοράς αγόρευον επί +Πριάμοιο θύρισιν» και 7, 336. Εκεί ήτον ο τάφος του Δαρείου.<a href='#ref13' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn14'>14) Του Περσέως.<a href='#ref14' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn15'>15) Η εξήγησις είναι σύμφωνα με την ερμηνείαν του Weklein. +Παλαιότερη και πλέον αδύνατη ερμηνεία είναι: «θα ειπώ λόγο, που δεν +εγέννησεν ο νους μου, αν και δεν ήμουν χωρίς φόβον».<a href='#ref15' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn16'>16) «Πέπλοισι ησκημένη» πλούσια ντυμένη. Περί της σημασίας του +<b>ασκείν</b> πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 10, 438, 23, 743 και Οδύσ. 1, 439.<a href='#ref16' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn17'>17) Η Δωρική εσθής ήτο χιτών μάλλινος, ανοικτός εις τους ώμους και +συνδεόμενος εκεί με περόνην ή με πόρπην. Τον εφόρουν παλαιότερα όλοι +οι Έλληνες. Ηρόδ. 5, 88 «η δε Δωρική εσθής πάσα η αρχαίη των γυναικών +η αυτή ην την νυν Δωρίδα καλέομεν».<a href='#ref17' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn18'>18) «Λέπαδν επ' αυχένων τίθησι».<a href='#ref18' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn19'>19) Ύστερ' από κακόν όνειρον οι Έλληνες εσηκώνοντο και ερραντίζοντο +με νερό. Ίδε Χοηφ. 533 κ. ε. ― Αριστοφάνους Βάτρ. 1340 κ. ε.<a href='#ref19' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn20'>20) «Φοίβου . . . φόβω» παρήχησις όπως εις τας Χοηφόρους, στ. 910. +Έμεινε και εις την μετάφρασιν.<a href='#ref20' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn21'>21) «Κίρκον» είδος γερακιού, σήμερα κιρκινέζος ή ξεφτέρι.<a href='#ref21' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn22'>22) «Θεούς δε προστροπαίς ικνουμένη»<a href='#ref22' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn23'>23) «Θυμόμαντις, ων σοι πρευμενώς παρήνεσα». Ίδε Ομήρου Οδύσ. 1200.<a href='#ref23' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn23alpha'>23alpha) «Έγχη σταδαία και φεράσπιδες σαγαί».<a href='#ref23alpha' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn24'>24) «Εν Θορικώ γαρ εστί μέταλλα και εν Λαυρείω». +(Σχολ). Πρβ. Θουκ. +2,55.<a href='#ref24' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn25'>25) «Πολεμίους επήλυδας».<a href='#ref25' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn26'>26) «Κιόντων τοις τεκούσι». Ως εις Ευριπίδου Άλκηστη στ. 167.<a href='#ref26' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn27'>27) «Πάντα ναμερτή λόγον».<a href='#ref27' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn28'>28) Είδος κομμού, μυρολογιού.<a href='#ref28' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn29'>29) Αι λυρικαί θρηνωδίαι του χορού έρχονται σαν αντιφωνίαι εις τα +λόγια του αγγέλου.<a href='#ref29' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn30'>30) «Η μακροβίοτος όδε γέ τις αιών εφάνθη γεραιοίς». Πρβ. στίχ. 713.<a href='#ref30' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn31'>31) «Οτοτοτοΐ».<a href='#ref31' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn32'>32) «Φέρεσθαι πλαγκτοίς εν σπιλάδεσσιν». Πρβ. Προμ. 482.<a href='#ref32' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn33'>33) Ίυξε = Κραύγαζε Πρβ. Ικέτιδας στ. 884.<a href='#ref33' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn34'>34) «Στυγναί γ' Αθάναι δαΐοις».<a href='#ref34' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn35'>35) Ομοίως εις Προμ. στίχ 452.<a href='#ref35' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn36'>36) Πρβ. Σοφ. Φιλ. 1316.<a href='#ref36' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn37'>37) «Των αρχελείων» = αρχόντων λαών.<a href='#ref37' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn38'>38) «Στυφλούς παρ' ακτάς θείνεται Σιληνιών». Αι Σιληνίαι ήσαν ακταί +της Σαλαμίνος.<a href='#ref38' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn39'>39) Νήσοι του Αίαντος = η Σαλαμίς.<a href='#ref39' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn40'>40) «Λιγέα κωκύματα».<a href='#ref40' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn41'>41) «Δεκάς δ' ην τώνδε χωρίς έκκριτος». Δηλαδή δέκα ήσαν πλοία +χωριστά +(εις αναπλήρωσιν εκείνων που θα επάθαιναν εις την μάχην).<a href='#ref41' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn42'>42) «Ώδ' έχει λόγος». Όπως εις Επτά επί Θ. στ.211 και Χοηφ. στ. 519 += αυτή είναι η αριθμητική σχέσις.<a href='#ref42' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn43'>43) «Τάλαντα βρίσας ουκ ισορρόπω τύχη».<a href='#ref43' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn44'>44) «Δρασμώ κρυφαίω βίοτον εκσωσαίατο». Πρβ. διήγησιν Ηροδότου 8, 75.<a href='#ref44' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn45'>45) «Κνέφας δε τέμενος αιθέρος λάβη». Πρβ. Ομ. Οδ. 9, 168.<a href='#ref45' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn46'>46) «Αλιρρόθους ».<a href='#ref46' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn47'>47) «Ευήρετμον».<a href='#ref47' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn48'>48) Κώπης άναξ».<a href='#ref48' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn49'>49) «Λευκόπωλος».<a href='#ref49' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn50'>50) «Παιάν' εφύμνουν σεμνόν».<a href='#ref50' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn51'>51) «Έπαισαν άλμην βρύχιον εκ κελεύσματος». Πρβ. Ευριπ. Ιφ. στ. +1387. ― Ομήρ. Ιλιά. 16, 264.<a href='#ref51' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn52'>52) «Θεών έδη» = τόποι, ιερά θεών με αγάλματα και ναούς. Πρβ. Πλατ. +Τίμ. Νόμ.