initial commit of ebook 6748HEAD main

author: Roger Frank <rfrank@pglaf.org> 2025-10-15 05:28:06 -0700
committer: Roger Frank <rfrank@pglaf.org> 2025-10-15 05:28:06 -0700
commit: 2f3e3fb775ebd7883d322b26f7e717110fa72eac (patch)
tree: 5986b030afe609281f3aef5f7789d10802675403 /6748-h
7 files changed, 7913 insertions, 0 deletions
diff --git a/6748-h/6748-h.htm b/6748-h/6748-h.htm
new file mode 100644
index 0000000..0cf27c7
--- /dev/null
+++ b/6748-h/6748-h.htm
@@ -0,0 +1,7913 @@
+<!DOCTYPE html
+PUBLIC "-//W3C//DTD HTML 4.01 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/html4/loose.dtd">
+<!-- This HTML file has been automatically generated from an XML source on 2021-12-09T21:14:52Z using SAXON HE 9.9.1.8 . -->
+<html lang="nl">
+<head>
+<meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8">
+<title>Fulco de minstreel: een historisch verhaal uit de tijd van Graaf Jan&nbsp;I</title>
+<meta name="generator" content="tei2html.xsl, see https://github.com/jhellingman/tei2html">
+<meta name="author" content="Cornelis Johannes Kieviet (1858–1931)">
+<link rel="coverpage" href="images/front.jpg">
+<link rel="schema.DC" href="http://dublincore.org/documents/1998/09/dces/">
+<meta name="DC.Creator" content="Cornelis Johannes Kieviet (1858–1931)">
+<meta name="DC.Title" content="Fulco de minstreel: een historisch verhaal uit de tijd van Graaf Jan&nbsp;I">
+<meta name="DC.Date" content="2005-06-16">
+<meta name="DC.Language" content="nl-1900">
+<meta name="DC.Format" content="text/html">
+<meta name="DC.Publisher" content="Project Gutenberg">
+<meta name="DC.Rights" content="Dit boek is vrij van auteursrechten in de Verenigde Staten. Als u elders woont, controleer dan de wetgeving in uw land voordat u dit boek download.">
+<meta name="DC.Identifier" content="https://www.gutenberg.org/ebooks/6748">
+<style type="text/css"> /* <![CDATA[ */
+html {
+line-height: 1.3;
+}
+body {
+margin: 0;
+}
+main {
+display: block;
+}
+h1 {
+font-size: 2em;
+margin: 0.67em 0;
+}
+hr {
+height: 0;
+overflow: visible;
+}
+pre {
+font-family: monospace, monospace;
+font-size: 1em;
+}
+a {
+background-color: transparent;
+}
+abbr[title] {
+border-bottom: none;
+text-decoration: underline;
+text-decoration: underline dotted;
+}
+b, strong {
+font-weight: bolder;
+}
+code, kbd, samp {
+font-family: monospace, monospace;
+font-size: 1em;
+}
+small {
+font-size: 80%;
+}
+sub, sup {
+font-size: 67%;
+line-height: 0;
+position: relative;
+vertical-align: baseline;
+}
+sub {
+bottom: -0.25em;
+}
+sup {
+top: -0.5em;
+}
+img {
+border-style: none;
+}
+body {
+font-family: serif;
+font-size: 100%;
+text-align: left;
+margin-top: 2.4em;
+}
+div.front, div.body {
+margin-bottom: 7.2em;
+}
+div.back {
+margin-bottom: 2.4em;
+}
+.div0 {
+margin-top: 7.2em;
+margin-bottom: 7.2em;
+}
+.div1 {
+margin-top: 5.6em;
+margin-bottom: 5.6em;
+}
+.div2 {
+margin-top: 4.8em;
+margin-bottom: 4.8em;
+}
+.div3 {
+margin-top: 3.6em;
+margin-bottom: 3.6em;
+}
+.div4 {
+margin-top: 2.4em;
+margin-bottom: 2.4em;
+}
+.div5, .div6, .div7 {
+margin-top: 1.44em;
+margin-bottom: 1.44em;
+}
+.div0:last-child, .div1:last-child, .div2:last-child, .div3:last-child,
+.div4:last-child, .div5:last-child, .div6:last-child, .div7:last-child {
+margin-bottom: 0;
+}
+blockquote div.front, blockquote div.body, blockquote div.back {
+margin-top: 0;
+margin-bottom: 0;
+}
+.divBody .div1:first-child, .divBody .div2:first-child, .divBody .div3:first-child, .divBody .div4:first-child,
+.divBody .div5:first-child, .divBody .div6:first-child, .divBody .div7:first-child {
+margin-top: 0;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6, .h1, .h2, .h3, .h4, .h5, .h6 {
+clear: both;
+font-style: normal;
+text-transform: none;
+}
+h3, .h3 {
+font-size: 1.2em;
+}
+h3.label {
+font-size: 1em;
+margin-bottom: 0;
+}
+h4, .h4 {
+font-size: 1em;
+}
+.alignleft {
+text-align: left;
+}
+.alignright {
+text-align: right;
+}
+.alignblock {
+text-align: justify;
+}
+p.tb, hr.tb, .par.tb {
+margin: 1.6em auto;
+text-align: center;
+}
+p.argument, p.note, p.tocArgument, .par.argument, .par.note, .par.tocArgument {
+font-size: 0.9em;
+text-indent: 0;
+}
+p.argument, p.tocArgument, .par.argument, .par.tocArgument {
+margin: 1.58em 10%;
+}
+td.tocDivNum {
+vertical-align: top;
+}
+td.tocPageNum {
+vertical-align: bottom;
+}
+.opener, .address {
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+}
+.addrline {
+margin-top: 0;
+margin-bottom: 0;
+}
+.dateline {
+margin-top: 1.6em;
+margin-bottom: 1.6em;
+text-align: right;
+}
+.salute {
+margin-top: 1.6em;
+margin-left: 3.58em;
+text-indent: -2em;
+}
+.signed {
+margin-top: 1.6em;
+margin-left: 3.58em;
+text-indent: -2em;
+}
+.epigraph {
+font-size: 0.9em;
+width: 60%;
+margin-left: auto;
+}
+.epigraph span.bibl {
+display: block;
+text-align: right;
+}
+.trailer {
+clear: both;
+margin-top: 3.6em;
+}
+span.abbr, abbr {
+white-space: nowrap;
+}
+span.parnum {
+font-weight: bold;
+}
+span.corr, span.gap {
+border-bottom: 1px dotted red;
+}
+span.num, span.trans, span.trans {
+border-bottom: 1px dotted gray;
+}
+span.measure {
+border-bottom: 1px dotted green;
+}
+.ex {
+letter-spacing: 0.2em;
+}
+.sc {
+font-variant: small-caps;
+}
+.asc {
+font-variant: small-caps;
+text-transform: lowercase;
+}
+.uc {
+text-transform: uppercase;
+}
+.tt {
+font-family: monospace;
+}
+.underline {
+text-decoration: underline;
+}
+.overline, .overtilde {
+text-decoration: overline;
+}
+.rm {
+font-style: normal;
+}
+.red {
+color: red;
+}
+hr {
+clear: both;
+border: none;
+border-bottom: 1px solid black;
+width: 45%;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+margin-top: 1em;
+text-align: center;
+}
+hr.dotted {
+border-bottom: 2px dotted black;
+}
+hr.dashed {
+border-bottom: 2px dashed black;
+}
+.aligncenter {
+text-align: center;
+}
+h1, h2, .h1, .h2 {
+font-size: 1.44em;
+line-height: 1.5;
+}
+h1.label, h2.label {
+font-size: 1.2em;
+margin-bottom: 0;
+}
+h5, h6 {
+font-size: 1em;
+font-style: italic;
+}
+p, .par {
+text-indent: 0;
+}
+p.firstlinecaps:first-line, .par.firstlinecaps:first-line {
+text-transform: uppercase;
+}
+.hangq {
+text-indent: -0.32em;
+}
+.hangqq {
+text-indent: -0.42em;
+}
+.hangqqq {
+text-indent: -0.84em;
+}
+p.dropcap:first-letter, .par.dropcap:first-letter {
+float: left;
+clear: left;
+margin: 0 0.05em 0 0;
+padding: 0;
+line-height: 0.8;
+font-size: 420%;
+vertical-align: super;
+}
+blockquote, p.quote, div.blockquote, div.argument, .par.quote {
+font-size: 0.9em;
+margin: 1.58em 5%;
+}
+.pageNum a, a.noteRef:hover, a.pseudoNoteRef:hover, a.hidden:hover, a.hidden {
+text-decoration: none;
+}
+.advertisement, .advertisements {
+background-color: #FFFEE0;
+border: black 1px dotted;
+color: #000;
+margin: 2em 5%;
+padding: 1em;
+}
+.footnotes .body, .footnotes .div1 {
+padding: 0;
+}
+.fnarrow {
+color: #AAAAAA;
+font-weight: bold;
+text-decoration: none;
+}
+.fnarrow:hover, .fnreturn:hover {
+color: #660000;
+}
+.fnreturn {
+color: #AAAAAA;
+font-size: 80%;
+font-weight: bold;
+text-decoration: none;
+vertical-align: 0.25em;
+}
+a {
+text-decoration: none;
+}
+a:hover {
+text-decoration: underline;
+background-color: #e9f5ff;
+}
+a.noteRef, a.pseudoNoteRef {
+font-size: 67%;
+line-height: 0;
+position: relative;
+vertical-align: baseline;
+top: -0.5em;
+text-decoration: none;
+margin-left: 0.1em;
+}
+.displayfootnote {
+display: none;
+}
+div.footnotes {
+font-size: 80%;
+margin-top: 1em;
+padding: 0;
+}
+hr.fnsep {
+margin-left: 0;
+margin-right: 0;
+text-align: left;
+width: 25%;
+}
+p.footnote, .par.footnote {
+margin-bottom: 0.5em;
+margin-top: 0.5em;
+}
+p.footnote .fnlabel, .par.footnote .fnlabel {
+float: left;
+margin-left: -0.1em;
+margin-top: 0.9em;
+min-width: 1.0em;
+padding-right: 0.4em;
+}
+.apparatusnote {
+text-decoration: none;
+}
+.apparatusnote:target, .fndiv:target {
+background-color: #eaf3ff;
+}
+table.tocList {
+width: 100%;
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+border-width: 0;
+border-collapse: collapse;
+}
+td.tocPageNum, td.tocDivNum {
+text-align: right;
+min-width: 10%;
+border-width: 0;
+white-space: nowrap;
+}
+td.tocDivNum {
+padding-left: 0;
+padding-right: 0.5em;
+}
+td.tocPageNum {
+padding-left: 0.5em;
+padding-right: 0;
+}
+td.tocDivTitle {
+width: auto;
+}
+p.tocPart, .par.tocPart {
+margin: 1.58em 0;
+font-variant: small-caps;
+}
+p.tocChapter, .par.tocChapter {
+margin: 1.58em 0;
+}
+p.tocSection, .par.tocSection {
+margin: 0.7em 5%;
+}
+table.tocList td {
+vertical-align: top;
+}
+table.tocList td.tocPageNum {
+vertical-align: bottom;
+}
+table.inner {
+display: inline-table;
+border-collapse: collapse;
+width: 100%;
+}
+td.itemNum {
+text-align: right;
+min-width: 5%;
+padding-right: 0.8em;
+}
+td.innerContainer {
+padding: 0;
+margin: 0;
+}
+.index {
+font-size: 80%;
+}
+.index p {
+text-indent: -1em;
+margin-left: 1em;
+}
+.indexToc {
+text-align: center;
+}
+.transcriberNote {
+background-color: #DDE;
+border: black 1px dotted;
+color: #000;
+font-family: sans-serif;
+font-size: 80%;
+margin: 2em 5%;
+padding: 1em;
+}
+.missingTarget {
+text-decoration: line-through;
+color: red;
+}
+.correctionTable {
+width: 75%;
+}
+.width20 {
+width: 20%;
+}
+.width40 {
+width: 40%;
+}
+p.smallprint, li.smallprint, .par.smallprint {
+color: #666666;
+font-size: 80%;
+}
+span.musictime {
+vertical-align: middle;
+display: inline-block;
+text-align: center;
+}
+span.musictime, span.musictime span.top, span.musictime span.bottom {
+padding: 1px 0.5px;
+font-size: xx-small;
+font-weight: bold;
+line-height: 0.7em;
+}
+span.musictime span.bottom {
+display: block;
+}
+ul {
+list-style-type: none;
+}
+.splitListTable {
+margin-left: 0;
+}
+.numberedItem {
+text-indent: -3em;
+margin-left: 3em;
+}
+.numberedItem .itemNumber {
+float: left;
+position: relative;
+left: -3.5em;
+width: 3em;
+display: inline-block;
+text-align: right;
+}
+.itemGroupTable {
+border-collapse: collapse;
+margin-left: 0;
+}
+.itemGroupTable td {
+padding: 0;
+margin: 0;
+vertical-align: middle;
+}
+.itemGroupBrace {
+padding: 0 0.5em !important;
+}
+.titlePage {
+border: #DDDDDD 2px solid;
+margin: 3em 0 7em 0;
+padding: 5em 10% 6em 10%;
+text-align: center;
+}
+.titlePage .docTitle {
+line-height: 1.7;
+margin: 2em 0 2em 0;
+font-weight: bold;
+}
+.titlePage .docTitle .mainTitle {
+font-size: 1.8em;
+}
+.titlePage .docTitle .subTitle, .titlePage .docTitle .seriesTitle,
+.titlePage .docTitle .volumeTitle {
+font-size: 1.44em;
+}
+.titlePage .byline {
+margin: 2em 0 2em 0;
+font-size: 1.2em;
+line-height: 1.5;
+}
+.titlePage .byline .docAuthor {
+font-size: 1.2em;
+font-weight: bold;
+}
+.titlePage .figure {
+margin: 2em auto;
+}
+.titlePage .docImprint {
+margin: 4em 0 0 0;
+font-size: 1.2em;
+line-height: 1.5;
+}
+.titlePage .docImprint .docDate {
+font-size: 1.2em;
+font-weight: bold;
+}
+div.figure {
+text-align: center;
+}
+.figure {
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+}
+.floatLeft {
+float: left;
+margin: 10px 10px 10px 0;
+}
+.floatRight {
+float: right;
+margin: 10px 0 10px 10px;
+}
+p.figureHead, .par.figureHead {
+font-size: 100%;
+text-align: center;
+}
+.figAnnotation {
+font-size: 80%;
+position: relative;
+margin: 0 auto;
+}
+.figTopLeft, .figBottomLeft {
+float: left;
+}
+.figTopRight, .figBottomRight {
+float: right;
+}
+.figure p, .figure .par {
+font-size: 80%;
+margin-top: 0;
+text-align: center;
+}
+img {
+border-width: 0;
+}
+td.galleryFigure {
+text-align: center;
+vertical-align: middle;
+}
+td.galleryCaption {
+text-align: center;
+vertical-align: top;
+}
+tr, td, th {
+vertical-align: top;
+}
+tr.bottom, td.bottom, th.bottom {
+vertical-align: bottom;
+}
+td.label, tr.label td {
+font-weight: bold;
+}
+td.unit, tr.unit td {
+font-style: italic;
+}
+td.leftbrace, td.rightbrace {
+vertical-align: middle;
+}
+span.sum {
+padding-top: 2px;
+border-top: solid black 1px;
+}
+table.inlinetable {
+display: inline-table;
+}
+table.borderOutside {
+border-collapse: collapse;
+}
+table.borderOutside td {
+padding-left: 4px;
+padding-right: 4px;
+}
+table.borderOutside .cellHeadTop, table.borderOutside .cellTop {
+border-top: 2px solid black;
+}
+table.borderOutside .cellHeadBottom {
+border-bottom: 1px solid black;
+}
+table.borderOutside .cellBottom {
+border-bottom: 2px solid black;
+}
+table.borderOutside .cellLeft, table.borderOutside .cellHeadLeft {
+border-left: 2px solid black;
+}
+table.borderOutside .cellRight, table.borderOutside .cellHeadRight {
+border-right: 2px solid black;
+}
+table.verticalBorderInside {
+border-collapse: collapse;
+}
+table.verticalBorderInside td {
+padding-left: 4px;
+padding-right: 4px;
+border-left: 1px solid black;
+}
+table.verticalBorderInside .cellHeadTop, table.verticalBorderInside .cellTop {
+border-top: 2px solid black;
+}
+table.verticalBorderInside .cellHeadBottom {
+border-bottom: 1px solid black;
+}
+table.verticalBorderInside .cellBottom {
+border-bottom: 2px solid black;
+}
+table.verticalBorderInside .cellLeft, table.verticalBorderInside .cellHeadLeft {
+border-left: 0 solid black;
+}
+table.borderAll {
+border-collapse: collapse;
+}
+table.borderAll td {
+padding-left: 4px;
+padding-right: 4px;
+border: 1px solid black;
+}
+table.borderAll .cellHeadTop, table.borderAll .cellTop {
+border-top: 2px solid black;
+}
+table.borderAll .cellHeadBottom {
+border-bottom: 1px solid black;
+}
+table.borderAll .cellBottom {
+border-bottom: 2px solid black;
+}
+table.borderAll .cellLeft, table.borderAll .cellHeadLeft {
+border-left: 2px solid black;
+}
+table.borderAll .cellRight, table.borderAll .cellHeadRight {
+border-right: 2px solid black;
+}
+tr.borderTop td, tr.borderTop th, th.borderTop, td.borderTop {
+border-top: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderRight td, tr.borderRight th, th.borderRight, td.borderRight {
+border-right: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderLeft td, tr.borderLeft th, th.borderLeft, td.borderLeft {
+border-left: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderBottom td, tr.borderBottom th, th.borderBottom, td.borderBottom {
+border-bottom: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderHorizontal td, tr.borderHorizontal th, th.borderHorizontal, td.borderHorizontal {
+border-top: 1px solid black !important;
+border-bottom: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderVertical td, tr.borderVertical th, th.borderVertical, td.borderVertical {
+border-right: 1px solid black !important;
+border-left: 1px solid black !important;
+}
+tr.borderAll td, tr.borderAll th, th.borderAll, td.borderAll {
+border: 1px solid black !important;
+}
+tr.noBorderTop td, tr.noBorderTop th, th.noBorderTop, td.noBorderTop {
+border-top: none !important;
+}
+tr.noBorderRight td, tr.noBorderRight th, th.noBorderRight, td.noBorderRight {
+border-right: none !important;
+}
+tr.noBorderLeft td, tr.noBorderLeft th, th.noBorderLeft, td.noBorderLeft {
+border-left: none !important;
+}
+tr.noBorderBottom td, tr.noBorderBottom th, th.noBorderBottom, td.noBorderBottom {
+border-bottom: none !important;
+}
+tr.noBorderHorizontal td, tr.noBorderHorizontal th, th.noBorderHorizontal, td.noBorderHorizontal {
+border-top: none !important;
+border-bottom: none !important;
+}
+tr.noBorderVertical td, tr.noBorderVertical th, th.noBorderVertical, td.noBorderVertical {
+border-right: none !important;
+border-left: none !important;
+}
+tr.borderAll td, tr.borderAll th, th.borderAll, td.noBorderAll {
+border: none !important;
+}
+.cellDoubleUp {
+border: 0 solid black !important;
+width: 1em;
+}
+td.alignDecimalIntegerPart {
+text-align: right;
+border-right: none !important;
+padding-right: 0 !important;
+margin-right: 0 !important;
+}
+td.alignDecimalFractionPart {
+text-align: left;
+border-left: none !important;
+padding-left: 0 !important;
+margin-left: 0 !important;
+}
+td.alignDecimalNotNumber {
+text-align: center;
+}
+.lgouter {
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+display: table;
+}
+.lg {
+text-align: left;
+padding: .5em 0 .5em 0;
+}
+.lg h4, .lgouter h4 {
+font-weight: normal;
+}
+.lg .lineNum, .sp .lineNum, .lgouter .lineNum {
+color: #777;
+font-size: 90%;
+left: 16%;
+margin: 0;
+position: absolute;
+text-align: center;
+text-indent: 0;
+top: auto;
+width: 1.75em;
+}
+p.line, .par.line {
+margin: 0 0 0 0;
+}
+span.hemistich {
+visibility: hidden;
+}
+.verseNum {
+font-weight: bold;
+}
+.speaker {
+font-weight: bold;
+margin-bottom: 0.4em;
+}
+.sp .line {
+margin: 0 10%;
+text-align: left;
+}
+.castlist, .castitem {
+list-style-type: none;
+}
+.castGroupTable {
+border-collapse: collapse;
+margin-left: 0;
+}
+.castGroupTable td {
+padding: 0;
+margin: 0;
+vertical-align: middle;
+}
+.castGroupBrace {
+padding: 0 0.5em !important;
+}
+span.ditto {
+display: inline-block;
+vertical-align: middle;
+text-align: center;
+}
+span.ditto span.s {
+height: 0;
+visibility: hidden;
+line-height: 0;
+}
+span.ditto span.d {
+display: block;
+text-align: center;
+line-height: 0.7em;
+}
+span.ditto span.i {
+position: relative;
+top: -2px;
+}
+body {
+padding: 1.58em 16%;
+}
+.pageNum {
+display: inline;
+font-size: 8.4pt;
+font-style: normal;
+margin: 0;
+padding: 0;
+position: absolute;
+right: 1%;
+text-align: right;
+letter-spacing: normal;
+}
+.marginnote {
+font-size: 0.8em;
+height: 0;
+left: 1%;
+position: absolute;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: left;
+}
+.right-marginnote {
+font-size: 0.8em;
+height: 0;
+right: 3%;
+position: absolute;
+text-indent: 0;
+text-align: right;
+width: 11%
+}
+.cut-in-left-note {
+font-size: 0.8em;
+left: 1%;
+float: left;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: left;
+padding: 0.8em 0.8em 0.8em 0;
+}
+.cut-in-right-note {
+font-size: 0.8em;
+left: 1%;
+float: right;
+text-indent: 0;
+width: 14%;
+text-align: right;
+padding: 0.8em 0 0.8em 0.8em;
+}
+span.tocPageNum, span.flushright {
+position: absolute;
+right: 16%;
+top: auto;
+text-indent: 0;
+}
+.pglink::after {
+content: "\0000A0\01F4D8";
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.catlink::after {
+content: "\0000A0\01F4C7";
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.exlink::after, .wplink::after, .biblink::after, .qurlink::after, .seclink::after {
+content: "\0000A0\002197\00FE0F";
+color: blue;
+font-size: 80%;
+font-style: normal;
+font-weight: normal;
+}
+.pglink:hover {
+background-color: #DCFFDC;
+}
+.catlink:hover {
+background-color: #FFFFDC;
+}
+.exlink:hover, .wplink:hover, .biblink:hover, .qurlink:hover, .seclin:hover {
+background-color: #FFDCDC;
+}
+body {
+background: #FFFFFF;
+font-family: serif;
+}
+body, a.hidden {
+color: black;
+}
+h1, h2, .h1, .h2 {
+text-align: center;
+font-variant: small-caps;
+font-weight: normal;
+}
+p.byline {
+text-align: center;
+font-style: italic;
+margin-bottom: 2em;
+}
+.div2 p.byline, .div3 p.byline, .div4 p.byline, .div5 p.byline, .div6 p.byline, .div7 p.byline {
+text-align: left;
+}
+.figureHead, .noteRef, .pseudoNoteRef, .marginnote, .right-marginnote, p.legend, .verseNum {
+color: #660000;
+}
+.rightnote, .pageNum, .lineNum, .pageNum a {
+color: #AAAAAA;
+}
+a.hidden:hover, a.noteRef:hover, a.pseudoNoteRef:hover {
+color: red;
+}
+h1, h2, h3, h4, h5, h6 {
+font-weight: normal;
+}
+table {
+margin-left: auto;
+margin-right: auto;
+}
+.tablecaption {
+text-align: center;
+}
+.arab { font-family: Scheherazade, serif; }
+.aran { font-family: 'Awami Nastaliq', serif; }
+.grek { font-family: 'Charis SIL', serif; }
+.hebr { font-family: Shlomo, 'Ezra SIL', serif; }
+.syrc { font-family: 'Serto Jerusalem', serif; }
+/* CSS rules generated from @rend attributes in TEI file */
+.t1 {
+font-size:smaller;
+}
+.cover-imagewidth {
+width:505px;
+}
+.xd31e293 {
+text-align:center;
+}
+.p001width {
+width:506px;
+}
+.p052width {
+width:507px;
+}
+.p102width {
+width:508px;
+}
+.p202width {
+width:503px;
+}
+@media handheld {
+}
+/* ]]> */ </style>
+</head>
+<body>
+
+<div style='text-align:center; font-size:1.2em; font-weight:bold'>The Project Gutenberg eBook of Fulco de minstreel, by Cornelis Johannes Kieviet</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and
+most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
+whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
+of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
+at <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>. If you
+are not located in the United States, you will have to check the laws of the
+country where you are located before using this eBook.
+</div>
+
+<p style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:0; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Title: Fulco de minstreel</p>
+<p style='display:block; margin-top:0; margin-bottom:1em; margin-left:2em; text-indent:0;'>Een historisch verhaal uit de tijd van Graaf Jan I</p>
+
+<div style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Author: Cornelis Johannes Kieviet</div>
+
+<div style='display:block; margin-top:1em; margin-bottom:1em; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Illustrator: Johan Coenraad Braakensiek</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>Release Date: December 9, 2021 [eBook #6748]</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>Language: Dutch</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>Character set encoding: UTF-8</div>
+
+<div style='display:block; margin-left:2em; text-indent:-2em'>Produced by: Jeroen Hellingman for Project Gutenberg</div>
+
+<div style='margin-top:2em; margin-bottom:4em'>*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK FULCO DE MINSTREEL ***</div>
+<div class="front">
+<div class="div1 cover"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"></p>
+<div class="figure cover-imagewidth"><img src="images/front.jpg" alt="Oorspronkelijke voorkant." width="505" height="720"></div><p>
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1 frenchtitle"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first xd31e293">Fulco de minstreel
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1 frontispiece"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first"></p>
+<div class="figure p001width"><img src="images/p001.jpg" alt="Daar, op een kostbaar rustbed, ligt een knaapje." width="506" height="720"><p class="figureHead">Daar, op een kostbaar rustbed, ligt een knaapje.</p>
+</div><p>
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="titlePage">
+<div class="docTitle">
+<div class="mainTitle">Fulco de minstreel</div>
+<div class="subTitle">Een historisch verhaal<br>
+uit den tijd van Graaf Jan I<br>
+voor jongelieden</div>
+</div>
+<div class="byline">Door<br>
+<span class="docAuthor">C. Joh. Kieviet</span><br>
+Met platen van <span class="docAuthor">Johan Braakensiek</span></div>
+<div class="docImprint">Tweede druk<br>
+Amsterdam<br>
+Van Holkema &amp; Warendorf</div>
+</div>
+<p></p>
+<div class="div1 imprint"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divBody">
+<p class="first xd31e293">Boek-, Courant- en Steendrukkerij G.&nbsp;J. Thieme, Nijmegen.
+<span class="pageNum" id="pb1">[<a href="#pb1">1</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div class="body">
+<div id="ch1" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch1.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Een late rit</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">’t Was op een schoonen Augustusavond van het jaar onzes Heeren 1297, dat drie ruiters
+in gestrekten draf langs den heirweg reden, die naar het slot van den Heer van Heukelom
+voerde. Ongetwijfeld hadden zij een warmen rit achter den rug, want een wit schuim
+liep den edelen dieren langs de zijden, en de kleederen der ruiters waren met stof
+bedekt. Het was een heete dag geweest, zoo heet als het in de hondsdagen maar zijn
+kan. Het zonnetje had den ganschen dag als een gloeiende bol aan den wolkenloozen
+hemel geschitterd en hare verzengende stralen naar het aardrijk geschoten. Nu daalde
+het langzaam ter kimme en stond op het punt van onder te gaan. Toch bleef het nog
+warm, zelfs drukkend in de lucht, en er bestond grond voor de veronderstelling, dat
+er wel eens eene donderbui zou kunnen volgen.
+</p>
+<p>Het stof van den uitgedroogden weg vloog dwarrelend van onder de hoeven der twee voorste
+paarden omhoog en hulde den derden ruiter, die een weinig achteraan reed, in eene
+zoo dichte wolk, dat het hem bijna onmogelijk <span class="pageNum" id="pb2">[<a href="#pb2">2</a>]</span>was geregeld adem te halen, eene omstandigheid, die zijn lot verre van aangenaam maakte.
+Toch deed hij geen moeite om die stofwolk te ontvluchten en zich bij de andere ruiters
+te voegen. Een vluchtige blik op de kleeding van het drietal zou reeds voldoende zijn
+om daarvan de reden te doen kennen; de sierlijke kleederen der voorste ruiters toch
+laten geen twijfel over, of zij worden gedragen door Heeren van edelen bloede, terwijl
+de grovere stof, die den derden ruiter omkleedt, den dienstman verraadt. Doch bezien
+wij hen liever wat nader.
+</p>
+<p>Hoe treft ons de koene blik en de fiere houding van den oudste der edellieden, een
+schoonen jonkman van hoogstens vijfentwintigjarigen leeftijd, wiens blonde haren krullend
+te voorschijn komen van onder de roode, met gouddraad gerande muts. Van welk eene
+fijne stof is zijn korte, rijk geborduurde lijfrok vervaardigd, en welk een tal van
+edelsteenen flikkert aan den gordel, dien hij om zijn middel draagt, en waaraan een
+blinkend zwaard, aan het gevest eveneens met kostbare steenen bezet, bevestigd is.
+In sierlijke plooien golft hem de blauw fluweelen mantel om de schouders; zijne korte
+broek reikt hem tot niet verder dan halverwege de dijen, en zijne beenen zijn met
+bruine hozen bekleed. Gouden sporen aan de hielen toonen aan, dat hij niet alleen
+edelman, maar ook ridder is. De schoone jonkman is koninklijk gekleed, en zijne fiere
+vorstelijke houding doet die kleeding eer aan. Hij zit keurig te paard: het schijnt
+bijna, alsof hij met den vurigen schimmel, dien hij berijdt, één wezen vormt.
+</p>
+<p>Uit de tuigage van het ros blijkt evenzoo de rijkdom <span class="pageNum" id="pb3">[<a href="#pb3">3</a>]</span>van den edelman. Ook die is versierd met edelsteenen en paarlen, de stijgbeugels zijn
+van zilver, het donkerroode dekkleed, waarop in zilverdraad het wapen van IJselstein
+is gestikt, is van kostbaar fluweel. Toch, hoe vorstelijk en rijk de indruk ook moge
+zijn, dien deze ruiter teweegbrengt, koninklijk bloed stroomt hem niet door de aderen.
+Het is Heer Gijsbrecht, de eigenaar van het machtige slot te IJselstein, en zijn naam
+is reeds, niettegenstaande des Ridders jeugd, beroemd in het graafschap. Was hij niet
+een van de eerste edelen, die van ruiters en voetknechten vergezeld optrok, om den
+moord in 1296 op Graaf Floris V gepleegd, te wreken? Hoe zeer was hij verontwaardigd
+over de lage daad, waaraan Gerard van Velzen, Herman van Woerden, Jan van Kuik, en
+ook zijn eigen oom Gijsbrecht van Amstel zich hadden schuldig gemaakt. Nauwelijks
+had het gerucht van den vreeselijken moord hem bereikt, of hij verzamelde zijne strijdmacht,
+en rukte op het slot Kroonenburg aan, waar Gerard van Velzen eene schuilplaats had
+gezocht. Dáár vereenigde hij zich met de Kennemers en West-Friezen, die aangevoerd
+werden door Klaas de Grebber, en met de Heeren van Kleef en van Zullen, en viel met
+onstuimige kracht op het moordslot aan. Weldra stond hij bij de belegeraars bekend
+als een van de stoutmoedigste ridders van het Graafschap, die bij eene bestorming
+immer de eerste, bij elken terugtocht de laatste was. Waar het gevecht het heerst,
+het gevaar het grootst was, daar kon men er zeker van zijn, de fiere gestalte van
+den jeugdigen ridder te vinden. Van terugdeinzen was bij hem geen sprake. „Voorwaarts,
+altoos voorwaarts!” was zijne leuze. Voor een groot deel was het aan zijn beleid <span class="pageNum" id="pb4">[<a href="#pb4">4</a>]</span>en zijne dapperheid te danken, dat het slot Kroonenburg werd ingenomen en de moordenaars
+hunne gerechte straf ontvingen. En zoo geducht hij was in den strijd, zoo beminnelijk
+en innemend was hij in het dagelijksche leven. Van hem kon getuigd worden, dat hij
+was een ridder zonder vrees of blaam en een sieraad van zijn stand. Rechtvaardig jegens
+zijne onderzaten, was hij mild voor de armen, en weezen en weduwen een beschermer.
+</p>
+<p>De ruiter aan zijne zijde is, hoewel niet zoo kostbaar, toch op gelijke wijze getooid
+als Heer Gijsbrecht. Uit het wapen van IJselstein, dat op zijn lijfrok en ook op het
+dekkleed van den zwarten hengst, dien hij berijdt, gestikt is, raadt gij, dat hij
+tot het Huis van Heer Gijsbrecht behoort. Het is Jonker Jan van Asperen, de schildknaap
+van Gijsbrecht. Hij telt ongeveer zeventien jaar, en al kan men hem geen schoonen
+jongeling noemen, toch is hij flink gebouwd. Uit zijne trekken spreekt meer moed en
+woeste kracht, dan schranderheid, uit zijne donkere oogen meer drift, dan geest. Toch
+is hij eerlijk en trouwhartig; voor zijn Heer zou hij gaarne zijn leven wagen. De
+gouden sporen vinden we bij hem niet; hij is dus nog geen ridder, waarvoor hij dan
+ook nog wel wat te jong is.
+</p>
+<p>De derde ruiter, die zich soms met een grappig gezicht het stof van de lippen blaast,
+is, zooals we reeds opmerkten, een dienstman. Zijn naam is eenvoudig Fulco, en zijne
+kameraden noemen hem nog al eens Fulco den Minstreel, welken naam hij te danken heeft
+aan zijne schoone stem en aan de vele liederen, waarop hij hen op feestdagen dikwijls
+onthaalt. Hij is een vroolijke jongen van ongeveer twintig jaar, die de grootste heldenstukken
+<span class="pageNum" id="pb5">[<a href="#pb5">5</a>]</span>met onverstoorbare kalmte verricht. Heer Gijsbrecht houdt hem in hooge eere en is,
+wanneer hij, zooals nu, op reis gaat, het liefst door hem vergezeld. Hij weet, dat
+Fulco zijn volle vertrouwen waardig is, en bovendien dankt hij hem het behoud van
+zijn leven. Nooit zal hij het vergeten, hoe Fulco zich, bij de belegering van Kroonenburg,
+door een dichten drom van vijanden heensloeg om hèm te redden, toen hij zich in de
+hitte van den strijd vergeten en te ver tusschen de vijanden gewaagd had. Van alle
+kanten drongen dezen op hem aan, en ongetwijfeld zou hij het leven verloren hebben,
+indien Fulco hem niet met gevaar van zijn eigen leven verlost had. En Fulco is zich
+bewust, dat hij bij zijn Heer een potje breken kan, maar nooit komt de gedachte bij
+hem op daarvan misbruik te maken. Hij gedraagt zich steeds zooals het een goed dienaar
+betaamt. Zoo ook nu. Hoeveel last hem het opgejaagde stof ook veroorzaken moge, hij
+denkt er niet aan zich ongevraagd bij de andere ruiters te voegen. Gelukkig wendde
+Heer Gijsbrecht zich tot hem, en riep:
+</p>
+<p>„Wel, hoe heb je het met de warmte, Fulco?”
+</p>
+<p>„Als een jong speenvarkentje aan het braadspit, Edele Heer. Ik begin bijna te sissen.”
+</p>
+<p>„En je bent bijna onzichtbaar ook, jongen. Zie eens, Jonker, is het niet alsof je
+Fulco door de wolken zag vliegen?”
+</p>
+<p>„Ha, ha!” lachte Jonker Jan. „De wolken hangen gelukkig nog al laag bij den grond,
+Fulco. ’t Zou er anders slecht voor je uitzien.”
+</p>
+<p>„Alsof het er nu mooi voor mij uitzag, Jonker. ’k Geloof, dat mijne tong wel voor
+heirweg te gebruiken is.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb6">[<a href="#pb6">6</a>]</span>„Kom naast ons rijden, Fulco,” gebood Heer Gijsbrecht. „We mochten je anders nog uit
+het gezicht verliezen.”
+</p>
+<p>Die uitnoodiging behoefde niet herhaald te worden. „Pfff, wat een warmte en wat een
+stof!” zuchtte Fulco, en met een knipoogje tegen den Jonker en een blik op de tasch,
+die hij aan den zadel had hangen, liet hij er op volgen: „’k Wed, dat ik wel twee
+bekers wijn noodig zou hebben, om al het opgezamelde stofweg te spoelen. Mijne keel
+is er droog van.”
+</p>
+<p>„En één, om wat af te koelen op den koop toe,” vervolgde Jonker Jan, terwijl hij het
+knipoogje van Fulco beantwoordde.
+</p>
+<p>De jonge edelman glimlachte.
+</p>
+<p>„Een poosje geduld nog,” zeide hij. „Binnen een half uur bereiken wij den zoom van
+het woud, dat we door moeten trekken. Daar vinden we dan tegelijkertijd water voor
+onze paarden, die ook wel eene verfrissching noodig hebben, en een zachten mosgrond
+om ons een oogenblik op neer te zetten. Maar lang kunnen we toch niet toeven, want
+het is al laat en we hebben nog een flinken rit vóór ons.”
+</p>
+<p>„Uwe Edelheid heeft gelijk,” zeide Jonker Jan. „’t Wordt al vrij donker, en we moeten
+minstens nog twee uur rijden. ’t Zal laat zijn, eer we op den burcht aankomen. Als
+we maar niet na middernacht in het bosch zijn.”
+</p>
+<p>Fulco glimlachte. Hij wist wel, waarom Jonker Jan niet graag na middernacht door een
+bosch of langs een kerkhof ging.
+</p>
+<p>„De Jonker heeft gelijk, Edele Heer,” zeide hij spottend. „Dan zal het niet pluis
+zijn in dat donkere woud.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb7">[<a href="#pb7">7</a>]</span>„Wat nu, Jonker?” vroeg Heer Gijsbrecht, terwijl hij de wenkbrauwen fronste. „Je bent
+toch niet bang?”
+</p>
+<p>„Bang, Heer?” riep de schildknaap uit, en een donkere blos verfde hem de kaken. „Bang?
+Ik ben voor niemand bang. Wee hem, die het zou durven wagen, mij zelfs maar een stroohalm
+in den weg te leggen. Bij St. Joris, het zou hem slecht vergaan!”
+</p>
+<p>Bij díe woorden sloeg hij de hand zoo driftig aan zijn zwaard, dat het gerinkel daarvan
+zijn zwarten hengst de ooren deed spitsen.
+</p>
+<p>„Goed gesproken, hoewel de straf wel wat zwaar zou zijn voor eene zoo kleine misdaad,”
+hernam de edelman glimlachend. „Ik wist ook wel, dat een Jonker van Asperen geen lafaard
+kon zijn. Maar waarom wil-je dan zoo graag vóór middernacht op den burcht zijn?”
+</p>
+<p>De Jonker zweeg. Hij schaamde zich de oorzaak van zijne vrees te noemen. Maar Fulco,
+die maar al te gaarne toegaf aan zijne zucht tot spotten, antwoordde in zijne plaats:
+</p>
+<p>„Wel, Edele Heer, dat is licht te bevroeden. U weet het toch even goed als wij:
+</p>
+<div class="lgouter">
+<p class="line">„Van elf tot één
+</p>
+<p class="line">Zijn de spoken op de been.</p>
+</div>
+<p class="first"><span class="corr" id="xd31e380" title="Niet in bron">„</span>De Jonker is niet bang voor schepsels van vleesch en bloed, maar voor zulke wezens,
+die men met zijn zwaard wel driemaal doormidden kan hakken en dan toch niet gewond
+zijn. Brrr, ’t is om te rillen!”
+</p>
+<p>„Dwaasheid!” mompelde Heer Gijsbrecht. „Wees toch niet zoo kinderachtig, Jonker. Zulke
+wezens bestaan immers niet?”
+</p>
+<p>„Ze bestaan wel, Heer,” zeide de Jonker beslist, „en <span class="pageNum" id="pb8">[<a href="#pb8">8</a>]</span>ik beken, dat ik hen liever niet ontmoet. Ik ben er bang van.”
+</p>
+<p>„Ik ook!” spotte Fulco.
+</p>
+<p>„Spot er maar niet mede,” vermaande de Jonker ernstig. „Ik verzeker u, dat ze bestaan.
+Jonker Herman van ’s&nbsp;Heerenberg heeft me onlangs er wel zooveel van verteld, dat ik
+volstrekt geen lust heb, persoonlijk met hen kennis te maken. En hij zegt, dat het
+vooral de spotters zijn, op wie de Witte Wijven het gemunt hebben.”
+</p>
+<p>„O wee, dan zal ik er van lusten, als ze me zien!” lachte Fulco. „En noemde hij ze
+Witte Wijven? Wat vertelde hij er zoo al van?”
+</p>
+<p>„Dat zeg ik aan geen sporters,” mompelde de Jonker verstoord. „Maar zie eens, Heer,
+wat daar eene donkere lucht komt opzetten! Ik denk, dat we eene donderbui zullen krijgen.”
+</p>
+<p>„Dat schijnt wel zoo; we hebben gelukkig het bosch bereikt. Daar zullen we niet zoo
+spoedig last hebben van den regen. Ziedaar de beek, waarvan ik sprak. Laten we hier
+een oogenblik afstijgen en wat uitrusten.”
+</p>
+<p>De ruiters stegen af, en nu eerst kon men goed zien, hoe warm de paarden het hadden
+gehad. Het zweet bedekte bijna hun geheele lichaam en het schuim stond hun op den
+bek. Fulco nam ze bij den teugel en leidde hen naar de beek, waar zij dadelijk hun
+dorst gingen lesschen. Daarna bond hij ze aan lage boomtakken vast, zoodat zij zich
+aan het welige gras te goed konden doen, en nam toen plaats bij de edellieden. Die
+waren al ijverig bezig, zich aan den meegenomen mondvoorraad te vergasten. De vermoeiende
+rit had hun honger bezorgd. <span class="pageNum" id="pb9">[<a href="#pb9">9</a>]</span>Fulco vond het niet meer dan een staaltje van zijn plicht, het voorbeeld van zijn
+Heer naar zijn beste vermogen te volgen.
+</p>
+<p>Intusschen werd het zeer duister, hoewel de maan scheen. De lucht werd bedekt met
+donkere wolken, die een grilligen vorm hadden en er dreigend uitzagen. Weldra begon
+nu en dan een enkele droppel te vallen. De edelman stond op.
+</p>
+<p>„Laten wij te paard stijgen,” zeide hij. „Wat wordt het verbazend donker. Als we den
+weg door het woud maar kunnen vinden. Ik zou niet gaarne op den laten avond nog verdwalen.”
+</p>
+<p>Fulco maakte de paarden los en een oogenblik later reden zij in galop verder. ’t Was
+aan de beesten te merken, dat de korte rust hun goed gedaan had.
+</p>
+<p>Doch al spoedig dwong de duisternis den ruiters, den gang der dieren wat te matigen,
+en toen zij dieper in het woud kwamen, werd het zelfs zoo donker, dat zij niet dan
+stapvoets voort konden gaan. Zij konden bijna geen hand voor oogen meer zien. De regen
+nam in hevigheid toe, en nu en dan werd het bosch verlicht door den blauwen gloed
+van een bliksemstraal. Van den regen hadden zij eerst niet veel last, daar het bladerdak
+boven hun hoofd hen beschermde. Doch weldra begon dat te veranderen. Het werd zwaar
+weer. Al vlugger en vlugger volgden de bliksemstralen elkander op en de regen viel
+bij stroomen. De bladeren kon al dat water niet dragen en begonnen den verzamelden
+voorraad op de ruiters uit te storten.
+</p>
+<p>„Konden we hier ergens maar eene schuilplaats vinden,” zeide Heer Gijsbrecht.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb10">[<a href="#pb10">10</a>]</span>„Dicht hier in de nabijheid moet eene verlaten hut staan, Heer,” antwoordde Fulco.
+</p>
+<p>„Ja, dat weet ik,” hernam de Ridder. „Maar ’t is zoo donker .… ”
+</p>
+<p>Plotseling flikkerde een felle bliksemstraal door de lucht, die het bosch als in een
+laaien gloed zette. Een knetterend geluid en een zware slag volgden er onmiddellijk
+op. De vurige schimmel schrikte er van en begon zoo woest te steigeren, dat de ridder
+hem slechts met moeite bedwingen kon.
+</p>
+<p>„Daar staat de hut!” riep Fulco. „Ik zag haar bij het licht van den bliksem. Hier,
+linksaf!”
+</p>
+<p>Terzelfder tijd trof een noodkreet hunne ooren.
+</p>
+<p>„Ik hoor roepen!” riep Jonker Jan.
+</p>
+<p>„Ik ook!” schreeuwde Fulco. „Spoedig hierheen! Volgt mij maar. Hoort! Hoort! Daar
+pleegt men eene misdaad!”
+</p>
+<p>„Vooruit, Fulco! Vooruit!”
+</p>
+<p>„Hier is de hut! Stijgt maar af!”
+</p>
+<p>„Help! Help!” klonk het.
+</p>
+<p>In een oogwenk waren de ruiters van hun paard gegleden en de hut binnengeijld.
+</p>
+<p>Fulco alleen bleef buiten, waar hij de schuwe paarden bij den teugd hield.
+</p>
+<p>Weer doorkliefde een bliksemstraal de lucht en gaf Fulco de gelegenheid te zien, hoe
+eene in elkander gedoken gedaante ongemerkt door de deur naar buiten wilde sluipen.
+</p>
+<p>„Terug, schurk!” bulderde hij hem toe, terwijl hij met zijne vrije hand snel het zwaard
+trok en het dreigend ophief. „Terug, als je leven je lief is!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb11">[<a href="#pb11">11</a>]</span>Zoodra de vreemde bemerkte, dat hij gezien was, richtte hij zich op en zette het op
+een loopen. Fulco trachtte hem tegen te houden, doch dat gelukte niet, daar hij de
+paarden niet durfde loslaten. De schurk rukte zich los en vloog heen, doch niet, dan
+nadat Fulco’s zwaard met kracht op zijn achterhoofd was nedergedaald. Een rauwe kreet
+was het antwoord op die tuchtiging. Een oogenblik later hoorde Fulco de hoefslagen
+van een paard, dat zich verwijderde.
+</p>
+<p>„Waar is de schurk?” klonk nu de stem van Jonker Jan, die zich naar buiten spoedde.
+</p>
+<p>„U komt een oogenblik te laat, Jonker. Hij is er vandoor.”
+</p>
+<p>„Dat is jammer! Ik had niet gemerkt, dat hij de deur uitgeslopen was, en zocht hem
+nog in de hut.”
+</p>
+<p>„Hij heeft het ook lang niet dom overlegd. ’t Is bepaald een slimme kwant, Jonker.
+Wat heeft hij uitgevoerd?”
+</p>
+<p>„Kom binnen, dan zul-je het hooren. Bind de paarden maar hier of daar vast. In dit
+weer gaan we toch niet verder.”
+</p>
+<p>Zien we intusschen, wat er in de hut gebeurd was. Zoodra Heer Gijsbrecht van zijn
+paard gesprongen en, door den jonker gevolgd, naar binnen was gesneld, riep hij:
+</p>
+<p>„Hier is hulp! Wie waagt het, een ander overlast aan te doen?”
+</p>
+<p>„Help, Heer!” klonk eene vrouwenstem. Doch zoodra had de ridder den klank dier stem
+niet vernomen, of hij riep uit:
+</p>
+<p>„Wat hoor ik? Die stem? Bertha, ben jij het?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb12">[<a href="#pb12">12</a>]</span>„Gode zij dank! O, Gijsbrecht, wat komt je te juister tijd!”
+</p>
+<p>„Maar spreek, Bertha,” zeide Gijsbrecht, haar bij de hand vattende, „wat is er, wat
+overkomt u?”
+</p>
+<p>„Hij is al gevlucht, de onverlaat. Zoodra hij u hoorde binnenkomen, liet hij me los
+en sloop heen!”
+</p>
+<p>„Dan kan hij nog niet ver af zijn!” riep Jonker Jan, zich naar buiten spoedende, doch
+— zooals de lezer weet, ook daar was de roover hem te vlug geweest.
+</p>
+<p>Gijsbrecht trok Bertha naar zich toe en sloeg haar zijn arm om den hals.
+</p>
+<p>„Maar mijne Bertha, mijne lieve bruid, hoe komt het toch, dat ik u in dit noodweer
+hier aantref? En wat gebeurde er toch eigenlijk?”
+</p>
+<p>„Juist dit noodweer heeft mij hier eene schuilplaats doen zoeken, Gijsbrecht,” zeide
+de Jonkvrouw. „Ik wist immers, dat je heden komen zoudt? Mijn verlangen naar u deed
+mij u tegemoet rijden, in de meening, dat ik u weldra zou tegenkomen. Maar je kwam
+zoo laat, Gijsbrecht, en .… ”
+</p>
+<p>„Ja, ’t werd later dan ik gehoopt had, Bertha. Er was nog zooveel in orde te brengen
+op het kasteel, ten einde mijne schoone Bertha met eere als Edelvrouw te kunnen ontvangen,
+dat het mij waarlijk onmogelijk was vroeger te komen.”
+</p>
+<p>„Eindelijk werd ik door het onweer overvallen,” vervolgde de Jonkvrouw, „en vond ik
+in deze hut eene schuilplaats tegen den regen. Kort nadat ik hier binnengekomen was,
+hoorde ik den hoefslag van een paard. Ik meende, dat jij het waart, wiens komst daardoor
+werd aangekondigd. Ik had mij bedrogen. Een vreemdeling kwam binnen .… ”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb13">[<a href="#pb13">13</a>]</span>„Een ridder?”
+</p>
+<p>„Neen, een dienstman.”
+</p>
+<p>„Kende je hem?”
+</p>
+<p>„Ik heb zijn gelaat niet kunnen onderscheiden, doch uit zijne wijze van spreken bleek
+mij duidelijk, dat hij een dienstman was. Bemerkende dat ik eene Jonkvrouw en alleen
+was, drong hij op mij aan en wilde mij van mijne sieraden berooven. Doch ik weerde
+hem van mij af, met alle kracht, waarover ik beschikken kon .…”
+</p>
+<p>„Waarom gaf je ze niet liever vrijwillig over? Uwe krachten waren immers toch niet
+opgewassen tegen de zijne?”
+</p>
+<p>„Zou ik aan een schurk maar gewillig geven, waarom hij vraagt?” vervolgde de Jonkvrouw
+fier. „Neen, Gijsbrecht, daarvoor stroomt mij te veel Arkelsch bloed door de aderen.
+Ik duwde den schurk met zooveel kracht van mij af, dat hij tegen den grond viel, maar
+.… ”
+</p>
+<p>Plotseling werd zij in de rede gevallen door de stem van Fulco, die lachend zong:
+</p>
+<div class="lgouter">
+<p class="line">„Brederoo het edelste,
+</p>
+<p class="line">Wassenaar het oudste,
+</p>
+<p class="line">Egmond het rijkste,
+</p>
+<p class="line">En Arkel het stoutste.”</p>
+</div>
+<p class="first">„Goed zoo, Fulco!” riep Heer Gijsbrecht. „Dat liedje bevat waarheid, en je hoort,
+dat de Jonkvrouw Arkelsch bloed in de aderen heeft. — En wat verder, Bertha?”
+</p>
+<p>„Mijn verhaal is uit, Gijsbrecht. Juist, toen hij met vernieuwde woede op mij aanviel,
+klonken de hoefslagen van paarden en een oogenblik later kwam jij binnen. Ik denk,
+dat hij achter u om de deur uitgegaan is, <span class="pageNum" id="pb14">[<a href="#pb14">14</a>]</span>wat bij deze duisternis gemakkelijk kon geschieden.”
+</p>
+<p>„Je zijt mijne moedige Bertha!” zeide de ridder. „Jammer, dat de schurk ongestraft
+ontkomen is.”
+</p>
+<p>„Niet ongestraft, Edele Heer!” zeide Fulco. „Ik heb hem met mijn zwaard eene gedachtenis
+op zijn krullebol gegeven, waarvan hij lang pleizier zal hebben. De lomperd bedankte
+mij er niet eens voor en ging zonder groeten heen.”
+</p>
+<p>„De kennismaking beviel hem zeker niet,” lachte de ridder. „Doch hoe staat het met
+het weer? Bij al die drukte heb ik er in ’t geheel geen erg meer in gehad.”
+</p>
+<p>„De donderbui is overgedreven, maar het regent nog, dat het giet. Het is althans voor
+Jonkvrouw van Arkel geen weer om er door te gaan,” sprak de schildknaap.
+</p>
+<p>„Dan blijven we hier, totdat het wat droger wordt,” besloot Gijsbrecht. „Komt, laten
+we om de tafel gaan zitten en het ons wat gezelliger maken. Toe Fulco, zing eens een
+lied. Men noemt je immers den Minstreel? Dan vergeet de Jonkvrouw misschien hare onaangename
+ontmoeting en wordt zij op andere gedachten gebracht.”
+</p>
+<p>„Dat is niet noodig, mijn Gijsbrecht,” antwoordde Bertha lachend. „Nu jij bij me zijt,
+ben ik den schurk al geheel vergeten. Toe Fulco, zing eens voor ons. Je bent immers
+op weg naar eene bruiloft, en daar moet men vroolijk zijn.”
+</p>
+<p>„Als de hooge bruid zelve dat vraagt, mag ik niet weigeren,” zeide Fulco lachend,
+en met een ondeugenden trek op het gelaat, vervolgde hij:
+</p>
+<p>„Ik ken een lied van een Ridder en zijne bruid, doch ik vrees, dat de Jonker het misschien
+liever niet hooren wil.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb15">[<a href="#pb15">15</a>]</span>„Waarom niet?”
+</p>
+<p>„Omdat het al bijna middernacht is, en er komt iets van een spook in.”
+</p>
+<p>„Dan moet je het juist zingen, Fulco,” hernam de Jonkvrouw. „Eene spookgeschiedenis
+hoort bij deze nachtelijke ontmoeting.”
+</p>
+<p>„Nu goed, luister dan,” en Fulco zong met eene heldere stem:
+</p>
+<div class="lgouter">
+<div class="lg">
+<p class="line">Daar, waar de gloed der gele duinen
+</p>
+<p class="line">Zich mengt met groen van eikenhout,
+</p>
+<p class="line">De donkere naald der denneboomen
+</p>
+<p class="line">Zich kleurt op bruin van ’t beukenwoud,
+</p>
+<p class="line">Daar had eene dapp’re Friesche krijgsman
+</p>
+<p class="line">Een slot gebouwd op ’t heuvelzand,
+</p>
+<p class="line">En sleet hij kalm zijn najaarsdagen
+</p>
+<p class="line">Na bangen strijd voor ’t vaderland.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Wanneer de laatste zonnestralen
+</p>
+<p class="line">’t Kasteel vergulden met hun glans,
+</p>
+<p class="line">Staat’s Ridders dochter Adelheide
+</p>
+<p class="line">Daar peinzend op den torentrans.
+</p>
+<p class="line">Zij luistert naar de stem der winden,
+</p>
+<p class="line">Vertolkt door ’t groene looverdak,
+</p>
+<p class="line">Naar ’t lied van bontgepluimde zangers,
+</p>
+<p class="line">Blij huppelend van tak op tak.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">En zwijgt de wind, dan hoort zij ’t bruisen
+</p>
+<p class="line">Der golven op het vlakke <span class="corr" id="xd31e502" title="Bron: stand">strand</span>,
+</p>
+<p class="line">Die duizendstemmig haar verhalen
+</p>
+<p class="line">Van wond’ren uit het verre land.
+</p>
+<p class="line">De beurtzang van de vogellied’ren,
+</p>
+<p class="line">Van bladgeruisch en golfgedans,
+</p>
+<p class="line">Bekoort en treft ’t gevoelig harte
+</p>
+<p class="line">Der schoone Jonkvrouw op den trans.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">En ginds verheft zich uit de boomen
+</p>
+<p class="line">Het slot van Ridder Deodaat.
+<span class="pageNum" id="pb16">[<a href="#pb16">16</a>]</span></p>
+<p class="line">„Ei zie, hij komt! Wat voert hem tot ons?
+</p>
+<p class="line">Waartoe die haast, dat droef gelaat?”
+</p>
+<p class="line">De Jonkvrouw spoedt zich naar beneden
+</p>
+<p class="line">En groet den makker van haar jeugd,
+</p>
+<p class="line">Want welkom is haar te allen tijde
+</p>
+<p class="line">Haar deelgenoot in leed en vreugd.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">„De vorst der Franken, koning Karel,
+</p>
+<p class="line">Roept zijn vazallen op ten strijd!”
+</p>
+<p class="line">Zoo doet nu Deodaat zich hooren.
+</p>
+<p class="line">„Hem is mijn trouw, mijn zwaard gewijd.
+</p>
+<p class="line">De Arabier bedreigt de grenzen;
+</p>
+<p class="line">De Islam heeft tot plicht gezet
+</p>
+<p class="line">De gansche wereld te verwinnen
+</p>
+<p class="line">Voor Allah en voor Mohammed.” —</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">— „Waar zulke rampen ons bedreigen,
+</p>
+<p class="line">Voegt mij geen rust,” sprak Eelkema.
+</p>
+<p class="line">„Nu zullen wij den Mooren toonen,
+</p>
+<p class="line">Dat ik, schoon oud, den vijand sta.
+</p>
+<p class="line">Nu allen Karels vanen volgen,
+</p>
+<p class="line">Neemt Eelkema het zwaard ter hand,
+</p>
+<p class="line">Om met zijn broed’ren te gaan strijden
+</p>
+<p class="line">Voor Christendom en vaderland.”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">— „Moet dan uw dochter achterblijven,
+</p>
+<p class="line">Alleen op ’t ouderlijk kasteel?
+</p>
+<p class="line">Wie zal mij, Jonkvrouw, bijstand leenen
+</p>
+<p class="line">Indien mij rampspoed valt ten deel?”
+</p>
+<p class="line">— „Wel bitt’re droefheid baart het scheiden,
+</p>
+<p class="line">Maar ’k laat mijn dienaars op het slot.
+</p>
+<p class="line">Met moed den Islam te bekampen
+</p>
+<p class="line">Is Christenplicht, de wil van God.” —</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Haar trouwe speelnoot komt haar troosten:
+</p>
+<p class="line">„Wanneer een vijand U genaakt,
+</p>
+<p class="line">Houd dapper stand, in ’t vast gelooven
+</p>
+<p class="line">Dat Deodaat U goed bewaakt.” —
+</p>
+<p class="line">— „Hoe kunt Ge uw vriendin beschermen,
+</p>
+<p class="line">Wanneer Ge strijdt aan ’t Zuiderstrand?” —
+</p>
+<p class="line">— „Indien de nood dringt, zal ’k verschijnen,
+</p>
+<p class="line">Daarop mijn ridderwoord tot pand!” —</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p><span class="pageNum" id="pb17">[<a href="#pb17">17</a>]</span></p>
+<p class="line">Hoe droevig viel der Jonkvrouw ’t scheiden
+</p>
+<p class="line">Van ouder en van speelgenoot.
+</p>
+<p class="line">Slechts hoop op weerzien deed berusten,
+</p>
+<p class="line">En ook ’t geloof aan hulp in nood.
+</p>
+<p class="line">Sinds gaat zij trouw den trans bestijgen,
+</p>
+<p class="line">Doorvorscht den omtrek heinde en veer,
+</p>
+<p class="line">Maar schoon de jaren snel verdwijnen .….
+</p>
+<p class="line">Het ridderpaar keert nimmer weer.”</p>
+</div>
+</div>
+<p class="first">Hier zweeg Fulco een oogenblik.
+</p>
+<p>„Dat was een treurig einde,” zeide Bertha zacht, terwijl ze Gijsbrechts hand vaster
+in de hare drukte.
+</p>
+<p>„Arme ridders! Zoover van uw vaderland te moeten sterven. Zou het waar gebeurd zijn?”
+</p>
+<p>„Ongetwijfeld, Edele Jonkvrouw!” antwoordde Fulco.
+</p>
+<p>„En zijn ze werkelijk nooit teruggekeerd?” vroeg de schildknaap.
+</p>
+<p>„Neen, Jonker, zij waren in den strijd tegen de Mooren gesneuveld, evenals zoovele
+anderen. Zij waren als dappere ridders met het zwaard in de vuist gestorven.”
+</p>
+<p>„Ach, wat zal die arme Adelheide zich ongelukkig en verlaten gevoeld hebben. Nu kon
+haar dappere Deodaar niet meer ter hulp snellen, als gevaren haar bedreigden. De dood
+maakte het hem onmogelijk, om aan zijn ridderwoord getrouw te blijven.”
+</p>
+<p>„Toch niet, Edele Jonkvrouw,” hernam Fulco … „Luister slechts; het lied is nog niet
+ten einde.”
+</p>
+<p>„Neen Fulco!” riep de Jonker angstig, „nu niet! Zing dat dan liever later eens. ’t
+Is nu middernacht, en .… ”
+</p>
+<p>„Kom, dwaasheid!” zei de ridder lachend. „Toe Fulco, laat ons nu hooren, wat er verder
+gebeurde.”
+</p>
+<p>De plaaglustige Fulco had geen verdere aanmoediging noodig.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb18">[<a href="#pb18">18</a>]</span>„Luister dan,” zeide hij.
+</p>
+<div class="lgouter">
+<div class="lg">
+<p class="line">De woeste Noorman trekt door ’t land
+</p>
+<p class="line">En plundert kloosters en kasteelen.
+</p>
+<p class="line">Geen slot is voor zijn macht bestand,
+</p>
+<p class="line">’t Moet al in d’eigen rampspoed deelen.
+</p>
+<p class="line">Wie slechts den minsten weerstand waagt
+</p>
+<p class="line">Wordt spottend in den dood gejaagd.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De Noorman Godfried komt voor ’t slot
+</p>
+<p class="line">En eischt het op van Adelheide,
+</p>
+<p class="line">Die vruchteloos, bij ’t dreigend lof,
+</p>
+<p class="line">Van Vorst of Ridder hulp verbeidde.
+</p>
+<p class="line">Maar, schoon zij ook geen uitkomst ziet,
+</p>
+<p class="line">Zich overgeven wil zij niet.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De dienaars toonen trouw en moed;
+</p>
+<p class="line">Men weet, er is geen hulp te wachten.
+</p>
+<p class="line">Verbitterd door ’t vergoten bloed,
+</p>
+<p class="line">Dien weerstand achter wal en grachten,
+</p>
+<p class="line">Zweert woeste Godfried brand en moord
+</p>
+<p class="line">En dreigt vergramd met galg en koord.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Maar kost het krachten, hij wint veld;
+</p>
+<p class="line">De overmacht is niet te keeren.
+</p>
+<p class="line">Elk dienstkecht op ’t kasteel is held,
+</p>
+<p class="line">Wenscht tot het uiterst zich te weren.
+</p>
+<p class="line">Steeds feller wordt het slot benard!
+</p>
+<p class="line">De hoop verflauwt in ’t moedigst hart.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De vijand legt een sterken dam,
+</p>
+<p class="line">Begint met woede storm te loopen.
+</p>
+<p class="line">Schoon menigeen om ’t leven kwam,
+</p>
+<p class="line">Rammeit men deur en slotpoort open.
+</p>
+<p class="line">Verlamd wordt elke weerstandskracht:
+</p>
+<p class="line">’t Kasteel is dra in ’s vijands macht .…</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De Noorman Godfried dringt vooruit.
+</p>
+<p class="line">Daar ziet hij Jonkvrouw Adelheide.
+</p>
+<p class="line">„Ik eisch de meesteres tot buit,
+<span class="pageNum" id="pb19">[<a href="#pb19">19</a>]</span></p>
+<p class="line">Die zeker lang mijn komst verbeidde.
+</p>
+<p class="line">Schenkt aan geen sterveling genâ!
+</p>
+<p class="line">Voor mij de bruid, haha! haha!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Hij sleept haar ijlings met zich meê
+</p>
+<p class="line">En spot met tranen en met klachten.
+</p>
+<p class="line">De Jonkvrouw, overstelpt van wee,
+</p>
+<p class="line">Beproeft vergeefs haar zwakke krachten.
+</p>
+<p class="line">Zij dekt zich jamm’rend het gelaat
+</p>
+<p class="line">En roept verward: „help, Deodaat!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Een slag weergalmt!… Daar splijt de aard! .…
+</p>
+<p class="line">Een zwarte Ridder springt naar voren.
+</p>
+<p class="line">Hij zwaait een scherp en vlammend zwaard .…
+</p>
+<p class="line">Werpt onversaagd zich op de Noren.
+</p>
+<p class="line">En Godfried, overmand van schrik,
+</p>
+<p class="line">Deinst sidd’rend voor dien vuur’gen blik.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Wat baat het of hij weerstand biedt?
+</p>
+<p class="line">Eén bliksemslag .… hij stort ter neder.
+</p>
+<p class="line">Al wat ontvluchten kan, ontvliedt,
+</p>
+<p class="line">En keert naar ’t spookslot nimmer weder.
+</p>
+<p class="line">Een hol gelach klinkt spottend na:
+</p>
+<p class="line">„Voor mij de bruid, haha! haha!”</p>
+</div>
+</div>
+<p class="first">„Verschrikkelijk!” riep de Jonker, wiens gelaat nu doodsbleek geworden was. „Dat was
+eene ontzettende gebeurtenis, en ik noem het dwaas, ja roekeloos, om zulk een lied
+in het holst van den nacht te zingen, en dan nog wel midden in een dicht woud. ’t
+Is goed, om .… ”
+</p>
+<p>„Och kom, Jonker,” viel Jonkvrouw Bertha hem in de rede, „wees toch niet zoo kinderachtig
+en bang. Ik begin bijna te gelooven, dat er nog heel wat veranderen moet, eer je den
+ridderslag waardig zijt. ’t Was een mooi lied, Fulco, en ik dank u er wel voor. ’t
+Was werkelijk zeer mooi!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb20">[<a href="#pb20">20</a>]</span>Fulco’s oogen tintelden van genoegen. Hij had zijn doel, den jonker bang te maken,
+volkomen bereikt, en ook was hij gevleid door de vriendelijke woorden van de schoone
+ridderbruid.
+</p>
+<p>Maar Jonker Jan had geen genoegen. Hij gevoelde zich gekrenkt en vernederd. Hij trad
+op de jonkvrouw toe, en zeide, het gevest van zijn zwaard grijpende:
+</p>
+<p>„Eenmaal hoop ik Uwe Edelheid metterdaad te kunnen toonen, dat dit zwaard geen lafaard
+toebehoort. Een Jonker van Asperen kent geen vrees!”
+</p>
+<p>„Behalve voor spoken!” lachte Fulco.
+</p>
+<p>„Zwijg, ellendige dorper!” bulderde Jan, het zwaard thans uit de scheede trekkende,
+„waag jij het, den spot te drijven met een edelman? Bij St. Joris .… ”
+</p>
+<p>„Genoeg, genoeg!” kwam Heer Gijsbrecht thans tusschenbeide. „Geen twist hier in het
+bijzijn der Jonkvrouw. Steek dat zwaard op, Jonker. Je weet het immers zelf zeer goed,
+dat we niet aan je moed twijfelen. Daarvoor kenden we je reeds te lang. En Fulco .…
+”
+</p>
+<p>„Twijfelt er ook niet aan, Jonker,<span class="corr" id="xd31e662" title="Niet in bron">”</span> vervolgde Fulco, den jonker de hand toestekende. „Ik wilde u alleen maar een weinig
+plagen.”
+</p>
+<p>De jonker nam de hem toegestoken hand aan.
+</p>
+<p>„Dat is dus weer in orde,” hernam de ridder. „Ik geloof, dat de regen eindelijk opgehouden
+is. Laten we vertrekken. Heer Otto zal wel ongerust over u zijn, Bertha.”
+</p>
+<p>Fulco haalde de paarden, en een oogenblik later ging het in galop verder. Het edele
+bruidspaar reed voorop, de jonker en Fulco volgden. Het was nu niet zoo duister meer
+tusschen de boomen. De maan goot hare zilveren <span class="pageNum" id="pb21">[<a href="#pb21">21</a>]</span>stralen door het bladerdak en teekende scherpe schaduwen op den grond, die door jonker
+Jan niet zonder wantrouwen werden aangezien. Hij vreesde, dat Fulco’s lied maar al
+te zeer geschikt was geweest, om de aandacht der gevreesde Nacht-alven op hen te doen
+vestigen. Doch niets verdachts liet zich zien. Zij hadden ongeveer een half uur gereden,
+toen zij een drom van ruiters zagen naderen.
+</p>
+<p>„Dat zal uw Heer Vader met zijne gasten zijn, Bertha,” zeide Gijsbrecht van IJselstein.
+„Ik denk, dat hij ongerust geworden is en u komt zoeken.”
+</p>
+<p>„Ik denk het ook, hoewel ik mij die vrees niet begrijpen kan,” antwoordde Bertha.
+</p>
+<p>Het vermoeden was juist. Heer Otto van Heukelom had zich over zijne dochter ongerust
+gemaakt, en was haar met zijn edele gasten tegemoet gereden.
+</p>
+<p>„Daar zijn ze! Daar zijn ze!” klonk het uit verscheidene monden, toen de verschillende
+ruiters elkander genaderd waren.
+</p>
+<p>Heer Otto reed vooruit en begroette zijn aanstaanden schoonzoon en diens gevolg met
+groote hartelijkheid.
+</p>
+<p>„Wij werden ongerust, Bertha,” zeide hij vriendelijk. „’t Was ook al te onvoorzichtig,
+om zoo laat nog zonder geleide uit te rijden. Waarom geen schildknaap medegenomen?”
+</p>
+<p>„Omdat eene Jonkvrouw van Arkel geen vrees mag koesteren, Heer Vader,” antwoordde
+Bertha lachend. „In dat geslacht kent men immers dat woord niet?”
+</p>
+<p>„Je hebt gelijk,” antwoordde de edelman eveneens lachende, „maar mijne fiere dochter
+vergete niet, dat er een groote afstand bestaat tusschen moed en roekeloosheid. <span class="pageNum" id="pb22">[<a href="#pb22">22</a>]</span>Doch laten we naar het kasteel terugkeeren. ’t Is al middernacht.”
+</p>
+<p>Een half uur later reden zij de hooge poort van het slot binnen. De edelen begaven
+zich naar de Vrouwen, die in de groote burchtzaal waren, en Fulco ging naar de keuken,
+waar hij als een oude bekende en welkome gast begroet werd.
+<span class="pageNum" id="pb23">[<a href="#pb23">23</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch2" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch2.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">In en om den burcht</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Den volgenden morgen was alles al vroeg in de weer op den adellijken burcht te Heukelom.
+De hooge gasten, die het slot herbergde, waren nauwelijks van de sierlijk gebeeldhouwde
+ledikanten opgestaan, of zij begaven zich naar de diep naar binnen gemetselde vensters,
+om door de kleine, in lood gevatte ruitjes een nieuwsgierigen blik naar buiten te
+werpen.
+</p>
+<p>Met blijdschap zagen zij, dat de donderbui, die den vorigen avond had gewoed, plaats
+gemaakt had voor een lachenden hemel en een helder zonnetje. Op het binnenplein trof
+hun een levendig schouwspel. Alles was daar in beweging. Bedienden liepen ijverig
+heen en weer, om alles voor het feest in gereedheid te brengen.
+</p>
+<p>De paarden werden uit de stallen gehaald en gereinigd. De hoofdstellen werden gepoetst
+en opgeknapt, de dekkleeden geschuierd. Het was een gelach en gepraat van de bedienden,
+een brieschen en hinniken van de paarden, en een kakelen en snateren van het opgeschrikte
+pluimvee zonder einde. Ginds, buiten de poort, op dat weiland, zagen zij een ander
+tooneel. Op een vierkant afgezet <span class="pageNum" id="pb24">[<a href="#pb24">24</a>]</span>plein waren werklieden ijverig bezig met het hijschen van een groot aantal vlaggen.
+Elke vlag verschilde van de overige en alle droegen verschillende kleuren en wapens.
+Door de zon beschenen en door een zacht windje licht bewogen, geven zij aan het tooneel
+een aanstekelijk vroolijk aanzien. Op die afgezette weide zullen de edele ridders
+dien dag hunne krachten met elkander meten, want daar zal, ter eere van het bruidspaar,
+een steekspel worden gehouden.
+</p>
+<p>Heerlijk vooruitzicht voor de ridders en edelvrouwen, die zich vol blijde verwachting
+van de vensters af keeren, om zich voor de feestelijkheid te kleeden.
+</p>
+<p>Op de binnenplaats vinden wij onzen ouden bekende, Fulco, terug. Hij is bezig den
+vurigen schimmel van Heer Gijsbrecht met de meeste zorg te reinigen en op te sieren.
+Hij heeft het fraaie dier juist geroskamd en haalt er nu met een schuier de losse
+haartjes af, zoodat het beest glimt in de heldere zonnestralen. Geduldig laat het
+Fulco zijn gang gaan. ’t Schijnt, of het dier begrijpt, dat er heden een wedstrijd
+gehouden zal worden in schoonheid, moed en kracht.
+</p>
+<p>„Ziezoo, Schimmel,” zegt Fulco, het dier liefkoozend op den blanken hals kloppende,
+„nu mag zelfs de keizer van Duitschland je zien, hoewel ik moet zeggen, dat jouw en
+mijn Heer minstens evenveel waard is. Kijk, daar komt Jonker Jan aan. Goeden morgen,
+Jonker!”
+</p>
+<p>„Goeden morgen, Fulco. Jongen, daar heb je eer van. Wat is die schimmel toch een edel
+dier. Ik heb zijn weergâ nog nooit gezien.”
+</p>
+<p>„U heeft gelijk, Jonker. ’t Is een edel, fier beest. Hij is zijn meester waardig.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb25">[<a href="#pb25">25</a>]</span>„Dat mag je zeggen. Ben je al op de kampplaats geweest? ’t Is er in orde, hoor! Het
+mag gezien worden. O, Fulco, dat ik slechts de riddersporen hadde. Hoe gaarne zou
+ik meêkampen om den eerepalm!”
+</p>
+<p>„Dat kan ik me begrijpen, Jonker. Zou Heer Hendrik van Vianen ook komen? In dat geval
+hebben de andere ridders niet veel kans op den prijs. Hij is nog nooit overwonnen,
+naar ik hoor.”
+</p>
+<p>„Volkomen waar. Jammer dat hij er zoo trotsch en prat op is. Ik wou, dat hij eindelijk
+zijn meester toch eens vond.”
+</p>
+<p>„En dat die meester onze Heer Gijsbrecht ware,” zeide Fulco. „Ha, wat zou ik lachen!
+Maar wie komt daar de poort binnenrijden? Als men van den duivel spreekt, trapt men
+hem op den staart, zegt het spreekwoord, en nu geloof ik, dat het waarheid bevat.
+Dat is immers de Heer van Vianen?”
+</p>
+<p>„Niemand anders. Dat kun je aan zijn trotsch en barsch uiterlijk wel zien.”
+</p>
+<p>„Phoe, wat een gezicht. Hij kijkt als een oorworm, en hier mag men met recht zeggen:
+zoo heer, zoo knecht. Zie eens, wat een galgentronie die dienaar heeft.”
+</p>
+<p>De ruiters waren genaderd en stegen van hunne paarden af. Een klein hoofdknikje van
+den edelman moest als groet gelden.
+</p>
+<p>„Hier, pak aan!” zeide hij norsch tot Jonker Jan, hem de teugels toereikende. „Je
+moet het beest zacht met een wollen doek afwrijven en water geven.”
+</p>
+<p>Jonker Jan verroerde zich niet. Ware de vraag op wat vriendelijker toon tot hem gericht,
+hij zou geen oogenblik geaarzeld hebben, dadelijk een stalknecht te <span class="pageNum" id="pb26">[<a href="#pb26">26</a>]</span>ontbieden, hoewel het volstrekt zijn werk niet was, evenmin als dat van Fulco. Zij
+hadden alleen hun Heer te dienen. Maar aan een zoo onbeschoft bevel wilde hij niet
+voldoen.
+</p>
+<p>Fulco gaf ook niet veel blijken van bereidwilligheid om het bevel op te volgen. Hij
+kon zijn lachen bijna niet bedwingen, toen hij zag, hoe woedend de barsche edelman
+werd.
+</p>
+<p>„Ik ben geen stalboef, Heer!” gaf jonker Jan koel ten antwoord. „Mijn naam is Jonker
+Jan van Asperen, en ik ben schildknaap van Heer Gijsbrecht van IJselstein.”
+</p>
+<p>„Pak jij dan aan, hondsvot!” gebood de ridder aan Fulco.
+</p>
+<p>„Uwe Edelheid vergist zich,” klonk het spottend uit Fulco’s mond. „Mijn naam is geen
+hondsvot; ik heet Fulco, en ben dienaar van .… ”
+</p>
+<p>„Loop naar den duivel!” bulderde Vianen woedend, terwijl hij dreigend zijne rijzweep
+ophief.
+</p>
+<p>„Sla mij niet, Heer!” riep Fulco hem met fonkelende oogen toe. „Die tijd is voorbij,
+dank zij onzen edelen Graaf Floris! Waag het niet, die zweep te gebruiken of ik vergeet,
+dat gij een edelman zijt!”
+</p>
+<p>Bij die woorden was Fulco, dìe terwijl hij zijn werk verrichtte, ongewapend was, op
+Jonker Jan toegeloopen en trok diens zwaard uit de scheede.
+</p>
+<p>De edelman weifelde nog een oogenblik en liet toen de zweep zakken. ’t Scheen, dat
+hij een weinig ontzag had voor dat blinkende voorwerp. Vloekend gaf hij zijn paard
+aan zijn eigen dienaar over, en begaf zich in het kasteel.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb27">[<a href="#pb27">27</a>]</span>Toen hij geheel uit het gezicht was, keken Jan en Fulco elkander aan en barstten in
+een schaterend lachen uit.
+</p>
+<p>„Wat een opgeblazen en norsch Heer is dat,” zeide de jonker. „Die man leeft tweehonderd
+jaar te laat. Hij verbeeldt zich, geloof ik, dat de wereld alleen voor hem gemaakt
+is, en dat iedereen voor zijn wil moet buigen.”
+</p>
+<p>„Is die vriendelijke man jouw Heer?” vroeg Fulco spottend aan den vreemden dienstman.
+</p>
+<p>„Ik behoor hem met lijf en .… ”
+</p>
+<p>„Ben je een lijfeigene?”
+</p>
+<p>„Dat ben ik, helaas. ’t Is niet alles, om zoo’n Heer geheel en al toe te behooren.
+Gij hebt gezien, hoe gauw hij met de zweep in de weer is. Ik ten minste heb in mijn
+leven meer slaag gehad .… ”
+</p>
+<p>„Dan eten?” lachte Fulco. „Je ziet er bleek genoeg voor uit.”
+</p>
+<p>.… „Neen, meer slaag dan mij lief is, wilde ik zeggen.”
+</p>
+<p>„Daar geef je misschien wel reden toe?” hernam Fulco plagend, daar de uitdrukking
+van ’s&nbsp;mans gelaat hem in ’t geheel niet beviel.
+</p>
+<p>„Toch niet, toch niet! Doch laat ik de paarden maar op stal zetten. Ik heb geen lust,
+om .… ”
+</p>
+<p>„Je hebt toch gehoord, dat je Heer je geboden heeft, zijn paard af te wrijven en te
+drenken?”
+</p>
+<p>„Laat hij dat zelf doen,” mompelde de lijfeigene. „Ik bedank er hartelijk voor. Er
+loopen hier dienstlui genoeg.”
+</p>
+<p>„Als je nu mijn knecht waart, kreeg je vast zoo’n pak slaag met de hondenzweep, dat
+je het op een anderen <span class="pageNum" id="pb28">[<a href="#pb28">28</a>]</span>tijd wel zoudt laten, om onnoozele dieren slecht te behandelen, en dat zou je verdiend
+hebben ook.”
+</p>
+<p>„Dan ben ik blij, dat jij mijn Heer niet bent!” zei de andere droogjes, terwijl hij
+de beesten op stal bracht.
+</p>
+<p>„Ziet u wel, Jonker, dat ik gelijk had, toen ik zeide: ‘zoo heer, zoo knecht?’ Toch
+bevalt de knecht me nog minder dan de heer.”
+</p>
+<p>„Mij ook. Maar nu ga ik nog eens naar de kampplaats kijken. ’t Zal er zoetjes aan
+wel al druk worden.”
+</p>
+<p>„Nog een oogenblik, Jonker. Heeft u aan dien lijfeigene niets bijzonders gemerkt?”
+vroeg Fulco zacht.
+</p>
+<p>„Bijzonders? Neen, volstrekt niet. Alleen vond ik, dat hij er slecht uitzag. Heb jij
+dan wat aan hem gezien?”
+</p>
+<p>„Ja, Jonker, ik heb verschillende dingen aan hem opgemerkt, die mij op een vermoeden
+brengen.”
+</p>
+<p>„Je maakt me nieuwsgierig, Fulco. Wat heb je dan gezien?”
+</p>
+<p>„Ten eerste, dat hij een schurkengezicht heeft, waardoor ik hem, zoolang ik van het
+tegendeel niet ten volle overtuigd ben, tot alles in staat acht.”
+</p>
+<p>„Ik ook. En ten tweede?”
+</p>
+<p>„Ten tweede houdt hij, niettegenstaande het zeer warm wordt en hij een flinken rit
+achter den rug heeft, zorgvuldig zijne kap over het hoofd. Uit vrees, dat zij weg
+zou glijden, heeft hij haar zelfs een paar maal vaster op het hoofd getrokken.”
+</p>
+<p>„En ten derde?”
+</p>
+<p>„Ten derde is die kap aan het achterhoofd met garen hersteld en ziet zij er tamelijk
+morsig en gevlekt uit.”
+</p>
+<p>„Daarvoor wordt zij gedragen door een lijfeigene,” viel Jonker Jan in.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb29">[<a href="#pb29">29</a>]</span>„Toegegeven, Jonker. Maar, en dat is ten vierde: de man ziet er lijdend en bleek uit.”
+</p>
+<p>„Dat is waar. Hij kijkt precies, alsof iemand hem op zijne eksteroogen trapt. Nu,
+en ten vijfde?”
+</p>
+<p>„Dat is er niet, Jonker. Maar aan deze vier gegevens heb ik genoeg om de gevolgtrekking
+te maken, dat niemand anders dan hij gisterenavond Jonkvrouw Bertha heeft aangerand!”
+</p>
+<p>„Daar zeg je zoo wat!” riep de Jonker verrast uit. „Wat ben jij toch een slimmerd,
+Fulco; ik zou niet op die gedachte gekomen zijn, maar nu je het zegt, ja, ’t heeft
+er allen schijn van.”
+</p>
+<p>„Dat meen ik ook,” hernam Fulco, „en het moet al raar loopen, als ik hem vandaag niet
+eens onder zijne smerige kap kijk. Ik moet er het mijne van hebben.”
+</p>
+<p>„Natuurlijk, en als .… maar daar komen weer nieuwe gasten aan. Ik groet je, ’t wordt
+mijn tijd.”
+</p>
+<p>„En ik zal den schimmel op stal zetten. Maar neen, daar nadert Heer Gijsbrecht. Ik
+zal nog een oogenblik wachten. Wien heeft hij daar bij zich? Dat schijnt een geestelijke
+te zijn.”
+</p>
+<p>„’t Is de Bisschop van Utrecht,” <span class="corr" id="xd31e767" title="Bron: antwoorde">antwoordde</span> de Jonker, zich verwijderende.
+</p>
+<p>„Welk een krijgshaftig uiterlijk onder dat geestelijk gewaad,” mompelde Fulco. „Waarlijk,
+ik had mij den dapperen Bisschop Willem van Mechelen niet anders voorgesteld. Doch,”
+en nu klopte hij het vurige ros op den blanken hals: „laat ik je maar op stal zetten,
+Schimmeltje. Heer Gijsbrecht schijnt te veel in zijn gesprek verdiept om oog voor
+ons te hebben.”
+</p>
+<p>Inderdaad, de ridder had hen niet opgemerkt. Luisteren <span class="pageNum" id="pb30">[<a href="#pb30">30</a>]</span>wij naar het gesprek, dat hem zoozeer schijnt te boeien, dat hij alles vergeet, wat
+om hem heen gebeurt.
+</p>
+<p>„Alleen om mijne vroegere rechten op Drechterland terug te krijgen,” aldus klinkt
+de stem van den Bisschop, „heb ik dadelijk na den dood van Graaf Floris …”
+</p>
+<p>„Na den afschuwelijken moord,” mompelde Heer Gijsbrecht, terwijl hij de wenkbrauwen
+fronste, „die het Graafschap van den edelsten vorst beroofde, dien het ooit gehad
+heeft, en het eene prooi deed worden van zijne talrijke vijanden .… ”
+</p>
+<p>„Waaronder ook ik behoorde,” hernam de Bisschop. „Doch met het recht aan mijne zijde,
+zooals ge weet. Drechterland behoort rechtens aan het Sticht, en de Hollandsche Graven
+hebben het alleen in hun bezit door het recht van den sterkste.”
+</p>
+<p>„Uw Hoogeerwaarde heeft gelijk, maar gij vergeet, dat het bij het sluiten van den
+vrede voor goed aan Holland werd afgestaan.”
+</p>
+<p>„Ik onderwerp mij aan geene vredesbepalingen, die den belangen van het Sticht schade
+berokkenen,” zeide de Bisschop trotsch. „Daarom heb ik na Floris’ dood den opstand
+der West-Friezen krachtig gesteund en mij van bijna geheel Noord-Holland meester gemaakt.
+Jammer, driewerf jammer, dat ik voor den Henegouwschen Graaf, Jan van Avennes, heb
+moeten wijken. Bijna was ik meester geweest in Holland: de West-Friezen waren in opstand,
+de Vlamingen waren in Zeeland gevallen en mijn leger trok zegevierend tot Medemblik
+door.”
+</p>
+<p>„Totdat Jan van Henegouwen u dwong het beleg op te breken,” zeide Gijsbrecht. „Ik
+weet het.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb31">[<a href="#pb31">31</a>]</span>„Indien gij mij bijgestaan hadden, wie weet hoe dan de uitslag zou geweest zijn,”
+zei de Bisschop op verwijtenden toon. „Misschien ware Holland dan met het Sticht vereenigd.”
+</p>
+<p>„Ik mag de wapenen niet voeren tegen mijn leenheer, Hoogeerwaarde. IJselstein is een
+Hollandsch leen.”
+</p>
+<p>„Maar zijt ge dan ook niet Maarschalk van Utrecht, en mij als zoodanig hulp verschuldigd?”
+</p>
+<p>„Ik ben uw Maarschalk, Hoogeerwaarde, en stel daar grooten prijs op. Ik zou ook nimmer
+de wapenen tegen het Sticht voeren, evenmin als tegen den Graaf van Holland.”
+</p>
+<p>„Het zij zoo, hoe het mij ook spijt. Doch ’t is nu voorbij. Mijn leger is verslagen,
+en ik heb vredesvoorwaarden aangeboden, die voorloopig aangenomen zijn. Graaf Jan
+I is uit Engeland teruggekomen en Jan van Avennes, die Holland voor zijn neef, den
+Graaf, uit de handen van de vijanden gered heeft, met schande het land uitgejaagd.
+Een schoone dank!” spotte de Bisschop.
+</p>
+<p>„Voorzeker, ’t is schande, dat stem ik toe, doch dat is niet het werk van Graaf Jan,
+maar van den heerschzuchtigen Zeeuw Wolfert van Borselen, die onzen Graaf geheel in
+zijne macht schijnt te hebben.”
+</p>
+<p>„Schijnt te hebben?” herhaalde de Bisschop vragend. „’t Is volstrekt geen schijn,
+wat ik u verzeker. De Heer van Borselen heeft den zestienjarigen graaf zoo geheel
+in zijne macht, dat deze zelfs een stuk heeft onderteekend, waarin hij verklaart,
+dat hij in alle regeeringsaangelegenheden den raad en het goedvinden van den Heer
+van Borselen zal opvolgen.”
+</p>
+<p>„Maar dat is meer dan ergerlijk,” riep Heer Gijsbrecht <span class="pageNum" id="pb32">[<a href="#pb32">32</a>]</span>uit, terwijl hij plotseling bleef staan en den Bisschop aanzag. „Dan zal het dus nog
+zoover komen, dat wij, Hollandsche edelen, het hoofd moeten buigen voor dien Zeeuwschen
+moordenaar, die op den koop toe den onmondigen zoon van zijn slachtoffer, wellicht
+als een gevangene, op zijn kasteel bewaart, alleen om zelf den scepter te kunnen zwaaien?
+Dat nooit! Hem, dien verwaten moordenaar, ben ik geene gehoorzaamheid verschuldigd.
+Liever grijp ik naar de wapenen en ontruk den jongen Graaf aan zijne macht.”
+</p>
+<p>„Hetgeen u ongetwijfeld zou mislukken, IJselstein,” viel de Bisschop in. „Van Borselen
+heeft een groot deel van den adel op zijne hand, en die is sterk, al geef ik gaarne
+toe, dat de macht der vrije poorters niet spoedig te hoog geschat wordt. Doch heb
+maar geduld: heel lang zal Van Borselen niet regeeren. Hij jaagt door zijne eigenmachtige
+handelingen de steden al meer en meer tegen zich in het harnas; hij schendt hare rechten
+en vrijheden met de grootste willekeur. En wat voor zijne heerschappij nog erger is:
+hij ontneemt den Hollandschen edelen hunne hooge betrekkingen en schenkt die aan zijne
+Zeeuwsche gunstelingen. Heeft hij niet den geachten Heer Dirk van Brederode uit’s
+Graven dienst ontslagen en Jan van Renesse in zijne plaats tot Baljuw van Zuid-Holland
+aangesteld? En toen hij zag, dat deze edelman bij den Graaf in hooge gunst begon te
+geraken, heeft hij hem toen niet in een valstrik gelokt en hem met schande het land
+doen verlaten? Nu is Heer Aloud, Van Borselen’s getrouwe handlanger, tot Baljuw benoemd.”
+</p>
+<p>„Zulk eene dwingelandij gaat alle perken te buiten!” riep Gijsbrecht vertoornd uit.
+„Maar dat kan niet lang <span class="pageNum" id="pb33">[<a href="#pb33">33</a>]</span>duren! Wanneer de beleedigde edelen zich met de verdrukte steden verbinden .…”
+</p>
+<p>„Is zijn rijk ten einde,” vulde de Bisschop aan. „Doch nu moet er nog rekening met
+hem gehouden worden en ik in de eerste plaats ben daartoe verplicht, want de vredesvoorwaarden,
+die mij gesteld worden, zijn zeer hard. Ik moet zelfs afstand doen van de leenheerschappij
+over de kasteelen van Amstel en Woerden.”
+</p>
+<p>„Een zware eisch, Hoogeerwaarde.”
+</p>
+<p>„Dien gij moet trachten, minder zwaar te maken, IJselstein.”
+</p>
+<p>„Ik?” vroeg Gijsbrecht verwonderd.
+</p>
+<p>„Ja, gij, want u draag ik op, persoonlijk naar het hof te Veere te gaan, om daar de
+vredesonderhandelingen ten einde te brengen.”
+</p>
+<p>De jonge ridder, getroffen door de eervolle onderscheiding, die hem te beurt viel,
+maakte eene hoffelijke buiging en zeide:
+</p>
+<p>„Ik dank Uw Hoogeerwaarde wel voor die groote eer, maar .…”
+</p>
+<p>„O!” riep de Bisschop lachend, „ik weet, wat gij zeggen wilt; gij denkt aan uwe schoone
+en lieve bruid, en hoe eenzaam zij zich zal gevoelen op het kasteel te IJselstein.
+Maar stel u gerust. Gij kunt eerst uwe gemalin naar hare nieuwe woonplaats vergezellen
+en daar op uw gemak uwe zaken in orde brengen. Indien gij over twee of drie weken
+vertrekt, is het nog vroeg genoeg.
+</p>
+<p>„Dan neem ik uwe opdracht gaarne en met blijdschap aan, Hoogeerwaarde Vader, en het
+zal aan mij niet liggen, indien de onderhandelingen geen goed einde hebben. <span class="pageNum" id="pb34">[<a href="#pb34">34</a>]</span>Doch laten wij naar de zaal terugkeeren, waar wij zeker al met ongeduld gewacht worden.”
+</p>
+<p>Weinig uren daarna klonken de heldere klokketonen van de burchtkapel over veld en
+weide, en verkondigden ver in ’t rond, dat de huwelijksplechtigheid een aanvang zou
+nemen. Edele ridders, in hunne schoonste en sierlijkste kleederen gehuld, kwamen met
+hunne vrouwen en dochters, schitterende van diamanten en edelgesteenten, de kapel
+binnen en namen plaats. En nauwelijks waren zij gezeten, of daar verscheen Gijsbrecht
+van IJselstein met zijne schoone bruid aan den arm. Het bruidspaar begaf zich naar
+de zetels die voor het altaar waren geplaatst. Aller oogen waren op hen gericht, en
+dat was waarlijk geen wonder, want zelden nog was er een schooner paar voor het echtaltaar
+geknield.
+</p>
+<p>Welk eene vorstelijke gestalte gaf die bruidegom, welk eene fierheid, gepaard met
+innemende lieftalligheid, die bruid te bewonderen.
+</p>
+<p>Zoodra zij hadden plaats genomen, begon het koorgezang. De Bisschop trad door eene
+zijdeur binnen en knielde voor het altaar neder, waar hij bad, totdat het koorgezang
+zweeg. Toen stond hij op, om den gewonen kerkdienst te doen, waarna hij het jonge
+paar in den echt vereenigde. Schoon was de toespraak, waarin hij hun de dure verplichtingen
+voorhield, die zij in dit oogenblik jegens elkander op zich namen, hartelijk en van
+vriendschap getuigende waren de woorden, waarmede hij hun al het geluk toewenschte,
+dat op de aarde gesmaakt kan worden.
+</p>
+<p>Innig geroerd knielden Gijsbrecht en Bertha voor hem neder en ontvingen zijn zegen.
+Daarmede was de plechtigheid afgeloopen. Onder koorgezang en orgelmuziek verlieten
+<span class="pageNum" id="pb35">[<a href="#pb35">35</a>]</span>allen het kerkgebouw, om zich naar de burchtzaal te begeven. En dat het daar niet
+aan gelukwenschen en hartelijke handdrukken ontbrak, is licht te begrijpen. Als bruidsgeschenk
+ontving Bertha van hare ouders het rijke slot, waarin het feest gevierd werd.
+</p>
+<p>Intusschen was het daarbuiten, om het afgezette tournooiveld, nog veel drukker en
+woeliger geworden dan in den burcht. Honderden menschen, misschien wel duizenden,
+waren van de omliggende plaatsen samengestroomd, om het steekspel bij te wonen, dat
+ter eere van dit huwelijk zou worden gehouden. En de menschen troffen het bijzonder,
+want het was prachtig weer.
+</p>
+<p>Geen wolkje was er aan den hemel te zien, en de zon scheen wel te spelen met de schitterende
+kleuren der vaandels, die het tournooiveld versierden. Pratende, lachende en joelende
+bewoog zich de menigte rondom het veld of verdrong zich om de stellages, door rondreizende
+kunstenmakers of kooplieden opgericht. Hier trachtte een potsenmaker door een vloed
+van snaaksche gezegden en het trekken van allerlei leelijke gezichten, die, naar het
+algemeen gelach te oordeelen, blijkbaar in den smaak van zijne hoorders vielen, de
+snuisterijen van zijn meester aan den man te brengen, terwijl deze er voor zorgde,
+ze zoo uitlokkend mogelijk op eene tafel te rangschikken. Daar vertelde een andere
+grappenmaker, — en hij zette zijne woorden kracht bij, door af en toe zoo geweldig
+op een trompet te blazen, alsof de toenmalige gehoorvliezen van olifantsvel waren,
+— dat zijn meester een beroemde Oosterling was, die tot heil van de lijdende menschheid
+uit zuivere liefde voor zijne medeschepselen, uit het Heilige Land was overgekomen
+met onfeilbare geneesmiddedelen <span class="pageNum" id="pb36">[<a href="#pb36">36</a>]</span>voor alle mogelijke kwalen. Voor eene kleinigheid kon men bij hem terecht, want het
+was hem volstrekt niet te doen om rijk te worden. O neen, hij kwam alleen met het
+doel, om zieke menschen weer gezond te maken. Hij trok zonder pijn kiezen, alsof het
+grassprietjes waren, maakte recht wat krom, en hoorende, wat doof was. Kortom, hij
+was een ware wonderdokter.
+</p>
+<p>Elders weer werd de schare gelokt door het heldere geluid van eene vedel. Daar laat
+een rondreizende minstreel zijne zangen hooren, en hij heeft eer van zijn werk. Zie
+slechts, hoe iedereen met aandacht luistert, hoe al die oogen schitteren, waar de
+zanger met krachtige tonen de roemrijke daden van zijn held bezingt, hoe een angstige
+trek op ieders gelaat verschijnt, waar hun wordt verteld hoe hij gewond en stervende
+van zijn ros geslingerd wordt, hoe een traan in menig oog opwelt, als in roerende
+klanken de smart der liefhebbende en treurende Edelvrouw wordt verhaald.
+</p>
+<p>Onder de hoorders, die aan de lippen van den zanger hingen, bevond zich ook Fulco,
+wiens hulp op den burcht wel eenigen tijd gemist kon worden. En een vurig bewonderaar
+van zang en muziek als hij was, hadden de tonen der vedel hem al spoedig naar de plaats
+gelokt, waar de minstreel zijne liederen zong.
+</p>
+<p>„Mooi, dat was mooi!” mompelde Fulco, toen het lied uit was, zich haastig, als schaamde
+hij zich er voor, een traan uit het oog vegende. En na den minstreel met een geldstukje
+voor zijne kunst beloond te hebben, sloeg hij den weg in naar den potsenmaker, die
+nog altoos bezig was, de groote bekwaamheden van den Oosterschen wonderdokter te verkondigen.
+Weldra schudde hij van het lachen <span class="pageNum" id="pb37">[<a href="#pb37">37</a>]</span>bij de snakerijen, die hij hoorde, en die hem al spoedig den indruk deden verliezen,
+door den zanger bij hem gewekt.
+</p>
+<p>„Komt, menschen,” klinkt het van de stellage, „blijft daar toch niet langer staan,
+alsof je wortel geschoten hadt in den grond! Voor alle kwalen, geen enkele uitgezonderd,
+weet deze beroemde Oosterling raad. Heb-je hoofdpijn, — hij strijkt je driemaal met
+zijn heiligen steen langs het voorhoofd, blaast, en — pfff, weg vliegt de pijn! Heb-je
+eksteroogen, bloedvinnen of puisten, — zijne zachte olie doet ze in drie dagen tijds
+verdwijnen als erwtensoep in eene hongerige maag! Heb-je een bochel of kromme beenen,
+in twee maanden maakt zijne zalf je zoo recht als de stok, waarmede mijne lieve grootmoeder
+me placht af te ranselen in mijne prille jeugd! En die was recht hoor, niet mijne
+grootmoeder, neen, die volstrekt niet, maar de stok, en taai ook, dat verzeker ik
+je. ’t Is, of ik het nog voel!” En hierbij trekt de grappenmaker weer zoo’n leelijk
+gezicht, dat iedereen het uitschatert. „Komt menschen, voor alle kwalen weet hij raad,
+en hij reist de geheele wereld door, alleen uit liefde tot zijn lijdenden evenmensch.
+Geen ziekte, geen kwaal is er, waarvoor hij geen raad weet, en zelfs die voor ongeneeslijk
+zijn verklaard, herstellen nog door zijne beroemde wonderzalf, die, wonder boven wonder,
+een been of arm weer doet aangroeien, waar zulk een lichaamsdeel verloren is gegaan!
+En dat in hoogstens drie maanden tijds!”
+</p>
+<p>En de spreker heeft eer van zijn werk, want verscheidene omstanders richten hunne
+schreden naar den beroemden man, om voor goed geld slechte medicijnen te koopen. Doch
+den potsenmaker gaat het nog niet <span class="pageNum" id="pb38">[<a href="#pb38">38</a>]</span>vlug genoeg. Er moeten meer koopers komen; daarom laat hij zijne oogen onder de menigte
+ronddwalen, tot hij iemand opmerkt, die er zeer bleek en lijdend uitziet. Dien man
+met den vinger aanwijzend, gaat hij voort:
+</p>
+<p>„Zie me daar nu dien ongelukkigen stumper staan. Wat eene kleur! Hoe vermagerd! Ik
+vraag u, menschen, staat hij al niet met zijn éénen voet in het graf?”
+</p>
+<p>Aller oogen richten zich op den aangewezen persoon, die zich thans daar wel honderd
+mijlen vandaan wenscht. Ook Fulco kijkt dien kant uit, en — herkent dadelijk den lijfeigene
+van den Heer van Vianen.
+</p>
+<p>„Ha, ha,” mompelt hij, „dat is mijn lieve vriend. Wacht, daar moet ik bij wezen. Schooner
+gelegenheid komt er misschien nooit weer terug.”
+</p>
+<p>En zich tusschen het volk doordringende, gaat hij ongemerkt achter den lijfeigene
+staan, die, hoe warm hij het ook heeft, nog altoos de kap van zijne lijfrok over het
+hoofd houdt.
+</p>
+<p>„En wat zal hem schelen?” gaat de bediende van den wonderdokter voort. „Wat zal hem
+schelen? Zóó erg of zóó vreemd kan het niet wezen, of mijn beroemde meester maakt
+het in korten tijd beter. Heb-je ’t in de ingewanden, goede vriend? Of heb-je pijn
+of ben-je ziek? In een oogwenk ben-je zoo gezond als een vischje. Kom, draal niet
+langer, ’t kost maar eene kleinigheid, en, kun-je niet betalen, dan kost het je niets,
+totaal niets! Kan het nog mooier? Wat, blijf-je nog staan? Durf-je niet? Dan zal ik
+het nog beter met je maken. Zeg maar, wat je scheelt, en ik zal zelf de kruiden halen,
+die je noodig hebt, en je genezen, daar iedereen bijstaat. Zeg maar, wat je deert.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb39">[<a href="#pb39">39</a>]</span>Doch de lijfeigene blijft zwijgen.
+</p>
+<p>„Dan zal ik het wel zeggen,” roept Fulco lachend. En de vuile kap bij de punt vastgrijpende,
+trekt hij die plotseling achterover, wat met een kreet van pijn door den dienaar wordt
+beantwoord. En nu is het iedereen duidelijk, wat den man scheelt. Aan zijn hoofd heeft
+hij eene slecht verbonden wond, die, ongereinigd, veel erger schijnt, dan zij werkelijk
+is.
+</p>
+<p>„Kom maar hier, goede man, ik zal je wel helpen!” roept de potsenmaker. „In eene week
+is het genezen, dat beloof ik je.”
+</p>
+<p>Fulco luisterde niet langer. Hij had zijn doel bereikt. Hij boog zich tot den dienstman
+over en fluisterde hem in ’t oor: „Schurk, durf jij wel weerlooze jonkvrouwen aanranden?
+Dat dacht je niet, hè, dat het zoo gauw aan het licht zou komen. Bereid je maar voor
+op hetgeen je te wachten staat!”
+</p>
+<p>En zich omdraaiende, verliet hij de groep, om op eene andere plaats naar iets anders
+te gaan kijken. Doch daartoe had hij geen gelegenheid, want plotseling werd zijne
+aandacht getrokken door schetterende muziek, getrappel van paarden en kletteren van
+wapens. De ridders waren in aantocht. Het steekspel zou beginnen.
+<span class="pageNum" id="pb40">[<a href="#pb40">40</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch3" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch3.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Een steekspel en wat er de gevolgen van waren</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Welk een schoonen stoet vormden die ridders op hunne vurige rossen. Hoe schitterden
+die wapenrustingen in de helle zonnestralen, hoe kostbaar waren zoowel paarden als
+ruiters getooid, hoe vroolijk wapperden de vaandels boven hunne hoofden, hoe fier
+zaten die ridders te paard!
+</p>
+<p>Voorop rijdt Hendrik van Vianen, de geduchte kampioen, wien reeds bij voorbaat door
+bijna iedereen, ook door hem zelven, de overwinning wordt toegeschreven. Hoe trotsch
+laat hij zijne oogen ronddwalen over de menigte, die het tournooiveld omringt, en
+een verwaten glimlach komt over zijn norsch gelaat, als hij ziet, hoe daar de hoofden
+bij elkaar worden gestoken en men fluistert:
+</p>
+<p>„Dat is de Heer van Vianen, die nog nooit overwonnen is.”
+</p>
+<p>„Kent ge hem?” vraagt een ander.
+</p>
+<p>„Kennen, neen, doch ik zie het aan het wapen, dat op zijn maliënkolder geschilderd
+is; zie maar: drie zwarte zuilen op een veld van zilver.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb41">[<a href="#pb41">41</a>]</span>„Wat ziet hij er trotsch uit!”
+</p>
+<p>„Geen wonder waarlijk. Hij heeft in kracht en moed zijne partij nog nooit gevonden!”
+</p>
+<p>„En wie is dat, die ridder met de gekanteelde baren op zilver?”
+</p>
+<p>„Weet je dat niet? ’t Is de Heer van Arkel. Maar zie eens, daar komen de edelvrouwen.
+Wat zijn ze prachtig gekleed!”
+</p>
+<p>„Prachtig? Dat zou ik meenen! ’t Is bekend, dat bijna elke edelvrouw wel zooveel juweelen
+aan haar lijfrok en gordelriem draagt, dat men er wel een kasteel voor koopen kan.
+Kijk, kijk, daar is de heer van IJselstein met zijne bruid. Wat een schoon paar! Hij
+doet zeker niet mede aan het steekspel, want hij neemt in de hooge tent bij de Vrouwen
+plaats. Zeker de eereplaats. Dat is jammer. Ik had hem wel eens tegen Vianen willen
+zien.”
+</p>
+<p>„Dat zal hij wel niet durven. ’t Is ook niet alles, om voor de oogen van je bruid
+van ’t paard te worden geworpen.
+</p>
+<p>„Bang is hij anders niet; dat heeft hij getoond na den dood van Graaf Floris, toen
+hij een van de eersten was, die te velde trok om den moord te wreken. En toen heeft
+hij zich dapper gedragen, zooals iedereen weet.”
+</p>
+<p>„Dat is waar. Nu, misschien doet hij dan niet mede, om den Bisschop gezelschap te
+houden. Kijk, die zit naast hem.”
+</p>
+<p>Terwijl deze en dergelijke gesprekken gehouden werden door de omstanders, reden de
+ridders in optocht het tournooiveld eenige malen rond. Telkens als zij voorbij het
+bruidspaar reden, maakten zij eene sierlijke buiging en lieten zij de speren zakken.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb42">[<a href="#pb42">42</a>]</span>Op een teeken van de kamprechters, aan wie de leiding van het spel was toevertrouwd,
+hielden de ridders halt en werden hun de tournooiwetten voorgelezen. Daarna verdeelden
+zij zich in twee groepen, die aan weerszijden van een touw, dat het krijt in twee
+gelijke helften verdeelde, plaats namen en ieder een aanvoerder kozen.
+</p>
+<p>Aan de eene zijde viel die eer te beurt aan den Heer van Heusden, kenbaar aan zijn
+blazoen, dat een rad van keel voerde op goud, aan de andere zijde aan den Heer van
+Vianen, wiens vroegere overwinningen hem ook bijna recht gaven op die onderscheiding.
+De ridders reden terug tot aan het einde van het krijt en monsterden met een laatsten
+blik den toestand van hunne rusting en de tuigage van hun paard.
+</p>
+<p>De kamprechters, gewapend met lange staven en omringd door hunne dienaren, die, als
+krijtwaarders, kortere staven in de hand droegen, namen plaats aan de einden van het
+touw.
+</p>
+<p>Alles is gereed. Ademloos bijna wacht ieder op hetgeen gebeuren zal. Daar heft Bertha
+van Arkel, nu Vrouwe van IJselstein, de hand ten teeken op, het touw valt en wordt
+snel verwijderd, de muziek, bestaande uit bazuinen, pauken, trommen en schalmeiën,
+valt schetterend in, en onder het geroep van Vianen! Vianen! aan de eene, Heusden!
+Heusden! aan de andere zijde storten de ruiters met gevelde glaviën en gesloten vizier,
+op elkander in. De grond dreunt onder de hoefslagen der strijdrossen, de lucht davert
+van het gekletter der wapenrustingen en van het geroep der strijdenden, en opgetogen
+en meêgesleept door het schoone schouwspel, barst het volk in een donderend gejuich
+los. De edel- en jonkvrouwen <span class="pageNum" id="pb43">[<a href="#pb43">43</a>]</span>werpen den strijdenden linten, handschoenen en andere voorwerpen toe, om hen aan de
+moedigen, en met verdubbelde kracht zetten dezen den strijd voort. Hier vliegt eene
+glavie aan stukken in de lucht, daar trachten er twee tevergeefs elkander uit den
+zadel te lichten, ginds stort een derde bewusteloos op den grond. IJlings schieten
+de dienaren toe om hem uit het strijdperk te dragen.
+</p>
+<p>Daar rijden Vianen en Heusden op elkander in. ’t Wordt stiller in en om de kampplaats.
+De beide strijdenden trekken ieders aandacht. Met welk eene woeste kracht heeft de
+botsing plaats, en verwondering baart het, dat niemand den zadel ruimt. De glavie
+van Van Heusden is aan splinters geslagen. Haastig grijpt hij eene andere en opnieuw
+valt hij Vianen aan, doch nogmaals breekt zijne glavie en bijna kantelt hij uit den
+zadel. Daar grijpt hij zijn zwaard, welk voorbeeld Vianen volgt, en met bliksemsnelheid
+volgen de slagen elkander op. Doch Heusden, hoe ook toegejuicht, want men gunde den
+trotschen Vianen de overwinning niet zoo graag als hém, voelt langzamerhand zijne
+krachten minderen. Eene laatste poging wil hij doen; hij drukt zijn paard de gouden
+sporen in de zijden en rijdt onstuimig op Vianen in, om hem door zijne verpletterende
+slagen tot wijken te dwingen, doch zijne tegenpartij houdt stand als eene rots, slaat
+hem het schild in tweeën en had hem ongetwijfeld uit den zadel doen storten, indien
+niet Bertha een teeken had gegeven. Dadelijk traden de krijtwaarders toe en wierpen
+hunne staven tusschen de strijdenden. Dat was het teeken, dat de strijd geëindigd
+was. Vianen had als altoos de zege behaald.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb44">[<a href="#pb44">44</a>]</span>Er zal een uur pauze gehouden worden, welken tijd de ridders gebruiken, om zich te
+ververschen en hunne rustingen in orde te brengen. Daarna zal de strijd beginnen van
+man tegen mail, en dan eerst zal blijken, wie de sterkste is.
+</p>
+<p>Niet zoodra is het uur verschenen, of door bazuinen klaroengeschal worden de ridders
+opnieuw ten strijde opgeroepen. De kamprechters met hunne dienaren hebben hunne plaatsen
+wederom ingenomen. Weer geven de bazuinen een sein, en nu rijdt een zwaar gewapend
+ridder gevolgd door zijn schildknaap, het krijt binnen. Voor den wapenkoning houdt
+hij halt. Op de vraag van deze, wie hij is en wat hij verlangt, klinkt zijn antwoord:
+</p>
+<p>„Ik Witte, Heer van Haemstede, daag elken ridder, wie hij ook zij, ten strijde met
+speer en zwaard ter eere van de schoone Jonkvrouw Bertha van Arkel.”
+</p>
+<p>En nauwelijks heeft hij uitgesproken, of luide klinkt het gekletter der bazuinen en
+klaroenen. Zijne uitdaging wordt aangenomen, want een andere ridder rijdt het perk
+binnen en plaatst zich tegenover den Heer van Haemstede. Uit zijn wapen, een geharnasseerden
+keelen liebaard op goud, blijkt, dat hij tot het edele geslacht der Brederodes behoort.
+</p>
+<p>De strijd begint. Met eene woeste vaart rijden de beide edelen op elkander in en met
+een geweldigen schok heeft de botsing plaats. De speren vliegen aan splinters, de
+ruiters waggelen op hunne tossen. Snel neemt ieder van zijn schildknaap eene nieuwe
+speer, en weer rijden zij op elkander in, doch juist op het oogenblik, dat zij elkander
+genaderd zijn, struikelt het paard van Witte van Haemstede, valt en werpt zijn ruiter
+<span class="pageNum" id="pb45">[<a href="#pb45">45</a>]</span>over zich heen, onder de hoeven van het andere dier. IJlings schieten de bedienden
+toe en brengen den gevallene buiten het perk. Niemand heeft de overwinning behaald,
+doch nu laat Brederode zijne uitdaging hooren, en nauwelijks is dat geschied, of daar
+rijdt de Heer van Vianen het perk binnen.
+</p>
+<p>„Arme Brederode,” klinkt het zacht uit den mond der omstanders. „Nu zal hij het kwaad
+te verantwoorden hebben.”
+</p>
+<p>En dat was ook zoo, want reeds bij den eersten schok kon hij zich ternauwernood in
+den zadel houden. Toch bleef hij zitten, wat een luid gejuich van de menigte uitlokte.
+Maar nu kwam Vianen met zulk eene ontstuimige vaart op hem aanrennen, dat Brederode
+met een hevigen dreun van het paard stortte. Ook hij werd door zijn schildknaap buiten
+het strijdperk gebracht.