<a href='#ref52' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn53'>53)«Περσίδος γλώσσης ρόθος υπηντίαζε». Πρβ. 836.<a href='#ref53' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn54'>54) «Καποδραύει Φοινίσσης νεώς κόρυμβ'». Κόρυμβα = Τακροστόλια της +πλώρης, οι φ ι γ ο ύ ρ ε ς.<a href='#ref54' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn55'>55) «Επ' άλλην δ' άλλος ηύθυνε δόρυ». Δόρυ, δηλ νήιον. Σχολ. «Την +ναυν είρηκεν».<a href='#ref55' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn56'>56) «Ουκ αφρασμόνως κύκλω πέριξ έθεινον» Πρβ. 563.<a href='#ref56' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn57'>57) Πρβ. Ηροδ. 8, 12. «Οι δε νεκροί +(εν Αρτεμισίω) και τα ναυάγια +εξεφορέοντο ες τας Αφέτας και περί τε τας πρώρας των νεών ειλέοντο +και ετάρασσον τους ταρσούς των κωπέων».<a href='#ref57' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn58'>58) «Ή τιν' ιχθύων βόλον».<a href='#ref58' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn59'>59) Έως κελαινής νυκτός όμμ' αφείλετο» κατά αντίφρασιν και κατά το +λεγόμενον οξύμωρον σχήμα.<a href='#ref59' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn60'>60) «Πέλαγος έρρωγεν μέγα». Ο παρακείμενος έρρωγα +(του ρήγνυμι) +ευρίσκεται πάντα αμεταβάτως. Πρβ. και το σημερινόν «κακά εξέσπασαν +στο κεφάλι μου».<a href='#ref60' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn61'>61) Αξιοσημείωτη εις το κείμενον η συχνή επανάληψις των λέξεων +«συμφορά . . κακά» επίτηδες και ψυχολογικά διά την φανέρωσιν της +ψυχικής ταραχής.<a href='#ref61' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn62'>62) Κατά τον Στράβωνα ήτον η Ψυττάλεια νησί έρημο και πολύπετρο.<a href='#ref62' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn63'>63) «Εμβατεύει ποντίας άλμης έπι». Ο Wecklein αποδίδει το «παντίας +άλμης έπι» εις την νήσον, ήτοι νησί επάνω στα θαλάσσια κύματα, όχι +ορθώς.<a href='#ref63' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn64'>64) «Κακώς το μέλλον ιστορών».<a href='#ref64' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn65'>65) «Εκ χερών πέτρησιν ηράσσοντο», υπονοείται το Πέρσαι.<a href='#ref65' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn66'>66) Πρβ. Ηροδότου 8, 90. «Ξέρξης . . . κατηγμένος υπό τω όρεϊ τω +αντίον Σαλαμίνος, το καλέεται Αιγάλεως».<a href='#ref66' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn67'>67) Η λέξις δαίμων του κειμένου ελέγετο γενικώς φανερώνουσα την +θεότητα από την οποίαν έρχεται η καλή ή κακή τύχη των ανθρώπων, +συνήθως όμως ελέγετο επί κακού. Με μικράν μετατόπισιν εννοίας η λέξις +υπάρχει και εις την σημερινήν γλώσσαν.<a href='#ref67' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn68'>68) «Οίσθα σημήναι τορώς »<a href='#ref68' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn69'>69) «Κατ' ούρον». Η φράσις εις το αρχαίον ειρωνική, αντίστοιχη με το +σημερινόν «τα πρύμισαν».<a href='#ref69' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn70'>70) «Υπεσπανισμένους βοράς».<a href='#ref70' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn71'>71) «Βόλβης θ' έλειον δόνακα».<a href='#ref71' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn72'>72) «Ηυτύχει δέ τοι όστις τάχιστα πνεύμ' απέρρηξε βίου».<a href='#ref72' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn73'>73) «Ω δυσπόνητε δαίμον».<a href='#ref73' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn74'>74) «Λαβούσα πέλανον εξ οίκων εμών». Τον πέλανον ή πελανόν εξηγεί ο +Σχολ. «πεπεμμένον πλακούντα». Πρβ. Διονυσ. Αλικ. 2.74: «θύουσι +πελάνους δημητρίους».<a href='#ref74' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn75'>75) Οι νεώτεροι σχολιασταί συμφωνούν ότι οι στίχοι αυτοί είναι +μετατοπισμένοι.<a href='#ref75' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn76'>76) Μεγαλαύχων και πολυάνδρων», η μετάφρασις αναγκαστικά έγινε με +πλατειασμόν.<a href='#ref76' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn77'>77) «Αμαλαίς χερσί».<a href='#ref77' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn78'>78) «Λέκτρων τ' ευνάς αβροχίτωνας».<a href='#ref78' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn79'>79) «Χλιδανής ήβης τέρψιν».<a href='#ref79' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn80'>80) «Καγώ δε μόρον των οιχομένων αίρω δοκίμως πολυπενθή».<a href='#ref80' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn81'>81) «Ξέρξης μεν ήγαγεν, ποποί, Ξέρξης δ' απώλεσεν τοτοί, Ξέρξης δε +πάντ' επέσπε»· έγινεν έτσι ο θρήνος με κάποιον ήχον βαρβαρικόν. Εις +την μετάφρασιν έγινε προσπάθεια μιμήσεως του κειμένου με την +χρησιμοποίησιν επιφωνημάτων όχι συνήθων και με την επανάληψιν της +ονομαστικής Ξέρξης, όπως εις το πρωτότυπον.<a href='#ref81' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn82'>82) «Ομόπτεροι, κυανώπιδες». Η διόρθωσις εις «λινόπτεροι» σύμφωνα με +το του Προμ. 484 «λινόπτερα . . . ναυτίλων οχήματα» είναι φανερά +άτοπος.<a href='#ref82' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn83'>83) «Τοι δ' άρα πρωτομόροιο, φευ, ληφθέντες προς ανάγκαν, ηέ, ακτάς +αμφί Κυχρείας, οά, (στέμβονται].» Εις την μετάφρασιν η περίοδος +αναγκαστικώς απεδόθη ανεστραμμένη.<a href='#ref83' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn84'>84) «Γναπτόμενοι δ' Αλοσύδνας»<a href='#ref84' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn85'>85) «Προς αναύδων παίδων τας αμιάντου».<a href='#ref85' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn86'>86) «Το παν απύουσιν άλγος».<a href='#ref86' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn87'>87) «Ουκέτι περσονομούνται».