+</p>
+<p>In galop reed Vianen het perk rond, en trotsch lachte hij, nu van alle kanten een
+donderend gejuich opsteeg ter eere van den overwinnaar. Eindelijk hield hij voor den
+wapenkoning stil, en met eene luide stem, die door iedereen gehoord werd, riep hij:
+</p>
+<p>„Ik, Hendrik, Heer van Vianen, bijgenaamd de Onoverwinnelijke, daag elken ridder,
+wie hij ook zijn moge, ten strijde, ter eere van Jonkvrouw Bertha van Arkel, de schoone
+Bruid!” En zijn paard de sporen gevende, reed hij, onder het schallen der muziek,
+in vliegenden galop de kampplaats rond. Doch hij bleef alleen.
+</p>
+<p>Geen enkele ridder, hoe beleedigd ook door zijne tergende uitdaging, durfde den strijd
+met hem wagen. Met een minachtenden glimlach op het gelaat naderde Vianen den wapenkoning
+ten tweeden male en herhaalde zijne <span class="pageNum" id="pb46">[<a href="#pb46">46</a>]</span>uitdaging in zoo mogelijk nog tergender bewoordingen.
+</p>
+<p>En opnieuw werd zijne uitdaging beantwoord door bazuin- en trompetgeschal. Doch geen
+enkele ridder reed het perk binnen. Tartend keek Vianen in het voorbijrijden den kring
+van edellieden aan, en ’t was waarlijk bij zulk een beleedigend gedrag geen wonder,
+dat zijne trotsche gestalte meer met haat dan met bewondering werd nagezien. Ten derden
+male naderde hij den wapenkoning, en luid klonk zijne uitdaging in het rond:
+</p>
+<p>„Ik, Hendrik, Heer van Vianen, bijgenaamd de Onoverwinnelijke, daag ter eere van Jonkvrouw
+Bertha van Arkel, elken ridder tot een eerlijken strijd met speer en zwaard, en mocht
+deze uitdaging, die nu voor de laatste maal geschiedt, onbeantwoord blijven, dan maak
+ik als overwinnaar aanspraak op den uitgeloofden prijs: het met goud versierde schild!”
+</p>
+<p>Maar nauwelijks had hij uitgesproken, of met gesloten vizier rende een ridder het
+strijdperk binnen, gezeten op een fieren schimmel, die, dartel als hij was, zich niet
+dan met groote moeite door zijn meester liet bedwingen. Aan ’s&nbsp;ridders speer prijkte
+een gele handschoen, ongetwijfeld het eigendom van eene of andere Jonkvrouw, te wier
+eere de Ridder streed.
+</p>
+<p>Met onbeschrijfelijke geestdrift werd deze verschijning door het volk begroet, want
+ieder had zich geërgerd aan <span class="corr" id="xd31e906" title="Bron: te">de</span> trotsche woorden van den stuggen edelman. En, al wist men niet, wie die fiere ridder
+was, toch gunde ieder hem gaarne de overwinning. Hij reed, gevolgd door zijn schildknaap,
+die ook het vizier gesloten hield, naar den wapenkoning en sprak:
+</p>
+<p>„Ik, genaamd de Onbekende Ridder met de gele <span class="pageNum" id="pb47">[<a href="#pb47">47</a>]</span>Handschoen, verklaar ter eere van Jonkvrouw van Arkel de uitdaging van Heer Hendrik
+van Vianen aan te nemen.”
+</p>
+<p>Daarop plaatsten de beide ridders zich op een grooten afstand van elkander en maakten
+zich strijdvaardig.
+</p>
+<p>Er heerschte eene doodsche stilte onder de menigte. Ieder was vol spanning, hoe deze
+kamp zou eindigen, en die spanning werd bovendien nog geprikkeld door het geheimzinnige
+van dien vreemdeling.
+</p>
+<p>Daar gaf de jonge bruid het teeken en de kamprechter riep met luide stem:
+</p>
+<p>„Laisser aller!” (Laat begaan.)
+</p>
+<p>De ruiters drukten de sporen in de zijden hunner paarden en reden met eene ongekende
+vaart op elkander in. ’t Was, alsof zij elkander verpletteren wilden. Al bij den eersten
+schok bleek het Vianen, dat hij, zooal niet zijn meester, dan toch stellig zijne evenknie
+gevonden had, want de Onbekende bleef rechtop in den zadel zitten, terwijl hij zelf
+slechts met moeite zijn evenwicht bewaren kon en zijne glavie tot aan zijne hand toe
+scheurde. Een daverend gejuich, waaraan bijna geen einde scheen te zullen komen, steeg
+uit het volk op. De ridders zwaaiden met hunne speren, de jonk- en edelvrouwen waren
+van hare zitplaatsen opgestaan en juichten den Onbekende toe. Honderden kleinigheden,
+meest sieraden, werden hem toegeworpen. Met een hoffelijke buiging reed hij terug,
+om zich tot een nieuwen aanval gereed te maken. Ook Vianen deed dat, — doch geprikkeld
+door de toejuìchingen, die zijn tegenstander ten deel vielen, met woede in het hart.
+Daar vlogen zij opnieuw op elkaar in, zoo mogelijk nog woester dan te <span class="pageNum" id="pb48">[<a href="#pb48">48</a>]</span>voren, en weer met denzelfden uitslag. De Onbekende hield stand als eene rots, Vianen
+bleef, terwijl de speer aan zijne hand ontviel, slechts met groote moeite in den zadel.
+De geestdrift van de toeschouwers klom tot uitbundige op gewondenheid. Aan het gejubel
+kwam schier geen einde. Verbitterd trok Vianen zijn zwaard. De Onbekende deed evenzoo,
+en nu zag men eene kracht en behendigheid ontwikkelen, zooals misschien nog nooit
+op eenig tournooiveld te bewonderen was geweest. Onophoudelijk kletterden de slagen
+op helm of schild. Onstuimig drongen de vurige rossen met snuivende neusgaten op elkander
+in. Stofwolken maakten hen bijna onzichtbaar. Daar ging plotseling een kreet op uit
+de menigte, die weldra in een eindeloos gejuich en gejubel overging.
+</p>
+<p>De Onbekende sloeg den Heer van Vianen het schild in tweeën en het zwaard uit de hand.
+Door den schok wankelde de Onoverwinnelijke in den zadel, en met een zwaren slag viel
+hij op den grond.
+</p>
+<p>De Onoverwinnelijke was voor het eerst overwonnen.
+</p>
+<p>„Eere den Overwinnaar! Eere den Onbekende!” juichte het volk. Men zwaaide met stokken
+en doeken, de muziek schetterde, de lucht daverde van het gejubel.
+</p>
+<p>„Eere den Onbekende! Eere Heer Gijsbrecht van IJselstein!” schreeuwde Fulco, die met
+ademlooze spanning het gevecht gevolgd had.
+</p>
+<p>„Eere Gijsbrecht van IJselstein, den dapperste onder de ridders!”
+</p>
+<p>Daar sloeg de Ridder zijn vizier op, en waarlijk, niemand anders dan Gijsbrecht van
+IJselstein had den Heer van Vianen overwonnen.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb49">[<a href="#pb49">49</a>]</span>Nieuw gejubel, nieuw gejuich! De ridders voegden zich achter hem en reden met hem
+het strijdperk rond. Daarna hielden zij stil voor Jonkvrouw Bertha van Arkel.
+</p>
+<p>Gijsbrecht knielde voor haar neder en ontving uit de handen zijner bruid den prijs,
+die voor den overwinnaar was uitgeloofd. Hoe blonken hare oogen daarbij van edelen
+trots op haar bruidegom, hoe fier klopte haar het hart bij de daverende toejuichingen,
+die hem ten deel vielen, hoe innig bewonderde zij thans haar jongen echtgenoot!
+</p>
+<p>Onder het schetteren van bazuinen en klaroenen keerden de edelen naar den burcht terug,
+waar zij zich van hunne zware rustingen ontdeden en die verwisselden voor sierlijke
+lijfrokken en kostbare mantels. Nauwelijks waren zij daarmede gereed, of reeds werd
+het teeken gegeven, om aan den feestdisch te verschijnen.
+</p>
+<p>’t Was een vroolijk gezelschap, dat zich verzamelde om de tafels, die met den heerlijksten
+voorraad beladen waren. Geen enkele ridder ontbrak, en al kwam ook Heer Witte van
+Haemstede met zijn linkerarm in een doek, omdat die een weinig gekneusd was door den
+val, en al had Heer Hendrik van Vianen eene lichte wond aan het voorhoofd, gelukkig
+had geen der dappere ridders zich zoo ernstig gewond, dat hij verhinderd was, aan
+den maaltijd deel te nemen. De tafels waren rijk versierd met gouden bekers en schalen,
+kunstig nagebootste kasteelen en een overvloed van het heerlijkste gebraad, blanke
+rivier- en zeevisch en de fijnste wijnen, die Frankrijk en Duitschland maar opleverden.
+Eene aangename, vroolijke muziek liet zich hooren.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb50">[<a href="#pb50">50</a>]</span>En de gasten bewezen eer aan de heerlijke gerechten, die hun werden voorgediend. Als
+om strijd roemden zij de gastvrijheid van den Heer en de Vrouwe van Heukelom. ’t Ging
+er vroolijk langs en de ridders toonden, dat zij nog wel wat anders konden, dan vechten.
+’t Was een kruisvuur van aardige gezegden en vroolijke jokkernijen. De bekers werden
+lustig geheven en vlug geledigd, en nu en dan werd door den vroolijken Brederode een
+liedje aangeheven, dat door bijna alle aanwezigen meegezongen werd.
+</p>
+<p>Iedereen genoot van het heerlijke feest, iedereen was vroolijk, — slechts één uitgezonderd.
+Heer Hendrik van Vianen deelde niet in de algemeene vreugde. Met gefronste wenkbrauwen
+en een stroeven trek op het gelaat zat hij te midden der vroolijken. Barstte iedereen
+in een schaterend lachen uit, als Brederode zijne snakerijen verkocht, zijn gelaat
+alleen bleef stroef en norsch: ’t scheen wel, of hij niet eens gehoord had, wat er
+gezegd werd. Zong men een vroolijk lied, hij alleen zweeg. Zijne oogen stonden somber
+en dof, en er kwam alleen gloed in, als hij heer Gijsbrecht aankeek, wat hij soms
+wel minuten aaneen kon doen. Ja, dan kwam er gloed in, maar het was de gloed van den
+haat. Want hij haatte den jongen, fieren edelman, tegen wien hij, de trotsche Vianen,
+die zich zoo graag „de Onoverwínnelijke” noemde, het in het strijdperk had moeten
+afleggen. Hij, de Onoverwinnelijke, was overwonnen.
+</p>
+<p>Nooit zou hij dien naam meer durven noemen, want hij begreep maar al te goed, hoe
+dan zijne vijanden zouden meesmuilen. En vrienden had hij niet. Als hij dat nog nooit
+geweten had, zou hij het wel hebben kunnen <span class="pageNum" id="pb51">[<a href="#pb51">51</a>]</span>opmaken uit het gejubel, dat uit de menigte opsteeg ter eere van IJselstein, toen
+deze hem uit den zadel deed storten.
+</p>
+<p>Dat gejuich dreunde hem nog in de ooren, en de gedachte, dat zijne nederlaag het volk
+zooveel vreugde had verschaft, deed hem dorsten naar wraak. Zijn gemoed was vervuld
+van den bittersten haat tegen den fieren overwinnaar, zijne oogen gloeiden van wraakzucht.
+Daarom nam hij geen deel aan het feest. Alleen den beker gunde hij weinig rust; hij
+dronk veel, zelfs te veel, en hoe meer hij dronk, hoe gloeiender de blikken werden,
+die hij op Heer Gijsbrecht wierp. Hij wond zich op, en eindelijk — toen de wijn hem
+naar het hoofd begon te stijgen, was er maar eene kleinigheid noodig, om het blijde
+feest te doen eindigen in een twist, misschien zelfs wel erger.
+</p>
+<p>En aan die kleinigheid zou het niet ontbreken.
+</p>
+<p>Daar stond de Bisschop van Utrecht op, en den beker heffende, riep hij:
+</p>
+<p>„Komt edele Ridders en Edelvrouwen, wijden wij een dronk aan het welzijn en het geluk
+van het bruidspaar! Ledigen wij den beker als eene hulde aan de schoone bruid, en
+ter eere van den bruidegom, den fieren overwinnaar!”
+</p>
+<p>Die woorden werden met geestdrift begroet. Alle gasten stonden op en hieven de bekers
+omhoog. Daverend klonk het door de groote burchtzaal:
+</p>
+<p>„Ter eere van de schoone bruid en van den dapperen overwinnaar!”
+</p>
+<p>Iedereen drong naar voren, om met Gijsbrecht en Bertha te klinken, en in dat gedrang
+had niemand er eerst <span class="pageNum" id="pb52">[<a href="#pb52">52</a>]</span>erg in, dat Heer Hendrik van Vianen geen deel nam aan die eerbewijzingen. Doch daar
+bemerkte plotseling Brederode het en vertoornd over zooveel onwellevendheid, riep
+hij:
+</p>
+<p>„Wat nu, Vianen, gij weigert toch niet te drinken ter eere van Jonkvrouw van Arkel,
+en hulde te brengen aan den overwinnaar van het tournooispel? Kom, vergeet, evenals
+iedereen in uw geval zou doen, de geleden nederlaag en breng hulde aan hem, die haar
+verdient. ’t Was een eerlijke kamp .… ”
+</p>
+<p>„Dat was het niet!” bulderde Vianen, onder het opstaan met zijne vuisten zoo ruw op
+de tafel slaande, dat het drinkgeraad er van rinkelde. „Dat was het niet. ’t Was geen
+eerlijke kamp. Op eene eerlijke wijze zou hij mij nooit overwonnen hebben!”
+</p>
+<p>Hij zag vuurrood, zoowel van woede als van het drinken. Hij beefde van wraakzucht.
+</p>
+<p>Zijne woorden hadden een geweldig tumult ten gevolge. Van alle kansen drongen de ridders
+op hem aan.
+</p>
+<p>„Dat is onwaar, Vianen!” riepen zij. „Trek die beleedigende woorden in. Ge zijt eerlijk
+overwonnen en er is volgens de tournooiwetten gestreden. Uwe beschuldiging is valsch!”
+</p>
+<p>„Wat? Durft ge mijne woorden in twijfel trekken, van mij, Vianen? Ik zeg, en iedereen
+mag het hooren, dat IJselstein door een valschen aanval mijn paard aan het schrikken
+maakte, waardoor het op zijde sprong en mij deed vallen. Hij hield zich niet aan de
+wetten van het spel en overwon mij door list. Doch ik erken hem niet als mijn meester!
+Hij is een valschaard en niet dat alleen, maar ook een lafaard! Laat hij het zwaard
+trekken als hij durft!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb53">[<a href="#pb53">53</a>]</span>Dat was te veel voor Heer Gijsbrecht. Hij rukte het zwaard uit de scheede en trad
+met fonkelende oogen op Vianen toe. Deze had eveneens het zwaard getrokken, doch bij
+de bewegingen, die hij daarbij maakte, waggelde hij op zijne beenen en hield zich
+met moeite staande. ’t Werd nu iedereen duidelijk, dat hij dronken was.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p052width"><img src="images/p052.jpg" alt="Hij rukte het zwaard uit de schede en trad op Vianen toe." width="507" height="720"><p class="figureHead">Hij rukte het zwaard uit de schede en trad op Vianen toe.</p>
+</div><p>
+</p>
+<p>„Terug! Terug!” klonk het van alle zijden, en men drong zich tusschen de twee ridders
+in. „Terug IJselstein, ziet ge dan niet, dat hier niet gestreden mag worden? Ziet
+ge dan niet, dat hij dronken is?”
+</p>
+<p>„Wat, dronken?” bulderde Vianen. „Ik dronken? Neen, ik ben niet dronken, maar hij
+is een lafaard. Hij durft niet!”
+</p>
+<p>Doch Gijsbrecht had het zwaard al weder in de scheede gestoken. Hij begreep, dat dit
+geen eerlijk gevecht kon worden.
+</p>
+<p>„Ga naar uwe kamer, Vianen,” sprak hij, „en tracht te slapen. Morgen ben ik bereid
+u te woord te staan.”
+</p>
+<p>„Naar mijne kamer? Denkt gij dan, dat ik nog een oogenblik langer met een lafaard
+onder één dak wil zijn? Ik bedank voor die eer. Ik ga naar huis. Tot wederziens, IJselstein,
+maar wacht u dan voor Vianen!”
+</p>
+<p>Nog altoos met zijn zwaard in het rond schermende, zoodat alles wat hij bij ongeluk
+raakte, aan scherven of gedeukt op den grond viel, liep hij de deur uit.
+</p>
+<p>Enkele ridders, waaronder ook IJselstein, volgden hem. Waggelende begaf hij zich,
+onder het uiten van de leelijkste beleedigingen, naar de andere zijde van het kasteel,
+waar de bedienden verzameld waren.
+</p>
+<p>Ook daar was iets bijzonders aan de hand.
+</p>
+<p>’t Was er den geheelen middag een vroolijk gezelschap <span class="pageNum" id="pb54">[<a href="#pb54">54</a>]</span>geweest. De tafels waren, dank zij der gulheid van de Edelvrouwe, die ook den dienaren
+graag het goede gunde, ruim voorzien geweest van heerlijk wildbraad en opwekkende
+dranken. Onder allerlei gesprekken, afgewisseld door grappen en vroolijke liedjes,
+hadden zij er zich te goed gedaan. Zelfs Peer, de lijfeigene van Vianen, was weer
+op zijn gemak gekomen. Eerst had hij zich stil en zwijgend aan een hoekje van de tafel
+gezet en wierp hij steelswijze angstige blikken op Fulco, doch toen hij bemerkte,
+dat deze in het geheel niet op hem lette, ja, hem zelfs niet eens scheen op te merken,
+begon hij langzamerhand te hopen, dat Fulco het geheele geval vergeten was. En dat
+scheen waarlijk wel zoo, want Fulco was zoo vroolijk, dat het onmogelijk was te gelooven,
+dat hij nog aan andere dingen kon denken. Hij wist zijne buren kostelijk te vermaken,
+wat duidelijk bleek uit het vroolijk gelach, dat zich telkens rondom hem deed hooren.
+En zoo voelde Peer, die eerst volstrekt geen eetlust had gehad, langzamerhand zijn
+moed klimmen en met zijn moed kwam ook zijn eetlust terug. Hij begon eindelijk zelfs
+praats te krijgen. Dat duurde zoolang, tot plotseling een der aanwezigen zeide:
+</p>
+<p>„’t Is toch eene brutale aanranding geweest, die gisterenavond gepleegd is. Die schurk
+had eigenlijk al aan den strop moeten hangen.”
+</p>
+<p>Als met een tooverslag waren bij Peer zoowel zijn moed en eetlust als zijn praats
+verdwenen. Hij voelde, dat hij trilde van angst.
+</p>
+<p>„Dat had hij verdiend!” riep een ander.
+</p>
+<p>„Maar eerst eene geeseling!” meende een derde.
+</p>
+<p>En weer ging er eene rilling over Peers rug. Het zweet <span class="pageNum" id="pb55">[<a href="#pb55">55</a>]</span>brak hem uit, en angstig zochten zijne blikken die van Fulco, doch deze keek hem niet
+aan. Hij scheen niet eens te hooren wat er gezegd werd, want hij stond op en greep
+eene vedel, die tegen den wand stond.
+</p>
+<p>„Ha, dat is een voortreffelijk plan, Fulco,” riep men van alle kanten. „Stilte, we
+krijgen een lied!”
+</p>
+<p>„Een lied van Fulco den Minstreel!” riep lachend Marij, de dienstmaagd van Jonkvrouw
+Bertha. „Dat zal wat moois wezen!” liet zij er plagend op volgen.
+</p>
+<p>„Dat zal het zeker,” antwoordde een tweede, „Fulco behoeft voor den besten minstreel
+niet onder te doen. Ik heb hem meer gehoord.”
+</p>
+<p>„Nu moet je me niet zoo sterk prijzen, dat ik niet eens meer zou durven beginnen,”
+zeide Fulco gestreeld, terwijl hij de snaren spande. Toen stond hij op en begon afwisselend
+te spelen en te zingen. Soms tokkelde hij zacht op de snaren, terwijl hij zong. Ieder
+luisterde met aandacht, en Peer begon weer te herademen, althans voor korten tijd,
+want het bleek hem spoedig, dat de inhoud van Fulco’s lied niet geschikt was, om hem
+op zijn gemak te brengen.
+</p>
+<p>„Mijn lied heet: de Redding,” sprak Fulco, en met eene schoone stem zong hij:
+</p>
+<div class="lgouter">
+<div class="lg">
+<p class="line">De slotbrug daalt, de hoefslag klinkt!
+</p>
+<p class="line">De Jonkvrouw, op haar ros gezeten,
+</p>
+<p class="line">Schoon reeds de zon in ’t Westen zinkt,
+</p>
+<p class="line">Wil toch haar bruigom welkom heeten.
+</p>
+<p class="line">Daar buiten vreest zij geen gevaar:
+</p>
+<p class="line">Is niet haar Ridder spoedig daar?</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">’t Was zoel geweest den ganschen dag,
+</p>
+<p class="line">Nu pakten wolken dreigend samen;
+</p>
+<p class="line">Maar Bertha, die ’t gevaar niet zag,
+<span class="pageNum" id="pb56">[<a href="#pb56">56</a>]</span></p>
+<p class="line">Verbaast zich, dat geen ruiters kwamen.
+</p>
+<p class="line">Daar wordt de rijweg hel verlicht!
+</p>
+<p class="line">Een slag volgt op de bliksemschicht!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Waarheen thans, Bertha, in dit uur?
+</p>
+<p class="line">Terugtocht kan hier niet meer baten.
+</p>
+<p class="line">Waar schuilt Ge voor het hemelvuur?
+</p>
+<p class="line">De gansche omtrek is verlaten.
+</p>
+<p class="line">Maar ginder naakt de zoom van ’t woud;
+</p>
+<p class="line">Daar staat een jagershut in ’t hout.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De regen valt bij stroomen neer
+</p>
+<p class="line">En duisternis bedekt de aarde.
+</p>
+<p class="line">De kleine hut heeft in dit uur
+</p>
+<p class="line">Voor Bertha een <span class="corr" id="xd31e1023" title="Bron: onschatbre">onschatbare</span> waarde.
+</p>
+<p class="line">De Jonkvrouw bindt haar paard aan ’t hek
+</p>
+<p class="line">En treedt in ’t onbewoond vertrek.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Thans neigt zij luisterend het oor
+</p>
+<p class="line">Of ook haar bruigom langs mocht komen;
+</p>
+<p class="line">Wis dringt de hoefslag tot haar door.
+</p>
+<p class="line">Het bliksemt telkens in de boomen.
+</p>
+<p class="line">Maar .… hoort zij niet een voetstap daar?
+</p>
+<p class="line">Wie is ’t? Een vriend, of .… nieuw gevaar?</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">„Sta, Jonkvrouw, geld en siersels af!
+</p>
+<p class="line">Sta af! of ’t kost U hier het leven!”
+</p>
+<p class="line">— „Maar vrees dan, booswicht, ook uw straf!”
+</p>
+<p class="line">Zegt Jonkvrouw Bertha zonder beven.
+</p>
+<p class="line">„Geen lid van mijn aloud geslacht,
+</p>
+<p class="line">Dat een bevel van roovers acht!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line"><span class="sic">Met</span> galmt haar hulproep door het woud
+</p>
+<p class="line">En tracht zij moedig zich te weren.
+</p>
+<p class="line">Daar klinken stemmen in het hout,
+</p>
+<p class="line">Die Bertha’s moed en kracht vermeêren.
+</p>
+<p class="line">„Mijn bruigoms stem, die redding meldt,
+</p>
+<p class="line">Nu buk ik nooit voor ruw geweld!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p><span class="pageNum" id="pb57">[<a href="#pb57">57</a>]</span></p>
+<p class="line">Te hulp, te hulp!” — „Waar is ’t gevaar?”
+</p>
+<p class="line">— „Hier, Gijsbrecht, hier!” De hulp komt nader.
+</p>
+<p class="line">De dapp’re bruidegom is daar
+</p>
+<p class="line">En zoekt in ’t duister naar den dader.
+</p>
+<p class="line">Thans vreest de roover voor den dood
+</p>
+<p class="line">En zucht om redding uit den nood.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De blijdschap op haar lief gelaat
+</p>
+<p class="line">Werpt Bertha zich in ’s Ridders armen.
+</p>
+<p class="line">De roover neemt zijn kans te baat;
+</p>
+<p class="line">Hij wacht van Gijsbrecht geen erbarmen.
+</p>
+<p class="line">Hij sluipt in haast door ’t klein vertrek
+</p>
+<p class="line">En redt zich over ’t lage hek.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Maar zie, de dienaar, die hier wacht
+</p>
+<p class="line">Om trouw de paarden te bewaken,
+</p>
+<p class="line">Verheft zijn zwaard met alle kracht
+</p>
+<p class="line">En treft, dat kap en schedel kraken.
+</p>
+<p class="line">„Hier hebt Ge, roover, loon naar werk:
+</p>
+<p class="line">Een onuitwischbaar Kaïnsmerk!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Intusschen dreef de bui voorbij
+</p>
+<p class="line">En kon de Jonkvrouw huiswaarts keeren.
+</p>
+<p class="line">Verheugd ging ’t bruidspaar zij aan zij.
+</p>
+<p class="line">Wie zou nu dapp’re Bertha deren?
+</p>
+<p class="line">De dienaar meesmuilt in zijn baard:
+</p>
+<p class="line">„Die zwaardslag was een goudstuk waard!”</p>
+</div>
+</div>
+<p class="first">Fulco zweeg. Daverende toejuichingen waren zijn deel. Doch Fulco lachte thans niet.
+Met den vinger naar Peer wijzende, die doodsbleek in den versten hoek eene schuilplaats
+zocht, riep hij:
+</p>
+<p>„En wilt ge weten, wie de schurk is, die dat feit durfde ondernemen? Daar staat hij!
+’t Is Peer, de eigene van den Heer van Vianen. Laat hij het ontkennen, als hij durft!”
+</p>
+<p>Doch Peer durfde niet. Aan al zijne leden bevend viel hij op de knieën en smeekte
+om erbarming.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb58">[<a href="#pb58">58</a>]</span>Daaraan dacht evenwel niemand. Van alle kanten drong men op hem aan.
+</p>
+<p>„Naar de burchtzaal met den schurk! Naar de burchtzaal!” klonk het. „Hij moet nog
+heden zijn vonnis hebben! Voort met den roover!”
+</p>
+<p>Men sleurde hem naar de deur, doch juist op dat oogenblik werd die met kracht opengeworpen
+en verscheen de Heer van Vianen aan den ingang.
+</p>
+<p>„Peer,” riep hij met ruwe stem, „de paarden! We gaan naar huis!”
+</p>
+<p>„Hier is Peer! Hier is de aanrander!” klonk het verwarde geroep van de dienaren.
+</p>
+<p>„Genade, genade!” kreunde Peer in doodsangst.
+</p>
+<p>„Wie waagt het mijn dienaar overlast aan te doen?” schreeuwde Vianen woedend. „Laat
+los, hondsvotten, of .…”
+</p>
+<p>Daar kwamen ook de andere edelen, waaronder Heer Gijsbrecht, het vertrek binnen. Vreezende,
+dat Vianen in zijne blinde woede misschien een ongeluk zou begaan, en niet wetende,
+wat er aan de hand was, riepen zij:
+</p>
+<p>„Laat dien man los! Zijn Heer wil vertrekken!”
+</p>
+<p>„Maar hij is de roover, die …!”
+</p>
+<p>„Laat den man los!” gebood Gijsbrecht krachtig. „Wie of wat hij ook zij, laat hem
+los!”
+</p>
+<p>Aan dat bevel werd voldaan, zij het dan ook schoorvoetend.
+</p>
+<p>Vianen trad naar buiten, en Peer, die zich te Heukelom in het geheel niet meer op
+zijn gemak gevoelde, volgde hem met zeldzamen spoed. Nog nooit had hij zijn Heer zoo
+vlug bediend als nu. In minder dan geen tijd zaten beiden te paard en reden de slotbrug
+over.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb59">[<a href="#pb59">59</a>]</span>De ridders keerden naar de burchtzaal terug en vergaten spoedig het gebeurde.
+</p>
+<p>Maar Heer Gijsbrecht van IJselstein had een vijand gekregen, die niet licht te achten
+was.
+<span class="pageNum" id="pb60">[<a href="#pb60">60</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch4" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch4.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">De wraak van Vianen</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Veertien dagen later vinden we Heer Gijsbrecht in de groote zaal van het slot te IJselstein,
+gedost in zijn schoonste gewaad, bezig zijne bevelen te geven aan zijne dienaren.
+Hij drukt hun de stipste gehoorzaamheid jegens zijne gemalin op het hart, belooft
+hun eene buitengewone belooning, wanneer zij gedurende zijne afwezigheid getrouw hun
+plicht doen, maar dreigt met dubbele straf hen, die zich aan plichtsverzuim mochten
+schuldig maken.
+</p>
+<p>Daarna neemt hij met vriendelijkheid van allen afscheid, en blijft alleen over met
+zijn schildknaap, Jonker Jan van Asperen. Hij legt zijne hand in de zijne, en zegt:
+</p>
+<p>„En aan U, mijn trouwe knaap, draag ik de zorg op, niet alleen voor mijn kasteel en
+voor mijne overige bezittingen, maar ook voor het dierbaarste, dat ik bezit: voor
+mijne lieve gemalin. We beleven vreemde tijden, Jonker, en niemand weet tegenwoordig,
+of de dag van morgen vrede of oorlog zal brengen. Daarom heb ik, voor ik van hier
+ga, zooals ge weet, het kasteel in staat van tegenweer gebracht, opdat, als onverhoopt
+soms een <span class="pageNum" id="pb61">[<a href="#pb61">61</a>]</span>vijand mocht komen opdagen, hij het niet onverdedigd vinde. Beloof me, dat ge haar
+zult steunen in het bestuur, en zoo noodig, haar zult verdedigen en beschermen in
+den nood!”
+</p>
+<p>„Ik zweer het, edele Heer!” antwoordde Jonker Jan ernstig en vastberaden. „Zoolang
+mijn arm een zwaard kan voeren, zal haar geen leed genaken.”
+</p>
+<p>„Ik wist, dat ge dit zeggen zoudt, en had geen ander antwoord verwacht. Heb dank voor
+die woorden. Doch daar hoor ik haar aankomen. Laat ons nu eene wijle alleen.”
+</p>
+<p>De jonker vertrok en Bertha kwam binnen. Ook zij was gekleed om uit te gaan; zij wilde
+haar echtgenoot een eindweegs vergezellen. Zij zag bleek en hoewel hare gestalte als
+altoos fier was, scheen het toch, alsof er thans een angstige trek op haar gelaat
+lag. Gijsbrecht ging haar tegemoet en sloeg haar zijn arm om den hals.
+</p>
+<p>„Alles is gereed, Bertha,” zeide hij. „We kunnen dadelijk vertrekken. Maar, liefste,
+wat ziet ge bleek en wat is dat — tranen in de oogen? Kom, kom, wat is dat voor malligheid?
+Nu had ik toch gedacht, dat je moediger waart.”
+</p>
+<p>„Och, Gijsbrecht,” zuchtte Bertha, „wees niet boos op me; ik weet wel, dat het kinderachtig
+van me is, maar heusch, ik voel me zoo beangst. ’t Is me, alsof er een groot ongeluk
+zal gebeuren.., alsof ik … u nooit terug zal zien.”
+</p>
+<p>Bij die woorden barstte zij in tranen uit.
+</p>
+<p>„Maar hoe komt ge toch op die gedachte, mijn Bertha? Gisteren nog kende je geen vrees
+en was je even moedig als altoos.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb62">[<a href="#pb62">62</a>]</span>„O, ja, dat was gisteren, Gijsbrecht, maar nu .… ”
+</p>
+<p>„En waarom ben je dan nu wel bevreesd?”
+</p>
+<p>„Omdat ik .… O, Gijsbrecht, ’t was zoo akelig, o, ga toch niet naar het hof te Veere
+.… Omdat ik zoo’n vreeselijk naren droom gehad heb.”
+</p>
+<p>„Ik moet gaan, Bertha. De Bisschop heeft het mij opgedragen, ik moet, — maar kom,
+kom, je weet toch wel, dat droomen bedrog zijn.”
+</p>
+<p>„Deze niet, neen Gijsbrecht, deze niet. Och, ik smeek u, blijf toch hier! Die droom
+vervolgt mij reeds den geheelen morgen.”
+</p>
+<p>„En hoe was die droom dan wel?”
+</p>
+<p>„O, zoo naar, Gijsbrecht. Ik zag u geboeid in een vreeselijken kerker, bleek en vermagerd,
+en je riept voortdurend, terwijl de ketens, waarmede je aan den muur geklonken waart,
+rammelden: ‘Bertha, Bertha, waarom verlos je me niet? Zie je dan niet, dat ik hier
+anders sterven moet?’ ”
+</p>
+<p>En opnieuw begon de jonge edelvrouw te schreien. Ook Gijsbrecht was een weinig bleeker
+geworden, doch spoedig herkreeg hij zijne opgeruimdheid weder en zeide:
+</p>
+<p>„Gekheid, Bertha. Droomen zijn nog nooit anders dan bedrog geweest, ik geloof er niet
+aan. Je hebt zeker onrustig geslapen en toen gedroomd, zooals dat iedereen wel eens
+overkomt. Een flinke rit in de frissche morgenlucht zal die nare gedachten wel uit
+je hoofdje doen verdwijnen en je weer vroolijk maken. Kom, laten we te paard stijgen.”
+</p>
+<p>„Dus je blijft bij uw plan, en gaat naar Veere?”
+</p>
+<p>„Ik moet, Bertha. Dat kan nu eenmaal niet anders, <span class="pageNum" id="pb63">[<a href="#pb63">63</a>]</span>doch — wees niet bezorgd. Over veertien dagen ben ik immers weer hier?”
+</p>
+<p>Bertha richtte het hoofd op en veegde de tranen weg, die haar in de oogen stonden.
+’t Scheen, of zij al haar moed en geestkracht terugkreeg, nu zij wist, dat er niets
+aan het besluit te veranderen viel.
+</p>
+<p>„Laat dan komen, wat er komen moet. Dat God u bescherme!”
+</p>
+<p>En haar echtgenoot een kus gevende, liet zij er op volgen:
+</p>
+<p>„We zullen er het beste maar van hopen, niet waar? Laten we gaan.”
+</p>
+<p>Op de binnenplaats stonden vier paarden gereed, die door Jonker Jan en Fulco bij de
+teugels gehouden werden. Fulco zou zijn Heer op de reis vergezellen, en hij vond dat
+verre van onaangenaam. Hij hield wel van zoo’n tochtje en ’t was bij hem gewoonlijk:
+hoe verder, hoe liever. Gijsbrecht hielp Bertha in den zadel, en weldra reden zij
+de slotbrug over, door de bedienden van het kasteel met een hartelijk: „Goede reis,
+God behoede u!” begroet.
+</p>
+<p>Bertha schikte zich blijkbaar in het onvermijdelijke, want zij sprak over allerlei
+zaken, behalve over haar droom. En toen zij een uur later een teeder afscheid van
+Gijsbrecht nam, hield zij zich zoo flink, dat het scheen, of zij er zelfs niet meer
+aan dacht.
+</p>
+<p>Langzaam reed de Edelman, door Fulco gevolgd, verder. Telkens keek hij achterom en
+wuifde zijne vrouw en den Jonker een vaarwel toe, dat herhaaldelijk beantwoord werd.
+Eindelijk verloor hij hen uit het gezicht. Toen gaf hij zijn paard de sporen en reed
+snel voort.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb64">[<a href="#pb64">64</a>]</span>Wij zullen de beide reizigers niet verder op den voor dìen tijd verren tocht vergezellen.
+Genoeg zij het te weten, dat zij de reis zonder ongelukken aflegden en in blakenden
+welstand te Veere aankwamen.
+</p>
+<p>Dicht bij die stad lag het sterke kasteel van den Heer Wolfert van Borselen, bij wien
+Graaf Jan&nbsp;I zijn intrek genomen had. Dat heette natuurlijk eene vrijwillige daad,
+maar in werkelijkheid was hij daar niet veel meer dan een gevangene, die echter met
+al de eer, aan zulk een machtig vorst verschuldigd, behandeld werd. Toch was hij niet
+meer dan een gevangene, want Van Borselen bewaakte hem en al zijne handelingen als
+met argusoogen: hij liet hem nooit alleen, en zelfs op zijn uitstapjes in den omtrek
+hield hij hem gezelschap. De heerschzuchtige Edelman, wien het nergens anders om te
+doen was, dan om de regeering geheel in handen te hebben, begreep maar al te goed,
+dat hij daarvoor meester moest zijn van den persoon des Graven, die nog niet veel
+meer dan een kind was, en wien hij daarom gemakkelijk naar zijne hand kon zetten.
+</p>
+<p>Jan, de zoon van den edelen Graaf Floris&nbsp;V, telde dan ook nog nauwelijks zestien jaren,
+en was daarenboven klein van gestalte en zwak en ziekelijk van lichaam. Geen wonder
+was het daarom geweest, dat zoovelen getracht hadden, zich van de voogdij over den
+jongen Graaf, en zoo ook van de regeering, meester te maken, waaronder, behalve Van
+Borselen, genoemd moeten worden Dirk van Cleve en Jan van Avennes, graaf van Henegouwen.
+Tevens trachtte ook Willem II Bertold van Mechelen zijn voordeel te doen, en viel
+met een leger in Noord-Holland, dat hij veroverde tot Medemblik toe.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb65">[<a href="#pb65">65</a>]</span>Spoedig moest hij echter wijken voor Jan van Avennes, die overal, als de neef van
+Jan I, met gejuich werd begroet. Ook de Vlamingen, die op aanstoken van Van Borselen
+in Zeeland gevallen waren, trokken, voor zijne macht beducht, terug. Zoo scheen het,
+alsof dus Jan Van Avennes het pleit om de oppermacht zou winnen, toen hem plotseling
+de tijding ter oore kwam, dat Graaf Jan geland was, en dat hij ontvangen was door
+en zijn intrek genomen had bij Heer Wolfert van Borselen. Dat was hem eene streep
+door de rekening, doch zoo dadelijk gaf hij zich niet gewonnen. Onverwijld zond hij
+Graaf Jan zijn groet, en noodigde hem uit, te Dordrecht te komen, waar hij hem de
+regeering zou overgeven en rekening afleggen over het gehouden bestuur. Doch dat wilde
+Van Borselen niet, omdat hij begreep, dat zijn rijk dan spoedig uit zou zijn. Hij
+waarschuwde daarom den Graaf voor dien tocht, zeggende, dat Jan van Avennes wel eens
+heel andere bedoelingen zou kunnen hebben. Het was immers best mogelijk, dat het zijn
+plan was, den Graaf gevangen te nemen en zich van de regeering meester te maken? De
+Graaf geloofde die woorden, en Jan van Avennes kreeg al spoedig een antwoord, dat
+alles behalve vriendelijk was. Hij werd uitgenoodigd om zonder gewapend geleide te
+Blijdorpe, in Zeeland, te komen. Vrees behoefde hij niet te koesteren, want de Graaf
+zou hem een vrijgeleide geven. Maar zoo gemakkelijk liet de Henegouwer zich niet verschalken,
+en hij verliet toornig het land. Dat hij goed gezien had bleek maar al te duidelijk,
+want Van Borselen verspilde groote schatten, om hem op zijn tocht naar Henegouwen
+gevangen te nemen.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb66">[<a href="#pb66">66</a>]</span>Zoo had dan nu Van Borselen alle macht in handen, waarvan hij gebruik maakte om zijnen
+vrienden, allen Zeeuwen, groote bedieningen te geven. Den Heer van Brederode ontsloeg
+hij als Baljuw van Zuid-Holland en benoemde Jan van Renesse in diens plaats.
+</p>
+<p>Al spoedig bleek het hem echter, dat deze even heerschzuchtig was als hij zelf, en
+dat de Graaf zich meer en meer tot hem voelde aangetrokken. Daarom beschuldigde hij
+hem van het plan, om zich van den Graaf meester te maken, ten einde hem aan Hollands
+vijanden over te leveren. De Graaf geloofde die beschuldiging, en Renesse had het
+alleen aan eene snelle vlucht te danken, dat hij geen kennis maakte met den kerker.
+Tot Baljuw in zijne plaats werd Heer Aloud benoemd, die zich weldra door zijne aanmatigende
+handelingen door geheel Holland gehaat maakte.
+</p>
+<p>Zoo was de toestand in zake ’s&nbsp;lands regeering op het oogenblik, dat Heer Gijsbrecht
+als gevolmachtigde van den Bisschop te Veere aankwam. Het was dus waarlijk geen wonder,
+dat hij met ongeduld het oogenblik te gemoet zag, waarop hij voor den jongen Graaf
+en diens machtigen beheerscher zou moeten verschijnen. Wat den eerste betrof, hij
+had den knaap lief om der wille van diens edelen vader, Graaf Floris, maar Van Borselen,
+den indringer, zooals hij hem noemde, haatte hij uit het diepst van zijn hart. Het
+was immers maar al te zeer bekend, welke rol hij had gespeeld in den moord op Graaf
+Floris, van welke daad hij een der eerste aanleggers was geweest, en het was hem onbegrijpelijk,
+hoe de moordenaar des vaders nog onder de oogen durfde komen van den zoon.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb67">[<a href="#pb67">67</a>]</span>Lang behoefde hij niet te wachten, want reeds den eersten dag na zijne aankomst ontving
+hij de uitnoodiging, om voor den Graaf te verschijnen. Gevolgd door Fulco begaf hij
+zich naar het slot, waar hij door een schildknaap naar de burchtzaal werd geleid.
+De Graaf en Van Borselen hadden aan eene tafel plaats genomen. Twee klerken, ieder
+met eene lessenaar voor zich, zaten aan weerskanten.
+</p>
+<p>Eerbiedig naderde Gijsbrecht den jongen Graaf en heette hem, ook namens den Bisschop,
+hartelijk welkom in het vaderland. Met een snellen blik nam hij beide mannen op. Wat
+viel de jongeling, wien hij zich reeds als niet groot en sterk had voorgesteld, hem
+tegen. Hij was niet meer dan een zwakke, ziekelijke knaap, die in de hoogste mate
+verlegen, zijn groet met een paar onbeduidende uitdrukkingen beantwoordde. Doch des
+te krachtiger was de figuur van den Heer Van Borselen, wien men het kon aanzien, dat
+zijne trotschheid en heerschzucht hem tot alles in staat deden zijn. Reeds bij den
+eersten blik, dien Gijsbrecht met hem wisselde, voelde hij, dat die geduchte man zijn
+vijand was. Hij nam zich voor, op zijne hoede te zijn.
+</p>
+<p>Nadat de gebruikelijke plichtplegingen waren afgeloopen, ging Van Borselen dadelijk
+over tot de behandeling van de zaak, die IJselstein naar Veere had gevoerd: het vaststellen
+van de vredesvoorwaarden tusschen Utrecht en Holland, en nu bleek het al spoedig,
+dat Gijsbrecht de reis veilig achterwege had kunnen laten, want Van Borselen wilde
+geen vrede, of de Bisschop moest afstand doen van de leenheerschappij over Amstel
+en Woerden. Welke pogingen Gijsbrecht ook deed om die bepalingen <span class="pageNum" id="pb68">[<a href="#pb68">68</a>]</span>zachter en aannemelijker te maken, het baatte niets. Van Borselen bleef halsstarig
+bij zijn eisch, en dreigde den oorlog dadelijk te zullen hervatten, wanneer zijne
+voorwaarden niet werden aangenomen. Hoe het hem ook speet, Gijsbrecht moest toegeven,
+want de Bisschop had hem opgedragen, den vrede tot elken prijs aan te nemen. Met een
+zucht onderteekende hij het tractaat, dat door een der klerken geschreven was en hem
+werd voorgelegd.
+</p>
+<p>„Dus die zaak is eindelijk aan kant,” zeide Van Borselen, toen Gijsbrecht hem het
+document overhandigde.
+</p>
+<p>„Nu heb ik nog iets met u te bespreken, Heer van IJselstein.”
+</p>
+<p>„Met mij?” vroeg Gijsbrecht verwonderd.
+</p>
+<p>„Ja, met u,” klonk het droge antwoord. „De Graaf namelijk wenscht van u te vernemen,
+hoe uwe houding zal zijn, ingeval de Bisschop het gesloten tractaat ontrouw mocht
+worden en opnieuw het zwaard tegen Holland trekken mocht.”
+</p>
+<p>„Die daad zou ik ongetwijfeld afkeuren, Heer van Borselen,” antwoordde Gijsbrecht,
+„en betreuren. De Bisschop zou zeer zeker op mijne hulp ook niet kunnen rekenen.”
+</p>
+<p>„Dat is de bedoeling niet,” hernam Van Borselen kortaf. „Wij wenschen te weten, of
+gij in dat geval zoudt doen, wat gij als leenman van den Graaf verplicht zijt, namelijk,
+den Bisschop van Utrecht bestrijden, ja of neen.”
+</p>
+<p>„Neen, Heer!” klonk het beslist. „Als Maarschalk van Utrecht zou ik in geen geval
+het zwaard tegen Utrecht voeren; evenmin als tegen den Graaf, omdat deze mijn leenheer
+is.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb69">[<a href="#pb69">69</a>]</span>„Dus gij zoudt uw plicht verzaken en onzijdig blijven?” Die vraag was beleedigend
+voor den Heer van IJselstein. Vertoornd stond hij op, en zeker zou hij aan zijn haat
+tegen Van Borselen hebben lucht gegeven, indien niet op dat oogenblik een schildknaap
+verschenen ware, die berichtte, dat er een renbode uit Holland gekomen was, die gewichtige
+tijdingen bracht en dadelijk toegang verzocht.
+</p>
+<p>„Wie is het?”
+</p>
+<p>„Heer Hendrik van Vianen.”
+</p>
+<p>„Laat hem onverwijld binnenkomen.”
+</p>
+<p>Een oogenblik later kwam deze binnen. Zijne bestoven kleederen bewezen duidelijk,
+dat hij snel gereden had, en ongetwijfeld moesten de tijdingen, die hij bracht, gewichtig
+zijn, dat hij aldus voor den Graaf durfde verschijnen. Met eene diepe buiging begroette
+hij de beide edellieden, doch aan Heer Gijsbrecht gunde hij slechts een enkelen blik,
+en die blik gloeide van wraakzucht.
+</p>
+<p>„Welke gewichtige tijdingen verschaffen ons de eer, u hier te zien, Heer Vianen?”
+vroeg Van Borselen, brandend van nieuwsgierigheid.
+</p>
+<p>„Slechte tijdingen, Heer. De Bisschop van Utrecht heeft de vijandelijkheden opnieuw
+geopend en is in Holland gevallen.”
+</p>
+<p>„Wat zegt ge?” vroeg Van Borselen opspringend.
+</p>
+<p>„’t Is, zooals ik zeg, Heer. Hij heeft den strijd hernieuwd.”
+</p>
+<p>„Dan moeten er dadelijk maatregelen genomen worden, om hem in zijn tocht te stuiten,
+en moet er onmiddellijk eene sterke bezetting gelegd worden in de kasteelen te Ameide
+en IJselstein.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb70">[<a href="#pb70">70</a>]</span>„De Heer van Ameide heeft mij opgedragen u te berichten, dat hij gaarne bereid is
+den Graaf van dienst te zijn,” hernam Vianen.
+</p>
+<p>„Dat is in elk geval eene goede tijding,” zeide Van Borselen verheugd. „En gij, Heer
+IJselstein, hoe denkt gij er over? We kunnen immers ook op u rekenen?”
+</p>
+<p>„Het spijt mij, Heer,” klonk het besliste antwoord, „maar ik mag geen bezetting in
+mijn slot nemen, om den Bisschop te bestrijden. Ik kan daartoe mijne toestemming in
+geen geval geven.”
+</p>
+<p>„Bedenk, wat gij zegt, Heer!” riep Van Borselen toornig. „Het zou anders wel eens
+zonder uwe toestemming kunnen geschieden. Vergeet niet, dat ge in mijne macht zijt,
+en dat een enkel woord van mij voldoende is, om u in den kerker te doen werpen.”
+</p>
+<p>„Wat eene lage daad zou zijn!” antwoordde Gijsbrecht, met verontwaardiging. „Een gezant
+is onschendbaar.”
+</p>
+<p>„Wel mogelijk, maar in den oorlog is alles oorbaar. Voor de laatste maal vraag ik
+u, of gij eene Hollandsche bezetting in uw kasteel wilt opnemen, ja of neen, en zoo
+niet, bedenk dan, dat ge dit kasteel niet weer verlaat. Ik zal dan verplicht zijn,
+u gevangen te nemen.”
+</p>
+<p>IJselstein twijfelde er niet aan, of Van Borselen zou doen wat hij zeide, en met zorg
+zag hij de wolken zich boven zijn hoofd samenpakken. Hij wilde zich door eene list
+zien te redden.
+</p>
+<p>„’t Is eene gewichtige zaak, Heer,” zeide hij na eenig weifelen, „geef mij tijd tot
+morgen, om er rijp over na te denken.”
+</p>
+<p>Maar zoo gemakkelijk was Van Borselen niet te vangen. Deze begreep zeer goed, dat
+IJselstein zich dien <span class="pageNum" id="pb71">[<a href="#pb71">71</a>]</span>tijd ten nutte zou maken, om zich in veiligheid te brengen. Zijn antwoord was daarom
+kort en krachtig: „Ik wil op staanden voet uw besluit weten!” „Welnu, dan zult ge
+mijn besluit hooren!” riep Gijsbrecht met donderende stem. „Mijn besluit is, dat ik
+mij de wetten niet laat stellen door een moordenaar en indringer!”
+</p>
+<p>En bliksemsnel zijn zwaard trekkende, verliet hij in allerijl de zaal, gevolgd door
+Van Borselen en Vianen. De Graaf had met een angstig gelaat naar het gesprek geluisterd,
+doch er zich niet in gemengd.
+</p>
+<p>„Houdt hem! Neemt hem gevangen!” riep Van Borselen zijne bedienden toe, doch niemand
+waagde het, Heer Gijsbrecht aan te grijpen. Zijn glinsterend zwaard hield ieder op
+een eerbiedigen afstand. Vlug tilde hij de binnenplaats op, waar Fulco de beide paarden
+aan de teugels hield.
+</p>
+<p>„Te paard! Te paard!” riep zijn Heer hem toe, en dat bevel behoefde niet herhaald
+te worden. In één sprong zat Fulco in den zadel. Nog een oogenblik, en Heer Gijsbrecht
+reed naast hem voort, zoo snel het maar kon. De sporen drongen den edelen dieren diep
+in het vleesch en deden hen alle krachten inspannen. De beide ruiters hingen bijna
+over den nek hunner paarden. Geen woord werd er tusschen hen gewisseld. Al spoedig
+hoorden zij hoefslagen achter zich. ’t Zou een vreeselijke rit worden, een rit om
+het leven. Telkens hoorden zij de stem van Vianen, die zijn paard op de onmenschelijkste
+wijze voortjoeg. Zoowel IJselstein als Fulco twijfelden niet aan hun lot, zoo zij
+dien wraakzuchtigen edelman in handen mochten vallen.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb72">[<a href="#pb72">72</a>]</span>„Voort, voort!” fluisterden zij hunne paarden in de ooren, en het scheen, of de dieren
+begrepen, dat van hunne snelheid het leven van hunne meesters afhing. Zij vlogen over
+den weg en hielden de koppen zoo vlak naast elkander, dat het was, of zij een wedstrijd
+hielden.
+</p>
+<p>Eindelijk meende Fulco op te merken, dat het geluid van de vervolgers zwakker werd,
+en nu waagde hij het, een oogenblik om te zien. Hij bedroog zich niet: er lag reeds
+een vrij groote afstand tusschen hen.
+</p>
+<p>„We winnen, Heer!” zeide hij.
+</p>
+<p>„’k Geloof het ook, Fulco, maar we hebben toch weinig kans om te ontkomen. Zij zullen
+de vervolging niet opgeven, en — we zijn op een eiland. Voort, schimmel, voort!”
+</p>
+<p>„Jammer genoeg,” meende Fulco. „Anders kregen ze ons stellig niet.”
+</p>
+<p>„U moeten ze ook niet krijgen, Fulco. Ginds zie ik een zijweg. Dien moet ge inslaan.
+Zij zullen u dan wel aan uw lot overlaten en mij verder vervolgen. Dan zal het u niet
+moeilijk vallen, te ontkomen.”
+</p>
+<p>„Neen, Heer, vergeef me, maar dat doe ik niet. We zijn samen gegaan en zullen ook
+samen thuiskomen, of — in hetzelfde lot deelen. Maar u verlaten, — dat doe ik niet.”
+</p>
+<p>„Ik beveel het je, Fulco. Hier is de weg. Rijd dien in. — Vaarwel!”
+</p>
+<p>Maar Fulco was zijn Heer voor de eerste maal ongehoorzaam. Hij bleef naast hem voortrijden
+en joeg de paarden onophoudelijk voort.
+</p>
+<p>„Ik doe het niet, Heer. Zou ik u verlaten, om aan de Edele Vrouwe te gaan vertellen,
+dat ik als een lafaard <span class="pageNum" id="pb73">[<a href="#pb73">73</a>]</span>u in den steek had gelaten? Ik blijf bij u, Heer, en ik verzeker u, dat die Heeren
+daar achter ons kennis met mijn zwaard zullen maken, als zij u te na komen.”
+</p>
+<p>„Trouwe Fulco!” zeide Gijsbrecht.
+</p>
+<p>„Vooruit, jongens, vooruit!” riep Fulco de paarden toe. „Zie eens om, Heer, we kunnen
+onze vervolgers bijna niet meer zien. O, het zijn ook zulke lieve paardjes, waarop
+we zitten. Zij vinden hun weêrga nergens.”
+</p>
+<p>„’t Zijn goede paarden, dat is waar, maar het paard van Vianen had al een vermoeienden
+rit achter zich.”
+</p>
+<p>„Ik vertrouwde de zaak al niet, zoodra ik dien brombeer het binnenplein zag oprijden,”
+zeide Fulco.
+</p>
+<p>„Hij schijnt mij wel diep te haten,” mompelde Heer Gijsbrecht. „Toch durf ik verklaren,
+dat ik hem niets in den weg heb gelegd. Als wij nu Vlaanderen maar kunnen bereiken,
+zijn we voorloopig gered.”
+</p>
+<p>„Is dat hier ver vandaan?” vroeg Fulco, wiens aardrijkskundige kennis niet bijzonder
+groot was.
+</p>
+<p>„Neen, niet heel ver, maar we moeten de Schelde over en dat is een breed water.”
+</p>
+<p>„Dus zoodra we op het schip zijn, kunnen ze ons niet meer krijgen?” vroeg Fulco. „Vooruit
+beestjes! Vooruit! Dan zijn we al zoo goed als vrij, Heer. We kunnen immers onze vervolgers
+gemakkelijk een half uur vóórkomen, tijd genoeg, om ons in te schepen. Als we maar
+spoedig een schip kunnen vinden.”
+</p>
+<p>„Schepen zullen er genoeg zijn, want er is veel handel op Sluis en Brugge.”
+</p>
+<p>Tegen den avond bereikten zij, vermoeid van den snellen rit, op hunne dampende rossen
+het zuiden van het schoone eiland Walcheren. ’t Werd ook hoog tijd, <span class="pageNum" id="pb74">[<a href="#pb74">74</a>]</span>want de paarden konden haast niet meer voort. Hunne vervolgers hadden zij zoover achter
+zich gelaten, dat zij geheel uit het gezicht geraakt waren. Maar toch twijfelden zij
+niet, of die hadden de vervolging voortgezet en zouden weldra ook aankomen. Terwijl
+zij hunne vermoeide paarden meedoogenloos de sporen gaven, reden zij de kust langs,
+maar nergens zagen zij eene woning of een vaartuig. ’t Werd hun angstig om het hart,
+want elke verloren minuut kon hen in de handen hunner vijanden overleveren. En nu
+kwam ook nog de duisternis, die hun weldra belette, ver voor zich uit te zien. De
+toestand werd ieder oogenblik gevaarlijker.
+</p>
+<p>Gelukkig, daar kwamen zij iemand tegen. Dadelijk hielden zij de paarden in.
+</p>
+<p>„Kunt ge mij ook zeggen, goede vriend,” vroeg de ridder, „of hier ergens een veerman
+woont?”
+</p>
+<p>„Wel zeker, Edele Heer, rijd maar door. Het eerste huis, waar u aankomt, is dat van
+den veerman. Ik ken hem heel goed, ziet u, want zijne moeder is de zuster .…”
+</p>
+<p>„Jawel, jawel,” riep de ridder. „Hartelijk dank voor uwe aanwijzing! Voort schimmel!”
+</p>
+<p>Spoedig bereikten zij de aangewezen woning. Vlug stegen zij van de paarden en Heer
+Gijsbrecht opende de deur. Een man trad hem met een licht in de hand tegemoet, en
+ziende dat hij een edelman voor zich had, nam hij zich schielijk de ruige muts van
+het hoofd.
+</p>
+<p>„Zijt gij de veerman, goede vriend?”
+</p>
+<p>„Ja, Edele Heer. Wat is er van uw verlangen?”