<a href='#ref87' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn88'>88) «Ουδ' έτι γλώσσα βροτοίσιν εν φυλακαίς».<a href='#ref88' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn89'>89) «Ελεύθερα βάζειν» ελευθεροστομείν. Πρβ. Πρμ. 193.<a href='#ref89' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn90'>90) «Εν όμμασιν τ' ανταία φαίνεται θεών, βοά δ' εν ωσί κέλαδος ου +παιώνιος».<a href='#ref90' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn91'>91) «Βοός τ' αφ' αγνής λευκόν εύποτον γάλα».<a href='#ref91' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn92'>92) «Ακήρατον τε μητρός αγρίας από ποιόν» Σχολ. «αγρίας . . . της εν +τω αγρώ ούσης»<a href='#ref92' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn93'>93) «Τον τε δαίμονα Δαρείον αγκαλείσθαι».<a href='#ref93' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn94'>94) «Πρέσβος Πέρσας».<a href='#ref94' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn95'>95) «Φθιμένων πομπούς»<a href='#ref95' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn96'>96) «Εύφρονας είναι κατά γαίας».<a href='#ref96' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn97'>97) «Πέμψατ' ένερθεν ψυχήν ες φως» υπονοείται εύκολα «την Δαρείου»<a href='#ref97' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn98'>98) «Ει γαρ τι κακών άκος οίδε πλέον». ― Το κείμενον φαίνεται +ταραγμένον. Ο Wecklein προτείνει την γραφήν: «ει γαρ τι κακών των δ' +έστιν άκος μόνος αν θνητών άρος είποι» ήτοι εάν τι πλέον φάρμακον +γνωρίζει ο Δαρείος μόνος αυτός 'μπορεί να 'πή τέλος και σταμάτημα των +κακών.<a href='#ref98' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn99'>99) Η φράσις ηχητική εις το κείμενον με τας λέξεις β ά ρ β α ρ α, β +ά γ μ α τ α, β ο ά σ ω. Εις την μετάφρασιν έγινε προσπάθεια αποδόσεως +με το β α ρ β α ρ ι κ ά, β ο υ ύ ζ ω βογγητά.</p> + +<p id='fn100'>100) «Περσών Σουσιγενή θεόν».<a href='#ref100' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn101'>101) «Πέμπετε δ' άνω τον οίον ούπω Περσίς αι εκάλυψεν».<a href='#ref101' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn102'>102) «Φίλα γαρ κέκευθεν ήθη» υπονοείται ενεργητικώς ο όχθος· όπως +εις τας Χοηφόρ. 683, και εις Σοφοκ. Ηλέκτραν 1120.<a href='#ref102' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn103'>103) «Αϊδωνεύς δ' αναπομπός ανείης, Αϊδωνεύς»· η επιτατική +επανάληψις απεδόθη διά του ε σ ύ.<a href='#ref103' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn104'>104) «Θεομήστωρ δ' εκεκλήσκετο Πέρσαις, θεομήστωρ δ' έσκεν».<a href='#ref104' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn105'>105) Επίκλησις προς τον Δαρείον να φανερωθή. Βαλήν εσήμαινε βασιλεύς +εις την Φρυγικήν γλώσσαν. Σελ 32. Εμπειρ. σελ 672, 26. Εις τον +Σοφοκλή λέγονται οι ποιμένες. Πρβλ. απόσπασμα 444. ― Η λέξις σώζεται +εις την Τουρκικήν γλώσσαν.<a href='#ref105' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn106'>106) «Κροκόβαπτον ποδός εύμαριν αείρων».<a href='#ref106' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn107'>107) «Τι τάδε δυνάτα, δυνάτα δίδυμα διαγόεν αμάρτια» κ.τ.λ ― Δυνατά += δυνάστα· ανάλογων είναι το αφέντης εκ του αυθέντης.<a href='#ref107' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn108'>108) «Άναες, άναες» επαναλαμβάνεται η λέξις θρηνητικώς.<a href='#ref108' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn109'>109) Είδωλον = φάσμα.<a href='#ref109' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn110'>110) «Χαράσσεται πέδον». Ο Weklein ερμηνεύει το χαράσσεται ως +κείμενον αντί του νύσσεται, παραβάλων προς το του Ησιόδ. Ασπ. 62 και +λαμβάνων υπ' όψιν του τον κτύπον των ποδών κατά την όρχησιν του +Χορού. ― Το «σέρνεται χάμω» εν τούτοις φαίνεται συμφωνότερον με τας +λέξεις του κειμένου, με την απ' ευθείας αίσθησιν της ελληνικής +γλώσσης και των ελληνικών εθίμων.<a href='#ref110' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn111'>111) «Σέβομαι δ' αντία λέξαι σέθεν αρχαίω περί τάρβει».<a href='#ref111' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn112'>112) «Δίεμαι μεν χαρίσασθαι». Κατά τον ν. Σχολ. = το σον θέλημα +τελέσαι.<a href='#ref112' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn113'>113) «Ο μάσσων βίος ην ταθή πρόσω». Πρβλ. Προμηθ. 553 και Αγαμέμ. +1361.<a href='#ref113' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn114'>114) «Πάντα γαρ, Δαρεί', ακούση μύθον εν βραχεί λόγω». Πρβλ. Προμηθ. +521.<a href='#ref114' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn115'>115) «Θούριος Ξέρξης κενώσας πάσαν ηπείρου πλάκα». Ν. Σχολ. +«περιφραστικώς δε την γην των Περσών φησι πάσαν». Πρβλ. Ευμενίδ. 295· +Σοφ. Οιδ. Τύρ. 1102, Φιλ 1430.<a href='#ref115' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn116'>116) «Διπλούν μέτωπον ην δυοίν στρατευμάτοιν», υπονοείται ο Ξέρξης.<a href='#ref116' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn117'>117) «. . . τις δαιμόνων ξυνήψατο». Η επαμφοτερίζουσα τότε έννοια +της λέξεως δαίμων είναι εδώ εις κακήν σημασίαν, καθώς τώρα. <a href='#ref117' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn118'>118) «Κατέφθαρται δορί».<a href='#ref118' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn119'>119) «Άσμενον μολείν γέφυραν γαιν δυοίν ζευκτηρίαν». Ο Αισχύλος +λησμονεί ότι ο άγγελος δεν είχεν ειπεί και τούτο.<a href='#ref119' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn120'>120) Υπήρχε χρησμός αποτρέπων την εκστρατείαν εις Ελλάδα, που τον +αναφέρει ο Ηρόδ. 9, 42.<a href='#ref120' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn121'>121) «Πώς τάδ' ου νόσος φρενών είχε παιδ' εμόν;»<a href='#ref121' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn122'>122) «Τον δ' ανανδρίας ύπο ένδον αιχμάζειν». Πρβλ. Ευμεν. 