+</p>
+<p>„Kunt ge ons dadelijk overzetten, mij, mijn dienaar en twee paarden?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb75">[<a href="#pb75">75</a>]</span>De vraag klonk zeker wat gejaagd, want de veerman nam den ridder van het hoofd tot
+de voeten op.
+</p>
+<p>„’t Is al laat, Edele Heer! En de wind steekt ook op. Ik kan u van avond niet meer
+overzetten. Uwe Edelheid moet wachten tot morgen.”
+</p>
+<p>„Dat is onmogelijk, dat kan niet. Ik moet over, verstaat ge, ik moet en dadelijk ook!
+Maak spoedig alles gereed. Hoe meer haast ge maakt, hoe grooter de belooning zal wezen.
+Maar overgezet moet ik!”
+</p>
+<p>„’t Gaat niet, Heer, ’t gaat niet!” zeide de veerman hoofdschuddend, maar toch met
+een fijn lachje op de lippen. „Ik mag mijn leven niet in gevaar stellen; ik heb vrouw
+en kinderen. ’t Is wezenlijk te donker en bovendien waar het te sterk. Ik kan het
+niet doen!”
+</p>
+<p>„Dan zal ik u moeten dwingen!” riep de ridder driftig, terwijl hij het gevest van
+zijn zwaard greep. „Hoe is het: wilt ge op eene eerlijke manier eene handvol goudstukken
+verdienen en daarbij mij van den dood redden, of moet, ik u met de scherpte van mijn
+zwaard dwingen? Spoedig, wat is uw besluit.”
+</p>
+<p>„Als de zaak zóó staat, Edele Heer,” zeide de veerman tevreden, nu hij van goudstukken
+hoorde spreken, „ben ik geheel tot uw dienst.”
+</p>
+<p>„Maak dan voort, want mijne vervolgers zitten mij op de hielen. Nog eens, hoe meer
+spoed, hoe grooter belooning. Als ge mij redt, zult ge het u niet beklagen!”
+</p>
+<p>In een oogenblik had de veerman een grooter licht aangestoken en een dikken wollen
+lijfrok aangetrokken.
+</p>
+<p>„Ik ben klaar, Edele Heer. Volg me.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb76">[<a href="#pb76">76</a>]</span>Zoo snel mogelijk werd het paard van Heer Gijsbrecht in de breede aak overgebracht,
+wat met groote moeite gepaard ging, omdat de schimmel volstrekt geen lust in een watertochtje
+scheen te hebben.
+</p>
+<p>Maar pas waren zij daarmede gereed, of Fulco riep:
+</p>
+<p>„Stil! Hoor! Zijn dat geen ruiters, die ik daar hoor aankomen?”
+</p>
+<p>Allen luisterden.
+</p>
+<p>„Er is geen twijfel aan. Vlug, maak voort.”
+</p>
+<p>Gelukkig was het paard van Fulco niet zoo onhandelbaar als de schimmel, en dat was
+maar goed ook, want de hoefslagen werden elk oogenblik duidelijker.
+</p>
+<p>„Snijd de touwen los, Fulco!” riep Gijsbrecht.
+</p>
+<p>„Ik ben al bezig, Heer! Voort, veerman, of we zijn nog verloren. Steek af!”
+</p>
+<p>De veerman maakte voort, waartoe zeker de beloofde geldstukken niet weinig medewerkten.
+Maar de ruiters naderden snel. Daar hielden zij stil.
+</p>
+<p>„Halt!” klonk het donderend uit den mond van Vianen.
+</p>
+<p>„Vooruit, vooruit!” riep IJselstein.
+</p>
+<p>Er kwam beweging in de logge aak. Fulco hielp den veerman uit alle macht duwen, maar
+de vijanden sprongen van de paarden en kwamen op hen af.
+</p>
+<p>„Halt, veerman, halt, in naam van den Graaf en den Heer van den Borselen beveel ik
+u aan te leggen!”
+</p>
+<p>„Te laat, Heer van Vianen! Jammer, niet waar?” sarde Fulco, die met innig welbehagen
+opmerkte, dat het schip al te ver van den kant was, om den vijanden nog gelegenheid
+te geven het te bespringen.
+</p>
+<p>Maar daar dreigde een nieuw gevaar. De schipper <span class="pageNum" id="pb77">[<a href="#pb77">77</a>]</span>durfde een bevel van den Graaf en van den gevreesden Van Borselen niet weerstreven
+en weifelde wat hij doen moest. Doch die weifeling duurde maar een oogenblik, want
+Heer Gijsbrecht trad op hem toe en zeide:
+</p>
+<p>„Hijsch het zeil, veerman, en waag het niet, mij aan mijne vijanden over te leveren,
+want die daad zoudt ge niet overleven!”
+</p>
+<p>En de veerman begreep, dat deze taal ernst was.
+</p>
+<p>„Ik kan niet terugkeeren, Edele Heer!” riep hij Vianen toe. „Ik word gedwongen, om
+verder te gaan.”
+</p>
+<p>En geholpen door Fulco heesch hij het zeil, dat spoedig aan het logge vaartuig de
+gewenschte vlugheid gaf.
+</p>
+<p>Wat bulderde Vianen, die zoo zijne prooi voor zijne oogen zag ontsnappen. De vreeselijkste
+verwenschingen wierp hij de vluchtelingen na. Doch IJselstein lachte om zijne machtelooze
+woede. Hij wist, dat hij, voorloopig althans, in veiligheid was.
+</p>
+<p>Toen de veerman eenige uren later naar zijne woning terugkeerde, had hij alle reden
+om tevreden te zijn. De ridder had zich nog milder betoond, dan hij verwacht had.
+</p>
+<p>En de ridder? Vol dankbaarheid over zijne redding uit een zoo groot gevaar, zette
+hij met zijn trouwen dienaar de reis met den grootsten spoed voort, want hij was zeer
+bekommerd over den toestand, waarin zijne gemalin verkeerde. Immers, Holland was in
+oorlog met Utrecht, en Van Borselen zou ongetwijfeld alle krachten inspannen om het
+slot IJselstein, als een bolwerk tegen den Bisschop in handen te krijgen. En dat Heer
+Hendrik van Vianen, zijn onverzoenlijke vijand, met haastigen spoed huiswaarts zou
+keeren, om Van Borselen <span class="pageNum" id="pb78">[<a href="#pb78">78</a>]</span>hierbij behulpzaam te zijn, daaraan twijfelde hij niet. Daarom zette hij de reis bijna
+o nafgebroken voort en gunde zich ternauwernood tijd om te slapen. Hij wilde trachten
+Vianen vóór te komen, want als zijn kasteel eenmaal belegerd werd, zou het hem natuurlijk
+onmogelijk zijn, daar binnen te komen. Toch vreesde hij te laat te zullen komen, want
+zijn vijand kon den kortsten weg nemen, terwijl hij, Gijsbrecht, gedwongen was, Vlaanderen
+en Brabant door te trekken. Toch wilde hij het beproeven en Fulco steunde hem krachtig
+in dat voornemen. En de reis ging voorspoedig, want nog geen drie dagen na hunne vlucht
+uit Veere hadden zij reeds Heusden bereikt.
+</p>
+<p>Maar nu konden de paarden ook bijna niet meer. De arme dieren waren zoo uitgeput en
+vermoeid, dat zíj slechts stapvoets voort konden en elk oogenblik dreigden neêr te
+storten.
+</p>
+<p>„’t Gaat niet verder zoo, Fulco,” zeide Heer Gijsbrecht. „De paarden kunnen niet meer.
+We moeten anderen raad schaffen.”
+</p>
+<p>„Die raad is niet ver te zoeken, Edele Heer. ’t Wordt wel al donker, maar het is toch
+nog licht genoeg, om ginds de forens van het slot te Heusden te zien. Laten we daar
+andere paarden leenen om de reis voort te zetten, dan kunnen we nog voor den morgen
+te IJselstein zijn.”
+</p>
+<p>„Dat is een uitstekend plan. Fulco!” riep Heer Gijsbrecht. „Laten we dadelijk gaan.
+De Heer van Heusden is mijn vriend.”
+</p>
+<p>Dat toonde deze edelman dan ook. Niet zoodra had Heer Gijsbrecht toegang verzocht,
+of de slotbrug, die <span class="pageNum" id="pb79">[<a href="#pb79">79</a>]</span>opgehaald was, werd neêrgelaten en de burchtheer zelf trad hem tegemoet.
+</p>
+<p>„Welkom, welkom, IJselstein!” riep hij hem toe. „Wat voert u zoo laat nog hierheen?”
+</p>
+<p>„Niet veel goeds, Heusden,” was het antwoord, en nu vertelde Gijsbrecht alles, wat
+hem wedervaren was.
+</p>
+<p>„Maar dat is schandelijk!” riep Heusden verontwaardigd uit, toen hij alles gehoord
+had. „Dat is verraad! Intusschen, omtrent het lot uwer gemalin kan ik u geruststellen.
+Zij is welvarende en wacht u met ongeduld. Uw kasteel wordt nog niet belegerd, doch
+lang zal het wel niet meer verschoond blijven, want Baljuw Aloud maakt zich tot het
+beleg gereed, en Vianen, die gisteren teruggekeerd is, heeft het bevel op zich genomen.
+Dus als ge nog tijdig op den burcht wilt aankomen, zult ge u moeten haasten.”
+</p>
+<p>„Ik ga terstond en hoop nog dezen nacht aldaar aan te komen,” antwoordde Gijsbrecht.
+„Doch onze paarden kunnen niet meer. De beesten zijn op. Kunt ge mij aan andere helpen
+en wilt ge de onze eene plaats in uwe stallen geven? Later ruilen we wel weer.”
+</p>
+<p>„Zeker, zeker, waarde vriend, ge kunt geheel over mij beschikken. Kan ik nog iets
+anders voor u doen? Ge hebt maar te spreken.”
+</p>
+<p>„Dank u,” zeide Gijsbrecht opstaande. „Alleen zou ik u verlof willen vragen, om dadelijk
+weer te mogen vertrekken.”
+</p>
+<p>„Gaarne. Wacht, ik ga met u mede en zal u uitgeleide doen.”
+</p>
+<p>Weldra zaten Gijsbrecht en zijn dienaar weer te paard, en nu werd de reis met dubbelen
+spoed voortgezet. Na <span class="pageNum" id="pb80">[<a href="#pb80">80</a>]</span>een paar uur rijdens zagen zij de forens van het slot te Heukelom voor „zich oprijzen,
+doch Gijsbrecht gunde zich den tijd niet, de ouders zijner gemalinne een bezoek te
+brengen. Hij wilde geen oogenblik verloren laten gaan. ’t Was al bijna middernacht,
+en zij hadden nog een langen rit voor zich. Eindelijk bereikten zij het bosch, dat
+zij doorgetrokken waren op den avond, toen Jonkvrouw Bertha door Vianens dienaar werd
+aangerand.
+</p>
+<p>„Over twee uur kunnen we te IJselstein zijn, Fulco,” zeide Gijsbrecht verheugd. „Wat
+zullen ze daar vreemd opzien, als we zoo midden in den nacht aankomen.”
+</p>
+<p>„Als we maar niet onwelkom zijn, Heer,” lachte Fulco. „Kijk, daar staat de hut, u
+weet wel, waarin .… ”
+</p>
+<p>Doch Fulco bracht zijn zin niet ten einde, want op dit oogenblik doken uit het dichte
+kreupelhout plotseling een aantal donkere gedaanten op, die hun den doortocht beletten.
+’t Waren ruiters en voetknechten.
+</p>
+<p>„Halt!” hoorden zij eene barsche stem roepen, en het kostte hun niet de minste moeite,
+die te herkennen.
+</p>
+<p>’t Was de stem van Vianen. Tegelijkertijd werden hunne paarden bij de teugels gegrepen.
+Snel trokken zij hunne zwaarden en het gelukte Fulco al spoedig door een goed gerichten
+slag zijn aanvaller ter aarde te doen storten. Hij hield nu de teugels sterk in en
+gaf zijn paard de sporen, waardoor het woest begon te steigeren. Daardoor werd het
+zijnen bespringers onmogelijk het opnieuw aan te grijpen.
+</p>
+<p>Heer Gijsbrecht was echter zoo gelukkig niet. Van alle kanten omsingeld en aangegrepen,
+kon hij zich bijna niet wenden of keeren en weldra was hem het zwaard uit de hand
+geslagen. Dat zag Fulco en met een onstuimige <span class="pageNum" id="pb81">[<a href="#pb81">81</a>]</span>vaart vloog hij op den drom in. Snel daalden zijne slagen op de hoofden der aanvallers
+neder en vielen sommigen dezer gewond ter aarde, doch tegen de overmacht was hij niet
+opgewassen. Een gedeelte der bende vereenigde zich nu tegen hem en dwong hem, om zij
+het ook strijdende, te wijken, terwijl de overigen zich van Heer Gijsbrecht meester
+maakten en hem van het paard sleurden. ’t Was een vreeselijk tooneel. Hoe Fulco poogde
+zijn meester te redden, het was hem onmogelijk. Een deel der vijanden hield hem voortdurend
+op een afstand. Eindelijk stroomde het bloed hem uit verscheidene wonden. Hij voelde
+zijne krachten verminderen.
+</p>
+<p>Daar zag hij, hoe zijn arme meester geboeid op het paard gezet en door eenige ruiters
+weggevoerd werd. Toen lieten zijne aanvallers hem alleen.
+</p>
+<p>Arme, trouwe Fulco! Hij stortte tranen van spijt en woede. Uit deernis met het ongelukkige
+lof van zijn Heer voelde hij niet eens de pijn, die zijne wonden hem veroorzaakten.
+Bedroefd sloeg hij den weg naar IJselstein in.
+</p>
+<p>En Heer Gijsbrecht? Onder spot en hoon werd hij weggevoerd naar het slot te Culemborg,
+dat den Heer van Vianen toebehoorde. Daar bracht men hem langs eene trap naar beneden.
+Een kerker werd geopend en schamper lachende duwde Vianen hem naar binnen. Daarna
+werd de zware deur zorgvuldig gegrendeld.
+</p>
+<p>„De droom, de droom van Bertha!” mompelde Gijsbrecht.
+<span class="pageNum" id="pb82">[<a href="#pb82">82</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch5" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch5.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Een waagstuk</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">’t Was al laat in den nacht, toen Fulco in vliegenden galop aan het kasteel te IJselstein
+aankwam. Hij zag doodsbleek, zoowel van pijn en bloedverlies, als van kommernis over
+het lot van zijn Heer. En ook was zijn hart vervuld met deernis over de ongelukkige
+Edelvrouwe, die, misschien droomende van den spoedigen terugkeer van haar gemaal,
+en onbewust van het leed, dat haar getroffen had, wellicht in een diepen slaap verzonken
+lag.
+</p>
+<p>De arme Fulco zag er tegen op, haar de droeve tijding te brengen, en ware het niet,
+dat zijne hulp hoog noodig zou zijn op den burcht, indien deze belegerd mocht worden,
+stellig zou hij zijn paard niet tot zulk een spoed aangedreven hebben.
+</p>
+<p>De valbrug was opgehaald.
+</p>
+<p>„Natuurlijk,” mompelde Fulco. „De vijanden kunnen elk oogenblik komen, en — zullen
+zich ook niet lang meer laten wachten. Jonker Jan houdt blijkbaar goede wacht.” En
+met verheffing van stem riep hij:
+</p>
+<p>„Hallo, wachter, hallo!”
+</p>
+<p>„Wie daar?” klonk eene stem van den burchtmuur, <span class="pageNum" id="pb83">[<a href="#pb83">83</a>]</span>die hij dadelijk als die van den ouden Dodo, den tuinman, herkende.
+</p>
+<p>„Goed volk, Dodo, dat gerust binnengelaten kan worden. Ik ben het, — Fulco!”
+</p>
+<p>„Alleen?”
+</p>
+<p>„Ja, helaas!”
+</p>
+<p>„Wij komen!” klonk het terug, en tegelijkertijd hoorde hij op eene trompet blazen,
+wat den burchtbewoners het sein gaf, dat iemand toegang verzocht.
+</p>
+<p>Hij behoefde niet lang te wachten. Spoedig hoorde hij stemmen door een der kijkgaten
+van de hooge voorpoort, en een oogenblik daarna werd de brug <span class="corr" id="xd31e1343" title="Bron: nêergelaten">neêrgelaten</span> en de poort ontsloten. Fulco reed het binnenplein op, waar hij dadelijk door de wachters
+en door de gewekten werd omringd. Jonker Jan gaf hem de hand.
+</p>
+<p>„Welkom, Fulco,” zeide hij ernstig, „maar hoe komt ge zoo alleen? Is onze Heer .…?”
+</p>
+<p>„Hij is gevangen genomen, Jonker.”
+</p>
+<p>„Gevangen?” herhaalde de schildknaap ontsteld, terwijl hij doodsbleek werd. „Gevangen,
+zegt ge?”
+</p>
+<p>„Gevangen, Jonker. Nog geen twee uur geleden, bij de verlaten hut in het bosch.”
+</p>
+<p>„Door wien?” klonk het uit verscheidene monden.
+</p>
+<p>„Door den Heer van Vianen,” zeide Fulco. „Doch laten we naar de Vrouwe gaan, Jonker.”
+</p>
+<p>„Die valschaard!” riepen de trouwe dienaars, terwijl zij elkander verslagen aanstaarden.
+„Nu is IJselstein verloren! Geen zwakke vrouw zal het kasteel tegen zulke machtige
+vijanden durven verdedigen.”
+</p>
+<p>Intusschen waren Fulco en de jonker de burchtzaal binnengegaan, waar zij niet lang
+behoefden te wachten, <span class="pageNum" id="pb84">[<a href="#pb84">84</a>]</span>want weldra trad Bertha reeds geheel gekleed binnen. Men had haar al geboodschapt,
+dat Fulco slechts alleen was. Dadelijk trad zij op den trouwen dienaar toe. Hare oogen
+glinsterden van spanning; hare leden beefden.
+</p>
+<p>„Waar is mijn gemaal, Fulco?” vroeg zij met bevende stem. Doch nog voordat hij antwoord
+geven kon, riep zij uit:
+</p>
+<p>„O, neen, neen, Fulco, zeg het niet. Arme, trouwe jongen, uwe wonden zeggen mij reeds
+genoeg .… hij is vermoord, niet waar? Mijn droom! Mijn droom! O, ik vreesde het wel!”
+</p>
+<p>Bertha barstte in een hevig snikken uit en bedekte haar gelaat met de handen.
+</p>
+<p>„Vermoord, .… vermoord!” mompelde zij zacht.
+</p>
+<p>„Neen, Edele Vrouwe,” antwoordde Fulco ontroerd, „Heer Gijsbrecht leeft, hij is niet
+vermoord.”
+</p>
+<p>„Leeft hij?” vroeg Bertha snikkende, terwijl zij hem onstuimig bij den arm greep.
+„Leeft hij, Fulco? O, zeg mij dan, welk lof hem heeft getroffen? Zeg het mij, Fulco,
+spoedig!”
+</p>
+<p>„Wij zijn, nog geen twee uur geleden, in het bosch overvallen, Edele Vrouwe, en wij
+waren niet in staat, ons te verdedigen; slechts twee tegen velen. Wij hebben gedaan
+wat wij konden, totdat wij in den strijd van elkander gescheiden werden en ik het
+moest aanzien, dat mijn edele, dappere Heer van het paard gesleurd en gevangen genomen
+werd.”
+</p>
+<p>„Door?” vroeg Bertha, die hare tranen gedroogd had, kortaf.
+</p>
+<p>„Hendrik van Vianen,” antwoordde Fulco.
+</p>
+<p>„De ellendeling!” riep Bertha. „Is dat ridderlijk, om <span class="pageNum" id="pb85">[<a href="#pb85">85</a>]</span>twee menschen onverhoeds te overvallen en gevangen te nemen? Dat is nu zeker wèl een
+eerlijke strijd! Maar, arme Fulco, wat zijt ge gewond! In de eerste plaats moeten
+we voor u zorgen, als loon voor uwe dapperheid. Jonker, wilt gij Dodo roepen? Hij
+heeft verstand van kwetsuren. En vertel mij dan, hoe alles gebeurd is, trouwe Fulco.
+Goddank, nog is alles niet verloren! Arme, arme Gijsbrecht! Dus was toch mijn droom
+eene voorspelling, misschien wel eene waarschuwing! Hadden we er maar naar geluisterd!”
+</p>
+<p>Spoedig kwam de jonker met Dodo terug, en deze goede grijsaard bracht zijne geheele
+medicijnkast mede. Dadelijk begon hij de wonden te onderzoeken en te reinigen. Gelukkig
+waren zij niet van ernstigen aard en Fulco zou, naar zijne meening, spoedig weer geheel
+hersteld zijn.
+</p>
+<p>„Je bent enkel wat flauw en bleek van het bloedverlies, Fulco,” zeide hij. „Je zult
+zien, mijne heerlijke rozenzalf, die ik zelf bereid heb, zal je spoedig weer in orde
+brengen. Zie zoo, nu zullen we er nog een paar stevige zwachtels omdoen en dan moet
+je maar eens flink eten. Dan zal de kleur wel terugkomen op je gelaat.”
+</p>
+<p>„Dank je wel, Dodo,” zeide Fulco. „Ik voel me al heel wat sterker.”
+</p>
+<p>Dodo vertrok. De Jonker en Fulco namen bij Bertha aan eene prachtige, gebeeldhouwde
+tafel plaats. De edele Vrouwe schonk haar trouwen dienaar eigenhandig een beker wijn
+in, waarvan Fulco al spoedig bijna geheel op streek kwam. Nu vertelde hij nauwkeurig
+alles, wat er op de reis gebeurd was en wat de plannen van de vijanden waren. Zijn
+Heer had hem dat alles onderweg medegedeeld.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb86">[<a href="#pb86">86</a>]</span>De jonge Edelvrouw had met gespannen aandacht geluisterd. Geen traan verduisterde
+meer haar oog, geen trilling in hare stem verried meer hare aandoening. Zij had zich
+geheel hersteld. Hare lippen waren vast op elkander gesloten en hare oogen fonkelden
+van toorn.
+</p>
+<p>„Dus zullen wij belegerd worden door den Heer van Vianen!” riep zij uit, toen Fulco
+zijn verhaal geëindigd had. „Nu, dat wisten wij al; wij zullen hem laten zien, hoe
+eene Edelvrouwe een voorbeeld geven kan aan een laaghartigen roover. Hij zal ons op
+de muren vinden, niet waar, Jonker?”
+</p>
+<p>„Bij St. Joris, dat zal hij!” riep Jonker Jan, vol bewondering over den moed der edelvrouw.
+„We zullen ons verdedigen, zoolang we adem hebben.”
+</p>
+<p>„Maar er moet méér gedaan worden,” riep Bertha uit.
+</p>
+<p>„Het is niet genoeg, ons tegen onze vijanden te verdedigen, maar we moeten ook alle
+pogingen in het werk stellen, om mijn dapperen gemaal te redden, en dit laatste zal
+zeker niet het gemakkelijkste deel onzer taak zijn.”
+</p>
+<p>„Uwe Edelheid heeft gelijk,” zeide de Jonker peinzend. „Het beste zou misschien wezen,
+een machtig leger te verzamelen, om daarmede het kasteel te belegeren, waarin onze
+Heer gevangen gehouden wordt.”
+</p>
+<p>„Neen Jonker, dat zou dwaasheid zijn,” antwoordde Bertha. „Zelfs al moest het kasteel
+voor onze macht bukken, dan nog zou Vianen zijne prooi niet afstaan. Hij zou mijn
+armen gemaal ongetwijfeld … dooden.”
+</p>
+<p>Bertha beefde, toen zij dat woord uitsprak, maar toch zeide zij het met eene vaste
+stem.
+</p>
+<p>„Neen, Jonker, dat gaat niet,” zeide Fulco. „Het zou misschien verstandiger zijn,
+list tegenover list te stellen. <span class="pageNum" id="pb87">[<a href="#pb87">87</a>]</span>We moeten een gijzelaar in onze macht zien te krijgen, wiens leven Vianen nog meer
+waard is, dan dat van onzen Heer. Ik geloof, dat hij een eenig kind heeft, een jongetje
+van ongeveer zes of zeven jaar. Dat kind moesten we in onze handen zien te krijgen.
+Dan zou in elk geval Heer Gijsbrechts leven gespaard zijn.”
+</p>
+<p>„Dat is een goed plan, Fulco!” riep Bertha uit. „Zoo moest het kunnen! Wat zou ik
+blij wezen!”
+</p>
+<p>„’t Zou een handige zet zijn,” meende de Jonker. „Die Fulco weet, geloof ik, overal
+raad op. Maar wie zal het waagstukje uitvoeren? Want een waagstuk is het. Als hij
+in handen van Vianen valt, is zijn lot beslist, en — dan zal het vreeselijk zijn!”
+</p>
+<p>Bertha gaf geen antwoord. Zij wist wel iemand, wien zij het zeer gaarne zou opdragen,
+maar — de edele vrouw durfde het niet van hem vergen, want — hij was gewond en lijdende,
+en bovendien vermoeid en uitgeput van een langen tocht. Neen, haar trouwen Fulco durfde
+zij het niet vragen.
+</p>
+<p>„Edele Vrouwe,” zeide hij, „ik bid u, draag mij die taak op. Ik ben het mijn ongelukkigen
+Heer verplicht. Laat mij gaan, bid ik u.”
+</p>
+<p>Bertha was ontroerd.
+</p>
+<p>„Trouwe, trouwe Fulco,” zeide zij, hem de hand drukkende, „niemand liever dan u vertrouw
+ik die zaak toe, en ik had het u zelve wel gevraagd, indien ik niet dacht, dat ge
+te vermoeid en te zwak waart.”
+</p>
+<p>Een glimlach kwam op Fulco’s gelaat. Hij gevoelde zich gelukkig.
+</p>
+<p>„Vermoeid en zwak?” riep hij uit. „’t Is voor den Heer van Vianen te hopen, dat ik
+hem niet tegenkom, <span class="pageNum" id="pb88">[<a href="#pb88">88</a>]</span>want dan zou ik hem mijne zwakheid eens laten voelen. Ik ga terstond, Edele Vrouwe,
+want spoedig zal het beleg het mij anders onmogelijk maken.”
+</p>
+<p>Bertha stak hem eene zijden beurs toe, die gevuld was met geldstukken. Maar Fulco
+werd plotseling doodsbleek en trad verschrikt achteruit.
+</p>
+<p>„Wat is dat?” stamelde hij. „Is dat mijn loon?” Bertha glimlachte.
+</p>
+<p>„Neen, neen, beste Fulco, wees gerust. Zóó zou ik u niet willen beleedigen. Ik weet
+wel, dat uwe trouw met geen goud te betalen is. Neem het aan, Fulco, misschien hebt
+ge het noodig om uw doel te bereiken.”
+</p>
+<p>„O, is dat de bedoeling!” riep Fulco met een verhelderd gelaat uit. „Dat is waar;
+het kan mij van dienst zijn. Doch laat ik nu gaan. De duisternis kan mij misschien
+nog helpen.”
+</p>
+<p>Hij koos zich een van de vlugste paarden uit, die in den welvoorzienen stal stonden
+en zat weldra weer in den zadel. Hij was zoo geheel vervuld van zijn plan, dat hij
+bijna geene vermoeidheid voelde. Hij reed snel door. Toch was het al bijna dag geworden,
+toen hij in de verre de forens van het kasteel Vianen zag.
+</p>
+<p>„Wat nu te doen?” mompelde hij, terwijl hij zijn paard in den stap bracht. „Jongen,
+Fulco, zoo’n plannetje is vrij wat gemakkelijker gemaakt, dan uitgevoerd. Ik zie waarlijk
+geen kans, om in het kasteel te komen en nog minder, om dat kind in handen te krijgen.
+En ik moet voorzichtig wezen ook, want als het me niet gelukt, hangen ze me ongetwijfeld
+dadelijk op, en — ik geloof niet, dat zoo iets een aangenaam gevoel opwekt. Hangen
+heb ik nooit graag gedaan, vooral niet aan mijn hals. <span class="pageNum" id="pb89">[<a href="#pb89">89</a>]</span>Maar wacht, daar krijg ik een plannetje. Ik zal mij uitgeven voor een verrader, die
+voor eene groote som gelds het kasteel te IJselstein in handen der vijanden wil spelen.
+Zoo wordt de bedrieger bedrogen, en dan hoop ik van harte, dat diezelfde spreuk later
+weer niet op mij toepasselijk wordt. In elk geval ben ik dan in het kasteel en daar
+zal ik wel weer verder zien. Maar ginds komt iemand aan. Laat ik voorzichtig wezen.
+Wel heb ik van mijn leven! Nu mogen ze me toch werkelijk hangen, als dat geen oude
+kennis van mij is. Jawel, zeker, dat is Peer, mijn lieve vriend, de waardige dienaar
+van een zeer waardig Heer. Laat zien, wat deze ontmoeting zal opleveren.”
+</p>
+<p>Fulco boog zich zijwaarts en hield zich, alsof hij iets aan het tuig veranderde. Hij
+was bang, dat Peer hem anders te vroeg herkennen zou. Daar waren zij elkander genaderd.
+Fulco keek op.
+</p>
+<p>„Hé, dat is oude kennis!” riep hij verheugd uit. „Wel, Peer, het doet me genoegen,
+dat ik je nog eens zie. Hoe gaat het je tegenwoordig?”
+</p>
+<p>Peer keek verrast op, maar zijn gezicht stond lang niet vroolijk, toen hij Fulco herkende.
+Schichtig keek hij rond, om te zien, of hij dien hartelijken vriend niet ontwijken
+kon. Maar Fulco, die dat bemerkte, sprong vlug van zijn paard en stak hem de hand
+toe. Peer nam die aan.
+</p>
+<p>„’t Gaat nog al; niet bijzonder!” zeide hij wantrouwend, daar hij zich Fulco’s vriendelijkheid
+in het geheel niet begrijpen kon. „Hoe kom jij zoo hier verdwaald?”
+</p>
+<p>„Och, ik ben in ’t ongeluk, zooals je weet. Heer Gijsbrecht van IJselstein is dezen
+nacht gevangen genomen <span class="pageNum" id="pb90">[<a href="#pb90">90</a>]</span>en nu weet ik zelf nog niet, wat ik wil. En hoe kom jij al zoo vroeg op weg?”
+</p>
+<p>„Ik verkeer in hetzelfde lot als jij,” zeide Peer een weinig geruster, „ik weet ook
+nog niet, wat ik wil, maar langer dáár blijven,” en nu wees hij op het kasteel, „dat
+doe ik stellig niet! Ik heb er genoeg van, meer dan genoeg. Ik ga heen en word een
+vrij man, zooals iedereen tegenwoordig is. Men moet al een mensch wezen als de Heer
+van Vianen, om nog lijfeigenen te willen hebben. En hoe behandelt hij ze dan nog?
+Erger dan beesten, dat weet ik bij ondervinding!”
+</p>
+<p>En Peer streek zich met een pijnlijk gezicht langs de achterzijde van zijn lichaam.
+</p>
+<p>„Heeft hij je laten geeselen?” vroeg Fulco levendig, daar zijn vruchtbaar brein hem
+plotseling een nieuw plan ingaf.
+</p>
+<p>„Ja, en erg ook. ’t Was in één woord verschrikkelijk. O, Fulco, ik kan je niet zeggen,
+hoeveel pijn zoo iets doet. Maar laat hij zich wachten voor zijn lijfeigene, want
+als ik hem nog ooit eens met een blooten rug onder den geeselriem krijg, zal hij ze
+dubbel terughebben, de ellendeling!”
+</p>
+<p>Peer wreef zich weer voorzichtig langs den rug, terwijl hij, zooals Fulco dacht, alweer
+precies keek, of iemand hem op zijne eksteroogen trapte.
+</p>
+<p>„En je waart zeker onschuldig?” vroeg hij met het ernstigste gezicht van de wereld.
+</p>
+<p>„Als een kind in de wieg,” antwoordde Peer, „maar ze hadden mij bij den Heer belasterd
+en gezegd, dat ik uit de provisiekamer gestolen had, en toen liet hij me dadelijk
+geeselen. Doch wacht maar, Heer van Vianen, mijn tijd zal ook wel eens komen!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb91">[<a href="#pb91">91</a>]</span>Peer balde bij die woorden de vuisten.
+</p>
+<p>„Ik geloof waarlijk, dat je het meent, Peer!” riep hij lachend. „Ik dacht niet, dat
+jij ook nog kwaad kon worden. Zoo’n goede kerel!”
+</p>
+<p>Peer keek hem opnieuw wantrouwend aan. Zou Fulco dan in het geheel niet meer aan die
+nachtelijke aanranding denken?
+</p>
+<p>Fulco raadde zijne gedachten, en vlug eene wending aan het gesprek gevende, zeide
+hij:
+</p>
+<p>„Maar dat is waar ook, beste Peer, ik moet je nog altoos mijne verontschuldiging maken
+over de leelijke vergissing, waardoor ik jou indertijd ten onrechte voor den aanrander
+van Jonkvrouw van Arkel hield. Je weet zeker, dat de schuldige later gegrepen en gestraft
+is?”
+</p>
+<p>„Neen,” zeide Peer verwonderd, „dat wist ik niet.”
+</p>
+<p>„Hij is opgehangen,” zei Fulco met het leukste gezicht van de wereld. „En dat had
+hij verdiend ook. Dus je neemt het mij niet kwalijk, Peer? Ik meende werkelijk, dat
+jij de schuldige waart.”
+</p>
+<p>„Volstrekt niet, volstrekt niet, Fulco,” antwoordde Peer met eene zoo verheugde uitdrukking
+op het gelaat, dat Fulco dacht:
+</p>
+<p>„Jou schurk, het kan je blijkbaar niets schelen, dat een onschuldige in jouw plaats
+opgehangen wordt. Gelukkig, dat er niets van waar is.” Doch hij paste wel op, die
+gedachte hoorbaar in woorden te brengen.
+</p>
+<p>„En wat is nu je plan, Peer. Je wilt dus in elk geval den burcht verlaten?”
+</p>
+<p>„Ik blijf hier geen dag langer,” zeide Peer. „Denk je, dat ik mij nog eens wil laten
+geeselen? Je hebt het zeker nog nooit gevoeld, Fulco, anders zou je weten, dat <span class="pageNum" id="pb92">[<a href="#pb92">92</a>]</span>naar een tweeden keer nooit sterk verlangd wordt. Waarheen ik ga, weet ik nog niet.
+Ik denk, dat ik dienst ga nemen bij den Bisschop. Misschien heb ik dan nog eens kans,
+den Heer van Vianen te ontmoeten, en dan beloof ik, dat ik hem elken geeselslag dubbel
+zal teruggeven. Die ellendige beul!”
+</p>
+<p>„Peer,” zeide Fulco, hem bij den arm nemende, „dan heb ik een beter plannetje. Laten
+wij ons hier in dat boschje verbergen, dan kunnen wij er rustig en ongezien over praten.”
+</p>
+<p>„Mij goed,” zeide Peer. „’t Is mij om het even, wat ik ga beginnen. Als ik maar gelegenheid
+heb, om mij op Vianen te wreken.”
+</p>
+<p>Zij gingen een weinig het kreupelhout in, waar Fulco zijn paard aan een boomtak bond.
+Toen namen zij onder een breeden eik op het mos plaats.
+</p>
+<p>„Je weet, Peer,” begon Fulco, „dat mijn Heer dezen nacht gevangen genomen is?”
+</p>
+<p>„Dat weet ik,” zeide Peer. „Vianen heeft hem naar zijn kasteel te Culemborg gebracht,
+waar hem niet veel goeds te wachten staat, want Vianen heeft een doodelijken haat
+tegen hem opgevat.”
+</p>
+<p>„Weet je ook, wat zijne plannen met IJselstein zijn?”
+</p>
+<p>„Ja, dat weet ik zeer goed. Hij is van plan, om hem eerst bijna te laten verhongeren
+en hem daarna te dooden. Hij haat hem uit het diepst van zijn hart, en zijne wraak
+zal zeker niet voldaan zijn, voor de Heer van IJselstein het leven heeft gelaten.
+Ik weet het heel zeker.”
+</p>
+<p>„Verschrikkelijk!” riep Fulco doodsbleek uit. „Wat een onmensch!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb93">[<a href="#pb93">93</a>]</span>„Dat is hij,” bevestigde Peer. „Ik weet het immers bij ondervinding?”
+</p>
+<p>„Je hebt gelijk, Peer. Maar dat mag niet gebeuren en zoolang ik leef, zàl het ook
+niet gebeuren. Peer, beste Peer, als je wilt, kun-je vandaag nog rijk worden!”
+</p>
+<p>„Rijk, zeg je?” riep Peer, terwijl zijne oogen glommen van begeerte. „Spreek op, Fulco,
+wat moet ik er voor doen? Meen je het werkelijk?”
+</p>
+<p>„Ik zeg, dat je rijk kunt worden, Peer,” herhaalde Fulco met nadruk. „Zeer rijk zelfs,
+en — wat nog het mooiste is — je behoeft er niet eens veel voor te doen.”
+</p>
+<p>„Ha, ik begrijp het al,” zeide Peer, met zulk een akeligen gloed in de oogen, dat
+Fulco veel lust kreeg, hem den rug toe te draaien. „Maar, ’t is gevaarlijk. Het kon
+mij mislukken en — dan stond de galg voor mij klaar.”
+</p>
+<p>„Neen, dat bedoel ik niet,” zeide Fulco, die met moeite zijne walging bedwong. „Je
+behoeft Vianen niet te dooden. ’t Is veel gemakkelijker. Hij heeft immers een kind?”
+</p>
+<p>„Aha, is dat je bedoeling!” riep Peer uit. „Dat maakt de zaak veel gemakkelijker.
+Ja, hij heeft een jongetje van zes jaar. Jonker Karel, zijn oogappel. Ik zeg, dat
+maakt de zaak veel gemakkelijker. Zoo’n kind biedt niet veel tegenweer en is gauw
+uit zijn lijden. Hoeveel is het je waard?”
+</p>
+<p>Fulco beefde van af keer en ergernis. Wat een ellendig schepsel!
+</p>
+<p>„Neen, Peer, niets van dien aard wordt er van je gevergd. Dat kind willen we alleen
+in onze macht hebben, <span class="pageNum" id="pb94">[<a href="#pb94">94</a>]</span>om als gijzelaar te dienen. Vianen weet dan, dat het leven om leven gaat, als hij
+dan IJselstein nog durft dooden. Kun-je me dat kind in handen spelen?”
+</p>
+<p>Peer dacht een oogenblik na.
+</p>
+<p>„Beter dood dan levend,” zeide hij eindelijk.
+</p>
+<p>„Levend, zeg ik!” riep Fulco met nauwelijks ingehouden toorn.
+</p>
+<p>„Ik zie er wel kans toe, Fulco, maar ik heb er toch eigenlijk niet heel veel lust
+in.”
+</p>
+<p>„Waarom?” vroeg Fulco. „Ik dacht, dat je je zoo graag op den Heer van Vianen wilde
+wreken.”
+</p>
+<p>„Dat doe ik ook,” hernam Peer, „maar dit is me te gevaarlijk. Je dat kind in handen
+te spelen, is vrij gemakkelijk, maar het leelijkste komt achteraan.”
+</p>
+<p>„Wat dan?”
+</p>
+<p>„Wel, je begrijpt toch, dat Vianen niet zal rusten voordat hij me in handen heeft?
+Neen, ik dank je.”
+</p>
+<p>„Dus je doet het niet?” vroeg Fulco.
+</p>
+<p>„Neen, ik moet je ronduit zeggen, dat ik het niet aan durf.”
+</p>
+<p>Fulco haalde de beurs met goudstukken voor den dag en hield die Peer voor de oogen.
+</p>
+<p>„En als je er nu dit eens mede kon verdienen?” vroeg hij, terwijl hij de goudstukken
+tegen elkander liet klinken.
+</p>
+<p>Peer’s oogen glinsterden van begeerte.
+</p>
+<p>„Nu?” vroeg Fulco, al rammelende. „Mij dunkt, ’t is een mooi sommetje, dat over een
+half uur je eigendom kan zijn.”
+</p>
+<p>„Als ik maar wist, waar ik mij in veiligheid kon brengen,” zeide Peer begeerig.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb95">[<a href="#pb95">95</a>]</span>„Wel, dat is doodeenvoudig,” meende Fulco. „Kijk, zóó moet je doen. In alle stilte
+ga je naar den stal en je zadelt daar het beste paard, dat je vinden kunt. Dan wacht
+je zoo lang, tot het kleine kereltje op de plaats komt. Je grijpt het, springt te
+paard, en — we brengen het samen op IJselstein. Daar, op den burcht, ben je veilig.
+Ik verzeker je, dat de Edelvrouwe je daar zoo rijk beloonen zal, dat je voor je leven
+lang genoeg hebt. Je kunt een rijk man worden.”
+</p>
+<p>En weer rinkelden de goudstukken in de beurs, wat voor Peer een zoo verleidelijk geluid
+was, dat hij uitriep:
+</p>
+<p>„Afgesproken, Fulco. Ik ga terstond, want ik heb nu de meeste kans van slagen, omdat
+Vianen nog niet thuis is. Hij is op Culemborg. Dus jij wacht me hier?”
+</p>
+<p>„Natuurlijk! Maar wees voorzichtig, hoor, en neem je maatregelen goed. Denk om de
+belooning.”
+</p>
+<p>„Laat alles maar aan mij over,” zeide Peer, zich verwijderende.
+</p>
+<p>„Wat een afgrijselijk mensch,” mompelde Fulco, toen hij uit het gezicht was. „Ik schaam
+mij bijna, van zulk een schepsel gebruik te moeten maken. Bah, wat een ellendeling.
+Ik weet waarlijk niet, wie de ergste is, de Heer of de knecht. ’t Is een fraai tweetal,
+waard om naast elkander opgehangen te worden. Doch in elk geval geloof ik toch, dat
+ik zoo de meeste kans heb, om mijn doel te bereiken, want het is waarlijk geen gemakkelijke
+onderneming. Toevallig, dat ik dien braven Peer nu juist <span class="corr" id="xd31e1494" title="Bron: onmoet">ontmoet</span>! Vooreerst zal hij nog wel niet terugkomen. Maar wacht eens; ik moet toch voorzichtig
+zijn, want mijne lieve vriend kon wel eens berouw krijgen <span class="pageNum" id="pb96">[<a href="#pb96">96</a>]</span>en een duitje trachten te verdienen, door mij te verraden, in plaats van mij te helpen.
+Hij is tot alles in staat, die lieve Peer. Het beste is, dat ik een plaatsje zoek,
+waar ik zoowel den weg als het kasteel goed in het vizier heb. Dan kan ik alles reeds
+in de verre zien aankomen. Mooi, hier zit ik goed. Laat nu maar komen, wat wil; ik
+voel me hier of ik thuis was.”
+</p>
+<p>Fulco bleef geduldig wachten, wel een uur lang. Eerst was hij vrij rustig en bedaard,
+want hij begreep zeer goed, dat Peer zoo spoedig niet terug kon komen. Maar toen het
+zonnetje al hooger en hooger klom, begon ook zijn ongeduld toe te nemen en eindelijk
+tuurde hij onafgebroken in de grootste spanning naar de kasteelpoort. Doch niets liet
+zich zien. Langzamerhand begon hij Peer’s bedoelingen te wantrouwen.
+</p>
+<p>„Peer, lieve Peer,” mompelde hij met de tanden bijna op elkander geklemd, „bedrieg
+mij niet, want waarlijk, je zult er niet veel pleizier van beleven. We zien elkander
+nog wel eens weder, wil ik hopen.”
+</p>
+<p>Doch Peer kwam niet. Er waren al bijna twee uren sedert zijn vertrek verloopen, en
+nog liet zich niets zien. Fulco werd angstig. Hij begreep maar al te goed, dat, zoo
+het plan verhinderd werd, zijn arme Heer verloren was. Het ontvoeren van dat kind
+was het eenige middel, dat hem redden kon.
+</p>
+<p>En nog altoos bleef Peer uit. Fulco’s oogen deden hem bijna pijn van het aanhoudend
+staren in dezelfde richting. Eindelijk kon hij het niet meer uithouden. Hij sprong
+op en begon driftig heen en weer te loopen. Meer en meer begon hij te gelooven, dat
+hij bedrogen was.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb97">[<a href="#pb97">97</a>]</span>„Peer, Peer, dat zal je heugen!” riep hij woedend uit. „Blijf nu uit mijne handen,
+wat ik je bidden mag, want nu zul-je nog eens wat anders voelen dan eene geeseling.”
+</p>
+<p>Peer stoorde zich niet aan Fulco’s machtelooze woede; hij bleef steeds onzichtbaar.
+In de hevigste onrust wachtte Fulco nog wel een uur, maar er kwam niemand. Fulco twijfelde
+niet langer of Peer had hem bedrogen.
+</p>
+<p>„Hij had dat kind wel al twintigmaal kunnen grijpen,” mompelde hij. „Was ik zelf maar
+gegaan, dat was vrij wat verstandiger geweest. Niets gaat toch maar zoo goed als wat
+men eigenhandig verricht. Wie weet of die lieve Peer al niet gegrepen en opgesloten
+is. ’t Is best mogelijk. Dan hoop ik, dat hij nog eens dunnetjes overgegeeseld wordt;
+dat is hij dubbel waard.”
+</p>
+<p>Doch al zijn gemopper baatte Fulco niet. Peer bleef waar hij was. De zon stond eindelijk
+reeds in het zuiden. Fulco werd meer dan onrustig, hij werd verdrietig. De moed ontzonk
+hem.
+</p>
+<p>„Arme, arme Heer!” zuchtte hij. „Nu is alles verloren, nu kan niemand u meer redden.
+Welk een vreeselijk lot staat u te wachten, o, ik mag er niet aan denken. Doch ik
+blijf hier. Ik zal de wacht houden, zoolang gij leeft, en — wil de ellendige Vianen
+u dooden, al staan er ook honderd krijgers rondom, met het zwaard in de vuist zal
+ik u trachten te verlossen of met u sterven .… ”
+</p>
+<p>De tranen liepen den trouwen Fulco langs de wangen. Plotseling echter richtte hij
+het hoofd op.
+</p>
+<p>„Daar komt wat!” riep hij verrast en bijna ontsteld uit. „Hij is het, hij is het!
+Zou het hem gelukt zijn?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb98">[<a href="#pb98">98</a>]</span>Fulco rekte den hals zoover mogelijk uit om te kijken.
+</p>
+<p>„Hij heeft het kind!” jubelde hij. „Goddank! Voorloopig gered!”
+</p>
+<p>IJlings vloog hij naar zijn paard en bijna in hetzelfde oogenblik zat hij in den zadel.
+Met ongeduld wachtte hij Peer af. Hij zag, dat deze het kind voor zich op het paard
+had. Weldra was Peer hem genaderd. Hij hield zijn paard in en keek angstig achterom.
+</p>
+<p>„Word ik vervolgd?” vroeg hij gejaagd.
+</p>
+<p>„Nog niet,” zeide Fulco. „Geef het kind hier.”
+</p>
+<p>„Eerst het geld!” riep Peer met brandende blikken.
+</p>
+<p>„Hier is het!” zeide Fulco kortaf, hem de beurs overreikende. Toen nam hij het kind,
+dat schreiend om zijne moeder riep, van hem over.
+</p>
+<p>„Nu naar IJselstein!” zeide hij kortaf.
+</p>
+<p>De ruiters gaven hun paard de sporen en reden snel weg. Beiden gevoelden zij zich
+gelukkig met hun buit. Peer liet het geld van de eene hand in de andere glijden en
+welbehaaglijk luisterde hij naar den helderen klank van het edele metaal. Hij vond
+het eene schoone verdienste voor zulk eene kleine taak en hij zou er gaarne vrij wat
+erger voor gedaan hebben. Voor goud deed hij alles; zijn geweten veroorzaakte hem
+niet den minsten last meer; de ongelukkige had het al lang tot zwijgen gebracht.
+</p>
+<p>En Fulco gevoelde zich ook gelukkig. Met angstvallige zorg hield hij het schreiende
+knaapje in zijne armen gekneld. Ja, hij was gelukkig met zijn buit en al het goud
+ter wereld zou niet in staat geweest zijn, om hem te bewegen er afstand van te doen.
+Hij wist immers, dat <span class="pageNum" id="pb99">[<a href="#pb99">99</a>]</span>dit kind het leven van zijn meester kon redden! Toch had hij medelijden met het arme
+kind, dat zoo onbarmhartig uit de armen zijner moeder was gescheurd, en dat nu werd
+weggevoerd, om aan zijne vijanden te worden overgeleverd.
+</p>
+<p>„Arm kind,” zeide hij teeder, „wees maar stil, hoor, mijn ventje, wij zullen je geen
+kwaad doen. ’t Is toch ongelukkig,” vervolgde hij tegen Peer, „dat zoo’n onnoozel
+schaap zoo jong reeds lijden moet voor de misdaden van zijn vader. Maar zeg, waarom
+bleef je toch zoo verbazend lang weg?”
+</p>
+<p>„Omdat ik niet eerder in de gelegenheid kwam,” zeide Peer, voor de honderdste maal
+achterom kijkende, uit vrees, dat hij vervolgd zou worden. En waarlijk, ver achter
+zich zag hij eene stofwolk, die ongetwijfeld door ruiters veroorzaakt werd.
+</p>
+<p>„Daar komen ze!” riep hij angstig. „We zijn verloren!”
+</p>
+<p>Fulco keek om.
+</p>
+<p>„Ben je dwaas!” riep hij. „Zoo gauw hebben ze ons niet. Over een goed half uur zijn
+we te IJselstein en we zijn ze een mooi eindje vóór. Maar toch moeten we zoo hard
+rijden, als we kunnen. Vooruit, beestje. Laat nu eens zien, wat je kunt!”
+</p>
+<p>Met groote snelheid reden zij voort. Zij waren bijna voortdurend in galop. Peers hoofd
+lag bijna op den nek van het paard. Blijkbaar verkeerde hij in den hevigsten angst.
+</p>
+<p>Na eenigen tijd keek Fulco nog eens om, en bemerkte nu tot zijn schrik, dat zijne
+vervolgers vrij wat op hem gewonnen hadden.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb100">[<a href="#pb100">100</a>]</span>„Dat gaat verkeerd!” riep hij Peer toe. „Wij verliezen!”
+</p>
+<p>„O, hemel!” kermde Peer. „Wat zal mij nu gebeuren!”
+</p>
+<p>„Niet veel goeds!” riep Fulco, terwijl hij opnieuw zijn paard de sporen gaf, een voorbeeld,
+dat Peer hem zoo ijverig navolgde, dat het bloed zijn arme paard langs de beenen droop.
+</p>
+<p>Nog eenmaal keek Fulco om. ’t Gevaar naderde.
+</p>
+<p>„Vooruit! Vooruit!” riep hij, zich ook zoover mogelijk voorover buigende. Daar hoorde
+hij kreten achter zich. Men gebood hen halt te houden.
+</p>
+<p>„Al te vriendelijk!” mompelde Fulco. „Vooruit Zwart, nog een kwartier! Vooruit!”
+</p>
+<p>Doch Zwart kon niet meer. Het arme dier had gedaan, wat het kon. Het paard van Peer
+was vlugger en sterker, naar het scheen. Het ging Fulco vooruit. Deze begreep, dat
+het hem niet mogelijk zou zijn, den burcht tijdig te bereiken.
+</p>
+<p>„Peer!” riep hij. „Halt, Peer!”
+</p>
+<p>Maar Peer had geen lust, zijn leven in gevaar te stellen. Hij geraakte hoe langer
+hoe meer vóór.
+</p>
+<p>„Peer!” riep Fulco nu met donderende stem, „Peer, hier, zeg ik je! Neem jij het kind
+en breng het op IJselstein. Mijn paard kan bijna niet meer voort. Peer, hoor je niet,
+wat ik zeg? Alléén laten ze je daar toch niet binnen. Hier, neem het kind!”
+</p>
+<p>Deze bedreiging hielp. In den grootsten angst hield Peer zijn paard een weinig in,
+zoodat Fulco hem spoedig had ingehaald. Peer nam snel het kind over. Voort ging het
+weer. Peer reed hem dadelijk weer vooruit, hoezeer Fulco zijn paard ook tot spoed
+aanzette.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb101">[<a href="#pb101">101</a>]</span>„Ik ben verloren!” mompelde Fulco, „maar Peer zal het kasteel wel bereiken. Als hem
+dat gelukt, sterf ik met vreugde, want dan is mijn Heer in elk geval gered. Ha, nu
+dien hoek nog om, en dan ligt IJselstein voor ons. Voort, Zwart, voort, voort!”
+</p>
+<p>Daar verrezen de torens van het machtige kasteel vóór hem, maar nog dichter hoorde
+hij zijne vijanden achter zich.
+</p>
+<p>„Ho, roover, kinderdief!” hoorde hij zich toeroepen. Hij gaf zijn paard onophoudelijk
+de sporen, en zwaaide met zijn arm, in de hoop, dat de wachters op den toren hem bemerken
+zouden. Meer en meer naderden zijne vijanden. Zijn paard sleepte zich met moeite voort.
+Daar hoorde hij ze vlak achter zich. Snel trok hij zijn zwaard en maakte zich gereed,
+zijn leven zoo duur mogelijk te verkoopen.
+</p>
+<p>„Halt, roover! Halt, kinderdief!”
+</p>
+<p>Zijne vervolgers waren hem nu genaderd, en hij hoorde, hoe de zwaarden uit de scheeden
+vlogen, — maar, hij zag met een snellen blik ook, dat Peer voor de poort gekomen was
+en dat de brug neêrgelaten werd. Zijn paard hijgde naar adem. Het kon niet meer. Snel
+liet Fulco er zich afglijden en plaatste zich met zijn rug er tegen. Zoo was hij van
+achteren tegen elken aanval gedekt. Zijne vervolgers waren vijf in getal.
+</p>
+<p>„Te laat!” schreeuwden zij, toen zij zagen, dat Peer de brug overging. „Maar deze
+roover zal in elk geval sterven!”
+</p>
+<p>Woest drongen zij op Fulco aan, maar hij verdedigde zich met den moed der wanhoop.
+Toch was het een hopelooze strijd, hoe angstwekkend zijn zwaard ook door de lucht
+flikkerde.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb102">[<a href="#pb102">102</a>]</span>Maar daar kwam hulp. In vliegenden galop reed een aantal ruiters den burcht uit.
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p102width"><img src="images/p102.jpg" alt="In vliegenden galop reed een aantal ruiters den burcht uit." width="508" height="720"><p class="figureHead">In vliegenden galop reed een aantal ruiters den burcht uit.</p>
+</div><p>
+</p>
+<p>„Houd je goed, Fulco, houd moed!” hoorde hij zich toeroepen, en Fulco hield moed.
+Wel voelde hij, dat zijne krachten begonnen te verminderen, maar toch hield hij zijne
+vijanden op een afstand.
+</p>
+<p>Nog een oogenblik — en daar waren zijne vrienden genaderd. Tegen hen waren de vijanden
+niet opgewassen. Met groote haast sloegen zij op de vlucht.
+</p>
+<p>„Bij St. Joris, dat was bijtijds!” riep Jonker Jan, terwijl hij Fulco vol vreugde
+de beide handen drukte. „Jongen, je hebt er eer van; onze Heer is gered! Kom mede,
+naar den burcht, naar de Edele Vrouwe, wier dankbaarheid grenzenloos zal zijn.”
+</p>
+<p>„Naar den burcht!” riepen allen. „Leve de dappere Fulco!”
+<span class="pageNum" id="pb103">[<a href="#pb103">103</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch6" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch6.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">De vijand is voor de poort!</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Geweldig was de woede van Vianen, toen deze bij zijne thuiskomst het gebeurde vernam,
+want hij had zijn kind hartstochtelijk lief. ’t Was het eenige wezen, dat hij met
+teederheid behandelde, ja zelfs soms met liefkoozingen overstelpte. Dat kind was zijn
+trots, zijn oogappel. Het was immers zijn stamhouder? Op hem zouden eenmaal de groote
+bezittingen en de geduchte naam van hem, Hendrik van Vianen, overgaan. En nu — nu
+was dat kind in de handen zijner vijanden, nu zuchtte het onnoozele schepseltje wellicht
+reeds in een onderaardsch gewelf, waarin geen zonnestraaltje kon doordringen en waarin
+allerlei kruipend gedierte het zou doen sterven van angst.
+</p>
+<p>Want hij, de onbarmhartige Vianen, die zijne gevangenen nooit anders dan met de grootste
+onmenschelijkheid behandelde, hij kon zich niet voorstellen, dat de Edele Vrouwe van
+IJselstein het kind met zachtheid en liefde verzorgde en er over waakte als eene moeder.
+Vianen wist niet wat adel der ziel was, al was hij prat op zijn geërfden adeldom.
+</p>
+<p>En daarbij ontging hem nu nog zijne prooi, de gehate <span class="pageNum" id="pb104">[<a href="#pb104">104</a>]</span>Gijsbrecht, in wiens dood hij zich zoo innig verheugd zou hebben. Dat plan moest hij
+nu opgeven, zoo hij zijn kind niet in hetzelfde lot wilde doen deelen, want hij begreep
+natuurlijk zeer goed dat het dan leven om leven zou gaan.
+</p>
+<p>Zoo onmenschelijk en wreed waren de straffen, die hij den dienaren oplegde, aan wier
+zorgeloosheid hij de ontvoering van zijn kind toeschreef, dat zij niet dan met den
+grootsten weerzin door de overige dienaars werden uitgevoerd. En wat Peer betrof,
+hij zwoer hem den vreeselijksten dood toe, die er te bedenken viel, indien hij hem
+ooit in handen mocht krijgen.
+</p>
+<p>Toen hij zijne woede eenigszins op zijn onschuldige dienaren gekoeld had, verzamelde
+hij zijne krijgslieden en reed dadelijk naar Culemborg terug. Daar liet hij den ongelukkigen
+Heer Gijsbrecht uit den kerker halen en op een paard binden. Zoo bracht hij hem naar
+Dordrecht, waar Heer Aloud, ’s Graven Baljuw, het machtige slot Crayenstein bewoonde.
+Vianen deed afstand van zijn gevangene, die nu, op bevel van den wreeden Aloud in
+den vunzigsten kerker werd opgesloten, dien het slot bezat.
+</p>
+<p>Aloud was in alle opzichten het evenbeeld van Vianen. Hij was wreed en heerschzuchtig
+en toonde zich den trouwen dienaar van Wolfert van Borselen, wiens willekeurig bestuur
+hij maar al te getrouw navolgde. Met de meeste zorgeloosheid maakte hij misbruik van
+het groote gezag, waarmede hij bekleed was, en hij stoorde zich bij zijne daden aan
+wetten noch privilegiën, tot groote ontevredenheid van al zijne onderdanen, maar in
+het bijzonder van de Dordtenaars, die het meest van zijne <span class="pageNum" id="pb105">[<a href="#pb105">105</a>]</span>onderdrukkingen en eigenmachtige handelingen te lijden hadden. Hunne rechtmatige klachten
+beantwoordde hij met een spottend lachen of met de verklaring, dat het hoog tijd werd,
+de privilegiën der te machtige poorters wat in te korten. Geen wonder, dat dezen zich
+in hunne rechten verkort achtten en niet dan noode zijn gehaat bestuur duldden. Er
+behoefde al spoedig niet veel meer te gebeuren, om het volk tot een opstand te brengen.
+</p>
+<p>Hendrik van Vianen plaatste zich nog denzelfden dag aan het hoofd van het leger, dat
+ter heirvaart tegen IJselstein was opgeroepen, en sloeg het beleg om dien sterken
+burcht.
+</p>
+<p>Daar verscheen hij niet onverwacht, zooals de lezer reeds weet. Alles was tot tegenweer
+gereed. Bertha had besloten, zich tot het uiterste te verdedigen. De dienaars, ongeveer
+honderd in getal, hadden zich van het hoofd tot de voeten gewapend met het beste wat
+in de groote wapenzaal te vinden was. Velen hunner droegen maliënkolders, die zoo
+prachtig waren, dat zij zelfs den rijksten ridder niet tot schande zouden zijn, en
+die geen maliënkolder hadden kunnen bemachtigen, trachtten zich tegen de pijlen der
+belegeraars te beschutten, door zich in beestenvellen of lederen kolders te steken.
+Allen hadden een helm op het hoofd en waren gewapend met zwaarden, lansen en speren,
+of knodsen en goedendags. Duizenden steenen lagen op de muren opeengestapeld, om naar
+de hoofden der vijanden te worden geslingerd. De boogschutters hadden zich tusschen
+de kanteelen verborgen, gereed om hunne doodende pijlen door de lucht te doen snorren.
+</p>
+<p>Toen ’s middags de wachters op den toren door trompetgeschal <span class="pageNum" id="pb106">[<a href="#pb106">106</a>]</span>Bertha waarschuwden, dat in de verre groote stofwolken de nadering van den vijand
+aankondigden, had zij al hare dienaren op het plein bijeen laten komen, en tot hen
+gezegd:
+</p>
+<p>„Mannen, de vijand nadert, en een hevige strijd staat ons te wachten, een strijd op
+leven en dood. Want hij, die het leger aanvoert, zal niet rusten voor hij IJselstein
+in zijne macht heeft. Ik ben van plan, het kasteel tot het uiterste te verdedigen.
+Wij kunnen den strijd lang volhouden, want we zijn ongeveer honderd man sterk, het
+kasteel is in alle opzichten weerbaar en we hebben een grooten voorraad levensmiddelen
+in onze schuren. De tijd zal misschien hulp brengen, maar in de eerste plaats moeten
+we op ons zelven rekenen. Wie zich zelven helpt, dien helpt God. Wel missen wij mijn
+dapperen gemaal, om ons aan te voeren in den strijd, maar wij hebben zijn vaandel,
+niet waar? Wilt gij mij dat helpen verdedigen?”
+</p>
+<p>Bij die woorden wees Bertha naar het vaandel, dat van den toren wapperde.
+</p>
+<p>„Dat willen we! Dat willen we!” klonk het uit honderd monden. „Laat de vijanden komen!
+Wij zullen ze afwachten! Leve onze dappere Edelvrouwe!”
+</p>
+<p>Bertha wenkte met de hand om stilte.
+</p>
+<p>„Mocht er evenwel iemand onder u zijn,” ging zij voort, „die den burcht liever verlaten
+wil, — nog is het tijd. Hij kan gaan; de brug zal voor hem worden neergelaten. Alleen
+door getrouwen wil ik omringd zijn!”
+</p>
+<p>Allen zwegen.
+</p>
+<p>„Niemand?” vroeg Bertha nog eens. „Bedenkt, vrienden, dat het een hevige strijd zal
+zijn, en dat er geen genade is, indien we overwonnen worden.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb107">[<a href="#pb107">107</a>]</span>Doch niemand verlangde heen te gaan; zelfs Peer niet. Bij hem was het evenwel geen
+liefde of getrouwheid jegens de edele Vrouwe, neen, bij hem was ’t vrees, dat hij
+buiten het kasteel gevangen genomen en van zijne geliefde goudstukken beroofd zou
+worden.
+</p>
+<p>„Dan zij onze strijdleus ‘IJselstein!’ ” riep Bertha met verheffing van stem. „Dat
+God ons behoede! Op uw post, mannen, de vijand is voor de poort! Voor IJselstein!”
+</p>
+<p>„Voor IJselstein en Bertha!” klonk het met geestdrift onder de dappere schare, „voor
+IJselstein en Bertha!”
+</p>
+<p>Onder het slaken van dien oorlogskreet beklommen zij de trappen en ijlden naar boven,
+gereed om elken aanval af te slaan.
+</p>
+<p>Doch de vijandelijkheden werden nog niet geopend. De belegeraars, wel begrijpende,
+dat het een beleg van langen duur zou zijn, begonnen tenten op te slaan en hutten
+te bouwen, waarin zij verblijven konden. Zorgvuldig hielden zij zich buiten schot.
+</p>
+<p>Zij wilden zich niet bloot geven, voor het noodig was. Vianens tent was de grootste
+en was met een prachtig vaandel versierd. Hij spoorde de krijgslieden voortdurend
+tot den grootsten spoed aan, want hij hunkerde naar den aanvang van den strijd. IJselstein
+moest verwoest worden, dat stond bij hem vast; hoe machtig het ook was, hij zou het
+spoedig tot de overgave dwingen. En wee dan de trotsche Vrouwe, die den strijd tegen
+hem durfde aanvaarden!
+</p>
+<p>Op den middag van den volgenden dag kwam er verandering in het tooneel. De vijanden
+begonnen voorzichtig den burcht te naderen. Zij hielden zich verborgen achter <span class="pageNum" id="pb108">[<a href="#pb108">108</a>]</span>breede planken, die op lage wielen stonden en waarin eene breede gleuf was, die dienen
+moest, om de pijlen door te laten, die zij straks op den burcht zouden afschieten.
+Op die wijze waren zij voor de verdedigers onzichtbaar en konden dezen hen niet treffen,
+dan alleen als de pijl toevallig door de gleuf vloog. Deze voorwerpen, voor de belegeraars
+van onberekenbaar veel nut, werden schietschermen genoemd. Het kasteel werd er aan
+alle zijden mede omringd en al spoedig vloog de eerste pijl over den hoogen burchtmuur,
+waar hij met zooveel kracht in een luik drong, dat het moeite zou kosten, hem daaruit
+te trekken. Ware iemand getroffen, stellig zou het schot doodelijk geweest zijn.
+</p>
+<p>In een oogenblik hadden de verdedigers wederkeerig hun pijl op den boog, om het schot
+te beantwoorden, doch Jonker Jan riep:
+</p>
+<p>„Halt, mannen, niet in het wild schieten. We moeten zuinig zijn op onzen voorraad,
+want het beleg kan lang duren. Laten we alleen schieten als iemand zich bloot geeft.”
+</p>
+<p>„Zooals die slimmerd daar!” riep Rolf, de smid, terwijl hij aanlegde en aftrok. „Ha,
+die heeft genoeg. Eigen schuld, vriend. Dan moet je maar beter uitkijken.”
+</p>
+<p>„Die was raak, Rolf!” riep Baldric, de brouwer. „Hij blijft stil liggen. Zou hij nu
+in eens al genoeg hebben?”
+</p>
+<p>„Terug, bij St. Joris!” riep de Jonker, en ’t was tijd ook, dat zij hunne hoofden
+in veiligheid brachten, want wel drie of vier pijlen vlogen dicht bij hen in het houtwerk.
+</p>
+<p>„We rekenen op jouw voortreffelijke rozenzalf, Dodo,” lachte Wouter, de jonge stalknecht.
+„Zoo lang we daar nog voorraad van hebben, hindert het niet veel.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb109">[<a href="#pb109">109</a>]</span>„Dat is waar, Wouter,” lachte Dodo terug, „maar het zou toch jammer wezen van je mooien
+krullebol, als er daar een doorheen vloog!”
+</p>
+<p>„Jelui hebt goed grappenmaken,” zeide de dikke IJsbrand, een van Heer Gijsbrechts
+pachters. „’t Is nog maar een voorspelletje. Wacht maar, de lust tot lachen zal je
+straks wel vergaan. Ginds richten zij de blijden reeds op en daar, aan de andere zijde,
+wordt de kat in elkander geslagen. Als ze daarmede gereed zijn, zullen we de handen
+vol werk krijgen.”
+</p>
+<p>Inderdaad waren de vijanden bezig, die geduchte werktuigen in orde te brengen. Een
+blijde was een balk, die, evenals een wip, om eene spil draaide, maar de eene arm
+was zeer kort en droeg een bak met zware steenen. Aan den langen arm was ook een bak,
+waarin één of twee steenen werden gelegd. Als nu de lange arm, van het kasteel af,
+naar beneden getrokken en dan losgelaten werd, vloog hij, door de zwaarte aan de andere
+zijde, met groote snelheid omhoog en wierp den inhoud van den bovensten bak met ontzettende
+kracht tegen of in het kasteel. Met zulke werktuigen konden groote verwoestingen worden
+aangericht en sommigen wisten er zeer juist mede te treffen.
+</p>
+<p>Nog gevaarlijker echter was het tweede straks genoemde werktuig, de kat genaamd, Het
+had den vorm van eene groote schuur, die van boven met versche koehuiden was bedekt,
+teneinde tegen vuur bestand te zijn. Zulk eene kat werd op balken, door de lieden,
+die er in plaats genomen hadden, langzaam vooruit geschoven, totdat zij, de gracht
+had bereikt, die het kasteel omringde. Zij bevatte alles, wat noodig was, om die gracht
+te dempen. <span class="pageNum" id="pb110">[<a href="#pb110">110</a>]</span>Was er een gedeelte dichtgeworpen, dan schoof de kat weer langzaam verder, om het
+dempingswerk voort te zetten, tot het eindelijk voltooid en de kat het kasteel genaderd
+was. Dan bracht men den ram in beweging. Dat was een zware balk, met ijzer beslagen,
+die aan kettingen in de kat hing. Die balk werd met vereende kracht achteruit getrokken
+en plotseling losgelaten, waardoor hij dan met zooveel kracht tegen den kasteelmuur
+beukte, dat de steenen in het rond vlogen. De sterkste muren waren op den duur niet
+tegen dat rammeien bestand.
+</p>
+<p>Dikke IJsbrand had gelijk; ’t werd spoedig anders en de verdedigers kregen de handen
+vol werk. Vianen liet aan alle kanten tegelijk aan vallen. Onophoudelijk snorden de
+pijlen door de lucht, het kasteel daverde en dreunde van de zware steenen, die tegen
+de muren bonsden, en de blijden wierpen bijna zonder tusschenpoozen hun gevaarlijken
+inhoud over de muren. Het was daar hoogst gevaarlijk en de verdedigers trachtten zich
+zooveel mogelijk te verschuilen. Aan hunne voorzichtigheid alleen was het dan ook
+te danken, dat al laat op den dag nog niemand hunner getroffen was. Toch zaten zij
+niet stil. Elk schot van den vijand werd met woeker teruggegeven, en daar de belegeraars
+zich onmogelijk steeds gedekt konden houden, stortte er menigeen doodelijk getroffen
+ter aarde.
+</p>
+<p>„Dat gaat niet goed!” riep Vianen. „Wacht, ik zal ze wel uit hunne schuilplaatsen
+opjagen. — Werpt met blijden brandende stoffen in den burcht!” gebood hij.
+</p>
+<p>Dat geschiedde. Brandende takkenbossen, begoten met teer, pek of andere brandbare
+waar, vlogen als vurige <span class="pageNum" id="pb111">[<a href="#pb111">111</a>]</span>ballen door de lucht en staken het kasteel op verscheidene plaatsen in brand.
+</p>
+<p>„De boogschutters blijven waar zij zijn,” gebood Jonker Jan, toen hij dat bemerkte.
+„De overigen blusschen overal het vuur! Brengt ook de blijden in beweging en werpt
+alles, wat nog brandt, terug! We nemen van Vianen geen geschenken aan!”
+</p>
+<p>Nu werd het een verschrikkelijke strijd. De trouwe dienaars verdedigden zich met waren
+heldenmoed, en wisten de vlammen spoedig meester te worden, maar helaas, sommigen
+hunner stortten ter aarde om nooit weer op te staan, en weer anderen werden door hevige
+kwetsuren voor geruimen tijd buiten gevecht gesteld. De goede Dodo kreeg het druk
+met zijne zalfjes en smeersels, maar tot zijne eer moet het gezegd worden: met de
+meeste doodsverachting begaf hij zich met zijne medicijnkast naar de gevaarlijkste
+plaatsen, als zijne hulp daar noodig was. Onophoudelijk vlogen de pijlen van en naar
+den burcht, zware steenen snorden en gierden door de lucht en beukten tegen de muren,
+en brandende takkenbossen vielen als een vurige regen op het kasteel neder. En onder
+dat alles klonken de woeste kreten der belegeraars, die de lucht deden daveren door
+hun geroep van: „Vianen! Vianen!” terwijl de verdedigers hun „Voor IJselstein en Bertha!”
+deden hooren.
+</p>
+<p>De strijd duurde voort, tot de duisternis tot eindigen dwong. De vermoeide verdedigers
+kregen nu tijd, om zich te herstellen van hunne vermoeienis. Toen Bertha hare manschappen
+na den strijd monsterde, kwam zij tot de treurige ontdekking, dat vijf van hare krachtigste
+dienaren het leven hadden gelaten. De dikke IJsbrand <span class="pageNum" id="pb112">[<a href="#pb112">112</a>]</span>en nog twee anderen waren zoo ernstig gekwetst, dat zij, de eerste dagen althans,
+buiten gevecht waren gesteld.
+</p>
+<p>De dooden werden onder den grootsten lindeboom van de binnenplaats in aller tegenwoordigheid
+begraven. Daarna werden de wachten voor den nacht verdeeld, en begaven de overigen
+zich ter ruste, om nieuwe krachten te verzamelen voor den volgenden dag.
+</p>
+<p>Maar toen scheen Vianen geen lust te hebben den strijd te heropenen. Reeds was het
+bijna middag en nog was er geen pijl afgeschoten. Nieuwsgierig vroegen de verdedigers
+zich af, wat daarvan de reden kon zijn, doch niemand wist antwoord te geven op die
+vraag. Spoedig evenwel werd hunne nieuwsgierigheid bevredigd. Daar naderde Vianen
+den burcht, terwijl een dienaar aan zijne zijde door trompetgeschal aankondigde, dat
+zijn Heer een onderhoud verlangde.
+</p>
+<p>Jonker Jan begaf zich ijlings naar Bertha, ten einde hare bevelen te ontvangen. Haar
+antwoord klonk fier:
+</p>
+<p>„Zeg hem, dat eene Vrouwe uit het Arkelsche Huis met geen verrader onderhandelt!”
+</p>
+<p>Spoedig was Jonker Jan op den muur. De trompetblazer, Bouke genaamd, schetterde met
+een geweld, of hij Vianen van zijn paard wilde blazen.
+</p>
+<p>„Hij mag ons wel hooren,” zeide hij. „Hij mocht anders eens denken, dat we bang waren.”
+</p>
+<p>„Wat voert u hierheen, Heer van Vianen?” vroeg de jonker. „Ik eisch,” antwoordde Vianen
+met trotsch gebaar, „ik eisch de overgave van den burcht zoowel als van de bezetting,
+de teruggave van mijn kind, dat mij listig <span class="pageNum" id="pb113">[<a href="#pb113">113</a>]</span>ontroofd is, en de uitlevering van mijn lijfeigene, die op dit kasteel eene toevlucht
+heeft gezocht.”
+</p>
+<p>Peer, die evenals de geheele bezetting achter de kanteelen verborgen het gesprek volgde,
+begon te rillen van angst. „Meer niet?” vroeg de jonker spottend.
+</p>
+<p>„Waag het niet, den gek met mij te steken, baardelooze knaap,” beet Vianen hem woedend
+toe. „Geef de Edelvrouwe kennis van mijn eisch. Nog ben ik tot onderhandelingen bereid,
+doch later, dat verzeker ik u, zal ik geen genade kennen. Ga, en verzoek haar, op
+den muur te verschijnen.”
+</p>
+<p>„Ik kan die moeite sparen, Edele Heer!” sarde de jonker. „Vrouwe Bertha heeft mij
+opgedragen u te zeggen, dat eene Vrouw uit het Arkelsche Huis niet met een verrader
+onderhandelt.”
+</p>
+<p>Vlug trok Jonker Jan zich achter een der kanteelen terug, en hij had gelijk, want
+nauwelijks had Vianen zijn antwoord vernomen, of hij beval knarsetandend van woede
+zijnen dienaars, den kwajongen neer te schieten.
+</p>
+<p>„Voor IJselstein en Bertha!” donderde het van de muren, terwijl de pijlen door de
+lucht vlogen. „Voor IJselstein en Bertha!”
+</p>
+<p>„Valt aan! Valt aan!” schreeuwde Vianen, „brengt de kat in beweging. IJselstein moet
+vallen!”
+</p>
+<p>De strijd werd nog heviger dan den vorigen dag en de verdedigers hadden druk werk,
+op alle plaatsen den brand te blusschen, door de takkenbossen veroorzaakt.
+</p>
+<p>Met een zucht van verlichting werd ’s&nbsp;avonds het einde van den strijd begroet. Ieder
+verlangde naar rust. Een dikke mist maakte eindelijk de voortzetting van den strijd
+onmogelijk.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb114">[<a href="#pb114">114</a>]</span>Maar plotseling werden zij allen opgeschrikt door een geweldigen dreun tegen den muur.
+Iedereen sprong ontsteld op.
+</p>
+<p>„De kat heeft den muur bereikt en men is begonnen te rammeien!” riep Dodo, die al
+meer een beleg had medegemaakt.
+</p>
+<p>„Dat zal het wezen!” antwoordde Jonker Jan. „Wat moeten we daaraan doen? Als we ze
+stil hun gang laten gaan, hebben ze in hoogstens drie dagen een gaf in den muur, dat
+groot genoeg is, om hen allen door te laten, en bij St. Joris, dat zal niet gebeuren!”
+</p>
+<p>Weer dreunde het, dat het door het geheele kasteel weergalmde. ’t Was een angstig
+gehoor.
+</p>
+<p>Daar kwam Bertha aan.
+</p>
+<p>„Men rammeit den muur, Jonker,” sprak zij kalm.
+</p>
+<p>„Zijn de mannen niet te vermoeid, om nog een uitval te wagen?”
+</p>
+<p>„Neen, neen,” klonk het van alle kanten. „Wat gedaan moet worden, zal gebeuren!”
+</p>
+<p>„Welnu,” sprak Bertha, „haalt dan de paarden uit de stallen en rijdt de sluippoort
+uit. In de hitte van het gevecht trachten de voetknechten de kat en de overige werktuigen
+in brand te steken. Neemt allen brandstof mede. De gewonden alleen blijven hier, om
+te zorgen, dat de poort te juister tijd weer geopend wordt om u in te laten. Doch
+doet het in de grootste stilte.”
+</p>
+<p>„Bravo! Te wapen!” klonk het gedempt, en hoe vermoeid de mannen ook waren, iedereen
+maakte zich opnieuw tot den strijd gereed. Alleen Peer niet. Hij trok zich in een
+donker hoekje terug en beefde van angst, bij de gedachte dat men hem ontdekken zou.
+<span class="pageNum" id="pb115">[<a href="#pb115">115</a>]</span>Maar nog meer bevreesd was hij, om den uitval mede te maken, want dan kwam hij, naar
+hij meende, al te dicht in de nabijheid van den Heer van Vianen.
+</p>
+<p>En ook Fulco scheen geen haast te hebben om zich gereed te maken, want nadat hij den
+jonker verzocht had een oogenblik te wachten, begaf hij zich naar de burchtzaal, waar
+Bertha en de overige vrouwen zich bevonden. De meesten dezer sidderden van angst en
+bezorgdheid over het lof hunner echtgenooten en zonen, die gereed stonden, hun leven
+te wagen voor het behoud van den burcht.
+</p>
+<p>„Wel, Fulco, wat is er? Hebt ge mij iets te vragen? Treed dan nader!” sprak Bertha
+vriendelijk.
+</p>
+<p>„Ja, Edele Vrouw, ik heb u een voorstel te doen,” antwoordde Fulco zacht, terwijl
+hij naderbij kwam.
+</p>
+<p>„Dan zal het wel wat goeds wezen,” hernam Bertha. „Laat hooren, Fulco, wat ge te zeggen
+hebt. Het zal ongetwijfeld iets zijn in mijn belang, zooals ik dat van u gewoon ben.
+”
+</p>
+<p>„Uwe Edelheid heeft al te goede gedachten van mij,” zeide Fulco bescheiden, „en bewijst
+mij meer vriendelijkheid, dan ik verdien.”
+</p>
+<p>„Volstrekt niet, Fulco, dat moogt ge niet zeggen!” riep Bertha met tranen in de oogen
+uit. „Immers, zonder uwe hulp ware mijn dappere gemaal reeds lang een schandelijken
+dood gestorven, en hoe zou ik het ooit kunnen vergeten, met welk een heldenmoed gij
+steeds voor zijne belangen hebt gestreden? Neen, Fulco, mijn leven lang zal ik u dankbaar
+zijn. Doch spreek, welk voorstel wilt gij mij doen; ik ben nieuwsgierig geworden.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb116">[<a href="#pb116">116</a>]</span>„Edele Vrouwe,” zeide Fulco bewogen, „mijn dappere Heer mag niet wegkwijnen in een
+ellendigen kerker. Ik kan het hier niet langer uithouden, de muren van heb kasteel
+zijn mij te eng, zoolang ik weet, dat hij gevangen zit. Ik bid u, geef mij oorlof,
+om den burcht te verlaten. Laat mij beproeven, door geweld of door list tot hem door
+te dringen om hem te verlossen. Hier kan ik wel gemist worden, en wie weet, hoe mijn
+plan mij misschien gelukken mocht. Laat mij gaan, Edele Vrouwe .… ”
+</p>
+<p>„’t Is te laat, dappere Fulco,” zeide Bertha zacht. „De vijand omringt den burcht
+met eene groote macht en niemand kan ongemerkt door hem heenbreken. God weet, hoe
+gaarne ik u anders zou laten gaan, want zoo iemand, dan zoudt gij in staat zijn, om
+de kerkerdeur voor hem te openen. Maar ik mag en wil u niet noodeloos opofferen, goede
+Fulco. Vianen zou u ongetwijfeld dooden. Het is onmogelijk.”
+</p>
+<p>„En toch, laat mij gaan!” zeide Fulco met aandrang.
+</p>
+<p>„Ik weet wel een middel om te ontkomen. Laat mij gaan, bid ik u!”
+</p>
+<p>„Welk middel is dat?” vroeg Bertha ongeloovig.
+</p>
+<p>„’t Is heel eenvoudig, Edele Vrouwe; ik maak straks bij den uitval van de verwarring
+gebruik, om door de vijanden heen te breken. Dat zal mij zooveel moeite niet kosten
+en ongetwijfeld gelukken.”
+</p>
+<p>„En wat denkt ge daarna te doen?”
+</p>
+<p>„Dat weet ik nog niet. Ik zal moeten handelen al naar de omstandigheden zich voordoen.
+Doch ik zal niet rusten, voor mijn Heer in vrijheid is, dat weet ik zeker.”
+</p>
+<p>„Welnu, brave Fulco, ga dan!” sprak Bertha ontroerd, <span class="pageNum" id="pb117">[<a href="#pb117">117</a>]</span>„en dat de goede God u helpe in uwe poging. Volg mij in mijn vertrek, waar ik u alles
+zal geven, wat u van dienst kan zijn.”
+</p>
+<p>Korten tijd daarna kwam Fulco bij de overige krijgsknechten op de binnenplaats, waar
+iedereen voor den strijd gereed was. Het rammeien van den muur werd onophoudelijk
+voortgezet. Blijkbaar had Vianen bevolen, ook gedurende den nacht door te werken.
+De meeste krijgsknechten zaten te paard. De overigen hadden alles bij zich, wat geschikt
+was, om snel brand te doen ontstaan. Iedereen was zwaar gewapend. Sommigen droegen
+lansen en speren, anderen hadden dikke knuppels of goedendags, die erin die gespierde
+armen vreeselijk moorddadig uitzagen.
+</p>
+<p>Fulco trad op Jonker Jan toe en ging met hem een weinig ter zijde.
+</p>
+<p>„Jonker,” sprak hij, „ik kom afscheid van u nemen. Ik ga den burcht verlaten.”
+</p>
+<p>„Wat?” vroeg de schildknaap verwonderd, „afscheid nemen en den burcht verlaten? Wat
+gaat ge dan doen?”
+</p>
+<p>„Ik ga trachten Heer Gijsbrecht te verlossen, Jonker. Ik kan het niet van mij verkrijgen,
+hem aan zijn lot over te laten. ’t Zal wel moeilijk gaan, daaraan twijfel ik niet,
+maar toch wil ik het beproeven. Tijdens het gevecht zal ik trachten, door den vijand
+heen te breken en mij in veiligheid te brengen. Vaarwel, Jonker, en houd goeden moed!”
+</p>
+<p>„Dat is een edel plan, waarvan ik u niet mag terughouden. Vaarwel, Fulco, en dat uw
+streven met een goeden uitslag bekroond moge worden. Vaarwel!”
+</p>
+<p>Hartelijk drukten de beide dapperen elkander de hand.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb118">[<a href="#pb118">118</a>]</span>„Nog iets,” zeide Fulco fluisterend. „Houd een wakend oog over Peer. Hij is tot alles
+in staat. Ge weet, wie en wat hij is.”
+</p>
+<p>„Heb daarover geen zorg, Fulco; hij zal mij niet gemakkelijk bedriegen, en bij de
+minste daad, die mij verdacht voorkomt, laat ik hem opsluiten. Maar ’t wordt tijd.
+Laten we gaan.”
+</p>
+<p>De krijgers gingen eene nauwe gang door, aan welker einde zich eene deur bevond. Dikke
+IJsbrand en nog een paar anderen zouden daar de wacht houden, en haar achter de krijgslieden
+sluiten. Het steken van de trompet zou het teeken zijn, dat zij weer binnengelaten
+wilden worden.
+</p>
+<p>Langzaam en stil slopen zij de poort uit, waarbij de zware mist hun zeer dienstig
+was. De vijand merkte niets van hunne nadering, dan toen het reeds te laat was.
+</p>
+<p>„Valt aan! Valt aan!” donderde Jonker Jan, terwijl zijn zwaard een vijand den schedel
+verpletterde. „Voor IJselstein en Bertha!” en met eene woeste vaart vielen zij op
+de verschrikte vijanden aan.
+</p>
+<p>„Verraad, verraad! Slaat dood! Te wapen!” schreeuwde Vianen in de grootste woede.
+Maar zijne brullende kreten waren niet in staat de verwarring te herstellen, die onder
+zijne verschrikte krijgsknechten ontstond. De een vlood hier-, de ander daarheen.
+Bijna niemand dacht in zijne ontsteltenis aan tegenweer.
+</p>
+<p>„Vlucht, vlucht!” klonk het overal in de grootste verwarring, terwijl de slagen van
+Jonker Jan en zijne krijgers verpletterend op de vijanden nederdaalden. „Voor IJselstein
+en Bertha! Voor IJselstein en Bertha!” galmde <span class="pageNum" id="pb119">[<a href="#pb119">119</a>]</span>het aan alle kanten en die kreet verspreidde overal schrik en ontsteltenis, waar zij
+gehoord werd. De duisternis maakte de verwarring nog grooter. Vianen was te paard
+gesprongen en rende als dol heen en weer. Zijn gevreesd zwaard flikkerde door de lucht
+en daalde telkens doodend op eene of andere donkere gedaante neder. In zijn blinde
+razernij bemerkte hij niet eens, dat hij zijn eigen dienaren velde.
+</p>
+<p>„Voor IJselstein en Bertha! Voor IJselstein en Bertha!” klonk het jubelend rondom
+de muren, toen de vijanden ijlings op de vlucht sloegen. Weldra werd het tooneel van
+den vreeselijken strijd door een rossen gloed verlicht en flikkerden aan alle zijden
+de vlammen hoog op, daverend begroet door den kreet: „Voor IJselstein en Bertha!”
+</p>
+<p>Maar zoo gemakkelijk liet Vianen zich niet verslaan. Hij had een deel der vluchtenden
+verzameld en viel met onstuimigen moed op zijne vijanden aan.
+</p>
+<p>„Vianen! Vianen!” klonk het woest.
+</p>
+<p>Doch zij werden niet malsch ontvangen. Jonker Jan met zijne ruiters vocht met heldenmoed,
+en daar kwamen ook nog de voetknechten, die hun vernielend werk hadden verricht, met
+opgeheven knuppels en goedendags aangesneld. Het werd een moorddadig gevecht, dat
+velen het leven kostte. Zoo verwoed vielen de slagen der voetknechten op de maliënkolders
+en helmen der vijanden neder, dat opnieuw de schrik onder hen kwam en zij ijlings
+op de vlucht sloegen. Vianen hield het langst stand, doch eindelijk wendde ook hij
+den teugel en volgde zijne krijgsknechten.
+</p>
+<p>Nu werd het vernielingswerk met vereende kracht <span class="pageNum" id="pb120">[<a href="#pb120">120</a>]</span>voortgezet. Geen blijde bleef heel, geen schietscherm bruikbaar. De kat, dat gevreesde
+werktuig, werd tot den laatsten splinter door de vlammen verteerd. Het kasteel werd
+spookachtig verlicht.
+</p>
+<p>„Geef het sein tot verzamelen, Bouke,” sprak de jonker tot zijn dienaar. „Ons werk
+is afgedaan.”
+</p>
+<p>Daar klonken de heldere tonen der trompet, en van alle kanten kwamen de strijders
+te zamen.
+</p>
+<p>„Nu terug naar den burcht,” riep de jonker. „De vlammen zullen ons wel bijlichten.
+Een lustig deuntje, Bouke!”
+</p>
+<p>Onder vroolijk geschetter en daverend gejuich reed men weer door de sluippoort naar
+binnen, waar zij door de angstige vrouwen met tranen van blijdschap werden begroet.
+Zij hadden eene groote overwinning behaald, en gelukkig geen enkelen doode te betreuren.
+Maar Fulco keerde niet terug.
+</p>
+<p>Dien nacht konden zij zich gerust aan den slaap overgeven. De vijand was niet bij
+machte, iets van belang tegen hen te ondernemen. Hij was met machteloosheid geslagen.
+Alleen aan de hoofd- en sluippoorten werden wachters gesteld, en dat die hun plicht
+deden, daarvan ging jonker Jan zich verscheidene malen in den nacht overtuigen. Den
+braven schildknaap was het geen oogenblik uit de gedachte, wat hij zijn Heer bij diens
+vertrek had beloofd.
+</p>
+<p>Over de aangerichte verwoesting konden zij pas goed oordeelen, toen de zon hare bleeke
+najaarsstralen weer over het aardrijk zond, en — die overtrof nog verre hunne verwachting.
+Geen enkel werktuig was er overgebleven, alles was verbrand of verwoest. Zelfs de
+tenten <span class="pageNum" id="pb121">[<a href="#pb121">121</a>]</span>en hutten waren niet gespaard. Alles was door de vlammen verkeerd. Met een daverend
+gejuich werd die ontdekking door de belegerden begroet. De vijanden daarentegen waren
+zoo luidruchtig niet. Groot was het aantal dooden, dat het slagveld bedekte, talrijk
+de vrienden, die zij nimmermeer zouden terugzien. Vianen was woedend over de geleden
+nederlaag, al zijn werk was vergeefsch geweest, en hij verkeerde in de noodzakelijkheid,
+alles weer opnieuw te beginnen.
+</p>
+<p>Het zou stellig langer dan eene week duren, eer de vijandelijkheden konden worden
+voortgezet.
+</p>
+<p>„Toch zal IJselstein vallen!” knarsetandde hij, terwijl hij dreigend de vuist ophief
+tegen het vaandel, dat, als om hem te tergen, vroolijk van den toren wapperde.
+</p>
+<p>„Voor IJselstein en Bertha!” dreunde het, van de muren.
+</p>
+<p>Vianen zette het beleg met kracht voort. Moeite noch kosten ontzag hij, om zijn doel
+te bereiken, maar.., de dagen werden weken en de weken zwollen tot maanden, en nog
+altijd rezen de torens van het machtige kasteel trotsch omhoog, nog altijd wapperde
+het wapen van IJselstein uitdagend van de tinnen. De moedige Edelvrouwe hield wakker
+stand, in spijt van Vianens woede. —
+<span class="pageNum" id="pb122">[<a href="#pb122">122</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch7" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch7.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Een kramer, die heel wat in zijne mars voerde</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Alleen Fulco was niet in den burcht teruggekeerd. Zoodra hij door de sluippoort op
+het vlakke veld gekomen was, had hij zich van zijne makkers verwijderd, met het doel
+den strijd te ontwijken en zich in veiligheid te brengen. Doch nauwelijks dreunde
+hem de strijdkreet van Jonker Jan in de ooren, en hoorde hij het gekletter der wapenen,
+of een onbedwingbare lust om aan het gevecht deel te nemen maakte zich van hem meester
+en deed hem in galop terugkeeren. Onder het geroep „Voor IJselstein en Bertha!” wierp
+hij zich met getrokken zwaard op de vijanden en verspreidde schrik en verwarring overal,
+waar hij zich op zijn steigerend ros vertoonde. Angstwekkend flikkerde zijn blinkend
+zwaard door de lucht, en wee den ongelukkige, wien het gold! Met een luid gejuich
+begroette hij de vernielende vlammen, die hier en daar het slagveld begonnen te verlichten,
+en bij haar schijnsel mat hij met zijne oogen den omtrek, of hij niet de forsche gestalte
+van Heer Hendrik van Vianen zag. O, zoo gaarne had hij met het zwaard in de vuist
+tegenover dien geduchten krijgsman <span class="pageNum" id="pb123">[<a href="#pb123">123</a>]</span>gestaan en met hem gestreden op leven en dood. Doch het geluk was hem niet gunstig.
+Bevond Fulco zich aan deze zijde van den burcht, dan klonk Vianens strijdkreet aan
+gene, en spoedde hij zich naar gene zijde, dan hoorde hij aan deze diens aanmoedigende
+stem. En lang gunde hij zich geen tijd tot zoeken; hij kon dien beter besteden. Met
+mannenmoed wierp hij zich overal tusschen de strijdenden, waar het gevecht het heetst
+was, en telkens week de vijand, als zijne gevreesde strijdleus gehoord, de scherpte
+van zijn zwaard gevoeld werd. Eerst toen aan alle kanten de vlammen zich hoog verhieven
+en de vijand in eene overhaaste vlucht een goed heenkomen zocht, wendde hij den teugel
+en verliet in galop het slagveld. Een oogenblik daarna hoorde hij het sein tot verzamelen
+geven.
+</p>
+<p>„Die uitval heeft doel getroffen,” dacht hij, terwijl hij zijn zwaard in de scheede
+stak. „Goddank, de dappere Edelvrouw behoeft den eersten tijd niet ongerust te wezen,
+dat Vianen den burcht overmeesteren zal, want hij is voorloopig tot werkeloosheid
+gedwongen. Ik zou mij al erg bedriegen, als al de belegeringswerktuigen niet verbrand
+waren, en dan heeft hij minstens veertien dagen noodig, om weer zoover gereed te komen
+als hij nu reeds was. En tijd gewonnen is veel gewonnen, misschien zelfs wel alles.
+Toch zie ik de toekomst donker in, als Heer Gijsbrecht niet verlost wordt. Neen, hij
+mòèt gered worden, al zat hij ook met honderd ketens aan den muur geklonken en al
+moest ik hem ook halen uit het slot van den machtigen Van Borselen! Maar hoe zal ik
+het aanleggen, om de meeste kans van slagen te hebben? Daar moet ik eens goed over
+nadenken. Het beste zal <span class="pageNum" id="pb124">[<a href="#pb124">124</a>]</span>misschien zijn, dat ik eerst naar Heukelom ga. Heer Otto zal ook wel in groote ongerustheid
+verkeeren, en misschien kan hij mij goeden raad geven. Twee weten in elk geval méér
+dan één. Ja, dat moest ik doen. Kom Blesje, op een draf! We hebben nog een mooi ritje
+voor ons!”
+</p>
+<p>Het was nog nacht, toen Fulco te Heukelom aankwam. De brug was opgehaald en de aanwezigheid
+van de wachters op den toren bewees, dat het oorlogstijd was. Fulco besloot den nacht
+op eene naburige hoeve door te brengen, teneinde de burchtbewoners niet te storen
+in hunne rust. Hij reed langzaam verder en kwam weldra, waar hij wezen wilde. Op zijn
+geroep verscheen de pachter voor een geopend luikje ter zijde van de deur en riep:
+</p>
+<p>„Wie daar?”
+</p>
+<p>„Ik ben het, Fulco, de dienaar van Heer Gijsbrecht van IJselstein. Mag ik den nacht
+verder bij u doorbrengen, Wijbrand?”
+</p>
+<p>„Wat, ben jij dat, Fulco? Hoe later op den dag, hoe schooner volk, zou ik haast zeggen,”
+zei Wijbrand, die er blijkbaar geen erg had, dat het al na middernacht was. „Wacht,
+ik kom dadelijk. Ik zal mij even kleeden.”
+</p>
+<p>Een oogenblik later werd de deur geopend en trad Wijbrand naar buiten.
+</p>
+<p>„Wel, wel, wie zou dat nu gedacht hebben,” zeide hij, terwijl hij Fulco hartelijk
+de hand drukte. „Ik wist niet beter, of je zat op IJselstein!”
+</p>
+<p>„Daar was ik eenige uren geleden ook nog, Wijbrand,” zeide Fulco. „Maar nu ben ik
+hier, zooals je ziet, en ik verlang erg naar bed, want ik heb drukke dagen achter
+den rug. Waar zal ik mijn paard laten?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb125">[<a href="#pb125">125</a>]</span>„Geef mij de teugels maar, dan zal ik het op stal zetten, en ga vast naar binnen.
+Wel, wel, daar begrijp ik niets van. Je kunt toch niet vliegen, Fulco? IJselstein
+wordt toch belegerd? Of waren de Hollanders zoo vriendelijk, om je door te laten?”
+</p>
+<p>Fulco begon hartelijk te lachen.
+</p>
+<p>„Neen, Wijbrand, zoo vriendelijk waren ze niet, en de kunst van vliegen ben ik niet
+machtig. Maar we hebben een uitval gedaan en daar heb ik gebruik van gemaakt, om weg
+te komen. Ik heb eene boodschap aan Heer Otto, weet je?”
+</p>
+<p>„O, zoo, zoo! Nu begrijp ik het, maar het is toch een stout stuk van je, Fulco. Dat
+zou iedereen je niet nadoen!”
+</p>
+<p>„Dat moet ook niet, want dan bleef er niemand over, om den burcht te verdedigen,”
+zeide Fulco lachend, terwijl hij naar binnen ging.
+</p>
+<p>Een oogenblik later kwam ook Wijbrand terug, die niet ophield, allerlei vragen tot
+Fulco te richten, doch deze maakte er een kort einde aan, door hem te vragen, waar
+hij slapen moest. Wijbrand wees hem zijne rustplaats aan en na korten tijd lag Fulco
+in een diepen slaap.
+</p>
+<p>Toch was het nog vroeg op den dag, toen hij zich naar het kasteel begaf. Niet zoodra
+was hij op de ruime binnenplaats aangekomen, of van alle zijden kwam men naar hem
+toe, om nieuws van het belegerde slot te hooren. Blijkbaar verkeerde iedereen in angst
+over het lot van de jonge Edelvrouwe, die zoo kort na haar huwelijk reeds in zulke
+benarde omstandigheden verkeerde. Hij vertelde in korte woorden, hoe de zaken te IJselstein
+stonden en ging het kasteel binnen, waar hij dadelijk in de burchtzaal werd toegelaten.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb126">[<a href="#pb126">126</a>]</span>Zoodra hij binnenkwam trad Heer Otto hem al te gemoet en vroeg:
+</p>
+<p>„Wat nu, Fulco! Wat is er gebeurd?”
+</p>
+<p>„Niets om u ongerust over te maken, Edele Heer. Wel heeft Vianen al zijne krachten
+ingespannen, om den burcht zoo spoedig mogelijk te bemachtigen, maar op dit oogenblik
+heeft hij meer verloren, dan gewonnen. Vooreerst loopt IJselstein geen gevaar.”
+</p>
+<p>„Hoe bedoel je dat, Fulco?” vroeg Heer Otto.
+</p>
+<p>„De bezetting heeft gisterenavond een uitval gedaan en al de belegeringswerktuigen
+verbrand. Vianen is voor geruimen tijd tot werkeloosheid gedwongen.”
+</p>
+<p>„Mooi! Mooi!” riep de Heer van Heukelom verheugd uit, terwijl hij zich de handen wreef.
+„Dat zal hem niet meegevallen zijn! En hoe houdt zich mijne dochter, de Burchtvrouwe?”
+</p>
+<p>„Als eene heldin, Edele Heer. Haar moed en hare vastberadenheid bezielt de geheele
+bezetting. Uwe Edelheid weet zeker, dat het kind van Vianen zich in hare macht bevindt?”
+</p>
+<p>„Dat weet ik! Dat weet ik! ’t Is een meesterlijke zet geweest, en het zou mij niet
+verwonderen, als jij daar de hand in hadt gehad. Nu, heb ik het mis?”
+</p>
+<p>„Neen, Heer. De Edelvrouw had die eervolle taak aan mij opgedragen en het geluk is
+mij dienstig geweest.”
+</p>
+<p>„Je verdient den ridderslag, Fulco!” riep Heer Otto opgetogen uit. „Wacht even. Ik
+zal eerst mijne gemalinne met het nieuws op de hoogte brengen. Ik kom dadelijk terug.”
+</p>
+<p>Nauwelijks had hij de zaal verlaten, of hij kwam weer binnen, gevolgd door de Burchtvrouwe,
+die haastig op <span class="pageNum" id="pb127">[<a href="#pb127">127</a>]</span>Fulco toetrad en hem met vragen als het ware overstelpte. Toen hare eerste nieuwsgierigheid
+een weinig bevredigd was, zeide Heer Otto:
+</p>
+<p>„En wat is nu eigenlijk het doel van uw tocht, Fulco? Ik kan mij niet voorstellen,
+dat gij den burcht verlaten hebt, alleen om ons dit alles te komen mededeelen. Ongetwijfeld
+voert gij wat anders in uw schild?”
+</p>
+<p>„Dat is ook zoo, Edele Heer. Ik ben hierheen gekomen, om uw raad in te winnen over
+een zeer gewichtig plan, dat ik u onder de grootste geheimhouding mededeel, Mijn voornemen
+is, Heer Gijsbrecht uit den kerker te verlossen.”
+</p>
+<p>„Dat is een dwaas plan, Fulco, omdat het eenvoudig onmogelijk is. Nu had ik je wijzer
+gedacht. Het zou vrij wat verstandiger van je geweest zijn, als je op den burcht gebleven
+waart.”
+</p>
+<p>„Acht u het zoo dwaas, Edele Heer?” vroeg Fulco, wel een weinig ontmoedigd door de
+woorden van Heer Otto.
+</p>
+<p>„’t Is een onmogelijk plan, Fulco, hetwelk ik u raad, zoo spoedig mogelijk uit uwe
+gedachten te zetten. Hoe kunt ge zoo dwaas zijn, om zoo ondoordacht den burcht te
+verlaten.”
+</p>
+<p>„Ik ging met verlof van de Burchtvrouwe, Edele Heer, en zoo heel dwaas acht ik het
+niet. Wel weet ik dat het moeilijk te volvoeren zal zijn en dat het met groote gevaren
+gepaard zal gaan, maar ik acht het evengoed uitvoerbaar als het opzet, om Vianen zijn
+kind te ontrooven, en dat is toch ook wel gelukt.”
+</p>
+<p>„Dat is waar, Fulco, je hebt gelijk, maar dit, — neen, ik geloof niet, dat het uitvoerbaar
+is. Het zal je ongetwijfeld het leven kosten.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb128">[<a href="#pb128">128</a>]</span>„Mijn leven heb ik er voor over, Heer,” zeide Fulco ernstig. „Ik hoop, dat de goede
+God mij helpen zal.”
+</p>
+<p>Heer Otto schudde peinzend het hoofd, maar de Vrouwe van Heukelom stond op en drukte
+Fulco geroerd de hand.
+</p>
+<p>„Trouwe Fulco,” zeide zij. „Gij hebt een edel hart. Ga met God. Als het Zijn wil is,
+zullen de kerkerdeuten voor mijn ongelukkigen schoonzoon geopend worden. Ik ben het
+met u eens: het plan is niet moeilijker uit te voeren, dan het rooven van Vianens
+kind.”
+</p>
+<p>„Ik hoop het van harte,” zeide Heer Otto. „Maar weet ge wel eens, waar hij gevangen
+gehouden wordt?”
+</p>
+<p>„Neen, Heer, dat weet ik niet.”
+</p>
+<p>„Hij is te Dordrecht, in een der kerkers van Crayenstein, het slot, dat door Heer
+Aloud bewoond wordt.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e1805" title="Niet in bron">„</span>Ziet gij nu nog het onmogelijke van uw plan niet in?”
+</p>
+<p>„Op Crayenstein?” vroeg Fulco ontsteld.
+</p>
+<p>„Ja, op Crayenstein,” herhaalde Heer Otto.
+</p>
+<p>„Toch zal ik het beproeven,” hernam Fulco, „al moet het mij ook het leven kosten.
+Nu is het nog maar de vraag, op welke wijze ik mij daar toegang zal verschaffen.”
+</p>
+<p>„Misschien zoudt ge u daar als bediende kunnen laten aanstellen?” opperde de edelvrouwe.
+„Als dat gelukte, zoudt ge waarschijnlijk wel een middel kunnen vinden, om den kerker
+te ontsluiten.”
+</p>
+<p>„Ja,” zeide Fulco peinzend, „àls dat gelukte, maar dat zou al heel toevallig zijn.
+Heer Aloud zal wel geen gebrek aan dienaars hebben, en als hij mij afwijst, is alles
+voorbij. Dan zouden zij mij later dadelijk herkennen, als ik mij onder een of ander
+voorwendsel weer aanmeldde. Neen, ik moet iets anders trachten te vinden, en ik geloof,
+dat ik iets beters weet.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb129">[<a href="#pb129">129</a>]</span>„Een beter plan?” vroeg Heer Otto nieuwsgierig. „Ja, Edele Heer, eigenlijk heb ik
+wel twee plannen. Het is nu maar de vraag, welk daarvan de meeste kans van slagen
+aanbiedt.”
+</p>
+<p>„Laat hooren, Fulco. Ik vrees, dat ze beide wel mislukken zullen, maar in elk geval
+kunnen we dan toch het beste uitkiezen.”
+</p>
+<p>„Dat zal de tijd leeren, Heer. Gelooft u, dat het een marskramer onmogelijk zou zijn,
+voor een nacht herberg op Crayenstein te vinden?”
+</p>
+<p>„Dus je zoudt als marskramer naar Dordrecht willen gaan?” riep de Heer van Heukelom
+uit, terwijl hij Fulco met bewondering aanzag.
+</p>
+<p>„Ja, Heer. Een marskramer is altoos op elk kasteel nog welkom geweest, althans als
+zijne mars goed voorzien was. Indien ik mij bij de dienaars van Heer Aloud wat aangenaam
+weet te maken, zullen zij mij, dunkt me, geen nachtverblijf weigeren, en in dien nacht
+zou ik dan mijn slag moeten slaan.”
+</p>
+<p>„’t Is een uitnemend plan, Fulco, maar hoogst gevaarlijk,” riep Heer Otto opgetogen
+uit. „Ik bewonder je scherpzinnigheid. Je hebt gelijk, zóó zou het kunnen gelukken.”
+</p>
+<p>„En het tweede, Fulco?” vroeg de Edelvrouwe bedaard, terwijl ze den jongman met welgevallen
+aanzag.
+</p>
+<p>„Mijn tweede plan is moeilijker, Vrouwe, en vereischt meer voorbereiding. Misschien
+is het u niet onbekend, dat men mij te IJselstein wel eens den Minstreel noemt?”
+</p>
+<p>„Dat weet ik.”
+</p>
+<p>„Welnu, ook als Minstreel zou men mij den toegang tot het kasteel niet weigeren, en
+waarschijnlijk evenmin een nachtverblijf.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb130">[<a href="#pb130">130</a>]</span>„Dat is waar,” hernam de Edelvrouwe, „maar hebt gij het wel ver genoeg in de kunst
+van spelen en zingen gebracht, om als Minstreel te kunnen optreden?”
+</p>
+<p>„Ik zou mij eerst nog eenigen tijd moeten oefenen, voor ik het zou kunnen wagen. Ook
+kan ik dat niet alleen doen. Ik zou eenige muzikanten noodig hebben met veel talent,
+op wie ik tevens geheel vertrouwen kon. Doch die zullen voor veel geld en goede woorden
+wel te vinden zijn, daaraan twijfel ik niet. Wat dunkt u van dit plan?”
+</p>
+<p>„Ik vind het zeer goed,” zeide de edelvrouw peinzend, „hoewel het even gevaarlijk
+is, als het eerste. Ik weet waarlijk niet, welk het beste is.”
+</p>
+<p>„Mij dunkt, het eerste!” riep Heer Otto uit. „Ik ging als marskramer.
+</p>
+<p>„’t Is wel het eenvoudigste,” zeide Fulco.
+</p>
+<p>„En daarom aan te bevelen!” meende de edelman.
+</p>
+<p>„Het zou ook dit voor hebben, dat het spoediger beslist is,” hernam de burchtvrouwe.
+</p>
+<p>„Welnu,” zeide Fulco, „dan zal ik het wagen. Morgen ga ik naar Utrecht, om mij alles
+aan te schaffen, wat ik noodig heb, en eer we eene week verder zijn, is Heer Gijsbrecht
+hier, of .… ”
+</p>
+<p>„Nu, of …?”
+</p>
+<p>„Of ik deel zijne gevangenschap.”
+</p>
+<p>„Laten we hopen, dat het zoover niet komen zal,” sprak de edelvrouw; „o, Fulco, wat
+zou het gelukkig zijn, als gij uw Heer kondt verlossen.”
+</p>
+<p>’s Anderendaags nam Fulco afscheid, en sloeg te paard den weg naar Utrecht in. Hij
+was geheel vervuld van zijn plan, en de brave jongeling dacht meer aan het <span class="pageNum" id="pb131">[<a href="#pb131">131</a>]</span>ongelukkige lot van zijn Heer dan aan het gevaar, waaraan hij zichzelven ging blootstellen.
+Tegen den middag bereikte hij de Bisschopsstad, en, voortvarend en onvermoeid als
+hij was, begon hij dadelijk de noodige inkoopen te doen, om in zijne nieuwe rol te
+kunnen optreden.
+</p>
+<p>Twee dagen later verliet hij Utrecht als marskramer. Niemand zou thans in hem gemakkelijk
+Fulco herkend hebben. Hij had zijne kleederen verwisseld tegen andere, die een eenigszins
+uitheemschen snit hadden. De kap, die anders zijn hoofd bedekte, had hij vervangen
+door eene muts, die zijne lange, zwarte haren vrijheid gaf, hem langs de schouders
+te zwieren, en daar hij zich gedurende de laatste dagen niet geschoren had; begonnen
+baard en knevel zijn gelaat met een zwart dons te bedekken. Hij liep, zeker door de
+zwaarte van zijne mars, sterk voorover, en steunde met de hand op een dikken knuppel,
+waarin een lange, vlijmscherpe dolk verborgen was. Zoo trok hij van stad tot stad
+en van kasteel tot kasteel, en trachtte overal zijne koopwaren aan den man te brengen.
+Dat deed hij met voordacht, omdat hij vreesde, dat anders zijne onervarenheid hem
+op Crayenstein verraden zou. Eerst viel zijne koopmanschap hem ook werkelijk wel wat
+vreemd, maar al spoedig begon hij er den slag van te krijgen, en toen in de verre
+de torens van Dordrecht voor hem oprezen, kon hij zijn woord doen als de beste koopman.
+Toch klopte hem het hart onstuimig in de borst, toen hij de poort doorging, maar het
+was niet van angst, neen, alleen de gedachte, dat hij zich met zijn ongelukkigen Heer
+in dezelfde plaats bevond en de hoop, dat het hem zou mogen gelukken, diens <span class="pageNum" id="pb132">[<a href="#pb132">132</a>]</span>kerker te ontsluiten, joeg hem het bloed onstuimig door de aderen.
+</p>
+<p>’t Was tegen den avond, toen hij voor Crayenstein kwam. De wachter stond aan de poort.
+</p>
+<p>„Goeden avond!” zeide Fulco vriendelijk. „Den kramer wordt zeker geen toegang geweigerd?”
+</p>
+<p>„Je kunt binnengaan,” zei de wachter, „doch als uwe mars niet bijzonder goed voorzien
+is, raad ik je aan, uw geluk liever elders te beproeven.”
+</p>
+<p>„Zoo? Waarom?” vroeg Fulco.
+</p>
+<p>„Omdat Heer Aloud en de edelvrouwe er niet van, houden, dat men hun prullen aanbiedt,”
+hernam de wachter. „Je zoudt de eerste niet zijn, die met stokslagen de poort werd
+uitgejaagd.”
+</p>
+<p>„Ik waag het er bij, wachter,” zeide Fulco. „Mijne mars mag gezien wezen.”
+</p>
+<p>Fulco ging de poort door en kwam op het binnenplein.
+</p>
+<p>Dadelijk werd hij door eenige dienaren omringd, die met nieuwsgierige blikken den
+inhoud van zijne mars opnamen. Sommigen wilden hem zelfs de behulpzame hand bieden,
+om hem van zijne vracht te ontdoen.
+</p>
+<p>„Ho, vrienden, wacht even!” riep hij, toen hij dat bemerkte. „Ieder op zijne beurt,
+hoor! Eerst de Burchtheer en de Burchtvrouwe en dan kom ik bij jelui. Zoekt je geld
+maar vast op, want als ge ziet, wat ik bij mij heb, koop je mijne geheele mars leeg.
+Wie wil mij even aandienen?”
+</p>
+<p>„Dat zal ik wel doen, kramer,” zeide eene schildknaap, die ook was komen toeloopen.
+„Heb je ook mooie dolken bij je?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb133">[<a href="#pb133">133</a>]</span>„Met goud ingelegd, zoowel als met zilver, Jonker,” antwoordde Fulco. „Gij zult ze
+nergens schooner vinden.”
+</p>
+<p>„Mooi! Straks zullen we zien, of je de waarheid spreekt. Volg mij maar, dan zal ik
+je naar de zaal brengen.”
+</p>
+<p>Heer Aloud en diens gemalinne hadden plaats genomen aan eene tafel in den hoek van
+het vertrek.
+</p>
+<p>„Kom nader, marskramer,” sprak Heer Aloud op bevelenden toon. „Laat zien, wat je hebt.
+Is het de moeite waard?”
+</p>
+<p>Met eene diepe buiging voldeed Fulco aan dat bevel. Hij plaatste zijne mars op den
+grond en begon den inhoud zoo verleidelijk mogelijk uit te stallen.
+</p>
+<p>Den edelman legde hij schoone zwaardriemen voor, smaakvol met rood en geel koper versierd;
+blinkende messen en dolken, met ivoren heften en met goud of zilver gemonteerd.