868.<a href='#ref122' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn123'>123) «Ταγείν, έχοντα σκήπτρον ευθυντήριον».<a href='#ref123' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn124'>124) Το χειρόγραψον των Μεδίκων έχει Μάρδος. Ο Ηρόδοτος λέγει τον +άρπαγα εκείνον του περσικού θρόνου Σμέρδιν 3, 61· ήτο δε αυτός ο εκ +Μηδίας μάγος Γαουμάτα, αναφανείς ως αδελφός τάχα του φονευθέντος +Καμβύσου +(Ιουστ. 1, 9).<a href='#ref124' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn125'>125) Τα της συνωμοσίας των επτά ευγενών αναφέρει ο Ηρόδ. 3, 70.<a href='#ref125' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn126'>126) Υπαινίσσεται ο Αισχύλος το τέχνασμα του χρεμετισμού του ίππου, +το οποίον είχε μεταχειρισθή ο Δαρείος, διά να εκλεγή αυτός βασιλεύς.<a href='#ref126' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn127'>127) «Αλλ' ευσταλή τοι λεκτόν αρούμεν στόλον», Ώστε δηλαδή +ολιγώτερος όντας δεν θα κινδυνεύση από πείναν. ― Ψυχολογικά έτσι +παρουσιάζονται οι νικημένοι σχεδιάζοντες κ' ελπίζοντες διά το μέλλον.<a href='#ref127' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn128'>128) «Ει τι πιστεύσαι θεών χρη θεσφάτοισιν, ες τα νυν πεπραγμένα +βλέψαντα».<a href='#ref128' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn129'>129) «Τόσος γαρ έσται πέλανος αιματοσφαγής» = πέλανος +(ζύμη) από +σφραγής αίματος.<a href='#ref129' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn130'>130) «Ύβρις γαρ εξανθούσ' εκάρπωσε στάχυν άτης όθεν πάγκλαυτον εξαμά +θέρος». Είναι έν από τα θαυμασιώτερα λυρικά γνωμικά της τραγικής +ποιήσεως.<a href='#ref130' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn131'>131) «Έπεστιν εύθυνος, βαρύς». <a href='#ref131' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn132'>132) «Κόσμον όστις ευπρεπής λαβούσ' +υπαντίαζε παιδί».<a href='#ref132' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn133'>133) «Λακίδες . . . . στημορραγούσι . . . . εσθημάτων». Ν. Σχολ. +«Υπό της θλίψεως διέρρηξε τα ιμάτια αυτού ο Ξέρξης».<a href='#ref133' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn134'>134) «Ω πόποι, ή μεγάλας, αγαθάς τε πολισσονόμου βιοτάς επεκύρσαμεν».<a href='#ref134' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn135'>135) «Πολίσματα πύργινα πάντ' επέρθομεν».<a href='#ref135' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn136'>136) «. . . εκ πολέμων απόνους, απαθείς . . . »<a href='#ref136' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn137'>137) Ο ποταμός Άλυς ήτο πολύ γνωστός εις τους Έλληνας εκ του χρησμού +του Κροίσου: «Κροίσος Άλυν διαβάς μεγάλην αρχήν διαλύσει».<a href='#ref137' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn138'>138) «Και νηριτοτρόφους εκράτυνε μετάκτους». Νηριτοτρόφοι = αι +τρέφουσαι θαλάσσια όστρακα. Αθην. 3. 86 Β «Αισχύλος δ' εν Πέρσαις τας +αναριτας +(θολασσίους κοχλίας) τρεφούσας νηριτοτρόφους είρηκεν».<a href='#ref138' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn139'>139) Πρβλ. Ηροδ. 3, 19: «δόντες και Κύπριοι σφέας αυτούς Πέρσησι +εστρατεύοντο επ' Αίγυπτον».<a href='#ref139' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn140'>140) «Τας νυν ματρόπολις τώνδ' αιτία στεναγμών». Ο Σχολ. εξηγεί +«άποικοι γαρ εισιν οι εν Κύπρω Σαλαμίνιοι των εν τη Αττική».<a href='#ref140' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn141'>141) «Ακάματον δε παρήν σθένος ανδρών τευχηστήρων» κλπ.<a href='#ref141' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn142'>142) «Πλαγαίσι ποντίαισιν».<a href='#ref142' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn143'>143) Έ ξ ο δ ο ς. Διαιρείται δε η έ ξ ο δ ο ς εις τρία μέρη. Το +πρώτον +(στιχ. κειμ. 911 ― 92) είναι ο χαιρετισμός του Ξέρξου και των +γερόντων. Ο βασιλεύς πρωτοφαίνεται επάνω εις άρμα και κατεβαίνοντας +έπειτα προχωρεί με κλονούμενον βήμα. Σταματά δε αντιμέτωπος του χορού +στιχ. κειμ. 934 .<a href='#ref143' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn144'>144) «Τήνδ' ηλικίαν επιδόντα . . . »<a href='#ref144' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn145'>145) Δεύτερον μέρος της Ε ξ ό δ ο υ, το οποίον εις το κείμενον έχει +προοίμιον θρηνητικούς αναπαίστους. Ο θρήνος αυτός ξεχωρίζει από τα +άλλα χορικά, γραμμένος εντονώτερα εις την Δωρικήν διάλεκτον. Εις την +μετάφρασιν έγινε προσπάθεια να αποδοθή ο διά του <b>α</b> δωρικός +πλατειασμός.<a href='#ref145' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn146'>146) «Άιδου σάκτορι Περσάν». Ήτοι τον Άδην εσαμάρωσε κ' εφόρτωσε με +Πέρσας. Σάκτωρ +(σάττω, σάγμα = σαμαρωτής, φορτωτής).<a href='#ref146' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn147'>147) «Αδοβάται» ως αδοφοίται, ελειοβάται, σημαίνει δε οδοιπορούντες +προς τον Άδην.<a href='#ref147' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn148'>148) Σχολ. «Μαρυανδυνοί ακμή θέρους . . . . εθρήνουν . . . Τον δε +Μαρυανδυνόν αυξήσαι μάλιστα την θρηνητικήν αυλωδίαν».<a href='#ref148' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn149'>149) «Ίετ' αιανή πάνδυρτον δύσβροον αυδάν».<a href='#ref149' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn150'>150) «Ιάων γαρ απηύρα. Ιάων ναύφρακτος Άρης ετεραλκής».<a href='#ref150' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn151'>151) «Λίλαιος ευπάτωρ».<a href='#ref151' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn152'>152) «Εή εή, τλάμονες ασπαίρουσι χέρσω».