+</p>
+<p>„Alles van het beste soort, Edele Heer, en geen penning duurder dan op de jaarmarkt.
+Fijner leder zal Uwe Edelheid op geene enkele plaats ter wereld vinden!”
+</p>
+<p>„En die dolken, hoe duur zijn die?” vroeg de schildknaap, die ook naderbij gekomen
+was.
+</p>
+<p>„Bepaal eerst uwe keus maar, Jonker. Over den prijs zullen wij het wel eens worden.”
+</p>
+<p>Onderwijl de Edelman en zijn schildknaap de verschillende voorwerpen bezichtigden,
+begon Fulco voor de Burchtvrouwe alles uit te pakken, wat van hare gading kon wezen.
+</p>
+<p>„Fijn lijnwaad, Edele Vrouw?” vroeg hij, terwijl hij een stuk linnen ontrolde, zoo
+helderwit van kleur als versch gevallen sneeuw.
+</p>
+<p>„Of prachtige zijde? Fijner en schooner is er nog niet <span class="pageNum" id="pb134">[<a href="#pb134">134</a>]</span>gezien, dat verzeker ik u. Zie eens welk een heerlijk beeldwerk daar met gouddraad
+op aangebracht is.”
+</p>
+<p>„’t Is waarlijk schoon, kramer,” zeide de edelvrouwe begeerig. „Wat is de prijs van
+dit stuk?”
+</p>
+<p>„En wat kost deze dolk?” vroeg de schildkaap, terwijl hij op het voorwerp zijner keus
+wees.
+</p>
+<p>„Ik zal het u dadelijk zeggen, Jonker. Deze zijde, Edele Vrouwe? ’t Is een duur stuk,
+maar in schoonheid en deugd vind het zijns gelijke niet. Het moet eigenlijk drie pond
+kosten, maar …”
+</p>
+<p>„Drie pond?” riep de edelvrouw uit. „Dat is een hooge prijs, kramer.”
+</p>
+<p>„Ja, Edele Vrouwe, ’t is waar, de prijs is hoog, maar zie ook eens, hoe heerlijk fijn
+het is. Doch ik mag het uiterste ook niet vragen: voor twee pond en tien ons wordt
+het uw eigendom, en dan verzeker ik u, dat er in geheel Holland geen edelvrouw gevonden
+zal worden wier stof deze kan evenaren.”
+</p>
+<p>„En deze zwaardriem?” vroeg Heer Aloud. „Niet overvragen, hoor.”
+</p>
+<p>„Een schoone riem, Heer,” zeide Fulco. „Toch kan ik hem u voor weinig geld geven;
+slechts achttien denariën. Valt u dat niet mede?”
+</p>
+<p>„Dat is niet duur!” riep Aloud vergenoegd uit. „Mijn vorige riem is op verre na zoo
+mooi niet en kost mij de helft meer. De koop is gesloten, hoor.”
+</p>
+<p>„En deze dolk, kramer?” vroeg de schildknaap weer. „’t Is de mooiste uit de geheele
+verzameling, Jonker,” zeide Fulco. „Hij kost zeventien schellingen.”
+</p>
+<p>„Dat is te veel, kramer,” zeide de jonker verdrietig. „Zooveel kan ik niet besteden.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb135">[<a href="#pb135">135</a>]</span>„Deze is goedkooper,” zeide Fulco, terwijl hij er een van de tafel opnam.
+</p>
+<p>„Dat wil ik graag gelooven,” hernam de jonker, „maar hij is ook lang zoo mooi niet.
+Kunt ge hem geven voor twaalf schellingen?”
+</p>
+<p>„Onmogelijk, Jonker. Ik heb er zelf meer voor betaald. Maar ik wil het goed met u
+maken; laten wij het verschil deelen. Een klein winstje, een zoet winstje, zal ik
+dan maar denken.”
+</p>
+<p>„Aangenomen!” riep de jonker, terwijl hij zich verwijderde om het geld te halen.
+</p>
+<p>„Heeft u geene mooie slingers noodig, Edele Heer? Of een prachtigen jachthoren? Zie
+eens hier. Deze is van elpenbeen, en eene geheele jacht is er op gebeeldhouwd. Mooie
+gespen of naalden, om uw mantel vast te steken? Ik heb ze met parelen, zoowel als
+met edelgesteente, te kust en te keur.”
+</p>
+<p>Fulco legde zijne geheele verzameling voor den edelman op de tafel. „Zijn ze niet
+mooi?” vroeg hij, met een trotsch gebaar naar zijne koopwaar wijzende.
+</p>
+<p>„Je hebt een goeden voorraad, kramer, dat moet ik zeggen. Wat kost deze juweelen speld?”
+</p>
+<p>„Een pond, machtige Heer. Geen penning minder.”
+</p>
+<p>„Ik zal dit stuk zijde toch maar van u nemen, koopman,” besloot de edelvrouw na lange
+weifeling, „hoewel ik het zeer duur vind.”
+</p>
+<p>„Ik geef niet meer dan tien ons,” sprak Heer Aloud kortaf.
+</p>
+<p>„Nu, Heer, geluk er mede. Eigenlijk kan het niet, maar het eene moet het andere dan
+maar weer goed maken.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb136">[<a href="#pb136">136</a>]</span>Nog lang bleven de edelman en zijne gemalinne met Fulco bezig, en verscheidene dure
+stukken gingen in hunne handen over. Het was al geheel donker, toen hij zijne mars
+weer op den rug nam en met eene diepe buiging de burchtzaal verliet. Nu begaf hij
+zich naar het vertrek, waar de kooplustige bedienden al met verlangen naar hem uitkeken.
+</p>
+<p>„Kom binnen! Kom binnen!” riep men hem toe, zoodra hij in de deur verscheen.
+</p>
+<p>Met een vriendelijken avondgroet voldeed hij aan die uitnoodiging, en vlug keek hij
+in het rond, om te zien, wie hunner wel de gevangenbewaarder zou zijn. Al spoedig
+viel zijn oog op een dikken man, die met een pijnlijk en knorrig gezicht in den hoek
+van de kamer zat. Blijkbaar had hij hevige kiespijn, want zijn gelaat was onnatuurlijk
+opgezet en hij had een doek om het hoofd gebonden. Met een enkelen oogopslag bemerkte
+Fulco, dat hij aan zijn gordelriem een aantal sleutels had hangen.
+</p>
+<p>„Hem moet ik hebben,” dacht Fulco, terwijl hij de tafel naderde. Hij maakte evenwel
+geen aanstalten om te gaan zitten of zich van zijne mars te ontdoen.
+</p>
+<p>„Het spijt mij wel, goede vrienden,” zeide hij, „maar het is nu waarlijk te laat,
+om mijne mars nog uit te pakken .… ”
+</p>
+<p>„Och, kom!” viel men hem van verschillende kanten in de rede, „’t is nog vroeg genoeg.
+Wij hebben den geheelen avond nog vóór ons.”
+</p>
+<p>„Gijlieden wel,” hernam Fulco, „maar ik niet. Ik ben vreemd hier in de stad, weet-je,
+en ik moet nog een onderkomen zien te vinden. Het spijt me werkelijk, want <span class="pageNum" id="pb137">[<a href="#pb137">137</a>]</span>ik heb veel moois bij me en ik wil graag wat verdienen, maar het kan waarlijk niet.
+Of kan ik hier overnachten? Dan ben ik gaarne tot je dienst.”
+</p>
+<p>„Mag dat, Coenraad?” vroegen verscheidene stemmen aan den dikken cipier.
+</p>
+<p>„Neen, zeker niet,” bromde deze terug, terwijl hij zijne beide handen tegen zijne
+wangen drukte, daar hij juist weer een hevigen aanval van kiespijn kreeg. „’t Is hier
+geen herberg.”
+</p>
+<p>„Nu, vrienden!” riep Fulco, terwijl hij opstond, „je hoort het; ik kan hier den nacht
+niet doorbrengen, dus is het voor mij hoog tijd, om te vertrekken. Heb je zulk eene
+hevige kiespijn?” vroeg hij op meewarigen toon aan den cipier.
+</p>
+<p>„Verschrikkelijk!” kreunde de dikke sleutelbewaarder.
+</p>
+<p>„Je zoudt eigenlijk van mijn onfeilbaar middel gebruik moeten maken, goede vriend,”
+zeide hij. „Probatum est!”
+</p>
+<p>„Heb-je dan een goed middel tegen kiespijn?” vroeg de cipier verheugd.
+</p>
+<p>„Een goed middel?” vroeg Fulco. „Neen, man, een best, onfeilbaar middel. In een halven
+dag is de pijn over en wat nog het mooist is, zij komt nooit weerom. Jammer, dat het
+heel onder in mijne mars ligt. Ik kan er moeilijk bij komen. Nu, goeden avond, vrienden.
+Tot weerziens!”
+</p>
+<p>Fulco begaf zich langzaam naar de deur. Doch hij had nog geen drie schreden gedaan,
+of de cipier riep:
+</p>
+<p>„Het, kramer, ho, wacht even! Hoe duur is dat middel?”
+</p>
+<p>„Twee denariën!” riep Fulco.
+</p>
+<p>„Wat? Twee denariën?” vroeg de cipier.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb138">[<a href="#pb138">138</a>]</span>„Twee denariën,” herhaalde Fulco, „en geen penning minder. Maar ik wil je een voorstel
+doen. Geef mij verlof, om den nacht hier door te brengen. Misschien verdien ik dezen
+avond dan nog genoeg, om u dat heerlijke middel, waardoor al honderden lijders voorgoed
+hersteld zijn, ten geschenke te geven. Mooier voorstel kan ik toch niet doen. Zoo
+helpen wij elkander.”
+</p>
+<p>„Aangenomen!” riep de cipier. „Zoek het maar gauw op, want ik verga van de pijn.”
+</p>
+<p>„Bravo!” riepen de anderen. „Ga zitten koopman, en laat zien, wat je hebt.”
+</p>
+<p>„Veel meer dan je koopen zult!” riep Fulco. „Maar kijken kost geen geld, niet waar?
+Doch laat ik eerst den armen zieke helpen. Ziedaar, hier is het. ’t Is het heerlijke
+middel van Hippocrates, een beroemd kruidkundige uit de oudheid. Wrijf er de zieke
+plaats aan alle zijden mede in en binnen korten tijd is de pijn geheel verdwenen.
+Als het noodig is, moet de inwrijving een- of tweemaal herhaald worden.”
+</p>
+<p>Coenraad volgde het voorschrift getrouw op, en nu begon Fulco zijne koopwaren op de
+groote tafel uit te stallen.
+</p>
+<p>„Waar is de kok?” riep hij. „Hier heb ik peper, gember, kruidnagelen, komijn en muskaatnoten.
+Niet noodig? En hier heb ik hozen van de fijnste soort in allerlei kleur. Je kunt
+maar kiezen, alles gaat van avond voor een koopje, want ik heb een goeden dag gehad.
+En ziet eens hier: fijne, sterke haarbanden, gespen, naalden, messen, alles sterk
+en goedkoop. Linnen en fluweel, dolken van tien penningen en dolken van een pond.
+Is het geen pracht om te zien?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb139">[<a href="#pb139">139</a>]</span>Fulco pakte zijne geheele mars uit en liet alles van hand tot hand gaan, zoodat bijna
+de geheele avond besteed werd aan het uit- en inpakken en bezichtigen van de schoone
+koopwaren. Het was al laat, eer alle handel afgeloopen en de mars in een hoek van
+de kamer geplaatst was.
+</p>
+<p>„En hoe gaat het nu met de kiespijn, Coenraad?” vroeg Fulco.
+</p>
+<p>„’t Is niet erger, kramer; ik zou haast zeggen, dat het iets beter is.”
+</p>
+<p>„Vóór je naar bed gaat, zullen we de kies nog eens goed inwrijven,” zeide Fulco vriendelijk.
+„En dan moet je mijne spoeling van kruipenden ganzerik eens probeeren. Die helpt ook
+uitstekend.”
+</p>
+<p>„Hoeveel kost die?” vroeg Coenraad. Fulco maakte eene afwerende beweging met de hand
+en zeide:
+</p>
+<p>„De ééne dienst is den anderen waard, goede vriend. Laten we daarover niet meer spreken.”
+</p>
+<p>En zich tot den cipier overbuigende, fluisterde hij hem in het oor:
+</p>
+<p>„Ik slaap hier niet voor niets. In eene herberg zou ik ook moeten betalen, niet waar?
+Straks, als we alleen zijn, heb ik nog een mooien gordelriem voor je. Ik heb graag
+overal, waar ik kom, goede vrienden. Doch laat er niets van merken, voor ik vertrokken
+ben.”
+</p>
+<p>Coenraad knikte. De marskramer beviel hem wel, en al spoedig daarna stond hij op,
+om zich ter ruste te begeven.
+</p>
+<p>„Indien gij wilt, kunt ge wel op mijne kamer slapen,” zeide hij tegen Fulco.
+</p>
+<p>„Als ik u daar niet tot overlast ben, heel gaarne,” antwoordde Fulco opstaande.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb140">[<a href="#pb140">140</a>]</span>Hij nam zijne mars op den rug, en na allen een goeden nacht toegewenscht te hebben,
+volgde hij den dikken cipier naar diens vertrek. Hier haalde Fulco een gordelriem
+uit zijne mars en gaf hem dien.
+</p>
+<p>„Hartelijk dank, kramer!” riep Coenraad verheugd. „Wees er verzekerd van, dat ge voortaan
+een vriend in mij zult vinden, en als ge weer te Dordrecht komt, kunt ge hier overnachten,
+hoor.”
+</p>
+<p>„Dat neem ik gaarne aan,” zeide Fulco. „Hoe is het nu met de kiespijn?”
+</p>
+<p>„’t Wordt al veel beter, maar toch moesten we nog maar eens insmeren.”
+</p>
+<p>„Heb ik het niet gezegd? Geen beter middel dan dat van den beroemden Hippocrates.
+Gebruik nu deze spoeling van ganzerik nog en je zult slapen als een roos, dat verzeker
+ik u.”
+</p>
+<p>Een half uur later lagen Coenraad en Fulco ieder op een rustbed, doch geen van beiden
+sliep. Coenraad kon niet in slaap komen, omdat de pijn weer heviger geworden was,
+zoodra hij in het warme bed kwam, en Fulco was wakker, omdat hij niet slapen wilde.
+Onafgebroken luisterde hij naar de ademhaling van Coenraad, met het vaste plan, om
+zich, zoodra deze sliep, van de sleutels meester te maken en zich naar de onderaardsche
+holen te spoeden, in één waarvan Heer Gijsbrecht zijn ongelukkig lot voortsleepte.
+</p>
+<p>Doch zijn geduld werd op eene zware proef gesteld, want het eene uur na het andere
+ging voorbij, en nog altoos sliep Coenraad niet. Onophoudelijk hoorde Fulco hem kreunen
+van de pijn. Maar hij verloor zijn geduld niet. Roerloos lag hij op zijne legerstede
+en door eene <span class="pageNum" id="pb141">[<a href="#pb141">141</a>]</span>rustige en diepe ademhaling trachtte hij Coenraad in den waan te brengen, dat hij
+sliep.
+</p>
+<p>Eindelijk werd zijn kamergenoot rustiger en korten tijd daarna scheen het Fulco toe,
+dat hij sliep. Ja, zijne ademhaling werd meer en meer hoorbaar en ging eindelijk over
+in een luid gesnork.
+</p>
+<p>Fulco wachtte nog wel een half uur, en bemerkte tot zijne groote vreugde, dat Coenraad
+rustig bleef doorslapen.
+</p>
+<p>„Nu of nooit!” mompelde hij zacht. „De sleutels heeft hij bij zich op bed genomen,
+als ik goed gezien heb. Het zal niet gemakkelijk gaan, om ze in handen te krijgen,
+doch die niet waagt, wint ook niet.”
+</p>
+<p>Voorzichtig richtte hij zich op. Gelukkig, het ledekant kraakte niet. Nu wachtte hij
+weer eenigen tijd en hield zijne oogen onafgebroken op de plaats gericht, waar Coenraad
+lag. Het was donker in het vertrek, zoodat hij hem niet zien kon. Doch aan zijne rustige
+ademhaling bemerkte hij, dat hij sliep. Zoo langzaam mogelijk liet Fulco zich nu van
+het bed afglijden, dat hem gelukte zonder eenig gedruisch gemaakt te hebben. Weer
+hield hij zich een oogenblik stil om te luisteren. Coenraad sliep rustig door. Hij
+begon zelfs hardop te droomen, waarvan Fulco niet weinig schrikte.
+</p>
+<p>Onhoorbaar plaatste hij nu zijn ééne been vooruit .… Coenraad snorkte door.., nu zijn
+andere … „krits!” … daar stootte hij zacht tegen de mars aan, die hij tegen de tafel
+geplaatst had. Veel gedruisch maakte het niet, maar toch genoeg om onmiddellijk aan
+het luide gesnork van Coenraad een einde te maken. Fulco voelde, dat hij doodsbleek
+werd.
+</p>
+<p>„O God, zou het mislukken?” mompelde hij onhoorbaar. <span class="pageNum" id="pb142">[<a href="#pb142">142</a>]</span>Doodstil bleef hij staan. Zou Coenraad wakker zijn? Hij luisterde. Neen, het scheen,
+dat hij sliep, althans zijne ademhaling was diep en zwaar. Maar snorken en droomen
+deed hij niet meer.
+</p>
+<p>Fulco wachtte wel een kwartier lang. Toen ging hij zacht met één been weer eene schrede
+verder. Even later verplaatste hij zijn andere been. Toen bleef hij weer eenige minuten
+staan. Alles bleef stil. Hij hoorde niets dan de ademhaling van Coenraad. Zacht strekte
+hij zijn arm uit om te onderzoeken, of hij diens bed al genaderd was. Ja, nog ééne
+schrede, en hij had zijn doel bereikt. Voorzichtig sloop hij verder. Hij boog zich
+een weinig voorover, zoodat hij Coenraads adem in zijn gelaat voelde. Waar zouden
+de sleutels zijn? Onder zijn hoofdkussen? Waarschijnlijk wel. Hij strekte zonder het
+minste geruisch opnieuw zijn arm uit. Zijn hart klopte hem onstuimig in de borst.
+Zou het gelukken?
+</p>
+<p>Hij voelde de sleutels niet. Ja toch, daar lag iets kouds. Dat moesten ze zijn. Ha,
+daar …
+</p>
+<p>Doch plotseling slaakte hij een kreet van schrik, want onverwachts richtte Coenraad
+zich op en greep hem met beide handen om zijn hals.
+</p>
+<p>„Ha, mannetje, dat dacht je niet, hè?” riep hij uit, terwijl hij zich van zijn bed
+liet glijden.
+</p>
+<p>Met kracht rukte Fulco zich los. Hij had zich geheel van den schrik hersteld en begreep,
+dat kalmte alleen hem nog kon redden.
+</p>
+<p>„Kerel, ben je razend geworden?” riep hij uit, terwijl hij zich Coenraad van het lijf
+hield. „Wat scheelt je toch, om een goed vriend zoo onzacht om zijn hals te pakken?
+Wat denk-je wel van me?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb143">[<a href="#pb143">143</a>]</span>„Niet veel goeds, vriendje!” lachte Coenraad. „Ha, ha, dacht je nu waarlijk, dat je
+Coenraad te slim waart?”
+</p>
+<p>„Maar, beste man,” riep Fulco, die zich nog altoos dom hield, „wat denk je dan toch
+van me? Geloof je soms, dat ik een dief ben?”
+</p>
+<p>„Dat weet ik niet,” zeide Coenraad sarrend, „maar veel goeds had-je niet in den zin!
+Wat moest je anders aan mijn bed doen?”
+</p>
+<p>„Wel, nu nog mooier!” riep Fulco lachend. „Begrijp je dat dan niet? O, Coenraad, Coenraad!
+Nu dacht ik toch, dat je verstandiger waart.”
+</p>
+<p>„Hoe bedoel je dat?” vroeg Coenraad, die inderdaad begon te gelooven, dat hij zich
+vergist had.
+</p>
+<p>„Zulk eene behandeling heb ik niet aan je verdiend, Coenraad!” hernam Fulco op verwijtenden
+toon. „Het was niets dan belangstelling van me, dat ik naar je bed ging. Ik wilde
+alleen even luisteren, of je pijn over was of niet, met het plan, om je kies, zoo
+dat noodig was, nog eens goed in te wrijven. Ik meende, dat ik je hoorde kreunen.”
+</p>
+<p>„Zoo?” zeide Coenraad wantrouwend. „Maar wat moest je dan met je hand aan mijn hoofdkussen
+doen?”
+</p>
+<p>„Dat is mijn geheim, Coenraad,” zeide Fulco op eenigszins geheimzinnigen toon. „Alleen
+wil ik je zeggen, dat ik je de kiespijn afnam, maar hoe ik dat deed, heen, dat zeg
+ik niet; dat mag ik ook niet zeggen. Geloof je me nu?”
+</p>
+<p>„’t Is mogelijk,” zeide Coenraad schouderophalend.
+</p>
+<p>Blijkbaar was zijn wantrouwen nog niet geheel geweken. „Weet-je wat we doen moesten?”
+vroeg Fulco lachend. „Nu, wat dan?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb144">[<a href="#pb144">144</a>]</span>„Wel, we moesten gaan slapen. Weet-je wel, dat je me geducht aan het schrikken gemaakt
+hebt?”
+</p>
+<p>„Jij mij zeker niet!” bromde Coenraad. „Nu, ga dan maar weer in bed, doch nu haal
+je niet weer zulke kunsten uit, versta je!”
+</p>
+<p>„Dat is afgesproken,” zeide Fulco.
+</p>
+<p>De beide mannen stapten weer in bed.
+</p>
+<p>„Misschien gaat hij weer slapen,” dacht Fulco, bedroefd over het mislukken van zijne
+poging.
+</p>
+<p>Doch dien nacht viel Coenraad niet weer in slaap. Hoewel de woorden van Fulco hem
+eenigszins hadden gerustgesteld, vertrouwde hij zijn kamergenoot toch niet weer geheel.
+Slapen althans durfde hij niet, en onophoudelijk luisterde hij, of hij beweging in
+het andere bed hoorde. Zoo ging de nacht langzaam voorbij.
+</p>
+<p>Coenraad begroette den dag met vreugde. Fulco daarentegen zag de eerste zonnestraal
+met een bezwaard hart. Bedroefd en terneergeslagen verliet hij, met zijne mars op
+den rug, den burcht, en moedeloos kwam hij een dag later op Heukelom aan.
+</p>
+<p>„Heb ik het niet gezegd?” riep Heer Otto uit, toen Fulco hem zijn wedervaren vertelde.
+„’t Is een onbegonnen werk en ik zou verder de moeite maar sparen. Je moogt van geluk
+spreken, dat je er zoo afgekomen bent.”
+</p>
+<p>„Toch geef ik den moed nog niet verloren, Heer!” zeide Fulco. „Wel is mijn eerste
+plan mislukt, maar misschien ben ik met het tweede gelukkiger.”
+</p>
+<p>Den volgenden dag begaf Fulco zich weer op weg, nu echter zonder mars. Hij ging naar
+Vlaanderen.
+</p>
+<p>Daar oefende hij zich ijverig in de muziek en verbond zich met eenige jongelieden,
+die bereid waren hem op <span class="pageNum" id="pb145">[<a href="#pb145">145</a>]</span>zijne rondreis als minstreel te vergezellen. Het waren talentvolle jongelieden, die
+met elkander een voor dien tijd volledig orkest vormden. Fulco zelf bespeelde de viool;
+zijne metgezellen ieder een ander instrument, namelijk de lier, een instrument met
+twaalf snaren, dat bespeeld werd met de vingers, een monocordion, een strijkinstrument
+met één snaar, een chorus, een blaasinstrument, een psalterium en een cyther.
+</p>
+<p>Met dat gezelschap begaf Fulco zich op weg naar Dordrecht, om eene laatste poging
+tot redding van Heer Gijsbrecht te doen.
+</p>
+<p>Hoe hoopte de brave jongen, dat het hem nu zou mogen gelukken!
+<span class="pageNum" id="pb146">[<a href="#pb146">146</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch8" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch8.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">De grijze minstreel</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">’t Was feest op Crayenstein, het machtige slot van den gevreesden Aloud, ’s Graven
+Baljuw. De burchtzaal was door een tal van lampen en fakkels verlicht, die hun schijnsel
+door de ramen naar buiten wierpen, en vroolijk klonk het rinkelen der bekers en het
+gejuich der gasten zelfs tot buiten de muren.
+</p>
+<p>Wist dan de machtige Aloud niet, hoe het kookte en bruiste in de harten en hoofden
+der Dordtenaars, die het gejuich van uit de verte konden hooren? Wist hij het niet,
+hoe gekrenkt die vrije poorters waren door zijne trotschheid en heerschzucht, en hoe
+zij zich in hunne rechten aangetast achtten door zijn eigenmachtig bestuur? Zag hij
+niet de dreigende blikken der voorbijgangers, die vol ergernis en toorn de vuist tegen
+het machtige slot ophieven? Hoorde hij niet, hoe hunne zwaarden kletterden in hunne
+handen, als zij voorbijgaande het gerest met eene vreeselijke verwensching op de lippen
+aangrepen? Begreep hij niet, de trotsche Aloud, die van de hoogte zijner adellijke
+geboorte met minachting neerzag op de vrije poorters, dat hij als op een vulkaan <span class="pageNum" id="pb147">[<a href="#pb147">147</a>]</span>zat, die inwendig beefde van een gloeiend vuur, dat weldra zou uitbarsten en hem vernietigen?
+Neen, wel wist hij, dat de burgerij hem haatte, maar — wat zou dat? Hij was immers
+nog meer gevreesd? Wie zou het durven wagen de hand op te heffen tegen den gunsteling
+van den machtigen Van Borselen, die in’s Graven naam het bewind voerde en die zijne
+handlangers steeds aanmoedigde, den adel te verheffen ten koste van de burgerij? Wie
+zou het zwaard durven trekken om hem te treffen?
+</p>
+<p>Neen, Aloud zat gerust op zijn kasteel Crayenstein, en hij vierde feest met zijne
+vrienden. Had hij dan geen reden om te juichen? Had hij den poorters van Dordrecht
+hunne grootste rechten niet ontnomen en hunne wettige privilegiën geschonden, zonder
+dat zij zich, een paar woestelingen uitgezonderd, hadden durven verzetten? En die
+woestelingen, waren zij niet voorbeeldig gestraft ten aanschouwe van de geheele stad,
+die sidderend van angst het schouwspel had aangezien, zonder het te durven wagen een
+enkelen kreet van verzet te slaken? En had hij heden de stad niet in het hart aangegrepen,
+door de Merwede met palen af te zetten, om den handel geheel in zijne macht te hebben?
+En toch — toch had niemand zijne stem durven laten hooren, om zich tegen zooveel willekeur
+te verzetten. Neen, hij zat rustig op zijn kasteel Crayenstein, en hij vierde vroolijk
+feest, want de fiere poorters hadden deemoedig het hoofd gebogen voor den machtigen
+dwingeland. Hij had het bevel zijns meesters ten uitvoer gebracht. Laat het onder
+hen gisten en bruisen, laten zij de vuisten dreigend opheffen, als zij zijn kasteel
+voorbijgaan, of het zwaard met trillende hand bij het gevest grijpen, hij vreest hen
+niet. Zij zullen <span class="pageNum" id="pb148">[<a href="#pb148">148</a>]</span>het niet wagen, zich tegen hem te verzetten. Zij vreezen zijne wraak.
+</p>
+<p>Vroolijk rammelen de bekers, lustig klinkt het gejuich der gasten en tergend schatert
+hun lachen ten koste van de vernederde poorters. De wijn vloeit bij stroomen en maakt
+de hoofden warm; men drinkt ter eere van den Graaf en diens machtigen beheerscher,
+men zweert den ondergang der steden.
+</p>
+<p>„Leve Heer Wolfert van Borselen, die den adel zijne vroegere macht hergeeft! Den dood
+aan zijne vijanden!”
+</p>
+<p>„Den dood aan IJselstein, die zich durfde verzetten tegen’s Graven wil! Op den ondergang
+van zijn machtig kasteel!”
+</p>
+<p>„Leve Heer Aloud, die de poorters terugbrengt tot wat zij moeten zijn: dienaars van
+ons, Edelen en Ridders! Leve Heer Aloud, die hun de zweep doet gevoelen!”
+</p>
+<p>Woest worden bij die woorden de bekers tegen elkander gestooten. De wijn druipt den
+ridders langs handen en kleederen.
+</p>
+<p>„Leven Van Borselen en zijn trouwe Aloud! Op den ondergang der steden!”
+</p>
+<p>Daar nadert een schildknaap Heer Aloud, en meldt hem, dat een minstreel met zijne
+genooten toegang vraagt.
+</p>
+<p>„Een minstreel? Een minstreel?” klinkt het van alle zijden. „Dat hij binnenkome! Laat
+hij spelen en zingen! Zang hoort bij wijn en wijn hoort bij zang. Leve de muziek!”
+</p>
+<p>Doch de schildknaap stoort zich niet aan het geroep <span class="pageNum" id="pb149">[<a href="#pb149">149</a>]</span>der gasten. Hij wacht het antwoord van Heer Aloud af. „Hij kome binnen!” zegt deze.
+</p>
+<p>Weldra wordt het tapijt opnieuw terzijde geschoven, en onder het gejuich der gasten
+treedt de minstreel, door zijne dienaren, vijf in getal, vergezeld, de zaal binnen.
+Ieder heeft zijn instrument onder den arm, Het moet stellig een minstreel zijn van
+den eersten rang, want hij, zoowel als zijne genooten, zijn in prachtige, zelfs kostbare
+lijfrokken gehuld, en hunne gordelriemen zijn met edelsteenen versierd. Zij zijn bijna
+allen nog jong en hunne oogen schitteren van levenslust. Uit de vrijmoedige blikken,
+die zij op de edellieden werpen, spreekt zelfvertrouwen. Zij schijnen er van overtuigd
+te zijn, dat zij weldra toegejuicht zullen worden.
+</p>
+<p>Alleen de minstreel zelf is een grijsaard. Zijn uiterlijk teekent hem als een man,
+die de zestig reeds lang achter zich moet hebben. Hij heeft een eerwaardig voorkomen.
+Zijne zilverwitte haren hangen hem in golvende lokken over de schouders, zijn lange
+baard reikt hem tot op de borst. Diepe rimpels bedekken zijn gelaat, en zijne handen
+trillen eenigszins van ouderdom. Hij heeft een voorkomen, dat onwillekeurig eerbied
+afdwingt. Zijn lange mantel, die hem tot bijna op de hielen neerhangt, is van een
+vreemden snit en doet vermoeden, dat de grijsaard uit vreemde landen afkomstig is,
+of althans dat hij die bereisd heeft. De last der jaren heeft zijn rug gebogen.
+</p>
+<p>De gasten worden nieuwsgierig.
+</p>
+<p>Langzaam treedt de grijsaard nader, tot hij midden voor de gasten staat. Dan maakt
+hij eene eerbiedige buiging en zegt met zachte stem:
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb150">[<a href="#pb150">150</a>]</span>„Hebt mijn groet, edele en machtige Heeren. Ontvangt de hulde van uw nederigen dienaar!”
+</p>
+<p>„Van waar komt ge, zanger?” vraagt Aloud, die, evenals zijne gasten, nieuwsgierig
+is, iets naders van den vreemden grijsaard te hooren.
+</p>
+<p>„Vanwaar ik kom, Edele Heer?” herhaalt de grijsaard zacht, terwijl een fijn lachje
+zijne lippen plooit, „ik kom van overal. Gansch Europa heb ik doorreisd, en mijne
+kunst heeft mij toegang verschaft tot alle hoven, zelfs tot die van de machtigste
+vorsten der aarde. Het laatst; echter kom ik van het hof des Graven; Heer Wolfert
+van Borselen heeft mij de groeten medegegeven voor zijn trouwen vriend Heer Aloud,
+’s Graven Baljuw.”
+</p>
+<p>En langzaam laat hij zijne oogen onder de menigte ronddwalen, als om den eigenaar
+van dien naam te zoeken.
+</p>
+<p>„Van den Heer van Borselen?” roept Aloud verrast en verheugd uit. „En droeg hij u
+op, mij zijne groeten over te brengen?”
+</p>
+<p>„Ik heb het gezegd, Edele Heer!” hernam de grijsaard met waardigheid, als was hij
+beleedigd door die vraag.
+</p>
+<p>„En ik wil uwe woorden geenszins in twijfel trekken, oude,” hernam Heer Aloud, die
+zich in de hoogste mate gestreeld voelde door de vereerende boodschap, welke de grijsaard
+hem overbracht. „Integendeel, heb dank voor uwe tijding. Gij zult over uw bodeloon
+tevreden zijn.”
+</p>
+<p>Maar plotseling heft de grijsaard zich op uit zijne gebogen houding. Zijne donkere
+oogen fonkelen van toorn.
+</p>
+<p>„Dat bodeloon kunt gij uw dienaren geven, Heer,” <span class="pageNum" id="pb151">[<a href="#pb151">151</a>]</span>zegt hij trotsch, „of het den armen schenken. Mij wordt alleen mijne kunst betaald.”
+</p>
+<p>Met eene fiere houding trad hij achteruit en greep zijn speeltuig, waarvan hij de
+snaren spande. Ook zijne dienaren maakten zich gereed. Daar geeft hij het teeken,
+en zacht en lieflijk klinken de tonen door de zaal. Aangenaam worden de edelen getroffen
+door de heerlijke muziek, die, hoe het komt, weten zij niet, zonderling hunne harten
+beroert. Neen, dat was niet de muziek van de gewone minstreels, die langs ’s Heeren
+straten zwierven en aan de huizen of taveeren hun karig loon ophaalden. Het was er
+zelfs niet mede te vergelijken. Op onverklaarbare wijze werden zij door de zachte
+melodieuze tonen aangegrepen en er door medegesleept. Zij gevoelden het, het was kunst.
+Hoor! Daar begon eene andere snaar te trillen, de muziek werd sterker, wilder, hartstochtelijker.
+De edelen voelden zich het bloed onstuimig door de aderen bruisen. Hunne harten begonnen
+sneller te kloppen, hunne oogen tintelden van vuur. Al sneller en sneller volgden
+de tonen elkander op, al vuriger bruisten de klanken door de zaal — tot eindelijk
+een krachtig slotaccoord het einde aankondigde.
+</p>
+<p>Een daverend gejuich ging onder de gasten op en luide werd hunne kunst geprezen.
+</p>
+<p>Doch de grijsaard scheen geen ooren te hebben voor die loftuitingen. Peinzend staarde
+hij, met zijn speeltuig in de hand, op den grond. Maar de toorn was bij hem geweken,
+en zijne vochtige oogen verrieden zijne aandoening. Was ook hij zelf getroffen?
+</p>
+<p>„Brengt wijn voor de minstreels!” riep Heer Aloud. „Zij hebben een beker verdiend.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb152">[<a href="#pb152">152</a>]</span>Aan dat bevel werd met spoed voldaan, en de jonge speelnooten lieten zich het parelende
+druivensap goed smaken. Doch de grijsaard roerde zijn beker niet aan. Peinzend bleef
+hij voor zich uitstaren, alsof hij niets hoorde van hetgeen er om hem voorviel.
+</p>
+<p>Eindelijk richtte hij zich op uit zijne gebogen houding en gaf zijn dienaars een wenk.
+</p>
+<p>Weer klonk de muziek, doch nu niet wild en bruisend, maar zacht en droevig. Eene weemoedige
+stemming maakte zich van de aan wezigen meester. Daar opende de grijsaard den mond,
+en met eene heldere, schoone stem, die iedereen verrukte en die bij zulk een ouden
+man door niemand verwacht werd, zong hij het roerende lied van de Jonkvrouw, die in
+den vroegen morgenstond haar ridder vermoord in het veld vond liggen.
+</p>
+<p>„Ach,” klinkt dan hare jammerklacht:
+</p>
+<div class="lgouter">
+<div class="lg">
+<p class="line">„Ach, ligt gij daar verslagen,
+</p>
+<p class="line">Versmoord in al uw bloed?
+</p>
+<p class="line">Dat heeft gedaan uw roemen
+</p>
+<p class="line">En uw vermeetle moed.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Ach! ligt gij daar verslagen
+</p>
+<p class="line">Die mij te troosten placht?
+</p>
+<p class="line">Hoe zal ik u beweenen,
+</p>
+<p class="line">Beweenen dag en nacht!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De Schoone drukt den drempel
+</p>
+<p class="line">Van ’t hooge burchtportaal,
+</p>
+<p class="line">En weeklaagt om haar minnaar
+</p>
+<p class="line">En stort zich in de zaal.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">„Ach is hier niemand, niemand,
+</p>
+<p class="line">Noch Heer, noch Edelman,
+</p>
+<p class="line">Die mij nu dezen doode
+</p>
+<p class="line">Ter aarde helpen kan?”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p><span class="pageNum" id="pb153">[<a href="#pb153">153</a>]</span></p>
+<p class="line">Maar al de Ridders zwegen,
+</p>
+<p class="line">Gevoelloos voor haar lot;
+</p>
+<p class="line">En schreiend keert zij weder
+</p>
+<p class="line">Van ’t Vaderlijke Slot.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Zij reinigt hem de leden
+</p>
+<p class="line">Met lokken lang en blond:
+</p>
+<p class="line">Met lelieblanke handen
+</p>
+<p class="line">Verbindt zij wond bij wond.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Zij graaft den Held een rustplaats;
+</p>
+<p class="line">Met eigen blinkend zwaard;
+</p>
+<p class="line">En met haar sneeuwwitte armen
+</p>
+<p class="line">Legt zij hem neêr in de aard.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Zij zelve luidt de doodklok
+</p>
+<p class="line">Met handen teer en schoon;
+</p>
+<p class="line">Zij zelve zingt de lijkmis
+</p>
+<p class="line">Op zilverklaren toon.</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">„Nu wil ik, booze wereld,
+</p>
+<p class="line">Uw snood gewoel ontgaan;
+</p>
+<p class="line">Ter eere van mijn liefste
+</p>
+<p class="line">Neem ik den sluier aan.”</p>
+</div>
+</div>
+<p class="first">Bij het einde van het lied zwegen de ridders, niettegenstaande zij sterk onder den
+invloed van den vurigen wijn verkeerden. De weemoedige inhoud van het lied zoowel
+als de schoone voordracht van den grijzen minstreel had hen getroffen.
+</p>
+<p>Na eene korte pauze deed de zanger opnieuw de snaren trillen, doch nu met krachtige
+hand. Forsch en gespierd klonken de tonen door de holle zaal. De gestalte van den
+grijsaard verhief zich en zijne oogen fonkelden van vuur. Met gloed en warmte zong
+hij het lied:
+<span class="pageNum" id="pb154">[<a href="#pb154">154</a>]</span></p>
+<div class="lgouter">
+<h4>De Kruisprediker.</h4>
+<div class="lg">
+<p class="line">„Op, Christ’nen op! Ontwaakt, te wapen!
+</p>
+<p class="line">De Muzelman trekt in het veld,
+</p>
+<p class="line">Hij dreigt het Kruis met zijn geweld
+</p>
+<p class="line">En zoudt gij, Christ’nen, rustig slapen?
+</p>
+<p class="line">De Turk maakt Jezus’ naam te schand,
+</p>
+<p class="line">Trekt op en redt het heil’ge land!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Daar is uw Heer aan ’t kruis gestorven
+</p>
+<p class="line">Om uwe zonden te voldoen,
+</p>
+<p class="line">Uw boozen lust, uw schuld ten zoen,
+</p>
+<p class="line">En heeft uw zaligheid verworven.
+</p>
+<p class="line">Thans geldt het Jezus’ naam en eer!
+</p>
+<p class="line">Trekt op! ten strijde voor uw Heer!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De Stedehouder Gods op aarde
+</p>
+<p class="line">Scheldt hem de zwaarste zonden kwijt,
+</p>
+<p class="line">Die optrekt in den heil’gen strijd,
+</p>
+<p class="line">Geen aardsche schat heeft hooger waarde.
+</p>
+<p class="line">Op dan, ten strijd naar ’t Oosten heen!
+</p>
+<p class="line">Den dood aan Turk en Saraceen!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Wie hier in dienstbaarheid moet sterven
+</p>
+<p class="line">En optrekt naar het Heil’ge land,
+</p>
+<p class="line">Wordt losgemaakt van elken band,
+</p>
+<p class="line">Kan buit en vrijheid zich verwerven.
+</p>
+<p class="line">Lijfeig’nen, knechten, dienstb’ren hoort!
+</p>
+<p class="line">De Paus verpandt zijn heilig woord!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">Laat vrouw noch kind U zorgen baren,
+</p>
+<p class="line">De kerk is weêuw en wees tot troost,
+</p>
+<p class="line">Zij zorgt voor echtgenoot en kroost
+</p>
+<p class="line">En zal uw goedren trouw bewaren.
+</p>
+<p class="line">Op, naar het Oosten! Ziet niet om!
+</p>
+<p class="line">Ten <span class="sic">heilgen</span> strijd voor ’t Christendom!</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p><span class="pageNum" id="pb155">[<a href="#pb155">155</a>]</span></p>
+<p class="line">Gij Ridders, dienstb’ren, edelknapen,
+</p>
+<p class="line">Trekt op met moed, aanvaardt het Kruis!
+</p>
+<p class="line">Verwerft het hemelsch Vaderhuis,
+</p>
+<p class="line">God wil den strijd, op dan, te wapen!
+</p>
+<p class="line">God gaat U voor op d’ eerebaan:
+</p>
+<p class="line">Het Kruis verwint de Halve Maan!”</p>
+</div>
+<div class="lg">
+<p class="line">De monnik zwijgt! Een heilig beven
+</p>
+<p class="line">Doorstroomt de borst van jong en oud,
+</p>
+<p class="line">En plots’ling galmt het langs het woud:
+</p>
+<p class="line">„God wil den strijd! Wie zal weerstreven?”
+</p>
+<p class="line">En wie er keert naar burcht of kluis
+</p>
+<p class="line">Hecht op den schouder ’t heilig kruis!</p>
+</div>
+</div>
+<p class="first">Onbeschrijflijk was de geestdrift, die de grijze zanger met dit lied op de woeste
+edelen teweegbracht. Met ingehouden adem en fonkelende oogen hadden zij naar hem geluisterd,
+en onwillekeurig had menigeen de hand aan het zwaard geslagen.
+</p>
+<p>Een uitbundig gejuich was zijn loon. Gouden sieraden en juweelen ringen werden hem
+voor de voeten geworpen, het regende als het ware goudstukken om hem heen.
+</p>
+<p>Doch de grijsaard verwaardigde zich niet, die schatten van den grond op te rapen.
+Hij liet het verzamelen van de rijke geschenken aan zijne dienaars over.
+</p>
+<p>Toen het gejuich wat bedaard was, trad hij weder een weinig naar voren, en zeide op
+zachten toon:
+</p>
+<p>„Hebt dank, Edele Heeren, voor den lof ons bewezen, en voor de rijke belooning, ons
+geschonken. Nog één verzoek zou ik evenwel willen doen, indien mij daartoe oorlof
+werd gegeven.”
+</p>
+<p>„Spreek zanger,” riep Heer Aloud uit, „spreek, en wat gij wenscht, is u vooruit toegestaan.”
+</p>
+<p>„Dank, machtige Heer,” zeide de grijsaard met eene <span class="pageNum" id="pb156">[<a href="#pb156">156</a>]</span>buiging. „We zijn hier vreemd in deze stad en niemand kent ons. Daarom verzoeken wij
+eerbiedig een nachtverblijf in dezen adellijken burcht. Morgen vroeg vertrekken wij
+weder van hier, om ons naar het hof van den Hertog van Gelre te begeven.”
+</p>
+<p>„Ga naar de bedienden, oude,” riep Aloud, „en het zal u en uwe genooten aan niets
+ontbreken. Mijn schildknaap zal u vergezellen en den dienaren mijn wensch bekend maken.
+Gij kunt gaan.”
+</p>
+<p>Met eene nieuwe buiging nam de grijsaard afscheid en vertrok, door zijn gezelschap
+gevolgd. Een schildknaap bracht hen naar het vertrek, waar de bedienden bijeen waren.
+</p>
+<p>Ook daar vierde men feest, en zooals het gewoonlijk gaat, de dienaars volgden het
+voorbeeld hunner meesters maar al te getrouw. Ja, zij overtroffen hen zelfs in ruwheid
+en losbandigheid. Een enkele oogopslag was voldoende om den minstreel te doen zien,
+dat de vurige wijn zijne uitwerking deed. Sommige bedienden waren zelfs zoozeer door
+het druivensap bevangen, dat hun hoofd machteloos op de tafel neêrgezonken was. Een
+diepe, benauwde slaap had zich van hen meester gemaakt. Maar des te woester waren
+zij, die nog niet volslagen dronken genoemd konden worden. De grofste aardigheden
+werden met een uitbundig gejoel begroet, de vreeselijkste taal en de flauwste aardigheden
+het meest toegejuicht. ’t Was in één woord een tooneel van ruwheid en dronkenschap,
+zooals in die dagen maar al te veel in de adellijke burchten werd aangetroffen.
+</p>
+<p>„Heer Aloud beveelt,” riep de schildknaap, „dat het dezen minstreels aan niets ontbreke,
+en men verleene hun een nachtverblijf!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb157">[<a href="#pb157">157</a>]</span>„Welkom, brave zangers, welkom!” riep de dikke keldermeester, die nu geen last van
+kiespijn scheen te hebben, hun toe. „Nu krijgen ook wij ons lied, evengoed als de
+groote heeren in de burchtzaal. Gaat zitten, gaat zitten, en laat uwe kunst hooren.
+Maar ’t moet wat moois wezen, hoor.”
+</p>
+<p>„Eerst een beker!” riep Sjoerd, de paardenboef. „Eerst een beker! Met eene droge keel
+kan niemand zingen! Komt, mannen, schikt bij; wij zijne vroolijke jongens onder elkander,
+en al hebben we reeds een goeden voorraad binnen,” — hier wees hij lachend op hen,
+die het drinken al hadden moeten opgeven en door den slaap overmeesterd waren, — „wij
+durven nog wel om het meest. Komt, wie het laatst onder tafel ligt, niet waar, Coenraad?”
+</p>
+<p>„Zeker!” riep de dikke keldermeester, „ik durf het nog best aan. Ik moet mijn meester
+nog vinden!”
+</p>
+<p>„In ’t drinken, wel te verstaan,” riep Sjoerd lachend. De jonge minstreels lieten
+zich geen tweemaal noodigen. Onder vroolijke kwinkslagen namen zij tusschen de bedienden
+plaats, en hieven al spoedig de bekers even lustig als hunne tafelgenooten. Wel was
+hunne taal niet zoo ruw en losbandig als van de anderen, wel toonden zij duidelijk,
+dat zij beschaafder waren, maar van den beker toonden zij zich in het geheel niet
+afkeerig. Onophoudelijk stootten zij met hunne buren aan en onder vroolijk gesnap
+dronken zij het edele druivensap met volle teugen.
+</p>
+<p>Lustig klonken nu eens hunne vroolijk liedjes, waarbij iedereen het refrein met den
+vollen beker in de hand medezong, dan weer grepen zij hunne instrumenten en speelden
+hunne joligste stukjes.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb158">[<a href="#pb158">158</a>]</span>’t Was een feest, zooals de dienaren van Heer Aloud maar zelden hadden bijgewoond;
+en wat nog bijna het meest hunne bewondering opwekte, was, dat de nieuwe gasten in
+het drinken volstrekt niet voor hen behoefden onder te doen. Zelfs de keldermeester,
+die, ongetwijfeld door veelvuldige oefening, eene ongelooflijke hoeveelheid verzwelgen
+kon, zonder dronken te worden, begon het te kwaad te krijgen. Wel zong en schreeuwde
+hij dapper mede, maar zijne knieën begonnen te knikken, zijne oogen werden doffer
+en wezenloozer, zijn hoofd duizelde, zijne tong sloeg dubbel.
+</p>
+<p>Er was er maar één, die niet deelnam aan de braspartij, ja, die nu en dan zelfs met
+afkeer het schouwspel aanzag. Het was de oude minstreel. Een enkele maal had hij zijne
+waarschuwende stem laten hooren en tot meer matigheid aangespoord. Doch niemand stoorde
+zich aan den eenzelvigen grijsaard, die in een hoek, dicht bij den haard, had plaats
+genomen en daar bijna voortdurend zwijgend in het vuur staarde. Wel bespotte men hem
+nìet, waartoe men misschien weerhouden werd door zijn eerbiedwaardig uiterlijk, maar
+zijn goeden raad sloeg men in den wind. Zelfs zijn eigen volgelingen luisterden niet
+naar hem, maar gingen gestadig voort te klinken en tot drinken aan te sporen. Telkens
+hieven zij den beker om de gezondheid van den braven keldermeester te drinken, en
+eindelijk maakten zij zich zelfs meester van de schenkkannen en zorgden er voor, dat
+niemand den bodem van zijn beker kon zien. En de keldermeester, die meer en meer begon
+te voelen, dat hij eindelijk niet één, maar wel vijf meesters in het drinken gevonden
+had, liet die taak gaarne aan hen over.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb159">[<a href="#pb159">159</a>]</span>Hij begon bang te worden, om het zelf te doen, daar de kan hem uit de vingers en hij
+zelf onder de tafel dreigde te vallen. Wat zouden ze hem dan uitlachen!
+</p>
+<p>Toch, had de dikke keldermeester beter uit de benevelde oogen gekeken, wellicht zou
+hij zelf dan schenker gebleven zijn, want wel spoorden de lustige zangers hem onophoudelijk
+tot drinken aan en stond zijn kroes geen oogenblik ledig, maar zelf dronken de minstreels
+niet zooveel, als het wel scheen. Hunne kroezen waren nog lang niet ledig, als zij
+die weer vol schonken, en dikwijls kwam er zelfs geen droppel wijn over hunne lippen,
+als zij zich hielden, of zij met volle teugen dronken.
+</p>
+<p>En had de dikke drinkebroer nog scherper uit de oogen kunnen zien, dan zou hij ook
+opgemerkt hebben, dat de oude, grijze minstreel in het minst niet zat te suffen of
+te slapen, zooals hij meende, maar dat deze wel degelijk hoe langer hoe meer belangstelling
+in hem begon te toonen. Ja, soms zelfs gaf hij zijnen jongen speelnooten een vluggen
+wenk, en telkens deden dezen dan weer met hunne schenkkannen de ronde. ’t Werd een
+walgelijk tooneel. Overal zag men de ergerlijkste dronkenschap; de meesten lagen met
+het hoofd op de tafel of waren op den grond gevallen. Met schorre stem beproefde hier
+en daar nog een enkele een liedje aan te heffen, maar de tong weigerde den dienst
+en weldra ging het over in een onverstaanbaar dronkemansgekreun. Niemand kon meer
+op zijne beenen staan, zelfs de dikke keldermeester-cipier niet.
+</p>
+<p>Nu rees de grijze minstreel op van zijn stoel en haastig gaf hij zijnen volgelingen
+een teeken.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb160">[<a href="#pb160">160</a>]</span>„Komt, mannen, komt, ’t is genoeg. Laten we ons ter ruste begeven. ’t Wordt tijd,
+want het is reeds na middernacht. Kom Coenraad, wijs ons, waar wij slapen zullen.
+’t Is meer dan tijd.”
+</p>
+<p>„Ja, d … dat is g … goed,” stamelde Coenraad met eene dikke tong, terwijl hem zijne
+kin op de borst zonk.
+</p>
+<p>„D … dat is g … goed, m … maar ee.. ee.. eerst nog een <span class="sic">k .</span> kr … oe … s.”
+</p>
+<p>„Laat dat dan de laatste zijn, Coenraad,” zeide de minstreel, terwijl een der zangers
+hem opnieuw inschonk. „Ja, d … de laa.., t … ste,” mompelde Coenraad.
+</p>
+<p>Toen namen de zangers hem in hun midden en verlieten met hem het vertrek.
+</p>
+<p>„Waar moeten we je brengen, Coenraad?” vroegen zij lachend, maar toch keken zij elkander
+met een veelbeteekenenden blik aan.
+</p>
+<p>Coenraad keek met zijne dronkemansoogen een oogenblik suf in het rond en wees toen
+eene trap aan, die naar beneden voerde.
+</p>
+<p>„D.. da . a … daar,” bracht Coenraad met moeite uit. Vlug brachten zij den keldermeester
+naar beneden en het was verwonderlijk te zien, hoe behendig en krachtig de grijze
+minstreel daarbij de behulpzame bood.
+</p>
+<p>Nu kwamen zij in eene vrij groote kamer, waar zij Coenraad op een gereedstaand rustbed
+nederlegden.
+</p>
+<p>„Bindt hem, en belet hem het schreeuwen,” riep nu de minstreel. „Hij mocht nog eens
+bij kennis komen. Wij kunnen niet te voorzichtig zijn. Ik zal ondertusschen eens snuffelen,
+of ik de sleutels kan vinden. Vroeger droeg hij die aan zijn gordelriem, maar dat
+schijnt hij nu niet meer te doen.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb161">[<a href="#pb161">161</a>]</span>Met eene verwonderlijke vlugheid sloop de oude man door het vertrek rond en keek in
+alle boeken en gaten. Geen kast, zelfs niet de slaapplaats van Coenraad, bleef ondoorzocht.
+Intusschen waren de jongelieden bezig, den dronken Coenraad aan handen en voeten te
+binden. Ook bonden zij hem een doek voor den mond, om hem het schreeuwen te beletten.
+</p>
+<p>„Kunt ge de sleutels niet vinden?” vroegen zij eindelijk aan den grijsaard, die voortging
+met gejaagden spoed het geheele vertrek te doorsnuffelen.
+</p>
+<p>„Neen, ik zie ze niet. ’t Is om radeloos te worden. De tijd dringt, en slagen we van
+nacht niet, dan slagen we nooit. Helpt eens zoeken. Ik kan me niet begrijpen, waar
+hij ze gelegd kan hebben. Ik heb alles al doorzocht, geloof ik.”
+</p>
+<p>Allen gingen nu ijverig, maar behoedzaam, aan het zoeken, doch de uitslag was ongunstig.
+Zij vonden de sleutels niet.
+</p>
+<p>„Vreeselijk jammer,” mompelde de oude man, terwijl hij zijne oogen door het vertrek
+liet rondgaan. „Zoo nabij, en niets te kunnen doen! Zou het mij dan wederom mislukken?”
+</p>
+<p>Doch plotseling flikkerden zijn oogen met een helderen glans.
+</p>
+<p>„Hij zal ze bij zich hebben,” riep hij, verheugd over zijne ontdekking, uit. „Laten
+we zijne kleederen doorzoeken.”
+</p>
+<p>„Dat kon waar zijn!” meenden de anderen, en spoedig werd de dikke keldermeester aan
+alle kanten bevoeld en betast.
+</p>
+<p>„Ik voel al iets,” riep er een. „De brave man draagt <span class="pageNum" id="pb162">[<a href="#pb162">162</a>]</span>ze zorgvuldig tusschen zijne kleederen op de borst. Wacht Coentje, laten we eens kijken,
+wat je daar hebt.”
+</p>
+<p>Behendig werden zijne kleederen losgemaakt, en waarlijk, daar kwamen de langgezochte
+sleutels voor den dag. De oude minstreel greep ze haastig aan en verborg ze onder
+zijn mantel.
+</p>
+<p>„Nu naar beneden!” riep hij. „Maar laten we voorzichtig zijn. Neem jij de lamp mede,
+Wolfgang, en doof haar uit. Kunt ge straks licht maken?”
+</p>
+<p>„Dat is in orde,” klonk het antwoord.
+</p>
+<p>„Laten we dan gaan,” gebood de minstreel. „Past allen op, dat er geen leven gemaakt
+wordt. Het minste geritsel kan ons verraden en — het leven kosten. Neemt het zwaard
+in de hand, en denkt er om: geen genade, voor wie ons in den weg mocht staan. Voorwaarts!”
+</p>
+<p>Behoedzaam daalden zij de trap af, die naar de onderaardsche gewelven voerde. Eene
+kille, benauwde lucht kwam hun te gemoet. Langzaam slopen zij verder, de lange gang
+door. Hoe zacht zij zich ook bewogen, toch klonken de voetstappen daar hol, en werden
+door de hooge gewelven angstwekkend teruggekaatst. De grijsaard ging aan de spits.
+Hij hield zijn adem bijna in. Zijn hart klopte hem onstuimig in de borst. Eindelijk
+stond hij stil.
+</p>
+<p>„We zijn aan het einde van de gang,” fluisterde hij, „en bevinden ons hier ongetwijfeld
+vlak bij de kerkers. Zouden we geen licht maken?”
+</p>
+<p>„’t Zal het beste zijn. In donker althans kunnen we niets doen. Ik geloof, dat we
+hier geheel alleen zijn. Niemand zal het ons kwaad maken.”
+</p>
+<p>„Dat is zoo,” sprak de grijsaard, „maar licht is gevaarlijk. Toch moet het, Wolfgang.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb163">[<a href="#pb163">163</a>]</span>Spoedig was de lamp aangestoken. Haar flikkerend, rosachtig licht verspreidde zijn
+flauw schijnsel door de gewelven.
+</p>
+<p>„Ha, daar zie ik de deuren,” mompelde de minstreel, met den vinger naar een donkeren
+hoek wijzende. „Welke zal nu de goede zijn? Maar hoor, wat is dat voor een gedruisch?
+Doof het licht!”
+</p>
+<p>Dat geschiedde op hetzelfde oogenblik, en vol spanning luisterde het zestal of er
+ook onraad was.
+</p>
+<p>Maar neen. ’t Was slechts een steen, die losgeraakt, met een donderend geraas van
+het gewelf nederviel.
+</p>
+<p>Rommelend verloren de echo’s zich in de holle ruimte. Toch waagden zij zich nog niet
+verder. Angstvallig luisterden zij, of zij ook iets verdachts hoorden. Maar alles
+bleef stil.
+</p>
+<p>„Laten we niet langer dralen,” sprak de minstreel. „Ontsteek het licht opnieuw, Wolf,
+en laten we voortmaken. Hoe langer we talmen, hoe grooter het gevaar voor ontdekking
+wordt. Zie zoo, nu kunnen we weer zien. Laten we de versie deur het eerst nemen, of
+nog beter, breng uw licht bij den grond. Misschien vinden wij dan sporen van voetstappen.
+Ha, hier zie ik al iets. Deze deur zullen we nemen.”
+</p>
+<p>Bevende van spanning en ongeduld nam de grijsaard de sleutels en beproefde het slot
+te openen, wat hem niet dan na lang zoeken gelukte. Hoor, wat kraste dat slot, en
+wat snerpten die hengsels, nu hij de breede, met ijzer beslagen deur opende.
+</p>
+<p>Haastig trad hij, door zijne begeleiders gevolgd, het hol binnen. Eene walgelijke,
+vunzige lucht deed hen het hoofd met af keer omwenden.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb164">[<a href="#pb164">164</a>]</span>Maar spoedig overwonnen zij dien afkeer en traden binnen. Wolfgang hield de lamp omhoog,
+opdat het flauwe licht zooveel mogelijk overal zou doordringen.
+</p>
+<p>Daar verrees eene zwakke, uitgeteerde gedaante van den grond. Hij strekte de handen
+uit. Lange haren golfden hem tot midden op den rug en zijn baard hing hem halverwege
+de borst.
+</p>
+<p>„Wie zijt gij, en wat komt gij doen?” riep hij hun toe. Doch hij kreeg geen antwoord
+op zijne vragen. Ontzet stond de grijsaard voor hem en staarde hem wezenloos aan.
+Wat? Was die uitgemergelde, bleeke man, met die ingevallen kaken en die holle oogen,
+de eertijds zoo krachtige Heer Gijsbrecht, de fiere overwinnaar van het tournooispel
+te Heukelom? Hadden die strakke oogen vroeger gefonkeld, toen hij zijne dienaren ten
+strijde opriep, om den moord op Graaf Floris gepleegd, te wreken? Hadden die vermagerde
+vingers toen zoo krachtig het zwaard omklemd? Neen, heen, hij kon het niet gelooven.
+</p>
+<p>„Zijt gij Heer Gijsbrecht van IJselstein?” vroeg de oude minstreel haperend en ongeloovig.
+</p>
+<p>„Ja, die ben ik. Maar gij, wie zijt gij?”
+</p>
+<p>Plotseling trad de grijsaard op hem toe en sloeg hem de armen om den hals. Snikkende
+borg hij het hoofd aan Gijsbrechts borst.
+</p>
+<p>„Arme, ongelukkige Heer!” fluisterde hij. „Ik ben het, ik, Fulco, uw dienaar. Ik kom
+u redden!”
+</p>
+<p>Maar Gijsbrecht trad achteruit.
+</p>
+<p>„Bedrieg mij niet, bedrieg mij niet,” smeekte hij. „O, vlei mij niet met iets, dat
+onmogelijk is. Gij, zijt gij Fulco?”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb165">[<a href="#pb165">165</a>]</span>Weer kwam de grijsaard naderbij. Hij zette de muts, die zijne zilveren haren bedekte,
+af, en trok zich de grijze pruik van het hoofd. Daar ontviel hem ook de lange baard,
+en nu zag Gijsbrecht zijn trouwen Fulco voor zich, met oogen, die door hunne tranen
+heen nog glinsterden van vreugde.
+</p>
+<p>„Mijn God!” stamelde Gijsbrecht met gevouwen handen. „Mijn goede, trouwe, beste Fulco!
+O, wat ben ik dankbaar, en zeg, zeg mij, hoe het met Bertha is, mijne lieve Vrouwe?”
+</p>
+<p>„Straks, Heer, straks zal ik u alles vertellen, maar laten wij ons eerst in veiligheid
+brengen. Hier, doe dien baard aan, .… goed zoo, — nu die pruik op, — prachtig, — hier
+is de muts, en nu nog mijn mantel, — mooi, en nu vooruit! Blaas het licht uit, Wolf,
+het mocht ons verraden, en gaat gijlieden vooruit! Wij volgen. Wat er nu ook moge
+komen of gebeuren, Heer, gij loopt door. Ieder zal u voor den minstreel aanzien, die
+dezen avond voor de gasten gezongen heeft. Wacht, laat ik u bij den arm houden, ’t
+is pikdonker. Goed zoo, langzaam verder, jongens, en geen geritsel! Ha, zijt ge daar
+aan de trap? Mooi, nu opgepast, hoor! Langzaam naar boven!”
+</p>
+<p>Daar kwamen zij weer in de kamer, waar zij Coenraad hadden achtergelaten. In de verre
+hoorden zij nog het gejuich van de ridders in de burchtzaal. ’t Scheen er daar woest
+naar toe te gaan, aan het gedruisch te hooren. Behoedzaam openden zij de deur en bestegen
+de trap naar boven. Nu kwamen zij langs het vertrek, waar de bedienden nog op den
+grond lagen te ronken. Zij gingen zonder leven te maken verder en kwamen aan de deur,
+<span class="pageNum" id="pb166">[<a href="#pb166">166</a>]</span>die naar buiten voerde. Fulco opende die. Nu waren zij buiten; zij waren gered. Neen,
+toch niet: daar stond een wachter aan de brug.
+</p>
+<p>„Wie daar?” riep deze.
+</p>
+<p>„De minstreel en zijne dienaren!” riep Fulco. „Heer Aloud gelast u ons door te laten.”
+</p>
+<p>Maar de wachter was voorzichtig. Hij kwam naderbij en beschouwde hen met aandacht.
+Bevend van angst, dat hij Gijsbrecht zou ontdekken, hield Fulco de hand aan zijn zwaard,
+met het stellige voornemen, den man voor eeuwig het zwijgen op te leggen, zoo hij
+gerucht maakte. Gelukkig was zulk een krachtige maatregel niet noodig. De wachter
+bemerkte niets van het bedrog. Het waren immers dezelfde menschen, die hij eenige
+uren geleden had binnengelaten?
+</p>
+<p>„’t Is in orde; gij kunt gaan,” sprak hij.
+</p>
+<p>En zij gingen, onder het slaken van een zucht van verlichting. Haastig zochten zij
+nu de plaats op, waar eene boot gereed lag, om hen naar de overzijde van de stadsgracht
+te brengen. Daar stonden paarden gereed. Met tranen in de oogen besteeg Gijsbrecht
+zijn geliefden schimmel.
+</p>
+<p>„Vooruit, beestjes!” riep Fulco, terwijl ook hem tranen van blijdschap en dankbaarheid
+langs de wangen vloeiden. „Vooruit, naar het slot te Heukelom!”
+</p>
+<p>Geroerd vouwde Gijsbrecht de handen en dankbaar sloeg hij de oogen ten hemel. Toen
+greep hij Fulco’s hand, en zeide:
+</p>
+<p>„Goede, trouwe Fulco, hoe zal ik u ooit genoeg kunnen danken! O, Fulco, Fulco, wat
+ben ik gelukkig!” En zich voorover bukkende, kuste hij zijn paard den blanken hals.
+<span class="pageNum" id="pb167">[<a href="#pb167">167</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch9" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch9.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Nog eenmaal IJselstein</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Reeds langer dan een jaar had het beleg geduurd, en nog altoos hield Bertha den strijd
+vol. Wel begonnen de muren te waggelen, wel was reeds de hoofdpoort tot puin ineengestort,
+maar nog altoos wapperde Gijsbrechts vaandel van den toren en nog altoos weerklonk
+het bij elken aanval van de muren: „Voor IJselstein en Bertha!”
+</p>
+<p>Maar die kreet, eerst zoo schrikwekkend in de ooren der vijanden, was langzamerhand
+zwakker geworden — en klonk nu nog slechts als de echo van dien uit vroeger dagen.
+</p>
+<p>Hoor, onophoudelijk rammeien de vijanden de muren, hier en ginds, zelfs op verscheidene
+plaatsen tegelijk. Waarom trekken de dappere strijders niet als vroeger de poort uit
+en jagen den vijand als kaf voor zich heen en doen de belegeringswerktuigen door vernielende
+vlammen verteren? Zien zij dan niet, hoe de vijand met driest geweld en ongestoord
+de muren aan gruis beukt en weldra door de gemaakte bres naar binnen zal dringen met
+het zwaard in de vuist, dood en verderf brengend?
+</p>
+<p>Ach, Bertha zoowel als hare moedige verdedigers weten het, welk lof hun boven het
+hoofd hangt, maar <span class="pageNum" id="pb168">[<a href="#pb168">168</a>]</span>zij zijn niet bij machte om den vijand langer afdoenden weerstand te bieden. IJselstein
+is een kerkhof geworden! Behalve de vrouwen en kinderen, die door ziekte of door een
+neêrploffenden steen getroffen, den geest hebben gegeven, liggen vijfentachtig dappere
+mannen op de binnenplaat, s begraven. Nog slechts zestien strijders, met Jonker Jan
+van Asperen aan het hoofd, verdedigen den burcht. Aan een uitval kunnen zij niet meer
+denken. De vijand zou hen verpletteren. Ongestoord kan deze voortgaan de muren te
+verbrijzelen.
+</p>
+<p>En dat is nog niet alles. Het ergste is eindelijk ook gekomen. De voorraad levensmiddelen
+raakt uitgeput; de volle schuren zijn leeg geworden. Bertha heeft bevolen, dat elk
+zich moet matigen. Niemand kan meer zooveel krijgen, als hij noodig heeft. De honger
+doet zich gevoelen en blijkt scherper te zijn dan een tweesnijdend zwaard. Het ongelukkige
+IJselstein, zoo moedig verdedigd, nadert zijn val. Bertha weet het. Maar toch heeft
+nog niemand een traan in haar oog gezien, toch spreekt zij haren mannen nog moed in
+en wijst hen vol fierheid op IJselsteins wapen aan den toren. Haar moed houdt dien
+bij hare krijgers staande, en als zij op de muren verschijnt, klinkt het nog altoos
+met geestdrift: „Voor IJselstein en Bertha!”
+</p>
+<p>Neen, nog niemand heeft haar zwak gezien of kleinmoedig. Hare verschijning schenkt
+nog altijd nieuwe kracht aan de uitgeputte mannen.
+</p>
+<p>Maar nu, nu zij zich heeft teruggetrokken in de duistere eenzaamheid van haar vertrek,
+want het is avond, zie, nu vloeien de tranen rijkelijk langs hare bleeke wangen, en
+ontsnapt zucht op zucht aan haar geprangden boezem. <span class="pageNum" id="pb169">[<a href="#pb169">169</a>]</span>Aan de hevigste smart ten prooi werpt zij zich op de knieën en heft de handen ten
+hemel.
+</p>
+<p>En toch is het niet om zichzelve, dat zij schreit. Neen, ’t is niet in de eerste plaats
+uit eigenbelang, dat zij God om hulp en redding smeekt. ’t Is deernis met het lot
+der dapperen, die haar met zooveel voorbeeldige trouw hebben verdedigd, om wie zij
+den Hemelschen Vader aanroept en om wie zij wanhopig de handen wringt. Wat zal het
+lot zijn dier ongelukkigen, als Vianen eenmaal meester is in den burcht en zich ongestraft
+kan wreken over zooveel kloekmoedig verzet? De arme vrouw mag er niet aan denken.
+En toch is de burcht niet langer te behouden; weldra zal hij moeten vallen voor de
+macht van den bloeddorstigen overweldiger.
+</p>
+<p>En nog meer wordt haar hart van droefheid vervuld, als het beeld van haar geliefden
+Gijsbrecht haar voor de oogen komt. Dan krimpt haar hart pijnlijk te zamen, dan klopt
+het bloed haar in de slapen, dan zou zij haar verdriet, haar angst, haar ongeluk wel
+lucht kunnen geven in een allesdoordringenden kreet, „O, God, o, God,” kermt zij dan,
+terwijl zij voor haar arm hoofd een steun zoekt op den grond, „O God, o God, heb genade!
+Laat hem niet sterven van ellende en gebrek in een vreeselijken kerker, o, ik bid
+U, laat mij hem nog éénmaal zien, voor mijn en zijn dood, nog éénmaal, Vader in den
+Hemel, slechts éénmaal! Ach, Gij weet, hoe onuitsprekelijk ik naar hem verlang. Laten
+wij niet voor altoos gescheiden zijn!” …
+</p>
+<p>Bertha weent bittere tranen, maar plotseling springt zij op. Met een akeligen blik
+heft zij dreigend den arm op. Ja, zij kan zich wreken! Heeft zij dan niet het kind,
+<span class="pageNum" id="pb170">[<a href="#pb170">170</a>]</span>het eenige kind van haar vijand in hare macht?
+</p>
+<p>„Wee u, Vianen,” roept zij met fonkelende oogen uit, „wee u, onbarmhartige, zoo gij
+een haar op zijn hoofd durft krenken, dan zal het zijn oog om oog en tand om tand!
+Dan zal uw kind boeten voor de wreedheid van den vader!”
+</p>
+<p>Daar treft een zacht geluid haar oor. ’t Is eene kinderstem, die zich laat hooren.
+</p>
+<p>Bertha komt tot bedaren. Hare dreigende vuist valt langs haar lichaam neder, en de
+toornige uitdrukking op haar gelaat verdwijnt.
+</p>
+<p>Haastig treedt zij ter zijde en schuift een tapijt weg. Daar, op een kostbaar rustbed,
+ligt een knaapje. ’t Is Vianens kind. Het slaapt onrustig en droomt. „Moeder, lieve
+Moeder!” hoort Bertha het fluisteren, „ach, laat mij weer bij u komen; ik verlang
+zoo naar u.”
+</p>
+<p>Opnieuw springen Bertha de tranen in de oogen, en zich over het knaapje buigende,
+kust zij het zacht op de fluisterende lipjes.
+</p>
+<p>„Arm kind,” mompelt zij, „heen, ik zal geen kwaad met kwaad vergelden. Wat uw vader
+ook doen moge, ik zal u ongedeerd teruggeven. Misschien — misschien verteedert dat
+het hart van mijn wreeden vijand. Wees maar stil, lief kind, niemand zal u leed doen.
+Spoedig zult ge terugkeeren in de armen uwer liefhebbende moeder. Schrei maar niet.”
+</p>
+<p>Zacht laat Bertha het tapijt weer vallen. Zij droogt hare tranen en begeeft zich naar
+buiten, om hare getrouwen te bezoeken.
+</p>
+<p>Ook Peer bevindt zich nog in het land der levenden, waartoe zijne vreesachtigheid,
+die hem steeds de veiligste <span class="pageNum" id="pb171">[<a href="#pb171">171</a>]</span>plaatsen deed opzoeken, niet weinig heeft bijgedragen. Hij heeft op dit oogenblik
+de wacht voor een der kijkgaten, vanwaar hij de bewegingen van den vijand gade moet
+slaan. Mocht deze iets buitengewoons in zijn schild voeren, dan is hem opgedragen,
+dat dadelijk aan Jonker Jan te gaan melden. Een gewichtige post is het niet, maar
+de voorzichtige schildknaap durft hem voor iets beters niet gebruiken. Hij vertrouwt
+hem niet. Toch moet Peer op zijn tijd even goed als de anderen de wacht houden, en
+daarom wordt hem gewoonlijk iets opgedragen, waarbij hij niet veel kwaad kan doen.
+</p>
+<p>En toch, zoo Jonker Jan in Peers gedachten had kunnen lezen, ongetwijfeld zou hij
+hem zelfs dezen lichten post niet hebben toevertrouwd.
+</p>
+<p>Want Peer denkt aan verraad.
+</p>
+<p>Met angst en beving heeft hij het aantal wakkere mannen voortdurend zien verminderen,
+en hoorbaar waren de zuchten, die hij slaakte bij elke begrafenis, welke onder de
+groote lindeboomen plaats had.
+</p>
+<p>Eene siddering greep hem aan, als hij aan den naderenden val van IJselstein dacht.
+Zijne keel werd hem toegenepen van angst, als hij dacht aan het oogenblik, waarop
+hij in de handen van Vianen zou vallen, want, hij wist het, zijn lof zou dan vreeselijk
+zijn. De grootste martelingen zouden hem niet gespaard worden en het einde zou een
+ellendige dood zijn. Ja, als Peer daaraan dacht, sidderde hij over zijn geheele lichaam
+en wrong hij in den hevigsten angst de handen.
+</p>
+<p>Er was nog maar één redmiddel over, en dat middel was — verraad. Onophoudelijk tuurde
+hij naar buiten, en zijne oogen werden moe van het staren in de duisternis. <span class="pageNum" id="pb172">[<a href="#pb172">172</a>]</span>Maar hem, dien hij zoo ontzettend vreesde en naar wien hij toch met zooveel angstige
+spanning uitzag, hem ontdekte hij niet. Vianen kwam niet onder het bereik van zijne
+stem. En toch moest Peer hem spreken — zijn leven hing er van af. Hij stond op en
+verwijderde zich haastig. Spoedig kwam hij terug met een touw en een witten doek.
+Hij bond dien aan het touw vast en wierp hem het kijkgat uit. Toen bewoog hij hem
+op en neer, in de hoop, zoo de aandacht van den vijand te trekken.
+</p>
+<p>Ha, daar kwam iemand. ’t Zou gelukken .…
+</p>
+<p>„Wie daar?” hoorde hij zacht roepen.
+</p>
+<p>„Dat doet er niet toe,” antwoordde Peer. „Ik wensch den Heer van Vianen te spreken.
+Misschien kan ik hem van dienst zijn. Ga hem roepen.”
+</p>
+<p>De man verwijderde zich en Peer haalde den doek, die hem verraden kon, snel naar binnen.
+Hij wachtte in de hevigste spanning. Daar hoorde hij weer iemand. Zou het Vianen zijn?
+</p>
+<p>„Welnu, wat is er?” werd hem toegeroepen, en een schok voer Peer door de leden. ’t
+Was de stem van Vianen.
+</p>
+<p>„Kom naderbij, Heer!” smeekte Peer, die niet hard durfde spreken.
+</p>
+<p>„Dank je!” klonk het kortaf. „Ik heb geen lust om je tot mikpunt te dienen. Ik blijf
+hier. Spreek op, wie zijt ge, en wat hebt ge te zeggen?”
+</p>
+<p>„Ik ben Peer, uw dienaar, Edele Heer,” zeide de schurk bevend. „Ik ben bereid, den
+burcht aan u over te leveren.”
+</p>
+<p>Vianens oogen tintelden van vreugde, toen hij die woorden hoorde.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb173">[<a href="#pb173">173</a>]</span>„Hoe?” vroeg hij.
+</p>
+<p>„Het zal mij niet moeilijk vallen, Edele Heer, de sluippoort voor u te openen, waardoor
+gij binnen kunt trekken. De poort wordt, bij gebrek aan manschappen, niet meer bewaakt.”
+</p>
+<p>„Hoe sterk is de bezetting?” vroeg Vianen.
+</p>
+<p>Maar Peer had niet veel lust, zijn Heer daaromtrent nader bericht te geven, want immers,
+als hij de waarheid zeide, zou Vianen geene groote waarde hechten aan zijne verraderlijke
+daad. De burcht zou toch spoedig bezwijken.
+</p>
+<p>„Ik weet het niet precies, Edele Heer,” zeide hij ontwijkend, „maar wij tellen vele
+dooden.”
+</p>
+<p>„En mijn kind?”
+</p>
+<p>„Het leeft en is gezond. De Edele Vrouwe verzorgt het met liefde.”
+</p>
+<p>Een zucht ontsnapte aan Vianens boezem en een oogenblik werd zijn hart verteederd.
+Doch ook maar een oogenblik.
+</p>
+<p>„En wanneer kunt ge de poort openen?” vroeg hij.
+</p>
+<p>„Dadelijk, Heer. Verzamel uwe krijgers en binnen een half uur is de burcht in uwe
+handen. De poort ligt vlak onder den Zuidertoren.”
+</p>
+<p>„’t Is goed. Over een half uur zullen wij er zijn. Maar pas op, dat je me niet bedriegt,
+want mijne wraak zal dan vreeselijk zijn!”
+</p>
+<p>„Ik bedrieg u niet, Edele Heer,” zeide Peer deemoedig. „Mijn berouw over hetgeen ik
+u gedaan heb, is oprecht, en met vreugde zal ik de poort voor u openen. Maar Heer,
+wat zal mijn — mijn loon zijn?”
+</p>
+<p>„Uw loon?” vroeg Vianen met een wraakzuchtigen <span class="pageNum" id="pb174">[<a href="#pb174">174</a>]</span>blik, dien Peer gelukkig niet kon zien, daar anders zijn angst ongetwijfeld toegenomen
+zou zijn. „Uw loon? Welk loon verlangt gij?”
+</p>
+<p>„Het leven, Edele Heer!” smeekte de ellendeling.
+</p>
+<p>„Anders niet?” vroeg Vianen, terwijl opnieuw een wreede trek op zijn gelaat verscheen.
+</p>
+<p>„Neen Heer, schenk mij het leven, anders vraag ik niet, en nog dezen nacht behoort
+IJselstein u.”
+</p>
+<p>„Toegestaan!” sprak Vianen kortaf. „Maak u gereed.”
+</p>
+<p>„Op uw ridderwoord, Edele Heer?” vroeg Peer angstig, daar hij Vianen al te goed kende,
+om hem zoo dadelijk te durven gelooven.
+</p>
+<p>„Op mijn ridderwoord,” zeide Vianen norsch, terwijl hij zich verwijderde, om alles
+voor den overval gereed te maken.
+</p>
+<p>„Zoo is het in orde,” mompelde Peer. „Hoe slecht hij ook is, zijn ridderwoord zal
+hij niet breken. Ha, daar houdt het rammeien op. Hij verzamelt zijne krijgers. Eindelijk
+zal dan toch een einde komen aan mijn lijden, en zal ik kunnen genieten van mijn zuur
+verdiend goud. Wacht, als straks de burcht geplunderd wordt, zal ik een handje meêhelpen.
+Ik weet den weg, en dan — dan ga ik met mijn buit ver van hier en vestig mij als koopman
+in de eene of andere stad. Ha, wat loopt alles nog goed voor mij af. Ik weet me toch
+altoos uitstekend te redden, al is het geval ook nog zoo moeilijk. Maar laat ik mij
+nu naar de sluippoort begeven. Mij dunkt, Vianen zet zijne mannen al in beweging.
+Als hij het maar voorzichtig doet, zoodat de wachters op den toren het niet opmerken,
+want dan zou het mij nog mijn leven kosten. Er komt nog een benauwd oogenblik voor
+mij aan.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb175">[<a href="#pb175">175</a>]</span>Sluipend verliet Peer het kijkgat en begaf zich naar de afgesproken plaats. In een
+donkeren hoek wachtte hij het trompetgeschal af, dat het teeken zou zijn, om de poort
+te openen.
+</p>
+<p>’t Was middernacht.
+</p>
+<p>Jonker Jan hield met den ouden Dodo de wacht op den toren. Droefheid vervulde beider
+hart bij de gedachte, dat al hun strijden, al hun waken tevergeefs was geweest.
+</p>
+<p>Voor niets hadden de vele dapperen hun leven gelaten. IJselstein, dat ontveinsden
+zij zich niet langer, IJselstein moest vallen, — tenzij er een wonder gebeurde. En
+aan zulk een wonder geloofde de jonker niet, integendeel, bijgeloovig als hij was,
+meende hij met zekerheid te kunnen voorspellen, dat der bezetting een ongeluk boven
+het hoofd hing. Al tweemaal op dien dag was hem aan de linkerzijde een ongeluksvogel
+voorbij gevlogen: eerst eene kraai, en daarna eene raaf, voor hem reden genoeg, om
+zich ernstig ongerust te maken. Maar die ongerustheid was angstige bezorgdheid geworden,
+toen hem straks, alweer aan de linkerzijde, het zachte geklapwiek van een uil in het
+oor geklonken had. Dat was de derde maal, en nu stond het bij hem vast, dat er spoedig
+een ongeluk volgen zou.
+</p>
+<p>Met verdubbelde aandacht luisterde hij naar de bewegingen der vijanden. Geen geluid
+ontging aan zijn scherp gehoor. Plotseling sprong hij op.
+</p>
+<p>„Wat is dat?” riep hij uit. „Hoor, Dodo, men houdt op met rammeien! Wat zou dat te
+beteekenen hebben?”
+</p>
+<p>„’t Is vreemd,” zeide Dodo, terwijl beiden moeite deden om in de duisternis de bewegingen
+van den vijand <span class="pageNum" id="pb176">[<a href="#pb176">176</a>]</span>te onderscheiden. „Ik begrijp ook niet, wat dat kan zijn.”
+</p>
+<p>„Hoor,” zeide Jonker Jan, „is het niet alsof de krijgslieden zich daar verzamelen?
+Luister, Dodo, ik geloof het zeker.”
+</p>
+<p>„Het schijnt wel zoo,” zeide Dodo, zich over den muur buigende. „Zouden zij misschien
+den muur zoover verbrijzeld hebben, dat zij zich een doortocht kunnen banen?”
+</p>
+<p>„Onmogelijk,” meende de jonker. „Indien dat het geval ware, zouden wij het instorten
+gehoord hebben, en niet waar, de vijanden zouden dat met een uitbundig gejuich hebben
+begroet. Neen, Dodo, zij voeren wat anders in hun schild. Ze zijn me veel te stil.
+Als er maar geen verraad gepleegd wordt.”
+</p>
+<p>„Verraad?” vroeg Dodo verwonderd. „Wie zou nu verraad kunnen plegen? Ieders trouw
+is boven twijfel verheven.”
+</p>
+<p>„Hoor, Dodo, hoor, daar verwijderen zij zich!” viel de jonker hem in de rede. <span class="corr" id="xd31e2384" title="Niet in bron">„</span>Zij trekken den burcht om! Zie, zie, die donkere massa daar, dat zijn ze! Ze bewegen
+zich in de richting van de Zuiderpoort. Bij St. Joris, Dodo, dat is verraad! Volg
+me!”
+</p>
+<p>In allerijl vlogen de beide mannen de trappen af en de lange gang door. Dodo met een
+brandenden fakkel in de hand, beiden het zwaard in de vuist. Daar naderen zij de poort,
+en tegelijkertijd klinkt hun trompetgeschal in de ooren.
+</p>
+<p>De vijand stond gereed.
+</p>
+<p>Ha, daar is de schurk. Hij tracht de zware balken ter zijde te schuiven om de poort
+te openen; angstig hoort hij, hoe daar de wakkere mannen naderen. Hij <span class="pageNum" id="pb177">[<a href="#pb177">177</a>]</span>moet zich haasten — straks is het te laat — maar die balk is zwaarder dan hij dacht
+— o God — te laatte laat — de balk wil niet wijken — daar zijn ze .….
+</p>
+<p>„Genade, genade!” kermt hij, zich in de duisternis terugtrekkende.
+</p>
+<p>„Ellendige schurk!” schreeuwt Jonker Jan, terwijl zijn zwaard dreigend boven het hoofd
+van den verrader flikkert. Peer wijkt op zijde. Het zwaard mist.
+</p>
+<p>„Genade, genade!” kermt hij opnieuw.
+</p>
+<p>Weer klinkt daarbuiten trompetgeschal, Vianen wordt ongeduldig. De slapenden worden
+door het rumoer gewekt en komen toeloopen.
+</p>
+<p>„Wat is er, wat is er?” klinkt het alom.
+</p>
+<p>„Een ellendige verrader!” schreeuwt de Jonker, wiens toorn eenigszins tot bedaren
+komt, nu hij ziet, dat de toeleg mislukt is. „Grijpt den schurk en sluit hem op!”
+beveelt hij, en ijlings wordt zijn bevel uitgevoerd. De verwoede dienaars grijpen
+Peer aan en sleuren hem naar den kerker.
+</p>
+<p>Vianen wachtte tevergeefs; de poort bleef gesloten. Woedend beval hij terug te keeren
+en het rammeien voort te zetten.
+</p>
+<p>Nog was de burcht behouden.
+</p>
+<p>„Voor hoelang?” fluistert Jonker Jan, als hij weer naar den toren is teruggekeerd.
+„Voor hoelang?”
+</p>
+<p>„Voor hoelang?” vraagt ook Bertha, als zij zich zuchtend op het rustbed uitstrekt,
+niet om in de armen van den slaap voor een oogenblik vergetelheid te zoeken van het
+lof, dat haar dreigend boven het hoofd hangt, o heen, maar om in de stille eenzaamheid
+van den nacht na te denken over hetgeen haar te doen staat.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb178">[<a href="#pb178">178</a>]</span>Ja, wat moet zij doen?
+</p>
+<p>Weldra zullen de muren bezwijken voor de krachtige slagen van den stormram en zullen
+de vijanden binnendringen, om allen te dooden die nog overgebleven zijn. Wellicht
+reeds dezen nacht nog! Als dat gebeurt, heeft zij geene keus meer. Dan kan zij alleen
+met het zwaard in de tengere hand aan het hoofd der vijftien overgebleven dapperen
+den vijand voet voor voet den grond betwisten en eindelijk, gedwongen door de overmacht,
+een eervollen dood sterven met hen, die haar zoo trouw en dapper verdedigd hebben.
+</p>
+<p>Dat schijnt haar het schoonste einde toe van den vreeselijken strijd. Zij heeft immers
+hier op aarde geen geluk meer te wachten? Zonder haar dierbaren Gijsbrecht heeft het
+leven voor haar geen waarde meer. God weet het, dat de dood haar welkom zou zijn,
+en — het liefst zou zij dan zóó sterven .…
+</p>
+<p>Maar mag zij dat doen? Mag zij zoo zelfzuchtig zijn? Hebben die dappere mannen het
+aan haar verdiend, dat zij ze, zonder een poging gedaan te hebben, om hen te redden,
+meedoogenloos den dood in de armen voert? En die arme vrouwen en kinderen, wier echtgenooten
+en vaders reeds den dood op de muren vonden, mag zij ook hen maar zonder deernis in
+de handen der vijanden laten vallen?
+</p>
+<p>Immers, zij kan toch met Vianen in onderhandeling treden, en aldus eene laatste poging
+doen om hen te redden? Misschien gelukt het haar dan nog voordeelige voorwaarden te
+bedingen.
+</p>
+<p>Maar dan zal zij, de trotsche Bertha, die tot nog toe alle onderhandeling met fierheid
+heeft afgewezen, zich <span class="pageNum" id="pb179">[<a href="#pb179">179</a>]</span>diep voor haar vijand moeten vernederen, en daartegen komt haar gemoed geweldig in
+opstand. Zal zij dan genade moeten vragen van den afschuwelijken Vianen, dien zij
+uit den grond van haar hart haat? Bertha kan er niet toe besluiten — en toch, toch
+blijft er geen andere uitweg over. Zij heeft slechts te kiezen: strijdend sterven,
+met allen die in den burcht zijn, of het hoofd voor den vijand buigen, en — het eerste
+mag — het tweede kan zij niet doen.
+</p>
+<p>Uren aaneen duurt die strijd in Bertha’s hart voort. Eindelijk neemt zij haar besluit,
+en nu ook erbarmt de slaap zich over de ongelukkige Edelvrouwe. Hij doet haar voor
+een korten tijd haar leed vergeten.
+</p>
+<p>Het zal ongeveer tien uren in den morgen geweest zijn, toen Vianen, die zich op dat
+oogenblik in zijne tent bevond, verrast opsprong. Hoorde hij goed? Klonk daar van
+den geteisterden burchtmuur geen trompetgeschal? Zou er dan ten laatste een einde
+komen aan den langen strijd? Zou dan eindelijk de trotsche Burchtvrouwe den fieren
+nek buigen?
+</p>
+<p>Zijne oogen gloeiden van vreugde en wraakzucht. Eindelijk had hij dan toch de overwinning
+behaald, en met een smadelijken glimlach op de lippen mompelde hij:
+</p>
+<p>„Vianen, de Onoverwinnelijke.”
+</p>
+<p>Daar werd de tent geopend en een schildknaap trad binnen. Ook zijn gelaat straalde
+van vreugde.
+</p>
+<p>„Ik wensch u geluk, Edele Heer. De Burchtvrouwe staat op den muur en vraagt een onderhoud.”
+</p>
+<p>„Ik zal komen,” zegt Vianen.
+</p>
+<p>Weldra nadert hij. Een krijgsman kondigt zijne komst met trompetgeschal aan.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb180">[<a href="#pb180">180</a>]</span>„Wat is uw verlangen, Edele Vrouwe?” vraagt hij, als hij naderbij gekomen is.
+</p>
+<p>Met moeite bedwingt Bertha haar afkeer, nu zij den verraderlijken Vianen voor zich
+ziet. Langzaam zegt zij:
+</p>
+<p>„Ik wensch met u in onderhandeling te treden over de overgave van den burcht. De strijd
+heeft lang genoeg geduurd.”
+</p>
+<p>„Ik ben daartoe bereid, Edele Vrouwe,” herneemt Vianen. „Dus wenscht gij den burcht
+aan mij over te geven?”
+</p>
+<p>„Op zekere voorwaarden, Heer van Vianen,” zegt Bertha.
+</p>
+<p>„Welke zijn die?”
+</p>
+<p>„Ik eisch niet veel, Heer,” zegt Bertha. „Ik wensch alleen vrijen en eervollen uittocht
+voor mij, voor de dappere mannen, die mij zoo trouw hebben verdedigd en voor de vrouwen
+en kinderen, die hier een toevlucht hebben gezocht. Anders niet. In ruil daarvoor
+geef ik u den burcht over.”
+</p>
+<p>Vianen denkt een oogenblik na. Eindelijk zegt hij: „En mijn kind?”
+</p>
+<p>„Ik zal het u ongedeerd, gezond en sterk, teruggeven.”
+</p>
+<p>Een oogenblik tintelden Vianen’s oogen van vreugde. Dan zegt hij:
+</p>
+<p>„Ik neem uwe voorwaarden niet aan, Vrouwe van IJselstein. Ik eisch de overgave van
+den burcht, zoowel als die van zijne verdedigers, waaronder dus ook gij behoort. De
+vrouwen en kinderen kunnen gaan. Niemand zal hen deren. Eindelijk nog eisch ik op
+staanden voet de uitlevering van den dienaar, die mij mijn kind ontroofd heeft. Voor
+hem is geen genade!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb181">[<a href="#pb181">181</a>]</span>„En welk lot zal der bezetting ten deel vallen?” vraagt Bertha.
+</p>
+<p>„Haar vonnis zal worden uitgesproken door Heer Aloud, ’s Graven Baljuw,” antwoordt
+Vianen.
+</p>
+<p>„Dat vonnis zal dus de dood zijn,” herneemt Bertha somber. „Heer Aloud kent geene
+andere vonnissen. Welnu, dan zullen we sterven met het zwaard in de vuist. Liever
+den dood op de muren dan den dood op het schavot. Nog is de burcht mijn, Heer van
+Vianen, en versta goed wat ik zeg: nog liever geef ik hem over aan een verterend vuur
+en storten wij ons in de vlammen, dan dat wij ons overgeven om een vonnis te ontvangen
+van Aloud, den onrechtvaardigen. Bedenk het wel, Vianen! ’t Is voor het eerst, maar
+ook voor het laatst, dat ik met u in onderhandeling treed, en nog bevindt zich uw
+kind in mijne handen. Voor zijne vrijheid eisch ik die van de geheele bezetting. Met
+het vonnis over mijne trouwe dienaren velt gij tevens het vonnis over uw eigen kind!”
+</p>
+<p>Vianen denkt een oogenblik na. „De trotsche vrouw is werkelijk in staat, het kasteel
+te doen afbranden, en met de bezetting ook mijn kind in de vlammen te doen omkomen,”
+mompelt hij. „Laat ik voorzichtig zijn.” En zich tot Bertha wendende, zegt hij:
+</p>
+<p>„Welnu, ik zal u mijn laatsten eisch stellen, en bedenk goed, dat ik daarvan niets
+zal laten vallen. In de eerste plaats eisch ik de teruggave van mijn kind.”
+</p>
+<p>„Op de voorwaarde, door mij gesteld,” zegt Bertha fier.
+</p>
+<p>„In de tweede plaats de uitlevering van Peer, mijn dienaar.”
+</p>
+<p>„Den verrader kunt gij krijgen,” klinkt het antwoord.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb182">[<a href="#pb182">182</a>]</span>„En ten derde eisch ik, dat mij de halve bezetting worde overgeleverd. De andere helft
+zal vrij zijn. Begrijp evenwel goed, dat onder die bezetting ook gij zelve behoort,
+en dat het lot zal aanwijzen, wie vrij is en wie — sterven zal. De loting zal geschieden
+te Dordrecht, onder toezicht van den Baljuw. Daarentegen kunnen de overige vrouwen
+en kinderen vrij heengaan. Ziedaar mijn laatsten eisch.”
+</p>
+<p>Bertha zwijgt. Zij weet niet, wat zij antwoorden moet. Eindelijk zegt zij:
+</p>
+<p>„Over een uur zult gij mijn antwoord vernemen. Ik wil de bezetting over uw voorstel
+raadplegen. De dappere mannen hebben daarop recht.”
+</p>
+<p>De geheele bezetting vereenigde zich in de burchtzaal, waarin iedereen somber en zwijgend
+voor zich staarde.
+</p>
+<p>Bertha stond op.
+</p>
+<p>„Mannen,” sprak zij, „gij hebt den eisch van Vianen gehoord, en gij kent allen den
+toestand, waarin wij verkeeren even goed, als ik dien ken. Beslist zelven, wat er
+gedaan moet worden. Uw besluit keur ik vooraf reeds goed. Wat wilt gij: den strijd
+volhouden tot het uiterste en strijdend sterven met het zwaard in de hand — of zullen
+wij den burcht overgeven en door het lot doen beslissen, wie van ons sterven zal?
+Aan de helft onzer is de vrijheid toegezegd. Wat kiest gij?”
+</p>
+<p>Allen zwegen. De meesten hadden tranen in de oogen.
+</p>
+<p>Bertha begreep, dat een enkel woord van haar voldoende was, om hen allen tot voortzetting
+van den strijd te bewegen. Doch dat woord wilde zij niet uitspreken. Zij <span class="pageNum" id="pb183">[<a href="#pb183">183</a>]</span>gaf hun volle vrijheid om te handelen, zoo zij wilden. Zij konden zelven hun lof bepalen.
+Eindelijk zeide Jonker Jan kortaf:
+</p>
+<p>„Bij St. Joris, ik kies een eervollen dood in den strijd boven de galg. Ik ben tegen
+de overgave van den burcht.”
+</p>
+<p>Weer werd het stil in de zaal. Men hoorde niets dan de snelle ademhaling der ongelukkige
+krijgslieden.
+</p>
+<p>Eindelijk stond Dodo op en zeide:
+</p>
+<p>„Edele Vrouwe, ik ben een oud man en verwacht van het leven niet veel meer. Ware de
+burcht met mijn dood te redden, gewillig zou ik sterven. Maar — het slot is niet te
+behouden, en velen onzer zijn nog jong: voor hen moet het leven nog beginnen. Nemen
+wij de voorwaarden van Vianen niet aan, en besluiten wij om de verdediging voort te
+zetten, ach, wij weten het allen, dat is slechts eene zaak van enkele uren. Moet daarvoor
+het leven van acht onzer worden opgeofferd? Ook dat van u, Edele Vrouwe? Neen, laten
+wij ons overgeven; dan wordt toch aan de helft onzer het leven gespaard en de vrijheid
+geschonken, en ook gij hebt dan nog kans, uw leven te behouden. God weet, hoe gaarne
+ik het mijne voor u zou geven. Ik ben voor de overgave.”
+</p>
+<p>„Dodo heeft gelijk,” zeiden verscheidene stemmen. „De burcht is toch verloren en nu
+hebben wij nog één kans van de twee, dat wij het leven behouden. Geef den burcht over,
+Edele Vrouwe.”
+</p>
+<p>„Het zij zoo,” sprak Bertha. „Dus gij allen wilt het?” „Ja, ja!” klonk het overal.
+</p>
+<p>Alleen de schildknaap liet zijn kort „neen” hooren.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb184">[<a href="#pb184">184</a>]</span>„Laat de vrouwen en kinderen zich dan gereed maken om te vertrekken en haalt den bediende
+van Vianen uit den kerker. Ik zal mij op den muur begeven om Vianen ons besluit mede
+te deelen.”
+</p>
+<p>Aan den arm van Jonker Jan beklom Bertha de trappen. Zij zag doodsbleek en haar arm
+beefde in dien van haar trouwen schildknaap. Tranen vloeiden haar langs de wangen.
+</p>
+<p>Vianen kwam, zoodra zij op den muur verscheen, terug.
+</p>
+<p>„Heer van Vianen,” zeide Bertha, „ik geef u den burcht op de gestelde voorwaarden
+over. Doch nog één vraag wensch ik te doen. De helft der bezetting zal sterven, niet
+waar? Maar de andere helft, zal die vríj zijn? Belooft gij dat op uw ridderwoord?”
+</p>
+<p>„Ik beloof het, Edele Vrouwe,” zeide Vianen. „Welnu, dan geef ik u den burcht over.
+Gij kunt door de hoofdpoort binnentrekken, nadat eerst de vrouwen en kinderen daar
+uitgegaan zijn. Laat eene horde over de gracht leggen, want de valbrug is vernield.”
+</p>
+<p>„Het zal geschieden,” antwoordde Vianen.
+</p>
+<p>Bertha, met den kleinen Karel, Vianens kind, aan de hand, en haar vijftien krijgslieden,
+verzamelden zich op de binnenplaats. Onbeschrijflijk aandoenlijk was het tooneel,
+dat nu volgde. Met tranen in de oogen reikte zij allen de hand en dankte zij hen voor
+hunne trouw en liefde. De krijgslieden schreiden, en zij schaamden zich hunne tranen
+niet.
+</p>
+<p>Toen kwamen de vrouwen en kinderen en namen van allen afscheid. Sommigen zagen immers
+hun echtgenoot of vader voor de laatste maal? Anderen begaven zich <span class="pageNum" id="pb185">[<a href="#pb185">185</a>]</span>naar de sombere plaatsen onder de groote lindeboomen en snikten een laatst vaarwel
+toe aan de dooden …
+</p>
+<p>’t Was aangrijpend.
+</p>
+<p>Daar werd ook een afgrijslijk gegil hoorbaar — de angstkreten van een veroordeelden
+misdadiger. Peer werd uit zijn kerker gehaald. Het gejammer van den ongelukkige vervulde
+iedereen met afschuw, maar ook met deernis. Men wist toch, dat zijne straf vreeselijk
+zou zijn.
+</p>
+<p>„Maak er een einde aan, Jonker,” zeide Bertha. „Open de poort!”
+</p>
+<p>De Jonker gehoorzaamde. Zijne vingers trilden, toen hij den sleutel in het slot stak
+en zijne oogen vulden zich met tranen.
+</p>
+<p>Daar gingen de zware deuren open, — en een uitbundig gejuich steeg op onder de vijanden.
+</p>
+<p>Bertha wendde den blik af … en tuurde naar het vaandel van IJselstein, dat nog van
+den toren wapperde.
+</p>
+<p>Nu trokken de vrouwen en kinderen met gebogen hoofd de poort uit, de horde over. De
+rijen der vijanden openden zich. Men liet hen ongedeerd heengaan.
+</p>
+<p>Toen trok Vianen binnen, gevolgd door zijne juichende krijgers.
+</p>
+<p>Bertha trad hem met den kleinen Karel tegemoet en reikte hem het kind over.
+</p>
+<p>Een oogenblik werd Vianen verteederd, toen hij zag, hoe liefdevol het knaapje de Edelvrouw
+aanblikte. Hij trok zijn kind bij zich op het paard en kuste het vurig.
+</p>
+<p>Maar spoedig gaf hij het een dienaar over en zijn gelaat nam de gewone stroeve uitdrukking
+weer aan.
+</p>
+<p>Intusschen hadden de krijgsknechten de binnenplaats bezet. Bertha en hare dapperen
+stonden in het midden.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb186">[<a href="#pb186">186</a>]</span>Thans rukte Peer zich los en wierp zich kermend voor de hoeven van het paard zijns
+meesters. Verschrikkelijk klonken zijne jammerklachten.
+</p>
+<p>Maar nauwelijks had Vianen hem gezien, of hij trok zijn zwaard en gaf hem met het
+scherp een slag over het gelaat.
+</p>
+<p>„Dáár, hond!” brulde hij. „Sluit hem op!” gebood hij toen aan een paar krijgsknechten,
+welk bevel onmiddellijk werd uitgevoerd. Toen reed hij op Bertha toe, en sprak toornig:
+</p>
+<p>„Wat nu, Vrouwe! Houdt gij aldus de bepalingen van de overgave? Denkt gij, dat ik
+mij zoo gemakkelijk laat bedriegen? Waar is de bezetting, die zich aan mij zou overgeven?”
+</p>
+<p>Doch Bertha wees kalm op de vijftien mannen, die haar omringden, en zeide:
+</p>
+<p>„Ziehier de geheele bezetting. Bedriegen ligt niet in mijn karakter.”
+</p>
+<p>„Gij liegt, Vrouwe!” bulderde Vianen woedend. „Zouden vijftien mannen in staat zijn,
+mij zoolang te weêrstaan? Gij liegt, zeg ik u, en ik eisch, dat zij zich allen overgeven!”
+</p>
+<p>„Nog eens zeg ik u, dat dit de geheele bezetting is,” antwoordde Bertha kalm. „Het
+gansche kasteel is ledig.”
+</p>
+<p>Verwonderd staarde Vianen het kleine hoopje volks aan, en een blos van schaamte verfde
+zijne kaken bij de gedachte, dat vijftien mannen zijne geduchte macht zoolang weerstand
+hadden geboden.
+</p>
+<p>„’t Is wel!” riep hij uit, en zich tot zijne krijgers wendende, gebood hij:
+</p>
+<p>„Sluit ze allen op! De kerkers hebben plaats genoeg!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb187">[<a href="#pb187">187</a>]</span>Maar daar trok plotseling Jonker Jan het zwaard, dat nog altoos aan zijne zijde hing.
+</p>
+<p>„Bij St. Joris, dat zal niet gebeuren!” donderde hij Vianen toe. „De Edelvrouwe zal
+den kerker niet binnentreden!”
+</p>
+<p>„Slaat hem dood!” schreeuwde Vianen. „Wat denkt die knaap wel! Slaat hem dood!”
+</p>
+<p>Stellig zou dat bevel uitgevoerd zijn, indien Bertha niet tusschenbeide getreden ware.
+</p>
+<p>„Steek dat zwaard op, Jonker!” gebood zij. „Ik heb immers gestreden, evenals gijlieden?
+Waarom zou ik dan in hetzelfde lot niet deelen? Steek het zwaard op, Jonker. Vianen
+is in zijn recht, al kon hij anders handelen.”
+</p>
+<p>Jonker Jan gehoorzaamde onwillig. Spoedig werden allen ontwapend en in een kerker
+opgesloten.
+</p>
+<p>Vianen trok den burcht binnen en nam in naam van Graaf Jan van alles bezit. Hij liet
+het wapen van IJselstein van den toren halen en den Hollandschen liebaard daarvoor
+in de plaats stellen. Toen zond hij een renbode naar ’s-Gravenhage, om den Graaf en
+Heer Wolfert van Borselen van den val van IJselstein kennis te geven.
+</p>
+<p>Daarna liet hij Peer uit zijn kerker sleuren en sprak het vonnis over hem uit. ’t
+Was een verschrikkelijk vonnis: hij moest geradbraakt worden. Het werd op staanden
+voet uitgevoerd. Onder de ijselijkste kreten liet hij het leven …
+</p>
+<p>Vianen zond zijn kind onder een gewapend geleide naar zijn kasteel terug en voerde
+zelf zijne gevangenen in triomf naar Dordrecht, waar hij door zijn vriend Aloud met
+gelukwenschen werd ontvangen. Doch de poorters van die stad ontblootten overal, waar
+Bertha <span class="pageNum" id="pb188">[<a href="#pb188">188</a>]</span>en hare dienaren voorbijtrokken, eerbiedig het hoofd. Zij bewezen hulde aan de betoonde
+dapperheid.
+</p>
+<p>Heer Wolfert van Borselen, die steeds op eigen voordeel bedacht was, schonk het rijke
+IJselstein aan zijne gemalinne in eigendom.
+<span class="pageNum" id="pb189">[<a href="#pb189">189</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch10" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch10.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">De loting</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Er heerschte eene ongewone drukte op het marktplein vóór het stadhuis te Dordrecht.
+Honderden menschen waren daar samengestroomd om het vreeselijke schouwspel bij te
+wonen, dat daar zou worden afgespeeld; de dappere verdedigers van IJselstein zouden
+straks voor den hoogen rechter moeten verschijnen, ten einde te loten om leven en
+dood. Op het midden van het plein was reeds alles in gereedheid gebracht, om het vonnis
+te voltrekken; acht galgen verhieven zich dreigend boven de hoofden van de toegestroomde
+menigte.
+</p>
+<p>Maar het was niet de gewone drukte, die daar anders heerschte, als de eene of andere
+misdadiger zijne wandaden met het leven zou boeten. Men hoorde geen schertsen of lachen
+en niemand vermaakte de omstanders met zijne spotternijen over de stuiptrekkingen
+van hen, die straks hun laatsten strijd zouden strijden.
+</p>
+<p>Neen, ’t waren slechts sombere en dreigende gelaatstrekken, die gezien werden; toorn
+en verontwaardiging stond te lezen in de fonkelende oogen der vernederde poorters,
+en als hun blik, doelloos ronddwalende, de rij van galgen ontmoette, greep de hand
+onwillekeurig naar het zwaard <span class="pageNum" id="pb190">[<a href="#pb190">190</a>]</span>en siste eene verwensching tusschen de gesloten lippen.
+</p>
+<p>Er werd weinig gesproken, de meesten zwegen, maar — de vurige blikken, die telkens
+op het stadhuis werden gericht, zeiden genoeg. Het woelde en kookte in de harten dier
+mannen, en in hun binnenste was het als een smeulend vuur, dat slechts een vonkje
+noodig had, om de vlammen te doen uitslaan. En dan — dan zou hunne wraak vreeselijk
+zijn.
+</p>
+<p>Al meer en meer kwam het volk toestroomen. Het werd rumoeriger onder de menigte. Hoor,
+klonk daar zelfs geen kreet?
+</p>
+<p>„Weg met Aloud! Den dood aan Aloud!”
+</p>
+<p>Doch de kreet werd niet beantwoord, al tintelden de oogen van hen, die hem hoorden
+en al werden ook gretig de halzen gerekt, om te zien, wie den moed had, dien kreet
+te slaken. Zou die monnik, daar tusschen de pilaren van het stadhuis, de vermetele
+zijn?
+</p>
+<p>„Ja, mannen, ziet mij maar aan,” roept hij de verbitterde schare toe, „ik heb het
+geroepen en durf het nog wel honderdmaal doen! Is het geen schande, zooals hij de
+vrije poorters onzer goede stad vertrapt onder zijne voeten, onze vrijheden verkort,
+onze privilegiën schendt? Neen, weg met Aloud! Den dood aan Aloud!”
+</p>
+<p>Dreigend heft de monnik, wiens gestalte eer die is van een ridder of edelman dan van
+een geestelijke, die zich in het sombere klooster terugtrekt, om vrede te zoeken voor
+zijn ziel, de vuist op tegen het hooge gebouw, vanwaar Aloud zijne eigenmachtige bevelen
+uitvaardigt.
+</p>
+<p>„Den dood aan Aloud, den handlanger van Wolfert van Borselen!” klinkt het onder de
+omstanders, die door <span class="pageNum" id="pb191">[<a href="#pb191">191</a>]</span>zijn vurige woorden medegesleept worden. „Den dood aan den verrader!”
+</p>
+<p>„Moeten wij, vrije poorters van Dordrecht,” zoo vervolgt de monnik in krachtige taal
+en met levendige gebaren, „moeten wij het nog langer aanzien, hoe hij de rechten en
+privilegiën schendt, ons door den edelen Graaf Floris, zaliger gedachtenis, geschonken?
+Moeten wij het lijdelijk aanzien, dat diens gewetenlooze moordenaars met hunne handlangers
+ons ongestraft ontnemen, wat die brave vorst ons eenmaal schonk? Neen, weg met Aloud,
+den handlanger van Wolfert van Borselen, die de moordenaar was van onzen beminden
+Graaf Floris en de stokbewaarder is van diens jeugdigen zoon! Weg met Aloud, den dood
+aan Van Borselen!”
+</p>
+<p></p>
+<div class="figure p202width"><img src="images/p202.jpg" alt="Weg met Aloud, den dood aan Van Borselen." width="503" height="720"><p class="figureHead">Weg met Aloud, den dood aan Van Borselen.</p>
+</div><p>
+</p>
+<p>En met geestdrift worden die woorden door het volk herhaald. „Weg met Aloud! Den dood
+aan Van Borselen!” Die kreet gaat van mond tot mond, al klinkt hij ook nog niet uit
+volle borst, en gaat over in een dreigend gegons, dat zich over het geheele marktplein
+verbreidt.
+</p>
+<p>Daar heft de monnik de hand op en wijst naar de opgerichte galgen.
+</p>
+<p>„En moeten wij, vrije poorters van Dordrecht, het aanzien, dat straks dáár acht dappere
+mannen, en wat nog grooter schande zou wezen, misschien eene schoone jonge Edelvrouwe,
+dat straks dáár acht menschen aan de galg hun leven zullen laten, alleen omdat zij
+hun eigendom verdedigden met een moed, die zijn weerga nog moet vinden? Moeten wij
+dat verdragen, vrije mannen van Dordrecht? Moet eene zoo groote schande over onze
+stad komen, waarvan de geschiedrollen over honderden jaren nog zullen spreken! Mogen
+uwe kinderen later <span class="pageNum" id="pb192">[<a href="#pb192">192</a>]</span>van u getuigen, dat gij, hunne vaders, hier eenmaal gedoogd hebt, dat acht onschuldige
+menschen hun leven geboet hebben aan de galg, alleen omdat zij dapper en wij — wij
+te laf waren, om naar de wapenen te grijpen en den moord te beletten? Moet dat gebeuren?
+Neen, weg met den moordenaar! Den dood aan Aloud, die onze rechten schendt en schande
+over onze stad brengt. Weg met Aloud!”
+</p>
+<p>Luider en luider wordt die kreet herhaald en dreigender rinkelen de zwaarden in de
+trillende vuisten.
+</p>
+<p>Heer Aloud, die zich in het stadhuis bevond, hoorde dien kreet, — maar hij vreesde
+hem niet. Een minachtende glimlach plooide zijne lippen. Hij wendde zich tot een dienaar
+en zeide:
+</p>
+<p>„Men durft daar dreigen, doch ik zal hun het zwijgen opleggen. Geef den Schout last,
+het plein met een sterke macht af te zetten, en dat elke oproermaker onmiddellijk
+gekerkerd worde.”
+</p>
+<p>Het gejoel op de markt nam intusschen op onrustbarende wijze toe. De monnik met zijne
+fiere gestalte bewoog zich nu hier, dan daar onder de menigte, en overal, waar hij
+kwam, ging weldra de kreet op:
+</p>
+<p>„Weg met den verrader! Weg met Aloud! Weg met den vrouwenmoordenaar!”
+</p>
+<p>Doch nu naderde tromgeroffel, dat de komst van den Schout en zijne schutters aankondigde.
+Aan alle zijden werd de markt afgezet. Het gejoel verminderde, de kreten werden gesmoord.
+Maar in de harten der gekrenkte mannen bleef het koken en bruisen, en fluisterend
+hitste men elkander tot den strijd op. Men verdrong zich voor de groote deuren, die
+straks zouden geopend worden. <span class="pageNum" id="pb193">[<a href="#pb193">193</a>]</span>Heer Aloud hoorde met een minachtenden glimlach, hoe het joelen en dreigen verminderde,
+nu de schout de markt bezette.
+</p>
+<p>„De lafaards!” mompelde hij. „Hoe vreezen zij mijne macht.” Hij stond op en begaf
+zich naar de rechtzaal, waar de schepenen van Dordrecht reeds vergaderd waren en op
+zijne komst wachtten. Toen hij binnentrad stonden zij op en bogen eerbiedig. Het waren
+allen poorters uit de stad, die met den Baljuw de vierschaar spanden. Slechts één
+van hen was een edelman, Nicolaas van Putten genaamd, een braaf en vroom man, die
+het recht liefhad en niet dan noode zich bukte voor de willekeurige handelingen van
+den Baljuw.