<a href='#ref152' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn153'>153) «Των σον πιστόν πάντ' οφθαλμόν μυρία μυρία πεμπαστάν Βατανώχου +παιδ' άλπνιστον». Οφθαλμός εσήμαινεν υπάλληλος επόπτης. Σχολ. +«σημείωσαι ότι βασιλέως οφθαλμός αριθμεί στρατιάς».</p> + +<p id='fn154'>154) «Ίυγγά μοι δήτ' εσθλών ετάρων υπορίνεις». Καθώς εις Πινδ. Νεμ. +4, 35 «ίυγγι δ' έλκομαι ήτορ» και Σοφοκλ. Αποσπ. 433 κ.τ.λ Ίυγξ δε +κυρίως είναι πουλί, που έλαβε το όνομα από τα συχνά στριφογυρίσματα +που κάνει του λαιμού. Επίστευαν οι αρχαίοι, εξ αιτίας αυτών των +κινήσεων, ότι ήτο πουλί μαγικόν και ότι δενόμενον εις κύκλον ή τροχόν +εκινείτο εκεί, ενεργούσε δε η κίνησίς του ερωτικάς και άλλας +γοητείας. Ίδε και Πινδ. Πυθ. 4.513 κ. ε. ― Ανάλογον διά κάποιες +μαγείες πουλί έχει η λαϊκή παράδοσις το κ α κ ο π ο ύ λ ι.</p> + +<p id='fn155'>155) «Ουκ αμφί σκηναίς τροχηλάτοισιν όπισθεν επομέναις»<a href='#ref155' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn156'>156) Το τρίτον μέρος της Ε ξ ό δ ο υ, ο κομμός +(ή ιάλεμος ίδε στιχ. +κ. 128). Ο Τζέτζης π. τραγ. 66 «κομμός δε θρήνου πενθικώτερον πλέον ο +θρήνος δ' εστίν ηρεμέστερον μέλος». Έκαμνε δε ο κομμός μεγαλυτέραν +αίσθησιν διά της μουσικής συνθέσεώς του.</p> + +<p id='fn157'>157) «Πεπλήγμεθ'· εύδηλα γαρ».<a href='#ref157' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn158'>158) «Οράς το λοιπόν τόδε τας εμάς στολάς». ― Σχολ. «Λείψανον της +όλης στρατιάς». Κακώς ερμήνευσαν μερικοί το σ τ ο λ ά ς ως το +ξεσχισμένον ένδυμα, διότι ο Ξέρξης, ως ανεφέρθη +(στιχ. 85), είχεν +αλλάξει στολήν κατά φροντίδα της μητέρας του και κατά την +συνηθισμένην άλλως ευκοσμίαν και μεγαλοπρέπειαν εις τας αρχαίας +τραγωδίας.</p> + +<p id='fn159'>159) «Τάνδε τ' οϊστοδέγμονα».<a href='#ref159' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn160'>160) «Ιάων λαός ου φυγαίχμας».<a href='#ref160' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn161'>161) «Και πλέον ή παπαί μεν ουν».<a href='#ref161' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn162'>162) «Δίδυμα γαρ έστι και τριπλά». Πρβλ. Ομήρ. Ιλιά. 1, 128.<a href='#ref162' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn163'>163) «Και σθένος γ' εκολούθη». Πρβλ. Ηροδ. 7,10. «Φιλέει γαρ ο θεός +τα υπερέχοντα πάντα κολούειν». </p> + +<p id='fn164'>164) «Διαίνομαι γοέδνος ων».<a href='#ref164' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn165'>165) «Βόα νυν αντιδουπά μοι». Διά ν' αποδοθή εις την μετάφρασιν το +βαρύ και βαρβαρικόν του ήχου, ετέθη η όχι συνήθης λέξις «χουγιάξτε». +Ανάλογοι προσπάθειαι έχουν γίνει εις όλον τον κομμόν, διά να είναι η +μετάφρασις αντίλαλος κάπως της θαυμαστά ηχητικής φράσεως του Αισχύλου.</p> + +<p id='fn166'>166) «Δόσιν κακάν κακών κακοίς». Διά την παρήχησιν πρβλ. Χοηφόρ. 403.<a href='#ref166' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn167'>167) Γνωστόν εις τους αρχαίους ασιατικόν μυρολόγι. Σχολ. «Οι γαρ +Μυσοί και οι Φρύγες εισί μάλιστα θρηνητικοί».</p> + +<p id='fn168'>168) «Διαίνου δ' όσσε».<a href='#ref168' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn169'>169) «Τέγγομαι τοι».<a href='#ref169' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn170'>170) «Αιακτός ες δόμους κίε». ― Αιακτός εις ενεργητ. σημασίαν, ο +οδυρόμενος».</p> + +<p id='fn171'>171) «Γοάσθ' αβροβάται». Γίνεται υπαινιγμός του καλού των Περσών +ποδεμού. Πρβλ. 42.</p> + +<p id='fn172'>172) «Ιή ιή, τρισκάλμοισι βάρισι φθιτοί». Πρβλ. 681 και 556.<a href='#ref172' title='πίσω'>↩</a></p> + +<p id='fn173'>173) Οι τελευταίοι στίχοι του κειμένου, αποτελούντες μικρούς +θρηνητικούς αναπαίστους, διεσώθησαν φθαρμένοι. Διά την μετάφρασιν +ελήφθη υπ' όψιν η κριτική αποκατάστασις του Wecklein.</p> + +<p> + + </p> + + + + + + + + +<pre> + + + + + +End of the Project Gutenberg EBook of The Persians, by Aeschylous + +*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK THE PERSIANS *** + +***** This file should be named 39409-h.htm or 39409-h.zip ***** +This and all associated files of various formats will be found in: + http://www.gutenberg.org/3/9/4/0/39409/ + +Produced by Sophia Canoni. Book provided by Iason Konstantinides + +Updated editions will replace the previous one--the old editions +will be renamed. + +Creating the works from public domain print editions means that no +one owns a United States copyright in these works, so the Foundation +(and you!) can copy and distribute it in the United States without +permission and without paying copyright royalties. Special rules, +set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to +copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to +protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project +Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you +charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you +do not charge anything for copies of this eBook, complying with the +rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose +such as creation of derivative works, reports, performances and +research. They may be modified and printed and given away--you may do +practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is +subject to the trademark license, especially commercial +redistribution. + + + +*** START: FULL LICENSE *** + +THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE +PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK + +To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free +distribution of electronic works, by using or distributing this work +(or any other work associated in any way with the phrase "Project +Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project +Gutenberg-tm License (available with this file or online at +http://gutenberg.org/license). + + +Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm +electronic works + +1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm +electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to +and accept all the terms of this license and intellectual property +(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all +the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy +all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. +If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project +Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the +terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or +entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. + +1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be +used on or associated in any way with an electronic work by people who +agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few +things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works +even without complying with the full terms of this agreement. See +paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project +Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement +and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic +works. See paragraph 1.E below. + +1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" +or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project +Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the +collection are in the public domain in the United States. If an +individual work is in the public domain in the United States and you are +located in the United States, we do not claim a right to prevent you from +copying, distributing, performing, displaying or creating derivative +works based on the work as long as all references to Project Gutenberg +are removed. Of course, we hope that you will support the Project +Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by +freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of +this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with +the work. You can easily comply with the terms of this agreement by +keeping this work in the same format with its attached full Project +Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. + +1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern +what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in +a constant state of change. If you are outside the United States, check +the laws of your country in addition to the terms of this agreement +before downloading, copying, displaying, performing, distributing or +creating derivative works based on this work or any other Project +Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning +the copyright status of any work in any country outside the United +States. + +1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: + +1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate +access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently +whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the +phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project +Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, +copied or distributed: + +This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with +almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or +re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included +with this eBook or online at www.gutenberg.org/license + +1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived +from the public domain (does not contain a notice indicating that it is +posted with permission of the copyright holder), the work can be copied +and distributed to anyone in the United States without paying any fees +or charges. If you are redistributing or providing access to a work +with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the +work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 +through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the +Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or +1.E.9. + +1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted +with the permission of the copyright holder, your use and distribution +must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional +terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked +to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the +permission of the copyright holder found at the beginning of this work. + +1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm +License terms from this work, or any files containing a part of this +work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. + +1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this +electronic work, or any part of this electronic work, without +prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with +active links or immediate access to the full terms of the Project +Gutenberg-tm License. + +1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, +compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any +word processing or hypertext form. However, if you provide access to or +distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than +"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version +posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), +you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a +copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon +request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other +form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm +License as specified in paragraph 1.E.1. + +1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, +performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works +unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. + +1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing +access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided +that + +- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from + the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method + you already use to calculate your applicable taxes. The fee is + owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he + has agreed to donate royalties under this paragraph to the + Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments + must be paid within 60 days following each date on which you + prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax + returns. Royalty payments should be clearly marked as such and + sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the + address specified in Section 4, "Information about donations to + the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." + +- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies + you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he + does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm + License. You must require such a user to return or + destroy all copies of the works possessed in a physical medium + and discontinue all use of and all access to other copies of + Project Gutenberg-tm works. + +- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any + money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the + electronic work is discovered and reported to you within 90 days + of receipt of the work. + +- You comply with all other terms of this agreement for free + distribution of Project Gutenberg-tm works. + +1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm +electronic work or group of works on different terms than are set +forth in this agreement, you must obtain permission in writing from +both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael +Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the +Foundation as set forth in Section 3 below. + +1.F. + +1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable +effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread +public domain works in creating the Project Gutenberg-tm +collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic +works, and the medium on which they may be stored, may contain +"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or +corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual +property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a +computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by +your equipment. + +1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right +of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project +Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project +Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all +liability to you for damages, costs and expenses, including legal +fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT +LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE +PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE +TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE +LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR +INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH +DAMAGE. + +1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a +defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can +receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a +written explanation to the person you received the work from. If you +received the work on a physical medium, you must return the medium with +your written explanation. The person or entity that provided you with +the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a +refund. If you received the work electronically, the person or entity +providing it to you may choose to give you a second opportunity to +receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy +is also defective, you may demand a refund in writing without further +opportunities to fix the problem. + +1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth +in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER +WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO +WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. + +1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied +warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. +If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the +law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be +interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by +the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any +provision of this agreement shall not void the remaining provisions. + +1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the +trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone +providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance +with this agreement, and any volunteers associated with the production, +promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, +harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, +that arise directly or indirectly from any of the following which you do +or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm +work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any +Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. + + +Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm + +Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of +electronic works in formats