+</p>
+<p>„Zijn alle schepenen tegenwoordig?” vroeg Aloud, terwijl hij in den rechtstoel plaats
+nam.
+</p>
+<p>„Allen,” klonk het korte antwoord.
+</p>
+<p>„Dat dan de gevangenen binnengebracht worden, en verzoek den Heer van Vianen, die
+beneden wacht, hier plaats te nemen.”
+</p>
+<p>Na een korten tijd trad Vianen binnen. Heer Aloud ging hem tegemoet en begroette hem
+met eerbewijzingen. Daarna liet hij hem ter zijde van de tafel plaats nemen. Spoedig
+traden ook de gevangenen binnen, begeleid door een aantal gewapende krijgslieden.
+Bertha van Arkel stond te midden van hare getrouwe dienaren en wierp een fieren blik
+op Heer Aloud, die hare komst met een spottend lachen begroette. Zij wilde geen vrees
+toonen, noch voor hare vijanden, noch voor den schandelijken dood, die haar misschien
+wachtte.
+</p>
+<p>„Laat de deuren openen!” beval Aloud den gerechtsbode. „De vrije poorters mogen wel
+zien, wat hier gebeurt,” <span class="pageNum" id="pb194">[<a href="#pb194">194</a>]</span>en weer lachte hij smadelijk, terwijl hij den nadruk op het <span class="sic">antwoord</span> „vrije” legde.
+</p>
+<p>Het volk drong woest de trappen op en de rechtzaal binnen. Geen kreet werd gehoord,
+geen woord gesproken, maar met eerbiedige bewondering staarde men op de schoone edelvrouwe
+en hare trouwe dienaren, die zoo moedìg den strijd hadden volgehouden tegen de groote
+overmacht van den gehaten Aloud en Vianen, en dreigend waren de blikken, die op deze
+twee mannen werden gericht. De fiere monnik, die straks op het marktplein door zijne
+vurige taal de gemoederen der poorters zoo heftig in beweging had gebracht, was ook
+de zaal binnengedrongen. De kap van zijne pij had hij diep over het hoofd getrokken.
+Voortdurend waren zijne schitterende oogen op de edelvrouwe gericht, en telkens fluisterde
+hij, zelfs voor de naaste omstanders onhoorbaar:
+</p>
+<p>„Bertha, mijne lieve, moedige Bertha.”
+</p>
+<p>Nu verhief de gevreesde Aloud zijne stem:
+</p>
+<p>„Schepenen van Dordrecht,” sprak hij, „gij zijt heden ter vierschaar opgeroepen om
+het vonnis te bekrachtigen, dat door den Heer van Vianen, den moedigen overwinnaar
+van IJselstein, over de bezetting van dat slot geveld is. Gij weet, dat het zijn recht
+was als overwinnaar het vonnis te vellen niet alleen, doch dat hij het ook op staanden
+voet had kunnen doen voltrekken. Doch opdat de wereld later niet zou kunnen zeggen,
+dat daarbij oneerlijkheid was gepleegd, heeft hij zijne gevangenen aan mij uitgeleverd
+en de uitvoering van het vonnis aan u en mij opgedragen. Ik verzoek den dapperen Heer
+van Vianen, ons met de bepalingen van de overgave in kennis te stellen.”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb195">[<a href="#pb195">195</a>]</span>Vianen stond op.
+</p>
+<p>Eene ademlooze stilte heerschte onder de menigte, díe de zaal vulde. Wel waren de
+bepalingen reeds algemeen bekend, maar toch was iedereen nieuwsgierig, die uit den
+mond van Vianen zelven te vernemen.
+</p>
+<p>„Machtige Baljuw,” zeide Vianen, „gaarne voldoe ik aan die uitnoodiging. De burcht
+is mij overgegeven op de volgende voorwaarden:
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2591" title="Niet in bron">„</span>De vrouwen en kinderen zouden vrijen uittocht hebben. Het kind, dat mij listig ontroofd
+was, zou mij ongedeerd worden teruggeven.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2594" title="Niet in bron">„</span>De dienaar, die mij het kind onstolen had, zou mij uitgeleverd worden.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2597" title="Niet in bron">„</span>En eindelijk: de helft van de bezetting zou den geboden weerstand met het leven boeten.
+Het lot zal beslissen, wie sterven zal.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2600" title="Niet in bron">„</span>Andere voorwaarden, Edele Heer, zijn niet gesteld. Ik heb de bezetting gevankelijk
+naar deze stad gevoerd, en het staat aan u te beslissen, hoe de loting zal plaats
+hebben.”
+</p>
+<p>Heer Aloud richtte nu het woord tot Bertha en vroeg:
+</p>
+<p>„Erkent gij, Vrouwe van IJselstein, de waarheid van die bepalingen?”
+</p>
+<p>„Ja, Heer,” klonk zacht het antwoord, „op die voorwaarden heb ik den burcht overgegeven.
+Alleen moet ik er nog bijvoegen, dat de andere helft der bezetting niet alleen het
+leven maar ook de vrijheid erlangen zal. Dat is uitdrukkelijk bepaald.”
+</p>
+<p>Aloud antwoordde met een licht schouderophalen, terwijl Vianen een valschen glimlach
+om den mond kreeg.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb196">[<a href="#pb196">196</a>]</span>„Welnu, schepenen van Dordrecht,” hernam Aloud, „gij hebt de bepalingen gehoord en
+zult die, als rechtdoende in’s Graven naam, ongetwijfeld met de grootste gestrengheid
+uitvoeren. Het verzet van den Heer van IJselstein tegen de bevelen van den Heer van
+Borselen, als gevolmachtigde van den Graaf, zoowel als de langdurige verdediging van
+het slot eischt, dat er eene voorbeeldige straf gesteld worde. De Heer van Borselen
+heeft reeds het machtige kasteel aan zijne gemalinne geschonken en wenscht, dat de
+verdedigers als opstandelingen streng gestraft worden, wat zeker uwe goedkeuring zal
+wegdragen.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2611" title="Niet in bron">„</span>Wij kunnen dus nu overgaan tot de loting. De bezetting bestaat uit zestien personen.
+Ik heb daarom zestien balletjes van was, alle even groot en van denzelfden vorm, laten
+gereedmaken, en heb hier even zooveel penningen: acht Hollandsche en acht Leuvensche.
+In elk balletje zal een penning worden verborgen, zóó dat hij geheel onzichtbaar is.
+Wie nu een Hollandschen penning trekt, zal het leven behouden; de Leuvensche penningen
+daarentegen veroordeelen tot de galg.
+</p>
+<p><span class="corr" id="xd31e2614" title="Niet in bron">„</span>Draagt dat de goedkeuring van u allen weg?”
+</p>
+<p>„’t Is schandelijk!” riep eene stem uit de menigte.
+</p>
+<p>Iedereen keek verschrikt op. Wie durfde het wagen, zijne stem te verheffen tegen den
+gevreesden Aloud, die op dit oogenblik den persoon des Graven vertegenwoordigde? Dat
+was al te vermetel! Maar niemand kon den schuldige ontdekken, hoewel de mannen, die
+rondom den forsch gebouwden monnik stonden, wel wisten, wie het deed. Aloud stond
+op en toornig zag hij de menigte aan.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb197">[<a href="#pb197">197</a>]</span>„Ik duld hier geen tegenspraak, verstaat gij dat, poorters van Dordrecht? De eerste,
+die het weer waagt, zijne stem te doen hooren, zal ik laten oppakken en doen opsluiten.
+Ik laat niet met mij sponzen!”
+</p>
+<p>Ook bij Bertha had die stem eene groote ontroering teweeggebracht, immers, — zij kende
+haar? Neen, neen, zij twijfelde er niet aan: dat was de stem van Gijsbrecht, van haar
+dierbaren gemaal! Een zalig gevoel doortintelde haar lichaam; tranen van dankbaarheid
+welden op in hare schoone oogen, en zacht prevelden hare lippen: „O God, heb dank,
+mijn Gijsbrecht is gered, en — hij is hier, hij is mij nabij in den nood. Heb dank,
+heb dank, goede Hemelsche Vader!”
+</p>
+<p>Nu stond een der schepenen op. ’t Was Heer Nicolaas van Putten, de eenige, die zich
+machtig genoeg voelde, Heer Aloud te durven zeggen, wat hij dacht. Toch behoorde daar
+moed toe, want voor Alouds willekeur en wreedheid was niemand veilig.
+</p>
+<p>„Heer Baljuw,” sprak hij met ernst en waardigheid, „het is verre van mij, om den Heer
+van Vianen zijn recht op de bezetting van het veroverde IJselstein te betwisten. Ik
+weet het: de overwinnaar kan haar lot naar zijn welbehagen bepalen. Wil hij hen allen
+dooden — niemand kan hem dat beletten. Maar toch zou ik den Heer van Vianen wel willen
+vragen, of hij het voor zijn geweten verantwoorden kan, acht menschen, waarvan de
+meest, en nog in de kracht van hun leven zijn, te laten sterven, alleen — omdat zij
+hun plicht met voorbeeldeloozen moed getrouw zijn geweest! Hebben die mannen, voor
+wiens moed iedereen de hoogste bewondering koestert, den dood verdiend? En dan nog
+wel den dood <span class="pageNum" id="pb198">[<a href="#pb198">198</a>]</span>aan de galg? Ik huiver alleen bij de gedachte daaraan, en ik aarzel niet te verklaren,
+dat hun dood niet zal zijn eene terechtstelling, maar een gerechtelijke moord, die
+voor eeuwig schande zal brengen over onze goede stad. En het afschuwelijkste in deze
+zaak is nog, dat hier eene jonge edelvrouwe veroordeeld is, in datzelfde lof te deelen!
+Nooit of nimmer zal ik mijne toestemming geven tot eene zoo lage daad, die slechts
+uit de afschuwelijkste wraakzucht voortgesproten kan zijn! Indien het niet anders
+kan, indien de Heer van Vianen bepaald den dood dier dapperen eischt, welnu, dat dan
+de mannen door het lot doen beslissen, wie hunner sterven zal, maar der moedige edelvrouwe
+worde de vrijheid geschonken! Voor haar worde in Dordrecht geen galg opgericht!”
+</p>
+<p>Nauwelijks had de Heer van Putten uitgesproken, of een daverend gejuich steeg op uit
+de menigte. Vianen en Aloud zagen bleek van woede, en bulderend gebood de laatste
+stilte.
+</p>
+<p>Toen trad Bertha een weinig vooruit en zeide:
+</p>
+<p>„Heer Baljuw, hoe dankbaar ik ook ben voor de ridderlijke woorden van dezen Heer,
+verzoek ik toch met mijne dappere verdedigers in hetzelfde lot te mogen deelen. Ik
+heb werkelijk tot de bezetting behoord en had de leiding der verdediging in handen.
+’t Is dus niet meer dan billijk, dat hun lot ook het mijne zij.”
+</p>
+<p>Een goedkeurend gemompel liet zich hooren en aller oogen vestigden zich met bewondering
+op de edele Vrouwe.
+</p>
+<p>„Dat zal geschieden, ook zonder uw verzoek!” sprak Aloud norsch. „Laat de Heer van
+Putten niet vergeten, dat zijne woorden wel eens konden worden opgevat als <span class="pageNum" id="pb199">[<a href="#pb199">199</a>]</span>muiterij, die gewoonlijk ook aan de galg eindigt. Bode! doe die penningen in deze
+balletjes, en zorg, dat zij onzichtbaar zijn.”
+</p>
+<p>De bode voldeed aan dat bevel, en spoedig lagen de ballen in eene zilveren schaal,
+die voor Aloud op de tafel geplaatst werd.
+</p>
+<p>Er heerschte eene doodsche stilte onder de toeschouwers. Aloud verhief zijne stem
+en riep:
+</p>
+<p>„Dat de Vrouwe van IJselstein nader trede, en het lot over haar leven beslisse!”
+</p>
+<p>Met vasten tred kwam Bertha nader. Iedereen rekte den hals om haar te zien, en gloeiende
+van haat waren de blikken, die op Aloud werden geworpen. Zij stak de hand uit en nam
+haar vonnis uit de schaal. Zonder de minste beving in de teedere hand reikte zij het
+Heer Aloud toe. Deze brak het balletje open. Een vreeselijke spanning heerschte in
+de zaal en ieder drong zooveel mogelijk naar voren, om te zien, welke penning te voorschijn
+zou komen. Nu had Aloud hem in de hand en bezag hem met de grootste nauwkeurigheid.
+Een trek van teleurstelling verscheen op zijn gelaat.
+</p>
+<p>„Een Hollandsche!” riep hij, en nauwelijks waren die woorden gehoord, of van mond
+tot mond ging het:
+</p>
+<p>„Een Hollandsche! Een Hollandsche! De dappere edelvrouwe is vrij!”
+</p>
+<p>Opnieuw deed zich een daverend gejuich hooren, waaraan Aloud tevergeefs een einde
+trachtte te maken. Wel stonden er schutters achter hem, doch zij waren niet talrijk
+genoeg, om de zaal te doen ontruimen. Te laat begreep Aloud, dat hij vreeselijk onvoorzichtig
+was geweest, door de deuren voor iedereen open te zetten.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb200">[<a href="#pb200">200</a>]</span>Nu trad Jonker Jan van Asperen nader; vreugde over het gelukkige lot, dat Bertha had
+getrokken, stond in zijne schitterende oogen te lezen. Hij nam een balletje en gaf
+het met eene forsche beweging aan Heer Aloud over. Helaas, zijn vonnis was de dood;
+een Leuvensche penning viel rinkelend in de schaal. Daarna kwam de oude Dodo. Ook
+hij werd tot de galg verwezen. Zoo kregen allen eene beurt, en eindelijk kwam de laatste.
+’t Was dikke IJsbrand. Hij wist zijn lot reeds vooruit, want al acht hadden er een
+Hollandschen penning getrokken. Toch trad hij nader en greep het overgebleven balletje.
+Het bevatte een Leuvenschen penning.
+</p>
+<p>„Dat de beul en zijne knechten komen!” beval Aloud den bode. „Het vonnis zal onmiddellijk
+worden voltrokken!”
+</p>
+<p>De bode verliet de zaal en kwam weldra met den beul en twee dienaren terug. Op bevel
+van Aloud grepen zij Jonker Jan het eerst aan en begonnen hem de handen op den rug
+te binden; doch — dat was Bertha te veel. Met tranen op de bleeke wangen trad zij
+op Aloud toe.
+</p>
+<p>„Genade, Heer, genade voor mijne trouwe dienaren!” smeekte zij. „O, wees toch niet
+zoo wreed, zooveel onschuldigen te dooden, alleen omdat zij getrouw waren aan mij,
+hunne meesteres! Heer, geef hun genade, ik smeek het u.”
+</p>
+<p>Aloud stond op. Een onmenschelijke glimlach ontsierde zijn gelaat.
+</p>
+<p>„Doe uw werk, beul,” gebood hij. „Geen genade voor die opstandelingen tegen hun wettigen
+Graaf. Zij zullen hangen!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb201">[<a href="#pb201">201</a>]</span>Het werd rumoeriger onder de toeschouwers. Blijkbaar hield alleen de vrees voor Alouds
+geduchte macht de zwaarden in de scheeden.
+</p>
+<p>Thans wierp Bertha, de fiere Bertha, zich op de knieën. „Genade!” smeekte zij snikkend,
+„genade voor die ongelukkigen. Is het u dan niet genoeg, dat ik mij dus voor u verneder,
+Heer Aloud? O, heb medelijden met deze dappere mannen, die niets gedaan hebben om
+zulk een vreeselijken dood te moeten sterven. Zie mijne tranen, Heer, en erbarm u.
+Genade, smeek ik u, o, heb toch genade! Moet mij dan alles ontnomen worden? O, laat
+mij die dapperen behouden .…. ”
+</p>
+<p>„Voort met hen!” bulderde Aloud. „Geen genade voor de opstandelingen! Alle acht zullen
+zij hangen en gij, Vrouwe van IJselstein, gij en de anderen, die de galg ontloopen,
+gij allen zult gekerkerd worden. Ha, ha, dacht ge dan waarlijk, dat we u vrij zouden
+laten heengaan, om opnieuw in opstand te komen tegen uw wettigen Heer? Naar den kerker
+met hen! En dat de vonnissen spoedig worden voltrokken!”
+</p>
+<p>„Maar dat is onrechtvaardig en verraderlijk!” riep Heer Nicolaas van Putten, terwijl
+hij zijn zwaard trok en zich voor Bertha plaatste. „Nooit zal ik gedoogen, dat zulk
+eene lage daad geschiedt! Volgens de voorwaarden, bij de overgave van den burcht gesteld,
+zijn de Edelvrouwe en hare zeven dienaren vrij, en kunnen zij gaan, waarheen zij willen,
+en niemand, zelfs gij niet, Heer Aloud, mag hen wederrechtelijk gevangen houden. Met
+mijn leven sta ik borg, dat die bepalingen worden uitgevoerd! Te wapen, poorters van
+Dordrecht! Te <span class="pageNum" id="pb202">[<a href="#pb202">202</a>]</span>wapen! Die schande moet niet over onze stad komen. Te wapen!”
+</p>
+<p>„Dat is oproer!” bulderde Aloud. „Grijpt den muiter!” „Te wapen!” donderde eene andere
+stem en nu plaatste de forsche monnik zich naast den Heer van Putten. Vlug rukte hij
+de grauwe monnikspij los en trok een schitterend zwaard uit de scheede. „Verraad!
+Te wapen!” dreunde zijne stem den poorters in de ooren. „Weg met den verrader! Weg
+met Aloud!”
+</p>
+<p>„Weg met Aloud!” klonk het woest door de zaal, en van alle kanten drongen de getergde
+poorters op den Baljuw aan. Van Putten en de monnik hielden bij Bertha en de gevangenen
+stand. Op dit oogenblik drongen de schutters, die gewaarschuwd waren, onder bevel
+van den Schout de zaal binnen, doch — zoodra zij zagen, dat het getergde volk eindelijk
+begonnen was zich te wreken, kozen zij de zijde van hunne stadgenooten.
+</p>
+<p>„Weg met Aloud! Weg met den handlanger van Van Borselen. Aan de galg! Aan de galg!”
+klonken hunne kreten. ’t Werd een onbeschrijflijk tumult.
+</p>
+<p>De monnik drong met het zwaard in de vuist op Vianen toe.
+</p>
+<p>„Verdedig u, ellendeling!” donderde hij hem toe, „of ik steek u overhoop als een hond!”
+</p>
+<p>Vianen hier het zwaard op. Vlug wierp de monnik de kap naar achteren, en — verschrikt
+deinsde Vianen achteruit.
+</p>
+<p>„IJselstein!” mompelde hij onthutst.
+</p>
+<p>„Ja, IJselstein!” riep Heer Gijsbrecht, terwijl hij Vianen een geweldigen slag op
+den schouder toebracht.
+</p>
+<p>„Daar, verrader, daar hebt ge uw loon!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb203">[<a href="#pb203">203</a>]</span>Maar Vianen gaf zich zoo spoedig niet gewonnen. IJzingwekkend flikkerde zijn zwaard
+boven het hoofd van zijn vijand, doch deze wist behendig zijne slagen af te weren.
+’t Werd een vreeselijke strijd, die lang onbeslist bleef. Eindelijk begonnen de bewegingen
+van Vianen zwakker te worden. Het was duidelijk, dat zijn gewonde schouder hem hinderde
+in den strijd.
+</p>
+<p>Gijsbrecht daarentegen werd voortdurend woester en krachtiger. Daar hief hij het zwaard
+op, en met duizelingwekkende snelheid daalde het op Vianens hoofd neder. Met verbrijzelden
+schedel stortte deze achterover op den grond.
+</p>
+<p>Intusschen was de opstand algemeen geworden. Aloud verdedigde zich met wanhopigen
+moed, — maar hij was verloren. De schutters, op wie hij al zijne hoop gevestigd had,
+maakten met de poorters gemeene zaak en vielen op hem aan. „Grijpt den verrader! Aan
+de galg met den schender van onze rechten en privilegiën! Weg met den handlanger van
+Van Borselen!”
+</p>
+<p>Van alle kanten drong men op hem aan en als de kreten der verwoede poorters hem nog
+in het onzekere lieten, welk lot hem beschoren was, dan zeiden die dreigende blikken
+hem genoeg.
+</p>
+<p>Spoedig werd hem het zwaard uit de hand geslagen en honderd armen grepen hem aan.
+Woest sleurde men hem de rechtzaal uit en het marktplein op. Ook daar was alles in
+de grootste beroering. De opstand was reeds overgeslagen tot hen, die geen plaatsje
+in de zaal hadden kunnen bemachtigen. Overal klonk het den ongelukkige tegen: „Aan
+de galg met den schender van onze rechten en privilegiën. Den dood aan den verrader!”
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb204">[<a href="#pb204">204</a>]</span>’t Was een woest en ontzettend tooneel, wat er nu volgde; de verwoede poorters namen
+eene ijselijke wraak, en rustten niet, voordat het lichaam van den trotschen dwingeland
+hing aan de galg, die hij voor een ander had bestemd.
+</p>
+<p>In de gerechtszaal was intusschen een ander tooneel afgespeeld, even treffend als
+dat daar buiten, doch oneindig veel lieflijker. Zoodra Vianen voor het zwaard van
+Heer Gijsbrecht bezweken was, had deze zich naar de plaats begeven, waar Bertha in
+den grootsten angst het einde van den strijd verbeidde, want niet zoodra had Gijsbrecht
+zich de monnikskap van het hoofd geschoven, of zij had haar dierbaren gemaal herkend.
+„Gijsbrecht, mijn Gijsbrecht!” had zij uitgeroepen, en daarna was zij half bewusteloos
+in de armen van haar trouwen schildknaap nedergezonken. Doch spoedig had zij zich
+hersteld en met een kloppend hart den strijd gadeslagen. Daar viel Vianen. Godlof,
+Gijsbrecht overwint. Nu nadert hij haar met een glimlach van geluk op de lippen. Hij
+breidt de armen uit en vurig omhelzen zij elkander. „Bertha, lieve moedige Bertha!”
+zegt hij, terwijl hij haar de tranen van de oogen kust. En Bertha fluistert: „O, Gijsbrecht,
+welk een geluk. Dat had ik niet durven hopen.” Snikken beletten haar verder te spreken,
+doch vast houdt zij de armen om haar dierbaren gemaal geklemd.
+</p>
+<p>Eindelijk maakt Gijsbrecht zich zacht uit die omarming los.
+</p>
+<p>„Zie eens, Bertha, daar nadert mijn bevrijder. Aan hem dank ik het leven!”
+</p>
+<p>Bertha ziet op, doch zij ontdekt niemand dan een roodharigen man, wiens kleeding den
+schipper verraadt.
+</p>
+<p><span class="pageNum" id="pb205">[<a href="#pb205">205</a>]</span>Zijne wangen zijn bedekt met een ontzaglijken baard, die hem een woest en ruw uiterlijk
+geeft. Glimlachend treedt hij nader en buigt voor haar de knie.
+</p>
+<p>„Edele Vrouwe,” zegt hij vroolijk, „ontvang mijne hulde voor zooveel moed, als nog
+nooit eene Vrouwe te bewonderen gaf. Voortaan zal iedereen beamen, wat ik eens voor
+u zong:
+</p>
+<p></p>
+<div class="lgouter">
+<p class="line">Brederoô het edelste,
+</p>
+<p class="line">Wassenaar het oudste,
+</p>
+<p class="line">Egmond het rijkste, … maar
+</p>
+<p class="line">Arkel het stoutste!”</p>
+</div>
+<p class="first">„Fulco, gij zijt Fulco!” riep plotseling Bertha uit. „’t Kan niet anders, of gij moet
+Fulco zijn!”
+</p>
+<p>IJlings stond de schipper op, en vlug verwijderde hij baard en pruik.
+</p>
+<p>„Fulco!” riep Jonker Jan, hem de hand toestekende. „Fulco!” riep Dodo.
+</p>
+<p>„Fulco!” riepen allen uit, en iedereen drong op hem toe, om hem de hand te drukken.
+</p>
+<p>Gijsbrecht begroette de dappere mannen, die zijne gemalinne zoo trouw ter zijde hadden
+gestaan.
+</p>
+<p>Maar Bertha sloeg Fulco de armen om den hals en gaf hem een kus.
+</p>
+<p>„Dat is mijn schoonste loon!” riep Fulco met tranen in de oogen. —
+<span class="pageNum" id="pb206">[<a href="#pb206">206</a>]</span></p>
+</div>
+</div>
+<div id="ch11" class="div1 chapter"><span class="pageNum">[<a href="#ch11.toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Besluit</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Hoewel de rust in Dordrecht spoedig hersteld was, had toch het gebeurde voor het Graafschap
+de gewichtigste gevolgen. Wolfert van Borselen, wiens macht thans schier onbeperkt
+was, verklaarde de Dordtenaars tot oproerlingen en zond eene krijgsmacht af, om de
+stad te tuchtigen, maar dat was gemakkelijker bevolen dan uitgevoerd. De poorters,
+aangevoerd door Nicolaas van Putten, wien Gijsbrecht van IJselstein getrouw ter zijde
+stond, verdedigden zich met groote dapperheid en wisten de stad te behouden.
+</p>
+<p>Alom in den lande ontstond gemor en misnoegen tegen den machtigen dwingeland, die
+voortging den Graaf te bewaken en in diens naam de willekeurigste daden te plegen.
+Wolfert van Borselen begon zich in ’s-Gravenhage minder veilig te achten, en besloot
+daarom, naar Zeeland terug te keeren en vandaar eene geduchtte krijgsmacht af te zenden,
+ten einde elk verzet te fnuiken. In den nacht verliet hij heimelijk de stad en vertrok
+over Delft naar Vlaardingen. Den jongen Graaf dwong hij, hem te vergezellen. Hij durfde
+hem niet achterlaten, uit, vrees dat misschien een ander invloed op hem mocht verkrijgen,
+<span class="pageNum" id="pb207">[<a href="#pb207">207</a>]</span>waardoor aan zijne, Van Borselens macht, een einde zou komen. Overal waar hij kwam,
+liet hij, om eene mogelijke vervolging te verijdelen, de bruggen achter zich af breken.
+Maar dat middel baatte hem niet. Nauwelijks was de vlucht van Van Borselen en de ontvoering
+van den Graaf ruchtbaar geworden, of ijlings zette men de vluchtelingen na. Te Vlaardingen
+vernam men, dat zij reeds van wal waren gestoken, om zich naar Zeeland te begeven,
+doch dat zij door windstilte verhinderd waren, verder te gaan. IJlings begaf men zich
+in booten en visschersvaartuigen en roeide hen achterna. Weldra werden zij ingehaald
+en naar den wal teruggebracht. Onder gejuich voerde men den Graaf naar ’s-Gravenhage
+terug, doch Van Borselen werd in het Steenen Huis te Delft gevangen gezet. Maar nauwelijks
+hadden de poorters dier stad vernomen, dat de gehate Van Borselen zich binnen hunne
+muren in gevangenschap bevond, of zij begaven zich onder het slaken van de vreeselijkste
+kreten naar het Steenen Huis en eischten de uitlevering van den dwingeland. Spoedig
+begonnen zij de deur te rammeien en drongen, toen deze bezweek, met woest geweld naar
+binnen. Als verscheurende dieren vielen zij op den edelman aan en sleurden hem naar
+buiten, waar hij onder de vreeselijkste martelingen werd vermoord.
+</p>
+<p>Graaf Jan, nu van zijn leidsman beroofd, voelde zich niet bij machte, zelf de teugels
+van het bewind in handen te nemen, en noodigde daarom zijn neef, Jan van Avennes,
+den Graaf van Henegouwen uit naar Holland te komen, om hem in de regeering behulpzaam
+te zijn. En deze liet zich niet lang bidden. Hij gaf dadelijk aan die uitnoodiging
+gehoor en nam het gezag in handen. Een zijner <span class="pageNum" id="pb208">[<a href="#pb208">208</a>]</span>eerste daden was, alle schenkingen, die Van Borselen zichzelven of zijne gemalin gedaan
+had, te vernietigen, en IJselstein terug te geven aan Heer Gijsbrecht, den rechtmatigen
+eigenaar.
+</p>
+<p>Onder een daverend gejuich deed deze, op zijn schimmel gezeten, met de fiere Bertha
+aan zijne zijde en door zijne dappere dienaren gevolgd, zijn intocht in het bijna
+geheel herstelde kasteel. Groot was de vreugde, die in de harten der dappere verdedigers
+heerschte, toen zij op den geliefden burcht terugkeerden; tranen van dankbaarheid
+stonden in veler oogen, en jubelend begroette men het vaandel van IJselstein, toen
+Fulco het op den toren plantte.
+</p>
+<p>Den volgenden dag begaf ieder zich naar de burchtkapel, om God te danken voor Zijne
+redding uit het dreigende gevaar. Een priester verrichtte onder de plechtigste stilte
+den heiligen dienst, en aandoenlijk klonk zijn gebed voor de dapperen, die het leven
+in den strijd verloren hadden. Toen de gewone dienst geëindigd was, kwamen twee koorknapen
+binnen, die elk een volledig harnas droegen en het voor het altaar nederlegden. De
+priester verhief zijne stem en riep Jonker Jan van Asperen en Fulco bij hunne namen,
+hen opdragende voor het altaar neder te knielen.
+</p>
+<p>Ieder begreep, wat er gebeuren zou. Ongetwijfeld zouden deze beide dappere jongelieden
+den ridderslag ontvangen.
+</p>
+<p>De priester nam het zwaard en zegende het, en nu trad Heer Gijsbrecht naar voren en
+plaatste zich voor de knielenden. Met eene stem, die beefde van ontroering, sprak
+hij:
+</p>
+<p>„Jonker Jan van Asperen, moedige verdediger van <span class="pageNum" id="pb209">[<a href="#pb209">209</a>]</span>dezen fel bestookten burcht, en gij Fulco, die mij onder de grootste gevaren getrouw
+zijt gebleven en mij uit de handen mijner vijanden hebt verlost, goud is niet in staat,
+om u den dank te bewijzen, dien mijne gemalinne en ik voor u in het hart dragen, doch
+ontvangt als loon voor zooveel trouw en moed de hoogste belooning, die ik u kan schenken.
+Belooft gij, immer den godsdienst getrouw te zullen blijven?”
+</p>
+<p>„Dat beloof ik!” klonk het zacht uit beider mond.
+</p>
+<p>„Belooft gij, zwakken en verdrukten te zullen beschermen en weduwen en weezen een
+helper te zijn?”
+</p>
+<p>En weer klonk het: „Dat beloof ik!”
+</p>
+<p>„En eindelijk belooft gij, altijd recht te zullen doen en onrecht te zullen wreken,
+waar gij het ook ontmoet, en u in alles te gedragen, zooals het een vroom Ridder betaamt?”
+</p>
+<p>En nogmaals klonk het: „Dat beloof ik. Zoo waarlijk helpe mij de Almachtige!”
+</p>
+<p>„Dan sla ik u met dezen slag tot Ridder,” sprak Gijsbrecht, terwijl hij elk een lichten
+slag met het platte zwaard op den rug gaf.
+</p>
+<p>Ontroerd stonden de jongelieden op en trokken het harnas aan, dat voor hen gereed
+lag; daarna gespte Gijsbrecht hun de gouden sporen aan. Toen knielden zij weder neder
+en ontvingen den zegen van den priester.
+</p>
+<p>Daarmede was de plechtigheid afgeloopen.
+</p>
+<hr class="tb"><p>
+</p>
+<p>En hiermede, waarde lezer, is mijn verhaal ten einde. Alleen moet ik nog vertellen,
+dat Fulco door Heer Gijsbrecht benoemd werd tot Kastelein van het sterke slot <span class="pageNum" id="pb210">[<a href="#pb210">210</a>]</span>te Heukelom, Bertha’s persoonlijk eigendom, welk slot hij tot aan het einde van zijn
+leven bewoond heeft, geëerd en bemind door al zijne onderdanen.
+</p>
+<p>Gijsbrecht en Bertha hebben een lang en gelukkig leven geleid, en wanneer ge ooit
+het stedeke IJselstein bezoekt, verzuim dan niet het praalgraf te gaan zien, waarin
+nog, zij aan zij, hun stoffelijk overschot rust. Zelfs in den dood hebben zij elkander
+niet weer verlaten.
+</p>
+</div>
+</div>
+</div>
+<div class="back">
+<div class="div1 advertisements"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Klassieke Jongensboeken.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">P. LOUWERSE, Vaderlandsche Geschiedenis, geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK, fraai
+gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>J.&nbsp;J.&nbsp;A. GOEVERNEUR, Robinson Crusoë, door DANIEL DE FOE, rijk geïllustreerd, gebonden
+ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>—— Don Quichot de la Mancha, geïllustreerd door 5. H. JURRES, fraai gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>EDMONDO DE AMICIS, Jongensleven, rijk geïllustreerd, prijs gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>E. HEIMANS, Willem Roda, geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>C. JOH. KIEVIET, Woelige Dagen, geïllustreerd door JOHAN BRAAKENSIEK, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>MARK TWAIN, Tom Sawijers’ Reisavonturen, geïllustreerd, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>—— Prins en Bedelknaap, geïllustreerd, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>—— Huckleberry Finn, geïllustreerd, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>CORDELIA, Kleine Helden, fraai geïllustreerd, gebonden ƒ&nbsp;1,90
+</p>
+<p>Uitgaven van Van Holkema &amp; Warendorf, Amsterdam.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1 advertisements"><span class="pageNum">[<a href="#toc">Inhoud</a>]</span><div class="divHead">
+<h2 class="main">Goedkoopste Jongens- en Meisjesboeken.</h2>
+</div>
+<div class="divBody">
+<p class="first">Kaptein Marryat’s werken.
+</p>
+<p>De Landverhuizers van Canada.
+</p>
+<p>De Zwerver.
+</p>
+<p>De Kaper uit de vorige eeuw.
+</p>
+<p>De Lotgevallen van Percival Keene.
+</p>
+<p>Elk deel met 8 platen van JOH. BRAAKENSIEK e.a. Prijs ingenaaid ƒ&nbsp;0,90, fraai gebonden
+ƒ&nbsp;1,25
+</p>
+<p>Oranje-Bibliotheek voor Jongens en Meisjes.
+</p>
+<p>Elk deel versierd met 4 platen en ruim 250 bladzijden groot.
+</p>
+<p>Prijs per deel ƒ&nbsp;0,90, keurig gebonden ƒ&nbsp;1,25
+</p>
+<p>Tot heden verschenen in de ORANJE-BIBLIOTHEEK:
+</p>
+<p>TRUIDA KOK, De Kleindochters van Mevrouw Westlandt.
+</p>
+<p>——, Loula Almerus.
+</p>
+<p>C. JOH. KIEVIET, Wilde Bob.
+</p>
+<p>——, Het Slot op den Hoef.
+</p>
+<p>W.&nbsp;H.&nbsp;G. KINGSTON, Een Koopman in Zoeloeland.
+</p>
+<p>CUMMINS, De Lantaarnopsteker.
+</p>
+<p>AGATHA, De Pleegdochter van den Goochelaar.
+</p>
+<p>Geïllustr. Lelie-Bibliotheek.
+</p>
+<p>Ieder deel met 4 of meer platen.
+</p>
+<p>Prijs per deel ingenaaid ƒ&nbsp;0,50, in stempelband ƒ&nbsp;0,75
+</p>
+<p>In de Geïllustreerde Lelie-Bibliotheek zijn nog voorhanden:
+</p>
+<p>AGATHA, Frida en hare nichtjes.
+</p>
+<p>——, De Karavaan.
+</p>
+<p>——, De Herberg in het Spessart-Gebergte.
+</p>
+<p>ELISABETH, Een vroolijke Dag.
+</p>
+<p>ANDRIESSEN, Augusta.
+</p>
+<p>——, Constance de Wild.
+</p>
+<p>Uitgaven van Van Holkema &amp; Warendorf, Amsterdam.
+</p>
+</div>
+</div>
+<div class="div1" id="toc">
+<h2 class="main">Inhoudsopgave</h2>
+<table summary="Inhoudsopgave">
+<tr id="ch1.toc">
+<td class="tocDivNum">1. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch1">Een late rit</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch1">1</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch2.toc">
+<td class="tocDivNum">2. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch2">In en om den burcht</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch2">23</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch3.toc">
+<td class="tocDivNum">3. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch3">Een steekspel en wat er de gevolgen van waren</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch3">40</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch4.toc">
+<td class="tocDivNum">4. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch4">De wraak van Vianen</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch4">60</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch5.toc">
+<td class="tocDivNum">5. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch5">Een waagstuk</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch5">82</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch6.toc">
+<td class="tocDivNum">6. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch6">De vijand is voor de poort!</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch6">103</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch7.toc">
+<td class="tocDivNum">7. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch7">Een kramer, die heel wat in zijne mars voerde</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch7">122</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch8.toc">
+<td class="tocDivNum">8. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch8">De grijze minstreel</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch8">146</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch9.toc">
+<td class="tocDivNum">9. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch9">Nog eenmaal IJselstein</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch9">167</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch10.toc">
+<td class="tocDivNum">10. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch10">De loting</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch10">189</a></td>
+</tr>
+<tr id="ch11.toc">
+<td class="tocDivNum">11. </td>
+<td class="tocDivTitle" colspan="8"><a href="#ch11">Besluit</a></td>
+<td class="tocPageNum"><a class="pageref" href="#ch11">206</a></td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+<div class="transcriberNote">
+<h2 class="main">Colofon</h2>
+<h3 class="main">Beschikbaarheid</h3>
+<p class="first">Publiek Domein; het auteursrecht op de oorspronkelijke tekst is verlopen; dit bestand
+mag vrijelijk gekopieerd worden.
+</p>
+<p>Deze digitale editie is gebaseerd op de tweede druk uit 1903: <i>Fulco de minstreel: een historisch verhaal uit de tijd van Graaf Jan I</i>.
+</p>
+<p>Overzicht van verschenen edities:
+</p>
+<div class="table">
+<table class="t1">
+<tr>
+<td class="cellLeft cellTop">1 </td>
+<td class="cellTop">1892 </td>
+<td class="cellTop">210 </td>
+<td class="cellTop"><span class="seg">Amsterdam</span> </td>
+<td class="cellTop"><span class="seg">Van Holkema &amp; Warendorf</span> </td>
+<td class="cellRight cellTop">Geïllustreerd met gravures van A.C. Verhees naar tekeningen van Johan Braakensiek.</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">2 </td>
+<td>1903 </td>
+<td>210 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">3 </td>
+<td>1909 </td>
+<td>210 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">4 </td>
+<td>1919 </td>
+<td>210 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">5 </td>
+<td>192? </td>
+<td>191 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">6 </td>
+<td>1935 </td>
+<td>212 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight">Geïllustreerd [en omslag] door Rie Reinderhoff</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">7 </td>
+<td>ca. 1937 </td>
+<td>215 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">8 </td>
+<td>1953 </td>
+<td>212 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">10 </td>
+<td>1958 </td>
+<td>212 </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Amsterdam</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight">Geïll. door J. Weijting</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">11 </td>
+<td>ca. 1961 </td>
+<td>203 </td>
+<td>Bussum </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">12 </td>
+<td>1966 </td>
+<td>191 </td>
+<td>Bussum </td>
+<td><span class="seg"><span class="ditto"><span class="s">Van</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Holkema</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">&amp;</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> <span class="ditto"><span class="s">Warendorf</span><span class="d"><span class="i">,,</span></span></span> </span> </td>
+<td class="cellRight">ill. Rien Poortvliet</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">13 </td>
+<td>1971 </td>
+<td>186 </td>
+<td> </td>
+<td> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">14 </td>
+<td>1979 </td>
+<td>186 </td>
+<td> </td>
+<td> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft">15 </td>
+<td>1987 </td>
+<td>186 </td>
+<td>Houten </td>
+<td> </td>
+<td class="cellRight"></td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="cellLeft cellBottom">- </td>
+<td class="cellBottom">1989 </td>
+<td class="cellBottom">111 </td>
+<td colspan="3" class="colspan cellRight cellBottom">Fulco de minstreel, geschreven door C. Joh. Kieviet; naverteld door Syte de Haan;
+met tek. van Jaap Nieuwenhuis; Groningen: Dijkstra</td>
+</tr>
+</table>
+</div><p>
+</p>
+<h3 class="main">Metadata</h3>
+<table class="colophonMetadata" summary="Metadata">
+<tr>
+<td><b>Titel:</b></td>
+<td>Fulco de minstreel: een historisch verhaal uit de tijd van Graaf Jan&nbsp;I</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Auteur:</b></td>
+<td>Cornelis Johannes Kieviet (1858–1931)</td>
+<td><a href="https://viaf.org/viaf/20516601/" class="seclink">Info</a></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Illustrator:</b></td>
+<td>Johan Coenraad Braakensiek (1858–1940)</td>
+<td><a href="https://viaf.org/viaf/12577695/" class="seclink">Info</a></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Graveur:</b></td>
+<td>Arnoldus Cornelius Verhees (1859–1929)</td>
+<td><a href="https://viaf.org/viaf/95965046/" class="seclink">Info</a></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Uitgiftedatum:</b></td>
+<td>2005-06-16</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Taal:</b></td>
+<td>Nederlands (Spelling De Vries-Te Winkel)</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke uitgever:</b></td>
+<td>Van Holkema &amp; Warendorf</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke plaats van uitgifte:</b></td>
+<td>Amsterdam</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Oorspronkelijke uitgiftedatum:</b></td>
+<td>[1903]</td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>Project Gutenberg:</b></td>
+<td><a href="https://www.gutenberg.org/ebooks/6748" class="seclink">6748</a></td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>GitHub:</b></td>
+<td><a href="https://github.com/GutenbergSource/6748-Kieviet-Fulco-de-minstreel" class="seclink">6748-Kieviet-Fulco-de-minstreel</a></td>
+<td></td>
+</tr>
+<tr>
+<td><b>QR-code:</b></td>
+<td colspan="2"><img src="images/qr6748.png" alt="QR-code van Project Gutenberg URL" width="148" height="148"></td>
+</tr>
+</table>
+<h3 class="main">Codering</h3>
+<p class="first">Dit bestand is in de oude spelling. Er is geen poging gedaan de tekst te moderniseren.
+Afgebroken woorden aan het einde van de regel zijn hersteld.
+</p>
+<h3 class="main">Documentgeschiedenis</h3>
+<ul>
+<li>2002-10-06 Begonnen.
+</li>
+<li>2010-05-09 Aanpassingen voor ePub.</li>
+</ul>
+<h3 class="main">Verbeteringen</h3>
+<p>De volgende verbeteringen zijn aangebracht in de tekst:</p>
+<table class="correctionTable" summary="Overzicht van verbeteringen aangebracht in de tekst.">
+<tr>
+<th>Bladzijde</th>
+<th>Bron</th>
+<th>Verbetering</th>
+<th>Bewerkingsafstand</th>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e380">7</a>, <a class="pageref" href="#xd31e1805">128</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2384">176</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2591">195</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2594">195</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2597">195</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2600">195</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2611">196</a>, <a class="pageref" href="#xd31e2614">196</a></td>
+<td class="width40 bottom">
+[<i>Niet in bron</i>]
+</td>
+<td class="width40 bottom">„</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e502">15</a></td>
+<td class="width40 bottom">stand</td>
+<td class="width40 bottom">strand</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e662">20</a></td>
+<td class="width40 bottom">
+[<i>Niet in bron</i>]
+</td>
+<td class="width40 bottom">”</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e767">29</a></td>
+<td class="width40 bottom">antwoorde</td>
+<td class="width40 bottom">antwoordde</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e906">46</a></td>
+<td class="width40 bottom">te</td>
+<td class="width40 bottom">de</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e1023">56</a></td>
+<td class="width40 bottom">onschatbre</td>
+<td class="width40 bottom">onschatbare</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e1343">83</a></td>
+<td class="width40 bottom">nêergelaten</td>
+<td class="width40 bottom">neêrgelaten</td>
+<td class="bottom">2 / 0</td>
+</tr>
+<tr>
+<td class="width20"><a class="pageref" href="#xd31e1494">95</a></td>
+<td class="width40 bottom">onmoet</td>
+<td class="width40 bottom">ontmoet</td>
+<td class="bottom">1</td>
+</tr>
+</table>
+</div>
+</div>
+<div style='display:block; margin-top:4em'>*** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK FULCO DE MINSTREEL ***</div>
+<div style='text-align:left'>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Updated editions will replace the previous one&#8212;the old editions will
+be renamed.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright
+law means that no one owns a United States copyright in these works,
+so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United
+States without permission and without paying copyright
+royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part
+of this license, apply to copying and distributing Project
+Gutenberg&#8482; electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG&#8482;
+concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,
+and may not be used if you charge for an eBook, except by following
+the terms of the trademark license, including paying royalties for use
+of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for
+copies of this eBook, complying with the trademark license is very
+easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation
+of derivative works, reports, performances and research. Project
+Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away--you may
+do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected
+by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark
+license, especially commercial redistribution.
+</div>
+
+<div style='margin:0.83em 0; font-size:1.1em; text-align:center'>START: FULL LICENSE<br />
+<span style='font-size:smaller'>THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE<br />
+PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK</span>
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+To protect the Project Gutenberg&#8482; mission of promoting the free
+distribution of electronic works, by using or distributing this work
+(or any other work associated in any way with the phrase &#8220;Project
+Gutenberg&#8221;), you agree to comply with all the terms of the Full
+Project Gutenberg&#8482; License available with this file or online at
+www.gutenberg.org/license.
+</div>
+
+<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'>
+Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg&#8482; electronic works
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg&#8482;
+electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
+and accept all the terms of this license and intellectual property
+(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
+the terms of this agreement, you must cease using and return or
+destroy all copies of Project Gutenberg&#8482; electronic works in your
+possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a
+Project Gutenberg&#8482; electronic work and you do not agree to be bound
+by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person
+or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.B. &#8220;Project Gutenberg&#8221; is a registered trademark. It may only be
+used on or associated in any way with an electronic work by people who
+agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
+things that you can do with most Project Gutenberg&#8482; electronic works
+even without complying with the full terms of this agreement. See
+paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
+Gutenberg&#8482; electronic works if you follow the terms of this
+agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg&#8482;
+electronic works. See paragraph 1.E below.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (&#8220;the
+Foundation&#8221; or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection
+of Project Gutenberg&#8482; electronic works. Nearly all the individual
+works in the collection are in the public domain in the United
+States. If an individual work is unprotected by copyright law in the
+United States and you are located in the United States, we do not
+claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,
+displaying or creating derivative works based on the work as long as
+all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope
+that you will support the Project Gutenberg&#8482; mission of promoting
+free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg&#8482;
+works in compliance with the terms of this agreement for keeping the
+Project Gutenberg&#8482; name associated with the work. You can easily
+comply with the terms of this agreement by keeping this work in the
+same format with its attached full Project Gutenberg&#8482; License when
+you share it without charge with others.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
+what you can do with this work. Copyright laws in most countries are
+in a constant state of change. If you are outside the United States,
+check the laws of your country in addition to the terms of this
+agreement before downloading, copying, displaying, performing,
+distributing or creating derivative works based on this work or any
+other Project Gutenberg&#8482; work. The Foundation makes no
+representations concerning the copyright status of any work in any
+country other than the United States.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.1. The following sentence, with active links to, or other
+immediate access to, the full Project Gutenberg&#8482; License must appear
+prominently whenever any copy of a Project Gutenberg&#8482; work (any work
+on which the phrase &#8220;Project Gutenberg&#8221; appears, or with which the
+phrase &#8220;Project Gutenberg&#8221; is associated) is accessed, displayed,
+performed, viewed, copied or distributed:
+</div>
+
+<blockquote>
+  <div style='display:block; margin:1em 0'>
+    This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most
+    other parts of the world at no cost and with almost no restrictions
+    whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms
+    of the Project Gutenberg License included with this eBook or online
+    at <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>. If you
+    are not located in the United States, you will have to check the laws
+    of the country where you are located before using this eBook.
+  </div>
+</blockquote>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.2. If an individual Project Gutenberg&#8482; electronic work is
+derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not
+contain a notice indicating that it is posted with permission of the
+copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in
+the United States without paying any fees or charges. If you are
+redistributing or providing access to a work with the phrase &#8220;Project
+Gutenberg&#8221; associated with or appearing on the work, you must comply
+either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or
+obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg&#8482;
+trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.3. If an individual Project Gutenberg&#8482; electronic work is posted
+with the permission of the copyright holder, your use and distribution
+must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any
+additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms
+will be linked to the Project Gutenberg&#8482; License for all works
+posted with the permission of the copyright holder found at the
+beginning of this work.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg&#8482;
+License terms from this work, or any files containing a part of this
+work or any other work associated with Project Gutenberg&#8482;.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
+electronic work, or any part of this electronic work, without
+prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
+active links or immediate access to the full terms of the Project
+Gutenberg&#8482; License.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
+compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including
+any word processing or hypertext form. However, if you provide access
+to or distribute copies of a Project Gutenberg&#8482; work in a format
+other than &#8220;Plain Vanilla ASCII&#8221; or other format used in the official
+version posted on the official Project Gutenberg&#8482; website
+(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense
+to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means
+of obtaining a copy upon request, of the work in its original &#8220;Plain
+Vanilla ASCII&#8221; or other form. Any alternate format must include the
+full Project Gutenberg&#8482; License as specified in paragraph 1.E.1.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
+performing, copying or distributing any Project Gutenberg&#8482; works
+unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
+access to or distributing Project Gutenberg&#8482; electronic works
+provided that:
+</div>
+
+<div style='margin-left:0.7em;'>
+    <div style='text-indent:-0.7em'>
+        &#8226; You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
+        the use of Project Gutenberg&#8482; works calculated using the method
+        you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed
+        to the owner of the Project Gutenberg&#8482; trademark, but he has
+        agreed to donate royalties under this paragraph to the Project
+        Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid
+        within 60 days following each date on which you prepare (or are
+        legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty
+        payments should be clearly marked as such and sent to the Project
+        Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in
+        Section 4, &#8220;Information about donations to the Project Gutenberg
+        Literary Archive Foundation.&#8221;
+    </div>
+
+    <div style='text-indent:-0.7em'>
+        &#8226; You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
+        you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
+        does not agree to the terms of the full Project Gutenberg&#8482;
+        License. You must require such a user to return or destroy all
+        copies of the works possessed in a physical medium and discontinue
+        all use of and all access to other copies of Project Gutenberg&#8482;
+        works.
+    </div>
+
+    <div style='text-indent:-0.7em'>
+        &#8226; You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of
+        any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
+        electronic work is discovered and reported to you within 90 days of
+        receipt of the work.
+    </div>
+
+    <div style='text-indent:-0.7em'>
+        &#8226; You comply with all other terms of this agreement for free
+        distribution of Project Gutenberg&#8482; works.
+    </div>
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project
+Gutenberg&#8482; electronic work or group of works on different terms than
+are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing
+from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of
+the Project Gutenberg&#8482; trademark. Contact the Foundation as set
+forth in Section 3 below.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
+effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
+works not protected by U.S. copyright law in creating the Project
+Gutenberg&#8482; collection. Despite these efforts, Project Gutenberg&#8482;
+electronic works, and the medium on which they may be stored, may
+contain &#8220;Defects,&#8221; such as, but not limited to, incomplete, inaccurate
+or corrupt data, transcription errors, a copyright or other
+intellectual property infringement, a defective or damaged disk or
+other medium, a computer virus, or computer codes that damage or
+cannot be read by your equipment.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the &#8220;Right
+of Replacement or Refund&#8221; described in paragraph 1.F.3, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
+Gutenberg&#8482; trademark, and any other party distributing a Project
+Gutenberg&#8482; electronic work under this agreement, disclaim all
+liability to you for damages, costs and expenses, including legal
+fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
+LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
+PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
+TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
+LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
+INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
+DAMAGE.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
+defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
+receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
+written explanation to the person you received the work from. If you
+received the work on a physical medium, you must return the medium
+with your written explanation. The person or entity that provided you
+with the defective work may elect to provide a replacement copy in
+lieu of a refund. If you received the work electronically, the person
+or entity providing it to you may choose to give you a second
+opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If
+the second copy is also defective, you may demand a refund in writing
+without further opportunities to fix the problem.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
+in paragraph 1.F.3, this work is provided to you &#8216;AS-IS&#8217;, WITH NO
+OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT
+LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
+warranties or the exclusion or limitation of certain types of
+damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement
+violates the law of the state applicable to this agreement, the
+agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or
+limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or
+unenforceability of any provision of this agreement shall not void the
+remaining provisions.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
+trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
+providing copies of Project Gutenberg&#8482; electronic works in
+accordance with this agreement, and any volunteers associated with the
+production, promotion and distribution of Project Gutenberg&#8482;
+electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,
+including legal fees, that arise directly or indirectly from any of
+the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this
+or any Project Gutenberg&#8482; work, (b) alteration, modification, or
+additions or deletions to any Project Gutenberg&#8482; work, and (c) any
+Defect you cause.
+</div>
+
+<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'>
+Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg&#8482;
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Project Gutenberg&#8482; is synonymous with the free distribution of
+electronic works in formats readable by the widest variety of
+computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It
+exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations
+from people in all walks of life.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Volunteers and financial support to provide volunteers with the
+assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg&#8482;&#8217;s
+goals and ensuring that the Project Gutenberg&#8482; collection will
+remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
+Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
+and permanent future for Project Gutenberg&#8482; and future
+generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see
+Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org.
+</div>
+
+<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'>
+Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit
+501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
+state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
+Revenue Service. The Foundation&#8217;s EIN or federal tax identification
+number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by
+U.S. federal laws and your state&#8217;s laws.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+The Foundation&#8217;s business office is located at 809 North 1500 West,
+Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up
+to date contact information can be found at the Foundation&#8217;s website
+and official page at www.gutenberg.org/contact
+</div>
+
+<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'>
+Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Project Gutenberg&#8482; depends upon and cannot survive without widespread
+public support and donations to carry out its mission of
+increasing the number of public domain and licensed works that can be
+freely distributed in machine-readable form accessible by the widest
+array of equipment including outdated equipment. Many small donations
+($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
+status with the IRS.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+The Foundation is committed to complying with the laws regulating
+charities and charitable donations in all 50 states of the United
+States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
+considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
+with these requirements. We do not solicit donations in locations
+where we have not received written confirmation of compliance. To SEND
+DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state
+visit <a href="https://www.gutenberg.org/donate/">www.gutenberg.org/donate</a>.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+While we cannot and do not solicit contributions from states where we
+have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
+against accepting unsolicited donations from donors in such states who
+approach us with offers to donate.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+International donations are gratefully accepted, but we cannot make
+any statements concerning tax treatment of donations received from
+outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Please check the Project Gutenberg web pages for current donation
+methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
+ways including checks, online payments and credit card donations. To
+donate, please visit: www.gutenberg.org/donate
+</div>
+
+<div style='display:block; font-size:1.1em; margin:1em 0; font-weight:bold'>
+Section 5. General Information About Project Gutenberg&#8482; electronic works
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Professor Michael S. Hart was the originator of the Project
+Gutenberg&#8482; concept of a library of electronic works that could be
+freely shared with anyone. For forty years, he produced and
+distributed Project Gutenberg&#8482; eBooks with only a loose network of
+volunteer support.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Project Gutenberg&#8482; eBooks are often created from several printed
+editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in
+the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not
+necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper
+edition.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+Most people start at our website which has the main PG search
+facility: <a href="https://www.gutenberg.org">www.gutenberg.org</a>.
+</div>
+
+<div style='display:block; margin:1em 0'>
+This website includes information about Project Gutenberg&#8482;,
+including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
+Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
+subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.
+</div>
+
+</div>
diff --git a/6748-h/images/front.jpg b/6748-h/images/front.jpg
new file mode 100644
index 0000000..a44d3d3
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/front.jpg
diff --git a/6748-h/images/p001.jpg b/6748-h/images/p001.jpg
new file mode 100644
index 0000000..108ca03
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/p001.jpg
diff --git a/6748-h/images/p052.jpg b/6748-h/images/p052.jpg
new file mode 100644
index 0000000..ea00707
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/p052.jpg
diff --git a/6748-h/images/p102.jpg b/6748-h/images/p102.jpg
new file mode 100644
index 0000000..0234eab
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/p102.jpg
diff --git a/6748-h/images/p202.jpg b/6748-h/images/p202.jpg
new file mode 100644
index 0000000..31c8ecc
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/p202.jpg
diff --git a/6748-h/images/qr6748.png b/6748-h/images/qr6748.png
new file mode 100644
index 0000000..fda637c
--- /dev/null
+++ b/6748-h/images/qr6748.png
author	Roger Frank <rfrank@pglaf.org>	2025-10-15 05:28:06 -0700
committer	Roger Frank <rfrank@pglaf.org>	2025-10-15 05:28:06 -0700
commit	2f3e3fb775ebd7883d322b26f7e717110fa72eac (patch)
tree	5986b030afe609281f3aef5f7789d10802675403 /6748-h