readable by the widest variety of computers +including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists +because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from +people in all walks of life. + +Volunteers and financial support to provide volunteers with the +assistance they need, are critical to reaching Project Gutenberg-tm's +goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will +remain freely available for generations to come. In 2001, the Project +Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure +and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. +To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation +and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 +and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. + + +Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive +Foundation + +The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit +501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the +state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal +Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification +number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at +http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent +permitted by U.S. federal laws and your state's laws. + +The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. +Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered +throughout numerous locations. Its business office is located at +809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email +business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact +information can be found at the Foundation's web site and official +page at http://pglaf.org + +For additional contact information: + Dr. Gregory B. Newby + Chief Executive and Director + gbnewby@pglaf.org + + +Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg +Literary Archive Foundation + +Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide +spread public support and donations to carry out its mission of +increasing the number of public domain and licensed works that can be +freely distributed in machine readable form accessible by the widest +array of equipment including outdated equipment. Many small donations +($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt +status with the IRS. + +The Foundation is committed to complying with the laws regulating +charities and charitable donations in all 50 states of the United +States. Compliance requirements are not uniform and it takes a +considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up +with these requirements. We do not solicit donations in locations +where we have not received written confirmation of compliance. To +SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any +particular state visit http://pglaf.org + +While we cannot and do not solicit contributions from states where we +have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition +against accepting unsolicited donations from donors in such states who +approach us with offers to donate. + +International donations are gratefully accepted, but we cannot make +any statements concerning tax treatment of donations received from +outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. + +Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation +methods and addresses. Donations are accepted in a number of other +ways including checks, online payments and credit card donations. +To donate, please visit: http://pglaf.org/donate + + +Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic +works. + +Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm +concept of a library of electronic works that could be freely shared +with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project +Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. + + +Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed +editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. +unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily +keep eBooks in compliance with any particular paper edition. + + +Most people start at our Web site which has the main PG search facility: + + http://www.gutenberg.org + +This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, +including how to make donations to the Project Gutenberg Literary +Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to +subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks. + + +</pre> + +</body> +</html> + + + diff --git a/39409-h/images/cover.jpg b/39409-h/images/cover.jpg Binary files differnew file mode 100644 index 0000000..9e800b2 --- /dev/null +++ b/39409-h/images/cover.jpg diff --git a/LICENSE.txt b/LICENSE.txt new file mode 100644 index 0000000..6312041 --- /dev/null +++ b/LICENSE.txt @@ -0,0 +1,11 @@ +This eBook, including all associated images, markup, improvements, +metadata, and any other content or labor, has been confirmed to be +in the PUBLIC DOMAIN IN THE UNITED STATES. + +Procedures for determining public domain status are described in +the "Copyright How-To" at https://www.gutenberg.org. + +No investigation has been made concerning possible copyrights in +jurisdictions other than the United States. Anyone seeking to utilize +this eBook outside of the United States should confirm copyright +status under the laws that apply to them. diff --git a/README.md b/README.md new file mode 100644 index 0000000..4ab19fb --- /dev/null +++ b/README.md @@ -0,0 +1,2 @@ +Project Gutenberg (https://www.gutenberg.org) public repository for +eBook #39409 (https://www.gutenberg.org/ebooks/39409) |
